İSTANBUL ANSİKLOPEDİ S

t
l
$ -

Bu cildi fahraetfi arkadaşlarım ftfıraJiijn Muzaffer Eden, Heykeltıraş Râlib §ir Acudoğu ve Muallim
Silim Turgud AkLaaserin aziz hâîıralârma ithaf ediyorum.
R. E- Koçu

h ttp ://g r o u p s .g o o g le .c
 İSTANBUL
ANSİKLOPEDİSİ
İSTAN BULUN; C A M İ M ESCİD. M EDRESE, MEKT&B. KÜTÜBHÂNE. TEKKE, TÜRBE. K İLİSE AYAZ­
MA, ÇEŞME, SEBlL, SARAY, VALİ. KONAK, KÖŞK. HAN, HAM AM- TİY ATRO, KAHVEHANE, MEYHANE..
BÜTÜN YAPILA RI... D EV LET A D A M f, ÂLİM , ŞAİR , SANATKÂR. İŞ ADAM I. HEKİM , MUALLİM. HOCA,
DERVİŞ. PAPAZ* KEŞİŞ, MECZUB. NEVCİVAN, NİGÂR* HAN EN D E. SAZENDE, ÇENGİ. KÖÇEK, AYYAş!
DERBEDER, PEHLİVAN, TULU M BAC I, KABADAYI» KUM ARBAZ, HIRSIZ. SERSERİ, DİLENCİ, KAATTU
BÜTÜN ŞÖ H R ETLER İ D A Ğ !, B AYtRİ, SUYU, HAVASI» M ESİRE YERLEJÜ. BAHÇELERL BOSTAN LARf VE
İLAH.. BÜTÜN TA B tA T G Ü Z ELLİK LE Rİ V E C O Ğ R A FY A SI... SOKAKLART. M A H A LLELER İ SEMTLER j_
YANGINLARI, SALGINLARI, ZELZELELER İ, İH TİLÂ LLE Rİ. CİNAY ETLER İ. VE DİLLERE DESTAN OLAN
AŞK M ACERALARI.,. İSTA N B U L HAU O N TN DEV İR DEV İR Â D ET. A N 'Â N E, GİYİM VE KUŞAMI... İSTAN­
BUL ARGOSU., İSTANBULA A İT R ESİM LER. ŞİİRLER. KİTAPLAR, ROM ANLAR. SEYAHATNAMELER...
İSTANBULA GELM İŞ YABANCI ŞÖHRETLER..

REŞAD EKREM KOÇU

Bu cildde: Sftim T u rp a l AKTANSEL, fierm-et M uhtar A LLS, M. N aci ECER. Owm HAMA M İOĞ LU, Vâsıf
HİÇ, Resad M İM AROĞLU. Aziz OĞA N, A li ORTA, N lh id S im ÖR İK , M ahm ud YESARİ merhum Uu-Lu Mch-
med AU AKflAY, Ekrem Hftkkı AYV ERD İ. B. ALACALI, R«WI BARAZ, N aitd BAYLAV, Şükrü NaÜ BAY-
KAK DAR, Pertev N ailî BORATAV. MÜoir Süleyman ÇAPANOÖLU» Riîşdi DAÖLAROĞLU. Feridun DİRİM-
TEK İN , Behççj EVLER, Osmım N uri ER G İN . Umaİİ ERSEVİM . Semavi EY İCE, AU G EN CELİ. Ali Nüîfcei
GÖKSEL, Hakkı GÖKTÜRK, Reşkl H aiid G Ö N Ç . M. Bhha KÂH YAOĞLU, Hman KOCAM AN. B. OLKER.
N ejat Halil ÖZKAN, M ahraud ÖZLÜ. T . Yılroıu ÖZTU N A , Kevork PAMUKCUYAN» Neoklis SARRİS. Mîdhat
SERTOÖLU. H. Y, ŞEHSUVAROĞLU, Haili T A M ER . İbrahim Hîimî TAN IŞIK, Osman TOLGA, Tartddin
TOPAÇ, Atî VEREN kalem arkadaşlığı etm işlerdir.

S*Wha BOZCALI. Behçet CANTOiK, O. Zeki Ç AKALOZ. H. ÇİZER, H . Hüsnü, Nezih İZM İRLİÜĞLlf.
A. m kfaA KOÇU. Resad SEVİNÇSOY, Salih SfcNAN, A bdullah TOM RUK. Kemal ZEREN resim, harita, kroki
vb plünJarı ylifmişîardtrı

176 mim, 28 pULa. hjfeita ve roetm dışnul# 6 yaprvfc ıtnfcsn. i yoprak renkli rtsiars.v* I v*pf»k ynv llâ*(si.

ÜÇÜNCO CİLD

\> İK K T M EKTEBİ — BABA

Keçari Ekrem Kaçı n M«kmt Ati Akbsj1

İSTANBUL AN5İKtOFEHtSr
v* Noriyrt KolfeUff Şfrtoti
İSTANBUL» İH O

:o m /g r o u p /m e r a k e d iy o r u m
 i

Yabancı dillere lerceme hidckı vç liirkçe baskı t^kJü yalnız Rcsad Ekrem Koçunundur.

NUBGÖK MATBAASINDA BASILMIŞTIR.

h t t p : / / g r o u p s . g o o g le ,
 Ayasofjs
(Besin: KcçıO Seriaçuy)
■A
AŞİRET MEKTEBİ HÜMAYUNU —
ikinci Abdülhamid zam anında ve 1306
11890) senelerine doğnı arablarla aşiretlere
karşı (kuvvetli b ir tem sil siyaseti projesi ha­
ziranmış ve evvelâ) çocukların harbiye
mektebinde (okutulm ası düşünülm üştür).
6- Temmuz 1306 (1886) fu rfh i Tercüm a­
nı hakikatin başm akalesinde okunduğuna gfi-
re: 1302 (1886) senesinde Hicaz, Yem en ve
Trablusgarb evlâdı ara bundan 48 kişi getiri­
lip Harbiyede tah sil ettirilerek ü ç senede za­
bit çıkarılıp m em leketlerine gönderilm iştir.
Bu » b itle r b ir cum a selâm lığından sonra Pa­
dişahın huzuruna kabul olunm uşlardır.
Arab zabitler gördükleri teveccüh ve 11-
tUata karşı padişaha b ir teşekkür arızası tak­
dim etmişler, padişah da m em nuniyetini baş-
Mtıbl vasıtasile onlara yazı ile bildirm iştir.
Bu yazıda şu cü m leler bilhassa kayda
deler:
«... Memleketlerinize avdetinizde memur
olacağınız hidem atı askeriyeyt askerlik Şanı
jf r ğ f s y M m & g v s r *
» n e ve sadakat şıarane ifa ile hakkuıızdaki
teveccühatı (şahane) n ln bir kat daha teza-
yüdüne sarfı mesai edeceğiniz ve hemşehri
ve hem s inlerinizden pek çoğunun sizi görüp-
te sizin gibi sayei (şâhane) de tahsili ulûm
ed erek (eyziyab olm ağa... çalışacakları me-
m uli âlidir...*
Bu zabitler piyade ve süvari mülâzımı
sanllikteri rütbelerile çıkarılmış ve her birer-
lerine üstelik olarak hüküm darın yaverliği
rütbesi ve üniform ası da verilerek bulunduk­
ları m em leketlerdeki askeri m ıntakaiara gö­
re gönderilm işlerdir. Harbiye mektebinin
1307 (1891) senesi m ezunlan arasında bun­
lardan 55 zabitin adı ve gönderildikleri yer­
ler yazılıdır.
İki sene sonra arablann Harbiyede oku­
tulm asından vaz geçilerek onlar için hususi
b ir m ektep açılması düşünülmüş ve işte Aşi­
re t Mektebi o maksatla ortaya çıkm ıştır. Aşi­
re t çocuklarım okutmak için hususî b ir mek­
tep açılmasını ilkin AbdüHnmid II düşünü
yor, bunun hakkında ikinci karin fahri yaver
ve ferik Osman N uri Paşaya direktifler veri­
yor ve buna göre bir lâyiha yazıp takdim edil­
mesini emrediyor. Osman Nuri Paşanın yaz­
mış olduğu 9 Haziran 1303 (1892) tarihli lâ­
yihanın programa ait bir fırkasını (Tarih
dersleri hakkında) Olduğu gibi alıyorum:
«Selâtini izamı osmaniyenin şevket ve
 AŞIIIJÎT MEKTEBİ — 1158 —
re'fet ve adaleti jami leşini VB dini ve siyasi
muvaffak buyurulduktan tesisatı hayriyye ve
nafıayı Ve hıltai Mısriyyel şahanenin Dev­
leti Aliyyei Osnıaniyyo hükümeti adilcsine
dâhil oLn)azd&ıı evvelki vo sonraki ahvalini,
velhasıl Uovleti Aliyyel Osmaniyeııitı milleti
islâmlyye ve milleti snire içinde bihakkın
haiz olduğu mevkii sıam et ve ultivvişan ve
m enzildi biletraf tarif eder su retle mahsa-
san bir tarih kaime aldırılıp bir hey’eti muk­
tedire m arifetlte muayene ve tetkik aluiKİtıiî-
tan sonra taboluııarak kitabı niczburdan ted­
ris edilmelidir.»
Bu tarzda hususi b ir iılâm tarih) yazıl­
mış ve ıııııktedlr bir hey’et_ tarafından teikiF;
edilip bastırılmış mıdır? Öğrenemedim. Fa­
kı^ bu lâyiha Üzerine çıkan padişahın ira­
desini! Babıâlice iktifa olunarak mektebin
ders programı ve idaresi için nizam nam esi La-
zırlatuyor ve 14 Haıdraıı 130S 11692) tarih in ­
de takdim ediliyor ve Beşikta^ta A k aıstlerd e
birkaç bina Maarif N ejaretiııee kiralanarak
mektebe tahsil olmımak isteniyor. E iitüıı
bunlardan bahseden Meclisi Vükelâ m azbata­
sında $üyle bir fıkra da gilze çarpıyor:
♦Dariişşefakaııııı ıısuli İdaresi m azbut ve
m asarifi- mekSübî saire ınuhassesaünın n ısfı­
na muadil almasına nazaran işbu m ektep ta ­
lebesini sureti iaşesinin dahi D arüşşafakava
tevfik edildiği halde tasarru f ve m azbutiyeti
nuıeib olacağı...ı
Şu izahata göre A rabistan m h er köşe­
sinden • bilhassa m uteber ailelere m ensup -
Arab gençleri getirilerek bm ada o kutturula­
rak, kendilerine Türkçe ile birlik te OsmanlI
Terbiyesi ve mem leket idaresi u sulleri h a ttâ
askerlik gösterilecek, böyleoe on yeni bilgiler­
le tecilin edildikten sonra A rabistanda açıla­
cak mekteplere muallim, kazalara kaymakam
ve taburlara zabit olarak gönderileceklerdi.
Bu cihetleri m aarif tarihçesindeki şu ka­
yıtlardan da iğreniyoruz.
«Urbanı aşair evlâdının talim ve te rb iy e ­
lerine ve m ektepler tesisine mukaddeme ol­
mak iirere Halep, Suriye, Bağdat, B asra, Mu­
sul, Diyarbekir, Trablusgarb vllSyetlerile
Bingazi, Kiidiis ve Zor sancaklarından dör­
der; Yemen ve Hlcoz vilâyetlerinden beşer
ki cem'an elli nefer şakirdin aşair ve urban
evladının en muhterem ve m uteberanından
kıır’a He bilintilıab Dersaaadete izamlarile
ISTAJJBtn.
A şiret Mektebi namile b ir mekteb tesisi ve
müdüriyetine Moktcbi Mülkiye m üdür mua­
vinliği uhdesinde kabnak ürare Recal Efen­
di tnyin edilerek Beşiktagda vâki Akaretler,
de 1310 Bencıi RebiUlevvelitıln 12 sine müsa­
dif 21 Eylül 13DB (18S2) tarihinde Maarif
Nazırı hazır olduğu halde resm i kilçadı icra
olunm uştur.
A şiret M ektebinin 1310 (18812) senesi
Rebitilevveliııin 12 sine düşen 21. EylOL
1308 (İ892J tarihinde açıldığı resm î bir ©ser
olan M aarif Tarihçesinden anlaşılm akla bera­
ber ancak İki sene sonra açılabilmiş olduğu-
nn da arşivde görülen aşağıdaki vesikadan
iğreniyoruz.
A nlaşılan 21. Eylül. 1308 (1892) de şöy-
Icce bir başlanm ış olsun diye akaretlerdeki
evlerde üstün körü bir açılış töreni yapılmış
ve fakat billün h azırh k lar yapılmeıya ve ta­
lebe gelinceye k a d ar aradan İki sene kadar
vukit geçm iştir.
A rabistan ve K ürılistandan seçilip pey­
d erpey İstan bu la gönderilen talebeyi rıhtım ­
da M ektebi M ülkiye talebesi karşılam ış ço­
cu k lar A şiret M ektebi açılıncaya k ad ar Mek­
tebi M ülkiyede m isafir kalm ışlar v e salim en
gelip m ektebe yerleştirild ik leri ailelerine tel*
g rafla bildirilm iştir.
H alb u ki arşivdeki kayda göre: A şiret
M ektebinin 11. R ebiülevvel. 1312 y e yani 1.
Eylül 1310 (1804) ta rih in e diişen velâdetine-
bevt gö nünde açılm ası Padişaha ara edilm iş
ve P ad işah b u tarzda yapılm asını irade et­
m ekle b e ra b er «zikrolıınan m ekteb için b ir
m a h a l li m absus tedariki lâzimeden olduğun­
dan ve devletrn ism etlü Esm a Sultan hazret­
lerin in elyevın ikam et buyurm akda oldukla­
rı K abataşda kain saray (İnönü Kız Lisesi)
yokuş üzerine m ebni olmasile araba ile amed
ve şüdde m üşkilât bulunduğu gİW sair ci­
hetlerle dahi saray ittihazına pek de elverişli
olm adığından biri sultanı m üşarünileyhe
hazretlerinin ve dikeri hanım sultan lar haz­
retlerinin ikam etlerine tahsis olunm ak üzere
m ütevalfa Hüseyin Avni ve Ali Paşaların sa-
bilhanelerinin hazinei mâliyece mtibayasile
K abataştaki mezkûr sarayın tesis ve küşadı
mıısaınmen alan A şiret M ektebine te rk ve
tahsisi» lüzumu 11. Temmuz 1308 (1892) de
BabıAliye em ir ve tebliğ edilmiştir.
A rab çocukları burada beş sene okututa-
http://groups.goog le.c
 ANSİKLOPEDİSİ — 11»
fik ve -Aşır halkını fiiyuıı m arifet ve mc-
rfoniyotden behremend ptnırk ve hllSfotl Ilı­
mayı islâmlyyc te saltanatı seniyyet asmanly-
yeyc derkâr olan meyil ve muhabbeti tabily-
yeleri bir kal daha tezyld ve bunların. şer'an
ve kanunen mükellef oldukları sııdakatl kal-
biye ve vezaifi dlniyeleri takviye ve te'kid*
edilecekti.
Aşiretler arasından seçilecek çocuklar
«cismen ve zihnen kabiliyetli ve oldukça m u­
teber »İtelere mensup ve yasları 12 den aşa­
ğı ve 16 dan yukarı olmamak» şa rt konul­
m uşu
Bu âdeta Osmaıılı İm paratorluğunun ilk
kuruluşunda islâm olmayan u nsurların ço­
cukları devrişilerelî hüktlm et merkef.ine ge­
tirilil) acemi oğlanlar kışlasında islâm terb i­
yesi Üzerine asker, labil ve m em ur y etiştiril­
mesi usulüne benzer k i bu defa da »rab ço­
cukları Türkleştirm ek gayesi gözetilmiş o lu ­
yordu.
Aşiret Mektebine ilk senesi eLli çocuk
alındı ve 5 inci sene sonunda m ekteb m evcu­
du 250 ye çıkarıldı. M ekteb yatılı idi, Talebe­
sinin cicili bicili bir de ü n ifo rm a lın vardı.
Aşiret Mektebi talebesinin g rup halinde ve
üniformalı bir resmi 30 sayılı ve İS K ânunu­
sani 131G (1900) ta rih li M usavver M alûm at
gazetesinde görülm ektedir. Bu k adar gayrete
ve bu derece m asraf ih tiy ar d o n m a sın a ra ğ ­
men arablan n bu işe ehem m iyet ve kıym et
vermedikleri San’a gazetesinden nak len 1
Ağustos 1311 (1895) tarih li Tercem anı H aki­
kat gazetesinde şu fıkradan anlaşılıyor:
»Sayei kem alât vayei hazreti padişahide
merkezi hilâfeti kUbrayı islâm lyede te sis ve
teşkil buyurulm uş otan A çiret M ektebi için
sinleri 12 den ve 14 den akal olm am ak ve
terbiye ve tahsile mUsteld ve teb ed d ü lâtı ha-
vaiyyeye müteham m il olm ak ve asalet ve iti­
barca birinci dereccde rOesa ve m eşayih ev­
lâdından ve bulunmadığı halde o nların y e r­
lerine dunundaki zevat evlâdından o larak 4
nefer çocuğun biliotihab Ağustos evailinde
Dersaadeite bulnmak üzere iuum Dahiliye
Nezareti celilesinden şeref m evrnd te lg ra f na­
mede iş'ar buyurulm akla keyfiyet ta ra fı alii
hazreti viltyetpenahtden elviye m utasarrıflık­
larıyla kazalar kaymaklıklarına em ir ve iş’a r
buyurulınnştu.
Alemde evlâdının iktisabı ulum ve fünun
o m /g r o u p /m e r a k e d iy o r u m
— A3İHET MEK7B8I
İle tezyin zat ve sıfat eylemesini aran cimi-
yecek dûrendi; bir peder tasavvur olumuna;
Halbuki e k th lrl Yetnanîyenln birka< sene-
denberl şu fırsatdan İstifade hususunda pek
ağır davrandıkları kemali teessüfle görül­
mektedir.
Y em enlilerin sayei sema payet hazreti hi­
lâfet penahide herveçhile istihsali saadeti İn ­
liye veâtiyclert için imali teda birden bir an
hail kalm am alıda olan zatı şamil hazreti vi-
liyetp enahl bu defa şu vesile ile de va -yayı
lâzınıc ve m üessire olmasını sureli mahsusa-
da olarak m ülhakat' memurini mUlkiyesine
m u fassalın tavsiye ve ihtar buyurmuşlardır».
A şiret M ektebi ilk açılışında yalnız arab
(ocuklarına tahsis olunmuş ise de sonraları
şark vilâyetlerindeki kiırdlerin ve güçebele-
rln çocuklarına da kapılar™ açmış olduğu­
nu görüyoruz.
380 sayılı ve İL Ha?.iran 1314 (1893)
tarihli Serveti fiinunda şark vilâyetlerinden
getirilip evvelâ aşiret sonra harbiye ve m ül­
kiye m ekteplerinde tahsil ettirilerek yüzba­
şılık ve fahri yaverlik rütbelerile çıkarılmış
olan 13 gencin kendilerine m ahsus üniforma
ile re sim le ri g örülm ektedir B unlardan 12 si
yiizbaşı ve ask er birisi rab ia rütbesinde ve
üniform ası da sivildir. Resim o zam an ordu
m erkez) o lan Erzincanda bulundukları b ir sı­
rad a çıkartılm ıştır. Daha sonra Arnavutluk-
dan gelen 18 çocuğun A şiret M ektebine ka­
b u lleri arşiv de görülen 10 Eylül 131& (19021
tarih lî vesikadan anlaşıldığı gibi Malûmat ga­
zetesinde C avadan gelip A şiret M ektebine Gir­
m iş olduğu beyanile resim leri görülen talebe­
le re d e k ap ılarını açm akla m ektebin hizmeti
İm p aratorlu k hududu dışarısına k adar aşma­
s ı ve taşm ış dem ek olur.
A şiret M ektebinin ehem m iyetle kayde
d eğ er b ir hususiyeti de talebeyi h e r iki sene­
d e b ir büyük m asraf ihtiyar edilerek m em ur­
la rın nezareti altında m em leketlerine gön­
derm ek ve te k ra r getirm ektir
O sm an N u ri P aşanın lâyihasında h e r s»
ne talebe m em leketlerine gönderilirse kendi
çocuklarına \a p ıla n dikkat vc itinayı görecek­
le ri ve bunun a şiretler üzerinde iyi tesir bı­
rakacağı gösterilm iş fakat hu mtttalea *ife'
senede bir» kavdile usul ittihaz olunmuştu!
Aşağıya su reti Konulmuş olan 12 Haziran
1318 (İVOO) tarih li arz tezkeresi bu sıla k*y-
 AŞİfcET MEKTEBİ — 1160 —
fiyctini İzah etmekte vc beher çocuk için gi­
dip gelme masrafı olârfık 4 liradan fazla bir
paya sarf edilmekle olduğunu göstermekte­
dir.
*Agiret Mektebi hümayunu talebesinin
her ski sonede bir sılaya gönderilmeleri
usuli mevzua iktizasından olduğu halde uç
seneden beri gönderilmemiş olduklarından
lebdiJî havaya İhtiyaç hasıl etmekte olmala­
rına rnebni talebei mumaUeyhimdeo 89 nefe­
rin bu’diye-tî mevkileri hasebile vaktilc gidip
senei haliye eylülü- iptidasında avdet ettiril­
mek üzere sılaya feamJjırı zjummda sarfı lâ*
zrmgelen 40000 kuruşun mektebi mezkûrun
iajımiye tertibinden îesviyesi hususunda*
Mekteb talebesine ayda 30 kuruş harçlık
yerilmekte idi.
Aşiret Mektebinin ders programı şudur:
1 inci sene: Kuranı kerim, elifba, ulumi
dJnjye, kıraati tiirkîye, imlâ, talîm.
2 İnci sene: Kuranı kerim, tecvid, utumi
diniye, kıraati tür-kiye, lügat, imlâ, hesab.
hlisui bat, taLim.
3 üncü sene: Kuran: kerîm, tecvid, ulum!
diniye, kısası enbiya, sarfı lürki, kıraati tür*
i-tıye, lügat, hüsni hal, hesab, soğrafya, Eran-
sızca, hüsni haltı fransevl, tâlim.
4 üncü sene: Kuram kerim, toevjd, ulu­
mi diniye, sarfı arabl, nahvi tü r kî, farisî, ta­
rihi islâna, kitabeti türkiye, coğrafya, hesab,
hüsni hat, malûmatı mütenevvıa, resim,
fransızca, hüsni battı fransevl, talim.
5 inci sene: Kuranı kerim, tecvid» ulu­
mi diniye, nahvi arabî, farisî, tarihi osmanî.
kavaidi Osmaniye, kitabeti türkiye maa kıra-
at, mükâlemei türkiye, coğrafya, hesap hen­
dese, hüsni hat, malûmatı münevviâ, hjfzıs-
sıhha. usuli defteri, £ransızca, hüsni hat, hus-
ni hattı fransevl, resim, ayak talimi.
Şu programa göre Aşiret Mektebi rüşti­
ye İte beş senelik İdadi, bugünkü tabirile o r­
ta mektep arasındadır. Orta mekteplerden
ayrddığı -noktalar mükâlemei türkiye gibi bir
dersin mevcudiyeti, kuran ile tecvidim Jıer
sınıfta okutuluşu ve bir de yine her sınıfta
talim mecburiyeti bulunuşudur. Bu mecburi*
yet çıkanları kısmen Harbiye ve Bahriyede
okutularak askeri rütbe vb askerî üniforma
vermek fikrinden ileri gelmiştir.
Daha sonra ittihaa olunan bir kararla
buradan çıkanlar Miilkiye mektebine de gön-
İSTANBUL
doriiensk bir sene de orada okuduktan sonra
mülkiye kaymakamı olarak Afabistana gön­
derilmek istenilmiştir.
Maarif salnamesinde bu suretle Mülkiye-
de okuyup çıkanların adlarına, memleketleri*
ne ve tayin olunarak gittikleri yerlerin kay­
dına rastgelinir. Bu kayda göre Aşiret ve
MüHüye mekteplerinden çıkanlar doğrudan
doğruya kaymakam olmayıp önce vilâyet ma­
iyetlerine memur edilirler ve orada Mr müd­
det staj görürlerdi.
Aşiret mektebinden gelenlerin tahsil se­
viyelerde mülkiyeliler arasında çok fark var­
dı.
Aşiret Mektebi gibi orta derecede bile
bir tahsil veremiyen bir miiessesedûn yüksek
tahsil veren mülkiye mektebine gelen talebe­
nin bir senede oranın programını takip ve
ikmal edemiyeeeği tabii olduğundan bunlar
sınıfı mahsus adı altında mülkiyelilerden ay­
rı bir program dairesinde okutulurlardı.
Sınıfı mahsus programı şudur:
Ulum; diniye, kavaidi cısmaniye ve kita*
bet, mecelle, arabl, farisî, ilmi ahİâk, kava*
nin, ilmi servet, usuli idare, hüsni hat rık'a
ve divani.
Aşiret çocuklarının bahriye mektebine
yani denizcilikle ne alâkası vardır? anlaşıla­
mıyor!
Bu işde gözetilen maksadı Arab şeyhle-
rile, Krüd ve Aroavud sergerdelerinin çocuk­
larını okutup onlara rütbeler vererek, ma­
aşlar bağlıyarak ve askerî mülkî memuriyet-
lere tayin edilerek memleket idaresine işti­
rak ettirilerek bu yüzden çıkmakta olan is*
yanlardan ve gaidelerden kurtulmak olduğu
halde serbestçe ve serkeşçe yaşamak istiyen
şeyhlerle sergerdeler çocuklarım rehine gi­
bi tatanbula göndermece yanaşmamışlar ve
tstanbul bu mektep için kendilerinden tale­
be istedikçe eşraftan olmıyan şunun bunun
çocuklarım göz boyama kabilinden gönder­
mişlerdir.
Bu çocuklar biraz okuyup. Öğrenip gü­
zelce giyinip kuşanıp memleketlerine dön­
dükleri zaman içtimai mevkilerinin a^ağı olu­
şu yüzünden âyan ve egraf arasnda itibar
görememişler ve hükümetçe gözetilen gaye
de bu yüsden husule gelmemiştir.
Nihayet bu baldırı çıplak arab, göçebe,
arnavud ve kürd çocukları n&zü ciem için­
h ttp ://g r o u p s .g o o g le .c o
 •'NSJIOOPEDtSt — ııe ı —
d e b a h m d u k la n sa ra y d a g iln ü n b irin d e v e .
rile n yem eği beğenm eineaU k e d e re k id a r e
aley h in e isy an e tm e le ri ü z e rin e 1323 <ıflfxv>
şu b a t j so n u n d a m ek te p k a p a tılm ış, ta le b e
jn em JekeU erlne g ö n d e rilm iş vc b in a sı da o s ı­
rad a yen! a ç ıla n K a b a ta ş id a d is in e tah sis
o lu n m u ş tu r
Bu lağıv keyfiyeti 1908 İnkılâbından 14
ay öace olmuştur.»
Osmnn Nuri Ergin
VşİYAN, AŞİYAN MÜZESİ — Rume»
lihisannda. kayalar mmarlığnun üstüne
rastlıyan sırtta, Hisarın cenup bedeni dışın­
da Edebiyatı Çedldenin en parlak siması bü­
yük şair Tevfik Fikretin evi; îstanbu Bels-
diycai tarafından zevcesi Fatma Nizijrıc lîa-
nu»orendid«n ou bir. liraya satırı alınmış ve
1946 yılında bir müze olarak açılmıştır; için­
de. Edebiyatı Cedide sairleri ile miibeşşirlo-
rinin hâtıraları, metrûkâtı toplanmakladır,
Fikret, Âşiyanda Ömrünün son dokuz yılını
geçirmiş ve bu fcökşkle ölmüştür.
A ylftn yolunun sonu ve A tfyuı
(Resim: K tfM fleftaçsoy#
m /g r o u p /m e r a k e d iy o r u m
AŞIYAN
Bebekten gelindiğine köre. Kayalar me­
zarlığının başından oldukça dik ve yılankavi
b ir yol 11c çıkılır; yol. Belediye tarafından
paket taşı » e döşenmişUr. Afiy&tt, büyük de~
n ilem iy « *k b ir bahçe içimle üç katlı roiUe-
vasl b ir yapıdır; bodrum katı ve şimale bakan
duvarı kAgîr. iisi uırafı ahşaptır.
İçinde sahibinin oturduğu zamanlardaki
Ajiyanı, Ruşen Eşref. Iflio da Südl KOHıp.
hanesi tararından neşredilen «Tevftk Fik­
re!» inde şu satırlarla tasvir ediyor.
«Demir parmaklıklı ufak kapınuı yanın­
da sizi evvel* o tombul ağaç karşılın hatH
ıtri, müebbed yediliğiyle genç bir ada çamı!
A ryanın Hisara nâzır duvarı • taçları lltiza-
ml bir kabalıkla yontulup UstOjte yığılmij
gibi duran koyu gümüşi duvar • içini» va-
huş bir kavuğa ' girecekmişsiniz duygusunu
vorir. Hayâlinizi msâniyetln iplldal devrine
çıkana: Yalnız bir tepe üstünde, hayatın
maddi İhtiraslarına yabancı U r raûtekif 6m-
ril süren, eski kâhinlerden birinin m&beâlne
uîaştınn sanırsınız. Sâde, fakat nezirtU btr
güzelliği bulunan bahçenin ince
kumlu yollarını biraz kırıp çiğner­
siniz. Eliniz çıngırağa hafifçe do­
kunun., Kapının ününde epeyi
ayakta kalacaksınızdır. Rüzgârlarla
ataçların sesinden başka, biç bir
sese alınmamı; tenha Ajtyan çın­
gırak ihtizazlarına geççe cevap ve­
rir: llîmal belki sîze o (fthikadan
Boîazın en seyrine doyulmaz tür
parçasını, boklum büklüm suları,
yer y er nefti, kızıl yamaçları, ba­
sık kllçltk yalıları, açılmış birer
zambak gibi iki sarayı - Beylerbeyi
ve Göksu - ile en zengin parçasını
göstermek içindir.
.«Nihayet çekingen bir el ka­
pıyı açar. Küçük k u sizi salona
alır. O kum her evdeki hizmetçide
rastgellnmiyen temiz bir giyinişi,
dikkatle iaranuıiî saçları, yliztiniin
daim i b ir tebessüm ü vardır.
.Hiç ıınıulmıyan ta n ı tefrişi,
teıyiniyle her ziyarette «he ilk de/a
gürüyormuşnınuz hissini veren sa­
lonun neresinde yer bejenecnglnl-
tayinde acemileşirsiniz Güzelliğe
 tatYAK — 1192 — İSTANBUL

Aşina yt FikreÜo elifle dlMlğt fatjk Çâ»i. lW7

(Kerim: Abdullah Tomrak)

meşhut bir ruhun tekemmül etmiş in'ikaçı
oten s&Iobüü fcaa* noktası, zihni saatlerce yo?’
tından düşündürür:
^Rengârenk camlan gotik mÂbeilen ha-
t ırlatır. Sâde, çiçek gırlaatlı duvarları, ha-
lif inhinan tavam kadim Yunan evlerini an­
dırır. Sedef kakmalı, kadife döşeli sediri,
kanapeleri bundan yirmi sene evvelki İstan­
bul zevklal uyandırır. Cilâlı tahtalara serilmiş
tarif seccadeler hayalinizi Buhâraya, Irana
kaçırır. Şu yüksek tirşe lâmba, şu fağfur
Kâseler İhtiyar Çinin metildir; siyah zemin
itatrlne san Kırma kartal işlemeli paravana,
ince m im li ltlipler, volkanlar ve padgoda-
far adalarına mensuptur. Loş, minimini bîr
girintinin bir tarafındaki ocak, karşısındaki
utun minderi, şal örtüleri, işlemeli yastıkla»
n . ayet levhaları, tavandan sarkan Arabesk
lâmbasiyle zihninizi su rla r arasında dolaştı­
rarak tâ kurunu vusta İslam, şarkının efsanevi
adatenna gâtilrür. Sedefli, oymalı sigara İs­
kemleleri Bftfctladı, Şamı düşündürür.
»Duvarlar tablolarla örtülmüştür. Müna­
sip yerlere »efis dJdler, içlerinde her £tin
tâ*e çiçekler yaşayan Sevr vazoları konul­
muştur: öteye beriye heykeller, çevreler aer
piştirilmiftir. Hasılı hu yer. tenevvü içinde
bir vahdet misali, imtizaç etmiş bir âhenk
âlemi, bütün bîr hüsün İklimidir. Denilebilir
kİ hakikatte birbirine u t, takip milletlerin •
yüzlerce senedir yürütüp gelindikleri - sa­
natları bu âsödc salonda uyuşmuşlar! Ve o
beynelmilel güzellikler, şairfn, ruhunda ya­
şattığı banşüc insaniyet hayalinin bir timsah
grbi bu tâneyi süslemiştir! Kuradaki cn
ehemmîyetalz şeyin üzerinde biit derin bir
rukufi sanat titiz titiz işfemfftfr. Sİ£ otur-
duğunuz fekemleyi kıpırdatmağa fwle kail ota­
mazsınız: fakat her gün bir yenilik arayan
sahibinin elleri alUnda o nefls hurdalar ytr*
terini sık sık değiştirir.
Ertmtmd Hostand'uı Kambo'daki aayfl-
yesin! ziyarete çıkan bir muharrir, Hcnri
Bordeau. kaarüerine: 'S airin UbUcrce meç
n ttp ://g r o u p s .g o o g lc .c o n :
 A K î^ m u s i — 1163 -
b ul t( r mühim eseri de A rnaga villâsıdır, ■
diyor, 0 m u h arrir güzelilk arayan ruhunu
hirksç zam an da sehhar Şarkım ızın firö ıe
seması allm da sevdirip A b ra n a ön yolu düş­
seydi. «Bu vakur m ü n îtv io in . V j (« H at m ef­
tunu şairin herkes ta n rın d a n billnm lyeıt bir
fttıescri de A jiyandır» derdi.
Ajivaam mimarı Fikret, odalarının nâzı
mı Fikret, duvarlardaki tabloların ressam ı
pikret. ejyasuıı intihap eden, bahçesi»!" ta r­
hım çia>n Fikret, ruhu, h er şeyi F ikrettîr.
tSiz. muhayyilenizi kam aştıran bu sü-
kim. bu saadet penâhında dalm ışken o. geniş
Eiğsü, parlak siyah gözleri, açık alniyle ka­
pıların birinden yavaşça görünür. P ek bü­
yük bir adam huzurunda bulundu iseniz, fcal-
binizi alam etle kanşık bir hicap îçiode çır­
pındıralı o tesiri eğer duymuşsanız Kikrcll
gördüğünüz vakit m evcudiyetinin yapılan o
risey» bakiciyle anlarsınız. O. kuvveti ifham
eden seri adımlarla yaklaşır, - tom bul p ar­
m aklaman uca sivri - elini size uzatır, ve eli­
nizi aamûneytle sıkar. Kanapesine oturur.
* i • '
Agiy»tl, lemln kala
<*Mıı: Rrgad BrrtatMyl
ı/g r o u p /m e r o k e d iy o r u m
P arm aklarını kenetler. Ellerini U |u |tu ru r. V*
nazarlarını a n ân e eğerek o vücutta biç um-
m adiğiniz nâzik b ir sesle h a tırın ® sorar.
«A şiyanda zevkten ringan bir zenginlik
var. B ir zenginlik k i liraların m ahsulünü »ol­
g u n laştırıy o r. M eseli o r u d a n&rin bir sec­
cade ö rtü lü m asada Japonfciri yüksek tiı^e
b ir lim b o d u ru y o r. K ıratında donuk siyah
lıınçtan b ir çem b er var. Ç em berin U r k«M-
rın d an jln< tu n ç h lr k urb ağ a tirşe le re doğru
tırm anıy o r. F akat « k a d ar san atla yapılmış
İd... ly ic c görm ek için 1} yanına gittim . Me­
ğ e r hakiki b ir kurb ağ a kurusuym uş. Muhak­
kak y a b ir yol kıyısında bulm uştur, ya b ir ça­
t ı kenarınd a.. F a k a t onu buraya koyabilmek
için bu adam ın zihninde eşyast, teferruatına
k ad ar; n e k a w < tie y e r tutuy o r. Gezdiği ıa -
m an lard a b ile beyni nasıl san a tU ra n e Slıeıık-
l e r a rıy o r, düşünüyor, gürliyor, buluyor. Yi­
n e ayni m asan ın ü stü n d e bazı y erleri hafifçe
y o sun tu tm u ş b ir la s v ar. Öyle laflard an bir
çoğunu d e n il k ıy ıların d a gezdikçe a it d e ben
d e görm üşüzdür; Takat hiçbirim iz onun bir
k e n arın a tu n çtan küçücük b ir heykel
koyuverm eyi, o incecik yosunlar arası­
n a d a çty d a n elerl gibi gayet kttçük bir
iki inci kırıntısı serp iştin vermeği dü­
şünmeyi*. Bu güzel ve ucut biblo yalnız
onu UıhnyyUl edebilen sfoScâya m er’ud-
dur. Köşede a b sn o ı renkli, s-fde[ mene-
rişll bir Stnca Mht var. ü s t kenarların­
d ın büzme biizmo şallar sarkıyor. HcJe
o türlji yollu yollu,'koyu çubuklu çatlar
bana tabutları ve cenazeleri hatırlatır da
hiç sevmem. F ak at orada o sedefle o tah­
taya o k ad ar uygundu ki.. Sonra ince yu­
varlak sütuna kabzası beyaz, kıvrık bir
eski zam an kılı asmış, fevkalâde arif.
Koyu mavi tem in üzerine yaldızla ya­
sılm ış sültla levha lora tahini ipekten
büzme bii/m e çerçeveler yaptırmış. Ma-
am afih İHI güzel şeylerin yanında İnsanı
jtfiliiınsclen lııhaf, yapmacık iayler de
var, Mcsclı'ı karşılıklı iki camekâmfl
iyinde iki tujur yetiştiriyorlar. Saksının
orta yerine, nebatı düz lutsun diye bir
kamış dikmişler. Ucunda da yt yajan*
ya da dolma bir kuş oturuyor. O kav da.
Cemil Paşaıun ııedh bahçesindeki tela
feti t»rba< eden o iki s u ıl ' » !*>'•
 AghTAN — İIM — İSTANBUL

lek gibi sinirime dokundu Fnfcıt

umumi Ahengin içinde bu tefer­
ru a t o kadar göze çarpmıyor. Zi­
ra oda o kadar m inidar ki. Yal­
ın ı ev vc ıfis aşkının değil, aile
ve ahlUc aşkının da iyi bir nu­
munesi. Tahtın yanı başındaki
fümineli hac leyi babasının hâtı­
rasına hasretmiş. Yağlı boya ile
baba&mın resmini yapmış... Bel­
ki oradaki örtüler, levhalar, be-
y ai dal İşlemeli pembe atla»
seccade, küçük sedef çekmece
hep pederinden yadigârdır. Az
ötede baba aşkına hoca aşkı re­
fakat ediyor. Hecai zade Ekrem
Beyin buruşuk mavi bir pas par-
tu içinde bajı açık bir fotoğrafi-
si asılı. Kitap dolabının üstünde­
ki vazoda her vakit o resme doğ­
ru uzayan zarif ve taze bir de­
met bulunur. Şatonun b ir kö­
şesini de Halûk’un çocukluk hâ­
tırası, refikasının oğlu İle bir
arada çıkarttığı resim ler işgal
ediyor. Fikret bize mektepte
edebiyat dersi vermişti. B ura­ A'iyan, arta kat
da da salonu bir ev ve bir aile (Flân: Resad SevluçMy)
aşkı, bir ahlâk ve terbiye dersi
veriyor. yor Biraz ılıtıp d a mı getiriyorlar, yoksa bi­
«Kendisi yanımıza biraz geç geldi. Bah­ zim hüsnü kuruntum uz mu?
çe ile uğraşıyormuş.
— Meşguldüm. Çabuk kurtulacağım «Evinin h e r tarafı salonu ,gibi, Bizim
zannediyordum. Sizden m ahrum ' kalm ak da memleketimizin sanayiine çok m eftun. O es­
istemiyordum. Onun için alıkoydum... diye ki gümüş el aynalan, eski sırm a ve ipek is­
özür diledi. lemeli yastıklar, abâni kum aştan perdeler,
«Ne kadar munis adam! Kendisi söyle­ eski divitler, kalem datılar, kalem tıraşlar,
miyor ama anlaşılıyor ki bu yalnız y erde ya­ rahleler, arabesk sandalyeler, el yazısı kitap­
lam aktan biraz canı sıkılıyor. Kendisi Âçiyanı la r A şiyanın h er tarafında görülür. Fakat en
«meşguliyeti! bir inziva» diye ta rif ediyor. çoğu salonun yanındaki küçük odada, tavanı
eski Türfc evlerinin tavanları gibi müdevver,
üstü enginar gibi n eb atlar resmedilmiş kah­
ıGtimiiş zarf fincanlarda kahve geldi. ve rengi kâğıt kaplı o oda çok koyu, ve il
Fakat Aşiyanda işler o kadar mımUzam, o hamkâr. Gayet b a sit b ire r rafa eski d ille r
kadar sessiz görülüyor ki, içinde canlı mah­ içinde e l yazısı divanlar, farisi, arab i kitaplar
lûk yok gibi... Ayak se n , fincan şıngırtısı bi­ dizilini;... Salonun kapısından o odanın du­
le duyulmuyor... Sonra ne kadar tertip var. varındaki kalkan, karğı, m iğfer, zırhlı kol­
Bu evde erkeğinin a n u tu n a refakat eden tn- luklar gayet heybetli gözüküyor. Fakat be­
tizam perver b ir kadın ruhu seziliyor. T uhaf nim en ziyade, kitap odası hoşuma gidiyor.
b ir rşey söyleyim. Gümüş zarflar ekseriya İn­ Meyilli, dirsekleri çıkık, h â re h lre zeytuni bo­
sanın elini yakar degU mi? Ariyanda yakmı- yalı b îr tavan; koyu vijne rengi duvarlar; OT

h t t p : / / g r o u p s . g o o g le .
 ANtlKtOTEblSI _ U #5 —
ta kapıya karçı geni] m inderin ü stü nd e dar.
u n ın, cam lan rengârenk bîr pencore ve al*
tın da k ılip dolu latr r a ; Sonra bahçeden Uç
cephedeki balkona ve kilnn odasına meliha!
olan, köprüye karşı geniş, her yanı aç üt g a­
yet sade U r vazdıane, arkalığı oym alı geni;,
u n b ir sandalye, etrafla yine Ula]] dolu ra f­
la r ve bahçeye n fa ır kanman İki tarafın d a (la
dört m aini d irek arasına dizilm iş şık v e basit
raflarda kitaplar... Yemek odası en alt k a tta ­
dır. Pencereleri yüksekte kalır. Üçlerinden
b irer saksı fu je r salkıyor, B üfesi, du v arların
içine yapılmış k ab arık gül oym alı, fevkalâde
zarif ve boydan boya u a m b ire r y e rli dolap­
tır. Sofrası son derece tem iz, büsIü, tertip li...
Ifzun b ir sofradır. Cidden bu ad am ev h ay a­
tına tapıyor. H e r tarafın a b ire r İsim bulm u?.
Meselâ şatona girilecek dış kap ının sa h a n lı­
ğı altuıda sarm aşıklara b iirü lü, ifiri taşlı
bîr püncere vardır. O na S o kratuı penceresi
demi;. Bahçede Boğaziçirsc n âzır sed le re es­
Ariyan, Kıt kal
(H u Rctml SerâıcMy)
ı/g r o u p /m e r a k e d iy o r u m
As IYav
ki zam anlardaki gibi kayalar içine sedirler
oymuş. T a j la f ü stüne koyup kaya parçala­
rından m asalar, k a n ip e le r yapm ış O nların
civarında sıra ile dikili iiç n ârin s e n i var­
ılırı. O nlara « U » Trois-Grâces» diyor. Salo­
n un yanındaki küçük odaya ÜÇÜ Anatloluhi-
sa n n a , Uçu de Beylerbeyi tarafına n irır çı­
kıntılı ve dılılı allı pcnccre yaptırm ış. Onları
b ire r panoram a gibi telâkki ediyor Hangi
birini açsanız Boğazın a y rı b ir köşesini gü­
lüyorsunuz. H asılı Aşiyan biraz oyuncaktı,
fa k a t o k a d ar y e k ti, o kadar nezih b ir şey kİ
o nu size benim acem i kalem im değil, kuv­
vetli b ir sa n a tk â r kalem i iy i anlatabilir. Hep­
sinden iyisi, kendiniz görm elisiniz.
«R enklerden tirşey i pek severdi, Salon­
daki « e k ita p odasındaki lam baları, abaju r­
la rı tirşeyd i. Y ol h alıları lirşe, yemek tabak­
ların ın çiçekleri tirşe idi. Salonon duvarları
tirşe y e yakın bir renktedir. Ba
zevkini evinden m ektebe de tef-
mil etm işti. M ektebi Sultaninin
ınuslki salonundaki duvar d a tir­
şeyi a n d ırır b ir renktedir. K apılar
d a o renge yakındır. T irşenin im­
tizacından hâsıl olan açık ve knyu
re n k le ri, - donuk, yeşillere k ad ar-
d iğ erlerin e tercih ederdi. Kumaş­
lard an da kadifeyi sevdiği aşikâr­
dı. Zira salonunun döşemesi kadi­
fe, yeleği kadife, köşe yastıklann-
den bazıları kadife, evde giydlli
takke kadife, göm lek kadife idi.*
 flyan İstanbul Ansiklopedisi
adın a 1947 de ve 1959 da iki defa
ziyaret edilm iştir; aşağıdaki notlar
bu ziy aretlerd e tesbit edilmiştir.
Aglyan bina olarak taravetini
muhafaza etm ektedir; fakat, Râşen
E şrefin tasvir ettiği F ikretin eliyle
tanzim edilm iş olan içi. b ir kaç
p arça eşya m ılstesnâ, tamamen de­
ğişm iştir. bu değişiklik de şiirin
ütümü ile Âşlyanın İstanbul Bele­
diyesince satın alınarak bir m Ih*
haline getirildiği zaman arasında
olm uştur.
Eski gaz Umbalramra yerini
elektrik tesisatı almıştır.
AstVAN — İM
Şâirin kütüphanesi de yok'ur. Maarif
Vekili Necati Beyin İmzası ila şâirin zevcesi
N ââm e Hanıma günderilmiş b ir teşekkür
mektubundan kitapların Galatasaray! Lisesi­
ne bağışlandığı anlaşılıyor; fak»l mozkflr lise­
nin kütüphane kayıtlarında bunn d a ir hiç bir
işaret. yoktur; kalb huzuru için Galatasoyı Li­
sesi kütüphanesinde um um i tasnife tSJ»i tu tu ­
larak damıtılmış almaşım kabul etm ek 1âlim ­
dir, şunun bamın eliııdo k ald ıjın ı düşliımıek
de pek hâzindir.
Binanın miıze olarak açılan yarleri bi­
rinci kattaki salon ve bir oda İle ikinci k ı t ­
taki yatak odası ve m e sti odasıdır.
Bahçedeki İki şam fıstığı için zevcesiyle
şâirin diktiği sfiylcnir; havuz kenarındaki ka­
ba tafttan masa ve sedir eski halindedir. Ha­
vuzu u arkasındaki kayalıkta şâirin kendi eli
ile yazıp (anıy a oydurduğu m ısralar k ırım a
boya İle boyanmıştır. Rübabı Şikeste'nin ikin­
ci tab'iDda mcvcul n]an bu m ısralar, Balkan
Harbinden evvel söylendiğini güatorir.
Halbuki 1947 de milze gezdirilirken
Balkan harbinde Edlrnenin Bulgurlar tarafın ­
dan işgalinden duyduğu t «K ürle yazılm a
oldutu aulatılnııştı. Bizce böyle bir rivâyet
varan İni kayanın üetiine kazılmasının o kara
güne rastlamasından doğduğudur. Maftkûk
mısralar şunlardır:
Ey Uf! S tn ey kil İtici lensini kün tekil!
I1İP i» r şlkflshı Jıçvkrll n ü lh .vli üadıraa
V aı’ın lı npyri hilkat illersin |ılir iştibâh
^lyan bnbçrrinte las masa *b feride, üstüne l'ıkrcllıı
ıniKmları kasıtmış ultıo kaya
tltorinr. Reşad 8Evlnç(M>y>
— ISTAftBUl
İ tlin kıl b i r i m ı q bDyllk ııf rı Ikllnah?
Seo U ri tn M ıa mı. n*ı> ty M U u tm ur
U rp U f y ürekleri* w yır M rm ıle n u lu l |R V U GirV
İM7 d e Aşlyan İstanbul Ansiklopedici
adına gezilirken yazı ailemizi nezaketle kar­
şılayan in lilerin eski m em ura Bay Zeki A r
çin Tevfik Fikrelin Eyyubda bulunan kemik­
lerinin de Aşiyaııın bahçesine nakledileceği
tasavvurundan bahsetm işti ayni düşüncenin
1059 da da devam ettiği fiörülrolişlUr. Ariya­
nın lügat m ânası düşiinülUrse bahçesinde ve­
lev ki sahibinin dahi olsa hır kabrin bulun­
ması herhalde şairane güzelliğine halel ve­
rir. Tevfik Flkrctin rııhu liyyubsuitandan
hoşlanır denebilir. Bahçeyi daha ziyade tunç­
tan dökülm üş b ir heykel süsleyebilir.
İstanbul Ansiklopedisi müzenin 1947 dekf
memuru çok nazik Bay llayruilahm adını
buraya kaydetmekten b ir zevk dymuştur;
1959 da Belediye müzeleri müdürü ve vazi­
fesinin ehli sayın Ethem Sezdi ite müzenin
pek ayduı memuru Bayan Jalenin ve müzede
çalışan değerli şâir Ali Vecdi Bingölün İstan­
bul Ansiklopedisini tenvir için gösterdikleri
yakınlığı da şükran ile kaydetmek bu ansiklo­
pedinin şiârİDdandır.
Aşiyan'Miizcsl — Aşiyanın. Boğaza ba­
kan kapısından girildiğimle, alt kattaki sa­
lon AMUlhak H im id'e tahsis edilmiştir. Bu­
rada bulunan eşyanın hemen hepsi bliyiik
şâirin sou rcfikul hayatı Lüsyen Hanım ta­
rafından verilmiştir. Hu hSlıralar 1947 de
şöyiace lesbit edilmişti:
Duvarlarda asılı resimler: Ka­
pıdan girince sağdaki fotoğraf H â-
ınid'in etrafında toplanmış Türk
edebiyatım » beş g iiz i d a si.ııSsı;
Âkil, Cenab> Süleyman ıNy.^il', Sami
Paşazade Seza-i, Midhal Cemal ve
Mldlıat Cemalin yanında küçllk
Oflu.
S3|dald bölmenin k arjı duva­
rında Lüsyen Hanımın portesi,
kapının karşısındaii bölmenin bü­
yük orta duvarında Halife Abdiil-
medetin Şâiri&zama hediye edilmiş
yağlı tıoya Kurbağalıdere peizajı
(Bu tablo için Göksu diyenler te
vardır.) Yazıhanenin üstünde Oç
lotağral: Bebekte Hekimbaşı köş­
künde Tahran elçisi müverrih Hay-
h ttp ://g r o u p s .g o o g le .c o
 ANSİKLOPEDİSİ
rullab Efenıtı ve kaıçısıınla haruz basında iki
otlu. Nusuhi Bey ve yedi yaşınıU llam id Bey.
.-tlHMilınpeldi» IırcaBimlantıkmıs v e aynı ssln-
nun diğer bölmesinde bulunan yağlı boya
Ab<IQIhak Ilârakl portresinin fokıgrgf riipro-
düksiyonu. Üst sel kilende ressamın el yazısı
ite 'K avuk lUnıld'e.» ibircsı ve im a sı; af-
lınrto şu «ıtırlar; şiir Tevnk Flkretindlr:
Pflıil; ev nrvylrf rsrArı f b h ı t d n lllıâmın
Senin iılonil llnmM «M ir l'Vnuım arinımT
caier. e j Hohil .Aı.mı. (îcrin fcrtl»** ecraımn
Olur ik ;IiuiII Fikrim yiıfc «İdlkcF »»yalı namın
İlerin Mr cvrvl Inhııti, Reni; bir darbel *eltlırr
Üçüncü fotoğraf on b ej en a ttı yaşla­
rındaki Hânıid, ailesi arasında; babası, iki
teyze bamın, annesi, kızkardegi Fahrünnisa
Hanım.
Bu bölmeyi soldaki bölmeden ayıran d u ­
varın oniindc heykcltraş Ntjart'ın Ahdiilhak
EÜmiıt başı. Soldaki bölmenin sağ duvarın­
da şâire öliimiyle Makberi yasdırtan Fatm a
Hanımın büyütülmüş fotoğrafı: bu ince vo
harlkulâde dilber genç kadın resm inin a ltın ­
da Beypııttakl kabrinin fotoğrafı: hu bölmenin
karsı duvarında HAmidin Fatma Hanımdan
lîoğımtş çoraklan. Hüseyin Beyle, 1948 rta
yelmiş iki yaşlarında vefat eden MSmlde H a­
nımın fotoğrafları ki bu hsnım fendi P ro fe­
sör Fihlrln annesidir; Hıiseyin Bey İse Şâi-
rliıam ın hayatında genç ya}inda vefat etini■
tir. Ayni bölmenin sol duvarında Halife Ab-
dillmecidln büyiik yapılı boya ve tam boy Ah-
diillıak îlâm id porterl lyazıMıie üstündeki fo­
to ğ ra fa aslıl, ressamın imzası ve 1333 tarihi
vardır. Ayni duvarda Abdülbak Mümidiıı
Fatma Hanımdan sonra evlendiği İngiliz Net­
li Hanımın ve Lonrtıadaki kabrinin fotoğraf
lan; soldaki odanın kapı yanındaki duvarın­
da iki yağlı boya portre; Şnirut babası Hay-
rullah Efendi ve dedesi Hekimbaşı Abdiilbak
Molla. Salonun methal kapısının soluna dü­
şen küçiik duvar parçası üzerinde Eıniıı Şü-
lıtıhl Bey, kapının lıcnıan solundaki duvarda
Belıçot Efendi.
Salounun ortasındaki vitrin: Üst gözde
Abdiilhak Hâmidin eserlerinin orijinal müs­
veddeleri: (sıra num araları eserleri ayırt et­
mek için konulmuştur) 1 — Cttnıınu aşk, ilk
müsveddeden altmış iki nahife ve içinde bir iki
not. 2-— Hâk a ıl. ikinci defter, seksen sekiz
sahife. 3— biberle, natamam nıiisvodrlc 47
,m /g r o u p /m e r a k e d iy o r u m
1167 AşIVAS
sahi/e. 4— Ruhlar, ilk müsvedde İki defter­
de elli yedi sahile. İIKrnlıiiıı yat isiyle. uçlln.
cü defler başkası tarafından tebyiz »dllml;.
B— Ilhan, lam müsveddesi 160 sahlfe. 6—
A r* ilo r. la n ı m ils v e d d e s t 73 sa h ile . 7__ Ib n i
Musa, son ıleflor 220 uncu sahlfeden 200 inci
Kabileye kadar. B»- t-ınU-n müsveddesinden
miisvoıMesînrfen liç sahlfe. D— Te/er. tam
müsveddesi M sahlfe. 10— Yabancı dostlar,
baştan on İki «»hilesi m ükerrer olmak ürere
yelmiş küçük sahife. II— Zeyııeb. ilk müs­
vedde 114 sahife. 12— Zeyneb. l»m ve kati
m üsvedde İki yüz dö rl sahife 13— Tayıllar
geçidi, tik müsvedde 99 sabite. 14— Torban.
İkinci defter 56 ıncı sahîfeden 104 üncü sa­
hneye kadar. 15— Tezor ve Sahranın ilk
m üsveddeleriyle M utekit vc Miltehassir man­
zum eleriyle sair birkaç manzume. I l t sahife..
V itrinin bu ü st katında Ittm ide gönderi­
len b ir iki telgraf, şâire ait birkaç perakende
m ektup ve manzume ve bu arada Hâmidin
e l yazısı ile genç yaşında vefat eden Türko­
log K ip hakkında b ir kıt’ayı ihtiva eden bir
kâğıt vardır, k ıl’a şudur:
Ciuule «örfim vefasıyla ederken fıtylp»
Kem li ilm rtlnıle vefa RfirmoH ol xatl cdlıı,
tozıp rken «Im as iril ev ri fcemSJe vesıl
Ne oturdu yafam ı; olsa MI m isler Ki|i
Bu vitrinin alt kısm ında İlintide ait bazı
05ya teşhir edilm iştir: Y an hokkası, y an ku­
rutm a tamponu kalem ler nişanlar, küçült bir
tiyatro dilrhini, tek gözlüğü, teşbihi, saali,
kartvizitleri r e mebusluk lıiiviyfi varakaları,
gayet zarir ve ktiçücük bir dama takımı, son
hastalığında verilen İliç ve Ölümünden bir­
kaç saniye evvel bu ilâçla doldurulup ağzı­
na götürülen kaşık.
Salonun m ethal kapısından girildiğine gö­
re karcıdaki bölmede şöminenin yanında bir
salranç masası vc: satranç taktını, orta du­
varın ününde Ş â ir ta m ın yazıhanesi, sol du­
varın önünde bir etajer.
Soldaki bölmenin orla duvarının önün­
deki vitrin: R&iritaımn esvapları, sağda lâ­
civert bir kostüm, ceketin üst nebinde beyaz
keten mendil, alt cebinde beyaz eldivenler,
sa£ kenarında fes. Ortada Bâlâ üniformanı,
göğsünde nişanlar, belinde kılıç, solda kadi­
fe yakalı lâcivert paltosu, köşede silindir şap
ka; vitrinin alt kısmında bir çift rugan iskar­
pini. şemsiyesi ve kamty bastonu.
 AçİYAN — 1168
Salonun methal kaplından girildiğine
göre «ağdaki bölme içinde gflmBfl semin üze­
rine çiçekli İtalyan kadifesinden İki koltuk
«e U r kanape, Şftİrlâzamı» Londrada ikamet
elUgi sıralarda kullanıldığı rivayet edilmek­
tedir.
Aryanın «İt katındaki soldaki oda Ab-
diiUıak IJtmıd salonuna nisbetle pek fakir­
dir. Buradd kaydedilmece değer hemen ye-
gâe kıymet. Recaizâdc Ekrem fibrin Halife
Abdtilmecid tarafından yapılmış büyük yağlı
5oya portresidir. Bir duvarda Edebiyatı Ce­
dide $air ve ediplerinin el yazılarını ihtîva
eden küçük bir vitrin vardır ki bu arada Ce-
nab’ın. Süleyman Nazif'in, Saffeti Ziya'nuı,
Halid Zira'ıun, Fail: Ali’nin yazı ve imzaları
ile haftalık Servetifunun garttarnin bili müd­
det kapatıldığım sahibi imtiyazı Ilışan Beye
bildiren LQ teşrinievvel 13 İT tarihlî bir teb-
1:ğnâme görülmektedir. (B.: Serveti FÜrtUii)
Âşiyanın iist katı tamamen Tevfik Fik-
rete tahsis eriiîmlşlir. Bu kat da müze halino
konulan üç bölmeden mllrekkep bir mesai
odası He bir yatak odasıdır. Mesai odasına
girilince hemen karşıda Hâlife Abdütmeeidln
fırçasından çıkmış yağlı boya büyük bir sis
peizajt vardır. Prens ressam ilhamını sairin
meşhur şiirinden almış ve tablosunu #Muhib­
bi aziaim Tevfik Fikret Beye* cümlesini ya-
zarak imzalamıştır. 1326 tarifemi taşıyan bu
tabloda Abdülmecid muvaffak olmuş bir sa­
natkârdır; duman altında râkit bir deniz, du*
man ansından sıynür gibi olan belirsiz gü­
neş, durgun sularda uçucu akisler, bir balık­
çı kayığı, kayığın öttnde elini siper ederek
ferisini seçmece çalışan bir adam. Duman
içinde gfiriinüp kaybolur gibi İstanbul silueti.
AbdSİmecidiB tablosunun üstünde ressam
Blihrl Hanımın Tevflk Fikret portresi, Türk
edebiyatı tarihinin en kıymetli vesikalarından
birindir.
Huşun Eşref nakleder, Fikret son gün­
lerinde bn profil portre hakkında: «Bakın
bu ne güzel resim, benim baytını ne barikıt-
lâde gösteriyor, göylo buruna doğru geldikçe
incele bir baş. şu burnum biraz daha uzarsa
bir fil başı gibi olacağım!» der imiş.
Duvarda sis tablosunun iki yanına rast-
lıyan yerinde iki küçük niş ve bunların ar­
kasında İki küçük camlı dolap vardır. Bu
nişlerden sagdakiıtin üzerinde fanuslu bü­
___ ISTANBtn.
yük konsol saati Terfik Fikretin ölüm anın­
da durdurulmuştur, alaturka o* Utlyl on
ki* geçe.
Salonun sagımLki yıkıntı önünde ısırin
büyük yan masası ve yerinde Mr tibir İte
fUr lahit olan gayet geniş, rahat kolluğu.
Vaktiyle şilte ve yastıklar ito döşendiği mu­
hakkak otan koltuk çıplaktır, üzerine ktıçttk
bir meşin yastık konmuştur. Y a» m arnı cid­
den zariftir. Cayel gonlş olup üreri bir hay­
li evrakı perişan taşıyabilir, orta kısmını Mı­
sır hasın İle kaplatmiştır. Rivayet edildiğine
göre bu koltuk ve masa vaktiyle Edebiyat
Fakültesine hediye edilmiş. Fakülte binadan
binaya göçüp dolaşırken menşei unutulan bu
iki kıymetli hâtıra b ir ara ambara atılmış,
uzun zaman orada kalarak bir hayli yıpran­
mış, Aşiyan müze haline konulurken Flkre-
tin arkadaşlarından biri tarafından hatırla­
narak haber verilmiş vc Edebiyat Fakültesi
dekanı Profesör Hâmid Ongunsun’nun araş-
tırmasıyle meyadana çıkarılmış ve eski ye-
rioe konutmuştur.
Mesaî odasının bu bölmesinin sol köşe­
sinde tunç taklidi boyanmış Fikretin alçı
büstü rivayet edildiğine göre: Robert Kollejli
bir Bulgar gend tarafından yapılmıştır Bu
bölmenin duvarlarında Tevfik Fikretin fırça­
sından çıkmış yağlı boya İki natürmort var­
dır kİ birinde ayvalar, diğerinde şeftaliler
vardır. Biri hattat Saminin- dileri Yesârizâ-
denin. siyah üzerine yaldızla yazılmış iki tâ-
Sik levha vardır.
Mesai odasının solundaki bölme şöylece
tanzim edilmiştir:
Orta duvarın merkezinde şairin, zevcesi
Fatma Nâzİme Hanımefendi ile çekürttiği bir
boy fotoğrafının büyütülm üş. Hanımefendi
çarşaflıdır. Onun üstünde şâirin babası Hüse­
yin Efendiula portresi: sağında ve sohında
şairin fırçasından çıkmış iki küçük «Çocuk
Halûk» portresi. Halûkun portrelerinin ya*
nında yine şairin fırçası eseri Ski kopya yağ­
lı boya manzara.
Bu bölmenin sağ duvarında, Fikretin
eliyle yapılmış üç resim: Fatma Nteiıuo Ha­
nımefendinin portrasi; Aşiyan civarında Bo»
tazın görünüşü (bu yağlı boya peyzaj tered*
dttlsüz bir nefisedir): bir çamın altında otur
muş otan çarşaftı hanun fşâjriu zevcesidir):
kara kalemle genç balıkçı portresi (bu r«tfm
nfrp://groups.google.co
 ANSİKLOPEDİSİ
de şairin bayalı hâtûnundan kıymetlidir; Fik­
ret bu resmi Galatasaray Sultanisinin son sı­
nıfında iken yapınılır. üst sol kaşesinde
«Mehmet TevfiJt* Jauasiyfe su satırlar okun­
maktadır: TccrUbei kotem ohnak vc sûn se­
ne İmtihan salonuna vazolunouk üzere dflprc
natUı tersim kılınırn^r. Mekicbi Sultani
1888 ],
J3tı bulmeıılü sol duvarında F ik re lin İki
yajflj b o y w : «F ırtınalı bir gü n d e B o g a t v®
A a adaluhlsam . g it» ! bir peyzaj; ve bir n a-
tü r raort; M andalinalar.
Moaal Odasının solundaki h a bölm e ö n ü n ­
de iki katlı bir v itrin v a rd ır; v iti'inin ü st, gü­
zünde. F ik ret'in üç küçük foto ğ rafı İle b ir
h â tıra (tefleri, kıym etli vesik alard ır. Bu d e f ­
terin , aç:k sahifesinde .3u s a tırla r o k u n m ak ­
ladır:
«İD Ağustos )9ib pazartesi tavalı tahatturuntlo
btllUHRIftkla mubah i perestijkâram Fikret.
Faik Ali, Süleyman Nafiz, M. K«n>îıl*.
S oöuûcu imza, A ta tü rk 'ü n , L â tin h arf-
!e rin in kabulünden evvelki im zasıdır İU, S a ­
karya m uhareb esinden so n ra k e n d ile rin e
«Gazi» unvanı verild iğ in d e bu imzanın m —
mlaı h a rfinden evvel u n v a n la rım yazarlardı*
Vitrinle alt katında, şaire ait ufak tefek
eşya, bu arada kalemleri, yan takımları. ka­
lemtıraşları, resim fırçaları ve paleti bulun­
maktadır.
.\$iyBüın bıı üst katında yatak odasına
gellllco:
Kapıdan girilince, hemen solda bîr ko­
modin ve bir ağaç karyola vardır- bu karyo­
la. müzeye, sadece bir dekor tamamlamak
için koulnrjştur; baş ucunda, duvarda asılı
duran lxt fotoğrafı da pek ay dm şehadet el­
liği güi, ki şairi öliliD döşeğinde göstermek­
tedir, Filtrelin içinde öldüğü uymalı ceviz
karyola değildir. Aslı bulunamadığına güre,
karyolanın. bu fotoğrafa göre yeni olarak
yaptırılması, muhakkak ki çok daba uygun
bir iş olurdu.
Fikretin, ÖliİmUne takaddüm eden gün­
lerden birinde, asabi bir kriz anında elini
karyolanın demirine çarptığı bir hakikati ta­
rihiyedir. Fotoğraftaki karyolaya teslimi ruh
ettikten sonra yatırıldığı kuvvetle tahmin olu­
nabilir.
Komodinin üzerinde büyük ve saplı biı
bardak yardır ki. müzeyi ziyaret edenlere.
m /g ro u p /m e ra k e d iy o ru m
AStYAN
şâirin, sou hayal deminde bu bardak İle lur-
5u suyu içtiği söylenmektedir. Karyola, ft>*
lograf karşitorida kıymetini kaybedince, ga­
yet ağır ve kenarlan çok kalın olan bu bar­
dak da müzeye İfiübAU eller tarafından <ko(uO-
muş şüphesini veriyor; Âşlyamn haresinden
ziyade bir turşucu dükkânında bulunacak ley­
dir denilebilir; büyük şiirin ateşle kavrulmuş
dudaklarına .sunulacak birkaç yudumluk tur­
şu suyu, her halde W fincan veya küçücük
ve ioce bir bardak içine konmuş olacaktır.
Fikretin son günlerini tesbit eden Ruşen
Eşref, bu turşu suyu fıkrasını kaydetmiyor
(B.; Tevfik Fikret).
Bu odada» karyolanın baş ucuna rastla*
yan duvarda, şairin eliyle ve kurşunkalemiy­
le yapılmış babası Hüseyin Efendinin, bir
portresi vardır, altında şu satırlar yazıtadır
Meteif babacığım
«Benim JüürtlıM f bdgil* balzi gehadetsia
flebiti ndfc-e taasfryet, çthMf flurtelılfl.»
Onun altında, küçük bir vitrin içinde
fesi teşhir edilmiştir; deniz tarafıdaki du­
vara da, ölüm döşeğinde iken Ressam Mİhrt
Hanım tarafından alınmış masksın bir kop*
yası vardır; bu maskın asimin Profesör Ad­
nan Adıvar'da olduğu rivayet edilmekle idi;
bıı satırları yazıldığı sırada tahkikine imkân
bulunamadı.
Gazanferağa Belediye Müzesinin deterlî
Müdürü Edhem Sezdi 1953 yılı ortasında be­
lediyeye bağlı bütün, müzelerin bu arada Aşi*
yan Müzesinin de başına getirildikten sonra
asla küçümsentniyecek işler başarmıştır, 1956
da vukua gelen ve Âşiyan için müstakbel bü­
yük bnr tehlike teşkil eden dağ kaymasını on*
temek üzere 400.000 liralık tahsisat alarak
beyellna karşı takviye duvarı yaptırmıştır.
Binanın t âmiri için de 1959 mâH yılı hüdce*
şinHff 150.000 liralık yeni b ir tahsis temin
etmiştir; Âşiyana şehir telefonu almış. para*
toner in;«ah yaptırmıştır. Yine onun himme­
ti île Aşiyanda Edebiyatı Cedide şUr ve nâ-
sirlerloin şimdilik yahu* fotoğraf portrelerini
ihtiva eden yeni bir oda açılmıştı ki. ileride
Edebiyatı Cedide Sımalarının bütün hâtıra­
larının Aşiyanda toplanması şayanı temenni*
dir
Seçkin kadın şiirlerimizden Nİgâr Muti
Osman Hanımefendi Âşjyanın komşusu İdi;
1 nisan 191» de vefat etti (B.: NİgAr binti Os*
 1170
m an Ilanunl, >-^]u Kr-'idun Nijçâr Bey muh
--' idi :Jn 100C rllrflih !. jtUfıhDfK" Iili
hediye etmiştir. H-mırm ft-ndUıln ol
yazısı üc blj hAMro âcüt-r. cin kilidli vo mü­
hürlü bir velüneee-snntluîtı-p İçimle yi İH' ogul-
II rı FVridu-ı S ig ir ve Sıilih Kerimet Nlgûr
bejler tarafından Âşiyan? verilmiştir ki sahi­
besinin vnsiyi?!l üzerine ölümünden elli sene
■■ i l nisan 1SGU tarihinde anılacaktır.
ÂŞİVA.V İDADİSİ — Birinci f il a n Harbi
.-■nundn kuru'arı hususi mekteplerdendir:
kurulu; tarihi İRİ8. kurucuları da. Meşruti­
y d in ilâmnda Âşiyan mecmuasını çıkaran
Ahmed Cevdet ve Mustafa Namık kardeşler­
dir.
Aşiyan İdadisinin tedrisata başladığı ilk
bina, 1059 da Milli Türk T alebi Birliğinin
bulunduğu i 1950 ye kadar Cumhuriyet Halk
PjrtLsi İstanbul Merkezi) eski Divanı Mııha-
bat dairesinin yanındaki sokakta Keçecizâde
K Fdad Boyin konağının karşısında idi; bu
binada devrin kıymfltll ıtıunllimlerlnoM Ah-
med Edibin tesis ettiği »Biçki Yurdu» vardı,
Ahmed Edip, yer bulamıyan arkadaşlarına
burasım kiralamış ve Âşiyaa İdadisi bu su­
retle açılabilmişti; Mektebin ille m üdürlüğü­
ne de Ahmed Edip tayin edilm işti ki sonra
bu vazifeyi müessiflerden M ustafa Namık
kendi üzerine aldı. )lk talebesi, on beşi ley
I) olmak iizere altm ış çocuktu. 1919 d ers yı­
lı başında Âşiyan İdadisi b ir talebe atanına
uğradı; m ektep de Fazlıpaşada Tefeyyüz
Mektebinin bulunduğu konağa taşındı. Ted­
ris ve terbiye program ları garb m em leketle­
rinden riddi etüdleric hazırlanmış olan Âşi­
yan İdadisi, idaresinin ciddiyeti ile bilyUk
bir şöhret kazandı, öylesine ki. Kadıköylü-
ler. Sadaret Müsteşarı Emin Beyin riyasetin­
de bir heyet göndererek, mokiep müessislc-
rinden, Kadıkbyünde de b ir şube atm alarını
rica ettiler. Bina bulunamayınca. £nıin Bey,
kendi konağım verdi-, 1919 yılında Ariyan
İdadilerinin talebe sayısı 800 ii buldu,
Aşiyaıı İdadisi, tedrisatına 1022 yılına
kadar devam edebildi Mektebin başlıca ge­
lir kaynağı, Anadoludan gelen yatılı talebe­
lerden alınan Dcrel idi. Milli Mücadele ban­
layınca, Anadoludan çocuk gelmedi; nlharl
talebeden alınan Ücretler de mektebin ağır
:ır T iflannı karşıla* ~ lı, g«“ î mf :
kupam!)
« « l ı HlılfTmıl
A şIV A N MECMUAM — IMS İnkıUtain
dan sonra .ikilin edebi, i l m i ' abUki bir bal­
talık mecmuadır: ilk ■ ■■; ı*. 27 uül* 10C-J
(13241 de intişar etm iştir, M plrri lblıu
Aiımert Cevdet Bey merhumla kardeş 1: 1
lın Mııslafa Namık Beydir, i.i ■
İçrden Kemal Salih Sel’in ağabeyleridir. ".
yanın bir nüshası 10 24 eb'adında 32
olup fiyrılı G0 pann -di Ödüncü sayıdan itiba­
ren. edebiyata hevesli nençlerin yazıları i‘ !i.
dürt sahilelik bir il&ve koymağa da ba;lan- t
m .'ıir kİ. Meşrutiyet devrinde heveskâr ■
lemiere ilk defa olarak kıymet veren Âş j.n
olmuştur
Bu mecmuaya adını koyan Tevfik t’ıkret-
lir; mecmuada neşredilecek şiirlerine karşılık
bir telif hakkı teklifini de şiddetle reddetmiş,
tir. Aşiyanda en üstün yazı bedeli de AMU-
ha!t Kilitlide ödenmiş, her şiirine beş alim
telif hakkının lütfen kabutii rica edilmiştir.
Afiyftnın aneîak 28 niishalık bir ftmrii
olm uştur. İlk iki nüshası Şirketi Mûrctlibiye
m atbaasında, diğer say ılan da Matbaa! Âmıre-
d e basılm ıştır. Devrin c n kıym etli kalemleri
m ecm uanın yazı ailesi içinde bulunmuştur:
Tevfik Fikret. A li SBaıl. Ahmed Şuaib. İsmail
Miiştak. Ali Kâmı, Celâl S ih ir, Aynizâde Ha­
şan Tahsin, Hüseyin Sîrel. Süleyman Fehmi
(bir edebiyat muallimi. Dahiliye Nezareti kale­
mi m ahsus m üdürü oldu, aslen A rnavut olup
Arnavutluğa gitti. M aarif N azırı oldu ve
orada öldürdüler), Faik Âli, Ahmed Haşim
Menemeneloglu Edhem, Doktor Ali Süha,
R aif Necdet. Enis Avnl (Aka Cündllz), Ali
Fuad (m atbuatta Köse İmam diye meşhurdu,
eski mülkiye kaymakamlarından, 1940 - İM İ
arasında 61dü).
Hllitılr Süleyman CaptnoiJu
A.ŞKt [Komamı — ikinci Sultan Abdül-
hamid devrinde Ayvansarayıîa Lonca'da ye­
tişen s&zenrielcrdcndlr- piyasanın ikinci de­
rççe kemancılarındandı. ÜstadkSri eski bev
telcri, kârları, peşrevleri pek beceremez fakat
kiriz havaları denilen oyun havalarında, k&*
çekmelerde, kabadan çiftelli ç.ılışıta yayı («*
curcunalı ve şakraktı.
http://gr0ups.g009 le.
 -F.DİSİ
Kel Haşanın lulûat tiyatrosunda oyun
baçlâmadan evvet ve perde aralarında beş ki­
şilik (akimiyle fasıllar yapar, Apukurya zama­
nında Odeon ve Konkordlya tiyatrolarının
maskeli balolarında, ayn bir salonda yine la-
kimiyle birlikte ahengi tutturur, yan sokak
yosmalarından knlkjp kıvır kıvır kıvıranlar
OÎUT.
.Senaed NfuMar M im
A$Rİ (CJsfcitdörlıl — Onaltmcı asır şâir­
lerinden. Humelthisara olmakla da meşhur,
asıf adı liyssdır; Büyukgtehfre devşirme oğla­
nı olarak g«Uniç, Yeniçeri Ocağından yetiş­
miştir: 1538 den evvel ocakdan emekli olup
1576 da muhakkak ki çok yaşlı olarak öldü­
ğüne göre gençliğinde acemioğlanı ve yeniçe­
ri olarak Yavuz Sultan Selimin İran ve Mısır
seferlerine. Kanunî devrinin ilk büyük sefer­
lerine işfirâk etmiş, Tebrize, Hemedarıa, Kaz-
vlne, Kahireye, Budûıe, Viyanaya yaya gidip
gelmiştir. Ocaktan çıktıktan sonra Bayrami-
ye tarikatine intisap etmiş, uzunca b ir müri-
det de defterdarlık kaleminde kâtiplik yap­
mıştır. Ocaktan bekâr hayatına alışık olduğu
î^iu muhtemeldir ki evlenmemiş, ü sk ü d ard a
bir yalı satın alarak yerleşm iş, yalısı içki ve
2c?k erbabıma toplandığı rindler, k alend er­
ler mahfîü olmuş, saz ve söz, mey ve m ahbub
ile gırtlağına kadar borca batm ış, yalısı ve
eşyası alacaklıları elinde
satılarak âhir öm ründe Bu*
mçlihisarma hicret elmiç-
Ür. Şu beyit Lâtifi Tezkire­
sinde şiir diline örnek ola­
rak gösteriliyor:
B*o onun m ih rlu fe n ıh îv , ol
tefede pcydâüır hetıifcz
Zerrede gffr mibri* emvftn hû*
Ycydüdır henüz
flibl.: Lfilifl Tezkiresi; İnÜ
AŞKI EFENDİ — Son
meddah ve orta oyuncula­
rından; merhum Senned
M uhtar Alus İstanbul An­
siklopedisine verdiği n ot­
larda bu sanatkâr hakkında
j|U satırları yazıyor; «Kjs
geceleri Divanyolundaki
Arif, Beyazıttaki Merkez.
M«M«k AfU
Veznecilerdeki Şems, Di-
I o m /g r o u p /m e r a k e d iy o r u m
— 1171 — AŞKI EFEr-îTV
re k le ra ra i nihayetindeki Fcvıiye kıraetha-
neleriDİn k*h birinde, kâh ötekinde meddah­
tık eder, yazuı Kavuklu ilamdfnln orta oyun­
ların dı, Merdivenkoy civarındaki Mama.
Çamlıca eteklerindeki Libâde gibi mesireler­
de acem taklidine çıkar, Iranl salcı olurdu,
kısa boylu, tıknaz, yakışıklıca, 3^-40 lık bir
aoau-.dı. Sanatında yavan, nükteleri, esprileri
a»lı Eski m eddahları dinlemiş «lanlar, Aştcl
Efendiyi beğenm ezler, m uasırlarından med­
dah t=mel ile kabili kıyas butnuular, naklet­
tiklerinden zevk duymazlardı.
Silindiıli fonografla pl&kli gramofona
Külhanbeyi. Erm eni dudusu, Yahudi, Acem
vesaireye alt b ir çok tak litler vermişti».
M ünir Süleyman Çapanoğlu da, İstanbul
A nsiklopedine verdiği notlarda, meddah Aş­
kı E /endi hakkında su m alûm atı veriyor;
«B urdurludıır, asıl adı M ustatadır, babası Şa-
k ir Efendi isminde bir zât olup Burduıda
m ahkem e m übaşiri im i;; A$kl Muştala; 1866
da sekiz y aşlarında b ir çocuk iken Istanbula
gelmiş, bir m ahalle m ektebinde yarım yama­
lak tah sil g ö n n ü j, 187$ Rus harM ne gönüllü
olarak iştirâk etm iş; harp d3ni);ii başından
b ir aşk m acerası geçmiş, o zam anlar, orta
boylu, eşine n a d ir rastlan ır erkek gözetlerin­
d en im i;, son y ılairında aşağıya sarkık |h k
bıyıkları gençliğinde kıv ır kıvır, ince b ir ka-
___ ran fil bıyık imi}.. Kılık
kıyafetçe İse, efendiliğe
d e jil, omuzdaşlığa özenir­
im ;.. Meddahlığa, kargılık
görm iyen bu a ; yüzünden
a tılın ı; ve o devri» dörtle­
rin d en saray m efruşatçısı
meddah Şükrü Beye çırak
olm uş ve «Aşkt» mahlasını
alroif.
«A;kl Efendi, 1931 de
öldü; ki olum a anında, Bli-
yükşehir meddahlarının
has m ânada piri olm u; bu­
lunuyordu. ö m rü n ü n son
dem ine kadar meddahlık
etti, hayli ya$tı olduğu hal­
de sorulduğunda «Turp gi­
biyim» derdi. Son yıllan
bir müzayaka ve çetin ha­
y at mücadelesi içinde geç­
Nm Ui ) ti. o r t a o y u n u ve
 Vıftl E fE îfD l ıT ajjh)
karag ü lle b erab er roeıldahlıkda eski p ar­
lak rağbetini kaybettiğinden, Açki ilfcncll,
k en ar kahvelerde dolasmnŞs başlamış, lükâ
ye ve fıkralarından sonra da, elin d e tab ak
p arsa toplam ıştır. M u h a k k a k Ki, devrinin şöh­
retlerin den m eddah S ürurlnln m ertebesine
ySkselem em işti, bunu kendisi dc itira f eder.
«Slirurt eşsiz b ir sau alk ârd ır, bezi ta k litle ri­
ne bayılırın, derdi. N aşid h akkında ise:
»Meddah değil, m ukallittir am a istevse m ed­
dahlık da yapabilir» devdi. Aşkı Efendi en az
iki viız hikâye, tü; yüzden fanla ela monofag
re tekerlerce bilirdi. K endisinin en çok sev ­
diği hikâyeleri: « P o rtak a la Y ahudi», »Sür
pik dudu ile B elâlı bıçkın», «Sulukule k a v ­
gası», «Ramazan beyin ahretliği», «Süleym s-
tıiye batakhanesi» ve «Acemin şal satm ası»
idi.
«Qria oyununda en m uvaffak olduğu Sal­
c ı Hacı A ü iu s rolüdür; sırtına menevişti k u ­
m aştan entari, başuıa siy ah acem pap ağı gi­
y er, avucunu yanağına dayayarak o d e v irle r­
de pek m eşhur olan ve ısfah an m akam ında
bestelenm iş şu tü rk ü y ü okurdu:
İsfahanda b ir kıl yıl var
İçinde lallı soyu vur
H er ffvllfJııı bir huyu vur
Ne yam an » e m güreli!..
K ıraathane sahipleri, m eddah g etire c ek ­
leri zam an gazellere ilân verirlerdi; şu ilân da
AşkI Efendi hakkında 27 kân u n u san i lÜOtt
tarihli Sabah gazetesinde çıkm ış b ir ö rn e k ­
tir; «Lâlelide YeşiHtriumbada Süleym an E fen ­
dinin kıraathanesinde m eddah A şki Kfendi
tarafından «ayanı tem aca g arip tûbiyat ve hi­
kâyeler icra k ılın acağ ın d an ...v
AŞKİ EFENBİ (Tıbih Mehmedl — Üçüncü
Selim devrinin namlı çiçekçilerinden; «Tak­
vimi lâle» müellifi: 1801 IH 3216) da telif edi­
len l»ı esere, devrin şairlerinden Riza şu tak­
riz-tarih i yaznıçtır
KteodlnUk kalemi çfsnifcl liilâl
O A M td H m a'rtle n r n m l b n M
Ahvali Ulc( biteyim dEfw ebll dil
A liyi n v u ıı M er a a M e lnilk»!
T «'111 Idince M ylt- xQıiâe rl<|Iey)
K ıldıuı tafaecrDhea ant ta k riri b l m lıâl
T jtrtk ypıclt hlubiil «lub U m ey Rina
TKVlınl Lâfe olda blMn giilMlkt kemil
Kendisi dc devrin bokum dan Sultan Se­
lime ittıat ettiği eserinin mukaddimesinde:
— 1172 İST « .'B in .
•il/m ln ci ad id e Ve sinini m edirtedenberi fenni
Culflhate İştigal ile tahsili v ukuf ve ju tır e t­
m ekle y a d lg irı rfeıigdt olm ak için ol jviküfeı
W nazirln tâ rtfa ı ve m u h assen atu ı beyan ve
hu ru fu lıeca ü zere esm a ve sahibi tohum ve
resini ve m izacini d e re ile a lâ sebilül ihtisar
cedvel tarik i üzere sebil sahifei is â r ve Tak-
vimi L âle ism iyle na m d a r olundu > diyor, Bu
satırla rd a n d a an laşılacağ ı ü zere tohum dan
e led e edilen lâ le le ri, çiçek lerin tescil edilen
isim lerine go rc a lfa b e tik b ir c e d v tl lam ım
etlen Aşki Efendi, lalelerin re n k ve nakıslan
ve şek iller: hak kınd a h u rd a lafallât verdik­
ten so n ra başka lolıuır. sah ip lerin i n de ismini
k ay b ed iy o r ve l>u m e şh u r çiçeği i l i , evsat ve
cd n â olm ak ü zere Uç sınıfa ay ırıyo r. Risale­
sin ilen öğ ren ild iğine g ö te bu nam lı çlçekç
kendi to h u m u n d a n yüz on .sekiz çeşit lâje ye
tigtirm lştîr.
A Ş K !t KAOÎM — O nbeşlncı asır p i r ­
le rin d e n ; fe tih d e n so n ra U tan bu ld a ilk yer’
leğ en lerd en , a slın ın n e re li olduğu, doğum ve
ö lü m ta rih le ri b ilin m iy o r; şiirle ri soğuk w
d e ğ ersiz o ld u ğ a h a ld e h e r n asılsa bü yü k pâ­
d işâh ın fev k alâd e tev eccü h ü n ü kazanm ış, yüz
ak çe y evm iye ile htanbulıfo mansıb sahİM
o lm u ştu r kİ p e k m ü re ffe h b ir h a y at sürdüğü
m u h a k k a k tır; k en d isin i çekem eyen m uasırla­
r ı ikbâlini b a h t y ıldızının p a rlak lığınd an bil­
m işle rd ir, şu beyit o yolda sö y len m iştir
AşMyl tâiUdne aşk olsun
C c rç l n u m İD kûtii, sifâ re n iy i.
Bibi.: Lfitili Tezkiresi.
AŞK-1 MEMNÜ — T ü rk edebiyatında
m o d ern ro m an yolunu açan H âlid Ziya Uşak-
Ugil'in e n d eğ erli, k e nd isin in de en beğen­
diği eseri. N akledilen İstanbullu b ir ailenin
hayatıdır; vak’a Boğ&ziçinde geçer.
E serin k ah ram an ların dan b iri olan Ad­
n an Bey, 2engin, o rta y aşü. kibar, yakışıklı
b ir a d ım d ır. Genç yaşında karısını kaybet­
tik ten sonra b ü tü n sevgisini iki evlâdına ver­
m iştir; kızı N ihal anncsizliğîni kardeşi Bü-
lend ile babası A danan Beye olan derin sev­
gisi ile unutm aya çalışıyor, gönül yarasını bu
sevgi il» b ir dereceye k ad ar ted&viye İmkân
buluyordu. A danan Beyin yalısında uşaklar,
lalalar ve m ürebbiyelerle' oldukça kalabalık
bir aile dekoru arasında hepsi meaud, (emiz
vc güzel b ir hayat yaşam akta idiler. Adnan
»m/group/merakediyorum
 A,'.iJKU>pr..K» — 1173 —
Bey ı ı l u t çocuklarını mahun sandala alarak
Bogıaçinde deniz safisi sürerlerdi. Biytcce
yıllar gelip geçer. Bir g(in Göksün un tanınmış
bir ailesi olaa Firdevs Harııra takımı İle k a r'
şılaşırlar. Flrdevs hanımlar serbest yakarlar,
kofl ve eğlenceye d ü şü n d ü rle r, yirmi İki
yallarında İti k u lan Bilileri Adnan Bey çok
beğenir, o gündea sonra tesadüfler sıklaşır,
sandallar birbirlerine yaklaşır, göz âşlnilık-
larım tebessümler, selâmlar, onlan da konuş­
J malar takip eder. Bu işde ilk ümide düşen
gen; yasta iken dul kalmış olan kırk beşlik
.5 Firdevs Hanım olur, faka! çok geçm eden A d­
nan Bey LU Bihterl istediğini öğrenir, çok
çanı sıkılır, Adnan Beyin yaşını ileri sürerek
inini olmak ister, lâkin kızı B ihterin bilâkis
bu izdivaca rizası ile karşılaşır. Aslında ise
BîhLer, Adnan Beyin yaşını değil, servetini
düşünmektedir, İzdivaca engel olarak gör-
diljü de sâdece Adnan Beyin ik i çocuğudur.
Kız, bu meselenin hallini ileriye bırakarak
Adnsn Beyle evlenir.
Bihter Adnan Beyin yalısına gelince yalı­
nın asil sükûneti bozulur. Yeni hanım gelin­
ce yalıda bir de Behlûl Bey p ey d i olur, Ad­
nan Beyin bir yeğeni,
Bihter d a h i Uk aylarda evin küçük h a ­
nımı Nihali gölgede bırakarak yalının hâkim i
kesilir, her kanaya kilid v u ru r, b u tahakküm
ailenin em ekdarlannı gücendirir, b ire r b ire r
uzaklaşırlar. Bu arada Adnan B ey oğln Bü-
iendi de, B ihterin tazyiki He yatılı m ektebe
verir. Evin tenhalaşm ası, bilhassa k ardeşinin
uzaklaşması Nihal! son derecede üzer, baba­
sına boş yere derd yunur.
Beklenmedik b ir hâdise daha olur, Fir-
devs Hanım kendi takım ı ile A dnan B eyin
yalısına yerlerir. Anası geldikten sonra, y a­
vaş yavaş B e te rle BefcJOl arasında m enüm
bir aşk başlar. Biri kocasına diğeri dayısına
ih&net ederken mukaddes aile çatısının çök­
mekte olduğunu ilk gören N lhalin m iirebbl-
yest matmazel De Courtan olu r, b ütlin sev­
gisine rağmen kızı bırakıp P atise gider. Ni-
halin yanında gölgesi gibi dolayan te k sâdık
5lma küçük uşak Beşir oğlan kalır, mOnaae-
.betsiz havadan o da bizardır, fakat küçük ha­
nımı yalnız bırakamaz.
Nihal evlerinde garib U r şeyler dönmek­
te olduğunu sezer, sıkılır ve «ık sık aile yu­
vasından kaçışı adadaki halasının yanına gi­
î le .c o m /g r o u p /m e r a k e d iy o r u m
AŞIU HEKNV
der. Bir gün adada, kendisini Bchltıl İle ni­
ş a n s a k istediklerini duyar, önce kızar, is­
yan eder, fakat babasının telkini ile yumu­
şar, razı olur. M izadan birbirine uymayan
bu kardeş çocukları araaında, farkına yarma­
dan bir aşkda başlar. Delikanlı da lik deta
ciddi bir sevginin ruhunda yarattığı heyeca­
nın zevkini duymağa başlar. Fakat Bihter bu
izdivaca m in i olacaktır, Behlûl'un kendisin­
den usandığını ve kaçm akta olduğunu görün­
se delikanlıya bir tehdit mektubu yazar. Zeki
çocuk küçük B eşir Bihter ilanım ın da peşin­
dedir, bu mektubu ele geçirir, adaya gidip
küçük hanım ına verir, Nihal bu silâhla yalıya
döner, yalıdaktlerin k um geldiğinden haber­
leri yoktur, vakit akşam dır, b ir odada Bili­
lerle Beblûl münkaşa etm ektedirler, kadın,
N ihal ile evlenm e işini katiyen bırakmasını
ve kendisine dönmesini ısrarla istemektedir,
ikisi İşledikleri günahın ağır m esuliyetini
birb irlerin e yüklem ektedirler. Konuşulan­
ları kapı arkasından dinleyen Nihal teessü­
rü nd en bayılır, Kızın yere düşmesi ve Be-
şirin feryâd ed erek koşması üzerine odasın­
dan A dnan B ey çıkar v e kızını kucaklıyarak
yine odasına götürür.
Bu beklenmedik hâdise Adnan Beyi cid­
di olarak düşündürür, karısı B ihter ile kay­
nanası Firdevs Hanınım görünnıeyişleri de
mânâlıdır. O sırada Beyin odasına muzdarip
yüzü ile küçük Beşir g ire r
— Ktttiik hanımı öldrüyorlar, artık hep­
sini söyliyeceğlm..
diyerek hâdisenin 1$ yüzünü bütün çıp­
laklığı ile anlatır. Çocuk h er şeyi teferruatı
ile bilm ektedir, soğuklarda, yağm ur altında,
karan lık köşelerde gizlenerek, şahnişlerde
saatlerce bekliyerek, amansız ısrarla tâkip
e d e rd e 'h e r şeyi İşitmiş, gSrmdştiir. Şimdiye
k a d ar susm ası, Beyefendiye söylemek için
kendisinde kuvvet bulam ayışındandır. Ad­
nan B ey çocuğun karşısında ezilir, fakat ken­
disini çabuk toplar, hiddetle Bihtere sesle­
n ir, fakat ona B ihterin kendi beynine sıktığı
tabancanın seei cevap verir. G ünahkâr kadın
kıvrama kıvrana can verir, onun ölüm ü ile de
Adnan Bey yalısındaki aile dram ı sona arer.
Faciayı unutm ak içi baba ile cvlâdlar daha
çok sevişme ihtiyacını duyarlar.
ah m u * c*k»ı
 AJKÎ.V ıK rM ) — 1174 — UTASBUl

AŞKIN (Krmslt - Yükıek mühendis, «Bir muhabbotaâroe ele Geçirdim; tbu.

