Prikazivanje predmeta

na crtežu - ortogonalna
(normalna) projekcija
 Koordinatni sistemi
Koordinatni sistem je skup nepokretnih linija i ravni koje se koriste za nedvosmisleno određivanje položaj
a nekog objekta njegovim koordinatama. Postoji više vrsta koordinatnih sistema.
Koordinatni sistemi u ravni (dvodimenzionalni)
 Koordinatni sistemi u prostoru (trodimenzionalni)

Koordinatni sistemi u ravni:

 Pravougli koordinatni sistem čine dve prave linije (koordinatne ose) koje se seku pod pravim uglo
m u jednoj tački (koord. početak). Horizontalna osa je iks (X) osa (apcisna osa), a vertikalna osa je
ipsilon (Y) osa (ordinatna osa).
 Kosougli koordinatni sistem, razlikuje se od pravouglog po tome što ugao između koordinatnih osa
nije 90 stepeni.
 Polarni koordinatni sistem. Ima usvojeni koor. početak O i orijentisanu pravu liniju OP (polarna osa
). Položaj tačke je određen polarnim koord. ro (ρ) (polarna razdaljina, radijus vektor, poteg) i fi (φ) (
polarni ugao, anomalija, amplituda).
 Koordinatni sistemi

1.Pravougli koordinatni sistem 2.Kosougli i cilindrični koo. sistem 3.Polarni i sferni koo. sistem
 Prikaz predmeta na tehničkom crtežu
Predmeti se na tehničkom crtežu mogu prikazivati na dva načina:
1) u aksonometrijskoj projekciji
2) u ortogonalnoj (normalnoj) projekciji

•Aksonometrijski crtež ili 3D (trodimenzionalni) je o Aksonometrijskim projekcijama predmet se

naj crtež na kojem se predmet predstavlja sa tri predstavlja samo jednom slikom.
dimenzije na jednom pogledu. U praksi se najčešće koriste sledeće vrste projekcija:
•Dobijena slika predmeta je približno onakva
kakvu vidi naše oko. 01 Kosa projekcija
•Pri tome se predmet na slici deformiše u odnosu
na stvarni izgled.
• Da bi se objekti iz trodimenzionalnog prostora
mogli projicirati na dvodimenzionalnu ravninu
potrebno je bar jednu prostornu dimenziju prikazati
02 Dimetrija
pod nekim uglom.
• Aksonometrija (odmeravanje po osama) je način p
rostornog prikazivanja tela.
• Dimenzije predmeta se odmeravaju duž osa x, 03 Izometrija
y i z.
Ortogonalna projekcija
Za izradu predmeta u mašinstvu osnovni grafičko-
01 tehnički dokument je
ortogonalnim projekcijama.
radionički crtež sa

Ortogonalni crtež ili 2D crtež je crtež na kom se predmet

02 crta u dve dimenzije u više ortogonalnih projekcija
(pogleda).

Osonovni pogledi su pogledi čiji su vidni (projicirajući) zr-

aci paralelni sa glavnim pravcima pružanja posmatranog
03 predmeta. Postoji ih ukupno 6 i to su po dva istog pravca,
ali suprotnog smera.

Kod ortogonalne projekcije sve tačke predmeta projektuju

04 se ortogonalno (normalno-pod pravim uglom - 90°, a na
tri projektne ravni:
• V - vertikalnu
• H - horizontalnu
• P - profilnu
 “
Ortogonalna projekcija
Šta znači ortogonalno?
 Ortogonalno = normalno = pod pravim uglom (90°).
Šta je projekcija?
 Projekcija je, senka predmeta koja bi se projektovala pod pravim
“
uglom na zidu ako bismo taj predmet obasjali izvorom svetlosti.

