ELGİNKAN

VAKFI

ÜMMEHAN ELGİNKAN
MESLEKİ VE TEKNİK EĞİTİM MERKEZİ

TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ

SEMİNERLERİ

SÖZSÜZ İLETİŞİM
(BEDEN DİLİ)
 ELGİNKAN VAKFI
Elginkan Vakfı kurucuları Elginkan Ailesi ve Elginkan Topluluğu Şirketleridir. Vakıf,
1985 yılında merhume ÜMMEHAN ELGİNKAN ve büyüğümüz merhum H.EKREM
ELGİNKAN ile Türkiye’de birçok sanayi dalının gelişmesine katkıda bulunan ve bir çok
sanayi dalında ilk üretimi yapan Elginkan Topluluğu Şirketlerinden: ECA PRESDÖKÜM
SANAYİ A.Ş., ELGİNKAN HOLDİNG A.Ş., ELPER YATIRIM A.Ş., VALF SANAYİ A.Ş.,
ELBA BASINÇLI DÖKÜM SANAYİ A.Ş., ELSEL GAZ ARMATÜLERİ SANAYİ A.Ş. ELSAN
HAMMADDE SANAYİ A.Ş., BİMEL BÜRO İŞLERİ MERKEZİ A.Ş. tarafından tescil
edilerek hayata geçirilmiştir.

ELGİNKAN VAKFI’NIN KURULUŞ AMAÇLARI

Kültür değerlerimizi, tarihimizde bizi büyüten örf, adet ve manevi değerlerimizi ve

Türkçemizi araştırmak, araştırmaları desteklemek, korumak, yaşatmak ve tanıtmak.

Bilim, teknoloji ve eğitim alanındaki faaliyetleri teşvik etmek.

Ülke sanayiinin ihtiyaç duyduğu vasıflı işgücü yetiştirilmesine ve bu suretle ülkenin

istihdam imkanlarını artırıcı eğitim çalışmalarına katkıda bulunmak için okullar, eğitim
kurumları açmak, işletmektir.

Vakfın yönetim organları: Mütevelli Heyeti ve Mütevelli Heyeti üyelerinden seçilen 7

kişilik Yönetim Kuruludur.

Elginkan Ailesi bizlere,

“Dünya malı, dünyada insanlara faydalı olduğu sürece değer taşır,

insanlarımızdan kazandıklarımızı, eğitim hizmetleri ile insanlarımıza geri vereceğiz” ’
ilkesini aşılamıştır.

“Hiç kimsenin beş kuruşluk hakkı bizlere geçmesin. Biz bu paralarımızı helâllerle
kazandık, haram karıştırmadık, sizler de haram karıştırmayın”
Ümmehan
ELGİNKAN

1901-1985
diye yazılan vasiyetlerini aynen ve titizlikle uyguluyoruz“Allah’tan bütün dileğim,
kurduğum bütün müesseselerin devamlılığının sağlanması, memlekete faydalı birer
kuruluş olarak insanlara iş imkanı yaratması, devlete vergi vermesi ve bizden sonra
gelecek olanlara da örnek olmasıdır.”
H.Ekrem ELGİNKAN
1924-1999

2
 SÖZSÜZ İLETİŞİM
(BEDEN DİLİ)

Eğitim Uzmanı
Müjde KER DİNÇER

DOÇ.DR.

EGE ÜNİ.İLETİŞİM FAK.

2011

©Bu seminer notu Eğitim uzmanı tarafından, katılımcılara yardımcı kaynak olarak dağıtılmak
üzere hazırlanmıştır.İkinci veya üçüncü şahıslarca çoğaltılıp ticari amaçlarla kullanılamaz.

3
 İçindekiler

SÖZSÜZ İLETİŞİM KANALLARI...........................................................................................5

Sözsüz iletişimin kısa tarihçesi (1).............................................................................................6
Kısa Tarihçe (2)...........................................................................................................................6
Beden Dili kısa tarihçe (1)..........................................................................................................7
Kısa tarihçe (2)............................................................................................................................7
Beden Dili Kategorileri...............................................................................................................7
Beden Dili Hayatımızda Neden Bu Kadar Önemlidir?...............................................................7
Beden Dili (Kinezik) Kanalları...................................................................................................8
Paralinguistik (Sesli İletişim.....................................................................................................10
Sözsüz İletişim (Beden Dili) Elginkan Vakfı, Ümmehan Elginkan Mesleki Ve Teknik
Eğitim Merkezi

Sizin için hayatta ne önemli?