İsianbulun ilk neınlı futbolcularından, 1803 içinde birçok şeyler bulunan bir kesedir. Sıra­
ıltf KaıtıküyUııde Kıışdilinric tlogdu, dcn.lt lı ile çıkarılacak şeylere gorc) tercümesini
binbaşısı KapIjn Aşkın Ht-ym oğludur. Tah- yazayım-
siJini Sİ. Josjjıh Fraıısıı Limir.rle ve Mühen­ Incd — Şensin güzellerin ganci
dis Mektebi Âlisinde yaptı; futbola da lise Karanfil - Karanfilsin k a m ın yok
talebesi Utça iMfladı, J910 yılında g irdi# Gonca gülsün ti m irin yok
Fenerbahçe Kulübünde pek çubuk seçkin Ben «eni çoktan severim
oyuncu oldu, samanının yeğin» «çalım yut Senin benden haberin yok
nıaz hafi* olarak lanındı, 22 haziran 1913 de Pul — Derdime derm en bul
İzmir karmasına karşı kurulan ilk İstanbul Kâgat - Bayılırım saat saat
muielitinde sag haf yerinde oynamıştır. Armut -- Ver bana bir um ul
1911 yılıılUa talebesi bulunduğu Miihen. Sabun A cunla oldum zabun
dis Mektebinde de yine fenerbahçeli mektep Kömür — Ben Öleyim, size öm ür
vc takım arakaşlan kalevi Âli Sait! ve bek Gül -= Ren öğlayun, sen gül
Emirzâde Arif ile beraber m ektep müdürü Jlasır ^ Olayım sana esir
Refik Beyin !H. Fenmen) muzâheretiııi temin Çuha Ü stüne bulunmaz baha
ederek bordo renkli forma ile bir spor k ulü­ Darçm Sen gel- ben çekeyim senin bar
bü tesis etmişti. cin
Çıra - Aşkınla oldum çıra
19U de mühendislik ihtisası İçin Ame-
Sırma Gözünü benden ayırma
rikaya gitti, 1823 yılına kadar Detroit eyâle­
Saç - Başıma seıısin taç
tinde sekiz sene kaldı, hem tahsil ve hem de
Üzüm A benim iki gözüm
futbolla meşgul oldu, Amerikada futbol oy­
Tel - Ölüyorum tez gel
nayan İlk Türk gencidir, 1922-1924 yılları
Biber — B ana yok mu bir haber
arasında da Nikaragua'nın .\fangava getirinde
bulundu, orada dıı lop oynadı, ve futbol ve­ «G örilyorsunuî. bu m uhabbetnim e m an­
silesi ile nikaragualılara T ürkü ve TUrkiyeyl zum dur. Zannediyorum k i T ürk erkeklerin­
(anıttı. de, bu çeşit m uhabbetnâm elende kullanılmak
Kurbağalı Deredeki Aşkm bey Sokağı adı­ üzere b ir milyon m ısra var. R enk, çiçek, ot,
nı bu namlı sporcunun babasına n is betle ta ­ meyva, çalı, çakıltaşı, tüy y oktur ki hususi­
şır, Kaptan Aşkin Bey bu sokak özerindeki yetini göstererek tanzim edilm iş b ir mısraı
evlerinin bağçesinde bulunan b ir bahçıvan olm asın. B ir dam la m ürekkebe m uhtaç ol­
kulübesini 1910-1911 arasında Fenerbahçe m adan bu suretle, serzenişlerde bulunmak,
Kulübünün em rine vermiş, bu kulübecik, b u ­ dostluk ve aşk m ektupları göndermek, yahut
gün pek şanlı bir tarihçeye sabip tstanhulun sadece b atır sormak, h attâ havadislerle dolu
bu biiyük kulübünün ilk lokali olmuştu, F e­ m ektuplar gönderm ek mütnkUndür.» (B .:
nerbahçeliler için Aşkın adı unutulm a: isim ­ Moiıtagu, Laydy Mary).
dir (B.: Fenerbahçe Spor Kullibii), Yine ayni büyük m uharrir, Londra d aki
itli çili O ljla r o iiu
dostlarına gönderdiği diğer bir mektupta şun­
ları yazıyor,-
AŞK MUHABERELERİ — A sırlar bo- «Kadınlar, âşıklarına buluşma yeri ola­
yuıua birbirlerine glinUl vermiş İstanbullula­ rak ekseriya Yahudi dükkânlarım tayin edi­
rın aşk muhabereleri, Büyüşehir hayatının ih­ yorlar. Burada Y ahudiler her yola geliyorlar.
tişamına ve Tiirk dilinin İstanbul ağzı zara­ B irçok erkekler, hiçbir şey almağa ihtiyaçla­
fetine denk zenginliktedir. Eski güzel örnek­ rı olmadığı halde sırf kadın yakalamak için
lerden bir tanesini, on sekizinci asır ortaların­ bu dükkânlara girip öteberi alıyorlar. Kibar
da İngiliz elçisini zevcesi olarak tatanbulda kadınlar İşıklarına pek seyrek görünüyorlar.
bulunmuş Lady Montagu naklediyor, bu seç­ Ekseriya b ir erkek hir kadın İle altı ay m ü­
kin İngiliz edibesi Londradaki dostlarından nasebette bulunuyor da kim olduğunu öğre­
birine gönderdiği bir mektupta şunları ya­ nemiyor..
zıyor: Aşağıdaki satırlarda. Ahmed Raslmln

h t t p : / / g r o u p s . g o o g le .
 a n s ik l o p e d is i — 1175 —
lw mevzu üzerine kaleme alınmış hdUralnn-
dan derlenmiştir:
«Elti yıl evvellerine gelinceye kadar,
âfik ile ma’şukamn, yollarda, mesire yerle­
rinde, tramvaylarda, vapurlarda, kaş ile göz
ile. (eşitli e$ys diliyle, hulâsa, İstanbul ktil-
hanilerinin «işınar; dedikleri pandomima
(B,; tşmar) ile birbirlerine bütün hislerini
d&kt tikten sonra, buluşmaları, başbaşa b ir­
kaç gece geçirmeleri, (.idden zor, hattâ baz an
imkânsızdı, her iki taraf için de büyük teh ­
like ve felâketleri gözo a b n a k ile ancak ta ­
hakkuk edebilen bir saadetti. Âşık ile raâ?u-
ta arasında, «Posl restant» la n n ve Telefon­
ların bulunmadığı o devirlerde, canlı m uha­
bere vasıtaları vardı, ta n la r da, pek çoktu,
ba?lıcaları şunlardı: «Süt nineler, kalfalar,
her eve girip çıkan bohçacı kadınlar, hanen ­
de ve silende karılar, bildik hamam ustaları,
hamam natırları, evdeki beslem eler, dışardan
gelen kolacı, gSmlekçi, terzi dudular, vaktiy­
le başından aynı haller geçmiş m uhibbeler,
sır a;ılan hemşireler, siyah bacılar, işgüzar
komşu hanımlar, büyücü, k urşuncu, okuyu­
cu kadınlar, çarjı İçinde bu İşlerin ustası
dlifckân sahipleri».
Hicri 1290 (M. 1874) yılında İstanbulda
besılmış Emin Nilıadm M üsam eretnâm e a d ın ­
daki hikâye serisinin altıncı ve yedinci çözü­
len ni testnl eden «Vasfi B ey ile M ukaddes H a­
nınım sergüzeşti» adındaki hikâyesinde, ge­
çen asır sonlarının günlük h ay attan alınm ış
bir muaşaka faslı ve o d e v rin m uaşaka m ek­
tupları Sineklen vardır. Bu vak’an ın kah­
ramanlarından biri de, V asfı B eyin m uhab­
bet ulaklığını yapan Husrev adında b ir u;ak-
köleıiir. Mektup Örnekleri ş u n la rd ır
Kök Hllsrevden Vıstt Beye
Beyim etendim
Tahkikime güre bugün K âathaneye azi­
met efk&nnızca bâist m uvaffakiyet olacağın­
dan keyfiyeti tebşir ile bu saat A ksarayda
mâhud pi'rükârda teşrifinize ınuntazır oldu­
ğumu arzederlm. Olbâpta irade efeodim îndîr.
Köleniz
HOsrev
V s ıtl Beyden M u kad du Hamrna
Hayatı cin im efendim
N azan iffetinize arzedeeek h lc e t yok, lâ­
kin derdi dile d&rftyi iltifatınızdan toaçka ça­
_ o m /g r o u p /m e r a k e d iy o r u m
A$K JTUHABEIlF.İJ'i:
re yoktur. Dil, hâkipSye her b ir arıza takdim
etmek diler. Fakat sureti takdim inde talim a­
tınıza m üracaat eylerim. Dua ve hayaliniz ile
kesbi lbtlhaç vc bekaayi tcveccilbatı kalbiye-
nlze ı n İhtiyaç eylerim. H er halde merhamet
efendimizîndlr.
İmza
U ftâdeniî
Mukaddr-3H anım .lâf) Vur] Beye
Miirüvvetkârım efendim
Lûtufnam eniz bâisı memnuniyet, tervici
iltim asınız ise sahih olsun cana minnettir.
İnşallah düşünüp buna b ir çâro bulur ve ta ­
ralınıza ta h riren arz ile nezdi vefakârılerinde
m akbul olurum . Olbabda m ürüvvet efendi-
inindir.
imza
Muhibbeniz
Makıddes Hanımdan Vslfl Beye
V efakarım efendim
Cuma günkü verdiğim vâad üzerine mu­
h abere için o k a d ar düşündüm o k adar dü­
şündüm b ir { ir e bulam adım . Az kaldı ki bu
yüzden nazarınızda m ahcup kalacaktım . H eie
b erek et versin o yolda düşüne düşüne gece­
le ri tftbeseher uykum kaçm ası dadım a aşırı
halde m erak v ererek m ü b re m în e halim i sual
e ttird i ve kendisi g erçek ten hay u hâh u n ve
h e r veçhile m ahfazai râz ve esrarım olduğun­
d an , endişei kalbim ise ketm olunam az dere­
ceye geldiğinden a rtık o halde bende lıir tür-
til dayanam ıyarak kendisine biraz keşfi zamir
ile hâli piirm elâiim e açındırıp pek çok rica­
larla işbu arizaı cariyânem i desti maJıremâ-
nesiyle takdim eyledim. İşte ta ra fı vefakSrile-
rinden dahi vâad olunan lûtufnâm enin kendi­
sine teslirnen irsalini rica vc bekaayı tevec-
cUhatı kalhdyenize iltica eylerim . Olbabda
inayet efendim indir.
fınza
U ecbureniz
Vnt.fi Beyden Muludrirs ilanımı
Çaresizim efendim
Gönül ki zgU ismetinize bend oldu, o bir
hümS idi ki evci m elâhatde k a ra rın buldu.
LSkin ilfîideniz ki böyle perişan halimdir,
şehberi Jûtfunuz y â r olmadıkça zirvei nlâk-
sürfe vusulü muhaldir. MaunafÜı
 A5K MUHABEHELEKİ — ıııa —
Umitvanm. ynksa çoktan heîâk olurdu dili
îin[7i Mademki rahmü şefkatinizden kat i
İJmiıl I'tnıem can tonde oldukça derbfinı ol­
duğum bâbı raerhaıııetlnüdeo ayrılıp bir yere
gitmem. İşte iâlil finını budur ««eyleyecek,
rnflriîvveti kalbiyenlze dehaletten başka yok­
tu r söyîiyecek. Ancak munlazırı lQCfıı hâsınız
vc ümilvan vâatlı visâilnîii olduğumu arz ile
İktifa ederim. Herhalde İhsan efendimindir.
İmza
Biçareniz
Mukaddes H aaım ılu Vuttl Beye
Mürev ırici arzuyu cinini elendim
Ifcfnrt tezklrmizdu müjde veren tevee-
cüillt! kalbiyeniz m teıı hakkı vcfakârılermde
asla zcvalpezlr olmayan şem'l itim adım a bir
kaç derece daha revnakbshs oldu. Bu yilıde»
aşın miiftehir bulunduğum gibi süreli mlhrü
vefâda olan milsfibekaatinize dahj ne veçhile
teşekkür edeceğimi bilemem. Çünkü muhlb-
beniî gönlümün en kıymetli bir şerefi olan
teıııayiilâlı kalbiyenizi kazandığım günden-
beri kendimi o kadar mukbil ve o kadar
bahtiyar addederim ki eğer cihanda benim
için b ir b ili saadet »ar ise o da ancak hak-
kunda£i bekaayi teveccühünü 2dür. Bu sebep­
ten câriyetüz şimdiye kadar vetâsuıdan şü p­
he etmediğim kalbi sid ik aan en u e itim aden
tarafınızdan zuhûrâta m untazır olm uş ve lif­
li dili senelerce o bâzicei üitnid İte oyala­
nıl} durmuştum. Nihâyet n im e tte sad ü f m u­
kaddemi K i r t i l i n e yokuşunda ettiğim te-
şerrüi der&Dnmda hUzican gibi sakladığım
ümidimi tecdid eylediği gibi andan sonra
a ra sın penceremizin önünden geçmeğe rağ­
bet ile mecbürenizi memnun ve m üstelid et­
menize takdiri kıymetten âclzlm ve ben de
vakti bUiıuoiyen teşrifinize ihtiyaten her
a n t iDiuOuir olduğum halde ya pencereden
arzı rOyu şükraniyet etmek veya hiç olmaz­
sa muntazir buluduğnımı kafes ardından ol­
sun bildirmek vazlfel memlılkiyet ise de ne
çâre k i bildiğiniz veçhile nazarı rekabetinde
bulunduğum üvey vâUdeıui'D asla halden an­
lamaması ve haabelgaraz babbeyl kubbe etme­
si şerrinden temkin ve giiMUıete mecbur ve
işte bundan dolayı nazarı artınızda, pürkumır
bulundum ve yine cUrmilmün affını rica ve
İSTANBUL
tlevaıııı toveceilhitl luitliyenizi İstida ederim
herhalde lütuf ve kerem cfondiınlndir.
İmza
Muhibbe tas
1047 yılında onbeş OtlilU yaslaruıd« Y4-
kul) adında bir şerbetçi çırağının yine aytıl
yağlarda Şükran İsmindi? bir zarfcı-fcutucu
çırufına gönderdiği manzum aşk nâmesi bu
ansiklopedinin y:1?l erkânından B urhan Ül­
ker'in armağanı olarak arşivimize girmiştir:
m uharririn tasvir ettiği şirin bir siline ile
şehir kütüğüne mal ediyorıu:
«O yıl haziranının tatlı bir ikindi vakll,
oıı altı yaşlarında, koyu kum ral «ıçb, büyük
Fransız ressam ı W. Bouguereau'nun Eros'
lan n a benzeyen hakikaten gilzel bir oğlan,
sırtında kolları dirsek üslüııc kadar kıvrılıp
sıvanmış beyaz mintan, açık Diûvi bez panta-
lonun paçaları ayak bileklerini örtemeyecek
kadar kısalmış, tertem iz çıplak ayaklam a
ökçeleri basık yemeni geçirmiş, telin de kıı-
U1121bir peştem al. dükkândan sokağa çıkarken
büküp toplam ış, beline kuşakvkri dolamı}-bü­
yükçe vc uzun uzun parm aklı elleri belli ki
dâim a su içinde, kızarmış, kendisi de hırçın,
gazablı, yalın ayak ve tü lü kafa bir oğlancığa
b ir kâğtd verdi.
— Koş, bunu ver, hem söyle ona, na
İstemem, dükkânın ününden her gün mek­
tepli kızlar geçiyor, çekerim onlardan birini,
konuşurum, ben çıraksam o da hanım de­
ğil ya, kolunu çırağı!., dedi.
«Çarşı boyu yol dik bir yokuştur, mab-
bûbc yokuşun üst başında, p ırp ın oğlandan
güzel şerbetçi çırağının mektubunu aldı ve
açm adan yürüdü. Giizellüclen yana kız. şer­
betçinin eline değil ayağına su dökeouyecek,
otuz, k ırk adu» k ad ar sonra nâmeyi açtı,
okudu. H erhalde mektepli kızlarla kendisi­
ne m eydan okumasına kızmış olacak, mek­
tubu y ırttı, yırtık ları buruşturdu ve bir du­
v a r kenarına çarparcasına attı. Yetijdlm, tek
parçası kaybolmadan topladım, cebime koy­
dum, kız koşa koşa döndü, gözler yaşlı ve ne
k ad ar gariptir ki ağlayınca güzelleşmiş, azı­
cık evvel attığı kâğıtları yerinde bulamayın­
ca şaşırdı, yoldakilero de bir şey soramadı,
yutkuna hıçkıra giderken dayanamadım, sır­
tım okşayarak:
 A ' SfKLOFEDlSÎ
bctçı gü zeli alffi& dı.ben aldiffl. am a sana ver*
mi/ecegim ...
rYüıtfme bir ‘■ahşi flhû gibi boktıH bu
bakış ile d aha daha güzel leçdl ve sonra
kaçtı»
Masum aşk nâmesi aydın atarak göster­
mektedir ki «orbeCçi çırağı Yakub'jfa körel
megc mahkum bir şiir isüdAdj vardır. Bü-
yükşebrin günlük hayatının binbir cilvesin­
d e n kifiuclii bir vesiln olan bu a$k zıâmcsi-
Din imlâsını aynen muhafaza ediyoruz:
fUkriM M «ol «cviyonm Çek a n a p*kçok
sroln bal serdl&iadeıt b i t e r j a k
hru t i r fakir Çotm n am a gilıriını « 0 4 İ9
« d a f r v |tıık demiz fb l derin
Mektepli ^ «ko r y a n a n *
şerbetfİfİB /« H u r rm n a u | u » ı n
sal firfto ce n e r İtfamda yeller
fireadln kt D*na » k ı M * r
«o S(* y n fia ıd aîm h f p ıU tü K lîn ı
ş a b a n ın (M in k «evselim f m d i n
f i n n ||l a r ın e e k baaa
fyte bende haber f e r d a a n a
rrn f espaplam uda gyerim
ir i farfr kaps u d a s a t antla bekletin
faktan frin «w ıı b ra n ç a n n sent*
bea Kıtları dalga geçtirm em 1>*oIe
başka gli»1 K » bulnım knasunıen
bana şerbetçi yakızp dlmlşJer yavrum
h«(n 5^ıtını hem şiirim ben
blliıira sefersin bilide sen
gelm nsea fu la yalvarmam
sni bentle hiç a ram an
EetaeMen artık geçme ctlikan ünilnden
oamıjflsuıum bakm an yü ine kes umudu benden
{eoelm güzelim hana Kjc çok
ama ssa 5«hc(d yakup fok
çuknmcımâ bu m ektup
yiiıo Şerbetçi yakup
AŞNANYAN' (Bogosl — Geçen asrın
n^mlı Ermeni sakatlarındandır. Eğinli A§-
nanyan im iralann ahfadındandır ve m uhte­
melen geçen asrın Ermeni ricalinden M ika-
diç Afutn’ın oğludur. 1842 de teessüs eden
Anadolu kumpanyasının ilk âzalarından bi­
ri olmuştur. Aynı yılın Kasım ayında Patrik­
hanede yapılan bir meclisden sonra, fakir­
ler. yetimler ve dullar teşkilâtının baçıııa
geLİrilmiştir. 1853, 1855 ve 1856 yıllarında
Patrikhane Cisnünı Meciİ&ine A&a sevilmiş­
tir. 1863 de Ermeni cem aatının yeni nizam-
namesini icra komisyonuna ve 1869 da P a t­
rikhane Ruhani ve Cismani m uhtelit Mec­
lisine âza olarak iştirâk etnaiçtir. 1845 dc in*
ım /g r o u p /ın e r a k e d iy o r u m
— 1177 — A tll Sü\
5a edilen Kandilli Ermeni Kilisesi fan zatin
hayır yardımı eseridir
K e tırk Paaıafctupu
AŞIIRKAIIIS rEŞVESl — Yenlçprtlef
Caddesinden Bayazula cidarken meydan agzm-
da. sol kolda, hu m idenin Tabanca uıkagı ile
«lan kavlağı k ü llin d e d ir çimento İle tamir
rdilnıiy teknesi derince kemeri itinde, ayna
taşı mermer, sarı pirinç İtileli. Lâle devrin­
de yapılını; bir akar çeşmedir: bayır aablbi.
üçiincıi Ahmcdin k ın Patıma Sultanın ket­
hüdası Aşub Kadındır. Kemerin üçlündeki
manzum kitabesi ş u d u r
K ıu rttü l ayni saadet |o h İ bürci » k a n a t
DuhtoH H 'd t k tn i Han AKfliCdi çarb ifiy tn
F itin se Sollan] U isani z e h ri b ilkaüa
ömorllfı e fıu n îde ı d â l filo) rabbi mOnteaa
Kethüda U n u (y i) serayi devleti Âfub Karim
Oldu saltam gibi c fttfjn hayratı batsan
YUmntte tarhU tkeni hflnyâd d ııp bn fegmayv
Hak yoluna m ilin i bedevindi M im tinaa
ZİbO dA rİyitfe vJnU öyle ftbi t ib )dm
D İr tem ftsi cy k y ilp nllg eyledikçe tefnogâıi
A yni ib İbayâü n y i a y â p tavsartn
Selsebtll bagi c e n n e ttir ya içenim i cmam
M evkiinde böyle b ay rat olmaz m üyesser bor k c «
Hu&nü taliki h u lfa i k albe m ebm dir beman
Hak taalfi eyleyûp siy a n ı dergâh! kabul
Masdfirı 6sâri hayr îrfç vSriMtm h e r a m a n
Tai&i didün sitâjd» birle târihin görüp
Oldu n h â çeşme? Asubdcn Zcmzeo revan
1122 Ü Î10)
Çeşmenin kemeri alımda bir madalyon
içinde Şükrü ketebeli şu kîtâbe vardır kr son
tamirfnde konm uştur «Merhume, Tayyibfl
Hanım ruhtı için elfatihs 1340 (’192S>* Bu
Tayyibe Hanım ]ıiç kimsesiz zengin bir ka-
dindir ki olümündeıv evvel haylt yekûna ba­
liğ olan servetini muhtelif hayır islerine tak­
sim etmiştir.
Bibi, r EBK, Muzaffer Etten, Geai notu. .
AŞŞUM DEDE — Oıı yedinci asır orta­
larında yaşamış, İstanbulin namlı mec-îub-
lanndandır. Saraçhânebaşmda dolaşırdı; ifl
glicü, yolcuların ayağına çarpmasın dîye so­
kaklardan kırıntı taşları toplamak ve birer
köşeye yığmak idi.
Bibi.; Evliya Çetebi, I.
AŞUR AĞA (Kcmençed) —■ Oü yedinci
asır ortalarında yaşamış namlı bir sazende;
hayatı haklımda haaka bir kayda rastlana­
madı Bibi fcMiya ç«f«U> l
 *51HZ
AŞVRE — Nuh Peygamberin gemili
Tûfsmfan kurtulduğunda, gemide kalan e r­
zakın toplanıp IcarıştırrJmasiyte pSşirilen açın
hâtırası olarak Hicri takvim Ue Muharremin
onuncu günü pişirilen aşurenin, Istanbulda
dia başta Sarayı Hümâyun gehnek üzere asır­
larca devanı etmiş zengin b ir an'anesi vardı;
en yoksul aile ocağına varınca. Muharremin
onıuıdsıı bu ayın sonuna kadar aşure pişerdi.
An'ane perest U r tstanbııl konağında
a?nre merasimi şudur:
Aş pişip de katan ocaktan yere indiril­
diğinde, evin en yaşlısı kazam karıştırarak
bir vâsini şerif okur, kasanın üstüne fitler ve
kalaylı tarafı iğine gelmek özene kazanın
üstüne b ir tepsi kapar. Küseler hazırlanıp d a
Aşure üleştirilmesine başlandığında; kazanın
bu£ıısu Ue terlem iş olan tepsi kaldırılıp: ev
reli erin beyine, hanım ına ve çocuklarına
götürülecek k&seler doldurulur ve bu te rli
tepsi il« beraber fifitÜrtNiir; bey, hanım , evin
çocukları sıra ile b irer salâvatı şerife getire­
rek o terden birer parm ak alıp göz kapak­
la n sın üstüne sürerler, yılıma k ad ar güz ve
baş ağrısı çekilmez derler; aşçıya ve yam ak­
larına yshsıt o giia İçin ijııre y i pişirene ve
yardımcılarına bahşişler verilir; bunda» so n­
ra d lerli tepsi, bütün ev halkına dolaştırılır.
Aşure ailenin hal ve vaktine göre, güJ
mü} veya ktaylaı baksr tepsilere dfeilrotş ve
üzerine sırmalı, islemeli peşk irler örtülm üş
porselen, gümüş veya kalaylı b a k ır k âselerle,
konu kamşudan başlanıp akraba ve eşe dosta
üleştirilir. A şure kteeleri. b ir berek et inam
olarak yer'.ne, yıkanmadan İade edilir. K apı­
ya gelen fakir fukara, kendi kâselerini geti­
rirler.
Birinci Matımudım aırkâtib! olan Salâhi
Brendi, bu hüküm darın hayatına alt 1148 (M.
l"35ı muharreminden b u la m a k üzere d ö rt
senelik bir hâtıra d efteri tutm uş olup on se­
kizinci asrın İkinci yarısındaki Osmanlt sara­
yı hayatı bakımından çok kıymetli b ir vesika
bırakmıştır; Bu defterin 11 m uharrem 1148
tarihine rastlıyan vukuat sahifesinde şöyîece
bir kayıt vardır;
«Sandal ile Beylerbeyi sahilsarayına git­
tiler; yolda Beşiktaş* uğrayıp Harem deki ye­
n i ta şırd a kahve içip dinlendiler. Nâdidc bir
şekilde Unrim edilmiş olan has bahçedeki
çiçekler! iemâşi ettiler, gfânöileri *a( kat açı­
— 1178 — İSTANBUL
larak yine sandal iie Beylerbeyi sahllsarayına
indiler. Yeni yapılmış ba£ kasrında dinlendik­
ten sonra sabilsaraym haremindeki bölme de­
nizin ayna gibi mficellâ ve du ru suyuna ay an
hâlU altınlar atıp güzde nedimleri ve dilsiz
ve cüce kullarına kapışm aları işaret olundu,
nnların suya atılm aları pâdişâhı kahkahalarla
gttldürdll.
«ikindiden sonra, âşure günü olduğun­
dan, biri nefsi nefisi hüm âyunları, diğeri de
m aiyetleri için, harem den iki biiyülk maşraba
anberli ve miskli aşure getirildi. Yenilip sev-
ku sata buyurulduktan sonra yine filikalarına
binip saraya döndüler».
AŞÛRE BAKLASI — Aşûre yenilirken,
kaşığa gelen ilk bakladır; ağızdan yalanıp çı­
k arılır, sofradan kalkınca güzelce yıkanır ve
ku rutu ldu k tan sonra p a ra kesesine bereket td
suni olarak atılırdı. Kesesinde üşüre parası
bulunduram ayanlarda, muhakkak ki b ir a ştre
baklası bulu nu rd u (B .: A şûre parası).
ÂŞUR EFEN D İ (B asriride) — Geçen
asırd a yaşam ış seçkin miiceUid ve müzehMp-
lerden; m uasırlarının tâbiriyle cgajret tuhaf
ve nâd ire gûy* b ir zât imiş; hayatı hakkında
başka b ir kayda rastlanam adı.
B İ İ jL ; Hat re Haltâlm
AŞÛRE İBRİĞİ — K ibar ve ricâlin mu­
h arrem lerd e yekdiğerine âşftre gönderdikleri
porselenden mamul, um um iyetle çift olarak
bu lu n an ve gaayet kıym etli sanat eseri olan
(izerî renkli ve yaldızlı zemin üzerine çiç«k
nakışlı, kapakları yine porselenden m ta u l,
çiçek kabartm alar ve kuşlarla tezyin edilmiş
İbriklerdir. Zamanımızda bir çift âşûre ibri­
ği bir salonun vitrinini, zengin bir büfenin
üstünü, m azinin ihtişam ım h atırlatarak tez­
yin eden eşyaların başında gelir, R ic il ko­
naklarında âşû re ibrikleri, gönderilecekleri
y erlerin derecelerine göre, çeşitli kıym ette
sekiz on çift, belki daha fazla olarak bulu­
nur; bu nların içinde y erleri m üzeler olan
m urassa ibriklere de rastlanırdı.
Aş û r e PARASI — Â şftre pişirilirken
b ir kaç tan e delikli giimiiş p ara kepçenin
ağzı dibine bir ibrişim le bağlanır, âşûre piş
tik ten sonra bu paralar yıkanır ve p ara ke­
selerinin dibine bereket tılsım ı olarak dikilir­
h ttp ://g r o u p s .g o o g le .c o
 A N SlK LO PK D tüt — U«9 — ATABEK « M i (UıV

di. Eskiden BDySltşchlrde, kesesinde aşû re yat arasındaki tezad, o meclisde hazır bulu­
p ırasl buiurım ıyan yok gibiydi. nan Ahmed R ülcnd'e de şu satırları yazdır­
AT.İ (Tabak) — Ü çüncü Selim devrinde m ıştı:
yaşamış nam lı b ir çiçekçidir; bilhassa Mle- P ırp ırı
teri meşhur o lup seksen k a d a r lâle çeşidi e l­ Y alın a y a k la n h a f ttlı
de ctm i?U r ki «ErJkeı Elm as*. «Şâhidi K ud­ Y alın a y a k la n n ın »lünıi»
A lilli, ta ı. toprak M k a U ıf
ret», «Feyzi R ahm an» v e «Nolicr.i Zer» ad ın ­ t |,r k M r lıııll.
daki lâ le le r btı a ra d ad ır. H ay atı h ak k ın d a Htiaftfcr (» ra r kiküUlAb
başka b ir k ayda rastlan am ad ı. Bıı t ı | (İM ( M lliv a ! .
B ibi. - T ak v im i L âle.
P ırp ın
A TAAYKUT (M uradı — 19S6 son baha­ Y atın a y a k la rı büyUk, k a lım ııa m a k lı
V alin ay a k ta n ım atlın da
rında onbes y aşın d a güzel yüz çizgileri ite A srall. tas to p ra k « o lu k lar
çok d eğerli yaban cı b ir re ssa tn tn n azarı dik­ Y aprak y ap rak , çiçek çiçek b ir halı.
katini ç ek erek y ağ lı boya p o rtre si Büyiikgeh Yağmur yıkar bağını
riıı san at şah e se ri b ir kaç â b id e sin in ta b lo ­ Bu »«lak «İM çocuğ#»’....
ları arasın d a A rja n tin e g itm iş gazete mttvez- P ırp ın
Zİİ b ir İsta n b u l ç o c u ğ u ; bag açık , y a lın ayak, Vjlm ayaklan çalınırla, kumla kııuJı
sırtın d a beyaz ü stü n e k ırm ızı çu b u k lu b ir m in­ Valin ayaklarımı) atlında
Asfalt. la*. loptak «akaklar
tan İsta n b u l so k ak la rın ı k o ç a n ad ım la rla do­
Miiaehkeb bir balı
laşır iken ev lû l a y ın ın o n b iıin c i g ü n ü . b ir dev­ Güncı hnyar cildini
ri ile n i sey ah ati iç in d e İsta n b u la u ğ ra m ı; o la n Ba başak glM çotuğun!...
A rjantin li ressam D r. S anıu- M urad A taaykut Büyük
el Mallo Lopez He Y enikap ı- şeh rin günlük h a la tın d a mü­
rın deniz kıy ısınd aki b ir ba- him b ir yer (utan yüzlerce
iık jı kah v eh an esin d e k a rş ı­ gazete satıcı çocuğu, bu şe­
laşmış, zeki ve güzel ço cu k ­ h ir kütüğünde, Tazı Aii Sala-
la alâkadar o la n s a n a tk â r iki­ haddın gibi (E.-. Ali, Tazı) tem ­
şer saat siiren ik i gü n lü * b ir sil etm eğe lâyıktır
çalışma ite y a lın ay ak lı k ü ­
ATABEK (AU Refik) —
çült iDÜvczztin 2 8 X 4 0 e h 'a -
A srım ızın ilk yarısında Is­
dında b ir boy p o rtre s in i şa ­
tan bulun en nam lı m anifatu­
heser o la ra k ib d â e tm iştir. ra tüccarlarından; 1865 de
6 a güzel re sm in a y n i san a t- Selanjkte doğdu «e ticaret
k iı tarafın d an yıpılm ış bir hayatına 1905 yılında orada
kopyası R.E, K o ç u n u n e lin ­ atıldı; 1911 dc istanbula hic­
dedir. O ğlancığın çıp lak ay ak ­ re t ederek evveli K atıraoğlu
ları altın d a Y en lk ap ı sah ili­ Hanında bir mağaza açtı, ça­
nin kum ları, M arm aran ın , ya- lışkanlığı vc doğruluğu ite
kında [ it e yeşili, u zak ta P r u s ­ işini sfir'atle genişletti. 1914
ya m ivisi d a lg a lı s a th ı, v e dc (Hamdibey Geçidi) Topa-
Çok buluttu, b u lu tla rı rü zg âr­ yan H anına nakletti, manifa­
la uçan b ir gökyüzn... Sol turacılığın yanına h a tır d b i-
koltuğunun a ltın d a k i gazete­ seciüği de koydu, 1919 da
leri taşıyabilm ek için gövde Sııraski nıüesscsesinm yanın­
•ağ yana ta tlı b ir k ıv raklık la da yeni ve biiyiik b ir mağaza
biikübnUf, b ir güzel yüzdeki açtı; ipekli, yünlü fantezi ku­
meşakkatli b ay atı te sb it eden marların toptan ve peraken­
sanat ku d reti, kırm ızı çub u k ­ de ticaretiyle meşgul olarak
lu beyaz m intan ın ın u çu rtm a Mıırpd AlJUtyknt iş hacmi bir kat daha geniş­
hafifliği ile bu m erüreti h a ­ (Resim? Fa A.) ledi; Nihayet 1632 dc Şamlı
 — uao —
ATABEK HANİ
lUnırti safm fildi; bu
s u re tle «yrıua şöhretti
bîr müessese olan
«Şamlılar mağazası»
um ca halefi gibi ol­
du hanın adını da de*
piştirerek A t n b o k
Hanı ko.vdıı ve Ala­
lar MiieMçselerini
kurdu. Son hiiyal de­
mine kadar İşinin
basından ayrılmadı.
İstanbul piyasasının
örnek i? adam ı ola­
rak 1945 de Seksen
yaşında vefat etli, Ati Refik Atabek
(Resim: Nedh)
{fekki GnktOrk
ATABEK HANİ — Eminönü tlçesi dahi­
linde şehinah Pchlsvl Caddesi fYenipostabâ-
ne Caddemi) Uç FındıkçıremzJ Sokağı k&vuşa*
ği kösesindedir; yerinde Şamlı Hanı vardı,
namlı manifatura tüccarı Atû Beftic Atabertt
tarafından 1932 de satın alındı ve adı Atabek
olarak değiştirildi, 1939 da içinden çıkan bir
yangınla tamamen yandı, 1940 -1941 yılanlı­
da Fevzi Atabek tarafından mimar Pistikos's
zamanımızdaki Atabek Hanı yaptırıldı. Altı»
daki Ud kat mağazalardan gayri dört katlı bü­
yük bir binadır; her katında 13 odadan 52
odadır. Kapısı Fındıkçıremzi Sokagmdadır:
beton ve halk aj^ında «kübik» denilen üs­
lûpta bir yapıdır. Altındaki iki katlı mağaza­
lar Alalar müeasesesi tarafından işgal edil
mJftir; mağazaların ikinci katının caddeye
bakan cephesi boydan boya camla kapanmış­
tır.
Han kapısından girilince evvelâ genişçe
parke döşeli bir medhalden geçirilir v« Sekiz
mermer busamaklı bir merdivenden çıkılır,
sag tarafta banın birinci katma çıkan m er-
d'iven vardır, solda da asansör ile A talar mü-
osseseslnin ikinci katına girilen bir kapı - ge­
çit bulunmaktadır.
Hanın elli iki odası 1959 da muhtelif şir-
küllerle ig adamlarının yazıhaneleri olarak, iş­
gal edilmiş bulunuyordu.
H*Uu Göktürk
ATABEY |Drr Fahzil — Seçkin hekim-
lerimizden; 1913 de İstanbul'da doğmuştur.
Babası orman baş müdürlerinden Ziya Bey,
lE T A N ll’L
annesi itana Hanımdır, tik okulu Kadlköy'ta
okuduktan Ronra babasının memurtyetf dola-
yusiyle Orta ve Lise tahsilini Bursa'da ikmJl
etmiştir. 1931 senevinde «ivil olarak Tıbbiye-
ye ginni», Ttb Fakültesi Hay darp adan Istan-
bula nnkledîllnce üçüncü sınıflan sonra as­
keri tıhbiycyc intisap elmiş vc 1937 senesin*
de ınejsün fllmuştur. JD37- 1938 senelerinde
Gulhane Askerî Akademisinde stajyer o alarak
çalışmış ve imtihanı kazanarak nisâlye ati.-
ton: olmaya hak kazanmışttr. İki sene Trak*
yada aakerl kıt’alarüa Tekirdağ vc Çorîu As­
keri hastahanelerlnde çalılık ta n sonra 1939
senesinde Gülhane Askeri llastahaneslnde ni­
saiye ihtisasına banlamış ve 1942 senesinde
ihtisasını tamamîamtş, bir sene Ankara Mevki
Hastahanesinde nisâiye mütehassısı olarak
çalıştıktan sonra ayrılm ış ve iki sene Gülha-
ne askeri akademisinde baş asistan olarak bu­
lunm uştur Gülbaueden ayrılarak iki sene İz­
mir Askeri hastahaneainde çalışmış bu arada
askerlikten ayrılarak, görgü ve ihtisasınm art­
tırm ak üzere İngiltere'ye gitm iştir, t İd bu­
çuk sene İngiltere'nin m uhtelif tıastahanele
rinde ç a k m ış. «Gebe kadm larda vaginal froî
ti ilo ölü çocuğun teşbisi» îeanJ hazırlamış ve
yurda avdetten sonra İstanbul Üniversitejı
1 İnci kadın-doğura kliniğinde Doçent olmuş­
tur. 1952 senesine -kadar Ut klinikte çalı$roı$
ve aynı sene Zcyneb Kâmil Hastanesine Baş­
hekim ve klinik şefi tayin edilmiştir.
1952 senesinden beri aynı hastanede ça
lışan Doç. Dr. Fahri Atabey 1860 senesinde
kurulm uş olan Zeynep Kâmil Hastabanesin-
restore ederek m odern bir bale sokmuş ve
1953 senesinde Zeynep Kâmil azıa ve çocuk
sağlığım korum a cemiyetini kurm uş ve bu
cemiyetin m arifetiyle Zeynep K im i] H arta
hanesine 200 yataklı çocuk ve 150 yataklı
kadın hastalıkları paviyonunu İlâve etm iş, ha­
len de 100 talebelik bir hem şire okulunun ik ­
maline çalışmaktadır.
Mttgfîk, âlicenab, sempatik, Türk hekirn-
îigııvn yüz akı olan bîr sîmâdır. Üniversite
Tıp Fakültesi Mecmuasında mesleki etüdleri
neşredilmiş, 1956 ve 1959 yıllarında da «Zev*
neb Kâmil Hastahânesi» adı ile iki bülten
yayınlnmtştır.
Hakkı Göktürk
ATABEY (Eşref Şefik) — Namlı m uhar­
rir, eski sporculardan, çok sevilmiş Radyo
h t tp ://g r o u p s .g o o g le .c
 ANSİKLOPEDİSİ — Ilf ll —
konferansçısı, sohbet vc meclis adamı, pek
namlı amatör balıkçı: İstanbul Ansiklopedisi
hal torcomislnin tespiti için İstanbul Rad­
yom vasıtasiyle yolladığı iki mektuba maale­
sef cevap alamamış, muhabirimi?, llaltkı Cb't-
litrk'ila müracaatına da evvelâ Radyo evi ka­
pıcısına bir iıal tercemesl notu bırakacağını
söylemiş sonra yazlığa çıkını; olduğu halde
kışlık apratmanında randevu vermiş, ve pek
büyiik hüsnü nivet sahibi muhabirimiz bize
İstediğimiz antları getirememiştir. Başka bir
yerde de bir hal tercem esi yazmağa medar
olabilecek herhangi bir kaydı' rastlanam adı
guıdaıı bu şehir kütüğünde bu satırlarla ikti
fa olundu.
ATA BEY (Haııınıer Mütercimi Metuned)
__Çeten asrın sonlarında yaşamış seçkin dev­
let adamlarından, 1856 d a H alebde doğdu.
Çocukluğundan itibaren şark ve garb kül-
lilriyle yakından alâkadar oldu; arapçayı.
vo fransızcayı çok kuvvetli öğrendi; devrin
an'aneslne uyarak h e r m ünevver g ib i devlet
hizmetine girdi, derece derece yükselerek Ma­
liye Nezareti mektupçuluğuna k adar te rfi
etti. Devlet hizmetinde çalışırken b ir taraf­
tan kalemiyle de çalışmayı ihmal etmedi.
«Iklltaf » isminde dürt cilddeıı ibaret edebi
bir kıraat kitabı neşretti. Zamanına nlsbetle
mütekâmil bir düşünceden doğan bu kitabı,
evvelâ edebi eserleri tetkik etmek, bu yazı­
lardan çıkan neticelerle sanatkârın ilini hü­
viyetini tanımak yolunda hazırlanmış ilk eser
olarak symak yerinde olur.
IflOB İnkılâbı Â ta Beyi maliye mektup­
çuluğunda buldu, daima vazifesini iyi yap­
mış. namuslu kalmış bu devlet adamını ken­
disine daha lâyık bir makama, Islahatı Mali­
ye Komisyonu âaalıgma getirdi, ilâve ve lıa-
îlyelerle beraber on d ld lik llam m er Tarihi
tcrcemeslni bu sırada neşretti. OsmanlI İm­
paratorluğu Tarinin m uteber kaynakların-
d*n olan Haınmer Târihinin böyle salâhiyeti!
bir kalemle tercemesl milli kütüphânemiz
İÇİH büyük kazançtı.
1008 d en evvel ve sonra A ti Bey muh­
telif gsüele ve mecmualarda çeşidll mevzu­
da yazı yazdı, terceme yaptı. 1800 da MaarH
Mecmuasında Bernarden de Salnt Pierre'ln
«Paul ot Virglnie» sini tercümeye başladı.
Bu tefrika Maarif M ecm uasında bir slltUn
IranaiîBB. karşısındaki siHmıda türkçe olarak
:o m /g r o u p /m e r a k e d iy o r u m
ATA BEY (Toıryınid')
çıkıyordu, tcrceınenin doğruluğundan şılphe
edenleri fraımzca metni araştırmak zahmetin­
den kurtaracak olan bu nm ir lam . müterci­
min kendi lcrccınc«iıırlen tıe karlar cinin ol­
duğunu gösteren haklı ve yerinde bir gıiTUrun
İfadesidir; yine bıı sıralarda Guflü Şenid isim­
li şarkkâri hikâye kitabiyle popüler Kransız
muharrirlerinden terceme ettiği romanları İse
o devirde namuslu bir memurun yakasını ko­
lay kolay kurtaramadığı zarureti b ir parça
olsun önlemek maksadiyle. tabilerin arzulan
üzerine terceme ve neşredilmiş kitaplar say
nıak yanlış olmaz.
Ala Beyin son devlet memurluğu. 1913
m ütarekesini takip eden felâket vc buhran
devrinde sık sık değişen kabinelerin birisin
de ancak b ir hafta kadar Maliye Nazırlığı­
dır. 1919 da ölen Hammer Mütercim Âta
Beyin en güzel eserleri arasında fikir, irfan
ve k ü ltü r hayatımızda mümtaz birer sfmâ
ulan Dr. Galip Ataç ve muallim, muharrir,
m ütercim ve e stet Nurullah Ataç Ue adını
m aalesef tigrenemedigimiz Çanakkalede je-
hid olan üçüncü oğlunu da hatırlamak lâzım­
d ır (B.: Ataç, Calip; Ataç, Nıınrtlah).
H u u t l r r Cara
ATÂ BEY (Tayyerzade Ahnıcd) — Ken­
di artma nispetle veyahut «Enderun Tarihi»
diye anılan m eşhur eserin müellifi (B .: Âta
tarihi): 1810 (H. 1223) da tstanbulda doğdu:
babası, İSnderuni Hümâyundan yetişmiş ve
lîçiincü Selini tarafd arlıjı ile tanınmış Tay­
yar Agn'dır (B .: Tayyar Afia), Atâ Bey. he.
nüz dört yaşında iken malıallo mektebine
verilerek «taallüml hıırûlil heca» ya başla­
mış ve henüz beş ya­
şında iken de, 18İS
ı;H. 1231) da muhase­
be lıalemine bir kitin
fidesl olarak a l ı n ­
mı şt ı : 1Bİ3 (H.
12 3 0 ) de. on Uç
yaşında da Tophane
kalemine kâtip olılıı.
Burada, devrin de­
ğerli kalem memur­
larından Beylerbeyi!
Hasar. Efendi ve bi­
raderi Hulll Efendi. Tayyunidc B#y
Hilmi Efendi iKctlıHi U. O * ''
 ATA BEY — lt*Z — İSTANBUL

Kereslecizâde Arif Efendi gibi zevatın him­ ğu tebşiri hosııııdı velinimetin dâvet eyledi
metiyle. ftir buçuk senede .-usulü kaleme me­ jji glryei ıztırarı ve kemâli şevk ve şâdi 11e
leke • hâsıl elti ve 1D25 ie (Hicri 1240 Rama İ m olan sürür vc hayret, mesyü harekete
tanında); tesadüf e.-ierir babasının yetiştirdiği mecalden bi kudret bırakıp hemen oradaki
Enderujıi HOujâvuna alındı ki. Atâ Bey on (tütüncü dükkânına girip ve kentlisini top­
beş yaşında idi. hayatının bu dönüm noktasını, layıp) hanesine avdet etmiştir -
yıllarca sonra, ihtiyarlığında yazmağa başla­ Edesi günü Sil&hdar Giridli Ali Ağanın
dığı meşhur esprinde şöyle nakleder: «saka» tâbir edilen gedikli hizmetkârı Yakub
»Kırk tarihi Ramazanında bir gün pede­ Aga gelip Âta Beyle biraderinin Enderun!
rimin Ayasofya Camii şerifine esnâyi azime­ Hümâyunda Kileri Hâs koğuşuna kabul edil­
tinde Divanyolundaki Acı Kamam hizalarına diğinin puslasını ve otuz bir kuruş çıraklık
vusulünde, cennetmekân Sultan Mahmud Han akçesini getirir. B ir harta sonra da çocuklar
Efendimiz kitip kıyafetinde ve yanlarında saraya giderler. Tayyarzâdeleıjn Enderuna
bulunan meşhur müsahib Sald Efendi zaim girdikleri zaman Enderun teşkilâtının kökten
heyetinde tebdil oldukları halde tılrlikte Sul­ değiştiği devre rastlar. A la Bey b ir müddet
tan Bayazid Camii şerifine müteveccihen teş­ Asâkiri Mansürei Muhammediyeye zâtûl yetiş­
rif buyulurlar iken tesadüfen rast gelip pe­ tirilm ek üzere ayrılan ağalar arasına katılır,
derim Zâü Hümâyunu gSrdügii gibi gayet m eydanlarda, kırlarda, bizzat padişahın nezâ­
temkin ve meskenetle kaldırımdan aşağı bir retinde talim ler yapılır. Bu arada sarayda bir
tarafa girin etmek istediğini gösterir b ir hal bando teşkil edilir, kardeşi H alil Bey de
alup edebi ubudiyeti arz ettikle H akanı huld bandoya ayrılır. E nderun takım ının ekserisi
âşiyan karşısına teşrife rağbetle: — Said ötedenberi clindüik ve tokıııakba/.iık Ue meş­
Efendi: Maaşallah Tayyar Efendi pek ihtiyar­ g u l «ve bu /en lerd e çapik ü eesüur olduk­
lamamı;, gördüğüme bâz ettim! iltifatı âliy- larından» piyade talim inden ziyade süvari ta­
ycsiyle levaltSuIen isticvabı ı’şrâb ed er tü r lim ine heves ve istidatları nazara dikkate
hal irae buyurduklarında, pederim kaldırım­ alınarak sarayda iki süvari b ö lü p ta l i p
dan aşağıda durarak: — Efendimi bu iltifatı olunur. Bu sefer A tâ Bey de süvari olur ve
şahanenizin, ve peyderpey müstagrak oldu­ m eşhur Fransız Rüstem Bey kendilerine mu­
ğum alâyâyı nülûkânenizin teşekkür ve ce­ allim tiy i» edilir |B . : Rüslem Bey). Süvari
vabım ılıer seher) huzur; hazreti bâride arzi talimim le epeyce tahsil ve melekeye muvaf­
ır.Linâent ile İEâdaa gayri sermayei teşekküre fak ve; «ortası tugraiı fimden nıamûl riairel
raaliit ıdeğit Ikon) nefes İltifatı seniyyal mü- şemsin nısfı resm inde olan bir çift ni;an ile*
lûkSnetıizle [lisanı ubûfliyet nisanım lâ! oldu), süvari onbaşısı vekili olui. SiivaH talimi
Rabbim kiffei dllhâhı hümâyununuzun ihsa- arasında, ekseriya cumartesi günleri tebdili
niyle osdıkai bendegânı şâhinenizi müftetair kıyafet ederek mesire yerlerinde dolaşan
ve jjd an buyursun! sözünü arz ettiğini mü­ İkinci Mabıımda. kavas kıyafetinde refakat
teakip: — ü ç evlâdın olduğunu İmam AbdUl-
eder. İkinci Maiıznuduıı Râjsi K alasında bir
kerim Efendi sriyienıiştl, onları saraya ala­
yıl İkameti esnasında, (B .: Malınıud II; Asâ-
lım! Buyurduklarına cevaben:
■kiri M ansürei Mııhaınmediye; Bânıl kışlası: Tâ­
— Rabbim fendimize müebbeden öm ür ve rihi Ltvâ). A tâ Bey de bir süvari olarak maiyeti
Afiyet ihsan buyursun, en sonraki evvelce seniyede bulunur. 1828 IH. 1244) yılında Rami
gitti, İkisi ber afiyettir, dedikte: İstersen on­ Kışlası hayatından bahseden Tayyarzâde Atâ
ları Sarayı hümâyuna çırağ edeyim., buyıır- Bey, cçapiksüvaranı meydanı btiııerverl tiren-
dutlarında, çünkü ol vakit doksan dört ya­ dâzıde yegâne) rüzigâr olan dindi ve Keman­
şında olmakla her ne kadar d in; ve tâmüş- keş üstadım Şişman Mehmed Efendiden edin-
şutır ise de muktczayı sinnü sâl bu iltifatı iliğim talini ile hemen yedi ylla adııua k a­
velinimet kendisini kemâli sürunından meb- rlar ok atmağa meleke iıâsıi OİreıUf idK diye
but ettiği mauzûri hümâyun oldukta bin n ıb ’ bir hâtıra kaydediyor, ve, o zaman arkadaş­
iyye atiyye ihsanını emir ile vedâ buyurduk­ larından olup Baş Çuhadar bulunan Damad
ları gibi sokakta bu- miidfletcejjlz İram ı hü- Said Paşa, Çavuş Haşini Bey, sonr» Mabeyin­
nı Uyun Ue âlâmelainnas fevkalhad nâil oldu­ ci olan Selim E fen d i Kırımlı Mustafa Ag«

h ttp ://g r o u p s .g o o g le .e e
 A.VrfKLOf*ETİ5l - 1183 _
( t Çerk» Abdi Paşa ile birlikte pâdişâhın
(îuiyeunde Okmeydanı Tokkesiııe giderek
huîura hiioıüyıında kabıe kavrayıp atıcılık
müsabakası yaplıklarını naklediyor.
Kini i kışlası dünüşllnde. Enrtoruni Hü­
mâyun Ağaları -iltifatı velinimetten nıehcur>
olmuşlar. üstlerinden asker esvaplar! alın­
mış. Sunun üzerine, AM Bey, bazı arkadaş
larfyle blrlcşek arapça uktımaia karar ver­
miş; devrin ulemasından olup halk ağzında
evliyalığı süylenen Zihnoll Ömer Efendiden
haftada üç giin ders vermesi rica edilmiş,
<sarf*l bitirdikten sonra mahlv» e h a rlan ır­
lar. bir taraftan da yazı dersi almışlar. Bir
kaim arkadaşları ise askerliğe heves edip
Asikiri M anslreye kıiçuk zabit kaydolunmuş­
lar ve az samanda ilerleyip yükselm işler; bir
sene sonra, hocaları Ömer Eefendi ölmüş;
febat d iter saray hocalarından ve bu arada
bilhassa tsraetbeyzlde Ahmed Arif Hikmet
Bey il< Hafız Mehmed Emin Efendiden ta h ­
sillerini ikmâl elm işler (B.: A rif Hikmet Bey).
Denizlili Yahya Efendiden de «Ilalebl» ve
«Mültekaa» okumuşlar:
1249 Ram ssanındatt biı gün m e l Tay­
yar Efendi ölmüş (1833). ev halkından «alil
ve alile bir takım ihtiyar ve am elimânde y ir­
mi kadar biçaregân» Atâ Beyin eline baka
kalmış. A tî Bey de 1250 saferinde (İkincikâ-
nnn 1834) hazine kethüdası B ekir Efendinin
ruhsal tezkeresini alarak saraydan çıkmış ve
Üskiidarda akrabasından bir zatuı bânejjrae
misafir olarak kalabalık aile efradını geçin-
direşilecek bi iş kollan»?. O zam anlar Top­
hane Müşliri olan Ali lliza Efendinin A ti Be­
ye teveccühü varmış, ki bu 2al Ayasofya Ca­
miinde esrarengiz bir cinayete kurban ol-
muştur; efendinin dBİSletiyle Koca Yusuf
Paşa blrsderzâdesi Sadreddln Beyin dostluğu­
nu kalanmış, iltizam işleriyle meşgul olan
Sıilreddln Beyin yanında Ar.adomya giderek
Amasya, Keban Madeni, H arput, Malatya,
Dirende, Sivas, Maraş, Elbistan, Tokad, T u r­
hal, Zile, Ankara, Çankırı, Tosya. Osmancık,
Çorum, Sinop, Ereğli, Şile. Amasra, Bafra,
Samsun, Mftnifon, Lâdik, İskilip, Sungurlu,
Sandıklı, Kaymana, Nallıhan, VerfrköprU,
Boyabat) ve daha bir çok Anadolu küy ve ka­
sabalarını dolaşmış ve bu âtfcen&p hâminin
vefatından sonra İstanbul? dönmüş. B ir kaç
gün sonra, devrin vozirltsrinden Mehmcd
ım /g r o u p /m e r a k e d iy o r u m
ATA BEY ıTajT^TT.i»:.
Tayyar Paşaya sokakla rastlamış, açıkla ol
dudunu öğrenilire Atâ Beyi alıp Serasker ka­
pısına giVllirmUş. Halil Paşanın huzuruna çı­
karm ış. devrin seçkin simalarından İlacı Bc-
şid Paşa da Seraskerin yanında imiş ki: bu
atını İlmiyeye mensup olan babasının mil-
dcrrlslijje tâyinine vaktiyle AtS Beyin baba»
Tayyar Kfemll delâlet etmiş imiş, İlacı Keşld
Paşa bunu unutmamış, Serasker Pahaya u da
ayrıca rica etmiş ve A li Bey Meride açılması
karar altına alınmış olan D iri Şûrayı Aske­
riye, beş yüzden yllzii açıldığı zaman öden­
mek üzere flört ytİ7. kuru; maaşla mukayyit
tâyin edilmiş; pek aı sonra da DSrl Şûrayı
Askeri teşekkül ederek vazifesine baklamı'
1837 (H. 1253) de Kürdistanda çıkan bir
isyanı bastırmağa m em ur Hafız Paşaya p ırlan-
tali Tasviri H üm âyun nişanını götürmeğe
memur edilen Hüseyin Paşanın maiyetinde
deııiz yolu ile Samsuna ve oradan beş giinde
Malatyaya giderek bu şehirde llafız Paşaya
mül&ki olduktan sonra D irende, Sivas, To-
kod, Turhal. Amasya. Merzifon, ve tzmil Üze­
rinden yedi günde Ü sküdaara dönmüş, yoiıia.
ju rn a l tarzında yazdıklarını tebyiz Ue Seras­
k e r Paşaya takdim etm iş ve 1840 IH. 12S8ı
da gayret ve hizmetini lakdiren mücevherli
hir kıta Hamse nişanı ile ta ltif edilmişti.
1839 İH. 1255) da Tayyar Paşa maiyeti­
ne m em ur edilerek Nizib muharebesi arife­
sinde O rduyu Hümâyunda bulundu; bu arada
orduda yakalanan Mısırlı iki casus yüzünden
S erdar Hafız Paşanın haksız olarak sert bir
hitabına maruz kaldı, ki tslanbulda da bir
hayli faaliyet göstermiş olan Mısırlı İbrahim
Paşanın casusları hakkında, A tâ Bey, tari­
hinde şu notları tesbit etmiştir:
Birecik yanından Murad suyunu geç­
m işler, İsmail Paşa livasında kaymakam olan
Kavaklı Mehmed Bey çadırına akşam yeme­
ğine davet etmiş, arkadaşlarından Nedim
Efendi. Emin Bey vc Zarif Efendi de orada
imiş... O gün ardıımın karakol zâljiti Mehmed
Rey imiş.. Yemek esnasında bir çavuş gelip:
— Karakol merkebine İki çıplak adam gel­
di, Serasker Paşayı görmek isliyorlar, ne em ­
riniz olıır? diye sormuş...
Ata Bey merak edip sflze karışmış:
Haydi çavuş ağa o çıplakları buraya ge­
tir, Hafız paşaya ben gütUrocoJim! demiş .
Kaymaklın Mehmed Bey bu teklifi red.
 ATA BEY ITaryurıld*) — 11B4 —
dedemamış, çıplaMar gelmiş, fakat içeri günle­
yip çadır kapmada eturmuşkr. rhîrksç fprırr
filetinde a ra lehçe ve endam «Imei istemle-
diklerini ««cm Atâ Boy:
— Ata b ira d e rle r, beriye gelin! deyince şa­
kırmışlar v e sıcak birer adım atmışlar. Bu­
lum üzerine Alâ Bey kalkmış. çıplaklar ve mu
hafızları ile beraber Hafıı P a ş a n ın çadırına kiMİılerala hamledenin' deyip huzurdan çık­
doğru yürümeğe bastımı?... Serasker (a d ın
civarında b:r maş'ale yamyormıif A ti Bey,
mej'ale ışığında çıplakları dikkatle muayene
etmiş., vücutları o taraf ahalisi gibi esmer
olmayıp beyaz imiş., ve teodürilst imiş... Bu
«tamların, Mısırlı İbrahim Paşanın casusları
olduğu hakknvdaki şüphesi kuvvetlenmiş.*.
Pajanın huzuruna girip keyfiyeti arzetmlş.
Tayyar Paşa ile Birecik mütesellimi Ayıntab-
lı Battal Bey de Seraskerin yanında imişler...
Verilen emir ve müsaade üzerine Çıplaklar
da çadıra alınmış ve bir tanesi şöylcce nak­
letmiş;
— Efendim, Mz buraya iki saat me­
safede Mezar kariyesi ahalisindeuiz, değir­
mene un övütmek iizero gelmiştik. M ısır o r­
dusunun atlılan yolumuzu kesti, z&bitieri l i ­
re OsmanlI askeri Murad suyunu beri tarafa
geçti mi diye sordu; geçtiler dedik, ne kadar
asker olduğunu İşittiniz mi dedi, suyu bu ta ­
rafa geçenler elli bin ve geriden gelmekte
Olup geçecekler yüz elli bin olduğunu tevâ-
iüren İşittik dedik; bunun Üzerine Mısırlılar
unumuzu düktüler, hayvanimizi aldılar, bi­
zi de soyup dövdüler., demi;,..
Bunun üzerine Faşa elini kesesine atıp
çıplaklara bir Avuç altın İh tın etmig ve:
— Evlâdım, ben sizin ziyiaünızı yakın nım bizim İzzet Ağanın gözlemesi veyabııl
vakitte onlardan ziyadesiyle alırım. Biz hemen
kSyiinifee dfjjıün ve pâdişâhımıza dua ile meş­
gul olun!., demiş...
Bunun üzerine Atâ Bey kendisini tuta­
mamı;:
— Efendim, vukuat dedikleri gibi ise. mağ­
duriyetlerine mukabil lutuf ve ihsan buyur­
muş oldunuz, ancak irid e buyurur iseniz bu
gece Birecik mütesellimi Battal Bey bende­
nizin yanında misafir olsunlar, yarın ahval-
ieri b ir soruslurulsa münasip olur gibi gell-
y o r.. demiş.
Hafız Paşa hiddetlenmiş. Tayyar Paşa­
ya hitaben:
P a fî Hazretleri! Sîzler gibi kıy­
metli zevatı böyle nizlk işlere memur
öderler de maiyetlerinize böyle çoluk çocuğu
katarlar, anlar da Devleti Aliyycnin bizim
gibi emektar adamlarına ıkıl öğretmeğe ça­
lışır, ne garip şeydir: der
AtA B ey dc:
— Mükâfata mukabil tahkire duçar olduğu­
ma mtiteesslf oldum amma bu elemi dahi mu-
mış.
Bu villadan birkaç gün sonra Hafız Fa-
şa ordusu Niribdeki bozguna uğramış... Ara­
dan yıllar geçmiş, Mısır meselesi kapanmış.
Mısır ordusundan bir çok zib itler Osmanlı
ordusuna geçmişler... AU Bey Üskûdarda
Mirahorda oturuyormuş- komşularından Der­
viş İsminde b ir zât kızını Mısırlı zabitlerden
hâline vermiş, AtĞ Beyi dc düğüne davet et­
miş, fakat bey U r öşür dileyip düğüne git­
memiş.. B ir cuma günü, o semtteki Hacıah-
mcdpaşa Hamamına gitm iş... Hamamın 50-
Cıdduğunda oturup dinlenirken çıplak bir
adamın endamı gözüne yabancı gelmemiş., ve
güderini o adam a dikm iş... Beriki bunu far-
kedinee renkten reng e girmeğe başlamış ve
nihayet tahammül edem iyerek Atâ Beyin ya­
nm a gleip dehalet ve eski cürümlerinin at-
fivle şefaat rica etmiş.. Derviş Ağanın kızını
alan kendisi İmiş, Mısır ordusunda kayma­
kam olup adı da flurşid Bey İmi;.. Hafız Pa­
şa Halobe doğru İlerlerken bir binbaşı ile be­
raber İbrahim Paşa tarafından casusluğa
m em ur edilmiş.. Köylü kıyafetinde Malatya-
ya gelmişler.. Kendisi gözlemcilik, arkadaşı da
börekçilik sanatlarını bildiklerinden ve yap­
tıklarını da gayet ti£ut sattıklarından «ca­
Abmed Ağanın böreği pek güzeldi» diyen
ordu zâbitaniyle temas etm işler... Kendi
kendilerini soyup Birıcek civarında da ordu­
ya girm eğe m uvaffak olmuşlar, fakat. Hafız
Paşanın huzurunda A li Beyin şüphesi üzeri­
ne korkarak ertesi sabah alaca karanlıkla
kaçm ışlar...
Atâ Bey. b ir müddet C âri Şürayi Aske­
rid e la ld ı; Halil Hifat Paşanın reisliğinde
m aaşı 800 kuruşa çıktı, tayın bedeli İle eli­
ne. fi zam anlar İçin miiMm sayılabilecek
1500 kuruş geçti. Girid valisi Mustafa Pa­
şaya divan kâtibi tâyin edildi. C iritte birkaç
dola eşkıya muharebelerine iştirâk etti; fa­
kat 1843 İH. 1259) de. münafıklar yfizünden
f ili p«ş« ile arası açıldı, paşanın suikastın-
h t tp ://g r o u p s .g o o g le .c o
 . - >.rJ » ra k b ir gece, H indiye lim aınndıp
u r î-'r* * atlajnp adadan kaçtı. <m
gC\ f a i z d e çaMcanarak ve o l a n tehlike-
; s 'U 'j r a k İzaure, oradan bir F ran iız p at­
lı vapuru ile îjtanö u la jcld l. B ir ey kadar
evioU^ do oturdu; b ir gün. âeraakerllk ka­
fi . yoibm ı kalcını M tiplerindrft A n? Efeo-
di ŞHİdi: «D iri Ş û ra M lu tefan Bo*tancıb«;ı
jid» Hetı Erttmm tfc n d l, G ırid c n belki av
det edersiniz diye m a a j ve tayınatınuı ha-
am yı. alıkovm ıış Idit d edi. A t» Bey, b u tu -
retlr Mki m e m u riy e tin e dânriü iso de, reis
ijiK iç i O sm an P aşan ın s e r t m u am elelerin e
dayanamadı, İstifa cîfnedı ise de memurlye*
tıoc de devam etm ed i: aç ık ta k ald ı, 1045-
184ı! ı II. 1283] ara sın d a Adana M alm üdüflü-
giinıiı, b ulundu. I M î dc ila le b m a lm ü d ü rü
,.;ju L • de Vâli Z arifi P a ja ile geçinem ed i, ts-
uiiuula dön d ü, 1848 II 1262)de İs ta n b u l o r ­
dusu muhasebeciliğine tâyin edildi; 1852 tH
126Îİ de m em uriyeti üzerinde kalm ak üzere
Tunus Vallssl Ahmed Paşanın hastalgı mü­
nasebetiyle d e rle t n a n u ıa is tif tin h ilır»
memur edildi. Ayni yıl içinde Rusya barbl
tnjlavm cj Rumeli ordusu muhasebecisi ol­
du; fakat, m üdahaleler yüzünde vazifesine
devam unlcinuu bulam adı; do rt yıl atıkta
kaldı; ailesi kalabalık olduğundan, her ay
15.000 kuruş alm ak üzere sarraf Aslanoğîu
Avanes» 3000 kese borçlandı; borcuna kar­
şılık babadan kalm a b a tın ı ve evini sarrafa
lerketti; Sadrazam M ustafa Re$id Paşayı zi­
yaretinde Cebeli Lübnan m u tasarrıfı tâyin
edildi ve bir m üddet sonra vezirlik rütbesiyle
Haleb Valiliğine tayin edileceği vadini aldı,
fakat bir h alta sonra büyük devlet adamının
ölümü ile hu vaad yerin e getirilemedi.
1856 d i. 1273) da B eyrula giden AU
Bey 1859 ı II. 1278) d a C ezaylribabrâefld mu-
ta a m lı oldu ve m utasarrıflık m erkezi otan
Rodos adasına gitti; Adada otuz dokuz ay
kaldı. Ordu m uhasebecilikleri zamanında yol­
suzluklar olduğu ihbarı ile mahkemeye ve­
rildi. azledilip tsU obula çağırıldı. Uzun ve
üzücü bir muhakemeden sonra beraet etti.
1805 (H. 1282) de Filibe m utasarrıfı oldu,
burada da otuz üç ay çalıştı, birçok im ar I5-
In i arasında bilhassa, Bulgaristanda gülyağ-
cıhgı tim im elti; fakat halk Özerindeki nü­
fuz v« itibarını çekemeyenlerin feaadı ile
azledildi. Bir yıl açıkla kaldı; biriionif parası
yoktu, elinde avucunda p ara edebilecek nesi
m /g r o u p /m e r a k e d iy o r u m
van a tatmak a ru re tin d e kaldı, levkaMde
tıkıntı çekti; 18M IH. 1280ı da lim it muta
»am fi oldu, fakat ancak iki ay kalabildi, has-
atlandı, utifa etti, aynı yıl İçinde aekb ay
kadar da Karasi mutasarrıflığında bulundu,
fakat B una valilerinin «İltifatları ile tahsili
rızalarına» muvaffak olamadı; nıhlyet m rr
t.aır.niı celbedsrek 5WH> k u nı; mizüliyel ma-
asıyla inzivaya çekildi ve eserini yazmağı
hafiadı,' itmamından bir müddet sonra 1877
(11- 12113) de Haremi Nebevi müdürlüsüne
tayin edildi. Hicaza gitti ve orada öldü.
ATABKYOÛLU ıS alah ad d İD Çala) —
UilyiUt romancı, hikayeci, gazeteci; Tilrk r t c
biyatında realizmin öncUlorinden mUmUz tnr
kalem slhibi; İstanbul’un nev'i şahım a mün­
hasır sim alarından biri; 1892 yılında, U r jan
darm a tubayı olan babası Ahmet Enis Beyin
vazifesi icabı bulunduğu Antalya'da dünya­
ya gclmiglir. Jandarm a albaylığından emrhll
merhum Enis B e j aslen Artvinli olup Gür
d s ta n 'ın Atabek hinedanındandır. Annesi
N'aime Hanım ise İzmirin Çeşme eşrafmdan-
dır. M ej'um Sevr muahedesini Şûrayı Sal­
tanatta reddeden tek rfroâ Ayan Mec­
lisi izazından Topçu Feriki rahm etli Ali
Rıza Paşa, S alilad d in Enia'in amcası olur.
Ayrıca kalemi ve radyo konuşmaları ile mi-
puf kıymetli spor adamımız Eşref Şefik Ata­
bey ile kardeş çocuklarıdır; Zeynep tUmü
hastahanesi Başhekimi Dr. Fahri Atabey d t
ayni ailenin kökünden gelmektedir. Salibad-
din Enis ailesinin üç çocuğundan ortancası­
d ır Küçük kardeşi
Yahya pek küçtik bir
y a ş ta v e fa t etmiştir.
Ablası Erlise Hanım
d a kendisinden çok
evvel hayata güzleri­
n i kapamıştır.
Çocukluk yılları­
n ı babasının vazifesi
ie a b ı A n a d o ­
l u n o n m uhtelif
şehirlerinde geçiren
SaUhaddin Eni* pek
küçük ya;ta muharir-
lige m erak sarmif ve
henüz 11 yatında &^ tu in H h
iken Konyanın «Ana- (m im : » « » i
 ATA&İNEN İRegld SafvH) — 11SS —
dolu* gazetesinde ilk yazısı intişar etmiştir;
ilk romanını da İT yaşında İken kaleme al­
mıştır; yirmi yaşında iken kitap hâlinde bas­
tırdığı hu romanının ismi ı.Yeriınan* ılır.
I 912 yılında «Tanin- gazetesine girereknın torunu Suat İlanım İle evlenen SaiShad-
gazeteciliğe hamlamı; ve tam oluz yıl mil d
det'le B abıüi/o empJc v-nrnıJjfir. Salâlı&ddin
Enis sırası ile tlktlam*, 'İleri*. -Vakit*.
•Son Sast», 'Payitaht», «Cumhuriyet» ve
«Son Poa'o. gazetelerinde çalışmıştır. 1M2
yılında vefat ettiüti 2aman da «Son Posta*
gazetesinde çalışmakta idi. Miilâreke yılla­
rında «Kaplan» adında bir mecmua neşret­
miş ise de dolu dizgin giden bu mecmuayı
sansürün devamlı tazyiki karsısında kapat­
mak jiicbnriyetir.de kalmıştır.
İstanbul basınına otuz yıl m uharrir, mu­
habir. musalıih, yazıisieri m üdürü ve pat­
ron Olarak emek veren Salâhaddln Enis
şöhretini romanları ile yapmış, nesli arasın ­
da «Türkiyenin Zola’sı» nâmiyle şöhret bul­
muştu.
«ZânJye», <S£râ>. «Cehennem yolcuları».
«Orta malı», rBataktık çiçeği», «Endam ay­
n a s ı. «Ayan bozuklar» ve «Mahalle», edebi­
yatımızda realizmin ilk şaheserleridir.
Salihaddin Enis’in ayrıca m ulıtelif ga­
zete ve mecmualarda m ünteşir birbirinden
güzel yüzlerce hikâyesi vardır.
Hukuk Fakültesini bitiren edibin gazete­
cilik ve romancılık bayalı Ue b irlik te götür­
düğü bir de memuriyet hayatı vard ır. Bir
müddet Âyân meclisinde kâtiplik yaptıktan
sonra SeyriseFain’e intisap etm iş ve öm rü­
nün sonuna kadar bu müessesede hizmet
görmüştür ; son vazifesi Devlet Denizyolları
Neşriyat Müdürlüğü İdi,
O devrin Istan bulurum tipik bir şahsi­ babası, Mızıkal h ü ­
li olan Salâhaddln Etil; giyimi İle de hayli
atftka toplamıştır. Dar kısa paçalı ve yukarı
tarafa doğru gittikçe genişleyen pantalonu
ve kalın bastonu Ue İstanbul» yepyeni bil1
moda getirmiştir. Kocaman tabakaları, boy
boy ağızlıkları ve ceblerinl dolduran dolma­
kalemleri de pek meşhurdur. Ayrıca kadın­
lar aleyhine yazdığı yazılarla U r ara «kadın
düşmanı» diye anılmış; daha sonraları spor
aleyhtarı yazıları onun adını «1 num aralı
spor düşmanı» na çıkarmıştır. Kısacası Sa-
lifcaddm Enis uzun yıllar kendisinden b ah ­
İSTANBUL
sedilen ve tstanbulun unutulmaz bir siması
olmuştur
1023 yılında, emekli alay kumandan­
larından Mustafa Beyin kızı ve Vehbi Paşa­
üin Enisin 1925 yılında bir Oğlu Olmuştur. Tek
evlâdı olan Cem, ekmeğini baba mesleği Dian
gaztftodllkto aramıştır. Babasının vefatım
müteakip henüz 18 yaşında iken «Son Pos­
ta» ya iıılisEnıla bu mesleğe a tıla n Cem Ata-
beyogiu İB lj ile «Cumhuriyet* $ geçmiştir.
Hâlen bu gazetenin Y aıılşleri Müsür mua­
vinliğini yapmaktadır.
İstanbul basınının g e n ; nesli arasında
velsan ve temiz ruhu Ue tanınan Cem Ata-
beyoHünu, bir baba dostu olarak yetiştiren
tanınm ış gazetecilerden Cevad Fehm i Başkut
olm uştur ki zamanımızda uutulm uş bilinen
sıdkü vefanın clhak en n e d b eserini göster­
miştir.
Salâhaddin Enis 1942 yılı haziran ayın­
da yakalandığı Zatiirrledeıı kurtulamıyarak
bu ayın o nbirind günü Cağalağlundakl evin­
de ölm üştür.
Feriköy m ezarlığında «Salihaddin Enis
A tabeyoflu - 1892-1942» yazılı mütevazı hir
taşın altında ebedi uykusunu uyumaktadır.
ATABİNEN (Reşid Safvet) — Muharrir,
diplom at, T ürkiye Otomobil ve Turlng Ku­
ru m u Reisi; a silet,
necâbet ve zerâfet
tim sali bir İstan­
bullu; Sarıyerde.
an a tarafından bü­
yükbabası B edeste­
n i M ustafa E ten ­
s in yalısında 4 ey­
lül 1884 de doğdu;
mâyun atik m ira­
layı Safvet Beydir
kİ bu zât da Da-
ni$mendleritı Tos­
Rotld Safvet Alabiaen
ya kolundan Ata- (Resini H. ÇİMT)
binenoglu Doktor
A li Beyle Şetnseddlnl Sivast ahfadından H i­
çim Efendinin kızı Fatm a Hanımın oğludur
(B.ı Abdülmecid Sivasl; Şemseddin Slvâsl).
Pek ktlçtik yaştan itibaren, seçkin hu­
susi muallim ve m ürebbiler elinde itlnâtı bir
tahsil ve terbiye gürdü; sonra Kadıköyün-
h t t p : / / g r o u p s . g o o g le
 - 1197
^ Fr rlcr k o" _>ı*5e verilerek bu mektep-
îrT !9oc de diploma aldı v r ldo4 de F ru ı-
id», güç elde edilen vp bcyncl-
bir kıymet olan Ec»>le libre de Science*
p»»İii*j- • iıntihaıilarıni verdi ki henüz yirmi
a$mda bulunuyordu; 1906 d a Tütûıı Rrjbd
Ku.tıserlik kalemi mütercimliğin* (ayin edil­
di; jyaİ » m and a traıısjzca ve İngilizce Le­
vanı Herald r;âîPte»i başm uharrirliğini ve
52, i ; j u n Avlooyalı F eiid Paşanın husıu! ka­
tipliğini yaptı; Babıâli T ah riratı H ariciye ka­
lemi hutefâlığia alındı. 1907 d e T ü rk iy e -
Romanya M uhtelit komisyonu başkâtibi 190B
de Bükreş sefareti başkâtip vekili, sonra
sırasiyle Vaşington- Madrid ve T ahran sefa­
retleri başkâtibi, 1912 de, büyük elçilik
müsteşart piyesiyle Malîye kalem i mahsus
müdürü oldu: Londrada toplanan B alkan
sulh konferansına m utahassıs olarak gönde­
rildi ve r e ’sen Paris ihzari mükAlemeierine
ntemur edildi. 1913 de D ahiliye N azırı Talât
B«y tarafından Edirne K urtuluş H eyeti Reis­
liğiyle Londra ve Komaya gönderildi ve bu
büyük Avrupa şeh irlerin d e devrin İngiliz ve
Italyan diplomatları ite tem as e til ve Türk
baklamı bu m em leketlerin efk ârı umumiye*
üne arzeden konferanslar verdi; kendiline
Edime fahri hem şehriliği verildi. 1914 İle
1915 arasnda, Maliye N azın Cavid Beyin ya­
nında Viyana ve Ş erlinde b e; de£a mal) mil-
^ te re le re iştirak ottL
1918 - 1920 seneleri arasında lsvi;rede
Milli İstiklâl propagandası için m üteaddit ki-
laplar ve bir çok m akaleler yazdı v e kon
feranslar verdi; Lucerne sosyalist konferan­
sında Türkleri tem sil etli.
1021 de Tevfik Paşa sadâretinde Saded­
i n Arcl'in reislik e ttiti Şûrayi Devlet Tan-
rimat Dairesi âıalıgında bulundu; 1922 de
Gazi Mustafa Kemal'in bizzat İntihabı ile Lo­
zan Sulh Konferansı Upıumİ Kâtipliğine ta­
yin edildi.
1923 den 1927 ye kadar Memafiki Şarki­
ye Fransız Bankası' Müzevirliğinde. Anadolu-
Ba|dat Demiryolları reis vekilliğinde ve bir
Çok şirketlerin idare heyetlerinde. Sıhhiye
'e k ili ite tik Saydam'uı lensibl ile Hudud
Sıhhiye Tasfiye Komisyonu âzalıklarinda, ve
Cenevre Beynelmilel İktisat konferansların­
da bulunduktan sonra BÜyiik Millet Meclisi­
nin 1927 de üçüncü ve 1931 d e Dördüncü
.c o m /g r o u p /m e r a k e d iy o r u m
\TABtNEN lB*ı*ASaf**t>
devrelerinde Kocaeli mebusluğuna seçildi;
Mülefvekllliği samanında Londra. Patis. Ama*
terdam, Berlin. Roma, Milâno. Bükreş Peşte
Helsinki. Kraltovi. Atina, StoUnli» Moskova,
Harkof’da müteaddit ilmi, iktisadi ve siyart
kongre ve konferanslara Türkiye murahhası
sıfaliyle iştirâk ettt. Aynı zaınand»Ttirk Ocak­
ları Hars Heyeti umumi kâtipliğini yaptı
Bu satırların yazıldığı sırada mürrOsi ol­
duğu Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu-
nun Reisi, Milletlerarası Olympiyad
âzası. 40 seneye yakın devamlı neşrolunan
Economlsie d'Orient mecmuasının Başmuhar­
riri ve müesslslerinden olduğu Türk Tarih
Kurumu iıyesi bulunmaktadır Meşrutiyette
tesis olunup 1915 denbeıi faaliyetini tatil et­
miş olan İstanbul Muhibleri Cemiyetini «Is-
lanbulu Sevenler Grupu» adı altında ihya Be
Istanbulda harap olmakta bulunao yüzü mü­
tecaviz büyük küçük âbideler üzerinde tetkı-
katta bulunarak bunlardan bir takımının ihya
ve tâm irine ve bir çoğunun durumlarının tes-
bitine delâlet ederek İstanbul hemşeritigi yâ­
nına lâyık hizmetlerde bulundu.
Burada İstanbul Ansiklopedisi de şu
notu teshil etmeği bir borç bitir ki. iUc teb­
rik mektubunu, tertemiz bir vicdanın tercü­
manı. sevgi dolu, m etanet ve gayret tavsiye
oden sözlerle, bu necip İnsandan almıştır.
Hususi hayatında. Reşid Safvet Atabinen,
sağlam ve zengin hir kültürün hâlesi İçinde
câzip bir sim adır; 4000 kadarı Türkiye ve
T ürklelre ait olmak üzere 12.000 ni müteca­
viz kilap ve risaleyi ihtiva eden zengin hir
kütüphane sahibidir ve Türkiyeye ait tarihi
tablo ve estam p ve gravürlerden mürekkep
b ir kolleksiyonu vardır.
Yüksek kıym ette b ir viyolonisttir: meş­
h u r kemani W ondra Beyden meşkederek 6
yaşından 22 yaşına kadar o rkestrada vazife
alacak dereceye terakki île kemana heves
etm iş ve Bcyruth ve Salzbourg Musiki Pes*
tuvallerinde devam etmek suretiyle musikiye
m erak sarmıştı.
Sayılı Avrupa scyyahlarındandır: telan*
da dahil olmak üzere Avrupada gezmemiş,
görmemiş, olduftu y erler azdır. Fakat no ka»
d ar yazıktır kİ zengin seyahat notlarm ış pek
cUz*i bir kısmı m ünteşirdir.
Avrupada irfanımızın yüz akı bir Türk
şöhretidir: 1907 İle 1939 seneleri arasında
 ATABİHES «Rt«d Safvtlj
— 1188 ■—
Avnıpaam siyasi ve edebi en bttydk şahai-
yellprini tanına!. AentiUfri ile dosMne mü­
nasebetler tesis etmek fırsatını bulmuştur.
Bunlarla kıymetti muhabereleri vardır. He-
şid Safvet Atabinenin portresini U m unla-
m al için, burada. edip. şair, m uharrir vû
diplomat ağzından çıkmış siteler kaydetmek
Haradır. Omın halikında H ilid Ziya Uşaklı-
gil: «Bâlân hir k a im in işini tek başına çıka­
rın lstihzalı. zehirli sütleri Ue iyi dostlarını
kırar»; Alınıed HAşlflı de: «Heşld Safvet'le,
dosttuk da, dllfmalı*; da bir meseledir» de­
mişlerdi. Sadrâzam Tevfik Paşa, acelecilijı-
ni telmih ederek; «Torpido mizaçlı» hükmün'1
vermişti. Lozan Konferansında Rusya mu­
rahhası Çiçeria. çapraşık müzakerelerde te-
iif-ibeyn edfcl formülleri bulmasını takdiren
Reşld Safvet Beyi: ıl'hom m e aux formules
apaisantes» diye tarif etmişti.
Bir gün de Maurice Barres, Paris elçisi
Naucıpoşazâde Said Beye: «Ahmed Riza Be»
ye söyleyiniz! artık onun zamanı geçmiştir.
Tui'kjyL'rıin kalkınması Reşid Safvel gibi tam
Avrupa zihniyeti! gençlwle olabilir* demişti,
Reşid Safvet Atabinen hakkında en za-
rif sözlerden biri de Cavid Beye hitaben Ta­
lât Faşa merhumundur; Paşa, onun, Avrupa
kültürü ile koyu Tül* milliyetçiliğini ve an’a-
neperesUiğini telmih ederek: «O gâvur müs-
lüman:» demişti.
Reşid Safvet Atabinen m uharrir olarak
di. velûd bir kalem sahibidir: 1902 den IM S
e kadar Fana matbuatında Temps, Figaro,
Eclair. Ere Nouvelle, Patrie, Inform ation
gazveleri İle, Mercure de France, Revue de
Hongrie mecmualarında; Türk m atbuatında
Levand Herald, tstanbul, Jeune Turc, Beyoğ­
lu, İkdam, Sabah, Turan, Hâkimiyeti Milli­
ye gazeteleri ile Tlirk Ocağı, Ülkü, Aydabir
mecmualarında bine yakın makale nşretmlş-
tir.
Kitap şeklinde neşrodilmiş eserleri de
şunlardır;
Fransızca:
1) L'Effort Öttoman, Rudeval ItL Paris
(1906):
2) L'Agiıallon Butgarc, Rudeval M . Pa­
ris (11)07);
S) M6langes iittiraiıes et polltlques,
Vol.- Ed. Levaut-Herald (1906 -1911);
BTA.NBLL
4v Les Turcs de Perse, Ed. Revue de
Honffrie. fiııdapest (1911);
&} Knqi!clc 6coaomique en Anatalie, en
cellaborallon avec II. Phllouze ■ tstanbul
(1912):
6) La İtbersUon d'A ndrlnople. Home
(1913);
T) Lettres ouverles â ClemeDceaııs. Ce-
niv e (1919);
S) Lıu Turcs et le Panhclltalsm e. Ge­
rit*ve (191tt>:
9ı Le Proletariat turc a ta G onternae»
Sociallste lııtı-ınationale. Berne ÜÛISf-,
10) L'islam , les Tıırcs e t la S o c tttt des
Natlons, Genevt? (1919);
11) L’Occupatîon de Smyme, Gen£ve
(1919);
12) Turcs e t Armfenie™, 2 voluıoes, Ge-
nive (1919).
13) Biian £conomique et fin a n â e r de U
Turquie, A nkara (1927);
14) Les Tiirk - Odjaghis, tstanbul (1931J;
İS) La pclitjqııç fc<M>noıtıique de la Tuı-
quie Kemallste, Lihr. Fresco, Paris (1931);
19) C ontribution a rtıisto iıe d’Attila, Libr.
Fresco, Paris (1934);
17) B ulletins econocniqueı e t flaanciers
— Gazette Financiere e t Eeonomiste d'Oerl-
net (1912 -1939);
18) Les Caracterisltques de l’architec-
tü re turıjue. Lib. Presçe, P aris (1939).
19) Souvcnijrs turc* en İUİle;
20) Lam artine (fervent a mi des turcs)
İstanbul 1940;
21) Les Turcc en Europe depuits a*
siicles;
22) Les Turcs su r les câtes d'A ngleterre:
la base de Lundy; N. H. de Hongrie. Budapest
(18441.
23) P ie rre Loti, İstanbul (19Î0);
24) C ontribution tıırgues â la S ecu riti
e t i la Clvillsation M £diterran£ennes, Paris
(1961).
25) L es A pports tu rts dans le peuple-
m ent e t la clvillsation d e l’Gurope Oriental,
İstanbul (1952);
26) Les Turcs i ConstanUnople d u V ı ı ı
XVe. S ite d e , P aris (1964);
3 57) La Quention de Cbypre, İstanbul
(1930):
h t t p : / / g r o u p s . g o o g le .
 ANSfKLÖFEDtaJ — 1189 —
2fi) Les Turcs Ocddentau* «t la Medl-
Ifliranöe (1953);
29) Rovision hlaîöriı’jues (1958);
Türkçe:
S0j OsmanlI tarilıi mail dersleri, İstan­
bul UÖ13):
31) Siya&i levhalar {Turan vo Snbab) İs-
Unbuî
32) Umumi harbin meöşeieri, İstanbul
(\m y,
33) Kafkas etekleri Türk lioaret yolları,
İstanbul (1918);
34!» Türklük ve Türkçülük İzleri (Türk
Ocakları neşriyatı) A nkara (1B31);
35) Avrupada eski Türkler (T. Tarih Ce-
yeli neşriyatı) Ankara (1931);
36) Çekeller ve Tuna Türklcri, A nkara
(1934);
37) Hazar Türkleri Avrupa Devleti, İs­
tanbul (1034);
38) Turizmin Faydaları, İstanbul (1934);
39) Kaybolan Tiirkler, A ydabir neşriyatı,
İstanbul (193fl).
40) Şarkî Avrupada Türk kanı ve m e­
deniyeti İzleri (10465.
Keşid SafveL A tabinen 1053 de İstanbul
fethinin begyüzüncü y ü dönüm ü münasebe­
ti Ue Venedik, Roma, Napoli, Marsilya, B ar-
celone, Madrid, Lizbon, I/m tfra, B İn n t L a Ra-
ye ve Zürich üniversiteleri île tam 29 mayıs
1953 günü Paris’de Sorbonue'da, Fran sa Ens­
titüsü âzasından Lucien F ab re'in riyasetinde
verdiği konferans üzerine, bu m eşhur F ra n ­
sız müverrihi: «Resid Safvet ALabinen’in ese­
ri Umum Dünya T arihinin lüzumlu tashihi
sabasında ilk safhaya geçecektir» dem iştir.
1956 da Reşid Safvet A tabinen ü ç asır evvel
tesis olunan Fransa E nstitüsünün «Acade-
roie des Scienccs MoraJes et Poütique£» in
tarih şubesine ilk defa T ü rk m uhabir âza in­
tihap olunm uştur ki, Fransız gazeteleri İle,
dünya tarih mecmuaları bunu memleketimiz
için bir iftihar vesilesi telâkki etm işlerdir.
ATA B İN ^ E YASAĞI — <B.: Arabaya,
ve ata binme yasağı).
ATA BİNME YASACl (Çingenelere) —
Tanzimattan evvelki eski tstanbul hayatının
türlü kayd ve yasaklarından biri de, çingene­
m in, Büyükşehirde ata binmesinin ve atla
dolaşmasının menedilmiş olmasıdır. Bunun
m /g r o u p /m e r a k e d iy o r u m
ATAÇ (Dr. Galip)
e n e s k i v e s ik a la rın d a n b ir ta n e s t, D iv a n ı h ü ­
m â y u n d a n İstanbul K a d ısı ile ç in g e n e s u b a -
şısınn g ö n d e rile n b ir f e r m a n d ır k i b u g ü n k ü
y azı d ilim iz e ç e v ri İm iş h ü lâ s a s ı ş u d u r:
«Çingene tâifcsinin ata binmesi ve kıs*
rak beslemesi yasak edilmiş olup ttzımgel-
dikle eşeğe ve arabaya bineceklerdir; muha­
lif hareket edenler siyâset olunurlar. Ona
göre tenbih vc ilân eyleycsiniz. Sene 933 (M
1585]».
Bu yasak Islanbula m ünhasır kalmamış,
bütün Rumeline dc teşm il edilmişti ki, ayni
fermanda, sebep olarak, atlı çingenelerin
yollara ve bellere inip fesad vc şenaat işte-
dikîcri gösterilmiştir (B.: '"Çingeneler).
ATAÇ (Dr. Galib) — Kalemini her çe­
şit mevzu üzerinde muvaffakiyetle yürütm üş
hekim, seçkin m uharrir, bilgisini halk ve
memleJcet faydasında kullanm ış tam münev­
ver, bilgi âlemimizde kıymetli fikir eserleri
kazandırmış kuvvetli mütercim» bütün mem»
lekelin sevgisini kazanmayı bilmiş radyo bâ-
tibi. Galip A taç 38BO de fctanbulda doğdu,
babası dilimize büyük te r m uvaffakiyetle çe-
vlrd ği H am m erin Osmanlı Tarihi tercüm e­
sinden ötü rü H ammer M ütercimi lâkabını
hakkiyle kazanmış olan A tâ Beydir {B.; Atâ-
bey H am m er Mütercimi). M ünevver bir aile
m uhitinde büyüdü, tahsilini Fransada Mcmt-
pellier Ü niversitesi Tıp Fakültesinde yaptı,
doktor olarak tstanbula döndükten sonra bir
müddet Tıp Fakültesinde çalıştı. İlk Cihan
H arbine Kızılay bastahanesiyle işlfrdk etU.
Medine* Amman, Şam hastahanelerinde çok
güç şartla r içerisinde Başhekimlik yaptı.
1918 de Mondros m ütarekesinin İmzasından
sonra da İstanbul Tip Fakültesinde tıp tari­
hini okuttu.
Çalışmak için sonsuz bir irâde sahibi olan
Doktor A taç m em leketin cn uzak köşelerin­
de çok ağır olan vazifesini yaparken okumağı,
tetebbu etmeği de bırakmamıştı, uykusuzlu­
ğun sıhhat için sanıldığı kadar 2ârarlı olma­
dığını iddia eder, buna misal olarak yıllar-
danberi gecede dört saatten fazla uyumadı*
ğını söylerdi.
Galip Ataç Tıp Fakültesinden sonra bu*
dud ve Sahiller Sıhhiye M üdürlüğünü, Hay­
darpaşa tutaniye Hastahancsi Başhekimliği­
n i de yaptı, fakat bütün bu resm i vazifeleri
bildiğini halk arasında yaymasına mâni ol-

.r.ıdı muhtelif gjısctelrde sajlilt NlgJsine
dair yanlar yazdı. Halka anlatılman (ok güç,
haltû İnkinsız fiöriinen mevzular bile onun
zekasının süzgecinden geçtikten sonra hem
çok Lallı okunan.. Iıem çok kolay anlaşılan lu
sît bir {ey oluveriyordu En çok okunmuş
b ek in yararımız olmuştur.
Galip Atnç'ın m uharrirlik jöh rell yalnız
bu sıhhi «Jütlerinden gclm i; değildir. Onun
birçok gazellerde, mecmualarda en basit
mevzularda!), en çapraşık m eselelere varın­
caya kadar h e r seyl bahis mevzuu eden yüz­
lerce makalesi, fıkrası vardır Pek ta d ı bir
üslûpla yazılmış ve zarif nüktelerle süslen­
miş olan bu yantohn, ömiirlcri b ir günlük
samları b ir mevzuda alanlarını bile ne vakit
vc nerede okunursa okunsun İlk okunuşun­
da verdiği tevki v erir ki bu h er m uharrire
nasib olan saadetlerden değildir.
Calip Ataç to k tatlı konuşurdu, sözleri
daima tasvirler, nüktelerle süslü idi. fakat
bunların hiçbiri evvelden hazırlanmış, hesap­
lanmış değildi, o bunları kolayca bulur, kul­
lanır, maksadını d al» kolay, dalıa zarif an­
latır, dinleyenlerin istifadesine olduğu ka­
dar zevkine de yaramayı bitirdi,
Omı bir m uharrir, bir A nkara Caddesi
adamı olmaktan memleket çapında halkçı bir
münevver yapan radyo oldu, Haydarpaşa İn­
taniye hastabanesi baghektınliğinden A nkara
radyosu redaksiyon şeflififle geçti, B ir ta­
raftan da radyoda "Evir saati» ve «Posta ku­
tusu» saatlerinde bütün memlekete hitab e t­
ti. Bu tatlı konuşmalar A nkara radyosunun
çok beğenilen, çok sevilen saatleri oidu.
tEvin saatiı konuşmaları kitap halinde de
basıldı, muvaffakiyet
kazandı ve kısa u m a n ­
da tükendi. Evin saatin­
de olduğu kadar Posta
kutusunda da Galip
Ataç kırmadan BğretU,
gücendirmeden yanlış­
ları düzeltti, incitmedi)!!
kabalıkları törpüledi,
hem irfan, hem de mu­
aşeret dersleri verdi. O-
mı dinleyen neslin k u ­
Nunıilalı Ataç
laklarında çınlıyacak bu {RfıİRj; Ila}üt itfccmuun u^vljıılnhi
tatlı ses bu kubbede ba­ felairBfındBiı Nttdh eli
İSTANBUL
ki kalmağı bilmiş h a ; »adalardan biri ola­
caktır
lialip Ataç’ın yu rt kütüphanesine bırak­
tığı kitaplar arasında Pnslör'Un hayatı. Ctaude
Bernard'dan Tıpta Deney'in tetkikin* giriş
İsmi ile tercem e eltigi • L'introducllon a l*e-
lude dc la m edetine e*p6rim cnlalI. bilhassa
anılmağa değer.
Doktor Galip A taç lltiyük Millet Mecli­
sinin Yedinci devresinde İstanbul Milletve­
killiğine seçildi. D ö rt seneye yakın milletve­
kili olarak da çalıştı, fakat 194ü temmuzun­
da yenilenen m illetvekilleri seçiminde aday
gösterilm ediği için te k ra r radyodaki işine,
kitaplarının arasına döndtl. 1M6 yılının son
günlerini hasta geçirm işti, 1M 7 nin ilk günün­
d e hayata hiçbir zam an ihtirasla bakmıyan te­
ki gözlerini kapadı.
Muzaffer Em
ATAÇ (N unıllah) — H am m er Müterci­
mi M ehmed A tâ B eyin küçük oğlu. Dr. Galip
A taç'ıo kardeşi; m uallim , m u h a rrir. csseisl;
pç s ıla tiyle de. asrım ızın fik ir ve edebiyat,
san 'at bay atın da îistû n kıym etlerden; 1898 de
İstan b u id s doğdu; G alatasaray Lieslni bitir­
di; Ü niversiteye gitmedi, fakat h e r kolunda
kıym etler y etiştirm iş bîr ailenin münevver
muhitinde otodidakt olarak yetlgtl, ki Nurul-
laJı A taç'n jâ h eserl, kendi şahsiyetidir; kale­
minin sınırsıı hü rriy eti, onun hiçbir ekole
mensup olmayışıdır; kendisinin bir ekol ku­
rucusu olmayışı, genç nesillerden, onu ta.
kip edebileceklerin çıkabilmesi imkânsızlığı­
dır; fransızcariaki karşılığı edebiyatımızda ay­
ni kıymeti almıg olsaydı kendisine pek yakı­
şacak olan bir sıfat ile
«Genç Ataç», bir fasü
edebiyi açm ıj ve kapa­
mıştır.
1920 den sonra yaz­
mağa başlamış olan Nu-
ru llah Ataç'ın ilk yazısı,
«NuruUah Ata» imBa-
Biyle Uerfiuh mocmua-
Emda çıkmıştır. Fransız­
ca muallimi, olarak ma­
arife intisap etti, bir kaç
yıl taşrada dolaştı, A fu­
karada bulundu, sonra
h tan b u ld a Pertcvüjyil
h t tp ://g r o u p s .g o o g le .c o
 ANSİKLOPEDİSİ — 1191 —
Lisesi Fransızca m uallim liğine tayin edildi.
Günlilk gözetlerden Akşam’a intisap e ttt ve
meşhur «Sohbet» Itrin i yazmağa başladı ki Dil
inkılâbından sonra hu yazılarının haslığını
«Konuşma» ya tahvil elli. Hiç tered dü t e t­
meden «Çetin b ir dil »e kalem im tihanıdır»
hükmti verilebilecek Gujlnv Falu bcrt'd o n
ıM.ıriaate Etovary» yi ve S tendhol’den «K ırm ı­
zı ve Siyah» ı tercüm e etti; bunu diğer te rc ü ­
meler takip etti. M urad U raz, «Şair ve edip­
lerin hayatı» adındaki risalesinde: «Bu sa ­
mimi m uharrir, doğruyu, kendi aleyhine o l­
sa hile birçok yazılarında söylem ek meziye­
tini gösterm ektedir» diyor; b ir m ü tercim o la ­
rak da, N urııllah Ataç, ancak sevdiği e se rle r
üzerinde em ek sarfetm işlir; bu bakım dan,
tercüm eleri, zevkinin ıniyârıdır,
N uru llah Ataç, m uallim lik yaptığı m ek­
teplerde, daim a, b ir ş e ta re t havası içlinle s e ­
vilmiş, hir nadide biblo gibi, kim se, onu k ır­
mak değil, re n cid e e tm e k istem em iştir. Eski
talebeleri, hâtırasın ı lâ tif M eralarla a n la tır­
lar.
Dilinde b ir rek& kel vardı, asabi an ların ,
da lam kekelem e olurdu, dolaşan diliyle k ö ­
pürüp coşm ası hak ik aten şâh âne idi. Istan-
toulda iken kal:p cıgarası içmez, tü lü n sa ra r­
dı; Tavlîl oyununu, ak silik le ri tu ttu ğ u zam an
zarlarla konuşacak k a d a r sev e rd ir; te le fo n
Ele m uhabereden haz etm ez, gizlisi olm adığın­
dan. bulabilirse, h ir d o stu n u k o n u ştu ru rd u .
Tıklım tıklım k itap ve k âğ ıt dolu U r fa n ta ,
şapkasının önünden la jm ış b ir tu ta m perçem ,
ekseriya koluna asılm ış baston k en d isine pek
yaraşırdı; ku laktan atm a gözlüğe kelebek
gözlüğü te rc ih ederdi. Y azısını Standard k â ­
ğıtlara, çantasından çık ard ığı hokka ve kalem
ile yazardı. E ski ve yeni h a rfle rle yazısı in ­
ci dizileri gibiydi; m üsv edd elerin de k a ra la n ­
mış satırlar hem en hem en görülm ez, güzel
başr mevzuunu düşünm üş, h ü k üm lerini v e r­
miş, k elim elerini seçm iştir, k alem , te re d ­
dütsüz sürçm eden y ü rü rd ü . İk inci C ihan
H arbi başlangıcında. A nkarada Gazi E nstitü­
mü Ci'ansuca m uallim liğine tayin edildi. Ak-
sarayda Pertevniyal Lisesi b ir sanatkârdan,
BabIâli Caddesi b ir büyük kıym etten, Baya-
s tta E m in den di Lokantası ağzının tad ını
bilir d lm e rt b ir m üşteriden vc Büyükçehir,
kendisini çok seven bir hem şehriden m ahrum
kaldı.
m/q ro u p /m e ra k e d iy o ru m
A T A EFEN T5İ ( B e j l e r b e r l l )
1946-1950 arasında C um huıbaşkanlıiı
fransm ıa m ütercim liğinde bulundu, Demok­
ra t P a rti iktidara geçince emekliye ayrıldı,
Ulus Gar.ctesi yazı erk&ru arasında çalıştı.
A nkarada yerleşdikten sonra, bastonu­
nu te rk etli, kelebek gollüğünü kulaktan a t­
ma bağa çerçeveli gözlük, sarma tütününü de
pipo ile değiştirdi. M akalelerini çantasında
taşıdığı m ürekkep şişesine batırdığı sap]; ve
dem ir uçlu kalem le yazarken yazı maklnası
kutlanm aya başladı, yalnız makineyi kendi
zevkine râm etm esi, yatağında bağdaş kurup
önüne yerleştird iğ i iki köşe yastığının üstüne
koydu.
U lusdaki m a k a le le rin i «ivedelikli, yan­
kılı, kıvançlı», kurum yapısı sözlük dili ile
yazm ağa başladığından hem en hem en okun­
maz olm uştu.
17 m ayıs 1957 d e öldü. Y eri doldunılm a 2
adam dır.
ATÂ E F E N D İ — Matbaam; Çem berlitaş-
ta Vezir H anındaki Şirket] Sahhafiyei Osma­
niye m atbaası m üdûrii; (H. 1317) de bayatta
idil h ak k ın d a başka b ir kayda rastlanam adı.
Bibi.: Bcsffli N u ıll Salnâmesi.
ATÂ E F E N D t (Beylerbeyi!) — ikinci
A bdültıam id d ev rin d e b u Boğaz köyünün
n a m lı b ir m eczubu; vüoud yapısı heybetli,
şişm an, g eniş p eaıb e yüzünü p erişan bir sa­
k al ile aln ın a dök ülen kâküller çevirm iş se­
vim li b ir zât olup yaz ve taş başında bir
keçe külâh, sırtın d a b ir aha, göğüs b ağır açık
dolaşır; kışın, o rta lık kar, buz içinde Üten
denize g irerdi. Köy halki k eram etine inan­
mış, İstavrozda bir ku lüb ed e otururdu. Has
do stların d an b iri köyde A cem lâkabı ile ta ­
nınm ış b ir kahveci idi, kahvehânesi Beyler­
beyi C am ünin k arşısına düşen köşede küçük
b ir dükkân idi, şim di o rada köyün en meşhur
b ir kahvahânesi vard ır. Acemin asıl geçimi
tü tü n kaçakçıbğı idi. B ir a ra elinde hayli mal
kalm ış, kendisinden tü tü n sorup arayan çık
nıam ış. B ir gün A ta E fedi dükkâna gelip:
— B ana p a ra ver! demiş. A cem de çek­
mecesini açıp m evcudunu efendiye verdik
te n başka kesesine b ir m ik ta r da tütün koy
muş.. Erendi dükkândan çıkar çıkmaz da
m ü şteriler sökün etm iş... Acem akşama ka­
dar alindeki m alı satıp tüketm iş..
B eylerbeyinde h er nedense uzun zaman
 ATa EFENDİ iScttniUI Mctuord) — JİBÎ
terfi odsmijen kaymaktın riMbcsindc U r as­
keri doklar varanı ... Bir kıç gecesi kapısı
çalınıp komşulardan biri:
— Atâ Efendi luuta İmiş «v&bntiM
bir baksana diye rica etmiş.. Doklar Efen-
diye gidecken içinden «Mübarek adtıra. lıas-
talanacnk zamanı bulmuşsun ya.'» diye getir
mfç,. Kulübeye vardıklaroıd* A ti Elendi:
— Allah ra a olaıuı. gelmişsin.. Bir de
ifln lemte gelseydin pasa olurdan! demi}..
Ertesi iabaiı doktora nlralnyhga terfii müj-
delenroij..
Meczup AU Efendinin kabri, bugün bir
harabe halinde bulunan tstivroz dergâhı me-
jarlıgındadır.
Re&H Burai
ATA EFENDİ (Selânikli Mehmed) — On
sekizine! asır «diplerinden; İstanbul tarihinde
^Yedinci Cîball yangım» diye anılan Hicrî
12SS (M. 1782} Ramazanındaki büyük ateş
ifetini tasvir eden bir mektubu. İstanbul ta­
rihi kaynakları arasında benzeri olmayan bir
vesikadır [B.: Cfbâli Yangınları).
ATA EFENDİ (Taşçı) — Geçen asır son­
lanm a seçkin kabir taşı ustalar ut dan; Eyyub-
tan Piyer Loti kahvesine doğru çıkarken, yo­
lun sol kenarında, dfcrt adım kadar* içeride.
Mektebi Bahrtyede talebe iken on beş yaşın­
da vefst eden oğlu Ahmed Necmeddin Efetı*
dinin kabri için yaptığı bbr taş 1942 d a yere
devrilmiş olarak görülmüştü. Yüksek kabart*
ma güller İle teorin edilmiş olan bu taş Is*
tonbul taş EgçSiğfoİn b ir bedfesı idi/K itâbe-
sinde bu çiçekleri gö* yaşlarîyle sularay&k
oydu^uıu «iyiİyen sanatkâr baba, tâbir caiz­
se. toykdtr&ştde natürm ortun zirvesine yük-
felmJştir; usta bir tas kalemi güllerin kele­
lerinde, tÖ7eyçleriude, yapraklarında hattâ
incecik saklerioi donatan dikenlerinde m er­
meri bir kuyumcu inceliğiyle oymuş ve bu
surette kürk beş parça gülden mürekkep b îr
çerçeve ibda etmiştir. O zaman bu şâfaeserin
y«r1 tsUm ve Şark e m le ri müzesi olduğu
düşünülerek müzenin müdürü merhum Atv
dOUudir Erdoğan'a haber verilm iş mufate*
rem 41im Eyyuba götürülerek taş gösteril*
düş ve müzeye akledJleceÜ v&diyle derin bîr
meserret duyulmuştu. Maalesef üst&dın has­
talığı bir müddet sonra emekliye ayrılması
teşebbüsün tahakkukuna imkân vermemiş, İs­
—
fS T A ^O L
tanbul Ansiklopedisinin nesri haarbgı meş­
galesi bu satırların yazıldığı zamana Kadar
bu nefte kabir taşının unutulmağına sebep
olmuş. 1347 dc ise resminin yapılması için
gldUdlgindc kaybolduğu görülmüştür. Mahal­
linde yapılan soruşturmada o civarda yerde
tmtanan bazı taşların kırılarak mezarlık dcı-
vartamın tamirinde kullanıldı^ imrenilmiş-
tir. Aşağıdaki satırlar IM 2 de İstinsah edil­
miş kitabesidir:
«HavoSbâki
«Ey *âir! Şu nazeninin kabri ününden
güzftr eylerken bir vakfei dua İle pederin
dümuu firak ile nakşeyledigi güllere n a u t
eyle, sinini vetireden beri İrd i em rine mu ta­
vsat eyleyen otü’mînin ve m ü'nıinatm kabil
pü r covarlan içün fatihabâ» olarak taşlar
naht eden bu fakir bir gün ömrü baharının
on beşinci sâlinde bir gül-ü nâzikler iken so­
lan ogUı içttn dahi &hır Ömründe kalem ura-
cagım teemmül eytemezdû H er yaprağı bir
âbı dngtidaz ve har b ir düteni dili mecra-
hum d a birer tlrî firaktır,
«Taşçı At$ Efendinin mahdumu Mektebi
Bahriye! Şâhâne ş&klrdanmdan Ahmed. Nec-
meddln Efendi ru h u n a rizaonliöiih fâtiba
Sene 1303 Şevvâli n ü k e rre m 5»
B ibi.: REK, Muyıtfer Esen, G«tl nota.
ATAERKİN (Keki A rifl — Musiki bilgi»
ni ve seçkin bestekâr; bal terlem esini Musta­
fa Rona’nm <90 yıllık T ürk Müziği» adındaki
antolojisinden alıyoruz:
«1806 da lstanbulda dünyaya gelmiştir.
M eşhur musikişinaslardan kanuni Hacı Arif
Beyin oğludur (B :
ArU Bey, Kanımı
Hacı).
«İlk tahsilini Be-
şiktaştakl ACİtâbı Ma­
arif okulunda, orta
tahsilini Vefa Sulta.-
nişinde yaptıktan son­
ra H ukuk Fakültesi­
n e girerek o ra d a n '
mezun olmuştur.
«tik. musiki d e r­
sini pek küçük yaşta
iken babasından alan
sanatkâr, çok güael ^ AlU A(J,MUll
sesiyle öğrendiği jar- ««Mim: n«Mu
h t t p : / / g r o u p s . g o o g l e .c <
 AfiSJKLOPEDt&i — 1103 - ATAMYAJf ( B e to ı

k ıla n , m u h itin in ta k d ir v c h a y ra n lıû ım cel m «K olon Ccrrâhisl»

