SİNİR SİSTEMİNİN HÜCRELERİ VE

NÖRONAL SİNYALLEME
Dr. Nilgün Coşkun
2022-2023 Bahar Dönemi
• Sinir sistemi nöronlar ve destek hücrelerinden oluşur
• Canlıların çevreden gelen uyarıları algılaması, tepki göstermesi ve
değişen koşullara uyum sağlamasını sağlar
• Temel olarak bilgiyi işleyen, ileten ve saklayan hücreler sinir hücreleri
yani nöronlardır
• Merkezi sinir sistemi = Beyin ve omurilik
• Pefirerik sinir sistemi = Vücuda yayılmış tüm sinirler
• Sinaps = Akson ve dendrit arasında kalan boşluk
• Presinaptik nöron = Sinapsa sinyal ileten nöron
• Postsinaptik nöron = Sinapstan sinyali alan nöron
SİNİR SİSTEMİ HÜCRELERİ
• NÖRON
• Uyaranlara yanıt oluşturur
• Sinyali elektrokimyasal olarak iletir
• Kimyasal aracılar ile haberleşir
• Bölünerek çoğalmazlar
• Zedelenen kısımları yenileyebilirler
• Pek çok dallanma yapabilirler
• NÖRON
• Farklı türlerde nöronlar bulunur
• Akson
• Dendrit
• Soma
• Aksonlar bir sinyali sonraki hedefe iletir
• Değişken uzunluklarda olabilir
• Hedefe yaklaştıkları zaman daha çok dallanma yaparlar

• Dendrit diğer nöronlardan gelen sinyali alan kısımdır

• Dallanma arttıkça daha fazla nörondan gelen sinyallerin alınması
sağlanır
• Soma (hücre gövdesi) metabolik merkezdir
• DNA barındırır
• Protein sentezi burada gerçekleşir
• Nöronun yaşamsal faaliyetlerinin gerçekleştiği kısımdır
• Sentriol harici tüm çekirdek organelleri bulunur
• Nöronlar birbirleri ile temas halinde değildir
• İki nöron arasında sinaps adı verilen boşluklar bulunur
• Presinaptik nöron
• Postsinaptik nöron
• Nörotransmitter maddelerin kimyasal iletimi burada meydana gelir
• GLİA
• Nöronlar dışında kalan MSS hücreleri
• Nöronların 10 katı kadardır
• Başlangıçta sadece nöronları bir arada tuttuğu düşünülmekteydi
• Daha sonra yapılan çalışmalar ile metabolik işlevlerden sinyal iletimine
kadar pek çok görevleri olduğu bulundu
• Nöronların aksine bölünme yetisine sahiptirler
• Kanser hücreleri glialardan kaynaklanır
Glia Türleri
• 1. Astrosit
İç çevreyi düzenler
Hücreler arası sıvının bileşenini
ve hacmini kontrol eder
Kan beyin bariyeri – 1880
Sıvı düzenlenmesi, iyon miktarının ayarlanması, nt maddelerin geri
alınımı, metabolik enerji için glikoz sağlanması, atık maddelerin ortadan
kaldırılması
Sinaps oluşumu, devamlılığı, sinaptik bağlantıları düzenler
Glia Türleri
• 2. Radyal Glia
Nöronların oluşmundan sorumlu hücreler
Nöronların beyin tabakalarında göçünü denetler
İki alanda nöron çoğalmasının devam ettiği görülmüştür
Hipokampus
Beyin boşluklarının altındaki bölge
Bu bölgelerdeki radyal glia yeni hücre oluşumunu destekler
Glia Türleri
• 3. Oligodendrosit
Aksonlara destek ve izolasyon
sağlar
Miyelin kılıfı üretir
Miyelin kılıf beyaz renktedir ve
beyindeki beyaz maddeyi oluşturur
Akson dışındaki nöron gövdeleri ve dendrtiler ise gri maddeyi oluşturur
Glia Türleri
• 4. Mikroglia
Bağışıklık sisteminden sorumludur
Hasar görmüş nöronları, hastalık
yapıcı maddeleri tararlar
Enfeksiyon, hasar durumunda aktif duruma geçerler
Fagositoz
Aşırı aktivasyon – Alzheimer, MS gibi hastalıklara yol açar
Beyin plastisitesi
Glia Türleri
• 5. Schwann Hücresi
PSS’de miyelinizasyondan sorumlu
Her hücre tek bir aksona tutunur
Çevresine dolanarak miyelin
kılıf oluşturur
Glia Türleri
• 6. Satellite Hücreleri
PSS
Nörona destek sağlar
Çevresini düzenler
Glia Türleri
• 7. Ependimal Hücreler
Ventriküllerin ve omuriliğin kanallarının içinde dizili olarak bulunurlar
Beyin omurilik sıvısını salgılayan yapıları oluşturur
BOS’un hareketine yardımcı olur
NÖRONDA SİNYAL İLETİMİ
• Hücre dışında sodyum (Na) ve klor (Cl)
• Hücre içi sıvıda potasyum (K) bulunur
• Hücre içi ve dışı arasında potansiyel farkı vardır, milivolt düzeyinde
• Potansiyel farkı yüklerin akmasına neden olur ve elektrik yüklerinin
akımı başlar
• Dinlenme Potansiyeli:
• Dinlenme durumunda hücre içi daha fazla negatif yüke sahiptir
• Dışarısı işe pozitif yüke sahiptir
• Buna dinlenme potansiyeli denir (zar, membran)
• Nöronlarda bu potansiyel -40 ile -90 mV arasında değişir
• Aksiyon Potansiyeli
• Aksiyon Potansiyelinin
İlerlemesi