KINH TE UOC DAN

KHOA LU~T KINH TE TS. NGUytN H<}P ToAN (flhU biul)

GIAo TRINH

TRUONG £lAI HQC KINH T~ QU6C DAN KHOA LuAT KI NH T~

CHU BIEN: TS. NGUY~N HQP ToAN

PHAp LUAT DAI CUONG

• •

NHA XUAT BAN LAO DONG - xA H(:n HA N(n - 2004

LOIN61DAU

Giao trtnb PHAP LUJ,T D~l CUONG dung trong vI~e giang dqy man hoc Phdp lurjt dai clflmg clio sinh vie" cac kho'i IIganh kill" te'va quail It I kinh doanh. Day Iii man hoc thuoc phon kiln IIII"(e gido dl,lc dai cuang thea Chuang trinli khung trinh d¢ dai hoc. Clla Bi) Giao due vii Dao tao. Gido trinh diJt muc lieu trang bi cho sinh vien nhiing ndm ddu nhiing kit'n tlu« co bdn, cdn fhili "hat ve" N IIa nuac vii phdp Im)1 noi chung, cluj trong den N IIa nuac va phap IUt;lf V i41 Nam, d,i lam ca sa de" co fhl fiep tuc nghien cuu cac man hoc phap lut;lt khdc trong chuang trinh dao tao.

Bon chuang ddu de" cap m(,; so'von de ca bdn Clia I_v lugn nha nuoc va pluip luat, nhiing mji dung kluii qual ve btj nuiy Nlui nuac CHXlICN Vi¢t Nam, nhiing van de' co tinh chdt ca ball, khdi quat II/urt vt" h¢ 1"0'1Ig phdp lut;ll Clia N ha nuac ta. Ba chuang sail 10 fIIji dung dill yt'u cl;a 3 nganh lurjl co vi tri nt"n lang trong h4 lht/ng phdp /ut;lf clfa Nha nuoc Vi¢l Nam.

T rjp , hflac gid bien soan giao trinh g6m:

PGS Nguye,1 Hiiu Vi¢lI:

GVC Pham Vall LUyfll va TkS Ngo Hdi Phan:

TS Nguyen Thi Thanh Tlllrj :

TS Trdn Van Nam:

TS Nguyen H(1p Toan:

Th.S Dinh Hoai Nam:

C/utong I, IV Chuang II

Chuang III Chuang V C huang VI Chuang Vll.

Chit bien: TS Nguyill Hap Toan

Giao 1,-1"" Phdp lug' dai cuong xudt ban ldn fUry eo chlnh If, ki'lhi(a cae giao trinh Phdp ludt dai cuang CliO Khoa LU¢I kinh It do xlili'i ban truac day, dong Ihiri dd quail triet nhiing quan die'm ella Ddng va N lit) nuac /0 vi xdy dung N lUI nuac phdp quyen xd //(}i clui nghia Vi?1 Nom, bdo dam cdp nhat nhiing VOII ban quy pham phdp lllql hi?" !u'mh.

Chung 16i mong nluin duac nhiing .'\1 kitn dong gop dlo nguai Slf dung giao trlnh de' co tlllllOan lh;¢n han cho lall xual ban sou.

KHOA LU!T KINH TE TRUONG D~ HQC KINH TE,Qu6c DAN

HQC LQC

Trang

LOi noi ddu M()C Ll)C

Chuang I . NHA. NUOC CQNG HOA. xA HQI CHiT NGHIA VItT NAM vA DlA VI PHAp LV CVA cAc co QUAN TRONG BO MAy

NHA. Nt10C 15

L BAN CHAT NHA Nudc, KlEU NHA Nillc vA

HINH THIK: NHA NutJC 15

I. Ban chat nha nuoc 15

2. Kieu nha mroc 19

3

5

3. Hinh thirc nha ruroc 20

II. BAN CHAT, CHUt NANG CVA NHA NWC

CQNG HoA xA HOI CHU NGHIA VI~T NAM 25

1. Rim chat cua Nha ruroc Cong hoa xa hoi ehu nghia

Vi¢! Nam 25

2. Chirc nang cua Nha ruroc Cong hoa xii hoi ehu

nghia Vi¢t Nam 29

III. 80 MAy NHA Nudc CQNG HoA xA HQI CHU

NGHIA vrsr NAM . 33

I. Khai niem, dac diem ella bo may Nha mroc Cong

hoa xa hQi chi! nghia Viet Nam 33

2. Nhfrng nguyen lac t6 chuc va hoat dong cua bo may

Nha n!lOc Cong hoa xa. hoi chu nghia Viet Nam 3~

3. Cac eo quan nha nuoc trong bo may Nha mroc

Cong hoa xu h¢i chu nghia Vi¢t Nam 38

IV. HS THONG CHINH TRI eUA NUde CONG HoA

XA HOI CHU NGHIA VIST NAM 55

1. Khai niern, d~c diem cua he thong ehinh tr] cua

mroc Cong hoa xu hoi chu nghia Viet Nam 55

2. Nha mroc xu h¢i chu nghia Vi¢t Nam trong h¢

thong chfnh tri 56

3. Dang Cong san Viet-Nam trong h¢ thong chinh tri 57

4. Mat tran Tb quoc Viet Nam va cac t6 chuc ehlnh

tri - xa. h¢i trong he thong chinh trj 59

V. VAN DE HoAN THI~N NHA Nude CQNG HoA

xA HQI CHU NGHIA VI$T NAM 60

1. Cai each th~ che va phuong phap boat dong cua

Nha nuac 60

2. PM.t huy dan cnu. gifr virng ky luat, ky cuong, tang

cirong phap che xii. hoi ehu ngnia 61

3. XAy dung d¢i ngO can bo, cong clurc trong sach,

c6 nang lire 61

4. Dau tranh ch6ng tham nhung 61

cAu HOI ON TAP 62

Chuang II . PHAp LU!T- CONG ell DIEU cHiNH

cAe QUAN Ht xA H(n 63

J. BAN CHAT v). NHUNG D~C DIEM CHUNG eVA

PHAp LuAr 63

1. Ngu6n g6c cua phap luat 63

2. Khai niern va di!C di~m chung ella phap IU~l 65

3. Ban chat, vai tro cua phap luat Nha nmrc Cong hoa

xii hoi chu nghia Vi¢! Nam 69

II. QUY PHAM PHAp LuAT 74

1. Khai niem va nhfrng dac diem ella quy pharn

phaplu~t 74

2. Co cau cua quy pharn phap luat 76

3. Nhimg quy pham phap luat di!e biet 79

III. QUAN HI;: PHAP LuAT 80

1. Khai n ie m, ban chat ella q uan he pha p I uat 80

2. Chu the ella quan he phap luat 81

3. NQi dung cua quan h¢ phap IU~1 84

4. Khach the cua quan he ph.ip luat 85

5. 51! kien phap 19 85

IV. Y THUC PHAP LuAr 86

I. Khai niern y Ihuc phap Iuat 86

2. Vai tro cua y thirc phap luat 87

V. VI PHAMPHAPLUArvATHACHNHI:t;;MPHApLY 88

I. Ban chat va nhirng dau hieu co ban cua vi pharn

phap IU~L 88

2. Trach nhiem phap Iy 90

VI. PHA.r CHE XA HOI CHU NGHIA 92

I. Khai niern va d~e diem ella phap che' xii hQi

chu nghia 92

2. Tang cuong phap che xii h<)i chu nghia 93

cAu HOI ON TAP 96

Chuang /II - HiNH TRue PHAp LU~T 97

1. KHAI NIgM vA PHAN LO~1 HINH THOC

PHAp LuAT 97

1. Khai niem, dac diem cua hlnh thCrc phap IU~1 97

2. Cac loai hinh thirc pluip Ju~1 98

3. Gioi thieu ve nguon cua phap luat (j mot s6 nuoc

tren the" gioi 100

II. VAN BAN QUY PH~M PHAP LUAT - HINH THUt PHA.P LuAT CUA NHA Nude CQNG HoA XA

HQI CHU NGHIA vier NAM 105

l , Khai niern. d~c diem ella van ban quy pharn

phaplu~l 105

2. Nguyen tae ban hanh van ban quy pharn phap luat 108

3. H¢ thong van ban quy pharn phap luat ella co quan

Nha nuoc ta IIO

nt. Hl~U LVC CUA VAN BAN QUY PHAM PHA.P LuAT V A NGUYEN T AC Ap Dl)NG V AN BAN

QUY PHAM PHA.P LuAT 117

1. Hieu h.fe ella van han guy pharn phap luat 117

2. Nguyen uic ap dung \·&0 ban quy pham phap luat 120

3. Giam sat. kicm Ira va xu ly van ban quy pham

phap IU~1 Inti phap luat 121

IV. DII~U udc Quae TE 124

I. Khai niern va phan loai 124

2. Ky te"! dieu u6e quae Ie 127

3. Hieu hrc ella dieu uoc quae Ie' 133

4. M6i quan he giira dieu troc qu6c te va phap luat

quoc gia 134

V. He THONG HOA PHAp LuAT 135

1. Tap hop hoa 136

2. Phap dien hoa 136

cAu HOI ON TAP 137

C/U((J'Ilg IV - H¢ THONG PHAp LU~T 138

1. H~ THONG PHAP luAT v): NGANH LuAT 138

I. Khai niem, dac diem cua he thong phap luat 138

2. Nhimg can cLI de phan chia nganh lu~t 140

II. cAe NGA.NH luAT TRONG H~ THONG PHAp

LUA-r ellA NHA. Nudc TA 141

1. Luat nha nuac (con goi lit Luat Hien phap) 142

2. Luat hanh chinh 145

3. Lu~t tai ehfnh 146

4. LU~l dA't dai 148

5. Lu:}.t dan SI.J 150

6. Luat lao dong 151

7. Luat hen nhan va gia dlnh 153

8. Luat hmh sl,l' 154

9. Luat kinh IC 155

10. Luat 16 tung hlnh SI! 156

11. Luat to rung dan sl}" 157

12. Luat to tung hanh chinh 158

III. H~ THONG PHA.P LU~T PHA.P ouoc TE 159

1. Luat qu6e te (cong phap qu6e t~) 159

2. Luat nr phap qu6e te 162

IV. He THONG KHOA HQC PHA.P L Y (H~ THONG

LU~T HQC) 165

CAUHOI ON TAP 167

Chuang V ~ LU~T HANH CHiNH VltT NAM 168

I. KHA.I Nl~M CHUNG VE LuAT HANH CHfNH 168

I. D6i nrong va phuong phap dieu chinh cua luat

hanh chinh 168

2. H¢ th6ng luat hanh chinh 170

3. Quan he phap luat hanh ehfnh 171

4. Luat hanh chinh voi viec xay dung bo may nha

nuoc va cong cuoc dOi moi iJ nuoc ta hien nay 173

II. CO QUAN HANH CHfNH NHA NuJC 175

1. Khai niern va dac diem co quan hanh chinh

nha nude 175

2. Cac loai co quan hanh chfnh nha nuoc 177

3. Dia vi phap 19 cua cac co quan hanh ehfnh

nha nude 180

III. VAN BAN HANH CHINH NHA Nude 184

1. Khai niern, dac diem van ban hanh ehinh nha rnroc 184

2. Phan loai van ban hanh chinh nha mroc 184

3. Cac Ioai van ban ap dung quy ph<)ITI phap luat siI

dung trong cac eo quan hanh ehfnh nha nude 185

IV. QUY CHE PHAp L Y HANH CHiNH eVA cAN BO

eONG CHUt 185

1. Khai niern can bo, e6ng chirc 185

2. Nhfrng n¢i dung chii yeu trong quy ehe phap Iy

hanh chinh cua can bo c6ng chiic nha ruroc 188

V. QUY CHE PHAp LY HANH CHINH DOl VOl cAe TO eHUC XA HOI, eDNG DAN, NGVCH NuJC

NGOAI, NGUOI K.HDNG ouoc nCH 189

1. Cac teS chirc xii hoi 189

2. Cong dan 191

3. Ngiroi nude ngoai va ngiroi khong co qu6c tjch 193

VI. TRAcH NHI~M HANH CHlNH 194

1. Vi pharn hanh chmh 194

2. Trach nhiern hanh chinh 195

VII. CHE DO GIAI QUYET cAe KI-llEU N~I, TO cAo 202

1. Khai niem va y nghia cua viec giai quy€t khieu

nai, t6 cao 202

2. Thii tuc giai quyet khieu nai, t6 cao 203

AI' "",... K" .; 'IIro "

vm. CHE DO GIAI QUYET CAe vu AN HANH CHINH 205

I. Khai niern va y nghia cua viec giai quyet cac VI,I an

hanh ehfnh 205

2. Tham quyen cua Toa an trong viec giai quyet cac

vu an hanh ehfnh 207

3. Thu tuc giai quyet cac VI,I an hanh chfnh 210

CAU HOI ON TAP 213

Chuang VI - LU~T nAN SI/VItT NAM 215

I. KHAr Nre.M CHUNG VE LUAT DAN su 215

1. D6i nrong va plurong phap dieu chinh cua luat

dan sl! 215

2. H~ th6ng luat dan sl! 217

3. Quan h~ phap lu~t dan sl! 218

~ ., .... ... ""

II. QUYEN SO HOU TAl SAN 226

I. Khai niern ve tai san 226

2. Khai niem, noi dung quyen sa hitu tai san 227

3. Cac hinh thirc sa htru a nuoc ta hien nay 229

III. NGHIA Vl.,J DAN su vA HOP DONG DAN str 231

I. Khai niern va cac can cu pha [ sinh nghia VI;! dan s l! 231

2. Cac bien phap bao dam thuc hien nghia vu dan 51! 232

3. Hop d6ng dan su 234

IV. TRACH NHr$M DAN su 242

1. Trach nhiern dan sl! de vi pham nghla Y1:I dan su 242

2. Trach nhiem boi thuong thi¢t hai ngoai hop dong 245

V. THlrA KE 247

I. Thira k€ va phap luat ve thira k€ 247

2. Thira k€ thee di chuc 249

3. Thira k€ thee phap luat 251

~ "II _ ., ,..,

VI. QUYEN so HW TRI TUE 253

1. Khai niern quyen sa hiru tri tue va y nghia cua viec

bao ho bang phap lua: quyen sa huu tri tue 253

2. Quyen tac gia 255

3. Quyen sa hiru cong nghiep 256

4. Chuycn giao cong nghe 261

VII. NHUNG NQl DUNG co BAN CVA TO Tl,JNG

DAN su 262

I. Khai niern Vl:l viec dim SL! va phap IU~l ve to tung

dan sl! 262

2. Nhung nguyen lac eva to tung dan sl! 263

3. Tnam quyen cua Toa an nhan dan 264

4. Cac giai doan cua to tung dan W 267

Nor DUNG ON TAP 272

Chuang VII- LU~T HiNH Slj VltT NAM 274

1. KHAI Nl6M CHUNG VE 1.U1\T HINH 51/ 274

l. Khai niern Luat hlnh su 274

2. Cac nguyen lAc cua l.uat hlnh Sl.( Viet Nam 276

3, Be) luat Hlnh SL! Viet Nam 279

4. Hieu hrc cua l3Q Iuat Hinh sf.! Viet Nam 280

II. Tor PHAM 283

I. Khai niern, dac diem ella t(li pharn 283

2. Phan loai H?i pham 288

3. Dong pham 289

4. Cac trucng hop loai trir trach nhiern hlnh su 290

Ill. HINII PHAT 295

J. Khai nicm hinh phat 295

2. II¢ thong hlnh phat 296

3. Cac bien phap nr phap 299

4. Quyc't dinh hinh phat 299

5. Chap hanh hlnh phat 303

IV. PHAN ci«: TOI PH~M TRONG BO LuAT HINH

su 1999 308

1. eC1 cau phan cac t¢i pharn 308

2. Nhilng t¢i pharn lien quan den quan 19 kinh te va

kinh doanh 309

IV. QuA TRINH GIAI QUYET cAc vu AN HINH su

(TO TVNG HfNH Sr)) 312

1. Khoi to vu an hlnh sl,l 313

2. Dieu tra vu an hlnh s,! 314

3. Truy to 315

4. Xet xu sC1 tham VI,! an hlnh SI! 315

5. Thu tuc phuc tharn 318

6. Thi hanh ban an va quyet dinh cua Toa an 318

7. Xet lai ban an va quyet dinh da eo hieu hrc

phap luat 320

8. Thii WC rut gon 324

cAu HOI ON T ~ 325

T AI LI~U THAM KHAO 3~6

Chuungl

""(.I Haae (OnG HOR xfi ti(n ettd ttGHiA VIer HAM vjl DIA VI PHAP LY CUR cAe eo

QUfiN TRONG BO MAY "H" "«ac

I. BAN CHAT NHA. NUOC, KIeV NHA. NlfOC vA. HINH THUC NHA. NU{JC

1. Ban chat nha nuoc

a. T6 chuc xli hfJi va quybz luc trong xli hfJi cfJng san nguyen thuj

Xa hoi loai ngiro: dii trai qua mot thai ky khong co nha ruroc va phap Iuat, do la thOi ky ccng san nguyen thuy, Trong thOi ky nay, do trlnh d¢ phat trien htl slic thap kern cua hrc luqng san xuat cho nen con ngum cung s6ng chung, cung lao dong va cung huang tht;l nhlmg thanh qua do lao d¢ng chung rnang lai, MQi ngum Mu blnh ding trong lao d(mg va huang thu, xa h¢i khong phan bier kegiAu ngum. ngheo, khOng e6 sq phan chia thanh giai cKp.

Co sa kinh tc! cua xii h¢i cong san nguyen thuy tao ra hlnh thl'tc t6 chec xii h¢i 13 thl t¢C - t6 chuc co sa d4u tien cua xa h¢i loai ngum. Th] tQc lit m¢t to chU'c lao dong san xuat, mot bQ may kinh te! xa h¢i. SI! phat tri~n cua xii hQi cong vOi cac y€u t6 tac d¢ng khac doi hoi thi t¢c phai rna r(lng quan M v6i cac thi toe khac, dan d€n su xuar hien cac bao toe va b(:l lac bao g6m nhieu bao toe hop thanh,

Trong xa htii cong san nguyen thuy, quyen luc chua tach khoi X8 hoi rna gan lien voi xii hoi, hoa nhap voi xii hoi. D~ t6 chirc

va quart 19 thi toe, xii hoi da. hlnh thanh hinh thirc Hoi dong thi toe bao gam teft d nhtrng nguoi 100 tuoi trong th] lQC vci quyen han rat Ian. T6 chirc quan 19 baa toe la hoi dong bao toe bao gom cac tu tnrong, thu Iinh quan su cua cac thi toe, voi cac nguyen rae to chirc quyen hrc luang u! nhu nguyen tile t6 chirc quyen hrc cua thi tQc nhirng co SI! t~p trung cao han. Hoi dong bo lac 13. hlnh thirc to chtrc quan ly cua bo lac voi nguyen tilc to chirc quyen luc nrong H! nhu thi toe va bao tQC nhimg roue d¢ t~p trung quyen luc cao hon nira. Nhu vay, trong xa hoi cong san nguyen thuy da: xuat hien va ton tai quyen hrc nhung do la quyen life xii hoi XU3t phat tu xii hoi va phuc vu eho loi feh cua roan xii hoi, Nhirng nguoi dung diu th] toe, bao toe, b¢ lac khong co dac quyen, dac loi nao, ho cung song, cung lao dong va huang thu nhu rnoi thanh vien khac va chiu sir kiem rra cua cong dong.

b. Phan chia giai cap va Slf xua: hien nha moic

SI! phat trien cua Iuc hrong san xuat va nang suat lao dong xii hi?i da lam thay dOi co cau to chirc xa. hoi cua XB. hoi cong san nguyen thuy, Sau ba Ian phan cong lao dong xii hoi, che' d¢ nr hftu xuat hien dB. phan chia xa hoi thanh ke giau, ngiroi ngheo, hlnh thanh hai giai cap co ban Ia chu no va no l¢. Mot xii hoi moi voi sl! phan chia giai cap va SI! dau tranh giai cap doi hoi phai co mot t6 chtrc quyen luc moi, ngo hau c6 th~ dap t<it duoc cac cuoc xung dOt giai cap, to chirc quyen Iuc do la nha mroc, Nlnr vay, nha mroc xuat hien mot each khach quan, "mot luc hrong nay sinh tu xa hoi, mot Iuc hrcng IJ.!a h6 nh.;' dung tren xii hoi, c6 nhiern vu lam diu bot SI! xung dQt va gifr eho SI! xung dot d6 narn trong vong trat IJ.!" I.

Nha nircc ra dai va ron tai trong xa h¢i c6 giai cap cung th~ hien ban chat giai cap sau sac. Ban chat giai cap cua nha ruroc the hien tnroc het a cho, nha mroc la bo may ctrong che dac bier narn

I Mac-Allg Chell _. TI/ycil tdp, /(IP \'1. NXB Sir Ih(i( HJ Noi 1984. (rang 250.

trong tay giai cap th6ng tri, lit cong cu sac ben de duy trl su thong tri giai cap, Trong cac xii h¢i b6c I¢t; cac nha nllOc cua giai c5p boc lot ( nha ruroc chu no, nha mroc phong kien, nha rnroc ur san) deu e6 ban chat chung lit bo may thuc hien nen chuyen ehinh ella giai cap boc l¢t lit giai cap chiern thi~u s6 trong xa hoi. Nguoc lai, cac nha mroc xii hoi chu nghia la bQ may cung c6 dia vi lanh d<J.O va bao ve lei Ich cua giai cap c6ng nhan va nhan dan lao dong, luc luong chiern da s6 trong xii hoi, tr<\'n ap nhtmg hrc luong thong tri cil dii bi lat d6 va nhtmg phan tll chong d6i, xay dung mot xa hoi cong bang, dan chu, blnn dAng. M~t khac, trong xii hoi co giai cap, nha mroc kh6ng chi la ngum dai dien cho giai cap thong tri, bao v~ loi Ich cua giai cap thong tri, rna a mot mire d¢ nhat dinh, con la nguoi dai dien eho loi Ich chung ella xa hoi. N6i mot each khac, ben canh tfnh giai cap la mat eel ban the hien ban chat ella nha mroc, Ihl tinh xa h¢i Cling la mot dac tnmg ve ban chat ella nha nude.

c. fJlj.c diem va chuc nang ctia nhd nrtuc

Nha rurcc la mot b¢ phan ella. .ruc thirong mng cua xa

hoi, la san pharn euam¢t ch€ d¢ kinh te' - xii h¢i Dhat dinh, SI! phat trien eua co sa h~ tang quy dinh Sl! phat tri~n ella nha DUOc. Tuy nhien sq phat tri~n ella nha mrec khOng chi phu thuec WO SI,I' bien dOi cua co sa kinh te rna con duoc quy dinh bbi cac di~u kien va yeu t6 khac nhu: nrong quan ll!e luong giai cap, rmrc d¢ gay gat ella cac mau thuan xii h¢i. cac dang phai chinh tri, cac quan di~m chfnh tri - phap ly .v.v ... Nguoc lai, nha nuoc cung tae dong manh me den co sa kinh te, den nhimg dieu kien va qua trlnh phat trien ella san xuat xa hoi cling nhir cac hien tuong xii hoi khac.

D~ thuc hien va bao v¢ loi Ich cua minh, ngoai viec t6 cnuc ra nha mroc, giai cap thong tri con thanh lap hoac Slr dung cac 16 chirc ehfnh tri, to chuc chfnh tri - xii hoi, trong d6 dang chu y nhat la cac dang phai ehinh trio So vai cac t6 chirc do, nha mroc gill vi trf trung tarn hoi chi co nha mnrc rnoi c6 nhUng thiet che dac biet voi

cac phuong tien v~t chA't di kern nhu quan dt>i, canh sat. toa an. nha til .v.v ... rna nhc do, no co th~ lac dong mot each manh me va loan dien den dCti s6ng xa ht>i.

So v6i cac t6 chirc khac trong xii hol, nha mroc co nhirng dijc diim sau day:

M¢1 la, nha rnroc thie! l~p mot quyen luc cong d~c biet, De thuc hien quyen luc, nha nucc co d¢i ngfl cong chtrc chuyen lam nhiern \1.} quan ly; ho diroc tuyen dung vao cac co quan nha mroc va hinh thanh mot bo may cirong che de duy trl dia vi cua giai cap thong tn.

Hai Iii, nha mroc phan chia dan cu thea lanh th6. thanh cac dan vi hanh chinh khong phu thuoc chinh kien, huyet thong, giOi tfnh, nghe nghiep v.v ... Viec phan chia nay quyet dinh pham vi lac dong cua nha ruroc tren quy mo rong Ian nhat,

Ba la, nha rnnrc co chu quyen qu6c gia mang noi dung chinh tri - phap Iuat d6i ngoai, khong phu thuoc van cac yeu t6 ben ngoai,

BeIn la, nha mroc ban hanh phap luat va thuc hien sir quan Iy bang phap luat d6i voi roan xii hoi, La ngiroi dai dien chfnh thong cho xii hci, nha mroc thl!e hi¢n sl! quan 19 xa hoi bang phap luat - cac quy dinh do ehfnh oM mrae d~t ra va bAt buoc rnoi nguoi thuc hien.

san chat ella nha nuoc con dircc th~ hien trong chirc nang ella n6. Clna: nang cua nha nuoc Ia phirong dien hoat dong chu yeu cua nha mroc nharn thuc hien nhiing nhiern Vl,l d~t ra cho nha mroc,

Can Cll vao pharn vi heat dong, chtrc nang cua nha nuoc duoc chia thanh chuc nang d6i nol va clurc nang d6i ngoai. ChtIC nang d6i noi Ii'!. nhtrng mat hoat dong chu yeu trong noi hi) dat ruroc nhu: bao dam trat nr an roan xli hoi, tran lip nhimg phan nr chong d6i, bao v¢ che dQ chinh trj - xa hoi, xay dung va phat trien dal

-------------------------------------

nuoc v.v ... Chirc nang d6i ngoai the hien nhung mat heat dong cua nha nuoc trong quan M v6i cac nha mroc tren the gi6'i va cac dan toe khac nhtr: phong thu deft nude, chong su xam luge ttt ben ngoai, thiet I~p m6i bang giao voi cac qu6e gia khac.

D~ thtrc hien cac chtrc nang, nhiem vu cua mlnh, nha nude sLc dung nhieu hlnh {hue va phuong phap hoat dong khac nhau. Cac Iunh thitc hoat dong chu yeu cua nha mroc la hoat dong l~p phap (xay dung phap luat), heat dong hanh phap (t6 chuc thuc hien phap luat) va hoat dong tu phap (bao v¢ phap luat). Cac phuang phap thuc hien chirc nang cua nha mroc n'ft da dang, nhung nhln chung, cac nha mroc dl!u sit dung hai phuong phap chu yeu la thuyet phuc va cuong che. Tuy thuoc VaG ban ehA't ella nha nuoc va va dac diem cu the cua moi nuoc rna de nha mroc sir dung cac phuong phap nay m¢t each khac nhau.

Chtrc nang, nhiern vu cua nha mroc cling nhu hinh thirc va phuong phap hoat d¢ng cua n6 duoc thuc hien thOng qua b¢ may nha nuoc, B9 may nha mroc III he thong cac co quan nha nuoc tll Trung uong den dia phtrong duqc lap ra thea nhung nguyen tac chung th6ng nhat, tao ra mor eo che d6ng b¢ de thuc hien cac chuc nang, nhiern vI} cua nha mroc. Co quan nha mroc IS. nhtmg b¢ phan tao thanh bo may nha nuoc, D~c diem co ban de phan biet co quan nha nuac voi cac t6 clnrc khac lit co quan nha nuoc e6 thdm qllyell, nghia la nhtmg nhiem VI}. quyen han rna nha nuoc trao ChD n6. Yeu t6 eo him ella tham quyen 13. quyen nhan danh nha DUCIc ra nhtrng quyet dinh c6 tfnh chat ba.t buoc, cac ehu the c6 lien quan phai thi hanh.

