Prvi srpski ustanak bio je u Banatu, a ne u Šumadiji

Autor : eVršac feb 16, 2015

Nikada nama u Banatu i Vršcu neće biti jasno zašto zvanična Srbija neće da prizna istorijsku činjenicu da
se Prvi srpski ustanak protiv Turaka desio 1594. godine na našim prostorima, pod vođstvom Vladike
Teodora (kasnije Sveti Teodor Vršački), a ne 1804. u Orašcu.

Ne sporimo mi ni velikog vožda Karađorđa, niti ustanike, niti činjenicu da je iskra, zapaljena u Šumadiji,
potpalila plamen slobodarskih težnji u svim srpskim zemljama. Ali, zašto istorija Srbije ne priznaje istoriju
Srba u Banatu? Zašto ne priznaje veličinu banatskih junaka, vladike Teodora Nestorovića i branitelja
Vršca Janka Lugošana Halabure?

Vršački Vladika Teodor Nestorović, pod barjakom sa izvezenim likom Svetoga Save, poveo je 1594.
godine banatske Srbe u prvi veliki srpski ustanak protiv Turaka. Prema poznatim istorijskim podacima
Vršac je bio centar pobunjenika, a Vladika moralni i duhovni pastir svoga naroda.

Ustanak Srba u Banatu bio je masovan. Četiri puta su ustanici u velikim bitkama pobeđivali Turke. Sva
veća mesta u Banatu, sem Temišvara, nalazila su se u rukama ustanika. Kako je ta buna izgledala govore
stihovi jedne od narodnih pesama iz tog vremena:

“Sva se butum zemlja pobunila,

Šest stotina podiglo se sela,
Svak' na cara pušku podigao!"
Banatski ustanak silno je odjeknuo i među Turcima i u hrišćanskom svetu. Na dvoru austrijskog cara
Rudolfa Drugog govorilo se o pobedama banatskih Srba, a nemački, francuski i italijanski hroničari pisali
su o pokretu Srba u Banatu. Ustanak se suštinski oslanjao na Erdelj, čiji je zapovednik podsticao bunu.

Reakcija Osmanlija na ustanak u Banatu bila je surova

Turski vojskovođa Sinan Paša zatražio je da se iz Damaska donese zeleni Muhamedov barjak kako bi ga
suprotstavio srpskom svetitelju. A da bi potpuno uništio srpski nacionalni i verski zanos, doneo je iz
manastira Mileševe mošti Svetog Save i spalio ih u Beogradu.

U odlučujućoj bici kod Bečkereka, jula 1594. godine, borilo se 4.300 ustanika protiv 36.000 Turaka.
Hroničari su zabeležili da su Srbe, pored ratne sreće, napustili i saveznici iz Erdelja. Sve što je tokom
proleća osvojeno, do jeseni je izgubljeno, a narod se opet našao u zbegovima.

Jedna četa ustanika, pod vođstvom Janka Lugošana Halabure, opsedala je Vršačku kulu u kojoj se
nalazila turska posada. Arslan beg, zapovednik tvrđave, izazvao je Halaburu na dvoboj. U tom dvoboju
Janko mu je odrubio glavu. Dvojica megdandžija su u ličnom obračunu spasli puno života svojih vojnika,
što njihove istorijske uloge čini još značajnijim.

Jankova pobeda nije mnogo promenila situaciju, jer je uskoro pod Vršac stigao Hasan paša. Branioci
Vršca su se povuku i ponovo prepustili tvrđavu Turcima, a Janko Halabura je nekoliko dana kasnije
pogine u bitci kod sela Parta.
Turci nisu želeli da vladaju pustom, a plodnom zemljom pa su objavili pomilovanje za one koji se vrate i
pokorno žive. I Vladika se, zbog naroda, vratio u Vršac, ali je po nalogu temišvarskog beglerbega uhvaćen
i kažnjen jednom od najstrašnijih smrti, dranjem kože “na meh”.

Vladika Teodor Nestorović i Janko Halabura Vršcu nisu zaboravljeni

Godine 1994. na inicijativu tada episkopa Banatskog, kasnije episkopa Žičkog Hrizostoma, kalendaru
Srpske pravoslavne crkve prinet je sSveštenomučenik Teodor Vršački. Tim činom je obnovljeno istorijsko
pamćenje, a Vršac je povratio epitet važne varoši. Na predlog vladike Nikanora, centralni Gradski trg od
2009. godine nosi ime Svetog Teodora Vršačkog.

