140 BÖLÜM 11 KRANİYAL SİNİRLER

11 KRANİYAL SİNİRLER
Oniki çift kranyal sinir vardýr. Onuncu kranial sinir hariç, hepsi kafa ve boyun bölgesinde daðýlýr.
I,II ve VIII nci kranial sinirler saf duyu, III,IV,VI ve XII nci kranial sinirler primer olarak motor, V,VII,IX,X ve XI nci kranial
sinirler mikstir.
• III,IV,VI ve XII; motor lif (SE; somatik efferent) içerir.
• III,VII,IX ve X; parasempatik lif (GVE; genel visseral efferent) içerir.
• V,VII,IX,X ve XI; brankiyal (faringeal) arkustan geliþen kaslarý uyaran özel motor lif (ÖVE; özel visseral
efferent) içerir.
• V,VII,IX ve X; baþ-yüzden aðrý, ýsý, dokunma ve basýnç duyularýný taþýr. Bu nedenle duyu lifi (GSA; genel
somatik afferent) içerir.
• VII,IX ve X (tat duyusunu taþýrlar) ile I (koku duyusunu taþýr); özel duyu lifi (ÖVA; özel visseral afferent)
içerir.
• II (görme) ve VIII (denge - iþitme); özel duyu lifi (ÖSA; özel somatik afferent) içerir.
• VII,IX ve X; organ mukozalarýndan duyu taþýyan lif (GVA; genel visseral afferent) içerir. Bu lifler ile alýnan
duyu, nucleus tractus solitarius’a getirilir.
Kafa travmalarýndan en fazla etkilenen kranyal sinirler; I, II, III, VI ve VII’dir.
III,VI ve XII nci kranial sinirlerin çekirdekleri, beyin sapýnda medialde yer alýr ve tractus corticospinalis’e yakýn
lokalizedir.

N. OLFACTORIUS (I. KRANİAL SİNİR)

Koku yolunun birinci nöronu olfaktor reseptör hücrelerdir....Bipolar nöronlardır. Ýnsanlarda çoðalabilme özelliði
olan tek nöron grubudur.... İnsan sinir sistemindeki en küçük çaplý ve miyelinsiz aksonlara sahip nöronlardýr....
En düþük ileti hýzýna sahiptir.... Concha nasalis superior’da lokalize olan pars olfactoria’daki bipolar nöronlarýn
santral uzantýlarý, (yaklaþýk 20 tanedir) n. olfactorius adý ile etmoid kemiðin kribriform laminasýndan, kafa içine
geçer. bulbus olfactorius’taki glomerulus içinde yer alan mitral, tufted ve periglomerüler hücrelerle sinaps
yapar.... Mitral ve tufted hücreleri, koku yolunun ikinci nöronlarýdýr. Aksonlarý tractus olfactorius’u oluþturur.
Bu hücrelerin uzantýlarýnýn bir bölümü, tractus olfactorius içinde bulunan nucleus olfactorius anterior’daki
nöronlarla sinaps yapar. Bu çekirdekteki nöronlarýn uzantýlarý, commissura anterior’da çapraz yapar ve karþý taraf
bulbus olfactorius’taki granül hücreleri eksite ederek, mitral hücrelerin aktivitesini inhibe eder...Granül hücrelerin,
retina’daki amacrine hücreler gibi aksonu yoktur. ....Septal alan, limbik sistemle ilgilidir. Bu nedenle koku uyarılarına
doğan emosyonel cevaplarda rolü vardır...Primer olfaktor korteks; temporal lobun ucunda (polus temporalis,
uncus), iç yüzde lokalize piriform kortekstir. Brodmann’ýn 34 numaralý alanýdýr. Kokularýn ayýrt edildiði yerdir. Primer
olfaktor korteksin lezyonlarında, genellikle kötü karekterde koku halüsinasyonları olur...Entorhinal korteks, piriform
korteksin en arka bölümüdür. Sekonder olfaktor korteks olarak bilinir. 28 numaralý Brodmann alanýdýr...Koku
duyusunun, diðer duyulardan üç tane önemli farký vardýr: 1-Özel bir reseptörü olmayıp, reseptör olarak nöron
kullanması (olfaktor mukozadaki bipolar nöronlar), 2-Thalamus’a uðramayan tek duyu olması, 3-Bütün duyular
merkezine üçüncü nöronlarýnýn uzantýlarý ile giderken, koku duyusunun ikinci nöronlarýnýn uzantýlarý ile gitmesi.

N. OPTICUS
Retina’daki fotoreseptör hücreler (koni ve basil hücreleri), görme yolunun birinci nöronlarý olan bipolar hücrelerle
sinaps yapar...Bipolar hücreler, ikinci nöronlar olan retinal ganglion hücreleri ile sinaps yapar.... Retinal ganglion
hücrelerinin uzantýlarý n. opticus’u oluþturur... Ganglion hücrelerinin uzantýlarý, corpus geniculatum laterale’de
bulunan üçüncü nöronlarla sinaps yapar... Üçüncü nöron uzantýlarý primer vizüel kortekse gider... internöron olan
amakrin ve horizontal hücreler ile Müller hücreleri (destek hücreler) de retinadır... Optik sinir ve retina, diensefalon’un
uzantýsýdýr... BOS’taki basýnç artýþlarý, sinirin içinden geçen v. centralis retinae’ye basý yapýp papilödem oluşturur...N.
opticus’u oluþturan liflerin miyelin kýlýfýný oligodendrositler yapar (diðer bütün periferik sinirlerde miyelin kýlýfýný
 KRANİYAL SİNİRLER BÖLÜM 11 141

Schwann hücreleri yapar)...Tractus opticus’u oluþturan liflerin çoðu, corpus geniculatum laterale (CGL)’de bulunan
üçüncü nöronlarla sinaps yapar. Bir miktar lif vizüel uyarýlarla ilgili refleksler için, CGL’ye uðramadan brachium colliculi
superioris aracýlýðýyla area pretectalis’e ve colliculus superior’a gider... Tractus opticus içindeki, bir taraf gözün
retina’sýnýn üst temporal çeyreðinden gelen lifler ile karþý gözün retina’sýnýn üst nazal çeyreðinden gelen lifler (karþý
görme alanýnýn alt çeyreðini görürler) CGL’nin medial yarýmýnda, bir taraf gözün retina’sýnýn alt temporal çeyreðinden
gelen lifler ile, karþý gözün retina’sýnýn alt nazal çeyreðinden gelen lifler (karþý görme alanýnýn üst çeyreðini görürler)
ise CGL’nin lateral yarýmýnda sonlanýr. Makula’dan gelen lifler, CGL’nin kaudal bölümünde temsil edilir...CGL’den
baþlayan üçüncü nöron uzantýlarý, tractus geniculocalcarinus (radiatio optica, Gratiolet radyasyosu) adý ile
primer vizüel kortekse (17 numaralý Brodmann alaný) gider....Vizüel korteksin histolojik kesitlerinde görülen
miyelinize fiber bandýna Gennari bandý denir. Bu bant nedeniyle vizüel kortekse striat korteks de denir. Bir taraf
tractus opticus, CGL, radiatio optica ve vizüel korteks; görme alanýnýn karþý yarýsý ile ilgilidir.

GÖRME YOLLARININ LEZYONLARI

Chiasma opticum’un önündeki lezyonlar sadece lezyon tarafýndaki gözde, chiasma opticum ve arkasýndaki yapýlarýn
lezyonlarý ise her iki gözde görme alaný kaybýna neden olur.

Anopia: görme kaybýdýr. Tam olmayan görme alaný defektlerine skotom denir.
• Dairesel (sirkumferensiyal) körlük; optik sinir, optik kanalda sýkýþtýðý zaman olur. 1
• Santral skotom; lezyon optik sinirin içindedir. Optik diskin (optik nörit) yada optik sinirin (retrobulbar nörit)
inflamasyonu sonucu olur. Retrobulbar nöritin en sýk nedeni multipl sclerosis’tir 1a .
• Total anopia; bir taraf n. opticus’un tam kesisi, o gözde total körlüðe neden olur 2 .
• Chiasma opticum’a yakýn olan optik sinir kesilerinde; kesi olan taraf gözde total anopia’ya ek olarak, kesiden
karþý gözün retina’sýnýn nazal yarýmýndan gelen lifler de etkilendiðinden, karşı göz görme alanýnýn kendi taraf
yarýsýnı göremez 2a .
• Chiasma opticum’un sagittal harabiyetlerinde (adenohipofiz tümörlerindeki gibi); her iki gözün retina’sýnýn
nazal taraflarýndan gelen lifler tutulduðundan bitemporal hemianopia olur 3 . Chiasma opticum’a her
iki tarafýndan basý yapan lezyonlarda ise her iki gözün retina’sýnýn temporal taraflarýndan gelen lifler
tutulduðundan binazal hemianopia olur 3a . Her iki görme alaný kaybý da heteronimos (görme alanının
farklı yarımlarını görememe)’tur.
• N. opticus’a yada chiasma opticum’a lateralden bası yapan lezyonlarda; o taraf göz görme alanının karşı
yarısını göremez 4
• Chiasma opticum’un arkasýnda kalan görme yollarýnýn (tr. opticus, CGL, tractus geniculocalcarinus ve
vizüel korteks) lezyonlarýnda; kontralateral homonimos hemianopia yada kontralateral homonimos
kuvadrantik anopia olur (homonimos; görme alanının aynı yarımını yada çeyreğini görememe). Bu görme
yollarýndan bir taraftakinin tam harabiyeti, görme alanýnýn karþý taraf yarýmýnýn görülememesi ile sonuçlanýr.
5 ve 8 . Sol tractus geniculocalcarinus (radiatio optica)’un temporal lobdan geçen liflerini (alt liflerini) tutan
lezyonlarda; sağ üst homonimos kuvadrantik anopia olur 6 Sol tractus geniculocalcarinus (radiatio
optica)’un pariyetal lobdan geçen liflerini (üst lifleri) tutan lezyonlarda ise sağ alt homonimos kuvadrantik
anopia olur 7
• Vizüel korteksin alt dudaðýný tutan lezyonlar, kontralateral üst homonimos kuvadrantik anopia’ya 6 , üst
dudaðýný tutan lezyonlar ise kontralateral alt homonimos kuvadrantik anopia’ya neden olur 7 .
• Vizüel korteksin major arteri, a. cerebri posterior’dur. Ancak makula’nýn temsil edildiði alan, ek olarak a.
cerebri media’dan da beslenir. Vizüel korteksin vasküler lezyonlarýnda da (a. cerebri posterior tıkanması)
kontralateral homonimos hemianopia olur. Maküler (santral) görme ise saðlam kalýr 9 .

