FARMAKOLOJİ’DE ÖNEMLİ BİLGİLER

(GÜN SONU ÖZET BİLGİLER)

1. Genel farmakolojideki bazı önemli tanımlar: 6. REDİSTRİBÜSYON:
• Disintegrasyon: Uygulanan katı farmasötik şeklin • Genel anestezikler, benzodiazepinler ve barbitüratlar
bütünlüğünü kaybetmesi, yani ufak parçacıklara gibi lipofilitesi çok yüksek ilaçlar için geçerlidir.
ayrılmasıdır.
• R e d i s t r i b ü s y o n ; bir etkinin sonlandırılması
• Di ssol ü syon : Ufak parçacıklara ayrılan ilaç mekanizmasıdır. Metabolizma ya da atılımla hiçbir
molekülünün absorbe edileceği yüzeye ulaşabilmesi için ilişkisi yoktur.
mide-barsak sıvısı içinde bir miktar çözünmesidir.
7. ÖN İLAÇLAR:
• C m a x : İlacın oluşturduğu maksimum kan
• Ön ilaçlardan en önemlileri kortizon ve
konsantrasyonudur.
prednizondur.
• Tmax: İlacın maksimum kan konsantrasyonuna ulaşma • Kortizon ve prednizon hiçbir zaman lokal olarak
süresidir. kullanılmaz. Çünkü etki ortaya çıkartamaz.
• İyon tuzağı: Bir ilacın pH farklılığı nedeniyle belli • Aynı steroid preparatları karaciğer yetmezlikli
kompartmanlarda toplanmasıdır. hastalarda da aktif metabolitlere dönüşemeyecekleri
• Tolerans: Bazı ilaçlar uzun süre devamlı kullanıldıkları için kullanılmamalıdır.
zaman, başlangıçtaki dozun etki şiddetinin giderek 8. OKSİDASYON:
azaldığı ve etki süresinin kısaldığı görülür. Aynı
• Mikrozomal enzimlerin büyük çoğunluğu sitokrom
etkiyi devam ettirebilmek için dozu gittikçe artırmak P450 (CYP) enzimleridir, bunlara monooksijenazlar
gerekir. Bu duruma tolerans denir. da denir.
• Taşiflaksi: Toleransın çok çabuk gelişen şekline • Bu enzimler sadece karaciğerde değil, vücutta pek
denir. Toleranstan farkı, ilacın dozu artırılırsa da çok yerde hücrelerin düz endoplazmik retikulumu
etkisinin değişmemesidir. üzerinde yerleşmiştir.
• Bu enzimlerin aktif noktasında bir demir iyonu
• Terapötik indeks: LD50 / ED50 veya TD50 / ED50 bulunur. Fe iyonu, +2 ile +3 arasında gidip geldiği
ile hesaplanır. Bir güvenirlik ölçü birimidir. için; bu enzimler indüksiyona ve inhibisyona
uğrayabilirler.
2. Presistemik eliminasyona uğrayan en önemli ilaçlar:
• β-blokörler • CYP enzimleri arasında ilaçların yıkımından en fazla
• Narkotik analjezikler ve antagonistleri sorumlu olan izomer; CYP3A4‛dür.
• Seks hormonu ilaçlar
3. Enterohepatik sirkülasyona uğrayan en önemli
ilaçlar: Enzim İnhibisyonu Yapan Enzim İndüksiyonu Yapan
• Steroid yapılı ilaçlar İlaçlar İlaçlar
• Morfin
ü Simetidin
• Dijitoksin ü Eritromisin ü Barbitüratlar
• Kloramfenikol ü Ketokonazol ü Rifampin
ü Kloramfenikol ü Fenitoin
4. DAĞILIM: ü Metronidazol ü Karbamazepin
• Dağılımı belirleyen primer parametre plazma ü Amiodaron ü Sigara dumanı
proteinlerine bağlanma oranıdır. ü Sekobarbital
• Bu bağlanma en fazla albüminle olur.
• Bağlanmanın en önemli özelliği nonselektif ve reversibl 9. Psödokolinesteraz tarafından parçalanan ilaçlar:
olmasıdır.
• Asetilkolin
• Plazma proteinlerine bağlanan ilaçlar genelde lipofilik
ve zayıf asidik yapıdadırlar. • Atropin / Skopolamin
• α1-asit glikoprotein, lipoproteinler ve γ-globülinler • Süksinilkolin / Mivakuryum
ilaçları bağlayan diğer plazma proteinleridir. • Ester yapılı lokal anestezikler
• Remifentanil
5. SEKESTRASYON:
• Vücuda alınan bir ilacın, belli bir hücre veya dokuya
afinite gösterip o dokuda birikmesidir.
• En önemli sekestrasyon örnekleri;
- Glikozidlerin kas yapılarda toplanması
- Klorokinin retina gibi melanin içeren dokulara
afinitesinin olması
- İyodun tiroid bezi içinde birikmesi
- Griseofulvinin keratinize dokularda toplanması
- Tetrasiklinlerin kalsiyum içeren dokularda
toplanması
 205
10. BİYOYARARLANIM: 17. İlaçların etki mekanizmaları
• Absolü (mutlak) biyoyararlanım: Diğer ilaç uygulama • Reseptörlere bağlanma
yollarının İV ilaç uygulaması ile kıyaslanması esasına
dayanır. Yapılan şey EAA (oral, sublingual, rektal, İM) • Enzim inhibisyonu
/ EAA (İV) oranının hesaplanmasıdır. Her zaman İV ile • Enzim aktivasyonu
kıyaslanır; çünkü, İV uygulamada biyoyararlanım %100
kabul edilir. Yani ilacın tamamının sistemik dolaşıma • İlacın antimetabolit olması
katıldığı düşünülür. Halbuki diğer veriliş yollarında • Transmembranal aktif transport sistemlerinin
mutlaka kayıp mevcuttur. inhibisyonu
• Relatif biyoyararlanım: Burada kıyaslama İV ile • Transmembranal iyon kanallarını açan/kapatan
yapılmaz. İki tane aynı veriliş yolu kıyaslanır. Yani ilaçlar
EAA (rektal) / EAA (rektal) veya EAA (İM) /
EAA (İM) gibi. Peki fark nerede? Hasta grubunda. • Yerine koyma esasına dayanan ilaçlar
Normal bir hasta ile diyabetik bir hastada ya da • Vücutta normalde inaktif durumda bulunan bir
genç bir hasta ile yaşlı bir hastada ilacın davranışı
kıyaslanabilir. maddeyi açığa çıkaran veya aktif hale getiren
ilaçlar
• Biyoeşdeğerlik: Farmasötik eşdeğer olan iki
müstahzarın, aynı molar dozda verilişinden sonra • Farmakolojik etki; kullanılan ilacın fiziksel veya
biyoyararlanımlarının ve böylece terapötik etkilerinin kimyasal nonspesifik bir özelliğine bağlı olabilir
hem etkililik hem de güvenlilik bakımından aynı
olmasını sağlayacak derecede benzer olmasıdır. 18. G PROTEİNLERİ İLE KENETLİ
11. Birçok önemli nörotransmitter dekarboksilasyon RESEPTÖRLERİN SUBTİPLERİ
reaksiyonu ile sentezlenir ve bu reaksiyonun
kotransmitteri piridoksin (B6)‛dır. Piridoksin olmazsa G-Proteini Efektör (enzim) Etki
nörotransmitter sentezi gerçekleşemez.
Stimülasyon
12. İlaçların metabolizmasında genel sıra; önce Faz I Gs Adenilat siklaz
(cAMP ↑)
reaksiyonuna uğramak, daha sonra Faz II reaksiyonuna
uğramaktır. Bu durumun önemli bir istisnası vardır. Gi Adenilat siklaz İnhibisyon (cAMP )
INAH önce asetillenir (faz II), sonra da hidrolize
Stimülasyon
uğrar (faz I). Gq Fosfolipaz C/A2
(IP3 ve DAG ↑)
13. İlaçların kinetik davranışları:
Stimülasyon
• Birinci derece kinetikle vücuttan atılan ilaçların Golf Adenilat siklaz
(cAMP ↑)
t1/2‛leri konsantrasyondan bağımsızdır.
Gt Fosfodiesteraz cGMP ↓
• Sıfırıncı derece kinetiğe uğrayan ilaçların t1/2‛si
konsantrasyon artışı ile birlikte uzamaya başlar. Go - İnhibisyon
14. Presistemik eleminasyon:
• Sublingual uygulamada ilacın sistemik dolaşıma
ulaşmak için karaciğerden geçmesi gerekmediği
için, ilaç karaciğerdeki presistemik eliminasyondan 19. İKİNCİ HABERCİLERİ OLUŞTURAN
korunmuş olur.
ENZİMLER VE ETKİLERİ
• Rektal uygulamada ise superior hemoraidal ven
nedeniyle ilaç az da olsa karaciğere uğrar. Dolayısıyla İkinci
Enzim Etki
rektal uygulamada ilaç az da olsa presistemik haberci
eleminasyona uğramış olur.
Adenilat
cAMP siklaz
Protein kinaz A aktivasyonu
15. Transdermal fentanil uygulama endikasyonu; terminal
dönem kanser hastalarındaki ağrı tedavisidir. Fosfolipaz
Diaçilgliserol C
Protein kinaz C aktivasyonu
16. İyon Kanalı Özelliğindeki Reseptörler:
• Nikotinik asetilkolin reseptörleri (Na-Ca kanalı) İnozitol Fosfolipaz Sarkoplazmik retikulumdan
Trifosfat C Ca salınımı
• GABA ve glisin (Cl kanalı)
Guanilat
• Glutamat ve aspartat (Na-K-Ca kanal reseptörleri) cGMP Siklaz
Protein kinaz G aktivasyonu

• 5-HT3 (Na-K kanal reseptörleri) Ca / kalmodulin‛e bağlı

Ca - adenilat siklaz ve protein
kinaz aktivasyonu
206
20. AGONİST VE ANTAGONİST:
• Agonist; reseptöre bağlanıp (+) veya (-) etki ortaya
çıkartan maddedir. Potens değeri pD 2 ile ifade
edilir.
• Antagonist ise reseptöre bağlanıp hiçbir etki
ortaya çıkartmayan maddedir. Potens değeri pA2 ile
ifade edilir. pA2 değeri kompetetif antagonizmanın
potens değeridir. Nonkompetetif antagonizma için
tariflenmiş herhangi bir potens değeri yoktur.
21. Parsiyel Agonizma:
• Parsiyel agonistlerin tipik özelliği şudur; eğer tek
başına bir kişiye parsiyel agonist verirsek agonist
etki elde ederiz. Eğer bir kişiye hem full agonist
hem de parsiyel agonisti birlikte verirsek, parsiyel
agonist full agonisti antagonize etmeye başlar.
• En önemli parsiyel agonist örnekleri:
- β-blokör olan pindolol, asebutolol …
- Opiyat antagonisti olan nalorfin, nalbufin …
- α-blokör olan fentolamin ve ergot alkaloidleri
- Anjiotensin reseptör blokörü olan saralazin
- Östrojen reseptör blokörü olan tamoksifen
- Serotonin reseptör blokörü olan metizerjid
22.Kompetitif antagonizmanın iki tane önemli özelliği
vardır;
• Birincisi, antagonistin reseptöre bağlanması
reversibldir.
• İkincisi, olay bir yarışmadır. Yarışmanın esası hız değil
miktardır. Yani sinaptik kavşakta hangi maddenin
miktarı daha yüksekse yarışı o kazanır.
• Kompetitif antagonizmanın grafiğine bakarsak;
grafiğin birinciye paralel olarak sağa kaydığını
görürüz. Çünkü aynı etkiyi elde etmek için agonistin
konsantrasyonunu artırmak gereklidir. Ancak dikkat
etmek gerekir ki, maksimum etki yine elde edilebilir.
Çünkü agonist bütün reseptörlerden kompetitif
antagonisti kovar ve reseptörlerinin tamamını ele
geçirir.
23. Nonkompetitif antagonizmanın iki tane önemli özelliği
vardır;
• Birincisi, antagonistin reseptöre bağlanması
irreversibldir.
• İkincisi, isminden de anlaşılacağı gibi yarışma söz
konusu değildir. Yani sinaptik kavşakta agonistin
miktarını artırmak, reseptörleri tekrar ele
geçirebileceğiniz anlamına gelmez.
• Nonkompetitif antagonizmanın grafiğine bakarsak
eğer; antagonist yokken elde edilen eğriden
antagonistin dozu artırıldıkça giderek uzaklaşılır.
Çünkü antagonistin kapattığı reseptörler kaybedilmiş
reseptörlerdir.
24. Kimyasal Antagonizma:
• Agonistin, antagonistle kimyasal olarak birleşmesi
sonucu etkisiz hale gelmesi olayıdır.
25. Fizyolojik Antagonizma:
• Bir maddenin etkisinin, ayrı bir reseptör ve
mekanizma aracılığıyla ters yönde etki yapan
diğer bir ilaç tarafından azaltılması veya ortadan
kaldırılmasıdır.
OTONOM SİNİR SİSTEMİ
26. Gözdeki Kaslar:
• Gözde üç tane kas vardır. Radial, sirküler ve siliyer
kaslar.
• Radial kaslar sempatik egemenlik altındadır ve gözde
midriyazis ortaya çıkartır. Sempatik sistem, radial
kaslarda ortaya çıkardığı konstrüksiyon ile midriyazis
oluşturur. Yani midriyazis bir konstrüksiyon
olayıdır.
• Sirküler kaslar parasempatik egemenlik altındadır ve
gözde miyozis ortaya çıkartır. Parasempatik sistem,
sirküler kaslarda ortaya çıkardığı konstrüksiyon ile
miyozis oluşturur. Yani miyozis de konstrüksiyon
olayıdır.
• Miyozis de midriyazis de konstrüksiyon olayıdır.
Kaslar farklı olduğu için sonuçlar farklıdır.
• Siliyer kaslar tek tip innervasyona sahip değildir.
Hem sempatik hem de parasempatik innervasyona
sahiptir.
27. Ter Bezleri:
• Otonom sinir sistemi açısından iki tane önemli ter
bezi vardır; ekrin ve apokrin.
• Her iki ter bezinde de lifler sempatiktir.
- Ekrin ter bezinde lifler sempatik olmasına rağ-
men, nörotransmitter asetilkolindir. Dolayısıy-
la, karşısındaki reseptör de muskariniktir.
- Apokrin ter bezinde lifler sempatiktir ve nörot-
ransmitter de noradrenalindir. Dolayısıyla karşı
taraftaki reseptörler de α-reseptörleridir.
28. Kardiyovasküler sistem: Sempatik egemenlik altındadır.
Peki kardiyovasküler sistemde yani damar sisteminde
hiç parasempatik egemenlik yok mu? Tabi ki var. Dış
genital organların erektil yapılarındaki damarlarda
belirgin parasempatik egemenlik vardır. Bu yüzden
de ereksiyondan parasempatik sistem sorumludur.
Gastrointestinal sistem: Parasempatik egemenlik
altındadır.
29. Otonom Sinir Sistemi Anatomisi:
• Sempatik Sinir Sistemi: Medulla spinalis‛de
T 1-L 3 arasındaki spinal sinirlerde uniblok olarak
yerleşmiştir. Birinci sıra nöronlar kısa, ikinci sıra
nöronlar ise uzundur.
• Parasempatik Sinir Sistemi: SSS‛de tek bir yerde
yerleşimli değildir (III. kafa çifti (Mezensefalon),
VII, IX ve X. kafa çifti (Medulla oblongata) ve
omuriliğin sakral kısmı. Birinci sıra nöronlar uzun,
ikinci sıra nöronlar ise kısadır.
 207