Pobeda Janka Halabure svoje mesto dobila je i u grbu Vršca. Grb grada Vršca po prvi put se u današnjem
obliku pojavio na Tržišnoj povelji koju je Vršcu 1804. godine podario austrijski car Franja Drugi za
izuzetne ratne i mirnodopske zasluge, a posle ujedinjenja dveju zasebnih vršačkih opština, srpske i
nemačke, 1795. godine. Uzor za Grb najverovatnije je bio pečatnjak nemačke opštine, odnosno Suda
tržišta Vršac iz 1777. godine koji se čuva u Gradskom muzeju.

Na Vršačkom bregu jedan potez nazvan je Turska glava. Nekada je tu postojao spomenik Janku Lugošanu
Halaburi, ali smo zbog nemara ostali bez njega. I jedna gradska ulica nosi ime Janka Halabure. Aprila
2013. godine, na platou ispod Vršačke kule, svečano je otkrivena spomen ploča Janku Lugošanu
Halaburi. Spomen ploča je postavljena zahvaljujući projektu Zavičajnog udruženja Tara,. Realizaciju ovog
projekta podržao je Sekretarijat za kulturu i informisanje Autonomne pokrajine Vojvodine, a punu
podršku dalo Društvo srpskih domaćina iz Vršca.

Banatski ustanak se odigrao tokom proleća i leta 1594. godine, u ranoj fazi Dugog turskog rata između
Habzburške monarhije i Osmanlijskog carstva, i premda je donekle ostao u memoriji srpskog naroda
nikada se prema njemu nismo odnosili kao prema ustancima koje smo nazvali Prvim i Drugim. Velika
greška
Spaljivanje moštiju Svetog Save, slika Stevana Aleksića iz 1912. godine. Foto: Wikimedia
Commons/rentastan.com

Na kraju vladavine sultana Sulejmana Veličanstvenog, vladavine koja se obično smatra zlatnim dobom
otomanske istorije, ekonomija Osmanlijskog carstva doživela je kolaps nakon uzastopnih decenija
neprekidnog ratovanja.

Intervencije koje su imale za cilj oporavak privrede samo su dodatno pogoršale stvari: državni službenici
su masovno osiromašili, plate su im postale bezvredne, korupcija i mito su harali na sve strane, inflacija
je divljala, a pobune carskih trupa su izbijale na svakom koraku imperije, čak i u prestonom Carigradu
januara 1593. godine.

Ali, još od 1560-ih godina hrišćanska je raja dopala u užasan položaj diljem carstva. Osiromašene
spahije su protivno sultanovim zakonima dodatno oporezivale potlačeno stanovništvo sopstvenim
nametima i terale ih na prekomerni rad, begovi i hrišćanske vojvode u službi sultana koristili su kuće
seljaka, njihove alate i životinje, hranile im se u domaćinstvima bez plaćanja naknade, i tako dalje.

Jedan od ključnih događaja koji se može posmatrati i kao prolog u ono što će uslediti, bilo je osmanlijsko
osvajanje Đule 1566. godine nakon čega su hrišćanske vojvode u njihovoj službi počele da gube
privilegije i da se potiskuju u donje stratume društva, u raju.
Bitka kod Siska juna 1593. godine u kojoj su združene austrijsko-hrvatske snage potukle Osmanlije. Foto:
Wikimedia Commons/Janezdrilc

Okolnosti su se po Turke pogoršale na samom početku Dugog turskog rata (1593-1606) porazom protiv
združenih austrijsko-hrvatskih snaga u Bici kod Siska jula 1593. godine te gubicima Filjakova i Nograda
tokom zime koja je usledila.

Narednog proleća počelo je da ključa. A počelo je na krajnje neobičan način: isprva, uopšte se nije
radilo ni o kakvom narodnom ustanku već o odmetanju srpskih hrišćanskim milicija koje su bile u službi
sultana, kao i pojedinih srpskih hrišćanskih spahija koje su bile nezadovoljne razvojem situacije.