bodeceJc s u r e tte okiLOtaga b a jla u ııg v e bıı a ru (İstanbul 1054) adın*
da ytlıe-'H ieriıu m b a b a sın d a n a y r ı t a k a tu ııı ila tld kıymetli eacrtn
d ersi d » a lm ıştır. müellifidir 1933 d«»
«Z ekî A rif B ey fa m d a n s o n ra sa m a n ın ın D r Ahmed Ihsan
büyük v e m e ş h u r m u sik i îîs la d la rın d a n J îa c ı Akson ve Dr. Şerir
K lrdinl E fe n d iy e in tis a p e d e re k m us'ıki bilg i- Korltud'ln berabrr
sin i İle rle tm iş tir. Konyada neşretmeğe
İ « M u sik id e o k u m a s a n a tın d a h a şlı b a şın a banladığı »Anadolu
b ir e d ay a m a lik o la n ils ta d . h a iz o ld u ğ u yük* kliniği» adındaki tıbbi
i sek k a b iliy e ti İle b e s t e k i r li k v â d iiln e g irm iş mecmuanın sahihi ve
ve ilk d e fa m ây e m a k a m ın d a v e a k s a k u su -
neşriyat mlidiini ol
lunrie: m u; ve mecmuasını D r. Aidi A la ta m
Istanbtılda da IB55 ( I mIik Nrtlh>
Avilcfı b a h ^ d e g iilir r
yılına kadar devam ettirmiştir. Muhtelif Türk.
m u ra t ile b a şla y a n ş a rk iy i v ü c u d a g e tir m iş ­ Amerikan ve Avrupa mecmualarında da lıbb)
t ir k i b u g ü fte y i İk in c i d e fa o la r a k dilkeş h â - makaletorl İntişar etm iştir. 1943 4e tzmirde
v ç ra n m a k a m ın d a d a b e s te le m iş tir. B u s u r e t­ müttefik devletlerin yaralılaraıa gösterdiği ih­
le h cstek& rî& h a y a tın a a lıla n A taerkin h e r timam ve alâkadan dolayı İngiltere Kraliyeti
biri ço k yükâC k b ir z e v k v e in e ç b ir h is m a h ­ tarafından O.B.E. (Order Biritsh Empire) ni
su lü o lan ş a r k ıla r ım m e y d a n a g e tir m e ğ e b a ş - sanı ite taltif edilmiştir.
in m iştir. U aU ı C âU H k
»Bilhassa peaendlde, siplhra, dîlkcşhâve-
ATAKÖY — (B.: Bakırköy; Baruthane):
ran ve mâye gibi dar ve âz işlenmiş m alam -
^ larıla* bu güzide sanatkâr harlkulâde denite- ATAMAN (Sidi Yâver) — (B.: SJdl Yâ
A eek kadar ktyroeüi e serler verm iştir. Çok v e r Ataman).
velûd olan östad Zeki A rif Beyden Türk mu-
ATAMYAN (Brdros) — Tlirk sahnen-
sürt âlemi daha daha kıym etli eserler bekle-
niu yetiştirdiği Erm eni ırkırıılajı beynelmilel
Dektedir. Evli, dördü kız b ir erkek beş evlftd
ölçüde büyük aktör. 1849 da Kadıköyünde
sahibidir.»
doğdu; babası Heroninıos, anası Pcpronc’dir.
ATA KAM (Dr. O peratör Asil Mukbll) — Çocukluk yıllarau mesleğini fen di arayan bir
«Seçkin operatör; 1 9 0 5 d e Beyogluda Nlşan- kütiik maceraperest olarak geçirdi; ilk tah ­
taşında doâdu, Şûrûyi D evlet azalnrmdan Ab- silini Kadıköydeld Katolik Surp P ırgif ve
dûlkerim Paşanın oğludur. N işantaşı Nûznu- M ıbıtaryanlar m ekteplerinde yaptı; henik on
ne Mektebinde ve N işantaşı Sultanisinde iki on üç yaşlarında iken sahne bayatı-
okudu, 1920 de henüz on beş yaşında iken n a atıtabilnıek için fınsat gözledi; babası,
Tlb Fakültesine girdi, fakülteden 1925 de devrin bir (ok in san lın gibi, istikbalde ne
diploma alarak Güllüme Tıb Tatbikat öku- vâdodroe etsin, aktörlümü afif bir meslek
lufida stajını ve askerlik ödevini yaptı, 1926 olarak görmüyordu:
da Bozkır hüküm et tabiblifjne tayin edildi, baba oğul A tarayan­
üç «ene orada kalarak 1929 da A nkara NG- lar arasında bir m ilr
mune Küstaha nesine operatör muavini oldu, cadele başladı; Bed-
1932 de Konya Memleket HaalahâneSt ope­ ros sırası ile saatçi
ratörlüğüne tayin edildi: 1939 yılına kadar ve kuyumcu çırağı,
kaldığı Konyada aynı zamanda Kız Muallim sonra bir mağaza t er­
Mektebinin doktorluğunda ve hıfzsssthha mu­ g itilen oldu ve her
allimliğinde haininin; 1939 d? İzmit Memle­ seferinde isini lıe-
ket Hastah&neaine n a k le d ild i, a r a d a n d a 1947 ninuemlyerek kovul-
d* Belediye HastahÂneei Operatörlüğü İle t*- madan evvel kaçtı;
tanbula geldi; 1959 ağustosunda bu vazifede bâ iıadei setliye aske- Bedre* Atmmyam
rî mekteplerden biri- itm i» * Ndh)
) m / g X F ^ r S M ^ Ö h { i*,dt' ml)
 ATASVAN I M n ) — 1194
ne ImI» zoru Ue kaydedildi; buradan katmak
saç aldujuoa g5re tardedilmsk (çln elinden
galeni yspıp muvaffak oldu; nlhiyct , günahı,
boynuna:» diyen baha mağlûbiyeti kabul «de­
n k O flu n u başı boş birikil Berin» Atamyan
on dürt yayında iken S. Hekiınyan kumpan­
yasına kulis hizmetleriyle girdi: U r müddet
sonra Naıun tiyatrosunda Giyom Tel piyesi­
nin küçük bir ztbil rolünde sahneye çıktı. Bu
küçük bir rolünde sahneye çıktı. Bu küçük
ilb il bir düelloda hasımın (Udttrecek ve sâ­
dece <— Geber hain!» diye bağıracaktır. Kii-
çük Atamyan sahnede bu Jkl kelimeyi öyle
bir ed i ve öyle bir sesle taSâltuz etm iştir ki.
bir anda o gün tiyatroda bulunanların na­
zarı dikkatini Üzerine çekivermfştir; bu ara­
da Hassa mimari Hagop Bey Balyan kuliade
kendisini tebrik etini; «Yavrum, himâyeml
kabul etmeni rica ederim, sende istikbalin
baytik bir alttürünü görüyorum!» demiştir.
1863 de geçen bu vak'adan sonra Atamyan
mesleki tahsil ve terbiyesi için bazı mürşid-
ler aramakla beraber şahsiyetinin sâdece ken­
di gayret vc aşkına dayandığını da anlıyor;
bir müride! Ekşiyan'u? eii altında bir staj dev­
resi geçiriyor, geçim icabı küçük kumpanya­
lara intisap ediyor, ISB9 da da Güllüye geçi­
yor: fakat birkaç ay sonra Güllü Agop’u bıra­
karak Fasulyeciyanls beraber turneye çıkıyor
ve Nahclvana gidiyor. İki ay kadar sonra
Istanbuldan aldığı bir mektupta evlerinin yan-
digutı öireniace alelacele vatanına dönüyor.
Bu tarihten itibaren de Şeksptr'in hayranı
olarak trajedilerinin edicilerine başlıyor, Bil
UUbbu ve mütalâalar 'derin bir vecd ve aşk
içinde 1879 a kadar on yıl sürüyor.
1879 da Tiflis'e dâvet ediliyor. 1880 de
kiiçük bir heyetle beraber Aialska, Abalka-
bak, Aleksandropol Lurnesinl yapıyor; 1881 de
Cansak (Gence) ve Şuşi, 1882 de Kişnef, 1883
de Moskova ve Nijni Novgrod, 1884 de Pcters-
burg (iki defa). Ejderhan, Hostof vc Harkof,
1383 de Kiyef, Fetersburg ve Moskova, 1B86
da Bakb, Tiflis, Viladt Kafkas, Nazdak, Piati-
gorak, Yegoderumadar, Poltava, Teodoaya,,
Tiflis, 1867 de Battım ve Odesa, 1880 dc
Elizabstgrad ve Moskova, Kazan şehirlerini
dolaşıyor, 1888 haziranında da Istanbula dö­
nüyor. Dokuz yıl sür«n bu uzun ve yorucu
turnede Şekaplr'iu Kıral U r, Hamlet ve Otel-
lo'sunnn LermondaVuc Maskeli Baio'sunu,
İSTANBUL
GuUkonıın U r'.y sl • • • ' um , Ciyakııottt:'
nln Mahkûmun Alh ini oyı -M R usyann bu
bUyiık şı M i b . :..ı’n l* ı •• ••
karfitaıulı; alkışlan 11* t), rah: r * artık Rus.
yası a d rg in m ın ve ■ ilk ■ burjuuı r,:r, kıy.
metil hediyelerini topladı, la k » Ruay- K ;
|Ş h n t ve aerv»'! '* beraber . -feır, ■ Sıv
olan amansız b ir d e hastalık e<-!.f,!i İ n e ..
linin kânunuevvelinin »turanda yirmi fe-
yıllık sanat hayatının jübi:< , yapıldı v.
mirden vâki hir d&voti kabul «-derek Tu," ■
yenin o devirde en zengin beldelerinden Nrt
olan bu şehre gitti-, tik in ancak İki İt,» ;:
verebildi; hastalığının ıstırabına d a y an ;.--
yarak İstanbul» dûndii; sahnenin kaul!
ebediyen kapandığın» gBrcn büyük aktör re
■fan ve şiir ile iştigale haşladı. 1890 da bogu
kaserıne bir akciğer verem i inzimam etti,
1801 şubatında istanbuldaki Rus elçisinin
em riyle Sen NikoU Rus kastahanesine yat­
rıldı; üç ay sü ren to k dikkatli h ir tedavi ne­
ticesinde kendisini tam am en şifâyab olnmş
sanan Atamyatı hastahaneden (d u ra k Büyük-
deredeki evine gitti; lâkin 0ç hafta sonn
şiddetli ve ini bir k riz neticesinde vefat rtıt
Atamyan, büyük eserlerin büyük roOtri-
ni harikulâdc b ir m aharetle temsil eden bir
aktör olmakta kalm am ıştır; insan tiplerin!
yer ve zaman kıym etlerinden sıyırarak MtBa
çıplaklığı ile sahnede yaşayan hir adjatte;
şu veya bu piyesin çerçevesi içinde Atanıysa
karşısındakilere zam an zam an kendilerinin
ne olduğuna g&stermi.şlir. Denilebilir ki bu
büyük akttir. hayranlıkla beraber biraz da
kendisinden ürküterek alkışlanın ıştır; butum
içindir ki bu adam hakkında dünya ölçüsü
ite asırlar boyunca yerine konulmaz büyük
bir fin i denilirse mübalâğalı konuşulmamı;
olur. Çarlık Rusyasının münevver tabakalı­
nı, geçen asrın ikinci y a n sı için, kıymet tak­
dirinde hasas bîr m iyâr olarak kabul etmek
lâzımdır. Atamyan'ın Rusya turnesindeki mu­
vaffakiyeti her aklttre nasib olacak şeyler-
değildir.
Otodidakt olarak yetişen Atamyan'm
kondi şahsiyetlini yapan 1869 - 1779 arasın­
da geçen on yıldır denilebilir. Heniiz şöhre­
tinin ilk basamaklarında bulunan aktör dill-
tevaziane şartlar içinde Akdeniz va Avrupa
seyahatlerini yapmak fırsatını buldu. Atam-
yan’ın temsillerini seyreden m uharrir AdoU
h t t p : / / g r o u p s . g o o g |e
 ANSİKLOPEDİSİ
— U 95 —
I TSlassû onu muasırlarından ve Komedi Fran-
şetto yıldıklarından Mûunet S u ll/n i/ı *ark!a
bir eşi kabul eder. Ölümünü Türk Uyetrosu
jçJn C b ü y ü k bir kayıp ojaraft belirttikten
sonra 'Bolünü oynamadan eserdeki vakala­
rın cereyan etliği yerlere gider, oralon gö»
riiı. kendisini tıayâlen o vakaların cereyan
eltıği zamanlara götürür,, o devirlerde ve va*
tûlnnn içinde yaşar, o hayat vc tahassüsle
dolu döndükten sonradır ki piyesi oynardı.
Atamyan Venedik ve Kıbrısta Otello !te. Ve*
rona'da Romeo ile, Elsenor'da Hamletme baş*
başa yaşar gibi oldu ve omdan sonra bu kah­
ramanları tem sil etti.> diyor.
Atamyan'ın öliimü üzerine hakikatten
uzak bir de masat nakledilir:
Bîr akşam A ktör K in piyesini oynarken
eserin sonunda rol icabı: ‘— Ben b ir paiyoço-
wm, diye bağırır ve y e re düşer. Yine piyes
icabı suflör deliğinden sahneye çıkarak se-
I yircilere hitaben: — Efendiler, A ktör Kin
vefat etti. Der ve perde kapanır. F ak at Ak­
tör üilçttlgii yerden hakikaten kalkamaz Atam-
yan’ı sahneden kaJdınp ölüm döşeğine yatı­
rırlar. Böyle son hakikat olmasa d a Atam-
yan'a yaraşır.
BibL: Aşot Madalyamı İstanbul AasJktopedi*
sine bilvasıta tevdi edilmiş ûOtlan.
ATANASİOS I I — F e n e r Rum Ortodoks
patriklerinin yüz elli yed in d si; B üyükşehrin
TüıU er tarafından fethinde patrik bulunan
sattır; 1450 tarihinde P a trik seçilm iştir. Ko­
yu Ortodoks hissiyatiyle roeşbû îdi. Daha ev­
vel* Patrik Grigoriyî agletmig olan Sensinod
Meclisi, İkinci Atana&ios zam anında, Floran-
sada toplanuış olan yalancı Sensinod Ifledi
sinin kararlarım tetkik ederek bir k ararların
hepsini nakzetmiş. ınHfffcfır k a ra rla n imza e t­
miş olan S aik Kilisesine m erbu t m etropolit
ve rahiplerin göz y aşlan dökerek gösterm iş
oldukları netiâmeti kabul ile bunları da at­
fetmiştir.
ikinci Atana&ios, fetibde idam edilmiş­
tir.
AU O rta
ATANASİOS 111 — Fener Rum Ortodoks
Patriklerinin yüz birincisi; asfetL Gi*
fitlidir; Selânik piskoposluğundan 1634 de
Patrik seçilmiştir.
. Patrik olmadan Patelario* adm ı taşı»
com/group/meraKeaıyorum
I ATANA*YAN iM adatn)
makta idi Müverrih MeshopoUU Demttrlos
Prekoplu bu zatı Yunan ve Lâtin dillerine
vftkjf bir şâir, edip ve fUoeof ve büyük bir
hatip olarak gösterir. Fakat keyfi İdaresi,
kilise muhitinde hoşnutsuzluk uyandırmış
ve intihabından kırk gün «onra azledilmiş,
Selântge kaçmıştır. Oradan Papaya müracaat
etmiş. Patrikliğe yeniden intlhjbı için tavas^
sutuntı rica etznlş, Papa tarafından, Katolik
Kilisesine girdiği takdirde böyle bir tavatsut-
ta bulunulabîlecegi şart koşulunca, bu teklifi
şiddet ve nefretle reddetmiştir. Bir müddet
Eflâk ve Bugdanda dolaşmış, Ömrünün son
yıllarını İstanbulda geçirmiştir.
A li O rta
ATANASİOS IV — Fener Rum Ortodoks
Patriklerinin ikt yüz aJtıncisı; 2 ağustos 1679
da Tekirdağ] ^piskoposluğundan Patrik se­
çilmiş ise de, seçimde hile yapıldığı ve cebir
kullanıldığı tddiaaıyLe Patrikliği Seneslnod
âzaU nndan bir ekseriyet tarafından kabul ve
tasdik edilmemiş, sekizinci günü makamın­
dan indirilm iştir- au Orta
ATANSİOS V — Fener Hum Ortodoks
Patriklerinin İki yüz oo üçüncûsu; 1700 da
Edirne m etropolitlığinden p atrik seçilmiştir.
Aslen giritli olup âlim bir râ t îdi, yunanca, Lâ­
tince ve arapça bilirdi. Kilise musikisi ile uzun
yıllar uğraşm ış kıym etli bir bestekârdı; ahlâk
ve fazilet sahibi İdi; bu kıymetleriyle Fener
Patrikhanesinde b ir yıldız gibi parladı, fakat
Fener Kilisesinin, o asırdaki cahil, basud,
m ünafık mubiti. Atanasios’u eçkemedi* ru-
hap] kisvesinin şerefini korum ak için maiye­
tinden talep ettiği disipline tahammül edile­
medi; «Frenklerİn m usir eserlerini mütalâa»
* suçu ü e ilham edilerek 1711 d e azledfldi.
Meniskinin d ört Usan üzerine tertip edilmiş
lügatim rum caya tercüm e etm iştir ki. Yunan
kültürüne buyilk hizm et sayılır.
AU O rta
ATANAŞYAN (Madam) — tstanbulun
İlk karfın tabiplerinden; 1291 (M. 1879) de in­
tişar eden «Kahkaha» mizah gazetesinde ilan­
ları vardır. Viyanada ve Kumanyada hayli
müddet hekimlik ettikten sonra Istan bula
gelmiş. Bayoglunda. Sakızağacı sokağında
1 num aralı hanede köstebek, fistul. mesane­
de taş, sıraca illetlerini tedavi edermiş-
ıS e rn rd Afiıblar A)u*
 ATAMK - 1196
ATAM K — İkinci Abdılthamid devrin­
de, Kuyumcu çarşısının en nam lı kuyum cu­
larından biriydi. l?f»k tefecik, cılız, Stıf bı­
yıklı bir adamdı. U un b u l hanım larınca İU
lâkabı v a rd ı: <Buctir» ve «Ölmez». 1B94 bii~
yük zeheleslnde. çarşıdan dışarı kaçarken. yı.
talan duvarların altında kaim i;; mucize ka­
b i li n d e n kurtulmuş.
Kuyumcu' çarşısındaki vc bitişik han lar­
daki kuyumcu Şahbazyan. Çuhukcuyan, No-
şastaciyan, Tolayan gibi geniş dükkânı, m üş­
terileri oturtacak kadife kaplı kanepeleri
koltukları, vitrinli masaları, koca koca kasa­
ları yok. Dapdaracık, ilt d ü rt kişi ancak sı­
ğacak küçiik bir dü ktü n: içinde, üstüne eski
bir batı parçası serilir, tahta kerevet, ö n d ek i,
kapıdaki cam lar kirden, toz topraklan buzlu
cara halini dlmıs.
Gel gelelim, gaz sandığı kadar, k illto tttt
kasasını açsın, neler yok. neler; Badem k a­
dar, tındık kadar, o n o d he? kıratlık p ırla n ­
talar; damla yakutlar, gök yakutlar, züm rüt­
ler...
Sultan efendilerin baş harem ğalan; bii-
tûn vükelâ, vilzeri, küberâ fam ilyaları hep
ana başvurmada; zira en ş&hâne, en nâdide
m ücevherler onda. Hem, ötekilerde bulu n an ­
lardan daha üstün, hem de Fiyatça ehven.
Yağlı kuyruk m üşterilerine karşı pek
ikramcıydı, şakacı ve lâtlfeci idi de Böyle-
lerden biri gözükür gözükraeE
~ Gülü seven dikenine katlanır.. Şu be­
nim kıyak sedirim e y erleş efendiciğim ' d e ­
dikten sonra y a s a , yakınındaki sucudan buz­
lu sular, limonatalar, şerbetler; çarşının Mu-
ru o sm n ly e kapısındaki m ahallebici B u ra lı
Ahmed Ağadan dondurm alar g etirtir, kışsa
ta h v e k r, çaylar, tavukgöğtlsler, keşkülü ft-
karalar taşırdı
Gelenler dükkânın içini kalabalık görtince-
«Blraz dolaşalım da yine uğrarız* deyip çe­
kilirler, ba$ka yere gitmezlerdi. Tanıdığı, o t­
ta halli hâtûnlar, jayed o hafta düğüm: mü
ğüne dfivatülerse ondan elmas kaldırırlardı;
yani yüz yazısı, perşembe günü, ertesi paça
günü, o elması iğretiden takacaklar; görenler
kendilerinin sanacak; cumartesi götürecek ku­
yumcuya teslim edecekler. Kuyumcu çarşı­
sında böyle elmas kaldıracaklardan kefil is-
m et. Uç beş mecidiye k ıra almak âdetti. Ata-
Dik, emin bildiği kadınlardan kefil istemez,
- »STANBOl
h a tıl ekseriya kira bile almazdı Paralı, tık ır
tık ır liraları a y a r a k boroj, bilezik, küpe ala-
cak yabancı m üfterilere, kcyli y erinde değil­
se, hiç latifini hotm ayıp.
llegoııecegln gibisi bentle yok hanım,
cığırn, başka y erlere bak! yollu b altan savı»
b ir cevap verirdi.
Küçük d lik k in t arada bir kapalı d u ru r,
kepengi itlik g ö ren ler derhal anlarlardı:
— M utlaka Sultanlardan biri çağırdı da
oraya gitti. Y arın gelelim! Y ani, sahtiyan
çantasını eline alıp Û rtaköy, D e ftc rd a ıtu r-
nu, Divanyolu, M ercandaki saraylara gider,
elm asları sa tıp torba dolusu lirala rı cebine
koyup dönerdi.
S p rrn e d M a h U r A îıu
ATASEVEN (Vicdani) — Lise kiraya
m uallim lerinden. 1959 da Vefa Lisesinde bu­
lunuyordu; ark adaşları arasında ciddiyeti, ve­
fakârlığı, dürîislisı ile ve Örnek b ir aile reisi
olarak tanın m ıştır. T aleb elerine karşı şefkat
alâkası çok kuvvetlidir, rahlci tedrisinde yıl­
larca c w e l o lu rm u ş çocuklar, b ir gün her­
hangi b ir d arlık ve sıkıntı içinde k alır ve Vic­
dani A taseven bundan h a b erd ar olursa, kendi.
İşini ve g ü cünü b ırak arak eski talebelerinin
d e rtle rin e d e rm a n aram ağ a kokm akta aslâ
te re d d ü t etm ez; bu h alleriyle aşağıdaki ter-
cüm ei hal satırla rı karşılaştırılırsa, Vicdani
A laseven’J» çocukluk g ü n le rin in , acı hâtıra­
ların ı aslâ unutm am ak asaletine sahip olduğu
g örülür.
1901 d e Ç atalcada doğdu, babası Zaptiye
çavuşluğundan tek a ü t olmuş Ali Çavuştur. İlk
tahsilini bu kasabanın İptidai vc Itiigdt m ek­
tep lerind e gördii. B alkan H arbi hicretinde on
b ir yaşlarında idi, o felâket içinde b irbiri a r­
kasından hem anasını hem babasını kaybetti;
U nkapanı civarında Seyyid Buharf tekkesinde­
ki m uhacirler arasında bulunurken üvey ağa­
beyisin! buletu ve ona sığındı, onunla beraber
K asunpaşada Kulaksıza g itti ve bir m üddet
Kulaksız m ahalle m ektebindeki hocaya kalfa­
lık etti; bu tesad ü ftü r ki, kiiçük Vicdanl’ye ilk
mürebbitlk ve m uallim lik aşkını aşıladı. Ma­
hallenin iteri gelenleri çocuğun zekS ve gay­
retiyle alâkadar oldu, kendisini B ahriye has-
tahanesi civarındaki Nümıınc m ektebine kay­
dettirdiler; kısa bir zam an sonra bu mektebin
başımıallimlntn nazarı dikkatini çekti, leyli
m ekteplerden birine yerleştirilm esi düjunül-
h t t p : / / g r o u p s .g o o g le .c
 »y: i & o p e d Ls I — H 97 —
do; fakat » sırada Balkan harbi sona erdi-
gjndcn ığabeyisi ite beraber Büyükçe İanece
İ t dönmeğe mecbur oldu; bu üvey atabey,
kardeşinin bir an evvel bir ij sahibi olarak
hayata atılmasını düjünrliilüıııicn. Vicdani'
aia okuma iştiyakına ehem miyet vermiyerek
onu bir kahvecinin yanına çırak olarak yer
tetirdi; {Ocuk, bir müddet, uykusunu kitap-
lanna {oda ederek çalıştı, Düyunu Umumi-
vede bir memur olan bu ağabey. Büyükçe*-
meceden Çatalcaya tayin edilince, o <ta doğ­
duğu kasabaya döndü; İstanbulini eski Şeh­
remini Haydar Bey merhum , o sıralarda Ça­
talca m utasarrıfı bulunuyordu, hem şehrileri
taralından tahsilini te rk etm em esi için teş­
vik edilen Vicdani’m n b ir nıüraeaatiai bü­
yük adam, onu Kastamonu Sultanisine leyli
mcccanl olarak kaydettirm eğe m uvaffak ol­
du.
Milli Mücadele başladığında V icdani A ta­
seven, on Uti senelik Sultaniyi Kastamau-
da birincilik ile b itim i; bulunuyordu; şöh­
reti Anadoluya yayılm ış olan D em irci Efe­
nin yanında gönüllü olarak çalışm ası için
I Mustafa Kemal Paşaya b tr m ektupla m üra­
caat etti- Şu zarif cevabı aldı: <Sizin için ce­
hil ile mücadele efdaldir.» B unun üzerine,
muallimlerinin kefaletiyle «Amali milliye hi­
lafına hareketlerde bulunm ıyacağuıa» b ir se­
net vererek yüksek tahsilini tam am lam ak
üzere tstanbula geldi. F akat Büyükşehirde
Darülfünun tahsiline devam Imk&nuu bıı la-
ı owdı, Çatalcaya giderek M ektebi Sultanide
bir riyaziye muallimliği buldu, kısa b ir zaman
sonra bu mektep d e lâğvedilince açıkta kaldı;
uranca sayılabilecek sıkıntılı günlerden sonra
nihayet Maarif Vekili N ecati Beyin bir em ri
ile Öarülmuallimini Âliyeye kaydedildi; ve
bu suretle meslek hayatına sağlam b ir adım
I ile atılmış oldu. Türkiye m aarif ailesinde
kıymetli bir idareci olarak da temayüz etti
müdür muavinliklerinde. Muallim Mektebi
VE> lise müdürlüklerindi? bulundu, İkinci Ci­
han harbinin ilk yıllarında, Balıkesir LUesi
müdürlüğünden Vefa Lisesi kimya muallim­
liği İle tstanbula geldi.
ATA TARİHİ — «Enderun Tarihi* adı
He de anılır, tstanbul sarayının Enderun
tejkilitı ve hayatı ile Enderunu Hümâyun­
dan yetişme devlet adam larının ve şairlerin
kal tercümelerinden bahseden beş clldijk bü-
om/group/merakedıyorum
A T * TARİHİ
yiik b ir eser olup matbu dur; müellifi Tay-
yarzâde Ahmed Atâ Beydir (B .: Atabey. Tay-
yarz&o* Ahmed).
1874-187B IH. 1201-1293) yılları arasın­
da fstanbulda Şeyh Yahyâ Efendi ve Basiret
m atbaalarında basılmış olan «Tarihi Atâ.* nın
orijinal kısmı, müellifin müşahede ve hâtı-
ralariyle babasından naklen yazdığı «ahife-
lerdir kİ bunların btiyllk bir kısmı, İstanbul
tarihi bakımından kıymetlidir.
Birinci d ld 131ü sahife):
Eserin en mühim cildidir, başlıca bahis­
ler şunlardır: Fatih Sultan Mehmed tarafın­
dan lstanhulda eski ve yeni sarayların ta W
— ikinci Bayazıt tarafından Galatasaray rnın
te sisi— Mısırın fethi ve Em anatı celUenin
tstanbula nakli ve Has odanın tesisi - Ya­
vuz Selim, K anuni Süleyman ve tkinci Selim
zam anında Enderun nizam ve teşkilâtında ve
kıyafetinde yapılan değişiklikler — Bir ço­
cuğun veya gencin saraya alınması usul ve
nizamı — Saraya yeni alınan Ağalara eski­
lerin tenbihatt vc lalalar, yenilerin lalalar?
hizm etleri, Enderim de tahsil ve terbiye —
Koğuş zabitleri, gedikliler, hizmetliler, koğuş­
ların nizamları, Endcrunlujarın tenezzülden,
dini terb iy e — Hazine, K ilâr ve Seferi] koğuş­
la rı — tlim tahsil etm ek, hattatlık, hafızlık —
K oğuş hayab — Dariissaade Ağalığı — Çor­
lulu Ali Paşanın silâhdarlığt zamanında ya­
pılan E nderun nizamatı — Hazine, K ilâr ve
Sernrli koğuşlarında ocak yolu ile verilen me­
m uriyetler — Bu üç koğuşta, ocak yolu Ue ol­
mayıp istidat erbabına verilen m emuriyetler
ve sair hizm etler — Koğuşlarda kıdemler —
Sermahfillik, Başçavuşluk ve Dilsizlik hizmet
ve vazifeleri — Hazinel Hümâyun Başkolluk-
culuğu. Çantacı, NBbetçihaşı ve Kaftancı —
Hazine! Hüm&yun yazım lan — Kiler Başkol-
lukçusu, Ndbetçibaşı, Şerbetçi, Sırkâtibi ya­
mağı — C üceler — Üç koğuş ağalarının maaş
ve vazifeleri — Aşağı koğuşlardan has odaya
nakle İstihkak kesbetme. nakil ve çıraklık usu­
lü — Has odamı usul ve hizmetleri — BaşlaUı-'
iıiı — Sarıkçı, kaftancı, kahveci ve berberine-
şılar — Tırnakcılık ve hizmetleri — Hazine
kelhüdltğı — Sır kâtipliği — Rikâbı hümâ­
yun başçuhadarı — Peşkir, anahtar ve tül­
bent ağaları, rlkâbdar ve çuhadar ağalar ve
hizmetleri — Sllâhdar Ağa —‘ Huzur dersleri
nizamı — H ırkai saadeti merasimi — Rama-
a n ın on beşinde sarayda Yeniçerilere bakla-
 ATA TANlllI — l lf lf l —
va llagıt.LmaEi — K adir gecesinde PadişAhın
Aynsufyaya gitm esi — A rife m erasim i — B ay­
ram merasimi ve teşrifat) vc bayram alayı —
Mevlûdu şe rif ktf^ah merasimi — S ılrrei ilü ■
jıiiy u n em inlisi, m erasim ve te şrifa tı — V e­
lâdet donanması ve beşik «layı — Haztnei
hüm âyun kethijdalıgı, Saşçuhsciarhk ve si-
lih d a riıîm tebeddül v c nizam ları — CUlfls-
iaria iıazinei iıllm âyunun m uayene nizam ı —
Dariissaadfl ağalarının usııl ve nizam ve k a­
nu nları — NSbet k alfaların ın hizm etleri, o r­
tancalıkla haslığa yükselm e — D arüssaadc
asalarının koğuş tertip leri, terb iy e ve nisam
]arj ■ K ızlar flğaaınuı tebdili nisam ı — Ulû-
fc çıktığında e lji m ülakatı niM m ı ve g iydi­
rilen hii’stla r. Sadrâzam a k ü rk R ûııderm e
te şrifa tı — S efirlerin nâm e takdim i, s e firle ­
re cevspnâm e teslim i te şrifa tı — İm âm e v s
elbise tıs (ilil — Saraydan tefeyyüz edip sa ­
ra y koğuşlarına v akıflar b ırak anlar — Saray
îfiûlâhlan — E stablı am ire lakım ı, öw;ngl
ağ alan, saray ı h üm ayun kap ıları v e m e m u r­
ları, tam irat a n b a n tak ım ı — Z ü lü flü b a l­
ta c ıla r ocağı — H aseki ocağı — Kozbekçi
c csfı — Has fırın ve harci ı'ırm ocağı —
Kuşhane. İMslvahStae, aşağı m u tb ak — Sofa
ocağı — O dun a n b a n takım ı — K apıcı ocfl-
ğt — B ostancıbaşı bostancılar ve bostancı
ocakları — Eski saray baltacılar ocağı — Y e­
dekçi ocağı — Saraçlıâue ocağı — K ayıkhane
vc sandalcı o c ak tan — Solaklar, peykler, sa­
kalar — Saya ve te rc ile r k ârh o n esi o cakları
— Y enisarayın tç ve d ış k ap ıla rı — Y eni
sarayın m aruf d aireleri ve k a srı h ilm iy u n la r.
ikinci clld (227 sabite):
Eenderunu hüm ayundan yetişm iş sad râ­
zam ların b al tercüm eleri: M ahm ud P aşa. G«-
dik A hmed Paşa, D avıtd P aşa. H ersekzâde
Ahmed Pasa, Hadım Ali Paşa, Koca M usta­
fa Paşa, Hadım Sinan Paşa, M aktûl İbrahim
Paşa. Ayas Pasa, Lûtfi Paşa, Tavaşi Süley­
man Paşa, Riistem Paşa, K ara A hm ed Paşa.
Semiz Alt Paşa., Soknllu M ehmed Paşa, A r-
ııan ıd Ahmed Paşa, Tavaşi Sinan Paşa, Siya-
vuş Pa.ya, Mesih Mehmed Paşa. F erh ad Paşa.
Lala Mehmed Paşa, Damad İbrahim Paşa.
C agalaıade Sinan Paşa, Tavaşi Haşan Paşa,
Cenrah M ehmed Paşa, Yavuz A li Paşa. Lala
Mehmed Paşa, ök üz M ehmed Paya. K ayseri­
li H alil Paşa, uiU v er Paşa, o av u d P a ;a . Lef-
keli M ustafa Paşa, Glircii Mehmed Paşa, Ke­
Istan bul
m ankeş K ara Ali Paşa, Ç erkeş Melınıçd pa.
şa. Hafız A hm ed Paşa. H üsrcv Paşa. Sultan-
zade Melıvncd Paşa, M elak Atımcd Paşa, Si­
y a m ; Paşa, T arh u n c a A hm ed Paşa, tb^ir
TvlıısVafs Paşa, M alatyalI Süleym an Paşa, HSp-
ı’ültl M ehmed Paça, Nişancı t.ım aij Paşa, Bı.
y ık lı Muslafa Paşa, Kavanoz A hmed Paşa,
M orali H üseyin Paşa, Ç orlulu Ali Paşa, Aba­
za Süleym an Paşa, Şebid Ali Paşa, SüLihdar
M ehm ed Paşa. Seyjd M ehm ed Paşa, Şehri Ali
Paça, H aım a Paşa, D am ad M ehmed Paşa,
Seyyid M ehm ed Paşa, S itâh dar Ali Paşa.
H üsrev M ehm ed P a şa. K ıbrıslı M ehmed Emin
Paşa.
Sarayın dış o c akların dan yetişmiş olan
sadrâzam ların h al te rc ü m e le ri: B altacı Ye­
m işli H aşan Paşa, S o la lı K uyucu M urad Pa­
şa, B ostancıbaşı D erv iş Paşa, B altacı Nasuh
P aşa, B ostancıbaşı H aşan Paşa, Haseki I)[li­
var Paşa, B ostancıbaşı R ecep Paşa, Teber-
d a r Tabafiıyassı M ehm ed Paşa, Hulvahaneli
S üleym an F a ş ı, B altacı Kalaylı Koz Ahmed
Paşa, T e b e rd a r M ehm ed Paşa, Bostancıbaşı
H alil Paşa, T e b e rd a r N e v şe h irli D am ad tb-
rahiııı P a şa. KozbekÇİ P a n d o l Osm an Paşa,
B o stan eıb ajı M uldovanlı A li Paşa, Teberdar
t i i o t M ehm ed P aşa, B ostan cıbaşı Abdullah
P a şa, D am ad M ehm ed A li P aşa.
E n d e ru n u h ü m ây u n d an y etişm iş Şeyhü­
lislâ m la rın h a l te rc ü m e le ri: M irza Mustafa
E fendi, Ç erk eş H alil E fendi, Yâsincizâde Ab-
d ü lv eb h ab E fend i.
E ısd erun u h ü m ây u n dan yetişm iş kaptan-
p a şa la rın h a l te rc ü m e le ri (İsim leri yanında
b ire r yıldız b ü h ta n la rın h a) tercü m eleri, sad­
râ z am lar cedvelindedir): * M ahm ud Paşa, *So-
kollu M ehm ed Paşa, K ü çü k P iy a le Paşa, *Ca-
ia M d e S inan P a şa. ‘ H afız A hm ed Paşa,
• ö k ü z M ehm ed P aşa, *D avud Paşa, Canbıı-
ladzade M ustafa P aşa, SilShdar M ustafa Pa­
şa, *siyavuş Paşa, S ilâh d ar Y usuf Paşa, Bı­
yık lı M ustafa P aşa. K en an Paşa, Sllîhdar
K üçüksipahi M ustafa Paşa, M usahib Muşta/»
Paşa, K ö le S ü le y m a n P aşa, S ilâ h d a r Bekir
P aşa, K üçllk H üseyin Paşa. B ursalı Mehmed
Said Paşa, K ilerli Süleym an Raf el Paşa, *Klb-
rıa lı M ehmed E m in Paşa.
Sarayın d ış ocaklarından yetişm iş «lan
K aptaâpaşaJarın hal tercüm eleri: *Derviş
M ehmed Paşa. ‘ R ecep Paşa, Bostancıbaş1
C afer Paşa, Z ülüflü B altacı Deli Hlısoyin Par
şa, Voynuk AJicjed Paşa, "Kalaylı K oz Alt
h t t p : / / g r d u p S . 9 OO 9 Je.C C
 — II _ JT'lı.-.

■ ~ w- ■; p r- 5-İfi-i.j i _- *.- .. : - ı 'ı v -

' ji.. ; tr.Hilî P-r ş--,,, ft i<: M jtllllilju-, f
' -■ :•>». j i |, b t! — tî-.T‘ Mflll’ l r t ’. t'.- jr .ı j.:n
’ • •■•d A l T*»..- ‘l« »’ ■ * 3 ;-f:i;ru -u '.i' : n - ; ı ,r < . : ■. -
: . j: "r.u i. Tnr.F-1r.-r M kflrt ilv b lı ; t l c ' ■(?:(>'- ,ı :1 ri" ./
: . 1 ■ ■ lı • • •. VIt- -iirııİ^n ■^T l' ' -t -
j a • S ı t i ^ r Suley- M üellifin b a/ı ■! h - ’r ,- ~ ı ı ı
_ r • .ı j„ . Pu anın vt S‘-ı mutlun <HUmıi A M ' i . . .•! ■ i.;i
. , P--£_T.-. ' - t 1.‘- '■i.i-İBÎİSfi, tkinc. Mshnuı<tnn bal tt-r- - .
f . W ,:-" l -shlftı- b işın d a M ektebi Tıbbiyeımt î >>.ı — iv ;;.-
M ahm udun h ayran, lr~ :-i!ı Iksmm. ı '•»-
i ı ı >, » n r l i r n d a n S ırkâtlbi Mus- manzum ta rih le r — Babı fetv ı — E sn
N~ ; • ın ıı rîs k e r M ehmed Raşld
n eler — Su k em erleri — Eîvrıfcıî.
r . . . M ü - : . AbdiiUıaUtn Paşanın, V erir Said Efondly, d air baıı fık ra!?' — S^jç.-,-.
.Mt »15! f*' ;jtıiL-, Z aptiye '-.'İzm Ç e rk f. A b­ Mahmuda d a ir b a ıı fıkralar — ’dn- - t r f d
di Pisim in, ViL-eradan Osmanağszide Meh- d bı e&lAnı m iiıuA tbetiyle b»s: fıkralar
a a d PışHun Müşir H in M rbm ed M uam­ M ustafa Rc^Id Paşanın G ülhanM -1 I Lj ' }|u-
mer F a s 'ım h altere lim eler) — Tercüm e! m iy u n u k ıraati — M üteferrik fıkr» • —
halleri ı i-c edil^tniyen M üşirlerden bazıları­ M üellifin C irid valiıl .Mustafa N îllı
nın isim leri — N a k ib ü le şra f M ustafa t n e t divan k itib i tayini, G irid İsyanı — Müel' i.;.
efendinin, t m am ı evvel K ırım lı H afız A hm ed H um eil ordu su m iis ttja rlıjı, bu münaMbctU
Kimi! Efedinln, İm am ı e ır/e l AbdiÜkerim b a n fık ralar — M üellifin C ebelilübnan ta y
Efendinin. R fK ü lk ü tta b K iiçuk H ı t ı g Beyin, m a lo m lı^ j — M üellifin Cezayir) B ahri Sefid
fteisülkiittab U çanbarlı M ehm ed E m in E fen- m u tasarrıflığ ı, -Filibe m u ta s a rrıflı^ Diğer
dinin, R eîsü lkü ttab M ehm ed  rif E fendinin, so n m em u riy etleri — l a e t MoUa liy lh i-;.
D efterdar Ali R aık E fen d in in ve m ü v errih A kif P aşa reddiyesi, m üellifin V asfı Efe ıdı
N'ainumn hal te rc ü m e le ri — M üellifin b a­ ile bu h u su sa d a ir k alem m ünakaşası — Diri
bası Mehmed T ay y ar E fen d in in b a l te rc ü ­ şü ra y i a sk e ri n ia m n a m e a i - B an t a h r i r i
mesi — V ak'a Selim iye v e bu vak ay a sebep ve m e k tu p su re tle ri
olanların isim le n . Ü çüncü Selim in h ali'i. A ti ta rih in in o rijin a l t t r (uymev U f r
Top»î Şeyhülislâm ve av enesi. A y g ır İm am yan k ısım ların dan biri d e Uçüncu cilddir.
fıkrası — D ördüncü M u sta fan ın cfilfau . D örd ü ncü cild ı$23 sahife):
Üçüncü Selim ric a lin in im hası, eşk ıy an ın O sm anlı p a d işah ların ın , şehzadelerinin
i taltifleri — Ü çün cü S elim in m anzum h asb ı­ v e E n d e ru n u h ü m âyu n dan yetişm iş şiirle rin
hali ve m üellifin b ab ası T a y y a r A ğaya d a ir seçilm iş şiirle ri.
bir fırkra — O rd u n u n A le m d a r P aşa ile Je - B eşinci cild (432 sahife):
tanbula dönüşü — Ü çtincu Selim in şeh a d e ii
O sm anlı p ad işahlarının isim lerine Sun
ve ikinci M ahm udun c ü lu su — C ülus ta rih le ri T ü rk iy e ta rih i hU lisası, d ö rdü n cü elide ek
—- A lem dar M ustafa P aşa sadA reti ve m anzum
olarak toplanmış manzum re mensur p a r a ­
ta rih le r — s u lta n Selim İtaatlilerin in idam ı la r .
— V alide S u ltan ın E sk isaray d an Y eniaaraya
A tâ tarih in in kaç nüsha o la ra k ba.ıM :-ı
n i î i alayı — İzzet M ollanın ve A yn in in Se- bilinm iyor. B a b ıîli v e Bayazıd kitap çıların ı!.
lim-i aâlis m e y v e le r i — Ü çüncü Selim h a y ­
n ad iren ra stla n an e se rle rd e n idi: bir <.<S>ım:.
ratı ve bu h a y ra ta d a ir in a n ı um ta rih le r
90 -1 0 0 lira arasın d a satılm akta idi.
A yiatablı Âsim E fen d in in ta rih in d e k i h a tâ ­
lar - M üellifin babası T ayyar A&anvn F.nde ATATCRK — M idi Mticadclc y ılla rın ın
itinden çıraklığı, Bazı m em u riy etleri v e B u r­ şan lı h â tıra la rı içerisinde Gazi M ustafa Ke­
u y a sürgün gö nderilm esi valc'act — M üellifin m al Paşa, İD ]S m ü tarek esinin açtığı felâket
kendi terefim ei hali — AjtSIdri M ansıirei Mu- ve lzm fhlâli çlgnlycrek T ürkiyenln ve bu
hammediye — E n d eru n u hüm âyun m ızıkası — » rad a T ü rk Ista n b u lu n h a lts k lrı. Türkiye
İkinci M ahm udun Ram i kışlasında İkam eti — C um h uriyetinin b in iş i ve ilk fteisunım huru.
Solaklar, p e y k le r vc h a se k ile r y e rin e rik tb ı y irm inci « sır başının beynelm ilel en buyuk

n /g r o u p /m e r a k e d iy o r u m
 ATATÜRK
|Ahre(l, Türkiye IfarefaU. BÜytik Nulkfyle
Cifem tarihi ölçüsünde futib; 1453 de Fatih
Sulian Mehmetfiı* milletimi* hediye ettrfil
ve asırlık Tllrk sanat ve İrfanının »dW bir
kaynağı o lan İstanbullu. 1 T em m uz 102? dc
İstanbul halkına hltabeo söylemin nukunda
bu bdytlk 4dan tarif ve lavsii edebilmiştir kİ,
nutkun fotanbuta ait satırlariyle nutkun İçin*
de bir teldi mûmtcoi oton bu tarif aşa&ya
alınmıştır
«İ4U cîhanuı mültekasmda, Tttrk vatanı­
nın ziyneti. Titrk tarihinin serveti, Türk mil­
letinin gözbebeği İstanbul, bütün vatandaş­
lasın kalbinde yeri olan bir şehirdir. Bu şe»
bir, meş'um hâdiselerle rouztarlp bulunduğu
amutlar, bütiia vaî&n(loşların kalblerînde
kaynayan yaralar açılmıştı. Kalbi yaralı olan­
lardan biri de tendim.
«Bugün görüyoruz U geçirdiğimiz ka­
ranlık gecelerin meşfttrinden kalbierinrâı
sn« a r ile dolduran nurlu seherler doğdu.
«Sekiz sene evvel mustarip. agbyan Is-
Unbuldan kalbim sasıyarak çıktım, Teşyi
edenim yoktu. Seki* sene aonra kalbim müs­
terih olarak, gülen ve daha güzelleşen Is-
taübnla geldim.
«Uunbulutı bediî güzellikler!, İstanbul
halkının samimi nüvazkşleri İçinde geçirece­
ğim gönlerin bende, yeniden unutulmaz hâ­
tıralar bırakacağına, feyiîU İlhamlar yara­
tacağına siiphem yoklar. Sunun İçin çok se­
viniyorum.»
A ta tü rk ’ü n m ufassal h a l te r c ü m e s i k&*
bul e tm e lid ir ki başlı başına b îr e s e rd ir; bu
A natkloperilde k ısa b ir h al te rc ü m e s i de b ü y ü k
a d am ın şan ın a lây ık d e ğ ild ir, ts ta n b u lu n m u h ­
teşem dek o ru içinde bize o n u n güze! yü zü n ü
Çizebilecek tam aalAhiyetU k a le m a ra d ık ve
M s dosilarındavı R u şe n E ş re f C n a y d a ı’t se ç ­
tik. Ü s t i d büre böyle bir yazıyı v&deltî, fak a t
rah a tsH lik la n e n g e l o îd u . Buruda b ü y ü k şa ir
ve edip A hm od ftâ ş lm 'in k a le m in d e n çık m ış
bir A ta tü rk P o rtre sin i n a k le tm e k le ik tifa
«diyoruz:
«Yeni h a rfle r* (lıtir tik defa f ftJ rle rir a ld
söylem ek için D olm ababçe S a ray ın a çıörrilan ­
lar İçinde O 'nu tâ y ak ın d a n gö rm eğ e g id en ­
lerd e n biri do bendim .
<îleyecamm yoktu
nFotoğraf camına zerre kadar lUmadım
yoktur. Onun için fotoğrafın buiumnsaiyie
— 1200 — &TANBÇI
portre ressamının vazifeli bitmiştir diyen­
i m hak vermek tem * göçtür. Şekli ^
mailde, ziyanın akillerine göre andan ana
değişir. Bu yüklen, hiçbir çehrenin, vasıflan
ntuayyen. bir tek tecellisi yoklar. Fırça ar.
UaU reemüıl çteecegi çehre üzerinde. n^n
»aman hayatın cezir ve meddini gâziemek ve
onu bir çok değinmelerinde yakalamak su.
reliyle mhayet lıakikl benlimin gbsli hatlarını
sezmeğe ve görmeye muvaffak olur. Fotoğ­
raf, dimağı tahlili ve terkip kudretine malik
değildir. Onun İçin cam üzerinde gölgesi be-
Uren sekle bir vesika kıymeti verilemez.
«Gördüğüm fotoğraflara göre, şişman,
biraz yorgun» biraz hailart kalınlaşmış bir be­
denle k arlatacağım ı sanırken. kapıdan bir
ışık dalgası halinde giren toplu bir kuvvet
ve hayat kaynağı îte birden gözlerini kasıaç­
tı; bebekleri en garip ve esrarlı madenler­
den yapılma b ir çift gfciln, mavi. sarı. yeşil
ışıklarla aydınlattığı asabi bir çehre... Yut
dcf alında, ellerde bir asttık ve bahar ren­
gi... Düzgün taranmış eksiksiz, sap genç saç­
lar... Büliin zemberekleri çelikten, ince, yu­
muşak, toplu, gorilmiş, taptaze bir uzviyet..
«Altıyllz senelik bir devri bir anda İh-
tiysrtalafl selamın çehresi eski ilâhlarınki gi­
bi, yıpranmış bir başın hiç bir itini tanımı­
yor. Alevden coşkutl bir nehir halinde, eski
tarihîn bütün yıkıntılarım süpüren ve yeni
bir cihanın oluşuna yol açan fikirler kaynağı
0 baş, bir yanardağ tepesi gibi, taşıdığı ateşe
kayıûıız, mavi gök altında, sessiz ve miite-
bessim duruyor»,
Istan bulda geçirdiği günlerin takvimini
vermekle tarih! vazifesini yapmış olacaktır.
20 Mayjg 1453 den 1 Temmuz 1927 ye
kadar İstanbulda hiç bir fâni Atatürk'e ya­
pılan ilk İstikbal ölçüsünde karşılanmamış vc
Stiyilkşehrin temeli atıldığı günden Atatürk*
Un tabutu Utanbuldan ayrıldığı güne kadar,
biç bir fâninin naşı aynı ölçüde uğurlanma-
iniştir. Birincisi neş'e ve şetaret cuşu huru-
şunun jtfrvcsl. İkincisi ıstırabın ve matemin
en beliğ ifadesi olmuştur. On bir sena fasıl)
ile İstanbullular, bir büyük şehir halkının ir*
fan seviyesi mahsulü aşk ve vefayı Türk tflri-
hine altın kalemle yazdırmıştır. Bir Temtflfl*
Wn alkışları ve 10 Teşrinisaninin gözyaşları
Ulan bulun gönlünrtan kopmuş vc gönlünden
dökülmüştür. . . t
http://groups.goog le.c
 ^jOdOPJEDlSİ
— 1201 —
TAKVhl
«M it IJ*IW Gfinc tarafından c um hvrtrrt v*
r fi Gn®rt*l*tinden derlenm iştir).
m hn h m IK7
Ortfırin hım lN ihı tcgrlf M bccklerl «ııeak «o
«rvellnden haber itimmiş ve BUyUkyrhİr h ar»
bir M iU nl aıtrM lııdııe hcarU am ıykr.' fnşU dan Brrir, Peyk. B»«ra, Santran w « i « r «trolleri-
K^niılıı kum andu n fttkrfl Naili h f i , Irtonbul n<
Ipj s m ty n u S p d Bay w Betedlyp Reisi Mohid
4ta 9Vf bulunmak İ te r e vilftyet erkftnt, mebuslar
prı»(<>swiftnlm ve üm ptecSentaı m ürekkep b >
jataMt Wr İstikbal heyeti Ankara vapuru Ue feollfe
jgtnlftfe. Vapurda Sebilinin! MnhMdin Bey. VAH
muhabiri C ev«| Frbm l 4bu M lırUrm ya-
«nada Ctamburiyot Ya*ı isleri NOdOriL) şu
Itp M tta btdommıetür:
«faanbnto kurtaran Büyük Gaziyi izaz fçln li-
j f a rcçille I^ U b ıu ılls bulunm ak on fOode nlim -
U n olamaalt. İıtanhul» ta lİ dM nım k a rp ne jrtp n
satır rttç görülmemiş tü y le r yapmak isterdik.
Zamana a d ıîı Kzi ancak bu netice ile iktifaya
p H tıır etli. On günde yapılan bu şeyler fSalBmfr
rio gibi olmadı. H d o u netice de o m adi»
dm ;Qks?fcıir. t^anbslgtm uzda balunriukian b M -
df4fo vsIf^mLÜD ifası için daha n e ita m sa yapma­
dı calıpeagı».
Ayni gün çıkan îütattlml nam elerin d e. M aarif
STU.'UrÜÎR&afln gayet İri puntolarla dirilm iş olarak
ta IJIinı îroliinraalrtaeforr
tik mûhl&plare ilin
UtaAbui Maarif Mürîüringüûdcn:
Strçlli v« muasara fteisl Cumhurumuz Cari ?a*
a Bjun>tler{nln tsotoıbuhı teşrifleri günönc mBsa>
âif 1 um anız G27 cuma günü saat 11 dea İtibaren
MltaKiaı rtiektopîcr talebesi zirde gtfrteritcn mera*
İdde shti tncvM ederek vatanın büyük halâakinnı
^âm lcaw k »aratiyte vazifcl istikbali ila edecek­
lerdir
1 — Pftftdlk, K artal, M altepe vc fiostancı m e t
M e ri Bmtaneı aaUllnde,
t — Göztepe vo Erenköy m ektepleri Erenk&y
sahilinde,
3 — Kuıltnpralr m ektepleri Feneıtahçe aaU*
llûie,
4 — Kndıktty ve Hayıferpaşa m ektepleri Kadı»
U y âahei belediyesi ruleti M ühürdar gazinosuna b -
Ö*r olan skhll toyunda,
9 — ÜhkU4ar m ektepleri Şetasipoşndaa Km>
kadar.
• — Beylerbeyi m ektepleri Beylerbeyi fıhtı- İhtan Paşalardan lullroltkep yedi kişilik m eb ^ n n
suoa,
1 ■ Çengelköy m ektepleri Çengelk&y aahllioe,
t — tulanbui m ektepleri Sam yburnuadûa Xö*
bara» 7enlkapqn kadar aafcile,
9 —• D t)« |In m ektepleri Xımıç*fmedeu illin*
**•1 Beşiklaş itid e s in * ( |d ıi r yfttı
Vrt keırf1 itehjlierinde) talebenin m üdür ve mual-
Ünlerin!* nfakaU ndt ve mv*1—*m «urvtte mera-
. __ . JıMS otonur.
ol ı/group/merakeaıyorum
a t a t O&jc.
I Temamı İ t t i Cdmt
fanili» M ittf ve hltk tnl: Ankara vvpımnMta
>n>0rl«r<ıı|q (flpltnit ic( m hrytcvniı ^itelerinde*
birU l s e v im lrt**bu1 heyeti. ttb th tfUnesl k*m»
n la n n ın pencanderine mrm*<Hn ew*d. ayakta Idfr
b r lim it, uykuda* bentte «yaoıyorio
ffamldiye, kerpm udu... HaatMiyenln a rk am ­
ai|» ın u ın lt (vrova haltında yrkdlBerinl takiben «e
nlanm iflİBr. H epsinde (rarnmalı bir k m rtık var.
Bahriye efradı, güvertede fu n y a bsray» kotuyarafc
IM n ı işaretleri çeUyertar.
Fakat çok gfecmrcU. tam ltt» de faaliyet b*f)»df
Beyaz 1 » y ekn au k elbiseli habriyoUlerimialn kıU
kıta dirildikleri OaaO babri kumandflnlıftı lakdesinin
toO Oft Saat kulesi «teennin ta lk İle dftlduftu {S>
rfiHIyonln. H eyet f a n , birer Ud«er RÖverteye &
kıyortar
Cebrekfde. heyecan, uykuam gecen U r g«ee-
nin M tdn yorKunluMannı «nuttuıacak mes’ad bir
tehm O m kalmeHooİyot; Oetİ'yf g&ırce^it...
O sırada V a rm a n vapura da. yfe eUi kl|Uİk &a*
İıketir bpyetml A unll olarak k&T$ımuda eto.
Vapur, kim ilen detnedaU an, renc&reok hnyıaklar<
la «OalenmlıU. üanl tam d d e u . Gazi (tazndterinln
tireni, dokum elli geçe tzm hte bulunacak.
lAtlbealım ın duklkam dakika%tna kaydedebil
m d t için derhal İısmlte çıkmak Stomdı. Seyrlaefal’
n ia kıymetli müdüri) Sndullab Bay, derbal U r mn-
ti3rie İmdadımıza y«û«ti. Kuraya cilttik iskelede®
İataayena kadar olea mesafe, cidden mUstesna su­
rette donatılm ış fUzergtiw alay ulieeltları, bsorrak-
1er, defne dulları yeşillikler ve Garinla I t i ı y U kı­
tada (otogfefl&riyle Bdalenmi^ti. YollArda jatıdar1
ma. polİKı bahriye efradı «Ufth çatmış olarak b e t
Uyeriardi. İtm ll Lslaıyonunun tarafeynini Ud bUyük
tsfe ysptlm ı^t. T akbrdıı» U rindrioiıi U r U/afındo
«BUydk dftbl., V atan ve m ûlet «enini» yaşar» ve
dlfter taraftnıfn «Yaşıt haldskfir Gfiti» ib ar^ eri Oku»
nuyotdtL
İkinci tik in Üzerinde de «Safa geldin h altak lr
G td la kollm eleri vardı, ttm it istasyonunda btfkbal
tertibatı, şu serctle yapılmııU: Başta fctanbu] He­
yeti olmak üzere iurnsiyle tzm it kadın mOmeMÜlcri,
aokeri (ırka nbifemı, a n d k a , Wr tab ur piyade «£
radı, Hilâllalımer, Himayeletf&l, MaaUlmler BtrU*
j i; T ürk Ocağı, KoJk F ırkan. Belediye bayetî.
m e k te p le r, İdman kulüpleri,, muhafaza kıteab, balk
mıutikası kendD^rüıe tayin edilen nuballerde btl*
f a r ediyorlardı. Tevfik Kâmil, Zlyaeddin, Akçflraofr-
lu Yuatıf, Edib ve M uhtar Beyleri* Hakkı Şînası V<
|]o ÎKtonbul v til ve şehfoadnl. Kalk f ır k a n m ü tat
tlşi ve kolordu kumandanındım mürekkep d i|e r
tazimat heyeti, lataayonda, «Gnd> vagonunun te­
vakkuf edM»«i m alulde abat mevki eunişi*rdi-
M uhtelif havaliden « u ta tn lo ıa t beyeilari d e daba
geride, gösterilen yertete y erleşm l^enü
S a it ona yaUaşıyor. UUh irenden haber l®k-
Nihayei Ud dakika coııra, n b ım d ıflı a it Uran hir
 ATATÜKR — 1202 —
— ıC n l> Ain (reni, bcrbcpl ûtasronuiMta M- b*Jtrmyarlardı- Ve Gazi. hepsin* iltllat M m k , M-
m gtcJfctevk?
Cr*»r « n /a n . asra* nımaa sfffcemlyeeek U r
halrf» t ulan fsn it ahalisf. gfinefte yaJncı to*JrinJcn
habersi*. sevinç içiode «Gazi* ılnf hi-kllyor*.
Dıılıo (ren in g e lm e sin e y ir m i flakJkû var. Tter
dakikası yirm i yıl k»dır ıiitun görün en bu yinni
dakikayı na*U goçtrdCk, bunu, şfmtfi hic düsCpeırti-
yorum.
Saat onbiri onHıi geclynr. Uzaklan b ir şimen­
difer dÛdft$Ü, yekdiğerini müteakip Uç kampana
s d a s ı. seri bîr, «banr olî* emri, öM b ir toplanış,
muhafız k ıtsın , bahriye ve jandarm a m üfrezeleri
«m anda bir saniye stiıeR b tr hareket vc herkes
yedi yerinde, yekpare b ir sgug £İbi Gaziyi bflgnnn
basmaA* hazırlandı.
$eJ ıre/n f 7iim iX 70171ın s im a sın d a m es'ırt b ir t e ­
b c i l i n , K âtın ı P a şa H azretleriD İtt y a s ın a y a k la şa ­
rak m u v i 53lac sa û lin i k a y fle lli;
— Tem onblri yirm i geçiyor-
Tren halkın: <Yana. ya>a!> sesleri. muzikanuı
(aldığı selâm havası arasında ağır bJ it istasyona
girdL
Bütün götler. Gazinin çıkacağı vagona dUctl-
anştiJlepiraİz. *mu araştırıyoruz. N ihayet, ijte , o . ,
Son asrın en bOyiik m ürizrsi: Gazı M ustafa K em al...
A rkalarım , siyalı b ir redingot, a rak ların a parlak
n ia n İskarpin giymiş ?e b*ya* çiz#H *oyu renkli
b ir kravat bs&]&mJ?1nrdî. A!tm saçlı başı pencere-
Hin ününde gfirûnür görtirjnez, sağdan, soldan coş­
kun sürekli bir «1 şakırtısı koptu. Ayni zam anda
bütün LotattoUÜerin düdükleri b ir anda kesk in
m eserret »vizeleriyle istasyonu fin la lm a ja haşladı-
U r. Büyük Gazinin tam b îr » e fe teinde o ld u k tan
görülüyordu. M erdivenleri sü ra tte İn d iler İstanb ul
heyeti, başta Büyük M ittel Meclisi Beiai K&zun Pa*
$a H azretleri ve sırasîyle diğer mebuslar* V ali, Şeh­
rem ini «e fırka mUietllşi ilerleyerek Gaxl Hazret­
lerine a r a lazim al ettiler. Tazim at h e y e ti. Gaz) Haz­
retlerine İstanbul şe h ri " 1,nı" 1 beyanı b a s âm ed)
ederken ÜssQfc$hri w Donanma zabitao a ile le ri (a*
h ü ik Ic t h ir tfcek dem eti takdim edildi. G ari, aya*
gmi karaya atar atznaı Ü ssflbahri m erkezinden ve
donanmadan to p tu atılm ağa bnşlamhştı.
Reisi Cumhur H azretleri, İstan bul hey eti âzası-
na ajm e y n iltifat buyurduktan aoora h ey et ™m>ma
İstanbul Mebusu ifu h ta r Beyin fcpep h ir nu tkunu
ayak üzeri dinlediler.
M ehtar Beyin nutka: «BUyiik mttncimİK, 8*v-
fiili Beisi Cumhurumuz.. İstanb ul m ebu stan, büyük
b il fak ırlarına k arşı derin ve » m im i b ir mer*
b u tlm ve m uhabbetle m ütehassis vç büyük U r ta­
hassür ve iştiyakla H k arar olan İstanbul hrikı&ttt
bu güzel fehri tesriii rlyasetpe dahilerin den m tite-
hassı) sü rü r ve şükrannu a tfe d e r v e cati aa n ülerin i
kentali hürm et ve ta&m ile M li a la n .
Gazi H a s e tle ri, M uhbir Beye ve heyetin d ife r
b a sın a tefekkür ederek istasyona doğru yttrü*
düler.
Kasabanla bUtUn sırtların dan b ir alkış fırtınası
daha kopil). E lle r sallaruyor, bayraklar uzfttılıyor,
iıci gençler» m ektep çocukları «Yasal.. Yaşat..» diye
İSTANBUL
Icpt. jandarm a ve ahali arasımdan yoUatuıa d evab
dlH er. Aakert m iirra e ltfin tfuflndeo fia^erkea, |d r
hir ees vc dik h ir bnfla Sûnfn:
— Nasıtsuua. aakerler7..
Ve yine bir an«iu, fiuşkumondanuıa canla baftla
m erbut askerden vu cevabı aldı:
— V ar ol» Putam ... fytylal
Saat, onhlrf kırkbcj geçe, Gafci n a m t l e r l E r
tııgrul vapuruna seçm ek üzere 1? num aralı ütd)
bahri motSrilne rakip olm u) bulunuyorlardı. Bu
sırada, fzm tlten m ufafekaüarını HJa İfin, tekrar
yirm i b ir pare top atıldı.
N afıa V ekili Behı'C. Sıhhiye V ekili Beftk, Kü­
tahya Mebustu K u ıi, Boznk Mebuau Salih. Sinop
Mebunu Rcccp Z&hdO. Bolu Mchuau Cevad Abbaa,
G aziantep M ebusu Kılıç All B fyler G ad H azretleri,
nin refakatlerin de E rtuftnıl yatına rakip oldular.
BUyük G a^m itio m üsaddel m ohsusaUriyİe bu bUyUk
saadet, kstanbıd tfaıeteclleriftden de derlft e d llste n if.
tir.
E rtu ftnl] yaftada: E rtugru ) yatm a, aaat onllnye
çeyrek k ala, h arek et em ri verildi. Y at. imde, Hami-
dîye kvuvaaSrSmUa, ark a d a y a n m yollu harekete
b aşladılar. H aaüdiyeyt to rp id o lar takibediyor, Ealut-
d e b irik en ahalin in m eserrelk âr tezahürleri» v ap u r
la n n dtidiik sesleri, jale le rd e n atüblt toplar, İzmit
(Ja ^ a n n d a velvele?! aktahfer bırakıyordu.
B i m son ra Ham İdiye Ü erllycrek geçti. V« Ha-
m idiye 6nümU«dckî, B eriüsa^’e t sancakta, Peyki8®v.
ke t İskelede E rlu ğ n ılu o ria la n n ı ala ra k pruva hat*
tın d a sey re b a s a d ıla r.
C a d H azretleri, doğruca vapurun arkasında k efr
d ileri tetn ih zar ed ilen güverte kısm ını te ş rif et­
m işlerdi. F ahreddfn P a s tı N uri Bey (K ütahya),
SaühB ey (B o ıu k ). Kıl>ç A li Bey (A yıota), KeGk
Bey (K onya) ile Bafk&tip T erfik v e yaverleri He-
suhi B ey ler refak atlerin d e bulunuyor!ardı.
Y em ekten son ra. Gazi H azretlerinin n eş'eli ve
iltifatt ı r harek etlerin d en cesaret alarak yatta bu­
lu n an la n n k u n t t a m ı b ire r ik işer ark a güverteye
sokuldular. Sinem acılara ve bele Gazinin en ufak
h ir h arek elin i g*ıden fcacumıyan gazete fo to fn f-
çüaruaa ottn doğm uştu. G tâ , b e b irin in eöoLltnü
kırm ıyor, iste d ik le ri gibi resim alm alarına m üsaade
ediyor, d İ£ cr taraftan d a sâm alanna h e r a n bafka
b ir İfade veren o canlı tebessüm ü dudaklarından
düşürm eden etrafın d ak i gevat ite m ülfitefeler etli-
yorlarâL
Çok yakın ı e t ü | i a b io y ıla n b b irik en znüte*
h a s a r halkın e t şa k ırtıların ı kolaylıkla işliyoruz.
Gazi d e arastra. bu candan to p s a tezahürat ile *14-
kadar oluyor ve göm eriyle aık sık engin leri arastı-
n y o r. D oncada, T a ılim n d a , Ydk& nkaya sahiüerin*
d e bayınkla. düdUide, topla, alkım a, G ad y l selâm ­
lıyorlar. Y at. gittikçe s ü ra tin i arttırd ı ve nihayet
evvelft HamJdiyc, m üteakiben torjdlo lar. £ rtu ğ n *
lu n bacasından çıkan k e sti dum an tabakaları a r*
sıoda gözden kayboldutnr. 16 mil Üzerinden gidi­
yoruz tstanbula yaklaştıkça» Gazinin ncşTesi artıyor.
CobM û îU ü in n d û y ii O u l, elindeki kQçOk lanelİ
teşbihi m asanın Üzerine burakarak sordu:
h ttp ://g r o u p s .g o o g le .c o n
 ^•SlKMJreotSI 120» —
pSyOkcta d e til miT„
VAııı- u/alnan uzan ve slyuh b l n r kaya y itim
{Ebl *:**»*« adAİara dDrt>Onle »eçlte
i tt)J*crk kadar y ık ın i^ m ııiık , Gml arkalarında du-
1 rtP ŞphrtmtaimlM- gö lertk :
pem rk. artık İstanbul hu lu H u n ı ( ir ly o n ll
^ j l e r ()yle ise. ıixftı hinuıyenJıdeyfe.
İftanhal anlarında istik b a l: Yirm i dakika son»
n , ıdAİ^rt birer b ire r trfrlk edebiliyor, j u Kınalı, «u
t^ b e lf. ntekl llaytftızM İa. diyorduk. Bıı »ırnda, Is»
Uiıbulun büyük ve ş ın lı m isafirini açıklarda istik-
' tel khı. bli'bfrti'Fiyfe rekab ete g irişen İki m olür mJ-
simini buddatından dum anlar fılbıkdrcrek y ala dog>
m y a k ıy o rla rd ı. Binde» Gaziyi Kordüler.
* Denizin ilsltt. dnrhal baym lclnrla hilalenmlg yil*
lftcc motBr. j a n r knyjfcı, tak», m avna, ramoffeffir ve
tadatta doldu. Bu y lld c tcc m o t6r( p a a r kayığı,
lal», mavna w m m o rk tr b ir a ğ a d a n filg ın dUdUk
Meleriyle Türkün en büyük adam ını alkışlam ağa
toflffftılır. Arada b ir d alg aların «oryanın» k apılarak
la tfa ^ c a k gibi olurken yîne ile riy e a tılıy o r n
<3mJ/İ yflJtmdun, uUtniC'k İsteyen yo lcuların a ra ıs u
Ho rularm üstünde bnculayurak R rtug rula yansım ağa
ttıhuîıyortar. Gazi. n£inntUı h ir sigara, ipek mendi*
linl sallıyarak m innetU rlıftuu ne Ue llad c odeee-
<Önl bilpmiyen b» c<ışkun k ü tle n in selâm larına m u­
kabele ediyorlar. B ir nrkhV. ad a açık ların da n e ka­
d ir Soyrisefsm vc Ş irket v a p u ru v a rsa b ire r Hdaer
dömptt ftjrnrflh y#tîn etrpfııoı ktıgottıUe.
ElcHttal su içe;;! nlLorinc k a d a r yolcu İle doi*
mu«tu. Bir kısım ahali, güverted e y e r bulam ıyarak
kaptan köprülerinin iislüne. panakbklara, bacalara
tırmanmışlardı. Heyecanı hiw o lu n u r derecede artan
bayİJc Gjid, terlerin i ınlm efte ç a lışırk e n , hepsinin
Ayrı »it» gönüllerini alm aktan d a Rert kalm ıyordu.
Urytati fitıönde polis, rüsum at, lim on ve bahrlye-
den gönderilen niutörirp. E rtu g n ü n iltih a k e ltile r.
Yiı* ada açıklarında C em iyeti Um ıım iyel He-
Wlye, Türk O rağı, M atbuat C em iyeti. D ariH lttnım .
bcB n eni VU&yet, H alk F ırkacının İsta n b u l. Ü »
kildir w Beyoğlu te$kttfitlar» nam ına beyanı hos
ta c il vb a n ı tazim ata gelen h ey etler, vapur» Bir­
diler.
barülCDnonun fak ü lteleri nam ına D oktor MU-
dtnU NeVel Ö m er, Ccm iycli Um um iye] B elediye
Bamına DortUtlkmm 'Emini N urpddin AUt M atbuat
Cemkyall nnııuna Hakkı T atlk , M uallim ler B irU #
samıoa Salih Zeki, Ytlknek m ek tep ler Rannna Tnh-
» k Halk F ırk a » iatanbu l teşk ilâ tı nam m a Şeoı-
" ’ddia Hoyf#T, tfcfcüdor nam ına Sflreyyp Pnfa, T O ıt
Ocağı naaıuıa Naluye ilanın» gelm işlerdi. Gaxl he-
Mt âealanni güvertede v e . ay ak ta kubul ederek
kendilerine İltifatta bulu ndular.
Vapurtan dolduran k ütlen in b u tira d a G u iy u
'‘■f» K^ıierdîklOTi derin m erbutlyoU n derecennî
Uym d ittik İmkftnı yoktuf. D enebilir ki, halk. Ade­
te kendinden geçm İfti. «Y afsU diye b n iım k e iı el-
Itrinde mcndlti t ı y n İh tiy ari ftrU toiı, baylanndaki
WPk»yî <leotee tlUpürünler pek çoktu. Arkamıcda
1>lf«kuftımu vapurların yerin i derinti Jlg orlerl ifK
^ «dl»w ve dii4lkkk*rln ve a lk ifta n n a rd ı araat
r /groüjft'/m &rakediyorum
a ta t Ork.
Pıı csn*dj. dMkûln UMU. akşam uttnc^nln kı-
snlıflt araaıtıda km llıftı b ir kat daha cana yakm
iM lııc n «evindi b e y r^ u n ıd a «iırit öbek I IM r r aç»
m if e»atlrl b ir bahçeyi andırıyordu. Maltepe vo
BnaU nrı sahillvrioden haftayıp tV ride Safaybunul
blaaama kadar Imtlıdai edon bu Kvnlf «aha dahilin*
de adetli yüzlere varan (ula, *aodı»t, yelkenli, mav­
na, kik, röm orkör, m olorlıot vc kırkı. mtttecaviA
vat»u,,l* mUtcma.1i h arekat halinde kaynuııp d u n -
yurlar. Ve Gazi, bu buftrı yanık Itn^reliiler karfi*
aınrla b ir kovder k»yn«<ı gibi duruyor. Y ttkıektrn
ve yükseklere bnknn jefclerJnln b ir bftkışı İle yilrek-
lerinıkda ateşi sönüyor. Onn bakmufiH doyamft'-ru*-
A gır a ğ ır ilerU yon». T ürk Oceftl, Şirketi K«v-
rlyc, lîm allilm ran Oemiyoti, Kabam ve tahvilat hor
aacılnn, ecnebi vap o r acentalan . Tdrfeİye tdınen Ce­
m iyetleri ile levhalarında M o r i f t l okum ağa im­
kân bulem adıA ım ıt diğer birçok cem iyet ve mtieo-
aeselerİR husus) vapurları ve bu m eyseda AmeU
Kayut m ektepleri, d iğ er b ir çok mektejAer, yatın
geçeceıti yola dfdlmiıterrfl.
M rrAkibi bahıiyetıln hu e in a tk vtftlyell ridden
SBrUleeok b ir m anianı te$kll ediyordu. Bujindn Fîr
tu £ ru t bulunuyor. Arkadan Hıımldly^ ve Hatnldly*-
yi Laklhfcn torpidolarım ız geliyordu. Sandal, mntor-
bot. ram orkffr ve kttcük vapurlar, k ırk a r, ellîfcr
m etre m esafeden y alın e tra fın ı ilıata etm işlerdi.
Bil seyir Üzerine yolumuza devam ed e re k AılaU r
açtklarm dfı Keni( M r knvis g e d ik te n aonm Anadolu
ımhiUennj pek yakından takibe bsu}lndık.
Vapurum u», A nadolu sahilbıe gUtlkve y a k la ş
yordu. H attâ. M oda burnu hizasinu gcJdiftim h sa­
m an sahilde v e c i» w tep e le rd e toplanan balkı, hîref
b ire r tnghin etm ek b ile kabil uluyordu. G « l. Fe­
n erbahçe 5nllnden geçerken, b ir flflrbiin iatedi ve
F enerbahçe m esiresini b ir m üddet dürbOnle tetkik
«deruk:
Ş urası ne eUzel yerdirl HııyurUurlur.
G rtuftrul y atı, m üteakiben aerl b ir «eklide yan*
dan g e ri ed e re k a ğ ır M ır S&roybumuoo d t f n ı yak-
laçtı. GElIhnııe bahçesinin serileri, haftahıine civan,
dem iryolu gUasergâhı. sahildeki garlno ftıncfihmç
dolmuy va battö tn îîn ljtı
İıU nbulun hem en y ansın ın m nrııılıoi l»uf«4etl
sey rettiğ i söylenebil!rdL Cüzinin yatı. AdUye bi­
nam karşum dan a ^ ır aftır burnu dönerken ancak
on binlerce e lin «ıkerfıMleceği «ak)rt>li bir alklf
bafladL
B rln tn d y a tı Saraybum undun sonra, Anadolu
sahiline teveccüh ederek, D aktidar, KuSguncuk.
Beylerbayt ve Çenüelkfiytine kadar gHmi( ve (Tü­
m eli sahilinden Knm ce^m e, OrtakÜy ve Bu^İkUşi
laklbnderek Dolmabahce Sarayı plfgâhm o celmt^Ur.
IslanbuM a ln ltsa r ve M İkbal: N i i Cum hur
1Taxretlnrlnin tevriOırri mlhrnsobeMylc UUyükada-
dazı (Ubarefl bnhreıt yapılacak l^tılcbn! merıaJıııini
İdare eden B ahriye kum andafilıftııım hazırUdıjtı
procnuna tevfikan, dün aaat I I den lUbanm Jinuı/h
dn btttUn Beyrisefuio ve Ş irketi Hayriye vapurları
naferİMtinl tatfl uımiglerdl.
Ç eosoik^y lakeleıd • l)t*(terdaf burnu - âahjkt'
sarı - Sarayburnu v e Yaaaıada uraaındu hattı maf-
 ATATÜRK _ 1204 —
ruıutt pırictndaftj bâtün gem iler yerlerinden kald>
nlm ttU nli-
S ab ah leyin er tem d en B a h r iy e kum arıdanlıftj e m ­
r in e v e r ile n v e «L . K » İbaretli b a y ra k la r ı h a m il
Olan Ş eh rem an eti» S ıh h iy e . 5 * y r £ « fa lrt. U m a n şfr -
Ve ti v e T ic a r e ti B a h r iy e m ü d ü riy e ti sw 4 t)r U rl. BÛ-
yHiadadJin itib a r en lim a n d a İntizam ı (e m in iç in
büyük b ir fa a liy e t jıS?torlyorîardj. S a lu th le y io e ^
lu?jıd*n S c y r is e fa is ra Ş ir k e ti H a y r iy e is k e le le r i
istik b al m e ra sim in e igtlrûk e d c cc tt d a v e tlilo r ie le -
b.ıleb dolm uştu. S aat on b ire kndnr dax-trtlileri lın*
m il v ap u rlarla m u h te lif ce m iy e tle r ta n ttın d a n Irtl-
ca r e d llta m ü tead d it v a p u rla r, kfiprOıîen dU düklcri'
ni ö ttü re re k , köprü üze rin d e b irik en İtaUc tarafın -
don alkışlannrnlc iak e ie îerd c n h a re k e t etm iş le rd ir.
Bu v ap u rlar; b a y ra k la r, d efn e d a lla rı, e le k tr ik am ­
p u lleriy le çok güw;l sü slenm lçlfrtli-
Davetlilere tah sil a dilen S^yıinefnlnin büyük
vapurları İle tüccar getfülerindcn b îr kısmı, bir
gOn evvelden A h ır^ a p ıd a n YnsKtada İstikametine
ıncysul h attt m efrus üzerinde birer gombıe «bir
mllİD onda biri» fiuufül&rla demirlem işlerdir. BÜI-
nihıl. Konya, Akdenb. GUlcemal vapurları da, dim
b in im e halkı hamil oldukları halde, ayni hat üze­
rinde â c ^rte m i^ lerd ir,
Sa-at on Oçc teadnr istikbal m erasim ine ıçtir&k
edferi Seyffljıefaiııln u r a h ili mtitoenvire vapurları Ue
Şcrkctl Hayriye vo Haliç vapurları dn Bıivüİcada-
dan Sw shadayB kadar bJr b at B «rittde ahıj mev­
ki ermişlerdir.
Y ilz!en *e I ıu sy sl ü s n e n f ih m otÜ r ie ri, İstim b o ttu r
p32ar k a y ık la r ı. F e n e r b a h ç e i l e B o s ta n c ı araaittda*
ssyu u f ît a ia r v c ^ ıtn d a lk r F e n e r b a h ç e , Kalamit,
M oda, vç K a d ık ö y inlerinde btdonumrUfdL
B iltüa tertib a t alm m ıj h erk es y e rli yerine
geçmişti- S u t on fifc on dp buçuk. n ih ay et o n d ö rt
o$do. Fakat ufukta b ir ş e r gfirOnmityordti-
Gtfl Tap Hazretlerine ara tazimat edecek he*
yelleri hamil bulunan Seyriımfaiııln «Burgaç» va­
puru Bttyfikada isMetine jm apigb. Vapurun iki
taraftnda «İstanbul Şehremaneti» ibaresini havi
tevhatar v*w1l Bir aralık merâlrîbi babriyenin b*
»İtten muayyen « a tindea biraz sonra ayrıldığı şa»
yİ oldu. Bu şuada Buyükdanın sahilleri, Jsitele, Is*
keleye civar çsinokr lunmluııç halk ile doldu İdL
Bu meyaoda İngOiı —*irî«in zcveesj Ledi Klark da
bulunuyordu.
Bftykadanjfr SnOnde yüjtlptce amıifT müteaddit
«enezattb moiüderi, istimbotlar. Gaziyi bekleyen
M nleree halkı ham il bulunuyorlardı.
BOyGkade İskeleninin h ^ n ın ^ a yj»r?mi*^p bu­
lunan m ebusları ham il S eyı|w (aiıiiıi ■üfnw ıriU y |r
p u ıu , b l n s Ötede İla d a , Fendik tc Özerinde «aaılH
T ürk Talebe Birliği büyük hal&skftn h ü rm etle fla-
lam lar» v e «İstanbul D arülfünunu» ibareleri ja o lı
levhalar bölünen K adıküy v ap u rtan v a rd ı H u n im i
berisinde Tayyare Cem iyeti fa«»n» ham il «Yakacak»
vapınft, daha Ötede «İstanbul « A ta flh y Cemiyeti»
levhasıyla « K ın ah ad » . yanında «Kandilli» m ekte­
bi», «Erkek MutlUm M ektebi* «G ebnbevl O rta
M ektebi» levhaları Ue «M altepe» v a p u rltn ak li
m evki etm işlerdi.
Heybeli Ue Bflyllkada ırs*iDd* B ana vapuru
bulunuyor ve b îr taralındaki levhada «Kadın Bir-
lltfî. b üytk h*14*klf GaKİalnin battığı topraklan
tes’ld ediyor* IbarcKİ okunuyordu.
B&srauiD yanından Cemiyeti Hayriye Azasım hamil
«Halet». Türk O ra # tarafından İsticar cdUen «Bafr
dad» vupurlan vardı, M m duba ötede (berinde «İv
tanbul MusüVİtcri Cad Paga H am illerini tayam
hog Amed) « d e n İbareli bir levha bulunan «Fener
bahçe» vapuru ahvl mevki etm lfti. Bıirgarüıama
doğru Haydarpaşa vnpuru, aonra Haliç Şirketinin
(hederinde -rftog geldin» İbareleri yazılı levhalar
bulunan 7, o, 16 num am h vapurîariylc d iie r İki
vapuru bultmuyordiL
Ayni mahalde RU’s omat Muholaza ao m u rlan bn*
hınan b ir vapur, beride Şirketi llayıiyenbı 70. 71
numnrntı vapurları vardL
Ş i r k e t i H a y r ip e n in 19 o u m a r a lı v a p u r u n d a « İs­
ta n b u l ilk m e k te p le r i a av g U l m n ıo z e z G a z iy i U r -
m e tle fie U m la r» İ b a r e li U r l e v h a vardL V a p u rd a
tttz b a n d ç a lıy o r , k ü ç ü k le r p lir n e ^ 'e d w e d iy n r -
l a r d ı. Ş i r k e t i l f a y r iy c n ln BT nun ıa z & lı v a p u ru n u tt
ü z e r in d e « t s t a n b u l T İ e a r c l -ye S a n a y i O d a a l . T i­
c a r e t v e z & h îr ç B o ırsası> , 6$ m ım a r a h v a p u r d a
« Ş ir k e ti H a y r iy e m U n c il 4z a m Ç e r i m i â h O n n e tle
B e lâ n ıîsT » i b a r e l e r i n i h a v i l e v h a l a r v a r d i-
TOrkiye İdm an Cem iyetleri {tüU kı tstanbul
Muıtiknm. 64 num aralı vapuru İftUcar etm iştir.
Ü zerinde « fth m a ttb ır Tahm il ve Tahliye Şir­
k e ti - H a U tk ir büyük Gazimiz sata g d d la l» İba­
resi yazılı b ir lev h a bulunan b ir vapur da Adalar
önünde ehzi m evki etm i) bulunuynM u.
A hirini pıdan Y tu ıa d a istikam ciinde e lli kadar
bUyflk tü cc a r ve Seyriscfain cem ileri dem irlem iş
İcrdL
Tam <a«at 15 id i. B irdenbire b ir tnyyafe filo-
m u t Büyukada « fak ıo d ı göründü. BUtttn ıfid e r, t »
m it tarafına dtiodli. Sem aya kesif U r dum an A*
tu n u yQIneUyordu. B iraz m n ra beyas ietoesiyle
sevim li Gazimizi ham il e la n «Ertuğrul» yatı görüo-
dO. B unun Özerine «M üliyeU in husosi motörft,
bfllUn d iğ er m erskib! bahrlyeden evvel Bûyükuda
açıklarına doğruldu v e m ümkün olduğu kadar ya­
ta yafcJajt».
E rlu g ro lu n aricasıpda Ham ldiye knıvazdrvniDOz,
sonra » r a ito B erkicatvel, Peykişevke^ Samsun.
T a ^ tt ve B a m lo rbitolam sız, bo rd a niTammda
ilerliyorlar, sefain i iıarbiycyi A nkara vc Marmara
takibeâiyordiL.
ö n direk ind e R iyaseti C um hur hayıagı hulvnan &
ta ğ n d . e v v e li K artal istikametimde ilerlen ir* Kal*
te p e Önünden BOyûkadoya dfinmOstOlür.
Bu «ırada, Büy&kada iskeîeJİndeki Burga* va­
p u run dan A ü s i C um hur H azretlerine arzı tazimat
etm ek üzere o n a ltı fcffllik Ok heyet; Şebfetnane*
tin in «İstanbul» m nl Bt-ünp rakiben «JSrtU^nil» ııo
yanına gllm ig v e heyet. G ati Fava H azretleri tara*
Futdart güvertede kabul buyuTulmuştur. S aat oo b e j
boctikt*. E ıiıı£ m l Ada a p id a n n d a durdntfu mahal­
den h a re k e t « b n if, BüyEknda iskeletinden hareket
eden «Burmaz». H llliyef'lfi huscid mnt6(Q ve U m u
kontrol m otorleri tarafından takiben İlerlem iştir,
h ttp ://g r o u p s .g o o g le .c o
 ') _____________________________ -
Fflomu* tın Karta*. Maltepe Boat»nrı
^İJEcrınf UhibMi Ucrtiyor Vi nam ldiy* k n m A
iün3a boadatu, taUkt&l m arjım terrnp üm 3t)Eyı»r
tfiL MfcbasJjn ZumJ] Kocaeli >«pum. fitoaun erte*
«oda İlertiynrdtı
«gfiugral» yalı. HüyQkad»drto (ilh am ı Kınalı-
!İsy» kadar dinlen ratiFtMİbrlini bunfl rllfden f a t
la vapnrtf va&larrada jsâh tavakkuf n h n rk «e e&h
t$tr bir * r l ' ,Ic geçmiştir Ertıijjrul, her vapurun
yanından gpçt&te vapurdaki halk tarafından bîn-
>rr* mendil sallanıyor. »Ya— (tari* avamteri orta-
ligi çınlatıyordu. V apurlar, Erftı#™ ! geçtikçe dü­
düklerini çalıyorlardı.
Bore»» vapuru. Kınalı önünden E rtuğrulun ur­
lu m d an aynim i?, flfoy* iltihak clm rşür.
&r&tea<fcllt tayyare filolarımız, istikbal row»si-
nılnla deva* ettiği m üddetçe ttçüg yapm ışlardır.
Ettfltm l. KUıalmdadnn sonr* F enerbahçe istikame-
ijfldt Herkmiş, oradaki istüu botlar, m otorlar, fu-
*■ a l ı r %-c eandallann Sofinden yav»$ y r r - '. y e r k e n
fdAralanmiStır- Sonra KadıkSy ön&nden se riy e dött-
Jbarss tarafa geçerek büyük tü ccar ve Seyrlse*
filin vppıırfannın Önünden geçm iştir. E rtu ğ ra l, bü-
iOn vapurların önünde tevakkuf «de erte gt-fükten
re tu ra la n d ık ta n soora geriye dönmilg ve Ahır-
kapı • Sarayburnu . Sem sipaşa - Beylerbeyi Çen-
üfetMyfi s^hiiterinl hddbeıı ilerlem iş, araâ^n g eriye
donarelc ftımıell sahilini takibederek D dm atn h çey e
ıvdft «ltnı> ve Gazi H azretleri jftray* p k u nybr.
E rtugnll yatı» Selim iye enlerin d e ik en Selim iye
h$ia$ındaa to p lar eodaht edilm iş ve kışla finOnde
bir b t'a İ aekariyem iz resm i tazimi İfa ctnüflUr.
bd kbal m erasim i esnasında bütün A dalar sn*
Mücri’ Fenerbahçe, Moda. Kaianu?, Kadıköy, Hay*
darpa#*. Ş*msipa}a, Ü sküdardan çcngclköyüne fcfr
d » , t&uksbO Rum eli sahili. S»raybî»n»u ve Ahırkn-
piya kadar ytt* b inlerce halk, sevgili C alilerin in
tefriflerial görm ek İçin birikm işlerdi.
1 E jlugn d tam .saat Altıda 'Oolaiabııhco önünde
demir attı. Seyri sefam İdaresin in «Nü» mugtı der-
kal Krtagrula g itti ve GazS Paşam ın olarak Dolum-
bakça Sarayı kapılarından birin in önündeki nlıtım n
JWMfUr
Ddm abahçe Skrayipda: D olaıabahçe Sn rayında
daha sabahtan hum m alı b ir frurllyet vardı. B ahçeler
*ulW0Bî, tarh lar tem izi c a m iî velhasıl bütün wok-
*&st&r İkmâl edilm işti. S arayın içinde ahzl m evki
edan piyade ve bahriye efradı hOytik Gaziyi selim*
laınak İçin erkenden gelerek süâh çatm ışlardı. S ^
« y i Alil Askeri â b ın d a n Çfevad, Şevki, Alî Said
Paşalarla Galib, Âswd, N lhad. P ertev . Cem il. Hfigdi.
<*allh, SedadL. Osman P aşalar i*U ktat m erasim i için
ö ı v i a bulunuyorfardr.
Hlbtım kapışım a rnerdî<«ııl«riBe b p ı ıe U u !» ■
Iılv serildi. Bahçeden to flfim a ııapalym fîfd d e riy lo
GkTİiHİJİn Hanrafc ( c f n c j ) zem ine «Hay geldiniz»
cfaılerf y u ilıh .
*KİI> rıh tın » yanayı? yanaşm az bahriye mini*
k in adlaft havaaı lenam fim ediyordu.
Büyük Gazi to y if çehreleriyle e trafın a iltifa tla r
heıl edeaek «Nil» m ufuıdaD nlıafk co Balkan ^ h lt*
m/group/meraK^îaıyorum
1206 - _______________________ ATATÜRK
lerlodrn lUnbafi Mchmod Zty» B^yin bortme*! Nftl»
r-‘r lUnımla İ U ı u t ll u Bcyts k a rtm ai Adalet ite ­
nim tarafjndao k^ndUarlo* iki bulnti infaUm
r,ari rfB^ırUeriyle beraber Gaalanlep H etm u
Kıtıç Ali, Bozok 11«tMisu Salih, ^hıop Hebııau fle-
''«p JtlihrtLi Hı-yicr de «NU» den çıktılar.
<3a*l P ^ » Mnm ilı-ri ref»kall*r)»dt, Sal^ıkeHnl
y«kahrfa yatdıftımız crk lo ı a*kerly<»ınix Ue Vali BB>
Irym an Sami R«y, Kolordu Kumandanı ŞUkvt ftaill
FoUa MUdUrO Şerit. Ş th m p im Muhlddln Bey­
ler alduftu halde «arayın aelfimlık kapısına deftra
ffortiyerek aafbestei ihtirnm duran aakerierimlzi
teftif ettijrieg Bonra «araya dahil t»lmu«tar ve M«a*
yede Mİonnıııt te frif clrnislcrdtr. MDteaUbetı Uraz
Cstfrnhat buyurm ak (nere di£er b ir aaionu teşrif bo-
yuTmuflardır.
Bıı sim da, m ebualahm ın bam il olan vapur Ue
difter davetlileri getiren vapurfar b ire r b ire r Dol-
m ahahce Sarayuııa nhlım ın a y u a y a n la n iır. Çünv
le«i jaketatayı la b b otan mebusturınmİB uahain
e rk im n e m ıu ln ve cem iyetler m üm essilleri b in r
b ire r Munyedc Salomınn dahil olm uşlar ve teyriiat
m em tjrîarı tarafından kendllerin« g M erilen mahal­
lerd e ah ti m evki e h n iflerd ir.
Sarayda resm i kabul: Tam saat yedide solonda
hiç h tr ıc s yok. H erkes y erin i alnııg. Büyük Gazinin
içeririne m u n l^ n r bulunuyor.
B ir zam anlar, m illeti e n n t e sevheden hodgfim
padişahların oturm alarına tah riş edflmi} olup ealo-
nu n tam ortacında k ım ız ı koltuk sanki, b ir zaman-
b r V ürne ıG rflklesen Tflrk mltMUne b ir şeddi Ahi­
nin gibi vOcuduıuı sip e r edea. y m ü ı f ı m urizeierte
bQyQtlİn cihanı Ul-B-efakcm bırakan BOyttk Gaziyi
bekliyordu.
Saatt 7,15... Koridordan yükselen hafif ayak
sesleri, yedi «ekit y ü t başı k ra d iıim çevirdi. C ı »
m iz yavaş y a v if fetiy o ritrd ı. H erkes hürm et ve
m innetle bu h a rik a la r mlicidinİ sel&mltyordu. Böyük
d&b), lan ı şahm ım ortasında, koltuğun başında ahzi
m evki ederek Şehrem ini Beyin okuduğu nutku dilV-
1 « n |;k rd lr.
Şefcremİnl M uhiddin Beyin nu tka: «En derin ve
e n m rairai b ir iştiyak ile tejrifiniae a e n e le rte n te i
in tiz ar ed en ûeaobtı) halk aıa ta*km U r ııe^ ei «aa*
d e t ve pek coşkun b ir beyecanı lü n ir getiren B0-
ySk C ad ! Sofa geld lftit
A nafM rtalann ve D um lupm arın böyük kahra­
m anına. T ürk U ıtllll v e tn k lllm u n dehakftr kudre­
tin e ve TOrk ham lei tek&mül «e m edeniyetinin dihJ
ntİPine, b ir mUyon halkın b a U n a ı ve hUsai Jmüa»
m m bUlOn sümulD ile a ız ve İfade edecek kelim e
bulm aktan a c ilin . B u vazifeyi ancak b a r ftttn yeni
vc Ibyakâr ita d a tın ız la tekevvün etm ekte olan Türk
tarihtnfn m a£m r aahtfolcri ifa edebilecektir.
İstanbulun şim diye kadar hiç tanunadıftı ha
d erece serefaver ve tarih i ziyareti âliden batkın
daydu&u rnMIate sevinç vo saadetin en b e li| ifadesi
J«o cnaart dduanız hozurond!aki ifata*» h al w a a a lıd
fevk vc $U knnlandır.
İstanbul tiBiinnm ht«t haM ikâfinı baftram has*
tıftı b u jü n ta a n b a l sehriab t o bftytk hâtırası ol»'
rofc kalacnfctır.
a ta tCrk — 1206 — tSTANBUl

H unin devlctlıılıdc kendilerini temsi) (ereltjrle
TniıhfliKi oHugura )ehJj halkının lDtfu tq d lh iııh ıı
mUlavtlUd U pıjrm minnet ve gUtaanUruu m ey­
ler ve bfssljretı k*lHye k « la lu ılın n terrUmmıı
olarak bir kere d a h i sUıluK v* saadetiniz Irm raol-
ytttnı izhara müsaade buyurmaların) uiUrham edi
yunun.
K urtardığın vc meVud elliğin m illetin bajm da
çok yagn büyük G ul>.
Bundan ton ra BOytlk Otrt tarihi m ıtaklsruıı
ifaıl buyurdular;
Cnini* tarihi nutku; « b tu tb u l balkını, İ start-
buldaki cemiyeti»rl ve muhteUl teşckkUUeıi heyeti
altjrenilde selimlanrakla bahtiyarını. Aziz »«Unda*-
lafımın bina karsı ölen teveccüh ve m uhabbetim
cin bngünitl parlak l*-»hQralutdan fok mülchs.vsis
oldun. fiamimt kalbimden tfîckkU r ederim.
IsunbuMah tifctıtun etinden bufOne kadar teki:
ten» jetti. Hicran ve tabiMOrlcrle geçeli dakika
tarın trite ne kadar uzun geldiği dOsUıtlIne *Uı
senelik hesnrtin. IsUnbuiuo muhterem ahalid İçin
ruhuıntJ» ilerlediği lftiyakm büyüklüğü kolaylıkla
takdir olunur.
İ li UUyUk cihanın rolUtckesmda Türk vatanıma
ziyneti, Tarlt tarifemin serveti, Türk milletinin |ü »
bebeği Ulanbul. bütün VHtaodBflann kalbimle yeri
olan M r sehJretfr. Bu fchJr, hidlteJecie ana,
Lartp bııluodugii z a m ^ U r btilUn v-âfcaad*#Zam Jtatt*.
-.terfod#, kanayan yaralar nçiUtıitftt.
K&Jfal yaralı o lu la rd a n biri de besdim. BufUo
fiSrijyona ki geçirdiğimiz ta ra d ık fiecelerbı me»l
nünden kafbtcrlmiri mosar Ud dolduran nurlu te­
b er doffdti.
Sekiı s*ne evvel muzUrip, ağiayat l*Unbuki*n,

A.laUifk*ii Hihhatli ytllarLDd* İstanbul su ların d a gesdJm üş m oijjrjcr ve y nllarj yukarıdan ve so ld iu Mİ**’
A nkara, la ttn b ıll m oüjrlerl, Sö£litlU yatı» Sakarya m otflrti, E riu g ru l yatı*
(Rejin Ilchcet Elver)
http://groups.google.coir
 jLVSİKLOPBDİSt — 1207 —
kalbim u z b y ıra k ctkrm şum . Trçyl ödettim yoktu.
je U ı m b* so m , kalbim m üsterih olatak . gülen t«
daha fltfieJfefetı trtanlıuJâ geldrfm vc h(it(io talan '
buMuiana ruhum» heyecan v eren sıcak f e muhal»
l e t H r n en ey le k tfy tltfb m .
Sekft sene, heyeti ffU m siycm lıin yen i d ah il ol-
dııt* devrin tarih i ihtiva ettiğ i İhtilâllerle, inkıU p-
lıria ve neticeleriyle aa m eşini değildir, Seki* «e-
ı*da miUtUmizin siyasi, İçtim ai, m edeni in k işaf yo-
h m h gösterdin kabJII/et ve liy ak atin «tarecesi kfl>
jdktfir- Bo dereceyi h e r gBn daha y ü k seltm ek İçin
çok dikkatle ve atim le çalışacağız. V atanın im a n ;
milletin refahı daha çok g ay ret ve m esai tale p e t
m ettedir. H issiyatı ve vicdani tele k k ly a tı. İlim v e
(tu de (ennriye ve terb iy e e d e re k hey eti İçtim aiye-
tnfein hakikî huzur ve saad etin e çalınm ak u lv i h ir
nokta! nazardır. B u nofctai na&rı site, bzIz İstanbu l
halkına sekiz » n e evveline k a d a r, I p o d e y e d i w *
Uya kuvvetinde b ir h e y u li tasa v v u r e ttirilm e k İste*
oileft bu sarayın içinde söylüyorum .
Yalnız, artık» bu saray , z ıllu lla h la rın değ il, a l
okuyan, hak ik at o lan m ille tin s a ra y ıd ır. (S ü re k li
alkışlar).
Ben burada m illetin b îr fe rd i, b ir m isa firi bu­
tun m art J bahtiyarım .
İstanbulun bedii gfizeH ikleri. İstan b u l h alfanın
samimi ftilv aaşlezi içjfldfl geçireceğim g ü n lerin ,
bende yeniden unu tulm az h â tıra la r bırak acağına, fe-
yütt ilham lar yaratacağına şUpbem y o k tu r. Bunun
itin çok seviniyorum . Bu sevincim i b ü tü n h alka ib-
U£ buyurm anın rle s e d e r v e h e y e ti aliy eo iri tek­
rar selimlanm».
N utkun hitaiD im m ü teak ip ream i k a b u lü n k -
rn ın a başlanm ış ve sır&siyle evvelâ m ebusa ti,, m ü­
teakiben V ali, Kolor<iu tfum aarfanj. H alk F ırk a n
Hariciye m urahhası, C em iyeti U m um iyet B elediye
ve Meclisi Umum) v ilây et â z alarj, b e rri ve b a h ri er-
k&o ve üm erayı askeriy e, bUkkam ve rü e /a y i adliye,
DarUlölmm Em lıtf ve m üdürü um u m iler. sü c en d i
A tatü rk’ü n (fine hart* olarak b in d i# Ş eraren e ya<#
lllealro B cheet E lver)
ı/g r o u p /m e r a k e d iy o r u m
ATATÜRK
fer, * « - tülü n . nıUskifaL m U dbrieri, «efcDeUere aaen-
m p m ü fettişler, « k i n i v lliy e t. MBflti. Jandarm a
K um aodanı. Polis MtidUrll v t k ata kaym akam ları,
dev alr v» v iU yH m tM iram *m anvl e rk im İle d«>
y ılr i belediye m Odllrteriı m ektep roUdOrleri, Halk
F ırkası, H are heyeti* T icaret O daıı, M atbuat Cemi­
y e ti. HUflliahmer, T ürk Ocaftı, T ayyare Camlyetft.
III inayet EU al, M uallim ler B irtitf. H lU llabdar. T i­
c a re ti b e rriy e v e b ah riy e mUdDrleıi, T icaret B lrliH ,
Sanayi B irliği. İdm an C em iyetleri İtiU akı, Cem iyeti
ftayrlye rOeaan, M illi b ankalar vecair m illi mG»Ke­
s a t m üdürleri, E sn a f C em iyetleri ve ferilerle b e n
m ah allerd en g elen tatim a t h ey etleri tarafın d an arzı
K undan to o ra $ehrim î*de bulu n an ecnebi kon­
solosları da R eisi Cum hurum uza arzı tazim at eyle*
in işlerd ir.
T am saat BJ& d e m erasim İkm al edilm iş v e te ş ­
rifa ta dahil olan zeval aam yi te rk eylem işlerdir.
Gazimiz bu s ıra d a selâm lık kapışm a g elerek av­
d e t eden a sk erlerim iz tara fın d a n yapılan m erasim i
ih tlrtu n iy ey l g ö rm ü şler ve b u n u m üteakip stlo ıd an -
na av dat b u y u rm u şlard ır,
Ista a b u ) cahillerinde halk arasında: Vapurlarda
yer bulamıyatı ve Getlyi karadan İstikbal eden yU*
b la le rc e h a lk da Yeşllkdydea OrtakSye tadar sahil­
lerde teccmmü etmiştir.
B ilhassa S araybtırn u, kSprU ttstfl, Tophane, Ka>
bata?, F u ıd ık lı, B eşiktaş sa h ille ri aondereoede kala-
balıktı* M ektepler tale b e si de sah illerd e afczl m ev ti
eylem işlerdi, tstikifil m arjı terennüm edlUyor ve
m üzücüler m illi h a v a la r çalıyordu, ö ğleden sonra
a rta n güneşin h a ra re tin e rağ m en h alk sah illerde yer
bulabilmek İçin koşu luyordu.
S ah illerd e m uazzam h a lk k tttteleri, M orm araya,
A dalara gözlerini dikm iş JutlAskArlannı sabırsızlıkla
beklem iyorlardı. E lle rin d e k i dftrbinlerJe A dalardan
gö rü n en ufak b ir dum an f r e n l e r sevinçle;
— G eliyor, Gazi geliyor diye haykırıyorlardı.