30. NÖROTRANSMİTTERLER:
- Presinaptik sinir içine giren NA; veziküler amin
• Sempatik sistemin reseptörü α ya da β‛dır. pompası ile vezikül içine sokulur.
Dolayısıyla nörotransmitteri noradrenalindir (NA).
ü Veziküler amin pompasını kapatmak;
Adrenal medulla istisnadır; adrenal medulladan
noradrenalinin vezikül içine girmesine
nörotransmitter olarak büyük oranda adrenalin
engel olduğu için katekolaminerjik
salınır.
aktiviteyi azaltır. Bu pompayı kapatan en
• Parasempatik sistemde ise organ düzeyinde önemli madde;
reseptör muskariniktir. Dolayısıyla nörotransmitter
ü Rezerpin
asetilkolindir.
• Sinaptik aralıktaki noradrenalin bazen plazmaya
• Tüm otonom gangliyonlar (ister parasempatik, ister kaçak yapar. Plazmadaki noradrenalin endotel
sempatik), adrenal medulla ve nöromusküler kavşakta hücresi içine bir re-uptake‛e daha uğrar ve etkisi
reseptörler nikotinik olduğu için nörotransmitter sonlandırılır (uptake-2 = ekstranöronal up-take).
asetilkolindir.
- Bu pompayı kapayan en önemli maddeler;
31. Botulinum toksini;
ü Glukokortikoidler / Mineralokortikoidler
• Presinaptik nöronda bulunan veziküllerin ü Fenoksibenzamin
membranındaki sinaptobrevin proteinini parçalar ve
ü Teofilin
dolayısıyla veziküllerin hareket etmesini önleyerek,
asetilkolinin (Ach) sinaptik aralığa salınımını bloke
36. PARASEMPATİK VE SEMPATİK
eder.
SİSTEMİ ETKİLEYEN MADDELER
32. Asetilkolin sentezinde hız kısıtlayan basamak; kolinin
presinaptik nöron içine reuptake‛idir. Hemikolinyum PARASEMPATİK SEMPATİK
bu reuptake‛in spesifik inihibitörüdür. Vesamikol ise
asetilkolini vezikül içine taşıyan proteini inhibe eder Re-uptake‛i
ve sonuçta asetilkolinin veziküllerde depolanmasını Hemikolinyum TAD
bloke eden
engeller.
Hız kısıtlayıcı
Kolinin re-uptake‛i Tirozin hidroksilaz
33. MUSKARİNİK RESEPTÖRLERİN basamak
YERLEŞİMİ Hız kısıtlayıcı
LOKALIZASYON basamağı bloke Hemikolinyum Metitirozin
eden
M1 SINIR DOKUSU
Depolanmayı
Vesamikol Rezerpin
M2 KALP inhibe eden

M3
DÜZ KAS, GLANDLAR, ENDOTEL, SINIR Salınımı aktive
DOKUSU Latrotoksin Latrotoksin
eden
M4 OKÜLER Salınımı bloke Botulin toksini Nöron blokörleri
eden Magnezyum Magnezyum
M5 SSS (SUBSTANTIA NIGRA/HIPOKAMPUS)

34. Katekolamin sentezindeki enzimler:
• Tirozin hidroksilaz: Noradrenalin sentezinde hız
kısıtlayan basamaktır. α-metiltirozin bu enzimi
bloke eder.
• Dopamin β-Hidroksilaz: Noradrenalini sentezleyen
enzim budur (noradrenalin dopaminden oluşur)
ve plazma düzeyi sempatik aktivitenin iyi bir
göstergesidir.
• Feniletanolamin N-Metiltransferaz (PNMT): Bu
enzim esas olarak adrenal medulla ve beyinde bulunur.
Bu enzimi steroidler aktive eder.
35. Noradrenalinin Etkisinin Sonlandırılması
• Sinaptik aralıkta etkiyi oluşturan NA‛nın
eliminasyonunda en önemli mekanizma; NA‛nın
salındığı presinaptik nörona geri alınmasıdır (up-
take-1 = nöronal up-take).
- Bu up-take‛i gerçekleştiren oluşum, presinaptik
nöron hücre membranında bulunan sitoplazmik
amin pompasıdır.
ü Sitoplazmik amin pompasını kapatmak;
noradrenalinin presinaptik nörona girişini
engelleyeceği için katekolaminerjik
aktiviteyi artırır. Bu pompayı kapatan en
önemli maddeler;
ð Trisiklik Antidepressanlar (TAD)
ð Kokain
ð Amfetamin
37. Asetilkolinin tüm sistemler üzerindeki etkileri şu şekilde
formüle edilebilir: Damar düz kaslarında ve sfinkter
kaslarında gevşeme, diğer düz kaslarda kasılma ve
tüm dış salgılarda artış.
38. Parasempatomimetiklerin Endikasyonları:
• Paralitik ileus (tonüs ve peristaltizmi artırdıkları
için) (Betanekol)
• Mesane atonisi ve nörojenik mesane bozuklukları
(miksiyon regülasyonu sağladıkları için) (Betanekol)
• Reflü özefajit (alt özefagus sfinkter basıncını
artırdıkları için) (Betanekol)
• Miyastenia Gravis (asetilkolinin etkinliğini artırdıkları
için) (Neostigmin)
• Glokom (miyozis yaptıkları ve Schlemm kanalındaki
düz kasları kastıkları için) (Pilokarpin)
• Atropin, fenotiyazinler ve benzodiazepinlerle olan
zehirlenmelerin tedavisi (antikolinerjik etkileri
engelledikleri için) (Fizostigmin)
208

39. Bazı önemli parasempatomimetik ilaçlar 43. Parasempatolitiklerin Kullanım Kontrendikasyonları:

• Betanekol: • Dar-açılı glokom
- Nörojenik mesane ve reflü özefajit tedavisinde • Prostat hipertrofisi
kullanılır.
• Reflü özefajit
• Pilokarpin: • Sıcak ortam ve ateşli hastalıklar
- Dış salgılar ve ter bezleri üzerine belirgin • Mide ve barsak atonisi (ileus)
etkiler oluşturur.
44. Tropikamid:
- Hem dar (miyozis oluşturduğu için) hem de
açık açılı glokomda (Schlemm kanalındaki • Sikloplejik ve midriyatik etkisi en kısa süren
düz kasları kasarak aköz humörün drenajını parasempatolitiktir. Sikloplejik ve midriyatik etkisi
artırdığı için) kullanılır. en uzun süren atropindir.

• Arekolin:
45. Α VE Β RESEPTÖRLERİN YERLEŞTİĞİ
- SSS‛de öğrenme ve bellek ile ilgili M1
reseptörlerinin selektif agonistidir.
DOKULAR VE ETKİLERİ
• Oksotremorin: Doku Etki
- SSS‛de bazal gangliyonlardaki M1 reseptörle- α1 Vasküler düz Konstrüksiyon
rinin agonistidir. Bazal gangliyonlarda koliner- kaslar Kontraksiyon (→midriyazis)
jik aktiviteyi artırdığı için deneysel Parkinson Gözde radiyal kas Kontraksiyon
tablosu ortaya çıkartır. Pilomotor düz kas Konstrüksiyon
Sfinkterler Glukojenoliz / glukoneogenez
• Sevimelin: Karaciğer Kontraktiliteyi artırır
- Sjögren sendromlu hastalardaki ağız Kalp
kuruluğunun tedavisinde kulanılır.
α2 Bazı vasküler düz Kontraksiyon
• Neostigmin: kaslar Lipolizin inhibisyonu
- Pür periferik etki ortaya çıkartır. Yağ hücreleri İnsülin salınımının inhibisyonu
Pankreas Renin salınımının inhibisyonu
- Miyastenia gravis tedavisinde en fazla Böbrek Agregasyon
kullanılandır. Trombosit
- Kürar ve benzeri kompetitif nöromusküler
β1 Kalp (+) inotrop ve kronotrop
blokörlerin etkisini reverse etmek (geri
Böbrek Renin salınımı
çevirmek) için de kullanılır.
Yağ hücreleri Lipoliz
• Takrin/Rivastigmin/Donepezil/Galantamin: β2 Vasküler ve diğer Relaksasyon
- Alzheimer hastalığı tedavisinde kullanılan düz kaslar Glukojenoliz / glukoneogenez
santral etkili kolinesteraz inhibitörleridr. Karaciğer Glukagon salınımı → İnsülin
Pankreas salınımı
• Ekotiofat / İzoflurofat: İskelet kası Potasyumun hücre içine
- Açık-açılı glokomun tedavisinde lokal olarak Mast hücreleri alımının ↑ ve tremor
kullanılırlar. Histamin salınımında
inhibisyon
40. Önce bradikardi, sonra taşikardi ortaya çıkartan üç
ilaç; β3 Yağ hücreleri Lipoliz
• Atropin β4 Miyokard ve SA (+) inotrop ve kronotrop
• Süksinilkolin nodül
• Dijitaller
- Önce taşikardi, sonra bradikardi ortaya
çıkartan ilaç; 46. Darifenasin / Solifenasin:
• Kinidin • Glandlar ve düz kaslardaki M3 reseptörlerinin
41. Hareket hastalığının tedavisinde kullanılan iki ilaç selektif blokörüdür.
• Antihistaminikler (H1 reseptör blokörleri) • Üriner inkontinans tedavisinde kullanılırlar.
(dimenhidrinat, meklizin, buklizin, siklizin)
47. KUVARTERNER AMİN TÜREVLERİ
• Skopolamin
• İpratropium / Oksitropium / Tiotropium:
42. Atropin zehirlenmesi:
- Bronşlara selektiviteleri oldukça yüksektir.
• İlk ortaya çıkan belirti ağız, boğaz ve cilt Bronkodilatasyon oluştururken mukosiliyer
kuruluğudur. aktiviteyi bozmazlar. Bu da atropine belirgin
• En spesifik bulgu ani başlayan görme bozukluğudur bir üstünlüktür.
(yakın görme bozulur). - Glikopirolat:
• Zehirlenme tedavisinde kolinerjik bir madde olan - Tükürük salgısını inhibe edici etkisi en güçlü
fizostigmin kullanılır. olan antikolinerjiktir.
• Hiyozin-N-butilbromür:
- Safra kanallarına en güçlü etki gösteren
antispazmodiktir.
 209
48. İzoproterenol:
54. Tamsulosin:
• Diğer katekolaminlerden farklı olarak sadece
COMT tarafından inaktive edilir, MAO tarafından • Kompetitif α1A blokördür.
parçalanmaz. • Benign prostat hiperplazisinin semptomatik
tedavisinde kullanılır.
49. Efedrin:
55. Labetolol:
• Mikst (hem direkt hem de indirekt) etkilidir.
• Hem α1 hem de β reseptörleri bloke ettiği için
• Amfetaminlerde olduğu gibi hem zihinsel hem de
feokromasitomanın semptomatik tedavisinde en
atletik performansı artırır.
etkili ilaçtır.
• Şiddetli taşikardi ortaya çıkartır.
56.Yalancı nörotransmitter etkisi ortaya çıkartan iki
• Etkisine çok çabuk tolerans gelişir (taşifilaksi).
önemli ilaç:
50. Dört önemli amfetamin:
• Guanetidin • Metildopa
• Metilfenidat (Hiperkinetik çocuk hastalığı tedavisi) 57. Depolarizasyonla blok ortaya çıkartan ilaçlar:
• Fenfluramin (İştah azaltıcı etkisiyle obezite • Nikotin
tedavisi) • Süksinilkolin
• Hidroksiamfetamin (Pür periferik etki) • Lityum
• Kloramfetamin (Deneysel serotonin eksikliği)
58. Gangliyon blokörlerinin etkileri:
51. α-adrenerjik reseptör blokörlerinin etkileri:
• Hipotansiyon
• Hem arteriyollerde hem de venüllerde vazodilatasyon • Ereksiyon (parasempatik) ve ejekülasyon (sempatik)
yaparlar. güçlüğü
• Hem venodilatasyon yaptıkları hem de postürel • Parasempatik sistemin etkilerini ortadan kaldırır
homeostazı bozdukları için şiddetli ortostotik - Midriyazis
hipotansiyon ortaya çıkartırlar. - GİS‛de tonüs ve motilite azalması
• Vazodilatasyona bağlı olarak su ve tuz retansiyonu - Dış salgı bezlerinin salgısında (anhidroz ve
ve taşikardi ortaya çıkartırlar. kserostomi) ve mide asit salgısında azalma
- İdrar retansiyonu
• Miyozis
• Apokrin ter bezlerinin salgısında azalma
• Burun tıkanıklığı
• Ejekülasyon inhibisyonu
• Sedasyon
52. Tolazolin:
• Pulmoner kan basıncını düşürdüğü için yenidoğanda
görülen pulmoner hipertansiyonun tedavisinde
kullanılır.
53. β-Agonist Aminler
• BRONKODİLATATÖRLER:
- Terbutalin / Salbutamol:
ü Esas olarak bronkodilatatör olmalarına
rağmen tokolitik olarak da kullanılabilirler.
- Salmeterol / Formeterol:
ü Bronkodilatatör etkisi en uzun sürenlerdir.
- Salmeterol / Pirbuterol / Prokaterol:
ü En yüksek selektif β2 agonistidirler.
• VAZODİLATATÖRLER (β2 agonistler): Nilidrin
• Vazodilatatör etkilerini belirgin olarak çizgili kas
damarlarında ortaya çıkartır. Cilt damarlarında
gevşeme oluşturmadığı için Raynaud fenomeninde
faydalı değildir.
• KARDİYOSTİMÜLANLAR:
- Prenalterol / Ksamoterol / İbopamin:
ü β1 üzerinden kalbi stimüle ederler
ü Oral kullanılabilir.
• TOKOLİTİKLER (uterus gevşetici): Ritodrin.
ü Bu etkileri β2 reseptörleri üzerinden
ortaya çıkartır. Prematür doğumların
engellenmesinde kullanılır.
210

SANTRAL SİNİR SİSTEMİ • 5-HT1E:

