Περιοδική ἔκδοση ἱστορικῆς-ἀρχαιολογικῆς καί λαογραφικῆς ἐνημέρωσης καί καταγραφῆς

ΕΤΟΣ ΛA΄, Τεῦχος 120, Ἰούλιος-Σεπτέμβριος 2018

 ΤΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝA
ΤΟΥ ΤΕΥΧΟΥΣ
Περιοδική ἔκδοση ἱστορικῆς- • Ὁ ἐπίσκοπος Ἱερισσοῦ καί Ἁγίου Ὄρους
ἀρχαιολογικῆς καί λαογραφικῆς Θεόκλητος (1877-1879)
ἐνημέρωσης καί καταγραφῆς (Δημ. Θ. Κύρου) σ. 3
630 74 ΑΡΝΑΙΑ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ
• Ἀπόψεις-Προτάσεις-Σχόλια
ΚΩΔΙΚΟΣ 3677 (Δημ. Θ. Κύρου) σ. 6

Ἰδιοκτήτης-Ἐκδότης • Τό Σωματεῖο «Γεωργικός Σύνδεσμος

Διευθυντής–Συντάκτης Λιαριγκόβης Χαλκιδικῆς» (Δημ. Θ. Κύρου) σ. 7
Ὑπεύθυνος–Ἐπιμελητής Ὕλης: • Οἱ συνδρομητές μας (Ἐπιμέλεια: Δ.Θ.Κ.) σ. 14
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Θ. ΚΥΡΟΥ
• Ποιοί εἶναι οἱ «Σλαβομακεδόνες»
Φιλόλογος-Θεολόγος
(Ἀντ. Θαβώρη) σ. 15
Τηλέφωνα:
23720 22 127 καί 6943 441419 • Ἐνδιαφέρουσες εἰδήσεις -Εἰδική Ἀνα-

φορά (Ἐπιμέλεια: Δ.Θ.Κ.) σ. 17

ISSN: 1106-4579
• Ψήφισμα γιά τήν Μακεδονία μας
ΔΙΑΝΕΜΕΤΑΙ ΔΩΡΕΑΝ
(Παγχαλκιδικός Σύλλογος) σ. 26
Συνδρομές προαιρετικές
• Τό σύνδρομο τῆς «κακοποιημένης» πλα-
Ἐπιστολές-Ἐπιταγές-Ἐμβάσματα: τείας (Χρ. Ἀλεξιάδη, Ἑλένης Δημητρακού-
Δημ. Θ. Κύρου, 630 74 ΑΡΝΑΙΑ δη, Γεωργίου Δημητρακούδη, Στεφ. Βο-
Ἀριθμός Λογαριασμοῦ: γιατζῆ) σ. 28
Ε.Τ.Ε. 326/747879-84 • Ἡ ἀλληλογραφία μας (Ἐπιμέλεια: Δ.Θ.Κ.) σ. 29

ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟ «ΜΕΛΙΣΣΑ» • Δύο ἀφιερωματικά ποιήματα (Γιάννη

ΑΣΠΡΟΒΑΛΤΑ. ΤΗΛ. 23970 23 313 Καραμίχου) σ. 34

• Παρουσίαση τοῦ βιβλίου τοῦ Δημητρίου

Κύρου «Οἱ σεισμοί τοῦ 1932 στή Βορει-
νατολική Χαλκιδική» Α΄ Μέρος (Ἑνότη-
τες Α΄-Β΄ (Ἰω. Κέκερη) σ. 35

• Παρουσίαση τοῦ βιβλίου τοῦ Δημητρίου

Ἡ φωτογραφία τοῦ ἐξωφύλλου:
Γάμος στή Λιαρίγκοβη (Ἀρναία)
Κύρου «Οἱ σεισμοί τοῦ 1932 στή Βορει-
νατολική Χαλκιδική» Β΄ Μέρος (Ἑνότη-
τες Γ΄-Δ΄ (Άστ. Καραστέργιου) σ. 40
• Ὁλόκληρη ἡ ζωή μας μία στιγμή τοῦ
χρόνου εἶναι! (Γ. Ἀνδρουτσόπουλου) σ. 45

• Ἔντυπα πού λάβαμε (Ἐπιμέλεια: Δ.Θ.Κ.) σ. 47

μετά τήν Ἀπελευθέρωση. (Βρίσκε-
ται στό ἀρχεῖο τοῦ κ. Βασ. Κ.

• Δημοσιεύματα Τύπου γιά τήν Ἀρναία

Κοκκαλιάρη) .

(Ἐπιμέλεια: Δ.Θ.Κ.) σ. 47

2
 Ο ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΙΕΡΙΣΣΟΥ ΚΑΙ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ ΘΕΟΚΛΗΤΟΣ
(1877-1879)
Toῦ Δ. Θ. Κύρου
Θεολόγου-Φιλολόγου

Ὁ Ἐπίσκοπος Ἱερισσοῦ καί Ἁγίου Ὄρους Θεόκλητος Παπαϊωάννου, καταγόμε-

νος ἀπό τό χωριό Πρεμπούδιστα (σημ. Σωσάνδρα) τῆς ἐπαρχίας ᾽Αλμωπίας (ἄλλοτε
Μογλενῶν) τοῦ Νομοῦ Πέλλας καί γεννημένος τό 18401, χειροτονήθηκε τήν Κυριακή
6 Μαρτίου τοῦ 1877 στόν Μητροπολιτικό Ναό τῆς Θεσσαλονίκης ἀπό τόν Μητροπολίτη
Θεσσαλονίκης Ἰωακείμ καί τούς ἐπισκόπους Πλαταμῶνος Ἀμβρόσιο, Ἀρδαμερίου Κων-
σταντίνο, Καμπανίας Γρηγόριο καί Πέτρας Ἀθανάσιο2, πού προσωρινά βρισκόταν στή
Θεσσαλονίκη, ὡς διάδοχος τοῦ Ἀμβροσίου, πού προβιβάσθηκε στήν ἐπισκοπή Πλα-
ταμῶνος. Ἡ χειροτονία του γιά «τήν προσεχῆ Κυριακήν» ἀναγγέλθηκε ἀπό ἐφημε-
ρίδα τῆς Θεσσαλονίκης3. Τό τελευταῖο πρίν τή χειροτονία του καιρό (1874-1877) χρη-
μάτισε Διευθυντής τοῦ «Κεντρικοῦ Δημοτικοῦ Σχολείου» Θεσσαλονίκης ἤ ἀλλιῶς
«τῆς ἐν Θεσσαλονίκῃ Ἀστικῆς Σχολῆς»4.
Στίς 13-3-1877 ὁ ἐπίσκοπος τέλεσε τό μνημόσυνο τῆς Καλλιόπης Κωνσταντίνου
(Κουβᾶ) στή Θεσσαλονίκη5.
Γιά τήν περίοδο τοῦ Πάσχα τοῦ 1877 ἦταν μέλος τῆς Ἐπιτροπῆς Εἰσπράξεως Ἐλε-
ών ὑπέρ τῶν πτωχῶν τοῦ Σωματείου τῆς Φιλοπτώχου Ἀδελφότητος Θεσσαλονίκης6.
Στά μέσα Ἰουνίου τοῦ 1877 λειτούργησε στήν Ἱερισσό καί ἐπισκέφθηκε τά σχο-
λεῖα της7.
Στίς 24 Ἰουλίου 1877 (Κυριακή) λειτούργησε στόν Ἰ. Ναό Ἁγίου Στεφάνου Λια-
ριγκόβης, τέλεσε Ἁγιασμό στά σχολεῖα της καί παρακολούθησε τίς ἐξετάσεις τους8.
Στίς 24 Αὐγούστου 1877 συνέταξε στή Λιαρίγκοβη καί ἐπιβεβαίωσε Ὁμολογία πώ-
λησης κτημάτων τῆς Εὐαγγελίας Ἀστερίου Ρήγα καί τῆς μητέρας της Ἀναστασίας9.
Γιά τή συμπεριφορά καί τή δραστηριότητα τοῦ ἐπισκόπου Θεοκλήτου κατά τό χρο-
νολογικό διάστημα Μάρτιος 1877 ἕως Μάρτιος 1878 ὁ Νικόλαος Βουργαρελίδης γρά-
φει: «Γαυριώμενος ἐπί πολυμαθείᾳ καί ἀποφοιτήσει Πανεπιστημίων καί διευθύνας
Κεντρικῶν ἐν Θεσσαλονίκῃ Σχολῶν οὐδέν πράττει ὑπέρ τῆς προόδου καί ἠθικῆς προ-
αγωγῆς τοῦ ποιμνίου του, εἰμή μόνον εὐλογεῖ, ἁγιάζει, χειροτονεῖ, ἀργυρολογεῖ καί
κομματίζει. Συσταίνει δέ χιλιογρόσους διδασκάλους, ἵνα ἡ Α. Πανιερότης διαπρέπῃ»10.
Στίς 18 Μαΐου 1878 γράφει στή Μονή Βατοπαιδίου γιά τόν καπετάν Μιχάλη, ὁ ὁποῖος
«νυμφευθείς ἐν Βαρβάρᾳ» ἄφησε τήν γυναίκα του καί τόν 10ετή κωφάλαλο γιό του
καί γιά 7 χρόνια μένει στή Μονή χωρίς νά στείλει σ’ αὐτούς τίποτε11.
Στίς 8 Ἰουνίου 1878 μέ ἐπιστολή του πρός τήν Ἱ. Μ. Βατοπαιδίου τοῦ Ἁγίου Ὄρους
ζητεῖ νά σταλεῖ στήν ἐπαρχία του ἡ Ἁγία Ζώνη τῆς Θεοτόκου «παιδολατῆρος Νό-
σου ὑπαρχούσης ἐν Ἱερισσῷ»12.
Στίς 2 Σεπτεμβρίου 1878 ὁ ἐπίσκοπος μέ ἐπιστολή του πρός τόν Μητροπολίτη Θεσ-
σαλονίκης ἀναφέρει σχετικά μέ τή συμπεριφορά τοῦ Νικ. Βουργαρελίδη, πού τόν ὑπο-
στήριζαν ὁρισμένοι πρόκριτοι: «Ποτέ δέν ἐπιθυμῶ νά κάμω ταραχήν καί νά ἔρχωμαι
εἰς ρῆξιν μετά τῶν προκρίτων, ἀλλά δέν δύναμαι νά ἀνεχθῶ εἰς τήν πρωτεύουσαν
τῆς ἐπαρχίας μου ἕνα διδάσκαλον αἰσχίστης διαγωγῆς. Ἀγνοῶ ἄν πρέπῃ νά ἀνενεχθῶ
εἰς τό χοκιμάτιον Πολυγύρου καί ποία ἡ ἐκ τούτου ἐσομένη συνδρομή13.
Στίς 5 Σεπτεμβρίου 1878 σέ ἐπιστολή τῶν κατοίκων τῶν Ρεβενικίων (Μεγ. Παναγίας)
ἀναφέρεται ὅτι ὁ ἐπίσκοπος δέν ἔδωσε ἄδεια τέλεσης γάμου, διότι ἔγινε γνωστό ὅτι

3
ὁ ὑποψήφιος γαμπρός εἶχε γυναίκα καί παιδιά14.
Στίς 3 Νοεμβρίου 1878 ἡ Μονή Παντοκράτορος ἔδωσε στόν ἐπισκεφθέντα τή Μονή
ἐπίσκοπο ὡς φιλοδώρημα 205 γρόσια καί στόν ἀκόλουθό του 12 γρόσια (Βλ. εἰκόνα)15.

Μετά τήν ὑπογραφή τῆς συνθήκης τοῦ Ἁγίου Στεφάνου μέ τήν ὁποία οἱ Ρῶσοι
ἤθελαν νά δημιουργήσουν τή «Μεγάλη Βουλγαρία» τό 1878 οἱ Μακεδόνες μέ τή συμ-
μετοχή τῆς Ἐκκλησίας ἀντέδρασαν ἔντονα. Ὁ Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Ἰωακείμ
ἀνάμεσα στίς ἄλλες ἐνέργειες ἔστειλε ταυτότητες καί ἐμπιστευτικές ἐπιστολές πρός
τούς ἐπισκόπους Κίτρους Νικόλαο καί Ἱερισσοῦ Θεόκλητο καί στόν Μητροπολίτη Κασ-
σανδρείας Κωνστάντιο γιά τόν συντονισμό τῶν ἐνεργειῶν κατά τῆς συνθήκης. Οἱ
δύο τελευταῖοι περιοδεύουν ὅλη τήν περιφέρεια, ὀργανώνουν τήν ἐπαναστατική κί-
νηση, σκορποῦν ἐνθουσιασμό καί δίνουν κατευθύνσεις καί καλοῦν τούς κατοίκους16.
Στίς 24 Φεβρουαρίου 1879 ὁ (Λιαριγκοβινός;) Ἰωάννης Χρίστου παπα-Διονυσίου
ἀναφέρει μέ ἐπιστολή του πρός τόν Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης μιά οἰκονομική δια-
φορά του μέ τόν ἐπίσκοπο17.
Τόν Μάρτiο τοῦ 1879 προβιβάσθηκε σέ ἐπίσκοπο Πολυανῆς18 καί λίγες μέρες ἀργό-
τερα ἀναχώρησε γιά τή νέα του θέση19.
Ἀπό τόν Μάρτιο τοῦ 1879 ὥς τό 1885 ἀρχιεράτευσε στήν ἐπισκοπή Πολυανῆς20.
Κατά τά ἔτη 1885-1896 ἀρχιεράτευσε στήν ἐπισκοπή Πέτρας21.
Ἀπό τόν Αὔγουστο τοῦ 1896 ὥς τόν Φεβρουάριο τοῦ 1904 ἀρχιεράτευσε στήν ἐπι-
σκοπή Κίτρους22.
Στίς ἀρχές Ὀκτωβρίου 1907 «ἐκοιμήθη σέ ἡλικία 67 ἐτῶν23.

Σημειώσεις:
1. Γενικά καί ἐνδεικτικά γιά τόν Θεόκλητο βλ. Κωνσταντίνου Γ. Σταλίδη, Ὁ ἐπίσκοπος
Θεόκλητος Παπαϊωάννου (1840-1907), ΑΡΝΑΙΑ, τχ. 66/Ἰαν.-Μάρτ. 2005, σσ. 9-13, ὄπου
ὑπάρχει πλήρης Βιβλιογραφία. Γιά τόν τόπο καταγωγῆς τοῦ Θεοκλήτου ὁ δάσκαλος τῆς

4
Λιαρίγκοβης Νικ. Βουργαρελίδης στό ἡμιανέκδοτο πόνημά του «ΤΑ ΜΑΔΕΜΟΧΩΡΙΑΚΑ»
(Ἐφημ. «ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΤΗΣ ΑΡΝΑΙΑΣ», φ. 57/Φεβρ. 1983, σ. 2) γράφει ὅτι καταγόταν «ἐκ τοῦ
χωρίου Ὀσαί Βοδενῶν» καί ὅτι ἦταν «Σλαῦος τῷ γένει». Κατά τόν Κων. Σταλίδη, ὅ.π., σ. 9,
σύμφωνα μέ τίς πηγές «χωριά μέ τό ὄνομα Ὀσαί στόν τότε καζᾶ Βοδενῶν ... δέν ἀναφέ-
ρεται» οὔτε «καί στόν τότε καζᾶ Γιαννιτσῶν, ἀλλά οὔτε καί στόν καζά τῆς Βέροιας».
2. Ἐφημ. «ΕΡΜΗΣ» (Θεσσαλονίκης), φ. 182/8-3-1877, σ. 1, στήλη «ΔΙΑΦΟΡΑ». Ὁ Θεόκλ.
Φιλιππαῖος ἀναφέρει ὡς χρονολογία χειροτονίας τό 1853.
3. Ἐφημ. «ΕΡΜΗΣ» (Θεσσαλονίκης), φ.181/4-3-1877, σ. 3, στήλη «ΔΙΑΦΟΡΑ».
4. Ἐφημ. «ΕΡΜΗΣ» (Θεσσαλονίκης), φ.181/4-3-1877, σ. 3, στήλη «ΔΙΑΦΟΡΑ» καί Κων-
σταντίνου Γ. Σταλίδη, ὅ.π., σ. 10.
5. Ἐφημ. «ΕΡΜΗΣ» (Θεσσαλονίκης), φ.184/15-3-1877. Γιά τή μνημονευθεῖσα δέν ἔχουμε
πληροφορίες.
6. Ἐφημ «ΕΡΜΗΣ», φ. 188/1-4-1877, σ. 2.
7. Ἐφημ. «ΕΡΜΗΣ», φ. 201/17-6-1877, σ. 2, στήλη «ΔΙΑΦΟΡΑ» (ὅπου ἀναφέρεται ὡς διά-
δοχος τοῦ ἐπισκόπου Ἀμβροσίου «προβιβασθέντος εἰς τήν τῆς Πλαταμῶνος ἐπισκοπήν»).
8. Ἐφημ «ΕΡΜΗΣ», φ. 216/9-8-1877, σ. 2.
9. Δημ. Θ. Κύρου, Καταγραφή Ἀρχείων. ΚΖ΄. Κατάλογος Ἐγγράφων Ἀρχείου Δημητρί-
ου Ἰωάννου Ρήγα, ΑΡΝΑΙΑ, τχ. 101Ὀκτ.-Δεκ. 2013 Ἔγγρ. ἀρ. 2, (τό ὁποῖο καταγράφεται
μέ τή λαθεμένη χρονολογία 1887), σσ. 3-4 καί 7 (Σημ 25-32).
10. Νικολάου Βαργαρελίδη, ὅ.π. [Ἡ τελευταία φράση γράφεται στό πρωτότυπο (χειρό-
γραφο) ὡς ἑξῆς: «Συσταίνει δέ διδασκάλους χιλιογρόσους, διά νά διαπρέπει αὐτός» καί ἡ
τελευταία λέξη τῆς προηγούμενης πρότασης (κομματίζει) γράφεται «φατριάζει». Πρέπει
νά σημειωθεῖ ἐνημερωτικά ὄτι στό δημοσιευμένο στήν ἐφημερίδα «ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΤΗΣ ΑΡ-
ΝΑΙΑΣ» (βλ. Σημ. 1) τμῆμα τῶν «ΜΑΔΕΜΟΧΩΡΙΑΚΩΝ», μέ τήν ἐπιμέλεια τοῦ Γ. Μ. Παπα-
θανασίου, ὑφίστανται ἀρκετές διαφορές, ἴσως λόγῳ παρεμβάσεων τοῦ ἐπιμελητῆ γιά ἄγνω-
στους λόγους].
11. Ἀρχεῖον Ἰ. Μονῆς Βατοπαιδίου, Ἔγγρ. ἀρ. 76, φ. 159/18-5-1878.
12. Ἀρχεῖο Ἱ. Μονῆς Βατοπαιδίου, Ἔγγρ. ἀρ. 78, φ. 160/8-6-1878, Δημ. Θ. Κύρου, Ἡ με-
τάκληση τῆς Ἁγίας Ζώνης τῆς Θεοτόκου ἀπό τό Ἅγιον Ὄρος στήν ἐπισκοπική ἐπαρχία Ἱερισ-
σοῦ καί Ἁγίου Ὄρους κατά τή δεύτερη πεντηκονταετία τοῦ 19ου αἰῶνα (Πληροφορίες ἀπό
τό Ἀρχεῖο τῆς Ἱ. Μονῆς Βατοπαιδίου), ΑΡΝΑΙΑ, τχ. 62/Ἰαν.-Μάρτ. 2004, σ. 9.
13. Ἀρχεῖο Ἱ. Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης, Ἔγγρ. ἀρ. 1470/2-9-1878 καί Ἰωάννας
Βορβῆ, Τά Μαδεμοχώρια Χαλκιδικῆς κατά τήν τουρκοκρατία: Οἱ Κοινότητες καί ἡ διοικη-
τική ὀργάνωση καί ἐκμετάλλευση τῶν μεταλείων, (Ἀνέκδοτη διδακτορική διατριβή) Θεσ-
σαλονίκη 2000, σ. 569.
14. Ἀρχεῖο Ἱ. Μητρόπολης Θεσσαλονίκης Ἔγγρ. ἀρ. 1472/5-9-1878.
15. Κῶδιξ Μερίδων 1875-1881, σ. 138.
16. Νικ. Γκαρπολᾶ, Πῶς ἡ Μακεδονία παρέμεινεν ἑλληνική ... Ἱστορικαί Σελίδες, Θεσ-
σαλονίκη 1933, σσ. 107 κ.ἑ., καί Στεφάνου Κότσιανου, Ἡ συμμετοχή τῆς Χαλκιδικῆς εἰς τήν
Ἐπανάστασιν τοῦ 1878, ΧΡΟΝΙΚΑ ΤΗΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ, τχ. 19-20(1970), σ. 6, καί «ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ
ΖΩΗ», τχ. 21/Φεβρουάριος 1968, σ. 5.
17. Ἀρχεῖο Ἱ. Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης Ἐγγρ. ἀρ. 1476/24-2-1879.
18. Ἐφημ «ΕΡΜΗΣ», φ. 377/9-3-1879, σ. 1 καί Κωνστ. Γ. Σταλίδη, ὅ.π., σσ. 10-11.
19. Ἐφημ «ΕΡΜΗΣ», φ. 381/23-3-1879, σ. 1.
20. Κωνστ. Γ. Σταλίδη, ὅ.π., σσ. 10-11.
21. Κωνστ. Γ. Σταλίδη, ὅ.π., σ. 11.
22. Κωνστ. Γ. Σταλίδη, ὅ.π., σ. 11.
23. Ἐφημ. «ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΑΛΗΘΕΙΑ ΚΖ΄(1907), τ. 31, φ. 41/6-10-1907, σ. 615, καί Κωνστ.
Γ. Σταλίδη, ὅ.π., σ. 12.

5
 ΑΠΟΨΕΙΣ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ-ΣΧΟΛΙA
Τό ὑδροφόρο πλατάνι τῆς πλατείας καί
τά πλευρίζοντα τροχοφόρα
Τό αἰωνόβιο (καί πλέον) πλατάνι τῆς κεντρικῆς πλατείας τῆς Ἀρναίας, ἀπό τόν κορμό τοῦ
ὁποίου ἐξέρχεται μέ σωλήνα τό πόσιμο καί γαλανό νερό τῆς πηγῆς, ἡ ὁποία βρίσκεται ἐκεῖ
κοντά, εἶναι ἕνα ἀπό τά «σήματα κατατεθέντα» τῆς Ἀρναίας (πρ. Λιαρίγκοβης), πού τό ἐπι-
σκέπτονται πολλοί ἐπισκέπτες τῆς Ἀρναίας (Ἕλληνες καί ἀλλοδαποί), γιά νά θαυμάσουν τό
περίεργο φαινόμενο, νά το φωτογραφήσουν καί νά φωτογραφηθοῦν.
Τό περιοδικό «ΑΡΝΑΙΑ» παρακαλεῖ τούς ὁδηγούς νά μή σταθμεύουν χωρίς σοβαρό λόγο
τό ὄχημά τους πολύ κοντά στό πλατάνι καί κυρίως ἀπό τήν πλευρά, πού βρίσκεται ἡ βρύ-
ση, μέ ἀποτέλεσμα νά μή μποροῦν οἱ ἐπισκέπτες τῆς Ἀρναίας νά πλησιάσουν μέ ἄνεση τόν
ἀξιοθέατο χῶρο.
Ἀξίζει τό θέαμα, γιατί καί ἡ Μοῦσα τό ἔχει ὑμνήσει λέγοντας: «Παντοῦ νά πᾶτι νά πατήστι,
στ’ Λιαρίγκουβ’ νά μήν πάτι νά πατήστι, γιατ’ ἔχ’ ὄμουρφα κουρίτσια κι γαλανό νιρό»!

ΠΑΑΑΕΙ ...!
● Ἡ Μεγάλη Ἑλλάδα πάααει ..!
● Ἡ Μικρά Ἀσία πάααει ...!
● Ὁ Πόντος πάααει ...!
● Ἡ Ἀνατολική Ρωμυλία πάααει ...!
● Ἡ Βόρεια Θράκη πάααει ...!
● Ἡ Βόρεια Ἤπειρος πάααει ...!
● Ἡ Βόρεια (Ἄνω) Μακεδονία πάααει ...!
● Ἡ μισή (σχεδόν) Κύπρος πάααει ...!
● Ἡ ὑπόλοιπη Ἑλλάδα θά πάααει; ...!
Ὁ Θεός νά τή φυλάξει καί νά μή χρειασθοῦμε τό 11880 νά μᾶς βοηθήσει!

ΑΝΤΕΘΝΙΚΗ-ΑΝΤΙΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ
ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΡΝΑΙΑ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ
(μέ παράλληλη ἀσέβεια στίς γλῶσσες:
ἑλληνική καί σλαβονική-κυριλλική)

Σχόλιο: Α Ι Σ Χ Ο Σ ! ! !
6
 ΤΟ ΣΩΜΑΤΕΙΟ
«ΓΕΩΡΓΙΚΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΛΙΑΡΙΓΚΟΒΗΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ»
Ἡ ἵδρυση τό 1918, τό Πρακτικό ἵδρυσης, τό Διοικητικό Συμβούλιο ,
τό Καταστατικό καί τά ἱδρυτικά μέλη του
(Πληροφορίες ἀπό τέσσερα ἀνέκδοτα Ἔγγραφα τοῦ Ἱστορικοῦ Ἀρχείου Μακεδονίας1)

Toῦ Δ. Θ. Κύρου

Στίς ἀρχές τοῦ 1918 ἱδρύθηκε στή Λιαρίγκοβη γεωργικό Σωματεῖο μέ τήν ἐπωνυμία «Γε-
ωργικός Σύνδεσμος Λιαριγκόβης (Χαλκιδικῆς)»καί μέ τή συμμετοχή γεωργῶν καί κτημα-
τιῶν2 μέ σκοπό «τήν ἐνίσχυσιν τῆς Γεωργίας τοῦ τόπου καί τά συμφέροντα τῶν γεωργῶν».
Οἱ ἐπίσημες ἐνέργειες γιά τήν ἵδρυση τοῦ Σωματείου ἄρχισαν τήν Κυριακή 11 Μαρτί-
ου τοῦ 1918 μέ Συνέλευση 24 μελῶν, ἡ ὁποία πραγματοποιήθηκε στήν αἴθουσα τοῦ Δημο-
τικοῦ Σχολείου3 καί ἀποφάσισε τήν ἴδρυσή του. Στή Συνέλευση ψηφίσθηκε ὁμόφωνα τό Κα-
ταστατικό, ἀποτελούμενο ἀπό 32 ἄρθρα. Τό ψηφισθέν Καταστατικό (βλέπε φωτοτυπική ἀνα-
τύπωση τῆς 6ης σελίδας του) ἔχει ὡς ἑξῆς:
Καταστατικόν τοῦ Γεωργικοῦ Συνδέσμου Λιαριγκόβης (Χαλκιδικῆς)
Α΄ Σκοπός
Ἄρθρ. 1ον Σκοπός τοῦ Γεωργικοῦ Συνδέσμου Λιαριγκόβης ἔσεται: α΄) ἡ ἐνίσχυσις τῆς Γε-
ωργίας τοῦ τόπου, β΄) ἡ ἐνθάρρυνσις καί ὑποστήριξις τῶν πτωχῶν καλλιεργητῶν καί
γ΄) ἡ πρωτοβουλία καί ὑποστήριξις παντός καλοῦ ἔργου ὑπέρ τῆς κοινότητος Λια-
ριγκόβης.
Β΄. Μέσα
Ἄρθρ. 2ον Ὁ σκοπός τοῦ Γεωργικοῦ Συνδέσμου ἐπιδιώκεται α΄) διά διαλέξεων ἐπί γεωρ-
γικῶν ζητημάτων καί ἱδρύσεως Γεωργικῆς βιβλιοθήκης β΄) δι’ ἐνισχύσεως τῆς ἀγρο-
τικῆς ἀσφαλείας, γ΄) δι’ ἀγορᾶς γεωργικῶν ἐργαλείων, σπόρων βελτιωμένων καί φαρ-
μάκων διά τάς διαφόρους ἀσθενείας τῶν φυτῶν ὡς καί λιπασμάτων καταλλήλων καί
δ΄) δι’ ἐνισχύσεως τῆς ἀρδεύσεως.
Γ΄. Πόροι
Ἄρθρ. 3ον Πόρους ἔχει ὀ Σύνδεσμος τούς ἑξῆς. α΄) Τάς ἐκ μιᾶς δραχμῆς κατά μῆνα συν-
δρομάς τῶν μελῶν του καί τήν ἐκ δύο δραχμῶν προκαταβολήν των κατά τήν ἐγγρα-
φήν των. β΄) Τά διάφορα ποσοστά ἐπί τῶν γεωργικῶν προϊόντων ἅτινα τά μέλη θέ-
λουσι προσφέρῃ κατόπιν ἀποφάσεως ληφθησομένης ἐν γενικῇ τῶν μελῶν Συνεδρίᾳ.
καί γ΄)Τάς διαφόρους δωρεάς ὡς καί πάντα ἕτερον πόρον, ὅν ἤθελεν ἐγκρίνῃ Γενι-
κή τῶν μελῶν συνεδρία.
Δ΄. Ὅροι παραδοχῆς ἀποκλεισμοῦ καί ἀποχωρήσεως τῶν μελῶν
ὡς καί ὑποχρεώσεις καί δικαιώματα αὐτῶν.
Ἄρθρ. 4ον Ἵνα γίνῃ τις μέλος ἐνεργόν τοῦ Γεωργικοῦ Συνδέσμου Λιαριγκόβης ἀπαιτεῖται
α΄) ν’ ἀσπασθῇ τόν σκοπόν του καί ἐγκρίνῃ τά μέσα του, ὑποβληθῇ δέ τήν πάσῃ θυ-
σίᾳ ὑποστήριξίν του. β΄) νά ἐνασχολῆται ὁπωσδήποτε μέ τήν Γεωργίαν καί κτηνο-
τροφίαν καί γ΄) νά καταβάλῃ ἑκάστοτε προθύμως τάς συνδρομάς του.
Ἄρθρ. 5ον Ὡς μέλη ἐνεργά γίνονται δεκτά καί κάτοικοι τῶν περιχώρων ὑπό τούς ἰδίους
ὅρους.
Ἄρθρ. 6ον Μέλη καθυστεροῦντα τήν συνδρομήν αὐτῶν εἰς τό Ταμεῖον τοῦ Συνδέσμου ἐπί
τετράμηνον ἀποκλείονται αὐτοδικαίως τῶν συνελεύσεων. Πᾶν δέ μέλος δύναται ν’
ἀποσύρεται ὁποτεδήποτε, καταβάλλον τήν εἰσφοράν τοῦ τρέχοντος ἔτους. (ἄρθρ.