— 1208 —
S -• nn a îu «dört.» raddelerine jceİrafjU. A rtık
^ « o u tju U o İtibaren Saraybunuuıa k sd a r oJın *a-
M|i dolduran halkta heyecan « n dereceyi bulm oftu.
Nihayet ufukta bir dım uo ve b o y u bir seyyar
cisim förtlndii. Sufayburounda dUrblnltsri* bakanlar
bağırıştılar:
— Geliyor!..
Bu rafljdeyi «"^ktan urafc» vapur düdükleri te»
yid etti. Bütün sahillerde U r »lk»a tu tan ı yüksel»
di r e horken sevinçle bayktnyordu:
— Yaşasın büyük Gwi-
Tayyarelerimi*, mütemadiye® şehrim izin sema*
unda uçuyorlar, deniz ve Irandaki m iM znm Lstifc
bal merasimine havadan İştirak ediyorlardı.
Halfiskinmızm rakip bulunduktan E rtır£üü ya­
tı daha vuzuhla «BrÜIUyor, yavûf yavaş Kadıköy is-
tilca/nsUnde ilerliyordu-
Se İlmiyeden ı<tJau ilk toplar: Bu esnada SelE-
miyeden toplar atıiranga başladı. A rtık İstanbullu­
ların süm n ın a p iy an yoktu.
Yat, Selimiye önünden «araytm m uua do£ru
m eyletti. Sahillerden yükselen alkış ve «Yaşa G a a T>
tadnlan vapur düdükleri İstanbul aljütında yükse­
liyordu. Herkes. Gaziyi uşaktan selâm lıyor, m innet
ve tsnm iprini arzedlyordu. Tophane ve Uolm abahçe
sahillerinde lecemmil eden halk da ayni s u re tte te­
zahüratta bulunyordu.
Sahiller* n a a r bUıüa evlerin p enccrçlçri, tara-
çaları, b a tti danalarının Üstleri h a lk ile doluydu,
m inarelere de çıkılm ıştı.
E riagru l yatı, Kıdculesuıden dönerek Bûfcaza
daiait oldu. Şimdi butun nszarîar, yatı sevinçle la-
kip ediyorlardı. Dolmabahçe ve sarayın c iv a n iğne
atılsa yere «füşmiyecek ka d a r kalabalıktı.
Sarayın sahil fcun&ıoa U uhaftz T a bu ru efra d ı ve İn­
zibat efradı, zabıta m em u rları İkam e ed ilm işti. Hat­
t ı ton derece sü h u let gösteriliyordu.
Şehirde donanm a: B ir haftadanberi geceli gün-
d felü de^am edeo faaliyet, dtin sabah sem eresini
vermiş ve İstanbul, takızaferleriyle em salsiz b ir şe­
kilde donanm ıştır.
İstanbul cihetinde: K öprünün üzerinde muazzam
bir takıeafer inşa edilm iştir. A yrıca Jtöprilniin M ar­
nı ara ya nazır cephesinde Ş irk eti H ayriye güzel b ir
lak yaptırm ıştır.
EminÖnundeJri m ağazalar tinlerinde küçük tak­
lar vardır. B o ru a m ön 1osxQinda «İş Bankası» ta­
rafındın büyük ve zarif b ir takı zafer inşa e ttiril­
miştir. T ık ın ortasına «Sevgili h aU skânm ız büyük
Gaziyi Bankacı h& naetJe selâm lar* yazılm ıştır.
Bunun arkasında T icaret ve Sanayi Odası ve
Zebire Borsan namına b ir ta k y a p tırd m u b r.
Babtilido Vilâyet H üküm et Konağının ünündeki
tak d a muazzamdır. Üstlinc «Yaşasın h alâslarım ız
bftyük Gazi> y a slıd ır.
Ş e h r e m a n e ti ö c ü n e İn şa e d ile n lalcı t a l e r çok
g ü z e ld ir v « « K u r t a r d ı n v e m e* 'u d e t U ig ia m ille t in
boamda çok yftşa bGyttk Gazi» yazılnjtfür.
Cum huriyet H ılk Fırkası İstanbul m a r k e t bi­
nası Önünde fırka tarafı a dan inç* e ttirilen takı t i ­
le r cidden güzeldir Bunun üstüne büyük
«sisimiz» yazılmıştır, Evkaf M Udüriydlnln takı da
İSTANBUL
jartfıir. Sdmafyada, .Samatya polis merkezi Önünde-
Icl tak a y rıc ı h alılarla BÜslcnraLjtlr. Buraya b ir rıd-
yo m akineli Hp kanolûtus v r halka t£İ«lx konseri
dlntotllm iftir.
DurOlfUnun binam. Hayand Yangın K alesi de
donatılm ıştır.
Bundan haşkn Tnpknpı. Fatih. Eyyubaultan
vc litlanbulun dlfivr taraflarında da halk tarafından
yüzlerce kUçüV ta k la r y&pdnnfftır.
C crrahpaşada b ir evin cephesine yeşil y ıp rtk-
ta n ve gayet güzel işlenm iş «Ylice Cazl, u n a ttlçlk-
süz m innet» ibaresi yazılım dır.
Beyo&iıındii: Caddei Kı>lwr, bilhassa TDnrtden
T abiim e k a d a r em salsiz b ir şekilde donatılm ıştır.
Bu m ünasebetle *efaretbam ?lpr d e k im ilen tezyin
e d ilm iş tir İle r mağaza vitrin lerin » C a d Paşa H a t
retlerintn. foto ğ rafların ı koym uş ve mağazaMtu tez­
yin e tm lç tir A p artm an lar kümUeo sevim li bayrak'
lenm ızla mCûcyycndirler,. Beyogltı TTalk Fırkası ta­
r alın d an büyük b ir lakı i z le r yaptırtıîrm stır.
Taksim m eydanındaki tak ı zafer İki taraflı ve
k öprüdeki k a d a r muazzamdım Ü&crlcrinde Gaziye
m in n et ve şelfim ve h ü rm etleri m uhtevi ibareler
vardır.
G alatasaray Lisesi çok güzel Icçrlıı e d U a lş -ve
e le k trik le -Yasaınn B^yük Gazia yazılm ıştır.
T ürk E nrifnJ kiliseleri namusa G alatasaray kar­
şısında b ir takı zafer ic^a olunm uştu r. Bunun üst&-
ne Gaziye hiLabcn b ir b e y it yazılm ıştır.
Haüc F ırk ası Tozkoparan ocağı T tp eb aşu ıd a t i r
tak y a p tırm ıştır.
M ektebi H arbiye m iikcm m ei s u re ttf donatıl­
m ış tur. Cephesine «H arbiye M ektebi, m ânevi v e mu­
kaddes v a rlığ ın tim sali o lan bGyCk Başkum andm uu
ebedi b ir h ü rm etle selâm lar» yağılm ıştır
B iiyukderç yolunda m üteaddit ta k U r vardır.
Dolm abahçe Sara>ı önUndekl ta k ı zafer çok nefis­
t ir . E le k trik le «Hofscldiolr.» yazılıdır.
H aliçte: H alicin iki sahili d e donanm ıştır. Mu­
sevi vc Rum cem aatları d a donanm aya iştirâ k e t­
m işlerdir.
Lim anda: S aray b u m u n d a Gazinin heykellerinin
bulunduğu m ahallin ark asın d a b&yük b ir tak ı zafer
yap ttrü m ıçtır.
T ophane n b tım ın d a da Sey riseiain İdaresi tara­
fın d an , sey risefain in firm asm ı m uhtevi m tia m m b ir
£akı zafer in$a ettirilm iştir.
TesaiU nakliyA: T ram vaylar otom obiller de
b ay rak lar, d e fn e d aliariy le «üslenm iştir. H alk sa­
bahleyin cad d eleri otomobil ve tram vay)! ve yaya
o larak gezm iş ve öğleye doftru sah illere g itm e li
başlam ışlardır.
Ü aklhlanla: tjfküdfirdû diin sabah erkenden
h a lk ve m ektep talebesi sah illeri hıncahınç doldur
m uş. o d v a r m ekteplerinin talebesi ellerin d e bay-
rak larla sahilde toplanm ıştır,
Ü sküdar h alk ı E rtu g ru İ yatı gftrüaUr gftrüo*
m ez <Yaşa> nidalariyle ve aü aşlariy le bUyttk G sd '
ye beyanı hoş im e d i feUniş ve m eheplilfer de eli*
findeki b a y ra k la r^ paşayı solâm lam cşlardır, Uera-
sime işlir&k eden v apurlar a yn i hatU tald p e d e n k
nttp://groups.google.cı
 ^•SnCLOPKDtSt
- 1209 —
g ^lerb efiae ta d a r ile rle rk e n h alk d ı m endilleriyle.
alkı^tf1* *eiim a devam «tınJ^lr.
tfsJcOdar Halk F ırkası e lek trik le İMivir etilimi?
ra merasimi Istik M ly e İçin İçtim a m ahalli olarak
ftm rfpatt meydanı İntihap cdUmişUr, M ahalli mez*
tte tid « r B a d i r e s i larafınıTsn Uç bin lir»
«artlyle fay et tnuazzun bir U kı zafer in » erillm ls
ve takın üzerine btlyflk U r »Var ol GhîJ» lev han
lilik ve âlim # hOyflk h ir şekttıîe \ f üzeri ten*
jlre a k elektrik am pullûrlyln mOıcYyen bir îstlk lil
» a d a li* ! frtkü tolik edilmiştir
t*>Jrttfar İsketesinden f ır k t binasının önün* ka-
for lajtltfat eden A hm ediye Caddesi il& rltıde allı
cak inşa edilerek b u n ların (İnerine «Ü sküdar halkı
bûyiik G â^ jio i selâm lar, yafasın bliyfik halânkân-
ıptt v ar o ltan yöcc R e i3 C um hurum uz» levh aları
n Gazi H azretlerinin büyük k ıta d a resim leri talik
fd üuiftîr.
Şemsfpaşedaki bü yük tak ın önüne Ü sküdarda
bdaaan Türk ve R um bilfım um m ek tep ler, esn af
cemiyetleri ve b in le rce h a lk topleıum ? v e E rta ğ ru t
vatı geçerken Gazi P a sa H a z re tle rim Y aşa sevgili
GaLr.iL v a r ol n ju h ie tere ın R risi C um h u ru n u z» ni-
dalsriyla aelâm lanıışlardır.
Ü&feüdsr itfaiye gnıpıı binası da k im ile n elek­
trikle tenvir edilmiş ve binanın deniz cephesine
'Safa geîrtin büyîik Gazi» levhası ta lik e d ilm iş tir
İtfaiy* jTupuada mevcud efradın h ir kısmı sah ild e
dizilerek Gaziyi selâmlamış ve b ir m ü freze d e Bey­
lerbeyi S ararm a giİEmflerdir. Ü skü dardâkl bifötnum
caddeler Gflk.su kasrın » k a d a r itfa iy e ta ra fın d a n a t
İanılırak halk toedsn m uhafaza o lu n m u ştu r, üakü*
4ar «Gürbüzler Y u rd u İd m a n C em iyeti» b in ası 4a
fevkalâde b ir surette d o n a tılan * v e b in an ın onilne
küçük Eakat m uhteşem b ir ta k y a p ılm ıştır.
Selimiye v e B ay d arp aşad a: H ayd arp a iskelesi
Üzerinde büyük v e m uh teşem b ir ta k yap ılm ış ve
İUerİoe «Var o l b ü y ü k h alâskâr» levhası ta lik
edil»)ifdr. S elim lyede B a y ta r M ektebi A lisi bina-
» da k im ilen e le k trik le te n v ir e d ilm iş v e b in a önU-
(e yapılın muazzam ta k ın ü z e rin e «B aylar U ek teb i
ÂJIsl, B etti C um hur b ü yük G aziyi h ü rm e tle selâm ­
lar ve a ra . tazim at eder» lev b a sı ta lik o tan m a şlu r.
t'tk û d ırd an B ey lerbey ine M a r sa h ild e v e cadde-
ter Üzerinde o ıo lıte lif c e m iy e tle r ta ra fın d a n b ir çok
taklar l a ^ e ttirile re k ü z e rle rin e Gaziye arzı tazim at
beyanı hoş âm ed î gunnm da b üyük le v h a la r ta lik
olıioiBUjtur.
Kuzguncuk ve Pagal im anında d a bU A m un Çcn*
Siftüy. Beylerbeyi ve K tızgııocıık m ek te p le ri tale-
^ ve b ir çok t n u l c e m iy e tle ri toplanm ış v e Ga*
W M lâm laım şiardır.
Fener alayı: R esi C u m h u r H a s e tle n ilin şe h ri
fcfriflerl, geee b eh re n icra, p ek p a rla k v e mu*
i°*m U r t d ı n y t a Ue tes’k t e d llm istir.
Fener alayına iştira k ed e n kayık, sandal, oıo-
fât ve emsali ın erakibi baglre, b ay rak lar, defn e dal*
lan İte süslenm iş, ı»w» ren g âren k kâgtL fen e rler
w a s fa lo ln te te n v ir o ld u k la rı h a ld e Ha*
toplanm ışlardır. L im an ku m andanlıftnun em ri
o m / g f ^ ö p ^ r ö t ^ y ^ r t r 8 g m " * h*
A TA TÜ R K
rek et ntm lgler v t kdprUden çıktıktan w n n liman
dalr*« 1. ^riM efo ln blnau , K abataş sahilini UMb*n
Oollnabahç* Saray* te lin e gitm işlerdir.
Bu sıradft Dolmabahçe Sarayı Ünlerinde llmnl*
diye kurvartrûm llz ile Bcrkiıotvet, PeyklşovkoL, T >
joz, Docra vo Sam sun lorpltolanm ız dem irlem iş
vo baştanbaşa elektrikleri» tenvir e d ilm ele rd i Ha<
mldlyede E lektrikle t Y ı j ı Ga*l> ib areti yazılmıştı.
Erluftrul yatı, Ham ldfye İle diğer ta b in i harblyemls
arasında dem irlem iş ve anbean cSaer yanar kırım*!
beyaz elek triklerle ten v ir edllm lptt. SBgOtltt yatı Dol
mabahçe öaünde ten v ir edilm iş b ir halde de­
m irlem işti.. GündUzki İstikbal tnerarintine kjllrik
eden şirk e ti H ayriye vn Scym efaln vapurları, *ick-
trik le rle donaülm ış oldu klan halde Dolmabahce Ön­
lerin d e balunuyorlardı. Bu vapurlar, H aliçten siden
fen e r alayı Hç (frtaküye k adar ilerledikten sonra
hap bird en dönm üşler ve Dolm abahçe Önünde ha»
val fişek ler a tılarak . caA& nd Ue d a n ı «diterek gece
y a n sın a k ad ar kalm ışlardır.
Denizde binlerce ağızdan «Yaşa Gatl», «Şa. şg.
$a> avazeleri yUkşeiiyordu. F e n e r alayına. isU a-
b o tla r tarafın d an e e r edilen lim an şirk etin in mavna
fU olan da Ig llrik etm işlerd ir. B u m avnalar, bayrak­
lar ve defne d allaıiy le süslenm iş m eşalelerle aydın-
Tam $Aat yirm i ik i d e to p la r atılm ağa. Mi­
tlin v a p u rla r hep b irden düdüklerini çalm ağa başla*
m im ardır.
B ir a ra lık ağızdan a&ıza Gazinin balkona çUrtıj)
h a b e ri dolaşm ış, bu h a b e r fe n e r alayına İştlrlk eden­
le rin s ttr a r ve neşelerin i son dereceye getirm iştir.
F e n e r alayı s&Atlerce saray önünde kalm ış, Dolma*
bahçe m eydanından ve m üteaddit vapurlarda ve
p ro je k tö rle riy le e tra fı n ü ra garkeden sefaini te rb i­
yeden ren g ü ıen k sayısız havai fişekleri atılm ıştır,
$e b ta y in e iştira k eden e l’a b ı nâriyeyt ham li babri*
y e n iu seyyar dubas!yle donanm ış filik aları da fener
alay ına başka b ir ueş*e v e hususiyet yerm işlerdir.
S e ia in v e m erakibi bahriye Se sandallar, çanak
m eh tabı da istim al etm işlerd ir.
S aat 22,30 d a RiyaaeU C um hur bandosu lAtft
h a v a la r terenoD m etm lşlerdir.
Bu s ıra d a d ışarıdan bakınca R eisi C um hur Haz*
re ü e rin ln . sarayın bü tü n m efruşatı kırm ızı olan sa­
lo nund a b u lu n duklarına hİlkmedUİyordız. B ir aralık
şeh rey tn in azam eti, so n h adde vam n ştır.
B ir v a p u rd a ele k trik le m ünevver «Ş irketi Hay*
riy e m üneii â â m G ıa m U h ürm ette se lâ m la n , b ir
diğ erin d e «İstan b u l v e m ülhakatı U n u m B akkallar
C em iyeti», b ir d iğ e r başkasında «Safa geldiniz Bü­
yük Gazi» i t e r d i lev h a la r otam ıyordu .
Hüval fişe k le r a tılıy o r, çanak m eh lab lan yakılı*
yor, kestane fişe n k lc ri p atlıy o r, p ro jek tö rler orta-
b £ t n u ra gsrkediyordu. H am idiyenln muzikası ça­
lıy o r. bazı v a purlardan cazband s e d . kim isinden İn*
eesaz ah eng i geliyordu. G ündüz m erasim ine iftirifc
eden Seyrteefain b ü yük v a p o rla n İle büyük tüccar
gem ileri d e. b ire r ik işe r Dolm abahçe Sarayı açık­
ların a gelip dem irlem iştir.
O halde, kİ Sarayın ö n ü kesif tşzklarîyle punl
p m l yanan yütteree v ap u r v e salr m erakibto dol'
m uştu.
 ATATÜRK — 1210 —
F en er alayı gcce geç vakte k a d a r devam etm iş,
m erakibl saglre S ara y b u m u sahilini takiben Halice
dB um öjtûr- M üteakiben ScvaMU mîllMBVİrc v a p u r­
u n da. fmUn iskelelere çıkarm ışlardır.
Ct t * dcD İıdra çehre M r M » n Gece denizden
ş e h it bakanlar, İstanbulu hakiki bir b*M el n u r hû'
ünde görm üşlerdir. Ş irk eti Hayriye, L im an in h isar
Ş irk e ti M üskirat İ n tiş a r ı binaları baştanbaşa e le k ­
trikte te a v tr e d ilm elerd i. T ica reti B ahriye M üdüri­
y eti binasının eJefctrikJe aydınlık cephesinin o rta sın ,
da bUyllk ve m Udevvar bir sapa g örünüyordu. (îtti6ta
vc Bayanrf yangın k u leleri, tep e d en tırn a ğ a k ad a r
aydınlıklı. E lektrik Ş irketinin m erkezi M etro Hanı,
ti kırm ızı beyaz re n k li e le k trik le riy le
CoJc nasip ve ziyadar b ir m anaara a rze diyordu.
SoyrUefaİnin T ophanedeki bînaal ve T ophane
m eydanındaki sey risefain kulesi çok güzel ten v ir
edilm işlerdir. E lek trik le ten v ir ed ilen S eyrU efain
a n trep o ların ın cephesinde b âyilk ve m ü n ev v e r b ir
çapa görünüyordu. Uzfskta A lm an se fa re th a n e sin in
d e to s v fr edildiği n a r d a n kaçm ıyordu. Lim anda
b ir Alm an vapurunun k ı m u u beyaz re n k li e le k trik
tenviratı yaptığı görülüyordu.
K olordu blna&t v e Sanayii N e fise M ektebi d e
ten v ir edilm işlerdi. K jzkulesinde yap ılan tak, çok
gö ıet ten v ir ediîraîşîf. D olm abahçe C am ii «S afa
geldinfo» ibareli m ahya k u rm u ştu . D o lm ababçe mey-
danında on bin lerc e h a lk to planm ış, k a r a d a n $eh-
rayine iş tirâ k ed iyorlardı. D olm abahçe S ara y ı m e t­
halinde çok m uhteşem b i r ta k ı z a fe r vardı, üzerin*
de ele k trik le «Safa geldiniz* eGmlesİ yazılı idL
Saraybum u ve S are y b u rn u n d ak i G aîüûln h ey ­
kelm iş yanında ınça edilen ta k t z a fe r d e u zaktan
çok hoş b ir m anzara arzedlyordu. A yasofya m in a re ­
lerin d e k i m ahya, T ü rk b a y rağ ın ı ta n z ir e tm e k te
i d i Reisi C ıtm bur H a s re tle rin in te ş rif le rin i te s 'id
için bu gece d e k arad a fe n e r alayı y ap ılac ak tır.
3 Temmuz 1827
Gazinin tatan b u lu teşrifi, İsEanbuî h a lju U «-
rVnde tasviri İm kânsız b i r b ey e e a a u y an d ırm ıştır.
Geçe muazzam b ir fe n e r alayı te r tip edilm iştir, on
binlerce İstan b u llu D olm ababçe S ara yındaki A lay
Köşkün tin (cem lı kE«kün) flnönde saa t sekizden
itibaren toplanm ağa banlamış, D«tfraabahçe Önü, te k
adım aU lam aı b ir b ale gelm iştir. K öşkün pencere-
8ine Selen Gazi, bu k esif h alk k ü tle s i tara fın d a n d a­
kikalarca yaşa, sesleriyle alkışlanm ıştır,
Büyük fe n er alayuıdart başka, şeh rin m uh telif
sem tlerinde de sem t ve m ahalle h u d u tla rı dahilinde
kalm ak Ditere fa n er al ay la n te r tip edilm iş, İs ta n ­
bul, muhtejcTî» b ir flehriayin yapm ıştır. G azetelerin
başmakaleleri., um um iyetle Gaziden bahsetm iş; Gaz*
hak km da m anm m ve m ensur birç o k b e a d le r n e ş re ­
dilm iştir.
Gazisi K ırkla re lin e dav e t etm ek (b e re Vali Ah*
raed D urm uş B eyin riyanetinde B elediye Rolsl, Def­
te rd a r v e H alk F ıritası fetaaından m ü re k k ep b ir he­
y et gelm iş ve Dolmab&hçe S arayında arzı tarim a t
eylem iştir; Reisi Cum hur, ilk fıra s tta K ırk k re lin e
geleceğini vâdetm lglerdlr.
tSTANBüı.
Gece H alk F ırkası m erkezinde, kırk kifUifc ^
ork e stran ın IştlrAkıyle sab a h a k ad a r devam tdi&
danalı b i r e i l e n c e te r tip edllm tjU r.
3 Ti’m m uı 1927
Ş o h ird e b ir gezintiye çıkm ışlar, otom obil He
Beglfttaç - F ındıklı • Karak&y Ü zerinden v e B abılu
C addesini ta k ib e n Ç onberlJta^a, fia y a n d - Çehzad*.
başı ve F atih yolu İle F ^lim ekapı Ş e b ld ll(in e ge)*
m işlc rd ir. Y o llarda h a îk ta r a lın d a n coşkun b ir b r
yecan tfo alk ış la n m ış la rd ır
Adı teablt ed jk m ly o n b i r A lm an, lsian b u l Vila­
y etin e b ir I&ylha v e re re k b&yie b i r re sm i kabulün
hiç b ir peb ird e hiç b ir kim seye y apılm adığım , Istan*
bu lu n em salsiz g ü n le r yaşadığını, bu «tinleri, en t u r ­
da t c îe m ıa tın a varıncaya, re sim leriy le b e ra b e r b ir
h â tıra k itab ın d a to p lan m ası g erek tiğ in i beyan e t ­
m iştir. K endisine, te k lifin in te tk ik edileceği (I) bil-
rürîim lglir.
Gazi, aksam yedide, Ş eh re m a n e tln in «İstanbul*
rrot&ril ile BcySerbcyi S arayına g itm iş le rd ir; Y an­
la r ın d a F ırk a m lifeltJpi İb rah im Tâlf Bey, K olordu
K um an d a n ı ŞUkril N aili Paça, V ali S üleym an Sami
B ey, Ş eh re m in i M ubidrfia B ey v e B aşk âtip leri Tav-
flk B ey b u lu n u y o rd u .
4 Temmııı 1ÎÎ27
R e is i C u m h u r D olrnababçe S arayında istirah at
e tm iş le rd ir. E c n e b i v e T ü rk , bUyiik b ir kalabalık,
saray * güderek arzı taz im a t e tm iş le r ve d e f te ri ı&ah-
su s u im zala m ışlard ır; b u n la rın arasın d a bilh assa şu
z e v a t b u lu n m a k la idi:
İtalyan, s e f a r e ti den iz a te sesl S inyor Mazoni ve
k a ra a te şeai L iy ab iio , F ra n s a s e fa re ti k ara ateşesi
M ösyö S aro. H e y k e îtra j S in y o r K anonika, E rm eni
P ro te s ta n c e m aati re isi, E rm e n i p a tr if i v e piskopos­
lar), H ah am b aşı B e c era n o E fe n d i, .îaponya aefiri
MBsyö O bata, A lm an y a s e firi H e r U adolni, Yujö*-
lav y a a te ş e m illta ri M ilo S ovlobovtç, A v uelruya mas-
lo h atg U ıan , İr e n m as la h a tg ü z a rı M i r a Saairi, E fg jn
H a r i c i y e ' N ftzıh A hm ed T a rü H a n , Y u n a n (sefiri
C am ados, cd lb S am i P aşazade Sezai B ey, eski V »
ş in g tn n sefiri RÜstem B ey, S üry an li k ad im patriği,
CfltniyetE A kvam İs ta n b u l m üm essili, M tair seflıl
A M iilâziın R aşid P aşa, A b d ü İh am id ln P arl* elçM
S alih M ü n ir P asa, In g iİiî - TO rk M uh telit Hakem
M ahkem esi fte îs l Mösyö H em eriiı, M iitekaft MOfÖ1
Ali Rıza F a ş a , sad raza m la rd a n S alih P aşa, Amiral
V a sıf P a ş a , M u h telit M Ubadrfe K om isyonu âzasından
Mösyö Virling, S araçoğlu Ş ü k rü B ey, İttib a t ve Te­
ra k k in in hariciy e N â h ırlaftn d an A hm ed Nflalmi
M u htelit m übadele Y u nan h ey e ti m urahhasa*!
Möayb D iyam andapulos, eski D a n im a rk a Sefiri M&s-
yö Vandel,
5 T em m uz 1927
R eisi C u m h u r s a ray d an çıkm am ışlardır, Geç va­
k i t hem şire le ri J lâ n u u e fe n d ly i ziy a rete ve or*<W*
T e rabyaya ^ U m ijle rdlr, T a rabyada pek cofkun bir
a u rette k arçü a n m ıg lajd ır; b u B oğaz köyQ gece
vak te k ad a r ru&Q h u ru f içinde çalkalanm iftir.
h t tp ://g r o u p s .g o o g le .c o
 K İİKLOPB i IJİ — « II
7 T«BIHU İ99T
jrm tH m ler Birliğinin ta rin u i heyetini DoUn»
hafccr S tranod» kabul e tm e le rd ir Ak*un ucrrl de
otd*o6*D* A J w fV Tr Deyuülundjs ^o lffiiH flır vc
taifem eoffcun ten h U ra tijt* kıt^ılaynifliurdtr.
8 Tenunıır 1927
Caçir Buyuna şiftiler, dfinOşie. TnJrıiIıyan ot*
liAdr Tambya halkının tazimatını knhoj ettiler $u
m -ıt Doimob#hçt> Sarayına giderek defleri matım­
sa tam etmişlerdir: KeçechUe tzıset Fuad Pn«,
3fl|de !lffrbu*4 Bekir Bey. Estuk Utntun MekûUbl
Askeri]* N iarı Ali Rna Bey, Madenci M<?tınwd
Arif Bey. mütekait! Miralay Nncl Bey, HUsrev Sami
Bey. İrteçeiİ Aıifr Halil Halld Bey, Şark Demir­
yolları Sertabibt İfasan Fehmi Bey. E*bak Harbiye
Neıaretl Möste?orJ Ferik Fuarf pata.
9 Temmuz 1927
Kolorduya. Vilayeti, Şchrem snctini ve Şehiri-
lig] ziyaret ettiler- nn ik yoltardn emsalste tcsahOrat-
ta buftmdu.
10 T cibjtuk 192?
Ökeden sonra Halk Fırkası İstanbul m erkezi
jle Tayyare Cem iyetini ziynret ctU ler.
11 Tem muz 1927
Mfliörî* h ir deni* tonczeühûru» çıkarak föteım -
şt kadar gitm işlerdir,
12 Tem muz 1921
Dolmabahfe Sarayında istira h a t etm işler. b îr
fere çıkmamışlardır.
13 Tem muz )§2?
Dolraabahçç Sarayında istira h a t etm işler, b ir
yere ( ik a n n j iu ı b r .
14 Tem muz 1927
ttarm araâ* hi t d eniz teoezzUhdne çıkm ışlar v t
Büytikada Y at kalttbfine u ğ ram a la rd ır.
U Tem m uz UHTf
C ad, B ursada bulunan Başvekil İsm et Paçaya
fltfUikl oEma]c üzere sabahleyin A nkara vapuru ile
Mudanyaya gltm ialer ve akgam taaUl Dolmabahçe
S*mytna ddunnüflerdir.
M T enm ıız 1921
Gündfa D tim abahçe Sarayında m eşgul olmuş-
W . akşam Beylerbeyi Sarayına jçet*nlçlerdir.
M Temmuz lfl»
Sarayda meşgul olm uşlar. istira h a t nlm lşlerdlr.
T ,IW * h ir aeyyiıal* ç ık a o lâ H i şa>I olm uştur.
18 T t n a m 1937
Goç valne k ad ar Dolmabahçe Sarayında m işgal
m /g r o u p /m e r a k e d iy o r u m
— ATATÜRK
olmuşlardır. Ak«am yedi buçukla, refakatlerinde
£Qkrü P.ı~. Şehremini Mubirldl* Bey. fUkrt Kaya
Bey. Cavid Rey, Kılıç Ali Rey, fteryaverierl Rm *
hJ H*y. stuhafnı krt«atı kumandam IumU Hakk»
Bey ve yaverleri Na|ld Rey İle Tanbyaya gitmiş
lerdir.
G a n ile r , Trakya «eyabatl program ınla benUt
t*>bll oültmcdıflnU fakat 7 - 9 r r>n «(ireceğini pas*
Huşlardır.
İft Tem an» İ9 Îİ
ti r Bdlrtıa heyeti Dolmafahçe Sarayına g/-*
rek ReUl Cumhura artı tazimatta bulunmuş heyete
Gazinin Trakyaya gldecc# t«bşir edilmiştir.
20 Temmaz 1827
Sabahleyin Dotmabahçe Banyoda m e tfu ] so­
mutlardır. Öğleden sonra otomobille Flerysy* git­
mişler w skfam üzeri mraya dfom&jlenür.
2 t Tem muz İM ?
Sabahleyin Dolmabahçe Sarayında meşgul ot
muşlardır. Malkye Vekili MunUfa AbdfUhalik Beyte
Bükreş Elçisi Hüseyin Ragıb Beyi kabul elmişler*
dir. ttflcden sonra CUlhane Parkında dolaşmışlar,
halk iâr»(w âtn coşkun («nMiralU •elimlaauniflar
dır.
t t Tefnm«z Ifö!
ÖgM en a n n Sttjâdltt yalı He Bo^d^nde bir
teoezztihe çıkmışlardır.
3 ) Tem m m 1821
öğleden evvel sarayda meşgul Almuşlantir. öt*
leden sonra otoraubUle Beoıontl civannda d o iıp ı^
lardır.
2S Temmtu 1921
öğleden evvel sarayda meşgul olmuşlardır, öy­
leden sonra SdftOtlO 0e Mamarada dolaşmışlar, Btt-
yttkıdft önlerine kadar gUmlşler. («kat edeya akma-
melerdir
M Temmv 102?
Dolmabahçe Sarayında meşgu) olmuşlardır. Ka­
hire SeCİri Huhiddln Paşa ile OablUye Vekili Cemil
6ey «arıya giderek ara tazimat etmiştir.
t i Temamız MSI
İManbul Darillfûnun profesörleri sanıya giderek
Iteİsl Cttmbur tarafından kabul edilmişlerdir. Gatl
probstrlfri fif bucuk aaat ysnında alıkoyarak be^
sld4 «yrt ayrı ilti/atu bulunmuşlardır.
Zl Tetnmıu 1987
Dnlmababçe Sarayında meşgul olmuşlardır
28 Temmm 1977
AkŞmna dnim AnadoluhiMnaı |tadtf Mr te*
üfoDfate bulunmu^ardır, ra*™* Kasnın şlkmıştar
 ATATÜRK — 1212 —
** bal İr tarafından coşkun tezahürat ile vUrnlaR-
mimardır. Galatasaray kuMJbtaüo dcnteriHk fube-
d n o ınrnsup <mi k ı i n r futa. Ekrem Rcgltf Beyin
İdaresinde, kasrm tatlno jfelervk CoıJyS srllmlamJS'
lardır. Gazi. eençlcj* iltifatta bulunmu^Intıfar-
$*rayda. «tu undmata gelenlerin Vıraalmlıldan
defteri mahdti* kaldırılmıştır.
30 T em oıaı IB27
Bütün gün « ra y d a tnefgui olm u jln rd tr Gece.
Ankara metörtl il? Modaya k ıd a r b ir (teniz tenez-
yspjflijîırdır.
ıö h i]
G a zin in T r a k y a y * s e r a h a t in d ç Ç o r lu v o T<?ki>
rfafltna da ııjT am aâi İçin ta ta n b iıîn g e le n b ir m u h ­
te lit h e y e t , sa ra y a g id e r e k b llvjıssta arat taz im a tın
b u lu n m u îtu r .
9 1 T o n u m u 1937
Dolmabahçe Sarayında me^cul olm uşlardır. At-
yonknndtisar Mebusu Rujeıt E$ref Bey saraya gide­
rek Reisi Cumhura sko laslm at etmlyiir.
t A g u to s 1*27
Burs&dsn E rtuğrul y att Ue UlanbUla, g^len B tî-
vakiJ İsm et Paşa Dolmabahçe. Sararında R cül Cum­
huru a y n re t etm işlerdir.
5 ,U u a ( o s İM T
Ga£, refakatinrindc Bsgvökil ism et Pa^a ve Mec­
lis Rebu Kâzım Paşa bulunduğu hakte E rtuğ rul yatı
fle Moda deniz yo n tların a gitm işlerdir- Y anşJar,
huzurları nm verdiği R«9'e r e şetaret içinde pek
parlak olmuş. 12,45 den akşam 8-E>a kadar Moda
U rihî b îr gfin idrAk etmiçUr.
Gece geç vakte kadar Belvîıde, bitik arasında
oturan Gazi, halka iltifatlarda bulunmuş. kcndüorîJii
yakından görmek İsteyen binlerce vatandaş Erluft-
ful yatını tezahürat Ue Belâmlıyarak ufturlantışhr.
7 Aftu$t#e 1027
Sarayda m etgtd olm uşlar vc Başvekil la n e t
P a ;a fle garÜJ}mft5\erdû*.
T) Afcastos m T
Aklama kadar Dolmabahçe Sarayında meşgul
olmuşlardır. KtiUhya Mfcbuau Cevdet, Aksaray Me­
busu Besim A u iay , Adatıa tteb u su Zam ir Beylerle
M ftderrh K&prCJûzftdc Fued Bay saraya giderek
Heisi Cumhura hilvaırta a r a tazim atta bulunmuş-
Lazdır.
Gcee Ankara molörU ile BoSazîçinde b ir tfr
nezzühte bulunmuşlardır.
İD Aftıuta* m ?
Dolmabahçe Sarayında meşgul olmuşlardır.
U Aftıutos IS21
D oL m abahça Sn T aym da m e ş g u l o lm u ş la r d ır . A l­
m a n y a ScILri H e r NadoLnl v e P o lo n y a S e f ir i Mfia-
y ö KüvaJesKI sa ra y a g id e r e k R d * | C u m h ura ta-
İSTANBUL
rim atta bulunmuşlardır. Geee, tvfıkallcKap Başınv
kfl l*m»t Paftayı a la ra k ûl«mpblt \]e Tftmbyafla bir
tenczzOhtc buluom ıiflardır.
1 2 -lû AAuırto»
Dolmabahçe Sarayında raefgul olmuşlardır.
ıe Agoıtof ı# w
SügHdlü yatı ile Marmurada bir teneaübe cık*
rmçlardır.
11 Aguılus 1927
B oİt«»b?> hçe S a r a y ın d a m « w u l o lm u ş la r d ır , B cr-
11ü £ 3 ç fa l K e m o lo d d ln S a m i P a ş a y ı k a b u l « im li­
le rd ir,
18-32 Afcusto« 1927
Aklam a kudur Dolmabahçe S a r a y ın d a mefgu)
obn unlardır.
23 Aftusto» 1921
Dsfcudard* büyük b ir yangın olmuş ve 400 cv
yanm ıştır. Bu hatlfttvn fevknlide mütcosalr olan
GnıL SeryaveTleri Itusuh Beyi üskfldnra göndere­
rek yangıo folükelzedi-'lcrme cn aerl vasıtalarla
yardım cdümesinl omrcLmijlcrdir. İlcisi Cumhurun
HİAka vc şefkati Üsküdar halkını son derece müte­
hassis etm iştir. Yangm ın itinamdan annra saraya
ri&nen Ruauhl Bey, CitfEye yangın hakkında mufassal
m alûm at v erm iştir. Şehrem ini Muhjrfdin Bey de
saraya giderek geç vakte kadar Reisi Cumhurun
yangm felA k etzed ^ritte oe suretle yardım edllcce*
jtl boklundaki direktiflerini tolâfckl otmiçtir.
24 Ağustos 1027
Üskydflr yangıui fdâkotscdelcriTie, İ d i İhtiyaç­
larını kar^ılsmaJc için 500ff lira vormigler ve bunun
ri&rhnl tev*i edilm esini enuvtm iflerdir.
25 A J fc sto s 1927
Sarayda m efgul o lm a la rd ır.
W Ağuates 1927
tstanbula eeîen vekilleri kabul etmişler ve ak­
şam (Istu. Bo!Uz İçinde hir donJa tcnozsUhllne çıknuf
lardır.
Z1 A lnstoa • 1 ISjriftl 1327
DoAmnluıfcs* S u ta y n a ri» m ess^l olmuşlardır. 1
E rtû t akşamı. A n la ra molQıü Ue Bogasinde bir de­
niz icnc&tflhUne çıkm alardır.
a - ? EytCıl 1087
DoSmabdlıçe Saray'ında meşgul olmııçlardır..
zinin lalanbulda bulunduğu bogüttler, Mebua seçi­
mine raaüsm ıç olup seçim 6 Eylülde neticelenmiştir.
Reisi Cumhur, ertesi glln çu beyannameyi nedret
m islerdir:
Azla valanriufflajını;
iutU\ap vı«\û‘el«ndl. Cumcturlyet Halk
h t t p : / / g r o u p s . g o o g le .
 A *S lJ0X >rE D !5İ
— 1213 —
rumii» uN im eltiyim aımtrdler menıMcHlg her
(jrtfıat m raUprfa*l*nmın mOfıriltır umaml
t>«vib re Inlibaba maz/ıar olda
iULz Mtatıdaflunnun muhürutınd^lıi « 4 1 mu
Cjyı yOltuk mesuliyet hitalyie ve lâyıfctyl* iHou
edlyvcum. VatoBdavIanra, latlhap reyleriyle, bı-rıftn
v* dvaid fırkamın £t(fn icruttm in mfltleflkın U f
\ i * ve «yid etliklerini &t gelecek devrrdeki afatt»!*
jjûtf (tlaarf W emniyet He t^K1 eylediklerini izhar
ettiler
jn ü h a b a tın b u ytlksefc m Auuıı d lk fe ti çe lh e lm e k '
ten MÜ kalm>y*eaktır.
£\-UıfUfuun jserbest reyleriyle me*nleVelin mu*
taddefatın» kalben emniyet beslediği ellere tevdi
«dan 'JUrkiytf, millî tnetkûrcsinde sebat vc naflll
mesaisinle sarsılmar *■aloteliyle muhterem ve kavi
bir mevcudiyet olduğunu bir (taba gtatfTmlg olu­
yor
itim adı fltf&unİzL ta r s in v e ilâ n e d e n oriz va*
L acdaslanraj i tiyi v e y e n i ım ıvafl& JtiyeU erc İÜnıa-
/Tttg^nn fc*vl b ir lıa ld e b u lu n d u ğ u m le z k â r « le r im .
B u b e y a n a ta n , aziz v a ta n d a ş la rım a h a k ik i r e
a m ira l m to a e lta rlık lftn m m ifn d e sl, BÜ>*21; M illet
y e n i d e v re sin Ih B rifcsiııd e b en im ire tf-
*ûd fırk am ın m ahm ul o ld u ğ u m u z d e rt» v a z ife h b -
ily ıtu u o to h a n d ır.
7 Eylül 102T
GAZİ MUSTAFA KEMAL
8 * i t EyliU 1927
Dolma&flhçe Sarayında üneşsul olmuşlardır. 1»-
tjnbulda misalU* bulunan Koı&aııyolı hukukşînakler
iaİÜcei İ2 Eylâlde, Tanbyodcm dönerken Dolm**
Uh£? S&rayunn örrîfnde, vapurdan «Yaşa!..* sesleri
İle Osayi sdâmlaîDisUr, Reisi Cumhur da penecre*
ye akarak KocnanyaLıtarn jelân» vermek «üretirle
iltifatta, tralıntmtısbırâır.
13 -1 5 KyJuJ 19Î7
DoUftrittbce Saraymdp ineggal olmuşlardır. İS
EyîAl günii öğleden sonra otom obile Florya?* gtt*
mi§l«r ve 8,5 da yolu trenine binerek (stanbuU
tânnıOgerdlr. Trende, halkın coşkun sevinç tezahü­
rat arasıtula seyahat elmisterdir.
16 Eyl&l M21
■Sabahleyin D olm abnhç* S a ray ın d a ro e jg u l ol-
mtıklar, ö ğleden sosun ra o tö rle B û fiatiçin d e b i r t e ­
n a sü h e çıJtmjfllaııJJr.
17 - 3» E ylü l 1077
Dolntfcbahçe S a ray ın d a ıtıC fgnl o lm u şlard a'- E?»
l&JOa yirm ine! gtinG H iyasctl C u m lu r o rk ttftraıu A n­
a l ı y a d fo m u jtB r
21 ■ 34 Eylül 1W7
ttalftnbahçe Sarayında metful olmU9 İa.r va 80
eyltddc, Mudanya tarikiyle Aafcuray* &*w*kct
fnjjlftrdir. Ittanbd gazeteleri kırtanJjuluo öç aydan*
beri atufcâfebctie sinesine bısUtdıi> btiyttk v# k*1ı-
•Mitn Gizi Mustafa Kemal Paşaya hayırtı yolculuk-
o m /g r o u p /m e r a k e d iy o r u m
a t a t Cb k
ta r 41t«ntlş v» R U ydkaeblr halkırun. R t U Cumbama
te k r a r («frM lertnl h a tr r tle bek)edlkl«H ııl b e lirtn d ^
U r.
C a ıi, A nkaraya »v detlnd en ıo o ra Fırfc» K o v
sroA lod» ta r ih i ıR ıiyO k N ui«k» la n a t ir ad bujnır-
n tu fla rd jr kİ. bu «îyaal bUyttk e s e r, tatanbujdafcl fka-
m cüttr) aırem n da fctlom o ulum u ı tı r
S H a ıfr ıa İ 0 İK
Gftri. İkinci d e fa ulanüc b ü sttü U tan b u ta 4^
m ille rd ir. Ilay d arp ay a c a rın d a p a rla k U r » « rrlle ia-
tlk b o l c d ilm ig le n lir. Y ap ü ao le u h d m lta o aon d e re ­
ce nr)Q tcbu»is o ld u k la n n ı Ş e h rem in i M tıhlddİB B rye
blid irm İ 9, İsta n b u l po lisind e g ö rd ti^ii ftsan İnlLtam*
d a n d o lay t da beyan ı m tm n u n ly tt eünlvtb’.
B H ftilra n 1029
Akgatn Üzeri m o tü rle B â^aziçJnıte b îr to n e a ü b le
bulunmüBİardır.
I Uoziraa 19»
A kvam B « r l SâftilO S y a lı ile S oftazicİnde Ur
te n e a d ih te b u lo n m u s la ıd ır. B ir D aiıfctafr b e y d i,
R eûd C um hura a n d b o i ı u t e d e re k k e n d ile r i^ Balı*
t e s i r e d i r e t e tın f fitf d ir.
9 Hidran 1928
Akfam Özeri anat Ada otomobille i*Mr dahilin*
de bir tenenühç çıkmışlardır. RetakaUerİsâeU »>
vat ile altı otomobilden mttrcJta» o ta kalite Dol-
mabahcc, Kabataş. Tophane, KarekSy. K09HI, Bml-
Ddafi, Sirkeci, Babrili yokuşu. Aksaray tilerinden
Fetihc gitmiş, oradan Bayedd tarikiyle SuHaaab'
mede Bidcrek Babı Hfiratyundan Topkapı Sarayına
tlSramV» IteiSİ Cumhur Topfcıpt Satayındn bina I»
îlrahot ettüclan aonra par^m öoU nden Sirkeci yolu
Ro Bcyoğluna geçmiı re Şişli üzerinden 'DoİTnabalh
çeye dtJnülırîflçtür.
u H aziran 1 9 ^
B o £azw fid« b ir teneasU hte b u lu p m o fb z d ır.
11 H aziran 1924
Ak^BB iteerl B eylerbey i S a rıo 'iiu le$rif alnif
1erdir.
14 H a z îru t 1928
Mot&rle M arm am da Adalar civonnda bir ie-
nehzübte bolıuımlışlardır.
■5 H a d n s J929
SöSUdlii yntr İle Bo£*z İçinda b ir ic n e n tih le
huiuniD U flardır.
U Hwsir»n 1928
İ 4 Banka&ııu z iy a re t e ta ıiv le rd ir.
17 HaaİVen 1929
A k^aoıa k a d a r ia rs y d a n e ^ o l o ü n u fla n iır. A k-
« a n «zeri A nkara m olttfll ile B o ja d ç fe d e b ir ta v »
 ATATtBK — 1214 — teTATTfcUL

r th te buluaım ıtlar ve t ı n ^ ı «aç vakit avdet etm i*
ferdir.
20 Ihdnn 1988
GfincfüE d a ir e le rin d e tfttftfu l o lm u fla r g ee e. M '
ra y d a t e s u ü edile*) «A vaJcU ntab» o p e re tin i te m a şa
e tm ifte rd fr.
I I H id r a n IMS
A nkara moidrO ile B e la ıiç lo d e b ir teneaühu*
bulanm uflardır.
t2 • 23 B u l r a ı ı 1938
Dobnababpe Sarayındaki da ire le rin d e tneggul ol­
dular. Ayın 23 öncü tfUnü akşam ı Sojfldlü y atı ilo
M r d e n li ten e ttü b ü n d e bulundular.
£ i l l a ı i r a n 1928
A kşam Uzeii A nkara mfft&rfi ile B ogasiçinde M r
fenettU be ç ık tıla r
zs H aziran U 28
A k |am üzeri A nkara m o tlrtl Ue B oğarfçinde b ir
teneszflhe ç tk tü a r.
26 H aziran 1*21
Ih lam u r K asrını te ş rif e ttile r.
27 Haziran 1938
Otomobille tstanbul tarafında dolastıtar.
28 H aziran 1031
A kşam G ıeri BDyiikadoya giderek aJc&aro yeme*
Sini Yal K ulüpte yediler.
1 T em m uz 1928
Geç vakte k a d a r saray d ak i d a ire le rin d e meş»
| a l oldular, Bffe yem eklerini BaçvekU İsm e t Paça.
F eth i, Tevfik Elü çtü v e S a fv et B e y lerle b e ra b e r ye*
m ele rd ir.
3 T tm m uz 1928
Otomobille Taksim ve Şİ>!i taraflarında bir te*
nezzGhte bolenımıgbedır.
0 Temmuz 1928
İstanbul ( a a t e le r i tB tty llk G « ln ln , U U n h j r f
larin in (atÎDialinde de re h b e r olduğunu» y azm ışlar
d ır. K âbil se fa re tin e tây in ed ilm iş «U n R iy aseti Cum ­
h u r BaakÜibE H ikm et Beye (H ikm et B a y u rj bugün
W ffltû jrû ü a n n j hediye ed erek altın ı LâtJfl h a rf­
leriyle y « jp lm%ala<ia«r. Bu totnftraf G a d rin MüH
M ücadele ee& uındo Koca tepede büyük ta n m ış günü
çekilm iş b ir re ılm le ıi olup fotoğrafçı V aynberg ta-
« fo n d an btytit& im U ftflr, itclai C um hur, bu fotoğ­
rafa, U ttin h arfleriyle İlk im a la rın d a n b irin i atm ış
ve unva n la r ını «Ghaıri» diye yazm ıştır.
10 Tem m uz 1988
A k f*m U zetlı S ü & lld lti y a tı Ue B o ğ a z ın d a b |r
tenenâh yapmışlar, Maarif Vekili Necati Beyt ak*
fam yemeğine alıkoymuşlardır,
13 Trauım 1921
O tom obille lalaıritbl ve B eyoğlu taraflarında da-
letm ifta rd a r
I? Tfnuauı ltt t
Rryriaefalp (dareai ım tıadaa Helal Cumhur Kto
yaptın)melet» bulanan molür bttmek Usaredir, «ne-
klnelert de Amerikadan gelmtftlr.
26 T e m a ı İMİ
Bojtazlçtnde bir deniz gezintisi yapmışlardır.
22 Temmu* 1928
O tom obille U u n b tıl tara fla rın d a doU fflU fhfdtf.
26 Tem m uz 1928
B ü tü n g ü n sarayd a m efgu) olm uşlardır. Gece
» a t o n bird e, SÖgUdlU y a tı He F enerbahçe BelvG-
d e v e rilen H İm ayeietfal balosunu te ş r if etm işlerdir;
m aiy e tle rin d e b ulu n an zev at » unlard ır: B üyük MflM
M eclisi R eisi K âtım Pa«a, D ahiliye V ekili ŞOkrti
K *ya B ey. K olordu K um andam Ş ü k rü K aili Fayı,
İsta n b u l UobUM ve K ırka M U fettijİ H akkı Şlnasl
Paça, v a li veldU ve Ş eh rem in i M uhlddln Bey, Riya*
M U C u m h u r K âtib i U m um isi T ev fik Bey. Bot*
M ebusu S a lih B ey. A n te p M ebusu KsUç AU Bey.
P û lli M üdürü U m um isi Ş e rit B ey. GaıSıtfn B eM fra
Kaimesi, h a lk ta ra fın d a n fevfcalM e c o jk u n teıahO rtt
Ue k a rş ıla n m ış baloya fev k alâd e b ir tıum alyet hah-
« e tm iş tir BetvU de b ir m ü d d et o tu rd u k ta n v e halka
İ ltifa t e ttik te n s o n ra m aiy e tle riy le b e ra b e r tekrar
S dftttdlii y a tın a b in e re k B üyükadad* Y a t K u lU ta fc
M aarif C em iyeti b alo su n u U jr if e tm işle rd ir. Orada
d a aynı hey ecan ve aU rur De İstik bal edU m l^erdlr.
Gazi b ah çede o turm ayı te rc ih e tm iş, çiçeklerle wö*
zeyyen b ir tna&ayı İşgal e tm işle rd ir. D ahiliye Vekili
ş tik rS K aya, m u h a rrir Y uou a N adl, Ş ehrem ini M*
h ld d ln , H am dullah S ubh i, A hm ed Refik» İ n a t Melih
ve N aci B e y le rle Ş likrö N aili P aşayı, Fahrünnlff
İzzet M elih ve H id a y e t N aci H uıuM İM M İlhrl masa*
la rın a d av et e tm işle rd ir; d a n a e d e n Ç iftlen tea t H
c te ılç le r. m asaların d ı, b u lu n an zevat U t hasblhatö*
b u lu n m u şlar v e b ilh a ssa m & verrib m ü d erris Ahmed
R e fik B eyle ta rih i b a h isle r ü zerin d e kom ifm uflV -
G azetecilere d e «gazete» bakkm dakj nok tal naian>d
m la ttn ifla ri um um i neşeye f f tir ik e d e re k masalanD*
da bu tu n u n H a n u n c fe n d ile rto b irk aç d tfft dans et*
m içlerdir. Y at K ulllblindcn Sabah* fcarçı aynlafl
Ga»i, k e n d ile rin e iyi b ir gece g e ç lrlÜ k la tia te p
Inyı A dalılara m em n uniyetlerini beyaft etm işler ve
SHğüftlü yalı tie Dolm&bahçe S arayına döpm ü#Ier
d lr.
Z A ftoııtat l&İS
B o g sn ç ittd i ınotörle b ir te n e o ilh e çıkm ışlardır.
3 A gastaa İtti
BogaziçLnde Sögüdîü y a tı Ue b ir tenezzüha ç ık
ımsianür h t tp ://g r o u p s .g o o g le .
 — 1 21 5 —
I A »m tm ıtH
4eU*®4|lâitür
* Ağm tm . » a
Ger* « t i om birde vHakeaİettade Mıarif Vek*
;■ * a a 4 Bey. ©aMUy» Vekili $4krt IU ji Dey. A*-
^ M M » U ı« AH *«r «M » N#b«tt İU«b |ty .
g*#fc Sahfc »ey. Bafo Mebusu Ptllfc Rjfb
rırtı EHıM V n a a iM S*fr#ı Bep re Setyaeer
(«d RaMlu 8 *> ekhıfu hıld» Sayy*d moltrtt He fi»
fV bana ptrfcu» l**rtf etmişler w kal*h*lıfc btr
halk büeti tarifinden eoekun imh&nUa karşılan*
B iliy d i lıh i» "IstlkUl Manaıı {almif, Halk
«Yap' * faaftrmtfCfr TBrfc Ocağı gearfertıılfl
tfjm&ıto mybek oytmtt. Cni urefmdan alkışlanmış
ar Bebcenln t it tarafında Kyyttfaeultafi cax heyeti,
<lı4 heykeli OnOiMfe d t Beyftflu halk tnaflta't, içer
* öt euband v» Ibmsm k n y ı terranftm H tfonh,
gbtek havil fişekler »tılmiflır Ged. Lâtin harfleri
dn kabtıJfi hakkmdıkl tarihi nutuklarım ired etmi*
j#r, nihayet btr veya ÜÜ »ene İçinde bütOn TDrk
teyeli fcrimaJyeijain yeni harfleri ftfreneeeİJfll «Of-
kaillerdir OfÇ vakte katlar $ar*ytarntrft<)ı kaLuı
Çtd. barutu rnnMrle BOyükadaya gitmişlerdir
SeyrU rfain td ıre ctitffl y a p tırd ığ ı tG a tU m otârfl
tafta denişe indirilmiştir.
Hışırdın Utanbula gelmiş bulutun meşhur bA>
«tıtd» Münire Mehdiye o gece Sarayburna galin*
randı Ur kooter veriyordu.
ti U u m \m
Akşama kadar dairelerinde meşe**) Oİrnaşlardır
Muallim İbrahim Necini Bey tarafından. DoUnabahce
Sıngınde. Belit Cumhurnn maiyetleri erfcânme ve
smrda bulanın Mebae Beylere fenl TOrtr Harfleri
nıttındı bir konferans verilmiştir.
15 Atnste* 19»
Otomobilte Bofaz Içhıde U r gednU yapmışlardır
17 AJnclae t W*
Maiyetlerinde bulana» mutad *evat Ue Moda
deniz yarışlarına gitmişlerdir. Camhurlyet gaaateeİ
ka ha»-»diıi yani Türk harfleriyle imp elaijtlr. Gece
Belvttde Malftlg'9xüar baioıuna teşrif etmişlerdir.
»1 A tuiM 1»»
B o lm io d e . SOgUdlfi y a tı il* rtnl aşnıiflin tT i
« Afcnat» 1t »
nal» Türk Hanımları Esirgeme Deme# m m an.
Takrim Bah«eelnde 34 Aftuetos cuma gecesi verile­
cek baleyi davet edilmiştir. H b ip 1--— davetiye»!
yeni Tirk harfleriyle yayılmıştı.
0 A ğ m rt*f «M İ
C n i. T ektniı|ıaı gitmiştir
U A |« im İt2»
Gece .T ekirdi g u d a iiı^ îîD iU şte rd ir.
'group/meraRedıyorum
A T A ftiU
M .U m u * im
Buta* «a»<elera Gufei*. dr*Mİc ve u m u Mr
«fM te d İH iıık Yanı İ M Ha/fleıSal tıdrik ve m
İtli lir BMMd fttdufcfennı j ı — >|İTİır y»
4td« seşedia yan ıu B m um m » * i > ^ ^ I t <ii
İT U m u * im i
Gftat birlik, Burujre gbHp ıtlu lıM lf.
n Agmtm ın a
fıutıün kuaurtyle, Dölnub^ç* Btraymda bM b
bir inplMüU »ımimıştır Tvri? ırfutnıa en ^
malarutuı davetli bulmdulv be taptan^ı, ^
Tttrt barflerlaln. Tirk dilıals beifta ik u rı& tn m
lâtmla et(l|l -tın kabul edilmifltr
l Eyifei IMft
Gni Bmıtrul yalı Ue v* lu n lk M e
bir »eyahatv cıkmiflardtr. Oecelelrr be kmufid re-
ol harflerle neşretmiıtlr.
I EyİAİ 1»S»
Şehirde otomobille dolaşmışlardır
t EylU 1»»
Gadilin Karadeaic yolu ile Ankanyı ddneofc
leıl biberi yayinlaamışür
II ErUl 1>2&
Gûlhene Parinada dolaşmışlar, Topkapı Sera-
yına giderde im i— daim ini p a l ı b ı f l r
1« EyW u a
İzmir vapurtyle Keredente iuMih m İ — bef*
ket etmişlerdir. 1itan boldua ayrılırken Şebrearial
Muhiddia Beye «G4ixel ttlanbulon mnhfateı halh>
na. aziı hemşehrilerime taadeüer lemensi ederim»
denişlerdir
I A iutee İKİ
Tren ile Haydarpeşıya gelmiıler » oredaa M *
mababce Sarayına m alilerdir
1 A l m o t 1929
Akşam Oaeri S980dia yalı ile bir denlt teoc»
2 &fctf yepeuşlardjr. Relıi Cnmbura tarimstta kul»*
nacak aevat İçbı Dohnabtf^e Sarapnda btr deflifi
mılıeuı aşdftuştır. İngiliz lefirl U r Jorj lOarkt İlet
yan «eriri Sinyor Oriıinl Baron*. Feleacvk M M
Baron Pinem İte Uiaobol Mebusa AbdUlhak KAmkl
Bey, lnUflbulda bulunan ıatr mebuslar» alkali rical
İle büyOk mülkiye memurtan ve roOtekait derlet rfr
cali defleri mahsusa iım ı etmifierdir.
• A iıutH ın a
ftfledea aefkra refakaUnde bu]<maa oratad avvtt
Ue şeJıtrde Mdfnebflle bir gselali yepoıışiardv*
İ t ı%|mlee i t »
Perie BOjUk ficisi AU Fethi Bey (FetU Okjrer)
Ikatnrt etti# yabda leM C lk n r f
 AtATÜHJC - 1216 -
Kfite Ur akşını dyabi) n n n lfrir. Rath Gaziyi
rıhtım da coşkun M r t-rlu ç k y ır tıu ite k » f|il» ın i|
w * kvatf b ir kalabalık a ın tlrm yıliMA tollnd fn
« tn lm n if lır . Y c n rttm im h i. H«W CVmbtir yi*
fınuı tuD ranuıu çıkm if. D O yukdortlltrfk b ir bav
KifaM* bulunarak rKÜw!« «Unlafl (üyİH liftfr;
« M m için «atenet « N )» ngn iK mahcub o l»
y o ran . Bern |i n ı « k d tm tk b e h o v lıa l ylHlmlI
j0ntıeJr M U t r Brnln» /Mirferlml. W « duygu*
torum aahvonanıc ve tıte t ıflyofMiHt bn kâfidir.
Ankaradan b o rv a gelmeden «ıw d IfiUlm İd bok-
k ın d a bastadır. d İ Ayağı tutm uyor, Ülftme nithM lih
dur demişler. (Ifılk. bıırada kahrolsun düşmanla»
m n n d b v bagnuuştır). işle knrşııusU jnin. »ıhbat*
leyim. elim ayağına tutuyor- K«edi (öderinizle gfr-
rflyonum z kİ sapasağlamım, kuvvetim yerindedlr,
itelere estidenberl olan muhabbetim yerindedir.
tElalJr bu n d a fteirt Curohuru taun unm aUuşlıy»*
ısk v«r «I diye bai^ m ışlard ır). Siz bu akşam bo*
d Im |tpwıwrf» m ltktin U r kütlesi» b ir U m u lM n lt
St*fi hltahfcJet-kea b<RUo m illete eMİm! işittirdiğim e
fcıaiicn- fjitjn iı tb jşjtılriıılz, stilo için üiU ııtinli 8(8*
rllfiU vskf vq hasreden adam m hhattedlr ve sizin IçJn
çalışacaktır. O sizin İçin yaşıyor. (H alk burada
G ulyJ dıkikAİorca ılkulnroı$U rî. Benim kuvvetim
s i» ol&n nuhabtaU sı ve aSrin bun» olan tnohab-
betlnlzdlr. fiu m illet, bu m emleket dünyanın M)
makbul bir mevcudlyeU olacaktır. Ben btınu ken­
di s9lfoıi;nlc görmeden ölraryîcegim. (Çok p p *
y u , var olun sesten). İstirahat ed in m . Beyanatı-
tu bitiren G ıü dıtkikatarc* Mire» alk ışlar a n m
da İçeriye e ln rişîe rd lr. Gece E rtu g ral y a tı ile
H arm anda sabaha kadar b ir znebtab âlem ine çık­
m ışlar ve ktaaüjul n tiy » m erkezine n eşriyatlarının
temdidi em rini verm iştendir. S aat b ird e SeyriaaCaln
Umum MQdQrü Sadullah Beyden Radyo K04üdye>
Üne « i telıiz gönderilm iştir:
«İstanbul Telsi* Telefon Ş irketine
G n i H azretleri, radyo heyetine u n tefekk ür
ediyorlar v e kendi intibah c d ccA leri U r İki p a l
ve farta okunacak olursa m em nun olacaklarını ll|>
ve buyuranı|lanl<r>,
11 aftnstos tarihli C um huriyet gazetesi Ş« w>
tu ittve etm iştir:
«Radyoı Ü A ttd ır m usiki heyeti Ue o rk estra te-
r r tM o k r iiR f c n m «diyor. Reisi C um hur H a s e t-
Verttfn n M d q 4 n saraya » v delitri m ılıt*ıneldlr>.
İS AİMtoc İM»
Gece. Tarsbyad». 'Tokatlıysa otelinde b ir k t(
aaet kalm ışlar ve s u t d e rtte Doimabahçe b r e y im
avdet etm işlerdir
1) A idata* to s t
Akşam saat on altıda refakatlerindeki m ulad
»v*U a birlikte Sakarya motörü De H a rm a n d a bir
oevelAndan sonra BUyttkad^da iaplsndld Palas ote­
lin i te srii buyurm uşlar ve goç vakte kadar Adada
kalm ışlardır.
Adaya giderken. CaddebosUnııu uftrannılar,
om daki gazinoda b ir tntlddot istirahat ederek balk
De hasbObtlde bulııam aslaıdır.
İs t a n b u l
14 Ateşle* Itt»
Ablanı aaal onyedid# ırfakatValndııkl mulad
Mavalla metftrle MUytfcadeyı (aşrU (dm k Ur »Od
det Yat Kuldpt* İaUrahaı etmişlerdir Sopca, Kılış
Ali Beyin küşkOo» gümişlerdir.
İS Aftoato* I I »
Sakarya metârii 0e ve ıvfekatlerinde buluaae
otuMd zevalle blilikle Boiaıiçlnde fmtamişlerdır.
1C A|uat«a 1128
RefjduUorindc BUyfUt Millet Keellai Jteial Kİ*
a m Pufa da bulunduğu halde Sakarya m otora ile
A dalara doğru b ir denir tenetzOM na çıkm ışlardır
Saat dokuzda »araya dönerek Fcrid İbrahim U »
finden ahnaft M r film i tem aşa etm işler, bege&mip
ler, bu m eşhur (oto4raf(iya ilUEMta traluıaank fil'
mİn TOrklyenln her tarafına RiKteaUmtsinl emnt>-
m lşlerdir. Film in mevzuu Gazinin çiftliklerindeki
hayatıdır.
Reisi Cum hur için Seyrüefaln fabrikasında sey­
y a r b ir deniz ham am ı yapılm ış ve Haliçten çıkarıla­
rak E rtug rui yatım n yanıoda, aarayıo karşımda ba|>
fannuşür. Hamamın içi kum la tfşe n m if v* altına
yUaenin akıntıya kapılm am alı için U r tel kafes fay
ftttlmugtur. 0 u deniz bam anu, U r ramorkSale İıUnl>
le a yere nakledilebilecektir.
18 A gınt*» 1929
Sakarya motfivtt He Boftaziçinde btr deniz tene»
zdbti İcra buyurmuşlardır.
19 Aduale* İMİ
Refakatlerinde buluma ntatad aevat ve DsU>
Hye Vddll ŞUkra Kaya ve Uaridye Vekili Tevfik
ROştU Bcyteile birlikte Ertuğrul yab Ue Yalovaya
Sİtmişlenür.
Gece saat 73 de Yalovedaft Dolmabahçe Sarayı­
na dönmüşlerdir. Maliye VoMll Saraçoğlu ve Uon-
dra sefiri FerM Beyler Saraya giderek Reisicumhura
anı tazimatta bulunmuşlardır- Akşam ülefi de. rsfa-
kaüerinde Dahiliye Vekili ŞOVrU Kaya. Maliye Ve­
kili Samo^lu ÇUkrO. Londra sefiri Ferid Beyler ve
diğer mutad aevat bulunduğu balde Brtu|nıl y»tı fle
Yalovaya gitmişlerdir.
aiA lutM İK I
Gece yarısından Eonra saat &çte Yalovıdan
Dolntabobço Sarayına dSnmOşlordlr; ve akşam d »
rl Yalovaya dOıunüşlerdir. Cumhuriyet gaistesl şu
notu İlâve etmiştir: Gazinin irşadlan üzerine, der»
hal, Yalova kaplıcalanntıı İmar ve İhyansa balla­
narak, aavt hamamlar tesf» edilecektir, teabedene.
sermaye. mlUl bankalarla bOkûmct tarafından w-
zedileoekUr. Mûtebasstslard»» M&nkkap bir borat
yakında Yalovaya rldertk (etktkatta bulanacaktır
22 Aiusleo 1MB
Gece ssat 21 de Ertufral yatı Ue Dolmabahçe
Sarayına dCamfiştecdlr.
h t t p : / / g r o u p s . g o o g le .<
 .vS’gUCUOPKDİSt — 1217 —
M Aguıtoa 192»
Akfam ûeert Bogorfçlndr bir ı«*nmUhe ç>k-
gj^Uf-dır,
M A furto* iKfl
(taUnabakge SaıajttKİakJ daireforiatlr meşgul
alrnmlartlır. Ba|V*fctt tam al t**|a sa n ıd a R«i«j
O m iıın mOIIfcf «te wift« n * r. A ıptdcü «onra cefa-
k ıilc fM * tm w t «U ugu ta td e Ertuftrul yit*
J )|e Yalovaya gtdnlflcfillr.
M Ağustos u n
Gtcc geç vakit Y alovadjn frtaefcuia dBnmlIş-
tijf Akşama k ad ar dalrolerind» m e& tıl cdm uslar
dır. Y ıİevaile kaldıktan rnUddet zarfında, bu su
k*$ebeumun İhyası ve İm an İçin bizzat om lrlor v e r
aıiyircdlr.
r ı a jm i « m s
Akfame kadar saraydaki dairelerinde meşgul
olmujlaflhr. Akfam yem eğini mtitıudclp. sofaları»*
dı bulunan d avetlilerine: «Arkada? M atadır, MJ-
btug bekeJım’» diye lîttfa t ederek refakatlerinde-
kİ mutaâ » v a t ve Şükril Kaya v e Saaraengu $ûkrü
Beylerle birlikte Tokatlayan otelin] teç rîf etm işler,
otelde bulunan DarfttfUOUR EftıİRİ D oktor Nes’M
Âmer Beyi de refak atlerin e a tım la rd ır.
Otelin g«zlao*uDd& k e n d ü etin e hlstmet edenler
I a n sın d ı bulunan m etrdotel ki. H arbi Umumide
f Soriyede Cemal Paşa m erhum un sofraoılıgını yap-
ra.14 ve bu vesile ile Gaziye hizm et etm iş b ir adam ­
dır, derhal tam m ış ve kendisine iltifa tta b a tıın n u f'
tur ve bu arada otelin yem ek aalom ına giderek.
— Seninle b urada k a rıla ş tım , a n la t bakalım ! de-
m l$lertir. Gutinln m etrdotele naklettirm ek tatedltf
valfa şudur: Y ddm m O rd ulan G rup Kum andan-
lifi m ütarekeyi mUteaklp lâğvedilince, Murt&fa K 0 >
ntai P a|a Istanbula d6 tım.Uşlür. P a y itah tta. ark a d a ş
lariyle beraber vatanm halâsı çarelerin i aramak*
Udin bir akşam , arkadaşlarını Tokatlıyanda yeme
i* davet etm iştir; ve o eJtşam k endilerine bu m etr­
dotel hizmet etm iştir. M etrdotel Tftkatlıyıuıdafcl
bu hâtırayı ş&yieee nakletm igttr: — Paşam efen­
dimie, İşte bu m asada oturuyordunuz, yanm ada btr
de im a ra b o rla , esm er U r m inaliriniz vardı. (Bo­
lu n t e r i n e Gaıi n&etrdotdin hafızasını tak d ir ede-
tek ayni B uutum kenarında aynı y ere o turm uşlar
4 a ). Bendenize: »Çocuk, Dafilsm? İ y i m isin? Ke
yapjyenun> buyurdum », bendeobt de: «Paga ha*
retlerl, Cemal Paça m em leketten gitti. bendeni* de
tak ıtr buraya garsonluğa diJndllölı» dedim . Buûun
taerine b ay urdun ta ki: «Merak etm e, onlar gitti*
l*r am na bugünkülerle bejmi de a ı u m an d a bura-
gideceklerdir».
R eU C um hur yem ek a e ta ıu n â a* {tlcmak iixe-
K İken ke&dUerine a r a taalm et edea ve Umumi
Harpte İhtiyat zabitliği 7«|W i} oldukları «ulaşılın
tU K oebi efendiye iltifatta belunm uşlardır. tiaal-
Bin Tokatlıyanda b alundu fu şsyi altınca otelin ka-
pun Snllne kalabalık Wr kalk kütlesi birikm iş bu*
:o m /g r o u p /m c r o k e d iy o r u m
A T A ltfttC
tünüyordu. n«-ivi cum hur olrldeu çıkinu, bir mM-
etet halk »rasında paye yUrDmll|)rr v« halk tara*
fımlûr» rofilrun bir sevgi letahürtl II* A*UnOınaı>
(a rtır. Cumhuriyet. gaıatatlnln pek yerinde olarak
kuiUnriıgı tfihlr ifn «ilteenahlıfea v» demokrat!»
4 m mOttrsna nllmunoal* G ııi «loıatriHUoriM bUM>
rvk Takrim BabçttüaJ te |r tf etm ldıv, bahçedeki
num aralann n n kumuRt leraaşa etip||U nU r- Bu­
rada tf« balk larafıedan (ilgiM e afallan arak «•>
Umlanmı» ve aaal birde Taksimde* Tarabyadakl
Tbkaılıyan oceültı# fHml0İerdlr
Mevkllnlo «Q m )lt^nt ve hıvasınm letafetim
blraat tccriiİK* etm ek Osere e «eceyi bo otelde getir-
tn lf M ir ve e ıiest gUnft, yemeklerini yemek
ta e ra moılirle D«lmababçe Serayıa* dOnmU^erdlr.
2* A luslee 1» »
E rtu lfu l /« ti re nfakAÜerindeki m utad «evet
ile Yalovaya gitm işlerdir.
29 • 39 Ağertee 1929
Gece aaal 21 dc E rtugrul yal* ile Yalovodan
D olnababceye d ö n m ele rd ir. Y at saat 23 de ftdyttk-
ada Bnflnde demlrlomifftir. Vaki davet Uz»rinc Yat
K ulüpte IfitAUahmer balosunu teşrif pfeabetlni
gösterm işlerdir, td u le d c ıı Yat Kuföbe, Adaldarm
M fk u e te ıa h O n ü arastnda araba i|« ğltm iflerdlr.
B ateda m üteaddit de fa la r dan s etm ifier ve gece­
y i Yat K nldpto g etirerek ub eh ley tn Sakarya m »
(crö ile saraya dom nflflerdlr.
30 Ağustos günü akşama kad ar saraydaki d a l
relerinde meşgul alm ışlardır. ŞflfcrB Na0l Pas».
Tû*mJ geçidi m üteakib seraya gidecek, ordu baüu-
nfl», Rciti Cumhura arzı tazimatta bulunmuştur.
î Eylül 1929
öflicdcn sotıra BrtagruJ yatı tltî mnrmarada bir
tüneallho cıkm işlw v« Ynlovnye Ecçmiîlcrdlr.
4 EyİLÜ 1929
Gece Yalovadan dönerek Böylllçada Yat KcUO*
büne u |ram jsln r, b ir mûddel istirahattan sonra Dol-
KiabaJw? Sarayına dönuıüşlârdlr. Bu 4 eylül gûnO,
sabahleyin sn rayda meşgul olmuşlar, aklam a doftnıt
molUrle Befeariçiude bir deei» gezmUsi yapmışlardır.
5 BylM 192»
9tttiln gfln saraydaki dairelerinde meggul oV
muçlordır.
« Eylfll 1929
Cee vakte kadar saraydaki dairelerinde met-
gul olmufî^r. llzcri Sakarya mcıtörü ile Bo-
jUıaiçIfldu bir deniz gc^iniial yapnııjlardır.
1 Eylül 1939
Refakatlerinde mulad zpt»i bulunduğu halde
otomobille İstanbul cihetinde dolaşmışlardır*
Saat tm U rde Aydsofya C am ili^ giderek kay-
yum Mehmod ECenttiya eaml TUrlüerto eline w -
tikten sonra no gibi tesisat ynpFİdi&tıu. sofalamit
 ATATCM — 1218 —
tnenner lrtpîerin ne u n u n yapıldığını torm uşlar...
Sonra esmi avtBaundifci m eşhur kabvsye U |n y i’
tak halk arasında oiurm a*Ur v* kahve içm işlerdir.
Kahvede yirmi dakika kartar Iflln b u l eden Gia I»
m ahaeri bir halk kütlesi tarafındın eoşkıu» te*ahU-
r a t Ue selLm tansrak Ayasofyadan jıynlinUJlarfjr
ö ü e yem eklerini B e l li m d i T o kıllıyiP oW ln dı
n a i l l e r ve Utl daat kadar i ıtir th ıt etm elerd ir.
S u t 18 ye d e fn i Sıraya döom Uftortif.
S . 10 Eylül 1029
Saraydaki dairelerinde meşgul olm uşlardır ve
b ir yere çıkmamışlardır
10 Eylülde. Büyük Napolyonun gonerıillerin' h ir edilm iştir,
de d M urat'ın ahfadından Fransız edlbesi prenses
MBfaı'yı sarayda kabul elrolfiertfir, Prenses Murat,
F ra n sa BOyttk Elçisi Kont dö Şombr&rıÜn akraba-
larm dandır. Prenses, Gaaiyl yakuıdan görmek Sfftl»
yakını lahor etmiş vc kabulleri için p*ri* Sefiri
Fethi Beyin tavM*utunu rica etml* ve Gani, bu
rica ve l»va«ulu lülfefl kabul etm işlerdir.
11 Eylül m s
Afc^am Ustü otomobille Şi|U Sıhhat Yurdıuut
gltmiilerdir. Bir» rah&lrz bulanan mtnavl keri­
m elerinin muayaesirtde hazır bulunmuşlardır.
İS EvJûl 1929
Refakatlerinde buluntu) mut*d wvat Ue v« Eriufr
rul yatı ile Yalovaya gitmişlerdir. Cazeleter, Ga­
zinin on gUn kadttf Yalovadı iattrohfcl buyuracak'
Lanı» yanntîterdir.
19 Ey 161 m »
Gece saat 24 d e Ya]ovadan avd et etm işlerdir.
V e UKfla gOn saraydaki d a ir d e r io d t m eşgul olmuş*
tırd ır.
M E ylül 1929
Bfitûn gttft saraydaki dairelerinde m e tfu l olm uş­
lardır.
t i EyM t 1929
Akvama kadar saraydaki dairelerin de m eşgul ot»
m aşlardır. Akşam Oaeri B eyoftondaki T urkuvaz lo ­
kantasını teşrif etm işlerdir. Lokanta 5nÜ ve ek ran
sokaklar k e sit b ir hak H tlee İ İle dolm uç v e Belsi
Cum hur eofkun m v £ teah O rlerty le aelAmtamtuslır.
0 *Ç vakte kadar burada istirah at buyurm uşlardır,
Yalevada U r glkn Geziye yol gösteren tıftrtm H V u t
lafa adındaki çocuk U r hafta kadar evvel Itten frn h
(•tiritm iş ve sıh h a tte pek dllgllk buluoao bu ço-
« k S tfal hastahaueshıd e te d n j altına alınm ıştır.
W t k ü tü k mahmiatol hestahanede rfyare t ederek
batırm ı a o m a k suretiyle b ir eseri ulviyet gfoter-
m lşlanlir. Bu siyar«t. haatahanede pek çok kimseyi
ajlalm ışlıj-, gıoeteler, Reisi Cumhurun şefkati Uza*
rinde l*yık olduğu ehemm iyetle durm uşlardır
Bu «lyaret m ünaaebeüyle hastuhanede şflylo b tr
vaka da eereysn eylem iştir; Reisi cum hur basta*
haneye geç vakit uğram ışlar ve kapıyı kapalı bul­
t5TA.VW.T4
m uşlardır. Gece bekçisi O w a adımla b ir adama
kapıyı açınası »ftylenmJş, bekçi: Em ir aidim* m -
n*m' dem iftlr. Bunun ü ıerine h in a ı Reisi Cum­
hur: — fo n Gariylm! aç 1 em rini verm işler, bekçi:
— Em ir aldım paşam. »çamsın, n&betçl tabibin»
haber vereyim! dem iştir. tta ıta h a n e kapısı n&betçt
tabibine haber verllHJktcıl w n n açılm ıt T* GW
bu varl/eglna» i « * bekçi*ini tak d ir etnıiftir,
ZZ - 2* Eylül 1129
S*fâyıi.ıVj dairelerind e n ıe^ u J olm ti|Jardtf. 24
Eytûlde U m eı Pa«a İte b irlik te Yalovaya KİUftcleri
m ukarrer iken, havanın m uhalefetinden >oSculok
25 EylÛl 1325
Gazinin vaktiyle Şişlide ikam et buyurduktu)
evin b ir inJc;JAp m ûıcai höJijie konulm ası için t a ­
beden hazırlıkları yapm ıçtff. M üzenin k a p u u u lev
bası ile C asinin bu evde İkam et elliğin] gfeten e
h â tıra pl&kı ««ılmi^Ur. Miize için bu Lanhe kadir
10,000 lira lık e ser sattn alınm iîU r,
26 . 28 Eylül î&£9
Bllttin gUs SKsraydaJd d airelerind e moKOİ ^
muşlardır,
29 E ylül 1929
CajJ. üğlfdeD lo n r t $^at d ö rtte, h u su d t m k r i
U t H aydarpaşâ O n u d a n A nkaraya mOtevecdyt*
h a re k e t b u y u n n u ^ a rd ır. H aydarpeşada kalababk
b îr k a lk k ü tlesi tara fın d a n fevkalâde te ta b d ftl Q>
selâm lanm ış. V ali v e Şehrem ini MuhJddln Be|9»
K olordu K om andanı ŞOkrl) K aili P afa, Aeisİ O v
h u ru v ilây et hududuna k a d a r tefy l etm lflard b .
R eisi O u n in ır. P e n d f e kadar, tre n yoto b »
yunn dSkU en b in le rce İstan b u llu tara lın d a n s tU *
lanm ıştır.
11 H aziran I N I
Gazi, tre n le Jstazıbula m uvasalat etmiçlenfiK
İstikbal n e r a ^ n i arz u etanem eiertM rağm en, l i n a
aının m âftak ı a la n b in le rce Irfaolm Bıi f a ır r,* jBM
p ek h a ra re tli tezah ü rat İle h T p ia n w |i« n iıf -
12 K a d ra n 19M
Geç vakte k a d a r D olntahahçe S ın y u d a k ı ıW*
rele rio d e m eşgul nimı»jiaf v e Bo£m-
ZİÇİOde U r deniz tmıafyflllfina [ ih n ı ^ ı ı ^ p ^
IS H a d ıa n 1 9 »
9İŞİİ B tfal H astahaneatnde u b t l tedavide bul»
nan m ânevi e v lM lan Sığırtm aç H ttalafayı jfraruC
e tm işlerdir. Tam am en jyU tpHif Imlunan BfnataA»
leyli m oktepletdea birin e yerjeştidleeektlr.
19 Ifeziran i m
M aiyyetlarf e rk to ly le ve B rtu iro l yatı il* Gee*
M armorada bir m ehtap gerintfcd yaparak sabaka
karşı Yalov«ye gitm işler ve gece saat 12 ) * dofi9
Dolmababco Saroyma avdet buyurmıışlardnr.
h ttp ://g r o u p s .g o o g le .c o
 jtystK L O PeD U t
— 1219 —
1C . İJİ H u iriD 10)0
Saraydaki dairelerlo de meşgul olm uşlar. ift ı u .
d n a | k h | Yalovay* «eprir etm işlerdir.
S* • » Hidran İM»
Y alokadıa tM ınbula gelm işlerdir. 25 haziran
je e ts l m anevi k a t R ukiyr H anım la Jandarm a MU*
Uzimi HUttıQ B lfİA evlenm eleri toltoascbetî Up
Dolmabehçe Sarayında Wr sdv are m ro ltfe rd lr. BeJ-
ıl Cumhur, dügOn d av etlilerin i m uaycde »U m un-
d ı h u z u rla rı» kabuJ buyurm uşlardır.
M * 29 H a d ra a IB30
Saraydaki dıS reletfnde meşgul drrıuşJprdır.
30 iîa ıim n 1R3Û
A n k ın m otörti İle Y alovaya gitm işlerdir,
30 H aziran 1930
E riu g ru l y a tı ile sabaha k a rşı tstan bıitu teşrif
«UAİjler ve akşam g eç v a k te k a d a r isU n h a t bu*
yum u şlardır. Gece 11 rfe otom obille BttyUkderods
tfecmoddio M alla B eyin evin de ikam et ed e n Pnri*
Sefiri Fetlıİ Beyi z iy aret e tm işlerd ir.
1 A ğustos 1930
Sabahleyin e rk en d en Y alovaya tilm iz le rd ir.
$ A ğustos 1939
Saat 17 de refa k a tle rin d e B aşvekil İsm et Paşa
ve bazı m ebuslar olduğu h a ld e E r tu jr u l yatı Ûe
Dolmabahçe Sarayın* dön m üşlerdir.
* E ylü l 1030
R efakatlerinde Bayvcklt tsenet P ı t a bulunduğu
halde otom obille B eyoğlu * H alicin k a rs ı kıyw ı - Ey-
yub ♦ E dirnekap ı - Şehzadebn# 7 0 lu İle S araybum u
parkına g elm işler v e p a rk ta 0 0 d ak ika k a d a r isti*
rahat buy urm uşlardır, ik i bGLytik d e v le t adam ını h is
um m adıkları b ir a n d a a n ila rın d a g fre n halk , « 9
kun b ir sevgi tezah ü rü gösterm iştir.
? • İ t R ylûl 1939
Saraydaki bü ro ların d a m eşgul olm uşlardır.
13 Kylûl 1 0 »
öğled en so n ra S e tte s t F ırk a A eİal F eth i Beyi
kabul etm işlerdir.
I I E y U l U9A
Gasinln bugünlerde A nknraya avdet buyura­
cakları şayi olm uştur. S erbest F ırk a U d e ıi Fetbi*
KfttlM Umumi N uri ve T ahsin B ey ler fcolmobahçe
Sarayında fletsl C um lııtnf a ljn re t etm işlerdir.
19 KyIM 10 »
Hususi tre n leri ite A nkaraya »»det etm işler­
dir. K endilerini teşyi e rte tılrr arasında bulunan
Siftırtma« M ustafanın elini sıkarak iltifa t et*
m /g r^ ^ rte m k ^ d iy tM b
ATATÜSK
1 fclneettcvYtl i m
Cari* Ege vapuru Ue fs u n ta lu teşrif etm işler
dlr. 90 Teşrinisanide vapurdan İstanbul* şu telgraf
<ekUml«ttr
«Cİteet havada yolumuu devam (4 fjm a t>e*
nix sakindir, yarın »bak İMenbuldayu».
S Uunuevvel 1Î1 0
Hnrfe Akademisini» Mülkiye IfektebinJ ve Ga­
latasaray Ussainl dyaret etmişler. tslebelerfn ara.
nnıla oturarak dmleri dinlemişlerdir Bilhataa
Galatasaray çocuksan ficini Cumhur* coşkun »•*
«J tuahürieri gttslemjIşlertJlr. Bu Jtiy«retteıt tonr*
Türkuvaı’ı leşrjf edep (îûzi caddeye ruıctr ntMult
halk arasında oturmuşlar ve çay h (nişlerdir. Ken­
disini gören balk, fevkalade tezahüratta bulunmuş-
lur.
3 K l n d s a tv n l 1930
Nezleden rahatsız bulunan dişlerini tedavi et­
tirmekte bolünün Reisi Cumhurun, tstaAbulda bir
müddet daha kalacakları Öğrenilmiştir
Öfikdon sonra ikide, refakatlerinde bulunan
mutad tevsii ile Hhamra sinemasına Bİtmtşlet ve
17.10 a kadar huMisi seansta Rbrterüen «Gazi Çlitr
liginde* filmini temaşa etmişlerdir, Bu filin. mü>
nadeleriyle Foks şirketi tarafından çekilmiştir.
Müteakiben, Gazinin Amerikalılara hitaben vaki
beyanatlarına alt sedi film gösterilmiştir: ki hu
filmde Amerikanın Ankara Bfiyflk Elcili iaitttoe
olarak TUrk inküfibtnt imb «diyor ve Gaşyi Ameri-
kalılara tanıtıyordu; Oari de tOrkca İki demokrat
milletin birbirlerine karsı muhabbetinden bah­
sediyordu.
4 KAnunoevve) 1930
öğ led en sonra b ir buçukta. Dolmabfthçt Sarayı
rıhtım ın a yanaşan D eni^nU aruun Kalamış VAfnıriyle
Y alovaya gitm işler v e gece saraya dOnm aşlenltr. Bu
seyahatlerinde, hem şireleri H akbnle Hanımefendi
refak atlerin d e b u lu n m u ş ur.
S . 11 I l n u m m l 1930
Saraydaki dairelerinde meşgul olmuflanto
12 Kânunuevvel 1930
Öğleye doğru otomobille Beya£tonds DJ$ Tsbibi
Sami Günberc Beyin muayenehanesine gitmişler ve
fiğle yemeğini dişlerini tedavi eden bu fcaslk tabibin
muayenehanesinde yemişlerdir. Refakatlerinde Kâ­
tibi Umumi ve Seryaverieriyto Sıhhiye M(Üleşen
Hüsameddln Bey ve Kılıç AU Bey bulunmakta İdL
Itânttşte Nlşafltoşmdaki Vali Konatıns utnyank bir
saat kadar İstirehtt buyurmuşlardır.
14 K la u a tm l 1930
Cerrahpaşa hastahanedni ziyaret etmişindir.
Keftuşları dolaşarak hestalerın hatırlarını aermuşiar-
dır. Haalabanu defterine şu notlan haydat»
«CflrdOkteriadeu memnun oldum- Traüdlk, intimm.

ATATfîRK
ritldi mesai UMİrc ıifUi'ltr*. Uıstuhttndİfli syf>
İırkca İhtiyar bir kadtnın otomobile yaklaşmak îa
(cdlftİBİ gtfra&«!cT ve çölün» durmftaıu »mredcn'k
Mlİalbe. Ls-oJııdcfei bu fcadınln konuşmuşlar. Ken­
dilerin* bir btida sunan bu kiınsoıU kadımı yardım
vadederek ve jstid ânını ılonüc fiyrılmıçlerdır Wü*
tdtklben H.v « hariahntıosiiı* uRmmiflsr. orndıü
hastalarla yatandan alâkadar ulrouçlrtljr,
15Kisunuevvc) I 03B
$ **t JO buçukla. rernJr*Ücrinrt«* bulunan mulad
zevat ile birlikte Darillfflumınu «iyHrel elmislcnîir
vt Darülfünun pnçliftl tarafından m s^ lsa bir sev­
gi v# hfrmet Irahnrlerfj’Ie tartıla um ışlnnlır. Dr*
rülfünun eminlisi odnsıatU UUr&httUbri esnosındn
vorilâf» izahatı dlnlemişlor ve m&lcakiben sınıflara
girorefe talebe anısında oturup dets dinlemişlerdir.
Dersten sonra leknır Eminlik o d a s ı n d a nturulmtif*
tn&denlsler Reisi Cumhuru takdim edilmiştir. Bir
a n gtmege hazırlanan Gaaf. miitebessfm Mr çnhr*
ile: «Bu sıcak mulütten ins^o kolay kolay aynlnım-
yw, biraz daha oturalım’» demişlerdir. Darülfünun
Emini Muammer Rnjid Bey:
İm A&İBUl AySİKL*jPEiıi5i
£5 K a n u n u e v v e l IM o
G a « h e l k ı n " . ılır>i rn? ih ü T İc* ıl ara=.p**ı T u * .
• □.İ m i totanlıui- flrinmüjlerdlsv 'n ıı^ ıdv r, « e * *
nıı-n irtlffti vııkusmn r: ıkı-j,
£8 J t â o ı ı n m 'v r i 'l I Î J »
Bu ( .m ÇnrşJkipjri - ci Kunduranla** Camiyaıif*
ı'iri',rt>k kııınlıırncı r ^ r - f m ı n *ır-rticrif)İ ıkt/kmbfcr.
d ir
£t Kânunuevvel 1 0 3 0 — 3 K in » m ıw a n l j j j |
B u r a y la k i d jıL re lerin d » - m e if lu l n U n u |la td ır . Mr
n e m o n d e iı g e l e c e k o l a n D a h iliy e V e k il» $ û k r t Kay*
O e y tfa n . l r ü c a v a k a t i h a k k u ı d a m u l o r 'a l
v e iz a h a l f t l d ı k l a n a o n r n A n k aray a E d e c e k le r i ha­
b e ri n e ş re d ilm iş tir.
3 K â n u n u s a n i ak m am ı E g e v n pıırivl< - M uda& yıj
m D te v e c c ib e n h a r e k e t r - u n l ş l c r d i r , G a z e te le r , e r a d a ı
BısM A yn f i ^ ^ r e k l e r m i . İ k i il e B u r u d a lâ ld fte a
a o n r a A o k a r a v s d ö n e c e k l e r i n i y n z iru ştıy .
21 Tem mı» I9S 1

— Onun içindir kİ biz burada ölmek istiyorum!

S a a l 1 0 ,5 tü b a s u â t r e n l e r i y l e A n k a r jd a n U
dejrfnre, GwİJ (a n b u la ^ c lr n iş k r , m ırta d m e ra s im v e ttlan frıd u *
— Ltayır! demelerdir, burada ölmek değil, ya*
l ı ı n n c o n k u n s e v g i t e z a h ü r l e r i y l e k o r$ ıla n m i|İB id u ’.
şamak İsteyirtî?., şimdiki mûikfirode, asker hUe Öl-
S öSU dIÜ y n tı U c D o lm a b n h ç c y n f ie ç e n R e is i C un k u r,
mJyerak harbi kazanmak için pahşır.
a k g ttm a kadar l^ tir a b a t « tm i$ lc r ve & pm flıtH
Reisi cum hur bir kahve içtikler. sonra Darülfü­
m o l ö r l e B o g a jd ç in d e U r d e n i z tc n c T z lih U n d e bühn>
nunun hâtıra rtoftarİDc pı Satırları kaydetmisUr:
m u ş la fd ır.
«1G-1&1KM
İstanbul d a r ü l f ü n u n u n d a yüksük profesörler ve tZ T e m m u z 1931

kjjTTreüi gençler/e yakt&dao tanıştığımdan çok mem. E rtu ğ ru î yatı ile saat 16 da Yalovaya fİta^
nun oldum, il la timsali olan bu ;Qksek müessese* lerdlr.
mirîn hüyük hizmetleriyle iftihar edeceğinize şQp>
be yoktur. 26 Temmuz — 84 Uylûl
G&zl M. Kemal».
Müteaddit defolar Yalovaya gidip gelmifflırıijr.
DorUlFOmmdan ayrılırken fotebe (ararından coş­
25 E y lü l 1031
kun hir surette ftlkınİMUttt} ve ellerini Hpmok İste­
yen Renklere mUsaode etmelerdir. DönUşle Ad&pıc Ertıi.iml j-aij ile Derinceye gitmişler vc oradan
ta n Bez Fabrikası İstanbul şubesiyle Abdullah Wu- hususi trenlerine binerek Ankaraya döamlW<nSt
lial Boyin Sebat Krepdflşin Fabrikasını ziyaret «t* Başvekil İsmet Paşa, Hariciye Velüli Tevfik BM*
millerdir. İşçilerle konuşmuş fabrikanın satış ye* B«y Ve D&hijiya Vekîîi SöJtrü Kaya Bey de fefaW*
Tİ&de hff müddet isürnhnt elzaiçlerdir.
Icrlntle Ankaraya gitm elerdir.
16 Kânunuevvel 19S0
1 ? E â n n n ıi£ a iH 1 9 3 5
Fabrikaları gezmişlerdir.
S M t 1 0 .3 0 d q h u s u s î t r e n l e r i y l e A n k a r a d ı n
11 Kftnumttvfel i m d a rp a ^ ıy a g e ld ile r. Coşkun t e z a h ü r a t ile kflîŞll*Bfr
tar.
Öğbriuı senra DurUlicoıcyl »lynret plmls, bu.
radakl dUskUnlerle fcumi'jrmjş, dönllştc Kf ^ıtianc 1 3 - 1 7 K â n u n u s a n i J*3&
kuyunu ujreyıp küyltUırle bır hasbıhaldi! bulunmnt.
tu r Sûraytlukl. bürnlünnıln meçsul olmujlU1^ '
Kftnurıuaflnl ^Unii şehir idinde atomoblllu bir
İR KâatfaıievFel 16Jf) elit© çjkmışlurdır. Ertosl gün de öfllcden SûûT* A**“
köyilne gitm işlerdir.
Şehir İ M M » giderek mlluojıemtı ainîemlsİM-
dlr. 18 • İfl Knııunıiflani 1952
19 Ktaum evrel 11)30 Saraydaki bürolarında meşgul ol®n#^>nÜfc
A y w * n elva/m da otomöblLIe bir uncöühte b»
Akşam Hacri, T r a k y a hareket etmişlerdir. tunmu$îardır.

h ttp ://g r o u p s .g o o g le .c p
 Klijıshune,, D o lm a b a h ç t' S a r a y ın d a A ıa tiir k ü n k a ta f a lk ı Nur*ök Madunvı
(Rpüim: f'n ia jru fffa n S»tılfaı Itoecah H i İh )