FARMAKOLOJİSİ - Korteks ve putamende bulunur.
• 5-HT1F:
- Korteks ve hipokampusta bulunur.
59. NÖROTRANSMITTERLERIN
SINIFLANDIRILMASI • 5-HT2:
- Davranış üzerine olan etkilerde rol oynar.
Ø Asetilkolin - Damar (vazokonstrüksiyon) ve trombositlerde
Ø Noradrenalin / Adrenalin (agregasyon) bulunur.
Amin yapılı
Ø Serotonin
nörotransmitterler • 5-HT3:
Ø Dopamin
Ø Histamin - GİS‛de bulantı ve kusma ile ilgili reseptördür.
• 5-HT4:
Aminoasid yapılı Ø GABA Ø Glisin
- GİS‛de miyenterik pleksuslarda bulunur.
nörotransmitterler Ø Glutamat Ø Aspartat
• 5-HT5 / 5-HT6 / 5-HT7:
Nükleotid yapılı Ø ATP - Beyinde bulunur.
nörotransmitterler Ø Adenozin
63. NMDA reseptör antagonistleri:
Ø Hipotalamohipofizer • Magnezyum
hormonlar (ADH, Oksitosin, • Fensiklidin (Deneysel şizofreni)
ACTH, GH,TRH, GnRH) • Dizosilpin (Hipoksiye bağlı nöron harabiyetinin
Ø Endojen opioid hormonlar azaltmak için kullanılır)
(Enkefalin, Endorfin, • Ketamin (İV genel anestezik)
Peptid yapılı • Biperiden (Antiparkinson etkilidir)
Dinorfin)
nörotransmitterler • Riluzol (ALS‛li hastalarda nöron harabiyetini azaltmak
Ø Taşikininler (SP, CGRP,
için kullanılır)
Nörokinin A, Nöropeptit Y)
• Memantin
Ø Barsak hormonları (VİP,
Kolesistokinin, Gastrin, 64.Benzodiazepin ve Barbitüratların Etki
Mekanizmaları:
İnsülin, Somatostatin)
• GABA-A reseptörlerine bağlanarak klor kanallarını
açarlar ve hücre içine (-) yük girmesine neden
60.Presinaptik nörondan nörotransmitterin salınmasını olurlar.
sağlayan, aksiyon potansiyelinin plato fazında
hücre içine giren Ca++‛dır. Bu Ca++‛yı presinaptik • B e n z o d i a z e p i n ler; GABA-A reseptöründe α
nörona sokan Ca kanalları; N tipi voltaj bağımlı yavaş
++ ve β subüniti arasına bağlanırlar ve GABA‛nın
Ca++ kanallarıdır. kendi reseptörüne bağlanımını artırırlar. Yani
benzodiazepinlerin etki gösterebilmesi için ortamda
61. Dopamin reseptörleri: GABA bulunması şarttır.
• D1 reseptörü • Barbituratlar GABA-A reseptöründe direkt klor
- En çok nigrostriatal yolakta bulunur kanalına bağlanırlar. GABA‛dan bağımsız olarak
klor kanallarını açarlar.
- Lokomotor sistemle ilgili fonksiyonları vardır
• Sonuçta her iki ilaç grubu da hücre içine klor girişini
• D2 reseptörü artırır ve hiperpolarizasyona neden olur. Böylelikle
- Mesolimbik ve mesokortikal yollarda bulunur
aksiyon potansiyelinin oluşumu inhibe olur. 65.
- Ekstrapiramidal sistemle ilgili fonksiyonları Hipnosedatif ilaçların farklı özellikleri
vardır
• D3 reseptörü
- Limbik sistemde bulunur Benzodiazepinler Barbitüratlar
- Emosyonel ve kognitif süreçlerle ilgili
♦ GABA bağımlı etki ♦ GABA‛dan bağımsız etki
fonksiyonları vardır
♦ Büyük oranda ön-ilaçtırlar ♦ Ön-ilaç değildirler
• D4 reseptörü ♦ Enzim indüksiyonu ♦ Enzim indüksiyonu
- Şizofreniden sorumlu diğer reseptör olarak yapmazlar yaparlar
♦ Antitussif değildirler ♦ Öksürük oluştururlar
tarif edilmektedir
♦ Analjezi yapmazlar ♦ Hiperaljezi yaparlar
• D5 reseptörü ♦ Anksiyolitik ve hipnotik ♦ Anksiyolitik ve hipnotik
olanları farklıdır olanları aynıdır
62. Serotonin reseptörleri: ♦ Daha az bağımlılık ve ♦ Daha fazla bağımlılık ve
• 5-HT1A: tolerans tolerans
♦ Daha az uyku bozukluğu ♦ Daha çok uyku bozukluğu
- Anksiyolitik etki gösterir. ♦ Terapötik aralıkları daha ♦ Terapötik aralıkları daha
• 5-HT1B: geniş dar
- Presinaptik inhibitördür. ♦ Solunum / KVS depressan ♦ Solunum / KVS
etkileri daha az depressan etkileri daha
• 5-HT1D: ♦ Kas gevşetici etkileri fazla
- Migren patogenezinde rol oynar. Beyindeki AV daha güçlüdür ♦ Antikonvülzan etkileri
şantları kapatır. daha güçlüdür
 211

66.Hem anksiyolitik hem de hipnotik etkili Pankuronyum:

benzodiazepinler
• Sadece nöromusküler kavşaktaki nikotinik
• Diazepam reseptörleri bloke etmekle kalmaz, kalpteki M 2
• Midazolam reseptörlerini de bloke edip taşikardi oluştururlar.
Bu etkiyi en belirgin olarak Gallamin oluşturur ancak
67. BENZODİAZEPİNLER: artık kullanılmamaktadır.
• Flurazepam: • En uzun etkili nöromusküler blokördür.
- Eliminasyon yarı-ömrü en uzun
Rokuronyum:
benzodiazepindir. (Goodman and Gilman‛s)
• Kompetitif blokörler içerisinde etkisi en çabuk
• Diazepam:
başlayandır.
- Benzodiazepinler içinde antikonvülzan ve
antiepileptik etkisi en güçlüdür. Status Mivakuryum:
epilepticus‛da kullanılır.
• Kompetitif blokörler içerisinde en kısa etkilisidir.
• Klordiazepoksit:
73. Süksinilkolin klorür:
- Anksiyolitik etkisi en uzun olan
benzodiazepindir. • Tüm kas gevşeticiler içerisinde etkisi en çabuk
başlayan ve en kısa sürendir (çünkü plazmada
• Alprazolam: psödokolinesteraz enzimi tarafından parçalanır)
- Panik bozukluklarında kullanılabilir (İmipramin
ve SSRI‛da aynı amaçla kullanılır). • “Uzamış apne” gelişimine neden olabilir.
- Plazmada atipik psödokolinesteraz bulunan
• Midazolam: kişilerde görülür.
- En kısa etkili benzodiazepindir. - Tedavisinde akrabalık ilişkisi olmayan donörden
- Hem hipnotik (genel anestezi indüksiyonu) alınan taze kan transfüze edilir.
hem de anksiyolitik (anestezi premedikasyonu)
olarak kullanılır. • Malign hipertermi oluşturabilir.
- Belirgin olarak anterograd amnezi ortaya 74. Tiokolşikozid:
çıkartır.
• Glisinerjik reseptörler üzerinde, GABA-A
68. Flumazenil: reseptörlerinde agonistik etkisi vardır.
• Selektif benzodiazepin reseptör antagonistidir. - GABA-A reseptör antagonisti pikrotoksin
GABAA ve GABAB reseptörlerini eşit oranda bloke ve glisin antagonisti olan strikninin yaptığı
eder. konvülsiyonu önlerler.
• Yüksek doz benzodiazepin alanlarda etkiyi revers 75. Baklofen:
etmek için ve hepatik ensefalopatinin derinliğini
azaltmak için kullanılır. • Presinaptik GABA-B reseptörlerini aktive eder.
Böylelikle inhibisyonu güçlendirir.
69. Porfırıa‛da kontrendike ilaçlar
76. Dantrolen sodyum:
• Barbitüratlar
• Karbamazepin • Sarkoplazmik retikulumdan kalsiyum salınımını ve
• Griseofulvin dolayısıyla kas kasılmasını önler. Kas düzeyindeki
etkisiyle, çizgili kasları gevşetir.
70. Zopiklon / Zolpidem / Zaleplon:
• En önemli kullanım yeri malign hipertermi ve malign
• Atipik benzodiazepin agonistleridir.
nöroleptik sendromdur.
• Fizyolojik uykuyu en az etkileyen
hipnosedatiftir.
71. Kompetitif nöromusküler blokörlere karşı duyarlılığın
arttığı durumlar:
77. FENOTİYAZIN TÜREVLERİNİN
• Miyastenia Gravis ETKİLERİ
• Hipokalemi, hiponatremi, hipokalsemi, Klorpromazin Tioridazin Flufenazin
hipermagnezemi
• Kollajen doku hastalıkları Ø En hipotansif Ø En Ø En
Ø En sedatif kardiyotoksik antiemetik
• Antibiyotikler (aminoglikozidler, polimiksin B,
Ø En Ø Pigmenter Ø En
linkozamidler, tetrasiklinler) hepatotoksik retinopati antivertigo
• İnhalasyon anestezikleri Ø Ejekülasyon Ø En güçlü
• Lokal anestezikler ve sınıf I antiaritmikler inhibisyonu fenotiyazin
• Verapamil gibi kalsiyum kanal blokörleri Ø Antiemetik etki
• Lityum ∅
• Hipotermi Ø Antikolinerjik
etki çok güçlü
• Asidoz
Ø Ekstrapiramidal
72. KOMPETETİF NÖROMUSKÜLER BLOKÖRLER: yan etkisi en az
olan fenotiyazin
Atrakuryum bezilat / Cisatrakuryum bezilat:
• Plazmada non-enzimatik olarak (Hoffman
eliminasyonu), yani spontan parçalanırlar.

• Bu nedenle karaciğer ve böbrek bozukluklarında

tercih edilen kas gevşeticilerdir.
212

78. Şizoafektif bozukluklarda kullanılabilen ilaçlar: • Maprotilin / Oksaprotilin:

• SSRI / Nöroleptik - NA re-uptake‛ine en selektif antidepressan
• Amoksapin ilaçlardır.
• Sülpirid • Mianserin / Mirtazapin:
79. Haloperidol:
- 5-HT ve NA otoreseptörlerini bloke ederek, bu
• Antikolinerjik etkisi yoktur. nörotransmitterlerin salınımını artırır.
• Ekstrapiramidal yan etkileri en fazla olandır.
• Maninin akut tedavisinde de kullanılır • Paroksetin:
80. SELEKTİF NÖROLEPTİKLER - 5-HT re-uptake‛ini en güçlü bloke eden
antidepressan ilaçtır.
• Sulpirid • Pimozid
- Aktif metabolit oluşturmaz.
81. Klozapin:
- SSRI‛lar içerisinde en belirgin kesilme sendromu
• D1, D3 ve özellikle D4 reseptörlerinde belirgin blokör yapabilendir.
etkisi bulunmaktadır.
• Negatif semptomları olan dirençli şizofrenilerde en • Sitalopram:
etkili ilaçtır. - 5-HT re-uptake‛ine en selektif olan antidepressan
• Serotonerjik reseptörlerden en belirgin olarak 5- ilaçtır.
HT2A ve 5-HT2C reseptörlerine karşı antagonistik
etki gösterir. 6 ve 7 numaralı reseptörleri de bloke
eder.
• Az sedasyon oluşturandır.
• Ekstrapiramidal yan etkileri en az (kuetiapin gibi) 85. ANTİDEPRESSANLARIN EN FAZLA VE EN
olandır. AZ OLUŞTURDUKLARI ETKİLER:
• En önemli yan etkisi agranülositoz oluşturmasıdır.
• Olanzapin ile birlikte antikolinerjik yan etkisi en çok En antikolinerjik Amitriptilin
olan antipsikotik ilaçtır.
En kardiyotoksik İmipramin / Amitriptilin
82. Lidokain endikasyonları:
Venlafaksin / Trazodon /
• Dijital intoksikasyonu En az antikolinerjik
Fluvoksamin
• Trisiklik antidepressan intoksikasyonu
• Akut MI sonrası Paroksetin / Venlafaksin /
En az hipotansif
83. SSS‛de depresyon oluşturmasına rağmen prokonvülzan Reboksetin / Fluoksetin
etkili ilaçlar: Doksepin / Amitriptilin /
En hipotansif
• Antipsikotikler Tripitramin / Nefazodon
• Antidepressanlar
En sedatif Mirtazapin / Doksepin / Trazodon
• Antihistaminikler
• Opiyatlar En konvülzan / ajitatif Bupropion / Maprotilin
84. ANTİDEPRESSAN İLAÇLAR
En fazla seksüel
SSRI‛lar
• İmipramin: disfonksiyon
- Endikasyonları;
ü Çocukluk çağı depresyonu
86. Maklobemid:
ü Okul fobisi
ü Enürezis noktürna • Selektif MAO-A inhibitörüdür.
ü Panik bozuklukları • Etkisi daha çabuk başlar (10 gün içinde).
• Atipik depresyonda kullanılır.
• Amitriptilin:
• Antikolinerjik yan etkisi yoktur.
- Antikolinerjik etkisi en fazla olan antidepressandır.
• Tüm MAO inhibitörleri kan basıncında belirgin
• Klomipramin: yükselme (intrakraniyal kanama) ve baş ağrısı
- Anti-obsesyonel etkisi en güçlü olan antidepressan oluşturabilir.
ilaçtır.
87. Lityumun etki mekanizmaları:
• Desipramin: • İnozitol Monofosfataz enzimini inhibe ederek
- NA re-uptake‛ini en güçlü bloke eden antidepressan serbest inozitol oluşumunu engeller ve sinyal iletimini
ilaçtır. yavaşlatır.

• Protriptilin: • Lityum moleküler olarak sodyuma çok benzer ve

- En uzun etkili antidepressandır (t1/2 = 80 saat).
• Amoksapin:
- Loksapinin (bir dopamin reseptör blokörü)
metabolitidir ve kendisi de bir DA reseptör
blokörüdür. Böylelikle hem bir nöroleptik hem de
antidepressandır.
aynı Na+ gibi hücre içine girer ve Na+ yerine
aksiyon potansiyeli oluşturur. Ancak hücre içinde
etkisini oluşturduktan sonra tekrar hücre dışına
kolay atılamaz. Hücre sürekli uyarılmaya bağlı olarak
depolarizasyon durumunda kalır.

- Ekstrapiramidal yan etki oluşturan tek

antidepressandır.
 213

88. Diabetes İnsipidus benzeri tablo oluşturan en önemli 96. Striknin:

ilaçlar • Post-sinaptik glisin-A reseptörlerini inhibe eder.
• Lityum • Konvülsiyon yapıcı ilaçlar içinde en az seçici
• Demekloksiklin olandır.
• Metoksifluran 97. Minimum Alveolar Konsantrasyon (MAK):
• Alkol • 100 kişinin %50‛sinde genel anestezi oluşturan
dozdur. Genel anesteziklerin potensini gösterir.
89. Guatrojen etki oluşturan nonendokrin ilaçlar:
• En güçlü genel anestezik madde metoksifluran, en
• Barbitüratlar zayıf genel anestezik madde ise N2O‛dir. Fluran
• Lityum soyadlıların en zayıfı ise desflurandır.
• Fenilbutazon
98. İNHALASYON GENEL ANESTEZİKLERİ:
• Sülfonamid ve türevleri
• Sodyum nitroprusiat • Halotan:
• Amiodaron - En kardiyotoksik ve en hepatotoksik olandır
(çocuklarda hepatotoksik değildir).
90. Hem Grand-Mal hem de Absens nöbetlerinde - En fazla malign hipertermi oluşturan genel
kullanılabilen ilaçlar: anesteziktir.
• Valproik asid
• Metoksifluran:
• Klonazepam
- En güçlü genel anesteziktir.
• Lamotrigin
- Diabetes insipidus oluşturur.
• Zonisamid
• Enfluran:
91. T tipi kalsiyum kanal blokörü antiepileptikler:
- Epileptiklerde kontrendikedir.
• Etosüksimid
• Valproik asid • İzofluran:
• Trimetadion - Güçlü vazodilatasyon yapar.
• Zonisamid • Desfluran:
92. Coombs testi pozitifliği ve otoimmün hemolitik anemi - Buhar basıncı çok yüksektir.
oluşturan iki dopa soyadlı ilaç - Fluran soyadlıların en zayıfıdır.
• Levodopa
• Sevofluran:
• Metildopa
- Bugün için bilinen en iyi inhalasyon genel
93. Bromokriptin: anesteziğidir.
• Bir ergot alkaloididir. • Azot protoksid/Nitröz oksid (N2O):
• Hiperprolaktinoma tedavisinde de kullanılır. - Güçlü analjeziktir.
• Postsinaptik D2 reseptör agonistidir. - Kas gevşetici etki ortaya çıkartmaz.
• Eritromelalji ve retroperitoneal fibrozis yapabilir.
- Malign hipertermi tetiklemez.
94. Parkinon tedavisinde dopaminerjik etkili ilaçlar en
- Boşluklarda birikici özelliği vardır.
belirgin olarak bradikineziyi antikolinerij ilaçlar ise en
belirgin olarak tremoru düzeltirler. - Diffüzyon hipoksisi (Fink fenomeni) yapabilir.

