Professional Documents
Culture Documents
NEWTON
Một sản phẩm của fanpage Tạp chí và tư liệu toán học
Dành tặng cho bạn đọc theo dõi fanpage
CÁC BÀI ÔN THI BỒI DƯỠNG
TOÁN KHÓ ĐẠI HỌC HSG
Trong đề thi thử của các trường hay trong đề thi THPT Quốc Gia thì các bài toán về chủ đề
nhị thức Newton hầu như sẽ chiếm khoảng 1 câu mức độ khó hay dễ tùy vào người ra đề.
Bài toán này không phải là dạng toán quá khó nhưng do cách phát biểu và công thức liên
quan khá là cồng kềnh và khó nhớ nên nó làm khó khăn cho tương đối nhiều bạn học sinh.
Vì thế trong sản phẩm lần này, mình sẽ giới thiệu cho các bạn các phương pháp hay và
mạnh để giải quyết các bài toán đẳng thức liên quan tới nhị thức Newton ở mức độ vận
dụng và vận dụng cao. Để có thể viết nên được chuyên đề này không thể không có sự
tham khảo từ các nguồn tài liệu của các các group, các khóa học, tài liệu của các thầy cô mà
tiêu biểu là
1. Thầy Lã Duy Tiến – Giáo viên trường THPT Bình Minh
2. Website Toán học Bắc – Trung – Nam: http://toanhocbactrungnam.vn/
3. Website Toanmath: https://toanmath.com/
4. Thầy Đặng Thành Nam – Giảng viên Vted
5. Thầy Huỳnh Đức Khánh
6. Thầy Nguyễn Hữu Quyết – THPQ Bố Trạch 1 tỉnh Quảng Bình
7. Thầy Lê Hồng Thái – Vĩnh Yên
Trong bài viết mình có sưu tầm từ nhiều nguồn nên có thể sẽ có những câu hỏi chưa hay
hoặc chưa phù hợp mong bạn đọc bỏ qua. Trong quá trình biên soạn không thể tránh khỏi
những thiếu sót, mong bạn đọc có thể góp ý trực tiếp với mình qua địa chỉ sau:
Nguyễn Minh Tuấn
Sinh viên K14 – Khoa học máy tính – Đại học FPT
Facebook: https://www.facebook.com/tuankhmt.fpt
Email: tuangenk@gmail.com
Blog: https://lovetoan.wordpress.com/
Bản pdf được phát hành miễn phí trên blog CHINH PHỤC OLYMPIC TOÁN, mọi hoạt
động sử dụng tài liệu vì mục đích thương mại đều không được cho phép. Xin chân thành
cảm ơn bạn đọc.
TUYỂN TẬP MỘT SỐ NHÓM CÂU HỎI VẬN DỤNG CAO MÔN TOÁN
Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton Chinh phục olympic toán | 1
NHỊ THỨC NEWTON VẬN DỤNG CAO
này cũng đã chỉ dẫn ra các hệ số của nhị thức cho đến cấp 17.
Gần một trăm năm sau, hoàn toàn độc lập với nhau, Các nhà toán học người Anh Bï-rit-
gïn (1624), nhà toán học Pháp Fermat (1636) rồi nhà toán học Pháp Pascal (1654) đã đưa
ra công thức hoàn hảo về hệ số của nhị thức Newton. Đặc biệt trong cïng trënh mang
tên Luận văn về tam giác số học công bố vào năm 1665, Pascal đã trënh bày khá chi tiết về
tình chất của các hệ số trong tam giác số học và từ đî tam giác số học được sử dụng một
cách rộng rãi và tên tam giác Pascal ra đời thay cho tam giác số học.
Rð ràng mà nîi về mặt lịch sử thë tam giác số học đã được các nhà toán học Á đïng xét đến
trước Pascal rất nhiều. Vậy vai trí của Newton ở đâu trong quá trënh hënh thành cïng thức
nhị thức Newton ? Năm 1676 trong bức thư thứ nhất gửi Ô-đen Hiaro – Chủ tịch Viện
Hàn Lâm hoàng gia Anh, Newton đã đưa công thức (1) mà khïng dẫn giải cách chứng
minh. Sau đî ìt lâu trong bức thư thứ hai gửi đến Viện Hàn Lâm, Newton đã trënh bày rð
ràng bằng cách nào ïng đi đến cïng thức đî. Thë ra bằng cách này Newton đã tëm ra cïng
thức Newton từ năm 1665 khi mà ïng chỉ mới 22 tuổi. Nhưng dñ vậy thë việc đưa trënh
cïng thức của mënh Newton cũng khïng nîi được điều gë mới cho các nhà toán học đương
thời.
Vậy tại sao công thức không mới đó lại mang tên Newton ? Vấn đề là ở chỗ ó tưởng của
Newton khïng dừng lại ở việc áp dụng cïng thức này cho trường hợp các số mũ là số
nguyên dương mà cho số mũ bất kì: số dương, số âm, số nguyên và phân số. (ở trung học chỉ học
số mũ nguyên dương)
Chình ó tưởng mới đî cho một ó nghĩa lớn lao đối với việc phát triển của toán học. Các
nhà toán học đương thời thấy ngay tầm quan trọng của cïng thức và cïng thức được áp
dụng rộng rãi trong nhiều cïng trënh nghiên cứu toán học, đặc biệt trong đại số và giải
tích. Nhân đây cũng phải nîi thêm rằng cïng thức nhị thức Newton khïng phải là sự
đîng gîp lớn nhất của Newton cho toán học. Newton đã đîng gîp rất nhiều cho việc mở
đầu những hướng toán học cao cấp, đî là các phép tình đối với các đại lượng vï cñng bé.
Và do vậy đïi lòc Newton được coi là người sáng lập ra ngành Giải tìch toán học
k 0
Quy ước a 0 b0 1
Công thức trên được gọi là công thức nhị thức Newton (viết tắt là Nhị thức Newton).
Trong biểu thức ở VP của công thức (1)
2 | Chinh phục olympic toán Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton
TUYỂN TẬP MỘT SỐ NHÓM CÂU HỎI VẬN DỤNG CAO MÔN TOÁN
a) Số các hạng tử là n 1 .
b) Số các hạng tử có số mũ của a giảm dần từ n đén 0, số mũ của b tăng dần từ 0 đến n,
nhưng tổng các số mũ của a và b trong mỗi hạng tử luôn bằng n.
c) Các hệ số của mỗi hạng tử cách đều hai hạng tử đầu và cuối thì bằng nhau.
HỆ QUẢ
Với a b 1, thì ta có 2 n C 0n C 1n ... C nn .
CÁC CÔNG THỨC CƠ BẢN LIÊN QUAN TỚI KHAI TRIỂN NHỊ THỨC NEWTON
x 1
n
C 0n x n C 1n x n 1 C n2 x n 2 ... C kn x n k ... C nn 1 x C nn
1 x
n
C 0n C 1n x C n2 x 2 ... C kn x k ... C nn 1 x n 1 C nn x n
x 1 C 0n C 1n x C n2 x 2 ... 1 C kn x k ... 1 C nn 1 x n 1 1 C nn x n
n k n 1 n
C kn C nn k
C kn C kn 1 C kn 11 , n 1
k .n! n n 1 !
k.C kn nC kn11
n k !k! n k ! k 1 !
1 k.n! n n 1 ! 1
Ckn Ckn11
k1 k 1 n k !k ! n 1 n k ! k 1 ! n 1
Một số công thức thường dùng trong các bài tập dạng này như sau:
C kn C nn k
C kn C kn 1 C kn 11 , n 1
kC kn nC kn 11 *
1 1
C kn C kn 11
k1 n1
2 n C 0n C 1n ... C nn
n
2
n 1
2 C C C ... C
0
n
2
n
4
n n
2
n 1
2 1
2
2 n 1 C 1n C 3n C 5n ... C n
C kn 2C kn 1 C kn 2 C kn 22
C kn 3C kn 1 3C kn 2 C kn 3 C kn 33
Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton Chinh phục olympic toán | 3
NHỊ THỨC NEWTON VẬN DỤNG CAO
Ở hàng thứ 2, ta có 1 C 03 , 2 C 12 , 1 C 22 .
Ở hàng thứ 3, ta có 1 C 03 , 3 C 13 , 3 C 32 , 1 C 33 .
Các số ở hàng thứ n trong tam giác Pascal là dãy gồm n 1 số C 0n , C 1n , C 2n ,..., C nn 1 , C nn .
liên tiếp.
n
b) Trong biểu thức có i i 1 C
i 1
i
n thì ta dñng đạo hàm i
n
Trong biểu thức có i k C
i 1
i
n thì ta nhân 2 vế với xk rồi lấy đạo hàm
n
Trong biểu thức có a C
i 1
k i
n thì ta chọn giá trị của x=a thích hợp.
n
1
Trong biểu thức có i1C i
n thì ta lấy tìch phân xác định trên a; b thích hợp.
i 1
n i n
Nếu bài toán cho khai triển x x a
C x x C x
b n i
n
a n i b i
n
a n i ib
thì hệ số
i 1 i 1
4 | Chinh phục olympic toán Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton
TUYỂN TẬP MỘT SỐ NHÓM CÂU HỎI VẬN DỤNG CAO MÔN TOÁN
n1 n1 n
C in đạt max khi i hay i với n lẽ, i với n chẵn.
2 2 2
III. CÁC DẠNG TOÁN LIÊN QUAN TỚI NHỊ THỨC NEWTON.
1. BÀI TOÁN KHAI TRIỂN NÂNG CAO.
BÀI TOÁN KHAI TRIỂN TAM THỨC
Một thuật toán khai triển nhanh tam thức Newton a b c
n
Bước 2: Ở các đầu dòng ta viết các đơn thức là khai triển nhị thức Newton a 1 .
n
Bước 3: Nhân lần lượt các đơn thức ở đầu dòng mỗi cột với các đơn thức còn lại trên
mỗi díng đî rồi cộng các kết quả lại, ta thu được kết quả khai triển.
Cụ thể ta có ở dưới đây
1.a n 1
1 n 1
C .a
n 1b 1c
C 2n .a n 2 1b2 2bc 1c 2
C 1n .a n 3 1b2 3b 2 c 3bc 2 1c 2
...
n 1
1.a o
1.b n 1
C .b
n .c ... C nn 1 .b.c n 1 1.c n
Sau khi cộng lại ta được:
n n q n q q
n Cp .b .c C n .Cp .b .c .a
n p n p n q q n p
a b c C .a . p q
p0 q 0 0 q p n
Sau khi khai triển a b c với 0 q p n số hạng thứ p 1 trong khai triển là
n
Tp C pn .C pq .bn q .cq .a n p .
Lời giải
.C pq . 3x 2
10 p
Tp C 10
p
.xpq .1q C p10 .C qp .310 p.xp q 20 2p
Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton Chinh phục olympic toán | 5
NHỊ THỨC NEWTON VẬN DỤNG CAO
Chú ý khi ra nhiều trường hợp của p; q thì ta công hệ số các trường hợp với nhau để có
kết quả.