Okupivši se na granici sa Transilvanijom kojom je vladao knez Žigmund Batori, inače turski vazal, primili
su u svoje redove brojne srpske hajduke koji su bili aktivni u tim krajevima, a dobili su
i pomoć Đorđa Palotića, bana lugoškog, kao i Franje Gestija, zapovednika Devanskog zamka. Njih
dvojica su bili najistaknutije erdeljske vojskovođe u tom trenutku.

Opšta karta Banatskog ustanka Srba 1594. godine. Foto: Wikimedia Commons/PANONIAN

Ono što je počelo kao "udruženi zločinački poduhvat" koncentrisan na pljačkanje trgovačkih karavana
ali i samog stanovništva (Vršac je spaljen od strane Petra Majzoša, a žitelji opelješeni), uskoro se
pretvorilo u opštenarodni ustanak. Srpski ustanak. Prvi-prvi srpski ustanak koji će postati poznat kao
Banatski ustanak (jer je bukteo na širem prostoru današnjeg Banata) predvođen vršačkim episkopom
Teodorom Nestorovićem i vojvodom Savom Temišvarcem (između ostalih), u kome je učestvovalo šest
stotina sela i koji je bio najveće samostalno dizanje srpskog roda protiv islamskog zavojevača pre 1804.
godine.

Ustanak je brzo dobio zamajac. Veliki osmanlijski rečni konvoj sa ratnim materijalom je poharan sa
sremske strane Dunava, palo je nekoliko bitnih turskih utvrđenja na levoj obali ove reke, osvojena je i
spaljena tvrđava u Novoj Moldovi, spaljena je drvena tvrđava u Pančevu.

Uprkos smrti izvesnog spahije Vukadina, jednog od više vođa ustanka, u bici nedaleko od Pančeva 26.
maja 1594. godine, ništa se bitno nije promenilo: nedugo potom poharan je današnji Zrenjanin, tada
vakuf Mehmed-paše Sokolovića, a onda i Titel. Muslimanski živalj u celoj toj oblasti je ili ubijan ili
proterivan ili primoravan da se pokrsti.
Vršačka kula nakon obnove. Tvrđava je nekada bila mnogo veća. Foto: Wikimedia
Commons/CrniBombarder!!!

Isprva, Turci su bili ubeđeni da će ustanak lako ugušiti pa su kao vojskovođe slali niže službenike, ali su
onda shvatili da je vrag odneo šalu pa su poslali veliku vojsku pod komandom Mehmed-paše,
beglerbega Anadolije, koja je konačno ugušila ustanak 10. jula 1594. godine.

Nekoliko stvari nije ušlo na ruku srpskim ustanicima: prvo, transilvanijski knez Žigmund Batori je
oklevao da im pomogne zbog jake proturske struje među svojom vlastelom koja ga je čak privremeno
naterala na abdikaciju (tek će naredne godine sazreti uslovi da raskine vazalni odnos prema
Osmanlijama), a drugo, postojala su dva odvojena i nezavisna centra ustanka, jedan u Vršcu a drugi u
Zrenjaninu. Drugim rečima, nije postojala jedinstvena komanda.

Vršačka grupa pod vođstvom episkopa Teodora slala je poklisare Batoriju i obećavala mu vernost
"spahija, kneževa i celog srpstva", čak mu nudila i srpski tron, dok je zrenjaninska grupa poslala Đorđa
Raca u Beč da traži podršku Austrije. Transilvanijska kneževina je poslala samo oficire i dala moralnu
podršku (doduše, ban Palotić je na svoju ruku pomagao u ratnom materijalu), dok su Habzburzi poslali
dva manja odreda od kojih su jedan na putu ka Banatu uništili Krimski Tatari.

Združene vlaško-transilvanijske snage u Bici kod Đurđeva 1595. godine potukle su Osmanlije koje je
predvodio lično veliki vezir Sinan-paša, koji je tom prilikom pao s mosta u reku. Foto: Wikimedia
Commons/Pannoniae historia chronologica
Sve ovo se odigravalo u širem kontekstu Dugog turskog rata koji je u svojoj drugoj godini počinjao da
prevaže na stranu Osmanlija, tako da se ne može posmatrati kao izolovani incident niti se Austrija i
Erdelj mogu kriviti zbog nedovoljne ili nikakve pomoći. Posebno je Austrija, neposredno ugrožena,
imala svojih briga (Beč je bio vrlo blizu granice sa Otomanskog carstva i tek će devedeset godina kasnije
razbijanjem opsade uspeti konačno da se oslobodi stiska).