2. Ki~u nha ntnre

Ban chat ella nha rurcc trong nhtrng thai ky lich sir khac nhau 13 ra"t khac nhau. De phan bi~t chung, khoa hoc 1:9 luan chung ve nha mroc va phap luat dira ra khai niern kilu Illia nuac.

Kie'u nha nuac la tong th~ cac dau hieu co ban dac thu cua nha ruroc, the hien ban chit va nhtmg dieu kien t6n tai vaphat trien cua nha nuoc trong mot hlnh thai kinh Ie - xa hoi nhat dinh, Lich Slr xa hoi c6 giai cap da ton tai b6n hinh thai kinh te - xa hoi: chiem htru no I¢. phong kien, til' ban chu nghia, xa h¢i chu nghia. Tuong irng voi bon hlnh thai kinh te - xa h¢i d6 la b6n kieu nha mroc - kieu nha mroc chu no, nha nuac phong kien, nha rnroc tu san, nha ruroc xi h¢i chu nghia.

Cac kieu nha mroc chu no, phong kien, ur san tuy co nhtrng d~e dieLl rieng ve ban chat, nhiem vu, chirc nang, nhung Mu mang mot d~c diem chung - ki~u nha rnroc boc lot. Kieu nha rnroc xii hoi chu nghia co su menh lich sir la xoa bo ch€ d¢ nguai boc I¢t ngiroi, xay dung chu nghia xii hoi, phat huy quyen lam ehU cua nhan dan, thuc hien cong bang xii hoi,

Pharn tru. "kieu nha mroc" khong nhirng chi ra nhirng diem d~e thu cua cac nha niroc rna con cho thay xu hirong phat trien cua cluing, Cling nhu su thay the cac hlnh thai kinh t€ - xa hei, sl! thay the kieu nha mroc nay bang mot kieu nha ntroc khac 13. mot qua trlnh Iich sir t1;l' nhien, D6 la qua trlnh tAt yeu khach quan, diroc thirc hien thong qua mot cuoc each mang xa hoi, Kieu nha mroc sau baa gii'1 cling tien b¢ va hoan thien han kieu nha mroc tnroc nhimg van eo sl! ke thira nhat dinh,

3. Hinh thtrc nha rnroc

Neu ban chat cua nha rnrcc chi T6 quyen hrc nha mrcc thuo; ve ai, phuc vu loi ieh cho giai cap nao, va neu kieu nha nLT<Jc the hien nhung dau hieu co ban, dac thu cua nha rnroc thl hlnh thuc nha nude noi len each thtrc to chirc quyen hrc nha mroc, nrc la phirong thirc chuyen y chi cua giai cap thong tri thanh y chi cua nha mroc, Dola each thuc t6 chirc bo may nha nucc, trinh II! thanh lap cac co quan nha rnroc, xac dinh vi trf, vai tro cua m6i eo quan nha rnroc

. dOl v6i. viec thuc hien quyen luc chfnh trio quy dinh m6i quan he !~

gitta cac ca quan nha nu6c v6i nhau cling nhu viec to chirc thl!C hien quyen I1!C nha Du6c tren pham vi qu6c gia va rren pharn vi timg vung, nrng dia phuong cua qu6c gia. Hlnh thuc nha nu6c do ban cha't cua nha mroc quy dinh,

Hlnh thirc nha nuoc bao g6m hai y€u t6: hinh thtrc chlnh th~ va hinh thuc cau tnic, Ngoai ra, chi! dO chfnh tri ciing ia mot yeu t6 anh huang true tiep tm hlnh thirc nha mroc,

3. Htnb thue ehinh thi la each thuc t6 chirc va trlnh tlJ thanh lap cac co quan co quyen II!C cao nha't cua nha nuoc cung vOi m6i quan h¢ giua cac C(J quan do. Hlnh thee chfnh the co hai dang co ban Ia chfnh the quan chu va chfnh the cong hoa.

Chinh the quan chu Iii hinh thuc chinh the trong do quyen h!e tm eao cua nha ntroc t~p trung roan b¢ hoac mOt phan vao tay nguoi dtrng dliu nha mroc (nguyen thu qu6c gia) hmn thanh thea nguyen tae truyen ngoi (th€ tap), Vua, Hoang dt, Quoc tnrong Ia nguyen thu qu6c gia ella cac mroc thea chfnh the nay. Nha mroc thea chfnh the quan chU goi la nba rnroc quan chu. Chinh the quan chii duoc chia thanh quan chu tuyet doi va quan chu han che.

Qlttin chu tuyft dOl la hlnh thuc chinh the quan chu, trong do nguyen thu qu6c gia (Vua, Hoang de) co quyen h/c vO han,

'Trong cac nhA mr(1c theo chinh tht!' qudn ehu han cht thl quyen Iuc (Oi cao cua nh8 mroc duqc trao m()t phan cho ngum d..mg d~u nbA mroc, con m¢t ph~ duQC trao cho mot co quan cao cap khac (nhtr ngh] vien trong nha filICIc nr san hol),c h¢i nghi ~i dien d~ng cap trong nha nu6c phong kien). Chfnh tM quan chu han che' trong cac nha rnroc nr san goi la quan chit l~p hic!"n (quan chu dai nghi). Trong cac nha nuoc nr san thea chfnh the: quan chit dai nghi, quyen hrc cua nguyen thu qu6c gia (Vua, Hoang d€) b] han chi! ra't nhieu. V6i nr each nguyen thn qu6c gia, nha Vua chi mang tfnh chat tUQ'I1g tnrng, d~i dien cho truyen th6ng, su thong nhAt cua qu6c

gia, khong co nhieu quyen hanh trong thuc te, "nha Vua tri VI nhung khOng eai tri", Chfnh tM quan chu lap hien thea mO hinh dai nghi dang t6n tai a nhieu nude ur ban phil trien nlur NMt Ban. Vuong qu6e Anh, ThI;lY Dien v.v ... do nhung nguyen nhan lich S11 nhat dinh.

Chinh thl cong hoa Hi. hlnh thirc chfnh tM, trong do quyen hrc t01 eao cua nha nuoc thuoc vi! mot co quan diroc bau ra trong mot ,~l(ji han nhar dinh. Nha nude theo ehfnh the cong hoa goi la nha ruroc cong hoa. Chfnh the cong hoa co hai hlnh thirc chu yeu la cong :,;::3. quy toe va cong hoa dan chu, Cong hod quy I¢e la hinh thirc chfnh the, trong d6 co quan dai dien la do gioi quy toe bau ra. Chinh tM nay chi t6n tai a kieu nha mroc chu nO va nha mroc phong kien. Cong hod dan dill la hlnh thirc chinh the. trong do nguai dai dien la do dan bau ra. Chfnh the nay too tai a ta:t ca bon kieu nha mroc dii co trong lich SU, voi khai niern "dan chu" nft khac nhau, Chinh tM cong hoa dan chu la hlnh thuc to chirc chinh quyen nha mroc phO bien oMt hien nay a cac nha nude nr san. Chfnh the cong hoa nr san co hai bien dang: cong hoa dai nghi va cong hoa t6ng thong.

Trong chinh. the cong hoa d~j ughi, nghi vien la mot thiet ch€ quyen II!C trung tam. Nghi vien co vi trio vai tro rAt 160 trong co ch€ thuc thi quyen luc nha nude. 6 day, nguyen thu qu6c gia (TOng thong) do ngh] vien bau ra, chiu trach nhiern (mac nghi vien. Chfnh phu do cac dang chfnh tri chiern da s6 ghe trong nghi vien thanh l~p va chiu trach nhiern tnroc nghi vien, nghi vien co the bo phieu khOng tfn nhiern Chfnh phu. VI vay, trong cac nuoc nay, nghi vien co kha nang thuc te hem tra cac hoat dong cua Chinh phu can Tong th6ng hau nhtr khong true tiep tharn gia giai quyet cac cong viec ella dA't mroc, Hien nay, Cong hoa Lien bang Due, Cong hoa Ao, Cong hoa Italia ... la nhirng nude to chirc thea ehfnh the cong hoa dai nghi.

Trang chink the' c911g hoa tdng thong, nguyen tM qu6c gia (Tong thong) c6 vi trf va vai tro rat quan trong, Tong th6ng do nhan dan tnrc tiep (hoac gian tiep thong qua dai ell tri) bau ra. TOng thong Vlta la nguyen thu quoc gia, vira H1 ngtroi dCrng dau Chfnh phu, Chinh phu khong phai do nghi vien thanh lap. Cac thanh vien Chfnh phu do T6ng th6ng b6 nhiern, chiu trach nhiem tnroc Tong thong. 0 cac nuoc theo chfnh the cong hoa Tong thong, su phan dinh giiia cac quyen I~p phap va hanh phap rA"! ro rang: T6ng thong va cac B(l tnrong co toan quyen trong linh V1!C hanh phap, nghi vien co quyen lap phap; nghi vien khong c6 quyen l~t do Chfnh phu, Tong th6ng khong co quyen giai tan nghi vien tnroc thai han, Hop chung qu6c Hoa Ky va mot sO' nuoc Chau My - La tinh la nhiing quoc gia to chirc nha nuoc thea chinh the cong hoa t6ng thong. .

Ngoai chinh th~ cong hoa dai nghi va cong hoa t6ng th6ng, hien nay con ton tai mot hinh thirc cong hod "ludng tinli" nghia Ia vira mang tfnh chat cong hoa dai nghi, vita mang tinh chat cong hoa tong thong, Chinh the cong hoa "ltrong tlnh" c6 nhimg d~c diem co ban sao:

- Ngh] vien do nhan dan ball fa.

- Trung tam b¢ may quyen l!.!c Ia Tdng th6ng. TOng thong

cilng do dan bau, c6 quyen han rot Jan ke eil quy6n giai tan ngh] vien, quyen thanh lap Chinh phu, hoach dinh chinh sach qu6c gia.

- Chinh phu c6 Thu luang dUng daD, c4t duUi sg Janh dao tnrc tiep cua tong thong. chill trach nhiern tnroc TOng th6ng va nghi vien,

Cong hoa Phap va mot s6 nuoc Chau Au Ia nhOng nuoc to chtrc thea chfnh th6 cong hoa "hnrng tlnh".

Chfnh the cong hoa cung t6n tai cr cac fiUOC xa h¢i chii nghia (Viet Nam, Cu Ba, Trung Qu6c, Lao v. v ... ) voi nhOng ten g9i

----

rb~iI:~~~~~~~:~~~r~:~~:~-';-~<-<~}{;"f~k;;tr~;~~~ ~;o:- ,-

c. Chi dtJ chinh tri

CIle'd9 chinh tri 111 tong th1i cac phtrong phap, each thee, phuong tien rna eo quan nha nuoc su dung d~ thuc hien quyen hrc nha nuoc, Nhan t6 chu dao trong che d¢ ehinh tr] Iii phuong phap cai tri va quan ly xii hoi cua giai dip cam quyen. Phuong phap va each (hue do tnnrc hel xuat phat til ban chat ciia nha mroc, mat khac con phu thuoc vao tirng giai dean lich sir cua moi qu6e gia khac nhau. Ch€ dQ ehfnh IIi cua cac nha mroc trong lich sir rat da dang nhung tuu trung Iai [h) c6 hai loai chinh: che' d¢ phdn dan cM (che d¢ chuyen che' cua chu no va phong kien, che do phat xit) va ehe d¢ dan chu (che d¢ dan chu quy toe, che d¢ dan chu nr san. che' de.> dan eM xii hqi chu nghia).

n. BAN CHAT, CHUe NANG eVA NHA NUOC CONG HoA

xA H(>I CHU NGHIA VI~T NAM .

1. Ban chat cua Nha DIrac Cong hoa X3 hQi ehu nghia Vi~t Nam

Nha nLIaC Cong hoa xii hoi chu nghia Vi¢t Nam thuoc kieu nha rnroc xii h¢i chu nghia. Nha nuoc xii h¢i chu nghia ia nha ntroc kieu moi, c6 him cha't khac v6i ban chat cua cac kieu nha mroc b6e I¢r. Ban ehat cua nha ruroc xli hQi ehu nghia do eo sa kinh Ie xii h¢i chil nghia va d~e diim cua quyen lJ!c ehinh trj ciia ehu nghia xa h¢i quy dinh,

Ra dOi If! each rnang Thang Tam nam 1945. ngay III nhUng ngay dau, Nha mroc Vi¢t Nam dan chu cong hoa - nay 13 nha mlae Cong hoa xii h¢i chil nghia Viet Nam - dii th~ hien ban chat cua mot nha mroc gan b6 chat che va phuc V1,l lqi Ich cua nhan dan. cua dan t¢e duai su Ianh dao cua Dang Cong san Viet Nam, Dang tien phong cua giai cap cong nhan Viet Nam. Ban chill cua nha mrae dLI<;1C xac dinh trong Hien phap nam 1992 (da dtroc slm d6i. b6 sung nam 200 1): "Nha mroc Cong hoa xa hoi chu nghia Vier Nam la

Nha mroc phap quyen xi! hoi chu nghia cua nhan dan rna nen lang la lien minh gii1'a giai cap cong nhan voi giai cap nang dan va doi ngii tri thuc' (Dieu 2).

Ban chat cua Nha ruroc Cong hoa xii h¢i Chu nghia Vi¢t Nam diroc the hien trong nhirng dac trung co ban sau day:

a. Nhan dan za chu thi cao nhat ella quyln luc nha nuac Nha nuoc ta ngay nay iii nha mroc do nhan dan, rna nong e6t la lien minh cong nong va trf thuc duoi su lanh dao ella Dang Cong san Vie: Nam [0 chirc. Chu lh~ cao nhat co quycn dinh doat quyen hrc nha ruroc Iii nhan dan. Khong mot ca nhan nao hoac mot nhom nguoi nao eo quyen quyet dinh quyen luc nha nuoc.

Vci tu each Iii chu the cao nhat cua quyen life nha mroc, nhan dan thl!c hi¢n quyen life d1l6i nhirng hinh thirc khac nhau diroc - Hien phap guy dinh. Hinh thtrc co ban nhat la nhan dan thong qua bau cil d~ l~p fa cac co ,uan dai bitu ella rninh. "Nhan dan 511 dung quyen h!c nha mroc thong qua Qu6c hoi va H¢i d6ng nhan dan 13 nhilng co quan dai dien cho y chi va nguyen vong ella nhan dan. do nhan dan bAu ra va chiu trach nhiern tnroc nhan dan" (Dieu 6 Bien phap nam 1992), Nhan dan con thuc hien quyen Ivc nha mroc thong qua M~t tran T6 qu6c Vi~t Nam 'va cac 16 ehuc thanh vi en trong viec tham gia giam sat, kiern tra hoat dong ella cac co quan nha mrac.

h. Nhii nugc Iii bieu hien t~p (rung clia khol dlJi doan kef cac dan tilc anh em tren [Unit tho" Vi~t Naill

Tfnh dan t¢c cua Nha ruroc ta la mot van de co tinh lich sir, Ia truyen thong Iau dai va la ngu6n sire manh ella nha nude. Ngay nay. tinh dan toe cua nha mnrc ding dLIqC tang wang do kha nang ket hop thong nhat voi tfnh giai cap. tfnh nhan dan va unh thai dai. Hien phap narn 1992 dJ khang dinh: "Nha nuoc Cong hoi! xii. hOi

chll nghia Viet Nam la Nha rnroc th6ng nhat cua cac dan toe cung sinh s6ng tren dat rnroc Viet Narn.

Nha rnroc thuc hien chfnJ:! sach binh dang, doan ket luang tro gifra cac dan IQc, nghiern cam moi hanh vi ky thi, chia re dan It/C.

Nha mroc thuc hien chinh sach phil trien v~ IDQi mat, tirng biroc nang cao dai s6ng v~t chat va tinh than ella dong bao dan toe thieu sO'" (f)i~u 5).

c. Nhd nuoc thl hi~n linh xd hfji r(mg IOn

Nha nuoc ta mot mat vAn tM hien tinh giai cap ella mmh, la nha ntroc rna nen tang chinh tri la su lien minh giira giai cap cong nhan voi giai cap nong dan va dtii ngO Iff thuc dum su lanh dao cua Dang Cong san. mat khac cung tM hien tinh chat xa hoi mot each rong ral va sau sac.

VOi quan dil!m coi "Loi feb cua giai cap cong nhan th6ng nhat v61 lei ich cua toan dan toe trong muc tieu chung 18 d(>c lap dan ltic gan lien VOl chii nghia xii hoi, dan giau, nuO'c rnanh, X8 hoi cong bang, dan chu, van minh", Nha nuoc ta d~c biet quan tam den viec giai quyet cac va'n de cua roan xa h¢i nhu: Viec lam, thAt nghiep, xoa d6i giam ngheo, cham s6c suc khoe cua nhan dan, giup do ngiroi gia co don, Ire mo coi.v.v ... Nha mroc coi viec giai quyet cac van de xa hoi la met trong nhilng phuong huang hoat dong co ban cua nha nuoc trong dieu kien cua nen kinh Ie thi tnrong,

d. Nhd mlUC ta lO. nha nuac phcip quyen xfi hfji chri. nghla

, '.

Nha rnroc phap quyen la nha rnroc mang tinh thOi dai, D618 nha mroc rna trong d6 moi chu the. ke ca nha nnoc deu ruan thu va chap hanh phap luat, Tfnh chat nha niroc phap quyen xa hoi chu nghia cua nha nuoc ta duqc {M hien trong cac dau hieu co ban sau:

Thu nhal, moi hoat dong cua cac co quan nha mroc, t6 chtrc chinh tri, t6 clurc chfnh tri » xli hoi, t6 chuc xli hoi, t6 chirc xa hoi - nghe nghiep, to chcc kinh te'. dan vi vu trang nhan dan va cua rnoi cOng dan deu phii dugc d~t trong khuon kh6 phap luat;

Thu hai, nha rnroc dil va dang xay dung mot he th6ng phap luat ruty du, d6ng bQ, ngay cang hoan thien nham dieu chinh co hieu qua cac quan he xa hoi, trong do, cac dao luat c6 vi tri t6i thuong:

Thu ba, nha ruroc bao dam cac quyen t\l" do, dan chu cua nhan da n thong qua 51! quy dinh va baa v¢ cua phap luat;

Thu Ill, quyen hrc nha mroc 1a thong nhat, tap trung nhung cac quyen l~p phap, hanh phap, nr phap duoc phan dinh ro rang co su-phan cong, ph6i hop gifra cac co quan nha nuoc trong viec thuc thi cac quyen hrc d6.

Tinh chat phap quyen xa hoi chu nghia cua Nha nutrc ta duoc khang dinh trong nhieu quy pham phap Iuat ella Hien phap nam 1992 (da dugc b6 sung sUa dOi flam 2(01).

d. Nha nu6c thuc hien chfnh sach hoa blnh, hiiu nghi voi cac nuac tren th~ gim

Bin eha-t cua Nh8. mr6'c ta khong chi the hien trong cac dU(mg 16i chfnh sach dm n¢i rna con duge phan anh trong cac duang lOi. chfnh sach d6i ngoai.

Nha mroc ta thirc hien mot each nhat quan duong 161 d6i ngoai d¢c lap tu chu, rong rna, da phuang hoa, da dang hoa cac quan h¢ qu6e te voi phirong cham "Viet Nam muon tam ban voi tar ca. cac mroc tren the gioi", chu dong hQi nhap kinh t€ quoc tt! va kim Vl,I'c. Hien phap 1992 da khang dinh: "Ntroc Cong hoa xii h9i chu nghia Viet Nam thirc hien chfnh sach hoa blnh, hihl nghi, rna rong giao luu va hop lac vci t~t ca cac mroc tren the gioi, khong phan biet che' de) chinh tri va xa hoi khac nhau, tren co sa 16n trong

, -

::.. ~ ~ ~ y , h A -:::: - ~ -

-- _- -- ---- -- -- -- --

doc ~p, chu quyen va roan ven tanh thO cua nhau, binh dang va cac ben cang c6 tqi; tang cirong tlnh doan ke't huu nghi va hqp tac voi cac nuoc xli hl)i chu nghia va cac mroc' bing gieng: tieh cue ung h(l va g6p pMn vao cuoc da'u tranh chung cua nhan dan tht! gi6i. vi hoa binh, doc lap dan toe, dan chu va tien bo xli hoi" (Dieu 14).

2. Chae nang ella Nha nuOc Cong hoa xii hl)i ehu nghia Vi~t Nam

Cling nhu cac Nha ruroc khac, Nha ntroc Cong hoa xli h¢i chu nghia Viet Nam eo hai chuc filing eo ban: chnc nang d{)i noi va chile nang d6i ngoai.

Q. Cae chuc ndng dol n~i * Chuc nang kinh ft.·

Trong m6i thOi Icy lich sir khac nhau, chirc nang kinh te cua nha mroc co sl! khac nhau nhA't dinh nhimgbao gio n6 cling 18 chuc nang eo ban, quan trong nha't ella Nha mroc tao Trang di~u kien clIa nen kinh te thi tnrong dinh huang xli hQi chu nghia, chnc nang kinh tt' cua Nha nudc Vi¢t Nam co nhOng n(li dung chu yeu sau day:

- Phat trien kinh te nhanh, c6 hieu qua va Mn vung, chuye'n dich co cA'u kinh t€, co ea:u lao dQng thee hu6ng cong nghiep hoa, hi~od~ hoa:

- Thuc hien nh!"! quan ehfnh sach phat triin nen kinh t€ nhieu thanh pMn trong d6, kinh t6 nha nu(fc gm vai tro .. ehu dao; kinh te tap tM phat tri~n v61 nhieu hlnh thtrc hqp rae da dang, trong d6 hop tac xli 13. nong e6t; tao moi tnrong kinh doanh cho kinh te eli the, ti~u chu, kinh te nr ban tu nhan phat tri~n; phat tri~n da dang kinh te tu ban nha nuoc: tao dieu kien d~ kinh te e6 v6n dau tu mroc ngoaiphattrienthu~nl~~

- Thuc day SI! hinh thanh, phat trien va timg bu6c hoan thien cac loai thi tnrong theo dinh huong X8. hoi ehu nghia, hlnh

- _- ~-------

- -

-:.- _ - t ~ ~ .... ~ ~ -

, ,

thanh d6ng b¢ co che quan Iy nen kinh te thi tnrong dinh huang xii hoi chu nghia: .

- Tiep tuc d6i moi cac cong CIJ- quan Iy vi rno cua Nha nude d6i voi nen kinh teo

* C hue nang XQ fUli:

Chirc nang xii hoi cua nha rnroc la toan b¢ cac mat hoat dong U'!8 nha nude nharn tac dong vao cac Iinh vue CIJ- tM cua xii hQi. Trong dieu kien dA"t nude dang chuyen sang co che thi tnrong, chirc na.ig xii hoi cua Nha rnroc ta huang vao nhiIng rnuc tieu co ban sau day:

- Xac dinh giao due va dao t'100, khoa hoc va cong nghe Ii! qu6c sach hang dau, la nen tang va dong IIfC day manh cong nghiep hoa, hien dai hoa dat mroc. Nha nircc coi trong viec phat trien giao due nham nang cao dan tri, dao t<;10 nhan luc, bci dirong nhan tai, Nha rnroc xay dung va thuc hien chinh sach khoa hoc va cong nghe qu6c gia, xay dung nen khoa hoc, cong nghe tien lien. phat trit!n d6ng b¢ cac nganh khoa hoc.

- Giai quyet viec lam. cham 10 cai thien dieu kien lam viec eho nguoi lao dong, Cii each che d¢ tien hrong cua can bo, cong chirc, bao dam cho doanh nghiep duqc tl! chu trong viec Ira luong va tien thuong tren co sa nang sufit lao dong va hieu qua cua doanh nghiep;

- Thuc hien chuong trinh xoa doi, giarn ngheo: thuc hien cac chfnh sach xii hoi de bao dam an toan cuoc s6ng moi thann vien cong d6ng; thuc hien chfnh sach tru diii xii hl/i d6i vai nguei co cong, chinh sach coo tro xii hoi d6i voi nguoi gap rui ro, bat hanh; thuc hien d6ng bo chinh sach baa ve va cham soc strc khoe cua nhan dan, cham sOC va baa v¢ tre em.

ri~;t ~,.~'<{ ,~;:: ,,', ,,'?-: "f,~~~I;G~~;('-<-'< l - -,-, --~ -

--- - - - ----~-------- ---- -

* Clurc nang baa dam str 6n dinh an ninh - ehfnh tri, baa v¢ cac quyen til do, dan chi! ella nhan dan, baa v¢ trat tu an roan xa b¢i.

Gili' vtrng an ninh quoc gia, bao dam sir on dinh chfnh tri cua dAt rnroc, gili vfrng trat II! an roan xa hoi, baa ve virng chac nhimg rhanh qua ella each rnang, phuc vl,I su nghiep xay dung T6 qu6c luon Iuon la mot chirc nang quan trong cua Nha mtac Cong hoa xa h¢i chu nghia Vi¢t Nam.

Thuc hien chuc nang nay. Nha nuoc Slr dung stic rnanh bao It!c de phong ngiza, ngan chan moi am mU'U xarn hai den nen an ninh qu6c gia, de'n su 6n dinh chinh tri trong rnroc; kien quyet trAn ap rnoi hanh dong ch6ng pha cua cac Juc luong thu dich d6 000 v¢ SI! nghiep each mang cua nhan dan.

Nha nuec quy dinh cac quyen til do, dan ehu. cua cong dan; xac I~p co ch€ bao v¢ va baa dam cac quyen va lqi ich h<JP phap cua cong dan; tao ra cac dieu kien ve chinh trio kinh te, van hoa - xii h~j d~ cong dan thirc hien d:iy du va c6 hi¢ll qua cac quyen tl! do. dan chu cua mlnh: kien quyet dA'u tranh, xu 19 nghiern minh moi hanh vi xam pham de'n cac quy~n tl! do, dan ehia cUa cong dan,

Baa v¢ rrat tu, an toan xi h~i l3. mQt trong nhUng doi hoi birc thiet ella 51! nghiep doi mei, NhA nuac d6i mOi va hoan thi¢n h¢ th6ng phap luat: ccii each t6 chtrc, nang cao ch(t hrong hoat d¢ng cua cac co quan baa ve phap lu~t; tien hanh cac bien phap e4n thie't d~ ngan ngira t¢i pharn, xu ly nghiern minh cac hsnh vi vi pham phaplu~t.

h. Cdc chuc nang dOl ngoai

* Chtrc nang bao v¢ T6 qu6c xii h¢i chu nghia:

-- _- _ -, - - == A -~=-:-~ jy=':" -~:"::- ---

< =~ \ ,; ~ 1:, -=-~'-~---~}~;;=\L_i:fh-~ ):h~,~,'1-~-~)~

sao ve TO qu6c xii hQi ch~ nghia la chirc nang co ban. thirong xuyen ella .Nha mroc tao Nha ntr6'c cung e6 va lang cirong nen qu6e phong toan dan. ket hop sue manh ella toan dan vai sue manh ella hrc hrong vii trang nhan dan. phat huy sue rnanh tOng hop cua da:t runrc veri sue manh cua ttrng vung, tirng dja phirong, timg h!e hrong nham bao ve virng ehAe d(lc lap, chu quyen, toan vert lanh thO cua T6 quoc, baa v¢ che d(l xii hoi ehii nghia.