95. Kafein / Teofilin / Teobromin (Metilksantinler):

• İnhibitör özellikteki adenozin reseptörlerini bloke
ederler.
• Fosfodiesteraz enziminin inhibisyonuna bağlı cAMP
ve cGMP düzeyini artırırlar.
• Psikostimülan etki oluştururlar, ancak bellek
fonksiyonları üzerinde herhangi bir fasilitasyon
oluşturmazlar.
• En fazla teofilinde olmak üzere pozitif inotrop ve
kronotrop etki gösterirler
• Teofilin, bronş düz kaslarını gevşetir.
214

99. İNTRAVENÖZ GENEL ANESTEZİKLER: 107. Morfinin Etkileri:

• Ketamin: • Spinal ve supraspinal analjezi oluşturur.
- Dissosiyatif anestezi oluşturur. • Solunum depresyonu (KİBAS tablosu) geliştirir.
- Analjeziktir. • Antitussif etkilidir.
- Kan basıncı ve kalp hızını artırdığı için şoklu • B u l a n t ı - k u s m a oluşturur (kemotrigerzonu
hastada iyi bir tercihtir. uyararak).
- Dış salgıları artırır. • Miyozis oluşturur
• Hipotermi yapar.
• Propofol: • Histamin salınımına yol açar (hipotansiyon ve
- Ayaktan müdahalelerde kullanılır. bronkokonstrüksiyon).
- Antiemetiktir. • Konstipasyon oluşturur.
- Gebe anestezisinde iyi bir tercihtir.
• Etomidat:
- Koroner hemodinamiyi iyi korur. 108. Opiyatların Kontrendikasyonları:
- 11 β-hidroksilazı inhibe eder. • Kafa travması
• Konvülsif hastalıklar
• Midazolam:
- Anterograd amnezik etkisi oldukça fazladır. • KOAH ve kor-pulmonale
- Hem anestezi premedikasyonunda hem de anestezi • Hipovolemi
indüksiyonunda kullanılır. • Adrenal yetmezlik
• Gebelik
100. Kafa içi basıncı azaltan anestezikler:
• Prostat hipertrofisinde
• Propofol
• Etomidat 109. OPİYATLAR:
• Tiopental • Meperidin; doğum ağrılarını, uterus kontraksiyon
kuvvetini düşürmeden geçirmesi nedeniyle obstetride
101. NÖROLEPT ANALJEZİ: tercih edilir.
• Fentanil + droperidol • Metadon; morfin bağımlılığının tedavisinde kullanılır.
102. NÖROLEPT ANESTEZİ: Bu ilacın kesilmesi ile en geç başlayan ve en uzun
• Fentanil + droperidol + nitröz oksit süren, ancak opiyatlar içerisinde en hafif abstinens
sendromu oluşur.
103. Lokal anesteziklerle duyuların kaybolma sırası şu
• Remifentanil; plazmada psödokolinesterazlar
şekildedir:
tarafından parçalandığı için en kısa etkili opiyattır.
• Ağrı Bu nedenle sadece İV infüzyonla kullanılır.
• Sıcaklık
• Levometadil; en uzun etkili opiyattır.
• Dokunma
• Propriosepsiyon • Loperamid; antidiyareiktir.
• Motor 110.Parsiyel agonist etkili opiyatlar (Daha az bağımlılık
ve solunum depresyonu riski taşırlar):
104. ESTER YAPILI LOKAL ANESTEZİKLER:
• Nalorfin
• Prokain:
• Nalbufin
- Etki gücü en zayıf, en kısa etkili, en fazla
allerjik reaksiyona yol açan LA‛dır. • Pentazosin
• Kokain: • Butorfanol
- Vazokonstrüksiyon oluşturan tek LA‛dır. • Buprenorfin
• Benzokain • Tramadol
• Tetrakain 111. Narkotik antagonistler (Naloksan/Naltrekson):
• Narkotik analjezik zehirlenmesinde kullanılırlar.
105. AMİD YAPILI LOKAL ANESTEZİKLER:
• Mü reseptörlerine yüksek afiniteleri nedeniyle
• Lidokain: respiratuvar depresyon ilk düzelttikleri bulgulardan
- Her tip lokal anestezide uygulanabilir. birisidir.
• Prilokain: • Bağımlılık yapmazlar.
- Methemoglobinemi oluşturur. • Etkilerine tolerans gelişmez.

• Bupivakain:
- En kardiyotoksik LA‛dır.
• Ropivakain:
- En uzun etkili LA‛dır.

• Dibukain:
- Gravimetrik etki gücü yönünden lokal
anesteziklerin en güçlüsüdür.
106. Opiyatların µ1 ve sigma reseptörleri analjezide rol
oynamaz.
 215

KARDİYOVASKÜLER SİSTEM 119. Dijital Duyarlılığını Azaltan Faktörler:

FARMAKOLOJİSİ • Hiperkalemi
• Hipokalsemi
• Hipertiroidi
112.İdiopatik hipertrofik subaortik stenozda dijital ve
• Yenidoğan ve bebekler
nitrat kontrendikedir. Tedavide β-blokör ya da kalsiyum
kanal blokörü kullanılır. • İhtiyarlık: Yaşın ilerlemesiyle birlikte dijitalin
kontraktilite etkisi belirgin olarak azalır, ancak
113. Dijitaller; esas olarak sistolik ve düşük debili konjestif aritmojen etkisi belirgin olarak artar. Bu nedenle
kalp yetmezliğinin tedavisinde kullanılırlar (Diastolik dozu yükseltmek gerekir. Bu da toksisite riskini
ve yüksek debili kalp yetmezliğinde dijital kullanmak belirgin olarak artırır.
kontrendikedir).
120. En önemli diskromatopsi örnekleri:
114. Dijital pozitif inotrop etkilidirler. Bu etkiyi Na+- • Sarı-yeşil; Dijital
K+-ATPaz pompasını inhibe edip, Na+-Ca++ exchanger • Kırmızı-yeşil; Etambutol
sistemini çalıştırdıkları için intrasellüler Ca düzeyini • Mavi; Sildenafil
artırarak gerçekleştirirler. Ayrıca sarkoplazmik
retikulumdan da Ca++ salınımını da artırırlar. 121. Levosimendan:
• Troponin C‛ye bağlanarak, miyofibrilleri Ca++‛a karşı
115. DİJİTALİN KALP ÜZERİNE daha duyarlı hale getirir. Yani hücre içinde daha düşük
ETKİLERİ kalsiyum konsantrasyonu ile güçlü kasılma meydana
getirir.
SONUÇ ETKİ • ATP duyarlı potasyum kanallarını açarak vazodilatatör
etki gösterir. Preload ve afterload‛u azaltır.
Sinüs ritmi Azalır
• Akut konjestif kalp yetmezliği olan hastalarda
Atriyum eksitabilitesi Azalır kullanıldığında mortalite ve morbiditeyi azaltır.
Ventrikül eksitabilitesi Azalır
122. Asetazolamid Kullanım Endikasyonları:
Atriyum iletim hızı Yavaşlar • İdrar alkalinizasyonu
Ventrikül iletim hızı Yavaşlar • Metabolik alkaloz tedavisi
Purkinje iletim hızı Yavaşlar • Glokom tedavisi (aköz humor salınımını azaltır)
AV düğüm iletim hızı Yavaşlar • Absens nöbetleri
• Yükseklik hastalığı
Sinüs düğümü otomatizması Azalır
Purkinje lifi otomatizması Artar 123. Akut pulmoner ödem tedavisi:
• Oturur pozisyon
• Oksijen
116. DijitaliN EKG üzerine etkileri: • Furosemid
• Morfin (venöz dönüşü azaltır)
• ST segmenti ve T dalgası depresyonu (Glikozidlerin
• Vazodilatatör
etkisine en duyarlı segmentlerdir).
• Aminofilin
• QT intervalinde kısalma
124. Testosteron reseptör blokörleri:
• PR intervalinde uzama • 3S (Simetidin/Spironolakton/Siproteron asetat)
• QRS kompleksinin süresi toksik dozlarda dahi • Flutamid
değişmez. 125. Adrenerjik nöron blokörleri:
117. Dijital Kullanım Kontrendikasyonları: • Rezerpin
• İdiopatik hipertrofik subaortik stenoz (IHSS) • Guanetidin
• Yüksek debili kalp yetmezliği • Guanadrel
• Kalp blokları • Bretilyum
• MI • Bethanidin
• Semptomlu WPW sendromu • Debrisokin
• Akut miyokarditler 126. β-Blokörlerin KVS Üzerine Genel Etkileri:
118. Dijital Duyarlılığını Artıran Faktörler: • (-) inotrop / kronotrop / dromotrop etki
• Hipokalemi: Dijital duyarlılığını artıran en önemli • Otomatisite inhibisyonu
faktördür ve dijital intoksikasyonlarında çok sık • Renin salınımında azalma
görülür. • Hafif ve orta dereceli KKY‛si olan (ejeksiyon
fraksiyonu < %35) hastalarda; kronik -blokör
• Hiponatremi / Hipomagnezemi
kullanılması ventriküler fonksiyonları iyileştirir.
• Hiperkalsemi
• Anjinalı hastalarda egzersize toleransı artırırlar
• Asidoz:
(normal kişilerde azaltırlar).
• Miksödem
• Kaşeksi
216

127. β-Blokörlerin kullanım endikasyonları: 131.Deksmedetomıdıne: Özellikle postoperatif ve yoğun

• Hipertansiyon bakım ünitelerinde sedasyon oluşturmak için kullanılır.
• Angina (stabl ve unstabl) (Kalpte nonselektif bir
depresyon yaparlar. Dolayısıyla miyokardın O 2 132. ANTİHİPERTANSİFLERİN
tüketimini düşürürler). METABOLİZMA ÜZERİNE ETKİLERİ
• Kalp yetmezliği
Glukoz
• Supraventriküler taşiaritmi (Negatif dromotrop ve Lipid regülasyonunda
regülasyonunda
kronotrop etkisi nedeniyle) bozulma
bozulma
• Akut MI tedavisi ve infarktüs sonrası (artmış β-blokörler + +
katekolamin düzeyi nedeniyle) profilaksi tedavisinde / Diüretikler
kullanılırlar. Kalsiyum + -
• Dissekan aort anevrizması kanal
blokörleri
• İdiopatik subaortik stenoz (Diastolik disfonksiyona
bağlı kalp yetmezliği oluşturur. Dijital ve nitratların ACE - -
kullanılması kontrendikedir. β-blokörler ve kalsiyum inhibitörleri
kanal blokörleri tercih edilirler).
• Fallot tetralojisi (Nonselektif olanlar kullanılır.
Çünkü vazokonstrüksiyon oluştururlar. Periferik 133.VAZOSELEKTİF KALSİYUM KANAL BLOKÖRLERİ:
vasküler direnç artırılmış olur) (Çömelmenin yaptığını
medikal olarak yapar). • Nimodipin:
• Mitral kapak prolapsusu - Serebral damar yataklarına selektivitesi olduğu için,
• Kronik açık-açılı glokom (Siliyer epitelden serebrovasküler bozukluklarda kullanılır. En kısa etki
vazodilatasyona bağlı ekstravazasyonla oluşan humör süreli kalsiyum kanal blokörüdür.
aköz miktarını azalttıkları için)
• Amlodipin:
• Migren
- En uzun etki süreli kalsiyum kanal blokörüdür.
• Sosyal fobi / Panik anksiyetesi
• Nizoldipin / Nikardipin:
• Esansiyel tremor
- Vasküler selektiviteleri en yüksek kalsiyum kanal
• Portal hipertansiyon (Portal hipertansiyonda
damardan geçen kanın debisindeki artışla blokörüdür (kalbi en az etkileyen).
hipertansiyon vardır. Damarı kasınca içinden geçen 134. KVS ile ilgili teratojenik ilaçlar:
kan miktarı ve dolayısıyla portal basınç düşer. Yani
nonselektif olanlar tercih edilmelidir). • ACE inhibitörleri
• Anjiotensin reseptör blokörleri
• Hipertiroidi (Periferde T4‛ün T3‛e dönüşümünü bloke • Oral antikoagülanlar
ettikleri için) • Statinler (HMG CoA Redüktaz İnhibitörleri)
135. SLE benzeri sendrom oluşturan en önemli ilaçlar:
• Prokainamid
128.T4 → T3 dönüşümünü bloke eden en önemli ilaçlar: • Hidralazin
• Penisilamin
• Propiltiourasil
• INAH
• β-blokörler
• Steroidler
• Amiodaron
129.Kardiyoselektif (β1) olanların non-selektif β-
blokörlere bazı üstünlükleri vardır:
• KOAH‛lı hastalarda daha az bronkokonstrüksiyon
oluştururlar.
• Diyabetli hastalarda daha güvenilirdirler.
• Hamilelerde uterusta kasılma oluşturmazlar.
130. Labetolol / Karvedıolol / Medroksalol / Busındolol:
• Hem α1 hem de β blokörüdürler.
• Bu ilaçlar β1 reseptörlerini de bloke ettiklerinden, kan
basıncını düşürürken refleks taşikardi oluşturmazlar
(bu nedenle labetolol feokromasitomada en iyi
ilaçtır).
 217

