Prof. Dr.

Yiğit UYANIKGİL
Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi
Histoloji ve Embriyoloji A.D
Guido da Vigevano
Cerebrum
MSS’nin en büyük, en gelişmiş ve en kompleks kısmıdır.
Hafıza, konuşma, bilinçlilik, motor aktiviteler, duyu
algılanımı-yorumlanması gibi tüm zihinsel fonksiyonların
yöneticisidir.
İnterhemisferik yarık (fissura longitudinalis cerebri) ile
simetrik iki hemisfere ayrılır.
 Sağ ve sol hemisferler,
corpus callosum vb.
kommissural demetlerle
birbirine bağlanır.
•Frontal lob : En büyük lob, motor fonksiyonlarla ilişkili
•Parietal lob : Duyu algılanması
•Oksipital lob : Görme işlevi
•Temporal lob : İşitme algıları
Uyanıkgil, Y. ,Celik S. et al. The insular cortex: Histological and embryological evaluation. 2018. In Island of Reil (Insula)
in the Human Brain Anatomical, Functional, Clinical and Surgical Aspects , Springer, London/Berlin, Geneve, 3-15.

• Lateral sulkusun altında temporal ve frontal lobların arasında yer alır.

• Disekte edilmemiş beyinin insular lobu dışarıdan görülemez.
İNSULA • Ancak, frontal ve parietal loblar beyinden ayrıldıklarında görülebilirler.
• Otonom sinir sistemi, duyusal işlevler ve tat almayla ilişkilendirilmektedir.
BEYNİN İŞLEVSEL BÖLÜMLERİ

1- Motor alanlar (frontal lobun posterior kısmı):

•Primer motor korteks - frontal lobun precentral gyrusunda
•Premotor korteks - frontal lobun precentral gyrusunun
anteriorunda (6,8 alan)
•Broca alanı - premotor alanın anterioru (44,45)
•Frontal göz alanı- premotor korteksin anterioru ve Broca‘nın
superioru
2- Duyusal alanlar (parietal, temporal, oksipital loblar)
•Primer somatosensoriyal korteks
•Somatosensoryal assosiasyon alanı
•Görsel alan
•İşitme alanı
•Olfaktor korteks
•Gustatory korteks
3- Asossiyasyon alanları
• Yüzey, sulkuslar arasında kalan gyrus’larla (beyin kıvrımları) kaplıdır.

• Hemisferlerin yapısını sinir hücrelerinin lokalizasyonlarına bağlı olarak

substansia grisea ve substansia alba oluşturmaktadır.

Subst. grisea
• Substantia grisea: Nöron hücre gövdelerinin oluşturduğu doku, gri Subst. alba
renkte görüldüğü için.

• Substantia alba: Sinir liflerinin yoğunlukta doku, miyelinden dolayı

beyaz göründüğü için.

• Substantia alba alanlarında bulunan sinir hücre gövdesi topluluklarına

«nucleus» denir.

• Hemisferler içlerinde ventriculus lateralis denilen yan karıncıklar

içerirler.
TALAMUS
• Latincede "iç oda" anlamına gelir.
• 25 civarı farklı nukleus tanımlanmıştır.
Görevi
• Koku duyusu dışında kalan; Tüm somatik, görsel ve
işitsel uyarıları serebruma aktarmaktır.
• Bilinci, uykuyu ve uyanıklığı da kontrol eder.
• Cerebrum’dan gelen sinyallerin beynin ve vücudun
farklı yerlerine yönlendirilmesinden sorumludur.
• Tam anlamıyla bir merkezi istasyon görevi
görmektedir.
 AMİGDALA
Duygusal hafıza ve duygusal
tepkilerin oluşmasındaki
primer role sahip bölgedir.
Duygusal olaylarla ilgili
Başta korku olmak üzere,
hafızanın oluşumunda ve
duyguların denetiminden
depolanmasında önemli rol
sorumludur.
oynar.
Ayrıca dopamin,
noradrenalin ve adrenalin İnsanlarda da amigdalanın
salgılanması için çeşitli pek çok ruhsal bozuklukla
bölgelere de uyaranlar ilişkisi saptanmıştır.
yollara sahiptir.
BLA, basolateral nucleus, anterior part;
BLP, basolateral nucleus, posterior part;
BM, basomedial nucleus;
Ce, central nucleus;
Me, medial nucleus
HİPOTALAMUS
• Yunanca "oda altı" anlamındadır.
• 16 farklı çekirdek tanımlanmıştır.
• Ruhsal davranışlar
• Gastrointestinal sistem
• Metabolizma
• Kalp damar kontrolü
• Beslenme
• Sıvı dengesi
• Endokrin sistem
• Uyku-uyanıklık
• Ruhsal olaylar
• Vücut ısısı
 Korteks
(gri madde)