Trang sl! nghiep bao v¢ 16 quoc, cac hrc luong vfi trang nhan dan gift vai tro d~e bi¢t quan trong. Nha mroc cham 10 xay dung qian d¢i nhan dan va cong an nhan dan each mang ehinh quy. tinh nhue, tirng buoc hien dai; xay dung luc luong du bi dong vien, dan quan tl! v¢ hung hau: xay dung c6ng nghiep qu6e phong, khong ngimg tang cirong kha nang baa ve T6 quae.

'" Thier l*p. cung co va phat trien m6i quan h¢ lnru nghi, hop tac giua nu6c ta voi cac mroc tren the gioi:

ThI!C hien nha""t quan duong 16i d6i ngoai doc 14-p 11, chilo reng rna. da phuong hoa, da dJ}..I1g hoa cac quan h¢ qu6c te'. Nha DUCIc ta luon coi trong viec thic!t l*p, cung c6 va phat tri~n cac mol quan h~ hiiu' nghi, hop tae v6i ta't d cac nu6'c c6 chI! dQ ehinh tri - xii hQi khac nhau tren nguyen tiie cung t6n tai hoa blnh, ton trong dQc lap, Chll'qu~n ella nhau, blnh ding va ding e61Qi.

Nhamroccoi trong vi~c chu dQng h¢i nhap kinh tl! qu6c le' va khu ",!C theo tinh th4n phat huy t61 da n¢i IlJc; nang eao hieu qua hgp tac qu6c t€. bilo dam dQc lap, tl1 chu va dinh hu6ng xii hQi chu nghia, baa v¢ lqi Ich dan toe, an ninh quoc gia, gift gln ban sac van van hoa dan tee, baa ve mOi tnrong,

La thanh vien chfnh thirc cua nhieu t6 chirc qu6c te, Nha mroc ta luon quan tarn, tang cirong cac nO luc chung trong cuoc diu tranh VI mot the gioi moi, VI 51! hop lac blnh d!ng va dan chu, vi hoa binh va tien b¢ xii h¢i tren toan the gioi.

III. nq MAy NHA NUdc CQNG uoA xA H()J CHD NGHIA VI¢TNAM

1. Khai niem, dac diem ella b(> may Nha nuoc C(mg hoa X3 hQi chu nghia Vi~t Nam

B¢ may Nha mroc Cong hoa xi hoi chu nghia Viet Nam la h~ thong co quan tu Trung irong den dia plurong va co sa, tei chirc va hoat dong thea nhirng nguyen rae chung th6ng nhat, tao thanh mot eo ch€ dong b¢ de thirc hien cac chirc nang va nhiern vu cua Nha nuoc.

B¢ may Nha nuoc C¢ng hoa xii hoi chu nghia Viet Nam co nhirng dac diem co ban sau day:

Mi)t IiI, viec 16 chile va hoat dong ella b¢ may nha mroc dua tren nhfmg nguyen rae chung th6ng nhat rna nguyen tac co ban bao trurn hi nguyen tac tat ca quyen luc thuoc ve nhan dan. Quyen ll!c thuoc ve nhan dan co nghia Iii, nhan dan c6 roan quyen quyei dinh moi cong viec cua Nha nude va Xl hoi, giai quyet rat ca moi cong viec co quan h¢ den van menh qu6c gia, dm song chfnh rri, kinh te, van hoa, nr wang cua dat nude va dan t¢C. NMn dan su dung quyen lire nha nude thong qua h¢ thong eo quan nha nude do nhan dan true tiep bau ra, dung d~u ia Qu6c h¢i - co quan dai bieu eao nhat va H¢i dOng nhan dan - co quan quyen ltrc nha nu6e a dia phuong, Cac co quan khac ella Nha mroc deu bat nguon IU co quan quyen hrc nha nuoc, chiu su kiern tra, giam sat cua co quan quyen I1!C nha mroc, chiu trach nhiern v.a baa cao cong lac tnroc co quan quyen hrc nha ntroc,

Hai IiI, cac co quan trong bo may nha nuoc deu mang tfnh quyen lire nha mroc, deu c6 quyen nhan danh Nha nuoc d~ tien hanh cac hoat dong thee chirc nang. nhiern vu cua rnlnh. Tlnh quyen l!]'c nha nude the hien a eho cac co quan nha nuoc deu co mot pharn vi tham quyen diroc phap Iuat quy dinh, Tham quyen ella

cac co quan trong bo may nha m1CK: Ia roan bo nhtrng quyen han, nhiern V\I rna Nha nuoc quy dinh cho co quan d6 tuy thuoc van vi tri cua n6 trong b¢ may nha mroc,

Ba la, d¢i ngil can btl, cong chuc trong b¢ may nha mroc la nhung nguoi het long. het sue phuc VI:I nhan dan, 13 cong boc cua nhan dan, chiu str klem tra, giarn sat cua nhan dan, HQ la nhtmg ngiroi co pharn chat, dao due, co dll trinh d¢, nang hrc de thuc hien nhiern VI,I, cong vu duoc giao, co tinh than trach nhiem trong cong taco

2. NhiIng nguyen Hie t6 chtrc va hoat dQng coa bQ may Nha DUC1c CQDg hoa X3 hQi cho nghia Vi~t Nam

Nguyen tac t6 chtrc va hoat dong cua b¢ may nha nuoc 13. nhiing tu nrong chi dao lam co sa cho viec td chirc va hoat dong cua cac co quan trong b¢ may nha nuoc. Nhiing nguyen tlic d6 dtroc quy dinh trong Hien phap nam 1992. D6 la:

a. Nguyen tdc "quyen llfc Nhtl nubc It} thong nluft c6 51f phdn cdng va phOi ht!J1 giiia cdc Cd quan nhO nuUc trong vifC IhlfC hi~n cao quyen f4p phap, Iulnh pluJp, tu poop" (Dilu 2, doq.n 2)

M¢t d~e diem co ban cua b¢ may nha mroc Vi~t Nam la duqc t6 chirc thee nguyen lac t~p quyen, khac voi nguyen tac phan quyen trong cac nha mroc nr san. Quyen lire nha rnroc bao gom quyen lap phap, quyen hanh phap, quyen nr phap. Ba Iinh Vl!C quyen hrc do H1 mot kh6i thong nhat diroc nhan dan trao eho Qu6c hQi a co quan dai bieu cao nhat, do nhan dan true tiep Mu ra.

Tuy t6 chirc theo nguyen rAc [~P quyen nhung trong b¢ may nha rnroc ta co sir phan cong ro rang va SlJ ph6i hop chat che giira cac co quan nha nuoc trong vice thuc hien quyen 19c nha mroc. Qu6c h¢i Ia CO quan duy nhat giU quyen 14p phap dong thoi cling co tharn quyen trong Iinh vue hanh phap va tu phap. Cbinh phu giU

quyen Mnh phap nhung cling co vai tro quan trong trong Iinb VIle IJ.lp phap va nr phap. Toa an nhan dan va Vien Kiim sat nhan dan gifr quyen tu phap dong thOi cling co tham quyen nhlft dinh trong linh VI!C lap phap va hanh phap. Hoat dong cua cac co quan hanh phap va co quan ur phap d~u ph~i bao cao tnroc Qu6c hoi va phai chiu su giam sat cua Qu6c hoi.

h. Nguyen Mc boo dom slf lanh dao eua Dang Cong son Vi~t Nam doi v6i vi¢c t6 ehftc va hoat d(Jng cua h9 may nhti nuac

Bao dam sl! Ianh dao cua Dang Ul nguyen tac co ban trong t6 chirc hoar dong cua Nha mroc tao SI! lanh dao cua Dang bao dam cho b¢ may nha nuoc hoat dong thea m¢t dUC1ng 16i chfnh tri dung dan, th~ hien ban chat each rnang va khoa hoc cua chU nghia Mac - U nin va nr luang Ho Chi Minh, gifr virng ban cha.'t t6t dep ella mQt nha nuoc cua nhan dan. do nhan dan va VI nhan dan, Chfnh tren tinh tMn d6, Hien phap nam 1992 da khang dinh: "Dang Cong san Viet Nam, d¢i tien phong cua giai cap cong nhan Viet Narn, dai bi6u trung thanh quyen 19i cua giai cap cong nhan, nMn dan lao d~ng va ella ca. dan roc, theo chu nghia Mac - Lenin va ttl urong H6 Chi Minh. la luc Itl<Jl1g lanh dao Nha nuOc va xli hQi" (Dj~u 4).

SI! Ianh dao eua Dang dOl v6i Nhlt mroc the hi~n b chO Dang d~t fa duang 161. ehinh sach quan trong, cO quan h~ nhi~u mat, c6 anh hltbng chfnh tri rong 160. d6i v6i viec t6 chec va hoat dong cua b¢ may nha nu6'c. Nh8. nuOc the eM' hoa cac duang 16i. chinh sach ella Dang vao vi~ t6 eht1c va host dQng ella mlnh. Ding kitim ra viec chsp hanheuong 16i chfnh sach, eoi trong viec b6 tri can b¢ cho cac co quan nha mroc, chi dao su ph6i hqp hoat d¢ng giU'a btl may nha mroc voi cac t6 chtrc khac trong h~ thOng ehinh trio Dang lanh dao Nha mroc nhung rnoi dang vien va t6 chec cua Dang phai hoat dong trong khuon khO ella Hien phap va phap luat cua Nha mroc.

c. Nguyen tac bdo dam s¥ tham gia eua nhdn dan va-o hoa: d9ng qudn /j eua Nhii nuue

Thu hut dong dae nhan dan tham gia vao hoat dong quan 19 nha mrcc la nguyen tae quan trong trong 16 chuc va hoat dong cua bo may nha nuoc. Nguyen tac nay khong nhiing e6 y nghia trong viec tao dieu kien phat huy tri tue ella nhan dan van cong viec quan 19 nha mroc rna con Ia phircng tien htru hieu de ngan chan t¢ quan lieu, cua quyen, tham nhung ella ca nhan va t6 chtrc trong b¢ may nha nude.

Hinh thuc tham gia cua nhan dan vao quan 15' nha nuoc r~t da dang nhu bau nhimg ngtroi dai dien ella rnlnh vao cac eo quan nha nude; lam viec trong cac eo quan nha rnroc: thao Iuan, gop y kien vao cac du an phap luat; giarn sat hoat dong cua cac can bo, cong chirc nha rnroc va CO' quan nha nude v.v ... Nhan dan con tham gia quan ly nha rnroc thong qua cac t6 chrrc ehfnh tri, xa hoi ella mlnh nhu: M~t tran TO qu6e va cac t6 chec thanh vien ella M~t tran, cac t6 chirc Cong dorm v. v ...

Nguyen tac bao dam su tham gia cua nhan dan vao hoat dong quan ly ella Nha rnroc duoc quy dinh trong Dieu 53 cua Hien phap narn 1992: "COng dan co quyen tham gia quan 19 nha niroc va x<1 h¢i. tham gia thao luan cac van de chung cua ca rnroc va dia phirong, kien nghi vOi co quan nha mroc, biiu quyet khi NM mroc to chuc trung du y dan",

d. Nguyen tac t~p trung dan chu

Ket hop dung dan tap [rung va dan chu Iii yeu t6 quyet dinh sue rnanh t6 chtrc va hieu Iuc quan 19 cua b¢ may nha nu6c ta.

Thirc hien nguyen lac nay trong t6 chirc va hoat dong cua ho may nha mroc co nghia Ia ket hop str chi dao, dieu hanh tap trung th6ng nhat cua Trung irong va co quan nha nuoc cap tren vci su nr chu nang dong, sang tao cua dia phuong va co quan nha mrcc

c~p dum; co quan nha ntrcc a Trung uong quyet dinh nhUng va'n de co ban, quan trong cua ca mroc, co quan nha mroc iJ dia phirong II! quyei dinh va chiu trach nhiem ve nhimg van de CI,I the cua dia phuong; co quan nha ruroc a Trung uong va co quan nha cA'p tren phai tao dieu kien eho co quan nha ruroc a dia plnrong va co quan nha mroc cap dum chu dong, sang tao trong t6 chuc va hoat dong va phai kiern tra cac co quan nay trong viec dnrc hien cac quyet dinh, chi th] cua rnlnh,

Nguyen lAc nay eon duoc tht hien trong co cau t6 chirc va eo che' hoat dong cua m6i cap trong bQ may nha mroc cling nhu trong viec k€t hqp hoat dong cua l~p th~ voi trach nhiem ca nhan,

Nguyen mc t~p trung dan chu diroc quy dinh trong Dietl 6 Hien phap narn 1992: "Qu6c hoi, Hoi dong nhan dan va cac co quan khac cua Nha nuoc Mu 16 chirc va hoat dong theo nguyen lAc t~p trung dan chu",

d. Nguyen tile phap ehe' xii hoi chu nghia

Nguyen lac phap che xii hoi chu oghia doi hoi vi~c to chuc va hoat dong cua cac co quan trong b¢ may nha nu6c phai ti€n hanh thea dung quy dinh ella phap luat, Moi can bQ. cong chirc nM mroc phai nghiern chlnh ton trong phap luat khi thi hanh cong vu: giam sat. ki~m tra va xu ly nghiern minh moi hanh vi vi pham phap Iuat, bat ky chu the vi pharn co dia vi phap ly nhu the' nao.

Thirc hien t6t nguyen tAc phap ch€ X3 hol chu nghia co y -nghia quan trong trong viec dam baa cho su hoat dong bmh thircng cua b¢ may nha mroc, phat huy hieu life cua quan 1y nha mroc, bao dam cong bang xii hoi.

Nguyen rAe phap ch€ xii h¢i chu nghia diroc quy dinh trong Dieu 12 Hien phap narn 1992: "Nha mroc quan 1y xii. h¢i bang phap luat, kh6ng ngirng tang ctrong phap che xii hoi chu nghia".

Cac eo quan nha nuoc, t6 chirc kinh te, t6 chirc xii hQi, dan v] vu trang nhan dan va rnoi cong dan phai nghiern chinh chap hanh Hien phap va phap Iuat, dau tranh phong ngira va chong cac l(:li pharn, cac vi phatrrHien phap va phcip lu~t.

MQi hanh dong xam pharn lqi ich ella Nha ruroc, quyen va lei Ich hop phap ella t~p thi va cua cong dan deu b] xtr ly thea phap luat",

3. Cac co quan nha mroc trong bQ may Nha rnroc Cong hoa xs hQi chu nghia Vi~t Nam

Co quan nba nuoc la cac bo ph~n hop thanh cua b¢ may nha mroc. M6i eo quan nha nude eo mot vi tri phap 19 diroc xac djnh trong b¢ may nha mroc, co mot pham vi tham quyen duoc Hien phap va phap Iuat quy dinh, eo quy ehe t6 ernie va hoat d¢ng rieng.

Theo Hien phap nam 1992, eo quan nM nude ta bao gorn Qu6c hoi, Chu tich mroc, Chinh phil, Hoi d6ng nhan dan va Uy ban nhan dan, Toa an nhan dan va Vi~n Kit~m sat nhan dan.

Q. Quae h(Ji

Trang b¢ may nha nuOc ta, Qu6c h¢i c6 V! tri d~e biet quan

trong,

"Qu6~ h¢i If! co quan dai bieu eao nhat cua nhan dan, eo quan quyen Jlle nha rnroc cao nhat cua mroc Cong hoa xii hoi eM nghia Vi¢t Nam" (Dieu 83 Hien phap nam 1992).

La co quan dai bieu eao nhat cua nhan dan, Quae hQi do etl tri ca nutrc bau fa theo nguyen Hle ph6 thong, binh dAng, tnrc tiep va be phieu kin. Qu6e h¢i bieu hien t~p [rung kh6i dai doan ket toan dan, bao gam cac d<;li bi~u dai dien eho moi tang lap nhan dan

. va cho cac vimg lanh thO trong cii mroc,

La eo quan quyen lire nha ruroc cao nhat, Qu6c h¢i th6ng nhat t~p trung toan b¢ quyen tI!C nha rnroc: Quyen lap phap, quyen

hanh phap, quyen tLI phap; m~( khac co su phan cong va ph6i hop giira cac ca quan nha mroc trong viec thuc hien cac quyen d6. Cac co quan nha nuoc khac thuc hien cac quyen nang cu thti do Qu6e h¢i giao va chiu trach nhiern (TUC1c Qu6c hoi. Qu6e h¢i thay m~t nhan dan cii niroc quyer dinh nhung cong viec quan trong nhat cua NM rnroc ..

Th&m quyen ella Qu6c hoi duoc quy dinh trong Hien phap (Dieu 84 Hien phap nam 1992) va Luat To chtrc Qu6c h¢i do Quae Mi thong qua ngay 25/12}2001 (Dieu 2)~ Tham quyen cua Quoc hoi co th~ chia thann ba nhorn: quyen lap hien va lap phap, quyen quyct dinh nhimg cong viec quan trong nhat cua Nha rnroc va quyen giarn sat i6i cao doi vci toan b¢ hoat dong cua Nha mroc.

Qu6e hoi fa eo quan duy nhat eo quyen lap hien va l~p phap, D6 Ia quyen thong qua Hien phap va thong qua viec sua dO; b6 sung Hien phap; thong qua luat va sua d6i. bel sung luat. Qu6c hoi xern xet, thong qua cac dao ll!~t tai mot hoac nhieu ky hop Quae hoi.

La co quan quyen hrc cao nhat ella Nha rnroc, Quec h¢i quyet dinh k€ hoach phat trh~n kinh te - xa h~i cua d&t nuoc: quyet dinh chfnh sach tai chfnh, tien t¢ qu6e gia; quyet dinh chinh sach dan toe, ton giao ciia Nha rnroc: quy dinh cac nguyen tile t6 chuc.a hoat dong cua bo.may nha mroc: bau, ~ien nhiern, bai nhiern de clurc vu cao cap cua Nha ;1U6'c; quyet dinh van de chien tranh va boa blnh; quy€t dinh cac chfnh 58Ch d6i ngoai eua Nha mroc va nhieu van de quan trong khac.

Qu6e hoi thuc hien quyen glam sat 16i cao d6i vcn roan b¢ heat dong cua Nha mroc, Giam sat 13 viec Qu6c h¢i va cac co quan cua Qu6c h¢i theo doi, xern xet, danh gia hoat dong cua co quan to clurc, ca nhan chiu su giarn sat trong viec thi hanh Hien phap va phaplu~!.

--------------------

Qu6c h~i thuc hien quyen giarn sat t6i cao ella mlnh t<.ti ky hop Qu6c h~i tren CO SO' heat dong giarn sat ella Uy ban Thirong vu Qu6c hol, H¢i d6ng dan tQc, cac Uy ban cua Qu6c h¢i, Doan dai bil~u Qu6c hoi va f)(_li bieu Qu6c hoi.

Nhiern ky rn6i khoa Qu6c hoi la 5 nam. Co cau t6 chuc cua Qu6c h¢i bao g6m: Uy ban Thuong vu Qu6e h¢i va Chu tich Quoc hoi, Hoi d6ng dan t(x;. cac Uy ban cua Qu6c ht')i, Doan dai bieu Quoc hoi. Dai bieu Qu6e h¢i va Ky h9P Qu6e h¢i.

. . -

Uj ban Thuang V{l Qu6c h(ji I~ co quan thirong true ella

Qu6c h¢i. Thanh phan ella U y'ban Thuong V1,l Qu6e h¢i g6m e6:

- Chu rich Qu6e h¢'i,

- Cac Pho chu tich Qu6c h¢i.

- Cac uy vien,

SO thanh vien ella Ur ban Thirong Vl;I Qu6e h¢i do Qu6c h¢i quyet dinh. Thanh viencua Uy ban Thuong VI). Qu6c hoi khong the dong thoi la thanh vien cua Chfnh phu, Thim quyen cua U y ban Thuong vu Qu6e hoi diroc quy djnh trong Dieu 91 Hien phap narn

1992 bao gem: -

- Cong b6 ~a chu trl viec bau Cll dai bidu Qu6e hoi; t6 chirc viec chuan bi, trieu tap va eM lei cac ky hop Qu6c h¢i;

- Ra Phap lenh; giii thfch Hien phap, Luat, PMp Ienh:

- Giam sat viec thi hanh cac van ban quy pham phap Iuat

cua Qu6c hoi va Uy ban Thuong vu Qu6e hei; giarn sat hoat dong cua cac co quan nha nuoc theo quy dinh ella Hien ph<ip.

- Chi dao, dieu hoa, ph6i hop hoat dong cua H¢i d6ng dan toe va cac Uy ban cua Qu6e hQi.

- Trong tnrong hop Qu6e hoi khong the hop duoc, quyet dinh viec tuyen b6 tlnh trang chien tranh khi nuoc nha bi xam

Itroc.; quyet dinh tong dong vien hoac dong vien CI,lC b¢; ban b6 tlnh trang khdn cap;

- Thuc hien quan ,h¢ d6i ngoai cua Qu6c hoi;

- rs chuc trung cau y dan thea quyet dinh cua Qu6c hoi,

ThAm quyen cua Uy ban Thirong vu Qu6c hoi dUQ'c quy dinh cu the trong LU~1 rs chirc Qu6c hoi (Luat s630/2001lQH 10 ngay 25/12/2001).

Uy ban Thtrong V1J Quoc hoi lam viec thea ch€ d¢ hoi nghi va quyet dinh thea da s6.

C/Ill ticli Qube hr' eo vi trf rat quan trong trong 16 chirc cua Qu6c hoi cGng nhu Uy ban Thirong vu Qu6e hoi. Chu tich Qu6c h¢i chu toa cac phien h9P cua Qu6e h¢i. la nguoi chu tri va dieu hanh cac hoat dong cua Uy ban Thtrong vu Qu6e hoi, t6 chirc viec thirc hien quan he d6i ngoai ella Qu6e h¢i, gifr quan h¢ voi cac dai bieu Qu6e hoi, Hoi dong dan toe V? cac Uy ban cua Qu6c h¢i ia cac co quan ella Qu6c hoi, do Qu6c h¢i bau ra, lam viec thea che d¢ tap the va quy6r dinh thea da so. Hoi d6ng dan t(le nghien CUu va kien nghi voi Quoe h¢i nhiing van d~ v~ dan tOe va cung v6'i cac Uy ban ella Qu6e hOi nghien ctiu, kien nghi v(ri Qu6c hQi nhfrng van d~ chuyen mon thu~ pham vi hoat dQng ella cac Uy ban trong cac dtr an Luat, Phap lenh va cac dl! an khac.

Cac Uy ban cua Qu6c h¢i bao gom: - Uy ban Phap luat;

- U Y ban Kinh te va ngan sach;

- U Y ban Qu6e phong va an ninh;

- Uy ban Van hoa, giao due, thanh nien, thieu nien va nhi

dOng;

- Uy ban VI! Cac van de xii hoi;

- Uy ban Khoa hoc cong nghe va moi mrong:

- Uy ban D6i ngoai,

Th~m quyen cua Hoi dong dan toe va de Uy ban cua Qu6e h¢i diroc quy dinh trong Hien phap narn 1992 (Di~u 94, 95,96) va diroc cu th~ hoa trong Luat TO chirc Qu6e hei (da dAn).

Dq,i biiu QU6c h9i "la nguoi dai dien cho y chi, nguyen vong ella nhan dan, khong chi dai bieu cho nhan dan a dan vi bau elf ra minh rna con dai bi~u cho nhan dan ca mroc: Ja ngtroi (hay mat nhan dan thirc hien quyen hrc nha mroc trong Quae hoi" (Dieu 43 Luat To chirc Quae hoi da dAn). Dai bieu Quae ht/i co tM Ia dai bieu chuyen trach hoac dai bieu kh6ng chuyen trach, Dai bieu Quec hoi chju trach nhiern trtrcc ell tri dong thoi chiu trach nhiem tnroc Quae hoi ve viec thuc hien nhiem vu dai bieu cua mlnh,

Tham quyen cua D<;li bi6u Quoc hoi dllqc quy dinh trong Hien phap nam1992 bao gem: quyen chat van Chu rich mroc, Chu tich Qu6e h¢i, Thu luang Chinh phil, B¢ tnrong va cac thanh vien khac cua Chinh phu, Chanh an Toa an nhan dan t6i cao, Vien tnrong Vien Kiem sat nhan dan toi cao; quyen bat kha xam pham ve than the~ quyen diroc cung cap tai lieu va bao dam kinh phi cho viec hoar dong: nghia vl,l lien M chat che v6i cir tri, thu thap va phan anh y kien va nguyen vong ella elI tri, tiep xuc va baa cao voi ell tri ve heat dong cua mlnh va cua Quae h¢i v.v .... Tham quyen cua D<:J,i bi~u Qu6c hoi dtroc cu the hoa trong Luat T6 chirc Quoc hoi (da dan).

Cac dai bi~u Quae hoi diroc bau trong mot tinh hoac thanh ph6 tnrc thuoc Trung irong hop rhanh Doan dai hi/It QIlOC hoi, Doan dai bieu Quae hoi e6 tnrong doan va ph, tnrcng doan. Nhiem VI,! cua dean dai bieu Quae h(li va tnrong dolrl dai bieu Quae h¢i duoc quy dinh trong LU~l Te chirc Quae hoi (da dan).

Ky hqp Quoc Itr)i la hlnh thirc hoat dong chu yeu va quan trong nhat ella Quae hoi, la nrri bieu hien tnrc tiep va tap trung ohit quyen life nha ruroc cua eo quan quyen hrc nha nLIO'e eao nhat, noi bieu hien tri tue t~p the" cua Dai bieu Quae hoi, Tai ky hop, Quae hoi thao Juan va quyet dinh nhirng van de quan trong nhat ella dal nLIOe va cua nhan dan. Nhung van de nhat thie1 phai duoc quyet dinh tai ky hop ella Quae hoi nhu thao luan va thong qua cac dao luat, quyet dinh k€ hoach phat trien kinh te - xa hoi cua dat mroc: xem xet, thao luan bao cao cong tac ella cac co quan hanh phap va co quan ur phap eao nhat, bau cac chuc danh eao nhat cua Nha nuoc.v.v ... CClng tai cac ky hop, Quoc hoi thirc hien quyen giam Sal toi cao doi voi hoat dong ella co quan nha rnroc.

Ky hop Quoc hoi duoc 16 chuc cong khai, trir tnrong hop can thiet. Quae hoi co the hop kin. Dai dien CO quan nha rnroc, to clurc xa hoi, 16 chirc kinh te, dem V! vu trang nhan dan, co quan bao chi, e6ng dan va khach quoc te co the diroc rnoi d!,l" cac phien hop cong khai cua Quae hoi.

Chuang Itlnh va fl¢i dung ky hop Quoc h¢i diroc quy dinh trong Luat TO chtrc Qu6c hQi (da dan).

h. Chu Itch nuo-c

Thiel che Chu tich nuoc a nuoc ta e6 nhGng thay dOi nhert dinh qua de thai ky thea cac Hien phap, Hien phap narn 1946 quy dinh Chu rich nude e6 mot vi tri dac biet trong b~ may nha nude:

Chu tich nuoc vira iA ngurn dUng d~u Nha nuoc (nguyen thO. quoc gia) vira Ia nguiJi dimg d<iu Chfnh phu (eo quan hanh phap). Den Hien phap nam 1959 thi Chu tich ruroc la ngllrn thay m~t Nha nude ve doi noi va doi ngoai rna khong dirng dAu Chfnh phil nita. Bien phap narn 1980 quy dinh Chu tich nuoc la Chu tich tap the - Hoi dong nha nuoc - vira la nguyen thu t~p the cua Nha rnroc vira lit. eo quan thirong tnrc cua Quoc hoi.