136. Sadece arteriyolleri gevşeten ilaçlar: 145. ANTİTROMBOSİTİK İLAÇLARIN GENEL ETKİ
• Kalsiyum kanal blokörleri MEKANİZMALARI
• Hidralazin • TxA2 sentezinin azaltılması
• Minoksidil - Trombositlerde fosfolipaz A2 inhibisyonu:
• Diazoksid Steroidler
- COX inhibisyonu: NSAİİ
137. Fosfodiesteraz inhibitörü ilaçlar:
- Tromboksan sentetaz inhibitörleri: Dazoksiben,
• Sildenafil (fosfodiesteraz 5)
Niktindol
• Metil ksantinler
• Amrinon/Milrinon (fosfodiesteraz 3) • Trombositlerde cAMP düzeyinin artması
• Pentoksifilin - Dipiridamol
• Papaverin • Trombositte Gi ile kenetli ADP reseptör blokajı
• Dipiridamol - Tiklopidin / Klopidogrel
138. Erektil impotansta kullanılan ilaçlar: • Glikoprotein IIb/IIIa reseptör blokajı
• Sildenafil - Absiksimab / Eptifibatid /Tirofiban
• Papaverin
• Alprostadil
OTAKOİDLER
• Yohimbin
139. Antiaritmik ilaçlar ya aksiyon potansiyeli süresini 146. NÖROTRANSMİTTERLERİN
uzatır, ya da aksiyon potansiyeli süresini kısaltır. METABOLİTLERİ:
Aksiyon potansiyeli süresini kısaltanlar IB, II ve IV‛dür. Vanilin Mandelik Asit/3-Metoksi 4-
Diğerleri (IA, IC ve III) aksiyon potansiyeli süresini Noradrenalin
Hidroksi Fenil Etilen Glukol
uzatırlar. Aksiyon potansiyeli süresini en fazla uzatan
Dopamin Homovanilik Asit
ilaçlar Grup III antiaritmiklerdir.
Serotonin 5-Hidroksi İndol Asetik Asit
140. Pulmoner alveolit ve fibrozis oluşturan ilaçlar: Asetilkolin Yok
• Bleomisin GABA Süksinik Semialdehit
• Busulfan
Glutamat Glutamin
• Metotreksat
• Tokainid Histamin Metilimidazol Asetik Asit
• Amiodaron
• Penisilamin
• Nitrofurantoin 147. NÖROTRANSMİTTER SENTEZ
141. Antiaritmiklerin EKG‛deki Etkileri: İNHİBİTÖRLERİ
• PR intervalini en fazla uzatan; Histidin dekarboksilaz
Tritokalin
- AV düğümün iletkenliğini en fazla baskılayan enzimini inibe eder
adenozindir. Metildopa/Benserazid/ Dopa dekarboksilaz enzimini
Karbidopa inibe eder
• QRS kompleksinin süresini en fazla uzatan;
Tirozin hidroksilaz enzimini
- Na kanallarını en güçlü bloke eden, dolayısıyla Metiltirozin
inibe eder
depolarizasyonu en fazla baskılayan
Kolinin re-uptake‛ini bloke
flekainiddir. Hemikolinyum
eder
• QT intervalini en fazla uzatan;
Triptofan hidroksilaz enzimini
- Aksiyon potansiyeli süresini en fazla uzatan Klorfenilalanin
inibe eder
amiodarondur.
142. Nitrat Kullanım Kontrendikasyonları:
• Hipertrofik obstrüktif kardiyomiyopati (IHSS) 148. HİSTAMİN SALINIMINA ETKİLİ
• Siyanotik hastalıklar
MADDELER:
• Kor pulmonale
Histamin 48-80 maddesi (En güçlüsü)
• KIBAS Atropin
salınımına yol açan Kürar
• Glokom
eksojen maddeler Morfin
143. LDL reseptörlerinin sayısını artıran ilaçlar:
Histamin Endotelin (En güçlüsü)
• Statinler salınımına yol açan
• Kolestiramin endojen maddeler
• Dekstrotiroksin
144. Heparin intoksikasyonunda protamin kullanılamayan
kişilerde en iyi alternatif;
• Toluidin mavisi • Heksadimetrin
218

156.Eğer bir otakoid damarda vazokonstrüksiyon ortaya

149. NÖROTRANSMİTTERLERİN SSS‛DE çıkartıyor ise trombositte agregasyon ortaya çıkartır.
EN FAZLA BULUNDUĞU YERLER: Vazodilatasyon ortaya çıkarıyorsa antiagregan
etki oluşturur. Bunun iki tane istisnası vardır; yani
Noradrenalin Locus Coreuleus
vazodilatasyon ortaya çıkartmasına rağmen trombositte
Asetilkolin Nuc. Basalis agregasyon ortaya çıkartan iki tane otakoid vardır;
Serotonin Raphe Nucleusu • PAF
• PGE2
Histamin Hipotalamus
Dopamin Nigrostrial Yol 157.SEROTONERJİK SİSTEM ÜZERİNDEN ETKİ
GABA GÖSTEREN İLAÇLAR
Herhangi bir özel lokalizasyon yok
Glutamat • Triptanlar (Sumatriptan/Naratriptan/
Rizotriptan):
- 5-HT-1B ve D reseptör agonisti etkileri ile
beyindeki arteriyovenöz şantları kapatır.
150. Antihistaminik = Antikolinerjik + Sedasyon
- Migren baş ağrısının akut atak tedavisinde
151. Antihistaminiklerin endikasyonları: kullanılır. Profilakside yeri yoktur.
• Mevsimsel allerjik rinit ve ürtiker • Metizerjid:
• Antiemetik (Prometazin). Bu etki dopamin D2 reseptör - 5-HT2 reseptörlerine parsiyel agonisttir.
blokajına bağlıdır. - Migrenin profilaktik tedavisinde kullanılır,
• Hareket hastalığı tedavisi (Dimenhidrinat, Meklizin, akut atakta kullanımı yoktur, hatta nöbeti
Buklizin, Siklizin) şiddetlendirebilir.
- Retroperitoneal fibrozis sık oluşturduğu bir
yan etkidir.
152. LOKAL ANESTEZİK ETKİ:
• Pizotifen:
LA ilaçlar dışında LA β-blokörler (en fazla bu - Migren profilaksisinde kullanılan 5-HT2
etki ortaya çıkaran iki etkiyi ortaya çıkartan reseptör blokörüdür.
ilaç grubu vardır Propranololdür)
• Siproheptadin:
H1 reseptör blokörleri - H1, 5-HT2 ve Ach antagonistidir. ACTH
(en fazla bu etkiyi ortaya salınımını azaltır.
çıkartan Difenhidramindir)
- Histamin ve serotonini inhibe ettiği için iştahı
artırır.
- Mide karsinoidlerinin tedavisinde kullanılır.
• Ketanserin / Ritanserin:
153. ANTİHİSTAMİNİK İLAÇLAR
- Vazokonstrüktör etkili iki reseptör olan 5-HT2
(H1 RESEPTÖR BLOKÖRLERİ) ve α1 reseptörlerini bloke ettiği için, güçlü
Birinci Jenerasyon İkinci Jenerasyon vazodilatasyon oluşturur.
♦ Karbinoksamin ♦ Astemizol - Raynaud sendromunun tedavisinde kullanılan en
♦ Difenhidramin ♦ Terfenadin güçlü ilaçlardır.
♦ Dimenhidrinat ♦ Loratidin
♦ Antazolin ♦ Setirizin • Buspiron:
♦ Klorfeniramin ♦ Akrivastin - SSS‛de 5-HT1A reseptörlerini aktive eder ve
♦ Prometazin anksiyolitik etki ortaya çıkartır.
♦ Meklizin / Buklizin /
Sinarizin • Ondansetron / Granisetron / Dolasetron /
♦ Hidroksizin Tropisetron:
Kan-beyin bariyerini Kan beyin bariyerini - 5-HT3 reseptörlerinin blokajı ile antiemetik
geçebilirler ve sedasyon ortaya geçemezler ve sedasyon etki oluşturur.
çıkartırlar ortaya çıkartmazlar
• Metoklopramid:
- 5-HT4 reseptör agonisti ve 5-HT3 reseptör
154. Mast hücresi stabilizatörleri: antagonistidir.
• Mast hücrelerinde membran stabilizasyonu - Hem antiemetik etki hem de mide boşalmasını
oluşturarak histamin salınımını engellerler. Salınmış hızlandırıcı etki oluşturur.
olan histamin üzerine hiçbir etki ortaya çıkartmaz. • Sisaprid / Renzaprid:
En önemlileri;
- 5-HT4 agonistidir.
- Disodyum kromoglikat (Kromolin Na)
- Ketotifen - Hem mide boşalmasını hızlandırırlar hem de alt
özefagus sfinkter basıncını artırırlar. •
- Nedokromil
- Belirgin kardiyotoksik etkileri vardır.

155. OTAKOİDLERİN İŞTAHA ETKİSİ:

İştahı azaltan otakoidler İştahı artıran otakoidler

Histamin Nöropeptit Y
Serotonin
 219

Alprostadil:
158. RENİN SALINIMINI ETKİLEYEN
FAKTÖRLER: - PGE1 analoğudur.

Renin salınımını inhibe - İki tane önemli kullanım endikasyonu vardır:

Renin salgılatan faktörler ü Direkt olarak korpus kavernozumlara enjekte
edenler
edilerek erektil impotans tedavisinde
♦ Makula densa‛da ♦ Anjiyotensin-II kullanılabilir.
özellikle klor ve sonra ♦ Adenozin
sodyum ♦ Potasyum ü Duktus arteriyozusu açık halde tutmak için
konsantrasyonunun ♦ ADH kullanılır.
azalması ♦ Kan basıncı artışı • Epoprostenol:
♦ Afferent arteriyollerde ♦ α-agonistler
vazodilatasyon ♦ β-blokörler - PGI2 analoğudur.
♦ Sempatik uyarı (1- (Propranolol) - Vazodilatatör ve antiagregan etki için kullanılır.
agonistler) ve α-blokörler ♦ Metildopa ve
♦ Prostaglandinler (cAMP Klonidin (santral • İloprost:
üzerinden) sempatolitik etki - PGI2 analoğudur.
♦ Renal arter stenozu ile)
♦ Direkt vazodilatatörler ♦ PAF - Ekstrakorporal dolaşıma alınmış olan kanın
♦ Loop diüretikler ♦ ANP pıhtılaşmasını önlemek ve trombosit kaybını azaltmak
♦ Genel anestezikler ♦ NO için kullanılır.
♦ Kan volümünde azalma
• Latanoprost/Bimatoprost/Travaprost/Unoproston:
♦ Karaciğer sirozu
- PGF2α analoğudur.
- Glokom tedavisinde kullanılır.
159. Stres hormonlarının düzeyini artıran maddeler:
162.Tromboksan sentetaz inhibitörleri niktindol, dazoksiben
• Nikotin
ve anagreliddir. Sulotroban; tromboksan A2 reseptör
• Anjiotensin II
antagonistidir.
160. OTAKOİDLER ÜZERİNDEN ETKİLİ BAZI ÖNEMLİ 163. Lökotrien Reseptörleri:
MADDELER:
• sisLT1: LTD 4 ve E 4 reseptörüdür. Zafirlukast,
• İkatibant / Deltibant: montelukast, pobilukast, pranlukast ve ibudilast bu
- Bradikinin reseptör blokörleridir. reseptörün blokörüdürler. Bronşiyal astım, psoriasis,
inflamatuvar kolon hastalıkları ve pulmoner fibrozis
• Bosentan: tedavisinde kullanılır.
- Endotelin reseptörlerinin (ET-A ve ET-B) • sisLT2: LTC4 reseptörüdür.
blokörüdür.
• BLT: LTB4 reseptörüdür.
• Fosforamidon:
164. Proinflamatuvar etkili otakoidler:
- Endotelin dönüştürücü enzim inhibitörüdür.
• Histamin
• Lexiphant: • Bradikinin
- PAF blokörüdür. • NO
• Kapsazepin; • Endotelin
• PAF
- Substans P reseptör blokörüdür. Lokal olarak
• Lökotrienle
uygulandığında sadece ağrı duyusunu ortadan
kaldırır. Diğer duyuları etkilemez.
• Aprepitant:
NONSTEROİDAL ANTİİNFLAMATUVAR
- NK (Nörokinin) 1 reseptör antagonistidir.
İLAÇLAR
Kemoterapi ile indüklenen bulantı ve kusmanın
tedavisinde kullanılır. Oral kontraseptif
kullanan hastalarda dikkatli olunmalıdır. 165. ASETİLSALİSİLİK ASİTİN DOZ
Çünkü oral kontraseptifin etkinliğini azaltır ve BAĞIMLI ETKİLERİ
istenmeyen gebeliklere neden olabilir.
Düşük doz Terapötik doz
• Leptin:
- Nöropeptid Y blokörüdür. Antiagregan Antiagregan etkisi azalır
Kanama zamanını uzatır Protrombin zamanını uzatır
161. PROSTAGLANDİN ANALOĞU İLAÇLAR: Ürik asit atılımını azaltır Ürikozürik
• Mizoprostol:
Terapötik doz Toksik doz
- PGE1 analoğudur.
Respiratuvar Alkaloz Metabolik Asidoz
- Abortus oluşturmak için kullanılır. [Mifepriston (RU
486) da aynı amaçla kullanılır].
- En sık oluşturduğu yan etki; sulu diyaredir.
220
166. Asetaminofen (Parasetamol):
• Anti-inflamatuvar etkisi yoktur. Sadece analjezik
ve antipiretik etkisi bulunmaktadır.
• Antitrombositik etkinliği zayıftır.
• Gastropatik etkisi yoktur.
• Ürik asit itrahını etkilemez. Ürikozürik ilaçların
etkinliğini azaltmaz.
• Asit-baz dengesini değiştirmez.
• Akut karaciğer nekrozu yapar.
- Bu etkiden N-asetil-p-benzokinonim metaboliti
sorumludur.
- Zehirlenmenin tedavisinde N-asetilsistein
(vücutta glutatyona dönüşür) kullanılır.
167. Fenilbutazon / Oksifenbutazon:
• Antiinflamatuvar etkisi en güçlüdür. Bu nedenle
sadece ankilozan spondilit tedavisinde kullanılır.
• Kemik iliği depresyonu yapar.
HORMONLAR
170. İnsülin Salınımını Artıran Faktörler:
• İnsülin pür anabolik bir homondur. Yani karbonhidrat,
lipid ve proteinleri alır, hücre içine çeker ve korur.
• Yemek yediğimizde;
- Karbonhidrat, yağ ve protein alırız. Besin
öğeleri alınınca insülin salınımı artar.
- Aldığımız aminoasidler insülin salınımını artırır.
İnsülin salınımını glukozdan bağımsız olarak
artıran aminoasid lösindir.
- GİS‛den gastrin, sekretin, kolesistokinin gibi
hormonlar salınır. Bunlar da insülin salınımını
artırırlar.
• Vagus uyarılır ve insülin salınımı artar.
• Barsak hormonları: Gastrik inhibitör polipeptid,
gastrin, sekretin, kolesistokinin ve glukagon like
peptid-I gibi hormonlar glukoza bağlı insülin salınımını
artırırlar.