 İş yaşamınızda “1” numaraya yükselmek

 Özel hayatınızda mutlu ve huzurlu deneyimler yaşamak
 Her ortamda sayılan kriterler çerçevesinde başarılı olmak
Eğer yanıtınız “her ortamda başarı” ise;

Doğru yerdesiniz!

Peki bu hedef doğrultusunda en büyük yardımcınız ne olacak?

 Tabii ki her ortamda sergilediğiniz iletişim becerileriniz...
Çünkü İletişim Becerileriniz
 Doğru ve etkili kullanılan iletişim becerilerinin gücü hayatınızın her alanına yansır ve
sizin için dünyayı “tatlı” bir yere çevirir, üstüne üstlük herkes de vardır ve isteyen
herkes becerisini geliştirebilir.
İletişim Becerileriniz
 Sözel Becerileriniz
(Konuşma ve dinleme)
 Yazım Becerileriniz
(Okuma ve Yazma)
 Sözsüz İletişim Becerileriniz
(Kelimelerin dışında kalan her şey!!!)
Sözsüz İletişim
 Duyguları, düşünceleri ifade etmede başvurulan, konuşulan ve yazılan kelimelerin
dışında kalan tüm vücut hareketlerini, susma, sesin tonu gibi özellikleri, seçilen
aksesuarları ve bunların model ve renklerini, mekan kullanımını, kişiler arasında
tutulan mesafeyi, zaman kullanımını, fiziksel özellikler ile ilgili tüm uygulamaları içeren
bir iletişim türüdür.

SÖZSÜZ İLETİŞİM KANALLARI

 Kinezik (beden dili)
 Paralinguistik (vocal unsurlar)
 Proksemi (kişiler arasındaki mesafe, mekan kullanımı)
 Haptik (dokunma)
 Kroksemi (zaman kullanımı)
 Estetik (müzik, renk ve kokuların kullanımı)
 Fiziksel görünüş (vücut şekli ve boyutu, koku...)
 Genel görünüş (kıyafetler, makyaj, aksesuarlar)
Bir başka ayrıma göre Sözsüz İletişim Kanalları
 Sessiz iletişim (Beden dili-Body Language)
 Sesli İletişim
 Nesnel İletişim

Sözsüz iletişimin kısa tarihçesi (1)

 Konuya ilişkin ilk çalışmalar gözleme dayalı ve Amerikalı psikologlar ve antropologlar
tarafından yürütülmüş.
 İlk denilen çalışma 1644 yılında, John Bulwer’in Elin Doğal Dili (Chirologia: or the
Natural Language of the Hand)
 1800’lü yıllarda dram ve pandomim oyuncuları
 Charles Darwin (1872) İnsan ve Hayvanda Duyguların İfadesi (The Expression of the
Emotions in Man and Animals)

5
Sözsüz İletişim (Beden Dili) Elginkan Vakfı, Ümmehan Elginkan Mesleki Ve Teknik
Eğitim Merkezi

 1900’lü yılların başında Alman bilim adamı Wilhelm Wundt tarafından Etnik Psikoloji
(Volkerpsychologie)

Kısa Tarihçe (2)

 1969 yılında İngiliz zoolojist Desmond Moris Çıplak Maymun (The Naked Ape) insan-
primat ilişkisi.
 Bu arada Charlie Chaplin ve pek çok başka sessiz film aktörü
 1960’lı yıllarda ise, aktif olarak incelenmeye başladığı belirtilebilir. Ray L. Birwhistell,
Albert Mehrabian, Wallace Friesen, Paul Ekman, Edward T. Hall, Otto Schober, Allan
Pease, Ken Cooper sözsüz iletişim, özellikle beden dili denilince akla ilk gelen kişiler.
Sözsüz İletişim Yaşantımızda Neden Önemlidir?
 Görsel simgeler kullanılır.
 Sözel ve sözsüz iletişim arasında dörtlü bir ilişki vardır.
 Sözsüz iletişimin tarihi eskidir, hatta genlerimizdedir.
 Duyguların dili sözsüzdür.
 Sözsüz yalan söylemek zordur (hatta imkansızdır).
 AMAN DİKKAT! Tek tek yorumlamayınız.
GÖRSEL SİMGELER KULLANILIR.
 Sözsüz iletişim beden dilinden, renklere uzanan geniş bir yelpaze olduğu için her
noktaya dikkat etmek gerekir.
 Bu konunun uzmanı bir roman kahramanı da olsa Sherlock Holmes’tur. (Çünkü
gerçek yaşamda ne kadar tecrübe edinirseniz edinin konuya ilişkin öğrenilecek bir
şeyler vardır)
Sözsüz iletişim ve sözel iletişim arasında:
 Yerine geçme
 Vurgulama
 Destekleme
 Çatışma ilişkisi vardır.
Tarihi Eskidir!
 Hatta bazı hareketlerimiz genetiktir.
(Örneğin oturma yerimizi seçmemiz, kol kenetlememiz ya da uyuma biçimimiz)
Duyguların dili sözsüzdür!
 Fikirlerin dili sözel, duyguların dili “kalpten” dir. En azından kalpten olduğunda
inandırıcıdır.
Yalan konusunda dikkat etmek gerekir
 Tanıdığımız insanlar karşısında sözsüz olarak yalan söylemek zor hatta imkansızdır!
(Bakınız: Eller, ten rengi, burun ama özellikle de gözler

