Prof..DR.

VEDAT SABANCIOĞULLARI
SİNİR SİSTEMİ HAKKINDA GENEL BİLGİLER

 ***Sinir sistemini oluşturan tüm  Primer beyin vezikülleri denilen

yapılar ektoderm'den köken alır. bu şişlikler, önden arkaya;
 Fetal yaşamın dördüncü haftasının ***prosencephalon,
sonunda, tubus neuralis'in pars mesencephalon ve
cranialis denilen üst bölümünde rhombencephalon olarak
üç tane şişlik bulunur. isimlendirilir.
 Üçüne birlikte encephalon denir.
 1.Prosencephalon (ön beyin); diencephalon (ara
beyin) + telencephalon (cerebrum)
 2.Mesencephalon (orta beyin); pons ile diencephalon
arasında kalan bölümdür.
 3.Rhombencephalon (arkabeyin); medulla oblongata
( bulbus ), pons ve cerebellum'dan oluşur.
 ENCEPHALON

1.telencephalon

1.diencephalon
2.Mesencephalon

3.cerebellum
3.pons
3.medulla oblongata
SİNİR SİSTEMİNİN ESAS HÜCRELERİ

 **Sinir sisteminde, nöron ve nöroglia (glia) olarak iki tip ana hücre vardır.
 **Neuroglia; nöronları destekler ve beslerler.
 Nöronlar arasında bulunurlar.
 ***Merkezi sinir sisteminde bulunan nöroglia'lar; **astrosit'ler , ependim
hücreleri, mikroglia ve oligodendrosit'lerdir.
 Periferik sinir sisteminde bulunan nöroglia'lar ise; ***Schwann hücreleri
ve satellit hücrelerdir.
 ***Astrosit'ler ve ependim hücreleri, kapiller yatakla birlikte merkezi
sinir sistemindeki kan-beyin bariyerini oluştururlar.
 Neuron; sinir sisteminin yapısal ve fonksiyonel ünitidir.
 Nöronun gövdesine perikaryon, sitoplazmasına neuroplasma denir
 alfa-motor
 ***Sinir sistemindeki en büyük nöron

nöronlar, medulla spinalis'teki

alfa-motor nöronlardır.
 ****En küçük nöronlar ise
cerebellum'daki granül
hücrelerdir.
alfa-motor
nöron
 Nöronların tek ve en uzun olan
uzantısına akson, birden fazla
sayıda ve daha kısa olan
uzantılarına dendrit adı verilir.
 Akson veya dendrit, sinir lifi
olarak da bilinir.
 ****Retina'da bulunan amacrine
hücrelerin ve bulbus olfactorius'ta
bulunan granül hücrelerin
aksonları yoktur.
 ***Merkezi sinir sisteminde
aksonların miyelin kılıfını
oligodendrosit'ler
(oligodendroglia'lar), periferik
sinir sisteminde ise n. opticus
hariç, Schwann hücreleri yapar.

 ***N. opticus, miyelin kılıfını
oligodendrositlerin yaptığı tek
periferik sinirdir.
Yapılarına göre nöron tipleri
 1.Unipolar nöron:
 Nöronun hücre gövdesinden tek
bir uzantı çıkmışsa buna unipolar
nöron denir.
2.Psödounipolar nöron
 Yuvarlak olan hücre gövdelerinden
tek bir uzantı (akson) çıkar.
 Kısa bir seyirden sonra bu uzantı
birisi perifere, diğeri merkeze
giden iki dala ayrılır.
 ***Periferik sinir sistemindeki en
yaygın afferent nöron tipidir.
 Bu tip nöronlar, bazı kranyal
sinirlerin (V,VII,IX,X) duyu
ganglionlarında ve spinal
ganglionlarda bulunur.
3.Bipolar nöron
 Bir akson ve bir dendritten ibaret nöronlara bipolar
nöronlar denir.
 Bunlara retina, ganglion vestibuli, ganglion cochlea ve
regio olfactoria’da rastlanır.
 4.Multipolar nöron

