Professional Documents
Culture Documents
Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Μαθηματικα ΤΕΛΙΚΟ blog PDF
Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Μαθηματικα ΤΕΛΙΚΟ blog PDF
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Γ
ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
µ
(Ρητοί είναι οι αριθμοί που έχουν ή μπορούν να πάρουν την μορφή , οπού μ,ν είναι ακέραιοι
ν
αριθμοί καιν ≠ 0 )
5 6
Π.χ Οι αριθμοί ,− είναι Ρητοί
3 13
−55 +7 −5 −55 55 +7 7 −5 5
Οι αριθμοί , ,− είναι Ρητοί , διότι = , = − ,− =
−17 −3 4 −17 17 −3 3 4 4
2 5
Οι αριθμοί 2, −5 είναι Ρητοί , διότι 2 = , −5 = −
1 1
2 23
Οι αριθμοί 0.2, 2.3 είναι Ρητοί , διότι 0.2 = , 2.3 =
10 10
●Οι περιοδικοί δεκαδικοί αριθμοί είναι Ρητοί ( για παράδειγμα ο αριθμός 6.3445454545454..
___
στον οποίο το δεκαδικό μέρος 45 επαναλαμβάνεται συμβολίζεται 6.34 45 )
ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΠΡΑΞΕΩΝ
Για τους ρητούς αριθμούς ισχύουν οι παρακάτω ιδιότητες των πράξεων :
i) α+β = β+α και αβ=βα ( Αντιμεταθετικη ιδιότητα )
iι) (α+β)+γ = α+(β+γ)και (αβ)γ=α(βγ) ( προσαιτεριστικη ιδιοτητα )
iii) α+0 και α ⋅ 1=α
Ο αριθμός 0 λέγεται ουδέτερο στοιχείο για την πρόσθεση και ο αριθμός 1 λέγεται
ουδέτερο στοιχείο για τον πολ/σμο.
iv) Ισχυει ότι:
α+ (-α)=0 ,για κάθε α ( ο αριθμός α λέγεται αντίθετος του α )
1 1
α⋅ = 1 ,για κάθε α ( ο αριθμός λέγεται αντίστροφος του α )
α α
Ισχύουν ακόμη
i) α + β = α + γ ⇔ β = γ (Ιδιότητα της διαγραφής)
ii) αβ = αγ ⇔ β = γ (Ιδιότητα της διαγραφής)
iii) α ( β + γ ) = αβ + αγ ( Επιμεριστική ιδιότητα)
Από την Επιμεριστική ιδιότητα και από το γεγονός ότι α-β =α+(-β) προκύπτουν οι
ιδιότητες :
iv) α ( β − γ ) = αβ − αγ
v) (α + β )(γ + δ ) = αγ + αδ + βγ + βδ
● Οι βασικές πράξεις στο σύνολο των ρητών είναι η πρόσθεση και ο πολλαπλασιασμός .
Την αφαίρεση την ορίζουμε σαν πρόσθεση του αντιθέτου ως εξής :
α -β= α+(-β)
●Οι Ρητοί αριθμοί μπορούν να παρασταθούν πάνω σε μια ευθεία που λέγεται άξονας ,αυτό
γίνεται αν θεωρήσουμε ένα τυχαίο σημείο του άξονα ως 0 (μηδέν).Οι θετικοί βρίσκονται δεξιά από
το μηδέν και είναι μεγαλύτεροι από τους αρνητικούς που βρίσκονται αριστερά από το μηδέν..
ΔΥΝΑΜΕΙΣ
Ορισμός
Αν α πραγματικός αριθμός ( α ∈ ℝ ) και ν φυσικός αριθμός (ν ∈ ℕ ) τότε ισχύει:
α ,ν = 1
ν
α = ν −φορες
α ⋅ a.......a ⋅ α ,ν > 1
1,ν = 0, α ≠ 0
1 α βν
Ειδικά αν ν φυσικός τότε ο αριθμός -ν είναι ακέραιος ισχύει: α −ν = ή ( )−ν = οπού α,β
αν β αν
όχι μηδέν.
ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ
Οπού ν, μ ακέραιοι αριθμοί και α,β ≠ 0 ρητοί αριθμοί
• αν ⋅α µ = αν +µ
αν
• µ = αν −µ η α ν : α µ = αν −µ
α
• α ν ⋅ β ν = (α ⋅ β )ν
αν α
• ν = ( )ν η α ν : β ν = (α : β )ν
β β
• (α ) = α ν ⋅µ
ν µ
Παρατήρηση
Για α = β τότε α ν = β ν
Το αντίστροφο δεν ισχύει: πχ −5 ≠ 5 αλλ ά ( −5) 2 = 52
ΡΙΖΕΣ
Ορισμός
Η τετραγωνική ρίζα του θετικού αριθμού α ( α ≥ 0 , συμβολίζεται α ) είναι ένας θετικός
αριθμός που ικανοποιεί (αληθεύει) την εξίσωση χ = α , δηλαδή αν στην θέση του χ
2
Παράδειγμα
Τετραγωνική ρίζα του 16 , 16 = χ θα είναι ένας θετικός αριθμός (χ > 0 ) που θα αληθεύει την
εξίσωση χ = 16 .Πράγματι οι αριθμοί +4 και -4 την αληθεύουν αλλά ο -4 δεν καλύπτει τον
2
Παρατήρηση
Γενικά ισχύει για κάθε θετικό πραγματικό αριθμό
α , α > 0
α 2 = α = 0, α = 0
−α , α < 0
Ιδιότητες ριζών
• α ⋅ β = αβ , για α και β θετικά η μηδέν.
α α
• = , οπού α θετικό ή μηδέν και β αυστηρά θετικό .
β β
• β 2 ⋅ α = β ⋅ α για κάθε β και α>0.
Ορισμός
Έστω α και β δυο πραγματικοί αριθμοί .Λεμέ ότι ο α μεγαλύτερος του β και συμβολίζουμε
α > β , όταν η διαφορά α – β >0 δηλαδή είναι θετικός αριθμός
α > β ⇔ α – β >0
Αν τα α και β είναι ομόσημα μπορεί να γίνει σύγκριση του πηλίκου τους με την μονάδα δηλαδή:
α
• > 1 τότε α > β
β
α
• < 1 τότε α < β
β
α
• = 1 τότε α = β
β
Παρατηρήσεις
1. Τα > και < λέγονται σύμβολα της ανισότητας .
2.Η σχέση α < β λέγεται ανισότητα . Τα α λεγεται 1ο μελος της ανισοτητας και το β λεγεται 2ο
μελος .
3.Δυο ανισότητες με το ιδιο συμβολο π.χ α < β και γ < δ λεγονται ομοιοστροφες ενώ με
διαφορετικο ετεροστροφες .
4 . Για πραγματικους α και β που ισχυει : α > β η α = β συμβολιζεται α ≥ β.
ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΑΝΙΣΟΤΗΤΩΝ
Γ)Αν α > β και γ > δ τότε α+γ > β+δ (Πρόσθεση ανισοτήτων κατά μέλη )
Απόδειξη
α > β ⇔ α+γ > β+γ ⇔ ( πρόσθεση στα δυο μέλη του γ)
γ > δ ⇔ β+γ >β+ δ ⇔ (πρόσθεση στα δυο μέλη του β)
από μεταβατική ιδιότητα έχουμε:
α+γ > β+γ> β+ δ ⇔ α+γ > β+ δ
Δ)Αν γ > 0 το α > β ⇔ αγ > βγ ( πολ/σμος των μελών κατά μέλη με θετικό αριθμό δεν
αλλάζει την φορά
Απόδειξη
α > β ⇔ α –β > 0(θετικο) ⇔ και γ > 0 (θετικό ) αρά το γινόμενο οροσήμων ( α – β ) γ > 0
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ :ΔΡΟΥΓΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ http//mathhmagic.blogspot.com
-8-
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
⇔ αγ – βγ > 0 ⇔ αγ > βγ
Ε) Αν γ <0 το α > β ⇔ αγ < βγ ( πολ/σμος των μελών κατά μέλη με αρνητικό αριθμό
αλλάζει την φορά.)