Hien phap nam 1992 quy dinh: "016 tich mroc Itt nguoi dung dau Nh3 ruroc, thay mat rnroc Cong hoa xli hoi chu nghia Viet Nam ve d6i nQi va d6i ngoai" (Dieu 101). _

Ve' dot" Wii. Chu rich mroc e6 quyen cong b6 Hien phap, Luat, Phap lenh; thong Iinh cac life hrong v11 trang nhan dan va gill chuc VI,I Ch6 tich Hoi dong qu6e phong va an ninh; b6 nhiern, mien nhiern, each chirc cac chirc vu eao cap cua Nha ruroc; cong b6 quye't dinh tuyen bo unh trang chien tranh, tlnh t~q_ng khan cap.v.v ...

V£i d{/i ngoai, Chu tich ruroc co quyen cu. trieu h6i Dai su d~e rnenh toan quyen cua Vie: Nam; tiep nhan Dai su dac rnenh roan quyen cua mroc ngoai, nhan danh Nha nuoc ky ket Dieu uae quoc te; quyet dinh cho nhap qu6c tich Viet Narn. cho thoi quoc tich Viet Nam hoac tude qu6e tich Viet Nam.

Chu tjch ruroc va Pho Clni Itch ruroc do Quoc hoi bau trong s6 dai bieu Qu6c hoi. Ph6 Chu tich mroc giup Chu rich mroc lam nhiern vu va e6 the duoc Chu tich mroc uy nhiern thay Chii. tich ruroc lam mot s6 nhiem vu.

Chu tich nuoc de ngh] danh sach thanh vien H¢i dong quoc phong va an ninh trlnh Quoc h¢i phe chuan, H¢i dong quoc phong va an ninh g6m Chii. tich, Ph6 Chu tich va cac Uy vien. Thanh vien Hoi dong quoc phong va an ninh khong nh[{t thiet Ja Dai bieu Quoc hQi.

Hoi dong quoc phong va an ninh e6 nhiern VIJ. dong vien rnoi life Iuong va kha nang cua Niroc nha de bao v¢ T6 quoc, Trong tnrong hop e6 chien tranh, Qu6e hoi eo the giao cho Hoi dong quoc phong va an ninh nhirng tham quyen ct~e biet.

c. Chinh plill

Trang b('l may nha ruroc ta qua cac thoi ky lich su. tuy ten goi co khac nhau nhirng vi trf cua Chinh phu van la eo quan hanh

phap, CO' quan chap hanh cua co quan quyen luc nha nude cao nhat va Hi co quan cao nhat trong h¢ thong co quan hanh chfnh nha mroc.

Theo Hien phap nam 1992. "C hinl: p/ui fa co quan chdp hanh clla Ql/oC h()i, co quan hiill" chinli nha nude coo 11M, CliO //l((IC Cong hoa xii lu)i clui nghia Vi41 Nom" (Dieu 109).

La co quan chap hanh cua Qu6c hoi, Chlnh phu do Qu6c hoi thanh lap, chiu trach nhiern tnrdc Qu6c h¢i va bao cao cong tac voi Qu6e hoi, Uy ban Thuong vu Quoc hoi, Chu tich nuoc: T6 chirc thuc hien Hien phap, Luat, Nghi quyet ella Qu6e hoi, Phap lenh, Nghi quyet cua Uy ban Thutmg vu Qu6c h¢i.

La co quan hanh chinh nha ruroc cao ohoft. Chinh phu thong ohal quan 19 vi~e thuc hien cac nhiem V\l chfnh tri, kinh teo van hoa, x.ii. hoi, quoc phong, an ninh va d6i ngoai cua Nha nude; bao dam hieu hrc bo may nha nuoc til Trung UC1n.g den eC1 set, bao dam viec ton trong va chap hanh Hien phap va phap luat: phat huy quyen lam chu ella nhan dan trong su nghiep xay dung va bao ve T6 quoc, bao dam 60 dinh va nang cao dOi song v~t chat va van hoa cua nhan dan.

Nhiern ky ella Chinh phu thea nhiem ky cua Qu6c hol, Tham quyen clla Chinh phil duqc quy dinh trong Hien phap nam 1992 (Dieu 112) va duqc cu the hoa trong ChUC1I1g II Lw}.t TO chtrc Chinh phil (Luat s6 32!200I/QH 10 ngay 25/12/2001.

lit mot thirc the phap 19, Chinh phil g6m e6: Thu tu6ng Chinh pnu, de Pho Thu urong, cac B¢ tnrong va Thu trubng CC1 q uan ngang 139.

Till! II(ang Iii nguoi dung dau Chfnh phu, do Qu6c hoi bau trong so dai bieu Qu6e hoi, chiu trach nhiern {mac Qu6e hoi, Uy ban Thuong VI,I Quoc hoi va Chu rich nuoc, Pho Thu nrong giiip

Thu urong lam nhiem V1,1 thea su phan cOng cua Thu luOng. Tham quyen cua Thu nrong Chfnb phu duqe quy dinh trong Hien phap nam 1992 (Dieu 114) va diroc C1,1 the hoa trong chirong H Luat T6 chirc Chinh phu (da dAn).

B() tnrong va Thu truong co quan ngang B~. la thanh vien cua Chinh phu, d6ng thai lil ngum dtrng dau va Iaoh dao mot Bo, co quan ngang BQ, hoac phu trach mot s6 cong tac cua Chfnh phu; chiu trach nhiern tnroc Thii urong, tnroc Qu6c h¢i ve quan ly nha rnroc d6i vai nganh, Iinh vue trong pham vi cit mroc hoac ve cong rae duqc giao phu trach, Tharn quyen ella B¢ tnreng, Thu tnrong co quan ngang BQ diroc quy dinh trong Luat TO chtrc Chinh phu (Dieu 23).

Th6 luang Chfnhphu trinh Qu6c hoi phe chuan de nghi ve viec 1>6 nhiem Ph6 Thu nrong, BQ tnrong, Thu tnrong co quan ngangBo.

Co cau 16 chec ella Chinh phu g6m co B¢ va cac co quan ngang B¢. 80. ca quan ngang B¢ do Qu6c h¢i quyet dinh thanh ll}p hoac bai b6 thea de nghi cua Thii nrong Chfnh phil.

89. co quan ngang &j la co quan cua Chinh phil, thuc hien ehue nang quan ly nha mroc d6i vOi nganh, hoac linh vue cong tac trong pharn vi cit mroc: quan 19 nha mroc d6i vci cac dich V9 cong thuoc nganh, linh vue; thuc hien dai dien chu sa hfru phan von cua Nha mroc tai doanh nghiep co von nha mroc thea quy dinh ella phap luat. Co th~ phan biet hai 10<;\1 B¢: B¢ quan 19 nganh va B¢ quan 19 theo linh vue,

SQ quan 19 thee linh vue 13. cac B9 thuc hien viec quan ly nha ruroc thea tirng Iinh vue icing ella xii hoi nhu tai chinh, lao dong, ngoai giao, noi vu v.v ... lien quan den hoat dong ella cac SQ, cac ea'p quan ly nha nuoc,

B¢ quan ly nganh la cac Bo thirc hien viec quan Iy nha nuoc d6i v6:i cac nganh kinh te - ky thu~t. van hoa, xa h¢i nhtr nOng nghiep, cOng nghiep, giao thong van tai, giao due, van hoa v,v ...

Ngoai B¢ va co quan ngang B¢ la co quan cua Chfnh phii, con co cac ca quan thuoc Chink pilli la co quan do Chinh phu thanh lap, co chrrc nang thuc hien mot s6 tham quyen quan 19 nha nuoc ve nganh, linh Vl!C; quan 19 nha mroc cac dich vu cOng thuoc nganh, Iinh vue va thirc hien mot s6 tham quyen CI,l tM ve dai dien ehu sa huu phan v6n cua Nha nuoc tai doanh nghiep co v6n nha rnroc thea quy dinh cua phap luat, M¢t s6 co quan thuoc Chfnh phu hoat dong SI! nghiep d(!' phuc vu nhiem vu quan ly nha nuoc cua Chinh phil hoac thuc hien mot s6 thAm quyen khac thea quy dinh cua phap luat.

d. Hoi dong nhan dan va Vy ban nhan dan

Trong bo may nha mroc ta, Hoi dong nhan dan va Uy ban nhan dan la chinh quyen nha mroc ij dia phuong, dUQ'c to chuc a cac don vi hanh chfnh sau day: tinh, thanh pho true thuoc Trung ucmg; huyen, quan, thi xa, thanh ph6 thuoc tinh; xa, phuong, thi tran,

Vi trf phap JY. tbam quyen, co cau t6 chuc cua Hoi dong nhan dan va Uy ban nhan dan duqc quy dinh trong Hien phap nam 1992 (da dan) va Luat To chuc Hoi d6ng nhan dan va Uy ban nhan dan do Qu6e hoi thOng qua ngay 26/11/2003.

"Hoi dong lilian dan fa co quan quyen ll!C nha mroc a dia plurong, dai dien cho y chi, nguyen vong, quyen lam chu cua nhan dan, do nhan dan dia phtrong bau ra, chiu trach nhiem tnroc nhan dan dia phuong va co quan nha nuoc cap tren" (Dieu 119 Hien phap 1992, da dan).

Hoi d6ng nhan dan cac cap co cac tham quyen chung sau

day:

- La co quan quyen lire nha nuoc a dia phuong, quyet dinh nhirng chu tnrong, bien phap quan trong M phat huy tiem nang cua dia phuong, xay dung va phat trien dia phuong ve kinh te - xli hoi, cung eo quoc phong, an ninh, khong ngimg cai thien dOi song v~( chat va tinh than cua nhan dan dia phirong, lam tron nghia VlJ. cua dia plnrong d6i voi ca nuoc.

- Thuc hien quyen giarn sat doi vci heat dong cua Thuong tnrc Hoi dong nhan dan. Uy ban nhan dan. Toa an nhan dan, Vien Kiern sat nhan dan cung cap; giam sat viec thuc hien cac Ngh] quyet ella Hoi dong nhan dan. giam sat viec wan thea phap luat cua co quan nha mroc, to chuc kinh te, to chirc xa hoi, don vi vil trang nhan dan va ella cong dan a dja phuong.

Nhiern vu quyen han cu th~ cua HQi dong nhan dan cac cap dtroc quy dinh trong Luar To chuc Hoi dong nhan dan va Uy ban nhan dan (da dAn), baa g6m cac Iinh vlfe sau day:

- Linh Vile kinh te';

- Linh vue giao due, y te, .(a hol, van hoa thong tin, tM due

the thao;

- Linh vue khoa hoc, cOng nghe, tai nguyen, mol truong:

- Linh vue qu6c phong, an ninh, tr~t u! an toan xa hot:

- Viec thuc hien chinh sach dan toe, chinh sach tOn giao;

- Linh vue thi hanh phap luat:

- Linh vue xay dung chinh quyen dia phirong va quan ly elja

gidi hanh ehfnh.

V~ co cau t6 chirc hoat dong, Hoi dong nhan dan cac cap co Thucng tnrc HQi dong nhan dan. Hoi dong nhan dan cap tinh, cap huyen co cac ban cua Hoi dong nhan dan. Thtrcng true Hoi dong nhan dan do Hoi dong nhan dan cung cong nhan dan cap huyen thanh lap hai ban: Ban kinh te - xa hoi, Ban phap che,

Hoi dong nhan dan chiu su giarn sat va huong dAn hoat dong cua Uy ban Thuong VI,l Quoc hoi, chiu sl! huang dan va kiern tra ella Chfnh phu trong viec thge hien cac van ban ella eo quan nha OlI6'e dip tren theo quy dinh ella Uy ban Thuong vu Quae hol,

Hieu qua hoat dong cua HQi dong nhan dan duoc bao dam bang hieu qua ella cac ky h9P Hoi dong nhan dan, hieu qua hoat dong cua Thuong tnrc HOi d6ng nhan dan, Uy ban nhan dan, cac Ban ella Hoi dong nhan dan va ella cac dai biciu Hoi dong nhan dan.

Nhiem ky ella moi khoa H¢i dong nhan dan Iii 5 flam.

"Uy ball nluin dati do H¢i dong nhan dan bau fa 18 eo quan chap hanh ella Hoi dOng nhan dan, eo quan hanh ehfnh nha rnroc a dia phircng, chiu trach nhiern ch6p hanh Hien phap, Luat, cac van ban ella cac eo quan nha ruroc cap tren va Nghi quyet cua H¢i dong nhan dan" (Dieu 123 Hien phap nam 1992, da dan).

La co quan chap hanh ella eo quan quyen luc nha nuoc a dia phtrong, Uy ban nhan dan chiu trach nhiern tnroc H¢i dOng nhan dan cung cap va co quan nha rnrcc cap tren, d6i vci rnoi hoat dong cua rnlnh nham bao dam thirc hien chu tnrong, bien phap phat trien kinh te - xa h¢i, cung eo quae phong, an ninh va thuc hien cac chfnh sach khac tren dia ban. La co quan hanh chfnh nha rnroc a dia phuong, Uy ban nhan dan cap du6i ch]u su chi dao cua Uy ban nhan dan cii'p tren: Uy ban nhan dan cap tinh chiu su chi dao cua Chinh phu,

Nhiern vu, quyen han cu th~ cua Uy ban nhan dan cac c;l"p duqc quy dinh trong Luat T6 chtrc Hoi dOng nhan dan va Uy ban nhan dan (dit dan) bao gam cac Iinh virc quan ly sau day:

- Linh vue kinh tf;

- LInh virc nong nghiep, lam nghiep, thuy Ioi, dat dai;

- Linh vue cOng nghiep, titu thu cong nghiep;

- Linh Vl,Cc giao thong vl}n tai; ,

- Linh Vl,CC xay dung, quan ly va phat trien dO thi:

- Linh vue thuang mal, dich Y1;1. du lich;

- Linh v1.Jc giao due, dao tao;

- Linh vue van hoa, thOng tin, th~ due, the thao;

- Linh vt:fc y te va xa hoi;

- Linh vue khoa hoc, cOng nghe, tai nguyen, moi tnrong;

" Linh virc qu6c phong, an ninh, tr~t 11:f an toan xa hoi;

- Viec thuc hien chfnh sach dan toe, chfnh sach ton giao:

- Linh vue thi hanh phap luat;

- Linh V1!c xay dung chlnh quyen va quan 19 dia giot hanh

chinh.

Ve co cau to, chuc va quy che hoat dong, Uy ban nhan dan do HOi dOng nhan dan cung cap Mu gom c6 Chu tich, Ph6 Chu tich va uy vien. Chu tich Uy ban nhan dan Iii d~i bi~u HOi ddng nhan dan; cac th8nh vien khac cua Uy ban nhan dan khOng nhat thiet Ut ~ bi~u HQi d6ng nhan dan. K€t qua bau cac thanh vien Uy ban nhan dan phai dUQ'c Chit tich Uy ban nhan dan c~p tren tnrc ti€p phe chuAn; k€t qua b~u thanh vien clla Uy ban nhan dan cdp tinh phai duQC Thu tuang Chfnh phu phe cbuan.

Quy eh€ hoat dong ella Uy ban nhan dan, chu tich va cac thanh vien ciia Uy ban nhan dan diroc quy dinhtrong Luat TO chirc HQi dong nhan dan va Uy ban nhan dan, 1tr Dieu 121 den Dieu 127.

Uy ban nhan dan chiu trach nhiern va bao cao cong tac tnroc HQi d6ng nhan dan cung cap va Uy ban nhan dan cap tren tnrc tiep, Uy ban nhan dan cap tinh chiu trach nhiem va bao cao cong tac tnroc HQi d6ng nhan dan cling cap va Chfnh phil.

- -

-:::- /. - ~ ,/ - .... - - - / ') - ~,.. - - - ~

,-::: ~ - _ < _; I (0. ;-

-- -- --- ---------- --

Nhiem ky ella Uy ban nhan dan thea nhiern ky ella Hol dOng nhan dan cung ca'p.

Uy ban nhan dan thanh l~p cac co quan chuyen men thuoc Uy ban nhan dan, Co quan chuyen men thuoc Uy ban nhan dan la co quan tharn mtru, giup Uy ban nhan dan cung cap thuc hien clurc nang qua" ly nha mroc a dia phirong va thuc hien mot 56 nhiem vu, quyen han thea sl! uy quyen cua Uy ban nhan dan cung dip va thea quy dinh cua phap luat: gop phan baa dam 51! thong nhat quan ly cua nganh hoac finh vue cong lac tu Trung irong den co sa. Co quan chuyen mon thuoc Uy ban nhan dan cung cap, d6ng thm chiu 5t! chi dao, kiern tra ve nghiep V1,l cua co quan chuyen rnon ca'p tren, Thu tru6ng co qua" chuyen mOn chiu trach nhiem va baa cao cong rae tnrdc Uy ban nhan dan, co quan chuyen mOn cap tren va bao cao cong rae tnroc Hoi dong nhan dan cung cap khi duqc yeu cau.

d. Tod an nhdn dan va Vifn su« sti/ nhan dan

Toa an nhan dan va Vien Kiern sat nhan dan la cOng cu Chll yeu trong viec bao v¢ phap luat ella Nh8. mroc va 000 v¢ cac quyen lqi va 19i Ich cua nhan dan.

"Toa an nhan dan va Vi¢n Kiim sat nhan dan nuoc C¢ng hoa xii hel cbu nghia Vi¢t Nam, trong pham vi chuc nang ella mlnh, c6 nhiem V1}. bao v¢ phap che xa h~i chii nghia; bao v~ ch€ d¢ xii h¢i ebu nghia va quyen lam ehu ella nhan dan; 00.0 v¢ tai san eua Nha mroc, cua tap th~; bao v¢ tinh mang, tai san, tt! do, danh dt! va nhan phAm ella eOng dan" (Hien phap narn 1992, Dieu 126).

Baa v¢ phap eh€ xii h"i chu nghia 1A nhiern V1} chu yeu eua Toa an nhan dan va Vien Kitirn sat nhan dan. Muc dfch cua viec tlnrc hien nhiern vu nay 13. nharn phat hien kip thai. trimg tri va tran ap nhtrng ke pham lQi dong thoi giao due, cai tao ngum vi pham va giao due rnoi nguoi trong xii h"i tuan tM va chap hanh phap Iuat. Bang cac hoat dong kiem sat. cong t6 va xet xu. Toa an nhan dan va

-_ - - ~ -

~ - - • - - 0:" a ' < ~ - - - -

.... _ _ _ -:; '.J. _ I:: I' : ~ ~ - - ~ I

Vi~n Kitm sat nhan dan gop phan bao v¢ che' dQ xii hoi chu nghia, bao v¢ cac quyen va 19i feh hop phap cua nhan dan.

Toil an nhdn dan III eo quan xet Xlt ella Nha mroc tao "Toa an xet xu cac VI,I an hlnh su, dan su, hon nhan va gia dinh, lao dong, kinh te, hanh chinh va giai quyet nhimg viec khac thea quy dinh cua phap Iuat". (Dietl 1 Luat T6 chuc Toa an nhan dan do Qu6e h¢i thong qua ngay 2/4/2002). La mot bo phan cau thanh cua bo may nha r.I.'Gc. Toa an nhan dan co mot h¢ thong, mot CO cau t6 chirc nhat dinh,

H¢ thong cac Toa an nhan dan a OlIOC ta bao g6m: - To~ an nhan dan t6i cao;

- Cac Toa an nhan dan tinh, thanh ph6 thuoc Trung irong

(goi chung la Toa an nhan dan clip tinh);

- Cac Toa an nhan dan huyen, quan, thi xa, thanh ph6 thuoc

tlnh (goi chung lit. Toa an nhan dan dip huyen):

- Cac Toa an qUM str;

- Cac Toa an khac do luat djnh,

Trang tlnh hlnh d4c biet, Qu6c h¢i c6 the quyet dinh thanh lap Toa an d~e biet.

Luat T6 chirc Toa an nhan dan 2002 quy dinh co cau t6 chirc cua cac cap toa an nhan dan.

T oa all nhan dan lo'i cao gam c6: Hoi dong Tham phan Toa an nhan dan t6i eao; Toa an quan su Trung irong; Toa hlnh S!!, Toa dan su, Toa kinh te, Toa lao dong, Toa hanh chfnh va cac Toa phuc thAm Toa an nhan dan t6i cao. B¢ may Toa an nhan dan toi cao c6 Chanh an, cac Ph6 chanh an, Tham phan, Thu ky Toa an.

ToO. an nhdn dan cap tlnl: g6m e6: Uy ban Tharn phan:

Toa hlnh str, Toa dan su, Toa kinh te, Toa lao dong, Toa hanh

, -- ,

.::. ': -, ~;- - s' - - ~ / ~ I: = - ~ ,L A -

--- ,--- --- ----

ehinh; b~ may giup viec. Toa an nhan dan cap tinh co Chanh an, cac Ph6 Chanh an, ThAm phan, Hoi thAm nhan dan, Thu ky Toa an.

T oa an nhdn dan cap hUYf!' co Chanh an, m¢t hoac hai Ph6 chanh an, Tham phan, Hoi thAm nhan dan, Thu ky Toa an.

Co cau t6 chuc cua cac Toa an quan sir g6m e6: Toa an quan su Trung uong; Toa an quan su quan khu va luang duong; cac Toa an quan SI! khu vue,

Chanh an Toa an nhan dan tOi eao do Qu6c hoi bau trong s6 dai bieu Qu6c hoi, chi" trach nhiem va baa cao c6ng uie truce Uy ban Thuong vu Qu6c hQi va Chu tich mroc. Nhiern ky cua Chanh an Toa an nhan dan t6i eao theo nhiern ky cua Qu6e h<')i. Ph6 chanh an va Tham phan Toa an nhan dan t6i eao; Cluinh an, Ph6 chanh an, Tham phan Too an quan sl! Trung uong do Chu tich mroc b6 nhiern theo de nghj ella cac Hoi dong tuyen chon ThAm phan.

Chanh an va Ph6 Chanh cac Toa an nhan dan dia phuong, Chanh an va Ph6 chanh an cac Toa an quan su quan khu va khu vue do Chanh an Toa an nhan dan t6i cao b6 nhiern sau khi th6ng nha:t voi Thtrong tnrc Hoi dong nhan dan dia phtrong hoac BQ tnrong B¢ Qu6e phong,

Tham quyen, co cau t6 chirc va hoat dong ella Toa an nhan dan cac dip duqe quy dinh trong Luat TO chuc Toa an nhan dan (da dan).

Vien Kiem sat nhan dan la co quan Nha mroc "thuc hanh quyen eOng to' va kiim sal de hoar dong nr phap" trong pham vi trach nhiem do luat dinh nnam "gop pMn bao dam cho phap luat duoc chap hanh nghiem chinh va th6ng nhat" (Hien phap 1992 Dieu 137).

Cling nhu Tea an, Vien Kiem sat nhan dan e6 mot he th6ng 16 chuc va mot co cau 16 chtrc nhert dinh, H¢ th6ng kiem sat nhan dan g6m co:

- Vi~n Kiem sat nhan dan t6i cao;

- Cac Vien Kiem sat nhan dan tinh, thanh ph6 true thuoc

Trung uong (goi chung la Vien Kiem sat nhan dan cap tinh);

- Cac Vien Kitm sat nhan dan buyen, quan, thi xii, thanh pho thuoc tinh (goi chung Ia Vien Kiem sat nhan dan cap huycn):

- Cac Vien Kiern sat quan SI!.

CO cau t6 clurc cua Vien Klern sat nhan dan duoc quy dinh nhu san:

Vi~1I Kiem sat nhdn dan t6l" cao g6m co: Uy ban kiem sat, b'> may giup viec, Vien Kiern sat quan su Trung uC1I1g. 0 Vien Kiem Sal nhan dan 16i cao co Vien truong, cac Pho Vien tnrong, cac kiem sat vien va cac dieu tra vien,

V ifn Kilm sat nhdn dan cap tinh co Uy ban kiem sat, bo may giup viec. o Vien Kiem sat nhan dan cap tinh c6 Vien tnrong, cac Ph6 Vien twang va cac Kiem Sal vien,

Vifll «u« sat nhdn dan alp IIllYfrz c6 Vien tnrong, cac Ph6 vien tnrdng, cac kiem sat vien, cac ~ phan cong tac va b¢ may giup viec,

Vi¢n tnreng Vien Kiem sat nhan dan 16i cao do Qu6c hoi M.u trong s6 dai bien Qu6c hoi, chiu su giarn sat cua Qu6e hoi, chiu trach nhiem va bao cao cong lac truck Qu6c hoi: trang thai gian Qu6c hoi khong hop thi chiu trach nhiem va bao cao cong lac truck Uy ban Thuong vu Qu6e h¢i va Chu tich niroc. Ph6 Vien tnrong va kiem sat vien Vien Kiem sat nhan dan t6i cao do Chu rich nuoc b6 nhiem theo de nghi cua Vien tnrong Vien Kiem sat nhan dan t6i caa.

Cac chuc danh khac cua Vien Kiern sat nhan dan cac cap (Vien tnrong, Pho vien tnrong, kiem sat'vien, dieu tra vien) Mu do Vien truong Vien Kiern sat nhan dan t6i cao b6 nhiern.

-: A ~ __ < :: - ) - -- --=- ;' ~- --- -

::, ~'l-'- ,,_- '/\' j!;_~ ,~-- - '~:;'-f;:_:'·oi~,"-~O-~~~~;,,:,c ~ _' __ '_ _ __

Vien tnnmg Vien Kiem sat nhan dan dia phirong chiu su giam sat cua Hoi d6ng nhan dan cung cap; chiu trach nhiem va bao cao eOng tac truce Hoi d6ng nhan dan. Vien tnnmg Vi~n Kiem sat nhan dan cap dum chiu sl! lanhdao'cua Vien tnrong Vien Kiern sat nhan dan dip tren: Vien tnrong Vien Kiem sat nhan dan cac dia phuong, Vien ki~m sat quan su cac cap chiu SI! lanh dao thong nhal cua Vien tnrong Vien Kiem sat nhan dan t6i caa.

Tham quyen, co cau 16 chuc va hoat dong cua Vien Kiem sat nhan dan cac cap duoc quy dinh trang Luat T6 chuc Vien Kiem sal nhan dan da Qu6c hoi thong qua ngay 2/4/2002.

IV. Ht THONG CHiNH TRJ CUA NUOC CQNG HoA xA H(n CHU NGH:lA VItT NAM

1. Khiii niem, d~c di~m cua he thong chinh tri riuO'c Cong hoa xii hc)i chu nghla Vi~t Nam

Trang cac quan h¢ xii hoi t60 tai a mrcc ta, quan h~ chinh tri giu vi tel rat quan trong, Quan he chinh tri la quan h~ giila cac giai cap. cac tang lap nhan dan trang xi hoi, phan anh nhu cau cua cac giai cap, cac tang lap d6. Quan h¢ chinh tri do cac chu the nhat dinh thuc hien, D6 la cac ehu the mang quyen luc, cac t6 chuc chfnh tri, cac t6 clute xi hoi.v.v ... Ta't ca cac to chnc do cac giai cap, cac tang l6p nhan dan thanh l~p nen nhAm thuc hien nhilng rnuc tieu ehinh tri hop thanh h~ th6ng chinh tri cua xi hOi.