7
 6ον Νόμου 281).
Ἄρθρ. 7ον Γίνονται δεκτά καί ἐπίτιμα μέλη ἅτινα μετέχουν τῶν συζητήσεων ἄνευ ψήφου,
πληρώνουσιν ὅ,τι προαιροῦνται, ἀλλ’ ὁ ἀριθμός των δέν δύναται νά ὑπερβῇ τό 1/10
τῶν ἐνεργῶν μελῶν (Ἄρθ. 6ον τοῦ Νόμου 281 περί Σωματείων).
Ἄρθρ. 8ον Πᾶς ἀποχωρῶν ἐκ τοῦ Συνδέσμου ἐξακολουθεῖ νά εὐθύνηται ἔναντι τοῦ Σω-
ματείου διά τάς ὑποχρεώσεις τάς ἀναληφθείσας ὑπό τοῦ σωματείου, καθ’ ὅν χρό-
νον ἦτο μέλος (Ἄρθρον 6ον τοῦ Νόμου 281).
Ἄρθρ. 9ον Πᾶν μέλος ἐνεργόν δικαιοῦται ν’ ἀπολαμβάνῃ τήν ὑποστήριξιν τοῦ Συνδέσμου
ἐν ἴσῃ μοίρᾳ πρός πάντα τά λοιπά ἄνευ διακρίσεων προσωπικῶν καί ἐν εὐθέτῳ καιρῷ
συμφώνως ταῖς ἀποφάσεσι τῶν Γενικῶν συνελεύσεων (Ἄρθ. 6ον τοῦ Νόμου 281).
Ε΄. Ἐκλογή Διοικητικοῦ Συμβουλίου
διάρκεια καί ἔκτασις τῆς ἐντολῆς αὐτοῦ
Ἄρθρ. 10ον Τά μέλη ἐν Γενικῇ συνελεύσει ἐκλέγουσι διά μυστικῆς ψηφοφορίας ἐννεαμε-
λές Διοικητικόν Συμβούλιον, ἀποτελούμενον ἐκ τοῦ Προέδρου, Ἀντιπροέδρου, Γεν.
Γραμματέως, Ταμίου καί πέντε Συμβούλων, διά πλειοψηφίας. Ἡ δέ διάρκεια αὐτοῦ
ὁρίζεται δι’ ἕν ἔτος.
Ἄρθρ. 11ον Ὡς ἡμέρα ἀρχαιρεσιῶν ὁρίζεται ἡ πρώτη Κυριακή τοῦ Μαρτίου ἑκάστου ἔτους.
Ἄρθρ. 12ον Ἐν περιστάσει παραιτήσεως ἤ ἀποχωρήσεως ἑνός ἤ καί δύο τῶν μελῶν τοῦ Δι-
οικητικοῦ Συμβουλίου, γινομένης γραπτῶς, τήν θέσιν αὐτῶν καταλαμβάνουσι δι-
καιωματικῶς οἱ ἀμέσως ἐρχόμενοι ὡς ἐπιλαχόντες ἐν τῷ πρακτικῷ τῶν ἀρχαιρεσιῶν.
Ἄρθρ. 13ον Τό Διοικητικόν Συμβούλιον φροντίζει α΄) διά τόν καταρτισμόν προτάσεων διά
τάς γενικάς Συνεδριάσεις, β΄) διά τήν ἐκτέλεσιν τῶν ἀποφασισθέντων, γ΄) διά τήν
εἴσπραξιν τῶν διαφόρων πόρων καί τήν ἐφαρμογήν τῶν μέσων πρός ἐπίτευξιν τοῦ
σκοποῦ τοῦ Συνδέσμου καί δ΄) διά τήν εὐπρόσωπον συζήτησιν καταστήματος ἐν ᾧ
θά στεγάζηται τό γραφεῖον τοῦ Συνδέσμου, ἡ βιβλιοθήκη μετά τῆς Λέσχης του καί
ἡ ἀποθήκη τῶν ἐργαλείων καί λοιπῶν ἀντικειμένων.
Ἄρθρ. 14ον Τό Διοικητικόν Συμβούλιον συνεδριάζει κατά δεκαπενθημερίων ἐκτάκτως δ’
ὁσάκις δεήσῃ, αἱ ἀποφάσεις δέ λαμβάνονται κατά πλειοψηφίαν, ἀπαρτίας θεωρου-
μένης, ἐάν παρῶσι κατ’ αὐτάς πέντε τουλάχιστον τῶν μελῶν του.
ΣΤ΄. Γενικαί Συνελεύσεις καί λήψις ἀποφάσεως.
Ἄρθρ. 15ον Γενικαί συνελεύσεις γίνονται τακτικῶς μέν κατά τριμηνίαν, ἐκτάκτως δ’ ὁσά-
κις κρίνῃ τοῦτο ἀναγκαῖον τό Διοικητικόν Συμβούλιον, ἤ ζητήσωσι τοῦτο πέντε του-
λάχιστον τῶν μελῶν δι’ ὡρισμένον θέμα. ᾽Απαρτία ἐν ταύταις λογίζεται ὅταν
πληρῶσι τό ἕν τέταρτον τῶν μελῶν, μετά τοῦ Διοικητικοῦ Συμβουλίου, μή γινομέ-
νης δέ ἀπαρτίας ἡ συνέλευσις γίνεται μετά ὀκτώ ἡμέρας, ὁπότε ἀπαρτία λογίζεται
ἐάν περάσει τό ἕν ὄγδοον τῶν μελῶν. Αἱ ἀποφάσεις λαμβάνονται κατά πλειοψηφίαν,
ἐπί δέ ἀρχαιρεσιῶν καί προσωπικῶν ζητημάτων γίνεται μυστική πληροφορία.
Ζ΄. Διατάξεις καί ἐγγυήσεις διά τήν τοποθέτησιν καί
ἐξασφάλισιν τῶν κεφαλαίων τοῦ Συνδέσμου.
Ἄρθρ. 16ον Ὁσάκις τό ἐν τῷ Ταμείῳ τοῦ Συνδέσμου χρηματικόν ποσόν ὑπερβαίνει τάς χι-
λίας δραχμάς, κατατίθεται τοῦτο ἐπ’ ὀνόματι τοῦ Συνδέσμου εἰς τήν Ἐθνικήν Τρά-
πεζαν τῆς Ἑλλάδος αὐτούσιον, ἀναλαμβάνεται δ’ ὁσάκις Γενική τῶν μελῶν Συνέλευσις
ἤθελεν ἐγκρίνῃ τοῦτο πρός ἐκτέλεσιν σκοποῦ ἀναλαμβανομένου ἐν τῷ καταστατικῷ
αὐτοῦ.
Η΄. Καθήκοντα Ταμίου
Ἄρθρ. 17ον Ὁ Ταμίας ἐνεργεῖ πᾶσαν ἐν γένει πληρωμήν βασιζομένην ἐπί διπλοτύπων ἐνταλ-
μάτων ὑπογεγραμμένων ὑπό τοῦ Προέδρου καί Γραμματέως.
Θ΄. Καθήκοντα Γραμματέως
Ἄρθρ. 18ον Ὁ Γενικός Γραμματεύς διευθύνει τό Γραφεῖον τοῦ Συνδέσμου, ἐκτελεῖ τήν ἀλλη-
8
 λογραφίαν, ἤ συνυπογράφει μετά τοῦ Προέδρου τά ἔγγραφα καί ἐντάλματα πληρωμῶν.
Ι΄. Ὁ τρόπος τῆς λογοδοτήσεως τοῦ ἐλέγχου
τῆς διαχειρίσεως καί ἐγκρίσεως αὐτῆς
Ἄρθρ. 19ον Πρό τῆς ἐνάρξεως τῶν ἀρχαιρεσιῶν τό Διοικητικόν Συμβούλιον, δίδει λόγον
τῶν πεπραγμένων, ἐνώπιον τῆς Γενικῆς συνελεύσεως τῶν μελῶν διά τοῦ Προέδρου
αὐτοῦ ἤ τοῦ Γραμματέως εἶτα δ’ ἀμέσως ἐκλέγεται τριμελής ἐξελεγκτική Ἐπιτρο-
πή ἥτις ὑποβάλλει τά πορίσματα αὐτῆς ἐνώπιον Γεν. Συνελεύσεως τοῦ Συνδέσμου
μόνην ἐχούσης τό δικαίωμα νά ζητήσῃ λόγον διά τυχόν γενόμενα σφάλματα ἤ νά
ἐγκρίνῃ τήν γενομένην διαχείρισιν.
ΙΑ΄. Τρόπος ἐκπροσωπήσεως ἐξωδίκου ἤ ἐνώπιον
τῶν δικαστικῶν καί λοιπῶν δημοσίων Ἀρχῶν.
Ἄρθρ. 20όν Ὁ Πρόεδρος ἤ τούτου κωλυομένου ὁ Ἀντιπρόεδρος ἀντιπρωσωπεύει τόν Σύν-
δεσμον ἐνώπιον παντός ἐξωδίκου ἤ ἐνώπιον τῶν δικαστικῶν καί λοιπῶν Δημοσίων
Ἀρχῶν.
ΙΒ΄. Περί Διαλύσεως τοῦ Συνδέσμου.
Ἄρθρ. 21ον Ὁ Σύνδεσμος διαλύεται, ὅταν τά μέλη αὐτοῦ ἐλαττωθῶσι κάτω τῶν ἐννέα, ὅτε
ἡ περιουσία αὐτοῦ περιέρχεται εἰς τήν Σχολικήν ἐπιτροπήν.
ΙΓ΄. Ὅροι ὑπό τούς ὁποίους ἀποφασίζεται ἤ
χωρεῖ τροποποίησις τοῦ Καταστατικοῦ.
Ἄρθρ. 22ον Αἱ τροποποιήσεις τοῦ Καταστατικοῦ γίνονται ἐφ’ ὅσον δέν ἀντίκεινται εἰς τάς
διατάξεις τοῦ Νόμου περί Σωματείων (281).
ΙΔ΄. Γενικαί Διατάξεις.
Ἄρθρ. 23ον Πρός ταχεῖαν καί κανονικήν διεκπεραίωσιν τῆς γραφικῆς ἐργασίας τοῦ Συν-
δέσμου, ὁ Σύνδεσμος δύναται νά διορίζῃ ἔμμισθον Εἰδικόν Γραμματέα, μή ὑπεύθυνον
δέ ὡς μή ὑπογράφοντα οὐδέν ἔγγραφον, τοῦ μισθοῦ ὁριζομένου ἑκάστοτε ὑπό τῆς
Γενικῆς Συνελεύσεως.
Ἄρθρ. 24ον Πρός εἴσπραξιν τῶν συνδρομῶν παρά τῶν μελῶν, ὁ Σύνδεσμος διορίζει
εἰσπράκτορα λαμβάνοντα ποσοστά τινά ἐπί τῆς εἰσπράξεως, ὁριζόμενα παρά τῆς
Γεν. Συνελεύσεως.
Ἄρθρ. 25ον Τά μέλη τοῦ Διοικητικοῦ Συμβουλίου δέν εὐθύνονται δι’ ἀποφάσεις ληφθείσας
εἰς συνεδριάσεις αὐτοῦ, καθ’ ἅς δέν παρίσταντο, ἤ παριστάμενα διεφώνησαν, τῆς δια-
φωνίας των ἀναγραφομένης ἐν τῷ Πρακτικῷ.
Ἄρθρ. 26ον. Εἰς ἑκάστην πρόσκλησιν ἀναγράφονται τά συζητηθέντα θέματα ἔν τε τῇ
ἀγγελίᾳ καί ἐν τῷ οἰκείῳ βιβλίῳ τῶν προσκλήσεων καί παρουσιάσεων, ἔνθα τά μέλη
προσυπογράφονται ἑκάστοτε πρός βεβαίωσιν τῆς παρουσίας των.
Ἄρθρ. 27ον Πᾶν ἔγγραφον ὑπογράφεται παρά τοῦ Προέδρου ἤ τοῦ Ἀντιπροέδρου καί τοῦ
Γενικοῦ Γραμματέως ἄλλως θεωρεῖται ἄκυρον. Χρῆσιν τῆς σφραγίδος ποιεῖται μό-
νον ὁ Γεν. Γραμματεύς.
Ἄρθρ. 28ον Τά πρακτικά τῶν συνεδριάσεων ὑπογράφονται μετά τήν ἀνάγνωσιν καί βεβαίωσίν
των ἐν ἑπομένῃ Συνεδριάσει, ὑπό τῶν παρόντων μελῶν.
Ἄρθρ. 29ον Δωρηταί τοῦ Συνδέσμου κηρύσσονται οἱ προσφέροντες ἐφ’ ἅπαξ ποσόν μέχρις
ἑκατόν δραχμῶν ἤ ἰσότιμον ἀντικείμενον, εὐεργέται οἱ μέχρι διακοσίων δραχμῶν καί
Μεγάλοι εὐεργέται οἱ πέραν τοῦ ποσοῦ τούτου προσφέροντες, τά δέ ὀνόματα αὐτῶν
ἀναγράφονται χρυσοῖς γράμμασιν εἰς ἐπί τούτῳ πίνακας ἀναρτωμένους ἐν τῇ αἰθούσῃ
τοῦ Συνδέσμου.
Ἄρθρ. 30όν Ὡς ἑορτή τοῦ Συνδέσμου ὁρίζεται ἡ ἡμέρα τοῦ Ἁγίου Χριστοφόρου τῇ ἐννάτῃ
Μαΐου ἑκάστου ἔτους, τελουμένης κατ’ αὐτήν ἀρτοκλασίας ἐν τῷ Παρεκκλησίῳ ἔξω
τῆς Κωμοπόλεως καί εὐωχίας ἐν τῇ ἐξοχικῇ τοποθεσίᾳ αὐτοῦ.
Ἄρθρ. 31ον Ἡ Σφραγίς τοῦ Συνδέσμου εἶναι στρογγύλη φέρουσα πέριξ τάς λέξεις «Γε-
9
 ωργικός Σύνδεσμος Λιαριγκόβης 1918 ἐν τῷ μέσῳ δέ ἄροτρον.
Ἄρθρ. 32ον Τό παρόν Καταστατικόν ἀναγνωσθέν καί ἐπικυρωθέν διά τῆς ὑπογραφῆς τῶν
μελῶν τοῦ Συνδέσμου ἰσχύει δι’ ἕν ἔτος μετά παρέλευσιν τοῦ ὁποίου μή γενομένης
ἀναγκαίας τῆς τροποποιήσεώς του θέλει ἰσχύει καί δι’ ἕτερον ἔτος.
Ἐν Λιαριγκόβῃ τῇ 11ῃ Μαρτίου 1918
Τό Διοικητικόν Συμβούλιον Τά μέλη
Γ. Μπηλούκας, Κ. Σμαραγδῆς, Ἀστ. Καραμῖχος, Κ. Μαχαιρᾶς
Ἰ. Ἀποστολούδας, Ἰ. Ἀδάμος, Γ. Στανιώτης, Χρ. Σαμαρᾶς
Κ. Καραούλης, Ἀ. Κιάτος, Π. Μπολίκας, Β. Ἀλεξάνδρου
Κ. Κοτσάνης, Κ. Γκαζέτος, Κ. Κατερινάρης, Θεοχάρ. Καραδημήτρας
Γ. Ζυγούρης, Ἰ. Ἀρβανίτης, Δ. Α. Κοτσάνης, Ν. Καλτσός
Ἰ. Κ. Λιούτας, Ἀλ. Νάκος, Ἀσ. Λοκοβίτης
Ὅτι ἀκριβές ἀντίγραφον
Ἐν Λιαριγκόβῃ τῇ 18ῃ Μαρτίου 1918
Ὁ Γεν. Γραμματεύς
Ἀστέριος Καραμῖχος

Τό Καταστατικό ὑπογράφουν 23 μέλη τῆς Συνέ-

λευσης (λείπει ὁ Δῆμος Κ. Λιούτας).
Μετά τήν ψήφιση τοῦ Καταστατικοῦ στή Συνέ-
λευση ἔγινε, σύμφωνα μέ τό Καταστατικό καί τόν
Νόμο 281 «Περί Σωματείων», ἐκλογή ἐννεαμελοῦς Δι-
οικητικοῦ Συμβουλίου ὡς ἑξῆς: Πρόεδρος Γεώργιος
Μπηλούκας4 (23 )ψῆφοι), Ἀντιπρόεδρος Κωνσταντῖνος
Σμαραγδῆς5 (23 ψῆφοι), Γενικός Γραμματέας Ἀστέ-
ριος Καραμῖχος6 (24 ψῆφοι), Ταμίας Ἰωάννης Ἀπο-
στολούδης7 (23 ψῆφοι), Α΄ Σύμβουλος Ἰωάννης Ἀδά-
μος8 (24 ψῆφοι), Β΄ Σύμβουλος Γεώργιος Στανιώτης9
(23 ψῆφοι), Γ΄ Σύμβουλος Κωνσταντῖνος Καραούλης10
(20 ψῆφοι), Δ΄ Σύμβουλος Ἀγαπητός Κιάτος11 (19
ψῆφοι) καί Ε΄ Σύμβουλος Πέτρος Μπολίκας12 (14
ψῆφοι) καί ἐπιλαχόντες οἱ Νικόλαος Μοσχούδης13 (12
ψῆφοι) καί Κωνσταντῖνος Κοτσάνης14 (3 ψῆφοι).
Στό τέλος συντάχθηκε τό σχετικό Πρακτικό, τό
ὁποῖο ἀφοῦ διαβάσθηκε καί βεβαιώθηκε ὁμόφωνα
ὑπογράφηκε ἀπό τά ψηφίσαντα 24 μέλη. Σέ ἀκριβές
Ἀντίγραφο τῆς 18ης Μαρτίου 1918 ὑπογράφει ὀ ἀντι-
γράψας Γραμματέας τοῦ Δ.Σ. Ἀστέριος Καραμῖχος
(βλέπε φωτοτυπική ἀνατυπωσή του τῆς 1ης σελίδας).
Στίς 18 Μαρτίου 1918 τό Σωματεῖο ὑπέβαλε
«Πρός τόν Κύριον Πρόεδρον τῶν Πρωτοδικῶν. Εἰς
Θεσσαλονίκην» Αἴτησή του μέ ἀριθμό Πρωτοκόλλου
1 καί τήν παραπάνω ἡμερομηνοχρονογία συνο-
δευόμενο ἀπό «ἀντίγραφον εἰς διπλοῦν τοῦ ἐπιψη-
φισθέντος Καταστατικοῦ», τοῦ Σωματείου, «ἀντί-
γραφον εἰς διπλοῦν τοῦ Πρακτικοῦ τῆς ἰδρύσεώς
του» καί «ὀνομαστικήν κατάστασιν τῶν ἱδρυτῶν
αὐτοῦ» μέ τήν παράκληση νά ἐνεργήση τά δέοντα γιά

10
 τήν ἀναγνώρισή του. Ἡ Αἴτηση ὑπογράφεται ἀπό τόν
Πρόεδρο Γεώργιο Μπηλούκα καί τόν Γεν. Γραμματέα
τοῦ Σωματείου (βλέπε φωτοτυπική ἀνατύπωση).
Ἡ ὑποβληθεῖσα στό Πρωτοδικεῖο Θεσσαλονίκης
ὀνομαστική κατάσταση ἔχει τόν ἑξῆς τίτλο: «Κατάστασις Ὀνομαστική ἐμφαίνουσα τούς ἱδρυ-
τάς τοῦ ἐν Λιαριγκόβῃ ἱδρυθέντος Γεωργικοῦ Συνδέσμου, τήν ἡλικίαν, τό ἐπάγγελμα, τήν
κατοικίαν καί ἰθαγένειαν αὐτῶν», εἶναι χωρισμένη σέ ἑπτά στῆλες: Αὔξ(ων) Ἀριθ(μός), Ὀνο-
ματεπώνυμον, Ἡλικία, Ἐπάγγελμα, Κατοικία, Ἰθαγένεια καί Παρατηρήσεις καί αὐτούσια ἔχει
ὡς ἑξῆς (βλ. καί φωτοτυπική ἀνατύπωσή της):
«Κατάστασις Ὀνομαστική .... (βλ. πιό πάνω)

Αὔξ. Ὀνοματεπώνυμον Ἠλικία Ἐπάγγελμα Κατοικία Ἰθαγένεια Παρατηρήσεις

Ἀριθ.

1 Κων/νος Μαχαιρᾶς15 45 κτηματίας Λιαρίγκοβη Ἕλλην πολίτης καί Πάρεδρος

2 Χριστόδ. Γ. Σαράφης16 41 κτηματίας » » »
3 Βασίλειος Ἀλεξάνδρου17 45 » » » »
4 Γεώρ. Μπιλούκας 36 ἐπιχειρηματίας » » »
5 Ἰωάννης Ἀποστολούδας 36 Γεωργός » » »
6 Κων. Ν. Κοτσάνης 45 » » » »
7 Ν. Γεωργίτης (;)18 40 » » » »
8 Κων/νος Κατερινάρης19 42 » » » »
9 Πέτρος Μπουλίκας 41 » » » »
10 Ἀγαπητός Κιάτος 55 » » » »
11 Ἰωάννης Ἀδάμος 48 » » » »
12 Γεώρ. Στανιώτης 56 » » » »
13 Γεώργιος Ζυγούρης20 40 » » » » μυλωθρός
14 Ἰωάννης Ἀρβανίτης21 36 » » » »
15 Δημήτρ. Ἀ. Κοτσάνης22 45 κτηματίας » » »
16 Ἰωάννης Κ. Λιούτας23 34 » » » »
17 Κων. Καραούλης 55 γεωργός » » » & ὑποδηματοποιός
18 Δῆμος Κ. Λιούτας24 55 » » » »
19 Ἀλέξανδρος Νάκος25 48 κτηματίας » » »
20 Ἀστέριος Καραμῖχος 42 » » » »
21 Ἀστ. Λουκοβίτης26 60 γεωργός » » »

11
22 Θεοχάρης Καραδημήτρας27 36 κτηνοτρόφος » » »
καί γεωργός
23 Νικόλαος Καλτσός28 50 » » » » »
24 Κων. Σμαραγδῆς 36 κτηματίας » » »

Ἐν Λιαριγκόβῃ τῇ 18η Μαρτίου 1918

Ὁ Γεν. Γραμματεύς Ὁ Πρόεδρος
Ἀσ. Καραμῖχος (ὑπογραφή) Γ. Μπιλούκας (ὑπογραφή)

Δέν γνωρίζουμε πότε ἀκριβῶς ἐκδόθηκε ἡ ἀπόφαση ἀναγνώρισης τοῦ Σωματείου ἀπό
τό Πρωτοδικεῖο Θεσσαλονίκης. Στηριζόμενοι ὅμως σέ μεταγενέστερο καί μέ ἄλλο χέρι προ-
χειρογραμμένο Σημείωμα πάνω στήν Αἴτηση τοῦ Σωματείου συμπεραίνουμε ὅτι ἡ συνεδρίαση
τοῦ Πρωτοδικείου πραγματοποιήθηκε στίς 19 Μαΐου 1918 καί ἀποφάσισε (ἀριθμός ἀποφά-
σεως 301;) τήν ἀναγνώριση τοῦ Σωματείου (δικαστές: Πρόεδρος, Λοκάκης, Ζωγράφος, Σα-
μουηλίδης, Νικολέτος).

Σημειώσεις:
1. Τά Ἔγγραφα αὐτά ἦρθαν σέ γνώση μας στίς 12 Ἰουνίου 2008 (πρό 10ετίας!), ὕστερα ἀπό σχε-
τική ἐνημέρωσή μας ἀπό ἁρμόδιο ὑπάλληλο τοῦ Ἱ.Ἀ.Μ., ὁ ὁποῖος καί μᾶς παρέδωσε ἐπί τόπου τόν
σχετικό φάκελλο (Δικ. 1.10α. α/98) γιά ἔρευνα καί φωτοτύπηση. Γιά τήν ἐξυπηρέτηση αὐτή εὐχαρι-
στοῦμε θερμότατα.
2. Γεωργός εἶναι αὐτός πού καλλιεργεῖ τή γῆ, ὁ ἀγρότης, ὁ κάτοχος μικρῆς ἀγροτικῆς περιου-
σίας καί κτηματίας εἶναι ὁ κάτοχος ἀξιόλογης ἀκίνητης περιουσίας καί κυρίως ἀγροτικῆς καί αὐτός
πού ζεῖ ἀπό τά εἰσοδήματά του.
3. Τό Σχολεῖο αὐτό στεγαζόταν στό Διδακτήριο τοῦ 1871 (ὅπου μέχρι τήν Ἀπελευθέρωση τῆς Λια-
ρίγκοβης τό 1912 στεγαζόταν ἡ Ἀστική Σχολή μέ 2 γυμνασιακές τάξεις καί Νηπιαγωγεῖο) μέχρι τό
1930, ἔτος κτίσεως τοῦ νέου Διδακτηρίου, τό ὁποῖο λειτουργεῖ μέχρι σήμερα ὡς ἑξατάξιο Δημοτι-
κό Σχολεῖο.
4. Ὁ Γεώργιος Ἀστερίου Μπιλούκας γεννήθηκε τό 1881. Στό ἐπάγγελμα ἦταν καί παντοπώλης.
Χρημάτισε Ἐκκλησιαστικός Ἐπίτροπος τοῦ Ἱ. Ν. Ἁγ. Στεφάνου. [Περισσότερα βλέπε Δημ. Θ. Κύρου,
Τό Σωματεῖο “Νεοελληνικός Σύνδεσμος Φιλελευθέρων Λιαριγκόβης» Ἡ ἵδρυση τό 1917, τά πρῶτα
Πρακτικά, ἡ πρώτη Διοικητική Ἐπιτροπή καί τά πρῶτα μέλη του. (Πληροφορίες ἀπό ἕξι ἀνέκδοτα
Ἔγγραφα τοῦ Ἱστορικοῦ Ἀρχείου Μακεδονίας), ΑΡΝΑΙΑ, τχ. 102/Ἰαν.-Μαρτ. 2014, σσ. 8 καί 16-17].
5. Ὁ Κωνσταντῖνος Ἀθανασίου Σμαραγδῆς γεννήθηκε τό 1886. Στό ἐπάγγελμα ἦταν καί ράπτης.
Χρημάτισε ἱδρυτικό μέλος τοῦ Νεοελληνικοῦ Συνδέσμου Φιλελευθέρων Λιαριγκόβης. Βλ. Δημ. Θ.
Κύρου, Τό Σωματεῖο ..., ὅ.π., σσ. 8 καί 15 (σημ. 24).
6. Ὁ Ἀστέριος Ἰωάννη Καραμῖχος γεννήθηκε τό 1879 (βλ. «Μητρῶον τῶν Ἀρρένων ...») καί στό
ἐπάγγελμα ἀναφέρεται ὡς κτηματίας (βλ. σ. 11), ὑποδηματοποιός (βλ. Ἀθ. Κ. Γραμμένου, Οἱ πρῶτοι
Ἐκλογικοί Κατάλογοι τῆς Ἀρναίας, ΑΡΝΑΙΑ, τχ. 82/Ἰαν.-Μαρτ. 2009, σ. 8) καί Κοινοτικός ὑπάλληλος
[βλ. «Ἐκλογικός Κατάλογος τῆς Κοινὀτητος Λιαριγκόβης. Τῆς περιφερείας τοῦ Πρωτοδικείου Πο-
λυγύρου (Χαλκιδικῆς). Ἀνασυνταχθείς καί ἐκτυπωθείς ἐν ἔτει 1927»].
7. Ὁ Ἰωάννης Κωνσταντίνου Ἀποστολούδας γεννήθηκε τό 1883 (βλ. «Μητρῷον τῶν Ἀρρένων
...», Ἀθ. Κ. Γραμμένου, ὅ.π., σ. 6, ὅπου ἀναγράφεται στό ἐπάγγελμα παντοπώλης, καί «Ἐκλογικός Κα-
τάλογος... 1927», ὅπου στό ἐπάγγελμα ἀναγράφεται ἔμπορος). Χρημάτισε Ἐκκλησιαστικός Ἐπίτροπος
τοῦ Ἱ. Ν. Ἁγ. Στεφάνου. [Περισσότερα βλ. Δημ. Θ. Κύρου. Τό Σωματεῖο «Σύνδεσμος Ἐμπορευομέ-
νων Λιαριγκόβης “Ο ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ”», ΑΡΝΑΙΑ, τχ. 119/Ἀπρ.-Ἰουν. 2018, σσ 13 καί 26 (Σημ. 29)].
8. Ὁ Ἰωάννης Ἀδάμου Ἀδάμος ἤ Ἀδαμίδης γεννήθηκε τό 1869 (βλ. « Μητρῶον τῶν Ἀρρένων ...»)
καί στό ἐπάγγελμα ἀναφέρεται ὡς ράπτης (βλ. Ἀθ. Κ. Γραμμένου, ὅ.π., σ. 6).
9. Ὁ Γεώργιος Στανιώτης, σύμφωνα μέ τήν Ὀνομαστική Κατάσταση τῶν μελῶν τοῦ Σωματείου,
πού ἀναγράφει ὅτι ἦταν 56 ἐτῶν, γεννήθηκε τό 1862. Δέν ἀναγράφεται οὔτε στό «Μητρῷον Ἀρρέ-
νων ...», πού ἀρχίζει ἀπό τό 1862, οὔτε στούς Ἐκλογικούς Καταλόγους τοῦ 1914 καί τοῦ 1927. Ὑπάρ-
χει μόνο, ἡ ἀναγραφή τοῦ Ἀστερίου Στανιώτη τοῦ Γιοβάνη, ἐτῶν 56, ἀγωγιάτη, στό «Μητρῷον Ἀρρέ-
νων ...», πού γεννήθηκε τό 1878. Ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτόν δέν ἔχουμε.

12
 10. Ὁ Κωνσταντῖνος Θεοχάρη Καραούλης γεννήθηκε τό 1853 (βλ. Ἀθ. Κ. Γραμμένου, ὅ.π., σ. 8)
Ὁ «Ἐκλογικός Κατάλογος... 1927», λαθεμένα ἀναφέρει ὡς ἔτος γέννησης τό 1841, διότι λογικά καί
ἡλικιακά δέν ἦταν δυνατό νά εἶναι μέλος τοῦ Σωματείου στά 86 του χρόνια. Φαίνεται λαθεμένη καί
ἡ ἀναγραφόμενη ἡλικία τῶν 55 ἐτῶν στἠν Ὀνομαστική Κατάσταση τῶν μελῶν τοῦ Σωματείου ὅπου
καταγράφεται σέ ἄλλη στήλη τό ἄλλο ἐπάγγελμά του, τοῦ ὑποδηματοποιοῦ (σ. 11). Πιστεύουμε ὅτι
ἡ ὀρθή ἀναφορά στήν ἡλικία του καί στό ἔτος γέννησής του γίνεται στούς Ἐκλογικούς Καταλόγους
τοῦ 1914 (βλ. α΄ παραπομπή).
11. Ὁ Ἀγαπητός Θεοχάρη Κιάτος γεννήθηκε τό 1860 (βλ. Ἀθ. Κ. Γραμμένου, ὅ.π., σ. 8). Ἄλλες
πληροφορίες ἀπουσιάζουν.
12. Ὁ Πέτρος Κωνσταντίνου Μπουλίκας γεννήθηκε τό 1874. Εἶχε καί τό ἐπάγγελμα τοῦ παντο-
πώλη. [Περισσότερα βλ. Δημ. Θ. Κύρου, Τό Σωματεῖο «Σύνδεσμος ἐμπορευομένων Λιαριγκόβης...»,
ὅ.π., σσ. 13 (ὅπου ἀναγράφεται Μπολύκας καί Μπολίκας) καί 26 (Σημ. 25)].
13. Ὁ Νικόλαος Γεωργίου Μοσχούδης γεννήθηκε τό 1871. [Περισσότερα βλ. Δημ. Θ. Κύρου, Τό
Σωματεῖο «Νεοελληνικός Σύνδεσμος Φιλελευθέρων Λιαριγκόβης»..., ὅ.π., σσ. 8 καί 15 (Σημ. 22)]. Γιά
ἄγνωστους λόγους ἀπουσιάζει τό ὄνομά του ἀπό τήν Ὀνομαστική Κατάσταση τῶν μελλῶν τοῦ Σω-
ματείου.
14. Ὁ Κωνσταντῖνος Νικολάου Κοτσάνης γεννήθηκε τό 1869 (βλ. «Μητρῷον τῶν Ἀρρένων ...»,
ὅπου ἀναγράφεται Κοτσιάνης, Ἀθ. Κ. Γραμμένου, ὅ.π., σ. 10, ὅπου ἀναγράφεται Κότσανης μέ τό ἐπάγ-
γελμα καφεπώλης, καί «Ἐκλογικός Κατάλογος ... 1927», ὅπου ἀναγράφεται τό ἐπάγγελμα κτηματίας).
15. Ὁ Κωνσταντῖνος Δημητρίου Μαχαιρᾶς γεννήθηκε τό 1872 ἤ 1873 καί τό κύριο ἐπάγγελμά του
ἦταν μαχαιροποιός (βλ. Ἀθ. Κων. Γραμμένου, ὅ.π., σ. 12, καί «Ἐκλογικός Κατάλογος... 1927». Πε-
ρισσότερα γι’ αὐτόν καί ἄλλη βιβλιογραφία βλ. Δημ. Θ. Κύρου, 1. Τό Σωματεῖο «Νεοελληνικός Σύν-
δεσμος Φιλελευθέρων Λιαριγκόβης»..., ὅ.π., σσ. 8 καί 15 (Σημ. 23), καί 2. Τό Σωματεῖο «Σύνδεσμος
Ἐμπορευομένων Λιαριγκόβης “Ο ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ”»..., ὅ.π., σσ. 13 καί 25 (Σημ. 11).
16. Ὁ Χριστόδουλος Γεωργίου Σαράφης γεννήθηκε τό 1876 καί εἶχε τό ἐπάγγελμα τοῦ ὑποδη-
ματοποιοῦ (βλ. «Μητρῷον τῶν Ἀρρένων...», Ἀθ. Κων. Γραμμένου, ὅ.π., σ. 15, καί «Ἐκλογικός Κατά-
λογος ... 1927»). Περισσότερα γι’ αὐτόν βλ. Δημ. Θ. Κύρου, Τό Σωματεῖο “Νεοελληνικός Σύνδεσμος
Φιλελευθέρων Λιαριγκόβης»...., ὅ.π. σσ.. 8 καί17 (Σημ. 42).
17. Ὁ Βασίλειος Ἀλεξάνδρου Ἰωαννίδης - Ἀλεξάνδρου γεννήθηκε τό 1874 καί ἦταν στό ἐπάγ-
γελμα ξενοδόχος ἀλλά καί κτηματίας (βλ. «Μητρῷον τῶν Ἀρρένων ...» καί Ἀθ. Κων. Γραμμένου, ὅ.π.,
σ. 8). Περισσότερα γι’ αὐτόν μέ ἱκανή βιβλιογραφία βλ. Δημ. Θ. Κύρου, Τό Σωματεῖο «Νεοελληνικός
Σύνδεσμος Φιλελευθέρων Λιαριγκόβης» ..., ὅ.π., σσ. 6, 8 καί 13-14 (Σημ. 12).
18. Τό ἐπώνυμο αὐτό συναντιέται πρώτη φορά στήν ἔρευνα μας καί δέν ἔχουμε ἄλλες πληρο-
φορίες γι’ αὐτό τό πρόσωπο.
19. Ὁ Κωνσταντῖνος Γεωργίου Κατερινάρης ἤ Αἰκατερινάρης γεννήθηκε τό 1879 (βλ. «Μητρῷον
Ἀρρένων ...», Ἀθ. Κων. Γραμμένου, ὅ.π., σ. 6, ὅπου ἀναγράφεται τό ἐπάγγελμα ἔμπορος, καί «Ἐκλο-
γικός Κατάλογος... 1927», ὅπου ἀναγράφεται τό ἐπάγγελμα παντοπώλης). Περισσότερα γι’ αὐτόν βλ.
Δημ. Θ. Κύρου, Τό Σωματεῖο «Νεοελληνικός Σύνδεσμος Φιλελευθέρων Λιαριγκόβης»..., ὅ.π., σσ. 8
καί 14-15 (Σημ. 19).
20. Ὁ Γεώργιος Χρήστου Ζυγούρης, γεννήθηκε τό 1877 (βλ. «Μητρῷον τῶν Ἀρρένων ...», Ἀθ.
Κων. Γραμμένου, ὅ.π., σ. 15, ὅπου καταγράφεται ὡς Σγούρης καί μέ ἐπάγγελμα κηπουρός, καί «Ἐκλο-
γικός Κατάλογος ... 1927», ὅπου καταγράφεται ὅπως παραπάνω). Ἦταν παππούς τοῦ γράφοντα «ἐκ
μητρός». Περισσότερα γι’ αὐτόν μέ ἱκανή βιβλιογραφία βλ. Δημ. Θ. Κύρου, Οἱ πρόγονοί μας (προ-
παπποῦδες καί παπποῦδες), οἱ ὁποῖοι γεννήθηκαν κατά τά ἔτη 1862-1924 καί ζοῦσαν τό 1925, ΑΡΝΑΙΑ,
τχ. 119/Ἀπρ.-Ἰούν. 2018, σσ. 10 καί 11 (Σημ. 75).
21. Ὁ Ἰωάννης Γεωργίου Ἀρβανίτης γεννήθηκε τό 1882 καί εἶχε ὡς κύριο ἐπάγγελμα αὐτό τοῦ
ράπτη (βλ. «Μητρῷον τῶν Ἀρρένων ...», Ἀθ. Κων. Γραμμένου, ὅ.π., σ. 6, καί «Ἐκλογικός Κατάλογος...
1927»). Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτόν.
22. Ὁ Δημήτριος Ἀναγνώστου Κοτσάνης γεννήθηκε τό 1874 καί εἶχε ὡς κύριο ἐπάγγελμα αὐτό
τοῦ ὑποδηματοποιοῦ (βλ. «Μητρῷον τῶν Ἀρρένων ...», Ἀθ. Κων. Γραμμένου, ὅ.π., σ. 9, καί «Ἐκλο-
γικός Κατάλογος ...1927»). Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτόν.
23. Ὁ Ἰωάννης Κωνσταντίνου Λιούτας γεννήθηκε τό 1882 (βλ. Ἀθ. Κων. Γραμμένου, ὅ.π., σ. 11,
καί «Ἐκλογικός Κατάλογος ... 1827», ὅπου καταγράφεται μέ τό ἐπάγγελμα τοῦ ὑποδηματοποιοῦ).
Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτόν.