Απόδειξη
α > β ⇔ α –β > 0(θετικό) ⇔ και γ <0 (αρνητικό ) άρα το γινόμενο ετεροσημων( α – β ) γ < 0
⇔ αγ – βγ < 0 ⇔ αγ < βγ
ΣΤ) α < β και γ > δ τότε αγ > βδ. Μόνο για α,β,γ,δ θετικούς ισχύει ο πολ/σμος ανισοτήτων
κατά μέλη
Απόδειξη
α > β και γ >0 ⇔ αγ > βγ (1)
όμοια γ > δ και β > 0 ⇔ βγ < βδ (2) μεταβατικά από (1) , (2) έχω αγ > βγ > βδ δηλαδή αγ > βδ.
Παρατήρηση
Πρέπει να γνωρίζουμε ακόμα για α, β πραγματικούς αριθμούς .
Α. Αν α > 0 και β > 0 τότε α+β > 0
Β. Αν α < 0 και β < 0 τότε α+β <0
Γ. Αν α, β ομοσημοι τότε αβ >0 και α:β = α / β > 0 οπού β ≠ 0
Δ.Αν α, β ετεροσημοι τότε αβ < 0 και α:β= α / β <0 και β ≠ 0
Ε. Για κάθε α ≠ 0 ισχύει α 2 > 0 .
Εφαρμογή
Για πραγματικούς και ομοσημους αριθμούς α , β ≠ 0 (συμβολίζεται αβ > 0) ισχύει:
1 1
α<β ⇔ >
α β
Απόδειξη
α< β ⇔
α −β α − β ,αβ ετεροσηµα
⇔α −β <0⇔ <0 ⇔
αβ
α β 1 1 1 1
− <0⇔ − >0⇔ >
αβ αβ α β α β
Παράδειγμα
Να λυθούν οι ανισώσεις :
i) 3 x − 21 < 0
ii) 3( x − 2) < 3 x − 13
iii) 2( x − 1) − 3 ≤ 2 x − 5
Λυση
21
i) 3 x − 21 < 0 ⇔ 3 x < 21 ⇔ x < ⇔ x<7
3
ii) 3( x − 2) < 3 x − 13 ⇔ 3 x − 6 < 3 x − 13 ⇔ 3 x − 3 x < 6 − 13 ⇔ 0 < −7, Αδύνατη.
iii) 2( x − 1) − 3 ≤ 2 x − 5 ⇔ 2 x − 2 − 3 ≤ 2 x − 5 ⇔ 2 x − 2 x ≤ −5 + 2 + 3 ⇔ 2 x − 2 x ≤ −5 + 5 ⇔ 0 ≤ 0 .
Αληθεύει για κάθε πραγματικό αριθμό .
2.Αν για τους πραγματικούς αριθμούς χ και ψ ισχύει χ+ψ>0 και χ.ψ<0 και |ψ| < |χ| τότε:
Α. χ>0>ψ Β. χ<0<ψ Γ. χ>ψ>0 Δ. 0<χ<ψ Ε. χ=0 και ψ>0
3. Αν για τους πραγματικούς αριθμούς χ και ψ ισχύει χ+ψ=0 και 0<ψ τότε:
Α. χ<ψ<0 Β. ψ<χ<0 Γ. χ<0<ψ Δ. χ=ψ=0 Ε. χ>0>ψ
α
6. Αν για τους πραγματικούς αριθμούς α και β ≠ 0 ισχύει =1 και α+β=20 τότε:
β
Α.α=3 και β=17 Β. α=β=10 Γ. α=10 και β=-12 Δ. α=0 και β=20 Ε. α=1 και β=19
α
7. Αν = 0 και β ≠ 0 τότε ισχύει:
β
Α. α = 0 και α=β Β. α=0 ή β=0 Γ. α=0 και β ≠ 0 Δ. α=1 και β ≠ 0 Ε. α=β=1
α 7
8. Αν = και β ≠ 0 τότε ισχύει
β 5
Α. α=7 και β=5 Β. α=5 και β=7 Γ. α ⋅ β=12 Δ. 7 ⋅ β = 5 ⋅ α Ε. α=14 και β=8
11. Αν για τους πραγματικούς αριθμούς α και β ισχύει |α| >|β| τότε:
Α. α+β>0 Β. α+β < Γ. δεν μπορούμε να απαντήσουμε Δ. και τα δύο αρνητικά
Ε. ετερόσημοι
12. Αν για τους πραγματικούς αριθμούς χ > 1 και ψ ισχύει χ.ψ=1 (αντίστροφοι) τότε:
Α. χ = ψ Β. ετερόσημοι Γ. ομόσημοι Δ. | χ| = |ψ| Ε. χ >ψ
13. Αν για τους αρνητικούς αριθμούς α,β ισχύει |α| + |β| = 7 τότε α = β = -3,5 . Σ Λ
14. Αν α, β, γ διαδοχικοί ακέραιοι το άθροισμα α + β + γ διαιρείται με το 3 . Σ Λ
15. Αν α άρτιος ακέραιος τότε το 3 ⋅ α + 1 άρτιος . Σ Λ
16. Αν α περιττός ακέραιος τότε το 2 ⋅ α + 1 περιττός . Σ Λ
α+{-[-(-α)]} α(γ-β)
α(β +γ)-2αβ 1
0,25α - β
4
β(α-γ) (α-γ)+β
(α-β):4 α-4γ-β
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗΣ(ΔΥΝΑΜΕΙΣ)
1. Αντιστοίχισε με βέλη κάθε στοιχείο της πρώτης στήλης με ένα στοιχείο της δεύτερης στήλης.
(α −2 ) χ +1 = α 8 3
-3
α -5
β ≠ 0, ( )7 + χ = 1
β
0
((αβ ) χ ) −1 = ( βα )3 5
-6
α 5 ⋅ (α χ −2 ) −1 = α +6
+7
(α χ − 2 ) −1 = α 2 -7
2. Αντιστοίχισε με βέλη κάθε στοιχείο της πρώτης στήλης με ένα στοιχείο της δεύτερης στήλης.
Στήλη Α Στήλη Β
αμ.αν (αβ)μ
αμ.βμ 1
αμ:αν 1/αμ
αν:βν 1/α
α° αν+μ
α -1 αμ-ν
(−5) ⋅ 2
9 10
1
ii ) 9 7 − [2 −1 ⋅ (− ) 2 ]−1
2 ⋅5 5
5)Να υπολογίσετε την τιμή της παράστασης:
(−3)3 + 25 + (−2)3 (−2)4
Α= : 4
(−4)2 − 52 2 + (−3)3
6)Να δείξετε ότι:
i )324 = 10242 = 410
1 1
ii )(− ) −36 = 2712 = ( ) −9
3 81
[(a 2 β 3 ) −1 ⋅ (aβ 3 ) 2 ]2
7)Να βρείτε την τιμή της παράστασης Α = αν οι αριθμοί α , β είναι
(a3 β ) −3
αντίστροφοι.
1 1 1 11 1
Α= −1995
+ −1994
+ ... + −2
+ −1
+
+ 2 + ...