ì SPECIAL KUTU
u Unilateral papil ödemin en sýk nedenleri; optik nörit, orbital kompresif lezyonlar ve anterior iskemik optik
nöropatidir.
u Foster-Kennedy sendromu; frontal lobun alt yüzündeki tümör nedeniyle; ipsilateral gözde optik diskte atrofi,
kafa içi basýnç artýþý sonucu kontralateral gözde papilödem vardýr.
142 BÖLÜM 11 KRANİYAL SİNİRLER

GÖRME YOLLARININ LEZYONLARINDA OLAN GÖRME ALANI KAYIPLARI

• Polus occipitalis’e oturan lezyonlar, kontralateral homonimos maküler defekte neden olur. 10 . Eðer
lezyondan her iki polus occipitalis de etkilenirse, bilateral santral skotom olur 11 .
• Alternan görme alaný kayýplarý, her iki taraf CGL’nin ayný yarýmlarý, her iki taraf radiatio optica’nýn temporal
yada pariyetal lobdan geçen lifleri yada her iki vizüel korteksin alt yada üst dudaklarýný tutan lezyonlarda
olur. CGL’lerin lateral yarımlarını yada radiatio optica’ların temporal lobdan geçen liflerini (alt liflerini) yada
vizüel korteksin alt dudaklarını tutan lezyonlarda, görme alanının üst yarısı görülemez 12 .

VİZÜEL REFLEKSLER
Direk ve indirek (konsensüel) pupilla ışık refleksi: Göze ýþýk tutulduðunda, her iki gözün pupilla’sýnda miyozis
olmasıdır... Iþýk uyarýsý verilen gözdeki reaksiyona direk, karþý gözdeki reaksiyona da indirek (konsensüel) pupilla
ýþýk refleksi denir... Bu refleksin afferent yolu n. opticus, efferent yolu n. oculomotorius’tur...Bir göze verilen ýþýk
uyarýsý, retina’daki W tipi ganglion hücreleri ile alýnýr. Bu hücrelerin uzantýlarý, n. opticus ve her iki taraf tractus
opticus içinde seyrederek CGL’ye uðramadan brachium colliculi superioris’ler ile pretektal alandaki iki taraf nucleus
pretectalis olivaris’e getirilir. Bu çekirdekteki nöronlarýn aksonlarýnýn bir bölümü kendi tarafýndaki Edinger-
Westphal çekirdeðine, bir bölümü de commissura posterior’dan karþý taraf Edinger-Westphal çekirdeðine gider.
Bu çekirdeklerden çýkan preganglionik parasempatik lifler, her iki taraf n. oculomotorius’a girer. Daha sonra sinirin
m. obliquus inferior’a giden dalýndan baðlantý dallarý ile ganglion ciliare’ye geçer ve buradaki postganglionik
parasempatik nöronlarla sinaps yapar. Sinapstan sonra postganglionik parasempatik lifler, nn. ciliares breves’lerle
her iki gözün m. sphincter pupillae’sini uyarýr ve her iki gözün pupillasýnda miyozis olur. Iþýk uyarýsýnýn verildiði
gözdekine direk, karþý gözdekine indirek pupilla ışık refleksi denir.
 KRANİYAL SİNİRLER BÖLÜM 11 143

ì SPECIAL KUTU
u Anormal pupiller refleksin en sýk nedeni kafa travmasýdýr. Travma sonucu geliþen subdural yada epidural
hemorajilere baðlý olarak oluþan basýnç, tentorium cerebelli’nin serbest kenarý üzerine kuvvet bindirir. Bu
durum, temporal lob unkus’unun n. oculomotorius’u sýkýþtýrmasýna neden olur. Unkus’un transtentoryal
herniasyonu, n. oculomotorius’a basý yaparak pupiller dilatasyona (midriyazis) neden olur.
u Argyll-Robertson pupillasý; her iki gözün pupillasýnda da miyozis vardýr. Iþýk refleksi alýnamaz, ancak
akomodasyon refleksi saðlamdýr. Yakýndaki bir objeye bakýldýðýnda pupilla’da konstrüksiyon olurken, ýþýk
refleksinde olmaz. Lezyonun yeri tam olarak bilinmiyor. Ancak brachium colliculi superioris’te olabileceði
söyleniyor. Sinir sistemi sfilizinde (tabes dorsalis) görülen bir durumdur.
u Holmes Adie pupillasý (tonik pupil); pupillanýn ýþýk uyarýsýna cevabý uzamýþtýr. Konstrükte olduðunda
tekrar dilate olmasý da uzun sürer. Etkilenen pupil, normal pupilladan daha büyüktür. Ancak karanlýkta
normal pupilla serbest olarak dilate olduðundan daha küçük olabilir. En sýk genç kadýnlarda görülür. Nedeni,
viral bir enfeksiyon sonucu ganglion ciliare’deki nöronlarýn bir bölümünün harabiyetidir.
u Marcus Gunn pupillasý; saðlam göze ýþýk uyarýsý verildiðinde her iki gözün pupillasýnda miyozis olur.
Ancak uyarý hemen sonra optik sinir lezyonu olan göze verilirse, her iki gözün pupillasýnda da midriyazis
olur. Nedeni, optik sinirdeki lezyon sonucu Edinger-Westphal çekirdeðine daha az uyarý gelmesidir. Bu
çekirdek, þiddeti düþük ýþýða duyarlýdýr ve böyle bir durumda parasempatik cevabý keser. Bu nedenle
pupillalarda midriyazis olur.
u Pinpoint pupil; pupillanýn çapý 1-1.5 mm dir. Pons’taki hemorajiye baðlý oluþan lokal bir hasar nedeniyledir.
Ayrýca organofosfat zehirlenmesi, nörosfiliz yada aþýrý doz opioid alýmýnda da görülür.

Akomodasyon cevabı
Yakýndaki bir objeye bakýldýðýnda meydana gelir
• M. rectus medialis’ler bilateral kasýlýp gözler içe bakar (konverjans)
• M. ciliaris kasýlýp, lens’i yerinde tutan suspensör ligamenti gevþetir. Böylece lens kalýnlaþýr ve kýrýcýlýðý
artar
• M. sphincter pupillae kasýlýp, retina üzerindeki görüntüyü keskinleþtirir.
Afferent yolunu n. opticus yapar.... Motor ve parasempatik (Edinger-Westphal) çekirdeklerden çýkan uyarý, n.
oculomotorius’larla her iki gözün m. rectus medialis, m. ciliaris ve m. sphincter pupillae’sini uyarýr...Okulomotor
çekirdek kompleksinde bulunan Perlia çekirdeðinin, m. rectus medialis’lerin birlikte olan kontraksiyonunda
(konverjans) rolü vardýr...Pupilla refleksinden en önemli farký, akomodasyonda görüntünün vizüel kortekse
ulaþmasýdýr...Uzaða uyum, sempatik etki ile yapılır. Sempatik etki, m. dilatator pupillae’de kontraksiyon, m.
ciliaris ve m. sphincter pupillae’de relaksasyon yaparak, uzaða uyumu saðlar.

ì SPECIAL KUTU
u Okulomotor sinir lezyonunda; hasta taraf gözde direk ve indirek pupilla ýþýk refleksi alýnamaz. Saðlam
taraf gözde her iki refleksde alýnýr.
u Optik sinir lezyonunda; hasta taraf gözde direk, saðlam taraf gözde indirek pupilla ýþýk refleksi alýnamaz.
Bir baþka ifadeyle; hasta taraf gözde indirek pupilla ýþýk refleksi, saðlam taraf gözde de direk pupilla
ýþýk refleksi alýnýr.
u Tractus opticus’tan sonraki görme yollarýnýn lezyonlarýnda ýþýk refleksi saðlam kalýr.

N. OCULOMOTORIUS
Fossa interpeduncularis’ten beyin sapýný terk eder... Subaraknoidal boşluktaki seyri sýrasýnda önce a. superior
cerebelli ile a. cerebri posterior arasýndan, daha sonra da a. communicans posterior’un altýndan geçer. Tentorium
cerebelli’nin iç kenarlarý arasýndaki çentikte önce araknoid’i, daha sonra da dura’nýn meningeal tabakasýný delip
sinus cavernosus’un dýþ duvarýna ulaşır. Üst ve alt olarak iki dala ayrýlýr. Bu dallar, n. abducens, n. nasociliaris, n.
144 BÖLÜM 11 KRANİYAL SİNİRLER

opticus ve a. ophthalmica ile birlikte anulus tendineus communis’ten (Zinn halkasý) geçip, fissura orbitalis superior
aracýlýðýyla orbita’ya girer...Üst dal, m. rectus superior ile m. levator palpebrae superioris’i, alt dal ise; m.
rectus inferior, m. rectus medialis ve m. obliquus inferior’u uyarýr...Edinger-Westphal çekirdeðinden gelen
preganglionik parasempatik lifler, önce m. obliquus inferior’a giden dala, sonra da baðlantý dallarý aracýlýðýyla ganglion
ciliare’ye gelir ve buradaki postganglionik parasempatik nöronlarla sinaps yapar...Gangliondan çýkan postganglionik
parasempatik lifler, nn. ciliares breves içinde m. sphincter pupillae ve m. ciliaris’e gider...Sinirin iki tane çekirdeði
vardýr: Nucleus nervi oculomotorii; motor çekirdektir. Colliculus superior seviyesindedir. M. rectus lateralis ve
m. obliquus superior hariç, ekstraoküler göz kaslarýný ve m. levator palpebra superioris’i uyarýr..Nucleus visceralis
(nucleus autonomicus, Edinger-Westphal); parasempatik çekirdektir. Motor çekirdeðin hemen arkasýnda ve
yukarısındadır. M. sphincter pupillae ve m. ciliaris’in innervasyonu ile ilgilidir.