Ví dụ 2: Tìm số hạng chứa x13 trong khai triển thành các đa thức của x x 2 x 3
10
?
Lời giải
Do 0 q p 10 nên p; q 2; 1 ; 3; 0 .
3 4 8
Cách 2. Ta có: f x C 08 ... C 83 x 2 1 x C 84 x 2 1 x ... C 88 x 2 1 x
3n 5k 10h 0 3n 5 2h k
Nếu n không chia hết cho 5 thì khai triển sẽ không chứa số hạng tự do, tức là số hạng tự do
2n n
là 0. Còn khi n chia hết cho 5 thì khi h , k , số hạng tự do sẽ là C kn C nh 0 không
5 5
thỏa mãn.
Ví dụ 5: Cho khai triển 1 x x 2 a0 a1 x a 2 x 2
n
a 2n x 2n , với n 2 và a 0 , a 1 , a 2 ,
a3 a4
..., a 2 n là các hệ số. Biết rằng , khi đî tính tổng S a 0 a 1 a 2 a2 n ?
14 41
Lời giải
n n k
Ta có 1 x x 2 C kn x x 2 C kn C lk xk l .x 2l .
n k
k 0 k 0 l 0
l 0; k 3
Hệ số của x 3 là xk l x3 k l 3 a 3 C n3 C03 C n2 C 12 .
l 1; k 2
l 0; k 4
Tương tự hệ số của x là x 4 k l
x k l 4 l 1; k 3 a 4 C n4 C 04 C n3 C 13 C n2 C 22 .
4
l 2; k 2
Theo giả thiết 14a 4 41a3 14 C4n C04 C3n C13 C2n C22 41 C3n C03 C2n C12
n! 3.n ! n! n! 2.n !
14 41
4! n 4 ! 3! n 3 ! 2! n 2 ! 3! n 3 ! 2! n 2 !
n n 1 n 2 n 3 n n 1 n 2 n n 1 n n 1 n 2
14 41 n n 1
24 2 2 6
14 11 185 n1
n n 1 n 2 n 0 n 10 n
24 4 6
Do n 2 nên n 10 .
Mặt khác thay x 1 vào hai vế của khai triển 1 x x 2 a0 a1 x a 2 x 2
10
a 20 x 20 ta
được S a0 a1 a 2 a 20 310 .
Lời giải
11 110 11
C k11 x . a i x i C x 11 m
k m
11 .
k 0 i 0 m 0
P Q
x k 0 x
Bằng 49 . Khi đî tính hệ số của số hạng chứa x 3 trong khai triển đî?
Lời giải
n k
2 n
n k 2
n
Ta có x 2 Ckn 1 x 2 . C k6 1 .2 k.x 2n 3k .
k k
x k 0 x k 0
Tổng các hệ số của ba số hạng đầu trong khai triển bằng 49 nên C 0n 2C 1n 2 2 C 2n 49 * .
Điều kiện n *, n 2.
n n 1 n 4 L
Khi đî * 1 2n 2 2. 49 2n 2 4n 48 0
2 n 6 N
6
2
Với n 6 ta có nhị thức x2 .
x
Số hạng tổng quát của khai triển là: C k6 1 .2 k.x12 3k k , 0 k 6 .
k
k 0 k 0
4
Lời giải
n n
Xét khai triển 2x 1 1 2x C k6 16 k 2x C k6 2 k x k
6 6 k
k 0 k 0
8 | Chinh phục olympic toán Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton
TUYỂN TẬP MỘT SỐ NHÓM CÂU HỎI VẬN DỤNG CAO MÔN TOÁN
4 8 8 8 j
2 1 1 1 8
81
x x x x Cj xj
4 2 2 j0 2
4 8 j 8 j
1 n 8
1 1
n 8
Vậy 2x 1 x2 x C6k 2k xk . C8J x C 2 . C
6 j k
6
k J
8 xj k
4 k 0 j 0 2 k0 j 0 2
Số hạng của khai triển chứa x 6 khi j k 6 .
Xét bảng:
k 0 1 2 3
j 6 5 4 3
8 j 2 3 4 5
k k1 J 0 1
0 6 1 11 5 2 1 2 4 3 1
3 3
C 2 .C
6 8 C 2 .C
6 8 C 2 .C
6 8 C 2 .C
6 8 C 2 .C
6 8
2 2 2 2 2
k 4 5 6
j 2 1 0
8 j 6 5 2
1 1 1 1
Ck6 2 k.C8J C 64 2 4.C 82 C 65 2 5.C 83 C 66 2 6.C 08
2 2 2 2
4
6 1 3003 1 6
Vậy hệ số x 6 trong khai triển 2x 1 x 2 x thành đa thức là C 14 .
4 4 4
Ví dụ 10: Cho khai triển 1 2x a0 a 1 x a 2 x 2 a n x n , n 1 . Tëm số giá trị nguyên
n
k 0
n! n!
Do đî a k a k 1 C kn 2 k C kn 1 2 k 1 2.
k ! n k ! k 1 ! n k 1 !
1 2 2n 1
2n 2k k 1 k .
n k k 1 3
Vì 0 k n 1 nên suy ra n 2 .
2.3m 1 1
Nếu n 3m , m , thì k 2m .
3 3
2. 3m 1 1 1
Nếu n 3m 1 , m , thì k 2m .
3 3
2. BÀI TOÁN HỆ SỐ LỚN NHẤT.
Với các bài toán yêu cầu tìm hệ số lớn nhất a k khi khai triển nhị thức ax b thành đa
n
Bước 2: Giải hệ bất phương trënh trên để tìm các số nguyên k thỏa mãn.
Bước 3: Thay các giá trị k vừa tëm được để tìm hệ số lớn nhất.
Ví dụ 1: Khai triển đa thức P x (1 2x)12 a 0 a 1x ... a 12 x 12 .
Tìm max a0 , a 1 , a 2 ,..., a 12 ?
Lời giải
Gọi ak là hệ số lớn nhất của khai triển suy ra: a k a k 1
2 1
2 C 2 C
k k k 1 k 1
1 2
k 1 k 1
2 C 12 2 C 12
12 k k 1
max a0 , a 1 , a 2 ,..., a 12 a 8 C 12
8
2 18 126720
10
1 2
Ví dụ 2: Cho khai triển nhị thức x a0 a1 x ... a9 x9 a10 x 10 .
3 3
Hãy tìm số hạng a k lớn nhất.
Lời giải
10
1 2 1 1 n
1 k k
Ta có: x 10 1 2x 10 C 2x
10 k
k
10 ak C 10 2
3 3 3 3 k 0 310
a k a k 1 C 10
k
2 k C 10k 1 k 1
2
k k
a k a k 1
k 1 k 1
C 10 2 C 10 2
2 k 10! 2 k 10! 1 2
k ! 10 k ! k 1 ! 9 k !
19 22
Ta có ak đạt được max 10 k k 1 k
2 2 3 3
k k
2 10! 2 10!
k ! 10 k ! k 1 ! 11 k !
k 11 k
k 7 k , k 0, 10
27 7
Vậy max ak a7 C10
310
9
Ví dụ 3: Trong khai triển biểu thức F 332 số hạng nguyên có giá trị lớn nhất là?
Lời giải
3 2
9 k k
Ta có số hạng tổng quát Tk 1 C k9 3
Ta thấy bậc hai của căn thức là 2 và 3 là hai số nguyên tố, do đî để Tk 1 là một số nguyên
k
k 3 T C 3
3 2 4536
6 3
0 k 9 3
4 9
thì
9 k 2 3 2 8
0 9
k 9 T10 C 9
9 3
k 3
10 | Chinh phục olympic toán Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton
TUYỂN TẬP MỘT SỐ NHÓM CÂU HỎI VẬN DỤNG CAO MÔN TOÁN
Ví dụ 4: Hệ số cî giá trị lớn nhất khi khai triển P x 1 2x 2 thành đa thức là?
12
Lời giải
12 12
Khai triển P x C 2 x k
12
k 2k
ak x 2k với ak C 12
k
2k .
k 0 k 0
2 1 23
a k 1 a k C k12 1 2 k 1 C k12 2 k k k7.
k 1 12 k 3
Như vậy a 0 a 1 a 2 ... a 8 .
2 1 23
a k 1 a k C k12 1 2 k 1 C k12 2 k k k 8.
k 1 12 k 3
Như vậy a 8 a 9 a 10 ... a 12 .
Vậy hệ số cî giá trị lớn nhất là a8 C 12
8
2 8 126720 .
Lời giải
Theo công thức khai triển nhị thức Newton ta có:
P x x 2 C 0n x n 2 0 C 1n x n 1 2 1 ... C nn k x k 2 n k ... C nn 1x 1 2 n 1 C nn x 0 2 n , n
n
*
Mà P x x 2 a n x n a n 1 x n 1 ... a k x k ... a 1x a 0 , n
n
*
Ta có: ak 2 n k C nn k 2 n k C kn , 0 k n a n 8 2 8 C nn 8 2 8 C 8n , a n 9 2 9 C 9n , a n 10 2 10 C 10
n
a n 9 a n 8 9 n 8
n
25
2 n 13.
a n 9 a n 10 2 n ! n ! 1 1
2 n 14
9 10
9! n 9 ! 10! n 10 ! n 9 5
a1 a 2 a
Ví dụ 6: Cho 1 2x a0 a1 x1 ... a n x n , n . Biết a0 2 ... nn 4096 . Số lớn
n *
2 2 2
nhất trong các số a 0 , a 1 , a 2 ,..., a n có giá trị bằng bao nhiêu?
Lời giải
Ta có:
n
1 2x C kn .2 k.xk C 0n .2 0 x 0 C 1n .2 1 x 1 C n2 .2 2 x 2 ... C nn .2 n x n a 0 a 1 x 1 ... a n x n .
n
k 0
a1 a 2 a
Ta có a0 2 ... nn 4096 C 0n C 1n C n2 ... C nn 4096 2 n 4096 n 12 .
2 2 2
Ta có a k a k 1 C k12 .2 k C k12 1 .2 k 1 C k12 2C 12
k 1
. Suy ra: a 0 a 1 a 2 ... a 8 .
Mặt khác a k a k 1 C k12 .2 k C k121 .2 k 1 C k12 2C 12
k 1
. Suy ra: a 8 a 9 a 10 ... a 12 .
Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton Chinh phục olympic toán | 11
NHỊ THỨC NEWTON VẬN DỤNG CAO
a 1 , a 2 , …, a n là các số thực. Gọi S là tập hợp chứa các số tự nhiên n để a 10 là số lớn nhất
trong các số a 0 , a 1 , a 2 , …, a n . Tổng giá trị các phần tử của S bằng bao nhiêu?
Lời giải
n
Ta có khai triển x 3 C kn 3n k xk .
n
k 0
a x
n
C 0n a n 2C 1n a n 1 x ... nC nn ax n
Lấy đạo hàm hai vế theo x ta được:
n a x C 1n a n 1 2C 2n a n 2 ... nC nn ax n 1 1
n 1
Đến đây thay x, a bằng hằng số thích hợp ta được tổng cần tìm.