H~ thong ehinh tri cua nuoc Cong hoa xii hOi chu nghia Viet Nam la tOng the cac thiet che chfnh tri ton tai va hoat dong trong m6i lien h¢ hiru co voi nhau nharn tao ra mot co che thirc hien quyen hrc cua nhan dan dum SlJ lanh dao cua Dang Cong san Vi~t Nam.

H¢ th6ng ehinh tri cua ruroc ta baa g6m Dang Cong san Vi¢t Nam, NhB. ruroc Cong hoa xa hoi Chii nghia Viet Nam, M~[

tran TO qu6c Vi¢t Nam va cac t6 chirc chfnh tri - xa. hoi nhu: TOng Lien doan Lao dong Viet Nam, Doan Thanh nien Cong san H6 Chi Minh. Hoi lien hiep PhIJ nu Viet Narn, Hoi Nong dan Viet Narn, Hoi Cl;{U chien binh Vi~t Nam.

H~ thong chinh tri cua niroc ta co nhfrng d~c di~m co ban sau day:

a. La mot h¢ thong t6 chtrc chat che, khoa hoc tren co sa phan (.;~ih ro rang chuc nang. nhiem VlJ. cua tirng to cbirc. Tinh t6 chtrc eao ella h~ thong ehfnh tri mroc ta diroc bao dam bbi cac nguyen uk chi dao thong nM't nhu toft ca quyen Iuc thuoc v~ nhan dan, su tanh dao ella Dang Cong san. tap trung dan chu, phap ch€ xa. hoi chu nghia,

b. C6 sI! thong nhat cao ve loi ich 11u dai cling nhu muc tieu hoat dong. SI! th6ng nhat do duoc quy dinh bOi sl! thong nhat ve kinh t~. ehinh tri, ur nrong trong xa h~i ta dum Sl,ll§.nh dao ella mot chfnh dang duy nh~t. Cac thiet che ella h¢ th6ng ehfnh tri cua nuoc ta tuy c6 muc tieu heat dong cu th! rieng, c6 vi tri, chuc nang khac nhau nhung d~u nharn phuc VlJ cho loi fch cua nhan dan lao d()ng.

2. Nha nuac C(mg hoa xi hQi chu nghia Vii;t Nam trong h~ thong cbfnh tli

Nh3. DUCIc la thiet ch€ trung tarn trong h¢ th6ng ehinh tri, la bi~u hien t$p trung quyen luc cua nhan dan va 1a cong cu htru hieu nha't ~ nhan dan thirc hien quyen luc chfnh tr] cua mlnh. Vai tro, vi tri d6 cua Nha mrcc ia do Nha mroc co nhUng dieu kien sau day:

a. Nha nuoc 13 nguoi dai dien chinh thirc cua moi giai cap, moi tang lap trong xa hoi, Dietl do cho phep Nha mroc thvc hien triet de cac quyet dinh, chinh sach cua mlnh d6i vOi xa hoi.

b. Nha nuoc Ia chu the ella quyen hrc chfnh trio Nha mroc co mot b¢ may chuyen Him chuc nang quan If. co he th6ng luc luqng

_ N 0::. y • - r-.... ~', ,_ < '_ A

-- - ~- - --

vii trang va bQ may CllOng che' de duy trl tf~t n..r xii h¢i rna khOng mot t6 chuc nao c6 diroc. Nha nuoc su dung phap luat trong vie~ thuc hien cacchu tnrong, chinh sach, bao dam cho cac chu tnrong, chfnh sach d6 duoc trien khai r~ng fai va th6ng nh!t tren quy mO roan xa h¢i.

c. Nha nuoc co chu quyen qu6c gia, D6 la quyen 16i cao cua NhA nu6c trong Iinh vue doi noi va d6i ngoai cua dat mroc. Di~u nay gitip cho Nha nude k€t hop cac quan h¢ trong mroc va quan h¢ qu6c t€ mot each thong nhat,

d. Nha nuoc Ia chu sa hltu 100 nhat dOl vOi cac tu lieu san xuat chu yeu va quan trong cua dat nuoc. V 6i. tu each d6, Nha nucc e6 sue manh v~t chat de dieu tiet vi mo nen kinh te', tao dieu kien cho .su van hanh cua bQ may nha rnroc va bao dam cho cac t6 chec xa h¢i hoat dong.

3. Ding C(»ng ~n Vi~t Narn trong h* thong chfnh tri

Hethong chfnh ·lri cua mOi nuOc Mu co cac dang chfnh hi va cac to chec xii h(>i hoat dong nhung thuong c6 mot chinh dang earn quyen, gift vai tro Ianh dao, H¢ th6ng -chinh hi mroc ta chi 16n tai m¢t chfnh ding, d6 Is Dang ~ng san Vi¢t Nam - Igc hrgng tanh dao duy nhat d01 v6i Nbs nuoc va xa h¢i. Day III dieu khac biet v6i. h~ th6ng ehinh tri cua nhieu mroc tren tM' giOi, noi tOn tai ch€ dQ da dang. Sl! lanh· 140 eua Dang Cong san Vi¢t Nam la nhan t6 quyet dinh d6i v6'i su phat tri~n cua h¢ th6ng chinh trio la hat nhan bao dam su thong nh,,"t cua he th6ng do. Vai tro lanh dao cua Dang Cong san Viet Nam Hl mot tal Y€U lich Slr do:

a. Dang Cong san Vi~t Nam ta hrc hrong chinh tri lien ti€n nhat duoc vii [rang bang 19 luan khoa h9C cua Chu nghia Mac - U nin va tu urong H6 Chi Minh. V m nhirng tri thuc khoa hoc do. Dang d~ ra nhirng dirong 16i. chfnh sach phat trien xa hoi phil hqp

-- - : - - - -.,,_ ~ -

-- - ~- " - -", ' ,- -; ,'- --

v6i quy Iuat va co dliy dti kha nang de to chtrc thirc hien thanh cong

duCmg 16i, chfnh sach do. '

b. Bang thuc tien d5u tranh kien cuong trong gan ba phan ell the' ky qua. v6i nhiing hy sinh va nhtrng c6ng hien Ian lao cho dan toe, Dang ta dfr cung c6 duoc long tin cua tuyer dai da s6 nhan dan. Do d6, vai tro lanh dao cua Dlmg d6i vOi he th6ng chlnh tr] co co sa viing chac v~ tmh cam va tinh than rna cac to chirc khac khong tht! DaD co GUi/C.

c. La mot chfnh dang kien trl dau tranh vl s,! nghiep giaiphong dan toe, chong chu nghia de qu6c, chu nghia thuc dan cG va moi, Dang C¢ng san Viet Nam da co uy tin qu6c te 1& va diroc sf! dean ket, giiip dO' cua cac qu6c gia va dan toe tren [he gioi. Dieu do c6 tac dung quan trong trong viec khang dinh vai tro etta Dang d6i v6i h¢ th6ng ehinh tri mroc tao

Dang C¢ng san Viet Nam HI. nguoi lanh dao toan dien va tuyet dOl he thong chinh tri, Sl! lanh dao cua Dang th~ hien a cac hlnh thud chu yeu sau day:

+ Djnh ra ch~c'n Itroc, rnuc tieu CO ban, duiJng 16i chinh sach phat trien xii hQi, lam co sa dinh hutmg cho cac heat d¢ng cua cac to chtrc trong h¢ thong chinh tri;

+ 86i dOOng can b¢ e6 pham chat, dao due va nang Iuc de giOi thieu vao cac cuang vi quan trong cua co quannha mroc, to chue chinh tri - xa h¢i, t6 chtrc xii h¢i.

+ Dang tien hanh kiern rra hoat dong cua cac co quan nha nude trong viec thuc hien dirong 16i, chinh sach cua Dang. Thong qua cong tac kiem tra rna phat hicn nhtmg thieu sot. khuyet diem trong quan 19 nha ruroc M M fa cac bien phap khac phuc,

+ Can bo, dang vien va cac 16 chtrc Dang guong mau trong viec thuc hien dtrong 16i, chfnh sach cua Dang va phap Ju~t ella Nha

_ - _ , _ oJ. A - _. ~ _

, ' _ '_" __ Y _ V < 'y_h t,~~~i: [_y _A < _

mroc. Day. la hlnh thiic hiiu hieu de bao dam cho can bo, cOng chuc nha nuOc ~I,!c hien t6t clnrc trach cua mlnn trong quan 19 nha nuoc.

Dang thirc hien su lanh dao dOi vci Nha ntroc bang phuang phap giao due, thuyet phuc, Thong qua phirong phap do, Dang tao cho can bo, cong chuc nhan thirc dung da.n va thirc hien d!y du dirong 16i chinh sach cua Dang va phap luat cua Nha nuoc,

4. M~t tran T6 quoc Vi~t Nam va cac t6 chirc chfnh trl - xa hQi trong h~ thong chlnh tr]

Trong he thong chfnh tri ruroc ta, M~t tran T6 qu6e Vi¢t Nam va cac t6 clurc chfnh tri - xii hoi co vi trf r5t quan trong,

La t6 chcc lien minh chfnh tri tl! nguyen cua cac t6 chuc va ca nhan tieu bi~u trong xa hoi, "Mat tran T6 qu6c Viet Nam iii hi? phan cua h¢ thong ehinh tri cua mroc Cong hoa xa h¢i chu nghia Vi¢t Nam do Dang Cong san Vi¢t Nam lanh dao, a co sa chinh tri cua chinh quyen nhan dan, nai the hien y chi. nguyen vong, ~p hop kh6i dai dean ktt toan dan, phat huy quyen lam Chll ella nhan dan, nai hi¢p thuong, ph6i hop va th6ng nhat hanh dong cira cac thanh vien, g6p phan gilt vii'ng d()c l$p dan toe, Chll quyen qu6c gia, toan ven tanh thO. th\lc hien thAng 19i sq nghiep cOng nghiep hoa, hien dai hoa da't mroc VI muc tieu dan giau, mroc manh, xa h¢i cOng bang, dan chu, van minh" (Dieu 1 LU$t Mar tran T6 qu6c Vi¢t Nam do Qu6c h¢i thOng qua ngay 12/6/1999).

Cac 16 chcc chmh tri - xii hoi khac nhu Tong Lien doan Lao dong Vi¢t N am, Doan Thanh nien Cong san H6 Chi Minh, Hoi Lien hiep Phu mi Viet Narn, Hoi NOng dan Viet Nam, Hoi C\fU chien binh Viet Nam ia nhirng t6 chuc tap hop rong rai nhfrng thanh vien tren co sa su d6ng nha:t ve nhimg plurong dien nhat dinh (gici tinh, lira tuoi, nghe nghiep .v.v ... ) co vai tro quan trong trong viec tham gia quan 19 nha nu6c va xii hoi, tham gia kitim tra, giam sat

" ,

~ _ I ,

- _ - A h , ,yY~~ -~.a_=_~O:::_':""<;::::..::__:;-_"":....':IJ.L

hoat dQng ella co quan nha mroc, t6 chuc kinh te, giao due cac thanh vien ella t6 chuc mlnh xay dung va baa ve T6 qu6e.

Trong m6i quan h¢ giua cac t6 clurc ehfnh tr] - xa hoi v6i Nha nucrc thl cac t6 ehuc chinh tr! - xii h¢i la chO dua eua Nha mrac, la "co so chinh tri cua chinh quyen nhan dan" (Dieu 9 Hien phap nam 1992). Nha mroc phai 1<;1.0 co sa phap iy, dieu kien tai chinh v. v... cho cac t6 chuc chinh tri - xii h¢i boat dong, dinh fa nhiing l.lnh tturc va phuong phap de cac t6 ehac chinh tr] - xa hoi tham gia quan ly nha rnroc. v« phia rnlnh, cac 16 chirc chinh tri - xa h¢i phai :siao due thanh vien eua 16 chrrc minh nghiem chinh chap hanh dueng 16i, chinh sach cua Dang va phap lu~t cua Nha mroc, tharn gia vao cac Iinh vue xay dung va hoat dong cua b¢ may nha nude, giarn sat heat dong cua co quan nha mroc, cua can bo va cong chuc nha mroc .

. V. VAN D~ HoAN THI¢N NHA NlfOC C(>NG HoA XA H(n CHU NGHIA VI¢T NAM

Hieu luc quan 19 cua Nha nude phu thuoc chu yeu vao st! hoan thien Nha mroc ve 16 chuc va hoat dong, Trang dieu kien cua nuoc ta hien nay, phuong huang chung ella viec hoan thien Nha mroc 13: day rnanh cai each to chirc va hoat dong ella "Nha mrcc, phat huy dan chu, tang cuong phap che nham xay dung Nha rnroc phap quyen xii h¢i chu nghTa cua dan, do dan, vi dan. Tir d6, noi dung CI,I tM ella viec hoan thien Nha mroc baa g6rn:

1. Cai each th~ ch€ va phuong phap hoat dQng cua Nha

mrac

Kien toan t6 clnrc, d6i moi pmrong thuc hoat dong cua Qu6c hoi rna trong tam Ia hoat dong lap phap; lam t6t clurc nang quyet dinh cac va'n de quan trong cua dA't nude, thvc hien quyen. giam sat t6i eao d6i vci toan bo hoar dong cua Nha nuOc.

-

--- --- ----

XAy dung met nen hanh ehinh nha nuoc dan ehu, trong sach, viing manh, tlmg buoc hien dai hoa, Phan cong, phan cap, nang eao tinh ehu dong ciia chfnh quyen dia phtrong, ket hop chat ehe quan ly nganh va quan ly lanh th6, thuc hien dung nguyen lAc t~p trung dan chu.

Cai each t6 clnrc va hoat dong cua cac co quan ur phap, nang eao tinh than trach nhiern cua co quan va can b¢ nr phap trong cong tac dieu tra, ba.t, giarn, giii, truy t6, xet xu va thi hanh an.

2. Phat huy dan chii, giU vfmg ky luat, ky cuong, tang cuong phap che xa hQi chf nghia

Thuc hien t61 quy eh€ dan chir, rna rong dan chu tnrc tiep a co sa, tao dieu kien M nhan dan tham gia quan ly xii hoi, khac phuc bieu hien dan ehu hinh thtrc.

Cham 10 eho can nguoi, bao v¢ quyen va loi Ich hop phap ella rnoi ngtroi.

D6i moi co che, xac dinh trach nhiern cua cac cap. cac co quan, can bo, cong chuc trong viec giai quyet kip thOi khieu nai, t6 cao ella cong dan,

Phat huy dan chu di dOi voi gill viing ky luat, ky cuong, tang cuong phap che, quan ly xii hOi bang phap luat,

3. Xay dl,l'I1.g dc)i ngO can bc), eOng ehue trong sach, c6 nang I1fe

Hoan thien ehe'd¢ cong vu, quy ehe can bo, cong clurc; dao tao, b6i duong can b¢, eOng chirc, truoc het la can b¢ Ianh dao, can bo quan 19. Sap xep lai doi ngil can bo, cong clurc thea dung chuc danh, tieu chuan.

4. DaD tranh chong tham nhung

TAng cuong t6 chirc va co che, tiep tuc day manh cuoc dau tranh chong tham nhiing trong bo may nha mroc va roan b¢ h¢ thong chinh tri, a cac nganh, cac cap, tir Trung irong den co sa.

BO sung, hoan thien CO che, chfnh sach, quy che, quy dinh ve quan 19 kinh te - tai chinh, khOng de cho ke xau loi dung,

Tiep tuc xoa bo cac thu tuc hanh ehfnh phien ha, nhat la a nhtmg Hnh vue, nhtrng khau de dy ra tham nhilng. Bao dam tfnh minh bach trong viec sa dung ngan sach nha mroc, tai chfnh cong ...

Cu the hoa va thirc hien nghiern nheng dieu earn d6i voi can bo, cong chirc, tnroc het Iii can bo chu chot, can bo quan ly. Kip thci IdJm tra, ket luan, c6 bien phap XlI ly nhtmg can bo, cong clurc c6 tai san bat minh. Xem xet trach nhiem phap 19, ki c8. trach nhiem :llnh SlJ d6i vOi ngum dung dAu co quan, dan vi a noi xay ra nhimg vu tham nhung Ion, gay hau qua nghiem trong.

1. Ban chat va nhUng d~e diim co ban ciia nha mroc?

2. Khai niem kieu nha ruroc, hinh thirc nha ruroc. Cac kieu nna mroc va hlnh thirc nha nude trong Iich sir?

3. Ban chat, d~c di6m, chuc nang cua Nha nude Cong hoa X8. hoi chit nghia Viet Nam?

4. B¢ may Nha rnroc Cong hoa xa hoi chu nghia Viet Nam: nguyen lAc to chuc b¢ may nha rnrcc; vi tri, tham quyen, co cau 16 chuc cua cac co quan nha rnroc; phan 10<;1i eel quan nha mroc a mroc ta?

--- ------------------ - --

Chuang II

PHAP W8T . CO"G CQ IJIEO CHi"H CAC QOR" He XiI HOI

Phap luat cua mOi nha nude, mot mat, rnang oo.n chat, d;}.e di~m eua nha nude ay, mat khac, cting mang nhilng d~e diem cua phap luat n6i ehung. Viec nghien ciru nhimg dac di~m chung cua phap luat lil dieu kien can thiet d~ xay dung mot h¢ thong phap luat e6 can eu khoa hoc, dong thoi ding M v~n dung e6 hieu qua cong cu phap luat vao viec quan ly nha nude, quan ly nen kinh te trong nhimg dieu kien cua Nha nude tao

I. BAN CHAT- vA NHO'NG D4C DIEM CHUNG ellA PHA.P LU~T

1. Nguon goc eua phap lu$t

Thea quan di~m trilt hQC eua Chu nghia Mae- Lenin, nh8. nuac va phapluat Is nhung b¢ ph$n ella kien tnic thirong tang, ra dm dOng thm va t6n t~i trong nhilng xi hQi VOl nhiing dieu kien nha:t dinh, Nha num: va phap luat eo cling nguon g6c hinh thanh trong cac xi h¢i di phan chia thanh cac giai cap, dau tranh giai cap da phat trien den m¢t mire dQ can thiet va vi vay, nha nude va phap luat eo cimg ban chat,

Neu nhu xii h¢i kh6ng phai hie nao cung eo nha nuoc, dii nrng eo thci ky xi hoi khOng biet gl den nha nuoc va cung kh6ng eo y niern gi ve nha nude, thi xa hQi khong phai 11k nao ctlng dii eo phap luat, Cling nhu nha nude, phap luat la mot hien nrong xii hoi, no chi xuat hien va t6n tai a nhilng giai doan phat trien nnat dinh cua xii hoi nhu mot tat yeu cua lich sir nhan loai.

Trong ba1: cu xii hoi nao, d~ ;Xii hoi co tM t6n t~i va phat tri~n thi cac quan M giira nguoi voi ngiroi - quan h¢ xii hoi - phai wan theo cac quy tac chung nhat dinh, Nhimg quy de chung ay t6n tai trong ta-t ca cac linh vue hoat dong cua dm s6ng xli hoi: trong san xuat, phan ph6i, trao dOi, tieu dung; trong sinh hoatchfnh tr], xii hoi, nghe thuat, ton giao, gia dlnh v.v ... Nguai ta goi do Ia cac quy tAc xir sl! chung. Nhung trong cac giai doan phat trien khac nhau cua xli h¢i Ioai nguoi, nhimg quy tAc xu su chung ay hinh than:! thee nhtmg each khac nhau va bieu hien diroi nhimg hinh thtic khac nhau.

Trong xli h¢i cong san nguyen thuy, khi xii hoi chua phan chia thanh giai cap, chua c6 su d6i l~p ve loi ich kinh te giira cac t~p doan ngum thl cac quy tAc xu su chung ay hlnh thanh mot each nr phat, xuat phat tu nhu cau, loi feh chung cua ca cong dong va cilng la Ioi Ich cua m6i thanh vien cong dong. Hlnh thirc t6n tai cua cac quy uie xu su chung ay la cac phong tuc, tap quan, hoac dum hlnh thuc cac Ie nghi 16n giao va diroc dam bao thirc hien bang sl.! tl! giac cua rn6i ngum va bing uy tin tl! nhien ella cac thu linh cong dong.

Khi xii h¢i cong san nguyen thuy tan va. xa hoi co giai dip xuat hien, mot xa h¢i rna e6 SI! d6i I~p ve loi Ich kinh Ie giira cac nhom, cac t*p doan ngum, [hi mau thudn giai cap va S1! dau tranh gifra cac giai ca'p v6'i nhau ngay cang tro nen gay gAt. Trang dieu kien do d~ giii cho xa hoi trong vong tr~t tl! ohat dinh, nhir da phan tich trong Chuang I, giai cap nam trong lay nhtmg Iuc luqng san xuat chu yeu, nhimg ella cai vat chat chu yeu ella xii hoi 16 chirc nen mot thiet che dac biet vci nhimg cong cu dac bi¢t, thiet che' do la nita nuac. Khi co bo may nha mroc trong tay giai cap do tra thanh giai cap th6ng tri xii hoi, D~ bao ve 191 ich cua minh, giai cap thong tri thong qua nha mroc d~t ra nhirng quy d.c xu SL! moi va dung sire rnanh cua quyen luc nha ruroc bat buoc rnoi ngiroi trong

xii h(ii ph iii tuan theo va khi do. pluip luat dii xuat hien trong dCri s6ng xii hoi.

Khoi dAu. cac quy tiic x~ 51! ella phap luat chu yeu diroc hinh thanh bang viec nha nuae thira nhan cac phong tI;IC tap quan dii co san trong xii h¢i phu hop voi loi Ich ella giai cap thong tri. Sau nay, phap luat dtroc nha mroc true tiep d~t ra va ban hanh de' toan xii hoi thirc hien.

2. Khai niem va dac di~m chung ella phap luat

Phap ludt Iii h¢ thong cdc quy tilc Xlf su co tinli bilt buqc chung do nh« nuac dtlt ra vii bdo dam thuc hien, flu?" hi¢n y chi clio giai cdp lil6ng tri nluim diiu chink cdc quan h¢ xd hQi, (go ldp Irqt tu; t;n dinh cho su pluu triln xd h(Ji.

Phap luat cua cac nha mroc khac nhau co nhimg d~e diem rieng phu hop voi nhimg dieu kien cu tht cua hinh thai kinh te - xa hoi rna nha nude va phap luat d6 diroc xay dung va t6n tai. Song, phap luat cua moi nha nude co nhirng d~c diem chung, duoc rut ra tu khai niern tren ella phap luat.

a. Tinh giai cap cua pluip lu~

Viec phan tich nguon g6c cua phap luat da chimg 10, phap luat ra dCrl truoc h€t lu nhu C&U baa v~ lqi Ich ella giai cap th6ng tri trong xii hoi c6 giai clip, tM hien 9 chi cua giai cap thong tri, Trang xa hoi co d6i khang giai cap, phap luat phan anh wong quan luc lucng giira cac giai cap, su thoa hiep giiia cac giai cap. cac nhorn, cac tap dean co 19i Ich d6i lap nhau. VI. vay xet ve bin chat, phap luat luon mang tinh giai cap sau sac. Nhirng quan diem coi phap luat Ia su the hien mot "9 chi tl! do" la nhimg "chan ly vinh hang" co gia tri nhu nhau doi voi rnoi xii hoi, rnoi thOi dai, rnoi dan toe la nhung each giai thich duy ram v~ phap luat rna thirc chat c6 muc dich che giau ban chat giai cap cua phap luat,

l, _' _- ,', \~ ~ f- --'-i :_;-~ t~-~-~ _~-_-=-" ~ I-~~ !~~'~Yf:=~<if: .-'~, ft:<;'1:~~.L~rr~X ~-=-= ~ - J_',"$it~b~~~-=1 ~

-- -- --- --- ---. __ -

Nhung Y chi ella giai cap th6ng tri the hien trong phap luat khong phai Ia y mu6n chu quan ella mot ngiroi, mot nhom ngiroi nao trong giai cap th6ng trio Xet cho den cung Ia do cac lei ich kinh te khach quan ella giai cap do, ciing lue la do cac quan he san xuat khach quan rna giai cap do la dai dien quyet djnh, Chfnh tren quan diem do c. Mac va F. Ang- ghen, khi ban vi! ban chat ella phap luat cua nha mroc t11 san, da viet: .. Phap luat cua cac ong cling chi Ia y chf cua giai cap cac Ong diroc de len thanh luat. Cai y chi rna n¢i dung III do cac dieu kien sinh hoat v~t chat cua giai ea'p cac Ong quyet dinh" (C.Mac va F. Ang -ghen: Tuy~n tap, Tap 1. Nxb Sij' that, Hll N(li 1962. Tr 42).

Vi vay khi noi den tfnh giai cap ella phap luat cling d6ng thai c6 nghia la khang dinh tinh chat bi quy dinh boi cac dieu kien kinh te khach quan cua no. C. Mac dii tung noi, phap luat khong bao gio co the eao han trlnh d¢ kinh te cua xa. hoi,

Quan h¢ giua phap luat voi chinh IIi va kinh te Ia nhiing m61 quan h¢ thirong xuyen va quan trong trong moi X8. hoi.

b. Tinh xtf h~i ella phap lut#

Trang thuc te', ben canh cac quy tae xu sl! bi chi ph6i bCri lei Ich ciia giai eap th6ng tri con c6 cac quy tac xu sl,l' khac xuat phat tic nhu cau chung ella den s6ng xii hol. Nhiing quy lAc d6 dieu chinh cac hanh vi, each xu SI! mang tfnh phO bien phu hop v6i lqi Ich ella da s6 trong cong d6ng phan anh cac nhu e4u, quy luat t6n tai khach quan cua xa hQi rna bat ky xa h¢i nao vai chfnh th~ nha mroc nao cung phai tuan thu. Trong dieu kien t6n tai nha mroc, v6i ur each III nguoi quan ly moi mat cua doi s6ng xa. hoi, nham giii' cho cac hoat dong trong xii hoi ton tai on dinh, trong vong kiem soar thl nha rnroc cung the che hoa cac quy tic do thanh phap luat, Nho v*y rna cac quy tiic xir su nay duoc tip dung mot each ph6 bien, th6ng nhat han, va do vay eo tac dong manh me. hieu qua han d6i voi dm s6ng

xi hoi. Phap lu~t cua cac nha rnroc dJ!.t ra de dieu chinh phan 16n cac quan he xii hoi,

Vi v~y khi khang dinh tfnh giai cap cua phap lu~t thl cilng d6ng thoi phai nhan manh den tinh xa hoi cua phap luat, d€n gia tri xi hoi to 16'n cua phap luat.

c. Tinh quy pham cua phdp lU{i1

Nhu tren dii noi, phap IU~l la nhung quy tac xu sir VI no luon luon la khuon mau, la tieu chuan cho cac hanh vi va each xu su cua con ngubi d6i voi nhau, Trong cac moi quan he xii hoi, con ngiroi can cu vao cac quy tac do rna xac dinh hanh vi cua mlnh, xern rnlnh diroc lam gl, phai lam gl, hoac khong diroc lam gl, rna virot qua giOi han do la vi pham phap luat, Khoa hoc phap 19 goi cac quy lac xu su do la cac quy pham, Tinh quy pham, vi v$.y, la d~e tnrng von co cua phap Iu<\\1 noi chung.

