OOIE - Lekcija 1 - Voved PDF

Основи на обновливи извори
р
на енергија (ОИЕ)
(Лекција #1)
(Лекција #1
(Лекција #1)
Проф. Д‐
Проф. Д
р ф Д‐рр Влатко Чингоски
Електротехнички факултет – Радовиш
Електротехнички факултет –
Универзитет „Гоце Делчев“ – Штип
Универзитет „Гоце Делчев
Историски развој на енергетската технологија Лекција бр.1
 Енергијата и технологиите на нејзиното искористување и
видоизменување како средство за реализација на најразличните потреби
на човекот, биле отсекогаш интелектуален предизвик и стимул за развој
на човековото општество.
општество.
 Човекот отсекогаш имал потреба од се повеќе и повеќе енергија за да
заврши дел од потребните работи или да си помогне при нивното
завршување..
завршување
 При тоа човекот за реализација на тие активности користел секаква
дополнителна енергија (освен енергијата на сопственото тело) до која
можел дда д
дојде:
дојде
јд :
 користење на заедничка сила и енергија на повеќе луѓе,
луѓе,
 користење на животинска сила (магаре, коњ, говедо, слон и слсл..)
 користење
р на енергијата
р ј на сонцето,
ц , ветерот,
р , водата
д и сл.
сл.
 користење на други примитивни алатки и машини како лост,
макара, винт и чивија
чивија,, а подоцна и тркало
тркало..
 Начинот и квалитетот на користењето на енергијата се од клучно
значење за развојот на современето човечко општество
општество..
Проф. Д‐‐р Влатко Чингоски
Проф. Д УГД / Електротехнички факултет 2
Лекција бр.1
Некои примитивни алатки
Принцип на
парна машина
на Херон
Движење
на водата
Д
Движење
на водата
Првично користење на термичка енергија Лекција бр.1
Папин, 1690
,
Њукомен 1712
Њукомен, 1712
Ват, 1764
Ват, 1764
Проф. Д‐‐р Влатко Чингоски УГД / Електротехнички факултет 4

Проф. Д
Први електрични генератори
Фарадеев диск генератор (DC), 1831
Фарадеев диск генератор (
р д д р р (DC), 1831
),
Тесла AC
Тесла AC генератор
генератор, 18
, 1895
95 Едисон DC
Едисон DC генератор
генератор, 1881
, 1881
Глобални енергетски потреби
 Општ заклучок е дека енергетските потреби во светот постојано растат.
растат.
 Со оглед дека и бројот на население е во постојан пораст, произлегува
вториот заклучок е дека потребата од енергија е и во иднина ќе биде се
поголема и поголема што претставува
р у еден
д од д глобалните економски
проблеми и предизвици – оддржлив енергетски развој развој..
 Имајќи предвид дека необновливите или т.н. фосилни енергенси
(јаглен нафта,
(јаглен, нафта природен гас) се ограничени
ограничени,, можни се две сценарија за
решавање на енергетскиот проблем на глобално ниво ниво::
 зголемување на енергетската ефикасност и рационално
користење на енергенсите
енергенсите,, и/или
 зголемување на новото на искористување на т.н. обновливи
енергетски извори (сонце, ветар, вода, плима
плима‐‐осека, геотремална
енергија биомаса како и јадрената енергија)
енергија, енергија)..
 Развиените земји и земјите богати со енергенси годишно трошат помеѓу
5 ‐ 10
10%
% од БДП, додека енергетски сиромашните земји (Македонија) како
и земјите во развој
развој,, трошат повеќе од 50
50% % од БДП за задоволување на
енергетските потреби на своето население
население..
Проценка на енергетските потреби
 Едноставен модел за проценката на енергетските потреби,
потреби, за
комерцијална и некомерцијална (домашна) потрошувачка е следниот:
следниот:
R  EN
каде, E просечната потрошувачка на енергија по жител за една година,
година,
додека N е вкупниот број на жители во државата
државата..
 Големината E е променлива од држава до држава, држава на пример,
пример во
Северна Америка е околу 9 [kW], во Европа околу 4 [kW], додека во
делови од светот (Африка и Азија) таа е многу ниска, околу 0,1 [kW].
[kW].
Светскиот просек изнесува околу 2 [kW] по жител
жител..
 Многу е интересен и фактот што стандардот на живеење исто така
директно зависи од нивото на потрошувачка на ЕЕ:
ЕЕ:
S  f E
 каде f е нелинерен коефициент кој зависи од повеќа фактори и не
секогаш порастот на специфичната потрошувачка Е резултира со зголемен
стандард S – некогаш е дури и обратно.
обратно.
Проценка на енергетските потреби
 Ако се замени изразот за енергија (E = S/f) во изразот за глобални
б (R = EN) и истиот се диференцира,
потреби диференцира
ф , се добива:
добива
б :
R S N f
  