13
 24. Ὁ Δῆμος Κωνσταντίνου Λιούτας γεννήθηκε τό 1860 (βλ. Ἀθ. Κων. Γραμμένου, ὅ.π., σ. 10, ὅπου
ἀναγράφεται τό ἐπάγγελμα μελισσοτρόφος. Ὁ «᾽Εκλογικός Κατάλογος... 1927» καταγράφει κάποι-
ον Λιούτα Δῆμο τοῦ Κωνσταντίνου γεννηθέντα τό 1851). Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτόν.
25. Ὁ Ἀλέξανδρος Νάκου Νάκος γεννήθηκε τό 1869 (βλ. «Μητρῷον τῶν Ἀρρένων...», ὅπου τό
πατρώνυμό του καταγράφεται λαθεμένα Νάνος, Ἀθ. Κων. Γραμμένου, ὅ.π., σ. 13, ὅπου καταγράφεται
μέ τό ἐπάγγελμα ἐργάτης, καί «Ἐκλογικός Κατάλογος... 1927», ὅπου καταγράφεται μέ τό ἐπάγγελμα
ὑλοτόμος). Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτόν.
26. Ὁ Ἀστέριος Λουκοβίτης (δέν ἀναφέρεται τό πατρώνυμο) γεννήθηκε τό 1858 ὡς ἔχων τήν
ἡλικία τῶν 60 ἐτῶν τό 1918, σύμφωνα μέ τήν Ὀνομαστική Κατάσταση τοῦ Σωματείου, καί δέν ἔχου-
με ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτόν. Ἐνημερωτικά ἀναφέρουμε ὅτι στόν Ἐκλογικό Κατάλογο τοῦ 1914
(βλ. Ἀθ. Κων. Γραμμένου, ὅ.π., σ. 11) καταγράφεται κάποιος μέ τό ὀνοματεπώνυμο Λουκοβίτης Ἀστέ-
ριος τοῦ Ἀγγέλου, ἐτῶν 81 καί χωρίς ἀναγραφή ἐπαγγέλματος.
27. Ὁ Θεοχάρης Ἰωάννου Καραδημήτρας γεννήθηκε τό 1876 (βλ. «Μητρῷον Ἀρρένων...», Ἀθ.
Κων. Γραμμένου, ὅ.π., σ. 10, ὅπου καταγράφεται ὡς ποιμήν, καί «Ἐκλογκός Κατάλογος ... 1927», ὅπου
ἐπίσης καταγράφεται ὡς ποιμήν). Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτόν.
28. Ὁ Νικόλαος Ἀστερίου Καλτσός γεννήθηκε τό 1866 (βλ. «Μητρῷον τῶν Ἀρρένων ...», Ἀθ. Κων.
Γραμμένου, ὅ.π., σ. 9, καί «Ἐκλογικός κατάλογος ... 1927»). Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτόν.

Ο Ι Σ ΥΝ Δ Ρ ΟΜΗ ΤΕ Σ Μ Α Σ
Οἱ παρακάτω ἀναγραφόμενοι ἀποδέκτες τοῦ περιοδικοῦ μας βοήθησαν οἰκονομικά τή συνέχιση τῆς ἐκδο-
τικῆς προσπάθειάς μας μέ τά ἀπἐναντι τῶν ὀνομάτων τους ἀναφερόμενα χρηματικά ποσά καί εὐχαριστοῦμε
θερμά:
• Κων. Ντάλλες (Ἀθήνα) 50 €(17.038 » ) • Χρ. Λαζαρίδης (Θεσ/νίκη) 20 €( 6.815 » )
• Χρ. Β. ᾽Αλεξάκης (Θεσ/νίκη) 50 €(17.038 » ) • Ἰωάνν. Τηλ. Κοτσάνης (Θεσ/νίκη) 20 €( 6.815 » )
• Ρούλα Χαλέβα (Ἰωάννινα) 50 €(17.038 » ) • Κων. Μπεζιργιανίδης (Θεσ/νίκη) 20 €( 6.815 » )
• Ἀνώνυμος 50 €(17.038 » ) • Σταμ. Ζωγράφος (Ἀρναία) 20 €( 6.815 » )
• Νικ. Κατσαμάνης (Σέρρες) 30 €(10.222 » ) • Μαρ. Καραστέργιου-Κουκουμπῆ
• Ἀθ. Λαλιώτης (Ἀθήνα) 30 €(10.222 » ) (Θεσ/νίκη) 20 €( 6.815 » )
• Χαράλ. Γούδας (Σέρρες) 20 €( 6.815 » ) • Περιοδ. «ΑΓ.ΑΓΑΘΑΓΓΕΛΟΣ»
• Μαρ. Κοσμαρᾶ-Φιλιππίδη (Ἀθήνα) 20 €( 6.815 » ) (Ἁγ.Ὄρος) 20 €( 6.815 » )
• Μόσχ. Τσολάκης (Ἀρναία) 20 €( 6.815 » ) • Ε.Τ. (Πολύγυρος) 20 €( 6.815 » )
• Ἰω. Δ. Ἀργυρός (Ἀρναία) 20 €( 6.815 » ) • Ἀναστ. Θασίτη (Θεσ/νίκη) 15 €( 5.111 » )
• Στέργ. Ἀδαμ. Καραστέργιος (Ἀρναία) 20 €( 6.815 » ) • Ἐμμ. Φουντουλάκης (Χανιά) 15 €( 5.111 » )
• Ἠλ. Παπαθανασίου (Θεσ/νίκη) 20 €( 6.815 » ) • Ζηνοβία Πάχτα (Θεσ/νίκη) 15 €( 5.111 » )
• Χρ. Μαρούσης (Ἀρναία) 20 €( 6.815 » ) • Ἰω. Δ. Σαμαρᾶς (Θεσ/νίκη) 10 €( 3.408 » )
• Χρ. Ματσίγγου (Βέροια) 20 €( 6.815 » ) • Ἰω. Καλαϊτζῆς (Ἀρναία) 10 €( 3.408 » )

«ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ»
• Ὁ συμπατριώτης μας κ. Νικόλαος Σπυρ. Χαριστός πρόσφερε στό περιοδικό «ΑΡΝΑΙΑ» 50 εὐρώ
στή μνήμη τοῦ πατέρα του Σπυρίδωνα Ν. Χαριστοῦ, τῆς μητέρας του Μαγδαληνῆς Χαριστοῦ, τοῦ
ἀδελφοῦ του Βρασίδα καί τοῦ φίλου του καί ἀδελφοῦ Γιαννίκου Πιτέρη.
• Ὁ συμπατριώτης καί συμπολίτης μας κ. Νικόλαος Ξύστρος πρόσφερε στό περιοδικό «ΑΡΝΑΙΑ»
20 εὐρώ στή μνήμη τῆς ἀδελφῆς του Αἰκατερίνης Ξύστρου-Κυριάκου.
• Ὁ συμπατριώτης καί συμπολίτης μας κ. Θεόδωρος Γ. Ξιούφης πρόσφερε στό περιοδικό «ΑΡ-
ΝΑΙΑ» 20 εὐρώ στή μνήμη τῶν γονέων του Γεωργίου καί Δέσποινας.
(Τό περιοδικό «ΑΡΝΑΙΑ» εὔχεται ὁ Θεός νά ἀναπαύει τίς ψυχές τῶν προσφιλῶν προσώπων
τῶν παραπάνω δωρητῶν).

(Διόρθωση λαθῶν-παραλείψεων: Στήν προσφορά τοῦ κ. Χρήστου Ρεπάνη «εἰς μνήμην» συγ-
γενῶν του διορθώνουμε τά παρακάτω λάθη: Ὁ παππούς του Χριστόδουλος Ρεπάνης πέθανε τό
1984 καί ὄχι τό 1924 καί ὁ πατέρας του Ἄγγελος Ρεπάνης πέθανε στίς 11-7-2005. Ζητοῦμε συγχώ-
ρηση!).

14
 ΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ «ΣΛΑΒΟΜΑΚΕΔΟΝΕΣ»
ΤΑ «ΕΝΤΟΠΙΑ», Ο Κ. ΤΣΙΟΥΛΚΑΣ ΚΑΙ Ο κ. ΡΑΪΤΣΙΟΣ
Τοῦ Ἀντωνίου Ἰ. Θαβώρη,
Καθηγητῆ Πανεπιστημίου

Στό τεῦχος 38 τοῦ Δεκεμβρίου 2010, σελ. 7 δημοσιεύθηκε στήν ἐφημερίδα τῆς Ἐδέσσης ΑΔΕ-
ΣΜΕΥΤΗ ἄρθρο τοῦ κ. Π. Ραΐτσιου, διδάκτορα Ἠλεκτρολόγου-Μηχανικοῦ μέ τίτλο: Ἐντόπια, ἡ
Μακεδονική Ἑλληνική διάλεκτος.
Στό ἄρθρο του αὐτό ὁ κ. Ραΐτσιος ἀπορρίπτει τούς ὅρους «Σλαβομακεδόνες» καί «Σλαβό-
φωνοι» γιά ὅσους μιλοῦν τά λεγόμενα «Ἐντόπια» καί πιστεύει καί αὐτός ὅτι πρόκειται γιά μιά
ἀρχαία ἑλληνική διάλεκτο, τή Μακεδονική κοντά στίς ἄλλες ἀρχαῖες ἑλληνικές διαλέκτους Ἰωνι-
κή, Αἰολική, Ἀττική καί Δωρική (ἀντιγράφω ὅπως τίς παραθέτει στή σειρά αὐτή, ἐνῶ ἡ Ἀττική
συνάπτεται μέ τήν Ἰωνική).
Ἡ διάλεκτος ὅμως αὐτή, Ἐντόπια εἶναι μιά Βουλγαρική διάλεκτος, ἡ γλώσσα τῶν Βουλγα-
ροφώνων (ἤ Σλαβοφώνων) τῆς Μακεδονίας οἱ ὁποῖοι, καθώς ἔζησαν καί ζοῦν ἀνάμεσα στούς
Ἕλληνες, χρησιμοποιοῦν πολλές λέξεις προσαρμοσμένες στό Τυπικό (Γραμματική) τῆς Βουλ-
γαρικῆς γλώσσας.
Ὁ κ. Ραΐτσιος ἀναφέρεται στό βιβλίο τοῦ ἄλλοτε Γυμνασιάρχη ἀπό τήν Κορησό Κ. ΤΣΙΟΥΛ-
ΚΑ. Ὁλόκληρος ὁ τίτλος τοῦ βιβλίου του εἶναι: ΣΥΜΒΟΛΑΙ ΕΙΣ ΤΗΝ ΔΙΓΛΩΣΣΙΑΝ ΤΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΩΝ.
(ΕΚ ΣΥΓΚΡΙΣΕΩΣ ΤΗΣ ΣΛΑΒΟΦΑΝΟΥΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΗΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗΝ) ΤΕΥΧΟΣ Ι, ΑΘΗ-
ΝΑΙ 1907, καί στήν σελ. α΄ ἐπιγράφεται : ΠΡΟΛΟΓΟΣ (Β΄ ΕΚΔΟΣΕΩΣ), ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΙΣΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΕΝ
ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΛΕΓΟΜΕΝΗΣ ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΗΣ. Ὁ κ ΡΑΪΤΣΙΟΣ παραθέτει μόνο τόν ὑπότιτλο πού
ἔχω σέ παρένθεση. Ὅπως εἶναι γνωστό οἱ Βούλγαροι, ἀρχικά μιά μογγολική φυλή, ἐμφανίστηκαν
στή Βαλκανική τόν 6ο αἰ. μ.Χ. καί στή Μακεδονία συνάντησαν «Γρικούς» (=Ἕλληνες), ὄχι ξε-
χωριστό λαό Μακεδόνων. Φαντάζεται ὁ κ. Ραΐτσιος ὅτι ὁ Μ. Ἀλέξανδρος καί οἱ ἄλλοι Ἕλληνες
τῆς ἀρχαίας Μακεδονίας νά μιλοῦν ... Βουλγαρικά;
Ὁ ΤΣΙΟΥΛΚΑΣ ἀναφέρει «ΔΙΓΛΩΣΣΙΑΝ ΤΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΩΝ». Διγλωσσία ὅμως σημαίνει νά μιλάει
κανείς δύο γλῶσσες καί ὁ ΤΣΙΟΥΛΚΑΣ φυσικά ἐννοεῖ ἀπό τή μιά τή γλώσσα τῶν Σλαβοφώνων,
«τήν σλαβοφανή Μακεδονικήν» καί ἀπό τήν ἄλλη τήν Ἑλληνική τῶν Ἑλλήνων τῆς Μακεδονίας.
Πότε ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες τῆς Μακεδονίας ἤμασταν δίγλωσσοι;
Ἡ Βουλγαρική αὐτή διάλεκτος εἶναι ἡ μητρική γλώσσα τῶν Σλαβομακεδόνων. Ὁ κ. Ραΐτσιος
δέν γνωρίζει τό γλωσσσολογικό ἀξίωμα, προκειμένου γιά τίς ἑλληνικές λέξεις τῆς διαλέκτου,
πού εἶναι προσαρμοσμένες στό Τυπικό (Γραμματική) τῆς Βουλγαρικῆς, π.χ. ἀριζούβαμ (=ὁρί-
ζω), ἀχταπότ (χταπόδι), κάτσαμ (κάθομαι, ἀπό τό κάτσαμε κ.λπ), ὅτι ἡ γραμματική καί ὄχι οἱ λέ-
ξεις χαρακτηρίζουν μιά γλώσσα καί φαίνεται ὅτι δέν ἐγνώριζε τό ἀξίωμα αὐτό καί ὁ Κ. ΤΣΙΟΥΛΚΑΣ
στήν ἐποχή του.
Ὁ ΤΣΙΟΥΛΚΑΣ ὁμολογεῖ στό πρῶτο τεῦχος τοῦ βιβλίου του ὅτι εἶχε ὡς μητρική γλώσσα τήν
γλώσσα τῶν Βουλγαροφώνων, τονίζοντας: «Ἀλλ’ ἡμεῖς ἐξ ἁπαλῶν χρόνων πρός τῇ ἄλλῃ Ἑλλη-
νικῇ καί τήν σλαβοφανῆ Μακεδονικήν μαθόντες ...» (σελ. ιστ). Ἀλλοῦ τήν ὀνομάζει καί ἁπλῶς
Μακεδονική.
Εἶναι πασίγνωστο ὅμως ὅτι δέν ἦταν ὅλοι οἱ Ἕλληνες τῆς Μακεδονίας καί δέν εἶναι σήμε-
ρα δίγλωσσοι. Τόσο στήν ἐποχή τοῦ Κ. ΤΣΙΟΥΛΚΑ, ὅσο καί σήμερα, οἱ «Σλαβομακεδόνες» ἀπο-
τελοῦσαν μιά μειονότητα, μολονότι ὁ ΤΣΙΟΥΛΚΑΣ κάνει λόγο γιά «ὄγκο Βουλγάρων» (σελ. ιζ΄).
Καί ἐπειδή ὅπως θά δοῦμε, πολλοί ἀπό αὐτούς ἦταν ἑλληνικῆς καταγωγῆς καί εἶχαν ἑλληνική
συνείδηση, ὅπως καί τώρα (πιθανῶς καί ὁ κ. Ραΐτσιος), ὁ Γυμνασιάρχης τῆς Θεσσαλονίκης Γ.
Μπουκουβάλας δικαιολόγησε τή μητρική τους αὐτή γλώσσα ὡς ἑξῆς: «πᾶσα μητρική γλῶσσα
εἶναι βαθέως ἐρριζωμένη εἰς τήν ψυχήν τοῦ λαλοῦντος αὐτήν καί ὅτι ἀναγκαιοῖ δύναμις με-
γάλη καί ἐπιβολή ἰσχυρά, ἵνα δυνηθῆ νά διασείσει αὐτήν» (Γ. Μπουκουβάλα, Ἡ γλῶσσα τῶν
ἐν Μακεδονίᾳ Βουλγαροφώνων, ἐν Καΐρῳ – (ὅπου συνυπηρέτησε μέ τόν ΤΣΙΟΥΛΚΑ) – 1905, σελ.
37.

15
 Τό βιβλίο τοῦ Κ. ΤΣΙΟΥΛΚΑ ὁ καθηγητής Ν. Π. Ἀνδριώτης τό κατέταξε «εἰς τήν θλιβεράν κα-
τηγορίαν» δημοσιευμάτων, ὅπως τοῦ Κλεάνθη Νικολαΐδη καί Γεωργ. Δ. Γεωργιάδη (κατάγον-
ταν ἀπό τήν Ἔδεσσα), οἱ ὁποῖοι νόμισαν ὡς «ἐκσλαβισθείσας ἑλληνικάς» ὁρισμένες λέξεις τῶν
Σλαβοφώνων, πού ἔχουν κοινή ἰνδοευρωπαϊκή καταγωγή Ἑλλήνων καί Σλάβων (aram-ἀρόω, bibal-
βούβαλος, domo-δόμος, zena-γυνή κ.λπ.) (Ν. Π. Ἀνδριώτη, Τά ἑλληνικά στοιχεῖα τῆς Βουλγα-
ρικῆς, Ἀθῆναι 1952, σελ. 47).
Οἱ Σλαβόφωνοι ὅμως τῆς Μακεδονίας χρησιμοποιοῦν καί πλῆθος ἄλλων ἑλληνικῶν λέξεων
προσαρμοσμένες ὅπως εἴπαμε στό τυπικό τῆς Βουλγαρικῆς. Ἄλλες εἶναι δάνεια ἀπό τήν κοι-
νή Νεοελληνική καί ἄλλες ἀπό τά νεοελληνικά ἰδιώματα, ὅπως τά βόρεια, π.χ. ἄντακ (χαντά-
κι), ἄρνο (χαρ-ενο/χαρά), μαναστήρ (μοναστήρι), παρνάρ (πουρνάρι), τρούπκα (τρύπα) ῾φκέλιο
(εὐχέλαιο) κ.ἄ. Ὁ κ. Ραΐτσιος ἀναφέρει καί τήν τουρκική κολάϊ (εὐκολία, τουρκ, kolay), καί τή
λατινική φούρκα (λατιν. furca). Ὅτι πολλές ἀπό αὐτές εἶναι καί ὁμηρικές εἶναι αὐτονόητο, ἀφοῦ
ὅμοιες ἔχει καί ἡ κοινή Νεοελληνική καί τά ἰδιώματα σήμερα.
Οἱ Σλαβόφωνοι τῆς Μακεδονίας μπῆκαν στίς περιοχές Καστοριᾶς, Φλώρινας, Ἔδεσσας, Κιλ-
κίς, Θεσσαλονίκης, κ.λπ. τήν ἐποχή τῆς Τουρκοκρατίας, ὅταν ἡ Βαλκανική ἦταν «ξέφραγο ἀμπέ-
λι» ἀπό ἄποψη κινήσεως ἐθνοτήτων. Ἕνα μέρος ἀπό αὐτούς ὅμως ἦταν ἑλληνικῆς καταγωγῆς
καί κράτησαν τό ἑλληνικό φρόνημα, ὅπως τό κληρονόμησαν ἀπό τούς προγόνους των. Πρό-
κειται γιά αἰχμαλώτους τῶν Βουλγάρων, πού ἀναγκάσθηκαν νά ἐκσλαβιστοῦν. Ἀναφέρεται π.χ.
ὅτι ὁ τσάρος Σαμουήλ, ὅταν κατέκτησε γιά λίγο τή Μακεδονία καί Θεσσαλία, μετέφερε ἀπό τίς
περιοχές αὐτές αἰχμαλώτους καί τούς ἐγκατέστησε σέ βουλγαρικά ἐδάφη, ὅπως στή Βάρνα
καί Τούρνοβο (Βλ. MACEDONIA, Documents and Material, ἀγγλική ἔκδοση τῆς Βουλγαρικῆς Ἀκα-
δημίας τῶν Ἐπιστημῶν, Σόφια 1979, σελ. 217), βλ. καί Βασιλείου Κ. Γούναρη, Οἱ Σλαβόφωνοι
τῆς Μακεδονίας, στά “ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ”, περιοδικό τῆς Ἑταιρείας Μακεδονικῶν Σπουδῶν 29, 1993-
1994, 209). Στόν τόμο τῆς ἐφημ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ (Φεβρούαριος 2011 μέ τίτλο ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ, Η
ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΕΝΟΣ ΟΝΟΜΑΤΟΣ, καί στή σελ. 110 ἀναφέρεται ὅτι τό ΚΚΕ τό 1945 (Ριζοσπάστης, Ἰού-
λιος 1945) δέχεται ὅτι στήν ἑλληνική Μακεδονία ἀπό τίς 1.700.000 τῶν Ἑλλήνων ὑπάρχει ἐθνι-
κή μειονότητα, οἱ Σλαβομακεδόνες, περίπου 145-150.000, οἱ ὁποῖοι «ἔχουν τή δική τους γλώσ-
σα, πού μοιάζει μέ τήν βουλγαρική. Εἶναι πολύ πιθανό καί οἱ γονεῖς τοῦ ΤΣΙΟΥΛΚΑ νά προέρχονται
ἀπό Ἕλληνες αἰχμαλώτους τῶν Βουλγάρων καί νά κράτησαν τό ἑλληνικό τους φρόνημα.
Πιστεύω ὅτι τό ἀποδεικνύει αὐτό ἡ γενικότερη σταδιοδρομία τοῦ ΤΣΙΟΥΛΚΑ στήν Ἑλλάδα.
Διότι ἅμα παραβάλει κανείς τή σταδιοδρομία του μέ τόν σύγχρονό του περίπου Βούλγαρο (κατά
ὁμολογία του) ἀπό τήν Ἀχρίδα Parlicev θά δοῦμε ὅτι τοῦ Παρλίτσεφ ἡ συμπεριφορά εἶναι δια-
φορετική. Τά γραπτά τους Ἑλληνικά καί τῶν δύο φαίνεται ὅτι ἦταν ἐπίκτητα. Πρόκειται γιά μιά
καθαρεύουσα «ξύλινη» παρμένη ἀπό Λεξικά τῆς ἀρχαίας Ἑλληνικῆς καί ὁ μέν Παρλίτσεφ πού
σπούδασε Ἰατρική στήν Ἀθήνα καί βραβεύτηκε σέ ἕναν ποιητικό διαγωνισμό μέ τό ποίημά του
του Ἀρματωλός, ἄλλαξε τό ὄνομά του σέ Γρηγόριος Σταυρίδης (βλ. ΕΛΛΗΝΙΚΑ 22, 1969, σελ 267)
δραστηριοποιήθηκε στήν Ἀχρίδα ὡς Βούλγαρος καί κατέφυγε τελικά στήν Βουλγαρία. Ὁ ΤΣΙ-
ΟΥΛΚΑΣ ὅμως στό δεύτερο τεῦχος τοῦ βιβλίου του ὑβρίζει τούς Βουλγάρους καί ἐξυμνεῖ τούς
Ἕλληνες καί τόν ἑλληνικό πολιτισμό καί τίμησε ὡς ἐκπαιδευτικός τά ἑλληνικά Γράμματα μέ
προσφορά στήν Ἑλληνική παιδεία. Τό βιβλίο του γιά τή ΔΙΓΛΩΣΣΙΑ ΤΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΩΝ ἦταν μία ἀτυ-
χής προσπάθεια ἔχοντας ἴσως ψυχολογικό πρόβλημα, νά ἀποδείξει ὅτι καί οἱ Σλαβομακεδόνες
ἦταν Ἕλληνες γι’ αὐτό καί παρέμεινε ὡς τό τέλος στήν Ἑλλάδα.
Πολύ σωστά ἑπομένως τόν τίμησε ἡ πατρίδα του Καρησός, ὅπως μέ πληροφορεῖ ὁ φίλος
φιλόλογος Νικόλαος Δασκαλάκης Ὁ Δασκαλάκης δημοσίευσε κριτική τοῦ βιβλίου τοῦ ΤΣΙΟΥΛΚΑ
καί βιογραφία του στήν ἐφημερίδα Η ΚΟΡΗΣΟΣ (ἀρ. φύλλου 10, ἔτος 1990) διαφωνήσαμε ὅμως
τότε γιά τήν ἐπιστημονική ἀξία τοῦ βιβλίου του. Τά γραπτά Ἑλληνικά τοῦ Κ. ΤΣΙΟΥΛΚΑ καί τοῦ
Παρλίτσεφ σχολίασα σέ ΣΗΜΕΙΩΜΑ μου τοῦ 1989, τό ὁποῖο δημοσίευσε τό περιοδικό «ΑΡΙΣΤΟ-
ΤΕΛΗΣ» τῆς Φλώρινας (τ. 213, 1992).
Ἐλπίζω ὅτι ὁ κ. Ραϊτσιος θά ἱκανοποιηθεῖ ἀπό τό συμπέρασμα αὐτό καί θά κατανοήσει τί
ἀκριβῶς εἶναι τά Ἐντόπια τῶν συμπατριωτῶν μας, τούς ὁποίους τό ἑλληνικό κράτος τούς
ἀντιμετώπισε μέ δυσπιστία καί καχυποψία, ἴσως ἐπειδή ἦταν δύσκολο νά ξεχωρίσει ὅσους
εἶχαν ἑλληνική συνείδηση.

16
 ᾽Ενδιαφέρουσες Εἰδήσεις
(Ὅσες ἀναφέρονται στήν Ἱστορία καί στή Λαογραφία τῆς Ἀρναίας)

H ΓΙΟΡΤΗ ΤΟΥ ΠΡΟΦΗΤΗ ΗΛΙΑ ΣΤΟ ΕΞΩΚΚΛΗΣΙ ΤΟΥ

Γιορτάσθηκε καί φέτος στίς 20 Ἰουλίου ἡ μνήμη τοῦ Ἁγίου Προφήτη Ἠλία στό φερώνυμο ἐξωκ-
κλήσι τοῦ ὀμώνυμου καί ἀρχαιολογικοῦ λόφου μέ Ὄρθρο καί Θεία Λειτουργία καί μέ ἱερουργό
τόν πρωτοπρεσβύτερο Γεώργιο Τρικαλιώτη, ἐφημέριο τοῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ Ἁγ. Στεφάνου.
Πρέπει νά σημειωθεῖ ὅτι ὁ ναΐσκος μέ τή σημερινή του μορφή εἶναι κτίσμα τοῦ 1931 καί ὄχι τοῦ
1831, ὅπως μεταμορφώθηκε στήν ἐπιγραφή ἀπό ... ζηλωτή Ἀρναιώτη, καί πρόσφατα διορθώθη-
κε μετά ἀπό ἐπισήμανση τοῦ περιοδικοῦ μας.
ΑΓΡΥΠΝΙΑ ΣΤΟΝ ΤΟΠΟ ΕΜΦΑΝΙΣΕΩΣ ΤΟΥ ΑΓ. ΚΟΣΜΑ
Τό βράδυ τῆς 22ας πρός τήν 23η Ἰουλίου τελέσθηκε Ἀγρυπνία (πού περιλάμβανε Ἑσπερινό,
Ὄρθρο καί Θ. Λειτουργία) στήν περιοχή Γκόμπελος καί συγκεκριμένα στόν τόπο, ὅπου στίς 23
Ἰουλίου 1943 ἐμφανίσθηκε ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός σέ μιά Ἀρναιώτισσα, τή Σουσάννα Τρικ-
καλιώτη. Στήν Ἀγρυπνία συμμετεῖχαν ἀρκετοί πιστοί τῆς Ἀρναίας καί ἄλλων περιοχῶν καί ἱερουρ-
γοί ἦσαν ὁ Ἀρχιμ. Χρυσόστομος Μαϊδώνης, Πρωτοσύγκελλος τῆς Μητροπόλεως Ἱερισσοῦ, Ἁγ.
Ὄρους καί Ἀρδαμερίου καί πνευματικός τῆς Ἱ. Μονῆς τοῦ Ἁγ. Κοσμᾶ Ἀρναίας καί ὁ Προϊστάμενος
τοῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ Ἁγίου Στεφάνου Ἀρναίας Ἀρχιμανδρίτης Παΐσιος Σουλτανικάς.

ΤΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ

Μέ τή συμμετοχή μεγάλου πλήθους πιστῶν (Ἀρναιωτῶν καί μή) πραγματοποιήθηκε καί φέτος
τό μεγάλο πανηγύρι τῆς Ἀρναίας στή μνήμη τῆς Μεγαλομάρτυρος Ἁγίας Παρασκευῆς (25/26 Ἰου-
λίου) στό φερώνυμο ἐξωκκλήσι, πού βρίσκεται λίγο ἔξω ἀπό τήν Ἀρναία (βόρεια) μέσα σέ μαγευτικό
17
ἄλσος. Τήν παραμονή ψάλθηκε ὁ πανηγυρικός Ἑσπερινός μέ Ἀρτοκλασία, κατά τόν ὁποῖο τόν θεῖο
λόγο κήρυξε ὁ Ἀρχιμ. Χρυσόστομος Μαϊδώνης, Πρωτοσύγκελλος τῆς Μητρόπολης Ἱερισσοῦ. Τήν
κυριώνυμη ἡμέρα ψάλθηκε ὁ Ὄρθρος καί τελέσθηκε Ἀρχιερατική Λειτουργία μέ ἱερουργό τόν
Σεβ. Μητροπολίτη Ἱερισσοῦ κ. Θεόκλητο, ὁ ὁποῖος κήρυξε καί τόν θεῖο λόγο. Μετά τό πέρας τῆς
Θ. Λειτουργίας τελέσθηκε Ἀρχιερατικό Μνημόσυνο ὑπέρ ἀναπαύσεως τῶν ψυχῶν τῶν 53 πεσόντων
Ἀρναιωτῶν κατά τούς ἀγῶνες τῆς πατρίδας μας ἀπό τό 1917 ἕως τό 1948 (τά ὀνόματα τῶν ὁποί-
ων εἶναι γραμμένα στόν δυτικό (ἐσωτερικά) τοῖχο τοῦ ναοῦ καί διαβάσθηκαν ἀπό εἰδικό Κατά-
λογο ἀπό λειτουργοῦντα ἱερέα) καί ἀκολούθησε Λιτανεία τῆς Εἰκόνας τῆς Ἁγίας γύρω ἀπό τό ἐξωκ-
κλήσι. Τό παραδοσιακό φαγητό (κουρμπάνι) δέν παρασκευάσθηκε φἐτος μέ ἀπόφαση τοῦ Ἐκκλη-
σιαστικοῦ Συμβουλίου, γιά νά δοθοῦν τά χρήματα στούς πυρόπληκτους τῆς Ἀττικῆς.
Η ΓΙΟΡΤΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΣΤΟ ΕΞΩΚΚΛΗΣΙ ΤΟΥ ΠΡΟΦΗΤΗ ΗΛΙΑ
Μέ τή συμμετοχή ἀρκετῶν κατοίκων τῆς Ἀρναίας γιορτάσθηκε καί φέτος σύμφωνα μέ τό ἔθι-
μο ἡ γιορτή τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος στίς 6 Αὐγούστου στό ἐξωκκλήσι τοῦ Προφήτη
Ἠλία τῆς Ἀρναίας, πού βρίσκεται στόν ὁμώνυμο λόφο [πού εἶναι καί ἀρχαιολογικός χῶρος, στόν
ὁποῖο σώζονται ἐρείπια τῆς ἀκρόπολης τῆς ἀρχαίας πόλης Ἀρναί (5ος αἰ. π.Χ.) καί τοῦ βυζαντιν-
τοῦ Κάστρου τοῦ 13ου/14ου αἰ. μ.Χ.]. Ἀνήμερα τῆς γιορτῆς ψάλθηκε ὁ Ὄρθρος καί τελέσθηκε
Θεία Λειτουργία μέ συλλειτουργούς τούς ἐφημερίους τοῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ Ἁγίου Στεφά-
νου Ἀρχιμ. Παΐσιο Σουλτανικά καί πρωτοπρεσβύτερο Γεώργιο Τρικκαλιώτη. Στό τέλος ἔγινε λι-
τάνευση τῶν εἰκόνων τοῦ Χριστοῦ καί τοῦ Προφ. Ἠλία γύρω ἀπό τόν ναΐσκο καί εὐλογήθηκαν
τά προσφερθέντα σταφύλια.
Η ΠΑΝΗΓΥΡΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΚΟΣΜΑ ΤΟΥ ΑΙΤΩΛΟΥ ΚΑΙ
ΤΟ ΙΖ΄ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ ΠΡΟΣ ΤΙΜΗΝ ΤΟΥ
Τό διήμερο 23-24 Αὐγούστου ἀφιερώθηκε καί πάλι, ὅπως κάθε χρόνο, στή μνήμη τοῦ ἐθνοϊ-
ερομάρτυρα καί ἰσαποστόλου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ στή φερώνυμη Μονή τῆς Ἀρναίας μέ λα-
τρευτικές-πνευματικές ἐκδηλώσεις. Ἔτσι τήν παραμονή τῆς πανήγυρης τό ἀπόγευμα στήν ἀρχή
ψάλθηκε στό ναΐδριο τῆς Μονῆς ὁ Ἑσπερινός μέ Ἀρτοκλασία, πού πρόσφερε τό Προσωπικό τῆς
Δασικῆς Ὑπηρεσίας (ἐπειδή ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς κηρύχθηκε προστάτης τῶν δασῶν καί τῆς Δασικῆς
Ὑπηρεσίας) καί στή συνέχεια πραγματοποιήθηκε στό Ἀρχονταρίκι τῆς Μονῆς τό Α΄ Μέρος τοῦ
17ου Πνευματικοῦ Συμποσίου, μέ γενικό θέμα: «Ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς καί ἡ ἑλληνικότητα τῆς Μα-
κεδονίας» καί ὁμιλητή-εἰσηγητή τόν Ἀρχιμ. Αὐγουστῖνο Μύρου, ἱεροκήρυκα τῆς Μητροπόλεως
Κοζάνης, μέ θέμα: «Ἡ συμβολή τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ στή διατήρηση τῆς Ἑλληνικότη-
τας τῆς Μακεδονίας» καί τόν κ. Ἠλία Μογλενίδη, ὑποψήφιο διδάκτορα Κοζάνης, μέ θέμα: «Ἡ ἱερά
ἀποδημία ἐπί εὐρωπαϊκοῦ ἐδάφους τοῦ ἐθναποστόλου πατρο-Κοσμᾶ στήν ἑλληνική γῆ τῆς Μα-
κεδονίας».
Τήν κυριώνυμη ἡμέρα τῆς πανηγυρικῆς ἑορτῆς ψάλθηκε ὁ Ὄρθρος καί τελέσθηκε Ἀρχιερα-
τική Λειτουργία καί Μνημόσυνο γιά ὅλους τούς ἐργασθέντες στά δάση καί γιά τούς πεσόντες
γιά τή διάσωση τῶν δασῶν, καί στή συνέχεια πραγματοποιήθηκε τό Β΄ Μέρος τοῦ Συμποσίου,
πού περιλάμβανε: Εἰσήγηση τοῦ ἐρευνητῆ κ. Κων. Χολέβα μέ θέμα: Οἱ ἀγῶνες καί οἱ θυσίες τῆς
Ἐκκλησίας γιά τή διάσωση τῆς Μακεδονίας»καί Εἰσήγηση τοῦ Ἀρχιμ. Χρυσοστόμου Μαϊδώνη,
Πρωτοσυγκέλλου τῆς Μητροπόλεως Ἱερισσοῦ μέ θέμα: «Νεομάρτυρες τῆς Μακεδονίας. Μακε-
δονόπουλα γιά τοῦ Χριστοῦ τήν πίστη τήν ἁγία καί τῆς Μακεδονίας τήν ἐλευθερία».
Παρόντες (στίς ἐκδηλώσεις) ἀπό τίς Ἀρχές τοῦ Τόπου ἦσαν ὁ Δημοτικός Σύμβουλος τοῦ Δή-
μου Ἀριστοτέλη κ. Χαρ. Λαζαρίδης, ὁ Τοπικός Σύμβουλος τῆς Δημοτικῆς Κοινότητας Ἀρναίας κ.
Ἰω. Πανιώρας καί ὁ Διοικητής τοῦ Πυροσβεστικοῦ Κλιμακίου Ἀρναίας Πυραγός κ. Δημ. Ἀλεξαν-
δρής καί ἀπό τούς Ἀρχόμενους τοῦ Τόπου “πλῆθος πολύ”!
Τήν Ὀργανωτική Ἐπιτροπή τοῦ Συμποσίου ἀποτελοῦν ἐδῶ καί χρόνια οἱ: Ἀρχιμ. Χρυσόστομος
Μαϊδώνης (Πρωτοσύγκελλος καί Πνευματικός τῆς Μονῆς), Ἰωάννης Κέκερης (Δασοπόνος καί Πρό-
εδρος τοῦ Συνδέσμου Ἱεροψαλτῶν Μητροπόλεως Ἱερισσοῦ), Δημήτριος Θ. Κύρου (Φιλόλογος-
Θεολόγος) καί Νικόλαος Πινακίδης (Δασολόγος-Θεολόγος).
18
19
 ΓΙΟΡΤΑΣΘΗΚΕ Ο ΑΓΙΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ Ο «ΜΕΛΙΣΣΑΣ»
Μέ τή συμμετοχή πολλῶν πιστῶν τῆς Ἀρναίας γιορτάσθηκε στίς 2 Αὐγούστου ἡ μνήμη τῆς ἀνα-
κομιδῆς τῶν λειψάνων τοῦ Ἁγίου Πρωτομάρτυρα καί Πρωτοδιακόνου Στεφάνου, πολιούχου τῆς
Ἀρναίας, στόν φερώνυμο Ἱερό Ἐνοριακό καί Μητροπολιτικό Ναό μέ Ἑσπερινό, Ὄρθρο, Ἀρτοκλασία
τοῦ Μελισσοκομικοῦ Συνεταιρισμοῦ Ἀρναίας «Ο ΑΓΙΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ» καί Ἀρχιερατική Λειτουρ-
γία μέ ἱερουργό τόν Σεβ. Μητροπολίτη μας κ. Θεόκλητο, μετά τό πέρας τῆς ὁποίας ὁ Μελισσο-
κομικός Συνεταιρισμός πρόσφερε στό ἐκκλησίασμα κέρασμα (μέλι μέ καρύδια καί ἀναψυκτικό)
στήν αἴθουσα τοῦ Ναοῦ.
ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΗΚΑΝ ΟΙ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΑΝΑΠΛΑΣΗΣ ΠΛΑΤΕΙΑΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ
ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ-ΧΟΡΟΣΤΑΣΙΟΥ»
Ὁλοκληρώθηκαν στά τέλη Ἰουλίου 2018 οἱ ἐργασίες τοῦ ἔργου:
«ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΠΛΑΤΕΙΑΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ Α΄ – «ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ» ΑΡΝΑΙΑΣ.
Οἰ Ἐργασίες προβλέπονταν ἀπό τήν ἀρχιτεκτονική μελέτη πού συντάχθηκε ἀπό τόν συντοπίτη
μας ἀρχιτέκτονα μηχανικό Δημήτριο Κ. Ἀλεξάνδρου. Ἡ μελέτη συντάχθηκε καί ἐγκρίθηκε ἀπό
τήν Τεχνική Ὑπηρεσία τοῦ Δήμου Ἀριστοτέλη ἁρμόδια Ἐφορεία Νεωτέρων Μνημείων Κεντρικῆς
Μακεδονίας στή θητεία τοῦ Δημάρχου τοῦ Δήμου Ἀριστοτέλη κ. Χρήστου Πάχτα, καθώς ἐπίσης
καί ἡ ἔνταξη καί ἡ χρηματοδότηση τοῦ ἔργου ἀπό τό πρόγραμμα: «Ἀγροτική Ἀναπτυξη τῆς Ἑλλά-
δας 2007-2013 – Ποιότητα Ζωῆς στίς ἀγροτικές περιοχές καί διαφοροποίηση τῆς ἀγροτικής οἰκο-
νομίας – Βελτίωση καί Ἀνάπλαση Κοινόχρηστων Χώρων».
Ἡ ἀρχιτεκτονική μελέτη προέβλεπε τά παρακάτω:
● Ἐπέκταση τοῦ κοινόχρηστου χώρου μπροστά ἀπό τό Δημαρχεῖο καί κατάργηση τοῦ ὑπάρχοντος
χώρου πρασίνου.
● Ἐπέκταση καί ὁριοθέτηση τῶν κοινόχρηστων χώρων γύρω ἀπό τά ὑπάρχοντα κτίσματα καί σύν-
δεση τῆς πλατείας μέ τούς ὑπάρχοντες δευτερεύοντες δρόμους, πού καταλήγουν σ’ αὐτήν.
● Φύτευση σέ συγκεκριμένα σημεῖα (δέντρα, θάμνοι, παρτέρια, ἀναρριχόμενα).
● Δημιουργία χώρων καθιστικών σέ διάφορα σημεῖα, μέ κεντρικό αὐτό μπροστά ἀπό τό Δημαρ-
χεῖο.
● Ἐπιλογή χώρων γιά τήν τοποθέτηση ξύλινων περγκολῶν στούς κοινόχρηστους χώρους.
● Τοποθέτηση φωτιστικῶν σωμάτων.
● Ἀπαγόρευση τῆς στάθμευσης ὀχημάτων.
Ὅσον δέ ἀφορᾶ τά ὑλικά πού χρησιμοποιήθηκαν:
● Ἡ διάστρωση τοῦ κεντρικοῦ τμήματος κίνησης ὀχημάτων τῶν σημείων στάσης αὐτῶν ἔγινε
μέ λιθόστρωτο.
● Ἡ διάστρωση τῶν τμημάτων σύνδεσης τῶν δευτερευόντων δρόμων μέ τήν πλατεία ἔγινε ἐπι-
σης μέ λιθόστρωτο.
● Ἡ διάστρωση τῶν ὑπόλοιπων διαμορφωμένων κοινόχρηστων χώρων ἔγινε ἀπό μεγάλες τε-
τραγωνισμένες χοντρόπλακες διαφόρων διαστάσεων μέ πελεκημένες τίς ἀκμές.
● Ὁ διαχωρισμός τῶν ἐπιπέδων καί τῶν διαφόρων τμημάτων ἔγινε μέ λίθινα ζωνάρια (ἀγκωνά-
ρια ).
● Τά πεζούλια καί οἱ πάγκοι τῶν καθιστικῶν εἶναι ἀπό λιθοδομή καί χοντρές σανίδες ἀπό ξύλο
καστανιᾶς στό κάθισμα.
● Οἱ πέργκολες εἶναι ξύλινες ἀπό ξυλεία καστανιᾶς.
● Τά παρτέρια καί τά σημεῖα φύτευσης ὁριοθετήθηκαν μέ λίθινα ἀγκωνάρια.
● Ἡ νέα φύτευση δέντρων ἔγινε ἀπό μεταφύτευση μεγάλων δέντρων.
● Σκοπός τῆς πρότασης ἦταν ἀφ’ ἐνός μέν ἡ διαμόρφωση καί ἡ ἀναδειξη τῆς πλατείας, μέσα
ἀπό τήν ἀνακατασκευή τῶν λιθόστρωτων (καλντεριμιῶν) καί τῶν πλακόστρωτων σάν ἐναλλακτική
πρόταση τῶν τσιμεντοστρώσεων καί τῶν ἀσφαλτοστρώσεων, χωρίς ἀναφορά στήν ἱστορία καί
τήν ἀρχιτεκτονική τοῦ τόπου, ἀφ’ ἐτέρου δέ ἡ λειτουργική διευθέτηση ἑνός σημαντικοῦ καί
ζωτικοῦ κοινόχρηστου χώρου. Πιστεύουμε δέ ὅτι ἡ διαμόρφωση ἑνός κοινόχρηστου χώρου

20
 εἶναι ἐξίσου σημαντική μέ τήν συντήρηση καί ἀποκατάσταση τῶν γύρω κτισμάτων καί ἄμεσα
συνδεδεμένη μέ τό κτισμένο περιβάλλον.
Πρωτεύων στόχος τῆς παρέμβασης ἦταν ἡ συνολική ἀντιμετώπιση ἑνός ἀρχιτεκτονικοῦ θέ-
ματος ὅσον ἀφορᾶ τήν αἰσθητική καί την λειτουργικότητα, μέσα ἀπό τίς ἱστορικές ἀναφορές
καί προσαρμογή στή σύγχρονη πραγματικότητα.
Οἱ ἀρχές πού διέπουν τήν πρόταση ἀφοροῦν στήν ἄρτια τεχνικά ἀντιμετώπιση τῶν διαφόρων
οἰκοδομικῶν ἐργασιῶν μέ ἔμφαση στό σεβασμό τῆς αὐθεντικότητας τῆς κατασκευῆς μέ τή χρή-
ση παραδοσιακῶν ὑλικῶν καί τεχνικῶν, ὅπου αὐτό ἐπιβάλλεται καί εἶναι δυνατόν.
(Τό κείμενο μᾶς ἔδωσε ὁ μελετητής Δημήτριος Κ. Ἀλεξάνδρου, ἀρχιτέκτων μηχανικός)

ΕΚΔΟΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ ΜΕ ΤΙΤΛΟ «Η ΚΑΘΟΔΟΣ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ ΣΤΟΝ ΑΔΗ»

Μέ συγγραφέα τόν Ἐκδότη-Διευθυντή τοῦ περιοδικοῦ «ΑΡ-
ΝΑΙΑ» Δημ. Θ. Κύρου ἐκδόθηκε πρόσφατα (ΑΡΝΑΙΑ 2018) τό ὀλι-
γοσέλιδο (32 σελίδων, διαστ. 17Χ25 ἑκ.) βιβλίο μέ τίτλο: «Ἡ κά-
θοδος τοῦ Ὀδυσσέα στόν Ἅδη» (βλ. εἰκόνα), τό ὁποῖο ἀποτελεῖ
θεατρική διασκευή τῆς ραψωδίας λ΄ τῆς Ὀδύσσειας τοῦ Ὁμήρου
(τῆς γνωστῆς «νέκυιας»), ἡ ὁποία περιγράφει τήν κάθοδο τοῦ μυ-
θικοῦ Ὀδυσσέα στόν Ἅδη, τή συνομιλία του μέ τίς ψυχές τῶν
ἐκεῖ εὑρισκομένων νεκρῶν καί τήν ἐνημέρωσή του ἀπό τόν μάν-
τη Τειρεσία γιά τήν πορεία τῆς παραπέρα περιπλάνησής του μέ-
χρι τήν ἐπιστροφή του στήν πατρίδα του, τήν Ἰθάκη.
Τό περιεχόμενο τοῦ βιβλίου διακρίθηκε σέ λογοτεχνικούς δια-
γωνισμούς: α΄) Στόν Ἐθνικό Διαγωνισμό Λογοτεχνίας τῆς ἐφη-
μερίδας «ΝΟΥΜΑΣ» τοῦ Πύργου τῆς Ἠλείας τό 1998 μέ β΄ Ἔπαι-
νο καί β΄) Στόν Πανελλήνιο καί Παγκόσμιο Διαγωνισμό Θεατρι-
κοῦ Ἔργου τῆς Ἕνωσης Λογοτεχνῶν Ἑλλήνων (Ἀθήνα) τό 2017
μέ Βραβεῖο.
Τό βιβλίο ἀφιερώνεται στούς ἐκπαιδευτικούς καί στή μαθητιῶσα νεολαία τῆς Χαλκιδικῆς.
Ἀντίτυπα τοῦ βιβλίου θά δοθοῦν στά Γυμνάσια τοῦ Νομοῦ Χαλκιδικῆς, στά ὁποῖα διδάσκεται
ἡ Ὁδύσσεια, καί τά ὑπόλοιπα θά διατεθοῦν δωρεάν σέ κάθε ἐνδιαφερόμενο.

ΕΙΔΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ «ΟΙ ΣΕΙΣΜΟΙ ΤΟΥ 1932 ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ»
ΤΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΔΗΜ. Θ. ΚΥΡΟΥ
Μέ πρωτοβουλία τοῦ περιοδικοῦ «ΑΡΝΑΙΑ» καί τοῦ Πολυχώρου «Ἀριστοτέλους» τῆς Ἀρναί-
ας, πραγματοποιήθηκε ἡ παρουσίαση τοῦ βιβλίου μέ τίτλο «Οἱ σεισμοί τοῦ 1932 στή Βορειοα-
νατολική Χαλκιδική», τοῦ συγγραφέα Δημητρίου Θεοχ. Κύρου, Φιλολόγου-Θεολόγου (Ἐκδότη-
Διευθυντῆ τοῦ περιοδικοῦ μας), 220 σελίδων. Τήν παρουσίαση ἔκαναν ὁ Ἰωάννης Κέκερης, Δα-
σοπόνος καί πρόεδρος τοῦ Συνδέσμου Ἱεροψαλτῶν «Ρωμανός ὀ Βατοπαιδινός» τῆς Μητροπό-
λεως Ἱερισσοῦ, Ἁγίου Ὄρους καί Ἀρδαμερίου, μέ τόν Ἀστέριο Καραστέργιο, Τεχνολόγο Μηχα-
νικό, τέως Δήμαρχο Ἀρναίας, μέ συντονιστή τόν Ἰωάννη Κοτσάνη, Τραπεζικό καί Γενικό Γραμ-
ματέα τοῦ Παγχαλκιδικοῦ Συλλόγου Θεσσαλονίκης. (Τά κείμενα τῆς παρουσίασης δημοσιεύον-
ται σέ ἄλλες σελίδες).
Τό πόνημα ἀποτελεῖται ἀπό πέντε αὐτοτελεῖς Ἑνότητες μέ Ἔγγραφα ἀπό τά ἀρχεῖα τῆς Ἱερᾶς
Μητροπόλεως Ἱερισσοῦ, Ἁγίου Ὄρους καί Ἀρδαμερίου καί Ἁγιορειτικῶν Μονῶν καί ἀπό Εἰδη-
σεογραφήματα ἐφημερίδων τῶν Ἀθηνῶν καί τῆς Θεσσαλονίκης, τῆς ἐποχῆς τοῦ σεισμοῦ, μέ πολ-
λές φωτογραφίες.
Τό βιβλίο προλογίζουν ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Ἱερισσοῦ, Ἁγίου Ὄρους καί Ἀρδαμερίου
κ. Θεόκλητος, ὁ κ. Ἀστέριος Ζωγράφος, Δήμαρχος Πολυγύρου καί ὁ κ. Εὐθύμης Λέκκας, καθη-

21
γητής Δυναμικῆς Τεκτονικῆς Ἐφαρμοσμένης Γεω-
λογίας. Χορηγός τῆς ἔκδοσης εἶναι ὁ Ἀρναιώτης
Ἀστέριος Ζωγράφος, Δήμαρχος Πολυγύρου, πρώην
Δήμαρχος Ἀρναίας καί Νομάρχης Χαλκιδικῆς στή
μνήμη τῶν γονέων του Γεωργίου καί Ἄννας.
Μετά τήν παρουσίαση μίλησε ὁ συγγραφέας τοῦ
βιβλίου, ὁ ὁποῖος εἶπε τά ἑξῆς:
«Σεβασμιώτατε, Ἅγιε Πρωτοσύγκελλε, λοιποί
σεβαστοί πατέρες, κ. βουλευτά καί λοιποί ἐκπρόσωποι
τῶν Ἀρχῶν, ἀγαπητοί φίλοι, θά σᾶς πῶ λίγα λόγια γιά
τήν πορεία τῆς σύνθεσης τοῦ βιβλίου καί τῆς ἔκδο-
σής του.
Οἱ πρῶτες ἐνέργειες γιά τή σύνθεση τοῦ βιβλίου
ἀχνοφαίνονται ἀπό τόν καιρό πού ἐρευνοῦσα τό
Ἀρχεῖο Ἐγγράφων τῆς Μητροπόλεως Ἱερισσοῦ,
Ἁγίου Ὄρους καί Ἀρδαμερίου στήν Ἀρναία, τό
1982. Κατά τή διάρκεια τῆς ἔρευνας ἐντόπισα 18
Ἔγγραφα, πού ἀναφέρονται στόν σεισμό τοῦ 1932
καί συγκεκριμένα στίς γενόμενες ζημίες σέ ἐκκλη-
σιαστικά κτίρια τῆς βορειοανατολικῆς Χαλκιδικῆς,
πληροφορίες πού περιεῖχαν οἱ ἐπιστολές τῶν ἐφημερίων τῶν σεισμοπαθῶν χωριῶν πρός τόν Μη-
τροπολίτη Ἱερισσοῦ καί Ἁγίου Ὄρους Σωκράτη ὕστερα ἀπό ἐπιστολική του ἐντολή.
Οἱ πληροφορίες τῶν Ἐγγράφων αὐτῶν ἔγιναν ἄρθρο, πού δημοσιεύθηκε σέ συνέχειες στήν
ἐφημερίδα τῆς Πολιτιστικῆς καί Ἐπιμορφωτικῆς Ἑταιρείας Ἀρναίας «ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΤΗΣ ΑΡΝΑΙΑΣ»
τό 1981/1982 καί στήν ἐφημερίδα τῆς Χαλκιδικῆς «ΓΝΩΜΗ» τό 1989, ὑπῆρχε δέ σκέψη νά ἐκδο-
θοῦν οἱ πληροφορίες αὐτές σέ ἕνα μικρό βιβλίο, πού ὅμως δέν ὑλοποιήθηκαν.
Ἀργότερα ἀκολούθησε ἡ κοπιώδης καί χρονοβόρα καταγραφή τῆς τιτλογραφίας τοῦ ἡμερή-
σιου Τύπου τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, ἡ ὁποία ἔγινε ἐπίσης ἄρθρο καί δημοσιεύθηκε σέ συνέχειες στήν
ἴδια ἐφημερίδα τό 1992/1993 καί ἐπιλεκτικά σέ ἄλλες ἐφημερίδες καί σέ ἄλλα περιοδικά.
Ἀργότερα (τό 2008) δημοσιεύθηκαν σέ συνέ-
χειες στό περιοδικό «ΑΡΝΑΙΑ» τά «Χρονικά Ναοῦ
Ἁγίου Στεφάνου Λιαριγκόβης (Ἀρναίας)» τοῦ Μη-
τροπολίτη Σωκράτη γραμμένα τό 1938. Ἕνα
τμῆμα τῶν «Χρονικῶν» ἀναφερόταν μέ συντομία
καί στόν σεισμό τοῦ 1932.
Στή συνέχεια ἔχοντας ὑπόψη τά Εἰδησεογρα-
φήματα τῆς ἐφημερίδος «ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ»
στά φύλλα τῶν πρώτων 15 ἡμερῶν ἀπό τόν σεισμό,
ἄντλησα μέ πολύ κόπο ὅλες τίς πληροφορίες, πού
ἀναφέρονταν στά σεισμικά φαινόμενα καί στά ἀπο-
τελέσματά τους (περιληπτικά), στήν πανελλαδική
(Ἀρχῶν καί λαοῦ) κινητοποίηση γιά τήν προσφο-
ρά βοήθειας στούς σεισμοπαθεῖς καί στή Διεθνῆ
συμπαράσταση, καί ἔγραψα ἕνα πολυσέλιδο
ἄρθρο, τό ὁποῖο παρέμενε ἀδημοσίευτο.
Τέλος, στίς 28 Σεπτεμβρίου 2008 ἡ Μητρόπο-
λη Ἱερισσοῦ, Ἁγίου Ὄρους καί Ἀρδαμερίου σέ συ-
νεργασία μέ τόν Δῆμο Σταγείρων-Ἀκάνθου πραγ-
ματοποίησε ἐκδήλωση στό Κέντρο Πολιτισμοῦ τῆς
Ἱερισσοῦ μέ θέμα: «Ὁ Ναός τῆς Παναγίας Ἱερισ-
22
σοῦ μετά ἀπό τόν σεισμό τοῦ 1932». Ἤμουν
ἕνας ἀπό τούς δύο ὁμιλητές μέ τό θέμα: «Συμ-
πληρωματικές ἱστορικές πληροφορίες γιά τόν
παλαιό Ναό τῆς Παναγίας», ὁ ὁποῖος βρισκόταν
στήν κατεδαφισθεῖσα Ἱερισσό. Ἡ ὁμιλία αὐτή πα-
ρέμεινε ἀδημοσίευτη «ἄχρι καιροῦ» ἐπίσης!
Κατά τό παρελθόν ἔτος (2017) ὅλες οἱ παρα-
πάνω πληροφορίες δημοσιευμένες καί ἀδημοσί-
ευτες, συγκεντρώθηκαν καί τακτοποιημένες κατά
Ἑνότητες ἀποτέλεσαν, μετά τήν ἐκτύπωσή τους,
τόν παρόντα τόμο μέ τόν τίτλο, πού ἀναγράφεται
στό ἐξώφυλλο.
Ἐγώ ἔγραψα τό βιβλίο αὐτό, γιά νά μάθουν οἱ
νεότεροι καί νά θυμηθοῦν οἱ παλιότεροι τίς τρα-
γικές στιγμές τοῦ συνταρακτικοῦ καί συγκλονι-
στικοῦ γεγονότος τοῦ σεισμοῦ τῆς 26ης Σεπτεμ-
βρίου τοῦ 1932, 86 χρόνια μετά.
Ἡ ἔκδοση αὐτή πολύ δύσκολα θά ἔπαιρνε τή
μορφή βιβλίου, ἄν δέν ἐρχόταν ἀπρόσμενος ἀρω-
γός, «ὡς ἀπό μηχανῆς θεός», ὁ συμπατριώτης μας
(Ἀρναιώτης) Δικηγόρος κ. Ἀστέριος Γ. Ζωγράφος,
Δήμαρχος Πολυγύρου, τέως Δήμαρχος Ἀρναίας καί τέως Νομάρχης Χαλκιδικῆς, ὁ ὁποῖος αὐτο-
βούλως προσφέρθηκε νά χρηματοδοτήσει τήν ἐκτύπωσή της.
Τόν εὐχαριστῶ θερμότατα γιά τήν εὐγενική καί ἐξυπηρετικώτατη χειρονομία του «ἐν μέσῳ
χαλεπῶν καιρῶν» καί γιά τόν προσφερθέντα γιά δημοσίευση ἐπαινετικό Πρόλογο τοῦ βιβλίου.
Ἐπίσης εὐχαριστῶ θερμότατα τόν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Ἱερισσοῦ, Ἁγίου Ὄρους καί
Ἀρδαμερίου κ. Θεόκλητο γιά τόν κατατεθέντα πρός δημοσίευση μελίρρυτο Πρόλογό του καί τόν
γεωλόγο καθηγητή κ. Εὐθύμη Λέκκα, Πρόεδρο τοῦ Ὀργανισμοῦ Ἀντισεισμικοῦ Σχεδιασμοῦ καί
Προστασίας (Ο.Α.Σ.Π.) γιά τήν προλογική ἐπιστημονική του κατάθεση στό βιβλίο αὐτό.
Στή συνέχεια εὐχαριστίες ὑποβάλλω στήν κ. Ράνια Σιάτρα, διδάκτορα καί καθηγήτρια τοῦ Τ.Ε.Ι.
Θεσσαλονίκης, στό Τμῆμα Βιβλιοθηκονομίας, γιά τίς γραπτές παρατηρήσεις της, πού ἔλαβα ὑπό-
ψη, ὅσον ἀφορᾶ στή δομή τοῦ ἔργου, στήν κ. Ἔφη Κελιαφάνου γιά τίς φιλολογικές παρατηρή-
σεις της καί στούς φίλους καί συνεργάτες Κων. Χιούτη, Θεολόγο Γυμν. Ἀρναίας (Νεοχώρι) γιά
τήν προσφορά ἁγιορειτικοῦ Ἐγγράφου, Γιάννη Κανατᾶ, δάσκαλο Νικήτης (Πολύγυρος-Βαρβά-
ρα) καί Χρῆστο Καραστέργιο (Ἱερισσός) γιά τήν προσφορά φωτογραφιῶν καί τοῦ Καταλόγου τῶν
φονευθέντων καί ἰδιαίτερα τούς παρουσιαστές τοῦ βιβλίου, τόν Τεχνολόγο Δασοπονίας Γιάννη
Κέκερη καί τόν Τεχνολόγο Πολιτικό Μηχανικό Στέργιο Καραστέριο, τ. Δήμαρχο Ἀρναίας, οἱ ὁποῖοι
ἔκαναν τόν κόπο νά διαβάσουν τά ἀσήμαντα γραφόμενα μου στό βιβλίο καί νά τά παρουσιάσουν
στήν ἀγάπη σας.
Πρίν ἀπό τό τέλος τῶν εὐχαριστιῶν αἰσθάνομαι τήν ὑποχρέωση νά εὐχαριστήσω θερμότατα:
Τή Μητρόπολή μας, Ἱερισσοῦ, Ἁγ. Ὄρους καί Ἀρδαμερίου, πού μοῦ ἐπέτρεψε μέ τόν μακαριστό
Μητροπολίτη κυρό Νικόδημο νά ἐρευνήσω τό παλιό Ἀρχεῖο της, καί μέ τόν νῦν Μητροπολίτη μας
κ. Θεόκλητο νά συνεχίσω τήν ἔρευνα, τήν Ἱ. Μονή Παντοκράτορος, πού μοῦ ἐπέτρεψε νά ἐρευ-
νήσω τό παλιό Ἀρχεῖο της, τήν Ἐθνική Βιβλιοθήκη Ἑλλάδος, τή Μπενάκειο Βιβλιοθήκη τῆς Βουλῆς
καί τή Βιβλιοθήκη τοῦ Δήμου Θεσσαλονίκης, πού μοῦ πρόσφεραν γιά καταγραφή καί φωτογρά-
φηση πληροφοριῶν γιά τούς σεισμούς τίς σχετικές ἐφημερίδες.
Τέλος εὐχαριστῶ θερμά τόν πολυχῶρο «Ἀριστοτέλους», πού δέχθηκε νά γίνει ἐδῶ ἡ παρου-
σίαση τοῦ βιβλίου, καί ὅλους ἐσᾶς πού ἤρθατε ἀπόψε ἐδῶ σ’ αὐτόν τόν χῶρο, στό ὡραῖο περι-
βάλλον, κάτω ἀπό τόν πλατύφυλλο πλάτανο, πού πηγάζει νάματα Ἀρναιώτικα καί εἶναι ἕνα ἀπό
τά «σήματα κατατεθέντα» τῆς Ἀρναίας, νά παρακολουθήσετε τήν παρουσίαση τοῦ βιβλίου μου
23
γιά τούς σεισμούς τοῦ 1932 στή Βορειοανατολική Χαλκιδική, καί πιστεύω ὅτι θά θελήσετε νά ἐνη-
μερωθεῖτε ἀναλυτικά γιά τά γραφόμενά μου. Εὐχαριστῶ θερμά».
Τήν ἐκδήλωση τίμησαν μέ τήν παρουσία τους ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Ἱερισσοῦ, Ἁγί-
ου Ὄρους καί Ἀρδαμερίου κ. Θεόκλητος, ὁ ὁποῖος χαιρέτησε τήν ἐκδήλωση, ὁ Πρωτοσύγκελ-
λος Ἀρχιμανδρίτης Χρυσόστομος Μαϊδώνης, ὁ Βουλευτής Χαλκιδικῆς κ. Γεώργιος Βαγιωνᾶς, ὁ
Δήμαρχος Πολυγύρου κ. Ἀστέριος Ζωγράφος, ὁ ὁποῖος ἐπίσης χαιρέτησε τήν ἐκδήλωση, ὁ Ἀντι-
δήμαρχος Ἀριστοτέλη κ. Ἀργύριος Τσακνής, ἡ Περιφερειακή Σύμβουλος κ. Κατερίνα Ζωγράφου,
ὁ τέως Ἀντιδήμαρχος κ. Χαράλαμπος Λαζαρίδης, συνεργάτες τοῦ συγγραφέα, πού βοήθησαν μέ
ὑλικό τήν ἔκδοση, καθώς καί ἀρκετοί κάτοικοι καί παρεπιδημοῦντες. Ἡ τιμή τῶν λιγοστῶν βιβλίων,
πού ἀπόμειναν εἶναι 5 εὐρώ τό καθένα καί τά ἔσοδα θά διατεθοῦν γιά τήν ἀνέγερση τοῦ καθο-
λικοῦ Ναοῦ τῆς Ἱ. Μ. Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ στήν φερώνυμη Μονή τῆς Ἀρναίας.
ΝΕΟ ΣΥΛΛΑΛΗΤΗΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Στίς 8 Σεπτεμβρίου πραγματοποιήθηκε στή Θεσσαλονίκη ἕνα ἀλλά πολυπληθές συλλαλητή-
ριο μέ συμμετέχοντες Μακεδόνες ἀπό τή Θεσσαλονίκη καί τήν ἄλλη Μακεδονία μέ τήν εὐκαι-
ρία τῆς παρουσίας καί τῆς ὁμιλίας στό Βελλίδειο Κέντρο τοῦ Πρωθυπουργοῦ Ἀλ. Τσίπρα. Ἀνά-
μεσα στούς συμμετέχοντες ἦσαν καί ἀρκετοί Ἀρναιῶτες, μερικοί ἀπό τούς ὁποίους εἰκονίζον-
ται στήν πρώτη φωτογραφία.