α +1 α +1 α +1 α +1 α +1 α +1 1
1
....... , α ≠ 0, α ≠ −1
α 1995
+1
2
14 .Η παράσταση ισούται με:
13
2 13
Α. 0.5 13 Β. Γ. 0 Δ. 13 Ε. 26
13
1. α −β = α − β Σ Λ
2. 16 + 50 = 8 2 Σ Λ
3. α2 ⋅β = α β Σ Λ
4. α 2 = −α , α ≤ 0 Σ Λ
5. (−3)2 = ±3 Σ Λ
6. −9 = −3 Σ Λ
7. − ( −3) 2 = −3 Σ Λ
8. α ⋅ β −1 = α ⋅ β −1 , β ≠ 0 Σ Λ
2
9. = 2 Σ Λ
2
1 3
10. = Σ Λ
3 3
11. (−α ) 2 = α , α ∈ ℝ Σ Λ
12. (−7) 2 = −7 Σ Λ
α2
13. = −1, α ≤ 0 Σ Λ
α
i ) 13 + 4 13 − 6 13
ii ) 3 27
iii ) 5 6 30
6 68
iv)
17 6
14 21
v)
6
i ) 24 + 54 + 96
ii )2 20 + 45 + 5 5
iii )2 3 ⋅ 4 12 − 24 2 4 6
iv) 3( 12 + 27 )
v)3 5 + 4 20 − 5 45
i ) 14 + 1 + 7 + 4
ii ) 20 + 21 + 2 1 + 9
iii ) 2 + 2 + 3 + 1
1. Αν α, β πραγματικοί αριθμοί και ισχύει α>β, πολ/ζω και τα δύο μέλη με -2 τότε:
Α. -2α<-2β Β. -2α>-2β Γ.-2α = -2β Δ.-2α ≥ -2β Ε.-2α ≤ -2β
2. Αν α>β και πολ/σω τα δύο μέλη με το χ όπου χ πραγματικός ≠ 0 τότε:
2
Α . αχ −2 < βχ −2 Β. αχ −2 ≥ βχ −2 Γ. αχ −2 = βχ −2 Δ. αχ −2 < βχ −2 Ε. αχ −2 ≤ βχ −2
3. Αν α < β και πολ/σω τα δύο μέλη με το χ −2 όπου χ πραγματικός ≠ 0 τότε:
Α . αχ −2 < βχ −2 Β. αχ −2 ≥ βχ −2 Γ. αχ −2 = βχ −2 Δ. αχ −2 < βχ −2 Ε. αχ −2 ≤ βχ −2
4. Αν α β θετικοί πραγματικοί αριθμοί με α>β τότε ισχύει:
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ :ΔΡΟΥΓΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ http//mathhmagic.blogspot.com
- 21 -
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
1. Αν 1<α<2 και 3<β<5 τότε μεταξύ ποιών τιμών περιέχονται οι τιμές των παραστάσεων:
i) α+β ii) α-β iii) αβ iv) α-2β v) α:3 v) 2α+3β-1
χ
2. Nα λυθούν από κοινού οι ανισώσεις -2(χ-5) < 7 και 2,5χ+ <5,5
3
(Διάταξης - σε σειρά από μικρότερο προς μεγαλύτερο) (ΔΙΑΤΑΞΗ ΚΑΙ ΠΡΑΞΕΙΣ)
1
3.Ομοια αν α > 1 να γίνει διάταξη στα: , α , α , 0,1
α
3) Αν 1 < χ < 2 και 2< y <3 , να βρεθεί μεταξύ ποιών αριθμών περιέχονται οι τιμές των
παραστάσεων
1
α )χ +
2
β ) − 2χ + 3
γ)−χ
δ)− y
ε)y − 2
στ )2 χ + 3 y
4 Έστω χ ένας αριθμός ο οποίος παίρνει τιμές μεταξύ του -2 και του 2, δηλαδή
-2 < χ < 2 και ψ ένας αριθμός ο οποίος παίρνει τιμές μεταξύ του -1 και του 1 , δηλαδή -1 < ψ < 1 .
Να υπολογίσετε μεταξύ ποιών αριθμών παίρνουν τιμές οι παρακάτω παραστάσεις:
α) χ β) ψ γ) χ + ψ δ) 2χ – 3ψ + 4 ε) χ2 + ψ2
5) Να λυθούν οι ανισώσεις
3 13 1
α )4 − x > − (4 x − 3)
2 8 6
β )6(2 x − 7) < 15( x + 2)
γ )7(4 x − 3) − 3(8 x − 7) > 1
2 − x 4x − 3
δ) <
3 2
x+3 x+2
ε) >
2 −3
6) Να λυθούν οι ανισώσεις:
α )( x + 4)( x − 2) > 0
β )( x − 1)(1 − x) < 0
x + 1 2x x 1
7)α)Να βρεθούν οι κοινές λύσεις των ανώσεων − ≥ x − 4 και 2 − ≤ x + .
2 5 2 2
β)Να βρείτε τις κοινές λύσεις των ανώσεων και να τις σημειώσετε πάνω σε άξονα.:
x 7−x x 1− x
0< −1 + x − και 1 < − + −5
2 6 2 3
8)Να βρεθούν οι ακέραιες τιμές του χ όταν :
1
α )0 ≤ 2 χ + ≤ 2
3
1
β ) − 2 ≤ 2χ + ≤ 2
6
10)Αν α <1 και β >1 , να αποδείξετε ότι
α+β>1+αβ
11)Αν χ>1 , να αποδείξετε ότι :
α)χ>0 β) χ3 > χ
ΣΠΑΖΟΚΕΦΑΛΙΑ
ΜΟΝΩΝΥΜΑ-ΠΟΛΥΩΝΥΜΑ
● Εκφράσεις στις οποίες συνδυάζονται πράξεις μεταξύ αριθμών και μεταβλητών (γραμμάτων)
2 x+a+ y
τις ονομάζουμε αλγεβρικές παραστάσεις π.χ 4 χ + 2 y 2 , x3 y,
5 z y
● Μονώνυμο ονομάζεται η αλγεβρική παράσταση που έχει μοναδική πράξη μεταξύ αριθμού και
5
μιας ή περισσότερων μεταβλητών τον πολλαπλασιασμό, π.χ. 5a β 2 , χ yz 4 , 4 7 χ y
7
● Το μονώνυμο αποτελείται από τον
συντελεστή που είναι μοναδικός αριθμητικός Μονώνυμα Συντελεστής Κύριο μέρος
παράγοντας (συνήθως γράφεται και πρώτος)
και το κύριο μέρος που είναι γινόμενο από 5aβ 2 5 aβ 2
μεταβλητές .
5
χ yz 4 5 χ yz 4
7 7
4 7χ y 4 7 χy
2
● Δύο ή και περισσότερα μονώνυμα με ίδιο το κύριο μέρος λέγονται όμοια, π.χ. 7 x 3 yz 2 , x 3 yz 2 .
3
Δύο ή και περισσότερα όμοια μονώνυμα λέγονται ίσα όταν έχουν ίσους (ή ισοδύναμους) αριθμούς
16 3 2
για συντελεστή, π.χ. 4 x 3 yz 2 , x yz
4
Παρατήρηση.
Ο αριθμός 0 (μηδέν) μπορεί να θεωρηθεί μονώνυμο με οποιοδήποτε κύριο μέρος,
π.χ. 0 x3 = 0 x3 yz 2 = 0a 2 β = ..... ., ενώ ο συντελεστής 1 παραλείπεται και γράφουμε μόνο το κύριο
μέρος π.χ. 1x3 y = x3 y . Αυτό που μας ενδιαφέρει περισσότερο στα μονώνυμα είναι οι εκθέτες των
μεταβλητών. Αν είναι φυσικοί αριθμοί το μονώνυμο λέγεται ακέραιο, π.χ. 4 x 3 yz 2 , ενώ αν είναι
−2 −2 x3
αρνητικοί το μονώνυμο λέγεται κλασματικό, π.χ. 3 x y z 3
=3 2 2
y z
με απαραίτητη προϋπόθεση y 2 z 2 ≠ 0
● Βαθμός ενός μονώνυμου είναι ο ακέραιος αριθμός που θα βρω αν προσθέσω όλους τους
εκθέτες του κυρίου μέρους. Δηλαδή το μονώνυμο 5 x 4 y 3 είναι 7ου βαθμου (4+3 =7) η βαθμού 4ου ως
προς χ και 3ου ως προς ψ.
● Πολλαπλασιασμός μονώνυμων.
Πολ/ζω πρώτα τους συντελεστές και μετά το κύριο μέρος (τις όμοιες μεταβλητές μαζί) με βάση
την ιδιότητα των δυνάμεων αν . αμ = αν+μ.
Π. χ. 3α 2 βγ 3 ⋅ 2α 3 β 3 χ 3 = 3 ⋅ 2α 2α 3 ββ 3γ 3 χ 3 = 6α 5 β 4γ 3 χ 3 .
●Διαίρεση μονώνυμων.
Διαιρώ πρώτα τους συντελεστές και μετά το κύριο μέρος με βάση την ιδιότητα των δυνάμεων .
αν : αμ = αν-μ Π. χ. 6 χ 3 y 4 : 3χ 2 y 5 = 2 χ 3− 2 y 4−5 = 2 χ y −1
●Το άθροισμα ανόμοιων μονώνυμων είναι μία αλγεβρική παράσταση που λέγεται πολυώνυμο.
Tα μονώνυμα που το αποτελούν λέγονται όροι.