Medulla
(ak madde) Beyin
Serebral korteksde 60 dan fazla kortikal hücre tipi bulunur:
 Piramidal hücreler,
 Yıldız (stellat) veya granüler hücreler
 Horizontal hücreler
 Martinotti hücreleri
 Fuziform hücreler’dir.
Piramidal Nöron:
 Hücrenin apeksinden çıkan, kalın, yüzeye doğru ilerledikçe
dallanan bir Apikal dendrit bulunur.
 Apikal dendrit yüzeyde horizontal dallara ayrılarak sonlanır.
 Bazal dendritler piramidal hücrelerin taban kenarlarından çıkar
ve perikaryon çevresinde yüzeye paralel yönde yayılırlar.

18
Tüm piramidal hücrelerin dendritleri, “spin” denilen dikensi
çıkıntılarla kaplıdır. Elektron mikroskopik düzeyde
incelendiğinde bunların sinaptik alanlar oldukları görülür.
 Piramidal hücreler:

 Perikaryon tabanının ortasından hafif

şişkinlikle (akson konisi) gövdeden
ayrılıp subst. albaya uzanır.

 Tipik piramidal hüc. dışında korteks

içerisinde bol miktarda 90 veya 180
derece tersine dönmüş yani tabanları
yüzeye bakan ters yada yana devrilmiş
piramidal hüc. de rastlanır.

Subst. Alba’ da miyelinle örtülen Piramidal nöron aksonları

korteksin efferent liflerini oluştururlar.
 Aksonları korteksde kısa
Küçük hücre gövdesi, her
veya uzun yol alırlar
yönde seyreden birçok
Yıldız /granüler hücreler ancak, korteks dışına
dendrit ve kısa bir akson
çıkmadan piramidal hüc.
bulundurur.
çevresinde sonlanırlar.

Korteksin en dış tabakasında
Horizontal hücreler
yerleşmişlerdir.
Bu hücrelerin perikaryonları
çoğunlukla mekik şekilli olup
uzun ekseni ve tüm uzantıları
ile birlikte (dendrit ve akson)
yüzeye paralel, yani horizontal
duruşludurlar.
Martinotti hücreleri;
 Küçük poligonal veya farklı tiplerde perikaryona sahip
hücrelerdir.
 Kısa birkaç dendrit taşırlar.
 Akson korteksin yüzeyel katmanına doğru yönelir ve
orada iki yönde çatallanıp horizontal uzanan dallara ayrılır .
Fusiform hücreler;
 Mekik şekilli perikaryonları vardır.
 Kortikal yüzeye dik açıyla yerleşmişlerdir.
 Akson gövdeye paralel eksende yüzeye doğru uzanır. Dendritler hücrenin
her iki kutbundan çıkıp hem derin hem de üst tabakalara doğru dallanarak
uzanırlar.
 pia mater
Korteks
H&E boyası ile 6 tabaka I
ayırt edilir. II

• Moleküler tabaka (I ) III

• Dış granüler tabaka (II)
• Dış piramidal tabaka (III) IV
• İç granüler tabaka (IV)
• Dış piramidal tabaka (V)
V
• Multiform tabaka (VI)
VI
 NEOCORTEX