ì SPECIAL KUTU
u N. oculomotorius; a. cerebri posterior, a. superior cerebelli ve a. communicans posterior’un
anevrizmalarýndan etkilenebilir. En çok a. communicans posterior’un anevrizmasýndan etkilenir.
u N. oculomotorius’a basý yapan lezyonlarda, sinirin yüzeyelinde seyrettiði için ilk olarak parasempatik
lifler tutulur. Bu nedenle lezyon tarafýndaki gözde midriyazis olur ve pupilla ýþýk refleksi yavaþlar. Bu
belirtiler, okulomotor sinir basýsýnýn ilk belirtileridir.
u Okulomotor sinir, tentoryal herniasyonlarda gerilebilir yada basýya maruz kalabilir.

u N. oculomotorius’un kýsmi paralizisi, iskemiye neden olan vasküler lezyonlarda (diabet gibi) olur. Sadece
ekstraoküler kaslarda fonksiyon kaybý olur. Pupiller kaslar ve ýþýk refleksi saðlamdýr.
u N. oculomotorius’un tam paralizisi, bir tümör yada anevrizmanýn sinire basýsý sonucu olur. Hem
ekstraoküler hem de pupiller kaslar tutulur.
N. oculomotorius felcinde ipsilateral göz;
• Aþaðýya-dýþa bakar durumdadýr (eksternal strabismus; dışa şaşılık). M. rectus lateralis ve m. obliquus
superior’un karþýlanamayan etkisi nedeniyledir. Göz; yukarý, içe ve aþaðýya bakamaz.
• Vertikal diplopi; yalancý görüntü daha belirgindir. Dýþa doðru bakýþta düzelir.
• Ptozis; okulomotor sinir felcinin en önemli belirtisidir.
• Midriyazis; m. sphincter pupillae’nin paralizisi, m. dilatator pupillae’nin baskınlığı nedeniyle olur.
• Direk ve indirek (konsensüel) ýþýk refleksi ile akomodasyon refleksi kaybolur. Akomodasyon kaybý
nedeniyle hastalarda okuma güçlüðü olur.
u Okülosefalik manevra ((doll’s göz testi); komadaki hastalarda, vestibüler ve oküler sistemi deðerlendirmek
amacýyla yapýlýr. Baþ hýzla bir tarafa çevrilir. Eðer sistemler saðlamsa, baþýn hareketinin tersi yönünde
gözlerde konjüge hareket olur (vestibulooküler refleks). Bu refleksin kaybý, beyin sapý ölümünün tanýsýnda
önemli bir kriterdir.

N. TROCHLEARİS
Saf motor sinirdir. Motor çekirdeði (nucleus nervi trochlearis); colliculus inferior seviyesinde, aqueductus
mezensephali (cerebri)’nin tabanýnda, tegmentum mezensephali’dedir...

ì SPECIAL KUTU
u N. trochlearis’in lezyonlarýnda, göz aþaðýya-dýþa bakamaz. Vertikal diplopi vardýr. Hasta diplopiyi
düzeltmek için, baþýný lezyonun karþý tarafýna ve öne eðer. Bu hastalar özellikle merdiven inerken ve
okurken güçlük çekerler.
u N. trochlearis’in çekirdeðini tutan lezyonlar karþý taraf m. obliquus superior’da, n. trochlearis’i tutan
lezyonlar ise ayný taraf m. obliquus superior’da fonksiyon kaybýna neden olur.
 KRANİYAL SİNİRLER BÖLÜM 11 145

Kranial sinirlerin en incesi ve en küçüðüdür...Beyin sapýný arka yüzünden terkeden tek kranial sinirdir. ...Beyin
sapýný terk etmeden hemen önce çapraz yapan tek kranial sinirdir. Bu nedenle bir taraf nucleus nervi trochlearis,
karþý taraf m. obliquus superior’u uyarır...Seyri sýrasýnda pedunculus cerebri’nin lateralinden ve okulomotor sinir gibi
a. cerebri posterior ile a. superior cerebelli arasýndan geçer...Sinus cavernosus’un dýþ duvarýndan, anulus tendineus
communis’in üzerinden ve fissura orbitalis superior’dan geçip, orbita’ya girer. M. obliquus superior’u uyarýr.

N. TRİGEMİNUS
En kalýn kranial sinirdir. Büyük bir duyu kökü ve küçük bir motor kökü vardýr...N. trigeminus’un üç tane duyu,
bir tane motor, toplam dört tane çekirdeði vardýr...Duyu çekirdeklerine V,VII,IX ve X ncu kranial sinirlerin dallarý
tarafýndan, baþ ve yüzden alýnan genel somatik duyular getirilir. Bu duyularýn birinci nöronlarý, bu kranyal sinirlerin
kendi ganglionlarýndadýr...Nucleus principalis nervi trigemini; baþ ve yüzün dokunma-basýnç duyularýnýn ikinci
nöronlarýnýn bulunduðu çekirdektir....Nucleus spinalis nervi trigemini; baþ ve yüzün aðrý-ýsý duyularýnýn ikinci
nöronlarýnýn bulunduðu çekirdektir. Çekirdeðe gelen V,VII,IX ve X ncu kranyal sinirlerin ganglionlarýndaki birinci
nöronlarýn santral uzantýlarý, tractus spinalis nervi trigemini denilen bir demet yapar... Bu iki çekirdekten çýkan
ikinci nöron uzantýlarý, çapraz yaptýktan sonra lemniscus trigeminalis (tractus trigeminothalamicus) adý ile
thalamus’taki nucleus ventralis posteromedialis (VPM)’teki üçüncü nöronlarla sinaps yapar. Üçüncü nöron uzantýlarý,
primer somatik duyu korteksinde (3,1,2 numaralý Brodmann alaný) sonlanýr....Nucleus mesencephalicus nervi
trigemini; çiðneme ve ýsýrmanýn kontrolünün devamlýlýðýnda önemli olan çene hareketlerini kontrol eder. Merkezi
sinir sisteminde, birinci duyu nöronlarý içeren tek çekirdektir...Nucleus motorius nervi trigemini; tegmentum
pontis’te lokalizedir. Bu çekirdekten çýkan motor lifler mandibüler dala girip; çiðneme kaslarý, m. tensor tympani, m. tensor
veli palatini, m. mylohyoideus ve m. digastricus’un venter anterior’unu innerve eder...Ganglion trigeminale (Gasserian
ganglionu, semilunar ganglion); n. trigeminus’un duyu ganglionudur. impressio trigeminalisdedir.

ì SPECIAL KUTU
u N. ophthalmicus’u tutan lezyonlarda ilk belirti, kornea refleksinin kaybýdýr.
u N. infraorbitalis, zigomatik kemiðin kýrýklarýnda yada orbita tabaný kýrýklarýnda yaralanabilir. Maksiller sinüsteki
tümörlerde basý altýnda kalabilir. Bu gibi durumlarda sinirin daðýlým alanlarýnda (ipsilateral alt göz kapaðý, üst kesici
diþler ve yanakta) hissizlik ve aðrý olur.
u N. mylohyoideus, alt diþlerin anestezisindeki başarıyı azaltır.
u N. lingualis ve n. alveolaris inferior, alt son molar diþin çýkarýlmasý sýrasýnda yaralanabilir. N. lingualis,
submandibüler bezin cerrahisinde de risk taþýr.
u N. mandibularis’in felcinde, alt çene lezyon tarafýna deviye olur. Bunun nedeni çeneyi öne çeken (protraksiyon)
saðlam taraf m. pterygoideus lateralis’in karþýlanamayan etkisidir.
u N. trigeminus felcinde; aðýz açýldýðýnda mandibula lezyon tarafýna deviye olur. Aksýrma ve kornea refleksi
kaybolur. Lezyon tarafýndaki yüz yarýmýnda somatik duyular kaybolur.
u Trigeminal nevralji (tic douloureux); n. trigeminus’un duyu kökünü etkileyen bir hastalýktýr. Maksiller ve/veya
mandibüler sinirin duyu alanlarýnda paroksismal, þiddetli aðrý ataklarý ile karakterizedir. Özellikle maksiller sinirin
daðýlým alanýnda olur. Duyu alanlarý çok duyarlýdýr. Yeme, diþ fýrçalama, gülme yada dokunma ile aðrý oluşabilir.
u Okülokardiyak refleks; orbita’daki operasyonlar sýrasýnda, n. ophthalmicus’un dallarýnýn uyarýlmasý bu reflekse
neden olabilir. Refleksin efferent yolunu n. vagus yapar. Derin bradikardi yada uzun süreli asistoli olabilir. Kýsa
süreli asistoliler, n. trigeminus’un diðer dallarýnýn uyarýlmasý sonucu da görülebilir ve buna trigeminokardiyak
refleks adý verilir.
u Kornea refleksi; afferent yolunu n. ophthalmicus (n. trigeminus’un dalý), efferent yolunu n. facialis yapar.
Kornea yada konjunktiva’ya verilen uyarý, n. ophthalmicus’la alınıp nucleus principalis nervi trigemini’ye getirilir.
Bu çekirdekten çýkan lifler, FLM’den internöronlar aracýlýðý ile fasiyal sinirin her iki taraf motor çekirdeðindeki m.
orbicularis oculi’ye ait nöronlara gider. Bu nöronlarýn uzantýlarý, n. facialis içinde m. orbicularis oculi’yi innerve
eder ve her iki taraf göz kapaðý kapanır.
u Aksýrma refleksi; afferent yolunu n. maxillaris (n. trigeminus’un dalý), efferent yolunu n. facialis, n.
trigeminus, n. phrenicus, nn. intercostales, n. vagus ve n. hypoglossus yapar. Burun mukozasý uyarýldýðý
zaman, bu uyarý n. maxillaris’le alýnýp, nucleus principalis nervi trigemini’ye getirilir. Uyarı bu çekirdekten çýkan
nöron uzantýlarý ile yukarda sayýlan sinirlerin motor çekirdeklerine ulaşır.
146 BÖLÜM 11 KRANİYAL SİNİRLER