Trên đây là dấu hiệu nhận biết và phương pháp làm dạng này. Sau đây ta sẽ cùng tìm hiểu
kỹ hơn qua các bài toán của dạng này!
Ví dụ 1: Tính tổng C 1n 2C n2 3C n3 4C n4 ... 1
n 1
nC nn
Lời giải
Ta thấy tổng cần tính có dạng như VP 1 . Việc còn lại chỉ cần chọn a 1, x 1 ta tính
được tổng bằng 0.
Cách khác. Sử dụng đẳng thức kC kn nC kn 11 ta tình được tổng bằng:
nC 0n 1 nC 1n 1 nC 2n 1 ... 1 nC nn 11 n 1 1
n 1 n 1
0
12 | Chinh phục olympic toán Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton
TUYỂN TẬP MỘT SỐ NHÓM CÂU HỎI VẬN DỤNG CAO MÔN TOÁN
Lời giải
Hệ số trước tổ hợp giảm dần từ 2008,2007,…,1 nên dñng đạo hàm là điều dễ hiểu:
x 1
2007
C 02007 x 2007 C 12007 x 2006 ... C 2007
2007
Bây giờ nếu đạo lấy đạo hàm thì chỉ được 2007C 02007 x 2006 trong khi đî đề đến 2008 do đî ta
phải nhân thêm với x vào đẳng thức trên rồi mới dñng đạo hàm:
x x 1
2007
C 02007 x 2008 C 12007 x 2007 ... C 2007
2007 x
Lời giải
Ta có x 2 C 0n 2 n C 1n 2 n 1 x C 2n 2 n 2 x 2 ... C nn x n
n
n
Đạo hàm 2 vế theo biến x ta được n x 2 C kn kxk
n 1
k 1
n
Cho x 1 n.3n 1 C kn k , điều phải chứng minh !
k 1
Lời giải
Nhận thấy hệ số đứng trước tổ hợp giảm dần n, n 1,..., 3, 2, 1 nên phải hoán đổi vị trí a và
n
x . Xét khai triển x a C kn x n k ak
n
k 0
n
Đạo hàm theo biến x ta được n x a n k C kn x n k 1a k
n 1
k 1
Lời giải
Ta nhận thấy rằng nếu xét khai triển tổng quát thì các hệ số bị lệch đi 1 đơn vị, do đî để xử
ló được ta sẽ nhân thêm vào 2 vế đại lượng x, xét khai triển x x 1 ta được
n
Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton Chinh phục olympic toán | 13
NHỊ THỨC NEWTON VẬN DỤNG CAO
n n n
x x 1 x. C x x 1 nx x 1 kC x C kn x k
n k k n n 1 k k
n n
k 0 k 1 k 0
Lời giải
3C 0n C 0n x 3 '
4C C n x '
1 1 4
C 0n x 3 C 1n x 4 C 2n x 5 ... n 3 C nn x n 3 x 3 C 0n C 1n x C 2n x 2 ... C nn x n x 3 x 1 *
n
Lời giải
Ta có 1 x C 22 nn 1 .x 2 n 1 C 22 nn .x 2 n 1 .
2n
C 02 n C 12 n .x C 22 n .x 2 C 32 n .x 3
Thay x 1 vào 1 ta có: 2 2 n C 02 n C 12 n C 22 n C 32 n C 22 nn 1 C 22 nn 2 .
Thay x 1 vào 1 ta có: 0 C 02n C 12n C 2n
2
C 2n
3
2n 1
C 2n C 2n
2n
3 .
Trừ từng vế của 2 và 3 ta có:
2 2 n 2. C 12 n C 23 n C 22 nn 1 C 12 n C 32 n C 22 nn 1 2 2 n 1 .
Nên C 12 n C 23 n C 22 nn 1 512 2 2 n 1 2 9 2n 1 9 n 5 .
Bởi vậy S 2 2 C 25 32 C 35 4 2 C 54 52.C 55 .
Từ 1 x C 05 C 15 .x C 25 .x 2 C 35 .x 3 C 45 .x 4 C 55 .x 5 , lấy đạo hàm hai vế ta được:
5
5 1 x C 15 2C 25 .x 3C 35 .x 2 4C 54 .x 3 5C 55 .x 4
4
5x 1 x C 15 x 2C 25 .x 2 3C 35 .x 3 4C 54 .x 4 5C 55 .x 5 4 .
4
5 1 x 20x 1 x C 15 2 2 C 25 .x 32 C 35 .x 2 4 2 C 54 .x 3 5 2 C 55 .x 4 5 .
4 3
14 | Chinh phục olympic toán Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton
TUYỂN TẬP MỘT SỐ NHÓM CÂU HỎI VẬN DỤNG CAO MÔN TOÁN
Lời giải
Áp dụng khai triển nhị thức Newton ta có
2 x
2018
C 02018 .2 2018 C 12018 .2 2017.x C 22018 .2 2016.x 2 ... C 2018
2018 .x
2018
x 2 x
2018
C 02018 .2 2018.x C 12018 .2 2017.x 2 C 22018 .2 2016.x 3 ... C 2018
2018 .x
2019
Lời giải
Xét khai triển: P x 1 x .
2017
C 02017 C 12017 x C 22017 x 2 C 32017 x 3 C 42017 x 4 C 2017
2017 x
2017
Cho x 3 ta được 2017.4 2016 C 12017 2.3C 22017 3.3 2 C 32017 4.3 3 C 2017
4
2017 .
2017.3 2016 C 2017
2017.4 2016 C 12017 2.3C 22017 3.32 C 2017
3
4.33 C 2017
4
2017.32016 C 2017
2017
.
1 1
2017
2017.4 2016 2017
2017
2.3C2017
2
3.32 C 2017
3
4.33 C 2017
4
2017 .
2017.32016 C 2017
4 2016 1 S .
Ví dụ 10: Cho số nguyên dương n thỏa mãn 2C 1n 3C 2n ... n 1 C nn 2621439 . Số
n
1
hạng không chứa x trong khai triển của biểu thức x2 bằng bao nhiêu?
x
Lời giải
Ta có x 1 x C 0n x C 1n x 2 C n2 x 3 ... C nn x n 1 .
n
Cho x 1 , ta có C 0n 2C 1n 3C 2n ... n 1 C nn 2 n n2 n 1 2 n 1 2 n .
2621440
2 n 1 2 n 1 2621439 2 n 1 2 n 2621440 2 n .2 . (*)
2n
2621440
Xét f n 2 n là hàm số đồng biến trên 0; và g n 2. là hàm số nghịch biến
2n
trên 0; . Ta có f 18 g 18 n 18 là nghiệm duy nhất của (*).
Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton Chinh phục olympic toán | 15
NHỊ THỨC NEWTON VẬN DỤNG CAO
18
1
Khi đî số hạng tổng quát của khai triển x2 là C k18 x 36 3k với k , 0 k 18 .
x
Vậy số hạng không chứa x là C 12
18 18564 .
Đến đây ta gần như giải quyết xong ví dụ toán chỉ việc thay a,b,x bởi các hằng số thích
hợp nữa thôi.
Sau đây ta sẽ cñng đi vào các vì dụ minh họa để hiểu rð hơn phương pháp!
Ví dụ 1: Cho hàm số f x 1 x , 2 n
n
a) Tính f '' 1
b) Chứng minh rằng 2.1C 2n 3.2C 3n ... n 1 nC nn n n 1 2 n 2
Lời giải
a) Ta có f'' x n 1 x f '' x n n 1 1 x f '' 1 n 1 x
n 1 n 2 n 2
b) Ta có khai triển
n n n
f x 1 x C kn x k C 0n C 1n x C kn x k f ' x C 1n kC kn x k 1
n
k 1 k 2 k 2
n n
f '' x k k 1 C kn x k 2 f '' 1 k k 1 C kn 2 n 2
k 2 k 1
Nhân 2 vế của đẳng thức với x 0 đồng thời lấy đạo hàm cấp 2 hai vế theo biến x ta được
2n 1 x n n 1 x 1 x 2C 1n x 3.2C n2 x ... n 1 nC nn x n 1
n 1 n 2
Lời giải
Với ó tưởng như bài trên ta xét đa thức
x 2
2009
C 02009 2 2009 C 12009 2 2008 x C 22009 2 2007 x 2 ... C 2009
2009 x
2009
Nếu ta tiếp tục đạo hàm lần nữa thë chỉ thu được 1.2, 2.3 ,… do đî để thu được 2 2 , 3 2 ,... ta
phải nhân thêm hai vế với x rồi mới lấy đạo hàm, ta có
2009x x 2
2008
1C 12009 2 2008 x 2C 22009 2 2007 x 2 ... 2009C 2009
2009 x
2009
2009 x 2 2009.2008x x 2
2008 2007
12 C 12009 2 2008 2 2 C 22009 2 2007 x ... 2009 2 C 2009
2009 x
2008
Từ đấy dễ dàng tëm được dấu hiệu để sử dụng phương pháp này là số hạng của tổng có
a k 1 bk 1 k b
dạng C n . Cụ thể xét tích phân I c dx dx ta có thể tính bằng 2 cách.
n
k1 a
n 1 b
1 b 1 c dx
Tính trực tiếp I c dx d c dx
n
d a d n1
a
b
n n
b
Tính gián tiếp I Ckn cn k dk xk dx Ckn cn k dk xk dx
a a
k 0 k 0
n k n k k a k 1 bk 1
b
k n k k x
n k 1
Cn c d Cn c d
k 0 k 1 a k 0 k1
Hai cách trên là như nhau nên từ đî ta cî được
n 1 b
n
k n k k a k 1 bk 1 1 c dx
Cn c d
k 0 k1 d n1
a
Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton Chinh phục olympic toán | 17
NHỊ THỨC NEWTON VẬN DỤNG CAO
dụng tìch phân. Khi đî, ta thực hiện theo các bước sau:
Bước 1: Tëm hàm để tính tích phân với các cận thích hợp.
Bước 2: Tính tích phân trong cả hai vế: vế chưa khai triển nhị thức Newton và vế đã
khai triển.
Bước 3: Cho hai kết quả bằng nhau và kết luận.
Trước khi vào các bài toán cụ thể ta cần nhớ các đẳng thức tìch phân sau:
dx C 0n xC 1n x 2 C n2 ... C nn x n dx
b b
1. a x 1
n
a
n 1 b b
x 1
xC 0n C 1n
x2
... C nn
xn 1
n1 2 n1a
a
b b
2. 1 x dx C 0n xC 1n x 2 C 2n ... 1 C nn x n dx
n n
a a
n 1 b b
1 x x2 xn 1
... 1 C nn
n
xC 0n C 1n
n1 2 n1a
a
dx C 0n x n C 1n x n 1 C 2n x n 2 ... C nn dx
b b
3. a x 1
n
a
n 1 b b
x 1
C 0n
xn 1
C 1n
xn
C n2
x n 1
... C nn x
n1 n1 n n 1 a
a
b b
4. x 1 dx C 0n x n C 1n x n 1 C 2n x n 2 ... 1 C nn dx
n n
a a
n 1 b b
x 1 0 xn 1
Cn 1 x
Cn
n
2 x
Cn
n 1
... 1 C nn x
n
n1 n1 n n 1 a
a
22 1 1 23 1 2 2 n 1 1 n
Ví dụ 1: Tình tổng S C Cn C n ...