• En fazla su ve tuz tutulumuna yol açar, kalp yetmezliği • β-adrenerjikler de insülin salınımını artırır.
olan bir kişide kontrendike olan nonsteroiddir. 171. Streptozosin/Pentamidin/Alloksan/Takrolimus:
168. İndometasin: • Selektif olarak Langerhans adacıklarında β hücrelerini
parçalarlar.
• Vazokonstrüktör etkilidir.
• İrreversibl DM tablosu oluşturabilirler.
• Kronik paroksismal hemikraniya‛nın spesifik
ilacıdır. 172. İnsülinin etkileri:
• Patent duktus arteriyozus (PDA) tedavisinde • İnsülin anaboliktir. Bütün besin öğelerini hücre içine
kullanılır.
çeker. Glukozu hücre içine çekip glikojen olarak
• En sık oluşturduğu yan etki; frontal baş ağrısıdır depolar veya glukozu Crebs siklusuna sokar ve ATP
• Gebelikte, psikiyatrik bozukluklarda ve epilepside sentezi için kullanır.
kullanılmamalıdır. • Hücre içine giren glukoz, glikolitik yol ile yıkılır.
Glikolitik yol enzimleri insülin tarafından stimüle
169. GUT TEDAVİSİNDE KULLANILAN edilirken, glukoneogenez enzimleri inhibe edilir.
İLAÇLARIN ETKİ MEKANİZMALARI • İnsülin glikojen sentezini artırır, glikojen yıkımını
Ürik asit inhibe eder.
Antiinflamatuvar Ürikozürik
sentez • Aminoasidleri hücre içine çeker. Orada protein
etki etki
inhibisyonu sentezinde kullanılmasını sağlar. Özellikle dallı
Kolşisin + - - zincirli aminoasidlerin (valin, lösin, izolösin) hücre
içine alınmasını artırır.
Allopürinol - + -
• Lipogenez ortaya çıkartır. Yağ asitlerini hücre içine
Probenesid - - +
çeker. Lipogenezde kullanır.
- Hormon duyarlı lipoprotein lipazı inhibe eder.
Endotel bağımlı lipoprotein lipazı stimüle eder.
Lipidleri hücre içinde biriktirir.
• Sadece lipogenez yapmakla kalmaz. Kolesterol
sentezinde hız kısıtlayıcı basamak olan HMG CoA
redüktaz enzimini de stimüle eder ve kolesterol
sentezini artırır.
• Potasyumu da hücre içine çeker. Potasyumu hücre
içine sokan en önemli güç, insülindir.
• Fosfatı da hücre içine çeker. Dolayısıyla kanda fosfat
düzeyi düşer.
• Aminoasidleri hücre içine çeker. Özellikle dallı zincirli
aminoasidleri kullanır. Yani lösin, izolösin, valini hücre
içine çeker ve korur.
 221

173. İnsülin preparatları: 179.α-GLUKOSİDAZ İNHİBİTÖRLERİ (Akarboz /

Mıglıtol / Voglıboz):
• Glulizin:
- Etkisi en çabuk başlayan ve en kısa sürendir. • Disakkaritler alınınca α-glikozidaz enzimi tarafından
• Protamin çinko insülin: monosakkaritlere parçalanır ve monosakkaritler
- En uzun etkilidir. vücuda absorbe edilirler.

• Glargine: • Akarboz α-glikozidazı bloke eder. α-glikozidaz

bloke olunca disakkarit monosakkaride çevrilemez.
- En az hipoglisemi oluşturan insülindir.
Disakkarit vücuda absorbe edilemez. Atılır gider.
174. İnsülin Preparatlarının Yan Etkileri:
• Tip I diyabette insülinle beraber, tip II diyabette
• Hipoglisemi: ise tek başına veya başka bir oral hipoglisemik ilaçla
- En sık görülen yan etkidir. beraber kullanılabilir.

• Lipodistrofi: Lipoatrofi ve lipohipertrofi şeklinde • Kendisi hipoglisemi yapmaz ancak özellikle

görülür. postprandiyal hiperglisemiyi önler.

• Allerjik reaksiyonlar ve görme bozuklukları (birden

bire gliseminin düşürülmesi ile gözde osmotik 180.ALDOZ REDÜKTAZ İNHİBİTÖRLERİ (Tolrestat /
dengenin bozulması sonucu) oluşturur. Alrestatin / Sorbinil):
175. SÜLFONİLÜRE TÜREVLERİ: • Glukozdan sorbitol oluşumunu inhibe ederler.
• Pankreas β hücrelerinde; ATP bağımlı K kanallarını
+
• Diyabetik nöropati ve retinopati gelişimini önlemek
bloke edip (dışarıya K+ çıkışı azalır), insülin salınımını amacıyla kullanılırlar.
artırırlar.
181. STEROİD SENTEZ İNHİBİTÖRLERİ:
• Kronik uygulamada hedef hücrelerde i n süli n
duyarlılığını artırırlar. • Metirapon:
• Serum glukagon düzeyini düşürürler. - 11β-Hidroksilazı inhibe eder.
- Hipofiz bezi normalse 11-deoksikortizol
• Glukozu normal düzeyinin de altına indirip hipoglisemi
salgılanması artar. Bu durum hipofizin ACTH
ortaya çıkartabilirler (Biguanidler hipoglisemi
salgılamasını test etmek için kullanılır.
yapmazlar).
• Laktat düzeyini azaltırlar (biguanidler ise laktat • Aminoglutetimid:
düzeyini artırır). - Kolesterolün pregnenolona dönüşümünü
inhibe eder. 20,22-Desmolaz enzimini bloke
• Antilipolitik etkilidirler (biguanidler ise eder. İlk reaksiyonu kestiği için, aldosteron,
lipolitiktirler). kortizol, androjen sentezini keser. Yani medikal
• Tolbutamid: En kısa etkilisidir. Kısa etkili olduğu için adrenalektomi yapar.
yaşlılarda en güvenlisidir.
• Amfenon B:
• Klorpropamid: En uzun etkilisidir. ADH ile etkileşir - 11/17/21-Hidroksilaz enzimlerini bloke eder.
ve onun etkisini potansiyalize eder. DI tedavisinde
kullanılır. • Mitotan:
• Klorpropamid ve tolbutamid; disulfiram benzeri - Adrenal bezi parçalar. Kimyasal adrenalektomi
reaksiyon oluştururlar. ortaya çıkartır. Deneysel Addison tablosu
ortaya çıkartmak için kullanılır.
• Teratojeniktir.
• Ketokonazol:
176.BİGUANİD TÜREVLERİ (Metformin / Buformin /
- Seks hormonları ve steroid hormon sentezini
Fenformin): inhibe eder.
• Karaciğerde glukoz üretimini azaltırlar ve insülinin - 3β-hidroksisteroid dehidrogenaz, 11β-
yağ ve kas dokusunda etkisini artırırlar. hidroksilaz, 17,20 liyaz ve kolesterol yan
• Laktik asidoz oluşturabilirler. zincirinin ayrılmasını sağlayan enzimleri inhibe
eder.
• B12 vitamin eksikliği oluşturabilirler.
• Ketonüriye neden olabilirler. • Siproheptadin:
- Asetilkolin, serotonin ve histamin salınımını
• Teratojeniktir.
bloke eder. Serotonin ve histamin blokörü
177. MEGLETINIDLER (Repaglınıd / Nateglınıd): olduğu için iştah normal derecede artar. Çünkü
serotonin ve histamin iştahı azaltır.
• ATP bağımlı K kanallarını bloke edip (sülfonilüreler
gibi) insülin salınımını artırırlar. - Hipofizden ACTH salınımını inhibe eder.

178. Troglıtazon / Rosıglıtazon / Pıoglıtazon: • Trilostan:

- 3β-hidroksisteroid dehidrogenaz enzimini
• Nükleer peroksizom prolifatör-aktive reseptör-γ‛nın inhibe eder.
(PPARγ) selektif olarak agonistleridir.
182. STEROİD RESEPTÖR BLOKÖRLERİ
• Hedef hücrelerde insülin duyarlılığını artırırlar.
Mifepriston (RU 486):
• Etki gösterebilmesi için vücutta insülin bulunması
şarttır. • Progesteron ve glukokortikoid reseptör blokörüdür.
• Düşük yaptırmak için kullanılır. Bu amaçla misoprostol
ile birlikte kullanılabilir.
222

189. ANTİ-ANDROJENİK İLAÇLAR

183. TİROİD HORMONLARININ BİFAZİK
ETKİLERİ Danazol:
• Normal fizyolojide SSS‛de nöronlardan FSH ve
Fizyolojik Konsantrasyon Hipertiroidi (yüksek doz) LH salınır. LH periferden testosteron oluşturur.
Testosteron; reseptörlerine bağlanır ve etki
Protein sentezini artırır Protein yıkımını oluşturur. Ayrıca SSS‛ye gider ve nöronlardaki
Osteoblastik aktiviteyi (katabolizma) artırır reseptörleri etkiler. Gonadotropin salınımını azaltır.
artırır Kemik yıkımını artırır
(-) feed back etki oluşturur.
İnsülinin etkisini artırır Antiinsülinik hormonların
etkileri artırır • Danazol; zayıf androjenik bir maddedir. Periferde
testosteron gibi reseptörleri uyarır. SSS‛ye de
geçer. Testosteron reseptörlerini orada da uyarır.
184. TİROİD PREPARATLARI Gonadotropin salınımını keser. Androjenik, buna
• Levotiroksin sodyum: karşılık antigonadotropik bir maddedir.
- T4 (Tiroksin) preparatıdır. • En önemli kullanım endikasyonları endometriyozis ve
- Etkisi liyotironinden daha uzun sürer, ancak geç idiopatik trombositopenik purpura‛dır.
başlar. Siproteron asetat:
- Rutin tedavide kullanılır.
• Testosteron reseptörlerinin kompetitif blokörüdür.
• Liyotironin sodyum:
• Hipofizden LH ve FSH salınımını inhibe eder.
- T3 (Triiyodotironin) preparatıdır.
- Etkisi levotiroksinden daha çabuk başlar. Ancak Spironolakton:
eliminasyon yarı ömrü daha kısadır. • Aldosteron reseptör blokörüdür.
- Miksödem koması gibi acil durumlarda tercih
edilir. • Aynı zamanda testosteronun sentezini ve reseptöre
bağlanımını da inhibe eder.
1 8 5 . Tiyoüre türevleri içerisinde etkisi e n ç a b u k
başlayan, en kısa süren, süte ve plasentaya en az Simetidin:
geçen propiltiourasildir. Bu nedenle hamilelikte ilk • Dihidrotestosteronun reseptöre bağlanmısını da
tercihtir. En önemli yan etkileri agranülositoz ortaya inhibe eder.
çıkartmalarıdır.
Jestonoron:
186. Paratiroid hormonun etkileri:
• Androjenlerin hedef hücrelere girişini bloke eder.
• cAMPüri
• Hidroksiprolinüri Ketokonazol:
• Fosfatüri
• Seks hormonlarında sentez inhibisyonu ortaya
• Bikarbonatüri
çıkartır.
187. D vitaminin etkileri:
Flutamid / Nilutamid / Bikalutamid:
• Barsaktan Ca++ / fosfat ve magnezyum emilimini
artırır. • Testosteron reseptör blokörüdür.
• Böbreklerden Ca ++ / fosfat reabsorpsiyonunu • GnRH analogları ile birlikte metastatik prostat
artırır. kanserinde kullanılırlar.
• Kemiklerde hem osteoklastik hem de osteoblastik
aktiviteyi artırır. Eskimiş kemik dokuyu yıkar ki oraya Finasterid:
yeniden taze kemik dokusu yerleşebilsin. • 5α-redüktaz enziminin inhibitörüdür.
• Hematopoetik kök hücrelerin farklılaşması 190. Aromataz İnhibitörleri:
ve olgunlaşmasında rol oynamaktadır. Bu
nedenle D vitamini eksikliğinde bu olgunlaşma • Aromataz enzimi östrojen sentezi sırasında
gerçekleşemeyeceği için anemi ortaya çıkmaktadır. androstenedionun östrona ve testosteronun
östradiole dönüşümünü katalizler.
• Hücresel ve hümoral immünitenin düzenlenmesinde
• Bu enzimi inhibe eden ilaçlar hem premenopozal hem
rol oynar.
de postmenopozal kadınlarda östrojen oluşumunu
azaltırlar.
188.BİFOSFONATLAR (Etidronat / Alendronat /
Pamidronat / Klodronat): • İlerlemiş meme kanseri ve metastazlarının tedavisinde
selektif aromataz inhibitörlerinin terapötik değeri
• Kemik yapım ve yıkımını ve osteoklast aktivitesini vardır.
azaltırlar.
• Steroid yapıda olanlar; formestan, eksemestan, 4-
• Kemik dokusunda hidroksiapatit‛e bağlanırlar ve asetoksiandrostenedion, noretisterondur.
osteoklastların yaptığı kemik rezorpsiyonunu inhibe
ederler. • Nonsteroid selektif aromataz inhibitörleri ise
• Bugün osteoporoz tedavisi ve engellenmesinde anastrozol, vorozol ve letrozoldur.
kullanılan en etkili ilaçlardır.
• Paget hastalığında ilk tercihtir.

191. Klomifen sitrat:
• Hipotalamusta, östrojenin negatif feed back
mekanizma ile FSH ve LH salınımını kestiği östrojen
reseptörlerini bloke eder. Östrojen reseptörüne
bağlanamaz, FSH ve LH‛ın salınımını kesemez. FSH
ve LH salınımı artarak devam eder. Dolayısıyla santral
düzeyde gonadotropik etki ortaya çıkartır.
• Periferdeki östrojen reseptörlerinde de aynı blokaj
etkisini ortaya çıkartır ve antiöstrojenik etki
yapar.
• Gonadotropin düzeyinin artması overlerin aşırı
şekilde stimülasyonuna neden olur. Overler büyürler
ve kistler oluşur. Her bir siklusta birden fazla follikül
aynı zamanda olgunlaşabilir ve bunun sonucu multipl
ovülasyon olur.
• En önemli kullanılış yeri kısırlık tedavisidir.
• Sıcak basması, görme bozukluğu, bulantı ve kusma
yapabilir.
• Ovaryen hiperstimülasyon sendromu‛na yol açabilir.
• Karaciğer hastalıklarında ve over kisti olanlarda
kontrendikedir.
192. Tamoksifen:
• Hedef hücrelerdeki östrojen reseptörlerinin
parsiyel agonistidir. Agonistik etkinliği, kemiklerde
ve lipoprotein metabolizmasında belirgindir.
• Pre ve postmenapozal dönemdeki östrojen reseptörü
pozitif metastazlı meme kanseri olgularının palyatif
tedavisi için ve ayrıca mastektomiden sonra adjuvant
olarak kullanılır.
193.GnRH ANALOGLARI (Buserelin / Goserelin / Histrelin
/ Löprolid / Nafarelin / Triptorelin):
• Bu ilaçlar suprafizyolojik dozlarda sürekli
uygulanırsa ilk 1-2 gün gonadotropini stimüle eder,
ancak daha sonra desensitizasyon gelişir. Sonuçta
antigonadotropik etkinlik görülür.
• Gonadotropin inhibisyonu ile, kadınlarda overlerden
östrojen ve progesteron salınımını durdururlar ve
“tıbbi overektomi” yaparlar. Erkeklerde aynı şekilde
spermatogenezi ve testosteron salınımını inhibe
ederler. Yani “tıbbi orşiyektomi” geliştirirler.
• Sonuç olarak “tıbbi kastrasyon” oluştururlar.
223
194. GnRH RESEPTÖR ANTAGONİSTLERİ (Setroreliks
/ Ganireliks):
• Gonadotropin salgılatıcı hormon antagonisti özelliğine
sahip sentetik dekapaptitlerdir.
• Over stimülasyonu yapılan kadınlarda prematür LH
piklerini engellemek için kullanılırlar.
195. Somatrem:
• GH preparatıdır.
• Cücelik tedavisinde kullanılır.
• Epifizleri kapananlarda ve büyüyen intrakraniyal
kitlesi olanlarda kullanımı kontrendikedir.
196. Oktreotid:
• Sentetik somatostatin analoğudur. Farmakolojik etki
kalıbı somatostatin gibidir.
• Gastroenteropankreatik endokrin tümörler (karsinoid
sendrom, gastrinoma, glukagonoma, VİPoma) ve
akromegalinin tedavisinde kullanılır.
• Kolesistokinin salgısını süpresse ettiği için safra
kesesi tembelliğine bağlı safra taşı insidansını
artırır.
197. ADH PREPARATLARI:
• Desmopressin:
- V2 reseptörler üzerindeki etkisi; V1 reseptörleri
üzerindekinden daha güçlüdür.
- DI tedavisinde kullanılır.
- Plazmada, faktör VIII ve von Willebrand
faktörü düzeyini artırdığı için, hemofili ve von
Willebrand hastalığı tedavisinde kullanılır.
• Felipressin:
- Lokal vazokonstrüksiyon oluşturmak için
kullanılır.
- Özefagus varis kanamalarında kullanılır.
- Ayrıca lokal anesteziklerle beraber
vazokonstrüksiyon yapmak için de kullanımı
vardır.
• Terlipressin:
- Özefagus varislerinin kanamasını durdurmak
için kullanılır; halen bu endikasyonda en etkili
ilaçtır.
• Vazopressin:
- Böbrekteki etkiler için kullanılır.
- Etki süresi kısa olduğu için diabetes insipidus
tanısında kullanılır.
• Lipresin:
- DI tedavisinde kullanılır. Nasal sprey olarak
kullanılır
224