Gangliondan üç tane dal çýkar. N. ophthalmicus ve n. maxillaris, sadece duyu lifleri içerir. N. mandibularis ise miks
olup, motor ve duyu lifleri içerir...N. ophthalmicus; en küçük daldýr...n. nasociliaris, anulus tendineus communis
(Zinn halkasý)’ten geçen daldýr. N. opticus’u üstten çaprazlar. Postganglionik sempatik lifleri, m. dilatator pupillae’ye
taþýyan nn. ciliares longi’ler bu sinirin dallarýdýr...N. maxillaris; sinus cavernosus’un dýþ duvarýndan ve foramen
rotundum’dan geçip, fossa pterygopalatina’ya gelir. Daha sonra fissura orbitalis inferior’dan geçer ve orbita’ya
gelir. Orbita’nýn tabanýndaki canalis infraorbitalis’e girince n. infraorbitalis adýný alýr. N. infraorbitalis, sinus
maxillaris’in çatýsýndan geçer ve maxilla’daki foramen infraorbitale’den dýþarý çýkar....N. maxillaris, üç tane önemli dal
verir...1-n. zygomaticus; temporal bölge ile yanak derisinde dağılır. n. lacrimalis’e bir baðlantý dalý verir. Glandula
lacrimalis’e giden postganglionik parasempatik lifler bu dal içindedir.2-rr. alveolares superiores posteriores;
sinirden fossa pterygopalatina’da ayrýlýrlar. Üst dişlerin duyusunu taşırlar. 3-n. infraorbitalis; n. maxillaris’in
terminalidir. Üst dişlerin duyusunu taşıyan r. alveolaris superior medius ve rr. alveolares superiores anteriores’leri
verir....N. mandibularis; n. trigeminus’un en büyük dalýdýr. Foramen ovale’den geçip, fossa infratemporalis’e
gelir. Burada üç tane önemli dal verir.
1−n. auriculotemporalis; Parotis bezine postganglionik parasempatik lifleri getiren sinirdir.2-n. lingualis;
dilin 2/3 ön bölümünün genel duyusunu taþýr. Seyri sýrasýnda alt üçüncü molar diþle yakýn komþuluk yapar.
Ductus submandibularis’i dýþtan çaprazlar. Chorda tympani, n. lingualis’e katýlýr. 3-n. alveolaris inferior; n.
mylohyoideus ve n. mentalis, foramen mentale’den çýkýp, alt dudak derisi ve çene ucunun derisinde dağılır.

N. ABDUCENS
Subaraknoidal boþlukta en uzun seyreden kranial sinirdir. A. inferior anterior cerebelli’nin arkasýndan geçip,
cisterna pontis’te yukarýya doðru yükselir. Petroz kemiðin apeksi ile lig. petrosphenoidale tarafýndan oluþturulan
Dorello kanalýndan geçip, sinus cavernosus’a girer. Sinus cavernosus içinde a. carotis interna’nýn lateralindedir.
Sinüsten çýkýp, anulus tendineus communis (Zinn halkasý)’ten ve fissura orbitalis superior’dan geçip orbitaya gelir.
Gözün ekstraoküler kaslarýndan birisi olan m. rectus lateralis’i uyarýr...Motor çekirdeði (nucleus nervi abducentis),
pons’tadýr. Bu çekirdek ve fasiyal sinirin onu kuşatan motor lifleri birlikte, fossa rhomboidea (dördüncü ventrikül’ün
tabanı)’da görülen colliculus facialis’i oluşturur...Lateral (horizontal) bakýþ; bu hareketin merkezi paramedian
pontin retiküler formasyon (PPRF)’dur. ...Vertikal bakýþ; bu hareketin merkezi colliculus superior seviyesinde,
okulomotor çekirdeklere yakýn lokalize, FLM’nin rostral interstisyel çekirdeði (RiMLF)’dir.

ì SPECIAL KUTU
u Santral tip fasiyal paralizi; supranüklear lezyonda olur. Ağýz saðlam tarafa (yada lezyonun olduðu tarafa)
kayar ve lezyonun karþý tarafýndaki aðýz köþesi aþaðýya sarkar. Kornea refleksi saðlamdýr.
u Periferik tip fasiyal paralizi (Bell paralizi); intranüklear yada infranüklear lezyonlarda olur. Aðýz saðlam tarafa
(lezyonun karþý tarafýna) kayar ve lezyon tarafýndaki aðýz köþesi aþaðýya sarkar. Kornea refleksi kaybolur. Göz
kapatýlamaz. AIDS, sarkoidoz, Lyme hastalýðý, tümör ve diabet’in bir komplikasyonu olarak görülebilir.
u Ganglion geniculi’nin proksimalindeki lezyonlarda; ipsilateral yüz yarımının tüm kaslarýnda paralizi, dilin 2/3 ön
bölümünden tat duyusu kaybý, hiperakuzi ve tükürük sekresyonu ile lakrimasyonda bozulma olur.
u Ganglion geniculi’nin distalinde, ancak chorda tympani’nin proksimalindeki lezyonlarda; ipsilateral yüz yarımının
tüm kaslarýnda paralizi, dilin 2/3 ön bölümünden tat duyusu kaybý, hiperakuzi ve tükürük sekresyonunda bozulma
olur. N. petrosus major, lezyondan etkilenmediği için lakrimasyon saðlamdýr.
u Foramen stylomastoideum’daki lezyonlarda; sadece ipsilateral yüz yarımının tüm kaslarýnda paralizi olur.
u Fasiyal sinir lezyonlarýnda olan hiperakuzinin nedeni, m. stapedius’taki fonksiyon kaybýdýr.
u Ganglion geniculi’nin proksimalindeki fasiyal sinir lezyonlarýnda, aksonlarýn yanlýþ rejenerasyonu sonucu n.
intermedius’taki preganglionik parasempatik lifler, chorda tympani yerine n. petrosus major’a girer ve glandula
lacrimalis’e gider. Bu durumda kiþi yemek yerken, lezyon tarafýndaki gözünden yaş akar (crocodile tears
syndrome, Bogorad sendromu).
u Mi-mi-mi söylenmesi, dudaklarý hareket ettirir (fasiyal sinir test edilir).
 KRANİYAL SİNİRLER BÖLÜM 11 147

ì SPECIAL KUTU
u Uzun intrakranial seyri ve petroz kemiðin üst kenarý üzerinde öne doðru keskin bir dönüþ yapmasý
nedeniyle; kafa travmalarý, beyin tümörleri, kafa içi basýnç artýþý sendromlarý (KÝBAS) ve sinus cavernosus
içinde a. carotis interna’nýn aterosklerozisinden etkilenir. Bu nedenle en çok felci görülen göz siniridir.
Lezyonlarýnda; internal strabismus (içe þaþýlýk) ve horizontal diplopi vardır. Diplopi, hasta paralizik
tarafa doðru bakmaya çalýþtýðýnda olur.

N. FACIALIS
Hem motor hem de duyu lifleri içeren miks bir sinirdir. Temporal kemikteki canalis nervi facialis (Fallopian kanalý)
içinde seyreder. Kemik içi en uzun seyir gösteren kranial sinirdir...Üç tane çekirdeði vardýr:1-Nucleus nervi
facialis; motor çekirdeðidir. Tegmentum pontis’tadır.Çekirdekten çýkan motor lifler; yüz ifadesi kaslarý, kulaðýn dýþ
kaslarý, m. stapedius, m. stylohyoideus ve m. digastricus’un venter posterior’unu uyarýr. Motor lifler, n. abducens’in
çekirdeðinin çevresinden dolanarak, fossa rhomboidea’daki colliculus facialis denilen kabartýyý oluþturur.Bazal
ganglionlarýn çekirdekle olan baðlantýları, emosyonel uyarýlara yüzün alt yarýmýndaki paralizik kaslarda refleks olarak
harekete neden olur.2-Nucleus salivatorius superior-Nucleus lacrimalis; fasiyal sinirin parasempatik çekirdekleridir.
Submandibüler, sublingual, lakrimal, nazal ve palatin bezlere parasempatik uyarý bu çekirdeklerden çýkar. 3-Nucleus
tractus solitarius; tat duyusunun ikinci nöronlarýnýn bulunduðu çekirdektir. Ayrýca VII, IX ve X ncu kranial sinirlerin,
organlardan aldýðý duyularý getirdiði çekirdektir. Böylece visseral refleks fonksiyonlarda rol oynar....Ganglion geniculi
fasiyal sinirin ganglionudur. Temporal kemikteki fasiyal kanal içindedir. Ganglion içinde genel somatik duyularýn ve
tat duyusunun birinci nöronlarý bulunur....N. intermedius (Wrisberg siniri), n. facialis’in duyu köküdür. Motor
kök ile n. vestibulocochlearis arasýndadýr. Ganglion geniculi’deki unipolar nöronlarýn santral uzantýlarý tarafýndan
oluþturulur. Ýçinde genel somatik duyu ve tat duyusunu taþýyan lifler ile preganglionik parasempatik lifler bulunur.
...N. facialis, fasiyal kanal içinde sýrasýyla; n. petrosus major, n. stapedius ve chorda tympani denilen üç dal verir.
N. petrosus major, ganglion geniculi’den çýkar. ..N. stapedius, orta kulak boþluðundaki m. stapedius’u
uyarýr...Chorda tympani’de sublingual ve submandibüler tükürük bezleri ile ilgili preganglionik parasempatik
lifler ve dilin 2/3 ön bölümünden tat duyusunu taþýyan lifler bulunur. Chorda tympani, fossa infratemporalis’te n.
lingualis’le birleþir...N. facialis, foramen stylomastoideum’dan kafa boþluðunu terkeder. Kulaðýn dýþ kaslarýný uyaran
n. auricularis posterior’u verdikten sonra, parotis bezi içine girer ve plexus intraparotideus denilen bir pleksus
oluþturur. Bu pleksustan yüz ifadesi kaslarýný uyaran beþ tane dal (r. colli, r. marginalis mandibularis, rr. buccales,
rr. zygomatici, rr. temporales) çýkar.