 Çok çok önemlidir çünkü günümüz dünyası “görsel” bir dünya... Ancak karakter etiği=
kişilik etiği ve bu hiç unutulmamalı!!!
 Tek tek incelemeye kalkarsanız yanılırsınız.
 Özellikle beden dili evrensel değildir. Gezerken dikkat edilmelidir.
 Ne kadar öğrenirseniz öğrenin öğrenilecek bir şeyler daima vardır, çünkü herkes ayrı
bir “kitap”tır.
İletişimde ne, ne kadar önemlidir?
 %10 Sözcükler
 %30 Vokal Unsurlar
 %60 Beden Dili

 Beden dili bir diğer adı ile kinezik, birbirini takip eden hareketlerle değer ve önem
kazanan, ses tonu ile desteklenen ve kelimelerle son şeklini alan karmaşık bir iletişim
sürecidir.

6
Sözsüz İletişim (Beden Dili) Elginkan Vakfı, Ümmehan Elginkan Mesleki Ve Teknik
Eğitim Merkezi

 Kinezik kelimesinin kökeni incelendiğinde, “Kin” Yunanca’da hareket anlamına

gelmektedir. Kinetik terimi buradan türetilmiş ve güç kullanma yolu ile elde edilen
hareketin bilgisi anlamında kullanılmaktadır.

Beden Dili kısa tarihçe (1)

 Konuştuğumuz en eski dil, beden dilidir. Ancak tarihi insanlık kadar eski olan beden
dilinin iletişim yönü ile ilgili bilimsel çalışmaların geçmişi, sözsüz iletişim konusunda
olduğu gibi birkaç yüzyıl öncesinden başlamıştır.
 Çağdaş ilk çalışma 1945 yılında Wolff, Jestlerin Psikolojisi (The Psychology of
Gestures) beden hareketleri ile insanın iç dünyasının ilişkileri üzerinde durulmuş
 Ray L. Birdwhistell (1952) Kinezik’e Giriş (Introduction to Kinesics)adlı eserinde
Amerikalı antropolog, yavaş çekimle, konuşmalar esnasında kullanılan beden dili
hareketlerini incelemiş. ve elde ettiği bulguları yayınlamış.
 Amerikalı psikiyatrist Albert E. Sheflen günümüzde genel kabul görmüş temel beden
dili ifadelerinin ve anlamlarını ortaya çıkarmış.

Kısa tarihçe (2)

 Kopenhag Üniversitesi öğretim görevlilerinden Gerhard Nielsen ise, beden dilinin
karşı cinsten iki kişi arasındaki iletişime etkisine yönelik çalışmalar gerçekleştirmiş.
 Edward T. Hess, gözler üzerinde çalışmış ve hoşlanılan nesneye/kişiye bakılırken
gözbebeklerinin büyüdüğünü saptamış.
 Amerikalı araştırmacı Paul Ekman ve arkadaşları; Friesen ve Wallblatt ile 1980
yılında jestlerin türleri ve taşıdıkları anlamlar üzerine önemli veriler elde etmişlerdir.
 Günümüzde beden dili dışavurumları, iletişim süreci içinde kişilerin doğal olarak
başvurdukları bir mesaj aktarma biçimi olarak kabul edilmektedir.

Beden Dili Kategorileri

 ÖNKİNEZİK; beden dilini kültürel yapıdan ayrı tutarak, kişisel temellere dayanarak
fizyolojik açıdan inceler
 MİKROKİNEZİK; tek tek beden hareketlerini gruplandırarak inceler ve kültürel yapı
içinde taşıdıkları anlamlar üzerinde durur.
 SOSYAL KİNEZİK; kültürlerarası farklılıklar taşıyan beden hareketlerini ortaya
koymaya çalışır.

Beden Dili Hayatımızda Neden Bu Kadar Önemlidir?