ANTİNEOPLASTİKLER
• Diğer toksik etkiler:
198. GENEL YAN ETKİLERİ:
- Nefrotoksisite àSisplatin,metotreksat
• Kemik iliği süpresyonu (miyelosüpresyon): - Kardiyotoksisite
- Lökositlerin yarılanma ömrü, trombositlerden
àDoksorubisin,
daunorubisin,
daha kısa olduğu için ilk olarak lökopeni ortaya , 5-FU
çıkar. Bunu trombositopeni izler. Eritrositlerin
yarılanma ömrü diğer kan hücrelerinden daha - Hepatotoksisite à Metotreksat, 5-FU,
uzun olduğu için en son anemi ortaya çıkar.
- En az miyelotoksisite oluşturanlar; asparajinaz, - Periferik nöropati à Vinkristin, sisplatin
vinkristin, bleomisin, sisplatin.
- Psikonöropati à Vinblastin, 5-FU,
• Hızlı çoğalan diğer normal hücrelerin inhibisyonu: metotreksat
- Gastrointestinal kanal mukozasında hızlı çoğalan
hücreleri inhibe ederler. Özellikle ağızda ülser, - Akciğer toksisitesiàBleomisin, busulfan,
stomatit, mukozit tablosu yaparlar. En çok metotreksat
metotreksat ile görülür.
- Kıl foliküllerinin hızlı çoğalan germinatif 199. ANTİNEOPLASTİKLERİN
hücrelerini yok ettiklerinden alopesi yapar. Bu ETKİLEDİKLERİ ENZİMLER
etkiyi en fazla siklofosfamid oluşturur.
- Gonadlarda germinal ve endokrin hücrelerde Topoizomeraz Topoizomeraz Ribonükleotid Adenozin
çoğalmanın bozulmasına yol açarlar. Erkeklerde I II redüktaz deaminaz
spermatogenezi, kadınlarda oogenezi ve her iki
cinste seks hormonu üretimini bozarlar. En çok İrinotekan Etopozid Hidroksiüre Pentostatin
alkilleyicilerle ortaya çıkar. Topotekan
•• Teratojenik etki:
- Gebelik sırasında kullanılmaları kesin
teratojeniktir. Ancak gebelik öncesi bir 200. ANTİNEOPLASİTKLERİN DÖNEME
dönemde kanser kemoterapisi görmüş olmak, ÖZGÜLLÜĞÜ
çocuğun deformiteli doğma insidansını
artırmaz. G1 S G2 M
• Kanserojenik etki: Asparajinaz Antimetabolitler Bleomisin Vinkristin
- Antineoplastikler kanserojenik etkiler Hidroksiüre Etopozid Vinblastin
oluşturabilirler. Özellikle alkilleyicilerde bu İrinotekan Paklitaksel
etki tipiktir. En sık gelişen neoplazi AML‛dir. Topotekan

• Bulantı ve kusma:
- En sık görülen yan etkidir. En fazla bu etki
sisplatinle ortaya çıkar.
- En az oluşturan antineoplastikler ise bitkisel
kaynaklılardır.
• Allerjik reaksiyonlar:
- Asparajinaz, sisplatin ve melfalan, ürtiker,
anjiyoödem ve anafilaksi gibi tip I allerjik
reaksiyonlara neden olurlar.
 225

201. Biyoyararlanım; İlacın etken maddesinin müstahzardan 203. SİTOKROM P450 ENZİM
absorbe edilerek etki bölgesine ulaşma oranı ve
hızıdır. İlaç molekülü, müstahzar (tablet, draje vb.),
İNDÜKSİYONU VE İNHİBİSYONU YAPAN
fizyolojik ve patolojik faktörler gibi pek çok faktör İLAÇLAR
biyoyararlanımı etkilemektedir. Biyoyararlanımın iki
Enzim İnhibisyonu Yapan Enzim İndüksiyonu Yapan
temel öğesi bulunmaktadır:
İlaçlar İlaçlar
• İlacın absorbsiyon derecesi • Alkol (akut etki ile) • Etilalkol (kronik etki)
• İlacın absorbsiyon hızı • Simetidin • Barbitüratlar
Bu iki öğenin kan konsantrasyonu-zaman eğrisine • Eritromisin vb. • Rifampin
yansımasını temsil eden 3 parametre üzerinden • Ketokonazol • Fenitoin
biyoyararlanım ve biyoeşdeğerlilik değerlendirilir: • Kloramfenikol • Karbamazepin
• Cmax • Metronidazol • Sigara dumanı
• Amiodaron • Polisiklik aromatik
• Tmax
• Sekobarbital hidrokarbonlar
• Eğri Altındaki Alan (EAA) • Açlık • Lahana
Absolü (mutlak) Biyoyararlanım: • Oral kontraseptifler • Proteinden zengin gıda
• CO / NO • Griseofulvin
İlacın doğrudan doğruya sistemik kan dolaşımına verildiği • Tolbutamid
• Greyfurt
iv uygulamalarda EAA‛ın %100, yani biyoyararlanımın tam
• Kırmızı Şarap • Klofibrat
olduğu kabul edilir. Fakat iv uygulama dışındaki veriliş
• Kinidin • Glutetimid
yollarında (im, oral, rektal, inhalasyon vb.), ilacın sistemik
dolaşıma geçmeden önce uğrayacağı kayıplar nedeniyle • Fluoksetin gibi bazı
EAA genellikle iv uygulamaya göre daha küçük olur. iv yol • SSRI‛lar
haricinde herhangi başka bir veriliş yoluyla elde edilen • Siprofloksasin
EAA‛ın, iv uygulamayla elde edilen alanla karşılaştırılması
absolü (mutlak) biyoyararlanımı verir.
Mutlak biyoyararlanımın formülü:
EAA (oral) / EAA (iv) 204. KONJUGASYON REAKSİYONLARINA
ÖRNEKLER
Konjugasyon
Enzim Örnek
ÇEŞİTLİ İLAÇ UYGULAMA YOLLARININ tipi
BİYOYARARLANIM ORANLARI
Morfin, irinotekan,
iv % 100 Glukuronosil- asetaminofen,
Glukuronidasyon
transferaz diazepam,
Transdermal % 80 - 100 dijitoksin, digoksin
im % 75 – 100 INH, sulfonamid,
N-asetil
Asetilasyon klonazepam,
Subkutan % 75 – 100 transferaz
dapson vb.
Rektal % 30 – 100
GSH-S-
Glutatyon Etakrinik asid
Oral / İnhalasyon % 5 - 100 transferaz

Salisilik asid,
Asetil CoA
Glisin nikotinik asid,
202. Dağılım Hacmi: glisintransferaz
kolik asid,
Absorbsiyon sonucu kana giren ilaç molekülleri, genellikle
Asetaminofen,
kapillerlerden damar dışına geçmek suretiyle ekstravasküler Sülfat Sülfotransferaz
metildopa
sıvıda dağılırlar. İlaçların kandan dokuların içine yayılmasına,
dağılım denilmektedir. İlaçların vücutta dağıldığı varsayılan Dopamin,
hacmi veren parametre, sanal dağılım hacmidir. iv olarak Metilasyon Transmetilaz
adrenalin, histamin
verilen ilaç dozunun, belirli bir denge zamanından sonra
plazmadaki ilaç konsantrasyonuna bölünmesi ile bulunan Su konjügasyon Epoksit redüktaz LTA4
değer; sanal dağılım hacmidir (Vd).
Vd = Verilen ilaç dozu / Plazmadaki ilaç
konsantrasyonu
Hesaplanan bu hacim, genellikle ilacın gerçekte dağıldığı
fizyolojik sıvı kompartmanlarının toplam hacmine karşılık
gelmez. İlaçların sekestrasyona uğrayıp, çeşitli dokularda
birikmesi nedeniyle; ilacın plazmadaki konsantrasyonu,
vücutta varolan gerçek miktarına oranla daha küçük bulunur.
Bu nedenle formülden de anlaşılacağı gibi sanal dağılım hacmi
çok daha büyük bulunur.
Bazı ilaçların sanal dağılım hacmi (büyükten küçüğe doğru):
Desipramin – İmipramin – Digoksin – Propranolol – Diazepam
…… - Heparin
226

205. G PROTEİNİ İLE ÇALIŞAN 209. KATEKOLAMİN SENTEZİ

RESEPTÖRLER
1 2 3 4
Efektör Etki Reseptöre örnek
L-Fenilalanin →Tirozin→Dopa→Dopamin→NA →Adrenalin
β-adrenerjik, D1-
Adenilat Stimülasyon 1.Tirozin Hidroksilaz: Hız kısıtlayan basamaktır. α-
Gs 5, Histamin H2,
Siklaz (cAMP ↑) metiltirosin, aluminyum ve NA‛in kendiside bu enzimi
glukagon
bloke eder.
α2-adrenerjik, 2.Dopa Dekarboksilaz: Pridoksin bağımlıdır.
Adenilat İnhibisyon
Gi D2-3-4, 5-HT1, 3.Dopamin β-Hidroksilaz: Bu enzim vezikül içinde bulunur.
Siklaz (cAMP ↓)
opioidler, M2-4 NA‛i sentezleyen bu enzim sinir ucundan NA ile birlikte
salınır.
α1-adrenerjik,
Stimülasyon 4.Feniletanolamin N-Metiltransferaz (PNMT): Bu enzim
Fosfalipaz 5-HT2, M1-3-
Gq (IP3 ve DAG özellikle adrenal medullada bulunur. Bu enzimi steroidler
C/A2 5, Histamin H1,
↑) aktive eder.
bombesin

210. Parasempatomimetik İlaçların Yan Etkileri:

206. ŞELAT OLUŞTURAN İLAÇLAR • Diyare, aşırı terleme, hipersalivasyon, rinore,

lakrimasyon ve miksiyon gibi tüm dış salgılarda
• Tetrasiklinler artış
• Kinolonlar • Peptik ülser
• INH (Alüminyum ile)
• Görme bulanıklığı
• Azitromisin
• Bronkospazm → Solunum güçlüğü
• Kinin / Kinidin / Klorokin
• Hipotansiyon, bradikardi ve kalp ileti sisteminde
• Klindamisin yavaşlama
• Klorpromazin
• Koroner yetmezlik
• Prednizolon

207. Preklinik Test Fazları: 211. ANTİKOLİNERJİK İLAÇLAR

• FAZ I: Normal gönüllülerde ve spesifik bazı
popülasyonlarda (renal veya karaciğer yetmezliği
olanlar vb.); güvenirlik, metabolizma ve ilaç
etkileşimleri açısından değerlendirme yapılır.
• FAZ II: Seçilmiş kısıtlı sayıda hastalarda terapötik
efikasi, doz aralığı ve kinetik açısından değerlendirme
yapılır.
• FAZ III: Seçilmiş geniş hasta grubunda güvenirlik
ve efikasi açısından değerlendirme yapılır. Bu fazda
diğer ilaçlarla ve plasebo karşılaştırma yapılır.
Bu aşamadan sonra ilaç hakkında ruhsat için
başvurulur.
• FAZ IV: Bu aşama ilaç piyasaya çıktıktan sonradır.
İlaç tedavisi alan hastalarda yan etkileri ve ilaca ait
ilave endikasyonları belirlemek için yapılır.
1. Belladon alkaloidleri (tersiyer aminler):
Atropin, Skopolamin
2. Sentetik belladon alkaloidleri (tersiyer
aminler): Tropikamid,
Homatropin, Oksifensiklimin, Flavoksat
3. Kuvartener amin türevleri: İpratropium,
Propantelin, Hiyosin-N-
butilbromür, Glikopirolat, Metantelin
4. Selektifler: Pirenzepin
5. Santral antikolinerjikler: Biperiden,
Benztropin, Triheksifenidil
212. KATEKOLAMİNLER

•Adrenalin ve β
208. EMZİREN KADINLARDA KULLANILMASI
KONTRENDİKE OLAN İLAÇLAR •Noradrenalin α ve β1-3

• Altın Bileşikleri •İzoprotrenol β

• Lityum •Dopamin D1 = D2 > β1 > α
• Amiodaron
• Antineoplastik ilaçlar •Dobutamin 1

• Kloramfenikol
• Ergotamin • Dipiverfin
• İndometasin (konvülsiyon yapar) • Fenoldopam
• İyodürler (öksürük şurubları) • Etilnoradrenalin
• Penisilamin
• Tetrasiklinler
• Yüksek doz A ve D vitamini
 227

213. 217. NÖROMUSKÜLER BLOKÖRLERİN BAZI

ÖZELLİKLERİ:
Adrenalin NA İzoproterenol Dopamin
Kardiyak
Otonomik
Total muskarinik Histamin
↑ gangliyonlara
Periferik ↓↑ ↓↓ ↑↓ reseptörlere salınımı
↑ etki
direnç etki

İsokinolin
Ortalama kan ↑ deriveleri
↑↓ ↓↓ ↑↓
basıncı ↑
Atraküryum Yok Yok Hafif
Koroner Kan
↑↑ ↑ ↑ ↑ Doksaküryum Yok Yok Yok
Akımı
Metokürin Zayıf blokör Yok Hafif
Renal Kan
↓ ↓ ↓↑ ↑↑ Mivaküryum Yok Yok Orta
Akımı
Tübokürarin Zayıf blokör Yok Orta

214. Katekolaminlerin metabolik etkileri: Steroid

deriveleri
• Hiperglisemi:
- Karaciğer ve çizgili kaslarda glikojenolizde Orta derecede
Panküronyum Yok Yok
artma blokör
- Glikojenoliz ve glukoneogenez Pipeküronyum Yok Yok Yok
• Lipoliz:
Roküronyum Yok Hafif blokaj Yok
- Hormon duyarlı lipoprotein lipazı stimülasyonu
- Lipolizi inhibisyonu Rapaküronyum Yok