0
n Cn n 1
2 3 n1
Lời giải
Vế trái có chứa các phân số, mẫu số được xếp theo thứ tự tăng đều mộtđơn vị, ta nghĩ ngay
đến việc sử dụng tích phân. Bây giờ, ta suy nghĩ hàm lấy tích phân, các cận và số được
2 n 1 1
thay vào cho biến. Vì số hạng cuối cùng có hệ số nên ta biết cận từ 1 đến 2 và tổng
n1
2
khïng đan dấu nên ta sử dụng 1 x
n
dx .
1
Ta có x 1 C 0n xC 1n C n2 x 2 ... C nn x n
n
x 1 dx C 0n xC 1n x 2 C 2n ... C nn x n dx
2 n 2
1 1
n 1 2
x 1
2
1 1 1
xC 0n C 1n x 2 C 2n x 3 ... C nn x n 1
n1 2 3 n1 1
1
18 | Chinh phục olympic toán Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton
TUYỂN TẬP MỘT SỐ NHÓM CÂU HỎI VẬN DỤNG CAO MÔN TOÁN
3n 1 2 n 1 22 1 1 23 1 2 2 n 1 1 n
C0n Cn C n ... Cn S
n1 2 3 n1
1 1 1 2 n 1 1
Ví dụ 2: Chứng minh rằng C0n C1n C 2n ... C nn
2 3 n1 n1
Lời giải
Vế trái có chứa các phân số, ta nghĩ ngay đến việc sử dụng tích phân. Tổng khïng đan
1
dấu, ta sử dụng x 1
n
dx
0
Ta có:
x 1
n 1
1 2 n 1 1
x 1
n
dx
0 n1 n1
1
0 1 2 1 1 n n
0 C xC ... x C dx xCn 2 x Cn ... n 1 Cn x 0
1
0
n
1
n
n n
n
1 1 1
C 0n C 1n C n2 ... C nn
2 3 n1
Từ 2 đẳng thức trên ta cî điều phải chứng minh!
BÀI TẬP TƯƠNG TỰ
1
2
1
Chứng minh rằng 2C 0n C 1n 2 2 C 2n 2 3 ... 1
3
n 1
n1
C nn 2 n 1
1
n1
1 1
n
Hướng dẫn. Vế trái có chứa các phân số, ta nghĩ ngay đến việc sử dụng tích phân. Vì số
2 n 1
hạng cuối cùng có hệ số nên ta biết cận từ 0 đến 2 và tổng đan dấu nên ta sử dụng
n1
2
1 x dx .
n
0
Do đî ta cî:
1 1 2 2 3 3 n 1 1 1
C n C n C n ... C nn C 1n C 2n C 3n ... C nn C 1n C 2n ... C nn
2 3 4 n1 2 3 n1
2 n 1 1 n 1 2 1
n
1
2 n x 1 dx 2 n
n
0 n1 n1
Cách 2. Xét khai triển x 1 C 0n xC 1n x 2 C 2n ... x n C nn .
n
dx n x 1 dx
1 1 1
nx x 1 dx n 1 x 1 x 1 x 1
n 1 n 1 n 1
n
0 0 0
1
x 1 n 1 x 1 n n n 1 2 n 1
n 2 n 1
1
2 n
1
n 1 n
0
n1 n1
1 1 2 2 n
C 2C 2n x 3C 3n x 2 ... nC nn x n 1 dx
1
1
n C n C n ... C nn
0 2 3 n1
Từ 2 điều trên ta cî điều phải chứng minh!
1 1 1 1 1 2n 1 2 2n 1
Ví dụ 4: Chứng minh rằng C 2n C 32n C 52n ... C 2n
2 4 6 2n 2n 1
Lời giải
x 1 2 n C 02 n xC 12 n x 2 C 22 n ... x 2 n C 22 nn
Xét các khai triển
1 x C 2 n xC 2 n x C 2 n ... x C 2 n
2n 0 1 2 2 2n 2n
x 1 1 x
2n 2n
dx xC 12 n x 3 C 32 n ... x 2 n 1C 22 nn 1 dx
1 1
0 2 0
2 n 1 1
x 1 1 x
2 n 1 1
1 1 1 2 n 1 2 n
C 12 n x 2 C 23 n x 4 ... C2n x
2 2n 1 2 4 2n 0
0
1 1 1 1 1 2 n 1 2 2 n 1
C 2 n C 23 n C 25 n ... C2n
2 4 6 2n 2n 1
1 2 1 4 1
Nhận xét. Nếu phải tính tổng C 02n C 2n C 2n ... 2n
C 2n thì ta xét
3 5 2n 1
x 1 1 x
2n 2n
2
1
Sau đî tình tìch phân P x dx .
0
1 0 1 2 1 4 1
Còn nếu phải tính tổng C 2n C 2n C 2n ... 2n
C 2n thì ta xét
2 4 6 2n 2
G x xP x C 02n x C 2n
2 2n 2n 1
x 3 ... C 2n x
20 | Chinh phục olympic toán Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton
TUYỂN TẬP MỘT SỐ NHÓM CÂU HỎI VẬN DỤNG CAO MÔN TOÁN
1
Sau đî tình tìch phân G x dx .
0
2 2 2 4 2 2 2n 1
Ví dụ 5: Chứng minh rằng 2C 0
2n C 2n C 2n ... C 2n
2n
n 1
3 5 2n 1 2n 1
Lời giải
Xét khai triển x 1
2n
C 02 n xC 12 n ... x 2 n C 22 nn
Ta có:
2 n 1 1
1 x 1 2 2 n 1
x 1
2n
dx
1 2n 1 n1
1
1
1 1 2n 2n 1
C ... x C dx C02n x C12n x 2 ...
1
0
2n xC 1
2n
2n 2n
2n C 2n x
1
2 2n 1 1
2 2
2C 02n C 22n ... C 2n
2n
3 2n 1
Từ 2 đẳng thức trên ta cî điều phải chứng minh!
2 n 1 1
x 2 1 x 3 dx
1 n
Ví dụ 6: Cho tích phân n 2 . Chứng minh rằng
0 3 n 1
1 0 1 1 1 2 1 2 n 1 1
C n C n C n ... C nn
3 6 9 3 n 1 3 n 1
Lời giải
Xét I x 2 C 0n x 3C 1n C n2 x6 ... C nn x 3n dx
1
C 0n x 2 C 1n x 5 ... C nn x 3n 2 dx
1
1 1 1 1
C 0n C 1n C n2 ... C nn
3 6 9 3 n 1
2 n 1 1
x 1 x
1
3 n
Mặt khác
2
dx n 2 vậy ta cî điều phải chứng minh!
0 3 n 1
BÀI TẬP TƯƠNG TỰ
1 Cn 1 x 1 x2 n dx
n
1 1 1 1
1. Chứng minh rằng C0n C1n C 2n C 3n ...
2 4 6 8 2 n 1
n 0
1
x 1 x 2 dx
1 n
Gợi ý. Ta có 0 2 n 1
1 C n 1 1 x 2 n dx
n
1 1 1
2. Chứng minh rằng 1 C 1n C n2 C n3 ...
3 5 7 2n 1
n 0
n
2i
1 x
1
2 n
Gợi ý. Ta có dx n
i 1
0
2i 1
i 1
Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton Chinh phục olympic toán | 21
NHỊ THỨC NEWTON VẬN DỤNG CAO
1 1
Chú ý. Khi bài toán cho mà số hạng tổng quát không phải là C kn mà là C kn thì ta
k1 k2
1
cần phải nhân thêm x vào hàm đa thức cơ bản trước khi tính tích phân, còn nếu là C kn
k3
thì ta phải nhân thêm x 2 vào hàm đa thức cơ bản trước khi tình tìch phân,…
Sau đây ta sẽ cùng hiểu rð hơn qua ví dụ sau.
1 0 1 1 1 2 1 n 2 n 1 1
Ví dụ 7: Chứng minh rằng C n C n C n ... Cn
n
n 1
2 3 4 n2 n 1 n 2
Lời giải
Vế trái có chứa các phân số, ta nghĩ đến việc sử dụng tích phân. Vì số hạng cuối cùng có hệ
1
số C kn thì ta phải nhân thêm x vào hàm số cơ bản trước khi tình tìch phân. Khi đî, ta
k2
1
sử dụng x x 1 dx .
n
0
Ta có
1
1 1 1 x 1 n 2 x 1 n 1 n2 n 1 1
x x 1 dx x 1 dx x 1 dx
n n 1 n
0 0 0 n2
n 1
0
n 1 n 2
1 0 1 1 1
dx x C 0n xC 1n ... x n C nn dx
1 1
x x 1
n
C n C n ... C nn
0 0 2 3 n2
Từ 2 đẳng thức trên ta cî điều phải chứng minh!
BÀI TẬP TƯƠNG TỰ.
1 C nn
n
1 0 1 1 1 2 1
Chứng minh rằng C n C n C n ...
2 3 4 n2 n 1 n 2
Ví dụ 8: Giả sử số tự nhiên n 2 thỏa mãn đẳng thức dưới đây hãy tëm n?
2n 2
C 22n C 2n
4
C62n C 2n C 2n 4096
C 0
2n ... 2n
3 5 7 2n 1 2n 1 13
Lời giải
C 22n C 2n
4
C6 C 2n 2 C 2n 8192
Giả sử số tự nhiên n 2 thỏa mãn C02n 2n ... 2n 2n .
3 5 7 2n 1 2n 1 15
Ta có: 1 x x .
2n
C 02n C 12n x C 2n
2
x 2 ... C 2n
2n 2n
1 1
1 1 1 2n 1
1 x
2n
dx C02n x C12n x 2 C 22n x 3 ... C 2n
2n x
0 2 3 2n 1 0
2 n 1 1
1 x
1
1 1 1
C 02 n x C 12 n x 2 C 22 n x 3 ... C 22 nn x 2 n 1
2n 1 2 3 2n 1 0
0
2 2 2n 1
1 2 2 2
2C02n C 12n C 22n ... 2n 1
C 2n
2n 1 2 3 2n 1
22 | Chinh phục olympic toán Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton
TUYỂN TẬP MỘT SỐ NHÓM CÂU HỎI VẬN DỤNG CAO MÔN TOÁN
1 1
1 1 1 2n 1
Mặt khác 1 x
2n
dx C02n x C 12n x 2 C 22n x 3 ... C 2n
2n x
0 2 3 2n 1 0
2 2 2 2 2
2C 02n C 12n C 2n ... 2n
C 2n 2
2n 1 2 3 2n 1
Lấy 1 trừ 2 , ta được:
2 2n 1 C1 C4 C6 C 2n 2 C 2n 2 2n 1 4096
2 C02n 2n 2n 2n ... 2n 2n 2. n 6.
2n 1 3 5 7 2n 1 2n 1 2n 1 13
C0n C1n C n2 C nn 2 100 n 3
Ví dụ 9: Tëm số tự nhiên n thỏa mãn ... .