● Δύο πολυώνυμα λέγονται ίσα όταν η διαφορά τους μας δώσει αποτέλεσμα μηδέν. Tα μο-
νώνυμα του ενός πρέπει να είναι ίσα με τα μονώνυμα του άλλου.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ :ΔΡΟΥΓΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ http//mathhmagic.blogspot.com
- 25 -
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
●Tα πολυώνυμα τα ονομάζουμε με ένα γράμμα (συνήθως κεφαλαίο) και εντός παρενθέσεων την
μεταβλητή ή τις μεταβλητές π.χ. P(x)=x3+3x2-5x+7, Q(x,y)=-2x2y3+xy
●Αν σε ένα πολυώνυμο υπάρχουν δύο ή περισσότερα όμοια μονώνυμα, τότε τα αντικαθιστούμε με
το αλγεβρικό άθροισμα τους.
Η εργασία αυτή λέγεται αναγωγή ομοίων όρων.
π.χ χ 2 + 2 χ 3 + 3χ 4 − 2 χ 2 − 5 χ 3 + 2 χ 4 = − χ 2 − 3χ 3 + 5 χ 4
Πράξεις με πολυώνυμα
● Πρόσθεση
Α(χ)+Β(χ) τα γράφουμε το ένα δίπλα στο άλλο και κάνουμε αναγωγή ομοίων όρων.
● Αφαίρεση
Α(χ) - Β(χ) στο Α(χ) το αντίθετο του Β(χ)
Π.χ. (4x2+3x+2)-( χ2+4χ-2) = 4χ2+3χ+2 - χ2-4χ+2 = 3χ2 -χ+4 και γράφουμε τους όρους με σειρά από τη
μεγαλύτερη δύναμη προς τη μικρότερη (φθίνουσα διάταξη).
● Πολλαπλασιασμός:
(α) Μονώνυμου με πολυώνυμο (Επιμεριστική ιδιότητα), πολ/ζουμε το μονώνυμο με κάθε όρο του
πολυωνύμου.
Π.χ. (-2χ) · (χ3-3χ+1)= -2χ4 + 6χ2 -2χ,
(β) Πολυώνυμο με πολυώνυμο (Πολ/ζω κάθε μονώνυμο του πρώτου με όλα τα μονώνυμα του
δεύτερου)
( χ 3 + 2)( χ 2 + 5 χ − 3) = χ 3 ⋅ ( χ 2 + 5 χ − 3) + 2( χ 2 + 5 χ − 3) =
= χ 5 + 5χ 4 − 3χ 3 + 2 χ 2 + 10 χ − 6
Προσοχή! Κατά την απαλοιφή παρενθέσεων ισχύει ο γνωστός τρόπος που χρησιμοποιούμε και
στους αριθμούς.
4 χ 5 3x 2 y 2
2 1
4 x2 y 2 y
4
4
3 3 5 5β 3α
α β
5
1 4
β α −4 β −2αβ 6
4
3αβ 3 21 3 2
aβ
7
8 3 −1 3 2
δβδ −1 β α β ,β ≠ 0
3 5
3. Για ποιες τιμές της μεταβλητής χ έχει έννοια (ορίζεται) στο R η καθεμία από τις αλγεβρικές
παραστάσεις:
Αλγεβρική Τιμές ή διάστημα του R
παράσταση
3
χ −4
3+ χ
χ −2
5χ χ − 4
( χ 2 + 1) χ 2 + 1
χ 2 + y2 Κλασματική
6x
3x 2 + 2 x − 1 Ακέραια
5χ 2 + 2 Άρρητη
5x
χ +2 Κλασματική
8
1 Ακέραια
x2 + x + 1
2
3 3
ii)5α2+ α2-2α2 vii)-2α2β2+αβ 4αβ
8 4
iv)5αβ+4α+3βα+5α
i) 3a ⋅ 4a v) 0.5 x 2 ⋅ 4.25 x 7 ⋅ x −4
ii) 3a β 2 ⋅ 7 β a 2 vii) 7 x −2 ⋅ 9 x 6 ⋅ 7 x 4
3 2 −2 2 4 −3
iv) χ 5 χ 3χ viii) 4 x −2 y 2 ⋅ x y
5 4
1
ix) (−2 x 4 y 2 ) ⋅ ( −3 x −3 y 2 )( x 7 y 2 )
6
1
x) (− xyω ) ⋅ (7 x −3 y 2ω 4 )( x −5 y 2ω 4 )
7
i) 6 χ 4 y 3ω 6 : 3χ 2 y 3ω 2 v) (4 χ 3 y 4 z 8 ) : (16 χ 3 y 3 z 5 )
4 7 3 2 3 3 −2
ii) (− χ y ω ) : ( χ y ω)
3 2
κ +2 κ
iv) 6 χ y : 2 χ y
ΑΣΚΗΣΕΙΣ - ΠΟΛΥΩΝΥΜΑ
1. Nα απλοποιηθούν οι παραστάσεις
α) α2-αβ-β2+2α2+αβ-β2+α2-αβ+2β2 =
β) χ3-2χ2-2χ-7+3χ2+5χ+2+ χ3 +5 χ 2-6 χ =
γ) χ4 -2χ2 ψ2 –ψ4 -3χ2 ψ+2χ2 ψ2 +6χ3 ψ-ψ4 +χψ3 –χ4 =
.
2)Δίνονται τα πολυώνυμα:
Α = 6χ4+5χ3-2χ+7, Β = 5χ3-2χ2-9χ+4
Γ = -χ -3χ +11,
4 2 Δ = -7χ3+8χ2-χ+6
Nα υπολογίσετε τα Α-Β, (Α+Β)-(Γ+Δ), Α-(Β-Γ)-Δ, Α+Β+Γ+Δ
3. Δίνονται τα πολυώνυμα:
Ρ(χ) = 7χ2-6χ+2, Q(x) = -4χ2+7χ-8
Nα υπολογίσετε τα A(-l), B(3) όπου Α(χ) = Ρ(χ) + Q(x)
και Β(χ) = Ρ(χ) - 3Q(x).
4. Στις παραστάσεις
Α= 3χ 3ψ − 4 χ 5ψ 2 + 7 χ 4ψ 3 +ψ 6 − 9
Β= χ 2 + χ 4 − χ + χ 3 + 6
4 3 6
Γ= χ 4 + χ 5 + χ + 5χ + 7 χ 2 −
8 15
Να γίνει διάταξη κατά τις φθίνουσες δυνάμεις του χ
3
Να βρεθούν τα Α,5Β, Β + 2Γ
4
ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ –ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΠΟΛΥΩΝΥΜΩΝ
1. Nα κάνετε τις πράξεις:
α) (2χ2-3χ-6)(χ2-χ+2) β) (α-2β-3γ)(α-2β+3γ)
γ) (χ -2χ+5)(χ +2χ+5)
2 2 δ) (-χ2-ψ2-3α2)(χ2-ψ2-3α2)
ε) (χ2 +ψ2 )(χ-ψ)(χ 2 + χψ +ψ2 )
6. Αν f(x) = χ(χ2 -2) - (χ+2)[χ2 -(1-χ)], να εκτελέσετε τις πράξεις και μετά να υπολογίσετε την τιμή
f(-3).
ΣΠΑΖΟΚΕΦΑΛΙΑ
(Ο ̟ονηρός ξενοδόχος)
Ένα γκρουπ από ταξιδιώτες , επτά τον αριθµό , έφθασαν σε ένα ξενοδοχείο και
ρώτησαν αν υπήρχαν δωµάτια να περάσουν την νύχτα .Ο ιδιοκτήτης του
ξενοδοχείου είχε µόνο 6 δωµάτια διαθέσιµα , αλλά υποσχέθηκε να κάνει ότι
µπορεί. Πρώτα τοποθέτησε τον πρώτο ταξιδιώτη στο πρώτο δωµάτιο και
παρακάλεσε τον άλλο ταξιδιώτη να περιµένει λίγα λεπτά. Έπειτα τοποθέτησε τον
τρίτο ταξιδιώτη στο δεύτερο δωµάτιο , τον τέταρτο ταξιδιώτη στο τρίτο δωµάτιο
,τον πέµπτο ταξιδιώτη στο τέταρτο δωµάτιο , τον έκτο ταξιδιώτη στο πέµπτο
δωµάτιο και έπειτα γυρίζοντας σε αυτόν που τον είχε αφήσει να περιµένει τον έβαλε
στο έκτο δωµάτιο .Είναι όλα εντάξει;
ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣ
.
