СОЗДАВАЊЕ ЕЛЕКТРИЧНА ЕНЕРГИЈА

ОД ВОДА ШТО СЕ ДВИЖИ

Изработил :
Матеј Димовски
 ШТО Е ЕНЕРГИЈА ?
 ЕНЕРГИЈА е способност на телото да врши
работа
 Енергијата овозможува да се движат
автомобилите и автобусите по патиштата,
но и авионите да летаат
 Енергијата ни помага да ја слушаме омилената
музика на радио, со енергијата ги загреваме и
осветлуваме нашите домови

 Енергијата им е потребна на нашите тела и заедно со

растенијата, таа ни овозможува да растеме и да се
движиме
 Енергијата како и силата не ја гледаме, но ја препознаваме на „ дело “

ЕНЕРГИЈАТА се означува со симболот Е, а мерна единица за енергија е Ј ( џул )

во чест на Џејмс Џул кој направил важни откритија во врска со енергијата
ГРАВИТАЦИСКА
НУКЛЕАРНА ЕНЕРГИЈА ЕНЕРГИЈА
ХЕМИСКА ЕНЕРГИЈА

Енергијата има повеќе различни форми, се

содржи во различни предмети и истата може
да се измери

ЕК
ЕНЕРГИЈА НА
ЕЛАСТИЧНА ПРУЖИНА
𝐸𝑃

КИНЕТИЧКА ЕНЕРГИЈА
ЕЛАСТИЧНА ЕНЕРГИЈА

ГРАВИТАЦИСКА
ПОТЕНЦИЈАЛНА ЕНЕРГИЈА
 ВИДОВИ НА ЕНЕРГИЈА
• ХЕМИСКА ЕНЕРГИЈА - енергија на нафтата
• ГРАВИТАЦИСКА ЕНЕРГИЈА - енергија на телата кои слободно паѓаат кон Земјата

• НУКЛЕАРНА ЕНЕРГИЈА - енергија која се користи за добивање нуклеарно

𝐸𝑃 оружје или
електрична струја
• ЕЛАСТИЧНА ЕНЕРГИЈА - енергија со која располага истегната пружина
• КИНЕТИЧКА ЕНЕРГИЈА - енергија на тело во движење

𝑚 ⋅ 𝑣2 Е
- кинетичка
К енергија ( Ј )
ЕК = m - маса ( kg )
2 v - брзина ( 𝑚/𝑠) 2

• ГРАВИТАЦИСКА ПОТЕНЦИЈАЛНА ЕНЕРГИЈА - енергија која е во непосредна врска со

заемодејствата на телата кои се наоѓаат на земјата или во нејзина Е
близина иК
Земјината тежа
𝐸
- потенцијална
𝑃 енергија ( Ј )
𝐸 𝑃 =𝑚⋅ 𝑔 ⋅h g - Земјино забрзување ( 𝑔=9,81) 𝑚/ 𝑠2
h - висина ( m )

• ЕНЕРГИЈА НА ЕЛАСТИЧНА ПРУЖИНА - енергија на еластична пружина кога таа се наоѓа во посебна положба
( збиена или издолжена )
Пример : Колкава маса има ракета што Пример : Колкава маса има тело кое се наога
се движи со брзина од 300 и има на висина од 15 m и има потенцијална
кинетичка енергија од 4,5 МJ . енергија од 600 Ј .

Реш : Реш :

m=?
m=?
ЗАКОН ЗА ЗАЧУВУВАЊЕ НА ЕНЕРГИЈАТА :
Енергијата може само да преминува од еден вид во друг
вид енергија, да преминува од едно тело на друго тело,
но во затворен систем не може ниту да се добие ниту
да се изгуби

Добар пример за менување на енергијата од

кинетичка енергија во потенцијална енергија и
обратно е лудата железница :
 кога количката се движи по шините на лудата
железница таа ја користи кинетичката енергија
која се создава со самото движење
 кога количката ќе стигне до највисокиот врв
на железницата, таа успорува и веќе има
складирано потенцијална енергија
 кога количката почнува да се спушта надолу по
железницата, таа забрзано се движи и повторно
ја користи кинетичката енергијa
 ИЗВОРИ НА ЕНЕРГИЈА

вода

сонце биомаса

ветер

јаглен

плин нафта
Изворите на енергија се поделени во две групи :