Ὁμάδα Ἀρναιωτῶν!:

24
 Οἱ φωτογραφίες εἶναι τοῦ Δημ. Κύρου.

ΣΥΛΛΑΛΗΤΗΡΙΟ ΣΤΗN AΡΝΑΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

Μέ τή συμμετοχή ἀρκετῶν κατοίκων καί μέ τήν πρωτοβουλία Ὁμάδας Πολιτῶν πραγματο-
ποιήθηκε στήν Κεντρική πλατεία τῆς Ἀρναίας τήν Κυριακή 30 Σεπτεμβρίου τό μεσημέρι παρά τόν
βροχερό καιρό μικρό συλλαλητήριο διαμαρτυρίας γιά τό θέμα τῆς Μακεδονίας.
Στούς συγκεντρωμένους καί ἀλεξιβροχοκαλυμένους μίλησε γιά λίγο ὁ Προϊστάμενος τοῦ Ἐκκλη-
σιαστικοῦ Συμβουλίου τοῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ Ἁγίου Στεφάνου π. Παΐσιος Σουλτανικᾶς, ὁ ὁποῖος
ἀνάμεσα στά ἄλλα εἶπε:
«Συναχθήκαμε σήμερα ἐδῶ γιά νά ποῦμε
ὅλοι μαζί, μέ μιά φωνή, πρός κάθε κατεύ-
θυνση, πώς κανείς δέν ἔχει δικαίωμα νά ξε-
πουλᾶ τήν ἱστορία καί τό ὄνομα τῆς Μακε-
δονίας μας.
Στά Ἐθνικά μας θέματα, εἴμαστε ὑποχρε-
ωμένοι ὅλοι οἱ Ἕλληνες νά γινόμαστε μιά
γροθιά γιά νά ἀντιμετωπίσουμε τήν δια-
στρέβλωση τῆς ἱστορικῆς ἀλήθειας καί νά
προασπιζόμαστε τά δίκαια τῆς Πατρίδας μας.
Παρακαλοῦμε τήν Ἑλληνική Κυβέρνηση νά ἀποσύρει τήν προδοτική Συμφωνία τῶν Πρεσπῶν
καί νά καλέσει τόν λαό σέ δημοψήφισμα.
Τήν Πατρίδα μας οὔτε τήν πουλᾶμε, οὔτε τήν διαπραγματευόμαστε!».
Στήν συγκέντρωση διαμαρτυρίας παραβρέθηκαν ὡς ἐκπρόσωποι τῶν Ἀρχῶν οἰ Περιφερειακοί
Σύμβουλοι Χαλκιδικῆς Κατερίνα Ζωγράφου καί Στέλιος Βαλιᾶνος, ὁ Πρόεδρος τῆς Δημοτικῆς Κοι-
νότητας Ἀρναίας κ. Γ. Διαμαντούδης, ὁ πρ. Ἀντιδήμαρχος καί Δημοτικός Σύμβουλος τοῦ Δήμου
Ἀριστοτέλης Χαρ. Λαζαρίδης καί ὁ πρ. Δήμαρχος Ἀρναίας κ. Ἀστ. Καραστέργιος,

25
 ΨΗΦΙΣΜΑ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΜΑΣ
τοῦ Παγχαλκιδικοῦ Συλλόγου Θεσσαλονίκης
« Ο Α ΡΙ ΣΤ ΟΤ ΕΛ Η Σ»
(Ἔτος ἱδρύσεως 1903)

ΨΗΦΙΣΜΑ

Στή Θεσσαλονίκη σήμερα 4 Ἰουλίου 2018 ἡμέρα Τετάρτη καί ὥρα 19.30΄, συνῆλθε,
στά γραφεῖα τοῦ Παγχαλκιδικοῦ Συλλόγου Θεσσαλονίκης «Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ», σέ
συνεδρίαση τό Διοικητικό Συμβούλιο ὕστερα ἀπό πρόσκληση τοῦ Προέδρου, καί
ἐξέδωσε τό παρακάτω Ψήφισμα, πού ἀναφέρεται στή συμφωνία, πού ὑπέγραψε
ἡ χώρα μας μέ τήν Π.Γ.Δ.Μ. στίς 17 Ἰουνίου 2018 στίς Πρέσπες:
Ο ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ «Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ», πού ἱδρύθηκε τό 1903 καί
δραστηριοποιήθηκε μέσα στή φωτιά τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγῶνα ἀπό τόν ἀείμνηστο
Πολυγυρινό Γεώργιο Παπανικολάου, ἰατρό καί Μακεδονομάχο, τόν ὁποῖο οἱ Βούλ-
γαροι κομιτατζῆδες τρεῖς φορές ἀποπειράθηκαν νά δολοφονήσουν, καί πού ἑνώ-
νει στούς κόλπους του ἐδῶ καί 115 χρόνια χιλιάδες Χαλκιδικιῶτες, συντηρώντας
καί ἀναδεικνύοντας τήν ἱστορία, τήν παράδοση καί τόν πολιτισμό τῆς Χαλκιδικῆς
καί τῆς Μακεδονίας μας μέ ἑκατοντάδες ἐκδηλώσεις, μέ ἐκδόσεις βιβλίων, ἐφη-
μερίδων καί περιοδικῶν καί μέ ἐθνικές, πολιτιστικές, πνευματικές καί ἄλλες δρά-
σεις, διατηρώντας σέ ὑψηλό ἐπίπεδο τό πνευματικό καί, κυρίως, τό ἐθνικό φρό-
νημα τῶν Χαλκιδικιωτῶν καί φίλων μας,

ἐκφράζει

τή βαθιά του ἀνησυχία γιά τή «συμφωνία», πού ἡ χώρα μας ὑπέγραψε μέ τήν
Π.Γ.Δ.Μ τήν Κυριακή 17 Ἰουνίου 2018 στίς Πρέσπες, τήν ὁποία θεωρεῖ ἐπιζήμια,
ἄν ὄχι ὀλέθρια γιά τήν πατρίδα μας, γιατί πέραν τῶν ἄλλων δεινῶν, πού θά ἐπι-
σωρεύσει ἡ πιθανή ἐφαρμογή της, ἀγνοεῖ καί προσβάλει βίαια τή μνήμη τῶν νεκρῶν,
πού ἔπεσαν μαχόμενοι γιά τή Μακεδονία στούς πολύχρονους ἀγώνας γιά τή σω-
τηρία της, μέ τελευταῖο τόν ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΑΓΩΝΑ, καί πού ἡ θυσία τους ἔγινε θρύ-
λος καί τραγούδια, πού φωλιάζουν στίς καρδιές ὅλων τῶν Ἑλλήνων καί ἰδιαίτε-
ρα ἡμῶν τῶν Μακεδόνων καί δέν ξεριζώνονται μέ ὁποιαδήποτε συμφωνία.
Οἱ λόγοι τῆς βαθύτατης ἀνησυχίας μας εἶναι προφανεῖς:
Μέ τή «συμφωνία» ἐκχωρεῖται τό ὄνομα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ στούς Σλάβους γείτονές
μας μέ τήν ἐκφορά ΒΟΡΕΙΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, ἐνῶ ἡ χώρα θά μποροῦσε νά ὀνομασθεῖ
Δαρδανία, Δακία, Σκοπιανή Δημοκρατία, Δημοκρατία τοῦ Βαρδάρη (Vardarska) ἤ
ὅπως ἀλλιῶς ἐπιθυμοῦν οἱ κάτοικοί της, ὀνόματα πού ἀναφέρονται στούς παλαι-
ούς χάρτες γιά τόν τόπο ὅπου ζοῦν, καί μόνο τό ὄνομα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ δέν τούς ἀνή-
κει.
Μέ τή «συμφωνία» ἀναγνωρίζεται ἡ γλώσσα τους ὡς «Μακεδονική», ἐνῶ καί

26
οἱ ἴδιοι ἀποδέχονται ὅτι ἡ γλώσσα τους εἶναι σλαβικό ἰδίωμα, πού προσομοιάζει
μέ τή Βουλγαρική καί ἀπό πλευρᾶς καταγωγῆς ὁμολογοῦν ὅτι εἶναι Σλάβοι.
Μέ τή συμφωνία ἐπίσης, ἀναγνωρίζεται ἕνα νέο ἔθνος, τό «Μακεδονικό». Τούς
ἀναγνωρίζεται, δηλαδή, ἰδιαίτερη ἐθνότητα, πού οὔτε προϋπῆρχε, οὔτε ἱστορικά
ἐμφανίστηκε ποτέ, ἀφοῦ ἡ Μακεδονία εἶναι ἀνέκαθεν τμῆμα τῆς Ἑλλάδας. Εἶναι,
ἄλλωστε, γνωστό ὅτι τό κρατικό αὐτό μόρφωμα ἦταν δημιούργημα μιᾶς πολιτικῆς
σκοπιμότητας τοῦ 1944, ἀπό ἕναν δικτάτορα, πού τοῦ ἔδωσε αὐθαίρετα τό ὄνο-
μα Μακεδονία γιά λόγους ἀλυτρωτικῶν βλέψεων (κάθοδος στό Αἰγαῖο) καί δυ-
στυχῶς ὕστερα ἀπό ἑβδομήντα χρόνια, τό σκοτεινό ἐκεῖνο σχέδιο τείνει νά ὑλο-
ποιηθεῖ ἀπό ἐμᾶς τούς ἴδιους μέ τήν συγκατάθεση παραχώρησης τοῦ ὀνόματός
μας.
Πέραν τούτων, ὡς Παγχαλκιδικός Σύλλογος μέ αἴσθημα εὐθύνης θεωροῦμε ἀνι-
στόρητη καί θίγουσα τά ἐθνικά μας συμφέροντα τήν ἀναφορά σέ συγκρότηση διε-
πιστημονικῆς ἐπιτροπῆς ἁρμόδιας γιά τή μελέτη θεμάτων κοινοῦ ἱστορικοῦ καί
ἀρχαιολογικοῦ ἐνδιαφέροντος, καί ἀνησυχοῦμε καί διαμαρτυρόμαστε, διότι ἡ Χαλ-
κιδική εἶναι ἐμβληματικός ἱστορικός καί ἀρχαιολογικός χῶρος, πού ἀνήκει δια-
χρονικά στή συνολική ἱστορία τοῦ Ἑλληνισμοῦ (ἄρθρο 8,5).
Μᾶς προβληματίζει, ἐπίσης, ἐντονότατα ἡ τύχη τῶν ποικίλων ὀνομασιῶν, φο-
ρέων, τόπων, μνημείων, συμβόλων, ἔργων τέχνης καί ἑκατοντάδων ἐμπορικῶν
ὀνομασιῶν, ἀφοῦ τό ἄρθρο 1,3,θ τῆς «συμφωνίας» μιλάει γιά «κοινά ἀποδεκτές
λύσεις» στίς ἐμπορικές ὀνομασίες, σήματα καί σύμβολα.

Γιά ὅλα αὐτά δηλώνουμε ὅτι:

Ὡς Ἕλληνες ἐπιθυμοῦμε νά ζήσουμε εἰρηνικά μέ τούς γείτονές μας. Στηρίζουμε

ἐπίσης τό δικαίωμά τους νά εἰσέλθουν στούς διεθνεῖς ὀργανισμούς. Ὅμως ποτέ
δέ θά δεχθοῦμε τήν ἐκχώρηση ὀνόματος τῆς Μακεδονίας, γιατί αὐτό δέν τούς
ἀνήκει. Ὡς Μακεδόνες αἰσθανόμαστε τήν ὑπέρτατη ὑποχρέωση καί τήν εὐθύνη
νά μήν ἐπιτρέψουμε τόν σφετερισμό τοῦ ὀνόματός μας καί τήν ἐξαφάνιση τῆς ἱστο-
ρικῆς καί πολιτιστικῆς μας κληρονομιᾶς, ὅποιες σκοπιμότητες κι ἄν ὑπηρετοῦνται.
Ἀποδοχή «μακεδονικῆς γλώσσας» καί «μακεδονικῆς ἐθνότητας» συνιστοῦν ἐπο-
νείδιστη ἐθνική ὑποχώρηση, πού δέν τήν δεχόμαστε. Γι’ αὐτό

ζητοῦμε

τήν ἐπανεξέταση τῶν συγκεκριμένων ἐπιβλαβῶν, γιά τά ἐθνικά μας δίκαια, ἄρθρων
τῆς «συμφωνίας» καί

διακηρύσσουμε

τή διαρκῆ ἐγρήγορσή μας, ἀγωνιζόμενοι μέ κάθε νόμιμο καί δημοκρατικό τρόπο

γιά τήν ἀποτροπή κάθε δράσης καί ἐνέργειας, πού θά ἐπιχειρεῖ τόν σφετερισμό
τῶν ἐθνικῶν μας δικαίων. Η ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΕΙΝΑΙ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΜΑΚΕΔΟΝΕΣ ΕΙΜΑΣΤΕ
ΜΟΝΟΝ ΕΜΕΙΣ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ, ΠΟΥ ΓΕΝΝΗΘΗΚΑΜΕ ΚΑΙ ΖΟΥΜΕ ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ.

Τό Δ.Σ. , Θεσσαλονίκη 4-7-2018

27
 ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΗΣ «ΚΑΚΟΠΟΙΗΜΕΝΗΣ» ΠΛΑΤΕΙΑΣ
Γράφουν οἱ: Χρῆστος Ἀλεξιάδης, Ἑλένη Δημητρακούδη,
Γιῶργος Δημητρακούδης καί Στέφανος Βογιατζῆς

Ἡ πλατεία τοῦ χωριοῦ καί μάλιστα ἐκείνου πού

ἐπίσημα ἔχει χαρακτηριστεῖ ἱστορικός οἰκισμός συ-
νιστᾶ τό πιό πολύτιμο κόσμημα ἀνάμεσα στά ἄλλα,
ἐκεῖνο πού ἀποκαλεῖται διάδημα. Τό σύνδρομο τῆς
κακοποιημένης πλατείας, ἀναφέρεται στήν κεντρι-
κή πλατεία τῆς Ἀρναίας, πού ἔχει ὑποστεῖ κακοποί-
ηση στό πλαίσιο τοῦ ἔργου ἀναβάθμισης τῆς ὑπο-
δομῆς της. Ἐγκρίθηκε καί παραλήφθηκε χωρίς τήν
ἀπαιτούμενη σοβαρότητα. Ἐπιπρόσθετα δέν τη-
ροῦνται οἱ στοιχειώδεις κανόνες λειτουργίας καί
στήν μετά τήν ὁλοκλήρωση διαχείρισή της, μέ
εὐθύνη φυσικά τοῦ Δήμου. Κοντολογίς τό πλακόστρωτο κρίνεται ἐπιεικῶς ἀπαράδεκτο, ἐνῶ
ἀγέλη ἀδέσποτων σκυλιῶν περιφέρεται μεταξύ καταστημάτων ἑστίασης καί τῆς βρύσης ἔμβλη-
μα στό πλατάνι.
Στήν ἐπικρατοῦσα ἄποψη γιά τό τί πρέπει νά κάνει ἕνας Δήμαρχος, πρίν ἀπό ὅλα, θά πρέπει
νά φροντίζει γιά τρεῖς ἀπόλυτα βασικές ἀνάγκες τῶν δημοτῶν πού εἶναι ἡ καθαριότητα, ἡ ἐλεύ-
θερη μετακίνηση καί ἡ αἰσθητική τῆς πόλης. Εὔκολα διαπιστώνεται ἀπό σχετικές συζητήσεις
ὅτι ἡ μεγάλη πλειοψηφία τῶν δημοτῶν τῆς Ἀρναίας ἐκφράζει μόνον ἀρνητικές ἀπόψεις, καθόσον
οἱ πιό πάνω βασικές ἀνάγκες δέν ὑπηρετοῦνται μέσα ἀπό ἕνα σχετικά πρόσφατο ἔργο στήν κεν-
τρική πλατεία. Ἡ καθαριότητα μέ τόσα ἀδέσποτα δέν εἶναι ἐφικτή. Ἡ ἐλεύθερη μετακίνηση τῶν
πολιτῶν συντελεῖται μέ δυσκολία στήν πλατεία καί μάλιστα σέ κάποιες περιπτώσεις τή διασχί-
ζουν ὑποβασταζόμενοι δημότες καί ἐπισκέπτες τῆς τρίτης ἡλικίας. Σέ ὅτι ἀφορᾶ τήν αἰσθητι-
κή, ἡ ἴδια ἡ εἰκόνα της δημιουργεῖ ἀποστροφή. Οἱ ὑπεύθυνοι ἔδειξαν ἀδυναμία νά διερευνή-
σουν ἐναλλακτικές λύσεις ἑνός τόσο σημαντικοῦ τοπικοῦ ἔργου πού βρίσκεται στό κέντρο τοῦ
ἱστορικοῦ οἰκισμοῦ, ἀλλά ἀντίθετα προχώρησαν σέ πρόχειρες καί εὔκολες ἐνέργειες. Δυστυχῶς
ἐγκλωβίζουν συναισθηματικά καί κάποιους δημότες μέ δοτική συμπεριφορά πού δέν θέλουν
νά δυσαρεστήσουν ἐκείνους πού ἐμπλέκονται σέ κάποιες ἀπό τίς φάσεις τοῦ ἔργου, ἀλλά καί
σέ λίγους πού «δένονται» καί εὔκολα ἀναπτύσσουν ἕνα σύνδρομο, ἀνάλογο μέ αὐτό τῆς Στοκ-
χόλμης.
Πρός ἄρση κάθε παρεξήγησης σημειώνεται ὅτι ὅλα τά ἔργα ὑποδομῆς, ὅπως τό πιό πάνω,
κρίνονται σημαντικά καί ἀπαραίτητα γιά τήν ἀναπτυξιακή πορεία τοῦ τόπου. Εἰδικότερα αὐτά
πού ὑλοποιούνται στούς περιορισμένους καί πολυσύχναστους χώρους, στίς πλατεῖες. Συμβά-
λουν σέ κοινούς στόχους καί σκοπούς γιά μία πιό ὄμορφη γειτονιά, μέ πολλά πλεονεκτήματα
πού φέρνει τούς ἀνθρώπους τόν ἕνα κοντά στόν ἄλλον. Τούς δίνει τή δυνατότητα νά ἐπικοι-
νωνοῦν, νά μιλᾶνε, νά γίνονται ἐξωστρεφεῖς καί κοινωνικότεροι. Πρόκειται γιά ἕνα ζωντανό
κύτταρο ἐνδιαφέροντος. Ἀξίζει λοιπόν νά ἐπιδειχθεῖ ἡ δέουσα σοβαρότητα καί μόνον γιά λό-
γους ἀσφάλειας τῶν δημοτῶν. Πόσοι πολίτες καί μάλιστα ἡλικιωμένοι ἔχουν τήν ἱκανότητα νά
βαδίσουν μέ ἀσφάλεια στήν κεντρική πλατεία; Θά μποροῦσε συνεπῶς νά δομηθεῖ ἕνας ἐποι-
κοδομητικός διάλογος γιά τό σύνολο τοῦ ἔργου αὐτοῦ γιά νά βρεθοῦν λύσεις πού θά μποροῦσαν
νά συμβάλλουν στή βελτίωση τῆς κατάστασης. Ἄς εἰπωθεῖ ὁλόκληρη ἡ ἀλήθεια, ὥστε νά γί-
νει τό σωστό. Νά ἀνοίξει ἐπιτέλους τό βιβλίο τῆς εὐθύτητας καί τῆς ὑπευθυνότητας πού συμ-
βάλλει στήν κοινωνική δικαιοσύνη καί στόν πολιτισμό.
Οἱ σκέψεις αὐτές πηγάζουν ἀπό τά ἐνδότερα τῆς ψυχῆς καί μέ ἀπεριόριστη ἀγάπη βγαίνουν
γιά νά ἐπικοινωνηθοῦν δημόσια καί ὄχι μέ ψιθύρους «πίσω ἀπό πλάτες».
28
 ῾ Η ᾽ Αλληλογραφία μας

ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ ΜΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΜΑΣ

ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ
• Ἀπό τή συμπατριώτισσά μας γιατρό κ. Ἑλένη-Δημητρακούδη πήραμε ἰδιοχείρως τό
παρακάτω ἐπαινετικό Σημείωμα καί εὐχαριστοῦμε θερμά!
ΕΠΑΙΝΟΣ!
Στόν ἀγαπητό μου φίλο κ. Δ. Κύρου.
Ἡ Ἕλλη Δημητρακούδη-Ξηροσαββίδη θέλει νά σοῦ ἐκφράση τήν ἀπεριόριστη ἐκτί-
μηση καί ἀναγνώριση αὐτοῦ τοῦ μοναδικοῦ ἔργου πού κάνεις στόν τόπο μας, κρατώντας
τήν ΙΣΤΟΡΙΑ του καί τήν ἀξία του μέ τόσο κόπο, δουλειά, ἀφοσίωση καί συνέπεια.
Σ’ εὐχαριστῶ ἀπέραντα. Σέ εὐχαριστοῦμε μαζί μέ τήν οἰκογένειά μας.
Σημ. Σύνταξης: «Μητρός τε καί πατρός καί τῶν προγόνων ἁπάντων τιμιώτερόν ἐστιν
ἡ πατρίς καί σεμνότερον καί ἁγιώτερον»! Εὐχαριστῶ ...!
• Ὁ συμπολίτης μας δασολόγος-θεολόγος κ. Νικ. Πινακίδης μᾶς ἔστειλε γιά τά 30 χρο-
να τοῦ περιοδικοῦ μας τό ἐπίκαιρο ποίημα τοῦ μεγάλου Ἕλληνα-ποιητῆ Κωνσταντίνου
Καβάφη μέ τίτλο «Τό πρῶτο σκαλί». Τό δημοσιεύουμε, γιά νά τιμήσουμε τόν ποιητή καί
τόν ἀποστολέα:
ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΣΚΑΛΙ
Εἰς τόν Θεόκριτο παραπονιοῦνταν Ἐδῶ πού ἔφθασες, λίγο δέν εἶναι·
μιά μέρα ὁ νέος ποιητής Εὐμένης· τόσο πού ἔκαμες, μεγάλη δόξα.
«Τώρα δυό χρόνια πέρασαν πού γράφω Κι αὐτό ἀκόμη τό σκαλί τό πρῶτο
κ’ ἕνα εἰδύλλιο ἔκαμα μονάχα. πολύ ἀπό τόν κοινό τόν κόσμο ἀπέχει.
Τό μόνο ἄρτιόν μου ἔργον εἶναι. Εἰς τό σκαλί γιά νά πατήσεις τοῦτο
Ἀλλοίμονον, εἶν’ ὑψηλή τό βλέπω, πρέπει μέ τό δικαίωμά σου νἆσαι
πολύ ὑψηλή τῆς Ποιήσεως ἡ σκάλα· πολίτης εἰς τῶν ἰδεῶν τήν πόλι.
κι ἀπ’ τό σκαλί τό πρῶτο ἐδῶ πού εἶμαι Καί δύσκολο στήν πόλι ἐκείνην εἶναι
ποτέ δέν θ’ ἀναιβῶ ὁ δυστυχισμένος», καί σπάνιο νά σέ πολιτογραφήσουν.
Εἶπ’ ὁ Θεόκριτος· «Αὐτά τά λόγια Στήν ἀγορά της βρίσκεις Νομοθέτας
ἀνάρμοστα καί βλασφημίες εἶναι. πού δέν γελᾶ κανένας τυχοδιώκτης.
Κι ἄν εἶσαι στό σκαλί τό πρῶτο, πρέπει Ἐδῶ πού ἔφθασες, λίγο δέν εἶναι·
νἆσαι ὑπερήφανος κ’ εὐτυχισμένος. τόσο πού ἔκαμες, μεγάλη δόξα».
Σημ. Σύνταξης: Ἀγαπητέ Νικόλαε εἶναι «πολύ ὑψηλή» τῆς Ἱστοριογραφίας «ἡ σκάλα»
καί ἐγώ «ὁ δυστυχισμένος» βρίσκομαι ἀκόμα στό πρῶτο ἡμίσκαλό της (ἴσως)!
• Ἀπό τόν κ. Γιῶργο Ἀνδρουτσόπουλο, Δημοσιογράφο-Δημοσιολόγο-τακτικό μέλος
τῆς ΕΣΗΕΑ πήραμε τά παρακάτω ἐπαινετικό Γράμμα :
1) Στά 30χρονα τοῦ περιοδικοῦ «ΑΡΝΑΙΑ»
Ἀγαπητέ Δημήτρη,
29
 Ὅταν, Χριστούγεννα τοῦ 1987, πῆρα, ἐντελῶς τυχαία, στά χέρια μου τό περιοδικό
σου «ΑΡΝΑΙΑ», ἀπό τή μία, παραξενεύτηκα γιά τή λιτή του παρουσία, ἀπό τήν ἄλλη, ὅμως,
«πληρώθηκα» ἀπό τό περιεχόμενό του!
Δέν σοῦ κρύβω τώρα, μάλιστα, ὅτι μέ μιᾶς ἀναρωτήθηκα «καί γιατί τό ἐκδίδει;», ἐρώ-
τηση πού ἀπό τότε δέν σοῦ ἔχω κάνει ἀκόμη…
Πρόσθετα δέ πώς δέν σέ γνώριζα προσωπικά, πάρα μόνο σέ εἶχα ἀκουστά, ὡς καθηγητή
καί μᾶλλον… ἰδιότροπο, ὁπότε θέλησα νά σέ γνωρίσω ἀμέσως. Καί σέ γνώρισα.
Σοῦ τηλεφώνησα, ἄν τό θυμᾶσαι, τήν ἴδια ἡμέρα καί συναντηθήκαμε στό σπίτι σου
γιά πάνω ἀπό δύο ὧρες κι αὐτό μᾶς ἔγινε «συνήθεια» ἀπό τότε καί κάθε καλοκαίρι πού
ἔρχομαι Ἀρναία δέν «παραμελοῦμε» καί οἱ δύο μας αὐτή τήν «καθιερωμένη» μας συ-
νάντηση …
Ὅμως, σέ ὅποια δημοσιογραφικά μετερίζια βρισκόμουν, δέν παρέλειπα ποτέ νά πα-
ρουσιάζω τό ἔργο σου «ΑΡΝΑΙΑ» στίς σελίδες τους, ἐνῶ, ὅποτε μποροῦσα, ἔστελνα καί
κάποιο ἄρθρο μου, πού πάντα τό «φιλοξενοῦσες» στίς δικές σου καί …
Πέρασαν ἔτσι 30 χρόνια! Κάποιος θά μποροῦσε νά ἰσχυριστεῖ πώς εἶναι σχεδόν μία
ὁλάκερη ζωή. Ἄλλος θά ἔλεγε πώς τό «θέμα» ἴσως καί νά ἔχει ἐξαντληθεῖ, ἄν καί ἡ Ἱστο-
ρία, ὅπως καί ἡ Παράδοση καί ἡ πολιτιστική κληρονομιά ἑνός τόπου, ἀποτελοῦν μεγέθη
ἀστείρευτα, ὅπως καί ἀνεκτίμητα!
Κάθε «κομματάκι» του ἀποτελεῖ ἕναν … βράχο! Καί τό ἕνα δίπλα στό ἄλλο σχηματί-
ζουν τό πάζλ τῆς διαχρονικότητας στή ζωή ἑνός συγκεκριμένου, σέ χῶρο καί χρόνο,
κοινωνικοῦ συνόλου. Κάτι πού, μέ τήν παραζάλη τῆς καθημερινότητας, δέν μποροῦμε
νά τό συλλάβουμε, ἀλλά, νά, πού ἔρχεται κάθε τρίμηνο τό «ΑΡΝΑΙΑ» νά ταρακουνή-
σει τά λιμνάζοντα νερά καί νά μᾶς βγάλει ἀπό τή… νιρβάνα μας!
Καλό κουράγιο, φίλτατε Δημήτρη, γιατί κι ἐσύ καί τό περιοδικό σου ἔχετε πάρα πολ-
λά νά προσφέρετε ἀκόμη…
2) Κριτική στό βιβλίο σου γιά τούς σεισμούς
Ἀξίζεις καί μέ τό παραπάνω
τῆς σωστῆς ἔννοιας «ἵστωρ»!
Ἀγαπητέ Δημήτρη,
Εἶναι ἀδιαφιλονίκητα ἀποδεκτό ὅτι ὡς Ἱστορία ἐννοεῖται ἡ συστηματική μελέτη τοῦ
παρελθόντος, ἑστιασμένη κυρίως στήν ἀνθρώπινη δραστηριότητα, μελετώντας, κυρίως,
γραπτές πηγές πού μᾶς δίνουν πληροφορίες γιά τό παρελθόν, τά ὁποῖα, ὄχι μόνο κα-
ταγράφει, ἀλλά καί σχολιάζει τά αἴτια πού ὁδήγησαν σέ αὐτά, σέ ἕνα πλαίσιο κανόνων
πού προσδιορίζουν ἤ καί καθορίζουν τήν ἱστορική ἐξέλιξη.
Κάτω, λοιπόν, ἀπ’ αὐτόν τόν γενικό κανόνα, ἡ Ἱστορία δέν ἀποτελεῖ μία ἁπλή ἀφήγηση
τετελεσμένων γεγονότων, ἀλλά μία προσπάθεια ἀναδόμησης καί ἑρμηνείας τοῦ πα-
ρελθόντος, μέ σκοπό τήν ἑρμηνεία τοῦ παρόντος καί στόχο, συνήθως, τήν πρόβλεψη
τοῦ μέλλοντος!
Μέ τό σκεπτικό αὐτό, εὐθαρσῶς σοῦ λέγω ὅτι τό «ἱστορικό» σου βιβλίο γιά τούς «φο-
νικούς» σεισμούς στήν εὐρύτερη περιοχή τῆς Ἱερισσοῦ, μπορεῖ νά θεωρηθεῖ ὡς μία ἄρι-
στη καταγραφή ντοκουμέντων ἐκείνης τῆς περιόδου.
Ἄν καί μπορεῖ νά τό δεῖ κανείς μέ μία σχετική … δυσφορία, ἰδιαίτερα ἀπό τό στοι-
χεῖο τῆς «ἄχρωμης» παρουσίασης, ἀλλά ὅλα σου τά ἔργα ἀκολουθοῦν τό ἴδιο αὐτό μο-
τίβο, ὁπότε μόνο ὅσοι δέν γνωρίζουν τίς «δυσκολίες» τοῦ ἐκδοτικοῦ… Γολγοθᾶ, θά μεί-
νουν πεισματικά καρφωμένοι σ’ αὐτοῦ τοῦ εἴδους «μειονέκτημα».
Κατά τά ἄλλα, τό πλούσιο ὑλικό πού παρουσιάζεις εἶναι ἐντυπωσιακό. Ἄρτια τεκμη-
ριωμένο ἀπό ὅλες τίς πλευρές, μέ εἰκόνες, κείμενα καί δημοσιεύσεις τῆς ἐποχῆς, ἀλλά,