Ορισμος : Ταυτότητα είναι μία ισότητα με μία ή περισσότερες μεταβλητές που αληθεύει
για κάθε τιμή των μεταβλητών
Α μελος :(α+β)2 =
μετασχηματίζω την δύναμη σε γινόμενο
(α+β)(α+β)=
πολλαπλασιάζω πολυώνυμα κάνω
α2+αβ+βα+β2= αναγωγή όμοιων όρων
α2+2αβ+β2
Παρατηρήσεις:
● Tα α, β μπορεί να είναι οποιοδήποτε πραγματικός αριθμός, μπορεί να είναι μονώνυμα, ακόμη
και πολυώνυμα. Θα ονομάζουμε το α πρώτο από τους δύο προσθετέους και το β δεύτερο.
● Στο ανάπτυγμα τα πρόσημα είναι συν (+) στο τετράγωνο, στο διπλάσιο γινόμενο εξαρτάται
από τα πρόσημα των α, β. Δηλαδή σε ομόσημα α, β είναι (+) και σε ετερόσημα (-)
● (α-β)2 = (β-α)2 γιατί και τα δύο μας κάνουν α2 -2αβ+β2
● (α+β)2 = (-α -β)2 γιατί και τα δύο μας κάνουν α2 +2αβ+β2
Παρατηρήσεις:
● Ονομάζεται διαφορά τετραγώνων από το δεύτερο μέλος, δηλαδή το α2-β2
● Μειωτέος και στα δύο μέλη πρέπει να είναι το ίδιο γράμμα, εδώ είναι το β.
Απόδειξη
(α+β)3 = (α+β)2(α+β)= μετασχηματίζω την 3η δύναμη (χ3 = χ2 χ1)
(α2+2αβ+β2)(α +β)= αναπτύσσω την (α+β)2 ταυτότητα
α3+α2β+2α2β+2αβ2+β2α+β3= Πολλαπλασιάζω πολυώνυμα
α3+3α2β+3αβ2+β3 κάνω αναγωγή ομοίων όρων
Απόδειξη
(α-β)3 = (α-β)2(α-β)= μετασχηματίζω την 3η δύναμη (χ3 = χ2 χ1)
(α2-2αβ+β2)(α-β)= αναπτύσσω την (α+β)2 ταυτότητα
Πολλαπλασιάζω πολυώνυμα
α -α β-2α β+2αβ +β α-β =
κάνω αναγωγή ομοίων όρων
α3-3α2β+3αβ2-β3
Παρατηρήσεις:
● Tα α, β μπορεί να είναι οποιοδήποτε πραγματικός αριθμός, μπορεί να είναι μονώνυμα, ακόμη
και πολυώνυμα.
● Στο ανάπτυγμα του (α+β)3 τα πρόσημα είναι όλα συν (+), ενώ στο ανάπτυγμα του (α-β)3
εναλλάσσονται το συν με τα πλην.
● Πρακτικός τρόπος πρόσημων: το πρώτο δηλαδή το α δίνει το πρόσημο του στο πρώτο και
τρίτο όρο του αναπτύγματος ενώ το δεύτερο β στον δεύτερο και τέταρτο όρο.
♦ (α-β)3 = (β-α)3 γιατί (α-β)3 = [-(β-α)]3 = -(β-α)3
♦ (α+β)3= (-α-β)3 (-1)3=-1
Εφαρμογές
1)(2 χ 2 + 3) 2 = (2 χ 2 + 3) 2 = (2 χ 2 ) 2 + 2 ⋅ 2 χ 2 ⋅ 3 + 32 =
α β α β β2 (α+β)2 = α2+2αβ+β2
α2
4 χ 4 + 12 χ 2 + 9 = 4 χ 4 + 12 χ 2 + 9
α2 2αβ β2
2)(2 χ 2 − 3 y ) 2 = (2 χ 2 − 3 y ) 2 = (2 χ 2 ) 2 − 2 ⋅ 2 χ 2 ⋅ 3 y + 32 y 2 =
α β α2 α β β2 (α-β)2 = α2+2αβ+β2
4 χ 4 − 12 χ 2 y + 9 y 2 = 4 χ 4 − 12 χ 2 y + 9 y 2
α2 2αβ β2
3)(−3χ 2 + 5 y ) 2 = (5 y − 3χ 2 ) 2 = (5 y − 3χ 2 ) 2 = (5 y ) 2 − 2 ⋅ 5 y ⋅ 3χ 2 + 32 χ 4 =
α β α2 α β β2
25 y 2 − 30 χ 2 y + 9 x 4 = 25 y 2 − 30 χ 2 y + 9 x 4 (α-β)2 = α2+2αβ+β2
α2 2αβ β 2
4)(−3χ − 5 y ) 2 = ( −(5 y + 3χ )) 2 = (5 y + 3χ ) 2 = (5 y + 3χ ) 2 =
α β
(5 y ) 2 + 2 ⋅ 5 y ⋅ 3χ + 32 χ 2 = 25 y 2 + 30 χ y + 9 x 2 = 25 y 2 + 30 χ y + 9 x 2
α2 α β β2 α2 2αβ β2
= 9 x 2 − 16 y 2 = 9 x 2 − 16 y 2
α2 β2
27 χ 3 + 3 ⋅ 9 χ 2 ⋅ 1 + 3 ⋅ 3χ ⋅ 1 + 1 = 27 χ 3 + 27 χ 2 + 9 χ + 1
β α β2 β3
α3 α2
27 χ 3 − 3 ⋅ 9 χ 2 ⋅ 1 + 3 ⋅ 3χ ⋅ 1 − 1 = 27 χ 3 − 27 χ 2 + 9 χ − 1
β α β2 β3
α3 α2
( − χ )3 = χ 3
8)(−5 χ − 4) = (−(5χ + 4))
3 3
= − (5 χ + 4)3 = −[(5χ )3 + 3 ⋅ (5 χ ) 2 ⋅ 4 + 3 ⋅ 5χ ⋅ 42 + 43 ] =
β α β2 β3
α3 α2
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Nα βρεθούν τα αναπτύγματα:
(χ-3)2 , (2x+y)2 , (-x-y)2 , (xy+2x)2 , (2x-xy)2
432 − 112
5.Η τιμή της παράστασης ισούται με 3 . Σ ή Λ
43 (36 − 27)
1 2 1 2
6. .Η τιμή της παράστασης (2011 + ) − (2011 − ) ισούται με 4 . Σ ή Λ
2011 2011
ΣΠΑΖΟΚΕΦΑΛΙΑ
Στο βασιλειο του Γριφισταν ,ψηλα στο βουνο Κοντο̟ιθαρος , βρίσκεται ενας θεορατο
οκταγωνικο κτισµα ο̟ου λεγεται ότι υ̟ηρξε το θησαυροφυλακιο του βασιλια Τσιφουτη
.Στην είσοδο του κτισµατος δεσ̟οζει µια τεραστια γρανιτενια ̟ορτα η ο̟οία είναι αδυνατο
να ̟αραβιαστει µε τα µέσα του βασιλειου του Γριφισταν.Ο̟οίος φτάνει στην ̟ορτα αυτή
διαβάζει την εξής αναγλυφη ε̟ιγραφη:
«Για να ανοιξει η ̟ορτα και να ̟αρεις τα ̟λουτη του βασιλια Τσιφουτη θα ̟ρέ̟ει να
̟ροφερεις τον αριθµό εκείνο ο ο̟οίος το τελευταιο του ψηφίο είναι το 4 αλλά όταν
µετακινησουµε το 4 α̟ό την θεση του τελευταιου ψηφιου και το βαλουµρ ̟ρωτο τότε ο
αριθµός ̟ου θα ̟ροκύψει θα είναι τετρα̟λασιος α̟ό τον αρχικό αριθµό.»
Μ̟ορεις να βρεις ̟οιος είναι ο αριθµός;
ΠΑΡΑΓΟΝΤΟΠΟΙΗΣΗ
Ορισμός :
Παραγοντοποιήση μιας αλγεβρικής παράστασης (πολυωνύμου) είναι μια διαδικασία για
την μετατροπή της σε γινόμενο
Επιμεριστική ιδιότητα
α ( β + γ ) = αβ + αγ
α ( β − γ ) = αβ − αγ
Μέθοδοι παραγοντοποιήσης
1)Όλοι οι οροί του πολυωνύμου έχουν κοινό παράγοντα .Στην περίπτωση αυτή εφαρμόζω
μονό την επιμεριστική ιδιότητα .