R S N f
и ако се има во предвид дека порастот на глобналното население
изнесува 2 - 3% и при константна промена на факторот f, за постигнување
на посакуваниот пораст на стандардот од 2 - 5% годишно
годишно,, потребно е
зголемување на потрошувачката на ЕЕ (а со тоа и производството) за
околу 4 - 8% на годишно, што е апсолутно неодржлива категорија!
 Емпириски се докажува дека 2 [kW] по жител е сосема доволна
количина на енергија која овозможува лагоден и современ живот!
 Промотерите на обновливи извори на енергија, прават согледувања
според кои, ако се земе дека просечно годишно густината на
обновливите извори (сонце, ветар, геотермална енергија итн. итн.)
изнесува околу 500 [W/m2], и доколу само 4% од истата се користи, тогаш
на секој човек му се потреби во просек само 100 м2 за задоволување на
енергетските потреби од обновливи енергетски извори
извори..
Енергетски извори –– видови и поделба
Енергетски извори
 Во природата постојат пет примарни енергетски извори
извори::
 Сонце
Сонце,,
 Гравитациона сила помеѓу Земјата, Месечината и Сонцето,
Сонцето,
 Геотермална
р енергија
р ј ((топлина содржанар во внатрешноста
р на
Земјата, како резултат на хемиски реакции, и радиоактивно
распаѓање на елементите во неа)
неа),,
 Енергија на контролирани нуклеарни реакции (фисија и фузија), и
 Енергија на хемиските реакции на минералните суровини (јаглен,
природен гас, нафта)
нафта)..
 Најопшта поделба на примарните енергетски извори е:
 Обновливи енергетски извори – потокот на енергија независи од
било каква човечка активност,
активност, заради што тие постојано или
повремено
о ре е о се наоѓаат
аоѓаа во о нашето
а е о опкружување.
о р
опкружување
а е. Уште
У е се нарекуваат
аре аа
зелена енергија или оддржлива енергија.
енергија.
 Необновливи енеретски извори – нивната енергија е содржана во
природните резерви на фосилните
ф горива и нуклеарните горива.
горива.
Уште се нарекува и кафева енергија
енергија..
Особини на обновливите извори на енергија
 При планирањето и изведба на определен енергетски извор, потребно
е да се земат во предвид повеќе фактори, како на пример:
пример:
 инсталиран капацитет на изворот,
изворот,
 расположивоста на природниот енергенс во функција од времето,
времето,
 сигурноста во снабдувањето со енергенсот и доверливост на
производството од него,
него,
 потребите
р за напојување
ју на потрошувачите
р у најчесто
ј изразена
р
преку т.н. товарни дијаграми или дијаграми на оптоварување на
дневно, неделно, месечно, годишно ниво итн.
итн.
 Квалитетот
К на енергијата
ј најчесто
ј се определува според тоа колкав
дел од истата може да се искористи за извршување на механичка
работа (претворање во механичка енергија):
енергија):
 Електрична
Е ј речиси 95
енергија 95%% се претвора во механичка,
 Термичката енергија (од термоелектана на пр. пр.) максимално
може да се претвори во механичка до 35
35%
%.
 Кајј обновливите извори
р на енергија
р ј ((ОИЕ),
), природата
р р д на
примарниот извор на енергија може да биде
биде::
 механичка (вода, ветер, морски бранови, плима ‐ осека),
најчесто
најчесто пробразена во електрична
електрична.. Притоа,
Притоа квалитет на
преобразба (претворање) на енергијата на ветерот достигнува
до 35
35%
%, хидроенергијата 70 ÷ 90 %, и енергијата на брановите и
плима‐осека до 75
на плима‐ 75%%.
 топлинска (биогориво, сончево зрачење).
зрачење). Квалитет на
топлинска енергија
р ј претворен
р р во механичка,, е ограничен
р со
Вториот закон на термодинамика и кај современи парни
турбини достигнува до 35 %, и
 квантна енергија чии носители се фотони фотони.. Фотон е
елементарна, неделива честичка, носител на најмал квантум
(количина) светлина, односно енергија, нема маса ниту
електричен полнеж
полнеж..
 При
р интеракција
р ц ј на ф
фотони со материјата
р ј се случуваат
у у два
д
основни процеси на трансформација на сончевата енергија
енергија::
 фотосинтеза – хемиски процес кој се одвива во растенијата во
присуство на сончева енергија (светлина), вода и јагленороден
диоксид.. Притоа, енергија на сонцето се преобразува во
диоксид
хемиска,, содржана
др во хемиски врски
р на молекули
у одд шеќери,
р ,ие
од витално значење за сите живи суштества, и
 фотоволтаичен ефект – квантно
квантно‐‐механички процес при кој
енергија на сончево зрачење директно се преобразува во
електрична при што квалитетот на претворање може да
достигне до 15
15%%.
 Еден од основните параметри кој се користи при анализа, планирање и