Uglavnom, posledice ustanka su bile strašne. Čitav prostor današnjeg Banata, ne samo u našoj zemlji
već i u Rumuniji i Mađarskoj, spaljen je i opustošen, a stanovništvo pobijeno. Oni koji su preživeli
naredne godine su morali da se suoče sa poharom Krimskih Tatara. Pričalo se da čovek može tri dana da
pešači a da ne sretne živo ljudsko biće.

Episkop Teodor - kojeg Srpska pravoslavna crkva danas slavi 16. maja po starom a 29. maja po novom
kalendaru kao Svetog sveštenomučenika Teodora Vršačkog - živ je odran pa kao takav spaljen na
lomači od strane temišvarskog paše. Vojvoda Sava Temišvarac se spasao i do kraja života se u redovima
Svetog rimskog carstva borio protiv Turaka.
Grb grada Vršca. Iznad tvrđave se vidi ruka Janka Halabure sa mačem na koji je nataknuta glava turskog
age koji ga je izazvao na dvoboj tokom opsade na početku Banatskog ustanka. Foto: Wikimedia
Commons/.vrsac.com

Ruka Janka Halabure (još jednog od vođa ustanka, člana vršačke grupe) obmotana tkaninom koja drži
sablju sa nabijenom glavom turskog age nalazi se danas na vrhu grba Vršca. Taj element je aluzija na
događaj sa početka Banatskog ustanka u kome je turski aga izazvao Janka na dvoboj tokom opsade
grada, nakon čega mu je Halabura odrubio glavu i nabio je na mač. Halabura je stradao na kraju ustanka
u bici kod sela Parta.

Verovatno najdalekosežnija posledica Banatskog ustanka - sa nacionalno-psihološke strane

- jeste spaljivanje moštiju Svetog Save na Vračaru. Zašto baš Svetog Save? Zato što je lik našeg
najvažnijeg svetitelja bio na ustaničkom barjaku - de fakto zastavi slobodne srpske teritorije - koji se
vijorio celim tim prostorom.

Zbog toga je veliki vezir Kodža Sinan-paša naredio da se iz Damaska donese zelena zastava proroka
Muhameda kako bi se suprotstavila srpskom barjaku, ali i da se mošti Rastka Nemanjića donesu u
Beograd iz manastira Mileševa kako bi bile javno spaljene. Ne zna se, međutim, kada se to tačno
odigralo: možda baš tokom ustaničke 1594. godine, a možda i naredne.

Spaljivanje moštiju Svetog Save na Vračaru 1594. godine. Foto: Arhiva

Postoji još jedna zanimljiva stvar u vezi sa ovim ustankom, a to je činjenjica da se njima implicira
ogromno srpsko prisustvo na teritoriji današnjeg Banata, Srema i Bačke, pa čak i Slavonije. To je
zanimljivo zato što nas decenijama uče da smo mi na prostore severno od Save i Dunava došli tek s
Velikim seobama krajem XVII i početkom XVIII veka.

Otkud onda tamo na stotine i stotine srpskih sela sto godina ranije? Kada su Srbi tamo stigli? Nema
sumnje da se mnoštvo Srba pred Turcima iseljavalo u te krajeve, ali to ne može da objasni toliku
etničku dominaciju.

Da nisu možda Srbi tu u velikom broju živeli i u srednjem veku? Nije li Sveti Sava osnovao manastir
Bazjaš baš u Banatu, i zar nije išao kod ugarskog kralja Andrije II da traži zaštitu i privilegije srpskog
pravoslavnog naroda u Ugarskoj? Zbog čega onda sami sebi pucamo u kolena prekomerno insistirajući
na Velikim seobama i ignorišući sve ono što je bilo pre toga? Čega se plašimo? Istine?

(O. Š.)