Παραδείγματα :
1)6 x + 6 y = 6( x + y )
2)3 x 2 + 3 = 3( x 2 + 1)
3)7 x 2 y + 7 xy 2 = 7 xy ( x + y )
Ο κοινός παράγοντας των μονώνυμων είναι : από τους συντελεστές ο ΜΚΔ των συντελεστών και
από το κύριο μέρος το κάθε κοινό γράμμα με μικρότερο εκθέτη
Παραδείγματα
α) x 2 + 6 x + 9 = x 2 + 2 ⋅ 3 x + 32 = ( x + 3) 2
β) 16 x 2 + 40 xy + 25 = (4 x) 2 + 2 ⋅ 4 ⋅ 5 x + 52 = (4 x + 5) 2
γ) 36 x 2 − 4 y 2 = (6 x − 2 y )(6 x + 2 y )
δ) x 2 − 7 = x 2 − ( 7 ) 2 = ( x − 7 )( x + 7 )
ε) x3 − 6 x 2 + 12 x − 8 = x3 − 3 ⋅ 2 x 2 + 3 ⋅ 2 2 ⋅ x − 22 = ( x − 2)3
x 2 + (α + β ) x + αβ = ( χ + α ) χ + β )
Παραδειγματα
x 2 + 5 x + 6 = x 2 + (2 + 3) x + 2 ⋅ 3 = ( χ + 2)( x + 3)
(Θα επανελθουμε για την λυση αυτου του ειδους των ακησεεων με πιο ευκολο τροπο )
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Nα παραγοντοποιησετε τα πολυώνυμα:
λ y 3 − 2λ y − µ y + 2 µ
12 χ 3 + 60 χ 2 + 4 χ + 20
α 2 − αβ + α 6 β 5 − α 5 β 6 + 12α − 12β
χ 2 y 4 + χ 4 y 2 + χ 3 y + χ y3 − 5χ 2 − 5 y 2
a 2 χ + a 2 y 2 + a 2 z 2 + a 2ω 2 − 4 χ − 4 y − 4 z − 4ω
χ y 2 − y 2 + ( χ − 1) 2 y − χ 2 y + χ y
3α 2 χ 2 − 3α 2 y 2 − 2 x 2 + 2 y 2
3 y 3 − 3β y − y 2 + β
α 2χ 2 −α 2 − β 2χ 2 + β 2
ε) (α + β ) 2 − (a − β ) 2
στ) (2α + 2) 2 − (a − 2)2
ζ) (4α − 3β + γ ) 2 − (a − 3β + 4γ )2
η) (α + β − γ ) 2 − (a − β + γ )2
θ) −(2 y − 3χ ) 2 + (3 y − 2 y )2
α) 81χ 4 − 36 x 2 + 4
β) 9 χ 2 y 2 − 30 xy + 25
γ) 100 χ 4 y 6 − 40 x 2 y 3ω 2 + 4ω 4
δ) 9 χ 2 y 2 − 30 xy + 25
ε) y 6 − 6 y 3 + 9
1
στ) 4 χ 2 − 2 χ +
4
ζ) 36 y − 12 xy + χ 6
4
η) z 6 − 2 z 3 x 2 y + x 4 y 2
θ) 64a 4 − 80a 2 βγ + 25β 2γ 2
3. Ομοια
α) χ 3 + 1
β) y 3 − 8
γ) x 2 y 6 − 125
δ) 64 x3 − 27
ε) ( a + 1)3 − β 3
στ) ( x + y )3 − 27
ζ) ( x + y )3 − ( x − y )3
η) a 8 − β 8
θ) a 2 β 2 − α 2γ 2
ι) a β 5 − α 5 β
4. Nα παραγοντοποιήσετε τα πολυώνυμα
1) a 4 + β 4 + γ 4 − 2α 2 β 2 − 2 β 2γ 2 − 2α 2γ 2
2) ( a β + γδ + β 2 − δ 2 ) 2 − (αδ + βγ ) 2
3) 4 χ y ( x − y ) − 6 x( x − y ) 2 + 2 x( x 2 − y 2 )
4) (7 x − y ) 2 − 4(7 x − y )(2 x + y − 1) + 4(2 x + y − 1) 2
5) 4 x 2 + y 2 + 9ω 2 − 4 xy + 12 xω − 6 yω
6) (α − 2 β ) 2 − 6(α − 2 β )(3α + β ) + 9(3α + β ) 2
7) (αχ + β y ) 2 + (α y − β x) 2 + (γχ + δ y ) 2 + (γ y − δ x) 2
8) aγ (α + γ ) + αβ (α − β ) − βγ ( β + γ )
9) (α − β )(α 2 − γ 2 ) − (α − γ )(α 2 − β 2 )
10) 1 + xy + a ( x + y ) − ( x + y ) − a (1 + xy )
Κοινός x( y − 1) − 3( y − 1) − ( y − 1)
i) 6 xy 3 + 3 x 2 y 2 + 9 xy 2 4x 5 y 3 − 6x 7 y 2 + 8x 3 y 4
παράγοντας 3x − 2 ⋅ 6 x
ax + ay + γ x + γ y a5 − a4 + a3 − a2 + a −1
ii) Ομαδοποίηση (1 − κ − λ ) 2 + κ + λ − 1
16 x + 4 x − 3 y − 12 xy
2
x2 −1 49 x 2 − 81 x 2 − 13
Διαφορά
iii) ( x + 2 y )2 − x 2 49(κ + λ ) 2 − 36(κ − λ ) 2
τετραγώνων x16 − y16
Ανάπτυγμα 4 x 2 − 12 x + 9
iv)
ταυτότητας µ 2 − µ + 0, 25
(x + y )2 − 2(x + y ) + 1 4 x 2ν − 20 xν y µ + 25 y 2 µ
x 2 − 2 x − 24 − x 2 + 2 xy − y 2 + 9 x − y + x 2 − 2 xy + y 2
Συνδυασμός x 2 + 2 xy − 3 y 2 x9 − x7 − x5 + x3 (x − y )2 − 5(x − y ) + 6
αβ (x 2 + y 2 ) + xy (a 2 + β 2 )
v)
περιπτώσεων 4x 4 − 5x 2 + 1 x4 + 5x2 − 6
x 4 + 11x 2 − 60 (2 + x + x 2 ) 2 − x 3
• Κάθε πολυώνυμο που μετά από αναγωγή ομοίων όρων και διάταξη κατά τις φθίνουσες
δυνάμεις του χ έχει πάρει την μορφή αχ2+βχ+γ όπου α,β,γ πραγματικοί αριθμοί και α ≠ 0
• Έστω P(x)=αχ2+βχ+γ τριώνυμο, αν στη θέση της μεταβλητής χ αντικαταστήσω κάποιο αριθμό
Παράδειγμα: P(x)=2χ2-χ -6 για χ=1 έχω P(1)=2 ⋅ 12 -1-6=2-1-6=-5, παρατηρώ όμως για
Θα λέμε ρίζα του τριωνύμου P(χ) κάθε πραγματικό αριθμό ρ για τον οποίο ισχύει
•Θα λέμε εξίσωση β' βαθμού κάθε παράσταση της μορφής αχ2+βχ+γ =0 όπου α,β,γ
πραγματικοί αριθμοί και α ≠ 0 και ρίζα (λύση) κάθε πραγματικό αριθμό ρ που κάνει την ισότητα
• Στην εξίσωση β' βαθμού οι συντελεστές β, γ σαν πραγματικοί αριθμοί δεν αποκλείεται
αχ 2 +γ=0 ο αχ 2 = - γ ⇔ χ 2 =- γ/α
γ γ γ
α) αν το κλάσμα − είναι θετικό η εξίσωση έχει δύο λύσεις τις + − και − −
α α α
γ
β) αν το κλάσμα − είναι αρνητικό η εξίσωση δεν έχει δύο λύσεις (Αδύνατη).