m/group/merakediyorum
e .c o m /g r o u p /m e r a k e d iy o r u m
 ATATtÜlK
99 ■ 22 EİDoaıiMAİ 1632
Saraj-djjlri bfirolartıul» m eşgul elm uılartU r. 23
KAnıuıuiaîii şflnO akşam 0.30 araıuınria o p e ra sf<
nemasına flldervk tÇanakkale» filmini tem aa» etm i*
Isnitr,
25 • 24 Kâm um san! 1932
Satnydakl b îljaU nnd a m eşgul o lm u şlard ır
2S 1932
Gcce D arillbedayie ıdtm ijlenH r. K endilerini ti­
yatroda karşıta?*?) B elediye Reixl ve Vali M uM ddîn
Beyle Jluşen E şref Beyi localarına alm ışlar ve «Ya­
lova T ürkülü» operetini (ermişti e tm işle rd ir Bu
operet ancak b ir aylık h ir prova Ue sahneye konm uş
otmjism a rağm en m uvaffak o tan sa n a tk â rla r Gazi*
flin tak d iratın a nail olm uşlardır.
26 • 31 Kfiııutıusam 1932
Saraydaki b ü rolarında m eşgul o lm uşlard ır, ak ­
şam lan oıem oM lle B eşiktaş. OrfakBy. B ebek, Şişil.
F a tih ve Beyoğlu taraO am ırfâ do laşm ışlardır.
1 • 3 Şubat 1932
* • Saraydaki b ü ro larınd a m eşgul o lm u ş la rd ır, ak­
şam ilıerl otom obille Beyoğlu, Şişil, M aslak, Boyacı-
köy tarafların d a b ir teoezztihc çıkm ışlardır.
4 Ş ubat i m
Öğleye k a d a r saray daki b a ro la rın d a m eşgul olm uş­
lard ır. Ö ğleden so nra S akarya m o tö rü İle B oğançin-
de dolaşm ışlar v e B Ü yfikdereye k a d a r y ık m ışla rd ır.
Gece, M aksin snlotılarm daki d a rü la c e z e b a lo su n a
te ş rif etm işle rd ir. H u z u rla rın d a m illi o y u n la r ey*
nanm ıştır. G eç v a k te k a d a r M aksim de k a la n Gazi*
nin refa k a tle rin d e B aşvekil İsm e t F a şa da b u lu n u ­
yorlardı.
5 . |İ Ş u b a t 1932
Saraydaki bü ro ların d a m eşgul o lm u şlard ır. H iç
b ir yere çıkm am aklardır.
11 Ş u b at IW 3
G ere D arttlbedayie g id ere k ilk d e fa tem sil ed i­
le n «Akm » piyesini tem aşa e tm işle rd ir. S a n a tk â r­
la rı tak d ir buy urm uşlar, tem silin sonunda, piyeste
İstem i rolUnft oynayan E rta firu l M uhsin B eyi yan*
U n n a çağ ırtarak : — Çok m u vaffak oldunuz. te b rik
ederim i diye iltifa tla bulu n m u şlard ır. E serin m lielll'
11 F a ru k N aü z Beyi d e h u zu rların a k ab ul e d e re k
tak d ir ve ta ltif etm işlerdir.
12 • İS Ş u b a t 1932
saraydaki bürolarında m eşgul olm uşlardır.
16 Ş u bat 1932
Otomobille Maslak civarında tenetzQbe akmış­
lardır.
— 1222 — İST A N 8U I
17 Şufeıi le s »
Saraydaki dairelerin d e m eşgul nlm uılatciır.
1» Şulıal IM Î
R efakatlerinde D ajvohıl îsm cl Pa$a bultm dgfl
lınklu fttom&billfc M&fclak eiv an n d a tenettU he çıkiM .
lard ır.
19 • 21 S u b al m ı
Saraydaki bflrolîınnd& m eşgul olm uşlardır.
22 î>uhal 1B32
Ö yleden s o n ra 10,30 d a otom obille F a tih ve To|>
kapı C ivarında dolaşm ışlar. Şişli -GOmUşauyu yolu Ue
sarayn dfinm lkgierdir.
23 Ş u b a t 1932
G ece, m aiy e tle ri e rk in iy le b e ra b e r Elbam ıa dr
nem asını te ş rif e d e re k «K ongre E glcnlytn? M lıri^
tem asa e tm işle rd ir. S in em adak i b e lk G aziyi locada
g ö rtn e e coşkun l e u b ü r a t İle k e n d ile rin i seUmla-
m ışl& rdır.
34 Ş u b at — I M art 1» 2
S a ray d a k i b ü ro la rın d a m eşgul olm uşlardır. Mar­
tın b irin c i günü akşam ) otom obille B akırktiyline ka­
d a r b ir te n c s lih te b u lu n m u şla rd ır.
3 M»rt I m
İk i g ü n e k a d a r A n k a ra y a d ö n e c e k le ri haberi
n e ş re d ilm iş tir. H u su si v a g o o îa n A a k a ra d ao Haydar­
p a şa g a rın a g e tirilm iş tir.
4 M a rt 1932
A kşam s a a t y e d id e . bustı«l tre n le rin in ark a n sa
b a ğ la n a n R iy a seti C u m h u r v a g o n iy le A nkaraya nü-
tftveccihcn h a re k e t e tm iştir. V a li M uhiddln Bey ken*
d ile rin i v ilâ y e t h u d u d u n a k a d a r te ş y i e tm İ|tlr.
İS Tem m U s 1932
A n k a ra d a n İsta n b u la m U tev eed h eo h a re k e t eden
Gazi, D e rin e e d e n Y alovaya g eçm işlerd ir.
İS T em m nz 1932
G azi ü ç gU o d en b eri ista o b u ld e b u la n a n m isafir
İta ly an filo su n u n k u m an d a n ın ı, Y alova da kabul bu­
y u rm u şlard ır.
31 T em m uz 19SS
A kgam Üzeri E rtu g ro l y a lı Ue Y alovadan İs*aa*
bu la g e lm işle r. c w e ia B ey lerb ey i S aray ına inerek
b ir m ü d d et is tira h a t b u y u rm u şlar, fionra yine
D olm ababçe S aray ın a g îlm isla rd if.
Z A ğ usto s 1932
A kşam ü z e ri, re fa k a tle rin d e M eclis R e i» K in »
P aşa ve F e th i B ey bolım d u fıa h a ld e B oiafİçinde bir
lenetxQ bte b u lu n m u $ ia rd ır Saat $ J 0 da Sakar}*
«o«hi. u , Ö Ü p § .§<$ o g T e * c o
 a n s ik l o p e d is i
— 1224 —
ı i{ j ij ın k m ü d d et b U i a b ıt b u y u rm u şlard ır, O
jgfiferde dOnya gttftfrlHk lo ra liç e si a e tf k n JCrtim an
HıUs Hanım b ık k ın d ı C u m h u riy e t ga*e<**i ı*U M
n tusım ıbarflfi Y unus NstU Bey»; T ü rk m ttle tl b u
ç « u w îU p h e sh sam im iy etle te b rik «d ert de*
4 Agu»to« 1038
S n u g ru l y a lı İte ak şam U w ri Y alovaya g itm iş
lirdir, ^ d a ^cılU&nndn b u la n a n Y bvu* Ue
diter *ı*rb g e m ileri E rtufcrul y a tım to p la » İ fa d a -
maşlardır.
10 .tjn s to » I M Î
G sftle le n fe n k e n d i b a k k ın d a k l b e y a n a tu » oku-
ym Kerimim FTalİ» ila n ım , A v n ıp a d a n , Y alovad*
bahınan Gazİyp şti te lg ra ln a m e y l g ö n d e rm iştir:
«G a£ H a z re tle rin e ;
«ön b * î g ü n d ü r m em leV otlm âen h iç b ir h a b e r
aJsoum ışlım . BııgBn P a ris se fa re tim iz d e Lâyık olm a
dıitai k ıy m e tta r iltif a tın ın g a z e te le rd e g ö rd ü n .
M eserretimden sftlad ım . B u m u v affa k iy e tim , sizin
ıriemleket k ad ın lısın a te lk in ettiftlaJ* f ik ir esleridir.
Cenftbt B aklan sizi ü z e rim iz d e n o k sik e tm e m e si tc-
m ennlyatını >-Sde1 inekteyim . tfa U ra n u tım u ı kabulü*
qQ r k a ed erim e fe n d im .
K e rim a n H alis».
1 E y lü l 1932
Dolm abahçe Sn ra y ın d a k i b ü ro la rın d a m eşgul
olmuşlar, akşam ü s tü B oŞ aziçindc b ir teneZSUb ya­
parak Tornbyada b ir m ü d d e t İ s tira h a t e tm işle rd ir.
s E y lü l ı s »
Reisi C um hur. d iln v a g ü z e llik k ıra l İçesi K e rim a n
BtlU H anım ın te $ e k k ilr to lg ra lm a şu ce v a b ı yolla*
mcflardır.
«Kerim an H a lis H a n ım e fe n d i,
F ın d ık h A p a rtm a n ı - K a b a la ş
«T btgrafnam eıılti a ld ım . M a zh a riy etin i; m&na*
sebeliyte m em lek e tin in v e T ü r k k a d ın lığ ı bakicinde­
ki a n t d ı İn tİb alan o m d an v e şahsım a d a ir k a lb i ı J »
ferlnfedeo m ü teh assis «ılritım. M ütehaU l o ld u ğ u m a
tnaddl v e m ânevi k ıy m e t ve fa z ile t id ild e m es’ııd
elm am a d ü e tim kızım .
G a d M ustafa K em al».
6 E y lü l 1132
Aksam tifttd B ey çulum la otom o b ille b i r gezinti­
ye çıkra rçlar ve bu a ra d a B nyoglunda fpota'ç m ata -
» s in i te s rii etm işle rd ir. H am ulftt h akk ınd a beyanı
Lakdirut e tm işle r v e isU lu aU t h a k k ın d a m alûm at
alm ışlardır.
fi E y lü l 1 9 »
Akşam Uzerl, S ak ary a motHril Oe B ogadçİnde
kir tenezzühte b u lu nm uşlardır.
7 EylOI 1933
m / 9 r o ^ ^ M f y W Ö S r r “ " n°*
ATATÜRK
ya PUAJına glüntcSer « M r orfiddel h t i r ı h ı t ettik te n
so n ra S d l n e tre n in e binerek 8 İrfceelye dûmnOgler*
d ir. O eee, otom obüle Bey«$lu vc Şişlide b ir lenea-
«tthten «onra P a rk O tele u f ttıy ın k b tr sıtld d et l*U-
ra h a t olm lşterd lr.
H KflM i m
M arm arada b ir d en iz IcttezzUfcÛ yaptıktan ıonr*
geç v ak it D olrrtfbobçe Sarayım ) âftnm UşlenU r
İS Eylül 1*01
Gece B cy oglund ı O lorys sin e m a m ı (S aray &!•
nem ası) te ş r if e d e re k . Spn'do dU oyı güzellik kralı*
çe&k ib U tıa b ıu s film i İle «D em ir Kapı» ism inde fran-
s ıte a b ir film tem aşa e tm işlerd ir.
2D t y tt il 193ft
SabaM oyta S akarya m otörü Ue Vır m üddet M»r-
m areda dolaşm ışlar v e b fle d e n sonra saraydan çık-
n u y a ra k b ü ro la rın d a çalışm ışlard ır.
n E y lü l 1932
ö ğ led e n sem rs, m i K uru ltay ı TOlil6$ebhta he-
yetflüfl P o lm ab ahçe S arayındaki toplantısına riy a­
s e t e tm işlerd ir.
R eiri C um hur, v e fa t eden büyük m u h arrir Ab-
m od R w lm B eyin ailesi ne şu telg rafı gö& dem î*
Isrd lr:
«M erhum İsta n b u l M ebusu A tuned B asim Be­
y in k ız la n flaslm e, S ad i?» B a m m lm ve oguDarı
Ş eyda r e Ö&mao B eylere;
«D eğerli babaszzın VlOmO bOyttk kayıptır. Çek
a c ı duydum .
fta isi C um hur: Gazi M ııttala Kem al.»
23 EyUkl İB32
S a a t tl^ O d a T o katlıya» « telin i te ş rif ederek
{iğle y e m e k le rin i o rad a yem işlerdir.
26 E yio ı m z
T oplanan DU K u n ıltay ın a şe re f verm işler n
m ü zak ereleri aonuna k a d a r tak ib etm işlerdir. (Bu
g ib ile r, D olm ababçe S arayında DU K urultayı top­
la n tıla rın a ra s tla r).
< T eşrin ievvel İ N İ
A kşam Uaeri otom obille B dyflkdereye do^ n t
U r g e d n ti yapm ışlardır.
9 T e f itn k ıv r i 1132
Y alovaya g id ip gelm işlerdir. G azeteler, tahm in
kaydı İle A nkaraya avd et edeceklerini yazm ışlardır.
» T e ırln ie n e l 1932
Aksam a k a d a r d a irelerin d e çalışm ışlardır. Ak­
şam Azeri, tteU acık otom obille Tarabyaya kadar
b ir gezinti yapnuglar ve dCnOfte P ark otele utn-
y a ra k b ir m üddet o tu n su şla rd ır.
10 T eşrinievvel 1932
Ö ğeden «oıura, m otörU Ü skU dm gevmişler, oradan
 ATATÜRK — 1224 —
otoaioM le Şlfeye Kimdiler w S IM M SOtfUfla juU
İte dOnmUflerAr CA M trtb w Slledr halk tan*
f n d ın coşkun t a ı U n i f |f k v ^ Iu a tıifltıriır. Ot*
k U m lu t Şileye eM edertten A tandıktım (ik ıf^ t
Tf d tJm r a y a n » menbaina kadbr |i l a i |l e r , tı»
|( i« ] t t j u ı nvnbuınıta g9rdll|fi mflhmH d u n u d ifi
n O tn ııir elom»Ur ve kM daerine $ ilede iltihak
eden Veli ve Belediye tlelıi* M uhiddla Beye b u »
d m bahsetm işlerdir t t ÜsfcDdara butlrllme-
«I am ısufiu izhar bayunnuşfanlır.
t t Teşrinievvel l&K
Gece, H arm anda Sakarya molArQ ile M r ge*
dlltlye çıkm ışlardır DSaOşle, V«u MüMddin Beyin
N lşantaşıadald konağına giderek çoeüklanntn »an­
u t dUgtoOoG teşrif etm işlerdir.
İS -tt TeıriatcT rel IM t
DaJpfrM,iadc meşgul olm uşlardır.
t t Teşrinievvel İM *
firtuftral yatı İle Derinceye gitm işi or, or*daıı
hususi u * # le rtw binerek A nkırşy» titanO glerA r.
3* D azln n 1932
H u su l trenleriyle fetanbula gelm işlerdir ve I »
tu b u ilu lır f a n ta d a n bttyûk b ir sevinçle karşılan­
m ışlardır. Vali vs Beledi?* R*UI M uhkldin Bey.
Kolordu Kumoftdaeı ŞQtcril Naili Pa$a ve H alk
Partisi İdare H eyeti Aesıi Cevdet Kerim Beyden
m ürekkep b ir heyet Reisi Cumfcunı. fatanbul şe h ri
namına İzmitto ka rşıla ra şk n ijr.
Haydarpaşa gan. baştMi başa V aytıklaria do­
natılm ıştır. G&d, m erasim yapılm am asını e m ir bu-
yttrraUîİursa da. K alabalık b ir h alk kütlesi. Fendik*
ten Haydarptasaya k adar dem iryolu baytına d&kfHe-
rek kendilerim hararetle alkışlam ış: Haydarpaşa
farın a sa&t 4 ,1 & de ty lk basan Reisi Cum hur S6 *
gOdlfi jmt* fle fîolm abehçe Saraym a geçerken li­
manda bulutum vapnrîar tarafından d&dUk sesleriy­
le aelfanlanm ışUrdır.
1 Tem am ı 193S
I>arQlfttnuna giderek im li hanlara girm işler ve
talebe an am a g irip gençlerle hasbıhallerde bulun*
Hum ardır. 2 T am unu tarih li tstanbul gözetleri bü<
yük adamın T ttrk gençleriyle b a yafandan tama»*
m uzun bendlerle teabit e tn iğ in d ir.
3 . S Tem ana 19»
Dairelerinde meşgul olm uşlar. Yalovaya gidip
gelm işlerdir.
6 T ra m n 1533
Akşftm UMtİ DMt&rle BflyüUadaya kadar bir
deniz leneatkhilllde butanrm şlardır.
1 Tetnmtn
Ahşam Uzerl motBrla Bogaıiçinde bir teB ttrfh-
le bulunmuşlardır,
İSTAMftm.
i T e n n a ı IN I
Otomobûle BOyÜkcrkmeeejre kadar
4ttr
» • 12 Titam Uf 163}
Bir yere çakmıyarak aanjdakl d a in l* ^
meşgul «tamlardır.
13 Tem a» 1*33
Mot&rle Maltepe açıklarında U r deata tenu*.
bllne çıkmışlardır.
14 • İS Tem m ut TO3
CrtuCrnl yalı İle Çeaahkaleye ıri'rmlılrr. dff-
nüşte Yalovaya uğramışlar «t «kşaa» (beri
babçe Sarayına d ^ u n tt^ ırA r-
t ? T t n a u 1933
Yalovaya gitm işlerdir.
2S Tem m us 1**$
Yalovadan avd et buyurm uşlar. Maarif V«U)
Reşİd G atlb Beyin (eçirdlfti deniz k a m ım h ıte t ı h
rak y u la riy te M odayı teşrif «dip Reşİd GaMb Bcrft
kSşkflae uğram ışlar «e h a tır sorm uşlardır <B.; he
şid G altb Bey>. ntfoOşte b ir m üddet ttedede iûOt
gazinosunda istira h a t buyurm uşlar gelirken ve
d erken. U odaüU r tarafın d an coşkun te n h a m la »
HnıtMuıı^laıJif
Ti Temmuz 1933
B ir kaç gOndenberi İstanbulda bulunan sabık
Afgan kıralı AraamıDah tim . »evce ve b a ld d ın
fU tu n ıf« n ü le rle DoUnabahçe Sarayına giderek « B
b ir dost sıfallyle Reisi C tonhur Gazi Mustafa Kemi
H azretlerini ziyaret etm işlerdir. Bejai Cumlntr
da Yalovaya gUmişlenUr.
17 AğnstM t& »
Yalovadan Dolma bahçe Sarayına d ü fltt C m
öğleden sonra Dü Cem iyeti toplantısına rfyaıet H-
tile r; ve Im toplantı hakkında b ir tebliğ ocfredflA
13 A£natna 1933
Bo* m İçinde AnııdaSu ve Bumdik«*»Sl kSrlert-
n | te ş rif ettiler.
lB Aftnates 1^33
Yalovaya gidip cKodüler.
î » A£nstiMt 1933
BOyUudtyı teşrU ederek araba ile tu r yel»*'
da b ir g«xi* 0 yaptılar.
21 Atoatoa 1S33
Bogazîclnde m otarie b ir denl* teneeUhti
Utar. Avnl gilade. lstanbulda ml*aflreten buıani®
sabık rransuc Başvekili « W » K eri»fyu 0 < w
— K tt ^ ^ /^ o ^ s f ğ o g ^ c o
 — 1225 —
-Jfj. 3İ bucak H *t k ı b a b a r n u u tf d ip ttm ı ■
^ mttUanın M m kndMnt «ümı eutlMflt.
„■ <0 , G ö*- 1° * “»*» ** « " « o ira p ı » trr o
lın draitUı1. M®»» Hcriot «>tü gite. mkdbuna
ıjtıA « f ile » f t t u l M S *tı U e Ç l ı u U u i e y ı (J lın lf-
Ur.
50 AİUitM 1933
Erkini Harbîydi VmıimJye Reltj Müjlr Fevri
kabul bujunltıU r. Bil*h»re Y a l a y a dnflf-r
4 RylAl IMS
Yalovadaa Hoyb*Iiadıya gaferek b ir mOddet U-
Sahitten t tf ln Yalovaya döndüler
6 Eylül 1953
Yalovada* Jsiaabula d 8 ndQler vc öiomobifle
Tepkapi dianda dolaktılar r e YrçiUcöyc gittiler.
7 Eylül 1933
Husus! trenleri ile sa st 7.15 de HaydArpsjadfin ^
Aakany* müteveccihen hareket ettiler.
13 EylfU 1033
Kitfuti '.renîeriyto Ankarod&n f'ta fib a la Rolril-
1vr w U-jytfarpaşa tfannda mut#d m erasim le karşı-
Iuwfıiar Sakarya m otörü jl« iaraya s e r k e n , lima-
utnad* misafir bulunan E1U admdaVi Yunan
tmras&rû İsrafından topla üelâm landtlar: kİ bu
ü r t gemici Yunan Baçvetdlı ÇAMarlıU Türlrtyey*
gttirtdı, Qaxt do, bu yabancı dev let adam ım resm en
takd etmek fae re A nkara?» g tta tlle f d l
17 Eylül 1998
Dolmabahçe Sarayında A m erikan g enerali Mak
AıtnrH kabnl e tlile r
39 E ylfil 193$
Maiyetindeki zeval ile b e ra b e r YalöVfijra gitti­
ler.
4 Teşrinievvel 1SS3
Yalovadan Utanbula donen O ad, m isafirleri atan
YogMltyı Kıralı A ieksam fr He bu luştular, tld dev­
let r?W ıraııında, sulbün tskvfyed. yolunda çok
« âkta bir mOlAkat vuku buldu. K ıral ve ktrallçeyi
Bulnrlıtandaa getiren Yugaeılevyonaı Dobrovnlk
«uU shü Boğaz b a ritin d e Z*for ve T ıntftope
torpttoîanmn kanıLamif; sa a t d d e Boğazdan giren
İMbnvnik. H eftuı gayet hafif b ir seyir fle geçe*
**k toltnobahçe Sarayı Hafinde dsm irtem lç. aaat
İM «nda. refakatlerinde neftteki! İ s n a t Pasa bu­
lanın G ut, saray rıh tım ına inm lfler t* dnrt Ml-
kUmdariann teşriflerine in tizar etm iılefdir. (testi-
fen liraya getiren İstanbul motGrÖ w ray n h tın ı-
ta y n u f tf t Birada, C ad . K ıral A leksandr'uı elin-
*** tutarak rıhtım*. cıkarm iflar. 1*1 dowt devîet
"W . bu mDlUuUnn revkat&d* menuıım. bcfm U r
**» ile othareliKİa buluıunm lar ve ta ta m * konu-
* * * M fiy babçüAİe* girmlsSerdlr. Gatl, lam el Pa-
m /g r o u p /m e r a k e d iy o r u m
a ta t Cb k
«•yı kıralı taltifim etm )* i u i t b bOyUk m em nm
mİMiunda kıaa b ir tevalrluıfUin u n n ( İki derlet relıi
yalm an hır utan * gFrmi}!erdJr MdiLkatj müteakip
k ırıl gnmiyc d4nmtlft|lr.
Air müddet sonra ftad Dobrm-n^e Rlrhrek k tn l
ve k ı n V y g Jadpi ıly*reltf! hHJutım«|tMr.
C « c m uhtr|fin hlr tly ıfe t v«trHmt(lif. 7.iyılel
çok Mmlmt bir h»v> içinde goc» y<rtm* k a d ir de­
vam ekm lfllr SUyaTetten mmti « a n y nhtım m a M
kola çıkitn iki rclal, m A İıethri «rk&aiylo bmtMir
b tanbul motCrlla* binm iyor, RHai Comhnr. kıralı
ve kErtli(«y» Dobrovniüe kadar gD lttrm k leyyl e t
inişlerdir. Y ugo4av harb naat 1 de d m ir
a lır ak Korfuya n lltm e e ib e n tıia ııM limanından
aynlnu«İArdır
6 T pfrlnlerw l IMS
btatıbulım kttîtUİUi bayramı mtma&cbetiyle,
li va Belediye R*ial MuhJdiJn. Kalk Fırkası İstan­
bul tliore Heyeti Dalat Cevdet Kerim. Şehir Î5pc11s1
Blrlnel Helal S adtddlc Fcfid. Belediye Ttela M usrini
Ş^hlr Moc;L$i ftau n d an Galib Bahtiyar ve Tevfiiı
A m ir Beylerd«tı m UnUm p h ir heyeUn Dolmabah-
9e Sarayına B iden* ttelni Cumhura tslAnbuUtıUrm
m ianet ve «ükranlaruu ir» İm lile rd ir. Gazi, bilmu­
kabele: »tstanbuJ halkınjn bu voalle Ue de hak­
kımda izhar eyledifr öm lm ly at ve teveccühe k «nt
te#ckkürlprimî AfttdlnlK. tn^allah hep beraber utun
seneler bu bayram ları katlarız» buyunnnfflardır.
9 T «frtnlrW tl im
H u ıo d trenleriyle saat akşam yedide ve halkın
«aralınt lenlıttTaıtı arastada Etaydarpaf» f a r ından An­
karaya m üteveccihen h areket ettiler.
1 Mayıs U M
R eisi Cm nbıtr gece yanmuJam u n u n , bire w
rak kala refiikaU erinde B aşrakü fsm et Paça olduğu
halde hususi trm lp r i^ e Ldoubula gplmi^lerdir.
BugBn nlcy>ww k ad ar Doltnabataçe Sarayında
ı n ı^ f ıl olm ıiflar. alppatn Data la n e t Peşe De beraber
ifa ç İK h D ervif Paçanın: Byyubda KedıalodAn Sami
P aşu ııo k aU rlertnl ziyaret e<m i|lcnflr.
S Mayıs 1034
B a ro k il lam et Pa$a ile beraber Akay Mauml-
nln K alam ıl vapuriyfe Yalovaya gitm işlerdir.
2 ( Hadram 193i
Y atovtdan AnkAraya siden Gati V n a tıla Kemal,
bogOn Târkiyeya m ûaf.lr gelen tnm Sehfnıahr Rfca
Şah Pehlovİ Q« birlikte GUkemal vapuriyle Istan-
bulu tefrik «tm lclerdlr BUy^ksehtr, bu verile Me
emaalsU bir gGn yagamıgUr (B.: PekîevH, $eUnşah
Rlza>.
tütanîml AnalkbpetUai. AUtOrk’Un BUyllk «ehrl
bu teprinerlndan t ran Şehinfalu De beraber gecen
saatlerini. Hlaa Şah Pehtevİ maddeelnde teatMt e t­
meyi uygan gfinaUftür.
Zt lltd ra n 1934
Dnlmabahçe Straym i m iaaltıierf Rica Şah Peb>
 ATATÜRK — 1228 —
l**fnin ik am e le rle * tah sü eden C « i Beylrrh^yi
Sarayında f^nrmâHarfsrUr. Saat 3.5 ta mO(5rl« Dol-
m tb*ht«T t giderek Ş eh ln p h a mtUiki clm ujIiTdjr
29 B u l n n 16)4
$ # e d o n sonra Dolmababfe Sarayına gfderek
mülâki olmuşlardu*.
W Rartran IÜM
MotÖrle #gl«len sofır» Beylerbeyinden fWm*-
bahçeye geçerek tnlaafirterine mttMki olmıitferdır,
) Yaramın 1934
Ögledin sonra !W*t üete refak atlerin d e Başve­
kil İsmet Pasa, Hariciye Vekili T*vfik RU$dU Bey
ve Ttlrttlyenm T ah rsn Sefiri Enî* Bey bulunduğu
halde Sakarya motflrD Jle Beylerbeyinden Dolmabah-
Ç0 S a n y iM Sİ d prek m isafirlerine mtllftki olm uşlar
dır. BıiCün, t ran Şrhlnşahı m em leketlerine avdet et­
m ek Elure lsianbuJdan aynlm ıçlnrdır.
J Temmuü 1934
1 6 J0 dıı BM ufrol yatı ile Yalovaya gitm işlerdir.
Not: fîstf, Yal ova dan A nkaraya dflnm iişlerdir.
I I T em n ıaı 1934
RUHİSİ tre n le ri ile y an sın d an sonra m *1
IMde ÎJtanbulu teprlf ©derek H jıydarpa?*dan Dol-
m abahçe Sarayına geçm işlerdir.
19 * 2* Tcmorat 1934
D airelerind e m eşgul olm u şlardır. 2 0 tem m uz
ak su m , refak atlerin d e DahJUye V ekili ŞOkrii K aya
« Id u iu halde E ttu g m l J 4t l U t Y alovaya gitm işler­
dir.
İ t A ğustos lflS4
Dolmahalıe* Sarayında İk inci D il K u ru ltay ı açıt-
mı$ «e R e tıi C um hur Gazi Mufilafo K em al ? # $ • htt-
zn r ve him ayeleri He b u bOyök k u ru lta y ı «ereflen-
dfrtnişlenlir. K urultayın b a n d an to n fa k i to p la n tı­
ların d a da hazar b u lu n m u y lırd ır <B.: |>U K urul­
tayı).
27 A iu sto a » 3 1
C « e , t f Banka am in kuru lu şu n u n o nun cu yıl>
dUaClmÜ mDAwiPİwtl^e İzm ir vap urly le b ir deniz
teiftesztlhll tevtib edlIınU ve f te ld C um hur İzm ir
vn p aru ıu g elerek Bankasına olan teveccühlerini
ir f n r huynım uiSaırdır tk lla ad VekUl C e lll v e Nafİ*
V ekili A li lley lcr d a refa k a tle rin d e bulutıııyorl a r ­
dı. Gezinti Boğanda v e M arm arada aabalıa l » ı h r
d e v a n etm iftlr.
a t E yıaı ı m
H ıifu st tre n le riy le v e B a p re k ll P a şa Ue
b erab er A n k a ray a dÖPmügUnTUr.
A ta tM fi^ a d i
BüyOk M illet N tc lU ) M alatya M ebw u B afta-
kil t i m i P < (r İle lA a d a ıd a n n B n r f t | l k ı n a
İSTA.VBIT.
teklifini m üm kere ve Itfb al ederek 21 T>*rinbıtd
I ft-34 d r ReiaJ Cum hur Gaz) Mustafa Kemal P»«ay*
cA tatûrk» M yaılını rem ılgtlr.
*2 K i n u n t u a n j 1B35
Atallifk» rttak allflrifld r BafvekJl tım et İnfitıll
ve m utad » v a t Jte beraber huıuri irenleriyle U
ta n b u h geldiler ve eogkım teu h U rat Ue keryUa*
rtıLır,
29 • %B K lnıınuaani 1335
Saroydjıkl delreferturfo m t^ u l oldular. 20 kJL
nuntınanl |lit)li akşam ı Dlomobille !lllrriy«ti Ebedi*
ye civarında tencuU fte ÇJklilar.
S İflîfî
A tatü rk . S o rbcil Fırkanın kurulucu mtiftas*
betiyle: «Serbest çah jse a k m mi mİ y u ılta ^ a n u ultu
kUrslisiinden yapacakları tenkidlprle milli s ık m a ­
nın kuvvetleneceği JcflflaaUtıdeyiz> monliıuifl tiyed
b îr beyAnnome neşrettiler.
8 Ş'ibal 1035
M obus se lim in d e Halk P a rtisi namıcUerİpfa
kazanm aaı riolayısiylc m illete b tr beyaonaina M r
retULer ve m ille titı p a rtiy e ot&a sUvcainİB fay a t-
tin i b ctû rttller.
B Ş u b at IftSS
A h|*m üzeri B eyoğlu ve Şltflide o to en M lk t i r
tenezzühlc b u lu n d u lar. Ş işil KaM ye O c a tı ficeçten-
Rio mUaamereflinİ ta ş riİ e ttile r w g m de Pwa*
p alastak i K alk P a rtisi balosuna gltU ler.
16 Ç < b a t 1935
G arb ıdlâyeU eH nde doloşarftk A nkaraya avdet
etm ek Üzere U tanbuldan ayrtld ılar.
15 Şebat m $
E s e v ap u ru İle M arm arU len h a re k e t eden Ala*
tttrk s a a t 21 d e IsU nbtila dftodUler.
29 Ş u b at 193$
H u su s! tre n leriy le A nkaraya m flC av ard h es
tan b u ld a ü h a ftk o t ettiler-
U M ayıs 1«3S
H u s u s i ire n le riy le s a a t 11,25 d e H a y d aq ı* şejn
m u v a s a la t e ttile r , S a k a ry a m o tü ciy te a a ra y a
l e r . A k fam O aeri d e $ tg li v e Ma d i k la ıa fla ra ıd a
o to m o b ille b |r g e z in tiy e ç ık tıla r.
19 M ayıs —■ 2 9 f i n d e n 1985
S a ra y d a k i d a ir e le rin d e m e ş g u l o ld u la r. 2 2 m ayıs
g ü n ü K A g ıtlu n c » r t l a n n d a y a p ıla n b i r a s k e ri ta tb i
k a tta h e z tr b u lu n d u la r.
2S H a z ira n 1898
H u c u d tre n le riy le A n k a ra y a a v d e t e ttile r . Gaze­
t e le r h e n ü z lılm ainınnpdnl tak d im e tm e m lf b ir ik i
h t tp ://g r o u p s .g o o g le .e e
 ^ f Ş L O P C P tel — 1227 —
M gi M M İ ettik ten « « r a ı« k ra r trtasıbula gelecek-
torfBİ tazm utir. Heİsi C um hura b u seyahatlerinde
^ p e d a f l dönen H ariciye V ekili Tevfik R 0|4fl Ar*»
n & jdf etnUflfr.
I T # m u m 1&35
jlusual tren leriy le lıMflnholn gelen A tatürk. Hay
^jrtkapdftfi seraya peçm M er. oradan hem en Flrvryjı-
« {rfdeftk BOyükfehrin bil ra i'jh u r plljıntifllci İm ar
İ tr in i (t&rien s in m iş le r d ir . piAjıta bulunan ka­
labalık U r halk küllesi, Reisi Cum huru hiç bekle-
njiıif eıı b ir atıda a n la rın d a gUrlince, kendilerini
eoçlnio hürm et vc sevgi tezaJıtiril ile selâm lam ışlar-
<br.
K endileri içi». kıyıdan 70 m etre a çık ta yapıl-
m kU olan deniz banyo kSşktt bitm ek Özeredir. Eli-
ıi denize so k m R eİrî C um hur: 'S u la r t m k l t de*
dfH— sonra: « B u rn u n k u m la n d» n e k a d a r inee!
Florya b e r h alde gttzel b ir y e r olacak?» diye ilâve
ettiler
S« n n M ebus Ali K ıüç’u ı yeni y a p tırttığ ı kü-
jfli kfekd leçrif ed erek , akşam a k a d a r bu rad a is-
Orabat buyurdular.
4 T e n u tu ı 1935
Yeni teşekkül ed ip h im ayelerine a ld ık ları Moda
Yat KulUbtlnön y a p tırttığ ı k o tra ite M oda deniz ya*
nşlsnna gittiler. R efakatlerinde E konom i B akanı
Celi! S ay ar bulunm akta idi. B ir m üddet yarışları
seyreden Reisi C um hur, k o tra 11c A dolar açıklarına
doğra b ir gezinti y a p tılar. Gece de m lim te b d e n li
senlikleri m ünasebetiyle A nkara v apuru ndaki baloyu
te p ti ettiler.
Ankara v ap u ru le v h n lid c b ir su re tte süslenm iş
bulatıyordu, ü s t güverted e b ir caz. a lt salonda da sa ı
vardL Gemi sa a t 9 d a Tophane rıh tım ın d an kalk­
mıştır. S aat 11 d e d e A ta tü rk gem iye gelm iştir.
Refakatlerinde h em şireleri M akbule, S irttm e n A let,
Çelil Bavar, A li K ılıç, Ccved A bbot, Hacı K ehm et.
Amiral şü k rü ve d ite r b a n «e*at bulunuyordu. Üat
îtöverteye çık arlark en IstU dtt M arw çalınm ıştır.
Müteakiben vapur d e m ir alarak K aradeniz Boğazı­
na doğru y ollan m ıştır B e ft« açıklarında» g*ri dö­
nen vapur M arm ^raya doğru a ç ıla n ılır. A tatürk,
i’jpurda cinıftm saran gençlerle. İnkılâp d evirlerin­
de vazKeier mevzuu fiberinde konuşm uştur. Bu
eteda denizciletim lsia v arife ve liy a k a tin i öaatin-
de durmıif, bu vesile ile A m iral ŞOkrü’ye HUletta
bulunmuştur A dııu «Ş9kBı> e çev irerek «Okan» e »
yadını verm işlerdir. A m iral gOkraıtım a n e d e re k ,
daima m uvaffakiyet yolunda yÛrUyeeegioe andiçmls-
Ur. Ankara vapuru şa la k sökerken Florya açıkların­
da demirinim», A ta tü rk burada. Sakarya molftril Ue
*e aUt14 tu ta n ı arasın d a vapurdan ayrılm ıştı*.
fi TemıiKM İ I U
P^oTyaya giderek deuUe girm işlerdir. Ertesi
Klljı çıkan £*tenbul gazeteleri, bu arada bilhassa
r'Umhtirlyût. tarihi vesika kıymetini h&U çok Süecl
fOKjmJor n türetmişlerdir- Cum huriyetin resimlerini,
^ / g r o u p / m ^ t ^ e a i ^ o r u m 60' “
ATATÜRK
C - 7 T tm ronı IMS
Ptoryaya giderek çpf*j ! Ali KUıç’ın hSçkttnda
fTeçirmİalcrdlr. Erte»! gön de halk arasında dolağa-
ta k (îeniıv fllrmlîlurdlr.
CîUMtcler, A tatürk için yapılmakta otan denl»
köşH nthı dti eli no kadar biteceğini yasm alardır.
K tşyte üccoll gündüzlü iki uki|> çalifm aktıdır,
Am erlkad^n gelen bir telgraf, yeni elde edil 1
«un b ir çiçeğe «Mat&ıfc» adının vorfldUfel
bildirm iştir. Bu haberin, Am erikada T ürk dendi*
Sunun aUmtle tlertoyİR g e lişti# , bu kıym eai m n-
paLinln m ihrakını da Rq|*i Cumhurun yüksek de*
m nkrat «ahsiyeti teşkil etliği llftve edllm lflir.
9 Temmuz 1SSS
Moda deniz Kulübii açıldı, R eisi Cum hur, bu
m ûnaaebetle b ro ria n a n tö re n i. huzuriaıiyle şeref­
lendirdiler, T e rtib edilen eğlence, gece geç vakte
ka d a r devam e tti.
19 Tctnm us 1038
Yalovaya g itm e le rd ir.
1$ Tem reni 1939
Yalov&dan B ım aya geçen AtatÖrk, Mudanya
tarik iy le 23,30 da tstanbula dÖnmUjlentir.
31 T em m ıu 198S
Avrupa askeri trt y a n şla n n d a büyük muva&a-
klyet gösteren genç zabitlerim ize b ire r kol saati
hediye ottnlglerfflr.
5 Eylül 1936
A tsttlrk, dişlerini tedavi ettirm ekle obm Baş­
bakan İsm et toSnfi'nU Heybeiiadadak! evinde aiyfr
r e t etm işler ve «eç vakte kadar orada kalm ışlar­
dır.
21 Eylül 1925
A tatürk, B aşbakan ism et tn ta ü ve i&tanbolda
bulunan Bakanlardan bazılariyle hususi trenleriyle
Ankaraya dönmüşlerdir.
17 H a y » 1936
A tatü rk Istanbula geldi. Mutad merasim île vi>
U jrct hıidudundan k a ita la şd t
28 Mayıs 1936
H ar» Akadem isi taraCjndao yapılan V» aabab-
leyin erkenden bağlayan tüm en tatbikatını ve bu
arada bilhassa tayyarecilerin £*ce fcarekilm ı takib
ve teftiş etm ek üaere snat S4 de tatbikat sahasına
glttUer. Bu taklb ve teftihleri' harekatın bUtUn de*
vam ınaL 0t<iü a ltı saat devam etm iştir. Muvaffaki­
yetlerinden dolayı talim, ve kum anda heyeibıf tebrik
ettiler.
3 Haziran 193*
R etakatlerinde Trakya M üfettiş General KA-
zun P lrik alduftu halde «toMObJUe Çorluya fitille r:
 AÎATÜHK — 122S —
ve o n d a n Trakyada bir tetkik neyalutlnc Çıktılar.
Husıuf trenleriyle gece j a m t Trakyadan toanbulo
a r te t e tlile r
9 Il*tJr«n l&îfl
fetanbutdan Ankarada m litövectıhen hareket
ettiler.
İS ü ıu ln ıı İBSB
Gee* busud trenleriyle fstanbtıia seldiler.
K aydaıpajada fcfcndJJfriul karşıinyanlAT »raunda
hem şireleri B ayta Makbule dc bulunm akta fdj.
A kıtın yemcgnE. Vali ve Belediye Re Lal Muhlddln
ÜslÖn ÜstflndaA'ıa davetlisi oîorak m aiyetleri er-
U siy le Parkotelde yediler.
16 Haziran J ttS
Tayyare Ue Ankarada:? l*Uiibi*la gelen Başve­
kil İsm et İnönü, Adliye Vekili ve Hariciye Vekili
Şükrü Saraço&lunu, Bayındırlık Vekili Ali Çetin-
kayay'ı ve Dahiliye V ekili Şftkrü Kaya'yı Florya-
öaki denil JtfffcOnde kabul ederek keodUetitıi Sg-
le ytm egtae alıkoyduiar. Y em ekten sonra Baş­
vekil ve vekliler devlet İşleri ürerinde çatiftU ar,
hüküm et erk in i g e c fji do A tatürk'ün m isafiri ola-
rak köşkte geçirdiler.
18 Haıİntt WW
A tatürk, YepUköy hava rneydamna giderok, Uy>
y are Ue Anka ra fa dfo en BaffvekU İle v eküleri tejy l
etUler. Florya köşküne avdetlerimden sonra, geç
*aktt. BU kurum u âzasından b a n ların ı kabul «UU&r.
19 H a rra n IMS
A tatürk, basUn, mnyo He bindikleri ve b ls a t
Idar* etlikleri b if ftıolörbot İte Marrofiraye açıldılar
b ir saat kadar dolaştılar, sah ile yakın b ir yerde dc,
motBrbotlan U r sandala geçerek kürek çek tiler vc
Satanım plâjına çıktılar. B ir m üddet kutntfalda halk
*rau nda oturdular. Sonra otelin taraçasıoa geçerek
kahve içtiler» akşam a d oğra da yaya olarak ileniz
kOfkOne dSndiüer. Kendilerine a r a tazim aU yeleri
b s a arkadafZanm akşam yem eğine a lto y d u la r.
2B lladran 1038
PlorytoU, ke& dltal kürek. çekerek tan dalU do*
laftılar, rom u plâja çıkarak kum ve güneş banyonu
aldılar, aksama do£n) da yay* ^Urak pJAJ sahilinde
bir müddet dolaçlÜAr.
19 T M abot t 8 W
Ankaradan tayyare Ue geleo B t^vdd l to n ei
loÖöUnü Florya deniş köjkÜndc kabul ettiler
14 T e n u n u IÜH
A tatürk, Ftoryada y a t ve deste aportanna de­
vam etm ekledir. S e r gtin deni* ve güneş b an y o n
yapmakta v» kürek çekmektedir. Gazeteler, büyük
devlet adam ım a Floryadalrt bugud hayatım ait
kıymetU ren m ier üB|nj*mi*lerûİT. Cum huriyet fa-
İSTANBUL
TicLrsI, A tatürk'ün saatlerce atlrcp fimi *e aiysıri mt-
aaiAİ il* ve Bpot bayaünuı Ahenkli İmtizacını «bü­
yük »damın kendirine İsi» b ir cehli nüm latü» ola­
rak hcllrtm ljtlr. ( Bugünlerdedir id M ootreuı Mna-
betlenamed imuTamnıyUr).
ZB Temraıu 1 0 *
tfgleyo kadar Florya k ökü nde anetcul <£ma%-
lardır. H JO do refakatlerinde mutad aevat bulundu-
ftu lıald* Sakarya n>o1örû ile llaydarpaya geçmljler
v» bu stui tm le rfy le Ankaraya müteveccihen h in -
k e t e tsiz le rd ir.
2 Aiotfoa 1*3#
H am al trenleriyle Ankaradan Derincuyç gelen
A tatürk, Akny ifîar&5:nfo Hcybeltade vspurlyle İftan-
buin gelm işlerdir. R efakatlerinde bulurun Dahili­
ye V ekili Şükrü Kaya He Londra Büyük ElçUl Fethi
Okyar'a veda edorek Bdybkadaya (tkm ı^ar. o n d u .
rcfnknU erindckj m utad zevat ile Florya ltögkGoe
(•eçmlşterdir.
10 »39
Cccc Moda KuJütıtinUn Hge vapurunda v trd iii
baloyu teşrif etm ipterdir. Baprekll İsm et !a$nû,
İktİFad V ekili Cclftl Bayar, thıhfllye Vekili şükrü
Kaya, Adliye VekUl Şükrü Sarftçofta, Ltmdnı Büyük
EJçisl PelM Okyar, Blikref Eîçısl KamdulİAh Subhi
T anrtövcr kendiîerlao reCakât etm işlerdir. AUiUrk
vc yanım la ki d«vlet ad am lan. Fgeyo & tu ^ n d yatt
İle ffolm lşientlr.
t i Agusto* 193S
A tatürk'ün buzuru ile Üçüncü TUrk DU Kurul*
tayı açılm ıştır. [Bugünlerde A tatürk Dil Kurultayı
m esaisi ile meg&uldürtor ve topla& tılan büyük hir
dikkatle takib etm ektedirler).
4 Eylül 1&36
InfU tere K ralı U ajeste Seldzlad Edouard, Nah-
lin .vaü ile İstanbula gelm işler ve AiaUlrkkQn
safiri ofm ufJariır. Bugünlerin bâtiRaat, fstaobuZ A+
siklopedlainde bu hüküm darın sdı tl« teehit edil*
m istir (B.ı Edouard VU1; lfi«Ut»re Kr&U).
20 Eylül i m
Heybeliadaya Buşvtktl İsmet İnönü'nü ziyartfe
gUmlşlerdir. Bîr müddet adada yaya olarak doU&an
tki büyük devlet adamı, halk tarafından fevkalâde
coşkun hürm et ve oevgi ite m lim lanm ı^lânltr.
23 R yttI l« « i
Haydarpaşa garına «klerck, Ankaraya dKneo
Bajvckil Um et İnönü'nü tuyyi etmljlardir.
9 Tefiintevvet I9M
A tatürk, 10^0 da DolmabahfAden metfirte Hay-
darpafeya geçmiş ve oradan bosusl trenleriyle An*
karaya mOtcvecribeo hareket etmlfİcnUr.
h + + p ://g r o u p s.g o o g le
 *.V£İXL0PSDJSJ
— X22ft -
SI K ianram tl İM*
Geee h u a u t trrnferfyle îfaydarpaşaya gelmiş-
1er, hüktm et p arti rrtU m ve kalabalık b ir balk
tarafından büyük b tr teaabO M II» karşılan-
luştaırfov A kar Jdareainln KnUmı* vapuru ile Dol*
m iU b ft Sarayına geçm işler ve oradan etom ob llk
Pırk OM* gitm işlerdir.
3 fU n u a u u n l 1917
Bufâalerdv Yunanjstand&n gelen H ariciye Ve­
kili Tevfik RüftO Ara*’» kabul ntm işU r vo b ir müd­
det görüşmüşlerdir, Sonra, vekili yanına atarak şe­
hir içinde otomobili* b ir te n e a ö lıle bulunm uşlar,
taof&rie Haydarpeşaya geçerek A nkaraya giden Dok*
tor M u 't tefyt e tm işle rd ir
6 RâflunuSajtf 1931
AtaUkrk « h a h Uçte (gece yarısından » m > hu-
sod t» n le riy le lıtanfrıridea aynJm ışJardjr. ( S iK ld tr
Rabt Cum hurun şim dilik Konyaya gitm ekte «Idıir
{ u n yazmışlardır. (B ugü nler. A ta tü rk 'ü n R aU y d i-
tatm ı büyük b ir d ik k at v e haasuriyette ta k ib e lti$
gönlerdir).
i a KftıuuMeeMl 1937
Refakatlerinde hem şireleri Bayan M akbule «e
ıJJJar m utad aevat olduğu h a ld e , hu su si tre n leriy le
Hıydaıpaşaya gelm işler ve h alk israfındım coşkon
leahûrat He karşılanm ışlardır. İstasyondaki karşı­
layıcılar arasında generaller, p a rti ve hüküm et er*
kini ve fTataylılar Cem iyeti A lalan bulunm akta İdi.
AUy idaresinin K alam ış vapuru 11c Dolm abahçe
Sarayına geçm işlerdir.
16 K âûuııuıanl 1937
Ticaret t r Îîtüsad M ektebi ÂlSalftin 54 üncü
yridfafimfi mflnaseb« tiy le gece, F era palas salonların-
4» U r m iisamere verilm iş, m ektebin heyeti tallm i-
pesi, mezunların ve bugünkü taleb esi adına b ir he*
yel, Debnabahçe Sarayına giderek b u tarih i toplan­
tıya huzurU riyle fe re f bahşetm eleri fçln A ta tü rk '­
ten, bilvasıta İstirbam alta bulunm uştur. AtaUlrk,
tareti kabul ederek m üsam ereye gitm işler t e bu
rtk iek ilim m üessesealntn toplantısında bulunm ak­
la çok cqQI«H**sU oldukfaruu E ylem işlerd ir. Bu
ırada, C enevrejt gitm ekte otan b ir TUrk heyeti mu-
rthh&sasuu huturlarına davet ederek H atay d&vafii
ta rb e e Mtm d irek tiflerini verm işler ve h ayırlı bir
yftfculut tem ennisinde bulunm uşlardır. B undan soo-
ti, mektep nmrunl arından b ir tfenö n yanlarına gc-
UrilrftBsiıü em retm iş, MeUha N uri Tunca, A tatürk'ün
tosunnıa çıkm ıştır. Reisi Cumhur, m uhabbet *# lef-
kat dolu hinlerini bu gene kuta beyan ederek, arka
daşUn arasında hissiyatına tercüm an oi masun söy-
İMilŞUr. B ayat Tüoca'm ın (e k n o d b duygular ta ­
if e n «{derini de dikkatle dinllyerefc: «Sflılerinto-
•KÖ kıymeti « e onun jenişlUftSui anlıyorum S in
toaodıgınu s i |t « a ı t l e bahtiyarım a dem iştir. Bun­
dan Mitnt, t n yülmek, m ektebin talim hayali Be om-
ATATtfBK
klşa/ı hakkında b e lli Irşadlafda bulunm uştur. Ko­
nuşurken b iıfo k d efalar fevk allde heyrtaakm suş,
büyük devlet adam ının, bu eoşkun alikaa». mftsa>
m erede bulunanların W rind e ebediyen yaşayacak
itle r bırakm ıştır.
Î9 KAnunstanl 19*7
Hatay d iv aıa ın n Ahim ize haJledUmetf Omrlne
A lalü rk 'e Türtclyenin h e r tarafınd an on binlerce
l e lg n f yakm aktadır. T>.vkailde «litehecela n lm Beia)
C um hur icjpkkUrlerJnJ rniRete İblftjtuıa Anadolu
Ajun&iDt tav ılf etm iştir.
U «ubal IB37
Öğleden sonra Floryayt te şrif etm işler, deniz
k5fkünde b ir raUddet U tİrahatU P aonre e tra fta k tta
fa'ır getinU yi m âleak ib « aat 17 d e aar&ya d&unfif-
lerdir-
2Q Şubat 193?
Hariciye Vekili Doktor A nı. Hatay isi iffo Ce-
nevreye gitmek üzere Aıtkareden gelen Hariciye
Vekâleti KAUbi Unramiai Kuman Menemencioüu İle
beraber Başvekil tamet tftOett'ntt ziyaret etmişler,
bir müddet u n n Q( devlet adanu Dolmebeboe
Sarayında Atalüık'e mflliki olmu^erdır. Sarayda.
Belsi Cırmlıunnj riyasetinde Qç aaat «üren Ur top­
lantı yapdmifftıf.
21 Şubat 1937
R eİtl Cum hur, &fle yemoftLnl perapalaa otelinde
yem işler ve bu oteld e ikam et etm ekte b u l u ı n Ha­
riciye V oklllnt iD lraaına davet etm işlerdir.
9 M art 1937
Husu«i tren leriy le R aydarpaşadan AAkareya mü-
teveccUıon hareket etm işlerdir. H alkın, coşkun hÖr-
m et ve sevgi teu h U ra iı fle affurtaüm ifİJrrfJ*
5 Ilaairatı IBS1
AtotUric ö£t*dan « m ra h u su d trealeriy?» îstaa-
bu la gelm işlerdir. H atay zaferinden satire flk geliş­
le ri olduğundan fevkalade b îr istikbal meraaim l t e r
(ip edilm iş, bu m eraelm e U tanbul Umanına gelen
T ürk donanm ası da etm iştir. E a rb gendleri-
mte, Beiai Cum huru topSa aelâm lm iş, k ırk kadar tay*
y are de meraaimc işlırAi: «ircişelr. A tatü rk ’ü Hay-
dsrpa^ûda karşılayanlar arasında TUrkiyenln miaa-
fird bulunan Ürdlirı fim iri M ajeste Abdüilah da bu-
ianuyoriardı. H etayldar, cllcrüıde ccm lyellerinio l£>
m ini taşıyan bayraklarla gelm işlerdi. H atay anaya>
s^jm ın m dm keresindald m uvaffakiyetinden d Alayı
Harlelyo V ekâleti Siyasi M üsteşarı N um an Mene*
■neociotlu, garda bulunanlar tarnfıadao hararetle
tebrik aıfflmlşUr. A tatürk’ün tren i garda görflldUğa
anda W»yrfarp«|a y ı dotldurao binlemee ialanbaU ıuue
yürekten kopan «Yafa!» avaaeal. tftyler U rpatten b ir
ulviyet batini a b n ı^ t. Bmdtt, IctfklAl m arfu u çalar'
kıen. bOyllk adam Tagrmtuulen «ok beşuş U r atma De
iom işti. fte rta rb ıd r, jaketatay bulanm akta id t K&-
 ATATÜRK — 1230 —
veli m ajette A bdullah'tı elini pıkan Rci«i Cumhur,
m isafir hüküm dara h a ttr aorduküın sonra karşılayı­
cıla r arasında h allinin mftnovl kntı tiy y n fffl Sabihıı
Gtikçpn'e hitaben: «(Ne u m an geldin?» diyr »nrduîar.
SabUın <Wkç«n A tatürk’ün İroni ISskl^hlrılon *y.
n ld ıhU n «onnı I ty y tru J Jlo tolanbuto luırriK t «imi?
ve iki u t t kadar Rtiyükşefcre m uvasalat etm iş
bulunuyordu. C anfa bııtunan ricalin etlerin i ay rt
a y n Jü ttn ve htp aln r iltifatta bulunan A tatürk roe-
rarim kıttuuıı da tefti? ederek: «M erhaba asker! .»
4iy» hitabettiler. Gardan rıhhm o d o tru »gır otljm-
lafla İlerlenirken: Y»j* A tatürk'..» sesleri, K akı tu­
tuyordu. Reisi Cumhur, m isafirleri r e d ev let ricali
ve m alvetlerl e rk in i De b erab er E rtuğru! yatm a bin­
diler. E rtu jru l, filonun finönden göçerken de topla
HfİBolandı. H alkı taşıyan tAMiy* vapurları, hususî
ve renmi rom orkörler, İstim botlar, Mit;ilk m otörler
ve kayıklardan m ürekkep büyük b ir knfile de yatı
takibetti, Dolmabahçe Sortiyi önüm le dem irleyen
ErtufinıJcfûiı evvelâ Em ir A bdullsh Snksryn m olörü
Ue Beylerbeyi Sarayına, » n n AtaiGrk, İstanbul mc-
Ifirü İle D elm utaiıçe Sarayına geçmişlerdir, goee.
büyüle b ir deniz donanması ve fener alayı tertip
edilmiştir.
a H ttlra n 1,831
İzm ir vapuru Ue Trab'iöfta müteveccihen Istan*
buldan aynlrmşZardjr. A tatürk b ir Şark seyahatine
çdcm uür.
13 Uazfcruı 1937
İzm ir vapuru Ue Trabaondnn av d et etm işlerd ir.
Vtfpnr S m U u d a n geçerken, a s im i m erasim le »e*
lâm laam ıştır. M inevi bababasm ı tayyare Ue karşıla*
y a s Sabiha Gökçen b ir kaç def* g em inin güv erte
«evtyvsine in erek A tatü rk 'ü e liy le selâm lam ış, sonra
bin m etreden fazla yükselerek a k n fta a i n u m ara la n
yapm ıştır. B u seyahat boyunca i™ ir vapuruna Za­
fer torpidosu refak at etm iştir. İzm ir vapurunu gören
Boğaziçi halkı, sahil boyun» S s ü s e n h ve y alıların
pencerelerinden AtaUlrk'U m endille v* bayraklarla
setâmlam u lard ır.
1$ H aziran 1937
tstanbula gelen Başvekil İsm e t İnönü, Dolma-
bahçe S any m da A lalttrk’e m tttîln otm uş ve İki dev*
te l adamı Floryaya gitm işlerdir.
I# Uaairab 1U 1
A nkaraya dönen Başvekil İsm et İnfina’n d flor*
y a d u t m otSrle tlaydarpaşaya je ç c rrft uğurlam ışlar-
d ır.
ifi Haziran I U t
R efakatlerinde m utad aavat ile v e E rtu g n ıl yats *
ite Yalovaya gitm işlerdir.
30 ü n t r a a IDST
Ş irketi Hnyriyonin 7 1 num aralı vapuru Ue Çt-
narcıfŞa b ir tc o e a tth tertip eden İstanbul K üplü ni­
İSTANBUL
ten dönüşle yalovaya Uç kişilik bir hayet «finler»
rek Retil Cumhura tazjroallarm ı a n e lâ işle r. At*.
lUrk bu hoyftll kabul ile iltifatta bulunmuş ve BQ»
yük^fihlr m uallim lerine letikbRİ için muvalfakiyut-
ler dilem iştir.
» lla ılr u İMT
Yalovadan Floryaya ıtonun A tatürk U r müddet
tloniz kttşkibıdo İstirahat etm iş ve denize elrmJfUr
25 Tem aıu* 1937
B tr a y ı yakın Florya deniz köşkünde istirahat
eden A tatürk, bu tarih te Moda denfat yanşlanoşı g it
m işler V ft y o ru la n » lik a tle tak ip etm işlerdir. Bu*
zurt m . Kodo yarışlarına ve deniz bayram ına fevka­
lâde b ir revnak verm iştir.
U * 80 ta m m ıu 1987
Otomobille Bogazlçlnde Paş* bahçeyi, Polonez ve
Beykoz köylerini teşrii etm işler, halk Ue yakadan
t<»mas ederek d ertlerin i dinlendiler, Muntala atlın*
da bir köylüye b ir sigara verm eler, MusUfa ken­
disinin tü tü n içmedi (İni, fakat bu sigarayı hayatı-
nm sonuna kadar kıymotine paha biçilmez bir hâtı­
ra olarak saklıyacağuı B&yUmıişUr. Memnu irunla-
bada vazife gören b ir kır bekçisinin vauîJejlnaslı-
fiını da tak d ir ederek iltifatta bulunmuşlardır.
10 A I usİ or 193T
Sinan köyüne g itm işle rd ir K endileri Ue çok
y*kınd»ıt alâk ad ar o lan R eisi Cum hura' ktfyiû ım yvı
ikram etro lş ve aynlırkeaı: «fnşallalı gene buyurr
(ter zam an bekleriz.» yollu, sam bnl tem ennflerle
ufturlanm ıştır-
H A |W to» 1W7
Gece husus! tren leriy le Trakyaya hareket e t
m ille rd ir. (BOytlk Trakya m #oevralan gU elerldlr).
7 E y ttI 1937
T rakya tnanev ralan ndan seçen ay sonunda av­
d e t eden A tatü rk YcşilkBydc D evlet H avayollan id *
re sin in yeni getirlU £İ d ö rt m otdriü büyük M r yolca
tayyaresini te tk ik etm iştir.
15 - 16 Eylül 1837
Profesör P ik a rt kabul etm işler v e akşam saat
y edide lınmM tre n leriy le A nkaraya dönm üşlerdir.
ı s Eylül u n
K nsust. tren leriy le A nkaraâaa Istanbula dön-
m Oşlerdlr.
S0 Eylül I0S7
At«tUxfc*üA lıu n ıra ite Dolmababçc Sarayında
büydk T arih K unıltm n açtlnu şlır. CAtatUrk bıutOB-
lerd e d ik k at v s aUk» Ue T arih Kurultayı toıplanb*
lann da bulunm uş ve m tteıkeratı takihetm lşlenllr).
26 E ylül 1837
Profesör Dayan A fet'in Beylefbeyi Sarayında
ta rih m uatUm leHm verdiği çay d j t l e t t a t teşrif et*
n işlerd ir.
h t tp ://g r o u p s .g o o g le .c o
 - 1231 —
39 Eylül ItJT
tfefuniyd *1*0 Başvekil h o ıe l InttnO'nA G arbi
Ajırfolud* yapılacak a*krrf mutcvnUm davet e(<
« h M Ir . <3aw‘t*,l « ‘ m atırvraU rrfa b ulunarak oUn
AtalOrfc'ttfl b m ire jic îp rr |in l jaım ifllım liT.
I B lrittriltfritı t®37
g«yoÜlunHn b ir gezinti yapm ışlar vc 6 &lc yçroe-
{laf PcrapalAs otelinde y e m le r d ir . H ariciye V ekili
p r A n« Ue Dahiliye Vekili v e Piirll G enel Sekrr-
uti SÛkril Kaya da Reisi C um hurım s^rm u n d a b it
lımaıu^fdtT-
3 A irln cllfşrjtı 1937
£ rtu£ral Y ılı Ue Yalov*y*. o rad a n da D erinen
«* ffcferek kasabanın dem fjyolu LttAsynaunrij) kendi-
İsin i bekilyen hususi tre n lerin e b in erek Anfc*rayn
djnm fiflerdir
g£ tkinctkâm iB IMS
gttftUİ İrenleriyim A nkarada» TkTİnceyp gelen
re oradan Yalovaya gecen A tstB rk yeni acılan T e r­
mal otelinin İlk m isafiri olm uşlardır.
8 Ş ubat 1*38
Yalnvadan S u n a y a g id en Reisi C um hur. Mu-
dınja İskelesinden Ego v apu ru ile İrta n b ııU avdet
ftmlşîerrflr.
4 Ş ub al 1938
Geceyi Ege vapurunda vc K alam ış açıklarında
fieçlrett A tatü rk 581* üzeri D olm abahçe Sarayım
tcfrtf etm işlerdir. Bu seyah atlerin de Başvekil Celfli
* iW ı Dahiliye VekiU ŞÜkrtt Koya, N afU V ekili AU
Ceüskıya, d iğ er m utnd zevat ile b e ra b e r refak at­
lerinde bulunm uşlardır.
24 Şubftl 193R
Hcybeliada vapuru ile D otm abobçeden Haydar-
[Ufiya geçm lşfer ve huRiısl tre n leriy le A nkaraya
‘i&rirobsIeRİİr, b m e t İnönü, bu seyahatlerinde Reisi
Cunthut? refak at e tm i^ k n tir
Tİ Mayıs 198B
Humu5 irenleriyle A nkaradan tstan b u la gfclml?
İçnJtr. njıydarpaşaya saal on buçukla «yak basan
**l*l Cumhur, D otm atahçc Sarayına A car mottirtt
* Scm lglardir.
Zt Havın lf»3B
Akşama k ad ar hususi d airelerin de m eşgul ot-
J J ^ n l ı r , Akşam tfecri otom abllte Bloryaya. knrtar
" * inim i yapttrafc dtinûşte B«yofilu ve Şişliden
W «nlflcr ve gUzorg&hlannda halk tarafından (ov*
w 4d« coşkun tezahttrat Ue K İim lu ınusü ırd ır.
1 H aziran İA3R
Atatıldı için sa tın alınan Savarnna y atı İstanbul
luıanısn gçbntgU r. B o lu C u m h u r, bugUn **** g id e
m /g r o u p /m e r a k e d iy o r u m
ATATÜRK
rtrk tclklkatln bulunm uşlardır G azeteler. dünyam a
en büyük yatlarından biri olan gemiye «Gttneş-Dil)
adııım verirereftJnJ y u m ışU rd ır r D.: SavaroM ).
3 K adran İNH
A tatürk akşam ü terl Savarona I1« M im a r» acık*
larında ve Bogatlçindv b ir geıJnllye çıkınlılardır.
S lla rira n 1934
Akşama kAdar sarayda meşgul altm ışlar ve ak*
«aın lSwri Savamnııyo geçerek M*rm*r*da b tr te-
ne& ıihte buluninuflardır.
18 İlm in in i m
Reisi Cum hur S m rofU t yatında Başvekil C elü
S ayar, H ariciye V ekili D r A ras ve Dahiliye Vekili
Şükrü K aya’yı kabul e tm işle rd ir
14 lla ıİra n 1938
A tatürk. Savarooa yatında lıtra îıa t etm ektedir­
ler. G aseteler, Reisi C um hurun yattaki hayatını g 9^
terfin ro to ^ rah âr n e fre tm i|te rd ir. Bu resim ler. Reisi
C um hurun ciddi b ir fturette hasU o ldukU n hakkın­
da endişeler u y a n d ırm ıştır F a k a l gM eteler. bu bo*
»usta hiçb ir vey yum A m ı^ holk a ru ıo d a endişe ve
h c j ecan gfttte gtlHknUr b ir h a le «etm iştir.
16 H ail ran I93S
Reisi C um hur S avanına y atın da VtgvçJdl İle
H ariciye, D ahiliye ve M aliye vcklH erini kabul buyur-
m uşiardır.
» UaBİrab 1939
(U hlllye ve K orM ye vekUleH Savanına ystm da
ReİM Cum bıtru riy aret clm iılortU r.
S i H ail n n 19U
SAvarena yeli 11* M arm arada b ir g e â n ti yap-
m ala rd ır. G nlcge k a d a r g itm ifler ve orada bulu-
non T llrk donanm ası tarafın d an scJSm U tım i|Urdır.
VI Haziran 13W
G a u te le r, Reisi C am huruo Savurana yaftada
İslİrnb*ı etm ekle bulunduğunu yaOtıifllardir. Gwe-
t,eler, bugün A tatürk'ün e a &on İki po rtresin i ncıp-
reim lşlerd ir. Bu iki resim TUrkiya tarihinin çak kıy»
m etil iki vesikasıdır^ Bundan böyle bilyDk «damın
başka b tr resm i T llrk m atbnalının sayfalarına g e c
mly e te k tir.
9 Tem m oı IMS
Sovarona yatını!» ve AUHUriCUn riynsaUnde Vo-
kiUvr Koyeti toplantıaı olm uj, gec vakte kadar de*
vam i'lmİFtûr.
10 Tem muz 1038
Savurana yatı Uc Flnryad* A nır mûtOrilne ge>
C«m AUlÖrk, Plpyyadu ve BngMjçinde U r gezinti
yapm ışlardır. Acarın otrofm ı sandallar ve m otA rier
le naran halk, Cum burrelaine kur^ı eoıkun ıwvgl *o
hlirm et tezahttHUıde bulunm uştur.
 a t a t Cr k
2* Te m mm
Stvcmna ti* Florya açıkaJrmda hir ec.volitvd»
bulunan AiatOrfc. ptijtarrfa bulumu çok kalabalık
U r ha lir kOtîeii tarafında* çoflkun tevai tn«ıhlıriyic
aelImJanımsl&rdîr Akwm tiser! Savurana,
Cinde lWyökd*reye kad ar çıkmı?. nahHler* y ı ll a n
halk A tatürk'ü ı l k ı j l j m ^ ı r
7 AjuJrto*
AUUJrk’OR h a rU lıjı hakkında fütanbrılda ve
M tü n m em lekette inanılır kaynaklardan ıttwm en ­
dişe verici habftr yayılmaktadır. Fakat hüküm et, hu
hususta ben ü î resm i b ir tehUS ncçreünrm is, «azote-
lerde d* bu hususta hiçbir « y yanlrnjımışlir. Jlfr d?-
( m olarak Tan fcıjetoainin 1176 num ara ve 7 a&urtcui
1938 tarihli nöflhflfmrfa Ahmeri Em in YsJman «Türft
kalb ve ruhlarını biriepllren sevgi b a h a rı» başlıklı
bir makale yamıı? ve hüküm etten A iattirk'lin sıh­
hati hakkında tesm i b ir teH ig tteçrederetc m îlletin
mklthftftttar e d il m e n i lainh etm içtir. Celâl B»yar
bOJc&netj, bu gazeteyi ve Yalman'ın m akalesini kıs­
men nakleden H aber gazetesini kapatmışın*. Bu
maka]e, m uharririn tarih e geçecek b ir yansıdır.
i ■ Z l Ağustos 1938
SavaroM iiin PolmabAhfe Snr&yma gefe*> Alâ-
tBrk bufUnler İçinde veM tfer ve Islan b v ld a b u lu tu n
Cumhuriyet; Büyük Elçileri ile mUtcaddid mülAkat*
lar yapnatstardsr. 22 Ağustosta Savam na yatı İle
Bandırmadan İstanbula gelen Başvekil CMU Bayar.
ReLsJ Cumhura miliâM o im aş Vü geyahatl hakkında
maruzatta bulunmuştur.
23 Ağustos — fi Teşrinievvel 1938
Dolmabahee Sararın d an h içb ir yer* çıkm ayan
A tatürk bugünlerde Îstanbolıîa bulunan TUek tfevlel
»damlan ile m üteaddit mtÜâktfUard* tnihıaınnifer-
dnr. A Teşrinievvelde tstaufculun k u rtu lu ş gftnü mü­
nasebeti İle İstanb ullulara b i r teşe k k ü r vc saygı
mesajı gönderm işlerdir.
7 ' İT Teşrinievvel 1S88
AtalOrk'Ûn basta olduğu h a k im d a k i zan ve rf-
vayaılert dair, gazetelerde h e r ne k a d a r h içb ir kay­
da raatianmamig ine de BHyük&ehİr hslkm t, ÇoV cid­
di b ir endişeye dİİşüttoü$lür*
İS Teşrinievvel 1938
A tatürk'ün sıhbl durum u hakkında ilk resmi
tebliğ Gfeşredllmfıtlr
«Kiyaseti Cum hur Umumi K&tîpllflmden:
1 Reisi Cumhur A tatürk'ün sıhhi variyetleri
hakkında müdavi ve mûpavir tabihler tarafından. hu
sabah naat 10 da verilen rapor ikinci maddededir.
2 — AtotttrVttn umumi vaziyetinde b ir 6®gi-
çVklik y o k tu r. Geceyi d a h a İyi scçirdU ec. N n h ıı ÖO ■
100 a r g ı n d a d ı r . T e n effü s JB, h a r a rd ı d ere c e s i 3*3,*
tür.*
— 1232 — İsta n bu l
Gece neşredilen ikinci tebliğ.
*RJyw tJ Cumhur UmtımJ KHİpliJtaden;
1 — RolaJ Cumhur Alaltirk'üa ıtfıM vaıiyetierf
hakkında müdavi ve ımÜHVtr labiblarf taralından
hır Akşam naat 20 dc verilen rapor İkinci maddede^
d it.
2 — R«I«| Cumhur A utilrk'iiiı ra h a lıtılıjı ıj>ql
halde davam Ktmoktedif Nfehıa $20. VenefHit 33, h*-
ra rot <fcreee*{ 58 dfr».
]|> T c f r in lm tl I9S1
fîUnüllK nefredilen UcUacO tahlif.
«Riyaseti Cumhur Umumi fUUpîiglndcD,
1 — Jtelsi Cum hur AlalDrk'Ün tıhhl vuiy eü eri
hiikkındfl müdavi ve müpavir tabkblerf tarafıadao
hu snbah i»b1 10 da verilen n p w ikinci maddede»
dlr.
2 — Umumi vaziyette değişiklik yoktur. Geceyi
rah a tf# fiffirpU çJerdir. Nabt£ m unU tam 88. tenef­
füs İS. h a ra re t derecesi 36,4 tUr».»
Ç ece neşredilen dfirdüneO ieb llf:
rRiyas«U C um hur Umumî Kâtiplimin den:
1 — Reiaİ Cum hur A tatürk'ün MhM vadraticri
hakkıoda m üdavi v« mücavir tabihleri taralından
bu ak^am naat 2 0 dc v irtte n rap o r ikinci maddede-
d ir.
%— Asabi a n u la n la h a tif Fakat aşikâr b ir b i ­
tik v a rd ır. Um um i h a l daha iyidir. N abız muntazam
108. tcn o ffttl 2 0 . h a ra re t dc rtc e sl 36,0 dur.»
20 T c ş r iııim il 163$
Gündüz ndsredilea beşinci tebliğ.
«lUyasetİ C ym hur Uaıom l K^llplI^liKİenr
1 — R eisi C um hur A tatü rk'ü n sthhl vaziyetleri
hafekrada m üdavi v t m 0 $avir tabihleri tarafından
bugtln sa a t 1 0 da verilen rap o r İkiûci m addededii',
2 _ Geceyi çok ra h a t geçirdiler. Asabi a m a la r
zail olm ak d e m e tin d e aartbmçttr. Vmont hal daha
i^ d ir. N abız 102 , le&fcEfts 20, h a ra re t derecesi 38.8
dlr.»
Geee neşredilen altıncı tobliğ.
«JUyoaHi C um hur Unuonl K itipliglnden:
1 — Aei«i Cum hur A tatü rk ’ün u h b i vaıiyetleri
hakkında m üdavi ve mUsavir U W bkri tarafından
b u aksasn 20 d e vo ritea ra p o r İkinci m addededir.
2 — Asabi a rızalar tam am en geffelştir. Umumf
hiJ&h a rtm aktadır N a b tt muntazam H tenctftU 90,
hararet dereccal 97,1 dîr.»
21 Teşrinievvel 1938
GQndÜ2 ne^redU ea yedinci tebliğ.
«RiyaneÜ Cum hur Umumi K itlpti^lndon:
1 — Ttelsi Cum hur A tatilrk'dn sıhbl vaıiyaıltri
hakkında m üdavi ve mUfavtr tabihleri Urafifldan
bugün naat 10 da vortten rapor ikinci ma-ddededir.
2 — Ceccyi rdhat geğirdiler. Uttum ] »alib «it»
m aktadır. Nflbtj muntazam 64, (epeffüs 20, b m r e l
dereeeci Â6 .9 dur.»
■^ r i p V n^ g p o i j p t t g o e g f e e o B
 — 1233 —
28 T f f H l i m d İ M
G azeteler «IfU Jete m üjde* s e rle v h a sı s itıftd e
MySfc » k m * b f r t a f t a m « J h a slsy a * b u h ra n
n a is l U m < w a tla ttığ ım y a z m ışla rd ır v e V y u a U
C ataber U m um i J U tJp ttiz n d e o « r tiz f o d M r te fc ü t
»sfcdilıulftfr.
<>B>aM4İ C u » h u r UftUA) KAUpUgtodeft.
I >% Reuü Cum hur AtıtlSrh'DA u b h i v M d ^ ü tri
k.>bw A mUdavt vc m üşavtr UbUHeri tarafından
bo «Jtf&V u t t 30 de vtrü a t nfior» İk is ri madde-
* d ir.
İ — B ir hafta evv*î zuhur eden a r ın la r tama-
myle k e s if ti r . N abız mwmaZ4Jtt, kuvvetli Bp, te-
c*ffw 29. h a ra re t d e r e m i 2&A d ir- H an elik , not*
suJ M yttne »vdet euuiflttr. Günlük lebli.fi nesrine
tCamı kblm unifür.
St&devi d o k to rla r Profe* 6 r N e*et Ütner Ir-
dfefa f tt f e s d r doktor S lh a tl A yetf B tfg er. 3t. Ke-
H ti Öfce.
afSftvtr dok torlar: Pro(«6r D r. ÂkU M uhtar
Öden. h r f e » r D r. H aynıS ah D iker. P r o l« 6 c Dr.
$01*771 Hidayet B arter, Dr A bravıy a Marmara!].
Dr. K e h s e t Kİmti B e r t
8$ T e frlo ie rre) 2339
A fikandz k utlanan C um huriyet B ayrsım na on
te f »eoadcaberi İlk d e li olarak A tatü rk if tîr tk et-
ftta lftfr, Sı] miüT ö jy ra m 2030 m ttia â e jM h u ı
ber urafznda büyük adam ın geçirm ekte olduğu aftM
fajyVghf rn ızurabı duyularak te s ’Ut e d ih n lftir. An-
kandaki m eraslînde Reisi C um hura v ekâlet eden
Bajvekü C m B ayar. orduya h itab en A U tfrfc'ttn U r
aacfrnı o tau n a jlın in v kf bu m&aJ A tatü rk 'ü n o r­
duya V* doUyisiyle T ü rk m illette* aM bitab ıd ır,
fazobal Ansüaopediai, b u m esajı aynen n etıetm ey t
tariki vazifesinden b ilir, b a n ılır kaynaklardan nak-
Itd ttftfiM gtee m esai, d ire k tifle ri b e r i s e kalem e
tiuuaif ve A ta tü rk y a tak la bitk in b ir halde tk ea bu
n e a ıjj bizzat tashih e la lfU r.
O r iv y t meea]
Z aferleri ve raasW inım rtık tarih i Üe b u la y a n ,
k tf u s u zaferlerle b erab er m edeniyet n u rta n m
taşıyan fcahnrttaa T ta k ordusu;
atenıieketifll e n buhranlı ve aOftkO) a sla rd a
euiûmfeOL, fe ttk e t ve m usfbetlertfejt ve düşm an isti*
Ibıadan o a a l koro»U f ve k urtarm ış b e ti Cum hu­
riyetin feyizli devrinde de aakerttk lek n lfto ln btttün
toodem silUı ve vasialeriyle n ü t t b h t t olduğu»
halde v aö fm i ly n ı bagivlıkle yap.*ee£uza hiç fflphem
yokta*.
ftugttn, cum Jjürifeîja i d l a d yüıxu m ütem adi'
yea m a n bUytlk b ir refa h ve k u dret İçtade idrak
«dea Türk roitieU obî bazura^d» kahram an ordu,
■ana kalbi vOkranlanmı beyan «e İfade aderkeo bQ-
jMk ta la su n n a o iftih a r h lâlerine da lervOmah olu*
f* n u a
TûHc vatanım» ve ffirfctök eamtaıuıın | u ve
»fcettöi daklU «e haı4ei her tiftiO Lehlikalan karşı
kwumaktatt Uıaret olan Ttziferi her an tfm baor
^raup~M er^keTİtyorüfn
ATATÜKK
ve ftnaöe otdMİmu ba&iıa ve Mjrftk ulucummao
erdujı* babtvuiftl eu a n fiMem fabrüalar vc
lar Ue bir kat daha kuvvetlenerek bOytk bfcr fer»
Bati nef* ve İatlhkan bayat ile ber ttdft vuriferl
ifaya n^Uıeyya otdu#u0 iıia rntfiim . Bu kaoeaıle İca­
ra, deftitr hava orâulatvrıaop kshnnt*n ve ı#erilbeli
kuıhuianUn Ue «ubay ve eratını «climlar ve laULir-
leriuU bOiÛu « İv ttUvaceheAiode beyaa ederla.
Cıim fturjyet f ia y ra ıu u n oa be«(acf y ü d te fta d
haU ojuzda k u tis «Uua.
9 T f f r ia İ M l I9 H
A tatO ikD o sıhhi vaziyfiU norm al eeyriol ta k t
bedarkan* rahatatziık binle&feire te k ra r v e h e a e t kas-
b eitnif ve resm i tebliğlerle rap e rU n n o e fria e baş-
l a u u |U r:
Dokuzuncu U bU |.
«Riyaseti Cumhur VmomS K ^ıipU |ia4aft;
1 — BugBfl ikincU eşdnû) seküdoei sah t t a l
n a t S de. HeU> C um hur AtatOrfcltaı sidd ratiyet)«vi
hakkında aıüdavi v» m figevlr tabib lefi tara fatd a s
veri)eP rap o r İkioei maddededir.
2 » B u g ü n ,sa a t 1R30 da h astalık U râ e n b b e
norm al ae>Tii3d an c ık a n k (iddeüaııad» ve u h h l v »
â y e t yaaîden dddisrat kesbetm lytir H araret dereea»
ai &},4 n a b a m u n ta z a » ) 0P, tenefffts 2 2 dir.
M üdavi tabH den P re le sö r Dr. Neyet ö ın e r I i '
delb. P ro fesö r P r U . Kem al ö k e , D r N ihat fteyad
B etger.
HS«aWr tak& ıler ProUs&r AU> M uhtar Ötdeo,
P n ıfe e ir D r. H ayroSlah P ik e r. p r o M r Or- SAıey*
y a B idayet S e rle r. I>r. ıff. KÂmtt B e r i. Dr. A b rm -
y a H a n s a ra k »
« T tşsin lea A İ İ M İ
GOndDz n e fre d û e n muanco te b b |.
«lUyeaeti Cuzehur Umunl K»tftpU|İOd*li:
t — Reisi Cumhur AUlârkûn sıhhf ndfflkrl
heklaııda mftdavi ve oû^avir tabibteri tarafındao
bu aaiMİı aaat Jff d i w ü ıo rapor İkinci tt»ddtâ+
dlr,
Z — Geceyi rahataif fe^H ikr. TJnraml kaDcriA*
deki vaziyet ciddiyeti muhafaza etmektedir. Ban»
ret derteâl 36£, nab». muntazam I3& r teoefltfs 20
4ir.»
Gece o e fre d ü e â on birinci ie b tt£
«iUyasetl Cum hur TTnıanu K ıtipliğinde»;
1 — S eisl CumhUP A ta tü rk 'ü n aıhhi vaziyetleri
hakkında mOdavi ve m üfavlr tabibi e ri ta ra fn u lıa
btı ekgam aaat V de v erilen rap o r iM nd nuâde4e>
dir.
%— BtıfüdQ yorgun ve d a lsın geçirdiler. UcdU-
rat ahvaldeki ciddiyet b i n t daha ilerlem i^âr. Tfabtt
ffvntsaaar dakikada 338. lenetfii* *0 , hara re te de­
recesi dır.»
Ceea a tf e d ile n «b ikisci t*hüfc
«lllyseetl Cum hur Umumj K atiptlündeni
1 — Reisi Cum hur A U Ulrk'ün «ıhh| v*dy*Ueri
hakkının m titferi ve m Ofavir tahibierl t a n tından
bu gece aaat U d» verilen n p o r I k b d
dir.
 ATATLUK — 1234 —
2 — S u t 20 dea ıiîbırpn taJfralık arı mı p ır
Umamf Ahr.ıJ rrfcjn ırtr sryjrtnıpktedir. Hâ
n r r l Açr«?«J 37.8. n a b a Iİ1, tünet/Ü* 33 lü f.
f0 T < *rlnfnaJ 1933
At4tUrfc u/û! <tmıytlr. Hu « lin haber, m illete
od BfdActt tebliğ ü e bfldintm ifitr
•fU yaatti C um hur Umumi K atipliğinden-
A tltlirk 'ü n m üdavi ire m tiçavir tablh icri tara
b a d u vsritao ra p o r nıruU clirt
R*U Cumhur Atatürk'ün umumi hallflnpdtki
VBblfMt ddfl UJC 24 le » ■» d ile n t*bliftd*n
to a n ber U> u t ı p k huaiin 10 ikiftdieçrin ı«3 fi
perfembs u b sh dokum te f ffsee fefim lı derin ko­
m i içfaulr terki hayat etmiştir.
MIUavJ Ubjbler: Profesör Dr. Nejet Öm«r tr-
delb, P*ıte«fir Dr. Af. Kemal Öke, Nlfaad Re*ad
Belgtr.
MCUitij- tabibler: Prorasör Dr Akil M uhtar fo­
dra.. P m ttste Dr SOrayya TTidayel Serter. Dr. M
K lm il Berk. Dr. A brtvaya V ı r n u n i i - ı
B ûyîttjehlr, I» m i haberi s u t onda BıfrondlıH
atman, p erlo n olmuftur; vr derhal » « i ı #ö» y i f
Jın Di, «incnalar. lu in a lır , barlar v t m eyhaneler
gibi ae tad ar «j İodn y?rl v ır u , itaUplert Ttirfc n
gıyri Tılrk. MÖslüroart r* isy rt mûılim. 1u p darını
lapam]}, kepenklerinl indirm işlerdir Mffctoplerdc
m alllm le r ders v*reıtitml», talebeler fery ıt ve fV
g*oa bejlım)* n m uallimler çocukları, m etanetin
aaalvt faflıftdifl ff#]df|înj. böyUJc fcahrarotn ad unra
ruhunu şadeünefc fçln metin olmak gerektifeMü an­
latm ışlardır
AUıUtrkan k n tı|ı( i, son f n l e d w ufala
«Bu yan. ta b ib i m ü d av ilerin d e n İs ta n b u l îfe -
busu F M n ö r O p e ratö r M. K em al Ö ke tm a fa ııb n
H il t tl A hmed B annglu'na v e r d ik k i r m lE likaittır İd
İlk « tarak Y edifK n n u ırın ıaa ım la R v c d f l a d id r ) .
Sayın F to M ir» A tatürk'ün hw pH m a it h&lm-
lannı anlattıktan to n ra onan tedavisine b a tlv jıâ ı
(S a U n m tte ftü . Btı getif. Mim Kem al'in ^ b ü ııtt
N r anda o kadar d e p jü n li k i... Atanın luriknU de-
lljfo İ u l ı t n k a güderi onun kudre tinden ruhttn*
«fnmtt bir ıto t t*tıy*r fib ljd i. Şimdi İm a te f *5n-
m&j. doktor bfr İm ta k d iM döomOştil:
— S u d ije d e , erim d e o ta n ıy o rd u n , d ijv söze mlyeeeftini nazan dikkate «lan müdavi hekim ü<fet
ho ılad ı, B ir te le fo n ... Y a ru ı «aM dokumda saray d a
bahm makİM bm İfiaum um ı (e M it ed iliy o rd u . G m jrl,
ra h a ta ! bu lu n an A laya acaba y ap ılacak M r «ey m i
v ar. C tfntO aO yle (c tfıd b n . U yuyam adım . E rte s i cD*
ntl A tatü rk 'ü n hafchnd» A lm anya d a n F an P Jhm »n.
V feru d ra C ptoger tan tald e İki pm fe«6rttn b u lu n d u ğ a
b ir konsOMasyon yaptlatagm a ( |n a d l m . B u b u ıtlll'
tasyonda N<*et Ö m er. S O n jy a H idayet, Nllbad R e-
|a d . M ehm ed K im li, S ıhhiye m ü s te fs n A tım , A b n -
n j » v e ben bulunuyorduk. Akdi M ah ta r b a ıta n ld ıı(n
k in fa lm w o d |tL
B ir enk m ü ıak ere ve m ttn a k aıala rd an « m m
A U tflrkU n h a sta lısın ın n ed e n İb a re t o ld u fu hak­
k ında m i t h ek im lerin in m hiai n s a n aynen kabul
İSTANBUL
V»Jntı hekimlerin lıbiıtöJLav^ıuındaa m e l At»
(ürk rvm'plfl lıenlml? kohu^j^iak UUdıklvrlnl lebUf
etliler. Ifemm flitim. Ellerini Aptüm Oturlular.
Od**Jn BıifTckil c*l*l Hıyar ve ştıkrü K t ; ı Tanlı
AtfltUfk.
— Kemal Bey, buyurdular, pmdl kDnsUİU*y<Nı
yaptiafafc Su almak (ra h rd rrv oe of#e»fc? Aaa»
ervc-îcfr yaptırın ameliyatlarda hiç hlcfetr pry Uf.
KctmrrnİgtSm Hu da bAyls olabilir mİ, Harmt dellfc
m u mi? K a n lı h a n ım a z mt?
Cpyjıp olarak:
— Atam... Bu onlardan rf*ha baıİClif. ITâfbir
»ey duymautnlz, yine e usulle y a p jrtt B iru U an n
dclüımıtsJ, kan damarının yaralanarak kasama obua­
sı u*tdU rfAİmstade yjfnlan bir u t aima irnaii}«r
sinde raril dpjjiidir. Siz müsterih olunu? .. Takdl/
buyuracalumız ki, bu İUc Pinksiyon'dan «onra şayet
yapılmasına ihtiyaç görülür**, yodan rrnnklUrfİMjç
bti endlfpleıtİPD hiç birini hİMCtmlyecckslniL, de>
dsm
Ben te m Atayı duyduktan «ndi^den kurlanu-
ya. hem dc ondan conra yapılacak Ponksiyonlara
bozırfanmıya çakftım. Atatürk c.Telcc kendirim,
bilemiyorum kim tarafından; «Dikkat edilm eni
oradaki damarlardan biri yaralanabilir vc b a n a l
zedelenebilir * denilmiş olacaktı. Eu. Ifleşıru vak
cib olmuflu. Benim sözlerim kendilini çok milat*
rlfc etmiş:
— Artık bu müdahaleden çeküımfyonniL. kolay­
mış. Buyardntar.
Prof«fdr Eplnger'in r e l i n hakkmdaU U vtiytsİ
pek İyi netle# v erm ed i AtatOrk bundan blras «ar-
91M 1. BOıan ted b irler Ucerine IttUak edildi ve banlar-
dao « m n u r u t (d in c e kam ından w abıunam da
kararlaylırtM ı Fakat bu tedbirler. Atatflrfclin aıb*
hat! toerln de sa llh tem in edemedi. K am ındı git*
tikçe m iktarı artan u t. ItiH Ü fM rah a tm e ta e |#
bakindi. B ir ak^am y in e S uidjyfde İdim, tfefei flnuer
saraydan Celefan ettir
— Kemal Bey. yann « a t dotaoda aarayda bu*
lu a... F ta n je r geliyor. Suyu a lım «İma* mı? dedi.
Bu, beklediğim h ir netice idi. E rtesi (ü® « •
■uya gittim . N eşet Ömer ve Kalemi Mahsus «OdU
t* Süreyya, kalem i m abat» aaİdBrfyrtt odasında bu­
luktuk. AtatO rifün karaciğerinde U fıy tb ö B k ıddu-
dpi İçin b ir «ehlrtt ntaM eye b M m n U ede-
Ömer, evv eli Fonksiyonun h is i ipW edilxo*taMn
yapılm asına ve auyun aa m iktarda dnım nnn» taraf*
tardı. Belki N efct Öm er bu nnklai na>»rda ıs r a r
da baldı Mi. Fakat A tatürk'ün (flk h a m ^ oldofona
yatandan bilen U r cerrahın bu isi Iplatriı temin
etm esine bnkftn yoktu. Nitekim t-ÜL altına yapalan
m lucv ü n e Mle aneak hissini iptalle yapılabilirdi.
Bn h ü rle İken benim, bo elem veren daha kaim U r
Utneyi ierrflbe ed*m ly«e«fi» pek ajikârdı
Fisenjer de ieklilim l m ehnaen* gtn lü . Ben da
1A3KB İn a n lIm ı una gürü yapmış, her tfirifl tesU>
batı al m atım - Potıctyonn y a p tın Bu, (ok tabii «
hastaya lû r ulUrab vermekliğin aeyvetti. On buçuk
kilo ıu alındı. İstirahat*, derin» aaUa U r n*fe* aJ*
m afa mUiehaâAİr otan AtatâHc
h t1 p ://g r o u p s .g o o g le .c o ı
 ANSttLOPBPfr* — ]235
__ Oh,, çdk rahat ettim .
BUfunİB.
5e, pfeelerdaa aktarm a ««Sildikçe:
_8 ü katkı» su e«aftı jnılrın b ir ?n> ten ek* aj-
Aİ doldurur. Karta İpimle tıkınabilir mi? Ifinoyi ba­
na g ö sterin - Buyurdular.
neman ince b ir tin e fiöslordiffir
— A nını bu k u m a anestezisiz m m ! baünldı.
İptabtf yapılması için telkinat rapılm ı* olacak
ki, AUîflrS:
— Birkaç defa aaestcd yapılm adan bu yapıla-
«Mfa. Fakat U r diğeri Jeabederae r i d cdo H a da­
hi îaccsini İntihap edelim ... Bu.vurduür.
Su alındıktan soora bacaklardaki röitk lo r
•U cku azaldı, fakat k ırm erte»! Jttntt, tek ra r gjş-
«iye batimdı. NeşcsJ b lra ı azatmış vc bu $işz»tfcn
lab3 olarak memaıuı oUuunıg gürünUyordu. Fkkat
Uz k o d U in bunun UK I olduğuna, bu İğin ancak
tedricen U bü b ir hate getscejine, sa b ır ve ta*
temtnöl lâzım geldiğine ıkaaa çalışıyorduk. V ile
kfta îtw u j« r efe kendilerine İlk pOTiksrycmlann aa
gOa f m l t İle, «odan so n rak ik rlo aylık f a td d trls
nolnınh~‘T " Sarayında Atatürk'ün t«fxt etlrğf U ıtti «da.
(S . T. *—n «Aatrlar Boynaca İstanbul* adlı teorinden).
m /g r o u p /m e r a k e d iy o r u m
ATATÜRK
yapıLfljık nutrLiyle fasılafarm yıvaj yıvaj utatıla*
cagjtu &rwiıntflL
Şiftik yavat yavsı oriroif ve on allınfl gtluD
enki ıjctirnbları vereccfc tlrreceyo ge1ml|il< Tekrar
<*riMİ #Un(L »u almtya Irarar vcrmifUk. Diz bir gUa
evvelinden h er şeyi tıazırlaaufufc- öfile Üzen blıL,
em retti, huzurlarına getirtti.
— Ban («k uuzuutU m . hemen auy* atın... Bu*
yurdular.
N e ş e t Ö m e r.
— tte m ttn b , y a n a yapılacak, her 9 *7 hazırla-
nıyor. dndk
AtalürJc:
— Bugünle yann a n ın d a «te tir k v ır t Ilem ea
y a p n u , buyurttu.
Bu u ra n Uzerioc bit dc tam en panU yonu
yine anestezi altında y a p tık Ayni miktarda su (t>
kanltlt. Kendisi m ütemadiyen;
— Hepsini aliCL. hiç kaİBiafita. Vaziyetimi da-
tfştirla de orada bıund» k a la a b rı da alnının.. bu*
yurdular.
tM nd m alma da Atayı çok rahat ettirdi:
 AÎ-iT-jRE — 1236 —
— O h .. q e k a t t ı r « h a t e (U m - B i r sigar* v e r i n
Küyirn-, b uyurdular. B ir d e kahve içtiler.
A ta tü rk 'ü n velev kısa b ir zaman için d» olsa
iftira h a tia e jaîıii olm ak hepim izin içinde b ir ncfc
uyandırıyor, biz d e onun k a d a r seviniyorduk. Çila*
H fnufttarlp İnsanlara Ümit ve c c n r c t veren, on-
form re fa h ve saad efl için yorulan, bozan m anevi
ıstıra p la r çekerken A lenin b irk a ç dakika veya «ani
İçin ûl*un sıh h a tin i görm ek bizi b ir a n tese lli e d i­
yordu.
B o s u elm aların ken d isine m ahsus arıza ve teh ­
lik eleri vardır. O nun için nabız ve tansiyon dalm a
N eşet Ö m er. N ih ad Reyad tara fın d a n k on tro l ed 11lf-
dJ, P o n ksiy onlar ne tansiyondu nc de ru b a d a e n
u fak b ir tahavvül gösterm edi, Geye& ta b ö «ey r^lti.
B undan çok m em nun oluyordu k.
M im K em al'i n e f t i alm adan dinliy ordum . A cı,
f e d h a k ik a t b ir rü y a k asırgası g ib i Önüm üzden neç-
toff, A tam ızın fâ a l vOcudu e b e d iy e te gSdnüplfl. F a ­
k a t b u n u h iç düşünm üyordum . M uhterem profM ft-
rftn a o la iU ii hu k a lb im e b ire r o k g ib i sa p la n a n söz­
le rin so nunda:
— B ir gün , so n İğneyi y a p tık , b irk a ç dakika
s o n ra u lu A ta d e rin rü y asın d a n uy an dı. G erin d i v e
e n e rji saçan g özlerin i b iltü n k u d re tiy le a ç a ra k b b -
le re g ü l ü m s e d i . D em esini bekledim .
Mim K em al'in b ir s ü k û tu iç in e «ıjgdııa-
hildigim bu h ü ly ala rım ço k sü rm e d i. D evam edi­
yordu:
— B ir gü n dedi, m uay en eh an em d e hastalarım *
ta nefCUİdüm ,, T elefo n ... K ftşet Ö m er:
— U fak b ir İ m a oldu. K an d u rd u ru c u ilâ ç la r
t i m l e ı ı r ı y ı g el,..
Diyordu.
Telâşla bu ilâçları eczaneden yaptırarak saraya
kostüm .
D i 5 pro tesi, d İ; etinde- b ir e t k a b a rık lığ ı yap ­
m a* disçİ arkadaşım ı* h a sta lığ ın e sasın ı vc b u has­
ta lık ta k a n d u rm asın ın m ü şk ü lâ tım b ilm e d i# için
b u k a b a rık e ti kesm iç veya k o p arm ış. M Uthiş b ir
kanam a olm u?. D işçi k o rk m u ş, b enim h em en Beti*
rU flttkU ğİiıü söylem iş. B ir f e n t t e n da y ap ılm ası
icabeden te d b irin i ta tb ik e tm e y i u n u tm am ış, kan
durm uş,
A tatü rk , en te h lik e li sam an lard a bile m u h itin i
tescl edeeek vaziyet a lır, tg te b u d a e tra fın d a te lâ ş
edenlere sU k ta e t tavsiye etm ek s u re liy le itid alin i
m uhafaza ediyordu. Hem do eh em m iyetsiz b ir mü*
d a h a te u ia beilenU m lyen b u n e tic e si k arsısın d a te­
l i f ed en , k orkan d fjç iy j te^Cİ ediyorm u ş. B en g e l­
diğim * a ttt, l a n tam a m e n d u rm u ştu . T am po nun
kald ırılm asın a İhtiyaç yo ktu. O nu yerin d e bırak tık .
O ndan so n ra tek ra rla m ad ı.
P rofesör, g ü n lerce devam eden tedav in in en
m ühim safh aların ı ıs la tm a k ta o ld ııfu için zam an
zam an zihnini yokluyordu:
— B ir gÜ& d edi, A tatü rk geceyi ü ıtiliç içinde
gaplrm ifti. B iz e rte si g ü n ü g örd ü ğ llm i^ vakit:
— B en d ü n gece b ü sb ütü n başka b ir adam ol-
m uglaı», değişm iştim .. b u oeydi? N e tu h af., ben asit
d ü n g ece hastaydım b uyurdu.
İstanbul
Bu, k a raciğ er kifayet sizlisinin hafif geçen bir
tezahürü idi. 9 u d a geçti. F akat Atat&rk, alınan
bütün hekim ledblrtoriyle hayatı uzaUlaa b ir hasta
idi. GUndon tfUne eriyor.. h a lt t bo erim e her gün
kendisiyle tem asla bulu n an etrafının , liüM m larin da
gozierino çarpacak V&dıır barizdi. Kocs b ir »oerji
»önliyor, ordusunu zofnrdea zafere ffötörcn nnlıtık&r
bliyOk kum aııdon, kıücıyle, aU fln hitabeleriyle mU>
le te e n e rji «açan koca b ir insan eriyor. Kapıda bek-
tty e a ttlüm , ona h e r dakika yaklaşıyordu. O y lat
AietindL Ö leceğini h lsse tm l; olabilir, tak a t etrafına
kaü y y en hiK sctiJrm em ijtir. O daim a A nkaraya gide»
c e g o d e n . t p e ydir m ille te görünm ediğinden, gbrüa*
m ek ihtiyacını duyduğundan bahsederdi. Nitekim
ölüm e çok yakın b îr zam ana k ad ar, 19 inci yıldö­
n ü m ü ne h asırlanm ak ta idi. İlk ponksiyondan 8 4 g&n
so n ra A nkaray a gidebileceğini ve 100 m etre yürü­
yeb ileceğ in i ona vaadeden F iseo jer’in sitelerini dik­
k a tle h a tırlıy o rd u . F a k a t zam an geçtikçe gitm ek
k u d re t v e kuvveti azalıyordu. H ekim ce bu arzulan,
n ı y e rin e getirm eğ e im kân yoktu. F a k a t b a n ma­
n ev i te s irle rin h astalığ ın seyri ü zerine fe n a tesir
edeceğin i d ü şünen hekim ler, gitm esine m ân i olmak
m esu liy etin i Ü zerine alm ak istem iyorlardı.
H ük ü m etçe gitm esin e ihtiyaç varsa ve kendi*
le ri d e b u n a m u sir iseler, hekim lerin m uvafakatle­
rin in ta b ii okftfgu a lâk ad arlara areedlM i.
A n k ara se y ah a ti düşü nülürken İkinci b ir krfc
d a h a y e tişti. A ta, çok gİddelH ShtU&ç içinde, kısm en
e tra fın ı tanıyana ıy»cak b ir hald e... Suedlyede İdim.
T elefonla hem en saraya gelm em bildirildi. Kadıktt-
yllnc g ö n d e rilen tsta n b u l m otörleriy le doğru saraya
g ittim . A ta tü rk o tu rm u ş m ütem eadiyen bafın y o r.
İh tilâ ç la r gösteriyor:
__ Bırak, bırak,, diyor. Yatırılmasın* şiddetle
muhalefet ediyordu.
Neşet önerle birlikte hemen oturduğu vazi­
yette g ö lü n e serem şırıngaları yaptık:
__ B trak , bırak., çabuk, kelim elerini m ütem adi­
yen te k ra r ediyorlard ı. Zorla yatırdık.
O ndan so n ra İçin daha ciddileştiğini, karaclfccr
k ifa y e ts iz liğ in i teh lik eli jfciil&ttaTttdea olan koma­
ya g irm ek üzere olduğu İcabedenler* bildirildi.
T evfik Rttftdü'nün. b ir konsültasyon yapılm ası­
nın vaziyet lenbı doğru olacağını aSylemeai özerine
hem en Süreyya Hidayet, Âkil M uhtar, Ahravayn,
H ay rullah , M ehm ed K âm il davet edüdüûr. Y apılan
istişarede siyah kan d a m ira ıa serom glikoz ve dî-
ger b a u ilâtlar şırınga edilm esi kararlaştırıldı. Su
serom uo yapacağı şiddetli, baıan tehlikeli olabilen
şo k la rı n a z a n dudeate alındı. F a k a t n e olursa olsun
A kil M u h ta r'ıs ısra rı ile bu serom lar tarafım dan
yapıldı.
Bu kom a krizi esnasında A tatü rk mütem adiyen:
— Aman «DU» veya «deglj» dü efendim dil,
am an yarabbl.. gibi kelim e ve eksik cü m leler te k
rarlıy o rd u .
A raşır* k a lık la fcu veriyorduk, soğuttuktan son­
ra yutuyordu. P ek sey rek güzlerini açıyor, bıkıyor.,
vo son zam anlara d oğ ru da;
— S u İste r m lsb ü rt
h t t p : / / g r o u p s . g o o g le .c o n
T
A *SU aoP’n r t s * - - 1237 —
So*liM başiyi* v'eys v-: :>]q ntuabei veya monU
cftıp vvrlyordu- Bu nöbet 3 «Un aDrriU.
Sabah ' 6 da Itay n ıllaH ben ve K ılıç AU.
bOytlk salonda otu ruyorduk flnv R idvu ı geldi:
Efendim oturm ak intlyor. göllerini açtı. Ne
rip ıy ın dtdl-
T e lifi m evdan verm em ek içlıt bunun. ; ı l n n
b u giderek n em retu n a ltın d a yap*lm»*ı mtıvAfık
bolundu. Hem en kuşlum Bay Ilidvan bann gelin*
cetr kadar A ta, k e n d ilin d e n oturm uş .. Bpni gfr>
jûn«*. dikkatle baktı:
— Tuhaf |e y . Bana no oldu? B uyurdu.
Bfi) İŞiPd b itirin c e « l a n a avdet «t Um vp bu
vasiyeti teb şir ederken. Bay RJdvan te k r a r . geldi:
—• Kemal Beyi (artıcı, dedi. Mîm Kem âl değij
miydi. B u n d a n e Ifl v*r. N için burada? d iy e s o r­
du, dtdJ.
A tıtflrit m uh telif te f iıte r a ltın d a kanam adan
çol k o rktuju veya k o rk utuldu ğu İçiD benim «ra­
dı bulunuşum un bu iğlerle m Düftsebetlni araştır*
inak istiyordu. B aşından geçen hâd isenin kendisine
herhMigl bir su re tle s ö y le ıd lıo fti k a ra rlaştırılm ıştı.
Atatürk v azifelin İçyUztlnü e tra fta k ıle rin yüzlerin­
den. sözlerinden U tthraç etm ek istiyo rdu Benim bu*
tununum onun «ok d ik k atin i celb etm iş, olacak ki,
sık sık:
— Kemal Bey burada m ı? diye soruyordu.
Neşet ö m erle araların d a şöyle b ir m uhavere
romta
— Kemat B ey b urad a m ı yatıyor?
« E v et...
— N için?
— V apuru kaçırm ış,.
Bu cevapların hiç b iri onun j& lekleılnl tatm in
•demiyordu. F a k a t o, hakikati p ek ala gösterinden
anlıyordu.
H er gün istişare Ue tâyin edilen b ir rejim , ka­
raciğer huU aast, aerom fis y o k g ik , serom gjUfone Te
fcier bazı te d b irle r tatb ik edilm ekte id î. A ra s ın
beklenilmeyen iyilik, görülü yord u. F akat b u n term
kcpıi Ümit v e rid , a ld a tıc ı iy iliklerd i. A tatU rk. gfis-
lulm bân önünde ö lüm ün pençesinde mOeadelc r e
kendisini m üdafaa ediyordu. A raStra g örillen n l i h ,
pâdetli U r kom adan m uvaffakiyetle k u rtulup h u
k n b l ı |u ciödco kay d ed ilen H alleridir. N itekim
Fldenje yazdığı m ektubunda kom adan ku rtulm asın ı
hartkul&de b ir h ld is e ie-lAkJ e d iyor ve şim diye ka­
dar ancak iki defa gördüğünü ilâve ediyordu.
Sanki ölttm A ta tü rk ’e kıyaratyardM . sanki tUtim
de ondan korkuyordu. B ütün ha*ialıftın sey ri esna*
»oda kalb ve böbrekleri ta b iile n ] m u h a fe a e tti.
A tana m ukavem eti hikm etini de orada aram ak l i ­
nindi. HatıA kendisi b ir gön:
«— Beni kalbim k o rta n y o r. buyvnm uçlu.
Bu defa karnında au çok afiır toplandı. 32 İneİ
8UnU ancak Uçtlacfi ponksiyona m ecburiyet bdaıl <d-
“u*vj. Dcrbai h ek im leri çağırıyor. K n n ve ana-
W bir halde suyun hem en alınm asını em rediyordu.
0 gtln bûa GUlhaneye d e n e geünişlltn, bulunamam
ı/g r o u p /m e r a k e d iy o r u m
ATATÜRK
— Kemal Bey yok. yan n n ltm . diyerek poak-
:'>yonu tehire uğratan eritadaslanm a k ttifo r ve:
Mim Kemal alsın- buyuruyorlar.
H hzanire yinı* hemen M.5 ]|tr# au alınıyor Bu
son poııkntyonda. Ondun « o n » b sflt b ir buhran da­
ha geçirdiler. Fakat diğerleri gibi »IddetU ••••- »O-
rek li olmadı. Hem en «eroan yapmak M »Tabeden
ıMfttT ll&çlnn verm ek ü to re tertib at alındı. "rrom
yapılırken, tam am en açılm an . H a iti bu mOdabal*
«anasında;
— Ben fin e uyudum galiba., buyurdular.
Ben de:
— H ayır Atntflrk.. bttylı» b ir şey vaki o lm adı.
dedim .
— Acayip., ben uytıdıım zannettim - mıüwb=*
leşinde bulundular.
A tatiirk. geceyi rah atsıs geçirdiler. E rte ıl gün
k araciğer MfayeUizlİfttnln eo vahim im a la rım gfis-
te rm e fe başladı. B u defa geçen seferki gibi keli*
m eler töylem iynr. hakiki ih tilâçlar g fl'term rtlc
b erab er daha sakin bulunuyordu. Fbkat gittikçe
û ra d a r şiddetlendi: e n nihaytft b ile ti neti illm e b
leri bağladı.
Mim K em al'e b ir sual sordum :
— İliç n tıra p duydular mı?
— H ayır, dedi. H a ttİ ilk koma «m asında Şük­
rü K aya ite to r d e m.Ucak&şam)t oldu.
$ilkr{] Kaya:
— tnliyen, h a re k e tle r yapan bir insanın ızlurab
duymamo5)na İmkAn o labilir mİ dem içli
F akat o. b en u b ir hekltn gibi d e fil, b ir mantık
İşî olarak izaha çatışıyordu. B ereket v m in kİ. Ata-
tû rlr bize a y ıld ı^ sam an b ir şey hissetm ediğini süy*
lem«k1e sözlerim izi toyld etm işti. Sadecc:
— Bana nc olduT İliç b ir şey bilm iyorum ...
A llah Allah., çnk şey. Gibi sûftler söyîedf.
E g ç r komtı içinde de u b r a p , e le m nıevzuubaiiE
o ls a y d ı, o n u n h a v u c u n d a e n u fa k b ir s a r s ın tıd a n , en
hasfllL b îr v e c ib e d e n k u r ta r Amacını dU şU ncn h e k im ­
le r ne k a d a r m u z t a ıib ve m ttte e ttim o la c a k la v d ı.
— P erşem be gftnQ idi. SsbaluıhleyiD s ln t M O
d a Akil M uhtar. M ehmed KAmil, A bravaya ve beo
A ta tü rk 'ü n yanında idik. T ek rar sorom gttkose ya-
püm Atı kararlnfttm ldı. B u n a da yaptık. D erin b ir
hu$ft ve ta a n d e huzurunda durduğum u* A tatilrk.
T ü rk m illetine veda etm ek ü ter* İdi. Mehmed Kâmil,
orkamdA, nmu2 lan m a dayanarak b ıç k ın luçkıra ah­
lıyordu. Akil M uhbir, oksijen doldunnalda meşgul­
dü.
Mim Kem al derin b ir nefes aldı. K orkulu b ir
rüya gVrUr gibi silkindi. Anlıyorum ki, sözlerine
ıtevam odemiyordu. H afızasında kaybolm uş b ir lıfr-
tira a ra r gibi g&Kİerlnİ Sabitleştirdi:
— ilim ve fen, dodl, ipte fleik için d ed ir O, W-
nata, ilm e v e fenne ne çok hürm et ederdi, tim i efr
l&hiyeUcra daim a hlirm etkûrdı. İliç unutm am bir
baloda Rece yansından sonra N ejel Öm crle birlik­
te mUsandelcrinl alm agn gittiğim iz vakit m uaytıta
salonunda bir su â atılo r saçak fipttlren padişahların
oturd uklan yer tahtının yanında b ir koltukta olu
ruyorlardı. Y anında Hakkı T a n k Bey v a rd t ilişe
hltabcu:
 ATATCftK — 1238 —
— Ş u ra y a o tu ru n .. b a m p a d iş a h la ra a u k tu ı
U h ( «fegıı, Ilım M b ıİM iM m ah su s b ir y e n ü r , bu*
yurdu.
B u. A ito ın U v k u f i Jllm a riıiıu se v g isin i İfa d e
e tm e k le b e ra b e r. ilm e v e n U fi fcıym eii d c « e r it k e ­
lim e le rle a n la tm ıştı- A ia iü rk ’Un in s a n lığ a k * r« j ş e fik
d ü ş ü n ü ş le ri v a rd ı. P o ii c t v e in s a n lık p re n s ip le rin i
m u h ite te lk in e tm e k i c in h iç b ir fır s a t v e vesllt*
k açırm azd i-
Mlm Kemal kolluğundan A rlar elbl aya&a kalk­
tı. D enirin d a lsın dalgalerun jrtılıyarak villâya do­
lalı aaitbahar rü z g lrla ru u d e rin d e rin teine t e k t i
_. B afka ne söylem em i îstiyoresuı». A nladın
n u ? dem ek irte r gibi yüzüm e baktı.
S onra tarih în bu e n acı safh alarını a ğ ır a g lr
a n la ttı:
— O vakte k ad ar dedi, m etan etin i m uhafaza
eden K âtibi U m um isi Hasıra Hıza d a h için fira k ta tı
Iu m İİtiI alam adı. A ta tü rk 'ü n yüzü g ittik ç e ren g in i
4eji;H H vor, hançcredekl h ırıltı arliy ürdtf. A rtık iu-
salsız ölüm A tanın boyalın» son d a rb e y i indiriyor-
dn.
S ert iıir a sk er baş ç e v irip gibi haşini bîrden*
bire bin» çevirdi. Bize b ir sey ıh la r ediy orm uş gibi
gfclerlnl açtı, baktı. Bu son hayat e seri, s o n n e ftti
İdi.
Atatürk, !)£ da ebediyet âlem ine in tik a l etm i}
bulunuyordu, Uasun Him gelrîj, E lini öptü. But d e
bu son tatlın vwlfe8inJ ifa ellik.
Su no foci M r tab lo İdi. Sonsuz b ir e n e rji kay.
ıtağı. k udretli b ir v arlık h eyk elinin b ir h ice ma&lûb
olup sönm esine H^hil olm ak n e hO yiîi b e d b a h tlık tı?.
Jfle biz bu bedb*hUjğı h e rk e ste n ev^el d u y d u k v e
ben fazla alarak onun ns9 çehTejâne haşm et v e re n o
m avi g tale rin i d c kapam ak btHİbahtlıgıng u ğram ış
bir in Kanım karsınızda.
Mim K em al, sözlerini gözyaşları Ue k c a m ijtir.j
k ta n b u tla la r. Doltrınhahpe S arayında
A ta tü rk 'ü n m ânevi bozuntuda
(M uharrir Salâhaddin G üngör’ü n k alem iy le)
B oşlukta h ıçk ıran sesler, a ğ ırla gmıg. hava w r-
reÎBTİ tlatttne b ire r yum ruk gibi İn d i. D an., dazın,
dannn!..
Dolm&bab(e kulesinin İh tiy a r s a a ti dokuzu ça­
lıyor. Acı feleS k etten sa m * . kalb i d u ru p harek et­
ten k en iıtılyen bu duygusuz saate İçim su la y a ra k
hskü nı ve so n ra denizin, m aviliğin den b ir gey kay-
betm iyen rengine* sa ra y bahçesinde « M m u fa a
Öbek, öbek açan cicik lere bağım ı çevirdim .
B ütün U r m illetin; onu ta v a f etm eğe bazırlan-
dıRi ftt tarih î dakikalarda, n e k a d a r iste rd im k İ
yaşlarla sislen iri? gözlerim Kmîn4 e , gBa»ıngt ifa d e
eden a t varsa p e rd e iterd e rfiin«m v e b en , bugün
ondan başka b iç b ir şey görm eyim .
H ayat!... YeeUcovantar. akrcbAerf, a k re b le r, yol
kovanları taklbediyo r v e zam an ırm ak , h ep
böyle saatleri sa atlere , g ü n leri gün lere bo şaltarak
şarıltısı?, a k ıp gidiyor.
İSTANBUL AKSİSLDMEPfcti
A th ve m otosikletli polislerle çev rili a a n y kt.
pum d a aırmaJı faOyllk üniform alım , g»n»|» kargı
ifjldıyan yüksek rü tb e li m tty la r , dUnyamn e n bü­
yük kum andanı huzurunda yapacn klsn son gaçM
ıw n ln e çıkm ak 6 w reydiler.
A tatü rk d e h acırdır!
E»W lk zevk sahibi vaU nttatflonn. n e z u e tl al*
tında ntuın tabutunu b ü ılln gece. sabaha kadar süs­
lediler.
O rgeneral h t t u c)rJu£t* halde, kurduğu ordu*
yu, rekffirü, M ı m l v ı ve profesörleriyle yetiştirdiği
m ünevver gençliği w bu a rad a yedisinden yetıa)-
j l ı » b 4 t r , hasretim in «tefiy le tu lo ıtu rd u ğ u ıeb lr
balk ın ı, a rlık huzuruna kabul edebilir.
Bazan, ay a k la n dola$*n h& tıralanm , g eri geri
gidiyor v c kendi kendim e:
— Bugiltı, ne var?.. O nun m ütem adi H r b
k e l v e m ütem adi b ir y aratm a kaynağı olan geöç
dim ıfiıpıi) a rtık sünm üş olabilm esini, havsalam bit
tü rlü alm ıyor. Şu yarım gövdesiyle, d ire k te asılanı
gibi s a lle ıu o b a y ra k bile h e r $eyl ifşa ettiğ i hal*
d e . gene içim de şüphe var: Sanıyorum kİ. beklen*
m ed lk b ir sam an da, vaziyet b ird e n b ire değişecek ve
A ta tü rk , f tt m erm er m erdivenlerin İ M m o ^ ı n ı-
d a. Ifeum suz telâşım ızı g ülerek yüzüm üze çarpa­
cak!.,
K e yazık kİ. ondan beklenen b u mucize, Uk
d e fa o larak v u k u a gelm edi v e bbc biçareler, on bİf
w n e evvel, b a lk m ü m ^ îlle ılm büyük m uadey? sa<
lonnnd*. A ta tü rk 'ü n juıcok m aoevi huzurunda kabri
ed ilm ek şe re fin e erebildik!
K apıdan iç e ri girdiğim zam an, te s iri altında k a t
dığızn h is. ta r if e d flem eî b ir ürperm eden ib aret ol*
du.
B urada ü rp e re n yalnız canlı — H filrlar d ejjldi.
Koca salo n SAİkımlan içinde gabyası dam laları gibi
po rtıyan g e n iş avizesinden tu tu m u da yerlere kepa.
m t te s irin i v e re n m uhteşem m erm er sütu nların a k *
d a r, tep e d e n ijrn a g a ü rp erm e İçinde idL
G üzlerim deki yağm ur h u h rtla n sıyrıldığı » m a n
görebildiğim m u t u n fo oldm A tatürk, salonu Uk
Dil K uru ltayı to p la n tıla ra » beybelH baki*l*riyîe
ih aU e ttiğ i, h e r zam anki kösesinde idi.
F a k a t, O nun yUzuaü a rtık «Üremiyorduk.
O, şim di şerefim kurtard ığ ı T ü rk bayrağı İle
ö rtü lm ü ş b ir abaPOfc sanduka İçinde İdL B u sandtt-
ka m a e traftntfv a ltı m«s’«lc n u rd an p e rd e le r öre­
re k . durm adan yanıyorlardı.
A tan ın v arlığ ın ı İh ata etm ek İçle, p a rtisin in t d
m âm dı a ltı okundan daha mflnalt rem iz bulunamam
dL
feftm ı kendisi de hayatında. T ürk mül e tinin en
büyük m eşalesi değil m iydi? Ooa gitgide yaUa«ı
yorum ve yaklaştıkça, y üreğim in s b ü fin lı g ü d eri'
« i n büyülendiğini hissediyorum -
H tp rin d n çekSlmi# kılıçloiiyle, A tatü rk bııza*
ru n d a w r e l nSbetl bakliyen geoç subaylara ve tunç
y&dO M ehm etçiklere, sakalctanında, u^nltum m a duy­
duğum b ir heyacanla baktım . O rdular yaratan ada*
m a. a n cak bfiylc kılıçlı (Ü rbedarlar yarafirdıl
Ü altefm ep Fuad K aleci, asteğm en Sam i KQçÜk«
h t t p : / / g r o u p s . g o o g le .c
 ATATİTUC — 1240 —
u tijm e n Avni Elwlat. aı-tegmen Lûlfı A/najı, asteğ­
men B «m i KJşmlril ..
İçeri JJnUfiîm ıırada, ordu nnmına andfçer ci-
bJ, dimdik vaziyet alarak, b-dyOlc ölünün bağında
nöbet bakliyenle*, fjt* ttunturdı
Şu dakikada» tarif edjimcz b ir jfıırur İçindeyim .
Kalbim» niflhfnMisina ajftmaynrtık gibi çiırpıynr:
«Atatürk.. AtM ürk . diye bağırmak latiyorum,
blıftln w nl hrkliycn errlu, bize bıraktıRın mukaıl
d ef emaneti «İp höylr bekliyor A tatürk!.. Fİlç bir
kuvvet, Türk m illetini, bu emanetin bjşından apt-
ram a*
S in in adım taşıyan bayrak, fimdi sevgili arka
dâfia ttm e t inönU'nün eirnde esfeipi kad ar keskin
b ir iilih U r.
Tilrit milleti, bir nöbetçiden. difier b ir ntfbct-
çfye devredildi. Emnnel ise, yerli yenende duruyor
NUstcrifc ni! V atan İstikam etinden kulağına
h ifbfr yırttet m* fieJraJyecvi: ra seni d r rm uykudan
uyandırmayacak- SIIAlı ve ülkü arkadaşın İ riticI
İnönü. milletin, senin k adar girvendigi âdâm, lg
basındadır!»
Atatürk de. aankl, şu dakikada, yrfhut gflllerln
vc türlü çiçeklerden örülm üş tecim e orUısındn sJ»
me#alon!n bîrb]rrnn k a n san ışi&nı içerek, bizi din*
liyor, bliim içimizi dinliyordu.
Omm allara bürünen ebedi köpkünün bir hu­
susiyeti de, Üzerinde yası hatırlatacak hiçbir renk
ve h içb/r nişane bulu^fîîajnasi fcü. B attan bj{û ko­
yu kınm zt feumaşlnrla dö&enmiştl.
Tllrk m îlletî, onu bağında g ö r i ü i a giindenberi,
«almamağa- y u h atm amağa ahdetm iş değil iniydi?
Onun, okad ar aci otan GliimU b ile , faize k a ra la r
bağlatmadı.
Saat 10... M nayede sa lo n a kapısında k ü te ve
m atım ın y itir t ila n duyuldu: O rd unu» «t«$rlüata
dahil» « lan erk ân ı geliyor!
E n ba^U O rgeneral F a h rettin A ltay ... Ttaha
geçen s e n e ti nm npvralsırda A ta tü rk 'le y aay an a gür- kavrulm uş h a ld e... Ona yaklaşırken sendeliyor. N t
n e ^ e o kadar alıştığım ız kum andan. . Ve arkasında
akadem isinden haçlıyarak, topçusu, piyadesi, m a­
kineli t Ufefil süvarisi, n a B ly esl, denizi ve h a v a n İte
btttOn b ir ordunun sO d ü d e ri...
Ebedi Şefin bulunduğu tara fa g fe g««dlriyo­
rum : Sandukanın GstOndefd {pek b ayrak, sanki a r»
d a b ir kım ıldıyor v e A tatürk, kapandığı p e n c e r e ^
hücresinin İsinden haıikul& de tevazuu ile, g r u p la
halinde ziyaretine getonierç. ıb u ra y a k ad ar niçin
sah ım t ettiklerini» soruyordu.
N&beUer bu Mr&da Rene değişti. Vc İki gene­
ral. M rl Ovman T ufan, öteki N uri Y am at, kılıçlan ­
ın kınından çık ararak, AtaİUrk'&n tab u tu etrafınd a
y er aldılar,
İşt® çelenkleri getiriy orlardı. E n bagta Cum hur
Befcl İsm et Inlfe'nDn çelengi var. B i t u sonra. B k
yttk M illet M cdlrinin, Meell* R eisinin. Başvekil ve
M areşalin çelenkleriui de getirdiler.
A tanm dizleri dibinde yatan b a çiçok çeklin*
girm if *W fi sembolleri!. onun m aiuv] jslu ly eflıte:
— tş le b ir buradayız!... Senin yanındayız!., n ın Üzerine kapanm ak İsterken, güçlükle menedUl»
G iSrüyonun ya, sana A n k a ra u n talM u i gtU ıdlI..
İSTANBUL
d e r Bibi ve tabutuna « ırü ip 00u teselli e d e r gibi
id ile r
Btiyllk tilönlJn jjyart>ttf!<*ri. program »ıraalyle
solanını kule knpVMnl #eçeTi?k hahce/i d o lu y o r.
niKtıyrdû Halunmın «İriyor ve Atanın hitfuruadn
pftUrJlkten annro üı^kl kapıdan çıkıyorlardı,
Onul) avlzrr5n p.Umdfl, çiçeklerin birbirine k*>
rjsfln kokusu llu l>urası bir kıjı luıhçeBin» d£it
mllıjlü.
üahii Honra Ak^mn d(»Sra. Orgcncrul K ah ro l
din AlUy'j du, nSbc-ı yerindo, «ckjlmtt k ilu ı ila
günlük.
Tlirbeüi, «cretlJ T ü rk orıluflunun, BerT>fll ku-
m a n d a ll a n tara ftn d a n b ir e r e m irb e r n efo rti gibi,
b e k le n ile n bu bUyük blOniln; fı& k a d a r M -^ n i bir
a d a m M d u ^ u n a bu m atuR radnn d ah a ra n tı şahld mJ
a r a n ırd ı?
O rdonun sivil çrkîüıın geçrçi taklbet-
ti ve nihayet, R nktSr Cemil BlbırVftı yaslı güt,
Ieriyle plşt&rhgıru yapügı bDyük İrfan katileri.
A tatü rk 'ü n Cumhuriyeti emanet ettiği aentfik
gRründH, Yükack tah.Bil Bençliâil.. Üniversiteli to­
pukların, hep bir arada, yUı.lorl, sandukaya dbnDk,
yalnız gftelnrini ve nıhlnrm ı konujituırarak Atayı
UıijjA ile öyle bir tnval edişleri vardı kİ, bu gen?*
lifte güvenmemek, nankörlüklerin en bUyttgd olurdü.
Bira* sonra, o rta çağındaki AtatUrk k i»
Ibt) hu nt-ıkh salinenin dekoru âmtnds göründük­
leri za m an kim so kandlnl luUmadj.
şimdi» mu&yerte salonunun geniv kubbe*! al*
tra d s . h ıçk ın k t^ rla sa n aU û g&ftUskrinm in iltisi vaıl
Bu h ıç k ın k la r, hize d e sira y e t etm ekte Redkınl-
yrtr. V e hep b irlik te , kız eifteb. Ihlİfar. dUnkfilef
b apü nköîer, h a ttâ b ira z sonra, y arln llk ler bafba^a
v e rip pa]rİa<nrt#ı çalu^tıfiım» m fiöterek bliyâk acı
için ağlaşıyoruz.
iğ le b ir adam k i; 6 nııtı bum runda i p a t k içhı,
k tt’a la r açarak gelm iş: Eski JSfgan K ralı Amanallah
d a n ... G özlerine sıç n y a n nıhun uu d tep yle Adeta
h ay et o da boşandı.
İp ek hayraftm k o llan arasında ebedi uykusuDi
varan A ta tü rk 'ü , nam aza d u ran h ir mOmİn vecdi
ile . rttkfi ederecslne v e sonra, köslerinde
iri ya$ dam laları ile, ınüleva^, w s tk kalabnbk ata­
sın a kanştL
L onıfradaa P ^ ia e . N evyorktao Transuval'e
k adar, b e j k ıt’ann t a2lka ve revgtaini Anka ra ma
İbreriiKln, kendi kalbiyle b irleştiren Büyük adaznuı
Slm edlgltı?, Slm lyeec^ne bu alâka ve aevginjn en­
gin tezahurferini göstererek, m üsterih olmak hnkkt-
ruz degil m idir?
Yalnız, bu nrn. m&2 u r |{ör»ün bizi.. Talkıma»
İVİımz «am yilkfl Oc doldu ve ^ M e rin b u damla
dam la z ah lıta dolu b ire r k£^e oldu. Bırakanı, Wıi
aglıyalım ! H alk, y&vaj yavaş İçeri doluyor. Çargaf*
larm ı sırlından altığ ı, bnf«a ardından aydınUfa
kardığı ham inneler, avak avaz, ian d A aarada:
— Atatn»! Atamız! diye baln fiy o rlar.
A ralam ida bayılanlar da var. B u ıfo n aandufc*-
yvr. Fakat aatl. miltalızı olan «ay. bu acıklı matem
h t t p : / / g r o u p s .g o o g le .e e
 ANStm/JPlflöffî!
— 1241 —
« jh n d n i geçerken, hiçbir tntlzam 'tzlıfc vukua gel*
iniyor. Onu dah» e w e l görmek lu y g ıu u Jll^ p
İM kı^nUr yok?--
< M uharrir hu ıaU5fllitt1esindr y*>„ılmı*! İnil*
h ım tbn A lenirr ntmu$ttır>:
KudOsteki m rsb v r SUlcyman m abedinin ayak
ıs kalan tek d u ra n önAnde, tarih kuruldaftıl ittin'
Henhrri, belki hu kadar a jlıv an olm adır Vc Ata-
rflrk. tfpftnffte. g u treck tr h içb ir kumanıfona hiçbir
kahramana, hiçb ir hOfcflmdarp. hiçbir fatih e nasip
nlmıfan b fr m anevi saıd ellû , M illin b ir m illetin
#0 ÛnJ* ha» kevifi, yay dökiO^ttnfl. rııhtım ıa a m a ­
sından seyreden, te k bjıhüynr Şef o larak tarih in
huzurun» çıktı!
Aldltfrit'&n m u b îrırm ve aziz n&çi kfitABİıulriao
ebedi?** aynt»ynr
İP teşrinisani İB38
(Bu in tih alar C um huriyet m uh arrirlerin d en Faile
Gtinerl tarafından te sb lt w iilrni?H r).
Aıfz ve ebedi « 'fim iz A iM ürk dün İstanbul*
dan. b ir daha dönm em ek tinere, ebediyen a y n i di.
İstanbullular bu elim acıyı y ü rek ler parçnlayi-
cı İm halar İçinde g ü rd ü ler vc d'iydulot, Onıın m u­
kaddes naaşım gU nîerdenberl b ir KAbo çtb i tavaf
eden İstanbul h alk ı dün A rasm ıtan ebediyeti ay rıl­
mayı b ir tlirlö havsnlaMna s ıy ıra m ıy o r, ölüm ün
tlltkfen sldıŞı A tasım g e ri çevirm ek îrte r gibi fe­
veran ederek üriıııtuııo sa n lty o r, içine nasıl Kiftdı-
$ına akı! errHrcmedLfti s a n d u k a m ı Urten b a y r a k
ytbOısi sürüyordu.
Evvelki gp«* İstan b u l, tsrih te m isil görülm em iş
fevkalâde b ir gece yaşadı. Cftcc yan.M na do$TU, ho r
um an «ebrin tenhatHFhÇj bu s e lle rd e flfuldelerin
bilakis kalabalıklaşm ağa bağladı*! RÖrfllrtÜ. Alanını
son Mr d efa daha görm e* içen İstanbu lluların
çit yerlerinde, k a ld ırım lard a .ver Bİrlıgn küm elcn-
d££l görülüyor, j e t l e r ilerled ik çe bu kalabıtlıftıj}
kesafeti de artıy ordu .
Ş ehirde fevkalâde iım h a t ted b irle r! alım uıg,
polis kuvvetlerine yardım etm ek O rtre geçit yer*
İMİ jokeri kuvreU erîe tuttiH m ulu. fiilhass» dar
caddelerde halkın durm ası ve geçm esi m enedilm iş,
«ocak m üsait y e rle r halka ta h s is olunm uştu.
Saat d S rtten itib aren cad deler hüyük b ir ka­
labalıkla dnlm ut bulunuyordu. K urağında (kİ a rlık
çocuğu İle T ürk en m anim y a n d a k i TUrte
yavnıau, gOtHildc ytirttycn İhtiyar T iiık n M vo
Onun cum huriyeti e m a n e t eU lşi TO tk gençliği,
hepsi b u gecede O nun için uykularını b ırakm ışlar,
Omınla veda İçin. Onu «an b ir defa aeUırikunak
ftfn caddelere «ralaurn ijIanJı.
Şurada çiseleyen jn jtn u ırd u ı u tıa m a k İçbı bl*
5*msfye altında top lanan lar, ®Ude b ir m angalın
etrafında to planarak aoftufe» m ukavem ete ç tlıs u U r ,
M * kaldırım ın kenarını yaslık yap an lar gjhMO*
yordu.
10. ikincitetrin 193& sabahında gün*» ilk ırk*
la n u yayarken b u « e h ln halku u ayakla A tu io ı
beklerken bııldu. 1927 R*ne*İnde dc İstanbul Onu
b5yle tyiyakta beklem işi-
m /g r o u p /m e r a k e d iy o r u m
ATATÜRK
Sarayda: BaaI yediye yaklaşıyor. İstanbul mat*
bımfı fnUımssiUcrf vessb rtrfımîırla ftolm ıbahçe ss>
n in n in kaplam dan iç bahçeye d n |m ilerliyorlar.
Ktırknrafc yUrtiı-oruz. .Onun m inevl huzurunu ra*
lıatsu ntm oklou çekiniyoruz ffenDz aydınlanmıy»
bavlıyan bahçeye t-ınıvın bUyük pencerelerinden
elek trik ifiklıtrı SHtıyor: bahçede g ttg e ler kımılda-
myor,
D inlen ütıdc qlden arkdo«(ar. duraklıyorlar,
ifepim lc tnpljinıp bılcıjrnruıu M ukııtder Mr w oV
d u tu halde (talerim ize İnanmak M em İyerek tek rar
terk k ra r bakıyoruz:
Sarnvın hUyfik kapiNtnm i t i n d e b ir te p a r*
hıısı bekliyor. Onu alıp aramısd&n ebediyet» ghtft-
rccek araba...
fki » « h u u d ln . to lin d e n^bot beklediği » rv
bay» yaklsaıp tak ıy o ru m : ttm rlr» kooulan w bpada
şöyle b tr larilıî pUka:
«A tatü rk'ü n top üstüne oakllne konulan wbpa»
ı±ıt-ım*
*— 4 3 üncü alayın b u 10 £ luk obüsü mUzejre
konuinrak.» diyorlar. Bu tarih i obUsttn num trut& ı
;ın>ornm : 18.
On bucukluk, sarayın m erdivenlerinin Snfinde
duruyor. O nun b e r zam an beaus çehresiyle gSrtta-
dUftB m enIU‘«n inaai) ^ en e onu ROrccekmif» fu bff>
>Qk kapıd an çık ıp hey betli çehrealyie te k ra r g5r&-
nceekm îv KİU geliyor.
581 *8 )1 0 bahçesinde f it yok. G ftâer y e re inik.
Son Vazifeler gttrühiiftfi»!? >*npıUyor.
Böjrilk ttJttınikn huzıınında: Soat 7.B8> Gönler*
rienberf fseaabulltılann ı/yaretgâht oUjj büy&k me­
rasim M İonıındayr/. BOyük ölü n ü n huzurunda b ir
defo daha el bağladık, fi m eş'atenin alevinden bf-
k ıra n a y a kubbede hüzünlü Akisler bırakıynr.
Onun en scvdiftl r e g ü v en d i# arkadaşları şim ­
di h e r zam anki glH O nun etra fın d a toplanıyorlar,
bu düfn Onuıı tahuttınu kaldırm ak için.
ÛrgcnonıT F a h rettin Aftay, fCorgeneral H alta
B ıy ık la r. Salih Om uriaÇ. G eneral K u rt Cebe. Bk-
rrm B aydar. Osman Doğan, Hakkı ozSener, Zefcl
ErfcOCay, niostafo Ifay ri Ertoy, Salim C w ad Ayalp,
K ental B alıkesir. E n is Erkoçaj:. Ziya Erkhici, İlh a k
Avnl Akdag. V uri Y a m u t
Salonun d i^ w c ep helin de zabitlerden tnÜmk*
kep b ir ihtiram m üfrezeni mevki aknıç. E d baf>
u k l sabitin eKnde O nun w n 4rtfls6 olan aUas bty*
rak. M r ta ra fta Onun İstiklâl m adalyaau Wr lev h t
llslOnde kırm ızı v c yeşil kordül&slyi» duruyor.
Mes’alelo r A rtık sun ıp ik lın saçıyor. Koca ku>
n^n»it»Mİar g9zyaçlarını tutam ıyorlar. Salonda h e r­
kesin trfet) y.ışK
N am a» kılıiHtfeen; T abu t k o llan takılarak « t o ‘
nun ortasuıa getlrlldL Dini m e r ^ tn yapılacak «
c e n a n nam o n kılınacaktı. T ab u tu n arkasında s a t
lo r bağlandı.
im am ete İsUsn T etk ik leri EıutltOsflndan Ordi­
naryüs Profesörü Şerafeddin Y altkayn «eçtl mİ*»-
tio li(i dc Hafız Y aşar O kur ald}.
Nom.ıs k ılınırken salonun seesteutf IçHıda yal-
n ıt afilıyanl& ns h ıçkırıktan duyuluyordu.
 ATATÜRK — 1242 —
Cîeftorallor vc M uhafız Brtlüsil oı-leri Onun Lobu­
tu n u İhliram la Doimotıahçp »rayciKİrm nın <Wn
Çikardtlai*. S aat Um 8,1. tfznktan sllu eh fiüîükpn
fjfftmtmrfan Mk trıp st*s| duyıılrlıı MDrdivpnlcr nfiır
i £ ı r inlliycır. M’prn.tJm *#lonu k ırpm BnUrcdf» mevki
DİMİ kit'fi kum andanı keskin h ir kum anda v<*rdl.
— $ilîlffQ Lak, lüftîk anî..
IHInyanm Pn büyük kumandanı kargısında,
Onun yarattığı tah/um an ordu tekrar selAm duruyor.
E ller (htvrittde yökseicn tabut, tarihi top araba­
sının Öterin» konuluyor. * ro le n k lç rl, h u nun arkasında t]j| RapvckIUn v c BU-
Arabaya kofulu B siyah a1. bu mukaddes ta­
bili ıı taşımak istemiynrımı? fliti yerlrrindo t-opin S
yor. hırçm lıw ® niu. Rn bUytifcümUzfin knybt bu
hayvanları bile tMMÜre acvkeltniştl. 18 numaralı
Obtoüfl kuraaattotu Teğmen Kemâl kılıçla seîâm
variyetinde duruyor.
BU e m d e E n k işehlrdfjı golt-b hava a lırın a
men*up tayyareler » h eru /ı üRorindon geçmeğ.#
bttyük 5löy© karst «on ihtiram vazifesini ifaya baş­
ladılar,
Kural Denfe ve Hava orducu bitteri tohulu
arnbayn yerleştiriyorlar, îhtiram kıt'ası ePan şelfim
vuiyetlnrte duruyor, donanma, topln Büyük öfilyû
«llirtJıyor, havadan tifomuz merasime içtirâk ödi­
yor.
Sehpaya yerleştirilen tabutun fiberine vişne çü<
rtîU renglndo kodife ftrtll ve ijwk bayrak tek rar
örtülüyor. A rtık h e r çey temam, BUyttk ölünün et-
rafını önde birer s ı n zabit ve b ire r sıre e r, top
arabasının iki yanıoda G eneraller y er aidi.
A rabacın kem en arkasından İftfb a fn alayın­
dan b ir m anga v e bundan son ra Büyük Baçktunan-
«lanın kırm ızı y e jil k n ıd d â lı İstiklal m adalyasını
l a ^ s n Tûm Ç e n e n i İlyas Sam i A ydem ir, bundan
m ı n Riyaseti Cum hur teaşfcatiM Kanan R tu Soyak.
Başvekil C ilü B ayar vc arkasında K alem i M ahsus
mOdârtt Baki S edede yaveri. 8 (iyUk İtM e l HecUfd
namına gelen heyet ilerliy or. B iraz geride AtatOrfcü
«andan geven eakl A fgan K ıralı A m anuflah H an ve
mfötnfcfHİartBTT f d iy u r ve ondan son ra Trakya
Umumi M üfettişi g i « T D irik. V ali y»TılıM i« Üs>
tltnda?, üçOneU K olordu Kum andanı Salih. tetan-
W Kumandanı H alis Bıyıktay* d iğ er m illin ve
keri erkân duruyor.
M erasim kum andam Fahreddln AUay Sade ol­
duğu baidc mevki!) fcapakfit e ttf.
S ara y ın y a n b phçrcdndea ö n bahç*usine g e ç il­
d iğ i zam an E b e d i Ş e fin e n y a k ın d o s tla n büy ü k
ÎHllyÖ bUrm eÜP s e la m lıy o rla r, M erd iv en in fin hnsa-
m oğindnn b i r K u leli n d e M d im d ik a e U tt a lıy o r:
— Ç oban affottafp.
G üderinden akim jgibi yaqtnr akan I tm b f " , bu.
17 m ilyonda*! b iri, A tasuıa a ğ lıy o r v e onu sun defti
selfim lıyor.
Saraydan tıh lırin tn : Sarayın kapısından çıkıl­
dığı sırada Ttafanubahçcnin tarihi ı n t k u len (fokuz
buçuğu çaldı. İstanbul un $ tm ltn x bağrında, qu
binada m isafir etildi büyük İnsan *oa dala kapıdan
çıkarılıyor.
Dolm abâhçenîn bUyBk kuptum »U»n lkf hademe
görUndU. M I U r mUll âdete uyularak enerindeki
İSTANBUL
aliptifHOİcrte knpının ününll KnpûrdMer ve İki Wl-
ytik kanatlı güz y«şîan İçinde kapadılar.
Alay Jıa rfk ft rd ly o rı Bu «Anada « (id e d e en
ünde b ir atfı pt»1iB kiL'nıı bunun arkalından mı»
rwW» »Drari JrH'atr. bnflnrrnde aiay a n c a ftı bulun­
duğu linlrtp h ir piyarin kıf*su4 ıln y bayr»klıriyl«
l->pcu nlnyı tjJttrftk nhkeıl b trllk vücuda bu­
nun nrkam na rtayuıı bine y a k l ı ^ n çelenklor ıır»
İAnmıştı. Ç cterk lp rln en onUnılf Cujnltum ilılB ih
bsm rl İnönh v r M ecll^ RftitıL AMUlMlilc Rendl'mn
yük MHh't MirrliAinifi çflcn ltlc ri gldiyı>r. Hepsi bll>
yük b i r ttfna Ik* haîirİBnm ı* olan, çe len k ftrtn İçin
d c plrldtın fe v k alâd e olan ları vartll.
GcTenklcrln «rkusından gcleft top arabeitnı la-
kıbef1«n zevütian eonm kor ıliplornatl&e mcnıup ze­
vat, ordu erkânı, Şehir Meclîsi, Vllftyetl BtLadjye
vv hflkûmcl trk&nt, Üniversite ulebeRi, boşlanııda
kumitndARlftrr General AU Fuat bulunduğu halde
Iforb Akoılemlui profenfirlerl v e'la leb e ıl, Bİtajdatt
Mbit veklllorj. Topçu binicilik »kullan, Şehir batı-
rlnsu, bujlanndcı bayraklar olduğu halde feciler. Ye-
dok Subay Okulu ve cUger kıt'&l&r geliyordu.
/ 4 ûy hnrekel ettiği anda sarayın kargısındaki
bahçelerin içinden canhıraş feryatlar yükieldl. Da>
nlx bandosunun ç&lditı. Şopen’la malom havaBUUO
ağır İıhenKl İcUıde alay ilerliyor.
Askeri M r İıuİbetla yollarda fevkattde intttam
füM çarpıyor. Iatanbul. b tr tek e giz halinde Ata­
sın a tu ry at ediyor, b ir tak kalb batinde A tea icbı
yanıyor. H e r adım da b ir feryat yObariiyOT.
Cinefy&hCakf fceyeeaa: BByflk ülllrD hireJI
olan to p arabasının b e r geçtiği yerde b ir tufan ha*
van esiyor, halk onun tabutunu daha yakından gür*
m ek. Ona yita sürebilm ek için büyük b ir tehalSk
gOsterfyor. Hem en b e r adımda baydan İnaanlar.
fery al ed ip kendini y e n a tan lar görölüyorda.
Bilhaasa Tophanede b ir ihtiyar ıdneoin ecll*
meyi do sdse olarak Onun tabutuna atılarak cant-
nmk İstemesi, b« 9 a llı yatiaruıda b ir çocuğun ta­
butun üzerine ürtOtett bayrağı, yerladen M r anda
Iırity arak yüzüne sürm esi bo heyecanı® ne dere­
ceye yUksfck olduîum ı gösteriyordu.
Voltaınla bulunan talebeni® fiBrterdlü baBsaat-
j tei b e r tBrifi tasvirin fevkinde İdi. İalftnbul Kız Lİ*
sesinin hem en bölün U le b rltri. Onun tabut» «eter-
3ten kendilerini yerlere atıyorlar, göz y?|U n n ı a p -
tedam iyorlanlt- B tr e rin pencercrfndcn aarkaa ak-
saçlı b ir kadm baân oı döverek bagınyor:
__Ab yavrum ...
f r t * » alayı a (ır ağır ilerliyor, Tophane ve
c iv an gOrtilcoek b ir mantara 1eskil ediyordu. Bo-
eazkrsep yokuaunda |tOa alabildiğin» İnsan Irama­
dan luıskn M r ?ey RÖrtlîmüyor. Karaktfyıfea YUk-
sekkaldınm a bakıldığı saman fctanbuM» hiçbir
« m an b ir kalabalığın dekoriyle kar-
«alasılıyAnlu. Karakby ve EmtnBoa maydamoda da
■sk e rlm m iz cidcta) «rnek Alacak b ir InUzam leais
âOniglcrdi- 0 arıııİ« yor y a r yükselen le ıra tla r Bar­
bakan Calâl Dayarı da M yttk b ir torlukta gttz y a r
lan n t tulnm tyacak b ir hale eetim t^ ti.
OöEdUncO Vkkıflar Ram mo önüne gelindiği eı-
h ttp ://g r o u p s .g o o g le .c o
 v.sia-orEPtet
1 D da mfllhl* bir f*ry»t yükseldi. Ild tarara sıralanan
ı kL* mekteplerinin bütün talebe^, hep birden nftb-
1 yortar. Keftdllerlnf top ırabûsuım nlıtftı ntmnk için
çtfpsuyortaniı.
B im Sw*ea HerUyonos. Tıbbi A dlisin önünde*
İ ki fcaZabalrk «özleri yolda befcJlyor E l’an inananını
gftftaiiyoT. E l'an A lasım kaybettiğine gönlll kail
almuyor. Albayrnğa sa n lo n ; tnbut, Softukçefmvyi
donma «aman bu kalabalığın içinden b ir feryat
fiab* yikaeldl:
— A ttra . diye aflıyordu.
ütilbancde; Saat 12,17. Büyük ölü Gtlihane
I Partınu» kapısından giriyor.
I Farkın kum lu yolarında Ud sim li duran ib»i-
ram kıt'alan arnsm dan to p arabası ağır a jı r UerH-
I yer ve rıhtım da bakliyen Z afer torpidosuna yakla-
«w -
Sanyborauttda: U fuktan alaca karanlık sıyrı­
lırken Türk vo m isafir h arb gem ilerini!) artm ada»
Zafer m uhribi süzülerek Salıpazon önUne kadar
Keldi v* oradan m anevra yaparak Sarayburnu rıh-
ınrnna konulmuş olan dubaya yanafb. M uhripte
Büyük Atanın tabutunun konulacağı sancak eihe-
tindeki yer hazırlandı. A rka tarafa yakın d a n yar­
de «enekle rengi b ir kadife ö rtü örtüldü.
P e n s zabitlerim iz, terste. bUyfik U n i/onaılan nr
giymişlerdi. Bu sırada F ra n stila n n Em il B erlin
kruvazörü m erasim w m anın# yetişm iş bulenuyötd».
$thri topla selâ m la d ı, Selim iye m ukabele e t t i 19
tayyareden m ürekkep b ir hava flUmiuı b u umumi
mateme ijtlrtît a tm tk lizere İstanbuluo m atem li
ıfsjunda doîapyerdu. İKtanbul motftrii İle tabutun
wp ırabaâiodan kolaylıkla indirilm esini tem in için
gfaderilm if olan b ir m asa v t h a lılar İndirildi. Ha-
lılır yerlere serildi. B ir n tfd d e l sonra Donanm a
Kumandanı Am iral Ş ükrü Okatı. ria fb Filosu Ku­
mandam Am iral Mehmed Ali Ülgen «eldiler. Saray-
burnu Parkının kttprU kıam ntdan itibaren sahilde
J**r atıuif otan Denig Hart» Akadomlrf talebeleriyle
Denil CcdlkU E rbaş Hazırlam a O rta O kulunu tefti*
ettiler. Hazırlıkları gtndcn geçirdiler.
Bir m üddet a o n n bıı taleb eler de tam im iyle
paftan içine çekildiler. Saal «D 10yi geçm işi, Ho-
n t a dünynıa b a r ktVMılnrir b u m naslm ! tokib için
Jolmlt olan yabanrt sinem acılar. (ntoğraçdar Saray-
bunumun. deniz k ıym ada çalışabilm ek için y e r inti­
ha* ediyorlardı. Saat m i ikîyi yirm i geç* ellerinde
yüzlerce çttenk bulunan gencHk kafilesi gflrfndâ.
Alayın flnBndnkl kıtaat Saraybum u Parkı kapışm a
Çeldikleri zaman otu da tevakkuf etm işler, yalnız « •
nucnftı bulunduğu t<rp arabasını takibeden mefafll
o»e dahil » » a t Ue genç zabitlerin vç (în lv c rtitr
I bebesinin parlan içerisine girm elerine müsaade
fUlalgtLT. B e t dakika sonra conazcyi Ankaraya g&
Uinnege Dum tır merasim kum andanı Orgeoenü
^»hroddin Altay i]p tnustviıd General Cemil CabM
•t üzerinde fahûe geldiler
Bİraz sonra top arabasının üzerinde mukaddes
■fİUnUn janlı u ıacajın îira sarılm ıg tabulu göründü.
Top arabacı n v « tr t han riaru iı binek tabının yit-
nıodaki masanın önünde durdu. Cenazeyi takibeden-
>cr muhribe giden y^hın İki Inrafına dizildiler. M«r
m /g r o u p /m e r a k e d iy o r u m
_ 1M3 __ atatühk
«nara isllkatncilndp eenozeyi Takip için BÜyflk MQ-
iet HccIîh n ommu dian hoyctic Atalftrk'fl
tedavi «den doktorlardan bazıları v* AlMUrk'On *v~
«elce maiyeıt«rli|de bul mum mebuslara mukabil k »
mındiL Ut Pafrekîl. Riyarali Cuatbur SntkfttlU U>-
»an Hııa, Seryaver öelM ve diğer yaverleri, etrafla
gcnvilk ıw ceaç zabitler yer alm iflardt. Donanma
kum andaniyk A ndraiter ’ Zafer m uhbirinin önünde
mukaddes tabutu teseflUme intizar ediyorlardı.
Gem rıdlcrtn ' yardımiyie eevix .iMtdukanın (be­
rindeki İpek Tllrk aancagMia ^ kan lm aaım çalım­
lıyordu. tpek sancak fen mukaddes Bldden aynhnak
Memdyrknnuv gibi ly ke y ap t|m i|lı. Bir müddet n -
r» sanduka da arabanın Üzerinde «foUldB. G e n le r
son borçlarını ödemek, son variicleriBri ila etmek
Öserc RleyU b îr atılışla sandukanın mUteburnk k o l''
la rt y trla d e nynndık^n tabut geriye kaçıyor- $ a »
td bu çok serdiği şehirden vc kendisini çok s e v a
şehirlilerden ayrılm ak İslemiyordu. Biraz sonra zan*
duka sene Onun yaratıcı kudretiyle ihya «dllmi«
olan TOrk donanmasına mensup Zafer muhribinin
sancak kıanunda h&zvUnan m ahaltiae konuldu,
ipekli büyük sancak da sandukanın üzerine OrtOltf.
Başvekil. A tnirala A tatürk'ün ıxiz n a a^U n u» tani>
le kadar dolanm aya teslim «dltdltloİ sOylcdi And*
rai, orta baş fctüodc m hürm etle h e r hizmetin ya>
pılafinfiıaı süsledi.
Cenazeyi Ukİbedecek olan B ap,ekille Bfiyflk
M îllet M eclisi heyeti. GoneraUeHe gazeteciler de
Z afere bindiler. Çiçeklerden b ir kısm ı tabutun e t­
rafına konuttu.
Tam saat birde Zafer, gözyaşları içte d t Saray-
bum undan aynldı
E b e d id e n giıiea bdyBk glih Yaslı g4zkr. Atası­
na son hasret yapm doküyw. Onun en çok gftrcn-
digi ve <WUtıdU{â gençlik. SarB^-butmınun nbtaam -
do sıratanm ı? baçlannda zert rüzgâra uyanık dalga­
lanan bayraklarının alım da Ebedi Şeflerini son
defo selâm lıyor r e hıçkırarak ağlıyorlar.
B ir taraftan M artı ve d ( |e r taraftan Ku$ bfr
eum botlan ta n fu ıd a n jakibodllen ZaTcrin Özerinde
u ç u tayyareler «na çiçekler atıyor. Kalto yaralı
Irtanbotlutar, kara* deniz ve hava ordıdan onu
aelfrietliyor. , .
İki Bakili hm calunç dolu; ihtiyar k ü rttün iki
«ski kıtası Avrupa w Asyaitın bu kalabalığa daya*
mıaaıya m g ı çdkcceğf, bu mot^mle enyece^i *an-
nolunuyordu.
V arında: Saat 13^7. Zafer. Yavuza yanajıyor
Yovuz zabitan vc efradı selâm vazi>etinde. Bv\*elâ
Büyük M illet Meclisi iaalort Yavmn geçtiler ve
,w*ra cenaze denizcilerimizin elleri üstünde Yavuza
alındı vc mor kadifelerle haarianon sehpaya ko­
nuldu.
Yavuzdan ablan yttörfr pvu*c lop sesi Mandara*
ntn engin ufuklarında akisSer buafcıyor. Bu esnada
dost mcmlekeüeHİeft gelen gem iler da top atarak
dünyanın büyük insanına son hünneıiaâ gösteriyor.
Savat, Sus, Şirfetü Hayriye vc Denizbankın 11
num aralı vapuru filonun arkacında dizilmişler, va­
purlardaki halk. Kbedl Şeflnio tabutunu obua son
defa görmek için çırpınıyor.
 — 1244 —
ŞemdiMfs »çrklermde NM(6rlfrr t»War, kayık­
lar mııııboanı bir rola Otelin» «Ifritml*, Denfe Ti-
c a re t MldlirtOğO te^kM ü «İdden tak d ir cdil*«elt
h ir ^ *1 1 de d enlide I n tf n m tem in e d îjw .
Btlyilk bırakan Z afer. yavuzun yanın­
da» ayrrdı. ÇeleakJerlrt de Yavuza naklinden « n n
sual 19.40 da Y a ra d a n h arek et Ifa re li «erildi.
T i m , m ukaddes em anet slneslnd« otdu&v h ıl-
«le to m b u l «utarında» hareket etti. A rkasından Ha*
m idiye harekete *c«Ck «m ı» dilm en sujm m ı ln«ULe-
K i |p M alayı. Soryet ftueyantn Mostonva, Alm an®»
nm Emden. Y uoenietaotn ttid ro , F ran sanın Em il
deftin. Romanyanm R e rln ı M aria hn rb gem lteri
laktbedijflr. Btr»* »onra S a v a n » » y * u Yavuzun
«nü ne jteçtl. S im. S u re t ve bulk i ham il d iğ er «apur-
l i f h ı r t fttnüeH niA İki tarafın d a y e r aldılar.
Bu su re tle alev A dalar açığına k a d a r İlerled i
ve tm m dan btitftn fe m ile r TüricDn E bedi Ş eflni son
defa **U m İtya»k ayrıld ılar.
C ert ddnerlerke© İstan bul k iy ılsn n d a sıra la ­
nan halk f te le r i M am u ren in g e n lf u fu k ların d a,
ht£nnd afı do$afl v e a n cak SlfimSi) am an n i m e t
eliyle cism i arasın dan alınan Büyük Ş e fin e ağ lıyor,
tiiıy o r. ağlıyordu.
A tat^rtr'Bn «Itf&gft pûndea n a a p n ın İstanb ul-
dan »ynldtgr güne k ad ar İstan b u l g m ele v e m rem na-
fa m d a im zalı w inm ınT sn n v k f le le r y a jın h n iM f
tır:
10.XI.1«S
Kemalizm T üfk m iiletinin kalbinde, A k ü m ;
C'ntcm» kftrenm sırtı bu labuhı ceslm ll.. H ıb e r;
TO rklh kelesi. Burhan Cah!d • Son P osta: A ta tü rk
kslhim l’dedir, Oevti H alid O ıaıuoy - U yarıp: Ata»
rtlrk . Ebert! Tiİrk, ftılid F a h ri Ûzanscıy * Uyanışı
0 blslm içlnıîtde yafiyrtr, E roO aend E krem T alO •
Snn P o rtı; A taıtna kaybettik , Ahm ed fhsen T okgö».
tTyaniş. T
ıı.sr.ıou
8
ta s a n la r fftnl. eserler bakidir, A, C- - Yeni a*
hah- En hiîvllk aet, NufUİlnh Ataç . Haber; Onnn
nrVuından daha çok, M uhİddln BlrgOü ■ Son Pas­
ta; Ottu kaybetm iş olmanın ıstırabı, Cumhuriyet;
O )'a«rvr>r, Atridin D arn r - Cumhuriyet; BUtij.n dün*
yaom hürm et ettiği, Ö m er Rıza D cgnıl * Tan; Her­
kes gibi. b . Felek - Ten; Y arıya k a d a r çekilm iş
İreı^ıık. F ite -S o n Telgraf; Vatan en büyük evlâdını.
H akti Sttha Gezgin - TÇıinın; A tatürk, İsm et Hulû*
ıl - S'm Pföta; A tatürk m illî bir mefhum , Ali Naci
K treta n * Bueiin: Büyük Setin ölümü önünde. Yu-
Rttfl Nadl - Cumhuriyet: Atat&rk, O rhan Seyfi Or*
hfin ♦ BugBn: A talürk, Nfccmoddln Sadak - Akşam:
A»«Ulrkttmilz, Peyaml Safa . Cum hm iyet; (Hümü
O da yenemedi, Naci Saduiîah - Tün; Büyük ma­
tem im le M. fc?keriya Serte! - Tan; Türklyenin Bü­
yük adamı. Sabiha Zekeriya Sertel - Tun; En bii-
ytlk matemimi». Murad Sertoglu - Yeni Sabah; Mu-
kAddoe Atatürk'ün altm devri. V*-Nû - Aksam; Mit*
II matem. Hüsevin Cahid Yalçın * Yeni Sabah;
Korku hllmlyen adam, Mahmut! Yeaari - Tan; Ata­
türk, Anm Us* Kuru».
İS T A N B U L A N S İK LO P E D İS İ
Bttyflk insan, Nonıllah AUç • Haber Babuun
knrbcttlb, Cumhuriyet Çocuğu; AtatOfk ve 9uk Ue-
mİ. Om»!- Ana Doğrul . Tan; Atatürk «on »efesine
kadiır, K iri Sadullah - Ta»; Ağlıyan Mr tntttet. S*,
hlha Zekeriya Scrlel . Tan; Alatltrk'e dair» Vİ-Nft.
Akfiam; Bflyflk acı. Yavcıı TOrfc.
13.XI.19M
A ta tü rk w dünya. M uhiddın B irden -IfoD. Fasla;
Gençliğin iM**HrO. B. F e le k -T a n ; I k i m illi n d f »
m iz, A hidiu D aver . C um huriyet; O na « ile r ağlıyor.
H akkı sOfro O xs> n • K urun; Atam. M u u ffe r Q D n ).
T elgraf.
14.XI.199S
T aıU ü ırn g io le ftire n T ftrk, N lyasl A hm ed > Kw*
tün: HO suftan so nra. F a a l A hm ed Aykac * Cümhı»-
rly c t; CençUğEn trzafaOrUndckl. E them İzzet Beni­
c e - Son T elg raf; A ta tü rk 'ü n e n o rijin a l tara fı, Mu-
Zıiddln B lrgon - Son Pneta; AtatürtcfimUtfl kaybet-
fUt. Çocuk Seci; S a n iy ele re beslenen acım ız,
S üh a G esgln - K urun ; t |l « y e tiştird iğ i gençlik. A»
N . K a m a n . B ugün; B üyük acı k a n ısın d a , K vm e
z ı- B e y a ^ En bOyttk e t t r l . N ad ir N ad l . Oumbtt*
rly e i; G ençliğin m atem i» S. T . ö j e t - Kırm ızı*Be­
yaz; K a rs g lia. Cem al R efik - A kşam ; H aliçteki
a k isle r. M, Z ckerly a S ertel * T an; A tetö rk ü n filettefk.
Sobiha Z ek eri ya S e rte l - T an; A ta tü rk çoeoklan,
OTtırad S e rte flu • Y eıtl Sabah: Büyük Kayıb, Y«#ar
Si hay - Çocuk S m î; Ç en e O. & Telû * Son PosU;
Acı k a y ır önünde, M uvakkar E krem T 8 İÛ - K rnnm -
B eyaî] A ta lü rk ü n BlUnU. Haşan RefJd Tankut -
San Telgraf; O tflmct, Humdi V artğîu ■ C um iıariyet
15.Xn&38
A U lürk ü n dünyaya verdiği, Muhlddin Blrgen •
Son Posta; Afatnız b ir fdealdir, ölmez, F a n ık TSV
tiz ÇamUbel - Yedi CUtı; A L ancia ruhunu &ûd eden
a n r Abldin Dover - Cumhuriyet; BillUfl 610ter ve
A tatlirk, Ssdri E rte m -K u n ın ; Y abancılana tees­
sürü, Ahm ed Ş îlirti Esm er ■ Son Posta; Gençlik
m lilc lh tercnm anı oldu, B. Belek * Tan* Gençliğin
a ndı, t Tak kı Süha Gezgin - K urun; O nasıl b ir in­
sandı, İ. Alüeddin G ^vsa-Y edl gCin; Atatlirk, Re-
şad Nuri Giim&Hn - Yedi Gün; Ferşem b ed en b eıt
tam et Hulilsi ■ Son Posta; O ve ötekiler, Kadircan
K aili . Snn Posta; A brtU rkto muazzam eficri. Yunus
Npdi - Cum horiyot: A tatürk; Nte&mcddİn Nazif * Ha­
ber; Aynî yolda. O rhan Seyfi Orhon - Bugün; Ata-
Mirk va dünya. Peyaml Safa - CumhuriyeL; A tatürk
vc gençlik, Sabiha Zclcorîya Sertel - Tan; Onıiö
fpcri. M. T u rh m Tan ■ Cumhuriyet: Dti&roatısı* adam,
Vfi-Nû-Akşam ; TOfkÜn <ü>od[ Atası, TİÎlscyin Cahld
Y alçm ■ Yktiİ Sabah; Ölraiyec AtâtUrk, Yedi Gttft.
16.XI.I93B
A tanıuın ebedi mahfazası, Sedat ÇetinU f ♦ Cum*
hııriyct; Ûtlnyanm sfi.sterdifei teesstir, B. Felek * Tan:
Kendi kendini tavaf. Hakki Süha Gezgin * Kurun;
h t tp ://g r o u p s .g o o g le .c o ir
 u V*Hitn KUlltl T urkly„ , j n b ir roafem lü o ü d ü r, <> tfün Kt#ab«J f f a z ^ te r t Türk miJfeUnj.» A tatürk* o | » bW-
. / « M^ T 'U rA ifW u u > l to Ü I lk iı^ İ M » Up bHrtlrit: OnbetfneL ÖtlirtılyıMoMttnBnde Vırnl Babın M ı* le t lr ti U* W
1/g r o u p / tb 'a d ın d trtu '; KompoıUyım Rullp în h ir B n n k 'tH fc rJ
 A T A T t’AK
A tfa m ım n m a m d a k i e n e rji, liftik FiW <rfq • .Son
T e lg ra f; O n un g e ç tiğ i bfr yo l. O nm an cem stl • Ku*
n m ; U lu m âtcıyı, M eliha M iilenciog ln * Sf»n T oiifral:
A m n on b ü y ü lü . N ccm ed d in S udak • A kkanı; A t*
m u . N aci S ad ü llalı - T in : O tıuû nrn&çt'j h ux urun da,
S e lim i Sedçs ■ A kşam ; A ıatU rk ve hnlk, Sabİha 2e*
k c tly a 8 * rte i * ifan ; O nda kî kulU rtm * K u d reti. Vû*
N û - A Jtpun; E cn eb i m atb u a t, H llteyU t Cfibid Yal*
çj *1 - Y en i S abah
17JU .I93B
GÖiÇvffîlfln, A. C. ‘ VVci Sabah; Sevgili Atamu»
kaybettik, Afncan; En bil^ük esori, NiiTtıltah Ataç •
Haber; Ala! (irk yaralan adam, Ale$; ALıtllrkü sevi-
yorank, Muhlddin Birgcu • Sû» Pasta; Ulu Başbuğu-
mUîU kaybettik, Çocuk Duygusu; Bayraklar ileri?
Daha Ueri, SadrI Ertem - Kurun: Eo belifc mersiyo
gü*ya$larinii2flır, & Felek • Tan; Halkın kuea£ındiı.
Hakkı Söha Gezgin - Kurun; Atatürk güzlerini ılikn*
33ya, H. F. - Akçnra: Tabutu önünde, Halk Filozo­
fu * Son Telgraf; Onun yolunda yürüycccjis. Nc*
nman Hikmet . Uya»»; Kara haber. İbrahim Hoyi *
CtyftBl#: Bir jn e u r taşı, Cahiri İren - Uyanış; Eö
blİyiljiimüz ipin, İrfan Emin KüsemJhaİGglu . Uya-
(115; Mustafa Kem»], îaeddln Mete - Uyanı®; Hıçkı­
rırken, Enver Na.ci - Uyanın; Ata-mı görmeğe gel*
«Um, Orhan Seyfi Orbpn - Bugün; Dünyanın kaybı,
V. 2, Ortaç - O, 5, Ûrhon - Akbaba; Millet müthiş
hakikate İnanmadı, Feridun Onman - Tan; Büyük,
bepaindeâ büyük, Garsi Ifalid Ozaasoy • Uyanış;
Milletin selamladığı kudret, Naci Sadullah * Tan;
Onan saalni ileJebed duyacağız, Selim i Sedes * Ak*
şanı» Görüşler» Sabiba Zekcriya Serte) - Ton; Ata*
türk’ün ardında. Yaşar Slhay Uyanı;: Türk kadı­
nı ve Atatürk. Hatice E. Talıt * Son Posla; Turk
kadını ve Atatürk, K. Tufccu; Köylü ve Atatürk.
Haşan Ali Yücel - Kurun.
Sft.XX.1938
Öİ&mfliKten s o n ra bele, A . C . * Y e n i S a h a lı;
A ta tü rk 'ü n b ü y ü k m u ciz e si. R u ş e n l B a rk ın - K a ­
ru n ; A ta tü rk v e i s l i n düny ası* Ö m e r K ıza D o ğ ru l -
T a n ; O 'tu ın k u m ru n d a . H a k k ı S ü h a G ezgin - K u ru n :
A latU rkttn h ü rriy e t A bidesi, A h m e d S atarı in h a n - T a n
A si) kle&t, N a d ir N a d i - C u m h u riy e t; û ö lm e d i, Se-
lâ o ıi S ed es - A k şa m ; H e*yitf o la b ilird ik : fa k a t. M*
Z e k e riy a S e rte l - T un; A g h y sıt c ih a n , H u ra d S e r
to ğ tu - Y e n i S a b a h ; İk i te k lif. E . T a lfı - S o n P o s ta ;
O 'a u n em& elsfr « e s a re t), Y4-N& - A ksam ; U lu y u at-
y ı r r t e ltim , B . F e le k - T on.
lff.XI.IfKW
A tatü rk» N u ru ila b A lay ■ R esim li H afta; T a n ­
rıla şa n A ta tü rk , t secI. UWi A y k u t - Son T e lg ra f; ik i
gldltf a ra c ın d a k i fa rk . E lh e m İzsel B e n k t • Son T el­
g ra f; A ğ la m a y ın » ; iftih a r e d in il, tfu h id d in ü irfjc n
S on F o sla; G&yagLt B U rhan eev&d - S o n , T e lg ra f:
G idiyor, AbU lin U avor • C um h u riy et: A latU rkH in
tilIlmU. Ali Rwu fire m - Sem T o igrn f: 0*nu da ku*-
b e llik . C elâl E rg u n - M odern T ü rk iy e : 20 yasın
dakf M ustafa K em u lter. S a d rî K rtem - K u ro n ; A ta
nw — İSTANBUL
gid iy o r, ffak k ı S fib ı G ezgin • K u ru n : İn sanlığın bft.
yflk kaybı, S e rv e r Z iya G e re rin • K u run: Y or) m *
sid ir, iıin a l f îu lû ıl • Soo 1'oala; Bu n e muazzam
lev h a d ır, A. Jf. Koncan «• llugU iı; Ağlıyorum » g it
y acu fta. Sutd K eşler * M odern T ü rk iy e ; A tarn m kay-
bfU Ik, M odurn T ilrid y e; CMLynmun. Poyam l Sata -
C u m h u riy et: A tam ış iv la, Ö m er Selim . Y eni Sabah;
K ib p , c a r c r Scno ► C um h u riy et; A to tttrk k ızla n . Sa>
bilin SJekeriya Sı>rtel - T an : G İdlygr. M. T u rb an T an •
ru m h u riy c l; O n e t'e kav naftm ın m atem i, Vlı^ft • AV-
^am 1: Son nyntıfc, >1. C. Y alçın • Y en i Sabah; ftafku-
nu ından ■ B tiyiik in k ılâ p tı, S öb fl Y am an - &on T tl-
grak; H epim in «o> nun n e fe rleriy iz , M ahm ut Yo*
sa ri ■ M odern T ürkiye.
S f l.X I .im
Afiiıyan çehir. A. C. * Yeni Sabah; Epte BOyük
Adatn. Ahidin Daver • Cumhuriyet; Ölen yasar nı?.
Celi) Ergim • Yeni Sabah; AtatUfk Giderken, F » -
Kurun; Gıpta crfUeo y c |b ıc dlU , B. Felek - Tan;
Atımın arkasından, Hjtidu Sûh» Gezgin « Kurun;
O'nun cenattaindo, Halk Filozofu * Sen Tfllgraf; 8on
AÜn, İbrahim Hoyi-Sim Posta; AlatUrk'den aynlif
Nadir Nadi - CtımhuHyelj O, Ankaraya «itti. Selftnü
Sode.î - Akjiam; Ne bahtiyar ölü, M. Zekertyi Sertel.
Tan; Atatürk'e &ın vaıiie, Sabiha Zekeriya Sertel -
T a n ; Bahtiyar adam. Cahid Sıtkı - Cumhuriyet; Onun
tabutu Ardında, M. Turhan Tan * Cumhuriyet; 19
İkincitcşrin 1936, H. Tarık Ur • Kuran; Atatürk'e
dair balkın fcfctıralan, Vâ-Nû • Akeam.
21.XI.ltt8
M atem gö&U. N u ru iJa h A ta ç - H aber; O gellf.
b u jfeliŞr S e z a i A ttİ ii • T an ; A la tiirk iin soa b i»
m e ti, M. B irg e n - S on P o tta ; T a b u tu önünde, AM*
d in P a v e r - C u m h u riy e t; S e n ölm ed in F. Dem irci­
li . C u m h u riy e t; A ltı m eş’a le , 5 a d ri E rte m - K u­
ru n ; K e s im le re b a k a rk e n . H akk) S üha Gezgin - K o­
ru n ; ü ç d a k ik a . H a lk Filozofu . Son T elg raf; Ata*
t ü r k A ıîfcarajıın k u cağ ın d a, Y ıuıua N adi - Cum hu­
riy e t; A ta tü r k r e A n k a ra . P eyam l Safa . Com huri-
y e t; A tam tU D y ü c e izinde, Kecai Smony * Son Tel*
graC; A n k a ra a ğ lıy u r, E . E k rem T alil * Soo Poata:
O . A n k a ra d a , M. T u r ta n T an - C um huriyet; Oi Ab-
k a m d a . A sım U s - K u ru n ; 1®. VfrNÛ - Ak$am ; BÖ-
y O k ,Ş e fe s o n m erasim , H- C . Y alcın Y eni Sabah.
22.XI.19M
3 d a k ik a , n k r e t A dil * K urun ; A aıt k a b ri, P
A, A y k ac - C um h uriy et; D eM n e d ir î, İ H . Baltoeı*
o ğ lu ~ B u g ü n ; A ta tü rk d ik ta tö r d e lild i. M. B irgen *
S»/» P o sta: A ta tü rk d ik ta tö r deftüdl. N u sre t S ata
Co$kun - Son T o sla; *m ct fn ö ü ü 'n ö n yaşâan.
A b îd in D aver - C um huriyet; İsllk lû t m aüaljM *. T.
Ite n ıira y • Ate$; D eğm ez b u dün ya. B. F elek • Tan;
Ö1U taU n b u l, H akkı Süha Gezgin ■■ K urun; Acı ve
k « d e r {çinde $eker b ayram ı, H aber: M atem ve bay*
ram . H aİk Filozofu - Son T e lg ra f; A h’, AgAh tzz« «
Y eni Sabuh: Son Hİetiş, N lzam edflîn Nazif - T an; Ca
elem li gecem iz, C em al Ttefik - A kşam : Y aratılan
* * " * • ih^ ^ r o ı p s . g o d g l e . c o ı
 "1
1 A»1KWB>İSİ_______________ _ lwı _ atatCuk