 Bir nöron, bir akson ve ikiden fazla

dendrite sahipse multipolar nöron
adı verilir.
 ***Sinir sistemindeki en yaygın
nöron tipidir. Otonom
ganglionlardaki nöronlar
(postganglionik nöronlar) bu
tiptir.
Nöronların fonksiyonel sınıflaması
 ***Nöronlar, fonksiyonel olarak, duyu nöronları, motor nöronlar ve
internöronlar olarak sınıflandırılır.
 Duyu nöronları, çeşitli reseptörlerden aldıkları impulsları santral sinir
sistemine, motor nöronlar ise santral sinir sisteminden gelen impulsları,
kaslara ve salgı bezlerine iletirler.
 Duyu ve motor nöronların dışında kalan tüm nöronlar internöronlar
olarak sınıflandırılır.
 ***İnternöronlar santral sinir sistemindeki nöronların çoğunluğunu
oluşturur.
İnternöronlar
 Bu nöronların görevi genel olarak aldıkları impulsları sss içerisinde bir
nörondan diğerine taşımaktır.
 Bu nedenle internöronların uzantıları sss dışına çıkmaz.
 İnternöronlar Golgi tip I nöronlar ve Golgi tip II nöronlar olmak üzere iki
grupta toplanır.
 Golgi tip I nöronların aksonları uzun olup, aldıkları impulsları sss’nin
uzak bölgelerine iletirler.
İnternöronlar
 Golgi tip II nöronların aksonları ise ya çok kısadır yada yoktur.
 Bu nöronlar, gelen impulsların çok kısa uzaklıklar arasında iletilmesini ve
lokal olarak değerlendirilmesini sağlar.
 İnternöronlar genel anlamda duyu nöronları ve motor nöronlar arasında
yer alır ve gelen duyuları analiz ederek motor cevabın koordinasyonunda
rol oynar.
Sinir sistemi bölümleri
 Hem topografik (anatomik) hem de fonksiyonel olarak iki bölüme ayrılır.
 1.MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ
 Beyin (encephalon) ve medulla spinalis'ten oluşur.
 Her ikisi de dıştan içe; Dura mater – Arachnoidea mater ve Pia mater
denilen üç zarla sarılıdır.
 2.PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ
 Spinal sinirler (31 Çift) ile kranyal sinirler (12 çift) ve bu sinirlerin
ganglionlarından oluşur.
 Buna göre insan sinir sisteminde toplam 43 çift periferik sinir vardır.
Fonksiyonel bölümlenmesi :
 1- Somatik sinir sistemi : Çizgili kaslar gibi isteğimiz dahilinde çalışan
yapıların kontrolünü sağlayan sinir sistemi bölümüdür.
 2- Otonom sinir sistemi : İstemsiz çalışan kalp, damarlar, düz kaslar,
bezler ve iç organların çalışmasını düzenleyen sinir sistemi bölümüdür.
MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ
PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ
OTONOM SİNİR SİSTEMİ

 ***Merkezi ve periferik sinir sistemi içinde fonksiyon gören bu sistemin

merkezi hypothalamus'tur.
 Sempatik ve parasempatik olarak iki bölümü vardır.
 Enterik sinir sistemi, otonom sinir sistemi lifleri tarafından oluşturulur.
 Özofagus'tan anal kanal'a kadar sindirim kanalı organları, safra kesesi ve
pankreas'ın sinirsel uyarısı ile ilgilidir.
Medulla spinalis
 **Medulla spinalis canalis vertebralis içerisinde yer alır. Foramen magnum’dan L1’in
alt kenarına kadar uzanır.
 Fötal hayatın 3. ayına kadar, medulla spinalis columna vertebralis boyunca uzanır.
 Fakat bu aydan sonra columna vertebralis’in gelişmesi, medulla spinalis’e göre daha
hızlıdır.
 Doğumda L3 seviyesindedir, yetişkinde ise; yalnızca canalis vertebralis’in 2/3 üst
kısmında yer alır, L1-L2 arasındadır. Kadınlarda biraz aşağıda, L2’nin ortalarında
bulunur.
Foramen magnum’