PROZOR U PROŠLOST: Ustanak u Banatu 1594. godine

21/04/2018

Ustanak koji je 1594. godine izbio u Banatu bio je prvi ustanak srpskog naroda protiv Otomanskog
carstva, na prostoru naše države. O pobuni i stradanju banatskih Srba i njihovih vođa, u ustanku
podignutom krajem XVI veka protiv turske vlasti, srpska istoriografija počela se intenzivnije baviti tek
krajem XIX veka, kada su se počeli proučavati strani diplomatski izvori.
Sve do tada ponešto se o prvom ustanku Srba protiv Turaka naziralo samo iz fragmentalno sačuvanih
izvora i međusobno nepovezanih izveštaja na osnovu kojih, sve do danas, nije moguće u potpunosti
sagledati povod, širinu i značaj ustanka. Međutim, zbog posledica do kojih je doveo ovaj ustanak,
spaljivanje moštiju Svetog Save na Vračaru, mora da je imao, za ono vreme, veliki odjek na mnogo
širem prostoru, nego što je prostor današnjeg Banata.

I pored njegovog nespornog značaja, kao prvog ustanka srpskog naroda protiv turske vlasti, i posledica
koje je prouzrokovao, surovostima kojima su bili izloženi vođe i ustanici nakon gušenja ustanka, taj
ustanak iz 1594. godine ni danas nije zauzeo značajnije mesto u srpskoj istoriografiji. Današnja
saznanja o njemu skoro da se u potpunosti baziraju na izučavanju prvih pisaca o tom ustanku, Jovana
Tomića i Alekse Ivića. Ne spominje se u školskim udžbenicima, o njemu se malo zna i piše.

Akademik Sima Ćirković

Ipak, 1994. godine, na 400. godišnjicu ustanka, na inicijativu i u organizaciji Istorijskog arhiva
Zrenjanin, održan je naučni skup u Baroknoj sali Grada Zrenjanina, kako bi se sagledao značaj i opseg
prvog ustanka Srba protiv Otomanske imperije. Svoj doprinos rasvetljavanju i značaju ustanka dali su
svojim radovima akademik Sima Ćirković, prof. dr. Ljubivoje Cerović, Dušan Belča, Milan Đukanov,
direktor Istorijskog arhiva i organizator ovog velikog i značajnog skupa, i drugi učesnici.

Zahvaljujući tim radovima, u mogućnosti smo da saznamo više o uzrocima izbijanja, toku ustanka,
ustanicima i njihovim vođama, mestima gde su se odigrale glavne bitke, njegovim posledicama i
značaju.

Da bismo sagledali zašto je baš u Banatu, krajem XVI veka, došlo do previranja i sukoba sa turskom
carevinom, neophodno je sagledati geografski prostor tadašnjeg Banata i osobenost položaja
banatskih Srba u tom periodu.

Padom Bečkereka i Temišvara 1551. i 1552. veći deo Banata potpao je pod vlast Otomanskog carstva i
u njemu je uvedena turska organizacija vlasti. Međutim, teritorija Banata, prirodno, bila je odvojena
od Turskog carstva tokovima Dunava i Tise. S druge strane, teritorija Banata bila je zaokružena
Erdeljskom kneževinom, koja je bila u vazalnom odnosu prema Turcima. Želja svih erdeljskih knezova
bila je da se oslobode vazalstva, ali da ne dođu u direktan sukob sa turskom vojskom. Zbog toga su se
služili lukavstvom, lažnim savezima i Srbima, za koje su znali da po svaku cenu žele da proteraju Turke
sa prostora na kome su živeli.

Još jedna značajna sila imala je velikog uticaja na Srbe u Banatu, to je bilo Austrijsko carstvo, čije su
nesigurne granice i težnje Turaka da osvoje i ovu veliku carevinu, bile snažne i stalne. Zbog toga je ova
moćna carevima morala imati sigurnog i čvrstog saveznika na svojim granicama, a to su mogli biti
samo banatski Srbi.

U tim komplikovanim međudržavnim odnosima i teritorijalnim okolnostima nalaze se uzroci, tokovi,

stradanja i posledice ustanka banatskih Srba 1594. godine.