N. VESTIBULOCOCHLEARIS (N. STATOACUSTICUS)

N. VESTIBULARIS
Baþýn pozisyonu ve hareketleri ile ilgili bilgileri taþýr. Baþýn statik pozisyonu ile ilgili bilgiler, iç kulakta bulunan utriculus
ve sacculus’taki tüy hücreleri tarafýndan, baþýn hareketleri ile ilgili bilgiler ise ductus semicircularis’lerdeki tüy
hücreleri tarafýndan alýnýr. Tüy hücreleri vestibüler reseptörlerdir....Vestibüler çekirdeklerden çıkıp serebellum’a
giden lifler; uvula, lobus flocculonodularis ve nucleus fastigii’ye gelir....Vestibüler çekirdekler bulbopontin
birleþmede lokalizedir. Her bir tarafta dört tanedir.1-Nuc. vestibularis inferior; en küçük vestibüler çekirdektir.
2-Nuc. vestibularis medialis (Schwalbe çekirdeði); vestibüler çekirdeklerin en büyüðüdür. Bu çekirdekten çýkan
lifler, FLM içinde seyreden tractus vestibulospinalis medialis’i yapar.3-Nuc. vestibularis superior (Bechterew
çekirdeði) 4- Nuc. vestibularis lateralis (Deiters çekirdeði); bu çekirdekten çýkan lifler, medulla spinalis’te
ipsilateral olarak aþaðý seyreden tractus vestibulospinalis lateralis’i oluþturur...Vestibüler korteks, pariyetal
lobda lokalizedir. Gyrus postcentralis’teki başın temsil alanýna komþudur.

ì SPECIAL KUTU
u Vestibüler sistem lezyonlarında; vertigo, nistagmus ve postür bozukluðu (trunkal ataksi; lezyon tarafýna
düþme meyili) olur. Vestibüler sistemdeki etkilenmenin önemli belirtilerinden birisi olan nistagmus, gözlerin
refleks olarak bir yöne doðru olan konjuge deviasyonudur.
u Vestibulooküler refleks (fiksasyon refleksi); baþla birlikte gözlerin ayný yönde hareket etmesidir. Böylece
hedef üzerinde bakýþ devam ettirilir (kitap okurken) ve obje vizüel alanda tutulur.
148 BÖLÜM 11 KRANİYAL SİNİRLER

N. COCHLEARIS
Nuclei cochleares:Her bir tarafta iki tanedir. Pedunculus cerebellaris inferior’un ön (nucleus cochlearis anterior) ve
arka tarafýnda (nucleus cochlearis posterior) lokalizedir...Koklear çekirdeklerdeki nöronlarýn uzantýlarý, sekonder
oditör lifleri oluþturur... Ýki taraf striae cochlearis anterior’un çapraz yapan liflerinin orta hatta oluþturduklarý
yapýya corpus trapezoideum adý verilir. ..Striae’leri oluþturan liflerin çoðu, nucleus olivaris superior’da sinaps
yapar...Nucleus olivaris superior’da bulunan nucleus olivaris superior medialis, sesin yönünü tayin etmek için
sinyalin varýþ süresindeki farklýlýklarý kullanýr. Nucleus olivaris superior lateralis’teki nöronlar ise bu amaçla sesin
þiddetindeki farklýlýklarý kullanýr...Nucleus olivaris superior’dan baþlayan lifler, tersiyer oditör lifleri oluþturur ve
lemniscus lateralis adý ile colliculus inferior’a yükselir...Lemniscus lateralis: Beyin sapýndaki iþitme ile ilgili esas
yükselen lif demetidir.Lemniscus lateralis içinde bulunan nuclei lemnisci lateralis’ler, Probst kommissürü
aracýlýðý ile birbirleriyle ve karþý taraf colliculus inferior’la baðlantýlýdýr...Colliculus inferior: Colliculus inferior’dan
çýkan lifler, brachium colliculi inferioris’ten geçip corpus geniculatum mediale’de sonlanýr...Corpus geniculatum
mediale: Oditör sistemin talamik çekirdeklerini içerir. CGM’den baþlayan lifler, tractus geniculotemporalis (radiatio
acustica) adý ile capsula interna’nýn pars sublentiformis’inden geçer ve primer oditör kortekste (41-42 BA) sonlanýr...
Primer oditör korteks: Ýþitmenin algýlandýðý alandýr. Temporal lobdaki gyrus temporalis superior’daki gyri temporales
transversi (Heschl’in transvers giruslarý)’dir...Ýþitilen kelimelerin anlamý ile ilgili alan, Wernicke alaný olarak bilinir
(22 numaralý BA)...Tractus olivocochlearis (efferent koklear demet, Rasmussen demeti); efferent oditör yoldur.
Nucleus olivaris superior’dan baþlar ve her iki taraf corti organýndaki dýþ ve iç tüy hücreleri ile sinaps yapar. Bu yol, Corti
organýnýn alýcýlýðýný inhibe eder.

ì SPECIAL KUTU
u Ýleti tipi iþitme kaybý; otosclerosis, otitis media ve travmalar nedeniyle kemikçiklerin fonksiyonlarýnýn
bozulmasý sonucu olur. Otosclerosis, kemikçikler arasýndaki ligamentlerin ilerleyici ossifikasyonudur.
Özellikle basis stapedis ve fenestra vestibuli çevresinde yeni kemik oluþumu söz konusudur.
u Sensörinöral tip iþitme kaybý; iþitmede fonksiyon gören nöral yapýlarýn harabiyeti nedeniyle olur.

u Cochlea, n. cochlearis yada nuclei cochleares’teki bir harabiyet, lezyon tarafýnda tam iþitme kaybýna
yol açar.
u Lemniscus lateralis’te hem çapraz yapmýþ (daha fazla oranda) hem de yapmamýþ lifler bulunduðundan,
lezyonlarında karþý tarafta daha fazla olmak üzere her iki kulakta kýsmi iþitme kaybý olur.
u Corpus trapezoideum lezyonlarýnda, her iki kulakta eþit derecede kýsmi iþitme kaybý olur.

u Primer oditör korteks harabiyetlerinde, sesin iþitilmesinde çok az bir kayýp olur. Ancak gelen sesin
lokalizasyonu yapýlamaz.

N. GLOSSOPHARYNGEUS
Oliva ile pedunculus cerebellaris inferior arasýnda, sulcus retroolivaris’ten bulbus’u terk eder. Foramen jugulare’den
geçip, kafa dýþýna çýkar...Üç tane çekirdeði, iki tane ganglionu vardýr. 1-Motor çekirdek; bulbus’ta bulunan nucleus
ambiquus’un üst parçasýdýr. Buradan çýkan lifler, n. glossopharyngeus içinde m. stylopharyngeus’u uyarýr. Bu
kas, n. glossopharyngeus tarafýndan uyarýlan tek kastýr. 2-Nucleus salivatorius inferior; parasempatik
çekirdeðidir. Glandula parotidea’nýn parasempatik uyarýsý ile ilgilidir. 3-Nucleus tractus solitarius; dilin 1/3 arka
bölümünden tat duyusunu taþýyan birinci nöronlarýn santral uzantýlarý, n. glossopharyngeus içinde seyrederek bu
çekirdekteki ikinci nöronlarla sinaps yapar...

ì SPECIAL KUTU
u N. glossopharyngeus’un izole lezyonlarý nadirdir. Genellikle vagus’un lezyonlarý ile birliktedir. Tek taraflý
lezyonlarýnda; faringeal (gag) refleks, karotid sinüs refleksi, dilin 1/3 arka bölümünden tat ve genel duyu kaybolur.
Tüm motor ve duyu kayýplarý lezyon tarafýndadýr. Uvula saðlam tarafa deviyedir.
u Glossofaringeal nöralji; genellikle yutma ile baþlayan ve kulak içinde, angulus mandibulae arkasýnda ve boðazda
hissedilen þiddetli ve kýsa süreli bir aðrý ile karakterize durumdur.
 KRANİYAL SİNİRLER BÖLÜM 11 149

N. glossopharyngeus’un ganglion superius ve ganglion inferius denilen iki tane ganglionu vardýr. Ganglion superius,
foramen jugulare’dedir. Ganglion inferius (ganglion petrosum), daha büyüktür ve petroz kemiðin alt kenarýndaki
çentikte yatar...Ganglion superius’ta bulunan unipolar nöronlarýn periferik uzantýlarý; dilin 1/3 arka bölümü,
tonsilla’lar, yumuþak damak, nazofarinks, orofarinks, orta kulak boþluðu ve tuba auditiva’nýn mukozasýndan duyu
taþýr. Ganglion inferius’taki unipolar nöronlarýn uzantýlarý ise; dilin 1/3 arka bölümünden tat duyusu ile arcus aortae
ve a. carotis communis’te bulunan baroreseptörler ile kemoreseptörlerden kan basıncı ve kan kimyası ile ilgili duyu
taþýr....N. glossopharyngeus’un iki tane önemli dalı vardır.:1-n. tympanicus (Jacobson siniri); ganglion inferius’tan
çýkar. Ýçinde, parotis bezinin parasempatik innervasyonu ile ilgili preganglionik parasempatik lifler bulunur. Sinir,
orta kulak boþluðuna arka duvarýndan girip, promontorium üzerindeki plexus tympanicus’a katýlýr. Bu pleksustan
çýkan n. petrosus minor, ganglion oticum’la birleþir. Gangliondan çýkan postganglionik parasempatik lifler, parotis
bezine gider.2-r. sinus carotici (Hering siniri); arcus aortae’de ve a. carotis communis’lerin bifurkasyon yeri ile
a. carotis interna’nýn baþlangýcýnda lokalize baroreseptörler ile kemoreseptörlerden duyu taþýr.