L1-L2 arası

L3
 Medulla spinalis’in uzunluğu erkekte 45 cm, kadında ise 43 cm’dir.
 Buna karşılık columna vertebralis’in boyu 65-70 cm kadardır.
 Ağırlığı ise yaklaşık 35 gr dır.
 Midthorasic bölgede transvers ve sagital çapı yaklaşık l0 mm ve 8 mm,
intumescentia cervicalis’te (C6) l3-l4 mm ve 9 mm, çevresi ise 38 mm, intumescentia
lumbaliste (L3) l2 mm ve 8,5 mm, çevresi ise 35 mm dir.
 intumescentia cervicalis’te (C6)
l3-l4 mm, 9 mm, çevresi ise 38 mm

intumescentia lumbalis (L3)

l2 mm ve 8,5 mm, çevresi ise 35 mm

conus medullaris
filum terminale internum

filum terminale externum

 conus medullaris
L2
Cisterna lumbalis

filum terminale internum

BOS, kauda equina

S2
 **Medulla spinalis; cervical ve lumbal olmak üzere 2 bölgede şişkinlik
(intumescentia) gösterir.
 En büyük sinir kökleri burada yer alır ve extremitelerin innervasyonunu sağlar.
 **Intumescentia cervicalis C5-8 ve T1 segmentten oluşur ve bu sinir kökleri plexus
brachialis’i meydana getirirler.
 Plexus brachialis üst extremitenin innervasyonunu sağlar.
 **Intumescentia lumbalis’teki sinir kökleri, plexus lumbalis (L1-4) ve plexus sacralis’i
(L4,5-S1,2) oluşturur.
 Intumescentia lumbalis’ten sonra medulla spinalis birden daralır ve koni şeklini alarak
sonlanır.
 L1

L2
Cisterna lumbalis

filum terminale internum

BOS, kauda equina

S2
 ***Buraya conus medullaris denir.
 Buradan bir piamater uzantısı olan
filum terminale başlar ve daha sonra S2
seviyesinde duramateri delerek lig.
coccygeum olarak os coccygis’in arka
yüzüne uzanır ve periost’ta sonlanır.
 Canalis centralis; filum terminale
içerisinde 5-6 mm kadar devam eder.
 Filum terminale
 20 cm kadardır.
 İlk 15 cm pars pialis (filum
terminale internum), S2 den
sonraki 5 cm pars duralis (filum
terminale externum) adını alır.
cauda equina
 Columna vertebralis’in medulla
spinalis’e göre daha hızlı
gelişmesinden dolayı, omurilik;
kanalın 2/3 üst kısmında yer
alır.
 Lumbal ve sacral spinal
sinirlerin orijinleri ile çıkış
yerleri olan for.
intervertebralis’ler arasındaki
mesafe uzunlamasına artar.
 Bundan dolayı bu kökler, filum
terminale etrafında at
kuyruğunu andıran bir görüntü
alır ve buna ***cauda equina
adı verilir.
cauda equina
 Medulla spinalis’in ön yüzünde 3
mm derinlikte fissura mediana
anterior yer alır.
 Bu yarıkta a. v. spinalis
anterior’un sulcal dalları bulunur.
 sulcus medianus
posterior

 Arka yüzde ise sığ olan sulcus

medianus posterior vardır. septum medianum posterius
 Bu sulcus omuriliğin gri cevherine
uzanan ve glial bir bölme olan, septum
medianum posterius ile devamlıdır.
 sulcus
anterolateralis

 Daha lateralde ise sulcus

anterolateralis ve sulcus
posterolateralis yer alır.

sulcus
posterolateralis
 fissura mediana anterior

sulcus anterolateralis

sulcus posterolateralis

sulcus medianus posterior

 Radix posteior

 Sulcus anterolateralis’te,
spinal sinirlerin ön
köküne ait lifler medulla
spinalis’i terk ederken;
sulcus posterolateralis’te Sulcus anterolateralis
Radix anterior

spinal sinirin arka

köküne ait lifler medulla
spinalis’e girer.
 fasciculus *sulcus
gracilis Sulcus intermedius
mediana posterior
fasciculus sulcus
posterior
cuneatus posterolateralis