1.2 2.3 3.4 n 1 n 2 n 1 n 2
Lời giải
Cách 1. Ta có:
Ckn
n!
n 2!
Ckn22
.
k 1 k 2 k ! n k ! k 1 k 2 n k ! k 2 ! n 1 n 2 n 1 n 2
n
Ckn n
Ckn22
Suy ra
k 0 k 1 k 2
k 0 n 1 n 2
1 x dx x 1 x dx 2 1 x dx 1 x
n 1
Lại có
n n n
dx
0 0 0 0
1 1 1 1 1 1 1 1
C 0n C 1n C n2 ..... C nn C 0n C 1n C n2 ..... C nn
1 2 3 n1 2 3 4 n2
1 1
2 1 2.2 n 1 2 2 n 2 1 2 n2 n 3
1 x 1 x
n 1 n 2
S
n1 0 n2 0 n1 n2 n 1 n 2
Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton Chinh phục olympic toán | 23
NHỊ THỨC NEWTON VẬN DỤNG CAO
1 .nC nn
n
C1n 2C n2 3C n3
Ví dụ 10: Tình tổng S ...
2.3 3.4 4.5 n 1 n 2
Lời giải
1 kCkn
k k k
2 1 k 2C n k 1 C n
Số hạng tổng quát ak 1 Ckn
k
1 1
k 1 k 2 k 2 k 1 k2 k 1
n
k
k 2C n k 1 C n
k n
k Cn
k n k
k 1 C n
S 1 1 2 1 1
k 1 k2 k1 k 1 k 2 k 1 k 1
Xét khai triển x 1 C 0n xC 1n ... x n C nn
n
C xC 1n ... x n C nn dx
0 0
x 1 dx
n 0
1 1 n
n 1 0 0
x 1 xC 0 x 2 C 1n
n ...
x n 1C nn
n1 1 2 n 1 1
1
n k
1 k 1 C n
1
n 1 k 1 k1
Tương tự ta có x x 1 xC 0n x 2 C 1n ... x n 1C nn
n
xC x 2 C 1n ... x n 1C nn dx
0 0
x x 1 dx
n 0
1 1 n
k
1 1 k Cn
n
1
n 1 n 2 k 1 k2
1 1 1 n
Vậy S 2
n1 n2 n1 n 1 n 2
5. ỨNG DỤNG SỐ PHỨC CHỨNG MINH ĐẲNG THỨC TỔ HỢP.
Các tính chất của số phức được sử dụng trong phần này
Hai số phức z x iy, w x' iy ' bằng nhau khi và chỉ khi x x', y y'
Công thức Moive z r cos i sin z n r n cos n i sin n
1 i 3 1 i 3
Giải phương trënh x 3 1 0 . Ta được nghiệm là x1 1; x 2 ; x3
2 2 2 2
Các nghiệm đî chình là các căn bậc ba của 1.
1 i 3 1 i 3
Đặt a a2 và a có các tính chất sau:
2 2 2 2
1. a a 2 1
2. a 3 1
3. a 3k 1
4. a 3k 1 a
5. a 3k 2 a 2
Ý tưởng của phương pháp này dựa trên các tính chất của số ảo i.
24 | Chinh phục olympic toán Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton
TUYỂN TẬP MỘT SỐ NHÓM CÂU HỎI VẬN DỤNG CAO MÔN TOÁN
i 4k 1, i 4k 1 i, i 4k 2 1, i 4k 3 i, k
Từ đî, ta xét đa thức f x a 0 a 1 x a 2 x 2 ... a n x n
Đặt S 0 a ,S
i 4k
i 1
i 4k 1
ai , S 2
i 4k 2
ai , S 3
i 4k 3
ai
f 1 f 1 2 Re f i
S 0
4
f 1 S 0 S 2 S 1 S 3
f 1 f 1 2 Im f i
S 1
4
Ta có f 1 S 0 S 2 S 1 S 3
f 1 f 1 2 Re f i
f i S 0 S 2 S 1 S 3 i S 2
4
f 1 f 1 2 Im f i
S 3
4
Với Re f i , Im f i lần lượt là phần thực và phần ảo của f i
Dấu hiệu
Đây là vấn đề lớn nhất cần chú ý . Ta dùng số phức để tính tổng của các C kn khi tổng này
cî hai đặc điểm:
Các dấu trong tổng xen kẽ đều nhau .
k luôn lẻ, hoặc luôn chẵn hoặc khi chia k cho một số ta luïn được cùng một số dư
(trong chương trënh phổ thông ta chỉ làm với k 3n, k 3n 1, k 3n 2 )
Sau đây ta sẽ cùng tìm hiểu phương pháp này qua các vì dụ sau.
Dạng 1: Khai triển x 1 , cho x nhận giá trị là những số phức thích hợp hoặc khai triển
n
B C 12009 C 2009
3
C 2009
5
... C 2009
2009
Lời giải
Xét khai triển x 1
2009
C 02009 xC 12009 x 2 C 22009 ... x 2009C 2009
2009
Cho x i ta có:
1 i
2009
C 02009 iC 12009 i 2 C 22009 ...i 2009 C 2009
2009
2009
2009 2009
2 2
2009 2009
Mặt khác 1 i
2009
cos 4 i sin 4 cos i sin
4 4
2
2009
cos i sin 2 i2
1004 1004
4 4
So sánh phần thực và phần ảo của 1 i trong hai cách tình trên ta được:
2009
AC 0
2009 C 2
2009 C 4
2009 ... C 2008
2009 2 1004
B C 1
2009 C 3
2009 C 5
2009 ... C 2009
2009 2 1004
Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton Chinh phục olympic toán | 25
NHỊ THỨC NEWTON VẬN DỤNG CAO
1
50 50
Ví dụ 2 : Tính tổng S C 0 3C 50
2
32 C 50
4
... 324 C 50
48
325 C 50
50
2
Lời giải
50
1 3 1
2 49 50
Xét khai triển i 50 C 50 i 3 C 50 i 3 C 50 ... i 3 C 50 i 3
0 1 2 49 50
C 50
2 2 2
1
50 C050 3 C 50
2
2
2
50
... 3 C 5050 1
3
50 3C 150 3 C 50
2
3
49
... 3 C 5049
i
50 50
1 i 3 2 2 1 i 3
Mặt khác cos i sin
2 2 3 3 2 2
50
1 i 3
So sánh phần thực của trong hai cách tình trên ta được:
2 2
1 1
S 50 C 050 3C 50
2
32 C 50
4
... 324 C 50
48
325 C 50
50
2 2
Ví dụ 3 : Tính tổng S 3 C 20 3 C 20 3 C 20 3 C 20 ... 3 C 20 C 20
10 0 9 2 8 4 7 6 18 20
Lời giải
3 3 C ... i 3C C
20 20 19
Xét khai triển i 3 C 020 i 1
20
19
20
20
20
20
Mặt khác i 3 2 19 i2 19 3
20
So sánh phần thực của i 3 trong hai cách tính trên ta có:
S 310 C 020 39 C 220 38 C 20
4
37 C 620 ... 3 C 18
20 C 20 2
20 19
Dạng 2: Khai triển x 1 , đạo hàm hai vế theo x sau đî cho x nhận giá trị là những số
n
S 1 2C 30
2
4C 30
4
6C 630 ... 28C 28
30 30C 30
30
Lời giải
Xét x 1 C 030 xC 130 x 2 C 30
30 2
... x 30 C 30
30
So sánh phần thực và ảo của 30(1 + i)29 trong hai cách tính trên ta có:
S C130 3C 30
3
5C 30
5
... 27C 30
27
29C 30
29
15.2 15
S 1 2C 30
2
4C 30
4
6C 630 ... 28C 28
30 30C 30 15.2
30 15
26 | Chinh phục olympic toán Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton
TUYỂN TẬP MỘT SỐ NHÓM CÂU HỎI VẬN DỤNG CAO MÔN TOÁN
20
Gợi ý. Xét khai triển 1 3x
2. Tính tổng S 1C 18n 3C 8n
3
... 8n 1 C 8n
8n 1
.
Gợi ý. Xét khai triển 1 x
8n
Ví dụ 2 : Tính tổng
M C 015 3C 15
2
5C 15
4
7C 615 ... 13C 12
15 15C 15
14
N 2C 115 4C 15
3
6C 15
5
8C 715 ... 14C 13
15 16C 15
15
Lời giải
Xét khai triển x 1 C 015 xC 115 x 2 C 15
15 2
... x 14 C 14
15 x C 15
15 15
Với x i ta có
1 i 15i i 1 C 015 3C 15 15 15C 15 2C 15 4C 15 ... 14C 15 16C 15 i
15 14 2
... 13C 12 14 1 3 13 15
So sánh phần thực và ảo của 1 i 15i i 1 trong hai cách tính trên ta có:
15 14
M C 3C 5C 7C ... 13C 12
0
15 15 15C 15 7.2
2
15
14 4
15
8 6
15
N 2C115 4C 15
3
6C 15
5
8C715 ... 14C 13
15 16C 15 2
15 7
Dạng 3: Khai triển x 1 , cho x nhận giá trị là các căn bậc ba của đơn vị
n
1 i 3
Các bài toán ở đây sử dụng tính chất số 3 mà mënh đã đề cập ở đầu! Chú ý a
2 2
Ví dụ 1 : Tính tổng S C 20 C 20 C 20 ... C 20 ... C 20 C 20
0 3 6 3k 15 18
Lời giải
Xét khai triển x 1 C 020 xC 120 x 2 C 220 ... x 19 C 19
20
20 x C 20
20 20
20 C 20 1
Cho x 1 ta có 2 20 C 220 C 120 C 220 ... C 19 20
Mặt khác 1 a a 2 a 40 a; 1 a 2 a a 2
2 20 20 20
2 20 1
Do vậy 3S 2 20 1 S
3
Ví dụ 2: Tính tổng S C 20 C 20
1 4
C720 ... C 3k
20
1
... C 16
20 C 20
19
Lời giải
Xét khai triển x 1 C 020 xC 120 x 2 C 220 ... x 19 C 19
20
20 x C 20
20 20
Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton Chinh phục olympic toán | 27
NHỊ THỨC NEWTON VẬN DỤNG CAO
20 C 20 1
Cho x 1 ta có 2 20 C 220 C 120 C 220 ... C 19 20
Cộng vế theo vế 1 , 2 , 3 ta có 2 20 a 2 1 a a 1 a 2 3S
20 20
2 20 2
Mặt khác a 2 1 a a 42 1; a 1 a 2 a 21 1 S
2 20
3
Ví dụ 3: Tính tổng S C 20 3C 20 6C 20 ... 3kC 20 ... 15C 15
0 3 6 3k
20 18C 20
18
Lời giải
Xét khai triển x 1 C 020 xC 120 x 2 C 220 ... x 19 C 19
20
20 x C 20
20 20
Đạo hàm hai vế ta có 20 x 1 C 120 2xC 220 3x 2 C 320 ... 19x 18C 19
20 20x C 20 *
19 19 20
Nhân hai vế * với x ta có 20x x 1 xC 120 2x 2 C 220 3x 3C 320 ... 19x 19C 19
19
20 20x C 20
20 20
20 20C 20 1
Cho x 1 ta được 20.2 19 C 120 2C 220 3C 320 ... 19C 19 20
a 1 a 19 a a 2 a 39 1
19
10.2 20
Mặt khác S 13
a 1 a a a a 1
2 19 3
2 2 19 21
Ta có
x 1 C n xC n x C n ... x C n ... x C n
n 0 1 2 2 p p n n
Nhân theo vế ta có x 1 g x C pm C 0n C m C pn x p
mn p1 1 p q q
C n ... C m C n ... C m
0
Trong đî g x là biểu thức không chứa xp . Mặt khác hệ số của xp trong khai triển
x 1
mn
là C pm n , đến đây so sánh hệ số của xp ta có
p 1 1 p q q
C pm n C m
p
C 0n C m C n ... C m C n ... C m
0
C pn
Đến đây bài toán đã được giải quyết hoàn toàn!