 İnsanda korteksin %90’ını

oluşturur.
 Yapısal özellikler nedeniyle
homogenik korteks denir.
 6 tabakaya sahiptir.
 Bu tabakalarda yapısal,
küçük farklılıklar olsa da
korteksin her yerinde
izlendiğinden, neokortekse
izokorteks de denir.
 NEOCORTEX

Metal çöktürme (impregnasyon) yöntemleriyle

boyanıp incelendiğinde, bu tabakalar dıştan içe
doğru;

I.Lamina zonalis (molekulare, pleksiformis)

II.Lamina granularis eksterna
III.Lamina piramidalis eksterna
IV.Lamina granularis interna
V. Lamina piramidalis interna (ganglioner tabaka)
VI. Lamina multiformis
Lamina moleculare

Lamina granularis eksterna

Lamina piramidalis eksterna

Lamina granularis interna

Lamina piramidalis interna

Lamina multiformis

Sustantia Alba
 B
SG

Lm: Lamina molecularis (=Lamina zonalis)

Lge: Lamina granularis eksterna
Lpe: Lamina piramidalis eksterna
Lgi: Lamina granularis interna
Lpi: Lamina piramidalis interna
B
Lmu: Lamina multiformis
B (siyah ok): Betz’in dev hücresi
SA: Substantia Alba
SG: Substantia Grisea Uyanıkgil, Y., Çavuşoğlu, T. 2017. Histoloji
Laboratuar Kılavuzu . Us Akademi Yayınevi, İzmir.
•Bu tabakalanmada;

•Nöron gövdelerinin farklı düzlemlerde

bulunması,

•Afferent sinir sonlanmalarının yüzeyden

derine doğru sinir pleksusları
Horizontal pleksus,
Bechterev çizgisi,
Baillarger'in dış çizgisi
Baillarger’in iç çizgisini oluşturması,

•Özel afferent liflerin çoğunlukla derin

korteksde (IV. tabaka) sonlanması önemlidir.
I. Lamina moleculare: I
Hücre bakımından fakirdir.
Alt katmanlardaki piramidal hücrelerin
apikal dendritleri ve bazı yıldız hücre
dendritlerinin horizontal dallanmalar
yaptığı tabakadır.
Buraya gelen dendrit ve akson
dallanmaları, bu tabakada; horizontal bir
pleksus yaparlar.
Çok az sayıda horizontal duruşlu
nöronlar yer alır.
II.Lamina granularis eksterna:

Yıldız hücreleri, bir miktar küçük I

piramidal hücre ve çeşitli sinir II
sonlanmalarından oluşur.

III. Lamina piramidalis eksterna: III

Küçük ve orta boyutlu piramidal

hücreler ve bir miktar yıldız
hücrelerden oluşur.

Afferent uzun bağlantı lifleri bu

tabakada horizontal Bechterev
çizgisini yaparlar.

Piramidal hücrelerin aksonları

subst. albada kortekse kollateraller
vererek ilerler.
IV. Lamina granularis interna:

Yıldız veya granül hücrelerden I

oluşur. II
Bu tabakada talamustan gelen
afferent liflerin son dallanmaları III
Baillarger'in dış çizgisini yapar.

Bu tabakalardaki hücreler, özellikle IV

IV. laminadakiler, gelen uyarıyı ara
nöronlarla korteksin derinliklerinde
yerleşmiş effektör nöronlara aktarır.

Bu hücreler fonksiyon açısından

serebellumun granüler hüc. ve MS’in
ara nöronlarına benzerler.
V. Lamina piramidalis interna

Orta ve büyük piramidal nöronlardan I

oluşur.
II
Bu tabakada afferent kısa bağlantı lifleri
Baillarger'in iç çizgisini yapacak şekilde III
sonlanır.