проектирање на нови енергетски извори е густината на моќност ќ –
просечна вредност на енергетска моќност на единица површина.
површина.
 ОИЕ се карактеризираат со релативно мала густина на моќност.
моќност. Таа се
движи околу 1 [kW/m2] за сончево зрачење при ведар сончев ден, или пак
кај ветар со брзина од околу 10 [m/s]
[m/s]..
 За разлика од ОИЕ, енергетските извори кои се базирани на хемиски и
нуклеарни (јадрени) реакции
реакции,, се карактеризиираат со голема густина на
моќност.. Кај термоелектаните кои работат на јаглен, нафта или природен
моќност
гас густината на моќност во котелот изнесува преку 100 [kW/m2], додека
гас,
во изменувачите на нуклеарните реактори дури до неколку [MW/m2].
 класичните извори на енергија (необновлива) се градат далеку од
потрошувачите и за големи моќности, ќ произведениот kWh е
поефтин и имаат големи трошоци за пренос и дистрибуција,
дистрибуција, додека
 обновливите извори на енергија (ОИЕ) се градат блиску до
потрошувачите и за помали моќности,ќ имаат поскап произведен
kWh и имаат мали трошоци за пренос и дистрибуција.
дистрибуција.
Усогласувања кај ОИЕ
 Обновливата енергија (сонце, ветар, вода), во текот на времето е
променлива и минлива
минлива.. Доколку во моментот во кој таа енергија е
расположива не се искористи, обновливата енергија неповратно се губи
губи!!
 Заради тоа,
тоа потребно е соодветно усогласување на обновливата
енергија!
 Усогласувањето на обновливата енергија се постигнува со:
со:
 Неискористување на обновливата енергија ‐ едноставен и ефтин
начин со кој може да се усогласат инсталирана моќност на ОИЕ и
расположливата обновлива енергија.
р енергија
р ј .
Пример 1: Кај мали проточни хидроцентрали кај кои притисок на турбината е
константен, вишокот вода (енергија) истекува неискористен,
Пример 2: Кај ветерни турбини кога брзина на ветерот (енергија) надмине
одредена критична вредност, па постои опасност од механичко оштетување на
истите, со соодветно наклонување на перките на турбина, делумно или исцело
енергијата на ветерот останува неискористена
неискористена;;
вишок
на вода
Неискористување на водена енергија Складирање на водена енергија
 Складирање ‐ голем дел од обновливата енергија може да се зафати, и
подоцна да се искористи за производство електрична енергија.
енергија.
 Ако инсталираната моќност на ОИЕ е мала
мала,, поради скапата изведба
на складиштето,
д , овојј начин на уусогласување
у ретко се применува
р применува.
р у .
Дополнително ограничување на ова усогласување е тоа што уредите и
методите за контрола и регулација на произведена енергија
вообичаено се произведуваат за поголема инсталирана моќност и
непотребно ја зголемуваат инвестицијата за мали ОИЕОИЕ..
Пример: При инсталирана моќност > 10
Пример: 10[MW]
[MW] изградба на складиште
((акумулација
у у ц ј со брана)
р ) е оправдано
оправдано,
р д , но при
р мали инсталирани
р моќности од
д 10 ‐
100 kW (мала хидроцентрала), изградба на акумулација за вода со брана не е,
бидејќи уредот за контрола и регулација е гломазен и скап.
скап.
 Обновлива енергија може да се складира и откако се преобрази во
друг облик
облик..
Пример: Енергијата на водата или на сончевото зрачење преобразена во
Пример:
електрична, може да се складира на два начина
начина:: 1) во акумулатор,
акумулатор, преобразена
во хемиска
хемиска,, 2) со електролиза на вода
вода,, електрохемиски процес чии продукти,
гасови кислород и водород, се складираат во боци
боци..
 Преку процес на усогласување на оптоварувањето ‐ зависно од
количина на произведена електрична енергија, со повратна
контролна врска се вклучуваат / исклучуваат потрошувачите
потрошувачите..
 На овој начин може да се искористи најголем дел од
расположливата обновлива енергија.
енергија. Овој начин на
усогласување често се применува во системи неврзани на
мрежа (автономни)
(автономни),, каде што потрошувачи со еднаква важност
може да се групираат во приоритетни групи. групи. Вклучена /
исклучена состојба на групата зависи од количината на
произведената електрична енергија и од приоритет на
потрошувачите .
Некои специфични податоци
Некои специфични податоци

OOIE - Lekcija 1 - Voved PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

OOIE - Lekcija 1 - Voved PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Основи на обновливи извори

Проф. Д‐‐р Влатко Чингоски УГД / Електротехнички факултет 4

You might also like