■ı.fc nfcâftyofioul U d is e . A sım V s - K urun < 5 İy- 24 r m m ım 1923 t o n » M uahedesi im a la n d L

* ektMT e y le d i* . V û-Vû - A k fira : s o n v e r im i, # A ganta» 1923 HaUt P a rtis i k u ru ld u .
1 Haodi V aroşla * C u m h u riy e t 2 E kim 1923 İstan b u l İMUT d e v le tle ri işg alin ­
83.JU.193S den to ım n d ı.
0 E ki ip 1923 T ü rk O rdusu İsta n b u l'a g irdi,
V jrfı r e l u r t . C um h uriy et; A lt t a b a y rım , AU* ı s E kim 1923 K anonla A nkara d e v le t ı m ı t e d
£ ı t ü r e r * C um huriyet: C u m huriyet e b e d ile şti. Sarf- oldu.
fi Ertem - K u n ıo ; 0 1 * 1 B a y a n a y a şla rı. R. N. Gün- 29 Ekim 1023 C u m h u riy et ilâ n edildi.
t«kla - Tat): A ta tü rk T arih K uru m u b in ası. A. Sab- 29 Ekim 1023 K em al AtelOrV B irin ci C um hur
r l . Kızılay; A ta tü rk 'e d a ir bUtDn y a s la r . A. S ab rl ■ rris l « ç ild i,
Knüıy. 3 M art 1924 T ü rk iy e BOyük M illet M eclisi h i­
<Bu m akaleler F n tih H alkevi ta ra fın d a » «O 'nun la fe tin ilg a sı, te d risa tın tev hid i
adlı b ir k ita p ta to p la n m ıştır; B aharı B aum e- Şer*iye v e E v kaf V e k â le tle rin in
Vİ 468 sayfa İstan b u l İM A ). k a ld ırılm a sı k an u n u n u yaptı.
3 M art 1924 H anedan h u d u t h a ric in e çık arıld ı.
KRONOLOJİ 2 0 M art 1824 C um huriyetim izin T e şk ilâ tı Esasi-
(P egttm nnd an ö lü m ü n e k a d a r) ye K anun u y apıld ı.
lBfll Atatürk SeUnlkHe doğdu. 10 K asım 1924 H alk P a rtla l. C u m h uriyet H alk
1P04 ErfcAmharp yife&aşHt olarak mek­ P a rtis i n am ını a ld ı.
tepten çıktı. 3 E kim 1926 s a ra y b u rn u ftd a Uk A ta tü rk beyke*
190T K olağası o ld u . 11
d ik ild i.
1912 Binbaşı oldu. 15*20 E kim 1927 P a r ti K o n g re sin d e U m um i R eis
1914 Kaymakam oldu. K em al A ta tü rk bÖyÇk n u tk u n u
1915 Miralay oldu. okudu.
1916 G e n e ra l oldu. 10 N isan 1928 T e ş k ilin E sasiy e K a n u n u n d an d i­
1916 b do d Ordu Kumandan Vekili ol* n e a it m a d d e le rin B ü yük M illet
du. M eclisin ce ç ık a n lm a st.
1917 Hicaz k u m i seferiye kumanda­ 24 M ayıs 1988 B eynelm ilel ra k a m la r k a b u l ed il­
nı oldu. di.
1918 Y ıld ırım O rd u ları G rubu K um an­ 0 Ağustos 1920 Kemâl Atafttr* İstanbu) Saray-
danı oldu. b u rn u P a rk ın d a h a rf İn k ıttb u u
13 Mayı» 1B10 Üçüncü Orrtu Müfettişi oldu. m üjdeley en n u tk u n u söyledi.
7f .Vayia jpiff Kemal Atatürk Sûmsvn’s çıktı. 9 K üsün 1924 T ü rk h a rfle ri kM iM ti B üyük M il­
23 Temmuz 1610 Erzurum Kongresi «çildi. le t M eclisinde kabul edildi.
4 Eylül 1919 Sivas K o n g resi açıldı. 23 M art L931 T ilrk ç o c u k la rın ın Uk U hıillM İ-
* Eylül 1910 Anadolu ve Rumeli Miidnfaai Hu­ nl TUrJî m ek te p le rin d e yapma*
kuk Cemiyeti kuruldu. la n k an u n u kabul edildi.
27 Aralık 1919 Kemal A tatttrk Ankaraya geldi. 15 N isan 1931 T ü rk T arih K urum u k u ru ldu .
23 Nisan )920 T ü rk iy e B . M. M. A n k a ra d a açıldı. 12 Ey Kıl 1932 Türk 011 Kurumu kuruldu.
U S!sat> 1930 K em al A ta tU rk B . M. M eclisi R eis- 26 E y lü l 1932 T ü rk D ili K o m ita y ı to p lan d ı.
* U llıte seçild i. ! A ğustos 1933 E ski İsta n b u l D arü lfü n u n u y e rin e
9 O cak 1921 Birin İnönü Muharebesi. T ü rk Ü n iv e rsite si k u ru ld u .
» Ocak 1921 tik T e şk ila tı E sasiye Kanunu k a ­ 29 E kim 193» C u m h u riy e tin 10 u m u yıl 1 bUyilk
b u l e d ild i. iezn h liratla k u tla n d ı.
W M art 1931 İk in c i İn ö n ü M uharebesi- 1 Ocak 1934 T ü rk İn k ılâ b ı d e m le ri b ü tü n yük­
* Ağustos İBZL K em al A ta tâ rk B aşku m andan 5 * sek tah sild e b a ş la d ı
çildi. İB A fiu to f 19S4 İk in ci T ü rk D il K u ru lta y ı Dolma-
23 AftUBtos 1921 Sakarya Meydan M uharebesi, bahçe S arayın da to p la rd ı.
N Eylül 1991 K em al A ta tü rk 'e B.M.M. « G « U
2 Kfteım 1034 B üyük ö n d e r'e (A TA TÜ R K l «07
unvanını ve »Miişir» rütbesi ve­ a d ı verilm esi hakkındoki kanun
rildi. M ecliste kabul edildi.
AftUBlos 1922 Afyon C ephesinde b üyük taa rru z
27 K asım 1034 L&k&p ve u n v a n la rın k ald ırılm ası
bkjladı.
hakkmdnfcJ kanun M ecliste kabul
3® A&uatos 1922 D ıım lupın& r'da B aşkum andan
ed ild i.
M eydan M uharebesi.
I Eytöj 1922 K em al A ta tü rk : « O rd ular Uk he- 8 Ekim 1934 TCîrk k a d ın la rın a tncbue seçme v$
definle. AfcdenlZdjr, İleri!» em rini necilm e h ak k ın ı re re n T eşk ilâtı
v erd i. yapıldı.
9 Eylfil 1(122 O rd u İz m ir'e v ard t. » ŞubaL 1937 P a rtin in a ltı a n a v asfı TeşkU&lt
I I Ekim )Q22 M udanya rotttarekeal. E sasiy e K anun unun İkinci m ad­
1 Kasım 1022 S a lta n a t kadırU dı. / d e sin e kondu.