Chú ý m n p C 0n C 1n C n2 ... C nn C 2n
2 2 2 n 2
28 | Chinh phục olympic toán Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton
TUYỂN TẬP MỘT SỐ NHÓM CÂU HỎI VẬN DỤNG CAO MÔN TOÁN
0 k, n
Cho chứng minh rằng C 0n C kn C 1n C kn1 ... C nn k C nn
2n !
k, n n k ! n k !
Gợi ý. Viết lại đẳng thức cần chứng minh C0n C nn k C 1n C nn k 1 ... C nn k C 0n
2n !
n k ! n k !
Điều này làm ta gợi tới đến vế trái là hệ số của x n k . Ta xét 1 x 1 x 1 x , sau
n n 2n
P x 1 x 1 x 1 x ... 1 x
k k 1 k 2 k n
x
So sánh hệ số của số hạng chứa x ở 2 vế ta suy ra đpcm. k
2 2 2 2
C0 C1 C 2 Cn
Ví dụ 3: Tính tổng S n n n ... n
1 2 3 n1
Lời giải
Ta có
Ckn
n!
n 1 ! Ck 1
n 1
k 1 k 1 k ! n k ! n 1 k 1 ! n k ! n 1
C n 11 C
2
Ck 1
n
1
Khi đî S n 1 C ... C nn 11
2 2 2 n 1
1 2
2 n 1
1
n 1
n 1 n 1
k 0 n 1
2 2
Lời giải
Xét S C 1n 2 C n2 ... n C nn
2 2 2
f ' x n x 1
n 1
C 1n 2xC 2n 3x 2 C 3n ... nx n 1C nn
xf ' x nx x 1 xC 1n 2x 2 C 2n 3x 3C n3 ... nx n C nn 1
n 1
S C 1n 2 C 2n ... n C nn nC n2n11 nC 2n
2 2 2 n
1
Với k 2, 2n 1 ta có
1 k 1
C 2n
2n !
1
.
2n 1 ! 1 Ck
k k 1 ! 2n k 1 ! 2n 1 k ! 2n 1 k ! 2n 1
2n 1
k
Dî đî ta cî
1 1
k k
2 n 1 2 n 1
1 2 n 1
2n 1 1 C 2 n 1
k 1 k
S C 2n C k2 n 1 k
k 2 k k 2 2n 1 k 2
1
2 n 1
1 2n
1 C 2 n 1 C 2 n 1 C 2 n 1 1 1 1 2n 1
k 2 n 1
k 0 1
2n 1 k 2 2n 1 2n 1
30 | Chinh phục olympic toán Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton
TUYỂN TẬP MỘT SỐ NHÓM CÂU HỎI VẬN DỤNG CAO MÔN TOÁN
n
nhiên và n 3. Biết a
k 0
2k 768 , tính a 5 .
Ví dụ 3: Gọi S là tổng các hệ số của các lũy thừa bậc nguyên dương của x trong khai triển
2018
1 1
nhị thức P x x . Tính S C 1009
2018 .
x 2
Ví dụ 4: Cho khai triển a n x 1 a n 1 x 1 ... a 1 x 1 a 0 x n với mọi x ,
n n 1
thứ 3 và thứ 5 bằng 135, còn tổng của ba số hạng cuối bằng 22?
Ví dụ 7: Trong khai triển của biểu thức x 3 x 2
2017
. Tính tổng S của các hệ số của x 2 k 1
nhiên và n 2. Tìm n, biết rằng a 2 7n; na n ; a n 2 theo thứ tự đî lập thành một cấp số
cộng.
Ví dụ 10: Xác định n biết rằng hệ số của x n trong khai triển 1 x 2x 2 ... nx n bằng
2
6n.
Ví dụ 11: Cho n là số nguyên dương thỏa mãn C nn 11 C nn 1 171 . Tìm hệ số lớn nhất của
biểu thức P x 1 x 1 2x sau khi khai triển và rút gọn.
n
tổng S C 011a0 C 11
1
a 1 C 11
2
a 2 C 11
3
a 3 ... C 11
10
a 10 C 11
11
a 11 .
Ví dụ 13: Tính tổng
C 12017 2 2 C 2017
2
3.2 2 C 2017
3
4.2 3 C 2017
4
... 2016.2 2015 C 2017
2016
2017.2 2016 C 2017
2017
Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton Chinh phục olympic toán | 31
NHỊ THỨC NEWTON VẬN DỤNG CAO
1 1 1 1 9
Ví dụ 15: Với n , n 2 và thỏa mãn 2
2 2 ... 2 . Tính giá trị của biểu
C2 C3 C4 Cn 5
C 5n C n3 2
thức P .
n 4!
S C 1009
2018 C 2018 C 2018 ... C 2018
1010 1011 2018
Ví dụ 16: Tính tổng ( trong tổng đî, các số hạng có dạng
C k2018
với k nguyên dương nhận giá trị liên tục từ 1009 đến 2018 )
Ví dụ 17: Biết rằng trong khai triển nhị thức Niu-tơn của đa thức P x 2 x 2x 2 x 3
n
thì hệ số của x 5 là 1001. Tổng các hệ số trong khai triển của P x bằng bao nhiêu?
Ví dụ 18: Cho khai triên P x 1 x 2 x ... 1 2017x a 0 a 1x a 2x 2 .... a 2017x 2017 . Kí
hiệu P ' x và P '' x lần lượt là đạo hàm cấp 1 và đạo hàm cấp 2 của đa thức P x . Tìm
hệ số a 2 ?
Ví dụ 19: Tìm hệ số của số hạng chứa x 3 trong khai triển
1 2x 2015x 2016x 2017 2017x 2018 .
2016 60
2018
Tính tổng S bk ?
k 1
1 1 1 1
Ví dụ 27: Với n là số tự nhiên lớn hơn 2 , đặt S n 3
3 4 ... 3 . Tính lim S n
C3 C4 C5 Cn
1 2 2017 2017 2 2018 2018 2
C 12018 C2018 1 C2018
2 2
Ví dụ 28: Tính tổng S 2
C 2018 ...
2018 2017 2
32 | Chinh phục olympic toán Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton
TUYỂN TẬP MỘT SỐ NHÓM CÂU HỎI VẬN DỤNG CAO MÔN TOÁN
1 nC nn
n
C1n 2C n2 3C n3
Ví dụ 29: Cho số nguyên dương n , tính tổng S ... .
2.3 3.4 4.5 n 1 n 2
Ví dụ 30: Tính tổng P C 0n C 1n C nn theo n .
2 2 2
Lời giải
Xét số phức z i 1 C 0n iC 1n i 2C 2n ... i nC nn C 0n C 2n C 4n ... i C 1n C 3n C 5n ...
n
n n
2
n
Mặt khác ta lại có z 1 i
n
cos i sin
4 4
So sánh z ở cả hai vế ta cî điều phải chứng minh!
2
n
nhiên và n 3. Biết a
k 0
2k 768 , tính a 5 .
Lời giải
f 1 a0 a1 a2 ... a 2n
n
Ta có f 1 f 1 2. a 2k 1536
f 1 a0 a1 a 2 ... a 2n
k 0
Ví dụ 3: Gọi S là tổng các hệ số của các lũy thừa bậc nguyên dương của x trong khai
2018
1 1
triển nhị thức P x x . Tính S C 1009
2018 .
x 2
Lời giải
Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton Chinh phục olympic toán | 33
NHỊ THỨC NEWTON VẬN DỤNG CAO
2018
1 2018
Ta có x Ck2018 .x 20182k .
x k 0
1 1 1009
Suy ra S C 1009 2018 C 2018 C 2018 ... C 2018
0 1 1008
C 2018
2 2
Ckn C nn k 1 1 1009 1 1009
2 S C 1009
2018 C 2018 C 2018 ... C 2018
0 1 1008
C 2018 C 2018
2018 C 2018 ... C 2018
2017 1010
C 2018
2 2 2
C 02018 C 12018 ... C 2017
2018 C 2018 2
2018 2018
.
1
Vậy S C 1009
2018 2
2017
.
2
Ví dụ 4: Cho khai triển a n x 1 a n 1 x 1 ... a 1 x 1 a 0 x n với mọi x ,
n n 1
Lời giải
Vì a 2 a 3 a 4 83n C n2 C n3 C n4 83n
n 1 n 1 n 2 n 1 n 2 n 4 83 n 13.
2! 3! 4!
20 10
1 1
Ví dụ 5: Sau khi khai triển và rút gọn thì biểu thức x 2 x 3 , có tất cả bao
x x
nhiêu số hạng ?
Lời giải
20 10 k m
1 1 20
1 10
3 10 m 1
Ta có x 2 x3 Ck20 x20 k 2 Cm
10 x
x x k 0 x m 0 x
20 10
1 Ck20 x20 3k 1 Cm
k m
30 4m
10 x .
k 0 m 0
thứ 3 và thứ 5 bằng 135, còn tổng của ba số hạng cuối bằng 22?
Lời giải
34 | Chinh phục olympic toán Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton
TUYỂN TẬP MỘT SỐ NHÓM CÂU HỎI VẬN DỤNG CAO MÔN TOÁN
k
21 x
Số hạng thứ k 1 trong khai triển là Tk C k
n 2 x n k
2 .
Từ đî suy ra:
Tổng hai số hạng thứ 3 và thứ 5 bằng 135
2 4
21 x x n 4 2
1
x
T2 T4 C 2
n 2 x n 2
2 C n
4
2 135 1
2
Tổng ba hệ số của ba số cuối bằng 22
n n 1
C nn 2 C nn 1 C nn 22 n 1 22 n 6.