 Bilinçaltından etkilenir. Rol yapmak zordur -ama imkansız değildir.
 Farklı anlamlar içerebilir, bunun için gerçekleşen ortam ve iletişim durumunun
incelenmesi gerekir.
 Beden dili kültürden etkilenir. Kültürlerarası yanlış anlaşılmaların en önemli
kaynağıdır.
 Bireysel bir etkinliktir. Bu yüzden de kişiliğe yansıma özelliğine sahiptir. Bireyin jest ve
mimiklerinde kişinin tarihçesi yazılıdır.
 Bilinçsiz olarak yapılan beden dili dışavurumları kişinin duygularını açıklar.
 Mimikler jestlere göre, daha evrenseldir. Örneğin, korku, kızgınlık, mutluluk, dikkat,
ilgi ve saldırganlık.

Beden Dili (Kinezik) Kanalları

 Mimikler
Göz ve göz hareketleri
Dudaklar
 Jestler
Baş hareketleri

7
Sözsüz İletişim (Beden Dili) Elginkan Vakfı, Ümmehan Elginkan Mesleki Ve Teknik
Eğitim Merkezi

Gövde
Eller
Kollar
Bacaklar

Mimikler
 Yapılan araştırmalara göre yüzümüzdeki 80 kasla 250.000 farklı mimik yapma
potansiyeline sahibiz!!!

Yüzü üç bölümde incelemek mümkün

 Alın ve kaş bölgesi (bu bölge ile ilgili çalışmalar daha
 çok fizyomansinin alanına girer)
 Göz ve burun bölgesi
 Dudaklar
ALIN VE KAŞ BÖLGESİ
Kaş ve alın bölgesi ile yapılabilecek olan mimikler, kişinin kontrolü ile kasılıp gevşetilebilen
kaslar aracılığı yapıldığın-dan, mimiklerin yorumlanmasında güveni-lebilir yüz hareketleri
olarak nitelendirilir. Bu mimikler yardımı ile içinde bulunan ruh durumu doğru olarak
yansıtılabilmekte, duyguların gizlenmesi zorlaşır
Göz Hareketleri (Oculesics)
 Gözbebeklerinin büyüyüp küçülmesi (pupilometrics)
 Gözbebeklerinin büyüklüğü ve çekicilik arasındaki ilişki
 Göz temasının süresi (kısa olursa kayıtsızlık, fazla olursa ilgi...)
 Konuşma sırasında göz teması dengesi (%35-%65 dengesi)
 Bakış yönleri (iş, sosyal, mahrem ve yan bakış)
 NLP açısından bakış yönü
 Göz kırpma mesajı

Dudak hareketleri
 İlk kullanım tehdit günümüzde ise keyiflenmeyi gösterir.
 Gülümseme; yüzün “nötr” olduğu durum “poker yüzü”, “içten gülümseme”, “sosyal
gülümseme=profesyonel gülümseme”

El hareketleri
Jestler; el, kol, baş ve bacaklarımızla konuşmalarımızı içerir. Ve herbiriyle ÇOK konuşuruz.

Eller
 İnsanın kendisini ifade etmede kullandığı en duyarlı organlardır. Bunun temelinde ise,
insanın elinin becerisinin gelişmesi ile beynin biyolojik gelişiminin birbirine paralel
olması yer alır.
Ellerimiz
 Üç temel şekilde karşımızdakilere duygularımızı aktarırız:
1.Avuç içi açık olarak havaya bakar.
2. Avuç içi aşağıya dönüktür.
3.Bir şeyler işaret ediliyordur ya da yumruk yapılmıştır.
 El Sıkışmak (Tokalaşmak)
Süresi
Göz teması
Sallama sayısı
Türleri (maço-parmak ezici-mengene, ölü balık, pis mendil, kol kavrayıcılar)
Baş parmağın konumu
Uzatma biçimi ve mesafesi
El Jestleri (1)
 Havayı hassas bir şekilde kavrama jesti

8
Sözsüz İletişim (Beden Dili) Elginkan Vakfı, Ümmehan Elginkan Mesleki Ve Teknik
Eğitim Merkezi

 Havayı güçlü bir şekilde kavrama ya da güçlü bir yumruk jesti

 Parmakları bir başka deyişle elleri kenetlemek
 Elleri ovuşturmak
 “Çatı” hareketi
 Başparmak gösterme jesti
 İşaret parmağın havaya kaldırılması ile yapılan jestler
 Ellerin sert köşelerini yani kenarlarını göstererek yapılan el jestleri
El Jestleri (2)
 Eller açık tutularak gerçekleştirilen hareketler
 El ile, kol ve bileklerin tutulması hareketi
 Selamlaşma jestleri
 Hakaret jestleri
 Beğenme jestleri
 Aldatma, şüphe, yalan gibi olumsuz duyguları yansıtan jestler
 Batıl inançlarla ilgili jestler
 Zaman jestleri
Kol hareketleri
 Standart Kol Kavuşturma
 Güçlendirilmiş Kol Kavuşturma
 Tam Kol Kavuşturma
 Kısmi Kol Kavuşturma
 Gizlenen Kol Kavuşturma