n /g r o u p /m e r o k e d iy o r u m
 ATATÜRK BULVa BI
30 M aju IB37 Hatay'rn tstikUli Cenevre'de ta *
dJfc edtfdL
14 Jloiirsn 1937 Ceuevrc'dt! lasdlk odllûtl Tlatay
LsliklUi &I4clİ*1i> dc knbul r»lun*
du.
10 Kattım i£ 3 8 P e rş e m b e s a a t 9.GÎI le
um-
ATATÜRK BULVARI — Büyükşehrin
en büyük bir yolu nlup Cıımurlycl devrinde
ve Doktor Ltitfi Kırdar'ın İstanbul Valiliği ve
Belediye Reisliği zamanında açılmıştır. 1934
Belediye Şehir M ehterinde Mustafa Kema!
Caddesi adı altında gösterilen cadde, güzer­
gâhını bir hayli değiştirerek A tatürk Bulvarı
adiyle bugünkü şekiinde tahakkuk etmiştir,
tstanbul g:lıi büyüklü küçüklü tarihî esefler­
le bezenmiş bir şehirde bu ölçüde b ir yol aç­
mak İçin feda edilen yapıların sayısı d üşünü­
lürse büyük bir başarı olarak kaydedilebilir,
İstanbul Ansiklopedisinin 1MB da Belediye
Neşriyat M üdürlüğü vasrtasiyle ed ndiği re s­
mi malûmat şudur:
Bulvar M arm ara sahilini H aliee bağlayan
en kua yoMur; Gaz! K öprüsü vasıtasiyle A k­
saray vc Fatih gibi iki kalabalık sem ti d e Be-
yoğluna en kısa yoldan e&lcmlştir. C em an
2200 m etre uzunluğundadır, m u htelit g e n ç lik ­
lerde Uç kısım alarak m u htelif ta rih le rd e inşa
edilm iştir.
B irinci kısım: Y eaikapı - A ksaray kısmı
olup uzunluğu 513 m etre, genişliği 50 m e tre ­
dir; yaya kaldırım ları hariç ikisi altı, biri on
iki m etre genişi ilin d e üç yoldan m ürekkeptir.
Parke olarak 1925 tarih in d e inşa edilm iş ve
160.000 liraya ma] olm uştur.
tklnci kıstın: U nkapanı - Saraçhanebajı
arası olup uzunluğu 1100 m etre, genişi gi 44
m etredir: yaya kaldırım ları hariç, b ir parçası
12 m etre genişliğinde tek, d iğ er parçası 3,S
m etre çift yoldur. Yol kısım ları beton tem el
(izerine m ıraylk p ark? döşelidir. Yaya kal­
dırım ları beton tem el üzerine asfalttır. İn şa­
sına İM İ de tın ın m ış ve yapısı 1942 de bi­
tirilm iştir. 440.000 Ira y a m al olm uştur.
Üçüncü kısım: A ksaray - Saraçhaneba;ı
arası olup uzunluğu 555 m etre, genişliği bir
parçasında 90. d iğer parçasında 44 m etredir.
Yaya k ald ıran ları hariç 8.S m e tre genişliğin­
d e iki yoldan m ürekkeptir. Yol ve yaya kal
d ın m ları beton tem el üzerine asfalttır. İn şa­
sına 1913 de baştanm ış ve yapı 1S44 senesi
iklııciteşriııinin oa dokuzuncu günü tamamla­
— 1248 — İst a n b u l
narak bu suretle A tatürk Bulvarı tahakkuk et*
m ittir. Bu kısım da 500.000 Uıaya mal olmuş­
tur ki. bulvarın beyeti umumiyetine İstanbul
Belediyesi 1935 ile 1044 arasında 1.100Ott)
A tatflrk Ura sarfedUnrştlr.
Bulvarın çiçeklenmesine, diğer yollarla
olan kavşaklarının tanzimine ve ban ufak te­
fek ncvakısınm ikmaline 1944 de 400.000 lira
iktiza ettlgl tabinin edilmişti; bu da ilâve edi­
lirse A tatürk Bulvarı 1,504).000 liralık b ir eser
o lu r îstlm lik edilen bina ve arsalara da
1 449.000 lira verilm iştir ki inşa masrafına
bunun da ilâvesiyle m aliyeti 2.640,900 Uraya
u laşır iti tstanbul Ansiklopedisi Büytikşebrin
günlük hayatındaki ehem emm iyeti karşısında
hiç de çok sayılm tyacaguu bilhassa belirtmek
isler.
A şağıdaki no tlar Bulvarın açılşım yakın­
dan takip etm iş, yazısına itim at edilir bir zat
tarafınd an verilm iştir:
F atih yangın y e ri haritasını tanzim eden
fon heyetinin tesb it etliğ i Ok güzergâh Unka-
p a n ı m eydanı - Zeyrek - Şebsafa Camii arka­
s ı-Ş e h z a d e C am ii yanındaki Em in Nureddin
m ahallesi üzerinden vç Şehzade Camiine te ­
m as ed erek Şehzade K arakolunun yanından
VftUde Cam iine ve oradan Yenikapı İstasyo­
nuna bağlanm akta idi (B.: 1934 Belediye şe­
h ir rehberi, H arita 5. 6 ve 11i-
»Şehrem ini O peratör Emin Bey bu gü­
zergâhta Valide Camiinden miinhedim Fosfor
M ustafa paşa konağına k a d ar ve esld Mahmu­
diye rtişdiyesinin üzerinden geçen kısmını
açtırm ıştı.
M uhiddin Ü stünda? zamanında bu güzer­
gâhın Zeyrekle Unkapanı arasındaki kısmında
bir tashih yapılm ıştır. Bilâharn Gazi Köprüsü
projesi ve inşaatı yapılırken köprünün kenar
ayağından itibaren Zeyreğe kadar h ir asma
yol yapılarak K e re sle d le r - Eyüp Caddesinin
Yolun altından geçirilmesi projeleri de hazır­
lanmış, fakat sarfınazar edilerek Bozdoğan
kem erini en azametli yerinde meydana çıka­
ran Mösyö P rost tarafından yeni b ir giizergUı
(tahakkuk eden güzergah) çizilmiştir. Şöyle ki:
U nkapanı - Zeyrekde Şebşefahatnn Camilmn
önü - Gazanferaga M edresesi • Bozdoğan Ke­
m erinin altı güzünün altından geçerek yıktırı­
lan Çandarlı tbrahim paşa Hamamı üzerinden
Oruçgazi Camii önü - Pertevnîyal Lisesi ve
Pertevniyal Vâldesultao Camiî önü.
http: / / groups.goog le.coır
 ^DJSlKLOrEDlSt
124»
w
< Bulvarın Yenikapulan TVKJmıynl U
-al Önüne k ad ar olan son parçanı Şchirenıinl
merhum Haydar Bey zamanında açılmıştı ki
1R47 dc hâl* Mustâfa Kemal Caddest levha­
sını lajımfıkla IdU
11H 7 yılı nisanında Unkapamudan Vonl-
kapıya doğru görülen m ;m ,'jrajar (unlar ol­
muştur:
Gazi Köprüsünün karaya bağlandığı jıor
ıııej'ilaıunısı bir açıklıktır; tanzim adilmiş sa­
vılmaz: şehir rehberinde Gazi m eydanı adını
taşır. Sağda Unkapanı Kayıklskelesi, bir odun
ve kömür deposu arkasında kalm ıştır: eski
t'nkapanı karakolunun yeri olan bıı saha hn-
rikıılide çirkindir, burada bulvar vc kiiprii İle dici bir talırlb kudreti olduğuna güre Ga>
ihenkdar bir kayık İskelesinin tez elden ya­
pılması re deponun kaldırılm ası gerekir. Sol
da. Unkapanı O m ii harabesi pek lıazln du­
ru ımiaılır; tam ir ve ihyasına im k ln yoktur
denilebilir: aslında bir sar,at kıymeti de taşı-
mayan bu harabenin bir an evvel kaldırılm ası
lâzımdır.
Bulvara girilince sağda ve solda, istikbal­
de ne nlacagı lahm in edllemiyeıı açıklıklar
görülür: şim dilik yazın toz. kışın çam urla kap­
lıdır. Soldaki açıklık yük arab aları tarafından
durak merkezi haline konulm uştur: saıtıaıı
bindim vc fifkı hakaysiyle kaplıdır. tlnkapa-
nı umumi mağazalar deposu yangınından k ur­
tarılan pam uklar da bıı meydana serilm iş ve
kipti kadınlar tarafın d an ayıklanıp ta n e l e ­
nerek kurutulm uştu: bu pam ukların b llih a-
ra Süleymaniye Cam linin iç barem ine doldu­
rulduğu hatırlanırsa A tatürk B ulvarının o
curcunalı hâtırası hoş görülür.
Şebsafa Camii tam ir edilm ekte idi, önün­ kavşağının sajt köşesinde Beyoglundan gelip
deki eski sibyan m ektebi tam ir edilm iş ve Ça­
ta k Esirgeme K urum u tarafından b ir çocuk
dispanseri vc kreşi olarak kullanılm akta idi.
Camı ve m ektep geçilince Bozdoğan kem eri­
ne kadar bulvarın sol yanında geride ve git­
tikçe çukurda kalan, sonra te k ra r b r parçası
bulvar seviyesine yükaelen kısmen ahşap,
kısmen kâr^ ir evlere k ad ar istim lâk edilmiş
arsalar vardır. Sag taraf ila ayni durum da­
dır. 5u farkla kî burada istim lâk sahası d ı­
şında kalmış olan mebanl gittikçe yUkselon
bir sırt Üstüne tırm anır, büroda yıktırılmış
bulunan Sekbanbaşı mescidi harabesi hflr.1re­
sinden bir kaç taş el'an durm akta İdi: adı
toprak altında kalmış hir çocuk taşının ille­
rinde şu beyit okunmuştur:
ı/g r o u p /m e r a k e d iy o r u m
ATATt'RK BULVARI
H«wtt â m n im t i l e r p«r**l
(»HU rld c a , ıjlldr kaldı y a m l
Yaya kaldırımı köşesinde bir ııotis nokta
kulübesi, onun i r ilerisinde Lûtll Kmlar'ın
himmetiyle resi tın- crillcıı vo Şehir Mün-ıi
İttihaz pcUiı»n *iaZL'iıh'rnfla Medresesi vardır;
Hmdagaıı ltenıeıi altında bulunan hır nefis
eser kilşesindrkı sı-bil vıı ilerideki türbe İla
kl.'ısik mimarimizin nefLıelcrindcııdir. Fakat
lltlvük kii kemeri, bilhassa öğleden ‘ nıra :-tı-
ııoşe engel olduğundan ıneılrr i' daimi Ur
riilubet içindedir. iUlrze keliınsinln kıymet
m ânaları İçinde «Snnsuz devan» bulunduğu­
na üoı-c rüiııhclin de ününe geçilmez kahre­
zaıtfcraga ıııeılresosi hı-r şeyden evvel mttıe
olamaz. İstanbul Ansiklopedisi bu güzel bi­
timim birkaç gün sürecek sergilere tahsisiyle
içindi- yerine konıılnuytıcsk eşyalar bulunan
Şehir MUmslnin layık olduğu bir binaya sa­
hih olmasını diler; A lstiirk Kulvarının iki ke-
nalındaki arsalarda bu şeraiti haiz bir bina­
mı) inşasına elverişli yerler pek çoktur.
Bozdoğan kemerini geçtikten sonra yu­
karıda tesbit edilen manzara devam eder, ya­
ni bulvarın h e r iki kenarında ve henilz neler
yapılacağı Icsbit edilmemiş arsalar vardır.
Sağda m linferid b ir ağacın altında Diyojen'in
küpü boyundan (Çeşme hazînesi veya bir ka­
bir oyufcıO b ir yeraltı odacığı vardır; burada
iki yol halinde bulunan bulvarın ortasındaki
tarh m an ve çam fidanlariyle bezenmiştir.
Sol taraftaki arsalara ila çam fidanları di­
kilm iştir. Bulvarın Şehzadebaşı Caddesiyle
Aksaray - Eminönü Üzerinden yine Beyoğlu-
na dönen otobüslerin durak yeri mevcuttur.
Şehzadebaşı Caddesi aşılınca bulvarın
sag köşesi mUnhedim İbrahim paşa Hamamı­
nın yeridir. Sol köşesinde Aksaraydan ıtellp
Reyoglunn giden otobüs betondan kapalı bir
bekleme yeri yapılmıştır. Gayet açık ve sola
doğru bir kavis yapmajla başlıyan ve yine iki
yol halinde devam eden A tatürk Bulvarının
bu kısmındaki o r ta tarhlara çemen döşenerek
tarlan dikilmiştir; yaya kaldırım lar boyunca
da çınar fidanları yetiştirilm ekledir. Sağda.
Bulvara nstaran aşağıda kalmış bulunan
Orucgazi rnm il kenarı demir parmaklıklı bir
duvarla çevrilmiştir- Tamir edilmiş bulunan
bu in i bettin üstten seyri hiç dc feııa değildir.
 A T A T lT JK B U LVA R I — 1250 —
Sağ kolda Oruçgazi Camiiyle Pertevniyal Va­
lide Camii arasında Pertevniyal Lisesi bulun­
maktadır. Eski projeye göre Önünde btr bah­
çe yapılma olan bu okulun tahakkuk eden
projede b&bçesi yola alınmış, esmer runkli
ve hiç de güzel bir yapı denOemiyecek olan
İni Kin an m medaline şimşir tarak halinde
bir mermer merdiven eklenmiştir:
Ol bana kimu , b ( l ona afet
Yolun bu kısmında Aksaray hududuna
girilince, sol tarafta ikişer, dörder, altışar
katlı kârgir beton evler ve apartm anlar sıra­
lanır. Bunlar arasında Kıztltuğ apartmanı ve
Yayla apartmanı büyük yapılardır ve heyeti
umumiyesi Belediyeye üç milyona yakın bir
masrafa mal ölmüş ve A tatürk'ün adını ta ­
şıyan Bulvarın binalarla da tezyini projesi
hazırlanırken yıkılacaktır gibi görünür.
Bulvarın Akasaray tramvay caddesiyle
olan kavşağının sağ kölesinde Pertevnİyıl
Valdesultan Camii, sol köşesinde de eski Var-
dar, Yeni Bulvar kıraathanesi bulunm akta­
dır.
Aksaray Caddesi aşılınca sağ köşede Per-
tevniyal Valide Türbesi bulunm aktadır; onun
az ilerisinde de yeni yapılmış olan re açılış
töreni. Bulvarla ayni günde kutlanan Aksa­
ray PT .T . binası vardır. Halk ağzında Mus­
tafa Kemal Caddesi adını taşıyan bu parça­
nın sağ yanı boyunca Yenikapıya kadar ba­
zılarının altı diikkân beton yapılır, araların­
da arsalar, bir hamam harabe» enkazı ve Ye-
nikapı bostanları sıralanır, Sol tarafta da
manzara aynıdır; solda Yenikapıya yaklaşır­
ken büyükçe bir beton yapının yan duvarın­
da şu levha okunmuştur; «Demokrat p a rti ve
depomuz buradadır.» B ir o k b gösterilen is­
tikameti takip eden erbabı merak bu depo­
nun Mahmud Ağaoğluna ait odun deposu ol­
duğunu göriir. Politika hayatına atılmış va­
tandaşların küçük muzipliklere yol açacak
dikkatsizliklerden kaçınması gerekirdi; yolun
bu sol kenarının bir karakteristik tarafı da
arsaların hemen kâm ilen birer odun deposu
haline konulmuş bulunmasıdır. Mustafa Ke­
mal Caddesinin yarısına yakın son parçası bir
toprak yoldur ki Yenikapı istasyonuna göre
birdenbire ancak bir araba geçebilecek ka­
d ar darlaşarak nihayet bulur.
A tatürk Bulvarı ve eski Mustafa Kemal
tSTANBUL
Caddesi projeleri hazırlanırken yıkılan tarihi
eserler şunlardır: Azepler Camii, Ajepler
Hamamı, Sokbanbaşı Mescidi, Kırkçeşmeler,
Revsntçelebl Mescidi, ÇandarU tbarahimpaşa
Hamamı, Gürcü Kfehmudpaça. (Bütün bu isim­
lere hakin ıx).
A tatürk Bulvarının açılış töreninde İs­
tanbul Valisi ve Belediye» Reisi Doktor Lûtfi
K irdar şu nutku söylemiştir:
«Aziz ve muhterem arkadaşlar»
Türk m îlletinin EbedS Şefi, eşsiz kahra­
man A tatürk'ün yüce adını taşıyan hu Bul­
varın son kısmım da ikmal etmiş bulunuyo­
ruz.
Şehrin Marmara kıyılarım Haliç sahil­
lerine vc oradan da Gazi KöpriLsü İle Beyoğ-
luna bağlayan bu yeni yol, Istanbulun şah
damarıdır. İstanbul tarafında bugün mevcut
ana yollar bu caddeye bağlı olduğu gibi, ya­
rın yapılacak yeni yollar da yine bu Bulvar­
dan geçecektir. Onun için A tatürk'ün büyük
adını taşımak şerefini kazanan bu cadde, o
şerefe hakikaten lâyık olarak tstanbulun yol
ve m ünakale bakımından belkemiğini teşkil
edecek bir ehem miyeti haizdir.
Bugün, büyük emekler ve gayretlerle
ikm aline m uvaffak olduğumuz A tatürk Bul­
varını açarken tstanbulun asıl im ar hamlesine
doğru ilk adımı alm akta olduğumuzu «izlere
m üjdelem ekle büyük sevinç duymaktayım,
tstanbulun tarihi, iktisadi, coğrafi, arkeolo­
jik ve turistik kıymet ve ehemmiyetine lâyık
b ir şekilde im an için her şeyden evvel bu ana
yolun yapılması lâzımdı.
Şehrin ortasından geçen bu esaslı
muvasala ve münakale yolu açıldıktan son­
rada* ki onun üzerinde ve etrafında yapa­
cağımız yeni im ar, tanzim ve güzelleştirme
hareketlerine başlıyacağız ve Istanbulu, 10
yıl içinde, muhteşem bir mamare haline ge­
tirmeyi hedef tutan ülkümüze doğru sarsılmaz
b ir azim ve yorulmaz bir gayretle yürüyece-
giz-
<A m arkadaşlar,
A tatürk Bulvarının ikmali ile Marmara-
nın mavi sularının yıkadığı şu güzel kıyıların,
Yenlkapı merkez olmak üzere, bir taraftan
Sarayburouna, diğer taraftan Yedikııleye ka­
dar uzanıp giden kısmının imar ve tanzimine
yol açılmış bulunuyor.
h t t p : / / g r o u p s . g o o g le
 ^vslKLoreolsI — 1251 —
Atatürk Bulvarının HtmoH ile bunun tize-
/inde inşasını kararlaştırdığımın ınubtrşem
resmi daireler ve diğer binaları yapmak İm-
kânını da elde elmiş bulunuyoruz,
A ta tü rk Bulvarının İkmali Ut! Tıp bUl-
g f S İ n l a , Üniversite Mahallesinin Vo lla lid r
Jsianbul Ayılarının imarına alt projelerimizi
de gerçekleştirmek yoluna girmiş oluyoruz.
. M.ıhlerera arkadaşlar,
lld yıl önce. A tatürk Bulvarının Gazi
K.Hirüsu Saraçhane başı kısmının açılış lörc
□inde. Aziz Millt Şefimiz İsm et İnönü'nün:
..Memleketin im arını, geçirdiğimi! dar
;j::ıantarda da durdurm adık, ünümüzdeki se­
ntlerde de durdurm am ağa çalışacağız.»
Sözlerinden ilham aldığımızı söylem iş-
tim. O büyük ilham v e k u dret kaynağı, İni­
nin çalışmalarımızda, h er an yolumuzu ay­
dınlatan bir m eş'ale oldu. Başarma azmim İ7İ
arttıran kuvvet ve cesareti daima en höyü­
ğümüzün hamleci ve yapıcı ruhundan aldık.
Harbin ünümüze çıkardığı tü rtü engelleri, çe­
şitli güçlükleri bu kuvvetle yenerek çalıştık.
Her gün yeni b ir mektep, yeni te r yol, yeni
bir bina atıyoruz.
Yeni bir eseri bitirirken ve hem en bir
başkasına başlıyoruz. Sabahleyin, m em leketi­
mizin irlan ve bayındırlık hayatında pek mü­
him bir mevkii bulunan Teknik Üniversite
ile bu raüesscseye ilâve edilen yeni binanın
açılma türeni kıym etli M aarif Vekilimiz H a­
şan AU Yiieol tarafından yapıldı. Biraz evvel
Aksaray Posta Telgraf ve Telefon merkezinin
yeni binasını açtık. Şimdi de bu Bulvarm
açılma törenini yapıyoruz. Biraz sonra da,
Şişhane Us Taksim arasında güzel b ir yol ha­
line koyduğumuz Tarlabaşı asfalt caddesini
açacağa. Arkasından Taksimde yeni üışa e t­
tirdiğimiz Tenis Kulübü binasının açılma tö­
renini yapacağız.
«İşte bir günde b e ; eserin birden açılma
törenini yapmak imkanı ve saadetini bize
veren, Büyük Milli Şefimizin yurttaki imâr
hareketlerini durdurm am ak yolundaki işaret
ve ilhamlariyle tstanbulun im âr ve güzelleş­
tirilmesi hususunda göstermek lûlfuuda bu­
lundukları yüksek a ttk a ve himayeleri olmuş­
tur. İstiklâlin ve yurdun büyük kurtarıcısı
Ebedi Şef A tatürk'e karşı tstanbulun besle­
diği minnet ve şükranın b ir ifadesi cılao bu
Bulvarın son kısmım açarken Aziz Cumhur
c o m /g r o u p /m e r a k e d iy o r u m
ATATÜRK BULVARI
Reisimiz İsmet IDönü ye sannız bağlılık sev­
gisi ve tizim duygularınım İstanbul halkı
adına bir autu rlohs teyit etmeği şerefli bir
vazife bilirim.
«Sayın arkadaşlar,
* Hepiniz! hürmetle “^Umlıyarak İsmet
inöııu devrinin sayısız güzel, nıedanl eserle­
rinden biri alan Atatürk Bulvarım büyük
bahtiyarlıkla açıyorum.»
A tatürk Bulvarının açılması İstanbul
basını tarafından Dok lor Lfafi K ınların bü­
yük başarısı olarak karşılanmıştır ki. Istan
bullnlann hakikaten tercümanı hissiyatıdır,
tstanbul Ansiklopedisi de bu başarıyı Büyilk-
şetırin kütüğüne mal etmek isler.
Açılış töreninden sonra bulvar, o şu a ­
larda lstanbulda ve Maarif Vekili bulunan
Tlasan Âti Yücel'Sn. gazetecilerin ve kalaba­
lık btr halk kütlesinin Iştlrâki^le yürünerek
geçilmiş ve bu yürüyüş Tarlabaşı na kadar de­
vam etmiştir.
Bunu müteakip A tatiirk Bulvarında 53
atletin iştirakiyle bir koşu tertip edilmiştir.
Doktor Refik. Saydam Caddesinden başlıyan
koşu Gazi Köprüsü geçilerek A tatürk Bulvarı
boyunca A ksaıayda nihayet bulmuştur. Sü-
mersfiordon Osman 8.26 dakikada birinci, Ga­
latasaray'dan Dündar ikinci, Yapı usta oku­
lundan Sabih üçüncü olmuş vc bil'ind gelen
a tle te ,' A tatürk Bulvarı kupasını Haşan Âh
Yücel vermiştir.
1947 den bu .vana A tatürk Bulvarı gü­
zergâhında önemli değişiklik olmuştur; 1959
eylülünde manzara şöylcce tesbit edilmiştir;
Gazi - Unkapanı Köprüsünden gelindiğine gö­
r e sol tarafla:
Eminönü, Balıkpazarı, Asmaltı ve civa­
rında yapılan geniş îstimlâkta açıkta kalan
tüccar ve esnaf için yapılmış tek katU beton
blok barakalardan geniş bir çarşı (10 blok);
geride geniş bir saha işgal eden kavun ve kar­
puz sergileri, ki önleri bulvara kadar atılan
kavun karpuz kabuklan ile bir çöplük hâlinde
İdi; Şebsafa Sultan Gamilnin yanındaki eski
slbyan mektebi yine Çocuk Esirgeme K uru­
ntunun Ktiçükpazar şubesi ile dispanseri ola­
rak kıl ilan ılıyordu; Şebsafa Camilnin üst ya­
nında geniş arsalara yol inşa malzemesi yığıl­
mıştı: Vefaya sapan yolun köşesinde btiyük
b ir bina olarak llıfzusıhha Enstitüsü inşa
ediimlştir.
 ATATC f K HE7VKELİ — 1 25 2 —
Yine Gazi KtjprüsliiKİen gelindiğine göre
sağ tarafla;
Geniş b ir s a l» kamyon parkı olm uştur;
karşıdaki çarşı tipinde 4 blok baraka da bu­
raya yapılm ıştır; «tstanbul itışaflt Limited
O rtaklığı İş Hanı» adi altında şeddâdi bir ha*
nin yapısı bitm ek üzere idi; geniş bir arsa
tahta per^c ite çevrilmiş ve üzerine «İnhisar­
lar Umum M üdürlüğü inşaatı» levhası asıl­
mış: onun yatımda da M. Karakollukcuya ajd
büyük bir iû§aat malzeme
deposu bulunuyordu; seti
ü stünde lîa v d a r Yazlık Si-
naması, sonra büyük bir
arsa, dairf sonra a lıla n b ir
sıra dükkânlar fşçi Sigor­
taların m blok apartm an­
ları geliyordu, bu a p a rt­
m anlardan birinin alım da­
ki bir yere de b ir P T.T.
Gftltaane P ı r kında A la lâ rk BeyJccU
w * Neıih>
tSTANBCL
şubesi yerleşm iş idL
Bozdoğan K em erinden ö te bulvar yetti
b tr tâdil görm ekle İdi, bu yolun târihî su lco.
m erinden Venikapuyo kadar olan kısmı için
bu A nsiklopedide «İm âr» m addesine bakınız.
ATATÜRK HKYKKLI — Saray burnun­
da, b ir buçuk m etre kadar yükseklikte, m er­
m er bir kaide ile rin d e , cesam eti labilyeden
bir buçuk misil k adar büyüklükte bir tunç
heykeldir; Türkiyede A tatürk ’ün ilk heykeli­
dir; İstanbul şehri adına AvusturyalI heykel»
Iraş K rip p el’e yaptırılm ıştır. D evrinin ünva-
r.iyle R eisicum hur Gazi M ustafa Kemal Faşa
ayakta gösterilm iştir; yüzü Boğaza karşıdır ve
A nadolu kıyısına doğru bakar; ba$ı açık, sağ
pençesi azim kârane yum ülm üş ve gövdesine
bitişik, sağ bacağı vekar ve irade ifade eden
b ir h am le ile ileri atılmış» sol eli kalçası üs*
tü n d ed ir; b ir yabancı san atkârın verebileceği
en güzel e serlerd en biridir; T ü rk gençliği­
n in hey k eltıraşlık vâdisinde bugünkü kıymet-
http://groups.google.con:
 A-NSİKLOPEnlSİ — 1232 —
lorinin henüz yetişmem iş bulunduğu o tarih ­
lerde Tstanbul Belediyesi Kı-ippel’1 seçmekle
hiç dc h a ^ etm em iştir. İnsaf ile düşünm eli­
dir ki, halk a£zındnfci adiyle S arayİu rııu hey­
keli bu sanatkârın da Gazi M ustafa Kemal
mevzuu üzerinde İlk eseridir. K rippel 194Z dc
m em leketinde hir hava bom bardım anında ö l­
müştür.
Heykelin m erm er kaidesi, genişçe m er­
mer hir plnlforun ortasuıdadır; platform u n
etrafı da bodur m erm er siltuneukl.-ırla eklen­
miş bir m erm er korkulukla çevrilm iştir; bu
bodur sü tu n lu k ların iiüerine do tu n çtan a ra ­
besk oymaiı baslıklar ([oçm lm işlir; platform a
mozayik çakıl döşeli iki küçük yoldan g irilir;
modhal açıklığı nıUccllü b ire r «incirle k apan­
mıştır. Ne kadar yazıktır U bu sü tu n b aşlık­
larından İki tanesi vidalar) sökülm ek su retiy le
çalınmış, zincirler de pek tab iîd ir ki yine h ır­
slı eliyle yok olmuş, hal tâ zincirlerin m erb u t
bulunduğu küçük bronz plâk lar d a y e rle rin ­
den sökülmüş, yerine âdi b ire r tel g erilm iştir.
Bu tecavüz ancak vandalizm sıfatiyle ifade
edilebilir; mütecavizlere im kân v eren ihm al de
hıyanettir, cehlin eseri de olsa affedilm ez;
İstanbul Ansiklopedisi çalan ve çaîdırtan
mücrimleri lol’ln ederken çalınan y erin e tez
elden yenisini yaptırıp y erin e koym ıyan ve
A tatürk heykelinin önünde te l parçaları gö r­
meğe tahammül eden vc ziyaretçilerin zevki­
ni rencide eden muhafazaya m em u r kim se­
leri dc ayıplar. Öyle sanıyoruz k i bu b a lık ­
larla zincirler raütevazl gelirli b ir vatandaş
kesesinin himmeti île de yerine konulabilir,
elverir ki ilgili m akam lar izin versinler
Atatürk heykelinin ağılı; m erasim ini
nakleden aşağıdaki s a tırla r ertesi günü 4 te ş ­
rinievvel 1926 tarihli C um huriyet gazetesin
den alınm ıştır:
«Reisicumhur Gazi M ustafa K em al Paşa
Hicretlerinin Gülhane parkına rekıedilm iş
olan heykellerinin resm i küşadı, d ü n saat on
beşle yapıldı.
«Davetli!er saat on dörtten itibaren gel­
meğe başlamışlardı, halk ise daha erkenden,
heykelin etrafında kesif bir k ütle halinde
toplanmışlardı. Halkın davetlilere tahsis edi­
len malla İle geçmemesi için «abıtai belediye
memurları, gelenlerden davetiyelerini soru­
yorlardı. DSvcttlier heykelin kaidesi yakının­
da biriktiler. Şehrimizdeki m ebuslar, araların­
i/g r o u p /m e r a k e d iy o r u m
ATATÜKK tlE V K O l
da Şükrü Nailî, Sami Sabit ve Kenan P aşalar­
la M erkez K um andanı Şakir Bey bulunan e r­
kânı askeriye. H ariciye m urahhası N lisret,
Vali Süleym an Sami, Vali Muavini Hüsnü,
Em anet m uavinleri Şerif ve Şükrü Ali, Mü­
fettişi um um i Tevtik, H eyeti fenniye m üdü­
rü Ftıad, M ektupçu Osman, Cem iyeti B eledi­
ye KAtibi um um isi T a rık Ziya B eylerle Em a­
n et rü esayi m em urini, e r k i n adliye, ceraf-
yeti um um iyei belediye ve meclisi um um li vi­
lây et âzaları, in h isa rla r m ü d ürü um um ileri,
m atb u at m ün tesip lerl ve ülger birçok zevat
bu m eyanda idiler.
«V akit yaklaşm ıştı, heykelin etrafın ı çe­
v iren ja n d a rm a , asker, polis zabılai belediye
m ü frezeleri selâm vaziyeti aldılar, H erkesin
yüzü-, iizert beyaz bir tü lle ö rtü lü ve kırm uı
k o rd o n la rla süslü heykele çevrilmişti,
Ş ehirem im M uhiddin Bey, heykelin deniz
cihetin d ek i kaidesi ön üne kurulm uş kürsüye
çıktı. Çok heyecanlı ve titre k bir sesle bir nu­
tuk okudu.
«D âvetliler ve halk bu n utuk ları şiddetle
alkışladı. Bu sırad a ask er süngü taktı, bahri­
ye m ızıkası s e lim havasına başladı. Şehrem i­
ni M uhiddin B ey heykelin bordelâlarım çöz­
dü, tü l a ğ ır ağ ır düşüyor, B üyük Gazinin tim ­
sali m eydana çıkıyor, hailem tezahüratı en şe-
did h eyecanları, en coşkun b ir hasreti İfade
ediyordu.
«B ir ta ra fta n alkış tu fan ı devam ediyor,
b ir y and an halk Gazinin Sarayburnunda yük­
selen heykelini ta v a f ediyordu. H eykelin kai­
desin d e (Istihlâs 338) (H eykelin rekzi 1928)
(C um huriyetin ilânı 1339) (M uzafferiyetl k a t­
iye 1338) ta rih le ri m ahkâktü.
«Tem aşa edenlerin um um i m ütalâası, e t­
rafın d a vâki olan tenkitlere rağm en, heyke­
lin kuvvetli h ir san atk ârın eseri olduğuna
dairdi.
«H eykelin kaideleri dibine koşan tema-
sagerlertn ak ın ı gece geç vakte k a d ar devam
etti.
Resmi küşati m ünasebetiyle Gazi Paşaya
aşağıdaki telgrafnam e çekilmiştir.
«A nlın; le b İ E im h u r Gui Paça llureCTerİM.'
Büyük kudretinizin yarattığı derin ink ı­
lâbın m edeni sem erelerin i b ire r b ire r İdrik
ve iktifa ediyoruz. Bugün binlerle müştakınız
heyecan ve slirurdan mütevellld edzyaşlariyl*
 -'rC fffi HEYKELf — !2 H —
mübarek timsalinizi ısialmak saadetini idrak
etliler Heykelini* minnet ve şükran hinleriyle
taSkalannn İstanbul çocuklarına m utafı mu­
kaddes oldu. Bundan miilevellici saadet vo
mefhareti ara ve iblâğ iie arz; babliyari eyle­
rim efendimi:.
İstanbul Sehircmini
Muhiddin»
ATATtİRK HEYKELİ — <B.: İstanbul
t'niversitesi).
A TA T t'R K tîN tST A N B I'L ItfiMŞEII-
I tllJC İ — fiilyük zaferden sonra İtilâf dev­
l e t l e r i n İsiaııbtıldaki işgal kuvvetleri henüz
çekilmemiş bulunduğu devirde, İstanbul Ce­
miyeti Umumiye! Belediyesi 28 şubat 1339 da
rfa Türkiye Buyiik Millet Meclisi H üküm eti
Reisi Gali Musiafa Kemal Paşaya Büyükşeh-
rin tabii hemşehriliğini vermişti. O zam an,
Gazi Pasa, tstanbul Belediyesine şu tarih i ya­
zıyı göndermişti:
■tBııgaıı istanbulini ııeclb huLkının yeni
bir c-s^i'i iıinıad ve teveccühüne m u h a r ol­
makla bahtiyar bulunuyorum, Âzası ve rliu-
sa;ı İstanbul halkının iutlhabgerdesi olan C e­
miyeti Umumiysi Belediye, haiü olduğu salâ ­
hiyeti tem ; Üyeye istinaden' 28 Ş u bat 1339
tarihindeki îetimamda ittihaz ed ilm iş b îr t a ­
rar :Ij* b-;ıa Jslanbuluıı tab ii h em şehriliğ in i
tevcih eylem iştir. T ürk ve M üslüm an Ista n -
buiun ra n . irfan ve nezaketine yarad an tezhi-
bati)'.c de l i r ncflsel sa n a t ve m a rife t o lan
cemiyoti ır.u>arünUey hanın m azbatasını, b u
nişane) teveccüh ve m u habbeti büyük b ir
h ürm et vc tahassüsle, heyeti mahsusa&ı elin­
den aldım. Bıı vesile ile gü:-el ts ta n b u la , onıın
te m u vc hajöüs halkının feyiz ve faziletini
bütün çlimuiB ile U r daha yâd ettim .
flstanbul, illücadelei M illiyeınizin d e ­
vamı nıiiddelince m illi ve v atan i aşkım ızın,
kudsi vc yüksele b ir m ihrabı olm uştur. B un­
dan sonra da hiç h ir hâdise, hiç b ir kuvvet
ruhum uzu bu m ihrabı m u kaddesten çevire-
miyeeeklir.
•B ugün h e r T ü rk ve MiislUman kalbi, İs­
tanbul arkının, İstanbul h a sret ve iştiyakı­
nın bir halim idir. D ört beş asırlık mesai i m il-
llyenıhdıj mahsulü, b u güzide m edinem izde
toplanm ıştır. K abiliyeti m illiyeınizin m üeb­
bet! ve beliğ b ire r nişanesi olan bunca Sbl-
d al ve m üeşsesat hep oradadır.
İSTANBUL
«Vaktiyle bu güzel beldede oturan ve m u­
kadderatı millete tahakküm etmek isteyen hü­
küm darlar ve zimamdarlara daima miliete kar­
şı vefakâr ve hatııiyeUcâr davranmamışlardır.
Bu bir hakikati tarihiyedir ki kimse inkâr
edemez.
• Vatanımıza bir silsile! mesaib dâvet ey-
içmiş bulunan dahiyel istibdadın kahr ve is-
tlsnli viieubıına, yine Istanbuiun bu faciaları
yakından gören m ünevver vc hassas halkı
herkesten ziyade kani bulunuyordu; bundan
hiç bir zaman şüphe etmedim.
«23 Nisan 1336 tarihinden itibaren m u ­
k add eratı millete fiilefı vaziyet etmiş olan
T ürkiye Büyük Millet Meclisi 1 Teşrinisani
1333 tarih li karariyle hâkimiyet ve saltanatın
bilâ kaydü şart m illete ait bulunduğunu b ir
daha tasrih ve ilân eylediği Kaman tstan b u­
lun iıam iyetkâr sinesinden ne büyük heyecanı
tasvib ve kabul kopmuştu! İstanbul halkı h e ­
rim: mevâni vc tarvikaatı h âriciyeden biikül-
liye h alâs bulm am ış olm asına rağm en hiç b ir
şey o g ü n e k a d ar kalbinde sakladığı hissiyatı
necibesinl heyecan ve galeyan h alind e izhar
etm esin e v e bu m ün asebetle m illi istiklal ve
hfikim iyete o la n alâkai şedidesini gösterm esi­
n e m âni olam am ıştı.
İsta n b u l v atan p erv erliğ in in yeni ve yük­
sek b ir e se ri tecellisine d ah a şa h it bulunuyo­
ruz: H âkim iyetim izin, m illi itilâ ve istiklâli­
m izin ta rs ln i için T ürkiye B üyük M illet Mec­
lisinin v erdiği lecdldi in tih a b a t k a ra n üzeri­
n e bu g ün b iitü n hakayiki m ü d rik olan mü­
n ev v er ts ta n b u l halk ın ın y â r ve ağyara k a rşı
m ü lteh id v e nıü tesan id b ir k ü tle i m illiye ha­
lin d e çalıştığı ve şayanı m em nuniyet b ir ne-
ticei m es’udeye vasıl olm ak üzere bulunduğu
kem ali ş ü k ra n la görülm ektedir. B öyle b ir
batk ın sam im i ve vicdani b ir delili m uhabbe­
ti o la ra k (evcihettiği tab ii hem şehriliği ken­
dim için büyük b ir sebebi m efh aret ve şeref
addederim .
«M illetim izin ru h u asilinde ötedenberi
gördüğüm feyiz ve gablliy etten kuvvet alm ak,
milli m ücadelem izin esasım ihzar eylem ek
üzere b u nd an d ö rt sen e evvel IstanbUlU te r-
kettiğim gün, duyduğum yeis ve hicran ı asla
unutam ıyorum ; halbuki ay rılık sair akşam ı
vatan ile b e ra b e r e sir ve m uzlarib inliyen ts­
tan b ulu n halâsına m a tu f b ir ç a re idi.
«C enabı H akka çok ş ü k ü r olsun ki, bü-
h ttp ://groupş.goog le.ee
 ‘i i ■r.-SİE lA PFfiJSl — 125$
t —------- -------------------------- -----------------------------
y ık /. iUeliraü)» azim vc iradesi m uvaffak
oldu. Âmali milliyem iz tahakkuk ve tecelli
elti, ediyor ve daha edecektir.
- Düne nisbetlc bugün daha h u r hava le- T ü rk m ukavem etlerinden birini tasv ir etm ek­
neffiis eden Istanbulun tam am en h a lls 'ı uzak
değildir. lslaDbul b u lıalâ&ı ile yalnız işgal v c
işa re tte kurtulm uş olm akla kalm ıyacak. bel­
ki Türkiye cam iasında a rtık anav atana ve
m illete avdet eylem ek gibi y e n i b ir b a y at ve
saadete kavuşacaktır.
«M üstebid su lta n ların ih tira s ve d â râ iın a
m akar olmak İstanbul için şerefli b ir vaziyet
değildi. H ü r ve m u k ad d eratın a k e n d isi h â ­
kim büyük T ürkiyenin m ünevver v e k ıym etli
bir m edinesi olduğu z am an d ır k i İs ta n b u l e n
tabii feyz ve faziletiyle en hakiki m evkii b ü -
lendine yükselecek! ir.
«Bu muazzam n etic eleri e ld e e tm e k için
b ütü n uıillet ve m em leketim izle b e ra b e r ts ­
tanbulun da pek çok (e k tiğ in i biliyoruz; fakat
şu rası da in k âr edilem ez ki m u sib etler, ıztı-
ra b la r bizim için azim ve kuvvet ıııen b aı o l­
du. İstik lal ve hâkim iyeti y ed i ik tid a r v e in ­
hisarına almış olan m illetin sayei h im m etin ­
de katib en bu ıztırab ve m ih n e tle rin , b u ta h ­
ribat ve h aşaratın telâfi edileceğine em in ola­
biliri!
■Bu sam im î vesile ile tabi! h em şeh riliğ i­
nin m üitehiri olduğum ts ta n b u lu n a rtık hak
edilmiş saatSetli b ir devrel h a y a l için d e h ü r
ve mes'ıul yükselm esine in tizaren büyü k , k ü ­
çük bütün h alk ına en h a r v e sam im i iştiy ak ­
larım ın tebliğini ric a ederim efencfım».
ATATÜRK V E İN K1LÂB M ÜZESİ —
MilU M ücadeleden evvel A ta tü rk ü n Şişlide
tram vay caddesinde k ira ile o tu rd u k la rı ü ç
katlı ve b ir de çatı k a tı b u lu n an ev, İsta n b u l
Belediyesi tarafın d an satın a lın a ra k b ir mlize
ittihaz edilm iş ve büyük adam a ait eşya ve
h â tıra t toplanm ıştır.
A şağıdaki n o tla r 1947 y ılında tesb it edil­
m iştir:
Zem in katında sokak k apısın d an girince
karşıya gelen oda M illi M ücadeleye tah sis
edilm iştir. Bu salonda d u v a rla r ask eri h a re ­
k âtı gösteren h a rita v e k ro kiler ve A ta tü rk ü n
bu yıllardaki hay atın a ait fo to ğ raflarla be­
zenm iştir. B u arad a büyiik adam ın T rab lu s­
garb H arbinden Birinci C ihan H arbi sonuna
kadar geçen devir içindeki hayatına d a ir kıy­
metli fotoğraflar da bulunm aktadır. İtalyan
m /g r o u p /m e r a k e d iy o r u m
— A TA TCBK w İS K İL İP M CZESİ
ressam ı Pisan i'n in iki güzel sulu boyası var­
d ır. B unlardan b 'rl Çanakkalede b ir T ürk
hücum unu, d iğ eri d e İzm ir cephesinde Uk
ted ir. O rtadaki vitrind e Gazinin büyiik nut­
k undan Mr nüsha, İstiklâl M adalyasını göste­
re n re n k li b ir resim , b ir kağnı fotoğrafı ve
y u a n lıla rd a n igtinam olunm uş iki tüfek v a r­
dır.
İstiklâl M adalyasının aslını koym ak müm­
k ü n iken k itap tan kesilm iş resim , müzenin
şan ın a lâyık d eğildir. T ü fek lere gelince bun­
la rın d a y e ri A skeri M üzedir. Z ira iki tüfek,
b ir A ta tü rk v e İn k ılâb m üzesinde düşm anı
y o k e tm iş T ü rk h am asetin i ve m uzaffer T ürk
o rd u su n u te m sil edem ez.
Z em in k alın da sokak kapısından girince
sağ d a k i oda A ta tü rk ü n Istan buldaki h atıratı­
n a ta h sis e d ilm iştir.
D u v a rla r fo to ğ rafla rla tezyin edilm iş
o lu p o da k a p ısın d an girilin ce hem en sol­
da, g en iş v e b ü y ü k b ir çerçev e içinde, kİ ka­
b a rtm a tezy in atı ih tiv a eden bu çerçevenin
ü st k ısm ın d a b ir m adalyon için d e A tatü rkü n
k a b a rtm a b ir başı v a rd ır, Gazi M ustafa K e­
m a lin siy ah zem in ü zerin d e esk i h arflerle
p irin ç te n 1 T em m uz 1827 n u tk u bulunm akta­
d ır, bu güzel e s e r U am di im zasını taşım akta­
dır.
M erd iv end en çıkılınca İkinci k a tta hem en
k arşıy a g elen bölm ede şu h â tıra la r toplan­
m ıştır:
D avard a İb rah im ÇaHı’nın 1937 tarihli
b ü y ü k bir A ta tü rk p o rtresi. Gazi M ustafa K e­
m al P a şan ın fesli, kalpaklı, baş açık üç bü­
y ü k fo to ğ raf p o rtresi.
D u v arın ö n ündeki üç vitrin d en sağdaki
p o rtresi.
D u v arın ö n ündeki üç v itrin d en sağdaki
v itrin d e A ta tü rk ü n m a re şa l Üniforması. O r­
ta d a k i v itrin d e k artv izitleri, kalpağı, küçük
cam lı b ir g üm üş k u tu içinde saç la n ; d ü rt ma­
dalyon: M areşal finiform astyle yandan, baş
açık y andan, C u m hu riyetin onuncu yıldönü­
m ünde h alk için basılm ış küçük madalyon.
N eyvorktan kalkıp b ir uçuşta Yeşilkflye inen
A m erik alı tay yareci Polando'ya verilen 1631
ta rih li h â tıra m adalyonu; A tatü rk ü n sesinin
plâğı, «Sahibinin Sesi» m arkasını taşıyan bu
plâğın üzerinde şu cüm le yazılıdır:
«B üyük ö n der Gazi M u stafa, Kemalin
 A T CIK w İNKILA P MEZESİ — 1256 —
ı -*.ı! 9cj'« ıColâl Bayan armağanı»; Atalitr-
kün >BmS$ sigara kutusu; alim kartal bağlı
fddifi kâğı( keseceği.
Soldaki vitrinde Mustafa Kemat Paganın
Slv.v. Kongresinde giydiği redingot.
Sağdaki küçük odada bulunan vitrinlerde
Atı-!i,V- ait :u hâtıralar toplanmıştır:
(jır*c (ç dona vc fanilisi, beyaz ve renk­
li jp e k i gömlekleri, beyaz kolalı gem)e£i
krem, gtirez ve siyah çubuklu kravatı, büyük
nutkunu okurken Siydiği redingot, smokini.
Erzuruından Sivasa giderken giydiği sarı vi­
daladan fotinleri.
Sağdaki büyük odada yaldızlı Uç kırm ızı
kadife koltuk A tatürkün bu evde oturduğu
günlerde kullandığı eşyalardandır. D uvarlar­
da Dil İnkılâbı çalışm aları günlerine a it el-
/ ; / / ' 'S s s / s s s * ■
‘ £S_'SŞ ş /{ y ■ Ş.* 1 ~
Şişlide Alattlık vc tnkıiab Münşi
(Reıim; Bchccti
İSTANBUL
yanlan ve Cemal Kadir'in arap harfleri üze­
rine yaptığı zarif karikatürün orijinali.
Soldaki büyük salonda iki sigara masası,
b ir kanape. dürt kolluk. AtaiürkUn bu evde
oturduğu günlerin eşyalarındandır. Duvarlar­
da Atatfirke ait (ok gtlzel fotoğraflar yer at­
mıştır.
Ayrıca A rif Bediinin 1038 tarihli yağlı boya
büyük bir A tatürk portresi ve keza yağlı bo­
ya ve Kemal imzalı Atatürkün SelAnikte doğ­
duğu evin resmi, bu evde doğduğu odayı güs-
teren bir iç resmi vardır. (Bu ressam Kemal
1959 da Galatasaray resim muallimi bulunan
Kemal Zeren’dlr)
Evin üçüncü katı bir müze olarak ziya­
retçilere açılmamıştır İstanbul Ansiklopedisi
bu k atta bulunan bazı eşyayı burada zikret­
m ek ister:
K alafattın altı m eşalesi bu­
radadır ve büyütülmüş bir fotoğ­
rafla Dolmabahçe Sarayındaki ka­
tafalk m erdivenden çıkınca karşı­
ya gelmek üzere tanzim edilmiştir.
M uhtelif odaların duvarlarında
İtalyan ressam ı Pisani'nin fırçasın­
d an çıkmış ve Yunan işgalinin
çok acı günlerini tesbit eden ve
h ep si hakikaten yilksek bir tarih
kıym eti taşıyan sekiz suluboya re­
sim vardır. Mevzular şunlardır
1— İzm ir işgali, Saat Kulesi mey­
danında sivil Türklerin katliamı;
Z— Bir h arp sahnesi; 3—
Rıhtım da İhraç ve katliam; 4—
Yangın, -talan; kıtâl; S— Türk köy­
lü kadınlarının yaralı erkeklerine
yardım ları; 6— Kı§ gümtada Yu­
n a n çetelerinden kaçan Türk köy
liileri; 7— B îr evin yağması; #—
Felâketzede m uhacirlerin yardımı­
n a koşan HUâUahmer.
Yağlıboya, Atatürkün tabulu
nu taşıyan top a ra ta sı Kompozis­
yonu; Zeki Kocsmemi'nin imzasını
ve 1939 tarihini taşıyan bu tabfc
bir büyiUc mükâfat İcazanmışür.
Mareşal Franehet d ’Esprey'b
tstanbula girişini tasvir edan v«
Beyoğlundakf Cadde! Kebiri (İstik-
!âl Caddesi) Yunan bayrailariyU
donanmış gösteren imsassz yifilı
 ANStKLOrHDİSI — 129? —
ve 1934 tarihini taşıyan yağlı boya «İşgal kuv­
vetlerinin İstanbul» girişi*. ayni rnnsnmtn U-
rihslz yağlı boya «Türk askerinin lıU ııb ula
girişi» resim leri, ki h er ilçü de san at kıym e­
tinden m ahrum eserlerdir.
A faliirk ve İnkılâp ıjıilessescsin®, son pek­
lin! almış ve eşsiz büyük adam ın M ilin hâlı-
rstını içinde toplam ış bir m üessesedir deni­
lemez.
İstanbul A nsiklopedisi, bu müzeyi, Mus­
tafa Kemal P aşanın bu e rd e o tu rd u ğ u gilnle.
rin havası r e dekoru içinde, K ah ram an Ala
türkün M kiiçilk eşyasına varıncaya l a d a r
bütün m elru k âtın ın to plan dığ ı b ir hazine
olarak görm ek isle rd i. K endi eliy le b a h şe tti­
ği hediyeleri m üstesna, göm erini ebediyen
yum duktan soııra onun h e r şey i m illetin d ir.
Ila ttl, onun b ir hediyesine nail olm ak s u r e ­
tiyle İltifatına m azh ar o la n la r d a h i, b ir gü n
aile eşyalarının d ağ ılıp kay bo lab ileceğ ini d ü ­
şünerek, ellerin d ek iler! bu m üzeye tev d i e t ­
meleri g erekirdi, şu şa rtla ki ken di isim leri
de o eşyanuı y an ın d a te sb it e d ilird i; bu da
A tatürkün b ir b ü y ü k lü k ş a n ıd ır k i. k ü ç ü cü k
bir hediyesi dahî, sah ib in in a d ım , b ir m üze­
nin etiketleri ü zerin d e e b e d ile ş tirm e k tir.
A tatürk ü n m ü zesin i g e ze n le rin gözleri
bazı şey ler arıy o r:
D urm adan sig a ra içen b ü y ü k a d a m ın s i­
garaları n e re d e ? .. B ir k a h v e tiry ak isi olan
A tatürkün k ah v e fin can ı n e re d e? .. H usus!
bayatında yem ek yediği ç atalı, Kaçığı, bıçağı
nerede?.. B üyük a sk e rin ta b a n ca sı n e re d e? .
Son T rakya m an e v y ala n u d a g iy diği o z arif
spor kostüm ü v e k ask eti n ered e?.. K alpağı
müzede, Ş apka İn k ılâb ım y ap an A ta tü rk ü n
şapkaları n erede?.. M eşh u r n u tu k la rın ı yazan
ve cum huriyeti T ü rk g e n çliğ in e e m a n e t ed en
lülem i n erede?.. A ta tü rk e dilnya m eşahirln-
d»n ve dev let re isle rin d e n gelm iş hedİydeT
»ardır, o n la r nem de?-. ?,s...
E ger b u n lar ve b u n la ra m üm asil d iğ er
« letrû k it ve h a tıra tı başka b ir y e rd e to p la n ­
mış Ue, Şişlideki ev in kapısı ü zerine « A tatü rk
ve tn k ıllb Miizesi» levhası konulm uş b u lu n ­
duğuna güre h e r şeyin in b u ra y a d ev ri İ l a m ­
dır,
1959 yılı ağustosunda B elediye M üzeleri-
nin değerli m üd ü rü E dhem Sezin, tstan b ul
Ansiklopedisine 5u m alû m atı tevdi etm iştir:
tOS$ d e ta m ire m uhtaç o la n bu ah şab
om /group/m erakediyorum
a t a tü r k ü n TAHNlTl
b in i 1)700 liraya İÇ ve dış yağlı boyuları 1lü
boratıer tim lr edilm iştir.
Bıı arad a sobalar kaldırılm ış. S52 lirayıı
k a lo rifer tesisatı turalr olunm uş,'' I0SS 16515
kışında m üıc k aloriferle ısıtılm ıştır.
Ressam İbrahim Ç allı'ıun 1927 tarihini
taşıyan «T ıikopisin Gaziye kılıcını teslimi»
adındaki fi m e lre boyunda btiyük tabolsu Bm-
lik i M illiye elin d e m uhafaza edilm ekle idi;
d e fte rd a rlığ a m ü ra c a at edilm iş v c 1959 yılın*
d a bedelsiz o larak bu m üzeye m al edilm iştir.
B u b ina M ustafa K em al Paşa tarafından
1918 sen esi aralık ayının b irinden itibaren Vır
sen e m üd d etle kiralanm ışts. Büyük adam or­
du m ü fettişi olarak bu evden b e ; buçuk ay
so n ra ay rılm ıştır. Evin o zam anki b ilin i bi­
le n le rd e n Saym Tevfik R üştü A raş ve Dr.
lîasim F erid 15)56 da Müzeye davet edilm iş­
ler, k e n d ilerin d en alın an bilgiye uyularak
3000 lira civ arın d a sarfiy at ile elam ın '.iil
p e rd e le r y a p tırılm ıştır. G azinin Sakarya m u­
h are b esin d e giydiği gri kalpak İle A tatürkün
son Trakya m an ev rasın d a kullandığı b ir çili
ru g a n çizm e T ev fik R ü ştü A raş tarafından
M üzeye verilm iştir.
Ş u rası da d ik k a t v e ehem m iyetle daim a
g iü ö n ü n d e b u lu n d u ru lm alıd ır ki. Şişlideki ev,
İçi a h şa p b ir y ap ıd ır. B ir yangın â fe ti, b ir an ­
d a. A ta tü rk ü n aziz m e trû k Jl ve h atıra tın ı yok
ed eb ilir, Şişlideki ev. b u n d an böylo b ir dev
le t, beled iye m ülkü olarak kalınalı, b ir Ata­
tü rk v c In k ılâb m üzesinin de, tez elden tem eli
a tılm a lıd ır, BUyükşefoir halkı, m uhakkak ki
A tatU rk B u lv arın ı tezyin edecek m ebâninin
b aşın da da bü m üzeyi g ö rm ek ister.
A TA TÜRK Ü N TA H N İT İ — A tatürk ii:ı
aziz n iş i v efatları g ü n ü D olm abahçe Sarayın.!
te le fo n ile davet ed ilen G ü lhâne A skeri Tıb
A kadem isi anatom i patoloji profesörü m e r­
hum D o kto r M. L üfi Aksoy tarafın dan fevka­
lâde d ik katle yapılm ışlı; A nkarada E tnograf­
ya M üzesindeki m uvakkat kab rin d e on beş
sen e y attık ta n so n ra 1053 de Amd K ahire
n ak led ilirk en tab u t açılm ış ve Büyük adam ın
nâgi biç bozulm am ış olarak bulunm uştu. P ro ­
fesö r Lûtfl Aksoy ta h n it isinde tanv.nl ile di­
ğ e r tah n it m addeleri, biiyük bir enjektör,
m u h telif boyda vc kalınlıkta iğneler, pens ve
tro k n r ku llanm ıştı ki bı< Aletler 195S yılımla
P rofesörün m uavinleri elinde bulunup Şişli-
 ‘■iMi Knamt — 1258 _
■ M atü ri ve tn k illb Milzcsinc IL'vdl edil­
meli uzercMi
Ktjld Barlav
A TA I'I.I.A II EFENDİ — On altıncı asır
ulemasından, İkinci Sultan Selimin bacası;
astı Aydanm Birk) kasabasındatıdır; Rüstcm-
pi$2 M edreselinde m üderris iken Şehzade Se­
lime muallim (ayin edilmiş ve bu şehzadenin
derin hürm et ve sergisini karanm ış; Şehzade­
sinin ciiJûsunıi.ı. beş VJİ kadnr. İstanbul'la en
nüfuzlu devlet erkânından b iri olm uştu; ka­
pısı «mercii ulema vc ekabir» olm uştu. Genç­
liğinde Ehıisıımd Efendiden reyiz alanlardan
Olduğu halde itetadına ria y e t ve ikram da ku­
s u r ettiğinden, m üverrihin kaydına göre gali­
ba Ebussuud E fendinin bedduasına Uğramış,
(H- 979) 1571 de ölm üş, cenaze nam azım Şey­
hülislâm Ebussud Efendi kıldırm ış idi ki.
efendinin yüziine dik k at ed en ler yüzünde b ir
•m eserreti hakika» görm üşlerdi.
A lâullah Efendinin bazı a hb abları an la­
tırm ış. ölüm ünden birkaç gün evvel b ir rijya
görür, ulema m eclisinin sad rın d a o tu ru rk en
içeriye sofu kıyafetinde e li âsalı bir adam gi­
rer: «Kum min meclisike yâ nâsiüledeb!»
(meclisimizden kalk ey edebi u n u ta n adam !)
(Uye üç defa iizerlnc hiicum eder. AtâuJlah
Efendiyi yerinden kaldırırlar, efendi mecUş-
lekilere bu adara kimdir dîye sorur, E b u s s u ■
ud örendin;» babası Muîıiddin İskilibidir d e r­
ler.
Bibi.: Pcçevlli T arihi, I.
A TÂ U l.l.A li EFF.NDİ (A rabzade) - On
sekizinci asır ulemasından; şey hü lislâm ların
seksen nllıncısı; Ü çüncü A hm edin im am ı Ab-
nürrahm an Efendinin oğludur: (II. 1132) 1119
da doğdu; on sekiz yaşında m ü d erris oldu; on
yedi yıl kadar naipliklerde d olaştı. H aleb ka­
d ısı oldu. E d im e payesi ald ı, İH. 1183 -1193)
17flB -1779 arasında geçen on yıl itin d e
Şam , Mekke ve İstan b u l kadısı oldu; ilm iye
mesleğinde katedilm csi irab ed en Anadolu vc
Rum eli K azaskerliklerinde d e bu lu n arak (11-
1199) 1780 da şeyhülislâm oldu; fak al tu tu l­
duğu hastalıktan kurtulam ıyarak altm ış üç
gün sonra oldli; A tlkalipaşa - Sedefçiler hazi-
reslne gömüldü.
Btbt.: tlbifc Salnlmnl.
ATA u LI.A II EFENDİ (Çlvtaâde) — On
yedinci a sır ulem asından. Büvükşehrin nam lı
ısTMtnm.
çfçek meraklılarından; birisini «Şerefıiz» adı
ile te ıc ir ettirdiği Uç iane gayet suzel turun­
cu lAte e ld e etmişti.
BltıJ.- utırvıluliatı. T n k tri’l !}UkMocljran.
A TÂ IJU .A II EPKND) (Ilürrizadc Mrh-
ın u l — On sekizinci asır ulemasından ve şey­
hülislâm ların seksen besincisi; Şeyhttllsisj»
D ürriıâde Mustafa efenıllniıı oğludur; (II.
11*121 IV29 da doğdu, İnhasının himayesinde
sü ra tle terakki e tti; » I I17Ü-I197) 1758-17B2
arasında sırasiyle Selanik, Mekke, İstanbul
kadılıklnriyle A nadolu vc Rumeli kazasker­
liklerinde huiundu ve ıH. 1107) 1782 de Şey­
hülislâm oldu; Halil llam id Paşa ile yakın
dostluğu (B.: H alil Haınid Paşa) iki sene sonra
azli ile G eliholuya sürgün gönderilmesine se­
b ep Oldu; ve o yıl içinde Cellboluda öldü; Ya-
zıcızâde M ahmud Efendinin kabri yanına g i
m öldü <H. 1199 — M. 1784). Devrinin pek ki­
b a r. mütevazi ve gayet cöm crd bir slm isı ola­
ra k tanınm ıştı.
Bibi.: İlmiye Salnlmesl.
A TA I'LL A H EFEN D İ (Ksseyid Mehmed
T opalı — On sekizinci a sır ulenuısından. lll.
11731 1759 da doğdu. Şeyhülislâm Esadefen-
dizâde Ş erif Efendinin oğludur; asrın beşik
ulem ası arasında on iki yaşında m üderris ol­
d u; sü ratle terakki ed erek yirm i d ö rt yaşında
G alala kadısı tâyin edildi. Otuz bir yaşında
<11. 1208 — M. 1793) İstanbul kadılığına ilâve
o larak nakib-iil-eşraf oldu; ilmiye silsilesinin
A nadolu kazaskerliği basam ağını atlayarak
beş yıl sonra Rum eli payesi aldı. (H. 1219)
1804 d e bilfiil Rumeli kazaskeri ve (H. 1221)
1806 da Şeyhülislâm oldu. Kabakçı Mustafa
vakasında." Ü çüncü Selime karşı irticai temsil
eden başlıca sim alardan biridir. A lem dar Mus­
tafa Paşanın ordûyi hüm âyûnla beraber İstan­
bul» geldiğinin tezine azledildi; Bebekteki ya­
lısına sttriildfi.
Dördüncü M ustafa'nın lıal’i ve ikinci
M ahnuıdun cülûsıı üzerine Kızanlığa, İki sene
sonra da arpalığı olan Gtizeihlsara gönderildi
ve (H. 12261 1811 dc orada öldü, llalk arasın­
d a Topal Atâ E fendi diye m eşhurdur. Çocuk­
luğunda hususi hocalar elinde, bilhassa mü­
d e rris Tokadi M ustafa Efendiden sağlam bir
tahsil görm üştü. M edrese erbabı arasında
makbul ve m uteber haşiye ve risaleleri var­
d ır. Tiirkçe Labirat Ue Beyzavl tefsirine mub-
http://groups.gooq le.ç;
 A*S!KU>PSDISt — 1259 —
tasar bir haşiye yazmağa başlamış fakat ta ­
mamlayamamıştı. Vafcayi Selimiyede oynadı­
ğı siyasi rol, ilmi şöhretini unutturacak k a­
dar lueş'um olm uştur ıB.: Selim III: Mustafa
Mustafa Paşa, A lemdarı Kabakçı Musta­
fa vak'ası).
B ibi.: tlınij™ SatnaoiMt.
ATÂI’LI.AII EFENDİ (Mclımcdı — On
sekizinci asır ulem asından; şeyhülislâm ların
elti «klzincisi. İbrahim Efendi ism inde b ir
tad ın ın oğludur: m esleğinde yolu ile yükse­
lerek IH. 1125) 1713 d e Şeyhülislâm oldu.
Fıkıh ilminde d erip b ir âlîm ve ilm iye tftbiri
İle 'ahkâm ı jeriy eye vakıf ve usulü istrhadda
vegine> olmasına rağm en fetva m akam ında
ancak üç ay k ad ar kalabildi: ilmi m eratibi
ehliyet ve sitihkak sahiplerine verem edi, rü ş­
vet re irtikâp m eydan aldı; nih ay et Sadırtzam
Şehid Ali Paşanın tavsiyesiyle azledildi; dili­
ni tutam ayıp d e rle t erk ân ı aleyhinde bulun­
ması Üzerine Siııolıa sürg ü n edildi: Trahzona
sürülen Şeyhülislâm Ebczâde A bdullah E fen­
di ile beraber bindikleri gem i ((aradenizde
şiddetli hir fırtınaya tu tu la ra k b attı; A bdul­
lah Efendi boğuldu. A tâullah Efendi, pek az
olarak k urtu lan lar arasında, karadan Boluya
geldi; geçirdiği fel&ket üzerine menfası da
Sinobdan Boluya tahvil edildi; ve pek az sonra
1715 <H. 1127} de orada öldü.
B ib i.: İlm iye Salnam esi.
ATÂULLAH EFEN D İ (MoUacıkzâde) —
On sekizinci asır sonu ulem asından IH. 1155)
1742 de doğmuş, R umeli kazaskerliğine kadar
yükselmiş, bu m akam dan ına’zul bulunurken
|H. 1227) 1812 de ölmüştür; babası Rumeli
kazaskerlerinden İshak Efendi, dedesi de yine
ilmiye ricalinden Mollacık Mehmed Efendi­
dir.
Çok güzel konuşur, sohbeti tatlı ve zen­
gin fcr İstanbullu idi, ve devrinin namlı a f­
yon tiryakilerinden idi, kışın konağı, yazın
yalısı, bu keyif zehirinin müplelâlariye dolup
boşalırdı. Cevdet Paşa T arihinin onuncu cil­
dinde şu fıkrayı nakleder;
Rumeli kazaskerliğinde, b ir gün B abılli-
dekj Arz odasında dâva dinlerken, kendisine
keyif ehli züm resinin «şeker» dedikleri ımız­
ganmak (zamanımızın argosiyle dalga geçmek)
hali gelmiş, şöyle b ir toplanınca kendisini tir­
yakilerle dolu olan koağında sanm ış, kahve
»m /g ro u p /m e ra k e d iy o ru m
a t A u [,LA>I ETBNDt ıŞ a n M d rı
istemek üzere el çırpını;. Meclis inde bulu­
nanlardan bir kısmı hayret İçinde kaimi), bir
kışını rb gülmekten katıla yazmış, fakat, Sa­
daret Kaymakamı Şakir Ahmed Paşa işi ta t­
lıya bağlamak zarafet ve nezaketini günlete­
rek: — Doğru.. Pek yorulduk.. Bir kabre içe­
cek kadar teneffüs edelim' diye d&vacıtan
dışarı çıkarmış.
iijbJ.: Tarihi Cevdet, X.
AT â U U . a II EFENDİ IScyyld) _ On se­
kizinci asır hattatlarından: babası Sipahi oca
ğı kethüdası B andırm alı Mustafa Efendidir;
kendisi Sipahi kalemi kâtiplerinden olup ne­
sih ve sülüs yazıyı Şeyh Mehmed Efendiden
tah sil etm iştir ıH 1191) 1777 de ölmüştür.
B iU .: Mustftfcİınz&ıto, T uM ei ta l t il tn .
ATÂULLAH EFENDİ (Şânizâde «ı-hm edl
— On sekizinci asır sonları ile on dokuzuncu
a sır başlarında yaşamı? çok değerli b ir tabip,
ayni zam anda seçkin m atem atik bilgini ve
edib; H icri 1223 -1236 ve milâdi 1808 • 1821
yılları vak’alarını ihtiva eden ve tŞânüâde
Tarihi» diye d ö rt ciltlik b ir e se r bırakmış
devlet vak’anüvlsl; 1771 d e doğdu; Medi­
n e kadılığına kadar yükselm iş ulemadan Hacı
Mehmed Sadık Efendinin oğludur; Şânizâde»
Ligi şine-tarak kelimesinden gelip dedesi ta­
rakçı imiş.
Tahsilini Siileymaniye Medresesinde yap­
mış, sonra o zamanlar yeni açslan mıibcndis-
haneye girmiş, oradan da parlak muvaffaKİ-
y eüe zamanının emsali az seçkin münevver­
lerinden biri olarak tanınmıştır. Müderris ol­
muş, orijinal eserleri ile nazan dikkati çek­
miş, bir arada hekim baş ılığa tayini düşünül­
müş ise de İkinci Sultan Mahmud üzerinde
büyük nüluj. sahibi olan Nişancı Halet Efen­
di engel olmuştu. O devirdeki Türk tababeti­
nin kAzip şöhretlerinden hekimbaşı Behcel
Elendi tarafından daima tehlikeli bir rakip
olarak görülmüştü; sohbeti çak tatlı bir mec­
lis adamı olan Şâniüâdc Atâullah Efendi bıı
lştirkaab ile alay eder:
— Behçet Efendi hekimbaşı ise ben de
başhekimim!..dermiş.
1819 da vak’anüvis Ayınla!) Asını Efen­
dinin ölümü üzerine bimat tkinci Sultan İlah-
uıııd laraiuııian vak’anüvis tayis edildi; ŞSni-
zâcle evvelâ tutacağı vekayiuâmcye bir mukad­
 A T A tfL lA J! EFEY D İ
dem e lü lem e alarak Padişaha arz etti, bu y a­
zıyı çok beğenen Sultan Mahmud:
— Vckaylnâmenize benim cülusum dan
başlayınız;.. dedi.
O’sırada Şeyhillislâra bulunan Halil E fen­
di vak'anOviaÜğc kendi m ektupçusu Sahhaf-
larjeyhizâde Esad Efendiyi tayin ettirm ek isti­
yordu, teklifinin reddi ile Şânizâdenln tayini-
ni A tâullah E fendini» bu memuriyete talip
olm asından bildi ve bu d eğ erli adam a kargı
husum et beslem eğe başladı: h a ttâ vak'anüvls
Efendinin protokol icabı k endisini ziyarete
geldiğinde asık bir yüzle karşıladı;
— Senden b u gü n lerde herh an g i b ir ta ­
ra fta n yazıya m üteallik b ir şey iste d ile r m i?
d iye sordu. A tâullah E fendi «asırdı:
— Hayola efendim ,.,dedi.
— Şevketli Efendimiz senin v ak'anüvis-
life kadar tek olduğunu n e re d e n biliyor?..
O zam an A tâullah E fen d i dayanam adı:
— Benim Âsim E fen d in in v e fa tın d a n ha*
berim bile yok, Padişahım ız h a tırla y ıp ta y in
etm iş, kulunuz ŞSnizâde A tâu llah E fendiyim ,
şim diye k ad ar hâkipâyi hü m âyû n u şâhâneye
d ört tu t’a kitap te lif edip takd im etm iş idim :.,
dedi.
Şeyhülislâm fen a h ald e b o zu ld u , s o ğ u k
b ir e d a Be:
— A llah m ü b a re k eyleye!.. dedi.
Vak’anüvisliğl 1826 y ılın a k a d a r devam
itti; o ta rih te d üşm an ı h ek im b aşı B eh çet
Efendinin tezv irleri ile azled ilerek y e rin e Sah-
haflarşeyhizâde E sad E fen d i ta y in edild i. 0 -
nıın azlinden pek az s o n ra «Vak’a i H ayriye»
oldu; Y eniçeri O cağı k an lı b ir ş e h ir m u h a re ­
besi ile k ald ırılıp y e n iç erile r ş id d etle ta k ip v e
im ha edilirken bu a sk e r ocağına p e k sıkı h a ­
tıra la rla bağlı b ek taşü ik ta rik a tin d e n b ir fe r­
manla kaldırılm ış, tstan b u ld ak l b ü tü n b ek ta-
şi tekkeleri k a p atılarak b e k taşller Büyükşe-
hırden çıkarılm ağa başlanm ıştı, Hekimbaşı
B ehçet Efendi yine başta gelmek üzere Şâni-
zâdeyi çekem iyenier bunu fırsa t bildiler ve
U.iiıci Sultan lU b m u d a b ir ju rn a l v erd iler;
devrin seçkin u lem asından M eiekpaşazâde ile
Şânızâde A tâullah E fend i seçk in âlim lerden
İsm ail F e rru h E fendinin O rtaköydeki evinde
sık sık to p lan ırlardı, bazı g en çler d e g elirdi,
k en d ileri bu to p la n tıla ra «Ortafcöy C em iyeti
tlm iy esiı adı verm işlerdi, pek ciddi ilm i soh­
b e tle r olurd u , üç tistad g e n i; ansiklopedik
— 1260 — İSTANBUL
bilgiye sahip olduklarından m eclislerine işti-
râ k eden gençler hakikaten feyiz alırdı, ma­
h ut ju m a ld a bu Ortak&y cem iyeti İlmiyesi
gençleri dinsizliğe ve ahlâksızlığa sevkerten
gizli b ir Deklaşi Tekkesi gibi gösterildi. Kadri
Bey M anlsaya, tam a» K erruh Efendi Bursaya,
Şftnizâde A tâullah Efendi de T ire'ye sürüldü­
le r (R : F e rru h Efendi. İsm ail, K adri Bey, Me-
lekpaşazâde: B ehçet Efedl, Hekimbaşı; Orta-
köy C em iyeti tlmiyesi). Şânizâde o yıl içinde
m enfasında teessürden vefat etti. Arapça,
farşça, ve fransızcayı anadili gibi bildirdi.
M usiki ilm inde de derin bilgisi vardı,
ş iirle r yazar. gUzcl resim yapardı, en sağlam
m ânasiyie m ünevver adam dı; tıp ilminde ilk
tü rk ç e te rim leri o koym uş, kullanm ıştır. Tıp
Üzerine «M ir’atü l Etıbba» ve Mlr'atllİ Eban»
ad ın d ak i e se rle ri 1819 da M atbaal Amire'dc
ik in c i S u ltan M ahm ud’u n em riyle basılmış­
lard an ; an ato m i üzerin e «Mi’y ârül Etibbâ» vc
fizyoloji üzerin e »U sûîül Tabla» adındaki eser­
le ri d e ö lü m ü n d en so nra 1828 de Mısırda Bu­
lak m atbaasın d a basılm ışlardır.
A TA U LLA H EFEN D İ (Tefslrfzâde Meh-
nıed). — On sekizinci a sır ulem asından, şair
v e h a tta t; sü lü s v e n e sih yazıyı Derviş Ali'den
ta h sil etm işti; m esleğinde tstan bu l kadılığına
k a d a r y ü k selin i;. (H- 1129) 1716 da yaşı sek­
se n i b u lm u ş o larak ölm üş, Eyyubsııltanda
d efn ed ilm lşlir. Şu beyit kendisinindir:
Ü stâlH m an * n o k tıl m ö sk la b illa i
l lü t f ü h ı l 0 9 U r COo « lo r b ir iH â b fyJer
N ak şibendiyc ta rik a tın d a n ve cezbe sahiple­
rin d e n idi.
B ibi' MuslaküıizMe. Tbhfei hattfltin.
»
A TAY (Failli Hıfkı) — E dih ve m uharrir;
İsta n b u l m atb uatının m u asır T ürk edebiyatı­
n ı k u ra n tistad k alem lerinden birine sahip
m üm taz sim ası; derin ve uzak görüşü Ue bü­
yük baş m u h arrir, siyaset adamı; îstanbu] An­
siklopedisi em in ha! tercem esini nezâket ve
asâlet tim sâli seçkin münekkld ve muallim
Ali Niizfıet Göksel'in selâiıiyetlne bırakıyor.
+♦*
•E ski Saat» adındaki eserinde ilk yazısı­
n ı 1910 da neşrettiğini söyler; Faiih Rıfkı
A tay o günden bu yana kadar geçen k ırk se­
kiz y ıldanberi aralıksız olarak Akra, makale,
m üsahabe, polem ik yazılar ve seyahat esar-
http://groups.google.com
 A-VSİKl-OPEHtSl — 12»! —
leri yazdı. Edip ve
polet ikici. Uitttn
yazılarındaki sanat,
dil ve inkilâb ko­
nuları teşrindeki
dûjlinccle.
r i n d e " y a p d ıg ı
devrin f* l r •'»ro­
ketlerini lâkib e t­
mek mümkündür.
Fikirleri ve ta ­
kip ettiği polotika-
yı sevenler ve sev­
meyenler. T a 1i (ı
Rı f l ı ı hakkında
birbirine u y m a z
FİUb R ıftl A lay
duygu beslerler,
(Ketim: s. n.)
fakat onun dili ve
i i s l û b u ü z e r i n d e daim a an latılm ıştır, rin i beğenm edi, ve bu duygusu bugüne kadar
dü üslûbunu herkes beğenm ektedir. Türkçe-
fi en güzel konuşanlardan b iridir: canlı, ha­
reketli ve ihtiraslı.. T ürkçellin estetiğini bilir,
kelimeler onun cüm lesi içinde ışıl 151I yanar,
kelimelere özellik verir. G erçek san atk ârd ır.
Bütün Türkiye ay dınlarınca tanınm ış F a­
tih Rıikınm yeti|une h ay atı şöylece b a şla r
1804 de İstanbulda doğdu, ilk tahsilini susa aldı. Paşa ile B ükreşe b ir seyahat yaptı.
bir sibyan m ektebinde yaptı. O « m a n la r öğ­
retini sistemi lam am iyle ezberciliğe day an ır­
dı. bu okullarda K ur’a n v e d in d e rsle ri oku­
nur. âeTsIer hafızaya m al ed ilir, e n küçlik
yanlı; biiyiik suç sayılırdı. Küçük RjBu ilk
mektebinde, belki de falakada, fa k a t m uhak­
kak kİ hoyrat ellerd en yediği b ir dayak y ü ­
zünden ayrılır. «R ehberi Tahsil» nişd iy esin de
tarihe ve edebiyata m e ra k sa ra r, bu okulda
Havri Bey adındaki ta rih hocası talebelerine
gizli gİ2İl Mizacım M urod B eyin tarih in d en fık­
ralar anlatır, çocuğun kalasın d a y en i yeni fi­
kirler (tngar, çalışm ak arzusu ru h u n u elerin b ir
İhtiras hâlinde sarar. R üşdiyeden ş e h M e tn i­
me alınca Mercan İdadisine girdi, o ta rih te
Hüseyin Cahid bu idadinin m üdürü, şâir Ce­
lâl Sihir (te edebiyat m uallim idir. Falih Rııkı
Mercanda şiirler yazm ağa b aşlar, okul d m ki-
laplar okur, ark;ı:(;ışları ite edebi m ünakaşa­
lar yapar, yasal; olduğu için gizli okuduğu
Fikret'in «Sisi 1 ve «Tarihi Kadim» i genç
ruhunda yepyeni u fuk lar açar. O zam anlar
İkinci Abdillhamidin isllbdad idaresinin son
>8» yıllarıdır, Falih Rıfkm ın F ik retten ve
/g ro u p /m e ra k e d iy o ru m
ATAY <Failli Rılkı 1
Namık Kemalden aldığı isyan ateşinin kıvıl­
cım larıdır ki ilerd e yapacağı m ücadelenin ru ­
hundaki zeminini bngrlam ıflır. Falih Rılkı
o yıllarda şiird ir. son derese çSyftnı dikkattir,
ruhu mücadeleye hazırlanırken, daha bir orta
tahsil genel olduğu halde gerçek sanatı kav-
ram ış. (lirlerind e Fikret ile Kemalden ziyade
A hmed Haşimin tesiri altında kalmıştı. Mer­
can İdadisinde iken yazdığı (lirlerini hocası
CelM Sâlılrin delâleti ile « S e m ti Funun> da
neşretti, b ir kısmını da 1911 de «Tecelli»,
1921 de ' Kadın* dergilerinde yayınladı
M ercan tdâdisini bitirdikten sonra tstanbul
D arülfünununun Edebiyat Fakültesine girdi.
O rada Ruşen E şrefle tanıştı; edebiyatla ali-
kası çok arttı. O zam anlar d a Fakültede Ede­
biyat dersini şair M ehmed Akif okutuyordu.
F alih Rtfkı bu hocasını sevmedi, eserle­
devam etlL Genç öğrenciyle hocası arasında
apayrı b ir san 'at, b ir hayat anlayışı (arkı var­
dı.
D arülfünunu b itird ikten sonra b ir müd­
d e t «Çarkçı Mektebi» nde tü rk çe ve edebiyat
m uallim liği yaptı, kısa b ir zam anda m ektubl
kalem inde çalıştı. T alât Paşa onu kalemi m ah­
O radan «Tanin* e yazılar yazdı. Falih, memu-
m uriyet ve m uh arrirlik yıllarını b o ; geçirme­
di. Çok okudu. F ak at daha H içim in, Fikretin,
C enabın. H alld Ziyanın tesirlerin den kurtula­
m am ıştı, O da tıpk ı «Mâvi ve Siyah» Ahmed
Cem ili gibi yazmak vc m eşhur olm ak ihtirast
içinde çırpınıyordu.
«Tanin» e girişi de şöyle oldu:
1912 d e «Çerkeş» d e subay olan ağabe­
yisin! n yanına gitmişti, orada lîe n İttih at ve
T erakki kabinesinin düştüğünü duydu. Bu in-
kiiâp fırkasının iş başından çekilişi onu çok
üzdü. <Tanin» e bir m ektup y atarak durumu
protesto etti, tşte Iju yazısından sonra «Ta­
nin» İn yazı ailesi arasına katıldı. H aftada bir
«İstanbul Mektubu» başlıklı yazılar yazdı. 811
yazılarda dil bir dereceye kadar sade, üslûb
daha teşekkül devresinde olduğu için tam şah-
sUeşemomişti. Fakat yazılarında ink ılip düş­
m anlarına karşı daim a cephe aldığı görülür.
Balkan m uharebesinde Edirnenln Seri
alınm ası üzerine oraya gitti. Tanin gazetesi­
ne «Edirne M ektupları» nı yazdı; ondan son­
 ata y Ram » — 1282 —
ra d» Tanin mııhnrrtrltgjndt* devamlı olarak
kaldı.
Birinci Dıınya Harbi sıralarında ihliyat
zabittik vazifesini Sfiriyede 4. O nlu kum anda­
nı Balırive N atırı Cemal Paşanın karargahın­
da getirdi İlk kitabı olan .-Ataş vo Gttneş> i
burada hazırladı.
Cemal Paşa İstanbul» dönünce, Kalih de
beraber geldi. M ütareke y ıllan sırasında «Ak-
Şaınr gazetesindeki fıkra, polemik ve nihayet
siyasi makaleleriyle ilk şöhretini yaptı. O ka­
ra günlerde Türk m illetinin nabzı Falih Rıf-
kının Akşam'daki fıkralarında. Yakup K adri­
nin tkdam gazetelerindeki yazılarında vuru­
yordu. 1922 den 19SD ye kadar m ebusluk y ap­
tı; fimdi «Dünya* gazetesinin sahiplerinden
biri vc baş y alarıd ır.
Onun yazdığı teşid li y a n la r arasında en
muvaffakiyetli y a n la n polem iklerdir d ene­
bilir.
Vakup Kadri. Kara Osmanoğlımıın Alı-
ıned Hâ}im hakkında yazdığı b ir kilapta.
«belki bîr Falih Rıfkiîln kuvvetli polemik
nesrinden dolayı U r rakip g irm ü ştü r.» d i­
yor. FaJih Rıfkj ise, «bugün de diyo rlar ki»
adındaki eserinde: «Karnını en Fazla harekete
getiren, daha doğru bir tâ b irle kafam ı e n faz­
la canlandıran münakaşalardır. Polem ik y ap­
tığını v akitler ne heyecansız ne d c mevzusuz
b a lım ı. > divor. Evet, kısa b ir yazı içinde kuv­
vetli b ir m antığa dayanan zengin b îr fikir coş.
kunlujgıı ile birini veya b ir fik ri y erm ek iste­
diği zam an, fik irleri veya şa h ısta n didik didik
eder, okuyucuyu b ir üslûp ve dil gtlzelllgi
içinde büyüler, fik irlerin i kabul ettirm ey e
muvaffak olmasa bile muhakkak k i o-kuyam
d e r n derin düşünm eye, o konudaki kendi d ü ­
şüncelerini de hesaba katm aya sevkeder. Çok
defa bu çeşâl yazılan pek s e r t ve a ğ ır olur-
■lar.
«Eski Saat* adındaki cser.ııde siyasi ve
sosyal d âvalar üzerindeki kavgalarının bir
kısm ına a it yazılarını alm ıştır; «Roman» adın ­
daki eserinde de fca tü rlü yazılarının en kuv­
vetlilerinden örnekler vardır. Bu yazıların,
çevre, parti vc şahıslar üzerindeki tesirini a n ­
lam ak için A tatürkün şahitliği h e r halde çok
kuvvetlidir. A nkara Palasta Falih Rıfkıyı kral
Faysal’? takdim ederken: «Münakaşacı, kuv­
vetli ınuharrirlerinıtedendİT-» demişti, faysal:
Size karsı mı m ünakaşa eder?
İSTANBUL
n iy e sorunca Atatürk-.
Yok canım, bizim dllşmanlarıımM
k arşı.
Demi} w Pollb Rıfkıjn dönmüştü;
- (ıştırında tut Senin o Fethiye karşı
açtığın mücadele yok mu.. Hani bana karşı
yapayım desen tahammül edemem!..
Edebiyatımızda en yüksek polemik ürengi
veren iki yazarımızdan biri Abmtd HAçim. di­
ğeri Falih R ıfkıdır. Y ıllardan beri bu yazı çe­
şidi üzerimi* bu değerde daha üçüncü bir mu­
h a rrir yetişmedi. Fakat onun edebiyatla en
to k ilgili eserleri seyahat kitaplarıdır. Ancak
bu eserlerinde de gezdiği yerlerin hayal akı­
şını anlatırken, bunları A tatürk ijıkdâbma
göre âyarlar. Bu bakım dan eserleri yer yer |
objektif olm aktan uzaklaşır. Kakat bu eser­
ler, Evliya Çelebi İle bağlayan ve gittikçe bir
san'at kolıı haline giren ve Cenab Şehabeddin-
!e A vrupai bir değer ve karakter taşıyan se­
y ah at edebiyatı, Falih Rıfktıuıt eserleriyle
büsbütün olgunlaşm ıştır.
O nun ilk kitabı olan «Ateş ve Güneş»
İkinci Dünya H arbinde Suriye «e Filistin cep­
hesine ait yazdığı bir h arb ve ıztırap edebiya­
tıdır. Bu eserde üslûp tam şahsiyetini bulmuş
denem ez, Cenab’ııı alacalı üslûbu bu eserde
d e tesirin i hissettirm ed ed ir. Falih Rıfkının
tabii üslûbu, o tam im iyle gramersiz serbest
cüm le y a p ın bundan sonraki eserlerinde da­
ha sçı-k görünür.
Bu serb est cüm le kuruluşu, lürkçenin es­
tetiğine daha uygun geliyor. Gramer, cümle­
yi kalıplaştırıyor, sanatçıyı kumandası altına
alıyor.
F alih R ıfkı’nın bu çeşit yazıları için, bîr
il'Ol ve siyaset adam ının «Çarpık elimle» di­
y e alay etmesine karşılık, bugünkü genç at-
sircllerln cümle kuruluşunda, dillerinin sade­
liğinde Falih R ıfkı'nın tesiri büyük olmuştur.
O daha tam şahsiyetini kazanamadığı devir­
le rd e bile muvaffakiyetli yarınları müjdele­
yen nesri İçin, Cenab ŞehâbeddJn. «escümıe
tanıdığım Falih Rıfkıyı yarının en biiyiik nâ-
siri olarak tahm in ediyorum.» diyor. Ha-
lid Ziya da «... meselâ nâslrler arasında bir
hususiyeti müstesnaya mâlik addettiğim Fa-
lib Rırkı...» diyor. Faiilı R ıfkı'nın İstikbalim
önce bunlar keşfettiler. Fakat o yalnız üs-
l(iben bir edip olarak kalmak işitmedi. Keşad
h ttp ://g r 0UpS.900qle.C0m/
 .V V SU tO PK D U t — 1263 —
Nuriftin dediği gibi o. «hem U r edip hem de
tiirüjc b's ga 2cloCİ> oldu. M em leketin politi­
ka hayalına k arıştı vç bu yüzden leh in d e ve
aleyhinde en çok yazı yazılım lardan biri oklu.
Falih H ıfkı'nın e se rle ri am sın d a ü zerinde en
çolc söz edilen ve g eniş h alk yığ ın ların a ka~
fol dedikodusu yapılan eseri, «Zeytin Itagı»
ıjjr. Bu esi'r» yazarın F ilistin ve Sfiriyede C e­
mal Paganın k a ra rg â h ın d a «alıştığı B irinci
Dünya H arbi y ılların a a it h â tıra la r. mİtfaJte-
dejer ve ten k itle rid e n m eydana g elm iştir.
Eserin aleyhinde b u lu n an lar, C em al P aşanın
nimetlerini g örd ü ğü halde P aşan ın a ley h in d e
yatmasını ileri sü rü y o rla rd ı. O ysa k i m u h a r­
rir hir y a n sın d a «C em al P a şan ın k a ra rg â h ı­
na b 'r vedek su bay o la ra k girdin», o ra d a n y i­
ne bir yedek su b ay o larak çık tım .» d iy o r. F a ­
kat şimdiye k a d ar oııun aley h in d e b u lu n a n ­
ların bir çoğu ay ni fik ri b eslem ek te dev am
ediyorlar. Bu düşünce ile « seri o k uy an H ü ­
seyin Cahld Y alçın, <F ik ir H a re k etleri» d e rg i­
sinde «Zeytin Dağı» iç in yazdığı bir te n k it
yazısında «Cem al P aşayı en iyi ve en doğru
anlatan Paşanın g e rç ek şah siy etin i o b je k tif
olarak açıklayan bu eseri, T iirk ed eb iy atı için
bir kazanç.» sayıyor.
Yakup K adri K a ra o sın a n o flu d a «K adro»
dergûlnin d ö rdü n cü sayısınd a b u e se r için,
'Cihan H arbi m evzuu h â lâ ü stü n d e d u m a n ı
13ten en faza ve e n sıcak m ev zu lard an b iri­
dir. Buna d a ir en güzel k ita p , d a h a geçen yıl
Almanyada çıktı. «G arb C ephesinde b ir şey
y o k ,; Buna d a ir ikinci e se rin doğusu şerefi de
bitim m em lekete d ü ştü . O nun iç in d ir İd, bu
eser hince e n tern asy o n al bir k y m eti h aiz o l­
mak lâzım geliyor.» d em ek ted ir.
Diğer sey ah at e se rle ri a rasın d a tngiliz-
leri bize tanıtan «Taym ış K ıyıları» için de B u r­
han -\saf ayni d erg in in otuz İkinci sayısında
♦Y akup K adrinin «Sodom ve G aroore» s t gibi
bit de, A vrupacın m uhakem esini yapan töz­
deki nadir kitaplardan b irid ir.» diyor.
Diğer seyahat e serleri de şu n lardır «Tu­
na Klfcıiaru, ' Yeni Rusya-*, «Moskova - Ro­
ma», «Faşist Koma», «Kemalist Tiran, K ay­
bolan Makedonya», iDeııiz aşırı», «Hind»,
»Yolcu Delteri», «Bizim Akdetıiı», *Londra
Konferansları Mektupları*, bu eserler bazan
yalnız olarak, bazan bir heyette Avrupa, Ame­
rika ve Asya m em leketlerine yaptığı seyatıat-
lara ait notlarından meydana gelmişlerdir.
'g ro u p /m e ro k e d iy o ru m
A TAY < Kstlü'
Eserleri: « A let ve G üneş» <1916), «F ajist
Roma», «Kenıalfirt T iran ve K aybolm uş Ma­
kedonya» rlOSO), «Denizaşırı» (1991lı, «Yeni
Rusya» (1931), «Moskova • Roma» (1932), «Ro­
m an» 11032) «Zeylin l>ajı» 11932i; «Eski Saat»
(1933ı, «L oiidra M ek tu p lar» , «Tayınla Kıyı­
la n » Ü 034|. «Bizim Akdeniz» (lB34ı, «Tuna
K ıyıları» (I93B). <)iind» flfi44j, «Yolcıı Def­
leri» (1046).
Son e se rle ri: «Çile» ve «N için kurtulm a*
m ak..». iki küçük ■’citaptır. m uhtelif y erlerd e
in tişa r etm iş en «on fık raların d an seçilerek
v ücud b u lm u şlardır, bu ik i e se r de bilgi ile
s a n 'a t ne çok giizel bağdaşm ıştır. Güze) T ü rk ­
çe, büy ük m ükem m eliyete ulaşm ıştır.
Son y ılllarda İsm ail H am i D anişm end'in
yazdığı «M i Suavi» kitab ın d an toata Falih
R ıfkı da Stiavi için küçük b ir e se r hazırladı.
F ak at İki e se rd e de m übalâğa vard ır, âdeta
zorla Süavi’y i tan z im a tfılsrın en ile ri şahm-
y etl o larak g österm ek İstem iştir. B unlardan
başka A ta tü rk hakkında da tki e se ri vantor.
Biri k ü çük <19 M ayıs* d iğ eri A tatü rk e a lt h a­
tıra la r. A ta tü rk ü n şahsiyeti ve inkılâpları file­
rin d e yazılm ıştır.
Ali NUzhtl GSksel
*« *
B abası Hoca H alil H ilmi Efendidir. Kısa
Sürm üş Olan m em uriyet hayatı 1913 de Babı-
âlid e sadâret m ektupçuluk kalem inde katip­
likle başlam ış, so n ra D ahiliye N izılıgı hususi
kalem ine K âtip olm uş ve oradan ayrılm ıştır.
B irinci C ihan H arbin de İh tiy at zabiti olarak
d ö rd ün cü ordu kum andanı ve B ahriye N âzın
Cem al Paşanın k arargâhına verilm iş, İttih at
ve T erak ki Fırk asının en önde sim alarından
bu ziy k u d re t paşanın itim aduu katanını}.
1917 de. bilâhare »Zeytin Dağı» adındaki ese­
rin d e b ü tü n dehşetiyle belirttiği bozgunda pa­
şa ile b erab er S uriye’den dönüşünde Bahriye
N âzın Cem al Paşanın hususi kalem miidiirfi
olmuş ve ayni yıl Heybeilada Bahriye Çarkçı
Mektebine edebiyat ve lürkçe muallimi tayin
edilmiştir. IS IS m ütarekesinde üç arkadaşı
ile beraber akşam gazetesini kurm uştur (B .:
Aksam Gazetesi). 1920 da Kalk Partisi nam ­
zedi olarak Bolu Mebusu seçilmiş, 1046 seçi­
mine kadar da yine o parti namzedleri a ra ­
sında Ankara Mebusu olm uştur. Ankarada
evvelâ »Hâkimiyeti Milliye» ve soura «Uitu»
gazetesinde kalemi İle Kemslizmln en kuv-
 ATAYAN' — 12M
v e tti s ö z c ü le rin d e n biri o îm u ^ lu r. B u g ü n a y ­
d ın b fr haJcifcaltir ki F a lih ’R ıfk ı A ta y , A ta ­
tü r k 'ü n h e m itirn a d ve se v g i v e h e m d e bil-
yflk b tr h ü r m e t b esled iğ i e n d e r s im a la rd ım
b irid ir. A ta tü r k b ozan bUyitklüIt ş â n u ıd a n htir-
nael e tliğ i bazı k im s e le ri s e v m e m iş, p e k çok
s e v d ik le rin e d e h ü r m e t g ö s te rm e m iş ti CB.:
D ü n y a Gazetesi).
İs tan b u l A nsiklopedisi
ATAYAX — Harbi Umumi Mütarekesi­
nin işgal devrinde lstanbulda şöhret yapmış
bîr ermeni boksörü: çocukluğu ve İlk genç­
liği, rivayet edildiğine göre demirci çıraklı­
ğında geçmiş, 1 9 1 i)- 1 9 2 0 y ılla n arasında
Vjktor B erjdes adında bir maceraperestin
menecerligt ile boksörlüğe atılmıştır- E r gü­
rültülü maçuu da devrin hafif sıklet T ürk
boksörlerinden Zeynel A kandere ile yapmış­
tı Su maç Taksimde Sporting Palas'da üçer
dakikadan on raund’da «knak aut» (yani ba­
sımlarından bir] y ere serilmezse maç hüküm­
süz kalacak) şartiylc tertip edilm iştir. O rta
hakemi bir tskoçyalıydı. Altıncı raundda Zey-
nelin sağ şehadet parm ağı üstünden kırılm ış,
fakat genç boksör mtksaraaya sonuna kadar
devanı etmiş. Atayan basımın yere sereme*
miştir. Atayan’m hayatı hancında başka bir
bilgi edinilemedi rB .: Akanderc, Zeynel).
ATÇA\BAZLARI — Btiyükşehirde umu­
mi nakil vasıtalarının bulunmadığı, hemen
her evde bir at veya m erkep beslendiği de­
virlerde, atcanlmlarL İstanbul esnafı arasın­
da zengin iş yapan kimseler ola gelmiştir. {B.:
Atpajarı),
îstanbırlun iktisadi hayatını tanzim eden
narh defterlerinde, -htisap nüamnanıelerinde,
hayvan alım satımı içleri üzerinde de titizlik*
le durulmuş at dellâlları ve aîcanbazlarınm
dcllâliya hissesi ve kâr hadleri tesbit edildiği
gibi, öttütİ j ve sakat hayvanları sağlam diye
salanlar hakkında ağır cezalar konulmuştu.
Atcaobazlan da diğer esnaf gibi zincirleme
kefalete bağUydı.
On yedinci asır ortalarında Sultan ibra-
hiniİD cülusunun tezine,, Adanalı Abdürrahlm
Efendinin İstanbul kadılığında tanzim edil­
miş bir narh defterinde atcanbazlan müslü'
man ve kipti olmak itaere iki sınıfa ayrılmış
ve 92 ateanbazmın ad: kaydedilmiştir ki dik­
kate değer:
— İSTA N B tll
«AU Bey Jb/ıi Mehmed, Kethüdayı cart-
baran, el hac Yusuf. Ibnl elhac Ahmed Binba­
şı, Cafer Bey. Alpaxan Mahallesinden İnce
Ahmed İlene, ManisalI Reçel) Bey. Haşan Un
Hiidaverdi, Otlakçı Ömer Beşe, Edirneli Ah-
med. Hacı Piri, Kırçeşmeden Süleyman Çele­
bi ve biraderi Mustafa Çelebi. Derviş Bey,
Mehmed Çelebi. Kadız&de Mustafa, Mehmed
Beşe, Kemanımdan Boşnak Mehmed Bey.
Kehkobcioglu Mehmed Bey, Kethüda kadın
mahallesinden Solak Mehmed ÇeleM, Kara-
Rümrûkvcn Ali Beşe. Mahmud Çavuş, San lb-
ra b ‘m. Kara Şaban Bey, Derviş Beşa, Davud-
paşadan Arslan; Çilingirzâde damadı Söley-
m an Bey, Yenlbahçeden Topçu Mustafa. Ara­
lan Bey* Ömer Çelebi. Veli Bey. Yeniçeri Hj.
ztr Beşe. Mahmud, Hacı İbrahim, İsmail ve
biraderi Mahmud. Nakkaş Baba Mehmed, Ha­
sekiden Uzun Yusuf; Yeniçeri Kemankeş Mus­
tafa Çelebi, Aksaraydan Sipahi Mustafa Çele­
bi, Hüsam Çelebi. Mehmed Bey: Sultansellın-
den Yeniçeri Mustafa Çelebi, Köle Receb.
A lipaşadan Yeniçeri H alil Çelebi, Tabtakale-
den Bayram Bey. Mehmedağadan San Solak-
başı oğlu A bdülkadir Çelebi, Kovatidede ma­
hallesinden Kapıcı H alil Çelebi, Attay çeşme­
sinden Debbag mahallesinden Şeydi Yusuf,
Zincilikuyudan Yedekcizâde Mehmed çelebi.
Egrikapıâan Kollukçu Halil Çelebi, Edirneka*
pısı kıırbinde Acıçeşmeden Küçük Osman
Bey, Sultanhamaraında Kanburî Hacı Hüse­
yin; Al tay çeşmesinden Osman Beşe. Suttan-
hamamından Şaban Çelebi, Lfttftpaşadan So­
lak Ömer Bey. Şehremîniuden Arabacı Mus­
tafa Beşe, Solak Mehmed Bey. Küçükpazarda
Hacıkadın Hamamı mahallesinden Innlrl!
Mehmed Çelebi, Yatağan mahallesinden Al-
iahverdi; Avratpazarından Abdi Bey. Kesme-
kayadan Hacı Osman, Eğrikapıdan AKahver-
di; Buhariden Odabaşı Haşan Boşe, Dikilitaş­
tan Aid Çetefiİ, Akseki mahallesiden Kazaz Ah-
med, Saraçhane Mahallesinden Şişko Mefc,
med Çelebi; Kesklndededen GUUbi Hacı Os­
man, Reoeb Bey.
«Kıpti taifesinden olup canbaz olanlardır:
Yahşi bin Arslan; Sofular Mahallesinden Hû-
şeyin Çelebi bin Nazlı, Atpazanndan llyas
Sofu, Yusuf bin IeUyau, Ahmed bin Çadoş.
Uyas, Haşan Çelebi Ma Kulaca, Mısır Un Bu­
lut, Kulaca, Malkadm oğlu. Sofulardan Hmr
h ttp ://g ro u p s .g o o g le.<
 A N S İK LO P E D İS İ
BIU, ( « M M ustafa, A tpaıan n d an A ltıpar­
mak H asın, K ocam uslsfa paşadan P iytlc.
•Hergele m oyânefllfri (simsarları) ltacı
Yusuf. .N’azir Bey, Piri Brşc, H tn n Bey, Mch
med Çolebl. Ahmrd Beje: Haşan Beje. Mab-
mud Çavuş; Şahin.
«HaMda aıeakOr o lta canbnı Mlfesiıtiu
kiptiler! resairierl ve gbuiillU hergele m eyi,
necileri ve 8avrı iki yüz neferden ziyade olup
İtkin ekserisinin taaddi ve resalları İle ni<«
■nuslıunonlara gadir olmağın fesad ile m ütle
hem oltalar içlerinden tard ve Ibrac olunup
saMh ve istikam et ile m ultasif olanlarının
kipti ohniysnlurdAn ancak yetm iş n e fe r (def*
terde 60 isim vardır) ve kipti olanlardan an ­
cak dört nefer canbaa ve m utadı kadim üzere
on nefer (defterde 9 isim vardır) hergele me-
rinteisi kaydolunup kendf beyinlerinde ket-
İlildi ve Mnbaşı «e nazırlan m sarifetlyle müs­
takim ve perhiıkâr altm ış nefer m eylnecl ta ­
yin ve kaydetm elerine ruhsat verilip badel
yevm Atpaznrtııda yiiz elli nefer kimesnede
istikamet U ıere b ey ü ç iti etm eic karar
verildikten sonra h e r b iri ttıarın nefsine ve
a ra rın a kefil olup itle rin d en birinin deyni
zuhur etlikle h e r biri im dada taah h ü t edip
re yerleri mahtıil oldukta kethüda ve binbaşı
ve [» a rla rı İstanbul E fe n d ile ri-re y i şerifle-
riylc bîr müstakim klm esneye vereler. Muit-
dı kadim l i ı « e Tncyi.ıecüer at başına sata n ­
dan on akçe altıp dürdü nü m îrîye altısını
kendileri alup m üfterid en b ir şey laleb etm e­
seler.
«Davar satan k eferede oldukta satan k et­
hüdaları İki akçe ve yasakçılar dahi iki akçe
almak resmi kadim imiş: hâlen dahi el minval
üıere alıp liyade b ir habbe ve b ir şey talep
elmeyeler.
»Davar askeri oldukta m utadı kadim
üzere m eyâtıed ve yasakçı taarru z ctm eyeler.
«V« İki canbazın şirket üzere d avar a l­
mayıp ve kepek Ue d av ar beslem eyip ve sa­
katı sağ deyû satm ayıp ve koca davarın yele­
lin ve kuyruğun kesip (aydır deyû satm ayıp
v« aynacıUk edip biri davara binip ne biri
dahi mUşteri şeklinde olup balkı aldatmıya-
lar.
«Ve pazara girm eden kö?e ve sokak baş­
larında karşılnyıp davar almayalar.
•Velhasıl bir tarik ile u a d d l ve fesad
ctmeyler deyu tenblh olunmuştur».
o m /g ro u p /m e ra k e d iy o ru m
1265 - A T C A N B A 21-A R I
Sernted M uhtar A hu. Akşam gaıetestne
bir m akalesinde geçen a ıir »anlarının atean-
bazlarında» şöyle bahsediyor:
fan baa. mecasd rotnada k u rn a ı, hllekjr
hakkında datıl kullanılır a. O adam lara bu İl­
m in takı l(n*aı. ekserisinin hiuu&lu hin, duba­
racı «im alarından dolayıdır, derlerdi. Arala­
rında diırttst. doğru «ılı» ve sütlüleri de çok
İse d e m eşhur darbı mesel m alim : «Kurunun
yanında yaş da y a n a n .
<0 dev ir can bazlarının hepsi jniııtarafil-
)bh iri kivim, tSbheci kalıbı enseVı. pırasa bı­
yıklı. tosun tavırlı İdiler, flaşlarında sol kaya
yıkık, vişne çtırtifi» fes; Hırtlarında kenarlan
harçlı kısa ceket, kışın geniş yakatuun içine
tavşan postu kaplanm ış gocuk; kavuşturma
yelekte altın saat kSslek: ayaklarında diz ka­
p ak ların ın yukarısını aşan çizmeler.
«Reklâm olsun diye brık denilen yüksek,
d ü rt tekerlekli arabaya satılık beygirlerini
koşup m akaraları olan Fatih'ten, Tophane­
den. B e^'ktaştan dSrtnalayı tu ttu rarak kala­
balık caddelerde, m eydanlarda kelle götürür
gibi giderler: ram azanları Şelnsdebaşı piyata­
larımda. baharları Kâğıthane gezintilerinde,
sa ir giiııler Beyoğlu Caddei Kebirinde tarh
ç e v irile r: afili afili, bir onıus kaMcık, İbiirü
inik, şark şark kırbaç saklat» şakiata:
— Destur:.. Varda!.. S a b a la rın ı savu-
ru rlardı.
B rik'in m akaslan bastıkça hasar, hani-
diyse birfbh-ine yapışacak hale gelir. Zira o
koca gövdeliden başka arabada çam yarması
d ürt Uıvanı da mihman.
«B anları cakayı daha iler! götürür, afla­
rın baıuutlariylo okun halkalarına, kibar har­
cı zincir takarlar, şıkırtılar etrafa yayılırken
hangi hazret çıkageliyor diye herkes meraka
düşerdi. K arşıdan görükiip to a ı dumana ka­
tınca m illet yaya kaldırım larına kaçar, açık
k apılı dlikM nlara dalar, orada dikilip a |n
açık bakarlar. A t m eraklıları hemen:
— Maşallah, maşallah, ne kiihcyUnlar!
Allah sahibine bağışlasın. Kadir vc kıymet
bilenlere nasib olurlar inşaallaht... gibi sözleri
esirgemezler.
«Otomobil çıkıp araba modamı geçtikten
sonra o beygirlerden hiçbiri o rlab k u görül­
mez oldu. N e canlı, ne şatafatlı, ne harlku-
lidalcrl vardı. K ig tlla a e bayırlarında», o
 ATES 'Ahm et) — 12M —
vak iller pek çirkin adlı Tepeye b ir solukta
(■karlar; tcyaz köprüler içinde kalırlar, d e r­
h al brik’len biri atlıyarok havlu ile (erlerini
siler. üs ilerine ö rtü ler örterdi.
<lki uç gün geçmez, bâr de bakarsın ki
canbaz efendi bu sefer de, yine o k ıra tta do­
ru la rı sürm ede; öteki y a ğ ıd a n bilmem hangi
m ahdum veya damad beye satmıç. Kaç lira
tüt? Dediğim gibileri 200, 250, hattâ 300 al­
tından aşağı değil.
♦N e re d e n mi getirirlerdi? A rada b ir Rus-
yaya. Macaristana, Rnnıanyaya sefer ederler.
Bu işin erbabı olduklarından, alırken sıskalı­
ğa, gösterişsizliğe aldırış etm ezler; elv e rir ki
sagiam , illetsk. hilesiz olsunlar. B urada bol
yemle, kuru üzümle, hattâ şarap la besliyerek
sem irtirler. Fıstık gibi oldu otu müşterisi tü ­
men tümen.
<Aslı var m ıdır bilmem. A lnının ak ıtm a­
sı dudağının aJtjna varan, ay akların ın dördii
de »ekili {beyaz külı) olan, yani u ğursuz s a ­
yılan alâm etleri koyulu açıklı saç boyasiyie
boyandıkları rivayetini de duyanlardanız.
«Bu çantasızlarda binek b eyg irleri d e bu­
lunursa da asıl aksatayı y apan lar a y rı idi.
Onlar da hemen hem en aynı k ılık ta, ay n ı g i­
dişatta, fakat m ostralık a tla rın ın ta k ım ta k la -
vatı bambaşka. B aşlıkta gü m üşten siisler, ip e k
püsküller; dizgâı ipekle k a rışık ip lik ten ö rm e;
Çerkez k âri eğ erd e koca koca k u b u rlu k , g e ri­
sinde Tekirdağ] karpuzu k a d a r iki ur; belle­
m e tiftikten , gepgeniş ve saçak saçak: ü zen ­
g ile r AraptSri, yani a ltı yayvan, kavisli, d ö rt
k en arı sivri.
«Şecereli A rap k ısrak ların ın , y ab ancı k a
rışık yarım kanların ü zerle rin e çükvip, y in e
reklâm niyetiyle, ö te k ile r gibi kalab alık y e r­
lerde, seyir ve sey ran larda dolaşırlar, k ısrağ ı
oynata oynaU , şaha katılıra kaldıra, h en d ek ­
lerden a tla ta a tlata d ö rt dönerlerdi.
«Bu gü n lerde kıym etli h ayvanlar yok
değildi, fakat n âdir, diiseş kabilinden; h e m d e
ateş pahasına, to rb a dolunu liraya. Zaten
dide binek atına fazla m eraklılar, sahibolm ak
İsteyenler azdı; yüksek ta b ak a b îr ik i kişiden,
birkaç paşazadeden ib aretti. O n a r d a ah b ap ­
larından, bahalarının do stlarından H alep, M u­
sul, Bağdad giln vilâyetlerin v alilerine, ku­
m andanlarına b aşvu rurlar, o paşalar da «hu­
kuk ve m uveddeti kadim e* y e binanen e tra ­
fa ad am lar salarak, m ünasibini bulup buluş­
İs t a n b u l
tu ru p arzuyu yerine g etirir; yalnız bsyvanuı
bedelini değil «Istanbuldakilcrl» U ç değilse
üçte biri», tstanbula k adar yol m asrafını da
sineye çelter; cevaben cızıktırdığı «nemikai
senâvert» ye «Zâti b irad eri ekreroilerine bir
bergiizarı naçiz olsun», yahut «Nftnı uyiınu-
muz mahdum veya dam adı Hamileri (enendi
necibimize b ir hedlyei âcizi teşkil eUln> satır­
larını ilâve ed erek beleşten yollayıvcrirletdiı.
ATEŞ (Ahmed) — İstanbul UnivemteVl-
n in Edebiyat Fakültesi Profesörlerinden; Kon­
yalI AteşzSde M ustafa Efendinin oğludur;
ta b a s ı d em ir ve şose y o lla n müteahhidi idi,
işi icabı çok dolaştığı İçin A bmed Ateş, » 1 7
de. Nizib’in Akçeköy nahiyesinde doğdu. Ken­
disinden a ltı sene evvel dünyaya gelm iş olup
sabi ik en ölen büyük kardeşinin nüfus kay-
di silinm ediği için A ile ikinci evlâdının kay­
b e ttik leri oğ ullarının yerine koydular; bun­
d a n ö tü rü d ü r ki resm i doğum ta rih i 1911 gö­
rü n ü r. tik tahsilini A dana, m er’aş ve Pazar­
cık ta y ap tı, o rta ta h ­
silin e H alaty ada baş­
ladı, K onya L isesinde
bitird i, 1935 d e lise­
d e n m ezun olup ts-
tan b u ld a Y üksek ö ğ ­
re tm e n O kuluna girdi
ve E d ebiyat F ak ü lte­
sin in T iirk dil ve ed e­
b iyatı, A rab ve F arisi
filo lo jile ri d erslerin e
devam etti. 1938 de
seçkin m esaisiyle y a r­
dım cı asistan ı oldu.
1939 da Fak ülteyi b i­
tire re k A ra b ve F a risi fllojileri kürsüsüne asis­
ta n tayin edildi. Bu sırada bilhassa rahm et­
li O rf. Prof. Şerafeddin Yaltkaya ile Prof. H.
R itte r'in derslerinden istifade etti. Cahiliye
d evri A rab şairlerin d en Al-Nâbiga hakkında-
ki tezi Ue 1943 de doçent oldu. 1933 de A rab
ve F a rs filolojisi Profesörü seçildi. 1955 de de
A ra b E debiyatı sahasındaki çalışm a ve yayın­
la rı dolay isiyle Şam daki A rab Akademisine
m uhabir âza seçildi. 1957 de İran M aarif M -
zırtığı tarafın dan «Spas Güzâri» nişaniyle ta l­
tif edildi.
1954 de tstan bu l F etih derneği tarafın-
http://groups.goog le.c
 AKSUOOPtDİS) — 12*7 —
kurulan Islar bul Enstitüsünün m O dürlüğüne
seçilmiş bulunan AJınıtd Ateş, bu ilm i müos-
sesenin başında 1057 yılm a k ad ar uç sene
Itatdı. Bir enslıîu mecmaaısuım leais ve n a r i n ­
de, tslaobula Itml »tarak ete a la n b ir takım
eserlerin Uhoklıukunda büyük gayret g ö ster­
d i - b tınbul Enstitiisânün statü sü k u rucu ce­
miyet tarafından dı.giştirilinceye katlar bu
m usaisine devam etti.
Uıun M m andanbcri d e İslâm A nsiklope­
disinin tahrir heyetine dahil bulun m ak tadır.
İ940 da lise edebiyat m uallim leri ndetı
Fikret Hanımla evlenm iştir; '[.ki erk ek evlâd
sahibidirler. Hususi hay atın da çok m azbut
aile reisi olan A hm ed A teş-in şahsına a lt tek
kçyl inhimaki am atör fo to ğ rafçılıktır. İstik bal
için ;t>k şeyler vâdeden g en ç p ro fesö rü n b aş­
lıca eterleri şunlardır:
Metin tenkidi hakkında (T ürk iy at Mec­
muası 1939); X II • XIV. a sırla rd a A na doluda
(arsea eserler (1942i'. S m dbâdnâm e (1948);
Tercemanü! belâge IİM 9); İb n i S inâ'R ln aşkın
mahiyeti h a lk ın d a k i risalesi (1953); M evlûd
ı Ankara, 1055 ); F arca G ra m e ri (1957, 2. bas­
ili
ATEŞ ISAMĞl — ts ta n b u l s u ların d a n
geçen e a makbul ve n e fis b a lık la rd a n d ır; ası)
adı sardalya bnbğı k i, a te ş adm ı, aşağıda ta rif
edileceği veçhile geceleyin b alık çı k ay ık la rın ­
da ateş yakılarak avlan m asın dan a lm ıştır.
Aşağıdaki m alûm at K a ra tin D eveciyanın «B a­
lıkçılık* adındaki e se rin d e n n a k led ilm iştir:
«Ateş balığı, EyiCılden itib a re n Ç anak­
kale Boğazından A kdenize ç ık a r; b ü tü n kışı
Akdenizde geçirir; N isanda y u m u rtasın ı a ta r.
A n a d ili
IK. D e v e d ^ a d u )
Mayısta zayıflam ış olduğu h a ld e M arroaraya
girer, K aradeniz Boğazına g id erse d e B oğaz
(enerleri hizasından ile riy e geçme*. K arade-
tıize g irm ez..
S a lı yeşil zem in ü zerind e m avi benekli
ve yanları mavi zem in üzerine beyaz yaldızla
kaplıdır, k arnının altı ve y a n a k ta n güm üş
gibi parlak, gözbebeğinin e tra fı beyazdır. A lt
o rn /a ro u p /m e ra k e d iy o ru m
ATE$ BALlûl
çenesi uzunca ve yukarıya doğru kapanır,
ağzı körüklüdür. Yelesi müselles şeklinde
olup kılçıkları yumuşak ve lS -lfl tanedir; ku­
lak kapaklarının altında bulunan kanadlan da
keza 15-16 kılçıklıdır K arın kanadı, yanka-
nadlarından daha küçük, yedi kılçıklıdır ve
vücudunun tam ortasındadır, makad kanad-
la rı uzunca, 16- İT kılçıklıdır; kuyruğu uzun
v e çatallıdır.
A tesbatığı HVlna çık arak u D dal
IR esim : Nezih)
A teş balığı te rsi balığına çok benzer, üy-
lesine ki te rsi'y e ateş balığının azm anıdır di­
y en ler v ard ır; fakat, sardalya h em nefaset ba-
kjm ın dan çok ü stü n d ü r, hem d e seyir zamanı
ve av y e rle ri a y rıd ır, tersi’y e nisbetle çok kü­
ç ü k tü r. d ah a yassıcadır, k arnı daha beyaz ve
re n k li b ir y an çizgisi vardır. Çok nazik ve ga­
y e t lezzetli b ir eti olan ateş balığı (sardalya),
ku lak y a rık la rı geniş olduğundan, denizden
ç ık a r çıkmaz ölür, birkaç saat sonra da yu­
m u şar ve lezzet ve n efasetin i tam am en kay­
bed er, bundan Ö türüdür k i ya taze taze ye­
m e lid ir y ah u t m üm kün olan sü ra tle tuzlama-
lıdır.
P u lla n v ücudunun k ıt'asm a nisbetle hem
büy ü k, hem dc ç o ktu r ve vücudundan pek ko­
lay ay rılır, denizde büyük balıkların hücum u­
n a uğradıkları zam an p ullarım bırakıp düş­
m anının gözlerini kam aştırm ak suretiyle kaç­
tık la rı söylenir.
Ç anakkale Boğazı ile Akdenizde tutulan
a te ş b alık ları büyüktür; Boğaziçi Ue Marma-
ra d a tu tu lu p tstan b u l balıkhanesine getirilen­
le r ise ufak tır; b o y la n 1 0 -1 5 santim arasın­
dad ır; fak at lezzetçe diğerlerinden kat kat üs­
tü n d ü r. İstan b u l s u la n ^ te ş balığı, sardalya
sanayiinde dünya ölçüsünde b ir şöhrettir;
dü nyanın biç b ir denizinde b ııjc a d a r nefis ve
leziz sardalya çıkmadığı balıkçılık aleminin
kabul ettiği b ir hakikattir.
A teş balığının tazesine, İstanbul balddu-
nesi ıstılahında ve balıkçı ağzında terbos, kü­
çüğüne terhos vonosu denilir; sardalya. tuz­
lanm ışının ad ıd ır; fakat halk ağzında ateş ba­
 A T K J B A U fil — 1268 _
lığı denilir; sardalya adının tazesi hakkında
kullanıldığı da görülür.
Ateş balığı dalyanlarda, yahut ığnb ağ-
Isriyle, veya sureti mahsusada yapılan m an­
yat ve ateş aglariyle tu tu lu r
H aarsndan itibaren seraizleıımeğe başla­
yan at e ; balığın m av mevsimi, Haziran, Tem ­
muz ve Ağustos aylarıdır; bu aylarda Boğazi-
çînde. Marmara körfez ve adalarının sahille­
rinde, ekseriya ateş kayıklariyle ve çok bol
olarak tutulur.
Aleş vasıtaslyle ateş balığı avı İçin iki
kayık lâzımdır; bunlardan birici Uç veya dört
çifte büyük bir kayık olup ağ lan taşıdığı için
«ağ kayığı» denilir. İkincisi iki çifte b ir k a ­
yıktır ve ateş bu ikinci kayığın kıçında yakı­
lır vb bundan ötü rü de «ateş kayığı» adını
alır.
Karanlık gecelerde ateş balığı yakamoz
yapar; bu yakamoz d erin su larda farkedilmez,
fakat en çok 1,8 kulaç derinliğindeki sığ s u ­
larda yakamoz kolaylıkla g ö rü lü r ve balıkçı­
lar balığın yerini keşfeder. Ağ k ayığı balık­
ların bulunduğu yere yanaşıp ağı denize bı­
rakır bırakmaz ateş kayığı m eşalesini yakıp
ağm üzerinden birkaç defa ve m uhtelif isti­
kam ette gelip geçer. Balıklar ateşi takip et­
liklerinden. ateş kayığı ağın Üstünden geçtik­
çe balıklar ağa takılırlar. Ağ kayığında bulu­
nan reis, yakamozdan kâfi m iktarda balığın
ağa düştüğünü görünce, hem en ağ denizden
çekilir, balıklar silkilm ek suretiye sandalın
içine aktarılır ve y er değiştirilerek ava devam
edilir.
Ateş balığı avı için kortine denilen iki
çifte bir kayık daha vardır; bunun ağı ufaktır,
b ir kayık ile bem ağ dokiiliir, hem de ateş
yakılıp balıklar ağa doğru fışkırtılır.
Ateş balığı, pek nâdir olarak gündüzünde
manyat ağlariyle avlanabilir. Manyat ağları
ile tutulan ateş balıklan, hu balığın İstanbul
sularında tutulan en inceleridir ve gayet mak­
buldür. « lam urada ve tuzda kaldıktan sonra yıkanır ve
A teş balığı, m evki ve sem te g ö re bü yü k
veya küçiifc k ifa d a d ır; ku llanılacak a ğ ın göz­
le ri b alık ların b aşlarına m ünasip olm ak lâ­
zım dır, böyle olmazsa, b alık k atiyyen tu tu l­
maz.
B irinci C ihan H arbînden evvel, tsta n b u l
B alıkhanesi M üdürü K arakin D eveciyan E fen­
d in in k aydına göre, ts ta n b u l balıkhanesine
İSTANBUL
her yıl 301),000 kilo kadar ateş balığı gelmek­
te ve bunun yarısı tuzlanıp yarısı da taze ola­
rak sarfodlLmekte idi, yine o zamanlar ufak
kıt'ada olanının kilosu ortalama 00 paraya,
büyüklerinin kilonu 100 paradan iiç kuruşa
kadar satılmakta idi. 1046 tem b u lu n d a ateş
balığının kilosu 160-250 ku ru ; arasında; 19d8
temmuzunda İse 7fi0 -1000 kuruş idi.
Tuzlanacak balığın semiz olması azımdır,
bunun için de tuzlayıcılar. Ağustostan sonra
tutulan balıklara rağbet ederler; bunların ku­
lak ve barsaklarını çıkarm aksam fıçılara sıra
ile dizip bir kat tu î bir kat balık olmak üzere
tuzlarlar. Balık, tuzlandıktan Üç ay sonra ye­
nilebilir; fakat eskidikçe kokusu ve leneti
artar; haddinden fazla eskirse de pek tuzlu
olur.
K u tu lar içinde pişmiş sardalya konser­
vesi için Gelibolu ve Lâpsekide (11. 1311)
1805 e doğru birer fabrika açılmıştı; oldukça
iş görmekte, yaptıkları kutu sardalyahın İs­
tanbul, İzm ir, Beyrut ve Selanik gibi İmpara­
torluğun büyük şehirlerinde rağbet görmek­
te, hem en tam am en sarf edilmekte idi. Fakat
ateş balığının bol çıktığı zamanlar, bu fabri­
kaların alım takati mahduö olduğundan, fiat
fevkalâde düşm ekte, hem balıkçı, hem de ha-
â n e zarar görm ekte idi. Istanbulda; büyiik
sardalya fabrikalarının kurulması, en nefis
balık lan işleyeceğinden, dünya ölçüsünde şöh­
re t tem in etm esi muhakkak bir büyük iştir,
fakat ne kadar hazin bir hakikattir ki, Cum­
huriyet devrine kadar, İstanbul, yıllarca Av­
ru p a m am ulâtı kutu sardalyaları istihlâk et­
miştir.
K utu sardalyaları şöyle yapılır:
«Balıkçıların, karaya çıkardıkları ateş
balığının sağlam larım ayırarak süratle fabri­
kaya teslim ederler. Fabrikalarda ellerinde
b irer bıçak bulunan am eleler balıkların ba­
şını kesip barsaklarını çıkardıktan sonra ya
salam ura yahut tuza atarlar. B ir müddet sa­
hususi te l kafeslerde güzelce süzülüp kurutu­
lur; sonra ufak iskaralara dizilerek kaynar
zeytinyağı içinde bir iki dakika pişirilir. Ya­
ğı süzülüp balık soğuduktan sonra kutulara
istif edilir, ağzına kadar çiy zeytinyağı doldu­
ru lu r ve kutular lehimlenir. Kutuların kapak­
la n lehimlenirken yağ ısınıp cismen geniş­
leyeceğinden, kapakların üzerinde birer küçük
h ttp ://g ro u p s .g o o q le
 Kanuni Sultan Süleyman devrinde A tmeydam düğününde Ç anakyağm ası
dialük Y. S thrt.aroSlunyn .Aburlar b o y u .» l ^ - b u l . e k in d e k i ml.Ji.lur
NurgjHc tfatbaası
KIİKt‘hfrflD5İ
T ü ıkivc- K lİ M İ ıa n o s l I-
roup/meraKedıyorum
 — İ2 « 9 —
o . s l s t * PED^
delik bırakılır, kapak lehim lenirken y»& bu
I delikten taşar, sonra ite r i silinerek bu delik
i: . d* aynca ^bindenir. K utular ağzına kadar
p t ile dolduğundan içinde havadan eser kal­
mamakla beraber, «m. Mr am eliyat olmak tize
n kutular b ir kazan İçine M il edilerek 2 - 3
j j i 1 kadar kaynatılır» {Karakin Deveciyan,
Balık ve Balıkçılık).
T o e olarak yenilen t l q balığı u l a n d ı
pişirttir: Istanbuldı Temmuz ayı da, tered­
dütsüz. ateş balığı ayıdır; bu ay İçinde bütün
lokanta listelerinin başında ateş balığı (sar­
dalye) bulunur; artık hem en hiç kalmamrş
olan meyhanelerin ve bilhassa Balık pazarı
meyhanelerinin baş mezelik balığı idi.
! Ateş balı|ıniD, ağız tadına dünkün Islan-
1 butlular indinde en m akbulü, Boğariçinde Be­
bek koyu ile Çengelköy sularında avlanan-
I iarıdtr.
! ATEŞBAZ SOKAfil — Sam atyanın ilacı-
hüseyirnij» m ahallesi kokaklarındandır. Sa-
raatya caddesi ı'Samatya - Yedikule tramvay
jolo) nden, iki araba genişliğinde, toprak ola­
rak bajlar. Düzensiz b ir m eyille iner, sağda
Çarklı sokağı kavşağından sonra bir meyille
iner, sağda Ç arktı scıkagı kavşağından sonra
* darlaşıp b ir araba enin e inerse d e Büyükku-
lefi Sokağı 11e obra kavşağında, yani bitimin-
r - de, yine iki arabaya yakın genişliktedir. Çok
( bozuk, bakımsız b ir sokaktır. Sekenesi fakir
•1 Türk aileleri olup barındıkları evler, üçer,
dörder katlı ahşap yapılardır. Cadde kavşağı
köşesinde, yüzü caddeye bakan «Şen Sine­
mana vardır. Kayda değer bajka U r hususi­
yeti yoktur (Haziran 1947).
İsm ail E rsevim
ATEŞBÖCECİ SOKACI — şa lin in Fe­
riköy, Taksimin Hacıahmedefendi maballelesi
arasında bir sınır sokaktır. K urtuluş tramvay
yolu civarında Ermeydanı sokağından geride­
ki kuiara doğru uzanır. Kırkthyası, Yeniâlem,
Lokumeu, Omuzda;, Beyzade ve Alkaranfii
SOlcaMarlyle birer kavşağı olan Ateşböceği So­
kağı henttı tam im edilmemi? bir yol olup sağ
kenarında bir sıra alığa? evler uzanır, a: me­
yilli bir deveboynu vücuda g etirerek vidinısi
U r çukura inip karşı sırtlara tırm anır. (Hazi­
ran 1947).
Im tll Encvim
e .c o m /g ro u p /m e ra k e d iy o ru m
ATKÇCl
ATEŞÇİ — tstanbulun eski büyük gedik*
11 meyhanelerinde, vazifesi, müşterilerin çu­
buklarını yakm aktın İbaret olan meyhane
uşağı kİ *A tej oğlanı» da denilir: hemen is­
tisna*».. eli ayağı düzgün r a hattfc gayet h u
n l ve m ibiesna nuhbub oğlanlardan seçilir­
di Btlydk gedikli S elitin meyhanelerinde bu
dilber ateş oğlanları bilhassa seslenerek hiz­
m ete koyulurlardı, bağlarında mavi pûskblHl
al Cezayir fesi, kükiilleri fesleğen saksısı gibi
fesi kenarından kaklar üstüne dökülmüş, sır­
ına işleneli al) kadife veya a l çuhadan cep­
kenler, beyaz gömleklerin kollan sıvanmış,
belde al kuşak, altında yine sırmalı al renkli
jalvar, ayaklar yalın, yalın ayaklarda al ka­
dife tasmatı takunyalar. Ateş oğlanlarının he­
men hepsi rum du, bilhassa raahhublan ile
m eşhur Sakız ve İmroz adalarından gctirllür-
lerdi,
Şâiri m eçhul jö kıt’a Sakızadalı Mr mey­
h ane ateşçisi hakkında söylenm iştir:
fiim şlr u l l m l e ay nalı tasm a
A teşoftbaı b ir Sakızlı r o m a .
Hikl p ttta m U ı ey peri p q te r
Ayağın cinimi ı k De b am ..
İstanbul akşamcıları arasında ateşçi üze­
rin e şu fıkra pek meşhurdur:
Esnaf şebbazı hir delikanlı her akşam
meyhanede çakarmış. B ir sabah anası yanı­
na gelip:
— Oğlum, işretten vazgeç desam bir
faydası olmıyaçagtm biliyorum, bari meyha­
nede ifm e de ne yapacaksan evde yap! demiş.
Dalikanlıya bu sfiz tesir edip o akşam me­
zelik öteberi alarak eve gelmiş; anası aşırı
memnun olarak derhal oğluna l&ze yemek ye­
tiştirm ek için mutlağa girmiş; oğlu da önüne
tepsiyi koyup birkaç kadehten sonra çubuğu
doldurmuş, fakat ateş yok:
— Valide, bir ateşi diye seslenmiş
— Peki oğul, simdi getiririmi demiş
Demiş amma d u r pilâvın yağım haşlıya-
yım da götürürüm, çorbama tuzunu koya­
yım da g&türürüm deyip aradan U r saat geç­
miş, hâlâ ateş gelecek. Oğul, çubuğu elinde
beklemiş, beklemiş, bakmış ki gelmlyecek,
şişeyi kapınca fırlamış, anası oğlunu sokak
kapısında görünce:
— Oğlum, yine mi meyhaneye?.' diye sor­
muş.
 ATESC1 — 1370 —
— Anadilin, ben meyhıneî* bunun için miye arasında seyrederken dökülür Boğaziçi
giderim, çubuğu doldurup da Ateş! dedim İTLİ seferlerinde de dtiniiş seferlerinde dc Boğaz
atejci oğlanın: Ceüyorî demesiyle ateşi lüle­ ortasında seyrederken atılır.
nin Üzerinde görürüm!
ATEŞÇİ — Biiyiik jehJr Istanbulda ya-
.şfcdıgı halde ömürleri Uman vapurlarının ce­
hennemi iazan dairelerinde geçen vo bu şeh­
rin tabiat güzelliklerinden ve türlü nimetle­
rinden nasip alajnıyan deniz amelesine veril­
miş isimdir.
Bu ağ î r işe dayanabilmek için genç ol­
mak ve san derecede sağlam ve ayni u m an d a
çalâit bir vilcud yapısına sahip olmak (arttır.
Yaz ve kış. İçleri başında valm ayak ve yarı
çıplaktırlar; sırtlarında bir {anili, ayakların­
da ya bir don yahut bir bez panlalon bulunur;
çıplak ayaklarına geniş tasmalı takunya geçi­
rirler, bazan başlarına bir kefiye giyerler;
ocak başında ekseriya fanilâyı da çıkarıp çıp­
lak gövde ile çalışırlar. Ocak kapaklarını
açınca, tutulacak yerlerine ıslak bez sardık­
ları uzun demir çubuklarla evveli ocak İçini
karıştırırlar, sonra gelberilerle yanmış kö­
mür cürufunu ocaktan çekip yere dökerler
ve kızgın cürufu su a tırak söndürürler.
Vapurun büyüklüğüne göre kaç ocağı
varea bu ameliyeden sonra kapakları tekrar
sıra ile açarak ocaklara kararınca kilrek kü­
rek kömür atarlar; ateşçi yamağı, ki umumi­
yetle ateşçiden bir kaç yaş küçüktür, kazan
dairesinin üst kısnıuıa çıkar; ateşçi aşağıda
cüruf gerdellerini doldurur, yamak b ir çık
nğa zencirle bağlı olan dolu gerdeli yu­
karı çeker, demir bir çubuk üstünde hare­
ket eden bir makara - tekerleğe raptederek
gerdeli vapurun kenarına kadar sürüp İçin­
deki cürufu denize döker. Bir ocak temizle­
mede 40 - 80 gerdel cüruf çıkar; ateşçi yama­
ğı gayet seri hareketle 4 0 -8 0 defa gerdel çe­
kip ocak dairesinden denize doğru gidip ge­
lir. bu iş bitince, bir çalı süpürgesi ile yola
dökülmüş pislik süpürülür. Ateşçilerin, ken­
dilerine h is o yan çıplak kılıkta gerek ocak
başında çalışmaları gerekse bu cüruf dökme
işi bazı vapur yolcuları için U r seyir mevzuu
olur.
Cüruf dökerken bazdan, dışarıda kar,
buz da otsa, ağırlık verdiği için ayaklarından
takunyaları da atıp yalın ayak gidip gelirler.
Ocak cürufu denize vapur limandan çık­
tıktan sonra, umumiyetle Ahırkapı ile Seli­
İSTAHBVL
Geçen asır üzerine muazzam ve ıt-ngııı
bir hâtıra defteri bırakılmış olan kantlıllijj
Aşçı Dede İbrahim Bey IB .: İbrahim Bey,
Aşçı Dede; Aşçı Dedenin Hâtıraları],
İkinci Abdüllıamid ılevrinln büyük İlim­
lerinden Üsküdarlı Dell Tahsin Efendinin ha­
yatından bahsederken bir vapur ateşçisinden
bahseder ki ne dudak bükülecek, ne gülüne­
cek, n e ayıplanacak bir menkıbedir: kendi­
sinden feyiz almak için yaşların ve hattâ Şey­
hülislâm Efendinin bile derslerine koşup git­
tikleri bir filozofun ruh ulviyeti gösteren sa­
tırlardır:
«Hoca merhuma yetişen ihvânın malû­
mudur, bu zatın aşk ve muhabbetine, ilim ve
İrfanına diyecek yoktu. Bununla beraber »ka­
tlar kalendeî ve riııd idi M ÜBküfldr vapuru­
nun ocağına kömür atan yüzü güzü kapkara
kendisi maskara bir mahbube tutulup o Uim
ve irfanı ile uzun zaman o çocukla beraber
vapurda kömürcülük etmiştir» (B.: Tilhaln
Etendi. Üsküdarlı Deli}.
Ş iir Şükûte Nihal Hanımın «Ayna» adın­
daki romanı bu vapur ateşçilerinin ağır ha­
yatından m&Uıem olarak yazılmıştır. Bu ateş­
çilerin çoğu, bir roma kahramanına yakışa­
cak müheykel vücuda sahiptirler, hatta erkek
güzelidirler. Fakat o demir gibi vücutlar ve
güzel yüzler pek çabuk yıpranırlar; değme
genç adam vapur ateşçiliğine tahammül ede­
mez.
ATEŞ GECESİ — Hıristiyanların, bil­
hassa rum nrtodokslarının icra ettikleri Mr
yortudur ki, lmssatnn Tanzimattan sonra ge­
çen asır ortalarından Cumhuriyet İnkılâbına
kadar tstanbulun ram lar tarafından iskân
edilmiş semt ve mahallelerinde pek coşkun
eğlencelere vesile olur; Türklerden de uçan
külhaniler ve rindemeşreb zevk ve safa düş­
künleri, ateş gecelerinde rum dilberleriyle
ülfet ve sohbet fırsatını kaçırm alardı.
İstanbul rum lan, ateş gecesini 24 Kas­
nında yaparlardı; meydanlarda, büyükte ga­
zino avlularında büyük bir ateş, umumiyeti*
köhne bir kayıp yakılır etrafında işret ve cün­
ha; ile raksedllir, genç kızlar ve delikanlılar
ateşin üstünden atlarlar, bu ateşten atlım»
http://groups.goog le.<
 — 1271 —
ağar sayılırdı. A taş gecesi, H ıristiyan aziz*
ferinden Avios Yuanis (S e n -Ja n —■ Hazreti
Yahya) aduıa yapılırdı; Em rullah Efendi mer-
bumun «Muhttiil Maarif» ind e verdiği nıılA
n a ta güre bu yortunun m enşei. htrisltyanltk-
tao (ok eskidir; eski IIiıuI ve Iran ın ateşpe­
restlik {deÛerinden biridir; A rab m üverrih­
leri ateşperestlik bayram ına -M ihri C an ı d e­
mişler, onlardan tspanyollara <Magra Jan»
{eklinde bozularak geçmiş ve ateş göçesim
alem olmuş, bâr taraftan da Sen - Jan (Hazreti
Yahyal adına nisbet edilm işti. Y ahııdller de.
Kamı; Bayramının bittiği gün ateş y a ta rla r­
dı, haham ların eski uru h alari ve ketn&rleri
alınır, parçalanarak b unlardan ItaRîı b îr fitil
öriiltir, bunlarla m eşaleler yapılır, m eş'alelerl
dini vazifelerinde taassu b lan ile tan ın m ış
kim seler yakarak ve d in i m anzum eler, İlâhi­
ler okunarak dolaşırlardL
Isfanbulda, a te ş gecelerinde, ta rtı işret
yüzünden, y e r y e r vak'alar çıkardı; h a ttâ ba­
zen kan da döküldüğü olu rd u. 25 H aziran
1306 (M. 1B90) tarihli Sabah gazetesinin şeh ir
havadisleri arasındaki şöyle b ir fık ra vardır:
«Pazar gecesi nallsli hıristiyaniyenln ateş ge­
celeri olmak hasebiyle leyiel mezk&rede ge­
rek BeyoğluncSa gerek şehrim izin m uhtelif
yerlerinde ahalii mezkûre gecenin altısına k a­
dar îcrayl âyin eylemiş ve hiç bir vukuat o l­
mamıştır».
Aşağıdaki manzume de, geçen asır o rta­
larına) rind sairlerinden Ayni tarafın d an .
Yanko adında dilber bir meyhaueci çırağı
hakkında lâtife yollu yazılmıştır:
Alcf Gctefll mectltl nûr eytrdi Yanko
BUU! fcıfteke bideyi bû tevkile 7 au ko
Mmadı mel&ı»etzcde ol piri raugaaııe
BlniaUuM hudpgehl cime ayı D ko
ZSuBir n a l ro lü n e b«o4 Eübdt
Bir raııjbcfiealn asVına eao oldu plf&fliko
Yine bu şair, o zam anlar pek m eşhur olan
Kuruçeşmenin ateş geceleri üzerine 511 beyti
söylemiştir.
Düktü c ilttim t i n i h e y st fi ruhinle k û o t t
R n n t t l n |eM l t q d e b u lu r İ b ik Uh
Ahmed Rasim de. M alûm at» yazdığı şo-
hlr mektuplarında, İkinci Abdüthamid dev­
rinin MakrikSyündelü (Bakırköy) bir ateş ge­
cesini şftyl» tasvir ediyor:
:om /group/m erakecfiyorum
ATEŞ GECESf
«Aleş gecesi. Bu m ünsabet köyü hınca-
tııne doldurdu. T renler zilvvar ile malâmal
olarak geldi. Kumpanya yine düdüğünü öt*
tü rdü .
«Zeytinlik sahili dtlnişlninde terennum -
câz olan ve m eşhur udi Ibrahim in nağamafı
tttifcsiy lc la n ı ihsası b ir kat daha ruha do­
kunan A rab çalgısı yalelliler, mavellüer. ş*f-
gontterie raksâveri vicdan oluyor. Bu musiki
devri m akamat noktal nazarından kulakları­
mıza yabancı gelmiyor. Usulde darbukanın
icaddelliğl h ir nevi hoş d arb eler harekatı rak-
siyeyi daha ziyada tanzim için ihdas olunmuş
olsa gerek. Elhanı Arab, o girintili, biter gibi
gö rün ü rk en b ir daha uyanan m lltekerrer nağ­
m elerle âdeta kanaatden ziyade tamaha hiz­
m et ediyor.
«Dün hava biraz rüzgârlı olduğu için ter­
lem ek gibi insanı iz'aç eden sık ın tılar yoktu.
Hava, badepereslân İçin b ir kttşayişl lâtif için­
d e kaldığından sa a t sekizde kadeh çev iren)»
ou ikiye doğru b ire r b ire r dökülmeğe başla­
dılar. F ak at n e tem aşa: B akılm akla doyulmaz.
İskem le üzerinde sızanlar m üstesna olmak
üzere iç kuşağını ü stü ne bağlayanlar, omuz
kaldıranlar, bıyık b u ranlar etrafı göreyim di­
ye gayret etlik çe gös kapağına tahammıll
eden acîbütte’s lr ve garlbünnüfuz bir kuvve­
tin saikasiyle ktlrei ayının yalnız beyaz cihe­
tini gösterenler, saatlerce saata baktığı halde
tre n vaktini bir tü rltl hesap ederalyBnler,
klınbilir ne türlü b ir hâtıra! yâr ile ağlayan­
lar, -kosnıa, semai, divan isteyenler güzelce
eğlendiler, Vasil, kemençe deyince namı ha­
tıralarda, gönüllerde a y n ay rı iştiyak ve ta­
ralı uyandıran bu üstad yanında refiki HrJsto
Usla, lavtacı Ovrit vesaire olduğu halde Sa-
kızağacında Ispironun dükkanın, karyenin en
m üferrah, en salibi arâm olan dili üzerinde
icrayı âhenk ediyor. Vasil, fey*i mahsusi mu-
aild perverânesini, musikii oszuânlde haiz ol­
duğu kuvveti, kudreti, musikimize bahşeyie-
diğl ta v n lâtif, bize yadigâr bıraktığı teren-
nüm atı şairânesi en güzide, en İli hissiyat ite
mâli olan peşrevi ile burada tabiatın şu sevi-
hilde en ziyade m ekşuf olduğu panoraması
huzurunda neşrü isbat ederek taksimleri ile
dinleyenleri neş’eyab ediyor. Vasil indinde bir
şairi musikidir. Dün gece, üstadı olduğu mu­
sikinin kendi ru h ve kalbi üzerinde uyandır­
dığı hissiyata majjlûb olarak jee* yarısına ka-
 '-TE» İSTİdAİI — lîf t —
d » i yayını elden bırakmadı, kendisini seven,
tak d ir eden birkaç perestişkArı musiki ita
âdet» hususi denecek su rette bir faezmi efişa-
cû .511 edeb vücuda getirdi, var olsun.
»Piyasa benim Anastaşla hem ihetık. ka­
n uni Mihal ile vSyedan fevk. Lavtacı Lâmbo
ile sen, L'Ish ça'.gıcü&eiyle alafrangadan m üs­
tağni. Tam saat d ö rt buçukla m eydanda k u ­
m lan sandal ile İçindeki fişenk kaptan alev­
ler. p atrn iıU r içinde kaldı. Güzel bir manzara
h u lu le geldi. Çoluk çocuk, fam ilyalar, ihtiyar,
genç, köylü, yabancı orasını doldurm uştu. Za­
bıtaya . polise teşekkür olunur. H erkes em ni­
y et ve itim adl» gezinip güliip eğlendi. Hoşça
bir âl eni edildi».
ATEŞ İSTİDASI — T a c ıta a tta ı evvelki
devirde, bilhassa On yedinci asır so b lan n a
kadar, şikâyet îeryadı gökyüzü tu ttu d enil­
diği gibi, görülen haksızlık ve zulüm den bi2-
zat P id işaha şikâyet edebilm ek İçin, huzura
çıkılam ayınca başvurulan son { İre idi. Şöy­
le ki, P âdişâhta sahiîsaraylardan b irin d e p e n ­
cere önünde oturm ası gözlenir, v e hem en U r
kayık ile denize açılarak, içinde sam an, talaş,
hasır parçaları veya ziftli paçav ralar bulu n an
b ir fcab haşüstüne k o nu larak tu tu ştu ru lu r; bu,
t Pâdişâhım , h e r ta ra fta n gördüğüm haretzlık
ve zulüm ile a rtık başım da a te ş yanıyor. Son
ümidim »endedir, san a sığm ıyorum fa k a t t e ­
ni senin yanına sokm uyorlar!» dem ekti. B unu
Pâdişâh d erh al m üştekiyi h uzu ru n a g e tirtir
ve d erdini din ley erek ıcabed en e m irle ri ve­
rirdi. A teş istidasının e n p a rla k ö rn eğ i, N&1-
m a T arihin in d ö rd ü n cü cild in de (H. 1058)
1648 yılı vak 'aları a rasın d a k ay ıtlıd ır v e S u l­
ta n İbrahim saltan atın ın so n g ü n le rin e ra s t­
la r; şöyle ki:
Y edi ta n e İngiliz tü c c a r kalyona, G alata
ö nünde d ery a o rta sın d a a k b a y ra k la r çekip
bütün m ü re tte b a tı g ü v e rte üzerine dizilir, b aş­
ların da b ire r bak raç lif t yakıp bağrışm ağa
başlarlar. D erhal saray d an adam gönderilip
d e rtle rin in n e olduğu so ru lu r. M eğer g etir­
d ik leri m aldan ev v eli tic a re t m uahedesiyle
tesb it edilen yüzde üç yerine yüzde altı güm­
rü k resm i alınm ış. Sonra satın alın an tak ri­
b en 15.000 kuruşluk m allarının bedeli öden­
m ediği gibi gem i kap tanlarına Umanı d erh al
terketm eleri d e em rohınm uş... «Bu mezalim
üzerim izden ret buyurulsun, y a h u t sefin eleri'
m izle um um en a teşlere yanarız d e m e t ister­
İSTANBUL
miş». Bunu öğrenen Sultan İbrahim, hemen
Çavuşbaşı Ağayı Sadıtizam H esarplre Ahmed
Pahaya göndererek tngilizlere yapılan haksız­
lığı tam ir ettirmiş.
ATEŞ KAYtCl — Boğaziçinde yangın ol­
duğunda, tulum balarla tulumbacı takımlarını
Anadolu yakasından Rumeli yakasına, yahut
K ümeliden Anadolu yakasına, veya İstanbul-
dan Üsküdara geçiren kayıklar İd, dört çifte,
pazar kayığı büyüklüğünde, fakat daha hatif
ve çok daha yollu idi; sair zamanlarda Üskü­
d a r ile tstanbul arasında, Üsküdar ve lstan-
buldan yukarı Boğaza yük ve dolmuşa adam
taşırlardı. Ç eteleri, Eminönü ve Üsküdar is­
kelelerinde b ir veya iki ateş kayığı yangın
nöbeti tutarlard ı; vanguı tulumbaları tulum­
bacılarla beraber kayığa girip de iskeleden
açılınca yangın nöbetçisi elinde b ir harbi ile
kıç üzerinde otururdu.
Dilimizde sü r'a t ve tezcanlılık için «aleş
gibi» ta b iri vardır; kendi kürek sayısındaki
d iğ e r kayıklardan çok yollu olan ateş kayığı­
n ın adı bu bakım dan da aynca manâlıdır; fa­
k a t A teş kayığını Hüseyin Kazım Bey merhu­
m u n büyük Tilrk •S ü r’a i kayığı» deyip geç­
m ek büyük hatâdır.
S ü rü r! bu İsmi hezel yollu bir beyitinde
şöyle kullanıyor:
Kalmfalçılarda ateg kayığın yaglatlak
Tine 511 aldı. çektip İsketeye bağlattık»
Bibi.: Emruüah, MuhltüJ maarif-
A TEŞ9EH M ETPA ŞA KÖPRÜSÜ — Em-i
n ö n ü n ü G alataya bağlayan ve halk ağzında Ka-
rak öy köprü sü denilen ve günün alaca aydın­
lığından başlayarak gece yarısından çok son­
ra la ra k a d a r üzerinden on binlerce insan ge­
çen k ö p rülerin İkincisidir. H aliçte ilk köpril.
U nkapanı (A tatürk) köprüsü yerinde İkinci
H ahm ud tarafın d an yaptırılm ıştır ki «Hsyra-
tiye» adiyle m eşhur. K araköy köprüleri is*
sırasîyle şunlardır:
1 — H icri 1281 (M- 1845) köprilsü. Ab-
dulm ecid ta rafın d an yaptırılm ış ve Hicri 1279
{M. 1862) tarih in e k adar on yedi senelik bir
ö m re sahibolm uş h ir ahşap köprüdür.
2 — H icri 1279 (M. 1862) köprüsü —
A teşm ehm edpaşa köpriisü; H icri 1295 QL
1876) tarihine kadar on beş - on alt» sendik
U r öm re sahibolmuş U r ahşap köprüdür, M
h ttp ://g ro u p s .g o o g le.<
 ANSttLOFEDtSi
Atcşert-tutm lpaça Köprüsü
(Mecmua! E b ıu rfy u U a )
İstanbullular ağzında «Cisrl atik), «Eski köp­
rü* diye meşhurdur.
3 — Abdülâzlz M inanın yaptırılıp yerine
İkinci Abdülhamiıl zamanında konulan dem ir
köprüdür; bunun da Ömrü Hicri 1295 (M.
1878) den Hicri 1380 (M. 1011) otuz ü ç - otuz
dört sene kadar sürm üştür.
4 — Hicri 1300 |M. 1911) de yaptırılan
zamanımızın Karaköy köprüsü (B.: Köprüler).
İkinci ahşap Karaköy Köprüsü, Ateş Meh-
Mchnıed Pasarım Bahriye Nazırlığı zam anın­
da yapılmıştı. Ebüssiya Tevfik m erhum ,
«Mecmuai Tlinizziya» m a 144 üncü niishasn-
d j <Karaköy Köprüsü» başlığı a kın da neş­
rettiği bir makalede Ateşmeiııuoripaşa Köp­
rüsü hakkında: «H attâ o köprü, zam anına gö­
re bedayii hendesiyeden m a'dut idi. Modeli
Sultanahmed meydanındaki Sergii Osmanlde
teşhir olunmuştu, ki, elyem Tersane Müzesin­
de mevcud bulunmuş olması melhuzdur» d i­
yor kl, bu model büyük m uharririn tahm ini
hilâfına, sergiden müzeye nakledilmemiş, kay­
bolmuştur.
ATEŞMEHMED SOKAĞI — Beyoğlu ka­
zası Kasımpaşa nahiyesinin Çatmaraescid ma­
lulleş! soluklarındandır. Çaünarrrcrdivert So­
kağı ile Tepebaşı - A karca yolu arasında
uzanır.
Çatmamerdiven Sokağı kavşağından gi­
rildiğine göre, iki araba genişliğinde olup,
yer yer otlarla kapiı boıuk taş döşeli bir so­
kaktır. Evleri, ikişer liçer kat kâgir ve ahşap­
tır. Sekenesinin ekserisi Türk, bir kısmı rum-
dur. Kayde değer başka bir hususiyet) yok­
tur (Mayıs 1947}.
ta u n u E rselim
ATEŞPÂRE R0KA6I — Beyoğlu kazası,
Galala nahiyesinin P ü rtelâj Hasanefendi Ma­
hallesi solaklarındandır, İkisi de bozuk taş
/ g r o u p / m e r a k e d i y o r u m
— 1273 — ___ ___________ A.TIF AKMED CTENDİ
merdivenli olan Fındıklı Mezarlık yokuşu ve
Tekke yokuşu arasında uıanır. Genişliği bir
araba k adar olup. Tekke yokuşuna doğru pa­
tika halini alır. Sokak boyunca bir tarafta
ufak bir »ateşpâre» ile (ıra gibi yanabilecek
ikişer, üçer katlı ahşaplar sıralanm ıştır. Bu
ahşaplarıtı karşısı yüksekçe, ot bürüm üş ar­
salardır. Sokağın sekenesi fakir Türk aileleri,
d ir fHazİran 1947).
İsm ail K nevtm
ATGEÇMEZ SOKAĞI — Fatih kazası.
F e n e r nahiyesinin T ev tiicafar mah»llesi So-
kaklanndandır.
U sturum ca Sokağı kavşağından Kirildi-
ne, göre, üç araba genişliğinde kaba taş dö­
şeli ve bozuk b ir yoldur. H er iki tarafla ek­
seri üçer ğ atli kâgir evler bahçe ve arkalık­
la r vardır. R um lar ve daha çok Türklerle
m eskûn olan loş ve sessiz bir sokaktır. (Ekim
1946).
iım a il E rH v is
A TIF (Foshanell) — Geçen asır sonların,
da, D efterdarda Feshanc fabrikası amelesin­
den bir delikanlıdır: Eyyub, D efterdar ve ci­
varının tulum bacılık ve kabadayılık âlemle­
rinde pek sevilmiş bir sima idi; bir gün, ken­
disini fabrika çarklarından birine kaptırma-
style teel d ir su rette parçalanarak ölmüş, Au
ölüm, m uhitinde derin bir tesir uyandırmış
ve hakkında mersiye yollu bir destan yazıl­
mıştır. Osman Cemal Kaygılı merhum un «Se­
mai Kahveleri» adındaki eserinde. «Ahlı Oflu
göz yaşlan içinde yıllarca okunup dinlenmiş»
destanların isim leri arasındaki küçllk b ir not­
tan gayrı, hayatı hakkında hiç bir kayda rast­
lanamadı.
ATIF AHMED EFENDİ — Devlet ada­
mı; aslı Çankırılı olup Üsküdarda attarlık
 ~ r BEY — 1274 —
e te n Osmsn Dede adında bir ıs tın oğludur.
Devlet ricalinden Lâleli Mustafa Efendi dai­
resinden yetişmiş, devrinin seçkin k âtiplerin­
den biri olarak tanının;?, K els-ülJsütlablığa
(Hariciye Nazırlığına) kadar yükselm iş (İl,
1222) 1807 yılı başlarında elli altı yaşlarında
ölmüş, üsküdarda Şerifkuyusunds dcfnedil-
m iştir. M uasırlarından N amık Efendinin nak­
lettiğine göre csahibi hayslyel, fen îjısa ve
kitabette süsü hu reşidei derecci nihayet, zarif
ve nüktedan, hezlü istihza ile gûyan, zevk ve
şevka mail ve meyü m ahbûbe şifle dil» imiş.
Son m em uriyeti olan Çavuşbaşılıktan azSinde
hanesi İçinde olan eşya ile yedi bin beşyüz
k u ru ; faizli bir n a m e t'd e n gayrı b ir şeyi yok­
tu; o n lar da borçlarını karşıla m ıyacak d e re ­
cede İdi. Kendisi de h astalanıp yalağa düş­
m üştü; adam ları: «A rtık bu vofat eder» diye
dağılm ışlar, yanında üç n e fe r e m ek tar a d a ­
m ından gayrı kim se kalm am ıştı. B ir gece
evinden yangın çıktı, harem indeki kadınlar,
bin to rlu k la A tıf E fendiyi b ir seccade İçine
koyarak ateşten çıkardılar. Eşyasından b ir hi-
141 bile kurtulam adı. Evinin civarında cariye-
lerinden birinin iki Odalı evine sığındı. D e­
ğiştirecek çam aşırı bile olm adığından, m em u­
riyet hayatında lıiç sevişm ediği İb rah im N e­
sim Efendi, s ırt h a k aret k asd l ite b ir k a t es-
vab ite b e ; yüz k u ru ş gönderdi. A tıf Efendi:
ıB aşu n a gelen bu â fe t, Sahib E fendiye e llik ­
lerim in cezasıdır!» diye ağladı. Bu Sahib
Efendi, gayet nam uskâr bir zat idi. A tıf E fen ­
d i rek ab et hırsiyle biçareyi uzun zam an açık ­
ta bıraktırm ış, hasta olduğunu işitince de iki
yiiz elli k u ru ; göndererek: (T ab ib e versin!»
diye hak aret etm işti. B içare Sabilı E fendi
ölürken «ilahi! B enden b e te r olsun!» diye ağ-
lıyarak beddua etm işti.
BibL: Cevdet Tırihi, VIII.
A TIF BEY — (B .: Kamçıl, Atıf).
A TIF BEY (Bebekli) — Geçen asır son ­
larında yaşam ış ve Istanbulda ilk T ü rk tay­
yaresini yaparak uçma teşebbüsünde b ulun­
m uş am atör b ir fen adam ıdır. Bu büyük ad a­
m ın hayatı hakkında, Gbûzziya Tevfik m er­
hum un «A bdı sahavete a:d bir h itıra » adın­
daki m akalesinde aşağıdaki satırlardan gayri
hiç bir şey öğrenilem edi: «Sultan AbdüHteizin
senei cüiûsuna m üsadif 1861 senesinde dog­
m a büyüm e Bebekli A tıf Bey ism inde me­
tSTAMBUL
raklı bir zat da bir tayyare icadetmişti. B an
nksaıııı âdeta mukavva inceliğinde gürgen
ağacından ve bazı parçalan İnce saçtan tasnif
1‘dilnuş knnadları ve kuyruğu havi idi. El ve
ayak ite teılvlr edilecek birkaç çarkı vardı.
A tıf Bey, bir gün Bebek halkına uçacağını
ilin elti. O tarih te B ebekle bulunan Prutes-
lan m ektebinin <A m erikan Kollcjiain) bahçe­
sindeki sed ir üzerine çıktı. Kollarını kanad-
lara, ayaklarını kuyruğa geçirerek çarkları
lahrlke başladı ve kendini kaldırıp şedden sa­
lıverdi. Vakıa tereffü edemedi, fakat ufki bîr
halde on m etre k ad ar ilcrllyerek düştü. Biç»,
renin galiba kolu ve ayaklan incinmişti Böy­
le şeylerde b ir m usibete uğrayanların haline
acıyanlardan ziyade g ü len ler çok olur. H er­
kes bu sukuta kahkahalarla güldü. F ak at kim­
se sak ıtın kaidınîm asfın ı düşünm edi. Şitaban
olan d ö rt beş m uallim gidip beyi kaldırdılar.
E ğer  tıf Bey A vrupada bulunm uş v e bu fik­
rin i m evkii tatb ik e koym ayı tasavvur etmiş
olsaydı, kendisine fikren, ilm en, fiilen ve nak­
d en pek çok m uavenet ed en ler bulunurdu-
Bizde ise: B udala m irasyedi, babasından ka­
la n b eş o n k u ru şu böyle olmıyacak şeylere
sarfcy led i g itti dediler. B içareye b ir d e sela-
h et ve cinn et isn ad ettiler. Ben o tarih te o ı
iki y aşın d a idim . B ebek ahalisinden benimle
h em sj o lu p da elyevuı b erh ay at bulunan ka­
ra tın bu vak’ayı ta h a ttu r etm eleri ve m erhu­
m un m esup olduğu aileyi bilmeleri m e’mul-
d ü r. — Kbüzziya Tevfik».
A T IF BEY (Kuyneaklı) — Geçen asır
so n ların ın en seçkin m uallim lerinden, devri­
n in uleıua, udeba ve .şuarası tarafından «alla-
m eî şehir» unvanıyla anılmış bir sima; ule­
m adan K uyucaklı A bdürrahm an Efendinin
oğludur; <H. 1267) 1351 de doğdu; (H. 1316)
I89B d e tslanhulda Heybeliadadaki konağında
öldü. M ektebi nevvab M üdürlüğü, Askeri
Kassam iığı. llâm att Şer.iyye Mümeyyizliği,
Evkaf M üfettişliği gibi b a n vazifelerde bu­
lunarak iffet ve istikam eti ile tam hm if olan
K uyucaklı A tıf Bey, öm rünü bilhassa mual­
limliğe vakfetm iş, Mülkiye ve Hukuk mek­
tepleriyle serbest cami derslerinde binlerce
genç yetiştirm iş; derin bilgisi, takrirlerindeki
belâ gali, fevkalâde zerafet ve necabeti ile
sonsuz bir sevgi ve hürm et m ih ra b olmuştu,
ölüm ü, devrinin hemen bülün tstanbul gaz»-
h t t p : / / g r o u p s . g o o g l e . c o
 * N siK U > P B > ısr
■elerinde derin bir teessürle karfiU nm ıttı.
Şair İsmail S ıb şu mersiyeyi yzzmıçtı-
Kbpdir bu n f e m l ( M l j m U p ü r v rk a r
T lb ıU H 41 i n i l * « e li n M rr
K indir, «*T«dı b Mm İ K aybpbrli buRlın
VtftlUnfhârl mulklmUJ l l r r U n I t o
Kimdir bu. b ö r k M«dhlnl U rI v . Aginfi.
RİrlIkde K rU (Ab# H avini ( n Idfr.
BİT S H | ki CTİdlI h l lm e t tehâlllktn
B i l i r i d o tr a ı r n i f â n Uıtimam Ider
Kimdir, U n d a fca heyiftll rin ly e ti b e fe r
I>irl fenade U n K bo lhkayl n jm Ider
Atıf Bfyln k u i h İ , Aüf Beyin ki âtı
T U « m il i biç a (tutulm az d e v n M er
Aşağıdaki ta t’a d a B abanzade N aim Bey
merhumun yazdığı m ersiyeden b ir p arçad ır:
Gelmeı b U H dikerin Üstad: âlem e
Ziynet îdin, Iclâfet iıiltı n r v ’l âdem e
Vefrel Ûüm ifi hiıru a larak ren g i m ita m e
k alırda mıydı du şine a h u n rîra lü
ÂTIP BEY (Mehmed) — A bdülm eeid ve
Abdülâziı d evirlerine d air pek k ıym etli ve
orijinal m alûm atı ihtiva eden «H âtırai Atıf»
müellifi; Ağnam m üdürü Ali Ş akir Raif E fen ­
dinin oğludur; (1252) 1836 da Istan tm td a doğ­
du: bir kaleme çırağ edilm ek için, lâzım gelen
tahsili görerek Meclisi V a li M cktubi k alem i­
ne girdi ve bu rad a serhalifeliğ e k a d a r yük*
seldi. V alidesi İkinci M alunudun hazinedar*
la m d a n zevcesi d e A bdülm ecidin cariyele-
rinden idi, b u k ad ın lar dolayısiyle sa ra y a in­
tisabı vardı. (H. 1288) 1871 de M abeyni H ü ­
mâyûn kâtipliğine alındı, <H. 1290) 1873 d e
Mabeyn Başkâtibi oldu, (H. 1Z02) 1857 d e bu
m jfe sin e iliv e olarak Hazine! H assa N azın
tiy in edildi; A bdülâziıin h a l'ln d e ü ç y ıl ma'-
n ü kaldı. |H . 1297} 1879 d a k en d i isteği ile
Amasya m utasarrıflığına. (H. 1301) 1883 de
Kareli valiliğine tâyin edildi; bu vilâyetin
Ugvı üzerine Istanbula geldi, te k a ü t oldu. Son
yıllarını H orhordaki konağında, m aişet d a r­
lığı ve sıkıntılar içinde geçirdi. (H. 1333) 1910
da öldü; vasiyeti üzerine E ılirnekapt dışında
lbni Kemalin kabri civarına defnedildi. Ken­
d i sabasında sağlam bilgi sahibi ve doğra,
fevkaUde terbiyeli b ir m am urdu.
Büyük Edib biyograf Mahmud Kemal
tnal. T ürk T arih Encüm eni m e c m u u n u yaz­
dığı bir m akalede ıtH tır a i Atıf» ın nasıl k a ­
leme alındılım an latır ki yukarıdaki m alû­
mat da bu m akaleden alınm ıştır.
m / a r o u p / f n e r a k e d i y o r u m
— IS T 5 — At if b e v SOKAĞI
• Mehmed A tıf Bey erbabı fazilet ve is­
tikam etten b ir zatı m uhterem idi. Pederim
M ehmed Em in Paşa m erhum la Meclisi V aliyi
AhMum A dliyede sebkeden refakatinin istil­
zam eylediği m uhabbet, bu abdi acize intikal
etm işti. H orhordaki konağında ve fakirhanede
te şe rrü f edildikçe, sarayda görüp işittiği ve-
fcayiden, bilhassa Sultan AbdUUziz m erhum un
hal'in e m üteallik m evaddan bahsederdi. Bu
bahislerden hâtıram da kalanlar, yahut kayde-
debildiklerim n e k a d ar doğru olursa olsun as-
lıo a tam am iyle tevafuk edem iyeceğinl ve ve­
saik i m ulebereden addolunamıyacafcuıı düşün­
düm . M csm uat ve m ttşabedalm ı - ahl&fa ya­
d ig â r olm ak üzere - bizzat yazm asını müşa­
rü n iley h te n rica ettim . Sinniisalinden ve «de­
m i ik tid a rın d an b ah s ile itiz a r eylediyıe de
ısra rım a m ukavem et edem iyerek «m uavenet
ed ersen iz yazm ağa çalışırım » dedi. 0 günden
itib a re n işe başlandı, tk i k ısandan m ürekkeb
o la ra k « H â tıra i A tıf» nam iyle U r eser vücu­
d a geldi».
M ahm ud In a l'ın d a pek aydın ola­
ra k b e lirttiğ i g ib i H âtırai  tıf, Abdülme-
« id v« bilhassa AbdiiUziz devirleri için
e n kıy m etli m alû m at kaynaklarından biri­
d ir.
 TIFB EY SOKACl — Ü sküdar Kazası,
K ısıklı nahiyesinin K üçükçaralıca sem ti so­
lu k la rın d a n d ır.
K alfaçeşm esi ve Faikbey Mescidi sokak­
la rın ın y a p tık ta n kavşaktan, 'bir arabanın fe­
ra h geçebileceği genişlikte, çok bozuk olarak
başlar. A2 ile rid e hafif b ir meyil kapanarak
y ükselirken, iki a ra b a en in e çıkar. Daha ile­
rid e g ittik çe yük selerek biraz d a ra lır ve Raif-
paşabanı Sokağına kavuşuncaya kadar, tarla­
la r arasın d an patika halinde uzanır.
E vlerin b ir kısm ı ikişer k at ahşaplardan
ib a re ttir ki dârgelirli T ü rk ailelerini b arın ­
d ırır. B ir kısm ı ise zengin harcı kârglr bina­
lardır. Sağda, B num aralı, yeşil pancurlu, iki
k atlı konak yavrusu zikredilm eğe değer.
Sol ta ra fta ise Prcvantbryom ’u n m uhte­
şem binası bulunm aktadır.
İstisnasız bütün evlerin yemiş agaçlariyle
dolu vâsi bahçeleri vardır. Yaz için iyi bir
dinlenm e ve şifa mahallidir. (Mayıs 1947).
İ m a li E tıe ıia ı
 X rif' _______________________________—
A t î F D İV A N I — O n sekizinci aMf ja ir-
l?riıu lö n V r fadaki m e ş h u r k ü tü p h a n e n in bn
ftîsl J î^ e r d a r Mt;-!2fa Atıf KfrnJirtin rtlva-
•!v>n«»a, İstanbul linyiti vc tarihini alâkadar
eden parçalar şunlardır:
— T nnkapı S a ra y ın d a ilÜ M Û bad
fuıdaki ısınıckinft tarih 11 <10,
— İ u tf Alî i’aşftıun ka^nna tarih 1129,
— Rakım Efendinin -kasrına tarih 1131.
— Kayserili Mehmet! Efendi yalıtma ta^
riîı 1131,
— M artlar Halil Efendinin evine tarih
1132.
— tzzel AU Paşomn arabasına medhive
(E ; Araba).
— Padişahın varış kayığına medhiye:
Kı^U(Ü) fceştii fâiofehi dehti Atif
fîcçcri* flkrlıü itm ek knli beyhude hayâl
t ç a r elbette p e rrs tâ gibi ul t e r m t k in
Oto (b ir ketime atanam adı) p e n i hünı.iyi ıkb4!
— TTanıamlarda dellâklarm siyah peşlc-
mal sarındıkları hakkında:
F i ti n in bqb1ı friyehdir dimeyim, u d lfcvtw
Koydu Ataf, beni, ikbâli bugün fıajTetdc
fcjılın u } tıfr yerini katrtel kâm üzre
Aünış asabine b ir sim teni ha!v«Me
ATIF EFENDİ (Defteri Muşta ra) — On
se k iz in c i asır sah* ve maliyecilerinden; Vefa­
da meşhur Âiıf Etendi Kütüphanesinin bâni-
si; sülüs ve nesih yazıyı Ağakapıtı İsmail
E/ondi ile oğlu Mustafa Efendiden meşke'.-
mişti; keskja divani yazıları ise, kalem kâtip­
leri tarafından daima Tjîr örnek olarak sok-
lanmı^Lı. .'.leyleğinde Baş Defterdarlığa k a d ir
yükselmiş, itt. H55) 1742 de ölmüş, Üsküdar
dn defnedilmtıör. Muasırlarından Seyyitî
Vehfci, Atıf Efendi hakkında «hoşğû ve hoş-
lehce güzel şair» diyor. Bilhassa kam eri ve
şemsi senelerin hesabı üzerine tanzim ettiği
hir risalede, cizye tahsili için, maliye m em ur­
larının elinde uzun zaman en muteber eser­
lerden biri olarak kalmıştır. Babası Mustafa
Efendi, asrmria îstanbulun saydı zenginlerin­
den idi; Sadrâzam Şchid AH Faşa, b îr bahane!
şer'lyye ile idam ettirmiş ve malının büyük
hir kısmîm müsadere ettirmişti
 T IF E F E N D İ IM c h m c d K illin i —
?ckizirîci istr hattat ve şairlerinden, babası
Kepekciler Mescidi İmamı olan Mehmed Efen­
di jumittde bir zattır; yazıda üstadı olan asrın
] £ 76 ~ İSTANBUL
büyük hattatı Mehmed Raıim Efendi halası­
nın kotalı tdi. Henü* otu* yA$mda İkeû rts
115^j İ74Ü dc* iıldd. Bdirnckapı «lığında med*
tundur.
A t i F K F E N O İ k O T İ-P H A N K S İ — Vefa­
kus* .
da Vefa Caddesiyle Tirendaz Sokağı ve Satı.
bayczld Caddesinin teşkil etti&i dörtyo! ağ­
zında İstanbulini bir on «ekii’ind asır yapısı,
büyük vakıf kütüphanelerinden biridir. Tilrk
yapı «analının da nefislerindendir. Vefa Cad­
desi ve Sbti bayeaid Caddesi üzerinde bulu*
nan cephesi; hu İki yo iun teşkil ettiği kavda­
sın inhinasına uyarak alt katlar az muhad-
dep, soıs ilçüncü kat da allı kanadlt bir yelpa­
ze talinde a^ılmtş çok güzel bir görünüşe sa­
hiptir. Bir mütalâa salonu, hir kitap harineti
ve vakıfın buj>ün m e rt olrnıyan vakıfnamesi
mucibince bulunacak üç h a tm kütübiin yine
bıı vakıfname mucibince oturmağa mecbur
oldukları üç m eşruta evden mürekkep ve se­
rapa üç sıra tuğla arasında kesme taştan ya­
pılmış olan bu kütüphaneye Vefa Caddesi
ü ^ rin d c büyük ve yarım daire şeklindeki ke­
merli bir kapıdan girilir, Bu sokak kapısının
üzerinde Hicri 1289 (1872) rakam tarihi taşı­
yan m erm er kitabesinde «DariU Kütîhl Âtüt»
yazılıdır. Bu kapıda a girilince üzeri tonos ke­
mer örtülü uzunca bir dehlizden geçilir. Bu
dehliz kütüphanenin bahçesine çıkar. Dehli­
zin üzerinde soldaki küçük b ir kapı, dehlizi
geçince sağda bahçeye açılan iki küçük kapı
h afreı külüblere ıneşrula evlerin iç kapıları­
dır ki bu evlerin ayrıca sokağa açılan kapıla­
rı da vardır. Dehlizden bahçeye girilince Kar­
şıyı’. gelen ve bodur bir kuleyi andıran köşeli
bina mütalâa salonudur. Bn salona., dehlizden
bahçeye çıkınca sola rastlayan altı basamaklı
bir merdivenle çıkılarak girilir Merdivene
gitmeden m eşruta evlerden birinin altına
rastlayan bir kiiçük çeşme vardır ki iki du­
vardan tek bir sütun Üzerine atılmış gayet kü­
çük. diğeri as büyükçe iki kesmeli bir saçak
altına alınmıştır. Merdivenden çıkılınca bir
camlı kapıdan kapalı ve küçük bir taşlığa gi­
rilir. Vaktiyle bahçe tarafına ve arkaya bakan
kısımlar açık olduğu duvara y an gömülmüş
bir sütundan pek aydın olarak anlaşılan bu
On taşUk bilfdıare tarihi ter>bît edllemiyen bir
tamirde bu iki açt-k kısmı örülerek erbabı mü-
lâamn cemaatle namaz kılmalarına tahsis
ediJınigtir. Bu kapalı namazgdhia bahçeye açı*
h t t p : / / g r oups.g o og l e .c o i
 .M ıfefcadi K iıiöbM npsJ. « o lu k k a y u m , M fr a k ö lu b lere m e^rot* odalar
( İ k a n : S a lih S i m )
lan kapının tan ı karşısına rastlay an yine cam-V.1
!ı b'.r kıp ıdan m ütalâa salonuna girilir.
iiı salonuna g irerk en s a fd a k i d u v a r içinde b il-* '
yük M r m e n n e r üzerine A tıf E /end i K ütüp­
hanesinin vakfiye hulâsası hâk ve te sb it edil­
m iştir ki m etni ş u d u r
Hâzihl hulâsatül vakfiye
Elitamdii lîllâhi v e sse liti a li nebiyyihl ve
alihi. Vaktiyyöi m âm ulûn b ih im d e zlkril tas­
rih olunduğu ü zere M itübi m evkutem tal&ben
an raarataU llih m in is i ile ihyasına m uvaf­
fak olduğum l;b u kütilbhanem de hıfz olunup
kütiibi m ezkûra istinsah ve istifade tarik i ile
rehin ile olurca dahi veçhen rainoi vücuh taş­
ra çıkardık b ir kimseye verllm iye. Mtisteid
ve m ütedeyyin öç kim se hâfızı k iltü b olup
bitmeti iâzbnelerine bizzat kıyam id ü b vekil
nasb eylcm iycler ve kütüphaneni ittisalinde
blinyad edlib süknasını ş a rt e y le d iğ in üç bab
kfjgir mena.Tİlin h e rb irtnd e s ik in ve bM nı
tû liib lu k cih âtın a m u ta sarrıf olm aları m e n i
ı/g ro u p /m era ked iyo ru m
zili m eşrutalard a bizzat s ik in olm aları ile meş­
r u t ola ve eğ er h ilift şarti mezkûr menâziH
m ahsuslarında sik in olm azlar ise cüıallan
re fi ve hânei raeşrutalarda sik in olmağa ra-
g ib ve hizm eti lâziınelerini cdâya kaadir mu-
tem ed kim reiere verile. H u lisai kelâm hafızı
kiltiiM ük cıiıatl bi2zat hânei m ezkbrclerde sa­
kin ve m u tavaattın olm aları Ue m eşrut ola ve
hâfızı klitüblik cihatının örfi beled gibi kasrl
yedi hitâfı şartım olm ağla kasti yed m urad
e d en ler ru h sat verilıneyü!) e fe r izharı fütur
id e rie rse ciheti refi şu rûti meakûreye m üral
bir kim seneye tevcih oluna ve hâfızı kiitUb-
lik hizm eti vakfeylediği kiitbi m ûtebere mil-
halazasından ib âret bir m âna olmağia hizntt-
tt tnezbfireye kaim olanların m utenıed kimse­
lerd en olm ası lâzimei halden olub hâfızı kfl-
tU blerin 'birisi 'b; em riilâhi tcaiâ fevt oidukda
Brfi belede kıyasen s iU oğluna verildiği lâ
muhalUhü âhiri tevkile m uhtaç vc vekili elan
k im se bizzat ciheti m erkuıaenin m utısarrifi
 a t if e p b n d I K d iV s A j n ıi — 137t — İSTANBUL