• Kan laktat düzeyinde yükselme (= metabolik Veküronyum Yok Yok Yok

asidoz)
Diğer ilaçlar
• Hipokalemi / fosfatemi:
Kuvvetli
- Potasyum ve fosfatın hücre içine alınması Gallamin Yok Yok
blokör
• ACTH ve GnRH salgılanımında artış
Süksinilkolin stimülasyon stimülasyon Hafif
215. Katekolaminlerin Yan Etkileri:
• Akciğer ödemi (katekolaminler; pulmoner kapiller
filtrasyon basıncını arttırırlar)
218. ALFA RESEPTÖR BLOKÖRLER
• İskemiye bağlı böbrek yetmezliği
α2
• Hipertansif ensefalopati ve subaraknoid kanama α1 Selektifler Non-selektifler
Selektifler
• Katekolaminler fosfat ve potasyumun hücre içine
girişini arttırdıkları için, bunların infüzyonu akut Prazosin
Yohimbin Fenoksibenzamin
hipokalemi yapabilir. Tamsulosin
Korinantin Fentolamin
Labetolol (+ β-
• Tremor, terleme, anksiyete, taşikardi, palpitasyon Rovolsin Ergot
blokör)
ve başağrısı Tolazolin
Terazosin
Dapiprazol (oftalmik)
Doksazosin
Katekolamin
Katekolamin Duyarlılığını
Duyarlılığını
Arttıranlar:
Azaltanlar: 219. Gangliyon blokörlerinin etkileri:
• TAD ve Kokain • Metabolik / • Sempatik ve parasempatik sistemi bloke ederler ve
• Adrenerjik nöron respiratuvar asidoz tüm otonom kontrol sistemlerini bozarlar.
blokörleri (akut dönem) • Hipotiroidi • Hipotansiyon
• MAO inhibitörleri • Adrenal kortex
• Ereksiyon (parasempatik) ve ejekülasyon (sempatik)
• Steroidler yetmezliği
güçlüğü
216. • GIS‛de tonüs ve motilite azalması (atoni) = Paralitik
ileus
• Gözde kolinerjik kontrol kaybına bağlı siklopleji ve
midriyazis
• Dış salgı bezlerinin salgısında (a n h i d r o z ve
kserostomi) ve mide asit salgısında ↓.
• Kalpte genelde taşikardi oluşur.
• İdrar retansiyonu
228

220. DOPAMİN RESEPTÖRLERİ 225. Haloperidol‛ün Kullanıldığı Endikasyonlar:

• Huntington koresi
D1 reseptörü: En çok nigrostriatal yolakta bulunur. Lokomotor
• Tourette sendromu:
sistemle ilgili hareketlerin başlatılmasında rol oynar.
• Maninin akut tedavisinde
D2 reseptörü: Striatumda ve mesolimbik yollarda bulunan
ana dopaminerjik reseptördür. Ekstrapiramidal sistemle ilgili • Psikiyatri acilleri
motor etkilerde rol oynar. • Ballismus
D3 reseptörü: Daha çok limbik sistemde yerleşmiştir. • Otizm
Emosyonel ve kognitif süreçlerde önemli rol oynarlar.
D4 reseptörü: Şizofren hastalarda bu reseptör sayısı
artmıştır. 226. ANTİDEPRESSAN
İLAÇLARIN ENDİKASYONLARI VE
KONTRENDİKASYONLARI
221. BENZODİAZEPİNLERİN VE
BARBİTURATLARIN ÖZELLİKLERİ Farklı Kullanım Kullanım
Endikasyonları: Kontrendikasyonları:
Benzodiazepinler Barbituratlar Ê İrritabl barsak
sendromu UEpilepsi (özellikle bupropion
GABA bağımlı etki GABA‛dan bağımsız etki Ê Migren ve maprotilin)
Büyük oranda ön-ilaçtırlar Ön-ilaç değildirler Ê Kronik ağrı sendromu UGlokom
Enzim indüksiyonu Enzim indüksiyonu yaparlar Ê Nöropatik sendromlar
Ê Fibromyalji UProstat hipertrofisi
yapmazlar Öksürük oluşturur Ê Peptik ülser
Antitussif değildir UTüm kalp hastalıkları
Hiperaljezi yapar
Analjezi yapmaz Daha fazla bağımlılık ve
Daha az bağımlılık ve tolerans
tolerans Antikonvülsan etkileri daha 227. NA RE-UPTAKE‛İNE DAHA SELEKTİF
Kas gevşetici etkileri daha güçlüdür OLAN ANTİDEPRESSANLAR
güçlüdür
• Protriptilin
• Desipramin
• Maprotilin
222. BARBİTURATLARIN
• Reboksetin
İNDÜKLEDİKLERİ ENZİMLER
• Nortriptilin
1.Sit p-450: Barbituratlar; D ve K vitamini, steroid • Lofepramin
hormonlar ve oral kontraseptif‛lerin yıkımını arttırırlar.
2.ALA sentaz: Sonuçta porfirin sentezinde artma oluşur.
Porfiria variegata ve akut intermittan porfiria‛da
228. DOPAMİNERJİK ETKİLİ İLAÇLAR
kullanılmaları kontrendikedir.
3.Glukuronil Transferaz Dopamin Prekürsörü Levodopa
4.Aldehit Dehidrogenaz
Bromokriptin
Lizurid
DA Reseptör Pergolid
2 2 3 . Malgn Hipertermi‛de; r i y a n o d i n ismi verilen
Agonistleri Kabergolin
reseptörlerde bir mutasyon vardır. Sarkoplazmik
Kinagolid
retikulumdan aşırı bir Ca salınımı olmaktadır. Apomorfin
224. Antipsikotik İlaçların Ekstrapiramidal Yan Etkileri:
DA Salınımını Amantadin
Bu yan etkiler oluşum sırasıyla şu şekildedir: Arttıranlar
• Akut distonik reaksiyonlar: Okülogirik kriz ve MAO-B İnhibitörü Selegilin
belli bir kas grubunda kas spazmları (→ tortikolis,
opistotonus) ile seyreder. Özellikle gençlerde ve ilk COMT İnhibitörü Tolkapon / Entakapon
1 hafta içinde oluşur.
• Parkinsonizm 229. Fenitoin‛in Yan Etkileri:
• Akatizi (motor hareketlilik) • Gingiva hipertrofisi
• Perioral tremor (Rabbit sendromu) • Hirşutismus
• Tardif diskinezi: Aylar veya yıllar sonra oluşur. • Osteomalasi
İrreversibldir. • Megaloblastik anemi: Bu ilaç folik asid kullanımını
arttırır ve folik asid eksikliği oluşturur.
• Yaygın LAP:
• İnsülin salınımında azalma ve diyabetojenik etki
• ADH salınımında azalma
• En erken oluşan yan etki; nistağmus‛tur.
 229

230. İNJEKSİYON YOLUYLA KULLANILAN 236. Serotonin için:

LA‛LER
Vücutta En Fazla Bulunduğu Yer:
Prokain GIS‛deki enterokromafin hücreleri (vücuttaki toplam
Prilokain
İnfiltrasyon anestezisinde serotoninin %90‛ı burada bulunur).
Lidokain
kullanılanlar:
Bupivakain Kanda En Fazla Bulunduğu Yer:
Kloroprokain
Trombositler
Bupivakain
Epidural ve Spinal anestezide SSS‛de En Fazla Bulunduğu Yer:
Lidokain
kullanılanlar:
Tetrakain Raphe çekirdekleri
Lidokain 237. Anjiotensinin etkileri:
İntravenöz bölgesel anestezi
Etidokain
• Güçlü vazokonstrüksiyon
• Uterus, GIS, bronşlar‛da kasılma
• En güçlü aldesteron salınımı
• Hücre proliferasyonunu arttırıcı (mitojenik) ve
kardiyak – vasküler hücrelerde hipertrofi (kardiyak
231.KOMBİNASYON ANESTEZİLERİ konsantrik hipertrofi - damar lümeninde daralma)
DENGELİ ANESTEZİ: • Dipsojenik (su içmeyi arttırıcı) etki
Nitröz oksid + bir narkotik (Fentanil) + Tiopental + • Sempatik stimülasyon
Nöromusküler blokör
NÖROLEPT ANALJEZİ: 238. NO‛nun etkileri:
Fentanil + nöroleptik bir ilaç droperidol (= İnnovar) • Vazodilatasyon ve venodilatasyon
NÖROLEPT ANESTEZİ: • Tüm düz kasları ve sfinkterlerde gevşeme
Nitröz oksid + fentanil + droperidol • Ereksiyon
• Agregasyon ve adhezyonda inhibisyon
232. Morfinin Etkileri: • Sitoprotektif ve sitotoksik etki
• Spinal ve supraspinal analjezi • Pro-inflamatuvar bir maddedir.
• Respiratuvar depresyon ile CO2 birikimi oluşturur.
CO2 birikimi sonucunda serebral vazodilatasyon ve
BOS basıncında ↑
• Antitussif etki
• Bulantı-kusma 239. ARAŞİDONİK ASİD YOLLARI
• Santral etki ile myozis Enzim Oluşan Ürün
• Hipotermi
• Histamin salınımı ile periferde vazodilatasyon • Siklooksijenaz (COX) PG, TxA2
• Histamin salınımına yol açtığından LT, Lipoksin, Hepoksilin,
bronkokonstrüksiyon • Lipooksijenaz (LO)
Trioksilin
• Konstipasyon
• Monooksijenaz (Sit. Epoksit
233. AGONİST- ANTAGONİST p450)
OPİYATLAR • Non-enzimatik İzoprostan
• Nalorfin
• Nalbufin • N-açil hidrolaz Anandamid
• Pentazosin
• Butorfanol
• Buprenorfin 240. Dijitalin Kardiyak Etkileri:
• Pozitif inotrop etki
234. • Ufak dozlarda (parasempatomimetik etki) sinüzal
• Katekolaminerjik nöronların SSS‛de en fazla bradikardi yaparlar.
bulunduğu yer; locus coeruleus‛dur (LC) • Yüksek dozlarda ise sempatomimetik etki ile
• NA‛in beyinde en fazla bulunduğu yer; ventriküler taşikardi oluştururlar.
hipothalamus‛dur. • Negatif dromotrop etki = EKG‛de P-R uzaması).
• Adrenalin‛in en fazla bulunduğu yer; medüller • Sistolik basıncı yükseltir
retiküler formasyon‛dur.
• Diyastolik basıncı düşürür
235.Tetanoz toksini: İnhibitör nöronlardan presinaptik
• Ventriküler ekstrasistol (bigemini) ve daha yüksek
olarak glisin ve Ach salınımını inhibe eder.
konsantrasyonlarda ventriküler taşikardi ve
Striknin: Postsinaptik olarak Glisin-A reseptörlerini fibrilasyon oluşur.
bloke eder.
230

241. DIÜRETİKLER İÇİNDE 245. ANTİARİTMİK İLAÇLARIN

SINIFLANDIRILMASI
Natriüretik etkisi en fazla olan: Furosemid
IA Kinidin / Prokainamid / Dizopiramid / İmipiramin
Natriüretik etkisi en az olan: Osmotik diüretikler
IB Lidokain / Fenitoin / Meksiletin / Tokainid
En potent diüretik: Bumetanid
IC Flekainid / Enkainid / Propafenon / Lorkainid /
En az potent diüretik: Klorotiazid–Triamteren
Moricizin

II Propranolol / Asebutolol / Esmolol / Atenolol /

Metoprolol
242. RESEPTÖR SELEKTİVİTELERINE
GÖRE BETA-BLOKÖR SINIFLANDIRMASI III Amiodaron / Sotalol / Bretilyum / Dofetilide /
Ibutilide
Non-selektifler β1-selektifler
IV Verapamil / Diltiazem / Bepridil
Propranolol Nadolol Metoprolol
Pindolol Atenolol
Labetolol Nebivolol
Asebutolol 246.ROSIGLİTAZON / PIOGLİTAZON / TROGLİTAZON:
Esmolol / Celiprolol
• Nuklear peroksizom prolifatör-aktive reseptör-
γ’nın (PPARγ) selektif olarak agonistleridir. Hedef
hücrelerde insülin duyarlılığını arttırırlar.
243. ACE İnhibitörlerinin Kullanım Endikasyonları:
• Diyabetik nefropati ve retinopati tedavisi (anti- 247. GLUKOKORTİKOİDLER
proliferatif etkilerinden dolayı)
Orta
• Skleroderma renal krizi ve glomeruloskleroz Kisa Etkililer Uzun Etkililer
Etkililer
• Akut MI ve MI sonrası proflaksinin rutin tedavisi
Kortizol Prednizon Betametazon (25/ 0)
• Sol kalp yetmezliğinin proflaksisi (1 / 1) (anti- (4 / 0.8) Deksametazon
• Hipertansiyon inflamatuvar etki Prednizolon (25 / 0)
/ su tutucu etki) (4 / 0.8)
• Sol ventriküler hipertrofisi olanlarda, ventriküler Kortizon (0.8 / Triamsinolon
kitleyi en belirgin azaltırlar. 0.8) (5 / 0)
244. Sodyum Nitroprusiat:
• Vücutta NO ve siyanür iyonu salar.
• Siyanür oluşumu nedeniyle; laktik asidoz ve tiyosiyanat
oluşumu nedeniyle; hipotiroidizm oluşturabilir.
• NO salınımı nedeniyle methemoglobinemi oluşturur. Bu
nedenle KOAH‛lı ve siyanotik hastalarda kullanılması
kontrendikedir (nitratlar gibi).
 231

KARACİĞERDE
İDRARLA ATILAN 250. SEFALOSPORİNLERIN
METABOLİZE EDİLEN
ANTİBİYOTİKLER
ANTİBİYOTİKLER SINIFLANDIRILMASI

β-laktamlar Eritromisin / Klindamisin 1. KUŞAK 2. KUŞAK 3. KUŞAK 4. KUŞAK

Aminoglikozidler Kloramfenikol
Kinolonlar Rifampin Sefazolin Sefoksitin Sefotaksim Sefepim
Vankomisin / Teikoplanin Metronidazol Sefaleksin Sefaklor Sefpodoksim Sefpirom
Polimiksin INH Sefadroksil Sefprozil Seftibuten
248. Sefradin Sefuroksim Sefdinir
Sefalotin Lorakarbef Sefditoren
Sefotetan Seftizoksim
Seforanid Seftriakson
249. MONOKLONAL ANTİKORLAR Sefmetazol Sefoperazon
Sefamandol Seftazidim
Alefacept Anti-CD2 Psöriyazis Moksalaktam

Efalizumab Anti-CD11 Psöriyazis

Rituximab Anti-CD20 (B- B hücreli

İbritumomab lenfositte bulunur) non-hodgkin
Tositumomab

Anti-IL2 (Anti-CD25) Akut organ

reseptör antikorlarıdır rejeksiyon
Daklizumab proflaksisi
Basiliximab / T-hücreli
mikozis
fungoides

Gemtuzumab Anti-CD33 AML

Alemtuzumab Anti-CD52 B hücreli KLL

Epidermal growth Kolorektal

faktör reseptörü ve epitelyal
Cetuximab (EGFR) kanserler
(ErbB-1)
antagonizması

EGFR HER-2 / Metastatik

Trastuzumab neu (ErbB-2) meme
antagonizması kanseri

Anti-TNF-α RA (mtx ile

İnfliximab kombine),
Adalimimab crohn

Anti-TNF-α ve β RA (mtx ile

kombine),
Etanercept JRA,
psöriyatik
artrit