Veliki
Bečkerek

Neposredan povod za politička i vojna previranja na Balkanu bio je rat koji je Turska objavila Austriji
1593. godine. Pošto je ostala bez saveznika na Zapadu, koji nije bio spreman da se odupre Turskoj,
Austrija je zatražila pomoć od vojvoda Vlaške i Moldavije, a posebno od Srba, jer su svi oni težili
oslobađanju od turske vlasti. To je bio prvi korak ka stvaranju opšteg hrišćanskog saveza protiv Turaka.
Na čelo saveza stao je sam papa, Kliment VIII, koji je preko svojih emisara želeo da u savez uvuče Rusiju i
Poljsku, ali u tome nije uspeo.

Srbi u Banatu, međutim, ili nisu imali strpljenja ili su imali loša iskustva sa dugotrajnim čekanjem, pa su
odmah nakon objave rata između Turske i Austrije 1593, počeli da formiraju, najpre manje hajdučke
čete, a zatim su već sledeće godine, 1594, uspeli da ih ujedine u veće odrede.
Za svoje namere Srbi u Banatu su imali podršku od vlaških i moldavskih vojvoda, koji su sa simpatijama
gledali na pripremanje Srba za borbu protiv Turaka, jer su i sami bili u vazalnom odnosu prema turskom
carstvu. Oni su ih hrabrili i pomagali.

U početku, srpske čete su se zadovoljavale napadom na turske karavane, ali kako se broj boraca
povećavao, preduzimani su i veći poduhvati, napadane su turske tvrđave i utvrđena mesta.

Kako bi obezbedili uspešan nastavak ustanka, Srbi su pokušali da pridobiju erdeljskog vojvodu Žigmunda
Batorija, ali je on za ulazak u rat sa Turcima želeo potvrdu erdeljskog sabora, koji je održan maja meseca
1594. godine. Na njemu je doneta odluka da se ne ulazi u rat. Izaslanike srpskih ustanika na erdeljskom
saboru predvodio je episkop vršački Teodor. Međutim, dvolični erdeljski vojvoda Batori, s jedne strane je
podržavao ustanike, hrabrio ih, a s druge strane izveštavao Sinan – pašu, koji je predvodio tursku vojsku
u pohod protiv Ugraske, o akcijama ustanika, njihovom broju i vođama.

Vršac

Sedište ustanika bilo je u Vršcu, gde je stolovao i vođa ustanka episkop Teodor. Oko njega su se okupljali
ustanici i njihove vođe, a on im je davao blagoslov, savete i barjake sa likom Svetog Save, koji su kao
simbol vere i slobode nosili s ponosom u svim bitkama.

Iako su ostali usamljeni u svojim akcijama protiv Turaka, broj ustanika se neprestano povećavao, prema
pisanim svedočanstvima, dostigao je broj od nekoliko hiljada, a njihovi uspesi bili su sve veći.

U maju 1594. godine, ustanici osvajaju mesta Vilagošvar i Jenopolje (danas u Rumuniji), a već početkom
juna i Bečkerek (Zrenjanin). Iz oslobođenog Bečkereka jedna četa ustanika krenula je prema Bečeju
(Novom Bečeju), a druga prema Titelu. Oba ova grada pala su u ruke ustanika, a ondašnji izveštaji koje su
uhode slale Turcima, svedoče da se ustanak proširio od Budima do Beograda.

Uspesi banatskih ustanika počeli su zadavati brige porti u Carigradu, koja je, nezadovoljna delovanjem
Hasan –paše u Temišvaru, odlučila da ga povuče i postavi Sofi Sinan – pašu za novog beglerbega. On je
uspeo da okupi oko 11.000 vojnika, i da krene u susret banatskim ustanicima, ne bi li ih zaustavio.

Uskoro, polovinom juna 1594. godine, došlo je do prvog velikog sukoba između banatskih ustanika i
turske vojske. U tom sukobu turska vojska je pretrpela strahovit poraz. Od 11.000 turskih vojnika, spaslo
se samo oko hiljadu, a među poginulima je bio i sin Sofi Sinan – paše.

Posle pregrupisavanja i popunjavanja turske vojske, dolazi do novog sukoba banatskih ustanika i Turaka.
I u ovom sukobu Turci su pretrpeli veliki poraz, a među poginulima bio je i sam Sofi Sinan – Paša, kao i
trojica visokih turskih oficira.

