Usmeni sintaksa

4. Označavanje radnje koja se ponavlja

4.1. Ponavljanje radnje u sadašnjosti
Radnju koja e ponavlja u sadašnjosti označavaju najčešće prezent, futur prvi i imperativ.
(I) Prezent
Ponavljanje radnje u sadašnjosti se naravno može izraziti glagolima nesvršenog vida, jer se
ponavljanje radnje po pravilu izražava ovakvim glagolima. Ali se može izraziti i glagolima
svšenog vida, štaviše svršeni glagol je nekad jedino i moguć.
a) Radnja se može ponavljati regularno (u pravilnim razmacima) i iregularno, epizodično (u
nepravilnim razmacima). Regularno ponavljanje se izražava nesvršenim vidiom, a ako treba
označiti iregularno ponavljanje, prednost se daje svršenom vidu.
Lep primer jednog slučaja.
b) U nekim slučajevima je neophodno iskazati da se ponavljana radnja uspešno završava, da se
cilj radnje ostvaruje. Pošto se to tipično označava svršenim glagolima, dešava se da su oni na
takvim mestima obavezni.
v) Svršeni glagol je jedino moguć i u slučajevima kad označava jednokratnu radnju u svakoj od
istanci ponavljanja
g) Izmedju svršenog i nesvršenog glagola može postojati i stilska razlika: svršenim glagolom se
radnja iznosi slikovitije, upečatljivije. Ispod primera paragraf objašnjenja. Onda ide paragaf
sumiranja rečenog.
Prezent nesvršenih glagola koji označava ponavljanje radnje u sadašnjosti upotrebljen je
apsolutno, a prezent svršenih glagola - bezvremenski.
(II) Futur prvi
On takodje može označavati ponavljanje radnje u sadašnjosti: time što upotrebljava futur,
govornik pokazauje da je siguran da će se ona vršiti u budućnosti. (završi paragraf)
(III) Imperativ
U razgovornom jeziku se za ponavljanje radnje - obično one prema kojoj govornik ima jak ,
obično negativan, stav - može upotrebiti i imperativ.
4.2 Ponavljanje radnje u prošlosti
Radnja koja se ponavlja u prošlosti može biti označena perfektom, potencijalom, prezentom i
imperativom.
(I) Perfekat
Za označavanje ponavljane radnje u prošlosti upotrebljava se perfekat nesvršenih glagola. (strogo
faktografsko ponavljanje radnje)
(II) Potencijal
Pnavljanje radnje u prošlosti može se označiti i potencijalom, u kom mogu biti upotrebljeni i
svršeni i nesvršeni glagoli. (opet tip ponavljanja)
(III) Prezent
Za ponavljanje radnje u prošlosti može da se upotrebi prezent i svršenih i nesvršenih glagola
(prezent nesvršenih glagola upotrebljen je relativno, a prezent svršenih - bezvremenski). Iz
konteksta mora biti jasno da je u pitanju prošla situacija.
(IV) Imperativ
To je to što piše.
4.3. Ponavljanje radnje u budućnosti
Ono se iskazuje futurom (u njegovom apsolutnom značenju). Može biti upotrebljen samo
nesvršen glagol.
5. Upotreba glagolskih oblika u pripovedačkom tekstu
5.1. Šta je pripovedački tekst
Pripovedački (narativni) tekst je onaj koji odgovara na pitanje Šta se dogodilo? (tačnije - Kako se
nešto dogodilo?). Ukupni dogadjaj se sastoji od niza dogadjaja, tj. od sleda dogadjaja u vremenu.
Ti dogadjaji menjaju stanje stvari, "priču pomeraju dalje". Oni su okosnica pripovedanja i
sačinjavaju tzv. osnovni pripovedački niz. Pripovedanje se sastoji od iznošenja tog niza. (+ opis
(deskripcija))
5.2. Pripovedački upotrebljena glagolska vremena
Za iznošenje osnovnog pripovedačkog niza najčešće se upotrebljavaju sledeći glagolski oblici:
-perfekat- koji mora biti sagrađen od svršenih glagola
-aorist- isto od svršenih glagola
-prezent- češće od svršenih nego od nesvršenih glagola
Oni su pripovedački perfekat, pripovedački aorist i pripovedački prezent (sledi tabela sa
primerima za njih)1
Nesvršeni glagoli u pripovedačkom prezentu imaju vrednost svršenih ( kad bi se prezent zamenio
perfektom, nesvršeni glagoli bi se morali zameniti sa svršenim).
Dakle, svršeni i nesvršeni glagoli u pripovedačkom prezentu ekvivalentni su semantički.
Medjutim, izmedju njih postoji stilska razlika: upotrebom prezenta nesvršenih glagola dogadjaji
se prikazuju pred čitaočevim očima u svom trajanju (kao da se njemu ispred očiju odvija film).
Stoga je prezent nesvršenih glagola slikovitiji, a same radnje kao da se odigravaju sporije.
Pripovedački mogu biti upotrebljeni i futur prvi i imperativ.
5.3. Priroda pripovedački upotrebljenih glagolskih vremena
Govori koja značenja imaju ova pripovedačka vremena
5.4. Koji se još glagolski oblici upotrebljavaju u pripovedačkom tekstu
Ovde se govori o glagolskim oblicima koji ne čine osnovni pripovedački niz, ali su u nekoj vezi
sa radnjama iz ovog niza.
-Opisi prošlih situacija- izražavaju se nesvršenim glagolima. U prezentu (relativno značenje) u
perfektu (apsolutno značenje)
-još jedan primer- slično poglavlje kao predhodno (oavezno pogledaj)
-Glagolski prilozi- o njima u ovom kontekstu
5.5. Upotreba glagolskih oblika u upravnom govoru
Sve piše u tački.
2
6. Prezent
6.1. Apsolutni prezent
a) Prezent ima apsolutno značenje kad označava situaciju koja traje u TG. U apsolutnom
prezentu mogu biti uotrebljeni samo nesvršeni glagoli. rajanje radnje u TG može biti naglašeno
odgovarajućim prilogom. "Leva" vremenska granica situacije može se odrediti nekim priloškim
izrazom koji govori odkad ta situacija traje.
Značenje trajanja u TG može se u pasivu izraziti samo refleksivnim oblikom pasiva
b)Kvalifikativni prezent nesvršenih glagola- onaj koji iskazuje stalne situaije i stalna svojstva i
sposobnosti takodje je apsolutni. Apsolutnim se može smatrati i prezent nesvrš. glagola koji
označava ponavljanje radnje u sadašnjosti.
Ovaj kvalifikativni prezent u pasivu može se izraziti i refleksivnim i participskim oblikom pasiva

1
O pojavi da se aorist i prezent svršenih glagola pišu isto- ali se razlikuju u nekim drugim vidovima
6.2 Relativni prezent