 Cervical ve üst thoracal seviyelerde

sulcus mediana posterior ile sulcus
posterolateralis arasında sulcus
intermedius posterior bulunur.
(fasciculus gracilis ve cuneatustan
dolayı)
 Bu oluk omuriliğin gri cevherine doğru
uzanan septum intermedius posterior ile septum intermedius posterior
devamlıdır.
 Fissura mediana anterior ile
septum medianum posterius
medulla spinalis’i tam olmasa da
ikiye böler.
Medulla spinalis’in iç yapısı:
 Medulla spinalis’in transvers
kesitlerde; ortada kelebek veya H
harfi şeklinde gri cevher
(substantia grisea) ve bunu
çevreleyen, beyaz cevher
(substantia alba) olmak üzere iki
bölgeden oluştuğu görülür.
 Gri cevher: Sinir hücreleri,
dentritler, myelinli ve myelinsiz
sinir lifleri kısımlarından ve kan
damarlarından meydana gelmiştir.
 Kelebek veya H harfi şeklindedir.
 Gri cevherin arkaya uzanan
kısmına columna posterior, öne
uzanan kısmına ise; columna
anterior adı verilir.
 **Thorakal spinal segmentler
columna anterior’un basisine
yakın olarak bulunan columna
lateralis’lerle karekterizedir.
 substantia grisea
columna posterior

substantia
gelatinosa centralis

Canalis
centralis

columna anterior
substantia alba
commissura grisea
commissura alba anterior
 columna lateralis

Thorakal spinal segment

 **Omuriliğin her iki yarısındaki gri cevheri,
commissura grisea birbirine bağlar.
 ***Bunun ortasında canalis centralis yer alır.
 Canalis centralis’i çevreleyen ve başlıca
neuroglial hücrelerden oluşmuş hafif granüler
bir saha vardır ki burası substantia gelatinosa
centralis olarak bilinir.
 Commissura grisea anterior’un önünde
commissura alba anterior bulunur.
 Commissura alba anterior’u gri
cevherdeki sinir hücrelerinden
başlayan ve çapraz yapan lifler
oluşturur.
 Canalis centralis, conus
medullaris’in alt parçasında
kesitlerde üçgen şeklinde görülen bir
genişleme yapar.
 **Buraya ventriculus terminalis
denir. 8-10 mm uzunluğunda olup,
40 yaşından sonra tıkanma
eğilimindedir.
 substantia grisea

substantia
gelatinosa centralis

Canalis
centralis

commissura grisea
commissura alba anterior
Beyaz cevher:
 ***Myelinli liflerden oluşur.

 Medulla spinalis’in beyaz cevheri 3 funiculus’a ayrılır.

 **Septum medianum posterius ve arka kök arasında funiculus posterior,

 ***ön kök ile fissura mediana anterior arasında ise; funiculus anterior bulunur.

 Üst thoracal ve cervical bölgedeki septum intermedius posterior, funiculus posterioru ikiye ayırır.

 **Ön ve arka kök arasında funiculus lateralis bulunur.

 Septum medianum posterius
funiculus posterior

Radix posterior

funiculus lateralis

Radix anterior

Radix anterior
funiculus anterior

fissura mediana anterior

SPİNAL SİNİRLER Radix anterior

 Omuriliğin ön boynuzundaki
nöronların aksonları[ön kök-
motor kök] ile spinal
gangliondaki nöronların
periferik uzantıları [arka kök-
duysal kök], for.intervertebrale
hizasında birleşerek spinal
sinir'i (N.spinalis) oluştururlar.
 Motor ve duysal (+sempatik)
liflerden oluşan spinal sinir,
karma (N.mixtus) bir sinirdir.
 ***Arka kökte duyusal spinal
ganglion (ganglion spinale)
bulunur.
spinal sinir
Radix posterior
ganglion spinale
Radix
posterior

Ganglion
Radix spinale
anterior
…..
 Foramen intervertebrale'den 1.r.posterior
r.medialis r.lateralis
çıkan spinal sinir, 4 dala
ayrılır:
 1. Ramus posterior:
Medial ve lateral olmak
üzere ikiye ayrılır.
 Genel olarak; medial dalı
duyu, lateral dalı ise; motor
lifdir.
 Her iki kökten de lifler taşıyan
r.posterior, r.anteriordan
daha daha incedir.
 R.posterior'lara ait lifler, sırt
derisi ue sırt kaslarının r.anterior
innervasyonunu sağlar.