 Sahiplenme hareketi
 Saldırganlık ve hazır olma
 Güç gösterme
 Hakaret
 Şiddet
 Başarı
Bacak Jestleri

 Otururken Bacakların Konumu

1. Bilek kitleme
2. Bacak bacak üstüne atma
 “Sandalyeye binme” jesti
 “Hazır olma” jesti
 Sahiplenme jesti
 Ayakta Dururken Bacakların Konumu
1. Ayakta bacak kavuşturma
2. Karşıdaki kişiye açılma
 Duruş, oturuş ve yürüyüş
Baş Hareketleri

Duruş (Postür)
Paralinguistik (Sesli İletişim)
 Ses şifreleri: Gülerken, ağlarken, bağırırken, homurdanırken çıkarılan sesler ve sahip
olunan şive
 Ses nitelikleri: Sesin tonu, yüksekliği, rezonans, tempo,
 Susma.

9
Sözsüz İletişim (Beden Dili) Elginkan Vakfı, Ümmehan Elginkan Mesleki Ve Teknik
Eğitim Merkezi

Nesnel İletişim
 (Proksemi)Kişisel alan ve mekan kullanımı
 (Haptik) Dokunarak iletişim kurma
 (Kronomi) Zaman Kullanımı
 (Estetik iletişim) Müzik, renkler, kokular aracılığıyla iletişim
 (Fiziksel görünüm) Kişilerin fiziksel yapıları
 (Genel görünüm) Aksesuarların, kıyafetlerin dili...
Proksemi (Kişisel Alanlar)
 Mahrem alan: (0-46cm – ülkemizde 0-25cm)
 Kişisel alan: (46-120 cm- ülkemizde 25-100 cm)
 Sosyal alan: (120-350cm- ülkemizde 100cm-300cm)
 Genel alan: (350 ve ötesi- ülkemizde 300 cm ve ötesi)
Mekan Kullanımı
 Yarı Belirlenmiş Alanlar
1. Statü Göstergeleri (masaların boyutu, konumu, aksesuarlar vb. taşınabilir eşyalar)
2. Masada oturma düzenleri
 Belirlenmiş Özel Alanlar
Dokunarak iletişim kurma (haptics)
 Dokunmanın taşıdığı anlamlar
1. Tanışıklık
2. Güç ve statü belirtimi
3. Saldırıya hazırlanma
dokunmatiık kültürler ve dokunmayan kültürler.

Zaman anlayışı (Kroksemi)

 Kültürel Zaman
1. Teknik (bilimsel )
2. Biçimsel

10
Sözsüz İletişim (Beden Dili) Elginkan Vakfı, Ümmehan Elginkan Mesleki Ve Teknik
Eğitim Merkezi

3. Biçimsel olmayan
 Kişisel zaman algılama biçimleri
1. Tekli zaman anlayışı
2. Çoklu zaman anlayışı
 Psikolojik zaman
1. Geçmişte yaşayanlar
2. Şimdiyi yaşayanlar
3. Gelecek için yaşayanlar
Estetik
 Bir mesajın ya da ruh halinin renkler ya da müzik aracılığıyla iletilmesi estetik olarak
tanımlanır. Sözsüz iletişimin estetik boyutu, çoğu kez varlığında fazla hissedilmeyen,
ancak yokluğunda rahatsızlık veren bir sözsüz mesaj taşıyıcısı olarak nitelendirilir.
Fiziksel Görünüm
 Bu kapsamda vücut şeklinden, boyun uzunluğuna ve kişinin kokusuna kadar uzanan
geniş bir yelpazede farklı sözsüz mesajlar incelenir, “çekicilik” ve sözsüz iletişim
arasındaki bağ üzerinde durulur.

SONSÖZ

Beden Dilinizi etkili biçimde kullanmak sizin hayatınızı kolaylaştırmak için başvurabileceğiniz
temel çalışma alanlarından biridir. Gözlemleyerek ve deneyerek bu beceri geliştirilebilir.
Karmaşık gibi görünen ama keyifli bu yolda hepinize başarılar...

11