α
Παράδειγμα
27
α) 3χ 2 − 27 = 0 ⇔ 3χ 2 = 27 ⇔ χ 2 = ⇔ χ 2 = 9 ⇔ χ 2 = ± 9 ⇔ χ 2 = ±3
3
32
β) 2 χ 2 + 32 = 0 ⇔ 2 χ 2 = −32 ⇔ χ 2 = − ⇔ χ 2 = −16( Αδυνατη )
2
αχ 2 + βχ = 0 ⇔ χ (αχ + β ) = 0
χ=0 ή ή χ= - β/α
Παράδειγμα
α) 4 χ 2 + 8 χ = 0 ⇔ χ (4 χ + 8) = 0 ⇔ χ = 0 ή 4 χ + 8 = 0 ⇔ χ = 0..η ..χ = −2
α) 7 χ 2 = 0 ⇔ χ = 0
Βήμα 1ο Βρίσκω την τιμή της παράτασης Δ= β2-4αγ που ονομάζεται διακρίνουσα της εξίσωσης.
Βήμα 2ο Συγκρίνω την διακρίνουσα Δ με το μηδέν:
−β
β] αν Δ=0 η εξίσωση έχει μία διπλή ρίζα την ρ =
2α
γ] αν Δ > 0 (Θετικό) η εξίσωση έχει δύο ρίζες διαφορετικές που δίνονται από τον
−β ± ∆
τύπο ρ1,2 = όπου Δ η διακρίνουσα
2α
Παράδειγμα
α) χ 2 − 7 χ + 6 = 0 οπού
α = 1, β = −7, γ = 6 και η διακρινουσα είναι :
∆ = β 2 − 4αγ = (−7)2 − 4 ⋅1 ⋅ 6 = 49 − 24 = 25 > 0
Άρα έχουμε δυο άνισες λύσεις
− β + ∆ −(−7) + 25 7 + 5 12
χ1 = = = = =6
2a 2 ⋅1 2 2
− β − ∆ −(−7) − 25 7 − 5 2
χ2 = = = = =1
2a 2 ⋅1 2 2
Παράδειγμα
α) χ 2 − 7 χ + 6 = 0 οπού
α = 1, β = −7, γ = 6 και η διακρινουσα είναι :
∆ = β 2 − 4αγ = (−7)2 − 4 ⋅1 ⋅ 6 = 49 − 24 = 25 > 0
Άρα έχουμε δυο άνισες λύσεις
− β + ∆ −(−7) + 25 7 + 5 12
χ1 = = = = =6
2a 2 ⋅1 2 2
− β − ∆ −(−7) − 25 7 − 5 2
χ2 = = = = =1
2a 2 ⋅1 2 2
Προσοχή !!! Ο τύπος επίλυσης δευτεροβάθμιας εξίσωσης εφαρμόζεται μόνο όταν φέρουμε την
εξίσωση στην μορφή ax 2 + βχ + γ = 0 .
Παράδειγμα
Να λυθεί η εξίσωση 2 x 2 + 7 x − 13 = x( x − 3) − 2
Εκτελούμε επιμεριστική ιδιότητα στο δεύτερο μέλος , πάμε όλους τους όρους στο πρώτο μέλος και
εκτελούμε ανάγωγες όμοιων όρων έτσι ώστε να φέρουμε την εξίσωση στην μορφή ax 2 + βχ + γ = 0
2 x 2 + 7 x − 13 = x( x − 3) − 2 ⇔ 2 x 2 + 7 x − 13 = x 2 − 3 x − 2 ⇔ 2 x 2 + 7 x − 13 − x 2 + 3 x + 2 = 0
x 2 + 10 x − 11 = 0
Υπολογίζουμε την διακρίνουσα Δ
−10 − 12 −22
= = −11
− β ± β 2 − 4aγ −10 ± 144 −10 ± 12 2 2
x1,2 = = = =
2a 2 ⋅1 2 −10 + 12 = 2 = 1
2 2
−β
β] Αν Δ=0 έχει μία διπλή ρίζα την την ρ = , το τριώνυμο είναι τέλειο τετράγωνο και
2α
ισχύει : αχ2+βχ+γ=α(χ-ρ)2
−β ± ∆
γ] αν Δ>0 (Θετικό) η έχει δύο ρίζες διαφορετικές ρ1,2 = και
2α
αχ2+βχ+γ=α(χ-ρ1) (χ-ρ2)
Παράδειγμα
Να παραγοντοποιηθούν τα τριώνυμα
α) χ 2 + 4 χ + 9 = 0
β) χ 2 − 4 χ + 4 = 0
γ) χ 2 − 7 χ + 6 = 0
Λύση
α) χ 2 + 4 χ + 9 = 0 οπού
α = 1, β = 4, γ = 9 και η διακρινουσα είναι :
∆ = β 2 − 4αγ = (4) 2 − 4 ⋅1 ⋅ 9 = 16 − 36 = −20 < 0 Αδύνατη άρα δεν παραγοντοποιείται.
β) χ 2 − 4 χ + 4 = 0 οπού
α = 1, β = −4, γ = 4 και η διακρινουσα είναι :
∆ = β 2 − 4αγ = (−4) 2 − 4 ⋅1 ⋅ 4 = 16 − 16 = 0
Άρα έχουμε μια διπλή ρίζα την
− β −(−4) 4
χ= = = =2
2a 2 ⋅1 2
γ) χ 2 − 7 χ + 6 = 0 οπού
α = 1, β = −7, γ = 6 και η διακρινουσα είναι :
∆ = β 2 − 4αγ = (−7)2 − 4 ⋅1 ⋅ 6 = 49 − 24 = 25 > 0
Άρα έχουμε δυο άνισες λύσεις
− β + ∆ −(−7) + 25 7 + 5 12
χ1 = = = = =6
2a 2 ⋅1 2 2
− β − ∆ −(−7) − 25 7 − 5 2
χ2 = = = = =1
2a 2 ⋅1 2 2
αχ 2 + βχ + γ =α ( χ − ρ1 )( χ − ρ 2 )
το τριώνυμο γίνεται : χ − 7χ + 6
2
= 1( χ − 6)( χ − 1)
−β + ∆ −β − ∆
Αν Δ >0 οι δυο ριζες ρ1 = , και ρ 2 =
2α 2α
−β + ∆ −β − ∆ −β + ∆ − β − ∆ −β
Αν πάρουμε Σ= ρ1 + ρ 2 = + = =
2α 2α 2α α
και
−β + ∆ −β − ∆ (− β + ∆ )( − β − ∆ ) −(( ∆ )2 − β 2 )
Γ = ρ1 ⋅ ρ2 = ( )( )= = =
2α 2α 4α 2 4α 2
−(∆ − β 2 ) ∆= β − 4αγ −( β 2 − 4αγ − β 2 ) − β + 4αγ + β γ
2 2 2
= = =
4α 2
4α 2
4α 2
α
−β −β
2.Ομοια αν Δ=0 τότε Σ= 2 ρ = 2 =
2α α
−β 2 β 2 4αγ γ
Γ = ρ2 = ( ) = = =
2α 4α 2
4α 2 α
Παράδειγμα
α) χ 2 − 7 χ + 6 = 0 το άθροισμα των ριζών θα είναι :
−β −(−7)
Σ= ρ1 + ρ 2 = = =7
α 1
και το γινόμενο των ριζών θα είναι :
γ 6
Γ = ρ1 ⋅ ρ2 = = =6
α 1
6. Κάνουμε αναγωγές όμοιων όρων, διατάσουμε κατά τις φθίνουσες δυνάμεις το x και
λύνουμε.