r.communicans
b) Ramus anterior:
 Thoracal bölgede segmental
seyrederek nn. intercostales
adını alırken, diğer bölgelerde
plexus’ları (plexus cervicalis –
brachialis – lumbalis - sacralis)
oluşturur.
 Ramus anterior'lardan kaynak
alan lifler, gövdenin ön ve yan
bölümleri ile ekstremitelerin
innervasyonunu sağlarlar. Ramus anterior
 plexus cervicalis – brachialis

nn. intercostales

Plexus lumbalis - sacralis

 c) Ramus meningeus:
Menixlere dağılır.

Ramus meningeus
 d) Rami communicantes: Spinal
siniri truncus sempaticus’a
birleştiren dallardır.
****thoracal ve üst lumbal
segmentlerdeki spinal sinirlerden
ayrılarak truncus sempaticus’a
rami
giden dallara rami communicantes communicantes
albi adı verilir ve toplam 14 albi

çifttir.
**Preganglioner sempatik liflerden yapılı
olup spinal sinirin merkezi bölümüne
bağlanır.
 truncus sempaticus’tan spinal
sinire katılan liflere ise; rami
communicantes grisea denir
ve bütün segmentlerde bulunan
bu lifler toplam 31 çifttir.
 bu lifler; postganglionik
sempatik lifler içerir ve spinal
sinirin periferik bölümüne
bağlanır.
 Os occipiale

atlas

 spinal sinirler for.

intervertebralis’ten çıkarak
canalis vertebralis’i terk ederler.
 **C1. spinal sinir, atlas ile
occipital kemik arasından çıkar.
**C8. spinal sinir,
C7-T1 arasındaki
for.intervertebralis’ten çıkar.
 **C8’in altındaki tüm
spinal sinirler kendi
numarasını taşıyan
vertebra’nın altındaki
 for.intervertebralis’ten
çıkar.
 …..
 Bir periferik sinir (Spinal + kranial), en dışta
epineurium olarak adlandırılan bir bağ doku kılıfı ile
sarılmıştır.
 Bu kılıfın derininde, perineurium kılıfı ile sarılı
birçok sinir lifi demetleri (Fasciculus) bulunur.
 Spinal sinir bu fasikuluslardan yapılmıştır.
 Fasikulusları da endoneurium ile sarılı sinir lifleri
meydana getirir.
 Epineurium içinde periferik siniri besleyen kan
damarları ile lenf damarları bulunur.
 Omurilik 31 segmente sahiptir ve her segmentten bir çift spinal sinir
çıkar:
 Boyun bölümü (pars cervicalis) 8 çift
 Göğüs bölümü (pars thoracica) 12 çift
 Bel bölümü (pars lumbalis) 5 çift
 Sakral bölüm (pars sacralis) 5 çift
 Koksigeal bölüm (pars coccygea) 1 çift
 Omurilik de beyin gibi dıştan içe doğru, dura mater, arachnoidea mater ve
pia mater spinalis olarak adlandırılan örtülerle (meninges) sarılıdır.
 Boyun bölümü
(pars cervicalis) 8 çift

Göğüs bölümü
(pars thoracica) 12 çift

Bel bölümü
(pars lumbalis) 5 çift

Sakral bölüm
(pars sacralis) 5 çift

Koksigeal bölüm
(pars coccygea) 1 çift
Görevleri:
 Medulla spinalis, M.S.S’nin yalnızca % 2’sini oluşturur, fonksiyonları ise; son derece önemlidir.

Bunlar:

 Arka kökler vasıtasıyla vücudun somatik ve visceral receptörlerinden afferent impulslar alır.

 Ön kökler vasıtasıyla çıkan lifler, somatik ve visceral effectörleri innerve eder.

 Yüksek merkezlerden inen descendens yollar yer alır.

 Sinir sisteminin yüksek merkezlerine impulslar taşıyan ascendens yollar ve bu merkezlerden cevap

getiren descendens yollar bulunur.

 Somatik ve otonomik reflexleri oluşturur.

Spinal refleksler:
 Spesifik bir uyarıya karşı oluşan istek dışı reaksiyona reflex
denir.