Banatski ustanici, podstaknuti ovim pobedama, nastavljaju da oslobađaju nova naselja i gradove. Uskoro
oslobađaju Lipovo (danas u Rumuniji), nemilosrdno ubijajući Turke, te su za kratko vreme poubijali oko
25.000 Turaka.

I pored velikih uspeha koje su postigli banatski ustanici, to nije bilo dovoljno da učvrste osvojene
teritorije i da krenu dalje u osvajanje. U redovima ustanika sve se više osećala neorganizovanost, rasulo,
nedostatak oružja, baruta i obučenog ljudstva za ratovanje.

Uvidevši da ne mogu sami da nastave ratovanje protiv obučene i organizovane otomanske vojske, vođe
ustanka, episkop Teodor, ban Sava Temišvarac i vojvoda Velja Mironić tražili su iznova pomoć, najpre od
susednih erdeljskih vojvoda, posebno od vlaškog vojvode Batorija, kome su nudili mesto velikog vojvode
i upravljanje oslobođenim teritorijama. Ali, kao i ranije, on je i ovog puta izneverio njihova
očekivanja. Jedino je Austrija u tim teškim trenucima ustanka poslala oko 800 obučenih vojnika kao
pomoć. Međutim, na putu za Banat, Austrijance je presreo odred Tatara koji ih je do nogu potukao, te
nisu ni stigli do Banata.

Tako su banatski Srbi u odsutnom trenutku ostali potpuno sami. Pored toga, nesuglasice među
ustanicima bile su sve veće, jer se saznalo da je na pomolu velika turska osveta. Ustanici su počeli da
napuštaju svoje položaje, da beže iz vojske, da se među sobom svađaju, i okreću leđa svojim vođama.
Razdor među njima bio je sve veći, parališući i ono malo snaga što je ostalo.

Do odsudne bitke između banatskih Srba i Turaka došlo je kod Bečkereka, današnjeg Zrenjanina, 10. juna
1594. godine. Turske snage brojale su oko 30.000 vojnika, a ustaničke oko 4.300 boraca. U
neravnopravnoj borbi ustanici su potučeni, spaslo se svega oko 300 boraca, i njih su turske snage gonile
sve do Temišvara, gde su ih konačno potukle.

Međutim, odjeci ustanka proširili su se na Srbiju, pa i na Balkan. Mnogi balkanski narodi dizali su
sporadične, lokalne bune protiv Turaka, ali je bilo i većih pobuna, poput onih u Moldaviji i Vlaškoj.

Sva ta previranja i pobune uticali su na odluku turske Porte da se konačno obračuna sa pokretima na
Balkanu, kako bi nastavila sa osvajanjem Austrije i Ugarske. Ovaj, ni malo lak zadatak, poveren je Sinan –
paši, osvedočenom neprijatelju Srba, koji je za sve nevolje na Balkanu krivio isključivo Srbe.
Kako bi ih povredio i na simboličan način suzbio težnju i želju srpskog naroda za borbu i slobodu, naredio
je da se iz manastira Mileševa prenesu mošti Svetog Save i spale na „polju“ Vračaru kod Beograda, gde je
logorovala turska vojska. Pored toga, ovim činom želeo je da kazni srpsku crkvu čiji su episkopi i
sveštenici učestvovali i bili vođe ustanka.

Turska osveta vladici Teodoru

U odmazdi prema banatskim ustanicima Sinan – paša je bio nemilosrdan. Na prevaru je uhvatio vladiku
Teodora, i naredio da ga živog oderu. To je bila najstrašnija kazna za primer i zastrašivanje ostalih
ustanika.

I kazna za ostale vođe i ustanike bila je strašna. Pogubljeni su svi Srbi koji nisu izbegli, pa je Banat ostao
skoro bez stanovnika.

To je uplašilo i primoralo tursku vlast da objavi pomilovanje za sve odbegle Banaćane, koji su u strahu od
odmazde izbegli čak do Erdelja, da se vrate i nastave miran život na svojim ognjištima. Nemajući drugi
izbor, ljudi su počeli da se vraćaju u Banat.

Tako je okončan ustanak banatskih Srba 1594. godine. Međutim, plamen ustanka nikada nije u
potpunosti ugašen. Slobodarski duh banatskih Srba budio se u odlučnom trenutku kada se trebalo boriti
za slobodu i nezavisnost.