Bu tabakada dev piramidal hücreler IV

bulunur ve III. tabakadakiler gibi
aksonlarını subst. albaya gönderir.
V. laminadaki piramidal hücreler V
korteksin effektör nöronlarıdır.
Bunların aksonları;
- Beynin diğer bölgelerine,
- MS’e inen efferent yolları,
-Çok uzak korteks bölgelerine giden
bağlantı yollarını,
-Karşı taraf hemisfer korteksine giden
komissural yolları oluştururlar. 37
 I
VI. Lamina multiformis: II
 Bol miktarda 15-30 mm çapında mekik III
şekilli ve yıldız hücrelerinden oluşur.

Mekik şekilli hücreler uzun eksenleri IV

yüzeye dik yerleşim gösterirken
aksonları subst. albaya uzanır.
V

VI
6 tabakalı kortikal yapılanma, kortikal alanların fonksiyonuna
bağlı olarak ufak tefek değişiklik gösterirken temelde aynıdır
(hemotipik).

Hemotipik izokorteks alanları;

 Frontal: piramidal hücre laminaları (3. ve 5. laminalar)
 Parietal: granuler hücre laminaları (2. ve 4. laminalar) iyi
gelişmiştir.
 Polar:(frontal ve oksipital kutuplar) 6 tabakalı klasik
korteks yapısını en iyi yansıtan bölgelerdir.

*
*
Bu 6 tabakalı yapının görülmediği
(heterotipik) kortikal alanlar da vardır.
 Heterotipik izokorteksin 2 tipi
vardır.
* Agranuler
* Granuler

*
Agranuler korteks:
Granüler hücreler kaybolmuş; bunların yerini piramidal
hücreler almıştır.
Motor korteks (gyrus presentralis ve çevresi) bölgelerinde
gözlenen agranüler korteks yapısında dev piramidal hücreler çoğunluktadır.

Granuler korteks:
Yıldız veya granül hücrelerden oluşur.
Özellikle IV lamina çok iyi gelişmiştir.
Granüler korteks agranüler kortekse nazaran daha incedir.
Duyusal nöronların uzantılarından oluşan sinir lifi
demetlerinin sonlandığı duyusal bölgelerde bulunur.

* parietal lobun gyrus Postsentralis bölgesi (somatik duyu bölgesi),

* görme duyu bölgesi (sulkus kalkarinus çevresi),
* işitme duyu bölgesi (temporal lobun üst yüzü) böyledir.
 Substantia Alba
 Nöroglialar
 Miyelinli sinir lifleri: Korteksin altında bulunan beyaz cevheri
oluşturan lifler korteksin bağlantılarını sağlar. Bunlar:

 Kommissural lifler:
 Assosiyasyon lifleri:
 Projeksiyon lifleri:
 KOMMİSSURAL LİFLER:

• Hemisferlerdeki benzer yapı ve fonksiyonları olan

homolog alanları bağlarlar. (el ve ayağa ait primer
motor alan)
• Corpus callozumdan geçerler.
• İki hemisferin karşılıklı aynı bölgeleri
Corpus callosum
Commissura anterior (koku ve limbik sist yapılarını)
Commissura posterior (talamusla ve pupilla ışık
refleksiyle ilişkili lifler)
Commissura hippocampi (bir kısmıkarşılıklı hippocampi
kısımlarını birbirine bağlar. Bir kısmı karşı taraf
hipotalamus ve septal bölgeye ulaşır.
ASSOSİYASYON • Aynı hemisferdeki farklı kortikal alanları birbirine bağlayan
LİFLERİ: liflerdir.
• Kısa assosiyasyon (aynı lop içinde, komşu gyrusları bağlar)
• Uzun assosiyasyon (Çeşitli beyin loblarını bağlar)

51
 • Korteksi santral sinir sisteminin alt merkezlerine bağlayan
PROJEKSİYON efferent lifleridir.
• Afferent ve efferent karakterli
LİFLERİ: • Serebrum ile beyin sapı ve omurilik arasında bağlantı sağlar.

52
TEŞEKKÜRLER