 ***Kas, eklem veya derideki reseptörlerden gelen uyarıların,

üst merkezlere çıkmadan, medulla spinalis içerisinde
değerlendirilmesi sonucu oluşturulan motor cevaplara spinal
refleksler denir.

 Ancak bu refleksler; alfa motor nöronların inen yollar ile olan

birçok sinaptik bağlantıları nedeniyle üst merkezlerin de
kontrolü altındadır.
 Bir spinal refleksin oluşması için,
duyunun reseptörler ile alınması,
bu duyunun medulla spinalis’teki
alfa motor nöronlara taşınması ve
bu motor nöronlardan çıkan
impulsların efektör yapılara
ulaşması gerekir.
 ***Ganglion
spinale’deki duyu
nöronun santral uzantısı
cornu anteriordaki alfa
motor nöron ile direkt
olarak sinaps yapıyorsa;
monosinaptik reflex arkı,
 duyu nöronu ile
alfa motor nöron
arasında bir veya
birden fazla ara
nöron bulunuyorsa
polisinaptik reflex
arkı denir.
 duyu nöronu
monosinaptik reflex arkı polisinaptik reflex arkı

internöron

alfa motor nöron

Kan dolaşımı
Arterler:
Medulla spinalis, a. vertebralis’in inen
dalları ve segmental damarlardan
çıkan radiculer arterler tarafından
beslenir.
 1.A. Spinalis anterior:
A.Vertebralis’in dalı olan bu
arter çifttir, daha sonra
birleşerek fissura mediana
anterior’da aşağı doğru uzanır.
 2.A. Spinalis posterior: Çifttir
ve medulla spinalis’in arka
yüzünde arka köklerin
medialinde aşağı doğru
seyreder.
Radicüler arterler:
Segmental damarlar olan;
a.cervicalis profundus
a. cervicalis ascendens,
aa. intercostales,
aa.lumbales
a. sacralis’ten çıkarlar.
foramen intervertebralis’ten
geçerek; thoracal, lumbal,
sacral ve coccygeal bölgelerin
esas kanlanmasını sağlar.
 Radicüler arterler:

Thoracal ve lumbal
bölgelerde, radicüler
dallar medulla
spinalis’in sol tarafında
sıklıkla yer alır, cervical
bölgede ise her iki
tarafa eşit olarak
dağılmıştır.
 a. Radicularis posterior

Kan dolaşımı
Tek bir radicüler arter ya a. radicularis
anterior’u veya a. radicularis posterior’u
oluşturur.
 Bazen ikiye ayrılarak hem a.
radicularis anterior’u hem de
posterior’u oluşturur.

a. radicularis anterior
Kan dolaşımı
Lumbal bölgedeki radiculer
arterlerin biri diğer radiculer
arterlere göre daha büyüktür.
Bu damara a. intumessentia
lumbalis veya arter of
Adamkiewicz denir.
Kan dolaşımı
A. Radicularis posteriorların sayısı 10-23 arasındadır.
B. A. Spinalis anterior’dan a. sulcalisler başlar.
C. A. Sulcalisler ise a. centralis anteriorları verir.
D. A.Spinalis anterior’un sulcal dalları cornu anterior’u, cornu lateralis’i,
substantia grisea centralis’i ve cornu posterior’un bazal kısmını besler. Bu
dallar ayrıca funiculus anterior ve lateralis’i de besler.
E. A. Spinalis posterior’un dalları (a. centralis posterior) cornu posterior ve
funiculus posterioru besler.
F. Funiculus lateralis’in periferal kısmı yüzeyel damarların anaztomozu ile oluşan
arterial vasocorona’dan küçük dallar alır.
klinik
 Medulla spinalis’in tam
kesisinde, kesit düzeyinin
altında bütün istemli hareketler
kaybolur.
 Kesi seviyesi; cervical bölgede
n.phrenicus çıkış
segmentlerinin (C3-5) üzerinde
olursa solunum durur ve olay
ölümle sonuçlanır.
 Bir yarısının kesisi çok ender
görülür ve bu duruma, belirti ve
semptomlarıyla Brown-Sequard
Sendromu denir.