2
Thay n 6 vào 1 , ta được C 62 .2 4x.2 12x C 46 .22x .22 4x 135 22x 1 22 2x 9.
u 4 x 1
4
Đặt 0 u 2 , ta được 2u 9
2x
u u 1 x 1
2 2
1
Vậy x 1; .
2
Lời giải
Ta có x 3 x 2
2017
a0 a1 x a 2 x 2 ... a 6051 x6051 1
k 0
Lời giải
n n k n n n
Ta có x 2 1 x 2 C kn x 2 C in x n i 2 i C kn C in 2 i x 3n 2k i .
n n
k 0 i 0 k 0 i 0
k; i 0; 3 , 1; 1 .
Chọn 3n 2k i 3n 3 2k i 3
Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton Chinh phục olympic toán | 35
NHỊ THỨC NEWTON VẬN DỤNG CAO
nhiên và n 2. Tìm n, biết rằng a 2 7n; na n ; a n 2 theo thứ tự đî lập thành một cấp số
cộng.
Lời giải
Ta có x x 1 2 x 1 x 1 x 2 x 1 x 1 1 x 1 x 1 .
n n n n n 1 n
n 1 n n n 1 n 2
a 2 C n 1 C n
2 2
2 2
Suy ra a n C n 1 C n n 1 1 n 2
n n
a C n 2 C n 2 n 1 n n 1 n n 1 n n 1 n 4
n 2 n 1 n
6 2 6
Theo giả thiết bài toán, ta có:
n 0 L
n n 1 n 4
n n 2 n 7n
2
n n 2 n 7 L
6
n 10 N
Vậy n 10.
Ví dụ 10: Xác định n biết rằng hệ số của x n trong khai triển 1 x 2x 2 ... nx n bằng
2
6n.
Lời giải
Lời giải
Ta có C nn 11 C nn 1 171
n 1 ! n 1 ! 171
2!. n 1 ! n!
36 | Chinh phục olympic toán Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton
TUYỂN TẬP MỘT SỐ NHÓM CÂU HỎI VẬN DỤNG CAO MÔN TOÁN
n n 1 n 17
n 1 171 n 2 3n 340 0
2 n 20 L
17 17 17
Khi đî P x 1 x 1 2x 1 x C 2 x C 2 x C k17 2 k x k 1 .
17 k k k k k k
17 17
k 0 k 0 k 0
k k k 2 k 2
C 17 2 C 17 2
2
2 1
k !. 17 k ! k 2 !. 19 k !
1 4
18 k 17 k k k 1
3k 141k 1224 0
2
2 k 12
4 1
3k 147k 1368 0
k 1 k 18 k 19 k
1 x x ... x10
11
Ví dụ 12: Khai triển 2
được viết thành a 0 a 1 x a 2 x 2 ... a 110 x 110 .
Lời giải
Xét x 1 , từ khai triển nhân hai vế cho x 1 , ta được
11
11
Vế trái Ck11 1
11 k
x11k Hệ số của x11 bằng C 111 11.
k 0
11 k
Vế phải Ck11 x11k 1 . a0 a1 x a 2 x 2 ... a 110 x 110
k 0
Hệ số của x11 bằng C 011a0 C 11
1
a 1 C 11
2
a 2 C 11
3
a 3 ... C 11
10
a 10 C 11
11
a 11 .
Vậy S C 011a 0 C 111a 1 C 211a 2 C 311a 3 ... C10
11 a 10 C 11a 11 11.
11
Lời giải
2017 2017
Ta có 1 x C k2017 . 1 .xk 1 x ' C k2017 . 1 k .xk '
2017 k 2017
k 0
k 0
2017. 1 x
2016
C 12017 2xC 2017
2
3x 2 C 2017
3
4.2 3 C 2017
4
... 2016.2 2015 C 2017
2016
2017.2 2016 C 2017
2017
Cho x 2 ta được:
Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton Chinh phục olympic toán | 37
NHỊ THỨC NEWTON VẬN DỤNG CAO
C 12017 2 2 C 22017 3.2 2 C 32017 4.2 3 C 42017 ... 2016.2 2015 C 2016
2017 2017.2 2017 2017 .
2016
C 2017
Ví dụ 14: Tính tổng T C 12017 C 2017
3
C 2017
5
... C 2017
2017
Lời giải
Xét hai khai triển:
2 2017 1 1 1
2017
C 02017 C 12017 C 2017
2
C 32017 ... C 2017
2017
0 1 1 2
2017
C 02017 C 12017 C 22017 C 32017 ... C 2017
2017
Ta có
1
1
1
...
1 9
0!2! 1!2! 2!2!
...
n 2 !2! 9
C 22 C 23 C 24 C 2n 5 2! 3! 4! n! 5
1 1 1 1 9 1 1 1 1 1 1 1 9
2! ... 2! 1 ...
1.2 2.3 3.4 n 1 n 5 2 2 3 3 4 n 1 n 5
1 9 1 1 C 5 C n3 2 C 10
5
C12
3
59
2! 1 n 10 P n
n 5 n 10 n 4! 6! 90
Ví dụ 16: Tình tổng S C 2018 C 2018 C 2018 ... C 2018 ( trong tổng đî, các số hạng cî dạng
1009 1010 1011 2018
C k2018 với k nguyên dương nhận giá trị liên tục từ 1009 đến 2018 )
Lời giải
Áp dụng tính chất C kn C nn k ta có
C 02018 C 2018
2018
C 12018 C 2017
2018
C 22018 C 2016
2018
…..
2018 C 2018
C 1008 1010
2018 C 2018
C 1009 1009
2018 C 2018 .
2S C 02018 C 12018 C 22018 ... C 2018 1009
2 2018 C 2018
1009
C 1009
Vậy S 2 2017 2018 .
2 2
38 | Chinh phục olympic toán Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton
TUYỂN TẬP MỘT SỐ NHÓM CÂU HỎI VẬN DỤNG CAO MÔN TOÁN
Ví dụ 17: Biết rằng trong khai triển nhị thức Niu-tơn của đa thức P x 2 x 2x 2 x 3
n
thì hệ số của x 5 là 1001. Tổng các hệ số trong khai triển của P x bằng bao nhiêu?
Lời giải
Ta có P x 2 x 2x 2 x 3 2 x 1 x 2
n n n
n n n n
Ckn 2 n k xk Cln x 2l C kn C ln 2 n k xk 2l .
k 0 l 0 k 0 l 0
Hệ số của x 5 ứng với k 2l thỏa mãn k 2l 5 k; l 5; 0 , 3; 1 , 1; 2
Trường hợp 1. Với n 5 khi đî k; l 5; 0 , 3; 1 , 1; 2 .
Hệ số của x 5 là C 5n C 0n 2 n 5 C n3 C 1n 2 n 3 C 1n C n2 2 n 1 1001.
Vì vế trái lẻ mà vế phải luôn chẵn nếu n 5 do đî chỉ có thể chọn n 5.
Thử lại vào phương trënh ta thấy n 5 thỏa mãn điều kiện.
Trường hợp 2. Với 3 n 5 khi đî k; l 3; 1 , 1; 2 .
Hệ số của x 5 là C 3n C 1n 2 n 3 C 1n C 2n 2 n 1 1001.
Vì vế trái lẻ mà vế phải luôn chẵn nếu n 3 do đî chỉ có thể chọn n 3.
Thử lại vào phương trënh ta thấy n 3 không thỏa mãn điều kiện.
Trường hợp 3. Với n 2 khi đî k; l 1; 2 .
Hệ số của x 5 là C 12 C 22 2 1001 : vô lý.
Do đî chỉ có n 5 thỏa mãn tổng các hệ số trong khai triển là
cho x 1
6 5 7776.
Ví dụ 18: Cho khai triên P x 1 x 2 x ... 1 2017x a 0 a 1x a 2 x 2 .... a 2017 x 2017 .
Kí hiệu P ' x và P '' x lần lượt là đạo hàm cấp 1 và đạo hàm cấp 2 của đa thức P x .
Tìm hệ số a 2 ?
Lời giải
Ta có P ' x a 1 2a 2 x 3a 3 x 2 .... 2017a 2017 x 2016 .
Tiếp tục đạo hàm lần nữa, ta có P '' x 2a 2 6a 3 x.... 2017.2016a 2017 x 2015 .
P '' 0
Cho x 0, ta được P '' 0 2a 2 a 2
2
1 2 2017
Chú ý P ' x P x . ....
1 x 2 x 1 2017x
2
1 2 2017 12 22 2017 2
P '' P x . .... P
x .... .
1x 2 x 1 2017x 1x 2 x 1 2017x
Lời giải
Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton Chinh phục olympic toán | 39
NHỊ THỨC NEWTON VẬN DỤNG CAO
60
Suy ra f x 1 2x g x C k60 2x g x
60 k
k 0
60 k
Ck60 Cki 2x . g x
k i
0 i k 60 .
i
k 0 i 0
k i 0 k 3
Vì bậc của đa thức g x là 2018 số hạng chứa x 3 ứng với .
i 3 i 3
Vậy hệ số cần tìm là C 60 .C 33 . 2 8.C 60
3 3 3
.
x10 x9 1 x x8 1 x 1 x
2 10
xk 1 x
10 k
1 10! 1
.xk . 1 x .Ck10 .xk . 1 x 0 k 10 .
10 k 10 k
Ta có . .
k ! 10 k ! 10! k ! 10 k ! 10!
x10 x9 1 x x8 1 x 1 x
2 10
. . ...
10! 9! 1! 8! 2! 10!
1 10
1 1
C k10 .xk . 1 x x 1 x .
10 k 10
10! k 0 10! 10!
1 1 1 1 1
Ví dụ 21: Giá trị của A ... bằng?
1!2018! 2!2017 ! 3!2016! 1008!1011! 1009!1010!
Lời giải
1 Ckn
Ta có . Do đî
k ! n k ! n!
C12019 C 22019 C 32019 C1009 C 1 C 2019
2
... C 1009
A ... 2019 2019 2019
Lời giải
Ta có 2 2n 1 1 1
2n 1 2n 1
C 02n 1 C 12n 1 ... C 2n 1
0 1 1
2 n 1
C 02 n 1 C 12 n 1 ... C 22 nn 11
Suy ra 2 C 12n 1 C 2n
3
1 ... C 2n 1 2
2n 1 2n 1
C 12n 1 C 2n
3 2n 1
1 ... C 2n 1 2
2n
Do đî 2 2 n 2024 2 2 n 2 10 n 5 .
40 | Chinh phục olympic toán Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton
TUYỂN TẬP MỘT SỐ NHÓM CÂU HỎI VẬN DỤNG CAO MÔN TOÁN
2 2 1 1 ... 1 1 1 1
2 n 1 n
2n 1
2 2 1 2 2 ... 2 n 2 2. S 2 n 1 .
21
S là một số cî 1000 chữ số 10 999 S 10 1000 10 999 2 n 1 10 1000
999 log 2 10 1 n 1000 log 2 10 1
Do n nên n 3318; 3319; 3320 .