Trong xii hoi giira con ngiroi vci nhau co ra't nhieu mol quan he qua Iai phirc tap tren nhieu linh V;l~ khac nhau cua dbi song. Do d6 cac quy rae xu 51! cua phap luat khOng th~ la cac quy Ule Ie le, rai rae rna 13 m¢l h¢ thong cua rat nhieu cac quy lAc ql the, c6 su thong nhat ben trong nhat dinh. Co sa tao nen 51! th6ng nhat ffy chfnh Ia y chi cua giai cap th6ng tri, rna y chi nay lai dua tren nhirng dieu kien kinh te khach quan,

Tuy nhien trong xli hoi khong phai chi co phap luat moi co flnh qu y pharn. Cac quy lac xu su khac trong xii hoi nhu dao due, cac lin dieu cua mot tOn giao, cac quy lac hoat dong cua mot t6 chirc xa hoi duoc ghi nhan trong dieu I~ cua no v.v ... cung deu c6 tfnh quy pharn. Nlurng so vOi cac quy [,k xu 5lJ khac thl cac quy pharn cua phap luat e6 tinh ba.t buoc va tinh phO bien. Noi la bAt buoc vi viec tuan theo cac quy rae ay khong phu thuoc vao y muon chu quan cua nguoi dang hanh dong. Da la phap luat du mu6n hay khong muon, Uit ca moi ngiroi deu phai tuan theo. Tfnh bAl buoc,

con goi la tinh cirong che, la thuoc tfnh cua phap luat rna thieu no cac quy tAc xu SI! nay khong con III phap luat nira, Tinh quy pham cua phap Iuat di li~n voi tinh pho bien, nrc Ja no co tfnh baa quat, rong khap hem so voi cac quy pharn xa hoi khac, Neu cac quy pharn xii h¢i khac chi baa quat mot s6 Iinh vue, hay d6i nrong nao do thi quy pham phap luat co th~ lac dong den tat ca cac Iinh vue, cac doi nrong trong xa hoi, DAy la sl! khac bier co ban va cling III lIU the cua phap luat so voi cac quy pham xii hoi khac trong viec dieu chlnh cac quan h¢ xii hoi,

PMp lu~t, VI vay, baa gia cling gem mot h¢ thong cac quy tAe xu str co tfnh bAt buoc chung.

d. Tinh nhd mtuc ella phap luat

Ve han chat, phap luat the hien y chi cua giai cap thong trio Nhung ban than y chi cua giai cap thong tri lai chua tnrc tiep tnJ thanh phap luat, Muon co phap Iuat, giai cap thong tri phBi c6 cac phuong each thich hop bien y chi cua rnlnh thanh y chi nha nuoc, Tren co sa do, nhil mroc thong qua cac co quan chuyen mon ella rnlnh the hien y chi do thanh phap Iuat dum nhfrng hlnh thirc CI,I tM thich hop, DAy cling chfnh la dac diem phan biet cac quy pham phap luat v6i. cac quy pham xli hoi khac,

Nha nude khong nhiing dat ra phap luat rna con la ngiroi dam baa cho phap luat duqc thirc hien trong thuc Ie dill song bang quyen ll!c v6n co cua mlnh. Viec dam baa cua nba ruroc doi v6i phap lua: duqc thirc hien th6ng qua viec ap dung cac bien phap ve kinh te, tu tuong, t6 chirc ... va tat nhien cil cac bien phap cirong ch€ khi do thiet, Tinh bit buoc, tinh cirong ch€ cua phap luat cling khac vci cac quy pharn xii hoi khac iii a chb do Ia su cirong che mang tinh nha mroc, do nha nuoc tien hanh. VI vay co th~ noi, phap luat 1<\ y chi cua giai dip thong tri bieu hien diroi hlnh thirc nha mroc.

Cho den nay xi! hc)i loai nguoi da biet den b6n kieu phap Iuat nrong lIng voi b6n kieu nha rnnrc trong lich si'r: phap luat chiem hfru nO 1¢; phap lul}t phong kien; phap luat tu san; phap lul}t xi! hc)i - chu nghia. Moi kieu phap luat mang ban chat, d<}c diem rieng cua kieu nha m.roc urong irng.

3. Ban chat, vai tro cua phap Iu;jt Nha mroc Cong hoa X3 hQi chu nghia Vi~t Nam

a. Ban ch(ft cuo phtip lut,U Nhd nuoc Vi4t Nom

Cilng nhu rnoi nha nuoc khac, ban chat, dac diem phap luat ella Nha ruroc ta phu hop voi ban chat, dac diem cua Nha nude, do ban chat, d~c diem va nhUng nhiern VI,! cua Nha mroc ta trong umg thoi ky each mang quyet dinh,

DiI~u 2 Hien phap 1992 (sua deli) xac dinh: "Nha mroc Cong hoa xii hc)i chu nghia Viet Narn la Nha mroc phap quyen xi! hoi chu nghia ella nhan dan, do nhan dan. VI nhan dan. Tat ca quyen hrc nha nude thuoc ve nhan dan rna nen lang la lien minh giua giai cap cong nhan voi giai cap DOng dan va d¢i ngil tri thirc".

Nha nuoc do d~t dum su lanh dao cua "Dang Cong san Vi~t Nam, d¢i tien phong cua giai cap eOng nhan, dai bieu trung thanh quyen lqi cua giai ec1p cong nhan, nhan dan lao dong va ella ca dan toe, theo chit nghia Mac - Lenin va nr lUang H6 Chi Minh" (Dieu 4 Hien phap 1992).

VIle d6, phap luat cua Nha mroc ta ve ban chat IS. phap lu~t xi! h¢i chu nghia, no tM hien y chi cua giai cap cong nhan, dong thai phan anh, the hien y chf, loi Ich ella cac tang lop nhan dan lao dong khac va cua ca dan toe. Co st! thong nhat d6 la do trong xa h9i ta hien nay co 51! th6ng nhat ve eo ban, lau dai gilia loi feh cua giai cap cong nhan, giai cap nong dan. lang lop trf thuc voi loi ich cua ca dan t9C. Do Ia muc dich "bao dam va khong ngimg phat huy

quyen lam chu v.! moi mat cua nhan dan. thtrc hien muc tieu dan giau, nuoc manh, xii hol eOng bang, dan chu, van rninh, moi nguoi e6 cuoc s6ng a'm no, tl! do. hanh pluic, e6 di.!u kien phat trien toan dien'' (Dieu 3 Hien phap 1992).

N6i phap luat the hien Y chi va loi Ich ella roan the nhan dan Jao dong khOng e6 nghia la phu nhan tinh giai cap cua phap Iuat cua Nha nucc tao d6i lap n6 voi duong 161, chfnh sach ella Dang cua giai cap cong nhan, Van M la a cho, khi phap luat phan anh, bao v~ loi Ich ella cac giai cap, ella dan toe phai dUng tren nhUng quan diem, the hien trong chll tnrong, duong 16i, chfnh sach ella Dang Cong san Viet Nam. D6 la mot nguyen rae hang da.u ella phap luat mroc ta trong giai doan hien nay. Trong nen kinh tl! nhieu thanh phan, duong nhien con t6n tai cac loi Ich khac nhau cua cac giai cap, cac tang lap xa hoi, Phap luat cung duong nhien phai bao ve, phan anh ta't d. nhUng 19i Ich chfnh dang d6, nhung phai phi) hop v6i dinh huang phat trien cua nen kinh tl! nhieu thanh phan, phil hop v6i quan diem cua Dang va Nha rnroc tao

SI! ket hop chat ehe gifra tfnh giai cap san sac va tinh nhan dan rong rai la mot d~c diem dang chu y clla phap lu~t Nha nuoc ta hien nay.

b. Vai tro eua phap luq.t Nha nuue ta hifn nay

V 6i muc tieu xay dung mot Nha nude phap quyen xa hoi chu nghia, phap luat a mroc ta hien nay e6 vai tro dac bier quan trong.

* Phap /It<;lt fd c6ng cu thuc hien duang l6'i chinh sach Clia

Dang.

SI.! lanh dao cua Dang Cong san Viet Nam 18 nhan t6 quyet dinh dam bao thing lei ella each rnang mrcc ta trong cOng cuoc bao v~ va xay dung da't mroc tnroc day ding nhu trong cOng cuoc doi moi va tien len cOng nghiep hoa, hien dai h6a hien nay. Dang lanh

_ - -= ~ -=-_ _ _ _ _ _ - _ A

- ... - - <: - - - =- - - - - -

I:.. • .: -.:. ,- - -_ - h ~ < .. , - -_ ----=--

- _ '.-.J _' - '_ ~.. L -::I ,~, _- - , _..!:.._ '_ < {'

dao tnroc he't va chu yell bang each Dang vach ra dllC1n.g 16i, chinh sach cho m6i giai doan phat trien cua each mang tren co so phan tich khoa hQC tinh hinh thuc re, van dung sang tao cac nguyen 19 cua chu nghia Mac - Le-nin, nr nrong H6 Chi Minh vao thirc ti~n Viet Nam. Chinh vi the M thuc hien sl! lanh dao cua Dang, van de co y nghia quyer dinh Hi phai co nhiing phirong phap thich hop va khoa hoc lam cho duong 16i, chinh sach cua Dang di van thirc te dai s6ng, bien thanh 9 chi, nguyen vong, thanh hanh dong cua khong chi giai cap cong nhan, khong chi cua cac dang vien cua Dang rna la cua toan the nhan dan, cua toan xa hoi. Ngay nay Dang earn quyen, tra thanh hrc luong lanh dao Nha mroc va xa hoi thl viec the hien cling nhu t6 chuc thuc hien dirong 16i. chinh sach cua Dang truce het va chu yeu phai bang Nha rnroc va thong qua Nha nuoc. Duong 16i, chfnh sach cua Dang phai diroc tM che h6a, tra thanh phap luat Nha mroc. Tren 9 nghia do. phap luat Ia sl! bieu hien dum hinh thirc Nha mroc cac dirong 16i. chfnh sach cua Dang thanh hien thuc sinh dong trong cuoc song, M~t khac, bang viec the ch€ hoa thanh phap luat, dirong 101 chu tnrong chinh sach cua Dang bien thanh nhiing quyet dinh quan 19 mang tfnh quyen Il!c nha mroc, teO thanh cac quyen va nghia V\1 phap 19 cy the cua cac ca nhan, t6 chuc dugc thee hien mot each tnrc tiep, chfnh x8.C, thong nhilt trong ca nuoc, trong tlmg nganh, timg dia phirong, timg don V! co s6.

* Phap iUljl Iti cong cu thuc hi~" quyen lam chu Clia "han dan lao dqng:

"Nha mroc bao dam va khong ngirng phat huy quyen lam chu ve moi mat cua nhan dan ... " (Dieu 2 Hien phap 1992). DO ia van de thuoc ban chat cua Nha mroc tao

PMp luat phai quy dinh C1,l the, bao dam day du, thirc te nguyen tac: moi quyen hrc trong nuoc deu thuoc ve nhan dan. Nhan dan phai la ngiroi thuc su xay dung nen Nha nuac cua mlnh, tham gia vao cac cong viec Nha mroc, kiem tra su hoat dong ciia cac eo

- ---

..:-~ _ x I h ~ h ~ ~ J~ Yo c ,) ; , -,

quan nha mroc, Phap luat cung phai quy dinh ro nghia vu trung tnanh va phuc v1,1 nhan dan m¢t each t~n tuy ciia cac eo quan nha rnroc va can bo cOng chuc nha mroc trong vi¢c thirc hanh cong vu: chong thai d() vO trach nhiem, hach dich, cua quyen, bai trir nan quan lieu, tham nhilng, ngan ngira tinh trang mot s6 can bo cong chuc nha mroc bien thanh lop nguoi d~c quyen, d~e 19i.

M;}t khac m6i cOng dan khi thuc hien quyen lam chu, thuc hien cac quyen til do, dan chu cua mlnh khong duoc lam 16n hai den loi Ich chung cua xa hoi, Ioi fch va cac quyen nr do, dan chu . cua cOng dan khac, Vi vay, Ie nr nhien viec thuc thi quyen tl;f do, dan chu phdi co phap Iuat, trong khuon kh6 phap luat. Phap luat phai co du d~ bao dam thuc hien phuong cham cong dan dtroc tl! do lam nhirng gl rna phap luat kh6ng earn. Phap luat phai ghi ro cac quyen va nghia vu eiia cong dan. doi hoi rnei cong dan phai co thai d() cham 10 den lqi feh chung ella tap the, ella xii hoi, lam tron nghia VlJ. ella mlnh d6i voi Nha ntroc, voi T6 qu6c. D6i vOi nhimg ngum khong tl! giac tuan thu phap luat thl phai ap dung nhiing bien phap cuong che, bA't eli ai vi pham cflng phcii bi xu Iy thfch dang thea dung phap luat.

* Phdp lugt IG cong cu qudn Ii dia Nlu) nuac:

Nhu tren da phan tfch, phap lu~t do nha nuoc ~t ra va baa ve, Nhimg m<}t khac cting phai thAy rang. nha rnroc nao ciing d.n phai co phap luat d~ thuc hien vai tro quan 19 ella minh d6i v6i xa h¢i. Nha nu6c cai tri, quan ly xii hoi co the su dung nhieu cOng C1,l. bien phap khac nhau. Nhirng cong cu co hieu hrc va d~c trung nha] ella nha nucc van Iii phap luat. Co th~ noi, nguoi ta khong the quan niern duoc co mot SI! quan 15', cai tri cua Nha nuoc rna lai khong co phap luat,

NhB. mnrc su dung phap Iuat khong chi nharn trirng tri, tran ap, cufmg che, giii' cho xii hoi trong vong trat ur eo 19i cho giai cap thong tri rna con la cong cu quan trong d~ cai tao cac quan h¢ xa

hoi co., 16i s6ng cu, t6 chirc xay dung va dieu hanh mci linh V1!c kinh te, van hoa, xa hoi, giao due, khoa hoc, cong nghe, rna ducrng eho cac quan hI} xii h1}i rnci phat trien phil hop vm quy luat kinh t€ khach quan.

Vi vay, ngay nay phap luat cua NM nuoc ta khong chi b6 hep a chirc nang cirong che, trimg tri rna dieu quan trong no can la cong cu huang dan, khuyen khfch, thuc dAy, dieu chinh S1,( phat trien cua xli hoi, d~c biet trong S,! phat trien cua nen kinh te da't nuoc. N6i each khac, phap luat can t<.10 moi tnrong cho cac quan h¢ kinh te moi phat trien.

Voi y nghia do, phap luat cua Nha nuoc ta hien nay c6 vai tro vo cung quan trong trong viec "phat trien nen kinh te thi tnrong dinh huang xli hoi chu nghia, Co cau kinh te nhieu thanh phan v6i cac hlnh thirc t6 chtrc san xuat, kinh doanh da dang dua tren che' d¢ so hfru toan dan, sa huu t~p the, sO huu nr nhan, trong do so hiiu toan dan va sa hfru tap the la nen tang" (Dieu 15 Hien phap 1992). De dap irng yeu cau do, phap lu~t phai 4-0 nen mot rnoi tnrong phap ly thuan lei cho hoat dong tu do kinh doanh phat trien, tao cho moi cOng dan c6 nhieu co h¢i khac nhau de lam an, sinh s6ng, kinh doanh thea phap luat, bc'io vI} cac quyen sa hiiu hop phap, cac nguOn thu nhap hop phap. M~t khac, phap lu~t cling 4-0 eo sa de Nha mroc co the thuc hien dug<: vai tro ngum dieu hanh nen kinh te thi tnrong, huang no phat trien thea cac rnuc tieu da dinh, kha.e phuc, han che nhilng m~t trai v6n co Clla nen kinh te thi tnrong. Phap luat cfing phai lit cong cu de Nha mroc kiem soat cac hoar d¢ng kinh doanh, irirng tri rnoi hanh vi kinh doanh phi phap, thuc hien su cong bang trong san xuat, phan ph6i.

Mot vai tro quan trong khac cua phap luat trong quan ly nha ruroc 1a n6 xac lap, cung co va hoan thien nhilng co sa phap 1y cua quan 1y nha mroc, dac biet 1a quan 19 nha nuoc ve kinh te. nham phat huy eao nhat hieu hrc ella tat ca cac co quan trong bo may nha

---- -~ ~-~-~--

--~--=- - - --= - -

-.,_- - - - --~ - - - - - -

~f?~ ~:~I:\ lJY A ~ r - I - - - - ~- - -

:::_.=....__ t..-%r'J.:r;;;-::=----l.=, i\*-,"=-- ~

__ --

mroc. Mu6n vay, phap luat phai xac dinh ro cac nguyen ta.e t6 cturc va hoat dong, cung nhu tham quyen ella cac co quan nha ruroc va ella ttmg can bo, cong chirc nha nuoc, VI the, phap luat hien nay ella Nha rnroc ta phai la co sa phap Iy d~ hoan thien b¢ may nha mroc phu hop voi co che quan Iy moi, til hoat dong l~p phap den hoat dong hanh phap va tu phap, Trang do, trong tarn tnroc mat HI. dii each mot biroc nen hanh ehinh quoc gia nhu Nghi quyet HQi nghi Ban Chap hanh Trung UC1ng Dang Hin thii 8 (Khoa VII) da chi ra,

Tu SI! phan tfch a tren c6 the di den ket luan la; Nha mroc ta cting nhu bfft ky mot nha mroc nao deu phai sir dung phap luat nhu lit. mot cong cu chll yeu de th!!c hien vai Ira quan Iy ella mlnh va VI vay, viec quan Iy bang phap luat cung la mot di_le tnrng ella viec quan 19 nha mroc.

Nhs mrcc quan 19 xii hoi bang phap Iuat thong qua mot s6 co che nhat dinh duoc goi 1ft ca chi'die·1I chinb cac quan hf xii h(Ji Mng phdp lU~/, Sau day, qua viec nghien ctru nhUng khai niern phap ly co ban: quy pham phap luat; quan M phap luat; y thue phap luat; phap che, khi lien ket giira nhUng khai niern nay, chung ta nam duqc nhUng each tlurc, phirong phap rna Nha nuoc Hie dong vao cac quan M xl( h¢i thong qua phap lu~t. N6i each khac, qua d6 c6 thti thify duoc co che' cua viec di~u chinh bang phap luat d6i v6i. cac quan h¢ xii hoi.

II. QUY PH~ PHAp LU~T

1. Khal niern va nhftng dac di~m cua quy pham phap

luat

Trong doi song xa hoi, moi ngiroi luon phai tuan thea nhilng quy tic chung nhat dinh trong cac quan h¢ giira can ngiroi voi nhau. Khoa hoc phap lSi goi cac quy tac xu su chung d6 1ft cac quy pharn. Tuy thea nguon g6c hinh thanh va pham vi tac dong, cac

..

F

.r:.==r=r=mm:t

quy pham do e6 tM 13: quy pharn dao due, quy pham ton giao, quy pham eua mot t6 chirc xii hoi, quy pharn phap luat, Nhu vay, quy pham phap luat la mot trong so nhirng quy pham xii h¢i.

QIIY pham pluip ludt la nhiing qllY Idc XI( S~( co tinli bdl bll9C chung do Nha nuac dtjt ra va bdo ddm thuc hi¢n. the' hien y chi clla giai cap tluing tri nhGm dieu chlnli r(Tc quan h¢ xli 119i, tao Igp tr~t tlf on dinl: clio S~( phtit trie'n xd lI!)j.

Phap luat cua mot Nha mroc la su thong nhat cua mot he thong cac quy pham phap luat. M6i quy pham co the xem nhu mot "dan vi phap luat", mot te 00.0 cua mot co the thong nhat la roan be nen phap luat noi chung.

La mot quy pham xii hoi, quy pham phap luat co tiit ca nhilng dac tnrng ella quy pham xii hoi noi chung. M6i quy pharn phap luat d~t ra nham tac dong, dieu chinh mot loai quan he xii hoi nh~t dinh, no khong quy dinh tnroc nhirng ngiroi cu th~ phai ap dung, khOng han che s6 Ifin ap dung, rna hoat dong thuong xuyen, lien tuc, l~p di lap lai van bA't eli" hie nao khi trong IhJ!C tien xuat hien nhimg SI! kien phu hop v6i nhiing tinh huang rna mot quy pharn da du lieu truce. D~y Iii tinh ehift quy pham cua mol quy pharn xa hoi.

M$t khac quy pham phap luat con e6 nhiing d~e diem rieng phan biet v(ri cac quy pharn xii hci khac, Nhfrng d~e diem d6 ding ehinh HI. nhiing d~e diem cua phap luat rna b tren da phan tich, do la tinh giai cap, tfnh xa hoi, tinh nha nucc cua n6.

M¢t quan M xii h¢i duoc phap luat dieu chinh Mt d~u tu khi Nha rnroc dua ra cac quy pharn phap IU1).t lay no lam d6i tuqng lac dong, khi do quan he xii hoi trc thanh quan h¢ phap luat, Kh6ng co quy pham phap luat thi khong the co su dieu chinh bang phap luat, Viec Nha ruroc d;;tt ra quy pham phap luat diroc coi la dieu kien can, truce het d~ dieu chinh cac quan h~ xii hoi.

- -,

- - -

,: ~<~~ -,: _'yA-~: - ~~~:~<:-'_<l-J -_;~~~-~-~~~~ ;?f'- __ ~~ - _,~~

- - ------ ------- -- -

2. Co cau cua quy pharn phap Iuat

La nhirng quy tac xu S\! chung, bit buoc moi ngirci phai thtrc hien, m6i quy pham phap Juat doi hoi phai duoe trlnh bay ngan gon, chat che, co sl,l' khai quat cao lam cho nguoi doc d~ hieu, de nhc, gay ~n nrong manh me d~ de cho viec thirc hien. Vi vay, cac quy pham phap luat duge trinh bay thea m¢t co cA'u nhA't dinh, g6m nhirng b¢ phan cA'u thanh, Nhin chung cA'u thanh ciia mot quy pham phap luat baa g6m 3 b¢ phan: gia dinh, quy dinh, che tai.

Q. Gidd!nh:

La be phan cua quy pham phap luat trong do neu r5 voi nhUng dieu kien nao, trong hoan canh nao thi thuoc pham vi dieu chinh ella quy pham phap luat do.

Trong thirc te' khi trinh bay mOt quy pham phap Iuat, phan giii dinh co th~ la mot gia dinh tuyet dOl dl1t khoat, chi th~t rO. tMt chfnh xac nhtmg hoan ciinh, dieu kien C1,l the cua viec ap dung quy pharn phap luat; hoac la mot giii dinh tuong d6i dUt khoat, khOng chi ro nhUng d4c diem cu the rna chi neu nhUng d~e diem chung cua cac tinh tiet, cac sl! kien, Cac gii dinh cilng c6 tbe phan thanh giii dinh cu the. co nnh ehA't liet ke met vai tnrong hop rieng biet nao do; giii dinh triru nrong neu len nhimg dieu kien, hoan canh chung, c6 kha nang v~n dung rong rai vao nhieu tnrong hop cu the khac nhau.

Gia dinh la phan chi ra dia chi cua viec ap dung quy pharn phap luat va thong thuong diroc viet a phdn d~u mOi quy pham phap luat, Gia dinh cang cu tM. ro rang thl cang tao dieu kien thuan 19i cho viec ap dung quy pharn phap luat,

b. Quyd!nh:

La phan chi ra trong hoan canh, dieu kien da gift dinh, ngum ta diroc lam gl, phai lam gl va khong duoc lam gl, Quy dinh la phdn n¢i dung trong mot quy pham phap luat, n6 neu len nhimg

~ -.l - ' ~ I :=;::--:.

-- -- ---- -- -

hanh vi xu Sl! tieu cbuan, hanh vi "rnau" rna Nha mroc d~t ra d6i vOi cac chu tM khi tham gia vao cac quan h~ phap luat,

Theo tfnh chat cua cac quy dinh, nguei ta chia thanh: quy dinhmenh lenh, quy dinh tuy nghi, quy dinh giao quyen,

Quy dinh menh l~n" neu len mot each dlit khoat, ro rang dieu khOng duoc lam hoac dieu bat buoc phai lam. Do do, quy dinh menh lenh bao g6m quy dinh ngan earn va quy dinh bat buoc.

QIIY dinll u~y ngh! khong nell dlit khoat, r6 rang each xu sl,l nhlft djnh rna d~ cho cac ben duoc tt,l' thoa thuan, dinh doat trong pham vi nao d6. DAy 18. nhiing loai quy dinh thuong Mp trong phap luat dan su va phap luat kinh doanh.

Q"y djnh giao quyen la true ti€p xac dinh quyen han cua mot chirc vu. mot co quan nao d6 trong bQ may nha ruroc hoac xac nhan cac quyen nao do cua cOng dan, cua m~t t6 chaco

Cac loai quy dinh tren day tao nen cac loai quy pharn phap luat urong img: quy pham menh l~nh (bao g6m quy pharn ngan cam va quy pharn blit buoc), quy pham toy nghi, quy pharn giao quyen,

c. Chi tiJi:

La pMo chi fO neu lam hay khOng lam nhu phan quy dinh tht se phai chiu nhtmg hau qua phap ly nhu the nao, Che' [ai, VI v*y ta bo phan dam baa trong thuc te' tfnh cirong che cua phap luat. Thea cac nganh luat thl che tal dugc chia thanh: cht tili hlnh su, che tai hanh chfnh; che tai ky luat: che tai dan s1.,1'.

Clte'tai Mnl! S~( lip dung d6i voi nhimg hanh vi nguy hiem cho xii hoi bi coi la t¢i pham. Ch€ tai hinh su con goi Ia hlnh phat, Cac loai htnh phat bao g6m hlnh phat chfuh va hlnh phat bO sung duoc quy dinh trong Di~u 28 Bo luat Hinh s\I 1999 (xem C1,l the Chuang VII). Chi co Toa an rnoi co tharn quyen ap dung mot chC tai hinh S\I.

- -_ - .... ) -_ '-

- -- -- -- -----

cu tai han" chin". t~p hop qua cac van ban hien hanh bao

gdm:

+ Cac hinh thuc xu phat vi pharn hanh chinh ap dung d6i voi cac ca nhan, t6 clnrc co hanh vi cO y hoac vo y vi pharn cac quy dinh ella phap luat v~ quan ly nha nude rna khong phai la mot t¢i pham va theo quy dinh ella phap luat phai b] xir phat hanh chfnh.

Cac hinh thirc xu phat vi pham hanh chfnh bao g6m cac hlnh tlurc xu phat chinh, cac hlnh thee xu phat 1>6 sung duqc quy dinh trong dieu 12 Phap lenh Xit 19 vi pham hanh ehinh do Uy ban Thirong vu Qu6c h¢i thong qua ngay 2 thang 7 nam 2002.

+ Cac bien phap xu ly hanh chinh khac ap dung d6i vci ca nhan co hanh vi vi pham phap luat v~ an ninh, trat tu, an toan X3 hoi nhung chua den rmrc troy ciru trach nhiem hlnh su duoc quy djnh trong Dieu 22 Phap Ienh Xu ly vi pharn hanh chinh 2n/2002.

Ngoai rat mot noi dung khac cua ch€ tai hanh ehinh la cac hlnh thee xu ly ky Iuat d6i voi can bo, cong chuc nha rnroc trong qua trlnh thirc hanh cong vu duoc quy dinh trong Dieu 39 Phap l~nh can b¢. cong chirc do Uy ban Thirong vu Quae h¢i thOng qua ngay 26 thang 02 nam 1998 va duoc sua dOi b6 sung bang cac Phap lenh ngay 28/4/2000 va ngay 29 thang 04 narn 2003.