ì SPECIAL KUTU
u Baroreseptör refleks (barovagal refleks); sinus caroticus’ta bulunan baroreseptörlerden gerilme duyusu
ile ilgili bilgiler, r. sinus carotici ile nucleus tractus solitarius’a getirilir. Bu çekirdekteki nöronlar, nucleus
dorsalis nervi posterior’daki kardiyoinhibitör nöronlarý stimüle eder. Bu uyarý, vagus’un kardiyak dallarý ile
kalbe getirilir ve kalp atým oraný düþer.
u Barosempatik refleks; arter basýncýndaki artýþ, sinus caroticus’taki baroreseptörlerde sonlanan r. sinus
carotici ile alýnýr ve nucleus tractus solitarius’a getirilir. Bu çekirdekteki nöronlar, bulbus’taki nucleus
centralis reticularis’teki vazomotor depresör merkezdeki inhibitör nöronlarý eksite eder. Bu nöronlar, lateral
retiküler çekirdekteki presör merkezde bulunan adrenerjik ve noradrenerjik nöronlarý inhibe eder. Böylece
medulla spinalis’teki preganglionik sempatik nöronlarýn tonik eksitasyonu azalýr ve periferal arteryel direnç
(tansiyon) düþer.
u Glomus caroticum’daki kemoreseptörler, düþük PO2 deðiþikliklerine yada yüksek PCO2’ye duyarlýdýr. Bu
durumlarda, kemoreseptörlerde sonlanan r. sinus carotici ile alýnan bilgi ile refleks olarak kan gaz seviyeleri
düzenlenir.

N. VAGUS
En uzun kranyal sinirdir. Üç çekirdeði, iki de ganglionu vardýr.
1−Motor çekirdek; bulbus’ta bulunan nucleus ambiquus’un orta parçasýdýr. Buradan çýkan ÖVE lifler, farinks’in
konstriktör kaslarý ile larinks kaslarýný uyarýr. 2-Nucleus posterior nervi vagi (nucleus dorsalis nervi vagi);
parasempatik çekirdeðidir. Beyin sapýndaki parasempatik çekirdeklerin en büyüðüdür. Solunum ve dolaþým sistemi
organlarý ile flexura coli sinistra’ya (yada colon transversum’un 2/3 sað bölümü) kadar tüm sindirim sistemi organlarýna
parasempatik uyarýyý taþýr. 3- Nucleus tractus solitarius; epiglot civarýndan tat duyusunu taþýyan birinci nöronlarýn
santral uzantýlarý, n. vagus içinde seyrederek bu çekirdekteki ikinci nöronlarla sinaps yapar....N. vagus’un ganglion
superius (gang. jugulare) ve ganglion inferius (gang. nodosum) denilen iki tane ganglionu vardýr...Ganglion
superius’ta GSA liflerinin birinci nöronlarý bulunur. Periferik uzantýlarý; concha auriculae ile meatus acusticus
externus derisinden, membrana tympanica’dan ve fossa cranii posterior’daki dura mater’den duyu taþýr... ganglion
inferius’ta, GVA ve ÖVA liflerin nöronlarý bulunur. ÖVA lifler, epiglot civarýndan tat duyusunu alýr. GVA lifler ise,
torakal organlardan ve farinks’ten flexura coli sinistra’ya kadar tüm sindirim kanalý organlarýndan visseral duyuyu
taþýr. Her iki tip lifin nöronlarýnýn santral uzantýlarý, nucleus tractus solitarius’a gider...
N. vagus’un önemli dalları:1-r. auricularis (Arnold siniri); ganglion superius’tan çýkar. Membrana tympanica’nýn
dýþ yüzü ile meatus acusticus externus ve concha auriculae’nin duyusunu taþýr.
2-r. pharyngeus; farinks’in esas motor siniridir. Esas olarak n. accessorius’un kranyal parçasýna ait liflerden
oluþur. N. glossopharyngeus’un faringeal dallarý, n. laryngeus superior’un n. laryngeus externus’undan gelen dallar
ve sempatik sinirlerle birlikte, m. constrictor pharyngis medius üzerindeki plexus pharyngeus’u oluþturur. Plexus
150 BÖLÜM 11 KRANİYAL SİNİRLER

pharyngeus, m. tensor veli palatini ve m. stylopharyngeus hariç, tüm yumuþak damak ve farinks kaslarýný uyarýr. 3-n.
laryngeus superior; iki dala ayrýlýr. N. laryngeus internus, plica vocalis’ler seviyesine kadar larinks mukozasýnýn
duyusunu taþýr. Bu dal a.v. laryngea superior ile birlikte membrana thyrohyoidea’yı deler. N. laryngeus externus,
a. thyroidea superior ile birlikte seyreder ve m. cricothyroideus’u innerve eder...n. laryngeus recurrens (Galen
siniri); m. cricothyroideus hariç, tüm larinks kaslarýnýn motor siniridir. Ayrýca plica vocalis’lerin altýnda kalan
larinks bölgesinin mukoza duyusunu taþýr. N. laryngeus recurrens’in terminaline n. laryngeus inferior denir.

ì SPECIAL KUTU
u N. laryngeus’lar, mediyastinum’la ilgili giriþimlerde (mediyastinotomi gibi), arcus aortae anevrizmalarýnda
ve özofagus veya bronþ karsinomlarýnda tutulan mediyastinal lenf düðümlerinin büyümesi sonucu
yaralanabilir. Sinirin hasarý boðuk sese neden olur.
u N. laryngeus recurrens, a. thyroidea inferior ile çok yakın komþuluk yapar. Bu ilişki tiroid bezi ile ilgili
cerrahi girişimlerde önemlidir.
u N. vagus’un unilateral lezyonlarýnda; ipsilateral farinks, larinks ve yumuþak damak paralizisine baðlý
disfaji, dispne, disfoni ve boðuk ses olur. Hastaya uzun bir “ah” söyletildiğinde, uvula saðlam tarafa
(lezyonun karþý tarafýna) deviye olur. N. vagus’un bilateral harabiyeti, tam laringeal paralizi ve asfiksi
sonucu ölümle sonuçlanýr.
u N. vagus’un proksimal yaralanmalarý; çarpýntý, kusma, taþikardi ve takipne ile birlikte olan boðulma
hissiyle karakterizedir.
u Palatal paralizi; n. glossopharyngeus, n. vagus ve n. accessorius’un yada ilgili çekirdeklerinin lezyonlarý
sonucu olur. Palatal (uvular) refleks ve gag (faringeal) refleks alýnmaz. Bu reflekslerin afferent yolunu
n. glossopharyngeus, efferent yolunu n. vagus yapar. Bilinmeyen bir obje farinks arka duvarý, tonsilla’lar,
dilin arkasý veya yumuþak damaða dokunursa, faringeal kaslarda kontraksiyon olur ve yumuþak damak
yukarý kalkar (gag refleks, faringeal refleks). Bilinen bir cismin yutulmasý (lokma, su gibi) bu reflekse
neden olmaz. Benzer þekilde uvula’nýn uyarýlmasý, uvula’nýn yukarý çekilmesine neden olur (palatal
refleks, uvular refleks).
u Kuh-kuh-kuh, söylenmesi yumuþak damaðý kaldýrýr (vagus test edilir).

TAT DUYUSU: Dilden tat duyusunu; n. facialis, n. glossopharyngeus ve n. vagus taþýr. ...Dilin 2/3 ön bölümünden
(papilla vallata’lar hariç) chorda tympani (n. facialis’in dalý), ....Dilin 1/3 arka bölümü (papilla vallata’lar dahil), arcus
palatoglossus’lar ve orofarinks’ ten n. glossopharyngeus,...Dilin en arka bölümü ve epiglottis’ten, n. laryngeus
superior’un dalý olan n. laryngeus internus taþýr...Tat duyusunun birinci nöronlarý VII,IX ve X’un ganglionlarýndadýr
(sýrasýyla; ganglion geniculi, ganglion inferius=ganglion petrosum ve ganglion inferius=ganglion nodosum)...Bu
ganglionlarda bulunan nöronlarýn periferik uzantýlarý, tat tomurcuklarýndan duyuyu alýr. Santral uzantýlarý ise bulbus’ta
bulunan nucleus tractus solitarius’taki ikinci nöronlarla sinaps yapar. Ýkinci nöron uzantýlarý, ipsilateral olarak
tractus tegmentalis centralis’te yükselerek talamus’ta bulunan nucleus ventralis posteromedialis (VPM)’teki
üçüncü nöronlarla sinaps yapar. Üçüncü nöronlarýn uzantýlarý, capsula interna’dan geçip pariyetal lobdaki gyrus
postcentralis’in alt ucunda lokalize primer tat korteksinde (43 BA) sonlanır. Tat korteksi, gyrus postcentralis’teki
dilin genel duyusu ile ilgili alana komþudur...VPM’den çýkan bazý kollateraller, refleks aktiviteler için nucleus ambiguus
ile nucleus salivatorius superior ve inferior’a gider...Ekþi, tuzlu, tatlý ve acý olarak dört tane primer tat duyusu vardýr...
Tat tomurcuklarýnýn çoðu bu dört duyuya da duyarlýdýr. Ancak dilin ucundaki tomurcuklar tatlýya ve tuzluya, dilin yan
kenarlarýnda ve arka bölümünde bulunanlar da ekþiye ve acýya daha çok duyarlýdýr.

N. ACCESSORIUS (WILLIS SİNİRİ)

Motor sinirdir. Kranyal ve spinal olarak iki kökü vardýr...Kranyal kökünü, nucleus ambiquus’un alt parçasýndaki
nöronlarýn aksonlarý yapar... Spinal kökü oluþturan lifler, medulla spinalis’in servikal ilk 5 segmentinde, cornu
anterius’ta lokalize nöronlarýn uzantýlarý ile oluþturulur...Spinal kökün lifleri yukarýya doðru yükselip, foramen
magnumdan geçer ve kranial kökün lifleri ile birleþerek n. accessorius’u yapar...
 KRANİYAL SİNİRLER BÖLÜM 11 151

ì SPECIAL KUTU
u Santral tip paralizi; supranüklear lezyonlarda olur. Dil dýþarý çýkartýldýðýnda, saðlam tarafýn m. genioglossus’u tarafýndan
itildiði için, lezyonun karþý tarafýna deviye olur. Atrofi yoktur.
u Periferik tip paralizi; intranüklear yada infranüklear lezyonlarda olur. Dil dýþarý çýkartýldýðýnda, saðlam tarafýn m.
genioglossus’u tarafýndan itildiði için, lezyon tarafýna deviye olur. Ek olarak o taraf dil yarýmýndaki kaslarda atrofi vardýr.
Bu nedenle dizartri olur.
u Dil aðýz içindeyken, paralizik taraf dil yarýsý saðlam tarafa göre daha yukarýdadýr.
u Bilateral paralizilerde, dil hareketsiz kalýr. Konuþma yavaþtýr ve yutma güçlüðü olur.
u N. hypoglossus felcinde, dilin genel duyusunda ve tat duyusunda bozulma olmaz.
u La-la-la, söylenmesi dili hareket ettirir (hipoglossus test edilir).