30
κυρίως, μέ τίς δικές σου σημειώσεις «ἀδιευκρίνιστο ὄνομα» ἤ «ἀδιευκρίνιστα στοιχεῖα»
καί πάνω ἀπ’ ὅλα μέ τούς συσχετισμούς τῶν κατιόντων καί ἀνιόντων τῶν θυμάτων, προ-
καλοῦν τήν προσοχή τοῦ ἀναγνώστη, ἐνῶ ἐντυπωσιάζουν τόν μελετητή καί «προβλη-
ματίζουν» τούς γνῶστες!
Τό διάβασα δύο φορές! Στήν πρώτη ἀνάγνωση διέκρινα ὅλα τά παραπάνω πού σοῦ
γράφω. Στή δεύτερη, ἀναγνώρισα τή διάθεση τῆς προσφορᾶς ἱστορικῆς μνήμης στόν
τόπο σου. Καί γιά τά δύο, δέν μένει παρά νά σοῦ ἐκφράσω τά πιό θερμά μου συγχα-
ρητήρια.
Ἰδιαίτερα πού ξέφυγες ἀπό τά τετριμμένα, ἀφοῦ σήμερα τά ἱστορικά γεγονότα ἑρμη-
νεύονται μ’ ἕναν ἄκρατο ὑποκειμενισμό, ὁ ὁποῖος καί ἐξαρτᾶται ἀπό τά κοσμοθεωρη-
τικά καί πολιτικά «πιστεύω» τοῦ κάθε ἐρευνητῆ στό ποιά γεγονότα πρέπει νά ἀποσιω-
πήσει καί σέ ποιά νά ἐπιμένει, πόσα εἶναι καλύτερα νά τά περάσει … στά γρήγορα καί
πώς νά τά ἐκφράσει καί νά συνδέσει μεταξύ τους, χωρίς νά «δυσαρεστήσει» τούς «πά-
τρωνές» του ἤ κι ἐκείνους πού τόν ἀμείβουν γιά τήν ἐνδεχόμενη παραπληροφόρηση
πού παρέχει στίς μεγάλες κι ἀνώνυμες μάζες τοῦ ἀναγνωστικοῦ κοινοῦ.
Ἔτσι, ὄχι μόνο γι’ αὐτό σου τό βιβλίο, ἀλλά γιά τό συνολικό συγγραφικό σου ἔργο,
ἀκόμη καί μέσα ἀπό τίς σελίδες τοῦ περιοδικοῦ σου «ΑΡΝΑΙΑ», πιστεύω πώς σίγουρα
ἀνταποκρίνεσαι στή σημασία τῆς λέξης «ἵστωρ», ἔτσι, γιά νά μήν ξεχνᾶμε καί τίς ρίζες
τῆς γλώσσας μας, σημεῖο ἀναφορᾶς τῶν περισσότερων γλωσσῶν τοῦ κόσμου!
Καί ἡ λέξη «ἵστωρ», προερχόμενη ἀπό τή ρίζα τοῦ ἀρχαίου ρήματος «οἶδα», πού ση-
μαίνει «γνωρίζω», ἀλλά καί τοῦ ρήματος «ἵστημι», σέ μία σύνθεση μοναδική, ἀπό τήν
ὁποία συνεπάγεται ἡ ροή, ἡ καταγραφή τῆς μαρτυρίας, ἡ ἀρχειοθέτηση καί ἡ μνήμη.
Καί «ἴστωρ», λοιπόν, ἦταν ἐκεῖνος πού κατεῖχε ἕνα θέμα καλά καί μποροῦσε νά μαρ-
τυρήσει ἤ καί νά ἐγγυηθεῖ τή γνησιότητά του, ἀποβαίνοντας ἀκόμη καί κριτής του, ὅπως,
ἀκριβῶς, ἐσύ.
ΥΓ. Σέ ἐπίρρωση τοῦ πόσο μικρός φαίνεται ὁ χρόνος, σοῦ ἐπισυνάπτω καί ἕνα παλιότερο
σχετικό μου ἄρθρο, τό ὁποῖο, ὅποτε ἔχεις χῶρο καί διάθεση, μπορεῖς νά τό δημοσιεύσεις.
Σημ. Σύνταξης: Ἀγαπητέ Γιῶργο σ’ εὐχαριστῶ θερμότατα ...!
• Ἀπό τόν Ὁμότιμο καθηγητή τοῦ Α.Π.Θ., κ. Ἀθανάσιο Ε. Καραθανάση, πήραμε (Θεσ-
σαλονίκη 14/7) τήν παρακάτω ἐπιστολή:
Ἀγαπητέ κ. Δημήτρη,
Πολλές φορές σ’ ἔχω εὐχαριστήσει καί συγχαρεῖ γιά τήν ἔξοχη, κατά πάντα,
«Ἀρναία» σου. Αὐτή τήν φορά καί γιά ἕνα λόγο παραπάνω πού τό τεῦχος της 118 ἀφιέ-
ρωσες στήν Μακεδονία, πού δυστυχῶς οἱ γραικύλοι τήν παρέδωσαν σ’ αὐτούς πού δέν
ἀξίζουν οὔτε νά τήν πάρουν στά χείλη τους. Ἐσύ μέ τόν τρόπο σου, καί ἀνυστάκτως,
τήν ὑπερασπίζεσαι. Τό ἡμερολόγιο τοῦ Γ. Παν. Γεωργιάδη, συγκλονιστικό, ἑλληνικό καί
πατριωτικό καί ὁ σχολιασμός σου ἄριστος. Καλές διακοπές.
Μέ τιμή
Ἀθ. Καραθανάσης
Σημ. Σύνταξης: Σεβαστέ μου κ. καθηγητά (ἤ κάλλιον εἰπεῖν ἀγαπητέ Ἀθανάσιε) ἡ Μα-
κεδονία εἶναι Ἑλλάδα καί ὅποιοι τήν προδίδουν θά δικαστοῦν ἀπό τό Δικαστήριο τοῦ
χρόνου! Ὅταν θά λάβεις στά χέρια σου τό νέο τεῦχος τῆς «ΑΡΝΑΙΑΣ», θά ἔχει ἤδη τυ-
πωθεῖ σέ βιβλίο 128 σελίδων τό Ἡμερολόγιο τοῦ Γ. Γεωργιάδη, τό ὁποῖο θά λάβεις ἐγκαί-
ρως καί «τιμῆς καί φιλίας ἕνεκεν»! Ἔρρωσο!
• Ἀπό τήν Ἱερά Μονή Σίμωνος Πέτρας Ἁγίου Ὄρους, πήραμε (Ἅγιον Ὄρος 12/8) τήν
παρακάτω εὐχαριστήρια ἐπιστολή:

31
 Σημ. Σύνταξης: Σεβαστέ μας Γέροντα Ἐλισσαῖε εὐλογεῖτε! Εἶναι ὑποχρέωσή μας νά
ἀνταποκρινόμαστε σέ αἰτήματα, πού ἀφοροῦν στό περιοδικό μας καί νά ἐνημερώνου-
με τίς Βιβλιοθῆκες, ὅπως ἡ δική σας, γιά τήν ἔκδοση τῶν πτωχῶν πονημάτων μας. Αὐτά
ὡς γενική παρατήρηση. Εἰδικά ὅμως ἐπαναλαμβάνουμε ἁπλᾶ: Ἡ Μονή σας βρίσκεται
μέσ’ στήν καρδιά μας!
• Ἀπό τόν κ. Ἰωάννη Τσαρούχα, Προϊστάμενο τῶν Γενικῶν Ἀρχείων τοῦ Κράτους -
Ἀρχεῖα Νομοῦ Σερρῶν, πήραμε (Σέρρες 30/8) τήν παρακάτω ἐπιστολή:

32
 Σημ. Σύνταξης: Εὐχαριστοῦμε καί ἐμεῖς, ἀγαπητέ κ. Γιάννη Τσαρούχα, γιά τή θερμή
ἀποδοχή τῶν πονημάτων μας (περιοδικοῦ καί βιβλίου) καί γιά τήν ἀποστολή τῶν δύο
σημαντικῶν ἐγγράφων, πού ἀναφέρονται στούς σεισμούς τοῦ 1932, ὅπως ἔγιναν ἀντι-
ληπτοί στήν περιοχή Σερρῶν καί σᾶς εὐχόμαστε μέ τή σειρά μας «ὑγεία καί καλή δύ-
ναμη» στό σημαντικότατο ἔργο, πού ἐπιτελεῖτε στά Ἀρχεῖα τοῦ Νομοῦ Σερρῶν. (Ἡ χρο-
νολογία τῆς ἐπιστολῆς τῆς Ἱ. Μ. Κουτλουμουσίου εἶναι κανονική, γιατί ἀναφέρεται στό
παλαιό Ἡμερολόγιο, πού σύμφωνα μ’ αὐτό ὁ σεισμός ἔγινε στίς 13 Σεπεμβρίου «ξη-
μέρωμα Σταυροῦ, ὅπως ἔλεγαν, δηλ. τῆς Ὑψώσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, 14 Σεπτεμβρίου,
μέ τό νέο Ἡμερολόγιο 26 Σεπτεμβρίου).
33
 ΔΥΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ

Γιά τόν δάσκαλο Δημ. Καραμίχο καί

γιά τό ἐξωκκλήσι τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς
Τοῦ φιλόλογου-λογοτέχνη
Γιάννη Καραμίχου

Ὁ δάσκαλός μου
Στόν Δ.Κ.*
Ἀκουμποῦσε μέ τήν τέχνη τοῦ μυημένου στά πρόσωπά μας.
τό μάγουλό του στό βιολί Οἱ μύες του χαλάρωναν,
καί στό δεξί του χέρι κρατοῦσε ἡ ψυχή του ἐξακτινώνονταν
τό δοξάρι τῶν ἀναπάντεχων ἤχων καί τά μάτια του μισόκλειστα
ὁ δάσκαλος τῶν παιδικῶν μας χρόνων, χάνονταν στή βυθομέτρηση τῆς ἔντασης
μέ τά σύννεφα στά μάτια Κι ἔμοιαζε μικρό παιδί,
καί τό πέτρινο πρόσωπο. κινούμενη μαγική εἰκόνα
Κι ὅταν οἱ ἤχοι ἀγκαλιασμένοι μέ χίλιες μεταλλάξεις.
καί παλλόμενοι ἡμέρευαν Ὁ Δάσκαλός μας
τήν κρύα αἴθουσα τῆς μάθησης, μέ τήν τρυφερή
ἕνα θεϊκό φῶς χύνονταν καμουφλαρισμένη ψυχή.
καί χίλια χαμόγελα συνωστίζονταν

* Στή μνήμη τοῦ δασκάλου Δημητρίου Καραμίχου, ἐμβληματικῆς προσωπικότητας στή στοι-
χειώδη Ἐκπαίδευση.

Στίς 26 τοῦ Ἰουλίου*

Δρυόφιλη ἡ Ἁγία, Γλυκό σιγόντο οἱ ψαλμωδίες της

παραδομένη στή βαθίσκια
πολιορκία τῶν βελανιδιῶν,
δεσπόζει στό οὐρανοσκεπές ξέφωτο.
Ραντίζει μέ τή μεγαλοθυμία της
τά σκοτεινά βλέφαρα τῶν πασχόντων
καί μοιράζεται τή μοναξιά της
μέ τίς δεήσεις τῶν ἔκτακτων προσκυνητῶν.
26 τοῦ Ἰούλη.
Ἡ ἀρχόντισσα Παρασκευή
δραπετεύει ἀπό τή φυλακή
τῆς εἰκόνας της.
σμίγουν μέ τούς ἤχους
τῶν ὀξύλακων ὀργάνων,
τήν τσίκνα τοῦ καμένου κρέατος
καί τό πανδαιμόνιο τῶν μικροπωλητῶν.
Ἡ φιλοξενία της μοιρασμένη σέ κομμάτια
συνοδεύει τήν εὐωχία τοῦ κουρμπανιοῦ.
Τό μικρό ἄλσος τῆς Ἁγίας
καταπίνει τό πολύβουο πλῆθος
τῶν ἁπανταχοῦ ξενιτεμένων
καί ἡ νοσταλγία ξεσκονίζει
τό σεντούκι τῶν ἀναμνήσεων.

* Ἀφιερώνεται στόν ἄοκνο ἐργάτη τοῦ πνεύματος Δημήτρη Κύρου, πού μέ τό τελευταῖο
του βιβλίο ἔφερε στό φῶς κατά τρόπο ἐμπεριστατωμένο καί τεκμηριωμένο, τήν ἱστορία τοῦ
ναΐσκου τῆς Ἁγ. Παρασκευῆς.

34
 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΚΥΡΟΥ
«ΟΙ ΣΕΙΣΜΟΙ ΤΟΥ 1932 ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ
(ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΕΓΓΡΑΦΑ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΙΕΡΙΣΣΟΥ, ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ
ΚΑΙ ΑΡΔΑΜΕΡΙΟΥ ΚΑΙ ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΩΝ ΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟ ΕΙΔΗΣΕΟΓΡΑ-
ΦΗΜΑΤΑ ΕΦΗΜΕΡΙΔΩΝ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ)»
Α΄ Μέρος (Ἑνότητες Α΄-Β΄)
Ἀρναία 2018, σελίδες 222 Τοῦ Ἰωάννη Κέκερη, Δασοπόνου

Γνωστός γιά τό πλουσιότατο συγγραφικό ἔργο ὁ κ. Κύρου. Τό βιβλίο πού παρουσιάζου-

με εἶναι τό δέκατο κατά σειρά ἀπό τά ἐκδοθέντα βιβλία του.
Πέραν αὐτῶν ἔχουν ἐκδοθεῖ αὐτοτελῶς δεκαεπτά ἀνάτυπα μελετῶν καί ἔχει ἤδη ἄλλα
πέντε ἕτοιμα γιά αὐτοτελῆ ἔκδοση.
Ἐπίσης ἔχει γράψει ἑκατοντάδες ἄρθρα, εἰδησεογραφήματα καί χρονογραφήματα, πού
δημοσιεύτηκαν σέ ἐφημερίδες καί περιοδικά τῆς Ἀρναίας, τῆς Χαλκιδικῆς καί … πάσης Ἑλλά-
δος, κατά δική του ἔκφραση, τῶν ὁποίων ἑτοιμάζεται ἡ καταλογογράφησή τους γιά ἔκδο-
ση μαζί μέ ἄλλα πονήματά του, ὅπως ποιήματα, βιβλιοπαρουσιάσεις, συνεντεύξεις καί διά-
φορα Σημειώματα. Εὐχόμαστε ὁ Κύριος νά τοῦ δίδει ὑγεία καί μακροημέρευση, γιά νά δοῦν
ὅλα αὐτά τό φῶς τῆς δημοσιότητας.
Παράλληλα ἐκδίδει ἀπό τό 1988 ἀνελλιπῶς τό τριμηνιαῖο Ἱστορικοαρχαιολογικό καί Λα-
ογραφικό περιοδικό «ΑΡΝΑΙΑ», τοῦ ὁποίου τό 119ο τεῦχος μόλις κυκλοφόρησε.
Ἕνας τόσο δεινός, «παθιασμένος», μέ τήν καλή σημασία τῆς λέξεως, ἱστοριοδίφης - ἱστο-
ρικός ἀναζητητής καί ἐρευνητής – δέν θά μποροῦσε παρά νά προσφέρει στό ἀναγνωστι-
κό κοινό τό παρόν πόνημα, ἀντάξιο τῆς ὅλης ἐνεργητικότητάς του, μέ σκοπό, ὅπως ἀνα-
φέρει στόν πρόλογό του, τήν «γνωστοποίηση στούς νεότερους καί τήν ὑπενθύμιση στούς
παλαιότερους τῶν τραγικῶν στιγμῶν τοῦ συνταρακτικοῦ καί συγκλονιστικοῦ γεγονότος τοῦ
σεισμοῦ τῆς 26ης Σεπτεμβρίου τοῦ 1932, 86 χρόνια μετά».
(... Εἶμαι βέβαιος πώς στό μυαλό ὅλων μας παλινδρομεῖ ἡ τραγική σύμπτωση πώς μόλις
λίγες μέρες πρίν τήν τωρινή παρουσίαση ἡ χώρα μας δοκιμάστηκε ἀπό μία φυσική κατα-
στροφή πού προκάλεσε τόν θάνατο δεκάδων ἀνθρώπων καί ἀνυπολόγιστο πόνο. Δέν ἀφορᾶ
τόν γεωλογικό φυσικό κίνδυνο ἀλλά τήν πυρκαγιά, ἕναν κίνδυνο πού λόγω τῆς ἐπαγγελ-
ματικῆς μου ἰδιότητας ἔχω ἀντιμετωπίσει κατά μέτωπο.
Παρόλο πού ἡ πρόσφατη καταστροφή ἀπέχει σχεδόν ἕναν αἰώνα ἀπό αὐτές πού πραγ-
ματεύεται τό βιβλίο συγκλονίζει τό γεγονός πώς ὁ ἀντίκτυπός της εἶναι τό ἴδιο ὀλέθριος.
Οἱ φυσικοί κίνδυνοι τρομοκρατοῦν μέ τήν ξαφνική, ἀπρόβλεπτη καί ἀναπόδραστη ἐμφάνισή
τους ὡστόσο μέ τά κατάλληλα μέσα καί τεχνογνωσία περιορίζονται οἱ καταστρεπτικές τους
συνέπειες. Κατά τόν Ἀριστοτέλη «τήν ἐπιστήμη καί τήν τέχνη οἱ ἄνθρωποι τήν ἀποκτοῦν
μέσω τῆς ἐμπειρίας [...], ἀπό τήν ἐμπειρία γεννιέται ἡ τέχνη, ἐνῶ ἀπό τήν ἀπειρία τό τυχαῖο».
Ἐδῶ ἔγκειται μεταξύ ἄλλων καί ἡ ἰδιαίτερη ἀξία τοῦ πονήματος τοῦ κ. Κύρου καθώς ἡ πα-
ρουσίαση τῶν γεγονότων μέσω τοῦ ἀρχειακοῦ ὑλικοῦ, μέ ψύχραιμη ματιά καί ἀντικειμε-
νικότητα προσφέρει στόν ἀναγνώστη τήν δυνατότητα νά ἐξάγει ἀσφαλῆ συμπεράσματα σχε-
τικά μέ τό μέγεθος τῆς καταστροφῆς ὅσο καί τήν ἀντιμετώπιση τῶν συνεπειῶν της ἐκεί-
νη τήν χρονική περίοδο).
Πρόκειται γιά εὔχρηστο βιβλίο, 222 σελίδων, γραμμένο στό πολυτονικό σύστημα,
δεῖγμα τῆς πιστότητας τοῦ συγγραφέα, ὡς Θεολόγου καί ΦΙΛΟΛΟΓΟΥ – μέ κεφαλαία – στήν

35
ἀνάγκη διατήρησης τῆς ἱστορικότητας καί τοῦ πλούτου τῆς γλώσσας μας, τῆς Ἑλληνικῆς,
ὅπως μᾶς παραδόθηκε, παράδοση, τήν ὁποία ἐπίσημα ἀκολουθεῖ ἡ Ἐκκλησία μας.
Καλαίσθητο ἐξώφυλλο, μέ χαρτόνι φωτογραφιῶν, ὅπου πέρα ἀπό τό ὄνομα καί τίς ἰδιό-
τητες τοῦ συγγραφέα, τόν τίτλο, τόν τόπο ἔκδοσης - ΑΡΝΑΙΑ- ὑπάρχει ὁ χάρτης τῆς Χαλ-
κιδικῆς, ὅπως δημοσιεύτηκε στήν ἐφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ» 28/9/1932, δύο ἡμέρες
μετά τόν μεγάλο σεισμό, «ἐμφαίνων τήν περί τήν Ἱερισσόν σεισμόπληκτον περιοχήν, τό ἐπί-
κεντρον τοῦ προχθεσινοῦ σεισμοῦ, ὠς καί τά ἐπικεντρα τῶν σεισμῶν τοῦ 1923 καί 1929 καί
τό ἐξ αὐτῶν σχηματισθέν τεκτονικόν ρῆγμα».
Στήν πέμπτη σελίδα μία φωτογραφία τῆς ἐποχῆς μέ τμῆμα κατεστραμένων οἰκιῶν τῆς
Ἱερισσοῦ καί ἡ ἀφιέρωση τοῦ βιβλίου:
«Ἀφιερώνεται: Στούς νεκρούς, στούς τραυματίες καί στούς σκληρά δοκιμασθέντες Χαλ-
κιδικιῶτες, ὅταν «τά θεμέλια τῆς γῆς συνεταράττοντο» τόν Σεπτέμβριο τοῦ 1932».
Τό βιβλίο προλογίζουν ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας Ἱερισσοῦ, Ἁγίου Ὄρους καί
Ἀρδαμερίου κ. Θεόκλητος, ὁ χορηγός τῆς ἔκδοσης κ. Ἀστέριος Ζωγράφος καί ὁ καθηγη-
τής Γεωλογίας κ. Εὐθύμης Λέκκας.
Παραστατικός καί περιεκτικότατος ὁ λόγος τοῦ Σεβασμιωτάτου μέ τήν ἐκφραστικότη-
τα πού τόν διακρίνει στόν προφορικό καί γραπτό λόγο (ἔξι χρόνια τόν ζοῦμε ἀπό κοντά καί
δέν εἶναι λίγα):
Διαβάζουμε: «…ἡ εὐλογημένη καί ἀρρήτου κάλλους γῆ τῆς Χαλκιδικῆς συνεταράχθη ἐκ
θεμελίων. Βόγκηξαν τά ἱερά της χώματα καί τά σπλάχνα της σχίστηκαν, σπάραξαν πόνεσαν,
πανικοβάλλοντας ‘’πᾶσαν πνοήν’’».
Ἀναφερόμενος στόν συγγραφέα θά πεῖ: …«Γιά τόν λόγο αὐτό, ὁ ἐξαίρετος ἐπιστήμων
καί ἔγκριτος καθηγητής τῆς Θεολογίας καί Φιλολογίας, πέραν τῶν ἄλλων περισπούδαστων
καί ἐξαιρέτων πονημάτων, ἐθεώρησε καλό νά καταγράψει τόν πανικό, τίς οἰμωγές, τόν θρῆνο,
τά βάσανα καί τίς πληγές πού ἀνάβλυσαν ἀπό αὐτό τό κακό. Ὁ κ. Κύρου ἀξίζει νά ἀποκλη-
θεῖ ὡς ‘’ἱστορικός τῆς Ἀρναίας’’, κάτι πού ὡς Ἐκκλησία καί Ἐπίσκοπος τό ’χουμε καμάρι …».
Καί ἀφοῦ ἐκφράσει τά ἀπό καρδιᾶς συγχαρητήρια πρός τόν συγγραφέα καί τίς εὐχαρι-
στίες του, θά κλείσει τόν πρόλογό του μέ τή δική του πατρική στοργική παραίνεση, πα-
ράκληση καί εὐχή πρός ὅλους μας:
«Μακάρι ἡ ‘’κραυγή ἀγωνίας’’, ἀπό τούς τότε σεισμούς, τοῦ κ. Κύρου νά συνενώση τούς
Χαλκιδικιῶτες μπροστά ἀπό τούς σύγχρονους ‘’κοινωνικούς’’ σεισμούς, πού πασιφανῶς ἀντι-
μετωπίζουμε, καί νά μᾶς κάνει ὅλους μία γροθιά ὑπομονῆς, πίστεως στόν Χριστό καί θυ-
σιαστικῆς ἀγωνιστικότητας!».
Ὁ χορηγός τῆς ἔκδοσης ὁ κ. Ἀστέριος Ζωγράφος, δήμαρχος Πολυγύρου καί τέως δή-
μαρχος Ἀρναίας καί νομάρχης Χαλκιδικῆς σημειώνει: «Παράλληλα ξεχύθηκαν μνῆμες τῶν
ἀφηγήσεων τῆς μάννας μου καί τῆς γιαγιᾶς μου, ὅταν μέ δέος καί καημό στά μάτια πε-
ριέγραφαν τά δικά τους βιώματα ἐκείνων τῶν ἡμερῶν.
Πιό κάτω: «Αὐτό πού ἐπιλέγω νά κρατήσω μέσα ἀπό ὅλη αὐτή τήν καταστροφή εἶναι τό
σθένος τῶν πληγέντων… καί ἡ συλλογική προσπάθεια πού κατατέθηκε γιά νά ὀρθοποδή-
σει ξανά ὁ τόπος ἐκεῖνες τίς μέρες».
Καί τελειώνει:
«Κλείνω ἁπλᾶ μέ ἕνα μεγάλο εὐχαριστῶ στόν Δημήτρη Κύρου, πού κρατᾶ τήν ἱστορία
μας ζωντανή, μεταλαμπαδεύοντάς την στούς νέους καί ἀναμοχλεύοντας ξανά τίς μνῆμες
τῶν μεγαλυτέρων. Εὐχαριστοῦμε Δημήτρη».
Ὁ Καθηγητής καί Πρόεδρος τοῦ Τμήματος Γεωλογίας καί Γεωπεριβάλλοντος τοῦ Ἐθνι-
κοῦ καί Καποδιστριακοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν κ. Εὐθύμης Λέκκας ἐπισημαίνει ὅτι τό φυ-
σικό φαινόμενο τοῦ σεισμοῦ μελετᾶται κυρίως ἀπό τίς ἐπιστῆμες τῆς γεωλογίας, τῆς σει-

36
σμολογίας καί τοῦ περιβάλλοντος, ἐνῶ ἡ ἀντιμετώπιση καί πρόληψη τῶν ἐπιπτώσεών τους
ἐμπλέκει τίς τεχνολογίες τῶν μηχανικῶν καί τίς ἐπιστῆμες ὑγείας.
«Ἡ παροῦσα μελέτη (τοῦ κ. Κύρου) προσεγγίζει τό φαινόμενο τοῦ σεισμοῦ μέσα ἀπό κοι-
νωνικές ἐπιστῆμες, ὅπως ἡ Φιλολογία, ἠ Γλωσσολογία, ἡ Θεολογία, ἡ Ἱστορία καί ἡ Δημο-
σιογραφία.
Προκαλεῖ λοιπόν τό ἐνδιαφέρον γιά ἐπιστήμονες διαφορετικῶν εἰδικοτήτων, ἀλλά καί
γιά ἁπλούς ἀναγνῶστες μέ κίνητρο τή γνώση καί τή διαμόρφωσή της μέσα στόν χρόνο».
Στήν εἰσαγωγή του ὁ συγγραφέας μᾶς ἐνημερώνει πώς ὁ ἐντοπισμός καί ἡ συλλογή τοῦ
ὑλικοῦ ξεκίνησε τό 1982 πρίν ἀπό 36 χρόνια. Ἀποτελεῖ ἔργο ζωῆς αὐτό τό πόνημα.
Ἀναφέρεται στόν σκοπό καί στήν ἀφιέρωση τῆς ἔκδοσης καί ἐπισημαίνει ὅτι ἡ ἔκδοση
πολύ δύσκολα θά πραγματοποιεῖτο, ἄν δέν ἐρχόταν ἀπρόσμενος ἀρωγός, «ὡς ἀπό μηχανῆς
θεός», ὁ συμπατριώτης Ἀρναιώτης Δικηγόρος κ. Ἀστέριος Ζωγράφος, Δήμαρχος Πολυγύρου,
τέως Δήμαρχος Ἀρναίας καί Νομάρχης Χαλκιδικῆς ὁ ὁποῖος αὐτοβούλως προσφέρθηκε νά
τήν χρηματοδοτήσει.
Ἀκολουθεῖ ἡ ἔκφραση εὐχαριστιῶν πρός τόν κ. Ζωγράφο γιά τήν χορηγία καί γιά τό προ-
λόγισμα καί πρός τόν Σεβασμιώτατο καί τόν κ. Εὐθύμη Λέκκα γιά τούς προλόγους τους.
Τό περιεχόμενο τοῦ Βιβλίου χωρίζεται σέ 5 ΕΝΟΤΗΤΕΣ μέ δικό της ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ἡ κάθε
μία. Ἡ παρουσίαση αὐτή περιλαμβάνει τίς 2 πρῶτες ἑνότητες.
ΕΝΟΤΗΤΑ Α΄
ΟΙ ΣΕΙΣΜΟΙ ΤΟΥ 1932 ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ:
ΤΑ ΣΕΙΣΜΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ, ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΟΥΣ, Η ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ (ΑΡΧΩΝ ΚΑΙ ΛΑΟΥ)
ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΒΟΗΘΕΙΑΣ ΣΤΟΥΣ ΣΕΙΣΜΟΠΑΘΕΙΣ ΚΑΙ
Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΤΙΣ ΠΡΩΤΕΣ 15 ΗΜΕΡΕΣ
Στήν ἑνότητα αὐτή ὁ συγγραφέας ὕστερα ἀπό μία σύντομη εἰσαγωγή προχωρεῖ σέ ἀνα-
λυτική καταγραφή τοῦ ἀριθμοῦ τῶν νεκρῶν, τραυματιῶν, καθώς καί τῶν καταστροφῶν καί
ζημιῶν στά κτίσματα ἀνά οἰκισμό:
Ἱερισσός: Νεκροί 85 ἄτομα, τραυματίες 180, ἀπό τίς 570 οἰκίες οἱ 350 ἔπεσαν φράζον-
τας ὅλα τά στενοσόκακα τοῦ οἰκισμοῦ μέ ἀποτέλεσμα νά καταστοῦν ὅλες ἀκατοίκητες. Ἐπί-
σης κατέρρευσε ὁλοσχερῶς ὁ ἐνοριακός Ναός τοῦ Γενεσίου τῆς Θεοτόκου. Ὁ οἰκισμός με-
ταφέρθηκε στήν παραλία του.
Στρατώνι μέ τόν οἰκισμό Μαντέμ Λάκκο: Νεκροί 47 ἄτομα, τραυματίες 100 ἀπό τίς 150
οἰκίες οἱ 105 ἔπεσαν ὁλόκληρες ἤ τμήματά τους. Ἡ Ἐκκλησία κομματιάστηκε, παρ’ ὅτι ἦταν
νεόκτιστη καί στέρεη, ἐνῶ κατέρρευσε ἡ μεγάλη καπνοδόχος τοῦ κεντρικοῦ ἐργοστασί-
ου τῆς Μεταλλευτικῆς Ἑταιρίας δημιουργώντας μεγάλο κύμα σκόνης, πού προκάλεσε πα-
νικό στούς κατοίκους ἡ δέ διακοπή τοῦ ἠλεκτρικοῦ ρεύματος δημιούργησε ἀπόλυτο σκο-
τάδι καί τήν ἐξαιτίας του τρομοκράτηση τῶν κατοίκων.
Γομάτι: Νεκροί 3 ἄτομα, τραυματίες πάνω ἀπό 80. Τό χωριό καταστράφηκε ὁλοκληρω-
τικά, ἔπεσαν ὅλα τά σπίτια, ὁ Ναός καί τά Παρεκκλήσια – Ἐξωκλήσια. Ὁ οἰκισμός μεταφέρθηκε
σέ ἄλλη περιοχή, περισσότερο ἀσφαλῆ.
Στάγειρα: Νεκροί 5 ἄτομα καί ἔπαθαν σημαντική βλάβη ὁ Ἐνοριακός Ναός καί δύο Πα-
ρεκκλήσια.
Στρατονίκη: Νεκροί 7 ἄτομα, πολλές οἰκοδομές καί τά ἐξωκλήσια ἔπαθαν ζημιές καί κα-
τέρρευσε τό Κωδωνοστάσιο τοῦ Ναοῦ.
Οἱ ἀναφερόμενοι ὑπόλοιποι οἰκισμοί κατά σειρά Μεγάλη Παναγία, Παλαιοχώρι, Νεοχώ-
ρι Στανός, Βαρβάρα, Νέα Ρόδα, Ξηροποτάμου, Ἀρναία, Ἀμμουλιανή, Ἅγιος Δημήτριος (Πυρ-
γαδίκια σήμερα) ἔπαθαν ζημιές περισσότερες ἤ λιγότερες μόνο σέ κτίσματα (οἰκίες, Σχο-
λεῖα, Ναοί).
37
 Στήν Ἀρναία τραυματίσθηκαν ἐλαφρά τρία ἄτομα.
Ἐπίσης στό Ἅγιον Ὅρος ὅλες οἱ Μονές ἔπαθαν περισσότερες ἤ λιγότερες ζημιές. Οἱ σο-
βαρότερες σημειώθηκαν στίς Μονές τοῦ Βορείου τμήματος, Κωσταμονίτου, Ἐσφιγμένου,
Παντοκράτορος, Σταυρονικήτα, Ἰβήρων, Κουτλουμουσίου καί τό Ἡσυχαστήριο τοῦ Μυ-
λοποτάμου…
Χαρακτηριστική εἶναι ἡ περιγραφή τοῦ φαινομένου τοῦ σεισμοῦ ἀπό τόν τότε Προ-
ηγούμενο τῆς Ἱ. Μ. Βατοπαιδίου Γέροντα Ἀδριανό: «Ἔβλεπε δέ τις (κάποιος) τούς τοίχους
τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ τοῦ Πρωτάτου πηγαινοερχομένους, συγκλειομένους, προσκυνοῦντας δου-
λικῶς, βαθύτατον προσφέροντας εἰς ἀλλήλους σεβασμόν, διαλυομένους καί πάλιν εἰς ἑαυ-
τούς ἐπανερχομένους». (Ἐντός τοῦ Ἱ. Ναοῦ - Ἱερά Ἀγρυπνία τῆς Ὑψώσεως τοῦ Τιμίου Σταυ-
ροῦ 13 πρός 14 Σεπτεμβρίου).
Στή συνέχεια καταγράφονται οἱ σημαντικότερες ἐνέργειες σέ τοπική, περιφερειακή καί
πανελλαδική κλίμακα ἀνά ἡμέρα ἀπό τήν ἑπόμενη τό πρωί 27 Σεπτεμβρίου, μέχρι τίς 11
Ὀκτωβρίου, σέ σχῆμα καταλόγου ἐπιγραμματικά, κατά τέτοιο τρόπο πού μπῆκα στόν πει-
ρασμό νά τίς μετρήσω:
213 σημαντικές ἐνέργειες ἀναφέρονται πώς πραγματοποιήθηκαν κατά τό πρῶτο 15νθή-
μερο πού σημαίνει ὅτι ὑπάρχουν καί πολλές ὄχι τόσο σημαντικές πού δέν θά εἶναι καί λί-
γες:
Ἡ πρώτη κινητοποίηση ἐπικεντρώνεται στήν περίθαλψη τῶν τραυματιῶν, ἐπί τόπου μέ
κινητά χειρουργεῖα καί νοσοκομεῖα, καθώς καί τά πλοῖα τοῦ Πολεμικοῦ Ναυτικοῦ τόν Ἐρυ-
θρό Σταυρό.
Ὁ Μητροπολίτης Ἱερισσοῦ καί Ἁγιου Ὄρους Σωκράτης προεδρεύει στήν Ἐπιτροπή Πε-
ρίθαλψης στήν Ἀρναία.
Ὁ Πρωθυπουργός Ἐλευθέριος Βενιζέλος «ἐξέφρασε τήν βαθυτάτην λύπην του γιά τήν
τραγικήν καταστροφήν» καί συνέστησε στόν ὑπουργό προνοίας «ὅπως λάβει ἀμέσως πάν-
τα τά κατάλληλα μέτρα διά τήν θεραπείαν ὅλων τῶν ἑκάστοτε παρουσιαζομένων ἀναγκῶν».
Δηλώνει στόν Βουλευτή Χαλκιδικῆς Βασίλειο Βασιλικό «ὅτι προκειμένου νά ληφθοῦν προ-
στατευτικά μέτρα ὑπέρ τῶν σεισμοπαθῶν εἶναι ἀποφασισμένη ἡ Κυβέρνησις νά διαταρά-
ξει καί αὐτό τό ἰσοζύγιον τοῦ προϋπολογισμοῦ», καί τηλεγραφεῖ πρός τόν Πρόεδρο τῆς Κοι-
νότητας Ἱερισσοῦ, «ὅτι τό κράτος θά κάμη πᾶν ὅ,τι τοῦ ἐπιβάλλει τό καθῆκον του» …
Ὁ Πρόεδρος τῆς Δημοκρατίας Ἀλέξανδρος Ζαΐμης ἐκφράζει τά συλλυπητήρια, τή θλί-
ψη καί τήν συμπάθεια πρός τοῦ σεισμοπαθεῖς.
Ἐγκαθίστανται στρατιωτικοί φοῦρνοι συνολικῆς δυναμικότητας παραγωγῆς 6,5 τόνων
ψωμιοῦ ἡμερησίως.
Συγκροτοῦνται τεχνικά συνεργεῖα ἀπό σκαπανεῖς τοῦ Στρατοῦ καί Πολιτικούς μηχανι-
κούς, γιά τήν κατεδάφιση ἑτοιμόρροπων κτιρίων καί ἐπισκευή τῶν κατοικήσιμων.
Μέσα στό πρῶτο 10ήμερο ξεκινᾶ ἡ κατασκευή οἰκίσκων μέ δύο δωμάτια κουζίνα καί στά-
βλο.
Τουλάχιστον 3.000 κ.μ. ντόπιας καί εἰσαγόμενης, ἀτελῶς, ξυλείας 6.000 τ.μ. λαμαρίνες
καρφοβελόνες κ.λπ. γιά τήν κατασκευή παραπηγμάτων ἀπό 145 τεχνίτες τοῦ Ναυστάθμου
Θεσσαλονίκης.
Σημαντική ἡ βοήθεια στήν περίθαλψη τῶν τραυματιῶν τῆς Ἀγγλικῆς Μοίρας πού ναυ-
λοχοῦσε στή Λέσβο καί ἔστειλε δύο πλοῖα στήν Ἱερισσό καί στό Στρατώνι. Πέρα ἀπό τήν
περίθαλψη τά πληρώματα καθάρισαν τά φρέατα πηγάδια – πηγές πού στέρεψαν καί στήν
κατασκευή ξύλινων παραπηγμάτων.
Πρωτοφανής ὑπῆρξε ἡ κινητοποίηση πανελλαδικά, ἀλλά καί ἐκτός Ἑλλάδος γιά τή συγ-
κέντρωση χρημάτων γιά τή στήριξη τῶν σεισμοπαθῶν καί τήν γρήγορη ἐπούλωση τῶν πληγῶν.