 Predmet crtanja postavlja se u prostor omeđen sa šest međusobno normalnih, odnosno paralelnih ravnih.
Zbog toga se za svaki predmet može nacrtati šest osnovnih ortogonalnih pogleda.
 Prostor sa šest međusobno normalnih ravni je kocka sa svojih šest stranica.
 Predmet crtanja se zamišljeno postavi unutar kocke, tako da su mu površine paralelne sa stranicama
kocke.
Valjak
 Na ortogonalnom crtežu, projekcijske ravni horizontalnica (H), profilnica (P) i vertikalnica (V) se razvijaju tako da se
crtaju na jednoj ravni crteža.
 Horizontalnica i profilnica zaokreću se za 90°, a vertikalnica ostaje nepomerena.
 Na ovakav način se dobijaju tri slike koje definišu predmet i slike se zovu pogledi.
 Na vertikalnicu se projektuje pogled spreda, na horizontalnicu pogled odozdo, a na profilnicu pogled sleva.
 Otogonalnom projekcijom se u izvesnom smislu prostor pretvara u ravan. Iz tog razloga je ortogonalna projekcija
najpogodnija za crtanje predmeta na tehničkim crtežima.
Osnovni ortogonalni pogledi i njihov raspored
Osnovni ortogonalni pogledi i njihov raspored
Evropski pogled Američki pogled
Osnovni ortogonalni pogledi i njihov raspored
Evropski raspored prikazianja
 Pogled s preda - crta se po izboru,
 Pogled sleva - crta se desno od
pogleda spreda,
 Pogled odozgo- crta se dole,
 Pogled zdesna - crta se levo,
 Pogled odozdo - crta se gore,
 Pogled odpozadi - crta se levo od
pogleda zdesna.
Američki raspored prikazivanja
 Pogled s preda - crta se po izboru,
 Pogled sleva-crta se levo od pogle-
da spreda,
 Pogled odozgo- crta se gore,
 Pogled zdesna - crta se desno,
 Pogled odozdo - crta se dole,
 Pogled odpozadi - crta se levo od
pogleda zdesna.
 Pravila:
Ortogonalni crtež se može nacrtati sa sledećim pogledima:

 Uvek se prvo crta glavni pogled, pogled A.Ako predmet

sa pogledom A nije potpuno definisan, tada se uz pogled A
crta još i pogled B ili C ili D.
 Ako nisu dovoljna dva pogleda (A i jedan od B, C i D) crta
se treći koji može biti neki od preostalih iz grupe B, C ili D
 Kombinaciju pogleda A sa E treba izbegavati pošto se isto
to može postići sa A i B. Pogled F se nikad ne crta.
 Ortogonalne projekcije omogućuju da se jasno prikažu ob-
lik i dimenzije pojedinih detalja.
 Sve ivice i površine predmeta paralelne projekcijskim rav-
nima projektovaće se u stvarnoj veličini ili proporcionalno
primenjenoj razmeri.
 To omogućuje stvarni vizuelni prikaz predmeta.
 Veći efekat se postiže i time što se vidljive ivice crtaju
punom, a nevidljive isprekidanom − malo tanjom linijo
m.
 K
A
R
A
Glavni pogled je važan pogled, pošto su njegovim izborom određeni svi ostali A
pogledi. Pri izboru glavnog pogleda A, odnosno pri izboru položaja predmeta za G
glavni pogled, treba se rukovoditi sledećim: K
L P
T
 da taj pogled najviše i najjasnije pokazuje predmet, A O
 da njegovim izborom najviše površina predmeta bude paralelno, odnos E
V G
no normalno na projektne ravni, R
 da se maksimalno smanji broj potrebnih pogleda, N L
 da se što više, koliko je to moguće, smanji broj nevidljivih linija predme- I
ta,
O E
S
 da se olakša crtanje i čitanje takvog crteža i G D
 da u ovom pogledu predmet stoji u funkcionalnom položaju (npr. traktor) T
, ako je to bitno ili u položaju izrade predmeta. A
I
K
E
Kako se crtaju projekcije - pogledi?
Kako se crtaju projekcije - pogledi?
Kako se crtaju projekcije - pogledi?
Kako se crtaju projekcije - pogledi?
 Primer
sa
kosinom
Pitanja?