Sinir, foramen jugulare’den kafa dýþýna çýkýnca, kranial kökü oluþturan lifler ayrýlýr ve n. vagus’a katýlýr. N. vagus’un
dallarý içinde farinks ve yumuþak damak kaslarý ile larinks kaslarýna gider...Spinal parça ise, m. levator scapulae
üzerinde, oksipital üçgende aþaðýya doðru seyreder. M. sternocleidomastoideus ve m. trapezius’u uyarýr.

ì SPECIAL KUTU
u N. accessorius, iyatrojenik olarak en sýk yaralanan sinirdir. Arka boyun üçgeninde, sadece deri ve fasya ile
örtülü olduðu için, bölgedeki cerrahi giriþimlerde risk altýndadýr.
u Spinal kökün lezyonunda, baþýn karþý tarafa çevrilmesi zayýflar. M. trapezius felci nedeniyle, ipsilateral omuz
düþüklüðü olur. Kolun horizontalden yukarýya kaldýrýlmasý güçleþir.
u Spinal parçanýn m. sternocleidomastoideus’la ilgili nöronlarý, korteksten ipsilateral olarak kontrol edilen tek
nöron grubudur. Bu nedenle üst motor nöron lezyonlarýnda, kontralateral hemipleji ve ipsilateral m. sternocle
idomastoideus’ta zayýflýk (parezi) olur.
u Foramen jugulare sendromu; IX, X ve XI nci kranial sinirlerin birlikte etkilendiði bu sendromun nedeni,
nazofaringeal karsinom veya glomus tümörüdür.

N. HYPOGLOSSUS
Bulbus’u ön yüzünden terk eden tek sinirdir. Oliva ile pyramis bulbi arasýndan çýkar. Oksipital kemikteki canalis
nervi hypoglossi’den kafayý terk eder. A. carotis externa ve dallarýný dýþtan çaprazlayýp, m. hyoglossus’un dýþ yüzü
üzerinden geçip dile girer...Motor sinirdir. M. palatoglossus hariç (bu kas plexus pharyngeus tarafından uyarılır) dilin
tüm kaslarýný uyarýr. M. genioglossus’u uyaran nöronlar, sadece karþý taraf korteksten kortikonüklear lif alýrken,
diðer nöronlar her iki taraf korteksten kortikonüklear lif alýr...C1 spinal sinire ait lifler, n. hypoglossus içinde belli
bir mesafe ilerledikten sonra bir bölümü ansa cervicalis’i oluþturmak üzere sinirden ayrýlýr.
152 BÖLÜM 11 KRANİYAL SİNİRLER

KRANÝYAL SÝNÝRLER -1
GENEL BAZI BÝLGÝLER

Çýkýþ 1.ve 2. kraniyaller direk beyinden, 3. ve 4. kraniyal sinirler mezensefalondan, 5.-6.-7. ve 8. kraniyal sinirler
Yerleri Pons’tan, 9.-10.-11.-12. kraniyal sinirler bulbus’tan çýkarlar.11.kraniyal sinir ayrýca medulla spinalis’ten de
lifler alýr.

- Saf motor olanlar: 4.-6.-11. ve 12. kranial sinirler

LÝFLERÝNE GÖRE - Saf duyu olanlar: 1.-2. ve 8. kranial sinirler
ÖZELLÝKLERÝ - Duyu + motor: 5. kranial sinir
- Motor + Parasempatik: 3. kranial sinir
- Duyu + motor + parasempatik: 7.-9. ve 10. kranial sinirler
- Parasempatik lif içeren kranialler: 3.-7.-9. ve 10. kranial sinirler
** Kranial sinirlerden hiçbiri, çýkýþ merkezinde SEMPATÝK lif içermezler.

ÖNEMLÝ - En küçük kranial sinir 6. kranial sinir (n. abducens)

BAZI BÝLGÝLER - En uzun ve en geniþ geniþ daðýlýma sahip kranial sinir 10. kranial sinirdir. (n. vagus)
- En büyük (en uzun deðil) kraniyal sinir 5. kranial sinirdir (n. trigeminus).
- Kranial sinirlerden en uzun olaný 4. kranial sinirdir.
- Kafa içi basýnç artýþýndan en erken etkilenen 6. kranial sinirdir.
- Medulla spinalisten de orjin alan tek kranial sinir 11. kranial sinirdir (n. accesorius).

- 1. Brankial ark (mandibüler ark)’ýn åsiniri å 3. kranial sinir (mandibuler dalý)

BRANCHÝAL - 2. Brankial ark (Hyoid ark)’ýn siniri å 7. kranial sinir
ARKLARIN - 3. Brankial ark (tirohiyoid ark)’ýn siniri å 9. kranial sinir
- 4-6. Brankial arklar’ýn siniri å 10. kranial sinir (4. arkýn siniri superior laryngeal dal, -6. arkýn siniri
SÝNÝRLERÝ
rekurren laryngeal dal; n. laryngeus recurrens)

HANGÝ - 1. Kranial sinir: Etmoid kemiðin lamina kribrozasý

KRANÝAL SÝNÝR - 2. Kranial sinir: Canalis opticus
KRANÝUMU - 3., 4., 6. Kranial sinirler: Fissura orbitalis superior
- 5. Kranial sinirin oftalmik dalý: Fissura orbitalis superior
NEREDEN
- 5. Kranial sinirin maksiller dalý: Foramen rotundum
TERKEDER? - 5. Kranial sinirin mandibular dalý: Foramen ovale
- 7. Kranial sinir: Meatus acusticus internus å facial kanal å foramen stylomastoideum
- 8. Kranial sinir: Meatus acusticus internus
- 9., 10. ve 11. Kranial sinirler: Foramen jugulare
- 12. Kranial sinir: Canalis nervi hypoglossi

PARASEMPATÝK GANGLÝONLAR

Gang. Ciliare: - Optik sinir ve m. Rectus lateralisin arasýnda yer alýr.

- N. Oculomotorius ve inferiorunda parasempatik; PL. Caroticus internustan sempatik lifler alýr
- M. Ciliaris ve m. Sphincter pupilae’ye (n. ciliaris brevis aracýlýðýyla) parasempatik; m. dilatatör pupillae ve
m. tarsales’e sempatik lifler GÖNDERÝR.

Gang. - Fossa pteryopalatina’da yer alýr. Parasempatik ganglionlarýn en büyüðüdür.

Pterygopalatina: - N. Petrosus majör ve n. Canalis pterygoidei yoluyla n. Facialisten parasempatik, pl. Caroticus
internus’tan sempatik (ganglion cervicale superior’dan gelen postganglionik) lifler ALIR
- Lakrimal beze, burun ve damaðýn bezlerine n. Maxillaris, n. Zygamaticus ve n. Lancrimalis yoluyla
parasempatik (postganglionik) lifler GÖNDERÝR.

Gang. - M. hyoglossus’un lateral yüzeyinde yer alýr.

Submandibulare - N. Facialis, chorda tympani ve n. Lingualis içinde seyreden parasempatik (preganglionik) lifleri, A.
Facialis üzerindeki pleksustan sempatik lifler ALIR.
- Genellikle gl. Submandibularise parasempatik lifler GÖNDERÝR, ama bazen de n. Lingualise katýlarak
gl. Sublingualis ve lingualise ulaþýr.

Gang. Oticum - Fossa infratemporaliste foramen ovale’nin hemen altýnda yer alýr.
- N. Glossopharyngeus, plexus tympanicus ve n. Petrosu minör içinde seyreden ve ganglion oticumda
sinaps yapan preganglionik parasempatik lifler ve A. Meningea media üzerindeki pleksustan sempatik
lifler ALIR.
- Parotis bezine postganglionik lifler GÖNDERİR.
ID: 01t024
 KRANİYAL SİNİRLER BÖLÜM 11 153

KRANÝYAL SÝNÝRLER-2
SÝNÝR ve ÝÇERDÝÐÝ
ORJÝNÝ ve HÜCRE GÖVDELERÝ GANGLÝONLARI ve NUKLEUSLARI
LÝFLER
Orjin : Nasal mukoza (regio olfactoria)daki bipolar ganglion
I-N. OLFACTORÝUS
hücreleri Özel koku ganglionu
(saf duyu – ÖVA)
Çýkýþ : Lamina cribrosa (etmoid kemikte)’dan çýkar.

Orjin : Retinanýn ganglion tabakasýnda bulunan multipolar

II-N. OPTÝCUS
ganglion hücreleri Özel görme ganglionu
(saf duyu – ÖSA)
Çýkýþ : Canalis opticus’dan geçer.

Orjin : Parasempatik: Edinger-Westphal nukleusu Ganglionu:

III. N. OCULOMOTORUS Orjin : Motor: Oculomotor nükleus - Ganglion ciliare (parasempatik)
(Motor – GSE, Orjin : Göz kasý proprioseptörleri Nükleuslarý
Parasempatik GVE) Çýkýþ : Sinus cavernosus içinden geçip fissura orbitalis - Motor: -nucleus nervi oculomotorii (mezensefalon)
superior’dan kraniumu terkeder. - Parasempatik: Edinger-Westphal nükleusu (mezensefalon)

Orjin : Mezensefalon (kontrolateral)

IV. N. TROCHLEARÝS
Çýkýþ : Sinus cavernosus içinden geçip fissura orbitalis - Nucleus nervi trochlearis (mezensefalon)
(Saf motor - GSE)
superior’dan craniumu terkeder.