38
 Ἱδρύεται στήν Ἀθήνα Κεντρική Ἐπιτροπή τῶν Ἐράνων γιά τούς σεισμούς τῆς Χαλκιδικῆς,
μέ Πρόεδρο τόν Ἀρχιεπίσκοπο Ἀθηνῶν.
Στή Θεσσαλονίκη καταρτίζεται Μεγάλη Ἐπιτροπή Ἐράνων γιά τούς σεισμοπαθεῖς μέ Πρό-
εδρο τόν Γενικό Διοικητή Μακεδονίας.
Τό Ὑπουργεῖο Ἐσωτερικῶν μέ ἐγκύκλιό του πρός τούς Νομάρχες δίνει ἐντολή νά κα-
ταρτίσουν Ἐπιτροπές σέ συνεννόηση μέ τούς Μητροπολίτες γιά συλλογή ἐράνων γιά τούς
σεισμοπαθεῖς.
Καί οἱ ἐπιτροπές αὐτές δέν ἔμειναν στά χαρτιά, οὔτε ἀκολούθησαν τό γνωστό νεοελληνικό
ρητό «ἄν θέλεις ἕνα θέμα νά χρονίσει κᾶνε μία ἐπιτροπή» …
Οἱ Ἱερές Μητροπόλεις, οἱ Ἱεράρχες (ἀπό τό προσωπικό τους βαλάντιο), ὅπως καί οἱ Πρό-
εδρος τῆς Δημοκρατίας καί Πρωθυπουργός, Δῆμοι, Τράπεζες, Ἐπαγγελματικοί Σύλλογοι
καί Ἐπιμελητήρια, Πανεπιστήμια, Συνεταιρισμοί, ἐπιχειρηματίες, ἀξιωματικοί, ἀστυνομικοί,
μαθητές, φοιτητές, ὑπάλληλοι, ἁπλοί πολίτες, ἀρχηγοί ξένων κρατῶν καί ἄλλοι ἔσπευσαν
νά καταθέσουν τόν ὀβολό τους στίς ἐπιτροπές.
Μένει κατάπληκτος ὁ ἀναγνώστης μπροστά σέ αὐτή τήν γενική καί ἄμεση κινητοποίηση,
ἀναλογιζόμενος πώς ἄν διέθεταν τά μέσα, τήν τεχνολογία, τόν ἐξοπλισμό, τούς δρόμους
κ.λπ., πού διαθέτουμε ἐμεῖς σήμερα οἱ πληγές τοῦ σεισμοῦ ἐκείνου μέ ἐξαίρεση τίς ἀνθρώ-
πινες ζωές θά ἐπουλώνονταν σέ χρόνο ρεκόρ.
Στό ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΤΗΣ Α΄ ΕΝΟΤΗΤΑΣ παρατίθενται σέ φωτοτυπική ἀνατύπωση
Σελίδα ἀπό ἄτιτλο Κώδικα Κατάστιχο τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Ἁγίου Στεφάνου (1916-1947),
ὅπου γίνεται ἀναφορά στόν σεισμό τοῦ 1932.
Ὁ Κατάλογος τῶν φονευθέντων τῆς Ἱερισσοῦ (2 Ἰουνίου 1933).
Ἡ Ἐπιστολή τοῦ Ἀντιπροσώπου τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Βατοπαιδίου πρός τή Μονή (28-9-1932).
ΕΝΟΤΗΤΑ Β΄
ΟΙ ΣΕΙΣΜΟΙ ΤΟΥ 1932 ΣΤΗ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ, ΟΠΩΣ ΤΟΥΣ ΚΑΤΕΓΡΑΨΑΝ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΑΝ
ΟΙ ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΕΚΕΙΝΗΣ
Στήν δεύτερη ἑνότητα ὁ συγγραφέας ἀκολουθώντας τήν ἴδια τακτική μέ τήν πρώτη πα-
ραθέτει στήν ἀρχή τήν εἰσαγωγή, ὅπου ἀνάμεσα στά ἄλλα σημειώνει ὅτι ὁ σεισμός τῆς
26ης Σεπτεμβρίου τοῦ ’32 ἦταν μεγέθους 6,9 τῆς κλίμακας ρίχτερ καί σέ διάστημα 100
ἡμερῶν ἀπό τίς 26/9/1932 μέχρι 6/1/1933 καταγράφηκαν 61 σεισμικές δονήσεις μικρότε-
ρου μεγέθους μέν ἀλλά συμπλήρωναν τήν καταστροφή.
Ἀκολουθεῖ καταγραφή καί παρουσίαση τῶν δημοσιευμάτων ἀνά ἐνημερωτικό ἔντυπο,
ὅπου καταχωρεῖ τήν ἡμερομηνία, τήν ἡμέρα τῆς ἑβδομάδας, τή σελίδα, τόν τίτλο τοῦ ἄρθρου
καί τυχόν σημειώσεις τοῦ συγγραφέα, ὅταν τό κρίνει σκόπιμο.
ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ «ΑΘΗΝΑΪΚΑ ΝΕΑ» (ΑΘΗΝΩΝ)
Καταχωροῦνται 35 ἐγγραφές ἀπό 27/9 μέχρι 21/10/1932.
«ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ» (ΑΘΗΝΩΝ)
Καταχωροῦνται 20 ἐγγραφές ἀπό 27/9 μέχρι 6/10/1932.
Ἐδῶ γράφονται οἱ ὑπερβολές τίς ὁποῖες ἐπισημαίνει καί ὁ κ. Ζωγράφος στόν πρόλογό
του. «Εἰς Στρατώνιον ἡ θάλασσα ἐπεξετάθη εἰς τήν ξηράν εἰς βάθος 300 μ. Ἡ νησίς Ἀμο-
λιανή ἐξηφανίσθη. Κατά τινα πληροφορίαν ἐπί τῆς νησίδος ὑπῆρχον ἄνθρωποι, οἱ ὁποῖοι κα-
τεποντίσθησαν».
«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ» (ΑΘΗΝΩΝ)
Καταχωροῦνται 22 ἐγγραφές ἀπό 27/9 μέχρι 9/10/1932.
«ΕΣΠΕΡΙΝΑ ΝΕΑ» (ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ)
Καταχωροῦνται 43 ἐγγραφές ἀπό 1/10 μέχρι 2/11/1932.

39
 Ἐδῶ εἰς ἐπίρρωσιν τῶν ὅσων ἀνέφερα γιά τήν ἐπιτυχία τῶν ἐράνων διαβάζουμε: «Ἡ Διε-
θνής Ἔκθεσις διά τούς σειμοπλήκτους προσφέρει τάς αὐριανάς εἰσπράξεις της…. Αἱ εἰσφο-
ραί τῶν προσφύγων τῆς Τούμπας».
«Η ΑΛΛΑΓΗ» (ΑΘΗΝΩΝ)
Καταχωροῦνται 39 ἐγγραφές ἀπό 27/9 μέχρι 14/10/1932.
«ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ» (ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ)
Καταχωροῦνται 19 ἐγγραφές ἀπό 27/9 μέχρι 2/10/1932.
«ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΝΕΑ» (ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ)
Καταχωροῦνται 50 ἐγγραφές ἀπό 27/9 μέχρι 26/10/1932.
«Η ΠΑΤΡΙΣ» (ΑΘΗΝΩΝ)
Καταχωρεῖται μία ἐγγραφή τῆς 28/9/1932.
«Ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ» (ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ)
Καταχωροῦνται 23 ἐγγραφές ἀπό 2/10ου μέχρι 24/10/1932.
«ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΛΑΟΥ» (ΑΘΗΝΩΝ)
Καταχωροῦνται 33 ἐγγραφές ἀπό 27/9 μέχρι 19/10/1932.
Στό ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΤΗΣ Β΄ ΕΝΟΤΗΤΑΣ παρατίθενται φωτοανατυπωμένες τιτλογραφίες τῶν
ἐφημερίδων: «ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ» καί «ΠΑΤΡΙΣ» καί τμήματα τῶν δημοσιευμάτων τῶν ἐφη-
μερίδων ΠΑΤΡΙΣ καί ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΗ καί φωτογραφίες ἀπό τίς πρῶτες ἡμέρες τῶν σεισμῶν
τῶν ἐφημερίδων: «ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΒΗΜΑ», «ΦΩΣ», «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ», «ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ», «ΝΕΑ ΑΛΗ-
ΘΕΙΑ» τῶν ἡμερῶν ἐκείνων καί τοῦ νεώτερου περιοδικoῦ «ΚΥΤΤΑΡΟ ΙΕΡΙΣΣΟΥ».
Ἐδῶ κλείνει ἡ παρουσία τῶν δύο πρώτων ἑνοτήτων μέ τά παραρτήματά τους.
Εὐχαριστῶ γιά τήν τιμή καί ἐμπιστοσύνη νά κάνω αὐτή τήν παρουσίαση.
Συγχαρητήρια στόν ἀκούραστο Δημήτρη Κύρου.
Τοῦ εὔχομαι ὑγεία καί δύναμη παρά Κυρίου στό συγγραφικό καί κάθε ἔργο του.
Συγχαρητήρια ὀφείλονται καί εὐχαριστίες πρός τούς προλογίσαντες τό βιβλίο Σεβα-
σμιώτατο Μητροπολίτη μας κ.κ. Θεόκλητο, τόν εὐπατρίδη Ἀρναιώτη, Δήμαρχο Πολυγύρου
καί χορηγό τῆς ἔκδοσης κ. Ἀστέριο Ζωγράφο καθώς καί στόν Καθηγητή κ. Εὐθύμη Λέκ-
κα.
Συγχαρητήρια καί εὐχαριστίες ὀφείλονται στόν φίλο Θεοδόση Καραστέργιο γιά τή διορ-
γάνωση καί φιλοξενία τῆς ἐκδήλωσης στόν πολυχῶρο «Ἀριστοτέλους».
Καλοτάξιδο τό βιβλίο, μέ οὔριο ἄνεμο καί «φιλόξενα λιμάνια » τά χέρια καί οἱ βιβλιοθῆκες
τῶν Χαλκιδικωτῶν καί ὄχι μόνο.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΤΟΥ ΔΗΜ. ΚΥΡΟΥ

«ΟΙ ΣΕΙΣΜΟΙ ΤΟΥ 1932 ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ
ΑΡΝΑΙΑ 2018, σελίδες 220
Β΄ Μέρος (Ἑνότητες Γ΄-Ε΄)
Τοῦ Ἀστερίου Θ. Καραστέργιου
τ. Δημάρχου Ἀρναίας

Θέλω πρωταρχικά νά εὐχαριστήσω τόν κ. Δ. Κύρου γιά τήν τιμή πού μοῦ ἔκανε νά μοῦ
ἐμπιστευτεῖ τήν παρουσίαση τόν 2ου μέρους τοῦ βιβλίου του, δηλ. τῶν Ἐνοτήτων Γ΄-Ε΄.
Στό πρῶτο μέρος αὐτῆς τῆς ἑνότητας, παρουσιάζεται συνοπτικά καί οὐσιαστικά τό γε-
γονός τοῦ σεισμοῦ, οἱ συνέπειές του καί ὅλα ὅσα ἐπακολούθησαν τῆς καταστροφῆς.
Ἡ παρουσίαση γίνεται μέ τήν γραφίδα τοῦ μακαριστοῦ ἱεράρχη Ἱερισσοῦ καί Ἁγίου Ὄρους
Σωκράτη Σταυρίδη μέσα ἀπό τό χειρόγραφο ἱστορικό κείμενό του, πού ἔχει τόν τίτλο: «ΧΡΟ-
40
ΝΙΚΑ ΝΑΟΥ ΑΓΙΟΥ ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΛΙΑΡΙΓΚΟΒΗΣ (ΑΡΝΑΙΑΣ) 1938» στήν παράγραφο «ὁ σει-
σμός».
Ἐπειδή τό κείμενο ἀποτελεῖ τήν καρδιά αὐτοῦ τοῦ πονήματος, κρίνω σκόπιμο, προκει-
μένου νά μποῦμε στόν χῶρο, στό πνεῦμα καί στίς κρίσιμες στιγμές τῶν γεγονότων, νά τό
παραθέσω αὐτολεξεί.
«Την 26ην Σεπτεμβρίου 1932 ἔγινεν ὁ φοβερός σεισμός τῆς Χαλκιδικῆς μέ καταστρο-
φήν Ἱερισσοῦ, Στρατωνίου,Γοματίου καί Βαρβάρας καί μέ βλάβας συμαντικάς τῶν οἰκιῶν
εἰς ἄλλα χωρία.
Εἰς τήν Λιαρίγκοβαν δέν ἔπαθε τίποτε ὁ ναός καί τό κωδωνοστάσιον, ἀλλά μόνον ἐκρη-
μνίσθη μέρος τῆς Δυτ. πλευρᾶς τοῦ νέου κτηρίου τῆς Σχολῆς. Ὁ Δῆμος Θεσσαλονίκης ἵδρυ-
σε νοσοκομεῖον ἐν Ἀρναίᾳ, ἵνα μή ἐνσκήψουν ἀσθένειαι. Ὤρισε πίστωσιν καί θά διανείμῃ
τό νοσοκομεῖον μέχρι ἐξαντλήσεως ταύτης. Τό νοσοκομεῖον διετηρήθη μέχρι τῆς πέμπτης
Ἰανουαρίου. Εὐτυχῶς ἀσθένειαι δέν ἐνέσκηψαν. Ἐκ τοῦ σεισμοῦ ἔπαθον βλάβας σημαν-
τικάς οἱ ναοί Βαρβάρας, Μ. Παναγίας καί Νεοχωρίου. Ἐντελῶς κατέπεσον οἱ ναοί Γοματί-
ου, Στρατωνίου καί Ἱερισσοῦ. Μικράς βλάβας ὑπέστησαν παρεκκλήσια καί οἱ ναοί Σταγεί-
ρων καί Ἀμμουλιανῆς. Ἐκ τοῦ σεισμοῦ ἐθανατώθησαν εἰς τήν Ἱερισσόν περί τούς 115 ἄτο-
μα, μεταξύ τῶν ὁποίων ὁ ψάλτης Χριστόδουλος Σακελλαρίου καί ὁ παπα-Ἰωάννης μή δυ-
νηθείς νά ἐξέλθη ἐκ τοῦ οἴκου του, ὅπου ἀπεκλείσθη. Εἰς μάτην ἐφώναζε νά τόν βοηθή-
σουν νά ἐξέλθῃ καί νά σωθῇ. Δέν ἠμποροῦσε κανείς νά τόν βοηθήσῃ, ἀπέθανεν ἀπό ἀσφυ-
ξίαν. Καί εἰς τό Στρατώνι ἀπέθανον περί τούς (45) ἄτομα καταπλακωθέντα εἰς τά ἐρείπια.
Ἡ Κυβέρνησις ἔδωκε ὑλικόν καί κατεσκευάσθησαν παραπήγματα εἰς ὅλα τά χωρία προ-
σωρινά, ἴνα κατοικήσουν οἱ παθόντες εἰς ὅλα τά χωρία. Εἰς τά λοιπά χωρία διηρέθησαν τά
οἰκήματα εἰς ἐπισκευάσιμα καί κατεδαφίσιμα. Ἐδόθησαν χρήματα ἀπό τήν Κυβέρνησιν εἰς
τούς ἰδιοκτήτας οἱ μέν νά διορθώσουν τά σπίτια των, οἱ δέ νά οἰκοδομήσουν νέα μέ σχέ-
δια δοθέντα ὑπό τῆς Κυβερνήσεως καί ὑπό τήν ἐποπτείαν Μηχανικῶν τῆς Κυβερνήσεως».
Τό κείμενο καταλαμβάνει λίγο περισσότερο ἀπό μισή σελίδα στό βιβλίο!!! Φυσικά δέν γλυ-
τώνει ἀπό τίς βασανιστικά διεξοδικές καί σχεδόν ἀπόλυτα τεκμηριωμένες σημειώσεις καί
ὑπομνήσεις τοῦ συγγραφέα, πού περιέχουν πλοῦτο πληροφοριῶν καθώς καί προσωπικά του
σχόλια, πού ὅμως, δέν ἐπιδέχονται καμία ἀμφισβήτηση, καθώς στηρίζονται σέ ἀδιάσειστα
γραπτά στοιχεῖα! Ἔτσι τό χειρόγραφο κείμενο τῆς μισῆς σελίδας, συνοδεύεται ἀπό πέντε
σελίδες σημειώσεις καί ὑπομνήματα!!!
Μέσα ἀπό αὐτές, “διορθώνει”, θά λέγαμε, τόν μακαριστό ἱεράρχη, πού ἀπό κούραση ἤ
συγκινησιακό φορτίο στό κείμενό του γράφει πώς «εἰς τήν Λιαρίγκοβαν δέν ἔπαθε τίποτε
ὁ ναός καί τό κωδονοστάσιο». Παραθέτει ἀριθμούς πρωτοκόλλου καί κείμενα ἐγγράφων
τοῦ ἰδίου τοῦ ἱεράρχη καθώς καί τήν μαρτυρία τοῦ καθηγητῆ τοῦ πανεπιστημίου Θεσσα-
λονίκης Μάξιμου Μαραβελάκη, πού ἀποκαθιστοῦν τήν ἱστορική ἀλήθεια!!! Δίνει στοιχεῖα
γιά τό παράρτημα τοῦ δημοτικοῦ νοσοκομείου Θεσσαλονίκης, πού λίγες μέρες μετά τόν
σεισμό ἵδρυσε καί ἐγκατέστησε ὁ δῆμος Θεσσαλονίκης στήν Ἀρναία, καί παραθέτει γιά τό
θέμα ρεπορτάζ ἐφημερίδων τῆς ἐποχῆς.
Ἀντιπαραθέτει στοιχεῖα ἀπό διάφορες πηγές, γιά τόν τελικό ἀριθμό τῶν νεκρῶν καί τῶν
τραυματιῶν τοῦ σεισμοῦ καί δίνει λεπτομέρειες γιά τόν νεκρό ψάλτη τῆς Ἱερισσοῦ Χρι-
στοδούλου Σακελλαρίου, πού σκοτώθηκε μαζί μέ τούς δύο γιούς του, Στυλιανό 8 καί Ἰωάν-
νη 5 ἐτῶν. Ἐπίσης γιά τόν παπα-Γιάννη Παλιούρα, πού ἀναφέρει τό κείμενο ὅτι ἐγκλωβί-
στηκε ζητώντας μάταια βοήθεια καί κατέληξε νά πεθάνει ἀπό ἀσφυξία, ἀποκαλύπτει τρα-
γικές λεπτομέρειες τοῦ δράματος. Στό ἴδιο σπίτι μαζί μέ τόν παπα- Γιάννη σκοτώθηκαν ἡ
νύφη του Εὐγενία 36 ἐτῶν καί τά ἐγγόνια τοῦ παππᾶ, Ἰωάννης 3 ἐτῶν καί Στυλιανός 11 ἐτῶν.

41
 Στό δεύτερο μέρος τῆς Γ΄ ΕΝΟΤΗΤΑΣ, σταχυολογεῖ, πάντα μέσα ἀπό τά ἀρχεῖα τῆς Μη-
τρόπολης, τίς σημαντικότερες ἐνέργειες τοῦ μακαριστοῦ ποιμενάρχη, πού στόχο εἶχαν, νά
ἁπαλύνουν τόν πόνο, νά παρηγορήσουν καί νά βοηθήσουν τό ποίμνιό του νά ὀρθοποδήσει
μέσα ἀπό τίς φρικιαστικές εἰκόνες τῆς καταστροφῆς.
Μέσα ἀπό τό κείμενο ὁ ἀναγνώστης βλέπει νοερά τόν Δεσπότη, νά προΐσταται καί νά προ-
εδρεύει τῆς ἐπιτροπῆς περίθαλψης σεισμοπαθῶν. Νά φροντίζει γιά τά ὀρφανά καί τίς οἰκο-
γένειές τους!!! Νά ὀργανώνει συσσίτια καί μαζί μέ τούς γιατρούς τοῦ δημοτικοῦ νοσοκο-
μείου, πού φροντίζουν τά τραύματα καί τίς πληγές τῶν σεισμοπαθῶν, Αὐτός, νά προσπα-
θεῖ νά ἐπουλώσει ὅσο καί ὅπου μπορεῖ, τά ψυχικά τραύματα καί τίς ἀνοιχτές πληγές στίς
καρδιές τῶν πνευματικῶν του παιδιῶν. Τόν βλέπει νά ἀναζητεῖ, νά κτυπᾶ καί νά ἀνοίγει πόρ-
τες γιά ἐξωτερική οἰκονομική βοήθεια. Νά ἀγωνιᾶ γιά τήν ἐξασφάλιση πρόχειρης, μά ἀσφα-
λοῦς στέγης σέ παραπήγματα γιά τούς ἄστεγους, ἐν ὄψει τοῦ ἐπερχόμενου χειμῶνα. Νά
πρωτοστατεῖ γιά κατασκευή ξύλινων παραπηγμάτων ναῶν, γιά τίς λατρευτικές ἀνάγκες τῶν
πληγέντων χωριῶν. Στόν σπαραγμό, τόν πόνο καί τήν ἀγωνία του γιά τά θύματα καί τούς
πληγέντες τοῦ σεισμοῦ ἀναγκάζεται, Αὐτός, ὁ πρᾶος καί συνετός ἱεράρχης, νά ἀνταλλά-
σει «βαριές κουβέντες», μέ τόν ἐπίσης μεγάλο καί συνετό Ἱεράρχη τῆς Μητροπόλεως Κασ-
σανδρείας Εἰρηναῖο!
Ὁ λόγος; Καθυστεροῦσε, ὁ εὐλογημένος, νά τοῦ δώσει 30.000 δρχ. ἀπό τίς συνολικά
50.000, πού ἔστειλε ἡ Ἱερά Σύνοδος στήν Μητρόπολη Κασσανδρείας, γιά κάλυψη ἀναγκῶν
τῶν σεισμοπαθῶν. Τέλος, μέσα ἀπό τίς σημειώσεις, ἀναδεικνύεται ἡ μορφή αὐτή καί τό πνευ-
ματικό ἀνάστημα τοῦ ἀνδρός.
Ὀκτώβρης τοῦ 1932 καί, ἐνῶ οἱ σεισμικές δονήσεις συνεχίζονται, ὁ Σωκράτης ἀρνεῖται
νά παραιτηθεῖ, ὅπως τοῦ ζητᾶ ὁ Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης, προκειμένου, νά ἐκμεταλ-
λευτεῖ, πρόσφατο νόμο τῆς κυβέρνησης, πού ὅριζε ὅτι: “οἱ Μητροπολῖτες πού θά παραι-
τοῦνταν, γιά νά καταργηθοῦν οἱ Μητροπόλεις τους, θά ἔπαιρναν διά βίου αὐξημένο κατά
τό ἥμισυ μισθό”!!!
Ἡ ἀπάντηση του ἦταν: «ΔΕΝ ΠΑΡΑΙΤΟΥΜΑΙ, τώρα ὁ λαός χρειάζεται ψυχική ἐνίσχυση
– θάρρος καί παρηγοριά!!!».
Ἡ ἀπάντησή του αὐτή διέγραψε τήν Μητρόπολή μας ἀπό τόν κατάλογο τῶν ὑπό συζή-
τηση τότε καταργήσιμων μητροπόλεων καί τήν διατήρησε ἕως τίς μέρες μας!!!
Τό κείμενο τῆς δεύτερης παραγράφου τῆς τρίτης ΕΝΟΤΗΤΑΣ εἶναι τέσσερις σελίδες, ἐνῶ,
ὡς εἴθισται, κατά Κύρου, οἱ σημειώσεις μέ τίς παραπομπές εἶναι 4,5 σελίδες πολύτιμου, ἀδη-
μοσίευτου καί ἄγνωστου ἀρχειακοῦ ὑλικοῦ.
Στό τέλος αὐτῆς τῆς ἑνότητας ἀκολουθεῖ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ, μέ φωτοτυπία τοῦ χειρογράφου
τοῦ Δεσπότη, καθώς καί φωτοτυπίες τοῦ βιβλίου πρωτοκόλλου τῆς Μητροπόλεως, μέ χει-
ρόγραφες καταχωρήσεις σχετικές μέ τόν σεισμό, ἐνῶ παρατίθεται καί ἀπόσπασμα ἀπό τό
ἀνέκδοτο Ἡμερολόγιο τοῦ Ἀρναιώτη Ἰωάννη Καραγιάννη σχετικά μέ τόν σεισμό καί τήν δρά-
ση τοῦ Δεσπότη.
Ἡ Δ΄ ΕΝΟΤΗΤΑ ἐπιγράφεται: Οἱ σεισμοί τοῦ 1932 στή Χαλκιδική μέσα ἀπό τά ἀρχεῖα τῆς
Μητροπόλεως.
Προηγεῖται σημείωμα μέ ἀπόσπασμα ἀπό τό βιβλίο τοῦ καθηγητῆ Μαραβελάκη, μέ πα-
ραστατική περιγραφή τοῦ σεισμοῦ καί τῶν ἀποτελεσμάτων του, ἐνῶ στή συνέχεια, πα-
ρουσιάζονται – πάντα μέ ὑποσημειώσεις – 18 ἔγγραφα τῆς ἐποχῆς.
Ὁ δεσπότης ζητᾶ μέ ἔγγραφό του ἀπό τούς ἱερεῖς τῶν πληγέντων χωριῶν λεπτομερῆ ἀνα-
φορά τῶν ζημιῶν πού ὑπέστησαν. Τό ἀποτέλεσμα, ὅπως τό παρουσιάζει ὁ κ. Κύρου, μέ τήν
παράθεση τῶν ἀπαντήσεων – ἀναφορῶν τῶν ἱερέων, εἶναι ἁπλά συγκλονιστικό!!!