Chi'Mi kj lIt4t III loai eh€ tai rna ngum sir dung lao dong ap dung d6i v6i. nguot lao dong rna ho thue muon, sit dung theo hop d6ng lao d¢ng khi ngum lao dong vi pham ky luat lao d¢ng, n¢i quy lao dong, a1t~ tal ky luat diroc ap dung tnroc h€t trong cac doanh nghiep thuoc cac thanh phan kinh te cling nhu a nhllng om 'co thue rmron, su dung lao dong theo che d¢ hop dOng. Cac eh€ tsi ky luat bao g6m cac hlnh thirc ky luat va eh€ d¢ trach nhiem v~t chAt duoc quy dinh trong Dieu 84, 89 va 90 cua Bo luat Lao dong do Qu6e ht)i thong qua ngay 23 thang 6 nam 1994 va dugc b6 sung, sua d6i nam 2002.

y--::' _h -; -:.:.-, --~-' -=-~=- , _ ::-=:;~'~~~~=-~~..:.:J.~-X~=--:": __ ""':""=-=' ---

,~~:~~ ~~:~_. _~~< ~:~~~ :~:- -~: ~~:7;ftii$i~:J~~~y~t~fl,~~. ~ _

Che Iii; dan S{t la cac bien phap lac dong den tai san, hoac nhan than cua mot ben da: gay ra thiet hai cho mot ben khac. Cac hlnh tlurc CI.1 the nhu: boi thuong thiet hai, tra lai tai san da bi xam pharn, huy bo mot xu S1./ kh6ng dung.

Trong thirc te xay dung phap luat the hien thanh cac dieu luat C1,l the, khOng phai bao gia mot quy pham phap lu~t cling phai co cau du 3 be) phan nhu tren. De cho viec the hien diroc ngan gon, trong sang, thuan tien cho viec ap dung, cac quy pharn phap luat tlurong chi baa g6m gia dinh va quy dinh hoac gia dinh va ch€ tai, Nhtrng quy pharn phap luat khong co che tai khong co nghia la no khong co tinh cirong che, Dieu do co nghia lit che tai urong img nam trong quy pham phap lu~t khac. Vt vay, trong thuc te phai v~n dung d6ng thoi mot s6 quy pham phap luat lien quan voi nhau.

3. NhU'ng quy pharn phap luat d{lC biet

Ben canh cac quy pham phrip luat thOng thirong voi CO' cau nhu tren, trong thuc te cluing ta cling thtrong gJ1.p cac quy pharn phap luat loai khac rna no khOng g6m cac b¢ phan cau thanh lit gia dinh, quy dinh, eh€ tai. D6 ia nhtrng quy pham phap luat loai d~e bi¢t. Cac loai thirong gJ1.p la:

- Quy pham nguyen lAc dU'qe dung lam co sa xuat phat va tu nrong chi dao eho viec xay dung va thi hanh cac quy pham phap luat khac.

- Quy pharn dinh nghia xac dinh nhUng d~c diem, nhiing thuoc tinh ca ban cua sir v~t hay hien nrong, hoac cua nhfmg khai niern, nhirng pham tru duoc su dung trong van ban do.

V oi nhiing noi dung nhir vay, cac quy pham nay thuong duoc viet ngay a chuang dau hoac phan rna dau clla mot van ban quy pham phap luat.

DI. QUAN HE: PHA.P LU~ T

1. Khai nlem, ban chat ciia quan h~ phap luat

M6i quy pharn phap Iu;).t nham dieu ehinh mot quan he xii h(li nhat dinh, quan he giila ngum va ngum trong san xuat, trao dcii. phan phoi, tieu dung, trong sinh hoat ehfnh tri, xii hoi, gia dlnh v. v . .. Khi d6 mOi ben trong quan h~ xii h¢i buoc phai co nhOng each xu 51! nhat dinh phil hop v6i y ehi ella giai ea:p thong tri, vai doi hoi ella nha mroc tM hien trong cac quy pham phap luat, tro thanh ngtroi mang cac quyen va nghia vu phap Iy cu th~.

Quan /if phdp [u(it fa quan hf giita nguai vai nguai (quan h~ xa hrji) do mrjt qlly pham phdp [uq.t dieu chlnh, hilll hi¢n thanb quyen va nghia vu phdp Iy cu the'dia cdc bin. duac dam bdo rung S If cudng chi' nha nuac.

CO tM noi, viec xac lap cac quan he phap Iuat la bieu hien ket qua cua viec thuc hien phap luat trong dbi s6ng. Phap Iuat di vao tlnrc te dm s6ng thOng qua viec xac lap cac quan he phap luat cu the.

Cac quan M xii hoi, tnroc het la cac quan h~ san xuat t6n tai mOt each khach quan, do tinh eha:t va trlnh d¢ phat trien ella hrc hrong san xuat quyet dinh. Nhung mat khac cac quan M xii h¢i baa gib' cilng bieu hien thOng qua cac hanh vi xii S\! c6 rnuc dfch, co tinh toan, hanh vi co y chf cua can nguei. D6 Ia cac quan he y ehi ciia cac chu th~ cu the trong xii hoi. Quan M san xuat khach quan IS. SI! tcing hop tac quan h~ y chf cu tM, l~p di l~p lai, bi chi ph6i txJi nhtrng quy luat kinh t€ khach quan ella mot plurong thuc san xuat nhat dinh, Y chf ella ngtroi tharn gia cac quan h~ cu th~ do la do iQi _ Ich kinh te khach quan, ding tuc ia do quan h~ san xuat khach quan "quyet dinh, Nhirng trong timg tnrong hop cu tM, a cac thai di~m cu

the, con nguai nhan thirc ve loi feh cua rnmh va tfnh toan de xir s1,1' tren co so loi ich chii quan cua mlnh, VI vay, cac quan h¢ do ho tao

----~-----

- r - _ -

"I - 1:':" -

- y 1- ....