V. N. TRÝGEMÝNUS
Orjin : Baþýn ön kýsmý ve gözler Ganglionlarý
a. N. Ophthalmicus Çýkýþ : Fissura orbitalis superior’dan geçer - Ganglion semilunare
(duyu – GSA) (Ganglion Gasseri, Ganglion trigeminale)
Nükleuslarý
b. N. Maxillaris Orjin : Maksiller bölge
(duyu – GSA) Çýkýþ : Foramen rotundum’dan geçer - Nucleus tractus mesencephalii (derin duyu)
- Nucleus pontinus n. Trigeminii (yüzeyel dokunma)
c. N. Mandibularis Nuc. tractus spinalis nervi trigemini (aðrý-ýsý)
Orjin : Duyu mandibular bölge motor- pons
(duyu – GSA -
Çýkýþ : Foramen ovale’den geçer
motor - ÖVA)

VI. N. ABDUCENS Orjin : Caudal Pons

-
(motor - GSE) Çýkýþ : Fissura orbitalis superior’dan geçer.

Ganglionlarý
- Ganglion geniculi (sensitif)
- Ganglion pterygopalatinum (n. petrosus major)
VII. N. FACÝALÝS
Orjin : Pons - Ganglion submandibulare (chorda tympani)
(motor – ÖVE
Çýkýþ : Meatus acusticus internusåfacial kanalåforamen Nükleuslarý
duyu – ÖVA
stylomastoideum - Nucleus nervi facialis (motor)
parasempatik - GVE)
- Nucleus nervi salivatoris sup. (parasempatik)
- Nucleus lacrimalis (parasempatik)
Nucleus solitarius (sensitif)

VIII. N.VESTÝBULOCOHLEARÝS
a. N. vestibularis Orjin : Ganglion vestibulare Ganglionlarý
(Duyu - ÖSA) Çýkýþ : Serebellopontin açýdan çýkýp temporal kemikteki - Ganglion vestibulare
meatus acusticus internusa girer. Nükleuslarý
- Nucleus n. vestibularis lat., med., sup. inf.

Ganglionlarý
Orjin : Ganglion spirale
- Ganglion spirale
Çýkýþ : Serebellopontin açýdan çýkýp temporal kemikteki
b. N. cochlearis Nükleuslarý
meatus acusticus internusa girer.
(Duyu – ÖSA) -Nucleus n.cochlearis post ve anterior

Ganglionlarý
- Ganglion superius
IX. N. GLOSSOPHARYNGEUS
- Ganglion inferius
(Motor – ÖVE Orjin : Medulla oblangata
Nükleuslarý
Parasempatik – GVE Çýkýþ : Foramen jugulare’den geçer
Duysal – GVA, ÖVA, GSA) - Nuc. ambiguus’un üst kýsmý (motor)
- Nuc. salivatoris inferior (parasempatik)
Nuc. salivatoris’un orta kýsmý (sensitif)

Ganglionlarý
- Ganglion jugulare superior
X. N. VAGUS - Gangion nodozum inferior
(motor – SVE Orjin : Medulla oblangata - Ganglion intramurale
Duyu - GVA, ÖVA, GSA, Çýkýþ : Foramen jugulareden geçer Nükleuslarý
Parasempatik – GVE) - Nuc. ambiguus’un orta bölümü (Motor)
- Nuc. salivatorius inferior (Parasempatik)
- Nuc. solitorius’un alt kýsmý (sensitif)

- N. ambiguusun alt bölümü (motor)

XI. N. ACCESSORÝUS Orjin : Medulla oblangata + servikal medulla
- Nuc. nervi accesorii (motor)
(motor – GSE) Çýkýþ : Foramen magnum ve foramen jugulare

XII. N. HYPOGLOSSUS Orjin : Medulla oblangata

- Nuc. nervi hypoglossi (motor)
(motor - GSE) Çýkýþ : Canalis nervi hypoglossi
ID: 01t025
154 BÖLÜM 11 KRANİYAL SİNİRLER
KRANÝYAL SÝNÝRLER-3
SÝNÝR FONKSÝYONLARI
I - Koku alma duyusu
- Görme duyusu
II - Iþýk refleksinin afferent kollarý
- Göz hareketleri: Superior, inferior, medial rektus kaslarýný
innerve ederek göz küresini yukarý, aþaðý ve mediale
döndürür.
III - Göz kapaðý: yukarý kaldýrýr. (m. levator palpebrae ile)
- Parasempatik: m. ciliaris ve m. sphincter pupilla’yý
innerve ederek pupillayý daraltýp göze akomodasyon
yaptýrýr.
- Superior oblik kasýn inervasyonu ile göz küresini aþaðý ve
IV dýþarýya döndürür.
- N. ophthalmicus: Kornea- üst nasal kavite, baþýn ön
kýsmý, konjunktiva ve lakrimal bezde ( ve paranasal sinus
mukozasýndan) duyu taþýr.
- N. maxillaris: Farinksin bazý bölümleri, damak, nasal kavite
V mukozasý, üst diþler, üst dudak ve yanak duyularýný taþýr.
N. mandibularis
- Motor: Çiðneme kaslarý ve m tensor tympani
- Duyu: Dil (tat harici), alt diþler, alt çene ve derisinden
duyu taþýr.
VI m. rectus lateralisi inerve eder, gözü dýþa çevirir.
Duyu: Dilin ön 2/3’ünün tad duyusu (chorda tympani ile)
Damak ve aðýz tabanýnýn genel duyusu
Kulak derisinin dokunma duyusu
VII Motor: Yüzün mimik kaslarý ve m. stapedius
Parasempatik: Lakrimal bez inervasyonu ile gözyaþý salgýsý,
submandibuler, sublingual, nasal ve palatin bezlerin
inervasyonu ile tükrük salgýsý
- Denge
VIII - Baþýn pozisyonu ve hareketleri ile ilgili duyular taþýr.
- Cerebellum ve oculomotor nucleusla fonksiyonel iliþkisi
vardýr.
- Corti organýnda iþitme impulslarý taþýr.
Motor: m. stylopharyngeus (yutmaya yardýmcý)
Parasempatik: Gl. parotidea inervasyonu (ganglion oticum
IX aracýlýðýyla)
Duyu: -Dýþ kulak yolunun dokunma duyusu
Farinks ve dilin arka kýsmýnda genel duyu
Dilin 1/3 arka kýsmý tad duyusu
Parasempatik: Torasik ve sol kolik fleksuraya kadarki
abdominal kavite organlarýnýn inervasyonu
Motor: Larinks ve farinks kaslarý, özofagusun 1/3 proksimali
X Duyu: -Dýþ kulak yolu
- Epiglottisin tat duyusu
- Farinks, larinks, trakea, özofagus ile sol kolik fleksuraya
kadarki mukoz membranlar.
- Kranial lifler n. laryngeus recurrens aracýlýðýyla m.
cricothyroideus hariç larinksin intrinsik kaslarýný inerve
XI eder.
- Spinal lifler m.trapezius ve m.sternocleidomastoideus’u
inerve eder
XII - Dilin intrinsik ve ekstrinsik kaslarý (m. palatoglossus hariç)
LEZYONUNDA GÖRÜLEN DURUMLAR
- Ýpsilateral anosmi –hipoosmi
- Olfaktör halusinasyonlar (unkus lezyonlarýnda)
- Foster-Kenedy sendromu: Anterior fossa meningiomasýna sekonder ipsilateral
anosmi + ipsilateral optik atrofi ve kontralateral papillödem
- Görme ve görme alaný kusurlarý (amurazis)
- Direk pupil refleksi kaybý
- Göz yukarý-içe bakamaz, aþaðý ve dýþarý bakar pozisyonda durur. Diplopi de
görülebilir.
- Pitozis
- Parasempatik inervasyon kesilmesine baðlý internal oftalmoplaji, fiks ve dilate
pupiller, akomodasyon paralazisi (siklopleji) görülür.
- Bu sinir transtentoriyal (unkal) herniasyon, bazý arter anevrizmalarý ve diabetes
mellitus’ta etkilenebilir.
- Aþaðý –içe bakmada kýsýtlýlýk
- Baþ, lezyonun karþý tarafýna eðilir. (ekstorsiyonu kompanse etmek
- Aþaðý bakýþta daha da artacak þekilde vertikal diplopi
- Bu sinir kafa travmalarýnda sýkça etkilenir.
- Yüzde oral ve nasal mukozalarda hemianestezi (genel duyu kaybý)
- Kornea refleksi kaybý
- Çiðneme kaslarýnýn flask paralazisi
- Çene açýlýnca lezyon tarafýna kayar.
- M.tensor tympaninin paralazisi ve hipoakuzi
- Trigeminal nevralji (tic douloureux)
-
- Göz abdüksiyonu kaybý (medial þaþýlýk)
- Horizontal diplopi
- Yüzün mimik kaslarýnýn felci
- Kornea refleksi kaybý
- Dilde tat duyusu kaybý (chorda tympani hasarlanýrsa)
- Hiperakazi (m.stapedius paralizisinde)
- Bell’s paralazisi (periferal fasiyal paralizi)
- Timsah gözyaþlarý sendromu (yemek yerken gözyaþý sekresyonu)
- Santral fasiyal paralizi- kontralateral alt yüz bölgesinde paralizi
- Möbiüs sendromu (konjenital fasial dipleji + þaþýlýk)
- Dengesizlik, vertigo, nistagmus
- Ýþitme kaybý, tinnitus
- Gag (farinks) refleksi kaybý
- Hipersensitif karotid sinüs refleksi (senkop)
- Farinks, tonsil, dilin arka kýsmýnda genel duyu kaybý
- Dilin 1/3 arka kýsmýnda tad duyusu kaybý
- Glossopharyngeal nevralji
- Gag refleksi kaybý
- Yumuþak damak farinks ve larinksin ipsilateral paralizi (bu durum disfoni, dispne,
dizartri ve disfajiye yol açabilir)
- Farinks ve larinksde ipsilateral anestezi (bu durum öksürük refleksini yok edebilir)
- Complete laringeal paralizi (bilateral olursa fetaldir.
- Parasempatik bozukluklar (bradikardi, taþikardi ve mide dilatasyonu)
- Larinks paralazisi
- Baþ karþý tarafa çevrilemez
- Omuz aþaðý düþer, omuz kaldýrýlamaz.
- Dilin hemiparalazisi
- Dilde atrofi ve fibrilasyon
- Dil dýþarý çýkartýldýðýnda lezyon tarafýna kayar.
ID: 01t026