42
 Θά ἦταν κατάχρηση τῆς ὑπομονῆς καί τῆς ἀνοχῆς σας νά διαβάσω ὅλες τίς ἀναφορές,
ἄν καί ἀξίζει, γιατί, ἔχουν μεγάλο ἐνδιαφέρον. Δέν μπορῶ ὅμως, νά ἀποφύγω τόν πειρα-
σμό καί νά μήν ἐπισημάνω ἐπιλεκτικά, μερικά σημεῖα ἀπ’ αὐτές:
Ἐπιστολή ἱερέων Μ. Παναγίας
“...Αἱ λειτουργίαι ἤδη γίνονται ἐν ὑπαίθρω ἀλλ’ ἐγγίζει ὁ χειμών καί θά καταργηθῶσι πρός
μεγίστην ἠθικήν καί πνευματικήν ζημίαν.Τά λογικά πρόβατα ἄνευ μάνδρας θά εἶναι ἐκτε-
θειμένα εἰς τήν διάθεσιν τῶν εἰσβαλόντων βαρέων λύκων, τῶν καλουμένων κομμουνιστῶν,
οἵτινες, μή φειδόμενοι τοῦ ἀπροστατεύτου ποιμνίου, θέλουσι θύση καί ἀπολέση…”.
Ἐπιστολή ἐφημερίου Γοματίου
“... Τῷ Καθολικόν Ἡ Ἱερά Ἐκκλησία Καί τά Παρακκλήσια ἐπισορεύθεισαν Τελίος. Ἐσώ-
σαμεν μόνο τά βλιβεία τά εὐαγγέλια τάς οἰκώνας τούς πολυελαίους καί μερικά κανδίλια τά
Ἱερά ἐνδύματα μέ μεγάλον ἀγώνα, ἐπί τῷ παρόντος Τελοῦμεν Λυτουργείαν εἰς μίαν σκυ-
νήν ἀλαστρατιοτικά καί εὐρισκόμεθα εἰς τό ὕπεθρον ὅλοι, ἔχωμεν τρία θύματα Νεκρούς
καί δέκα τραυματίαι σωβαρός καί ἄνω τῶν ἐβδομίκοντα ἐλαφρός….
Ἕως ὅτου τελιόση ἡ ἐκγατάστασεις τοῦ Λαοῦ ἐπί τό Παρόντος, εὑρίσκονται ὅλοι εἰς τῷ
ὕπεθρον καί ἐάν δέν συντομεύση ἡ στέγασεις, καί Προλάβει Ὁ χυμών ἀλύμονον τόν Λαόν.
Αὐτοί δέν ἀδειάζουν νά φυλονικοῦν, μαστίζει ἡ Πτόχια ὡς γνωστόν Σας, Νομίζω καί ἀπε-
τίτε μεγάλην μερίμναν.Ὅσον τῷ δυνατόν εὐρισκόμεθα εἰς τά Πρόθυρα τοῦ Χυμόνος καί
ἀλίμονον, εἶναι νά κλέει κανείς, ὅταν βλέπει κανείς.
Ἐάν ἔχετε ἕνα καλυμάφη νά μέ στήλετε διότι δέν ἔχω καί νά μέ τό χρεώσατε…”.
Ἐπιστολή ἐφημερίου Σταγείρων
“… Ἡ ἐκκλησία Σταγείρων ἐπαθεν σημαντικήν βλάβην καί εἶναι ἀκατάλληλος νά γίνη λει-
τουργία καθώς καί τά παρεκκλήσια Παναγίας καί Ἁγίου Δημητρίου, μόνον τοῦ Ἁγίου Μο-
δέστου δέν ἔπαθε τίποτε καί δυνάμεθα νά λειτοργῶμεν, ἀλλά εἶναι κόπος ἀπό μέρος πού
κατοικοῦμε νά πηγαίωμεν ἐκεῖ, ἐκτώς ἐμοῦ καί τοῦ ψάλτου ἄλλος κανείς δέν θά ἔρχητε.
Ὀρφανά θυμάτων σεισμοῦ ἔχομεν τρεία ἀλλ’ εὑρέθη προστάτης κάποιος θεῖος ἀπό μη-
τέρα καί ἦλθεν ἀπό τάς Ἀθήνας νά τά λάβη ὑπό τήν προστασία του…”.
Ἐπιστολή ἐφημερίου Ἱερισσοῦ
“… Ἡ ἐκκλησία μας σκόρπησε ὅλος διόλου, μερικά πράγματα ὅπου βγάλαμε εἶνε χαλα-
σμένα, σπασμένα, μᾶς χριάζεται θυμιατό, κολυβύθρα χάθυκε, θά παρακαλέσω ὅπως
φροντίσεται νά γίνει καμίαν μικράν Ἐκκλησία διότι ἔχωμεν σκυνή καί βάζωμεν τά πράγματα
τῆς ἐκκλησίας, τά ἔχωμεν ὅλα εἰς τό ἤπεθρον ...”.
Ἐπιστολή ἐφημερίου Στρατωνίου
“…. Σεβασμιόταται ταπινός προσκινό τήν δεξιάν σας, ἔλαβα τήν εὐχητηκήν σας Ἐπιστο-
λήν καί ἦδον τά ἐν αὐτή, μάθε ληπόν ἡ Ἐκλησία μας δέν ἔμινεν οὔτε θεμέληον λητουργία
δέν ἔγινε ἀκόμη καθόλου, μόνο πού τόρα τοῦ Ἁγίου Δημιτρίου θά λητουργίσουμε σέ μία
Σκενή διότι μέχρι τοῦδε δέν ἤχαμε ξιθάψη τά ἱερά, βρίκαμε τοῦ Ἅγιον Ποτιρίον πλακια-
σμένο καί ἐπίρα καί τοῦ διόρθοσα, μόνον σπόγκος δέν ἐβρέθη, ἠπάρχουν καί ἄλα πράγμα-
τα σκεπασμένα, τούς παρακαλό νά κάμε(τε) καμία παράγκα νά λιτρουγοῦμε ἀλά αὐτί βλέ-
πουν τάς δικάς τον ἀνάγκας καί κατόπην θά κάμουν, ἡ ἐφορία μόνον ὁ Κ. Ζέρβας ἐβρίσκε-
ται ἐδῶ, ὁ Διμιτρακούδας τήν πρότη μέρα ἔφιγε εἰς Ἀθίνας, ἀπού ἀπροστάτευτα πεδία καί
κορίτσια δέν ἐμίνανε κανένα, ἄν ἠπάρχη κανένας σπόγκος παρακαλό στίλε μας μέ τοῦ τα-
χιδρομίου.
Σᾶς ἀσπάζομε τήν δεξιά σας…” .
Ἐπιστολή ἐφημερίου Στρατονίκης
“… Τήν προσωρινήν ἕνωσιν τῶν ἐνοριῶν τήν βρίσκω λογικήν καί ὀρθήν, μάλιστα καί ὁ

43
Ἐπιθεωρητής τῶν σχολείων διέταξε τήν σύμπτυξιν τῶν σχολείων Σταγείρων, Στρατονίκης
καί Μαδέ Λάκκου, ἄν καί εἰς τό σχολεῖον ἐνεγράφησαν ἐφέτος μόνον 2 μαθηταί.
Ὀρφανά γενόμενα ἀπροστάτευτα συνεπεία τοῦ σεισμοῦ δέν ὑπάρχουν.
Διά τόν ἔρανον τοῦ ἁγίου Ἐλευθερουπόλεως φρονῶ καί ἐγώ νά γίνη ἀργότερον ἡ δια-
νομή καί εἰς τούς ἀπόρους μόνον καί τούς ὁποίους θά Σᾶς ὑποδείξω ἐγώ ὄχι μέ ζυγαριά
σπασμένη, διότι ἄν περιμένης νά σοῦ τούς ὑποδείξουν οἱ …. δέ θά βρῆς λογαρ(ια)σμό, φαῦλος
κύκλος, τό ζήτημα αὐτό θά κρατήσω μυστικόν μέχρι τῆς διανομῆς ...”.
Ἀκολουθεῖ ἀπαντητική ἐπιστολή τοῦ Κασσανδρείας στό αἴτημα τοῦ Ἱερισσοῦ γιά ἄμεση
ἀπόδοση τῶν χρημάτων τῆς Ἱερᾶς Συνόδου, τήν ὁποία ἀφήνω ἀσχολίαστη!!! Ἔχει ὅμως με-
γάλο ἱστορικό ἐνδιαφέρον, καθ’ ὅσον ἀφορᾶ δύο ἱστορικά πρόσωπα – ἱεράρχες, πού ση-
μάδεψαν μέ τό πέρασμά τους, τήν ἱστορία τοῦ τόπου μας.
Φυσικό ἐπακόλουθο τῆς κατά Κύρου γραφῆς, στό τέλος τῆς ΕΝΟΤΗΤΑΣ αὐτῆς, οἱ ση-
μειώσεις – παραπομπές μέ πλοῦτο παρατιθέμενων πληροφοριῶν καί ἐπί πλέον στοιχείων.
Στό ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ τῆς ΕΝΟΤΗΤΑΣ Δ΄, πού ἀκολουθεῖ, παρατίθενται φωτοτυπίες τῶν πρω-
τοτύπων Ἐγγράφων, πίνακας θυμάτων καί ζημιῶν σύμφωνα μέ τίς ἀναφορές τῶν ἱερέων
καί ἡ ἑνότητα κλείνει μέ ἀναδημοσίευση ἄρθρου τοῦ συγγραφέα στό περιοδικό «ΑΜΒΩΝ
ΠΑΓΓΑΙΟΥ», σχετικά μέ τήν προσφορά βοήθειας τοῦ Μητροπολίτη Ἐλευθερουπόλεως στούς
σεισμοπαθεῖς.
Στήν τελευταία ΕΝΟΤΗΤΑ, στήν πέμπτη (Ε΄), ὁ συγγραφέας μᾶς δίνει πληροφορίες γιά
τόν παλαιό ναό τῆς Ἱερισσοῦ καί τούς ἱερεῖς του ἀπό τόν καιρό τοῦ σεισμοῦ τοῦ 1932.
Τό κείμενο ἀποτελεῖ ἀπόσπασμα ὁμιλίας του, πού ἔγινε τόν Σεπτέμβριο τοῦ 2008 στήν
Ἱερισσό, στά πλαίσια ἐκδήλωσης τῆς Μητρόπολης μέ τίτλο «Μνῆμες Σεισμοῦ 1932». Στό
κείμενο αὐτό συγκλονιστική εἶναι ἡ ἀνταπόκριση ἀρθρογράφου τῆς ἐφημερίδας «ΕΛΕΥ-
ΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», ἀμέσως μετά τόν σεισμό καί ἡ φωτογραφία τῶν κατοίκων τῆς Ἱερισσοῦ νά
περιφέρουν τίς Ἅγιες εἰκόνες, πού ξέθαψαν ἀπ’ τά ἐρείπια τῆς ἐκκλησίας τους.
Παραθέτω ἀπόσπασμα:
“… Προχθές τό πρωί εἰς τήν Ἱερισσόν, χθές τήν νύκτα εἰς τήν Ἀρναίαν, ἀπό τῆς μιᾶς ἄκρας εἰς
τήν ἄλλην τῆς σεισμοπλήκτου περιοχῆς τῆς Χαλκιδικῆς, ἔντρομοι καί συνεσταλμένοι οἱ ἄμοιροι
πληθυσμοί, γυναῖκες, ἄνδρες καί παιδιά, ἰκέτευαν ἐν λιτανείαις τόν Ὕψιστον, ὅπως σταματήση τήν
μεγάλην καταστροφήν. Τό ἔδαφος ἐσείετο ὑπό τούς πόδας τῶν κατά διαλείμματα καί ἠκούετο ὁ
σεισμός ὡσάν ὑπόκωφος κρότος μακρυνού βομβαρδισμοῦ.Εἰς τήν Ἱερισσόν ἀνέσκαψαν οἱ πιστοί
τά ἐρείπια τῆς ἐκκλησίας, πού ἔστεκε μεγαλοπρεπής εἰς τήν κορυφήν τοῦ λόφου, καί ἀνεσύρθη-
σαν κάτω ἀπό τούς σωρούς τῶν λίθων, τῶν ξύλων καί τῶν χωμάτων αἱ ἅγιαι εἰκόνες, τοποθετη-
θεῖσαι ἐπάνω εἰς πρόχειρα σανιδώματα, κάτω ἀπό τό τσαρδάκι τοῦ διασωθέντος δευτέρου ἱερέ-
ως τῆς πόλεως. Ὁ πρῶτος ἀνεπαύθη μετά τῶν ἁγίων κάτω ἀπό τίς πέτρες τοῦ φτωχικοῦ του. Ἀπό
τό τσαρδάκι αὐτό ἐξεκίνησε ἡ συγκινητικωτέρα θρησκευτική πομπή, πού εἶδα εἰς τήν ζωήν μου.
Ἄνθρωποι ἁπλοῖ, γεωργοί, ψαράδες, ἀγωγιᾶτες, ἐκράτησαν μέ εὐλάβειαν καί μέ δέος τάς ἀνα-
συρθείσας ἀπό τά ἐρείπια εἰκόνας -αἱ ὁποῖαι καί οὐδεμίαν ὑπέστησαν βλάβην- καί τάς περιέφερον
ἀνά τήν νέαν πόλιν εἰς λιτανείαν…”.
Ἀκολουθεῖ τό ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ τῆς Ε΄ ΕΝΟΤΗΤΑΣ μέ φωτογραφίες τῶν ἐρειπίων τοῦ Ἱ. Ν τῆς Ἱερισ-
σοῦ καθώς καί πρόσκληση καί δημοσιεύματα τῆς ἐκδήλωσης «ΜΝΗΜΕΣ ΣΕΙΣΜΟΥ».
Τέλος παρατίθενται ἡ (ἐνδεικτική) Βιβλιογραφία τοῦ βιβλίου, τά ἔργα τοῦ συγγραφέως καί τό
Βιογραφικό του Σημείωμα.
Φίλε Δημήτρη,
Σέ εὐχαριστοῦμε γιά ὅ,τι πρόσφερες, προσφέρεις καί εὔχομαι ὁλόψυχα νά συνεχίσεις νά προ-
σφέρεις στόν τόπο μας γιά πολλά ἀκόμα χρόνια.

44
 Ὁλόκληρη ἡ ζωή μας μία
στιγμή τοῦ χρόνου εἶναι!
Ἀφιέρωμα στά 30 χρόνια τοῦ περιοδικοῦ «ΑΡΝΑΙΑ»

Γράφει ὁ
ΓΙΩΡΓΟΣ Ε. ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΠΟΥΛΟΣ
Δημοσιογράφος – Δημοσιολόγος
τακτικό μέλος τῆς ΕΣΗΕΑ

Ἐπέλεξα τή φράση «στιγμή χρόνου πᾶς ἐστίν ὁ βίος» τοῦ Πλούταρχου γιά τόν τίτλο
τοῦ κειμένου, γιατί πιστεύω πώς δίνει στήν κυριολεξία τήν πραγματικότητα πού βιώνουμε
στό πέρασμά μας ἀπό τή Γῆ. Ἐξάλλου καί ὁ ἀκαδημαϊκός Ἰ. Μ. Παναγιωτόπουλος στή φρά-
ση «μακάριοι ὅσοι ζοῦν τή στιγμή γιατί ἔτσι μποροῦν καί νά κερδίσουν τή ζωή» στηρί-
ζει τό φιλοσοφικό του οἰκοδόμημα, καθώς κάθε ἄνθρωπος ἔχει ὑποχρέωση νά δημι-
ουργήσει μία ζωή πού νά φέρει μέσα της τή δυναμική τῆς μεγάλης στιγμῆς.
Ὕπουλο πράγμα ἡ στιγμή! Ἄκρως δημιουργική, ἀπό τή μία, δεόντως παραπλανητική,
ἀπό τήν ἄλλη. Σάν τή σταγόνα τοῦ νεροῦ πού κυλᾶ καί δέν μπορεῖς ποτέ νά τήν προλά-
βεις. Γιατί, σίγουρα, ὅλος ὁ χρόνος, ὡς μία διάρκεια ζωῆς, πρέπει νά εἶναι μία συνεχής
προπαρασκευή σέ ἀναφορά μέ τήν κορυφαία καί μοναδική ἐκείνη στιγμή, ἡ ὁποία ἴσως
καί νά μήν ἔρθει ποτέ!
Εἶναι μία πραγματικότητα πού βασάνιζε καί βασανίζει ἀκόμη τόν ἄνθρωπο, ὁ ὁποῖος
καί πασχίζει νά βρεῖ χρόνο γιά νά … ζήσει, προσπερνώντας τίς μυριάδες στιγμές του σάν
ἀσήμαντες, νομίζοντας, μέσα στή δίνη τῆς καθημερινότητάς του, πώς ἡ ὀμορφιά τῆς ζωῆς
μετριέται μέ τό περιεχόμενο καί τήν ποιότητά της, πού μόνο οἱ ξεχωριστές «καλές» στιγ-
μοῦλες μποροῦν νά σοῦ τή δώσουν.
Γιατί, τί εἶναι ὁ χρόνος; Ἕνας τροχός πού συνέχεια γυρίζει, χωρίς ἀρχή καί τέλος, γύρω
ἀπό τήν ὕπαρξή μας. Ἕνας τροχός, ὅπως τόν ἔχουν ἀπό πανάρχαια εἰκονογραφήσει, σέ
μίαν ἀέναη κίνηση, χωρίς σταματημό, καθώς ἡ κινητήρια δύναμή του στηρίζεται στό κέν-
τρο, ὅπου εἰκονίζεται ὁ «ἄναρχος ἀνιῶν», ὁ Θεός ἤ ὁ Χρόνος ἤ ὅπως ἐσεῖς θέλετε νά
πεῖτε τόν μοχλό ἐκεῖνο πού κινεῖ τά πάντα. Εἶναι αὐτό πού ἤθελε νά πεῖ ὁ Ἡρόδοτος μέ
τό «κύκλος ἀνθρωπηίων ἐστί πραγμάτων περιφερόμενος». Εἶναι αὐτό πού νιώθουμε μέ
τά λόγια τοῦ Ἡσίοδου «περί περιπλομένου ἐνιαυτοῦ». Εἶναι αὐτό πού τόσο ξεκάθαρα μᾶς
λέει ὁ Ἀριστοτέλης μέ τό «ἅπαν ἐν χρόνῳ κινεῖται»!
Καί ποῦ νά βρεῖς ἐσύ, ἡ ἀτελής καρικατούρα τῆς εἰκόνας τοῦ ἀνθρώπου, τό σθένος
σήμερα –καί πάντα– νά κυνηγήσεις τόν χρόνο, γιά νά μπορέσεις νά πιάσεις ἀπό τά … μαλ-
λιά ἔστω καί μία στιγμούλα πού ἴσως νά εἶναι ἐκείνη πού θά σηματοδοτήσει ὁλόκληρη
τή ζωή σου; Θά σοῦ πεῖ ὅλα τά μυστικά τῆς Φύσης καί τῆς Ψυχῆς, τοῦ μυαλοῦ καί τοῦ
σώματος; Ἀλλά ἐμεῖς ποῦ νά βροῦμε τή δύναμη νά κυνηγήσουμε τή μικρή αὐτή «καλή»
στιγμή μας, ἀφοῦ προσπαθοῦμε νά πιάσουμε τόν χρόνο, πού δέν πιάνεται μέ τίποτα;
Εἶναι αὐτό πού ἤθελε νά ἐπισημάνει ὁ Dean Alford γράφοντας ὅτι «ὁρισμένες στιγμές
ἀξίζουν περισσότερο ἀπό χρόνια. Καί εἶναι γεγονός ὅτι δέν μπορεῖ νά ἐκτιμηθεῖ ἡ ἀξία
τοῦ χρόνου, ἀνάλογα μέ τή διάρκειά του, καθώς καί πέντε λεπτά εἶναι ἀρκετά γιά νά βελ-
τιώσουμε ἤ νά καταστρέψουμε τή ζωή μας» καί δέν χρειάζεται νά ἀνατρέξουμε στήν Παγ-
κόσμια Ἱστορία πού βρίθει ἀπό τέτοιες «ἱστορικές στιγμές», γιατί ἀρκεῖ νά κάνουμε ἕνα
flash-back στή σύντομη ζωή μας καί νά διαπιστώσουμε τήν ἀλήθεια τοῦ πράγματος!

45
 Γιατί ὁ χρόνος εἶναι ἕνα ποτάμι πού δέν πρόκειται νά στερέψει ποτέ καί ρέει σταθε-
ρά καί δέν παγώνει καί δέν πήζει! Δέν κόβεται σέ φέτες, ὅπως τόν τεμαχίσαμε ἐμεῖς μέ
τά ἡμερολόγια καί τά διάφορα χρονομετρικά συστήματα, γιά νά μπορέσουμε νά «κα-
λουπώσουμε» τήν καθημερινότητά μας μέ μία ἁπλή σφραγίδα «ἐποχῆς», μέ μία… στάμ-
πα δανεική, στήν ὁποία κουρνιάζουμε τήν ἀσημαντότητά μας.
Κι αὐτό, γιατί ὁ «ἀβαρής χρόνος» ἔχει ἐκδιώξει, μέσα ἀπό τή ροή του, τήν ὀμορφιά
τῆς Ὕπαρξης. Ὁ ἀβαρής χρόνος κάνει ἀβαρῆ καί τή ζωή μας: ἐπιπόλαιη καί ἐλαφριά, χω-
ρίς ἀναφορές, χωρίς προεκτάσεις καί χωρίς καταβολές, μιᾶς καί τή βαρύτητα τοῦ χρό-
νου τήν προσδιορίζει ἡ βαρύτητα τῶν πράξεων πού τόν γεμίζουν. Ὁ χρόνος διαλύει τόν
ἄνθρωπο, ἀλλά καί ὁ ἄνθρωπος ἀλόγιστα τόν καταστρέφει. Δηλαδή, τί περισσότερο θά
μποροῦσε νά πεῖ ὁ Theodore Dostoyiefski ὅτι, ἄν καί ὁ χρόνος τῆς ζωῆς μας εἶναι τόσος
σύντομος, ἐμεῖς «τόν συντέμνουμε περισσότερο, ὅταν ἄσκοπα τόν σπαταλᾶμε», ἀπό τοῦ
νά βεβαιώσει τό «Χρόνου Φείδου» πού ἔλεγαν οἱ ἀρχαῖοι μας πρόγονοι;
Πόσοι, ἄραγε, ἀπό ἐμᾶς ἔχουμε κατορθώσει νά δημιουργήσουμε τόν χρόνο πού χρει-
αζόμαστε; Κανείς! Τό ἴδιο μοτίβο χιλιετίες τώρα στή μόνη μας γκρίνια εἶναι ὅτι δέν μᾶς
φτάνει ὁ χρόνος, λές κι αὐτός εἶναι πού μᾶς… χρωστάει! Ἐξάλλου, «τό νά ἐξουσιάζεις
τόν χρόνο σου σημαίνει ὅτι ἐξουσιάζεις τόν ἑαυτό σου», ὅπως ἔλεγε ὁ Servant Srember,
προϋποθέτει τέτοια δύναμη ψυχῆς πού οὔτε κι ὁ ἴδιος πού τό ἔλεγε δέν τό κατάφερε
ποτέ! Ἴσως καί γι’ αὐτό νά τό ἔλεγε… Κι αὐτό, γιατί ποτέ δέν πρόκειται νά βρεῖς χρόνο
γιά ὁτιδήποτε, ἀφοῦ, ἄν θέλεις χρόνο, τότε πρέπει νά τόν δημιουργήσεις. «Ὑπάρχει πο-
λύς χρόνος, μόνο ὅμως γιά ὅποιον ξέρει νά ἐπωφελεῖται» ἔγραφε ὁ Francis Voltaitre, ἀλλά
δέν μᾶς κατέγραψε καί κάποιον πού τό πέτυχε!
Πάντως, ἡ ἀγωνία του νά προλάβουμε τόν χρόνο, πού ποτέ του δέν μᾶς φτάνει, μᾶλλον
προέρχεται ἀπό τό βίωμα τῆς σύντομης διάρκειας τῆς ζωῆς μας πάνω στή Γῆ καί τό θυ-
μόμαστε, ὅταν, ἀποχαυνωμένοι στήν ὅποια «νιρβάνα» μας, νιώθουμε τόν χρόνο νά μᾶς
φεύγει μέσα ἀπό τά χέρια, χωρίς νά ἔχουμε τό σθένος νά παραδεχτοῦμε πώς ἐμεῖς οἱ
ἴδιοι τόν καταστρέψαμε. Καί ὅπως τονίζει ὁ Μέγας Βασίλειος «χρήματα ἄν ἀπολέσωμεν
δυνάμεθα καί αὔθις ἐπιλαβέσθαι. Καιρόν δέ ἐάν ἀπολέσωμεν, ἄλλον εὐρεῖν οὐ δυνάμεθα».
Ἔτσι, δέν μᾶς μένει παρά «νά καλέσουμε τόν σοφότερο τῶν συμβούλων τοῦ Χρόνου
νά δώσει λύση στά ἐφήμερα προβλήματά μας», ὅπως ἔλεγαν οἱ πρόγονοί μας, γιά νά κα-
ταδείξουν τό πόσο οἱ ἄνθρωποι παγιδεύονται ἀπό τίς προσωπικές τους ἀντιθέσεις, τήν
ψυχολογική πίεση τῆς καθημερινότητας καί τή δογματική στάση σέ θέματα καί ὑποθέ-
σεις. «Σοφότατον χρόνος ἀνευρίσκει γάρ πάντα» ἔλεγε ὁ Θαλής, γιά νά ἐπιβεβαιώσει
πανηγυρικά τό «πανδαμάτωρ χρόνος»!
Ἐν κατακλείδι, φτάσαμε στήν ἀρχή καί δέν μένει παρά νά σᾶς θυμίσω τά λόγια τοῦ
ἀκαδημαϊκοῦ Μενέλαου Παλάντιου ὅτι εἶναι «αἰώνιος ὁ χρόνος», πού δέν μᾶς λέει καί
τίποτε καινούργιο ἀπό τά λόγια τοῦ Πλάτωνα πού ὑποστήριζε ὅτι «ὁ χρόνος εἶναι ἁπλῶς
ἡ εἰκόνα τοῦ αἰώνιου χρόνου, τῆς αἰωνιότητας».
Γι’ αὐτό καί θά κλείσω μέ τήν πλέον παραστατική ἀπεικόνιση τοῦ χρόνου, ὅπως τή φαν-
τάστηκε ὁ Herbert Van Loon, γιά νά μᾶς βάλει στήν εἰσαγωγή τῆς «Παγκόσμιας Ἱστορίας
τοῦ Πολιτισμοῦ» του, θέλοντας τό πιό μικρό πουλάκι νά κάνει κάθε χίλια χρόνια ἕνα μι-
κρό «τσίκ» μέ τό ραμφάκι του σ’ ἕναν βράχο χίλια μέτρα ὕψος καί χίλια μέτρα πλάτος
καί ὅταν κάποτε αὐτός ὁ βράχος, μ’ αὐτό τόν τρόπο, θά χαθεῖ, νά θεωρεῖ πώς μόνο τότε
θά ἔχει περάσει μονάχα μία ἡμέρα τῆς αἰωνιότητας!
Ἔτσι, λοιπόν, ἀφοῦ καί πάλι αὔριο θά ἀνατείλει ὁ Ἥλιος, φωτίζοντας μυριάδες μικρές
μοναδικές στιγμοῦλες, γιατί βασανιζόμαστε προσπαθώντας νά φτάσουμε στό… ἄπειρο;

46
 ΕΝΤΥΠΑ ΠΟΥ ΛΑΒΑΜΕ
ΒΙΒΛΙΑ-ΑΝΑΤΥΠΑ

● Παντελῆ Βυσσούλη, Συμβολή στή διερεύνηση τοῦ Μακεδονικοῦ ζητήματος, Ἀθήνα 1988, σσ.
110.
● Χρυσοστόμου Παπασταύρου, Ἡ προσφορά τῆς Μακεδονίας κατά τήν ἐπανάσταση τοῦ 1821,
Καστοριά 1996, σσ. 32. (Ἔκδοση Συλλόγου Φίλων Μουσείου Μακεδονικοῦ Ἀγῶνα Νομοῦ Κα-
στοριᾶς).
● Συλλόγου Φίλων Μουσείου Μακεδονικοῦ Ἀγῶνα Νομοῦ Καστοριᾶς, «Τά Πηχεωνικά» (Ἐπιμέ-
λεια: Χρυσοστόμου Παπασταύρου). Ἀνάτυπο ἀπό τό βιβλίο τοῦ Κωνσταντίνου Ἀπ. Βακαλόπουλου.
Ἔκδοση Ι.Μ.Χ.Α. 1983, Θεσσαλονίκη, Ὁ Βόρειος Ἑλληνισμός κατά τήν πρώϊμη φάση τοῦ Μα-
κεδονικοῦ Ἀγῶνα (1878-1894), Καστοριά 1996, σσ. 62.
● Συλλόγου Φίλων Μουσείου Μακεδονικοῦ Ἀγῶνα Νομοῦ Καστοριᾶς, Ὁ Καπετάν Λάκης Νταη-
λάκης. Γνωριμία μέ τή μορφή του μέσ’ ἀπό τή βιογραφία καί τό θέατρο, Καστοριά, Σεπτέμβριος
2000, σσ. 44.
(Τά παραπάνω 4 βιβλία εἶναι προσφορά τῆς Ἀρναιώτισσας καί κατοίκου Καστοριᾶς κ. Καίτης Ζω-
γράφου-Ἀξιώτη).
● Ἀποστόλου Ε. Βακαλοπούλου, Ἐμμανουήλ Παπᾶς «Ἀρχηγός καί ὑπερασπιστής τῆς Μακεδο-
νίας». Ἡ Ἱστορία καί τό Ἀρχεῖο τῆς οἰκογενείας του. [Ἔκδοση Ἑταιρείας Μελέτης καί Ἔρευ-
νας τῆς Ἰστορίας τῶν Σερρῶν (Ε.Μ.Ε.Ι.Σ.), Ἀνατύπωση-Σέρρες 2017, σσ. 268, 1η ἔκδοση: Ἵδρυ-
μα Μελετῶν Χερσονήσου τοῦ Αἵμου, Θεσσαλονίκη 1981]. (Προσφορά τοῦ Σερραίου φιλολόγου
κ. Νικ. Κατσαμάνη κατά τήν ἐδῶ ἐπίσκεψή του στίς 28/29-7-2018).
● Γιάννη Τσίκουλα, Ὁ δικός μου Πολύγυρος «Πράματα καί θάματα» τῆς παιδικῆς μου ἡλικίας,
Πολύγυρος, σσ. 161.
● Ἀθανασίου Ε. Καραθανάση, Σκοπιανό ζήτημα. Ἐκλαϊκευμένα Μελετήματα, Θεσσαλονίκη 2018,
σσ. 117.
● Ἄγγελου Φ. Μάντσιου, Ἡ Μεγάλη Μάχη, Θεσσαλονίκη 2018, σσ. 352.
● Κωνσταντίνου Ἰ. Χολέβα, Τό Μακεδονικό Ζήτημα καί οἱ παγῖδες τῆς σύνθετης ὀνομασίας, Θεσ-
σαλονίκη 2018, σσ. 48.
● Μοναχοῦ Μαξίμου Ἰβηρίτου (Νικολοπούλου), Βαλκάνια 1994-95, Ἀθήνα 1996, σσ. 80.
● Ἱδρύματος Προασπίσεως ἠθικῶν καί πνευματικῶν ἀξιῶν, Ἱερός Ναός Ἁγίου Νέου Ὁσιομάρ-
τυρος Παύλου εἰς Ἀροάνια Καλαβρύτων, Ἀθήνα 2015, σσ. 160.
● Ἠλία Κ. Μάρκου, Ἱστορική ἀλήθεια διά τό Μακεδονικόν (Στοιχεῖα Ἐθνολογικά, Θρησκευτικά,
Γλωσσικά, Πολιτιστικά, Βιολογικά), Ἀθῆναι 1998, σσ. 15.
ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑ-ΑΓΙΟΛΟΓΙΑ 2019
● Τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου Ὀλυμπιάδας Χαλκιδικῆς (Τοίχου, σσ. 48).
● Τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ Ἀρναίας (Τοίχου, σσ. 54).

ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ ΤΥΠΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΝΑΙΑ

(Ὅσα ἀναφέρονται, σέ τίτλους, στήν Ἱστορία καί στή Λαογραφία της)

Ἐπιμέλεια: Δημ. Θ. Κύρου

• Τό περιοδικό τῶν 14 περιφερειακῶν ἀερο-
δρομίων τῆς χώρας «GREC 14N», (Θεσσαλονίκης),
Καλοκαίρι 2018, σ. 50, στή στήλη «Art + Culture»
καί μέ τίτλο «WEAVING MUSEUM OF ARNAIA» πα-
ρουσιάζει μέ λίγες σειρές τό περιεχόμενο τοῦ
Μουσείου Ὑφαντικῆς μέ μία ἔγχρωμη φωτογρα-
φία τρόκνιας.
• Τό περιοδικό «ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ» (Θεσ-
σαλονίκης), τχ. 36/Ἰούλ.-Σεπτ. 2018, σ. 18, γράφει:
– Χρήστου Μ. Καραστέγιου, Ἱστορικές πηγές καί
ἀναφορές γιά τήν παραδοσιακή φορεσιά τῆς
Ἱερισσοῦ. (Ἀναφέρεται καί στή φορεσιά τῆς Λια-
ρίγκοβης).

47
Τό «Βαπτιστικόν» τοῦ Δημητρίου Ἰωάννη Καλυβιώτη (1908).