,f. ~,..~ -

~~~~~:~~'~~, ~ ~L __ ~_- ~ ~~~:~' ~~ ,~:~.~~~ ~y _'_,_',_" _

ra trong y chi cM quan cua ho, c6 nhiing tnrong hcp khOng bieu hien dung, tham chi di nguoc lai cac lQ'i i'ch kinh te khach quan, tuc Is di ngtroc lai yeu du cua quy luat kinh te khach quan.

Phap luat dieu chinh cac quan h¢ xii hoi, cac quan h~ san xuat khach quan chfnh bang viec tac dong (11!c tiep vao quan h¢ y chi, bien cac quan h¢ y chi d6 thanh cac quan h¢ phap luat, nrc Iii buoc cac ben trong cac quan h¢ y chi d6 c6 each Xlr s,! phu hop voi y chi cua giai cap th6ng tri the hien trong phap luat. Vi v~y trang mot xB: hci, neu giai cap cam quyen Iii. dai bi~u cho xu the tien bo cua lich sfr, 19i Ich kinh te cua no phil hop voi yell du ella cac quy l~t kinh te khach quan thl phap luat co lac dong thuc day, rna dU'Crng cho 51.! phat triin kinh t€ va phat trien xB: .hoi noi chung. Ngircc lai, khi giai cap cAm quyen dB: tro thanh phan d¢ng, quan h¢ sin xuat rna 06 dai dien dB: tra thanh lac h~u, tht phap luat tra thanh lvc luong can tro. kim ham si,I phat trien cua xl} hoi,

Cung nhu phap lu~t, quan he phap luat la nhtrng quan h¢ xB: noi thuoc kien true trnrong tang, duoc xay dung teen mot co sa kinh te nhat dinh, do co sO kinh te quyet dinh, nhung no cling co tac dong tra lai manh me den co sa kinh 16.

2. Chu thi cua quan h~ phap lu~t

C lui the' Clla quail h~ phap lu~t It} nhiing ca nhan hay to' chuc dua rrbi ca sci c,ia cae quy pham pllap lugt rna tham gia VaG cae quail h4 phdp hufl. tro tluinll "gum mang cdc quyj" va nghia \.'1.1 pluip /"y ql thl.

N6i each khac, chu th~ ella quan h¢ phap lU~1 lit cac ben tham gia vao quan h¢ phap luat, Do eo the til nhUng ca nhan hay td chirc. C6 nhirng tnrong hop, nha nuoc cling tham gia vao nhieu loai quan M phap lu~t khac nhau va la chu tM d~e bi~t ella cac quan h¢ phap luat d6.

a. Chu thlla cd nhan:

Khi Ia ehu th~ cua quan h¢ phap luat, mot ea nhan eo the Iii chii th~ tnrc tiep hoac chu th~ khOng tI1J'c tiep.

C/Ili thl true tilp trong mot quan M phap lu~t Iii mot chu tM luOn luon eo du eli nang luc phap 1u$t va nang hrc hanh vi.

Nang IIfC phdp luq.t Iii kha nang cua m¢t ehu the duoc hireng CJ.l.1yen va lam nghia vu trong mot quan h~ phap luat nhat dinh, Ve nguyen tac rnoi cOng dan dell eo nang luc phap luat, trit tnrong hop bi phap luat h .... n che hoac toa an nroc doat.

Nang luc hant: vi lil kha nang cua mot chu the co the bang hanh vi cua mtnh rna tham gia vao mot quan he phap luat de huong quyen va lam nghia vu, Nguoi co nang lire hanh vi la ngiroi hieu r6 y nghia va ket qua hanh vi rna rnlnh thirc hien, Cho nen phap lu~t COl nhimg ngirci mAe benh tam tMn, nguoi chua den mot d¢ tuOi nha't dinh la nhUng nguoi khong co nang hrc hanh vi.

Khi mot nguol e6 nang It!C phap luat nhtrng khong co nang hrc hanh vi thl trong nhilng wang hop can thiet phai tham gia vao mOt s6 quan M phap luat, ho tham gia thong qua hanh vi cua mot ngum khac. Day Ja clui the' khong true tiep. Ngiroi thay mat cho chu tM khong tnrc tiep trong quan h~ phap luat goi Ia ngiroi dai dien, ngum giarn h¢. Truong hop nay thuong hay g~p trong cac quan M phap luat dan su,

Trong da s6 cac Wang hop, nang luc phap luat va nang Iuc hanh vi Iii th6ng nhat vci nhau trong mot chu the. 51! tach biet hai nang hrc nay chi xfiy ra trong mot s6 it loai quan M phap luat,

Nang luc phap luat va nang lire hanh vi khong phai la nhiing thuoc tfnh II! nhien cua con nguoi. No do nha mroc quy dinh phi) hop voi co s6 kinh te . xa h¢i cua nha ruroc do. VI vay, trong

< -

-- -

__ -....:..:.r:-~ - -' ~ _ - - h _, _

y Yo "' ~

--_ - -----

cac chI! d¢ xii hQi khac nhau, gifra cac qu6c gia khac nhau thl nang 11!c phap Iuat va nang luc hanh vi clja con ngiroi cling duge phap luat quy dinh khac nhau.

h. Chu thi liJ i6 chile:

Mot t6 chtrc cfing co th~ la chu the cua nhieu loai quan h¢ phap luat khac nhau. Do c6 tbe Ia mot ca quan nha nuoc, mot t6 chuc xa. hoi, mor t6 chirc kinh tl! hoac cac be) phan cau thanh cac ca quan, t6 chtrc do.

M¢t t6 chec khi tham gia vao quan he phap lu~t, neu thoa man nhtrng dieu kien do phap luat quy dinh eo the duqc eOng nhan co tu each phap nhan, Ia mot pluip nhdn. Neu nhu mot ca Khan tham gia vao quan h¢ phap luat v6i tu each phap Iy la mot thl nhdn, tht phap nhan la mot t6 chuc ducc thira nhan eo du nang luc phap luat va nang II!C hanh vi de tham gia vao mot quan M phap luat nhu dtrng lam mot ben de ky ket cac hop dong, dUng lam nguyen dan hay bi dan trong cac vu kien v.v ... PMn bi¢t giira the nhan va phap nhan c6 y nghia d~c biet trong viec xac dinh gi6i han trach nhiem v~ tai san cua cac chu the nay khi tham gia vao cac quan M phap luat,

Phap nhan la met che dinh rA't quan trong d6i vOi nhieu nganh luat, d~c biet la trong lu~t dan 51! va cac nganh lu~t trong Iinh vtrc kinh doanh. Theo dieu 94 B¢ Iuat Dan s11 do Qu6c h¢i thong qua ngay 28 thang 10 nam 1995. mot t6 chec <luQ'C cong nhan la phap nhan khi co du. cac dieu kien sau:

- Diroc co quan nha mroc co tharn quyen thanh l~p, eho phep thanh lap, dang ky hoac eOng nhan:

- Co co cau t6 chuc chat che:

- Co tai san de)c lap vci ca nhan, t6 chuc khac va tl! chill

trach nhiem bang tai san do;

._.

... - - - I <, h - ~

. ,- ,

· :_;" (_::!~.": "--:__-' - ,~-~--

---- - - - -- -- ---- ---- -- -

- Nnan danh mlnh tham gia cac quan M phap luat mot each d¢C l~p.

Vi¢c thanh lap mot phap nhan bao gib cling th~ hien bang rn¢t van ban ella co quan nha mroc co tham quyen thea dung thu tuc rna phap luat dii quy dinh. Tu each phap nhan cua to clnrc cling duqc xac dinh trong chinh van ban fiy. Yeu to to chtrc va hoat dong noi be) ella phap nhan duoc the hien trong dieu l¢ phap nhan. Nhtrng noi dui.g chu yeu rna dieu l¢ cua phap nhan phai co duqc quy dinh trong Khoan 2 Dieu 99 B¢ luat Dan SI! 1995. Trong rfit nhieu tnrong nop, dieu l~ ella phap nhan la van ban phap lu~t b~h buoc phai c6 de thanh lap va hoat dong doi voi mot phap nhan,

Theo Dieu 110 B¢ luat Dan sl! 1995, cac loai phap nhan bao

g6m:

- Co quan nha nuoc, don vi vii trang;

- TO clute chfnh tr], to chirc chinh tri x.a hoi:

- To chtrc kinh te;

- To chirc x.a hoi, t6 chirc x.a h¢i nghe nghiep;

- Quy x.a hoi, quy tu thien;

- Cac t6 chirc khac c6 du dieu kien,

M¢t s6 n¢i dung cu the ve phap nhan se duoc de cap trong Chuang VI.

3. Nc,i dung ella quan h~ phap luat

Noi dung ciia quan he phap luat bao g6m quyen va nghia vu pnap Iy ella cac chu the.

Qllyln la mac do, pham vi diroc phep xi! su cua cac chu the diroc Nha mroc bao ve. D6 c6 the ia mot kha nang ella mot chu tM dugc e6 nhtrng each xi! su nhat dinh d6i vci mlnh.

-~----

- - _ .,- ,>.~- ,~'--t~~~':~_- . -. - _--, {(

--- r

, ,

- --- ---- -- ---- --- ------ -- -

Nghia \',.Ila rntrc d¢ pharn vi xu sl! can phai e6 cua sac ehu 1M. duqc baa dam bang sl! cuong ehe: ella Nha mroc,

Xuat phat tir ban chat va dac diem ella Nha nude va phap luat nuoc tao quyen va nghia Vl.l ella cac chu the trong cac quan h¢ phap lu~t la thong nhat va luon di lien voi nhau, Chu the nay c6 quyen thi dong thoi cung c6 nghia vu doi vOi cac quyen nrong ung cua chu th~ kia. Viec md rong quyen d6i voi mot chu the baa gia cling dong thai III yeu cau cao han ve nghia V\.1 ella n6 truce xii hoi va tnroc cac chu the khac, Phap lu~t cua Nha nOOc ta, xet ve ban chat, kh6ng thea nhan eo nhimg nglfoo hoac lap nguci dac quyen, ~c loi,

4. Khach th~ cua quan h~ phap luat

Phap luat tac dQng VIW cac quan M xii h¢i thong qua viec tac dong vao hanh vi xU su ella can nguoi trong cac quan h¢ y chf CI,I the. VI vay, co the noi khach the cua quan he phap luat la hanh vi xv su cua cac chu the.

Khach the ciia quan h¢ phap lu~t neu len vi tri, y nghla cua quan he phap IU~l dlI<JC phap luat baa v¢. 'lnai d¢ xu Iy ella Nha nlICK: e6 can ell vao khach tM ella quan h¢ phap lu~t khi mot quan M phap lu~t hi xam pham.

5. S., ki~n phap If

M¢t quan he xii hl?i chi co the tnJ thanh mor quan he phap luat khi dtroc mot quy pham phap luat dieu chinh. Do do, M co cac quan he phap luat dtrong nhien pha! e6 de guy pham phap lu~t phil hop, Nhung neu chi eo cac quy pham phap IU~1 Ihi ciing chua tM lam phat sinh thay dOi hoac cham dUt mot quan h¢ phap Iuat CI:' the. Moi quy pharn phap Iuat, do d~e diem ella no, chi mci neu len nhirng trnh huong chung, nhirng dieu kien chung ma thoi, M¢t quan h¢ phap luat cu the chi phat sinh. thay dOi. cham dlh khi xay ra nhirng Sif viec CI,I the trong dm song. phu hop voi nhUng dieu kien,

------

hoan canh rna mot quy pham phap luat eta: giii dinh tnroc. Khoa hoc phap 19 goi do Iii. cac su kien phdp IY.

S,_( kifll phdp If' fa nhiing su viec C{I the' xa'y ra trong dai song, phil hap vai IIIlI7ng die;t" kien, hoan cdnh do duac d{f h¢1I trong mI}l quy pham pluip l/l(~t, li'td6lam pltat sinh, 'hay deli, cluim dfir m(H quan h~ phdp IIttP cu thi.

SI! kien phap 19 bao g6m su bien va hanh vi.

S{( hilll Ia nhirng su kien phat sinh khong phu thuoc vao -<j mu6n ei.u quan cua con nguo-t nhung cling lam phat sinh thay dOi, cham dUt mot quan h¢ phap luat. Chang han, mot Vl;I tal nan, nhimg bien c6 trong thien nhien,

Him" vi (bao g6m hanh dong va kh6ng hanh dong) 10. nhimg 51! kien xay ra co -<j chi cua con ngiroi. Hanh vi diroc chia thanh hanh vi hop phap, tue Hi lam hay khong Jam mot viec phu hop vci yeu cau cua phap IU~l, va hanh vi kh6ng hop phap, tile 11'1 lam hay khong lam mot viec khong dung vai yeu cau ella phap lu{H.

Neu co mQt quy pham phap lu~t Ia di~u kien can thi 51! kien phap 19 Iii. di~u kien dii de ap dung quy pharn phap Iuat cho mot quan h~ xi h¢i de co mot quan h~ phap Ju~t cu the. Dua vao n¢i dung cua sl! kien phap ly ngttai ta IlJa chon quy pharn phap luat thfch hop de ap dung, tlr do co mot quan h¢ phap lu~t Cl;I the voi nhUng chu the. khach th~ va noi dung cu th6 cua cac chu the trong d6. SI! kien phap Iy la yeu t6 khai dau cua CC1 che' thirc hien phap luat,

IV. Y THUC PHAP Ll/,~T

1. Khal nlem y thtrc phap lu~t

Viec xac lap cac quan he phap Iuat, nrc 13 xac lap quyen va nghia vI;!- cua cac chu the ding nhu viec thuc hien cac quyen va

nghia V1,l do trong thirc tt thong qua hanh vi nhft d!nh cua cac cM: the duQ'c thirc hien nhu the nao, a m¢t rmrc d¢ rat quan trong, phu thu¢c vao thai d¢ cM quan cua con nguOi d6i voi phap luat, tuc la y Ilutc phdp (w;it cua con ngum trong xa hoi,

La bitiu hien thai dO: chit quan cua con nguoi d6i vol phap Iuat, j thuc pluip fuq.1 duac hiei, JiJ tdng hap nhiing III tudng, quan ditm, thai dr), S{( hiill biet Clia con nguoi dOl viii phap fm,il hi¢n hanh ciing nhu tinh than chung cl;a phdp 11IrJl.

Y {hue phap luat III mot b¢ phan cua Y thirc xa hoi, n6 fa doi, thay dOi ciing vOi phap lu~t IUC la khi x§ hQi d§ phan chia thanh giai cap, d§ co Nha nuoc va co phap luat, MOi m¢l ki~u phap lu~t trong Iich su deu co mot M thong y thuc phap lu*t nrong trng nhung y thltc phap luat cling co tinh doc lap tuong doi cua n6. Mgt kieu nha mroc va phap luat dii b] thu tieu, nhung y thue phap lu4t luang ling cua n6 vAn c6 tM t6n tai dai dang trong xii h¢i moi.

2. Vai tro cua y thuc phap lu~t

Y thee phap I~t 13. mOt y€u 16 eo tae dl)ng quy€t dinh den hieu qua eiia viec dieu chinh cac quan M xi( h¢i bang phap lU4t. Pbap lu~t chi co ~ di vao cuoc s6ng, xi Mi eo U11 tl,l', ky cuong va phat trien neu trong qua trlnh thtrc hi~n phap lu41, cac chu the e6 y thuc phap Iuat [6t, c6 tu tuang tuan tho phap 1U41, quan diem, thai d~ nghiern nic chap hanh phap Iuat, c6 sl! hieu bitt d~y du, dung dan v~ phap IU41. Trai lai, phap IU~1 cua Nha ruroc du day du, hoan thien den dau ding khong the phat huy tac dung trong vlec dieu chinh die quan he xa h\li.

Trang xii hoi ta hien nay, y thitc phap lu~t thich (log voi tinh chat cua phap luat trong mot Nha nude kieu moi, nha rnnrc cua nhan dan, do nhan dan, VI nhan dan, mot nen phap 1u41 [hti hien y chf va loi Ich cua nhan dan lao dong, y chi eiia da s6 ngiroi trong xa hoi, Trang dieu kien ella Nha ruroc phap quyen, phap luat c6 vi tri

t6i thuong, Y thirc phap luat giu vi trt thong tri, la Y tlurc xa hoi chu dao trong h~ thong <; thee xi hoi, Tuy nhien nhimg tan tich cua y tlurc phap lu~t phong kien, ur san chua phai da hoan toan bi xoa bo. VI v~y di d6i vOi viec giao due, hinh thanh <; tturc phap luat m6i xa h¢i chu nghia, viec dKu tranh de xoa be nhtmg tan du cua y thee phap luat ell la mot mat quan trong cua viec hoan thien nen phap luat, cung c6 trat tl! phap lu~t trong xii hoi tao

V. VI PH~ PHAp LU~T vA TRAcH NHI~M PHApLY

1. Ban chat va nhiing dcfu hi¢u co ban cia vi pham phap Im';lt Nhu cac phin tren cluing ta pnan tfch, xet v~ ban chat giai elfp. phap lu~t Ia 51! the bien va baa ve y chl ella giai cap th6ng tri, duqc dung d~ di~u ehinh cac quan h¢ xa hoi nham bao dam 60 dinh tr$t tl! chung trong xii h¢i. Nhirng trong xii ht')i, m6i ca nhan, m6i t6 chuc khi xu s\l' ve mot va'n de cu th~ nao d6 bao gio cilng xuat pMt til' Sl! can nhdc, tfnh toan vi! lqi feh cua Minh cling nhir tit su nhan thuc ~ bOn phan ella mlnh tru6'c xi h¢i. Trang xii hoi co giai cap, luOn IUOn t6n~i cac l¢ feh khac nhau, tham chi dOi lap nhau. M~t We ~ thm: eua m6i ngUCti v~ bon phan cia mlnh d6i v6i xii hoi ctlng khac nhau. Vi the" khOng phai b~t eli' ai va bao gio cling luOn xii s\l dung voi yeu d.u ella phap luat, Vi pham phap lu<)t vi the 13 dit:!u khOng tM tranh khoi trong mol xii hoi, ngay d trong xa hl'?i ta hien nay, phap luat the bien va bao v¢ 19i Ich cua cac tang lop nhan dan lao d¢ng chiem dai da s6 trong xii hoi,

Nghien cuu v<fn de vi pham phap lu~t, lam ro tfnh chat, cac dau hieu CC1 ban cua no cung nhir cac nguyen nhan cua cac loai vi pham phap lu~t co y nghia to IOn trong d~u tranh va phong ngira vi pharn phap luat trong quan 1<; xa h¢i. Vi pharn phap luat la nhiing SI! kien phap 1<; va la co sa de truy ceu trach nhiem phap lY.

Nhirng da:u hieu eo ban cua vi pham phap luat 13:

- - - - ~ <~ _::=- - _- < -

- "

~ ~ < - - - -

:::: _) • < -, '~I, ~.... ~ ~

-- -------------- -----

Thu nlutl, vi pham phap lu~t luon luon la met hanh vi (hanh dong hoac khong hanh dong) cua can nguoi, Khong the cal Iii vi pham phap 1u~t d6i v61 cac suy nghi, cac d~e tinh ca nhan khac ella mot ngiroi neu n6 chua bieu hien thanh-cac hanh vi CI,I tbe.

T/Il~ hai, vi pham phap lu~t khong nhtrng 130 hanh vi xac dinh cua can nguoi rna hanh vi d6 phai trai voi cac quy dinh ella phap luat, xarn hai 161 cac quan h¢ xa hoi dtroc phap luat bao ve.

Th« bat vi pharn phap lu~t Iii nhimg hanh vi trai phap luat (mat khach quan ella hanh vi) nhung hanh vi trai phap IU,,"1 do phai chua dl!Og 10i ella chu the eua hanh vi. De xac dinh hanh vi vi pham phap luat phai xern xet ca m~t chu quan cua hanh vi, tuc 13 xac dinh loi cua ho, bitiu hien trang thai tam 19 cua nguoi thuc hien hanh vi do. Trang thai tam 19 d6 c6 the ta c6 9 hay vo 9. L6i Iii. yeu t.6 khOng the thieu dug<: de xac dinh hanh vi vi pham phap lu~t va 16i ciing 13 eel sa de xac dinh trach nhiem phap 19 d6i v61 chu tM ella hanh vi vi pharn phap lu~t Neu mot hanh vi trai phap lu~t duqc thuc hien do nhtmg dieu kien va holm canh khach quan rna chli tM hanh vi d6 khong the y thee ho~c luang tnroc dugc thl ho khong tM hi eoi 13 co 16i. va do d6 khOng the bi coi a vi pham phap lu~t.

Thu' ttl, nang lllC trach nhiern phap 19 cua ehit the ella Mnh vi tnii phap luat, Trong phap I~t 51l d~ i~p ganh chiu trach nhiem phap 19 chi quy dinh dOl v6i nhilog ngOOi c6 khi nang tl! lila chon duqc each xu 51! va co tl! do 9 chi. tue 18 nguM d6 phai e6 khi nang nhan thee, dieu khien duqc hanh vi cua mlnh, V1 vay, nhUng hanh vi mac du trai phap luat nlumg do nhUng nguol khOng co nang luc hanh vi thuc hien thl van khOng bi coi Ja vi pham phap luat,

Til cac dau hieu eo ban d6 co the di den khai niem, vi pham phdp 11IIjt fa han}: vi (himli drug "o~c khong 11£11111 dong) trdi phap ludt va C() l6i do dill the' co nang /{(c hanl: vi thuc hi~ll. xam ht;1i cdc quan h¢ xii luPi duac pluip IIIq1 bdo v(.

- -- , ~ ~ ~

.:. ~ r. -

Vi pham phap iuat duqc ebia thanh cac loai: - Vi pham hmh sl! (t~i pham),

- Vi pham hanh chfnh:

- Vi pham dan su;

- Vi pham leY luat.

2. Trach nhiem phap Iy

Trong khoa hoc phap Iy, khai niem trach. nhism ph/ip ly duoc hiill la nhiing Iu)u qua bOt Iqi ma co quail nha nuac co Ihilm quytn ap dung dt/l viii nguo; co hanl: vi vi pham phdp huit. No llie hi~n su ten an. sl{ phon dOl cUa Nha nuac, elta XQ hri ddj vai lu'inh vi vi pham phap Iuq.t va ngUiJi co hanh vi vi pham phdp luq.t.

Vi¢c ap dung trach nhiern phap 19 chfnh Ht nhirng bien phap bao dam trong thuc t~ nnh cuOng che' ella phap luat,

Trach nhiem phap 19 phai phil. hop va tuong xtrng voi hanh vi vi ·ph:pn phap luat. Qua trinh troy ceu trach nhiem phap 19 Ia qua trlnh xem xet nhilng bi~u hien th1!e ~ theo cac mat thuoc cau thanh vi pharn phap luat, Cau thanh vi pharn phap luat duge xet d€n tren b6n mat: mat khach quan, m~t chu quan, chti the, khach the ella vi pham phap luat,

Mqt khdch. quail eua vi pham phap luat la nhUng bieu hien ben ngoai ella vi pharn phap luat. N6 bao g6m:

+ Muc d¢, each thee tM hien ella hanh vi trai phap lu<)t.

+ Thier hai v~ vat cha't hoac tinh than rna xa bQi ganh chiu do Mob vi vi pharn phap luat d6 gay ra.

+ MOi quan he nhan qua gifra hanh vi trai phap luat va nhUng thi~t hai,

M(it cluj quail cua hanh vi vi pham phap luat, do la IOi ella ngum vi pham phap luat. L6i la trang thai tarn 19 cua chu the da

tlurc hien hanh vi doi v6:i hanh vi b] eoi la trai phap luat cling nhu d6i vm 11$u qua ella hanh vi do. 1.6i Co the III 10i e6 y boac 10i vO y. L6i e6 y eon duqc chia thanh co y tnrc tiep va co y gian tiep, LOi vO y bao g6m 21o~i. v~ y VI qua nr tin va vo y do du tha,

Ui c(; y true tilp: Chu th~ vi pham can phal va dii nhan thirc duoc hanh vi la vi pham phap luat nhung vAn thtrc hlen, nhln thay tnroc hau qua nguy hiem cho xa hOi do hanh vi ella mlnh gay ra va mong muon dieu do xay ra.

Ui cfi Y gian tiep: Chu th~ vi pham nhln thay truce hau qua nguy hiem cho xa hOi do hanh vi ella mlnh gay ra, tuy khong mong muon song de mac n6 xiy ra.

LJj \10 Y vi qua I~( tin: Chu tM vi pharn can phai va da nhan thirc duqc hanh vi la vi pham phap luat, nhan thay tnroc hau qua nguy hlem cho xli hoi do hanh vi cua minh gay ra nhung hy vong, tin luang dieu d6 khOng xiiy ra hoac co th~ ngan chan dugc.

Ui vb Y do cdu 'lui: Chu the vi pharn da khOng nhan thAy hau qua nguy hiem cho xa hoi do hanh vi cua mlnh gay ra, mac di:t co the va can phai nhan thay.

Chu Ihi cua hanh vi vi pham phap lu~t co tM lit ca. nha.n hoac to chirc c6 nang Il!c teach nhiem phap 19. Nang Il1c trach nhiem phap Iy cua eM the vi pham phap lu4t dug<: xem xet d6i v6i tirng loai vi pham phap luat C1:l the.

Khacn thl clla vi pharn phap luat la nhung quan h¢ xa hOi duoc phap luat baa v¢ va dang bi xam hai. Tinh chtlt ella khach the phan anh mire dO nguy hiem ella hanh vi vi pharn phap luat va VI the' co iUlh huang den viec xac dinh trach nhiern phap 19.

Nhimg yeu t6 cau thanh vi pham phap lu*t n6i tren duqc lam ro khi nghien cuu cac loai vi pharn phap lu~t va cac eh€ d';' trach nhiern phap ly CIJ the.

--

- "

-~ -~t ==' -~~- - - -_ ~ -

, -

M6i loai vi pharn phap luat eo loai trach nhiem phap ly nrong img. VI the, trong phap luat cua Nha mroc ta hien nay thuong co cac loai trach nhiern phap Iy la:

- Trach nhiem phap 19 hlnh SI!.

- Trach nhiem phap Iy hanh chfnh.

- Trach nhiem phap Iy ky luat.

- Trach nhiern phap Iy dan sir.

Noi dung cl,llM cua phlin Ian cac loai trach nhiem phap ly

dircc d~ cap trong cac chuong cu6i cua giao trlnh nay.

VL pJIAp eHE xA H(n CHU NGHlA (j VI~T NAM

1. Khai niem va d4c ditfm cua phap che xii h<)i chu nghia Dieu 12 Hien phap 1992 khang dinh: "Nha mroc quan ly xii

hoi bang phap luat, khong ngimg tang cuong phap ch€ xii h¢i chu nghia".

~ quan If xii hoi, Nha mroc sir dung tOng hop cac phirong thuc, cac eOng cu khac nhau nhu giao due thuyet ph I,lC , van hoa, nghe thuat. .. Nhirng phuong tlurc quan ly co ban, bao trum nhat la quan Iy bang phap luat, rue la thiet lap nen phap ch€ xii hoi chu nghia.

Phap che'xii IUli chti.nghia fa phuang thuc qudn ly Clia Nha nuoc xii h(Ji clu; nghia d6j' val xii h9i, hie' It hien J viec thuc hien nghiem chinh va triet de'lrollg hoat d911g Clla cdc co quail 1111(1 nuac, Clia can b(J, cong chuc nlui nude cdc cdp, clla cdc 16 chuc xii 119i, cac t6' clute kinli Ie: Clla moi cong dan dol vai phap ludt duac Nha nuac ban hanh.

Nhu vay, phap ch€ bao ham trong ban than no hai yeu cau va cung la hai dieu kien,

- , ~ -

" ....r-~ -I. r A '> - .&:. _ = _ "{ ~ ~;; I ~ h " - - ~ ..:

< I ~ A

-- ----- --------

Mqt IiI, Nha mroc phai xay dung va ban hanh mot h~ th6ng phap lu;')t day du, hoan chinh;

Hai Iii, phai co co ch€ va bi¢~ phap trong t6 chuc thuc hien de dam bao cho phap luat dtroc thuc hien nghiem chinh va trier M.

Thieu mot trong hai dh~u kien do deu khong tM thiet lap duoc nen phap ch€ trong xii h¢i.

D~e'di~rn ella phap eh€ xa h¢i chu nghia a mroc ta la co tinh th6ng nhat eao. Tfnh th6ng nhat do bieu hien tnroc het a 5l! thong nhAI eh~t che, su ph6i hop nhip nhang giira cac quy pham phap luat, giUa cac van ban phap luat v6'i nhau cling nhu a tinh th6ng nhat, d6ng b~ cua toan bQ M th6ng phap luat. Dieu d6 doi hoi cac co quan nha nuoc cac cap phai thtrc hien nghiem chinh cac

quy dinh phap IU;')1 trong hoat dong li')p phap.Iap quy. .

Tinh thong nheft ella phap eh€ xii hoi chu nghia con the hien a viec thirc hien th6ng nhAt moi phap luat da ban hanh trong pharn vi ca ruroc, Nha nuoc ta khong tM chAp nhan tlnh trang pMp che' a dia phuong nay khac v6i phap eh€ b dia phuong khac, cung mot van ban phap luat nhung lai diroc mOi noi, mOi cap, mOi nganh ap dung khac nhau. DUng tren quan diem phap eh€ thl moi van ban phap lu<')t dang co hieu luc pMi duqe moi ngubi. thuc hien. KhOng mot dia phuong nao, m~t nganh DaO dugc phep tuyen bo khOng thuc hien nhllng van ban d6 v(ri bit ky 19 do nao, neu co quan co thAm quyen chua tuyen b6 huy bO 06.

Xem xet thirc trang, trlnh d¢ xay dung ban hanh M th6ng phap luat ella Nh3 mroc va thuc trang, y thirc phap luat ella cac ehu the trong thuc hien phap luat trong xa h¢i III. tieu chujin eo ban de danh gia rmrc d() cua phap eh€ a rnroc ta hien nay.

2. Tang cuong phap ch€ xa hqi chii nghia

Nhirng thanh tuu trong cong cuoc d6i moi dar rnroc da dira rnroc ta dirng tnroc thci ky phat trien moi voi nhimg yeu du va thach thuc rnoi. Trong do, nhu Dang ta nhan dinh, h~ thong 16 chirc

b¢ may nha mroc, trlnh de,. nang lire cua b¢ may nha mroc va di lien vm n6 la thuc trang ella n!!n phap che hien nay dang khOng thea kip vci nheng thanh nru dOi moi nen kinh te, tra thanh yeu 16 kim ham sll phat trien tiep tuc cua nen kinh teo Vi v~y lang cuong phap che xa hoi chu nghia dang la mot yeu cau cap bach d6i voi dat nuoc ta hien nay, gan lien voi viec hoan thien mot bUGC bo may nha mroc rna trong tam la. cai each nen hanh chfnh qu6c gia. Noi each khac tang cuong phap eh€ xa hoi chu nghia b NhB. mroc ta hien nay khOng phai chi la nhtrng van dt lien quan den phap luat va thuc hien phap luat, rna tnroc het n6 phiii di Ii!!n vci viec hoan thien, cai to b¢ may nha rnrcc bao g6m cii h¢ th6ng lap phap, h~ th6ng hann phap va h¢ th6ng tu phap. Trong do, nhimg doi hoi cap bach va diroc coi la nhUng bien phap quan trong nhat de tang cuong phap che la:

- Xay dung mot h¢ th6ng phap luat day du, d6ng b¢ va dan hoan thien lam co sa cho viec t6 chirc va heat dong cua bo may nha mroc tinh gian, gcn nhe, co hieu luc, du trtnh d¢ dap irng yeu cau ngay cang cao cua cong cuoc dOi rnoi. Dac biet phap Iuat do phai tao co sO xay dung mot bQ may hanh chfnh tanh manh vci cac thu tuc hanh chfnh dan gian, xoa b6 nhiing thu tuc Warn ra v6n tao eC1 hoi cho cac hanh vi quan lieu, tham nhung. Dong thbi. phai xac dinh ro trach nhiern quyen han cua tirng CC1 quan nha ruroc, cua can bo, cOng chec nha nuoc d~ tren co s& do mOi ca nhan tlurc hien dung pham vi tham quyen duqc giao. ,

- X4y dung va bO sung diiy du cac quy pham phap luat bao dam cho cOng dan Viet Nam ducc phap luat ghi nhan d<iy dii quyen lam chu cua mlnh, thuc thi trong thuc te cac quyen da dircc Hien phap ghi nhan dung vai tu each cua mot c6ng dan trong mot "Nha nuoc cua nhan dan, do nhan dan. VI nhan dan", thee nguyen tac:

"cong dan diroc lam rnoi viec rna phap luat khOng cam". .

- Mot Iinh vue het sue quan trong khac la xay dung mot M th6ng phap luat ve kinh te phil hop vci nen kinh te hang hoa nhieu thanh phan, hoat dong thee co che thi tnrong dinh hirong xii h¢i chu

, -

< - - - -. ,Y~

_ - h _ " h'

- -- -- - - -------- --

nghia - rna Dang da. X8.C dinh, H~ thong phap lu$t do phai tao nen m¢t khung phap 19 vira bao dam cho hoar dong kinh doanh ttl do, vita bao dam duqc vai tro di~u tie'l, quan 19 cua Nha mrcc mot each thfch hop,

- Trong Iinh Vl!c thuc hien phap luat, van de co y nghia quan trong 18 nang cao trinh de) nhan thdc phap luat va 9 thtrc phap I uat cua moi cong dan cling nhu cua can bo, cong chtrc nha nuoc. Di~u do bao gem ca viec nang cao nhan tlnrc v~ ban chat, val tro ella phap lu~t cua Nh3 nude dan ehu ella ta, cilng nhu nang eao hiiu biet ve cac quy dinh phap lu~t cu thi de bao dam rang ba.'t ky ai, hoat dong tren linh vue nao cilng phai biet ro cac quyen va nghiavu cua minh diroc phcip luat quy dinh tren linh VI!C do nhu the' nao. Dong thai, co quan nha nude ciing nhu cac t6 chuc xa. hQi phai thuc hien viec tuyen truyen, giao due de hinh thanh va nang cao 9 thuc phap lu~t. kien quyet da.'u tranh de d~n gat b6 nhtmg tim du cua 9 thirc phap Iuat cu. Y tlurc phap luat cua cac cM thi trong xii hOi ngay nay phai thfch Uog voi nhfi'ng dieu kien cua nen kinh te', clla xa. hoi Viet Nam trong qua trinh thl!c hien cOng nghiep hoa, hien d~i hoa, thuc hien hoi nhap kinh Ie' quoc te'dong thOi v6'.i viec xay dung n~n van hoa d4m dB. oo.n sac dan tQc.

- Noi de'n phap luat la ph8i n6i de'n 51! eUO'ng che ella Nha rnroc dOl vOi ngum vi pham phap l~t. Phap luat phai tao 00 sa cho viec xu 19 nghiern minh d6i v6'i moi hanh vi vi pham phap IU$t. Khong tM d~ bAt cc hanh vi vi pham phap IU$1 nao rna khOng bi xu 19 thea dung phap Iuat.

Thiet l~p nen phap che xa. h¢i chu nghia 180 thi€t l$p mot xii h¢i rna phap Iuat 1ft tieu chuan cao nhat trong viec quan 1:9 xa. h¢i, dieu do cilng co nghia ia xay dung mot Nha mroc phap quyen xii hoi chu nghia Viet Nam.

cAu HOI ON T~P

1. Phan tich khai niem va nhiing d~c diem chung cua phap luat? Tren co sa d6 hay so sanh phap luat vm cac quy lac xu su khac trong xii h¢i?

2. Ban chat, dac diem va vai tro cua phap luat Nha mroc ta?

3. KMi niern, dac diem va co ca:u cua quy ph<.UTI phap luat?

4. Khai niern va d~c diim ella quan he phap luat?

5. Cac tnrong hop d. nhan 13. chu the cua quan he phap

luat?

6. Phan tfeh khai niem va nhung dieu kien ella phap nhan.

Phan biet phap nhan voi th~ nhan?

7. Khai niern va cac loai su kien phap ly? Vai tro cua 51! kien phap ly trong co eh€ dieu chinh cua cac quan h¢ xii hoi bang phap luat?

8. Khai niem va cac diu hi~u cua vi pharn phap luat?

9. Khai niem va cae yeu t6 ca:u thanh trach nhiern phap ly?

Phan bi¢t trach nhiem phap ly v6i ch€ tai ella quy pham phap luat?

10. KMi niem, d~c diem cua phap che xli h¢i chu nghia va cac bien phap tang cuong phap ch€ xii hQi chu nghia trong qua trlnh xay dung Nha nuoc phap quyen xa h¢i chu nghia Vi¢t Nam?

_ - - - - - - _--:-,-'"'i.ri~-L-: - _~-:.-- =--;:_- --.: - -

t ~- , r _ ~y t: ~ ~ _ y ~ i _iiL-L_!~~j~,~-~~~~~: .n ~~._: ~

Chuang 111 HiHti.THO'C PHAP ulftr

I. KHAI NIEM vA PHAN LOAI HiND THUC pHAp

LU~T . .

1. Khai niem, d~c di~m clla hlnh thll'c phap lu~t

MOi qu6c gia c6 mot nen phap luat rieng voi nhiing hloh thirc tM bien nhat dinh va ngay trong mot quoc gia ciing co the d6ng thci c6 nhtmg each bieu hien khac nhau eua phap luat, Tuy thuoc vao dieu kien, d~c dii!m cu thi ella tirng xli hol, cua mOi rnroc rna nha ruroc chap nhan hoac thtra nhan hlnh thli'c phap luat nay hay hinh thuc phap lu~t khac, Nhimg phan tfch a Chuang II cho tha:y ban chat cua phap lu~t iii. st! tM hien y chi cua giai cap thong tri, giai cap cam quyen trong xa h¢i. Nrumg ban than y chi cua giai cap th6ng tri chua phai 1a l~t phap, ~ y chi d6 trb thanh luat phap, giai c<1:p th6ng tri phai tim each the hien y chi cua minh thanh y chi cua nha nuoc va thong qua nha nuoc, giai eip th6ng tri bien y chi cua mlnh thanh phap lUQ1. Khoa hoc phap 19 gel each tlnrc bien hien y chi ella giai e<1:p thOng tri nhu v~y Ia hinh thue phap luat.

Hinb thl~C phdp 11lI)! (hay con goi 13 ngu6n phap luat) la each thuc bieu hien y chi ella giai cap th6ng tr] rna thong qua d6, y chi tra thanh phap luat,

Dua vao su phan tich khai niern tren, c6 th~ neu ra cac dac diem cua hlnh tlurc phap luat:

~ Hlnh thuc phap IU~l Hi san pham cua nr duy tren co sa nhimg dieu kien kinh te khach quan, che d¢ ehinh tr], nen tang dao diic xa h¢i va mot phdn til dua tren su nghien CUll thirc teo Cho nen,

-= - -- - :- - -:.. -: ~-;.---:. - - - -::-::---;-==-:.:._- --

~ - , __ - _ - ~ -,) ~ '; -- '~_ ,- ~ -' -, ~' ~t _-,~:~_~_ t~;;~;- ~-~?i~--~,~ ~iG~j~-:

- - - -------

hlnh thee phap lu~t thuong xuat hien muon ban so voi thuc te cua dm s6ng xi h()i va n6 khOng phai Iii Y mu6n chu quan cua cac nha lam IU~I.

- Hlnh tlulc phap luat diroc bieu hien dUai nhimg dang nhat dinh, Chfnh VI the rna no dii gian hroc viec nhan thirc phap luat, gitip cho m6i nguoi trong xa. h()i co the "do" diroc nhung hanh vi cua rnlnh xem rninh duqc lam gl, khOng duqc lam gl va phii lam gt.

- Hlnh thuc phap Iuat Hi. cong cu de du luan va xii hoi, nha lam luat can thiep e6 hieu qua vao nhimg tmh hu6ng can thiet va hu6ng xii h¢i den muc dfch cu the rna giai cap th6ng trio giai cap earn quyen da d~t ca.

2. Cac loal hlnh thue phap luat

Trang ljch su xa. h¢i loai ngiroi da: t6n tai ba loai hlnh thirc phap lu~t chu yeu 13.: t~p qudn phdp, liin l~ phap va van ball quy pham phap ludt,

T ~p quan phdp Ii! hinh thee phap luat ca dm som nhAt.

Trong thai. ky cO dai, cac phong tuc, tap quan luu truyen trong xii hoi, phu hqp voi lqi Ich cua giai cap th6ng tri da: duoc giai eap thong tri thong qua nM mroc thira nhan, nang chung len thanh phap luat, Nhfrng quy dinh nay khong duqc ghi thanh van ban (con goi lit phap luat bat thanh van) nhung van duoc nha mroc dam bao thirc hien. Tap quan phap lit hinh thuc phap luat chu yeu cua cac Nha nuoc chiern huu no Ie va Nha ruroc phong kien trong thai ky dau. .Tap quan phap ding lit mot hlnh thirc phap luat cua Nha mroc HI

san, dac bier la cac ruroc co chfnh th~ quan chu lap hien, mac du vi trf ella n6 khOng dang ke. Do tap quan phap, ve nguon g6e diroc hinh thanh mot each tv phat, cham thay dOi va thuong co tfnh CI,lC b¢ cho nen ve nguyen uk. hlnh thirc phap lu~t nay khong phu hop voi xu the phat trien cua xa hoi,

Tie" I! pluip (con goi 13. an le) Iii hlnh tlurc nha nuoc thira nhan cac ban an ciia toa an hoac quyet dinh cua co quan hanh chfnh trong qua trlnh xet xu mot vI:' an hose giai quyet mot SI! viec, la'"y cac ban an hoac quyet dinh do lam khuon mau de giai quyet nhUng SI! viec urong h:,. Hlnh th(ie phap luat nay da duoc su dung trong Nha rnroc chjr no va duoc sir dung rong riii trong de Nha mroc phong kien. Hien nay tien l¢ phap va.n con co vj trl quan trong trong phap luat tu san, nhat la a de nude thuoc h¢ thong phap luat Anh - My. Hlnh thuc phap IU~I nay xuat phat tiI hoat dong cua co quan hanh phap va tu phap, Tnroc day, trong dieu kien cua h¢ th6ng phap luat chua hoan chinh, hlnh thirc phap luat nay cilng dii duoc Slr dung mQI each han eh€ va linh hoat trong phap luat cua mot so mroc xii h¢i chit nghia.

Dieu 14 DC) Iuat Dan su rnroc Cong hoa xii hoi chu nghia Viet Nam do Qu6c b¢i khoa IX thong qua ngay 28/10/1995. co hieu hrc ICr In!l996, quy dinh: "Trang tnrong hop phap luat khong quy d] nh va cac ben khong co thea thuan, thi co th~ ap dung l~p quan hoac quy dinh wang ur cua phap luat, nhung khong duqc trai vOi nhirng nguyen tac quy dinh trong B¢ Iuat nay". Mac du a mrac tao t~p quan phap va an l¢ khOng dugc Nha nuoc coi la ngu6n cua phap luat, nhung de eho mQt s6 quyet dinh, ban an cua toa an e6 the phat huy duqe hieu luc phap Iy, hoac khOng hi phan ling manh me tll phia nhan dan thi hlnh rhuc nay van con dlrQ'C Slr dung trong m¢t s6 tnrong hop, Dieu nay d;}t ra cho cac co quan lap phap cua NM nuoc phai nghien CUll thau daD loai nguon nay de III do kip thoi ban hanh nhimg quy pharn phap luat thfch hop, Dong thoi, viec tOng ket qua trlnh giai quyet mot so vu viec CI,I tM, dien hlnh de de ra dirong 16i, htrong dan giili quyet cac \'1,1 viec ttrong tu cho cac Tea an nhan dan cap diroi cling la viec lam can thie],

Dei vci Nha I".UOC ta, hinh tlurc phap luat Ja van ban qui pharn phap luat,

gorn cac qui pham phap luat Ung xu dap img nhiing yeu diu ve dao due xa h(li va cong 1Y. Trong qua trlnh phat trien cua xii hoi, do nhCi'ng nguyen nhan Iich sir, phap Iuat duqc coi Ia phtrong tien de dieu chinh cac m6i quan h¢ muon mau muon ve giira cac cong dan vOi nhau. Trong nhiing Iinh virc cua phap luat thl Iu~t dan sl! diroc ra dbi. va hoan thi~n sam nhat. Trong thm ky nay )u~t dan SI! diroc coi 13 n~n tang cua h~ th6ng phap lu~t Chau Au.

Do qua trlnh thuoc dja hoa, h¢ th6ng phap luat RomanhGhecmanh dtroc phO c~p tren m¢t vung lanh rh6 rong Wn. D6 la noi rna d€n t~n bay gia nhiing M thong phap Iuat thuoc h~ nay, boac gao v6i no van dang t6n tai, D6ng thai a d6 cung dien ra su tiep nhan tl! nguyen h¢ phap lu~t nay va dua lai k€t qup.la h¢ th6ng phap Iuat Romanh - Ghecmanh da duoc phd cap mot phan hay roan b¢ a met loat nuoc khOng chiu sl! thong tri cira ngubi.. chau Au, nhung nr nnmg chau Au va xu huang thea M phap luat chau Au kha rnanh a do.

Trong ban than h¢ th6ng phap luat Romanh - Ghecmanh cling ton ~i nhiing kMc bi¢t co ban, bOi m6i nha nuOc dugc t6 chuc theo each rieng, c6 he th6ng phap ]u$t qu6c gia ~c thu. Do la ]S' do Jam cho phap lul)t ~Ua cac nu6c chau Au klul.c vOi phap luat cua cac nu&: ngoai chau Au cung thuec h¢ th6ng phap l~t Romanh - Ghecmanh, Cac nu6c chau Au luc dia ngay nay da dOi mol mot each co ban h~ nr nrong da hlnh thanh va ph3t trien a Chau Au sau each manh Phap, D61a su (hay d6i trong t,n ca cac 1inh vue cua dbi.. s6ng xii hoi, Chinh VI th6 rna phap luat chau Au khong rM thieh hop hoan roan voi nhilng nuoc duoc tap hop tiI cac bQ lac rieng re. noi rna dan chu chau Au se tra thanh vO nghia VI C:J d6 giai d'p th6ng tri van con chua vuot qua diroc su bat blnh dang xii h¢i nhir a cac nuoc chau Phi, cac nude chau My - La tinh ...

Cac mroc thuoc h~ thong phap Iuat Romanh - Ghecmanh va cac rnroc thuoc h¢ th6ng phap luat Anh - My khOng ph3.i 13. khong

gorn cac qui pham phap luat (mg xu dap irng nhirng yeu citu ve dao due xa hoi va eOng IY. Trang qua trinh phat trien ella xii h¢i, do nhimg nguyen nhan lich SU, phap luat diroc coi la phuong tien de di~u chinh cac m6i quan h¢ muon mau muon ve giEfa cac cong dan voi nhau. Trong nhfmg Iinh virc cua phap luat thl luat dan su duoc ra dai va hoan thien sam nhat, Trong thoi ky nay luat dan sl! diroc coi la m!n tang ella h¢ th6ng phap luat Chau Au.

Do qua trtnh thuoc dia hoa, he th6ng phap luat RomanhGheemanh duoc phO cap tren mot vung lanh thO rong IOn. Do la noi rna de"n tan bay giG nhimg he th6ng phap luat thuoc he nay. hoac gan vci no van dang t6n tai, D6ng thoi a do cung dien ra su tiep nhan nr nguyen he phap lu~t nay va dua lai k€t qua Ia h¢ th6ng phap luat Romanh - Ghecmanh dB: duoc phd cap mot phan hay roan b¢ a mot 10<.1t nuoc khong chiu sir thong tri ella ngiroi chau Au, nhung ur urong chau Au va xu lurong theo h¢ phap lu~t chau Au kha manh.o

do. - .

Trong ban than he th6ng pluip luat Romanh - Ghecmanh cung t6n tas nhil'ng khac bi¢t eo ban, bdi mOi nha n11(X; duqc tdchuc thea each rieng, co h¢ th6ng phap luat qu6c gia d4c thu. D6 lil 19 do lam cho phap lu$t ella cac nuoc chau Au khac v6l phat> luat ella cac mtac ngoai chau Au cung thuoc h¢ th6ng phap luat Romanh - Gheemanh. Cac nude chau Au luc dia ngay n~y da dOi moi mot each co ban h¢ tu tuang dii hlnhllanh va ph~t trien a CMu Au sau each manh Phap, DO Ia SI! thay d6i trong. tru"ca cac linh vue cua dm s6ng xii hoi, Chlnh vi the" rna phap luat chau Au khong th~ thfch hop hoan roan voi nhirng nuoc duoc tap hop ttl' cac btl lac rieng reo noi rna dan chu chau Au se tra thanh vo nghia vi a d6 giai dip thong tri vAn con chua vuot qua diroc su bat blnh da.ng xii hoi nhir a cac rnroc chau Phi, cac mroc chau My - La tinh ...

Car ruroc thuoc h~ thong phap Iu~t Romanh - Ghecmanh va cac rnroc thuoc h¢ thong phap luat Anh - My kh6ng phai la kh6ng

- .. - ---=~ ._-_._. - -- =""-

= :__:~~~,":~~-~~~i~-::'_ - F ~ _--J_- =-_.;. < _' _