Vậy có 3 số nguyên dương n thỏa mãn yêu cầu bài toán.
Ví dụ 24: Tëm hệ số của x 5 trong khai triển thành đa thức của 2 3x , biết n là số
2n
Lời giải
Ta có x 1 1 .x C 2n 1 1
2n 1
C 02n 1 .x 2n 1 C 12n 1 .x 2n ... C 2n
2n 2n 1
Lời giải
Ta có 2C 0n 5C 1n 8C n2 ... 3n 2 C nn 3 C 1n 2C n2 ... nC nn 2 C 0n C 1n C n2 ... C nn .
Cách 1: Ta có kCkn k.
n!
n.
n 1 ! nCk 1 .
n k !k ! n k ! k 1 ! n 1
Cách 2: 1 x C 0n C 1n x C n2 x 2 C n3 x 3 ... C nn x n 1 .
n
Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton Chinh phục olympic toán | 41
NHỊ THỨC NEWTON VẬN DỤNG CAO
2018
Tính tổng S bk ?
k 1
Lời giải
2018
x2 2x 2
Đặt f x , ta có f 0 a0 b1 ... b 2018 2 2018.
x1
Suy ra a 0 S 2 2018 1
2018
1 2018
Lại có f x x 1 C k2018 x 1
2k 2018
x1 k 0
k
1008
C 2018
Ck2018 x 1
2k 2018
2018
.
x 1
2018 2k
k 0 k 1009
Suy ra
b1 b 3 ... b 2017 0 S b 2 b 4 ... b 2018 C 02018 C 12018 ... C 1007
2018 C 2018
1008
Lời giải
Ta có C 3n
n!
n 3 ! n 2 n 1 n n n 1 n 2 1 6
3! n 3 ! n 3 ! 6 6 C n n n 1 n 2
3
6 6 6 6
Vậy ta có S n ...
1.2.3 2.3.4 3.4.5 n n 1 n 2
2 1 1 2 1 1 2 1 1
Nhận xét ; ;…;
1.2.3 1.2 2.3 2.3.4 2.3 3.4 n 2 n 1 n n 2 n 1 n 1 n
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 n 2 3n 6
Sn 3 ... 3 3
1.2 2.3 2.3 3.4 n 2 n 1 n 1 n 2 n 2n 2n
42 | Chinh phục olympic toán Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton
TUYỂN TẬP MỘT SỐ NHÓM CÂU HỎI VẬN DỤNG CAO MÔN TOÁN
6
3
3n 6 n 3.
Vậy lim S n lim lim
2n 2 2
2n2 n 3 2 100 n 3
Kết hợp giả thiết có n 98 .
n 1 n 2 n 1 n 2
1 2 2017 2017 2 2018 2018 2
C 12018 C2018 1 C2018
2 2
Ví dụ 28: Tình tổng S 2
C 2018 ...
2018 2017 2
Lời giải
1 2 2017 2017 2 2018 2018 2
C 12018 C2018 1 C2018
2 2
Tính tổng S 2
C 2018 ...
2018 2017 2
n k 1 k 1
Ta có C kn .C n với k , n , n k nên:
k
1 2018 0 2 2017 1 2018 2018 1
S C 12018 . C 2018 C 22018 . C 2018 ... C 2018 . C 2017
2018
2018 1 2017 2 1 2018
2018 .C 2018 C 2018 .C 2018 .
C 12018 .C 02018 C 22018 .C 12018 ... C 2017 2016 2018 2017
Mà C k2018 C 2018
2018 k
suy ra S C 12018 .C 2018
2018
C 2018
2 2017
.C 2018 ... C 2018
2017 2
.C2018 C2018
2018 1
.C2018 .
2018
Mặt khác ta có 1 x C k2018 xk 1 x .1 x
2018 2018 2018
k 0
2018 2018 2018
Ck2018 xk . C l2018 xl C k
2018 .C l2018 .xk l 1 .
k 0 l 0 k ,l 0
n 0
Suy ra hệ số của số hạng chứa x 2019 trong khai triển của 2 là C 2019
4036 .
1 nC nn
n
C1n 2C n2 3C n3
Ví dụ 29: Cho số nguyên dương n , tính tổng S ... .
2.3 3.4 4.5 n 1 n 2
Lời giải
Với k , n , 0 k n , n 0 ta có:
1
Ckn
n!
n 1 !
1
Ck 1 .
k1 k 1 k ! n k ! n 1 k 1 ! n k ! n 1 n 1
Áp dụng ta cî:
Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton Chinh phục olympic toán | 43
NHỊ THỨC NEWTON VẬN DỤNG CAO
Suy ra S .
n1 n 1 n 2
Ta có:
n
n
C 2n 1 ... 1 C nn 11 C 0n 1 C 1n 1 C n2 1 ... 1 C nn 11 +C 0n 1 C 1n 1
1 1 1 n 1 n .
n 1
C 3n 2 C n4 2 ... 1 C nn 22
n
C 0n 2 C 1n 2 C n2 2 C n3 2 C n4 2 ... 1 C nn 22 C 0n 2 C 1n 2 C n2 2
n
1 1
n 1
1 n 2
n 1 n 2 n2 n
.
2 2
1 2 n2 n n
Vậy S n . .
n1 n 1 n 2 2 n 1 n 2
Ví dụ 30: Tình tổng P C n C n C n theo n .
0 1 2n 2 2
Lời giải
Ta có 1 x 1 x 1 x 1 .
n n 2n
n n 2n
1 x 1 x C kn xk . C ln x l và 1 x C i2n xi .
n n 2n
k 0 l 0 i 0
n n
C C C
k 2 0 2 1 2
C nn C n2n
2
Từ đî suy ra n n n
k 0
Lời giải
Biến đổi giả thiết ta có
n1 1 1 n 1 k ! n 1 k ! k 1! n k !
k k 1
n 2 C n 1 C n 1 n 2 n 1 ! n 1 !
n 1 k ! n k ! n 1 k ! n k ! k ! n k ! 1
n 1 k k 1 n 2 k
n 2 n 1 ! n 2 n 1 ! n! Cn
44 | Chinh phục olympic toán Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton
TUYỂN TẬP MỘT SỐ NHÓM CÂU HỎI VẬN DỤNG CAO MÔN TOÁN
1 1 1 n2 1 1 1
Tổng quát. 2 ... n 1 0 1 ... n
1
C n 1 Cn 1 C n 1 2 n 1 C n C n Cn
1 n
Ví dụ 32: Chứng minh rằng 1 C 3n C 6n ... 2 n 2 cos
3 3
Lời giải
2 2
Ta có 2 n C 0n C 1n C 2n ... C nn 1 . Xét số phức cos i sin ta có
3 3
3
2 2
cos i sin 1 1 1 0
3 2
3 3
Mặt khác
1 C 0n C 1n 2 C 2n ... n C nn C 0n C 1n 2 C 2n C 3n C n4 2 C 5n 2
n
1
2 n
C 0n 2 C 1n 4 C n2 ... 2n C nn C 0n 2 C 1n C n2 C n3 2 C n4 ... 3
Cộng 2 vế của 1 , 2 , 3 ta có
2 n 1 1 2 3 C 0n C n3 C 6n ... 1 2 C 1n C n2 C n3 ...
n n
3 C 0n C 3n C 6n ...
Mà 1 cos i sin ; 1 2 cos i sin nên ta cî điều phải chứng minh!
3 3 3 3
Ví dụ 33: Với số tự nhiên n 1 . Chứng minh rằng
n2
C 0n cos C 1n cos 2 C 2n cos 3 ... C nn cos n 1 2 n cos n cos
2 2
Lời giải
n
Xét khai triển x 1 C 0n xC 1n x 2 C 2n ... x n C nn x x 1 x k 1C kn
n n
k 0
2 2 2 2 2 2
Theo công thức Moive ta có
n
n n
cos i sin cos i sin cos i sin cos i sin
2 2 2 2
n2 n2
cos i sin
2 2
n2 n2
Do đî 1 cos i sin 2 n cos n cos 2
n
i.2 n cos n sin
2 2 2 2
Từ 1 , 2 ta cî điều phải chứng minh!
Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton Chinh phục olympic toán | 45
NHỊ THỨC NEWTON VẬN DỤNG CAO
Lời giải
Xét hàm số y 1 cos x 1 sin x thì:
n n
Do đî A y' 1 cos x 1 sin x
n n
n 1 cos x n 1
. sin x n 1 sin x
n 1
cos x
n cos x 1 sin x
n 1
sin x 1 cos x
n-1
Ví dụ 35: Với số tự nhiên m nguyên dương. Chứng minh rằng
1 Cm 1
m
1 1 1
C01991 1
C1991 2
C 1991 ... 1991 m
1991 1991 1991 1991 m 1991
Lời giải
Với n 1, 2,..., ta đặt S n 1 C m
n m trong đî tổng được lấy từ m 0 cho đến hết
m
m
n
những số hạng khác 0. Ta có C km C m
n 1m 1 S n
1
k m
Ta có
n-2
S n 1 S k , suy ra S n 1 S n S n 1 1
k 0
S 0 S 1 1 , từ đî S 2 0, S 3 1, S 4 1, S 5 0, S 6 1, S 7 1
n
Từ 1 ta có S m S n nếu m n mod 6 . Do n m C n m 1 nên ta được:
C nn m C m m 1
n m
1 1 1 995
m
1 1
1991. C 1991
0
C 1991
1
C 1991 ...
2 m
C 1991 m ... C 996 1
1991 1991 1991 1991 m 996
Suy ra điều phải chứng minh.
46 | Chinh phục olympic toán Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton
TUYỂN TẬP MỘT SỐ NHÓM CÂU HỎI VẬN DỤNG CAO MÔN TOÁN
LỜI KẾT
Vậy là ta đã đi tới những trang cuối cùng của sản phẩm lần này, tuy không phải quá hay
nhưng chắc hẳn đã giòp các bạn nắm vững được kiến thức cơ bản của bài tập nâng cao
chương này. Do thời gian khïng cho phép nên chưa thể đưa thêm được nhiều bài toán hay
và khî vào được, nên mình sẽ gửi kèm link một số tài liệu tham khảo dưới đây. Một lần
nữa cảm ơn những người đã cî đîng gîp cho bài viết này, chúc các bạn có một kì ôn thi
thành công!
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Chuyên đề tổ hợp bồi dưỡng học sinh giỏi – Lê Hoành Phò
[2] Chuyên đề nhị thức Newton – Vted.vn
[3] Chuyên đề bồi dường học sinh giỏi tổ hợp và nhị thức Newton
[4] Tuyển tập các chuyên đề tổ hơp - MathScope
[5] Tổ hợp và quy nạp – Hà Huy Khoái
[6] Một số chuyên đề tổ hợp dành cho học sinh năng khiếu
[7] Đẳng thức tổ hợp – VMF
[8] Nhị thức Newton và công thức tổ hợp – Nhiều tác giả
Điều ta biết là giọt nước, điều ta chưa biết là đại dương - Newton Chinh phục olympic toán | 47