DBH 1 EUSKARA ETA LITERATURA.

UNITATE 1 ( LABURPENA)

PERPAUSA ETA HAREN OSAGAIAK

1.- Zer dira perpausak edo esaldiak?

 Esanahi osoa duten mezuak dira eta bi pausa edo etenen artean dauden.

2.- Nola argertzen dira testuan?

Letra Larriz hasten dira eta amaieran puntua, hiru puntuak , galderak edo
1
harridura-markak agertzen dira

3.- Zeintzuk dira PERPAUSAREN OSAGAIAK?

IZEN- SINTAGMA: IZENA da ardatza

Bi dira Adibidez: Eskolako zuzendariaren alaba

ADITZ- SINTAGMA: ADITZA da ardatza

Adibidez: ez da eskola honetara etortzen

Esaldia o perpausa da: Eskolako zuzendariaren alaba ez da eskola honetara etortzen.

Zenbaitetan, izena eta aditza ezkutuan egoten dira:

Kontuz autoekin!  Kontuz ibil zaitez autoekin, Ane!

4.- Zein funtzio dauka sintagma bakoitzak?

 DBH 1 EUSKARA ETA LITERATURA. UNITATE 1 ( LABURPENA)

Izen-sintagmaren osagaiak: Is ( Izlag.) + iz. +(izond.)+det.

3 multzotan sailkatzen dira:

a) Izena( Peio, Juan , etxe, Bilbo…) edo izenordaina(ni ,zu, gu ,zuek…)

IZENA: Izen sintagmaren ardatza da,
Ezinbestekoa
Bakarrik osa dezake izen-sintagma

2
 Arruntak: mutil, etxe, …
 Bereziak: Bilbo, Andoni
Izenaren

 Zenbakarriak( zenbatu egin daitezke): bi etxe, bi gurpil….

motak

 Zenbakaitzak( ezin dira zenbatu ): haizea, hotz…

Izenordaina ( izenaren ordez ager daiteke): zu , guk neuk, haiek

Adibidez :Huranire lehengusua da

b) Adjektiboa: izenari buruzko informazioa azaltzen du. Bi motakoak dira:

Izenlagunak( izenaren ezkerrean ager dira –REN edo –KO atzizkien

bidez;
Adjetiboen

Izenondoak( izenaren eskuinean ageri dira)

motak

Adibidez: Liburutegiko liburu zahar haiek

Izenlaguna izenondoa

c) Determinatzaileak: izen-sintagma singularra, plurala ala mugagabea(

ezezaguna) azaltzen dituzte

Mugatzaileak( izena mugatzen du)

a) Artikuluak:ak, ok, ek.. adib. LoreaA,etxeA

Determinat

b) Erakusleak: hori, hura, … Etxe hori, ate hau

motak

Zenbatzaileak( Zenbat galdera erantzuten diote).

a) Zehaztuak: bi, mila, bigarren

b) Zehaztugabeak: asko. Gutxi, batzuk…
c) Orokorrak: guzti, dena…

Oro har, izen bereziak ( jon, Tolosa..) eta izenordainek (nik, zuk, gu…) ez dute
determinatzailerik hartzen
DBH 1 EUSKARA ETA LITERATURA. UNITATE 1 ( LABURPENA)

HITZAREN IZAERA ETA SORKUNTZA

ADIERAZLEA: hots edo letra

multzoa da/L-I-B-U-R-U/

Hitzak bi alde dituzte

ADIERAZIA: konzeptua, esanahia

da. Liburu: idatzitako eta
irakurtzeko orri multzoa da 3

HITZAK SORTZEKO BIDEAK:

Eratorpenaz ( hitz eratorriak) : hitza+ atzizkiak ( sukaldari,

idazle) aurrezkia+ hitza ( desegin, berrikuntza)

Elkarketaz ( hitz elkarketaK): bi hitz lotuz ( abadetxe,

egonezin,basojaun, sendabelar, burugogor

Mailegutzaz ( maileguak) beste hizkuntza batetik ekarriz : futbola,

testu, telefonoa, auto, …