7. Τέλος, ελέγχουμε αν οι ρίζες που βρήκαμε ικανοποιούν τον περιορισμό. Όσες δεν τον
5) Να λυθούν οι εξισώσεις:
α )3χ 2 − ( 2 − 3) χ − 2 = 0
β )4 χ 2 − 2( 3 + 1) χ + 3 = 0
χ +5 12 4χ −1 2χ − 1 χ 2 − 5χ + 6 χ 2 − 5χ + 6
δ) = ε) = στ) =0 ζ) =1
5 χ +1 5 χ −4 χ 2 − 8χ + 15 χ 2 − 8χ + 15
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ :ΔΡΟΥΓΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ http//mathhmagic.blogspot.com
- 50 -
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
6. Να λυθούν οι εξισώσεις:
1 2χ 2 2 2χ 3 1
α) = 2 + β) + = +
χ −3 χ −9 χ +3 χ − 3 ( χ − 3)( χ − 3) 8 χ − 3
2χ 1 1 2 1 6χ + 1
γ) + = +1 δ) − = 2
χ −4 χ +2 χ −2
2
5χ − 15 χ + 2 χ − χ − 6
−3 −9 −χ χ2 10 2 χ
ε) + 2 = + στ) + + =0
χ +3 χ −9 χ −3 9− χ2 χ −1 χ +1 χ −1
2
χ − 5 χ + 5 10 3 2 1
ζ) + = η) = 2 +
χ +5 χ −5 3 χ + 3 χ − 2χ − 3 χ + 1
3χ + 2 3 4 5 1 3
θ) = − ι) − =
χ − 5χ + 6 χ − 2 χ − 3
2
χ 2 χ − 3 6 χ − 5χ
2 4 2 3χ − 2 1 6
κ) + 2 = λ) + = 2
χ − 3χ + 2 2 χ − 8 χ + 2
2
χ ( χ + 1) 2 χ χ + 3χ + 2
χ +1
− χ + 3χ − 2
ν) χ = − 3
2
μ) =χ
2 χ 2 − 3χ − 2 1 8
−1
χ −1
1
2χ 2 − 4χ + 5
ξ) χ + 1 = 1 ο) =1
χ 1 χ χ2 + 2
−
3 χ +1
x +1 2
7) α) Nα λύσετε την εξίσωση: + 2 =0
1− x 2
x − 2x +1
x +1 5
β) Nα λύσετε την εξίσωση: − 2 =0
1− x 2
x − 2x +1
γ) Να λύσετε την εξίσωση: ( x − 1) 2 + ( x − 2) 2 = ( x − 3) 2 + x + 2
δ) Να λύσετε την εξίσωση: x 2 − (1 + 2 ) x + 2 = 0
9) Να λυθούν οι εξισώσεις:
α) 3x2 + x − 2= 0
2χ − 2 8 1 − 3χ
β) − 2 =
χ −2 χ −4 χ +2
και να γράψετε την κοινή τους λύση.
4 a 2 + β 2 + 8a + 2 β + 5 = 0
1. Να βρεθεί ο αριθμός του οποίου το μισό του τετραγώνου του αν αυξηθεί κατά 2 θα
5. Να βρεθεί ο αριθμός του οποίου το γινόμενο με τον αυξημένο κατά 4 εαυτό του δίνει
21.
6. Σε ορθογώνιο τρίγωνο ΑΒΓ με μήκη κάθετων πλευρών 3x+2, 4x-3 και υποτείνουσα
10. Αν αυξήσουμε τις δύο απέναντι πλευρές ενός τετραγωνου κατά 5 μ. και τις άλλες δύο κατά 3
μ., προκύπτει ορθογώνιο που έχει εμβαδό 168 τ.μ. Να βρεθεί η πλευρά και το
11. Να βρείτε τις κάθετες πλευρές και το εμβαδό ενός ορθογωνίου τριγώνου με υποτείνουσα 13 μ.
13.Να υπολογίσετε δύο διαδοχικούς περιττούς φυσικούς αριθμούς που έχουν άθροισμα
τετραγώνων 514.
14. Σήμερα ηλικία του Νίκου είναι διπλάσια από την ηλικία του Βασίλη. Πριν από πέντε χρόνια η
ηλικία του Νίκου ήταν τα 10/4 της ηλικίας του Βασίλη. Πόσων χρονών είναι σήμερα και οι δύο;
16. Η κυρία Σοφία έχει την τριπλάσια ηλικία από τον γιο της τον Γιάννη . Ο κύριος Αχιλλέας
είναι μεγαλύτερος κατά τέσσερα χρόνια από την σύζυγο του την κυρία Σοφία. Είναι παράξενο
αλλά ,και οι τρεις έχουν γενέθλια την ιδία μέρα και χρειάζονται συνολικά 88 κεριά για την
τούρτα γενεθλίων.Ποσών χρονών ήταν ο καθένας;
15.Τρεις φυσικοί αριθμοί έχουν άθροισμα 270.Αν από τον καθένα αφαιρέσουμε τον ίδιο φυσικό
αριθμό, παίρνουμε τους αριθμούς 24,81,132.Να βρείτε τους τρεις αριθμούς .
ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ
Γραμμική εξίσωση
ΜΕΘΟΔΟΣ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ
Η πιο γενική μέθοδος επίλυσης συστημάτων δύο γραμμικών εξισώσεων με δύο αγνώστους.
• Βήμα 1. Λύνουμε ως προς έναν άγνωστο τη μια από τις δύο εξισώσεις του συστήματος .
• Βήμα 2. Αντικαθιστούμε την παράσταση που βρήκαμε στην άλλη εξίσωση του συστήματος,
οπότε προκύπτει μια εξίσωση ενός άγνωστου, που μπορούμε να λύσουμε.
• Βήμα 3. Τη λύση που βρήκαμε την αντικαθιστούμε στην αρχική εξίσωση του βήματος 1,
οπότε βρίσκουμε και τον δεύτερο άγνωστο.
Παρατήρηση: Η µέθοδος της αντικατάστασης µπορεί να εφαρµοστεί και σε συστήµατα που δεν
είναι γραµµικά.
Παράδειγμα
Να λυθεί το σύστημα
χ + y =3
x − y =1
Λύση
⇔ ⇔ ⇔
x − y =1 x − y =1 (3 − y ) − y = 1 3 − 2 y = 1
χ = 3 − y χ = 3 − y χ = 3 − y χ = 3 − 1
⇔ ⇔ ⇔ ⇔ ⇔
−2 y = −3 + 1 −2 y = −2 y = 1 y = 1
χ = 2
y =1
Να λυθει το συστημα:
χ − 2 y = −3
3 x + 5 y = 13
Λυση
( −3) χ − 2 y = −3 Πολ /ζω την πρωτη εξισωση µε −3 και γ ίνεται: −3χ + 6 y = 9 + −3χ + 6 y = 9 −3χ + 6 y = −9
⇔ ⇔ ⇔
(1) : 3 x + 5 y = 13 3 x + 5 y = 13 0 x + 11 y = 22 y=2
−3χ + 6(2) = 9 −3χ + 6(2) = 9 χ = 1
⇔
y=2 y=2 y=2
Α Σ Κ Η Σ Ε Ι Σ
x −1 y − 2
− =0
α) 3 4
4 x + 3 y = 8
3( x + 4) − 2 y = 7( x − y )
β)
0.5( x − 1) + 2 y = 3( x + y ) − 0.5
5. Να λυθούν τα συστήματα:
α) x - 2 = 0 β) - 3x - 7y + 13 = 0
2x - 3y + 7 = 0 y=2
χ y
γ) + =0 δ) 3x + 2y = 5
2 3
χ y
+ =0 7x + 5y=12
3 7
6. Να λυθούν τα συστήματα:
(Προτείνεται η μέθοδος των αντιθέτων )
α) 3x - 4y = 17 β) 5x - 7y - 47 = 0 γ) 0,5x + 0,2y = 16
-3x + 8y = 37 2x + 7y - 16 = 0 1,5x + 0,5y = 23
χ +1 ψ − 2
+ =5
9. Να λυθεί το σύστημα : 3 4
3 ( χ − 1) − 2(ψ − 6) = 15 − χ
10.Να λύσετε με τη μέθοδο της αντικατάστασης και των αντίθετων συντελεστών το σύστημα:
2χ- y =3
2χ+ y =1
11. Α. Να βρεθουν τα κ, λ ώστε η εξισωση κχ+λy=9 να εχει τα ζευγη (1,1) και (-1,5) λυσεις .
Β. Να βρεθει η εξισωση της ευθειας που διερχεται από τα σημεια Α( 3,3),Β( 1.2,1.2)
12.Α) Να βρείτε την εξίσωση της ευθείας που διέρχεται από τα σημεία Α(2,5) και β(1,3)
2x − y = 3
Β) Να λυθεί το σύστημα και να γίνει επαλήθευση.
4 x − y = 6
2
ε 1: 2x + y = 10 και ε 2 : 3x − y = 5
β. Αν η ευθεία με εξίσωση ε : (λ −1) x +(3λ − 2) y = 0 διέρχεται από το σημείο Κ
που βρήκατε στο α. ερώτημα, να βρείτε την τιμή του λ.