 обновливи извори
( извори на енергија кои може да се користат одново и одново )

 необновливи извори
( извори на енергија кои се искористуваат и не можат да се
обноват во краток временски период )
 ОБНОВЛИВИ ИЗВОРИ НА ЕНЕРГИЈА
сонце
вода
ветер
биомаса
геотермални извори

НЕОБНОВЛИВИ ИЗВОРИ НА ЕНЕРГИЈА

јаглен
нафта
плин
ураниум
 https://images.app.goo.gl/h93YUXbdSNuKQY8A6
ХИДРОЦЕНТРАЛИТЕ се составени од :
 БРАНА - градежен објект во кој е акумулирана ДАЛНОВОД
голема количина вода која поседува потенцијална ЕЛЕКТРИЧНА
СТРУЈА
енергија ( служи за зафат на вода и го прави
потребниот пад ) СПРОВОДНИЦИ
БРАНА
 ЦЕВКОВОД - ја пренесува водата од браната
до турбината каде потенцијалната енергија ТРАНСФОРМАТОР
ЦЕВКОВОД
на водата се претвора во кинетичка енергија со
цел да се ротира турбината ГЕНЕРАТОР

 ТУРБИНА - ротациона погонска машина која со ТУРБИНА

помош на водата кинетичката енергија ја

претвора во механичка работа
 ГЕНЕРАТОР - ротациска електрична машина која
механичката енергија ја претвора во електрична
енергија
 ТРАНСФОРМАТОР - уред за снабдување со
електрична енергија од електроцентралите преку
преносната мрежа ( далноводи и спроводници )
до крајните потрошувачи
 ВИДОВИ ХИДРОЦЕНТРАЛИ
ХИДРОЦЕНТРАЛИТЕ се делат на : ПРОТОЧНИ ( речни ) хидроцентрали
АКУМУЛАЦИОНИ ( езерски ) хидроцентрали

ПРОТОЧНИ ( РЕЧНИ ) ХИДРОЦЕНТРАЛИ :

 се градат во местата каде што има доволно
вода во однос на квантитет и надморски
височини
 силата на хидроелектраните е
пропорционална со количината на вода
и висинската разлика и затоа се
избираат планински реки со помал проток,
но голем пад ( брзина на водата )
АКУМУЛАЦИОНИ ( ЕЗЕРСКИ ) ХИДРОЦЕНТРАЛИ :
 се прават на река со запирање на протокот (брани) ,
што доведува до создавање на големото вештачко
езеро кое содржи големи количини на вода како
резервоарна енергија, но тоа може да се користи
и за други намени ( наводнување,
риболов, итн. )
 овој вид хидроцентрали обично има големи
годишни варијации на количината на вода која далновод
од браната тече низ тунели кои можат да езерска брана турбина генератор трансформатор корисник
бидат оддалечени многу километри до местото каде вода

што се наоѓа централата со турбини и

генератори
ГОЛЕМИ ХИДРОЕЛЕКТРАНИ ВО Р. МАКЕДОНИЈА

ГОЛЕМИ ХИДРОЕЛЕКТРАНИ

ХЕ РАВЕН ХЕ МАТКА
ХЕ СВЕТА ПЕОТКА
ХЕ КОЗЈАК
ХЕ ВРУТОК

ХЕ ВРБЕН

ХЕ ШПИЛЈЕ

ХЕ ГЛОБОЧИЦА
 МАЛИ ХИДРОЕЛЕКТРАНИ ВО Р. МАКЕДОНИЈА
Во Р. Македонија во погон се и мали хидроелектрани ( до 10 MW ) и тоа :

 ХЕ Калиманци ( Кочани )
 ХЕ Пена ( Тетово )
 ХЕ Сапунчица ( Битола ) ХЕ ПОПОВА ШАПКА
ХЕ ПЕНА ХЕ КАЛИМАНЦИ
 ХЕ Песочани ( Охрид )
ХЕ ЗРНОВЦИ
 ХЕ Зрновци ( Кочани )
 ХЕ Дошница ( Демир Капија ) МАЛИ ХИДРОЕЛЕКТРАНИ

ХЕ ДОШНИЦА
 ХЕ Попова Шапка ( Тетово )
ХЕ ПЕСОЧАНИ ХЕ ТУРИЈА
 ХЕ Турија ( Струмица )
и други
ХЕ САПУНЧИЦА