O İro A d ifın * b in a e n ( tıp ve lt*i« U rtbİ olarak k a b u l'

tedİJtf ej/iugîa mefrafa iizer& M tıv kil*
t& b lû k e d ly l h iz m e t i m fiş ru ta y a m tta te n ld
olmayan sSbl oğluna tevcih olunmaya ve kıi*
lübhânem salı fle cumadan maada haftada
beş giia tulûi genuden bir saat mürurundan
jfurûbs şutum, iki saat kaiınca kütübhilnem ka-
pusu kapûnmtyrt vc hâfıu ktitüb olanlar mil'
derrtoini kirim ve kuta ti zevil ihtiram ve cim-
me ve müeclnin ve kayum olmaya hasılı ke­
lim şunlü meşrutam iizrc sabahtan akjama-
d«k edâvj hizmeti medsûreya mirU hûtmett
olmaya vc tlAfizi külüb olan Uç kimsenin mâ*
nli şeriyyeleri olmadığı halde her giin maan
kütüphanemde nıevcud bulunanlar ve müte­
velli olanlar çarüü meıkûre^e müracaatta ih­
timamı tam İdeler. Femen beddelehû bâ'cto-
ma seman fe iıınerna ismehû alcllezine yiil
bedelûn Innallahü seıniım âtim. Sene u&4*.
Bu vakiCeye sureti aUmdakitarlhi dc M -
rtm e k J isu n d ır
Mütalaa salonuna girer girmez soldaki
demir kanatllı k:tpl kitab hâzinesinin medha-
lldir Kitab hâzinesinin mütâlâa salonuna ba-
tan iki küçük penceresi vardır
Mütalâa salonu bir murabba » h a atra.
fıçıda yelpaze faalinde açılmış boş »fadan
mürekkeptir. Bu sofaları yekdigerjnden men-
$ur şeklinde duvarlar ayırır ki her sofanın
bu satırların yazıldığı sırada rutubetlen ötü­
rü telfmal edumiyen birer küçük doladığı
vardır. Her sofanın üstü da birer kemerle
çevrilmip olup kitab haznesinin lam karjuı-
na gelmek iizere sağdaki ve soldaki sofaların
nihayeti hizasında istnlâ'ktitU iki ince mermer
sütun üzerine âtılmış ortadaki büyük, iki ki­
tabedeki küçük üç kemerle mütalâa salonu­
nun diğer üç sofası ayrı btr yer teşkil eder
gibi olmuştur ki bu salahtın vaktiyle kibar

Alıfaffadl «HMfcfcaae<t. ıf la d ı kitflbh*** kapoM

(Retim; S ilik 6ia»a)

http://groups.goog le.c
 A üttlnU X&tffp}ıAn#c! n t ll ıl i» « la m ı
(Rcıİm : Salih S l s u )
»e ricale m ütalia yeri olarak tahsis edildiği
tahmin edilebilir. Bu suretle bu m ütalia sa­
lonu yedi beşik kubbe ile Kapatılmış bulun­
maktadır ki dışarıdan bunların heyeti umumi-
Jesi kiremit (jıtülü bir külah (e(ı altına alın­
mıştır, Bu satırların yazıldığı sırada kitap
hazînesinin lam karşısına rastlayan ortadaki
sefa hafızı kfitüMere tahsis edllmig bulun­
makla Mi. Erbabı m ü talia için de ortaya iki
büyük temiz masa Te sandalyalar konulmuş­
tur. Uti « ra poncereierden bol ışık atan salon
muhakkak İd huzur ve silkfin içinde (alınıla­
cak yerdir.
Kitab bazinKinin m ljtajia salonuna acı­
lan kapısı Uıtllnde m erm er Sterine Yahya
ImzaiHu v« Ilitrt 1135 tarihini taşıyan:
PftlUbii kürün hifbtn vc fciive crtunflnakM B
levhası vardır. Bunun üstünde de bir tahtaya
ım/group/merokediyorum
yapıştırılan} k ig u illerine Yesarâ&deni» gü­
zel bir lilik hat ile bir Besmeiei Şertfesl asıl-
mıştır. Kitab hazînesinin salona bakan pence­
releri Üzerinde yine tahta Üzerine yapıştırıl­
mış kağıtlarda İki tuğra bulunmaktadır kl
sağdaki Hazreti Mevttna'ııın soldaki Muhid-
din Arabi’nin adına tanzim edilmiştir ve her
üri tuğranın metinleri de sag küfelerinde
açıklanım;, sol köşeleri sanatkârları tarafın­
dan İmzalanmıştır. Mcviinanın tuğrasının
metni-.
T a l a m H ı r j b M nhM dlnfil A rabi k u M lıe d n I M .
olup A tıf Efendi ahfadından Ömer Vahid
Etendi k m Emetullah Hanımın eseri olup
Hlerl 1210 (1785) tarihini taşımaktadır. Mu-
biddin Arabi'nin tuğrasının Bitini de:
Y i bM rell t c f h M uhH dlntU A n b l k u rfd l» j lr tiU .
A T IF E F E N D İ k ü t ü p h a n e s i
olup tevkii Ömer Vahid Efendin is l u t r ı k e p
Mustafa Efendinin «şerittir re 1186 (M. 1773)
tarihini (aşm aktadır. Emelullah Hanım tuğ­
rasının karsısına btyzt çerçeve Ifindo küçük
U r k il» resmi yapmıştır.
M utatta salonunu tezyin eden diğer levha­
lar şunlardır: Sikkei Hilmftjûn ressamı Hacı
Süleyman Efendi » d e Hacı İsmail Efendinin
1251 ıM. 1835) tarihti bir Besmeiei Şerlfesi,
hattatı malûm alrmyan fakat istif ve üslûp
bakımından muhakkak ki W nefise olan bir
«.Fete^arekallhül ahsenül Halikın» levhası:
Atıfeide mühürdarı E1nıbelti«4de Devrij
Mehmedin «Ültübiil Ume minel mehdi ilel-
lihd» levhası, inuasu hir kelime! tevhid; Di­
vanı Hümayun hacegâıundan Mehmed Emin
Efendinin 1195 (M. 1781) tarihli îıram Bur-
lıaneddin Zernucî'nüı »Tali tnüi miiteailljn»
kitabındın nakledilen Hadisi Şerif levhası.
Kitab hâzineni bilhassa rutubete karşı
alınan tedbirlerle hususî bir yapı tan ın a ma­
liktir. Şöyle ki evveli testti e taştan yapılmış
M titte n d i
(|te«inı: Salih Sln»n)
— 118* İS T A N B U L
kemerler iterin * oturtulmuştur ki maalesef
ne zamanın l?i olduğu tesbit edflemlyen bir
tamirde bu kemerler ö[iıluııl$tür ve hazîne­
nin altındaki temi* hava boşluğu kaybolarak
burası âdeta b ir bodrum haline sokulmuş ur.
Şimal rilzs&rlanna kartı tamamen mahfuzdur.
Vc günün uzun bir kısmmda güne; içindedir.
Zemin gayet kalın kalaslarla dü^enmiî, kitab
dolapları da aynca küçük oyma kemerli ah-
şıp sedler üzerine oturtulmuştur. Dolapların
camları da yoktur. Dolab kapaklan altın yal-
dızU tel kafeslerle bezenmiş fliup bu kafes­
ler de kapaklara mıhlanmış olmayıp inşasın-
da örülmüşlerdir. Maalesef zamanla tellerin
üzerindeki altın yaldız da dökülmüş tc müte­
velliler tarafından yenisi sUrillmemiftir. Pen­
cereler de yangın afetine kargı çifte demir ka­
paklarla muhafaza altına alınmıştır.
Atıf Efendi kütübhaneainin eski matbu
fihristinde 2857 cild fcitab mevcud olup 1M5
de Maarif Vekâletine gönderilen istatistikte
bu kütüphaneye sonradan giren eserler Ue
k& tttı* * * * * !* k t t a h h - d o e ı i
http://groups.goog le.o
 ANStlOjOPEDtlÜ — ta s ı — ATİICAUPA$A CAMİİ

Ju'Ui mcvcuduımn 7447 cilde ftklı{ı görül-

tsiifiür. Umumi vakıf kiltiibhaoelerin Maarif
Vfkilel:ne devrinden sonra bu kUtUbbajıcye
«t-vaU bir memurla bir haricine tâyin edilmig.
bıUhare kadrosuna bir İkinci memur daha
Ulre edilmiştir. Bu satırların yazıldığı sırada
Aüf Efendi Kütüphanecinin ba$mernurlugurı-
da emekdar -birisi olarak Abdullah Hulûsi
GUzelyazıcı bulunuyordu ki İstanbul Ansiklo­
pedisi. adini tosblt ederken böyle büyük bir
kütüphanenin babında hakikaten nazik ve bil­
gili bir zat olduğunu bilhassa belirtir.
m u .: KEK ve U E , Gn.

ATIFET SOKAĞI — KadıkSyÜnde Ca-

feraga m ahallesinin Moda sem ti sokaklann-
dandır. Moda vapur iskelesine doğru y ü rü n ­
düğüne göre son tram vay durağından so l ta ­
rafa sapılınca bu sokağa girilir. İk i arab a fe­
rah geçecek k ad ar geniş ve y an kaldırım ları
olan, sağdaki Moda M ektebi Sokağına k ad ar
paket ta jı oradan ö te kaba ta ; döşeli b ir so­
kaktır. Mektep Sokağı ile o la n kavşağı geç­
tikten sonra sol tarafa hafif bir dirsek yapar
ve burada Şinasiefendi Sokağım solda b ıra ­
karak devam «der ve K iifiikm oda tarafından
gelen Yu5u&SnıUpaşa Sokağında nihayet b u ­
lur. Moda C addesinden g irilince sag köşede
bir tiiLlinctl ve Moda M ektebi Sokağı iSe olan
kavşağında y ire köse başında b ir marangoz
dükkânı vardır. Bu satırla rın yazıldığı ta rih ­
te sokağın h e r iki ta ra lın d a ikişer ü çer katlı
ahşap ve k agir b in alar vardı. K adıköyünün
temiz bir sem tinde bulunan bu sokakta vakti
hali yerinde T ürk, Rum ve E rm ccilerden
başka b îr kısım ecnebiler de oturm aktadır,
Mada Caddesinden girilince sol küfedeki b ü ­
yük ahşap köşk «Çizne!» adında b ir İngiliz
nitesine aittir. Sokağın 1934 senesinden önce­
ki adı «İhaaniye Sokağı» dır. (Mayıs 946).
Bauu KoçAfine
ATİKALİPAŞA CAMİİ, yahut SEDEF­
ÇİLER CAMİİ (Çenbcrlltaşıla) — Sultonab-
mtdden Bayazıda doğru giderken, tram vay
caddesi (Dlvanyriu) üzerinde, Ç enbcrlitaş ya-
nmda, tstanbulun verir hayratı bilyük ve eski
cam ilerinden biridir; banisi İkinci Bnyaztdın
SadırSzamı Hadım Ali Paşadır. O tem tin « k i
adına nisbetle Sedefçiler Camii, yahut Bskı-
allpaga Camii isim leriyle de anılır (B.: Ali Fa­
şa. Hadım).
Aufefenâl klltâphanesl
(Plân: Re<a<l SevintMiy)
H adikatüi Cevaml de Hicri 902 (M. 1496)
d a yapıldığı m ıinderiç ise dc tarihi inşasını
g österir kitabe bugün metfcud değildir. P lim
m erkezi b ir kubbenin cenahlarına eklenen
kısım larla vücuda gelen müstaUU cam] plânı
züm resine dahildir. Bu camiden yirmi yedi
sen* evvet inşa olunan Fatih Cim ilnin yıkıl­
m adan uvvellri şeklinde bilpâyelere ıstinad
eden merkezi kubbe ve etrafındaki ilâvelerle
meydana galen raurabbaa yakın girintisiz ka­
palı plân num unesine rağmen camt S u n ad a
O rhan ve Yeşil Camilerinin, Edlrnede Mura­
diye, tataflbuîda Mshmuripa$a ve Mııradpasa
Camilerinin hir istihalesini teşkil eder. Yuka-
n k i cam iierde m ihrab istikametindeki İki kub­
beden biti, bu cam ide, yerini bir yanm kub­
beye terketm iş. cenahlardaki odalar da iki
kemerli b ir revakla açık olarak harime ilhak
olunm uştur. Bu cam i ve yine ayni zatın Zin-
cirlikuyu Camii ile, bu plân ta ra k a ti olarak
lerkolunarak toplu murabba harim kabul edil­
m iştir; ki bundan y aln n Piyaiepaja Camii bir
istisna tevkii eder (B.: Atlkalipaşa Camii, Zio-
cirlikuyu Camii; Hiyalepaja Camii), Camiin
merkezî Jtuhbesi 13 m etre kutrundacür. Ce­
nahlar, yığma kâgir siltunlu bir ayaja Istinad
eden iki kemerle h arım ı iltihak eder ve İki-
(e r kubbelidir. Kıble cihetindeki raüatalii! çı-

m/group/mcrokediyorum
 ATİXALlrA$A CAMİİ — ia # î — İSTANBUL

kınlıyı aşağılara k adar sarkan isialâktitlı mit­ •İde edilm iştir. Şimal cihetindeki ihata du­
s e lin i kürevUere oturtulm uş yilk.sek ’ı a j ilik ­ varı yok olm uştur, yerine tecavüz eden husu­
li bir yarım kııbbc ö rter. Cami haricen kâmi- si em lâk bugün hudud teşkil etm ektedir. Ca­
len kesm e köfeki taşından yapılm ıştır; bütün m iin şark ve ceııub tarafı kim ilen kabristan­
p e n ce re le r etrafında genişçe silm eler dolaşır. dır. Mühim b ir şctırah Üstünde olması birçok
Son cem aat revakı, bu d e rir cam ilerinde te ­ m eşhu r atm aların buraya defnine saik olmuş,
sad ü f edilen ta n d a , o ld u k ta g e n i; ve y ük ­ tu r. Sadırftzam Ali I ’aşa, Derviş Mehmed Pa.
sek tir ve a ltı m erm er sü tu n a m üstenit) t e ş şa, Siyavuş Paşa, Boynu eğri Mehmed P a­
kem eri vard ır, bu kem erler d e köfeki taam ­ şa, Haşan P aşa, K uçiik Çelebi, A ttkali tekkesi
d an d ır K apı, m erm erd en, çok g en i; v e y ük ­ • şeyhlerinden Kasım ve Ramazan Efendiler
sektir; g eniş b ir m e rm e r silm e ÜÇ ta ra fın ı do­ v e bazı sâd a l b u rad a m edfundur. Bunlarda*!
la şır ve yine m erm erd en , zengin ista lâk tltle rle Derviş M ehmed ve H üseyin Paşaların kallâ-
süslenm iş b ir h ü c re kapı yağm ağım teşkU vili k a b irle ri bug ü n d c m evcuttur. Diğerleri
eder; heyeti um um iyesi çok güzeldir. K apı yok olm uştu r. İhtim al ki a ltın d ı hiç bir taş
kem eri ü stündeki ıtn n e s sa lâ te k â n e t alel-m ü- bulunm ayan açık türb ed e m edfun idiler.
m inine k itil e n m evkuta» â y eti te rim e s i, y aş­ M inare on beşinci a sır m inarelerinin gü­
m ağın altın d ak i yuvarlak besm elei şe rife 1314 . zel b ir enm uzecidir. Gövde kabn, petek nis­
(M. 1&98) ta rih in d e Sam i E fend i ta ra fın d a n p e te n ince ve yüksektir. Şerefe istallktitlidî)'.
yazılm ıştır: d ev rin e a it değildir. K apın ın ta h ­ P etek ii&tündeki oyuklarda mavi çiniler
ta k a n a d la n da so n rad an yapılm ış b a sit ta b - vard ır. C am iin içi kam ilen sıvalıdır. Kubbe
lab d ır. Son cem aat p e n ce re le ri ve m ihrab göbeğinde, m üsellesi kürevilerde. tocngl ve
hü creleri çepeçevre köfeki silm e i{ine alın­ ko rn işlerde, kem erlerde, üst pencere eirafın-
m ıştır. H ücrclerin y aşm akları Jtö-
fekiden zengin istalâktitlidir. K a­
pı önündeki kubbe diğerlerinden
daha yüksektir; içi de pek zengin
m aîakâri rum i tezyinatta serap a
kaplıdır. Bu m alakâriler, bilâhare
boyanmışsa da pek zîd bir te sir b ı­
rakmıyor. Son cem aat kem erlerin e
b ir lurmızı bir beyaz boya ile k e ­
m er ta fla n yapılmıştı; b u n lar 1937-
1933 tam irinde temizlenmiş duvar­
ların da yanını;, buzulmuş ta şla n
gayet itinalı bir su re tte tebdil edil­
miş, camiin en güzel yerini teşkil
eden bu son cem aat yerine eski
güzelliği iade kılınm ıştır Bu tam ir
m a s ın d a m inare kaidesi ve bu n a
m uttasıl pencerenin yanm ış olan
ta şlan da değiştirilmiş alt meşe
pencereleri kara ağaçtan, h arici
alçı pencereler betondan yapılm ış­
tır. Fek harab b ir halde olan m u­
hafaza d uvarları da tam am en yeni­
leşm işse de, evvelce gürdilftü nıü-
te addit tadilâtın şekilleri yeni mal­
zeme ile ihya edildiğinden ne de­
virlerin ak>;nu gösteren teaelıüi
ve k a d i m l i k n e de asla Ç ts M rlIlv d ı
s a d a k a t i n verdiği vahdet (RMİh :
http://groups.goog le.c
 ANSİKLOPEDİSİ — im
da je til itibariyle d ev rim yakın, rtn k İtiba­
riyle bozulmuş kalem kâriler v ird ir K ırk ıe-
ne evvelki b ir fotoğrafta alt p encere ü stü n ­
de de aynı nak ışlar görülüyorsa da bugün
mevcud değildir. B ir ta m ir esnasında, ih ti­
mal ki m edhal levhasının
yazıldığı 1314 (M. 1B9S)
senesinde, bu nakıslar k a ­
patılm ış, d iğ erleri de ren k
leri bozularak ta m ir ed il­
m iştir. K apt iç ta ra lın d a n
çift B ursa k em erlid ir; pen-
c ere k a p a k la n da d en ın u n -
AılluıUpı^ıı C untt
nm/aroup/'merakediyorum
_ ATtfCALtPASA CAHİ1
dadır Slıhralı, iiıtü U d i, yağmağı UlaUktitU
olup kim ilen m ermerdendir; yazılar sonradan
yazılmıştır.
M eruıer silm enin üç zırhı kırmızıya boyalı­
dır. M ihrabın yanlarında hoş iki motif var­
d ır ki eşine a ı tesadüf edilir, bunlar mum
kill&hlandır, Ü re r ufak yaldızb alem bulu­
n an bu külahların Üzerindeki yeçıl yağlı bo­
yalar neden yapıldığını saklıyor Minber de
kam ilen m erm erdendir altrada bir 6ıra hücre,
ark ada yan kapılar ve silmeli dörl köşe kenar
varılır. Merdiven küpeştesi silmeli dolu bir
k orkuluktur, oyma değildir. Altındaki m isel-
lesi cidar da oymasızdır. Yalnız runıl katlan­
m alı b ir suyu ve ayoi şekilde U r
göbeği vardır. Minberin ön ka­
pısı ve kiilUı ayağı hususiyeti
olmayan teiniz işlerdir- Minber
k ü llin yarım kubbenin büyük
isialâktitlı müsellesi kürevtainln
musaadesizliginden dolayı yük
sek yapılm am ı;, bodur ve nis-
betsiz kalm ıştır.
 a t iil a l Ipa s a CA«ir
ÇnfccrliUffda A lilu H ^ Ounli
<K «feE iD - R c p a d
M inberdeki ilyâh re n k le r sonradan boya
ile verilm iştir; aslında y o k tu r M üselles mih-
ra b çıkıntısı üsHJnılekl yarım kubbe üzengi­
sinde bir kom i? teşkil eden b ir stra alçı yap­
rağın altında, gayet iri badem lerle süslenm iş
b ir IstalSktit m anzum esi vard ır. Z em ine Çok
yakın hir irtifaa k adar İner; üç İane de oy­
malı çivi hnşı g& rüliir Bu k adar büyük istn-
lâktitlerc h ir dc, aynı d e v irle re yakın yapıl-
rai?, Hasekide ftavudpaşa cam iinde tesadü f
edilir.
Camiin bazı y erlerin e ses k ü p le ri ko n du ­
ğu, bırakılan deliklerden anlaşılıyor t f alçı
p encerelerden bugUn b îr şey kalm am ıttır.
Yalnız m ih rab cephesinde 13 alçı p en cere on
t t k l u j ı d a sır İşidir. A h jıp m ah relU r k im lim
sonradan yapılm ıştır.
HadlkaHIl cevam i m edrese, tekk e ve
im aretten bahsediyorsa da, ta itt* v* iş a r e t
— ıa s t — İSTANBUL
S * T İ» ç « * y )
yok olm uştur. M edrese de Divanyolunun tev­
sii esnasında y a n sı kesik bir ta ld e bırakıl­
mıştır. İstanbul Evkaf M ildürlügünün bahçe­
sinden on odası ve ılerthanesi görtiliiyor. Taj
ve Tuğla sıralariyle yapılmıştır. Revak ke­
m erleri malnll, d irekler mermerden kem er­
leri de dairevidir. M edresenin caddeden gö­
rülen 2 inci kat odaları, iin duvar tamamen
m uhdestir. Kapı eski bağlık ve direklerle İh'
ya edilm iîlir. llig er akşam da da !>a« tadil ve
ta ğ y irler yapılm ıştır. Cami eihuttndc, cadde
llstlindeki çeşm e ve su teraalai on sekiılıuı
asırda yapılıutjlır.
Eknm iMkfcı Ayv«nH
A ç ılıd a k i sa tırla r İstanbul Ansiklipedisi-
nin Klyaret n o tla n d ır: 1647 M artında Atikali-
p a ja Cam ilnin son cem aat yeri düşm eleri yer
y e r jö k ü lm ü j, pek hazin h ir balde İdi; kız ço­
cukları ip atlam akta, m ahallenin delikanlı k ır­
http://groups.googl
 I

12(15 — ATIKALİPAgA CAMİİ

ANSİKLOPEDİSİ

Milırabın bütün letate-

ti. güTtlliJl yukarıdan sar­
kıtılmış leııeko ahajurlu
bir elektrik lâmbasıyle te­
cavüze ııörnır.ıgt;r. Ileş di­
limli olnn mihrabın üzerin­
de siyah l»y«lı bir bsnd
üzerine alim yaldızda!
•Kı;niıclfî'lh(JJ ınMûlkflIl VC
ti"ve hnltnim y U n İli fil ralh>
ruh».
yazılmıştır, Dilimlerin üst­
lerine de, ortada İsmi Rç-
sûl bulunmak üzere çariya­
rı cüzinin adlan yazılmış-
tır.
M e r m e r viiz kür-
1,[ [ süsü ve büyük kubbeden
]; sarkan demir top kan-
<] i dil camiinin çanına l&yık
^-U şeyler değildir.
Milırab duvarına biri
ÇrıriwrlEla^l> .VUklUpı^a Cum.il Kâbenin. diğeri Medinenin
(Flin: CorofUıiB Rurlitt'flcn) iki matbu resm ini asmak
için m ihrabın m erm erleri­
ması {ocukları da camiin avlusunda fudbol ne ı,:viler çakılm ış ve tah rib edilmiştir.
oynamakta idi. Bahçenin cadde kapısından İlacı Mehmed Ali Kfendi isminde bir
girilince hemen sağda ahşap (lin k le re Istinad hayır sahibi camiye b iri 131S (M. 1899),
eden kirem it örtülü bir saçak atfında, sekiz diğeri 1318 İM 1900) da iki rakkaslı saat he­
abdcst musluğu vardır, bunlardan ü tü kopa­ diye etm iştir, rakkaslarının ortasında küçük
rılmış bulunuyordu: duvar da sa ç ık altıma b ire r plâk üzerine «vak/i cam ii A li Paşa» ya­
kadar tebeşirle kiifriyal donatılmıştı. zılmıştır.
Camiin yanındaki mezarlığın, cam i av­
Tıirk y apı sanatının nefiselerinıien biri
lusuna bakan duvan öniinde D efteri HAkani
emini Ali Efendinin kabri vardır. (H. 1X65)
1715 de vefat eden bu zatın kabri önüne iki
büyük pencere inşa edilm iştir k i avlusuna
ta y in eden güzel bir eserdir, y a n la n ise
bir nefisedir. Bu pencerenin önünde camiin
kesme köfeki taşından yapılmış büyük h u
musalla ta;ı bulunm aktadır ki pencere Ü/-G
rindeki kelimsi şahadet ki tâ besi m usalla ta ­
sma harikulade manalı bir dekor teşkil e t­
mektedir.
Camiin içinde Ekrem Hakkı Ayverdi'nin
orijinal bir motif olarak kaydettiği büyük
mum külahlarından sagdakinin Üzerinde:
U İlahe mallak el mellkai fcaklttil mjlUn

Soldakinin üzerinde:
Muhammet Resulıülalı Sadık öl vadfll emin. çeulıerlM o|4a Aıîkallposa Cam iinde m u m U»
yıulıdır. <*tsüu: B. (Hkcr)

c o m / g r o u p / m e r a k e d i y o r u m
 tiM C & U JK l'Y U ATİXA£>tPAŞA CAMİ! ~ me —
ÇenberUlaşda AUlcalIpaşa Camii
IMakt» rosfın: E k r m HoIüh AjrvefA'deı»
olan bu büyük m âbedin bir defa daha esaslı
bir Sjuıir görm esi Ita m d ır ; b u ta m irin hede­
fi daha ziyade camiin içinin tanzimi ve avlu­
sunun tecavüzden k orunm ası olm alıdır. Bu
gibi Abidelerin hadenıei h ayratından başka
sopalı bekçileri lâzımdır, nıuhafazasî sadece
Evkafa değil. Belediye ve îab ıtay a da te re ttü b
eden bîr borçtur. «Camilerimizin h a lim in i yol
yapmayım?.:, mealindeki H âdisi Şerif burada
pek acı olarak hatırlanm ışlır.
Bir halk rivayetine göre Sedefçiler Ca­
mii. R üyiikjelurde içinde H e r makam) bulu­
nan İki cam iden biridir ki d iğeri Ü skiidarda-
k i eski Valide Canûitlir. Eskiden H ızır'a ra s t­
layıp muratlına erm ek iğin k ırk glin sabah
namazını top kandilin altında k ılan lar çok
olurdu; bu eski halk inanı tstanbul Ansiklo­
pedisine bugün için şü mısra ı hatırlattı:
İllin buluk r e b i zulmette kUlilıın k a p u m
Bibi.: KEK, ME ve tE, Gn.
ISTASBIT.
ATİ K A I.trAŞA CAMİt, yabud ZtNCİR
IıİK U Y l' CAM İt — B âm si, ikinci B a y ta d
d evrinin en nam lı sadrâzam larından Uadun
A li Fadadır (B.: Ali Paşa. Hadım); m im arı
bilinm iyor. Tam am en Anadolu tesiri altında
yapıtm ış ınilstatll plânlı, orLada iki ayak üs­
tü n e a llı kubbelidir. H aricen b ir sıra ta ; iki
sır» tu ğ la Ue yapılm ış ve on s e k ja n d - asır
fionlanııtlfı bir tam ir görm üştür. M inarenin,
bilhassa kaide kısm ının bina ile ayni devirden
olm adığı kuvvetle m uhtem eldir. B ununla be­
rab er. şerefe nîiirtesna, bina m ütenasip alarak
irtifa verilmişi diğer baz: cam ilerde olduğu
gibi, inceltin Dk İmlasına. tUlşüitnemiştir.
Camiin ünündeki iiç kubbeli son cemaat
yeri U sbıt edileıııiyen eski bir tarihle yıkıl­
mış, yerine ahşap bir son cem aat y e ri yapıl­
m ıştı. Son ısınan lard a bu da kaldırılarak ze­
mini çim enin l!e s ıv a n a ıjU r. Ba satırların
yazıldığı sıratla z in d rilk u y u Atikalipasa Ca-
h+tp://groups.qooale .coh
 AVSlKLOrEDİSf — I2H7 — A T lK A İitP A Ş A CAM İ -SOKAĞI

müniıı son cem aat y erin den m ahrum iyeti, tu r; ilk d ö rt beş ad ım lık v e ri p ak et ta$ı dö­
mabedin yapı » a t t ı g iu elllgi bnkJMuldan bil* ş elid ir, gerU lnin sag ta ra fı kaba taş döşeli ve
yiife b ir n a ib e d ir. A rka ve yan cephelerde, tıozuk, solu h endek halin d e ve to p ra k tır. Sağ­
kubbelerin istm ad ettiğ i kem erlerin k a rşılı­ da Alik»lip.ıç,ı C am ii, so ld a m e şh u r H attat
ğında, duvarlara ıliirt tane ayak (payanda) y a ­ M untafa Haklın E fendinin tü rb e si v ard ır; ca­
pılanılır. mi av lusun d a, caddeye n a zır sed Üzerine 1U
Camiin kapısı «a aekitlnei aaırda tebdil tane d ire k li a fi; ta h ta sı d ikilm iş ve ü zerlerin e
edilm iştir; alçı poncercicr d e on sekizinci a s ır o s em ttek i A ysu sin em ası ile b a lattak i Milli
ididir. Mihrabı, sıvalı b ir h ü cred en fburetl-ir. sin em an ın a fifle ri y a p ıştırılm ıştır k i, A tikali-
Minberi m erm erden ise de üzeri k e sit b ir paşa Camii gibi yapı sa n a tın ın en eski ö rn e k ­
boy* tabak asiyle ö rtü lm ü ştü r: alt kısmı, gayet le rin d e n b ir rnübcde, m en faat e n d işe lin e düş­
basit olduğu halde külahı tu ta n ay ak lar ista - m üş ceh lin (irk in ve iğ ren ç b ir tecavüzüdür.
lâklitli, ve b unları bağlayan k em er dilim li, C am i k ap ısı üniiııdo düzlüğe çıkan yot,
ililii <te Istatâktit taçlıdır. Cam iin başka bit bir m eydancık halin­
hususiyeti yoktur. Y anında bu lun an 14 h ücre de geııişler, burada
ve bir dershnneden mürefk-kep m ed rese. Ka­ ta ; bilezikli» biri de­
nuni devri vetirâzam larından Semiz Ali P a ­ m ir çıkrıklı ve h e r
şanın hayır eseri olup, bu satırla rın yazıldığı ikisi de dem ir kapak­
sırada bir dispanser olarak k ullan ılm ak ta İdi. tı iki kuyu, ve kuyu
Ekrem llalıkı Ayronii başında iki seivi ağa­
cı vardır; yol bu nok­
ATİKAÜPAŞA CAMI SOKAĞI _ Fatih tadan İtibaren, Ha*
kazasının Karagümrtik nahiyesinin Beyceğiz sanfehm lpaşa Cadde-
mahallesi sokaklarm dandır Fcvzlpaşa tram ­ desine doğru daral­
vay caddeıi (Fatih - Edlrnekapt tram vay cad­ m ağa l»$lar; Svleat-
desi) ile Masaıtfelımipaşa caddesi arasındadır. n e k i. bu kavşakta b ir
Tramvay caddesi kavşağından yüründüğüne araba eiiçiiikle geçe­
güre ilk yirmi be$ adım lık kısm ı fi; araba fie- bilir. (Nisan 1946):
çecek kadar genty ve oldukça dik U r yokuş­ tam karşısında. Ha-

Z ln rlrllk u y u <\Üka)lpa$a CnmJI

U f d a : A M allafc T om ruk)

ı/group/merakediyorum
 A ftjtA Ü PA $A HAMAM — 123» — ISTASBVL

s«nfr-hm if»ja Caddesi üzerinde, yarısı bîr diğer Uci yerinde, herhalde, <tal-
Aysu sinem ası haline sokulmuş m eşhur Zin­ gınlıM», bu binayı, Markos ve An-
c ir lifeuyu ham am ı vardır. dros namındaki azillerin kilisesi
Bibi - KEK Gn. olarak adlandırılm ıştır. (Adı geçen
esnr: Sayla 39, 40)
A TtK.VÜPAŞA HAMAMI — (B.: Zincirli
iu y u Hamamı). İstanbulini eski eserlerini, bir
jımr evvel yazmış olduğu kitapta
ATİKM CSTAF APAŞA CAMİİ — Sanal ta rif eden Patrik Konstanlkıs, Atik-
tarih i bakım ından g ay et mühim eski bir Bi­ muııtafapa;a Camiinin havariler­
zans kilisesi alan A likm ustafapaşa Camii, Be­ d en Markoc ve PetrM nam ına in­
lediye re h b e rin e g öre F a lih kazasının, Fener şa edilen kilise olduğunu kaydet­
nahiyesinde, 112 nu m aralı B alat - K arabaş m iştir. (Coustanliniade,
m ah allesinde bulunm aktadır, (ts­
tan b u l R ehberi, h arita 8). Ayvan-
saray sem tin d e bulunan bu cam ı,
şim diki A tik ın u stafap sja m ah alle­
sinin h u d u tla rı dışınd a k alm ak ta­
dır. (B.; A tikm u stafap aşa m ahalle­
li).
B u cam i A yvansaray vap u r is­
k elesin in y ata n ın d a b u lu n m a k ta ­
d ır, U nk ap an ı istikam etind en g e ­
lindiği tak d ird e ise, E yyuba d o ğ ra
giderk en , M usevi h a s ta ia n e s i g eçil­
dik te, solda, Ç en b er S okağında,
cam iin , safk ı ;e ;U boy alı so n ce­
m aat y e ri d e rh a l göze çarp ar. B i­
n an ın yan v e m ih ra p d u v a rla rı
bostanlarfa çev rilm iştir. (B. Ç en­
b er Sokağı).

A tik m u sta ta p aşa C am iinin B i­

zans ve h a ttâ T ü rk le r zam an ın d ak i
ta rih ç e si h e n ü z old u k ça k a ra n lık tır.
B u bin an ın, eski Bizans k ilis e le rin ­
den hangisi olduğu h a k k ın d a şim ­
d ilik kesin b ir bilgiye sah ip b u lu n ­
m uyoruz. tsta n b u lu n Bizans zam a­
n ın d ak i to po g rafy asını /e s a s lı h ir
s u re tte te tk ik e d en D r. A . M ordt-
m arnı, eserind e bu binadan hem en
hiç bahsetm em iş, v e sad ece b u ra ­
n ın M arkos ve P e tro s nam ın d ak i
azizlere ith a f olu n an bir k ilise ol­
duğu n u b ild irm ek le ik tifa etm iştir.
(Dr. A. M ordtm ann; Eaquisse topo-
g ra p h iq u e de Cons. L ü le 1892 say­
fa, 38, ve ay. MUel.: D ie H afen-
q u a rtie re von Byzans, Mit. d. deut.
E m . Cl- Folge I, K eft 3, 1891 say­ ZiarlrlU tuyu Aük*Jips»sa Csmii
{Rf.him re p lin : K rw d SevinfM ?)
fa 5). F a k a t bu m ü ellif eserin in
http://groups.goog l«
 ANSÜCMH’EDÎSİ — 1289 — A T İM fl'S T A F A F A JA CAM İİ

U lanb u l sayfa I I 3ı D aha so n ra la rı bu­ rarftk M eryem in elbisesini d e b uraya va­

na d ay anarak A. Pa»patl de ayn ı jc y l te k r a r '
lanu ftı. (A. C. P asp ati: ByzanUnâi M elekte,
İst. 1877 sayfa 317). İsta n b u l h a k k ın d a yazı­
lan Sem en hem en b ü tiin e se rle rd e bu m ü e l­
liflerin v erd ik leri b ilg iler a y n e n kab ul edll-
ınjf ise de h iç b ir esasa d ay an m ayan bu naza-
rivenin sayıl n o k ta la rın ı aşağ ıd a izaha çalışa-
Çağır.
İm p a ra to r B irinci Le<m (im p. 457-474)
îam aıunda G albios ve K andidos a d la rın d a iki
Patris. KudUsü ü y a re te g id e rle rk e n b ir Y ahu-
dinln evinde M eryem in elb i­
sesinin b u lu nd u ğu n u ö ğ re ­
nirler. (J. E b erso ll: L es sanc-
tıu ir e s d e Byzance, P a ris
1921 say la 45; v e M. Ziya:
tsla n b u l v e B oğaziçi, ts ta n ­
bul 1928 Cild 2, sayfa 130).
ûö niişte, iki P a tris bu Y ahu­
di k adın ın evinde m isafir o l­
d u k ları serada b ir hile ilo bu
elbiseyi ç a la r ve 458 ta rih in e
(© S E P İ
z ed erler. F ak at i t so nra bu hırsızlık
h âd isesin in duyulm ası Üzerine, P a trlsle r İm ­
p a ra to ra m eseley i itira f e d erle r. B unun (İleri­
ne im p a ra to r bu elbiseyi m uhafazaya liy ik
d ah a büyük b ir ra ib e d in y ap tırılm alın a ka­
ra r v e rir ve büylece bu elbise V b b e ro a kili­
sesine n a k le d ile re k oray a y e rle jtirllir. ffl.:
A ya M ariya V laJıem a ayazm a ye kilisesi). Bu
ta rih te n İtib aren h e r seme 2 T am m ıu da bu e l­
bisesinin o raya k onm asının batırasım lebeijea
m erasim y ap ılırd ı. (ConslanUn Por.: Le liere
des Ctrremotıis. 1, Col. BeUe* - LcVtre», Paris
1935, I, 3 2 ve C om m entalres sayfa 156).
B izans z am an ın da tsta n b u lu n « d d ö r­
d ü n c ü bölgesini te ;k il e d en b u sem tte um o-
n tiy ctlc, B izansm e n m ukaddes m abetle­
rin d e n b iri olan B lak h ern ai çifte kilisesin-
d e n başka, P e tro s - M arkos; HÜûhtM-Pris-.
kos ve A ya Tokla sa m la rın a in ja edilm if
k iliseler bulun u yo rd u. (M ordtm ann; E*-
tfulsse... S ay la 11). B unlardan A ya Tekla
kilisesi h içb ir ciddi esasa dayanm aksam ,

O
doğru Istânb u la g e tirirle r. A tsk m u stttap a şa C am iinin p e k az ilerisin­
Galbios ve K andidos y an la­ d e b u lu n a n ve son sen e le r içinde harab
rın d ak i m ukaddes eşyayı m u ­ o la ra k şim di a n ca k te k b ir d u v arı kaim i)
hafaza için b ir m lb e d in in ­ olan T oklu İbrahim D ede Mescidi olarak
şasının elzem olduğunu d ü ­ te sb it e d ilm e k te d ir (B .: T okluibrahim dede
şü nerek, şim diki A yvansaray Mescidi).
«6varında V lah ern a'd a H av-
v arilerden P e tro s ve M arkos
için b ir k i l i s e yaptı-

■4
U
■n
•t
A tU a n a sta ftp tfa Camii
tK eritn; N cıib)
î.com/group/merakediyorum
A T tK M C S T A F A P A S A CA M İİ — 1290 —
AtiVmustafiipaşa Camii gerek plân ve
gerek inşa tarzı bakım ından beşinci asır» ait
h içbir hususiyet gösterm em ektedir. Bu bina­
nın P etro s ve Markos için yaptırılan kilise ol­
m asına. katiyetle Söylenebilir ki imk&n yok­
tu r. B urası m im ari hususiyetleri bakım ından
daha sonraki devirlere I p r e t etm ekte oldn-
Sandan başka. cesamet, bakım ından da iki
P a tris tarafından alelâcele yaptırılan b ir şa­
pel binası olnuyacak kadar chem m iyollicedir.
Ayrıca ju n u da tUve edebiliriz ki A tikm usla-
fapaşa Cam iinin binası, bütîin Bizans tarihi
boyunca biç adı geçm iyecek kadar basit değil­
d ir. Bugünkü şekline nazaran, esas itibariyle
b it olmazsa v û l . asırda inşa edilen bu bina.
M arkos - P etros kilisesi olarak kabul edile-
m iyecegine g ere bu rada başka b ir kiliseyi;
bilhassa bu asırlarda burada m evcudiyetini
bildiğimiz b ir kiliseyi aram ak feshetm ektedir.
Eski m etinlerde adları
zikredilen ve ban ları ta ­
rif edilen birçok kilise­
den, bugiln y erleri tes­
bit editem iyenler hayli
büyük b ir yekûn tu t­
m aktadır. Şim diki A tik-
tnuslafnpaşa Camii bun­
lardan biri olabileceği
yukarıda adı geçen Aya
Tekla kilisesi olması da
A11luRW(tfapi|p Cımtl
( İ n i n Rrjad pavtaç^oy)
JSTAKSVL
ihtim al dahilindedir.
. Şüphesiz bu sonunca nokta henüz bir
(aratiyericn ibarettir, ve bunu tevsik «lehli­
me k şimdilik im kinsudır. Târihi kaynaklar­
dan öğrendiğimize güre İstanbul içinde Aya
Tokla adına yapılm ış Uci kilise m evrut olup
bunlardan biri Kadırga limanı civarında, di*
g eri İse V ialıerna'da idi. (Mordtmaıuı: Es-
cpıisse... Sayfa 56; P. UJchtcr: (tııellen der
byzantinisehen Kunstgeschiehte, Wien 1897
sayfa 124. 188 ve 373). Bu ikinci Aya Tekla
kilisesi dofcuzunucu asırda, İm parator Teofi-
İ o s ’u d (imp. 829-842) büyük kızı Prenses Tekla
tarafından kurulm uştur. (Bu kadın h t bk. 0*-
trogorsky: Ceschichto des byzanlinisrlı«ı Sta-
ates, Münehen 1040, sayfa 152; ve Ch. Mel:
Flgnrea Byıantines, Faris 1930. şe rit I, sayfa
169, 178). Bizans tarihçilerinden Teofanes'in
zeylinden, bu prensesin bu Küsenin manas­
tırın a çekilerek burada öldlijtt öğrenilmekte-
dtr. (Teophanes Cont. IH . 44; m ehter: Quel-
len... Sayfa 373). Aya Telsia kilisesi, lsak
Komııenos (inip. 10S7-105B) tarafından esaslı
bir su rette tam ir ettirilm iştir. Bir muharebe
dönüşünde korkunç bir fırtına ve seylâbdan
kurtulm asını, o gön bayramı olan Aya Tekla’
nuı hlr mucizesine medyun olduğuna inanan
im parator Isaakios. 1069 da Istanbula dSnii-
ştimle derhal Aya Telda kilisesini Umlr ettir-
http://groups.google.coi
 ANStKtOPEOİSt 1 îB l — A.Tİ’K M V STA .f'A PA ŞA C A M İİ

m ijtir Btı h ld iscy i birçok Bi?nns ia rih îllc fin ­ yunda ehem m iyetsiz bir yapı olan Tokluded»
den cftremyortı*. (R ich artw 'ln eserim in a d la n M escidinden İs ıla Al iknnıslaf apaşa Camiini
geçen mi'reiliflordeu bii.ykü bk. Pselloâ: ü n - iıabııl etm ek m üm kündür. Z’. ra bu binanın ce­
pngrnphic. M . Bellcs • Lottrca, Haris 19Î8, sam eti v® inşa tarzı. İm parator v« iın p m to -
CİM 2. sayfa 127). F akal btı h u su sta en (azla rivetere ibadetnJh olabilecek k adar rhem m ı-
bilü! veren aıeşh u r P rcn sra A ntla K om nins'- yotliccdir. Evvelce ile ;-3îdığiı%ız gibi, pintili­
dır. B u kartın, eserim le. laıııdrios’ıın ta m ir c t lik b u farazice b ite en m akul gelenidir. Bıı
lird i|i Stü-sMun *... rnLltH&Sem b ir ııınbcd, ol­ arad a şu noktaya da teman edelim k i. Milli»-
duğunu ve hiç de a» b ir m asrafla m eydana gen'Sıı A üknııtsU fapaşa Camii olmasını muh-
gelmeyip, sana*m çeşitli v asıtalarıyla tcıyiıı toım>l gördüğü ve T affern er’in eserinde adı
cdildiğint ve im p arato ru n daim a ib ad etlerin i gcçaıı « P e tri, pntıli» kilisesi a ıu iım tz a göre
orada y a ptığ ın ı...: yasm aktadır. {Anne C'onı- A yvansarayda olm ayıp daha doğudadır. (A.
neıte: AîcJlaıto P a r a 19S7. cild I, sayfa ISO). van M illingeıi: Byaaııtine C hurchei in Cous-
Anna K omnena’nm büyük a n n esi A nna D&las- tantiu o ple. la n d o n 1912, sayfa 191). Bu kili­
sena da gününün büyük b ir k ısm ın ı bu Tekla senin d uru m u hakkında aslı 1490 a doğru ya­
kilisesinde ibadetle geçirirdi. pılan tV avassore» plânı m ühim b ir vesika
teşkil etm ektedir. tO borhtım ıner: Konstantl-
Bu kayıtlardan kalayca an latılacağ ı gibi,
tıopel, MüncSıen 1920, sayfa 16 daki resim).
Ava Tekte kilisesi olarak ancak cn m etre bo­
İstan b ul A nsiklopedisinin Uk baskısında bu
m addeyi yandığımızda, bu hi­
potezi ortaya attığımızda ayıu
Hicri ileri silrm ü ş olan J. Pa-
padopoulos’un kitabını gör­
m em iştik. ıJ. Pspadopoulos,
Le palaiset e t les iglises dfcs
B lachernes. Selanik 1928.
104) A tikm ustafapaşa Camii­
nin evveles Aya Tekla kilise­
si olm asının daha makfll ol­
duğu düşüncesi sonra A. M.
Scltneider iDie Blncbemen,
•-Oriensa, IV, 1951, 105) ta ­
rafından da desteklenmiştir.
lstanbulun fethinden son­
ra btı kilisenin derhal camiye
çevrildiğine dair bir bilgiye
sahip bulınuouyoru2. Ayrıca
bu mSbcriln cami olarak ba­
nisinin kim olduğu da meç­
huldür. Bu arada şuna da işa­
re t edelim kİ, A. Saim ÜI-
g e n in vaktiyle yasmış oldu­
ğu risalede bu kilisenin «Atik,
yani Eski Ali Paşa tarafuıdan
camiye çevrildiğini» yazması
bir yanlışlıktan ibarettir. (A.
Saim: İstanbul r e Eski Eser­
leri. tstanbul 1933, sayfa
137). İslanbulıın bütiin cami­
/Mlh«ıust;»fapxlia Cun\1 leri hakkında toplu malûmat
<t*tiııı: Itcyad Scvİoç«#t} veren yegâne eser olan Ha-

■n/group/merakediyorum
 İS*AXBCL

Alikmustarapaga Cninii
(R e ıim : Eı-sad Spvinçsoy)
dikat-ül-Cevamide, Istan bu ld a «K ocamusta-
fapaşat Camii adını taşıyan iki ayrı c a ­
mi bulunduğu yazılm akta ve bunların iki­
sinin de kiliseden m ünkalib olduklarsa ilâ ­
ve olunm aktadır, Hadika. cild, 1, say ­
fa 161). Had ika m üellifine göre A vvansaray-
dakl caminin yanında b ir çifte ham am b ulu­
nuyordu. Illaıiika, cild I, say fa 167). Bugün
bu cam inin hem en yakınında bu isimde h iç­
bir hamam yoktur. Aynı adı taşıy an diğ e r c a ­
m i ise hâlâ m evcuttur ve Silivrikapısına yakııı
kendi ismiyle « u la n sem tte bu lun m aktadır
(B.: Kocamustafapas» Camii. Sünbiil Efendi
D e r g â h ı ) . Diğerinden
ayırdeditm esi rçin o lu
g erek , A yvanm aydakj
cam in in adının haçına
bir de A tik kelimesi ek.
ieıım islir.
F a tih vakfiyelerinde
İsta n b u l içinde bulunan
birçok bin alard an bah-
sM İılirken b ir takım mâ-
b e tle re d e tem as olan.
mni<ladır. B unların ara.
m nda, A yalcharna yani
A ya V lah ern a m ahali»,
sin d e b ir Çükalsca ma-
n a s lın n ın adı geçmekte-
d ir. (.Tahsin Öz: Zwei
S tıftu n g sü rk îîn d e n , fe.
ta n b u l 1035, Sayfa XI re
v a r. 4 1; V ak ıflar ne^ri-
y atı: F a tih Vakfiyeleri.
İs ta n b u l 1938 var. 235).
S ch ııeid er, eserinde
A tik m u sta fa p a şa cam i­
n in bu m a n a stır olainl
tL 'ğlne iş a re t etm ektedir.
(A, M. Scîuıeider: By-
asn s, B e rlin Îfl36, sayfa
53). A y rıc a y in e Falih
v a k fiy e le rin d e »Musla-
fa p a sa ham am ı» civtnu*
d a b ir A ya m a n a stın vt
k ilise sin d e n bahsedil­
m e k te d ir,. (F atih vakîi-
* y e le ri, var, 99,1 3 7 , 2S3).
F ak at bu h am am ın yakı­
n ın d a M ollaîıilsrev Mes­
cidi d e biilu/imajctadır
ki, bu m escld V efa d a o ld u ğ u n a g ö re bu Aya
m a n a stırı v e M u sta /s p a ş a h a m am ının da ora­
d a o lm a la rı ica b itm e k te d ir. Son yarım 23U"
için de sayıları çok e k silen h a m a m la n n u z hak­
k ın d a hiç olm azsa saril) isim lerin i bildiren ^
y e rle rin i tesh il eden b ir e tü d iln haîirlannıssı
çok faydalı b ir h izm et olu r.
A tik m u sta fa p aşa cam iin e a d ın ı veren te -
m am h e r h a ld e bu gü n artılc m evcut d elild ir.
Sadece, m evzuum uz h a ric in d e k a ia n bu husus
h a k k ın d a su n a iş a r e t e tm e k le ik tifa edeceğtfc
A yvansarayda bu cam in in b ira ı ilerisin de iıl-
lâ b ir K ülhan Sokağı old u ğu gibi, yine bur*-

ht+ p ://grou p s.google .1

 A s s t a . '. 't '- . S İ — MBS
•ia B ı" 'i» r.ok*; ■ -;"lı 33 vc 3S num arau
jn r-'U ianelerin yerinde I9Ö8 - IfljO yıllaruı-
■m ı ta d a r te r t a - a m m creud olduğu söylen-
n ek lftlir. (IıVıâm Ali Özuyuk ve M uhtar V eh­
bi TV--İİ f.ı» tarafından) Bıı tarih le Aısınen
ortadan kaldırıldığını anladığım ız bu hama­
mın hliyük zelzelede kâm ilen m ünhedim ol-
'dv/tino «Sabahı gazetesinde ın-friMHlen lah-
ribal llslr.-lnden direniyoruz. (Bıı n otu R. E.
Koçu m a ış lir lı £ sk j b ir İstanbul haritasın­
da d» ba hamamın yeri sarih olarak, g ö rü l­
m ektedir iE. H. Ayverdi, 19. ararda İstan b ul
haritfçı. 1958 par ta D-7).
Ayvansaray civannm 1729 İM. 1142) y ı­
lında biiyiik b ir yangın geçirdiğini bitiyoruz.
(S. O n v e r Suyolu haritası. İstanbul 1945, say­
fa 38-42; A. Refik: On ikinci asırd a tstanbul
Hayatı, İstanbul 1930 sayfa 117). Şim diki gü­
nüsüne nazaran esaslı b ir lakım ta d ilâ t izleri
gösteren bu cam inin bu yangında batara uğ­
ramış olması ihtim al d a h ilid e d ir.
A tıkımısatatapaşa Cam ii H . 1310 (IBM)
b ü y ü t zelzelesinde d e bayii h asara u ğ rayarak
minaresi de kısmen yıkılm ışta-, (Sabah gaze­
tesinde neşredilen listeden R. E. K oçu'nun
verdiği not) 3906 yılına k ad ar Sûren b ir ta ­
mirat neticesinde c a n i te k ra r kullanılır bir
hale getirilm iştir. Bu tam irat esnasında du­
varları şimdi görülen nakışlarla süslendiği
gibi, tamamen kesme taştan alan m inare de
tamamlanmıştır.
Birkaç sene evvel binanın İçinin alt kısım ­
ları pek zevksiz olarak tavsif edebileceğimiz
bir badana ve nakış (1) tahnkasivle örtülm üş­
tür
Bu caminin ayrıca iki ismi daha vard ır ki
bunların birincisi «Ayvansaray Camiin dır
IConstantiniade, sayfa 47, 113), Diğeri ise
•Câbir Camiiı olup çok daha fasıla yayılmış
ve birçok kitaplara dahi geçmiştir. Fakat bu
sonuncu inim bilhassa yabancı dillerdeki eser­
lerde gayet tııhaf . ■■killere girmiştir. (Meselâ:
C. Raymond: Nouveau pl&n de Stamhoul; Me-
yers Roisebtlchor: Tllrkel, Leipzig Ig08 sayfa
292 ve harila) Hadikanuı verdiği malûmata
naıaran Eyyubı Ensart ve Ebu Şeytbe ile İs­
tanbul ününe gelon Cabir jbni Abdullah hu
Caminin içinde mediundur. tstanbulun Arab-
lar tarafından muhasaralarının hâtıraların­
dan bir ianesini ve tu tanınındım tenkil eden
bu efsanenin teferruatı hakkında bilgiye sa­
ı/group/merakediyorum
A T n u n m A F A P A Ç A c a m ;;
hip bulunmuyoruz. BugUo dahi caminin itin ­
de sr» taraftaki küçük yan mihrab M ereti
u la t b.r türbe durum undadır ve burada bir
sanduka bulunmaktadır. Bu sandukaya dayalı
d sra n vc Rc^aıi Ekrem Koçu tarafından yazı­
lan kopyasını aşağıda nosfettif'm iı, «iyah ze­
min üzerine altın yaldızla ve güzel U r tttik
b alla yazılı büyük levhada da C ibir bin Ab-
■iullah lil Ensari hakkında esaslı b ir malûmat
yoktur.
n u u b k M htdm llr nbri kuışUli mfcBn*ucn
Semayı rilı^e tir nffmİ lludadır llnrrU c&Hr
m an i m rurlrllt btrml Umul kam dahildir
K r a n ta d llahlbl KJhriyıMİlr H m U Ciblr
Iliyiri Rûroe Fahrienbiyvun yidjKârıdır
Sianbol fdulı» r m a l fnâdir Haneli CftMr
CeliHil fcudr «kAhir^odlr nMIn kirin Irre
Şrrefjrifcı m ib ı X « b M > Haintl Ciblr
r ü n i« «flr M U p I H kabrine 5ndZ
Bo mlılkr Ibtfl Pmmii Kodadır V ared C ttir
İkisi de sahabeden olan iki CSbir U n Ab­
du llah'ın mevcudiyeti bilinmektedir; bunlar­
dan Cfibir Un Abdullah bin Amr-ttl Ensari
muhtelif gazalara fetirik etmiş ve 680 dan
sutıra 93 yajuıda iken Medinede ölmüştür.
A îlkmustafapüşa camiindeJü tiiıte n in bu za­
tın namuıa yapılm ış olması hakikate pek uy­
gun düşmem ekledir. Dİ|M Câblr'in İse İstan­
b u l geldiğine dair hiçbir rivayet yoktur. (Bu
hususta etraflı bilgi için; Şemseddin Sami: Ka-
musiil - ftlim 'a bakılması).
A tikm ustafopaşa camiini® duvarlarında
hiçbir kitabe bulunmadığı gibi civarında me­
zar taşı d ı yoktur. Yalnız 1947 senesi. Martın­
da burasın; tetkik ettiğimiz sırada şimal ci­
h etine bakan soî duvarın önünde kim ilen
toprağa gömülmüş bir mezar taşı gözümüze
Jligmijtir.
Caminin karşısında, şadırvanın bitişi­
ğinde ve şimdi bir tahtaperdenfn arkasında
kalan, ş a tır Haşan Ağan® eseri hayrı 1BB2
tarihli güsel bir çeşme bulunmaktadır. (I, Ta­
nışık: İstanbul Çeşmeleri, İst. 1943, cild I,
sayfa 92).
Mimari bakımdan » e AÜktnuslıfapaşa
Camii, Bizans sanatında «Yunan haçı plânı
olarak adlandırılan plAn tipinin Istanbulda
şimdi mevcud, ilk ve mühim numunelerinden
birini lejipl eder. Bu p lin burada henüz bir
intikal devresine İşaret etmektedir, Bu «Vu.
 A TlK M trsTA FA PA SA CAM tl
■u n b a tı plânını» en kısa U r çekikle şöyleçe
(arif edebiliriz: M ibrab çıkıntıları ve nartefcs
kısmı hariç kalmak ûzerp U na bir k are teş­
kil eder, bu karenin İçinde birbirini am udeıı
kesen bir çift beşik tonoz, h e r kolu m üsavi
b ir Y unan haçı viicude g etirirler. K arenin tam
ortasında ve tonozların b irife le r in i k estikleri
kısım da ise kubbe yükselir. B u tipin daha
m ütekâm il bîr num unesini teşkil eden diğer
b ir eski Bizans kilisesinden evvelce b ah set­
m iştik. 'B. Abrned Paşa Mescidi).
A tlkm ustafapaşa
Camii Ijte bu plân
tipine geçişin bir
m erhalesini teşkil
ed er, yine İstanbul
içinde bulunan es­
ki Bizans kilisele­
rin d e n fim di ki GUI
Cam ii ile K alen- Alîkvnrafdjusa ftunüA*
dc h a lım ın VafUs
derh an e Cam ii ara­ teknntj
sın d a y er alan bu (R cstm . C, G u rlitt
binada daha
evvelki d ev irlere ait bazı in şai h u su siy e tle rin
yanında yeni plân tip in in b ira z acem ice ta t­
bikî açık bir s u re tte göze ç arp ar. S an at ta rih i
batanım dan b ir in tik al d ev resin e iş a re t ed en
bu binada ne d ah a evvelki d e v relerin sad e ­
lik ve sükûnu ve n e d e d ah a so n ra k i d e v re ­
le rin anlayışlı z arafeti v ard ır. A tikm ustafapa-
ça Camii bu bakım dan o ld u kça kaba ve ağır,
b ir «tecrübe* b in a sıd ır diyebiliriz.
Binaıim san a t ta rih in d e k i y e rin i h c n il/
k atiy etle tesb it edebilm eğe im kân yoktu r.
M eşhur D iehl ve B reliler bu eski kiliseyi do­
kuzuncu aşıra ait g ö rü rler. (Cb. D iehl: Ma-
n u el d ’a r t hyzantin, P a ris 1925, cild i. sayfa
333; L. E r d ile r: L ’a r t byzantin, P a ris 1B34.
sayfa 190). Y aktn zam ana k a d ar İsta n b u l Ü ni­
versitesinde Bizans san a tı P ro fe sö rü olan
R uneim an ise bu binanın dokuzuncu asrın
sonunda inşa edildiğine k atiyetle kani oldu­
ğunu ileri sü rm ü ştü r. Schneider ise A tikm us-
tafap aşa Cam iinin dokuz ve onuncu a sırla r bi­
nası olduğunu kaydetm iştir. (Byzans, sayfa
53i. Buna m ukabil W ulff bu m&bedl daha zi­
yade yedi i l i dokuzuncu a sırla ra ait görm ek­
ted ir, (O. VV'dlff- By^antlnfcche K uııstT B erlin
1913, sav fa 391 ve bilhassa: W ulff: N achtrag
zu altehristliohe und bjraantinische KunBl,
Potsdam 193B. sayfa 53). B u bina hakkında
— 1294 - İSTANBUL
enteresan te tk ik le rd e bulunan Brunov Ue bu­
ranın inşaatını altıncı asnn ikinci yarımına
kadar götürm ekledir. (N. Brunov; Z ur Erfor-
«chuns d e r byzant. Raudenkm âier v. Kons.,
Byz. Zelt- C'lld 32, 1032. sayla *3). GSrülü-
yor ki Atikmustafapaşa Camii binasının İnşa
ta rih i hakkında m uhtelif fikirler bulunmak-,
tadır. Öyle zannediyoruz ki bu yapıyı altıncı
asır-.gHıi erken b ir devre alt görmek doğru
olmayacağı g jft. bu bina Içtn onuncu asırda
pek geçtir. B urası bizim tahminimize göre
ancak yedi ilâ dokuzuncu asırlara ait olabilir.
A tikım ıstatapaşa Camii binası m im ari ta ­
rih i bakım ından ciridi b ir tetkikten geçmeğe
değer. T abiatiyle burada çok fazlasıyla bu fi­
k irleri açabilm emize İmkân yoktur. Sadece
şu n a işaret edebiliriz ki bu binanın sahibi ol­
duğu plânı e n ufak teferru atın a varıncaya
k a d ar aynen diğer iki kilisede daha müşahede
e tm ek kabildir. B unlardan bir tanesinin Yu-
natıislanda bulunm asına m ukabil d ite ri Ana-
doluda K aradeniz kıyılarında ufak b ir ada­
c ık tad ır. Bu tipin çok benzeri diğer b ir kilise
d a h a E rm enistanda m evcuttur. Bunun ben­
z eri b in a la r hakkında (Bk. S. Eyice, Amasra
B üyüitadasm da b îr Bizans kilisesi, «Belleten»
15. 1931, 4 6 9 -4 9 1 )
F a k a t bu arad a «unu da hatırlatalım ki
A tik m ustafap aşa cam iinin gerek G urtttt (C.
G u rlitt; Dle B atıkunst K onstantinopels. Ber­
lin İÎÎ07 sayfa 38); g erek MlUingen IA. van
M illingeıı; Byzantine Churches in Constanfi-
nopie, London 1912) ™ gerek Ebersolt il*
T h iers (.1. E bersolt, A. Tîıiers: Les iglises de
C onstantinople. P aris 1013, sayfa 131) tara­
f ı n d a n yapılan
p lân , rülöve ve ta ­
rifle r oldukça yan­
lı ; vc eksiktir.
B u nların h e p s in e ,
takaddüm eden
P u lg her (D. Pıüg-1
her; Les anciennes [
ig lis e s fcjrzantines I
d e C onstantinople,
V lennc 1878. sayfa
28 ve levha 14) ise
a rtık tam am en kıy­
meti kaybetm iştir. A tlk n m ta f» r> s ı Camii f a ­
Bu ta rih î binanın nında b a lo n u lfln * p ı r f j u
yeniden b ir rölöve f l t a l n : g, |:>İM)
http://groups.goog le.c
 A S s H a o » B » : s t _________ _______ — 1295 —
:.infn yapılması h e r halde elzemdir.
Atlkrnustafapa$a Camiinin şimdiki du-
durumurtu b ir tarifine gelince: cam inin önün­
de Ur avlu mevcut değildir. B uradan geçmek­
te olan çen b e r Sokağının «Mir taralınd a ah-
fib btr sataşın içfnıle basit ve sanat kıymeti
taşımayan b ir şadırvan bulunm aktadır. Sinı-
ff.fci son cem aat y eri tam am en Wr Tiirk faı-
• arıdır. Evvelce bunun yerinde «im ası icabe-
rfen N'ortelcs (Narı hfx) kısım hiçbir iz b ırak ­
madan kaybolmuştur. Sadece son cem aat y e ­
rinin temelleri Hin bu n arteksin bakiyeleri
(berinde kurulm uş olduğu tahm in edilebilir.
Piııı cemaat yerinin sokağa bakan cephesi,
aralan a lfık k ig lr b ir duvar vs camek&nla
kapatılmış beş biiyük sütuna sahiptir. B un­
ların hepsi m erm erden olup yalnız en cağdaki
üzeri Çinko kaplı ağaçtır. Bu sü tu n ların Üst
kısımları tam am en yemi boyalı ahşap bir
saklın içinde gizli kaldıklarından b unların
birer başlıkları-olup olm adığını ve eğ er varsa
başlıkların şekilleri hakkında b ir fikir e d in e ­
miyoruz. Saldan itibaren iki ilâ üçüncü s ü tu n ­
ların arasında m ethal bulunm akta ve l>u m et­
hal de ayrıca iki ta n e gayet ince m erm er sü ­
tunla çerçevelenm iştir. Bu sonu n cuların baş­
lıkları ya km d ev irlerd e yapılm ış old u klarım
Küstürmektedir. Evvelce son cem aat y e rin in
üzeri çifte meyilli te r çatı ile ö rtü lü iken son
tamirde bu Çatı tadil edilm iş ve ön e doğru
tek meyilli yapılm ıştır, Sağda k ü çük b ir ka­
pıdan m lnarave çıkılm aktadır T am am en
muntazam kesm e ta ştan yanılm ış o lan m ina­
renin kiirsii %ısmı sekiz köşelidir. B üyük zel­
zelede bu m inare çok hasara u ğ ra y a ra k yık ıl­
mıştır. Sonradan şerefe, petek ve k ü lâh y en i­
den yapılmıştır. T aştan olaıı külâh in e rin d e k i
tezyinat bakım ından m u ahh ar devirlerin zev­
kine uygun düşm ektedir. Son cem aat yerinin
sol duvarında küçük b ir kapı bulunm akladır
M, bu. cam i m üstahdem inin ik am etg ah ım
açılmaktadır. Bu kısm uı zem ini evvelce allı
köşeli tuğlalarla kaplı iken, tam irden sonra
buraya taş döşenm iştir.
Bina kilise iken asıl k u m a Uç kapıdan
Giriliyordu. Bugün bu ta p ıla rd a n yalnız o r­
tadaki asli şeklini muhafaza etm ekledir: yan-
tordakiler kısm en tadil edilerek b ire r pence­
re durum u alm ışlardır. Asıl b ira evvelce de
söylediğimiz gibi b ir haç şeklindedir Bu haçın
köşelerinde bulunan dü rt küçük hücreden
;om/group/ır\erakediyorum
a t İ k m u s t a f a p a s a c a m ii
şark k lilu m clln d e olan ikisi yan mUvabak-
i*rı tfljki) etm ektedirler. Bu dö rt hücrenin
kıişe duvarları ünlünde kubbe bulunmakta­
dır, Kakat derhal şunu haber verelim ki bina­
nın hemen hemen bütün ust balları gibi bu
kubbe de Bizanıı zamanın* a lt değildir. Esas­
lı bir tam ir esnasında çatıyı teşk il eden çit- .
g.iorie birlikle kubbe de yeniden yapılmış ve
boytece gayet alçak sekiz küşeli bir kasnağın
üzerine basık b ir kubbe ulurtulm ııştur. Bu
ta d iltt, binanın esaslı b ir tab rlb e uğram ış ol­
duğunu işaret etm ektedir. B unun b ir yangın
olabileceğine yukarıda tem as etlik . Traıuept*
in sug ynnl cen u p nihayeti evvelce düz bir
duvarla değil fakat İki sütunun taşıdığı üç ke­
m erle yan ta ra fa açılıyordu. Sonraları bu ke­
m erlerin içleri ö rü lerek yalnız ortada b ir p en ­
c ere bırakılm ıştır. Bu duvarın böylece açık
olması b ir takım nazariyelerin ileri sürülm e­
sin e sebebiyet verm iştir. Biz b urada bunlara
gayet sath i b ir s u re tte tem as edeceği»
U:< d efa Brunov tarafın dan ileri sürüten
b u »azariyeye güre bu bina ilk şeklinde iki
yanında ik i sahna daha (yani N e fe ı sahip bu­
lunuyor ve böyiece ben sabınlı kiliseler grubu­
na d sh il uluyordu. (N. Brunov: Z u r Erforsch-
hung d. byz B audenkm âler v. Kons.. Zeit cild
32. 1932, sayfa 57 - 59). Bu âlim in araştırm a­
larına nazaran daha alçak o lup tek k aili idi.
B inanın cephelerinde halü görillcn takviye pa­
y eleri aslında çatıya k a d ar değil fakat ancak
m uayyen b ir seviyeye k a d ar yükseliyor ve bu
v an ro ta la rın üzerini ö rte n ahşap çatıyı taşı­
yan k e m e rle ri tadıyorlardı.
tstan b uld a böyle beş sahuılı kiliselerden
h içb ir nüın u ne zamanım ıza k ad ar kalmamıştır.
Y alnız eski b ir kilise olan F enari İsa Camiin­
de 1923 d e yapılan bir h afriy at hu binanın
ilk şeklinin iiyle olduğunu gösterm iştir. Fa­
k at A tikım ıslafapaşa Camiinin de aynı seriye
dahil edilm esi hayli m üşküldür. H e r ne ka­
dın' T raıu ep t duvarının kem erlerle yana açıl*
ııı>,-ı burada b ire r safının m evcudiyetine işa­
re t ediyorsa d a Bizans kiliselerinin hemen
hepsinde bilhassa sağ ta ra fa açılan kem erler
v a rd ır ve bunbırın hepsini buna dayanarak
beş salimli’ binalar grubuna dahil etmiyoruz..
B runev'un bu husustaki nazariyesini W» pek
hak'kalo uygun görmüyoruz. Maamafih gayet
basil b ir uondaj bu meseleyi kat’i bir su rette
aydınlatabilir. EbersoU ise Brunov'un nazari­
 ■ t ir Ml'STAFAPAŞA CAMİİ______________ - _ 1206 —
ye=tai ana hattan itibariyle kabul etmekte
fakat bu yan » fa la n doğrudan doğruya b ire r
satım olarak degi] fakat b irer revak şckltadc
tasavvar etm ektedir. (J. Ebersolt: Momımerıts
d ’a rd ıitc d u re byjtaoUne, Paris 1934. say ra #5
ve 162 -163). Şüphesiz lw Ciltlr evvelkine na­
zaran dalta akte yatkın gelm ektedir.
Binaıuıı kilise İken ii( m ihrabı yani ab
sid 'i bulunuyordu. B unlardan iki yanlardaki-
ler b ire r hücre vazlyelindodlr. Bu m ibroblar
içerden yarım dairevi olm alarına m ukabil dı­
şardan geç antik devri yapı »n'anesine uygun
olarak üç cephelidirler. B unlardan ortadaki-
nin içinde yapılm ış olan T ü rk m ihrabı Uk
bakışta g ö lle ri y ad ırg atm ak tad ır Z ira kilise-
den cam iye çevrilen bin alard a bu m ihrabın
binanın m ihveri üzerinde olm adığı m alûm dur;
halbuki b urada h er ik i m lh rab tam am en b i­
nanın m ihverinde bu lu n m ak tad ırlar, İç e rd e
duvarların Ust kısm ında b ir m e rm e r friz mev­
cuttur. Bu Criıin rn ih rab d u v a rla rın d a d e ­
vam etm em esi bu kısım da esaslı ta d ilâ t yapıl­
ım ; olduğuna işaret etm ektedir. Tam am en bu*
TUrk eser) olan kubbenin ortasın d a B esm ele!
-Şerife ve Kulhii vallabü ah ad su re si güzel bir*-*
s u re tte yazılm ıştır. Şim di m ev cu t boyalı a h -
ta b m inber ve m e rm e r v îiz k ü rsü sü h içb irP
sanat kıym eti taşım ıyan b a sit e se rle rd ir.
Sağ yan n ühraberit ay rıca b ö lü n e re k b îr
tü rb e {ekline so ku lm u ştur. S an d uk a şim al -
cenup istikam etinde olup k ısm en b ir k em erin
altında bulunm aktadır. B öyle cam i içinde tü r ­
beler tstanbulda pek n a d ird ir. B u tü rb e n in
önünde geçen asrın b a şların d a yapılm ış yeşil
boyalı ahşab b ir bölm e d u v arı bu lun m akta­
dır k i bunun o rtasında d e m ir p arm ak lıklı b ir
kapı ve b ir perde vard ır. K apının ü stü n d e şu
kitabe göze çarpar:
Ufaa ntrkadi Cifclr Un AbdııjUh ö) Eimuİ
Transept'iı» sağ kolu d a cam inin esa s k ıs­
m ından b ir ahşap duvarla ay rılm ıştır. B unıuı
kapısı üzerinde (l. E k rem K oçu’ıu m aldığı
kopyaya g8re şu kitab e bulunm aktadır:
B âlâ flazreU C t t l r blo A bdullah E n s ttl radiraU nkü
mıhii. K »ri Idlkl Egrer Mrhmed.
. ^
Salibin garb kolu ve bunun yanındaki hüc­
relerin üzerinde bulunan kat ahşaptır- B ilhas­
sa bu kısım larda k ırk sene evvelki tam ird e
yapılan kalem işlerinin v e badanaların a ltın ­
1ETANB11.
da daha eski kalem İslerinin mevcudiyeti far-
kedilm ektcdır. Barı kısım larda sıvaların dft-
killm üş olmasına rağm en hiçbir erit! mozaik
veya freoko inine rastlam ak kabil olmamıştır.
Ancak binanın sağ dış duvarında pencereler
hizasında » n yıllarda bazı fresk e illerine
rastlanm ış ve bunların üstleri tahtalar He
kapatılm ıştır.
B inanın dışındaki hususiyetlere gelince:
Bizans zam anında ki pencerelerin b ir kısmı
so n ra ları örülm üştür. C enup duvarında gö­
rülen b ir çift kem erden b ir tanesinin kesik
olm ası T ü r ilc r sam anında binanın ü st hat-
la n n u t tam am en değiştirildiğini gösterm ek­
ted ir. B runov'a nazaran yapının Özerinde bu
m u h telif kem erlerin m ünhanilerini îakLbcden
dalgalı b ir çatı bulunm ası icabcdiyonhL
Şim diki te stere tli;l tu ran d ak i tuğla tez­
y in a tı yakın zam anlara ait ilavelerdir.
G örlllüyor k i bu bina nsimâri bakımdan
esaslı bir tetk ik ten geçm eğe değer. Ayrıca bu­
rasın ın ÜÇ sahuılı binalar serisinde b ir y er al­
dığına ve bu hu susla miihim b lı ro l oynadı­
ğına işaret e d en ler d e vard ır. U. Baltıusaiüs:
Leglise c lo iso n n te en O rient e l en Occident,
P a ris 19-11, say fa 15).
i B inanm inşa tek niğin e gelince. Dış du­
v a rla rın ü z erle ri badana ile ö rtü lü olduğun­
d a n b u n u h e r kısım da tc tlo k edebilm eğe im­
k â n y o k tu r. F a k a t esa s itibariyle b ir hayli ta ­
d il edilm iş te r d u ru m d a alan duvarların Bi­
n asız b ir şekilde m u h telif ta ş ve tuğla o ra ­
la rı halinde vücuda getirildiği anlaşılm akta­
d ır. Z a te n b u hu su su y etm iş sen e evvel yapı­
lan ve .P asp ate’n in kitabında neşredilen re­
sim den d e anlam ak kabildir. E sas itibariyle
h e r tu ğ la tabakası arasında »engin b ir fcarç
tab ak ası kullan ılm ıştır ki bunun kalınlığı bir­
çok kısım larda tu ğla kalınlığının ık l misline
m üsavidir.
A U km ustafapaşa Cam iinin eski tezyina­
tın d a n h iç M r şey kalm am ıştır. Yalnız camiin
y an ın da bulunan b ir bahçe duvarının taşlan
içinde m e rm e r bir söve parçası üzerindeki
tezyinat oldukça enteresandır. Bu taşın üze­
rin d e Bizans tezyinatında sık sık görülen beş
yapraklı palm eller farkedilm ektcdir. DJehl
tarafınd an b u cam iye a it olarak gösterilen çok
e n teresan b ir sü tu n başlığı Pulgher’üı Me­
rinden anlaşılacağı veçhile Atikmııatapaşa
http://groups.goog le .1
 — 1197 —
-ttUlüdde de, ıl Güiham- civarında bulunm uş­
tur.
Yakın zamana k jtU r şıd ırv a n ın yanında
duran v« büyük tam irden -<mra 1022 dc A r­
keoloji m ü n ş in e nekledliı-n y ekpare m erm er
den bir vsfti* loluıeii h llâ mijjeıılrı büyük
ccptasi ününde v« en »ağda durm akladır. I.
3893 num arayı tafiyen bu vnfliı teknesinin
içinde Uç basamakla İnilm ekte olup, ite rd e Uç
ni? oyulinaşlur. E kseri k itaplard a resim ve
tarifelerine rastlanan btf vafliî teknesinin d i­
ğer benzerleri aıüzen in bu kısm ında te şh ir
edilm ektedir. iHosinrti R ehber. İst. 1934. say­
fa 126). Czarinde hiçbir yazı vc h a tti ş a d ır­
van olarak kullanıldığına dair dahi em are ol­
mayan bu tekneyi C. E sat seb e p siı a la ra k 458
tarihli g ö sttfiniflir. ı.C. E sat: C onstantinople.
Paris IBOOj sayfa 109).
Bugün Alİkm ustalapaş» C am ii m am ur b ir
haldedir ve cem aati boldur. B akım lı v e ol­
duk ça iyi bir halde bulunm asına rağ m en bazı
kısımlarının tam ire ihtiyaçları vard ır. E tra ­
fında ekseri camilerde olduğu gibi tü fe y li b i­
naların bulunmaması burasını tetkik ed ecek ­
ler için büyük bir m azhariyettir. A tiknıusla-
fapafa Camii hakkm daki bu yazımıza son
vermeden önce .jtına da işaret edelm kİ. bu
binanın altında bir dehlizin m evcudiyeti r i­
vayet Olunmaktadır. s«ı«vi Erk»
ATİKMÜSTAFAPAŞA M AHALLESİ —
Fatih k a m ın ın F e n e r nahiyesi m ahallelerin-
dendlr; Surlar vc B alatkarabaş,
Molla aşkı ve Avcıhcy ile Çevril­
miştir; sınır, sokak ve caddeleri
şunlardır: Ayvansaray Caddesinin
bir parçası. Ayvan aarayktıyu So­
kağı, Mustarapıifabostam Sokağının
bir parçası, Yataganhamamı Soka­
ğı, Egrikapı maslağı Sokağı, Egri-
kapımum hanesi Caddesinin bir
parçası, E îrikapı Caddesi.
1; cadde ve sokakları da şun­
lardır: DervlşıSde Sokağı, Kandil-
litUrbc Sokaflı, Tandır Sokağı, Av-
cıliiıjji Sobsjt. Kavata çıkma», Çe-
dlKpabııclu Sokngı, Mahkemeklll-
iıanl Sokağı, Ahmedrifat Kokağı.
Ayvansaraykillhanı Sokağı, Ağaç-
lif im e Sokağı, Kunanuncası Caa-
desinin bir parkası, Pazarcık So­
kağı, B e k i r o d a s ı So-
m/group/merakediyorum
ATİNA t PUHUMU
41, Sokağı, Şehidm üm U ı Sokalı, Kun­
dakçı Sokağı.
Hailce doğru inen bir sırt üstünde olan
bu m ahallenin yarısına yakın bir parçasını
IjOjk .i tenkil ed er f l i : Ayvan» arayıla Lonca),
isüyijh^fhrln b ir çingene kolonisidir. Mahal­
limin lla llç elekleri am ele ve IfçJ, b e U r ya-
taflıdır, Dervi$z&de Sokağından yakarıda, **•
kenesi, o rta halice esnaf, m iitev u i getiril, fa*
kat tem iz aitelur taralın d an itk in edilmiştir.
A rabacılar üanrtamı, H ançerli Hamam, h a ­
ld e n d i Camii, Toklulbrahim dede Mescidi ha­
rabesi, Tııklıtdede tilrUbetl, Hacliyas Camit,
Em irbuharl tekkesi ve camii harabesi, Çınar-
lıçcşm e, Ç ın ariiîeîm e Mescidi harabesi ve
Ayan D inıltriyos ru m kilisesi İmi mahallenin
h ud u d iarı imindedir {BiHiin bu isimlere bıkı­
nız).
tam ll Eranlm
ATİNA /Pansiyoncu Madam) — Zamanı-
roızm son yirmi yılı içinde Rcyoğlunda pansi­
yonculuk adı altında randevuculuk yapmış Mr
rum kadını; evi Tokatlıyaııın köşesinden aşa­
ğı, Tarlabajroa doğru sapan Salak Solağında,
sol kolda idi. Dürt be} katlı, büyükçe bir bi­
nadır.
H er m illetten nadide kadınlan evinde
bu lu n du ru r. İkinci Cihan Harbinden evvel en
a ja jı 10 lira olm ak üzere malına Köre 20. 30,
hattâ 5ü liraya kadar uvaid alırdı, Paralı ve
hovarda kişilerden pek (okları m üfterisi ve
canciğeri idiler.
 A T İN A B A U
1938 den so nra yıldızı sönm eğe banlattı;
randevuculuk yolunun on nam lı sabıkalıları
arağına girdi; ni bava! büyük b ir baskın v er­
di. bazı serm ayeleri vc başlarında K atina is­
m ind e bir ru m kadını bulunan yam ak v e e l­
leriyle berab er tevkif Edildi. İstanbul moihrı-
a tında a ğ ır itham lara h e d ef oldu ve m sbkûm
oldtı.
^ r n ı r ı l M u h ta r Alo*
A TİNA BALI — Y unanistan]» O sm anlı
İm paratorluğu to p ra k la n arasınd a b u lu n d u ğ u
zam anlar, a sırlarca, tstan b u ld a en m ak bu l
b ir bal id î, Y u n sn istsm îan g e le n le r ta ra fın ­
dan İstanbul ikyan. e şraf v e ric a lin e h ed iy elik
g e tirilird i İkinci olarak da G irld b a lı g c ü rd l.
On yedine! asır orlaau ıd a. S u ttan tb ra h iın za­
m anında tanzim ed ilm iş n a rh d e fte rin d e süz
me bala top lan 11 vc p e ra k e n d e 13 a k çe n arlı
konm uş İte n A tin a b alın ın Fiatı 14. p e ra k e n ­
d e İS akçe o lu s k tesb it e d ilm iştir. Evvela
Y u nan iftam n , so n ra da G irid in eld e n çık m a­
sın dan so n ra d ır k i, İsta n b u l p iy a sa sın d a b u
b alların y e rin i A n k ara b alı tu tm u ş tu r.
A TİNAGORAS I — 268 inci İsta n b u l
E k um en ik al O rtodoks P a triğ i; 18BG d e Y an-
y an ın Ç alapaula k ö y ü n d e doğd u . o ra n ın d o k ­
to ru M etheos S p iru 'n u n o ğ lu d u r; ru h în iliğ e
intisab ınd an önceki ad i A risto k lis’dir, İlk
tahsilini ken di m em le k e tin d e g ö rd ü k te n son ­
ra 1603 d e onyedi y aşın d a ik e n Ista n b u la g el­
di. o zam an p a trik vekili b u lu n an Ifa ristu polis
m itrap olid l A tin ag oras'in m ânevi ev lâd ı o la ­
r a k H eybeli A da R u h b an M ektebine k a y d o ­
lundu; 1911 de, b ir ilih iy a t fa k ü lte si m âhiye­
tin d ek i bu din î
m ek tep ten birin ci­
likle mezun oldu
v e ayni yıl içinde
Elasonos m itropo-
lldi Polievtos ta ra ­
fından diyakonos
t a k d i s edilerek
A tlnagoras ism ini
aldı. 1BJB yütna
kadar M anastır
m itro p olid i o l u p
so n ra A tin a baş­
piskoposu olan M "
lek tio s'u n yanında
bajdiyagotıos old« a Umbo ™ r.
(S,; Meleİios). (ftcıiıtı: S. B.ı
— 1OT8 — tS T A N S V l
Bu sırada Yunan Ortodoks kilisesinin
Ayıa Snodos m eclisinin de başkâtipliğini yaptı,
1921 yılında T ü rk -Y u n a n siyasi Ufuk­
ların d ak i şiddetli fırtın a esnâsında Alinago-
ras iki m illetin arasında sulhun ve komşuluk
em niyetinin te k ra r tesisi yolunda çalışdı, ki­
lise onun sulh sev er gdriişlinü K orfu ve Pak-
sos lultropolidliğîııe in tihabı ile ta ltif etti
iaralık 10221. AkdenUin bu cen n et m isili
ad alarınd a on sen ed en fa d a r u h i n i ' reislik
y ap lı ve halk ta rafın d an to k sevildi, oradan
vazifelen a y rılır iken göz y a şla n ile uğurlan,
dı. 1834 de m ü te v e ttâ tstan b u l p atriği İkinci
F otios ta ra fın d a n Kuzey v e G üney Amerika
orto do k s kilisesi başpiskoposu Aleksamfrns'un
y e rin e A m arikaya başpiskopos olarak gönde­
r i l d i Y en i dünyaya ay ak gastığ ı vakit oradaU
Y u n an cem aatini, kİ 1 m ilyona yakın niıfos-
tu r . k ıra lc ı ve venizeloscıı olarak İkiye ayrıl­
ım? buldu. A ınerikadaki orlodoks kilisesUd
y en id e n organize e d erek bu ikiliği gidermeğe
ç a lıju ; p ek çok ilk m ektep ilahiyat semineri
a ç tı. >Ayios V asillos Akademisi» n i tesis etb;
h a y ır y o lu n d a yardım laşm a cem iyetleri kurdu,
k ilisesin e bağlı o lan ların refah ve saadetine
(a lış ırk e n z e k i, m ilü m a t ve vekaar sahibi
cem iyet ad am ı o larak da A m e rik a n a en ön
s afla d in ad am larınd an biri oldu ve Beyaz
S aray ın k a p u la n , d ile d i# » m a n girm ek üze­
r e açıldı. D ünya su lh u ve Mesai beşeriyetin
lıım ır vo saadeti m eselelerinde Beyaz Sara­
y ın fa h ri ve mümtaz ıtıüîüvirleriaden biri ol­
du.
1948 d e Beşinci Maksimos tedavisi ol
m ayan hastalığı dotayısı ile tstanbul patrik­
liğinden İstifa etti; Fener Patrikhânesi hale­
fini seçem edi, buhran ancak AünagorûS’ın
A m erikadan çağırılm ası ile bal edilebildi ve
1 kasım 1P48 de Ayîa Snotios meclisi onu İs-
tan b u t Patriğ i seçdi. Dünya sulhu için çalışan
k8m ll insan, doiayısı ile Türkiye vatandaşı
olunca pe!c labii kendisine «Türk dostıu de­
m ek ınid olu r, Türkiye C um huriyetinin teîîi-
sûıi. Türk’ m illetinin saadet ve selâmetini is­
tem ek, p atriklik vâzifei riılıAnlyosinde başlıca
şiAn oldu.
N ecâbetm eab A tinagoras Tiirkiyeye o ta­
rih te B irleşik A m erika Devletleri Başkanı
olan şahsi dostu H. T rum an'ın hususi uçağı
ile geldi, Türkiye vatandaşlığı muamelei rtw-
mi.vesjni yola çıkmadan Vaştngton büyük ol
http://groups.google.coi
 ANSİKLOPEDİSİ — 1299 —
çimferte yaptırm ıştı, Yeşilköy bava alanında
toprağa ayak basar basmaz ilk sözü dc tiirk çe
olrtu, patrikhaneye uğram adan Taksim e gitti
«e Cumhuriyet Abidesine, V aşingtondakl Meç­
hul A sker âbidesinin parkından kendi eliyle
topladığı defne dallarından yapılm ış bir Çc-
lengi yine kendi eliyle koydu.
Türkiyedeki İlk 4 i A nkaraya giderek
o zamanki devlet erk ân ı ile tanışm ak oldu,
evvelâ Reisi C um hur İsm et tnönUyii ziyaret
ederek Başkan T rum an'ın m ahrem b ir m esa­
jını tevdi etti. Vazifesine resm en b a lla r iken
ilk sözü de: ıK ilisem u siyasetle uğraşm az, bu
memleketin siyasetine yardun e d e » dem ek
oklu.
1055 de Başvekil A dnan M enderes, p a t­
rikhaneye giderek A tinagoras’ı ziyaret elti;
bu ziyaretle ilk d efa olarak b ir T ü rk h ü k ü ­
met reisi patrikhaneye gelm iş oluyordu ki.
Atinagorasın ınünıtâz şahsiyetinde bu ziyâre-
Un asil m ânası. F en er P atrik hânesi üzerinde
asırlar boyunca devam etm iş b ir şüphenin
arlık kalkmış olm asıdır.
Atlnagoras patrikhaneyi yemden o rg ani­
ze etti; Kınalı Adada ıÇ ocukt, Büyük A dada
«Çalışan Kız >• I55I k ızları ad ı ile iki kamp
açciırdı, papaz dinlenm e yu rtları, k ü ltü r d e r­
nekleri, (ııkara perver kadınlar cemiyeti k u r­
tlu ve patrikhanede bir m atbaa ile bu. m atba­
ada banılan Apuatolos «Andevas» m ecm ua­
sını tesis elti (E..- Apostolos Andress).
Yunanlstanın K ıbrıs m eselesinde takip
elliği siyâset ve bundan m ütevellit h âdiseler
Atiöâgorası mil)kUl durum a düşürdü, İsta n ­
bul basını bu siyasetle uğraşm az rû hânîy l ağ ır
şekilde ittiham etti; p atrik, b it Türk ata sözü
hatırladı ç&ükııt altındır..» ve sukutu tercih
etti. İstanbul Ansiklopedisinin bu «Alinago-
ras» maddesinin yanılmasını em ânet ettiği
»sağıda imzası olan m uharrir, zâti ru h an ileri­
ni hakkında tarfedüen sözlerden ve nakledi­
len geylerıtan tenzih eder,
Bıı muhterem adam hiç bir partiğin yap­
madığı şeyleri yaplı, l)Ir patriğin giinltik h a­
yalında Seleflerinin titizlik lW riâyet edegol-
dikleri protokolü riâyet etmedi, sokaklarda
yaya dol»?lı, vapurlara bindi, yolcularla se­
lâmlaştı. ayak satıcıları ile konuştu, çocukları
Okşadı, Amerikalı zenginlerin şahsına hediye
olarak yolladıkları pek liıka bir otomobili sat­
tırarak bedelini yetimhanelere verdi, bir ye­
n/group/merakediyorum
ATİS <İbrahim Hakkı)
re araba ile gitm esi iktizâ eyledikte taksiye
biner.
Pek şirin bir fıkradır;
Bir gün yaya gid«r£en kendisini b ir po­
lis neferi hürm et ile selâm lar, bunu gören bir
gazeteci polise:
— P atriğe selâm verm ek için em ir m i
aldnız? diye sorar.
Polis:
— Hayır., d er, evvelâ b ir reisi rû hâni o l­
d uğ u için selâm lıyorum , sonra, selâmımı a lır­
k e n o k a d ar ta tlı tebessüm ediyor ki o tebes­
süm ü görm ek istiyorum ...
Y em ekde ancak açlığını g iderir, sofradan
dâim ! doym adan k alkar, ve çok az uyur, çok
okur. A nadili ile b e rib e r törkçe, İngilizce,
Iransızca, İtalyanca, alm anca ve ru sça yedi
dil bilir; ken d isin i ziyaret etm ek isteyen­
lere, kini olursa olsun, hangi din ve roez-
tıebde bu lu n u rsa bulunsun k ap u tu açıktır.
M isafirlerine evvela ananevi sakız tatlısı ik­
ram edilir.
Neoklts SrttIb
İ stanbul A nsiklopedisi şu küçiik notu ilâ­
ve eder: A llah sıh atte dâim etsin. Birinci
A lînagoıas F e n e r P atrik hân esind e yeri dol-
dıırulatnıyacak büyük adam dır: patrsktıâne
m uhiti, pek y ak ın ları ınüstesnâ, ?annediyo-
r u : ki bu zâtj. bir dağın eteğinde oturanların
zirveyi görebildikleri kadar anlam ışlardır.
A TİS (İbrahim Hakkıj — M uharrir, ta­
rih bilgini; soy adını bazı m akalelerinde sa­
dece tA tii» olarak bir takm a isim imiş gibi
kullanıp çpgu yazılarını m em leketine nispetle
ı İbrahim Hakkı Konyalı» diye imzaladığı İşin
«Konyalı» adı ile
m eşhurdur. ( R u m i
1313} 1836 da Konya-
da A iâeddin köşkü­
nün A kıncılar Kapu­
tu n u n ö n U n d e k İ
A kıncılar M ahallerin­
de doğdu; babası Nal-
banıizâtie M u s t a f a
Efendi: anası Atazâde
İbrahim Ağanuı kızı
Hailce Hatıım; bu ha­
nım 1859 da sağ ve
82 yaşında bulunu- İbrahim ıiaklu AU»
yordu. Baba itirafın- <Resim: S tM ı
 ATÎYE MKAÛI — 1300 —
dan aile şecerelinin Selçufcilcr devrinin b a l­
larına mazbut »lap dedelerinin hepsinin nal-
band olageldiklerini söyler. ki İstanbul An­
siklopedisine tevdi ettiği notla: <0 »umanlar
nalband tâbiri u m anım ızın baytar karşılığıdır:
dedelerim Konya Sclçuklirrlniıı ordu atlarını
tedavi ederlermiş: bttldn o eski altta ed tv at
evimizde son zamana k ad ar dururdu* diyor.
İlk ve riifdlye tahsili Konyada Yı*
kik Mahalle ve FüyûzMı Hamidiyc mek­
teplerinde yaptı, sonra bozulmuş Medre­
se tahsilini ıslah yolunda «Islahı M ed iri tslü-
mlye> adı altında açılmış külliyeye girdi;
DiÛsbet ilim lerin tedrisine büyük ehem m iyet
verilen bu m edresenin en seçkin talebelerin­
den biri oldu; idSdinin çok üstünde um um î
bilgi ile bilhassa iyi arabca öğrendi. A şağıda­
ki satırları talebimiz ilzerine yolladığı n o tla r­
dan naklediyoruz:
«Onsekiz yaşın tfanberi gazetecilik yaparım
M edreseden çıkınca B irinci Cihan harbin de
Demiryolu M ektebini bitirdim , ilk Türle D e­
m iryolcularından biriyim ; h a rb içinde B atu-
mu aldığımızda İstasyon m ü d ü rü oldum ve
devlet B atum u terkedinccye k ad ar o rada k a l­
dım.
«M em uriyet hayatım , m ü tarek e y ılla rın ­
da Konya Sanayi M ektebindeki tü rk çe hoca­
lığı Ue yine o yıllarda tstan b ulda M eşihat d ai­
resi d e rs vekâleti hutef&lığından ve U r d e
1053 d en b eri k u llan dığ ım İstan b u ld ak î A ske­
r i Müze m ütehassısı m em urluğudur.
«Tek dostum k itap ian m d ır.O n b in cilt­
lik b ir kütüphanem ve otuz bin fo to ğ raf b u lu ­
nan b ir de vasika arşivim vard ır. K en dim i ve
ailemi daim a bir k u rşu n kalem inin asil kazan­
cı ile geçindiririm .
«H er zam an iftih a r ite an latab ilirim :
1931 senesinde B u lg arlara kilosu 3 k u ru ş 10
paradan h e r b iri ISO • 200 kîlnlııic 200 bolya
ta rih i ev rak m eselesinde m ücadelem m em le­
ketim e en büyük hizraetim dir. B aha bitilm ez
o ta rih i vesikalar B ulvarlardan g eri alınam a­
dı smtna tirihimiziB yegâne kaynakları diğer
evrak hâzinelerinin ayni şekilde elden çıka­
rılm ası önlendi (B : B u lg a rla rı satılan ta rih i
ev rak meselesi).
«Gün yüzüne çıkardığım , tarihim izi ve
cem iyet hayatımızı ten v ir eden vesikalar sa ­
yısızdır.
« Istanbulu sem t s e n t,, sokak sokak dola­
İSTANBUL
şarak tarihi abideleri letklk ettim, kitabelerini
7al»t ettim, vakfiyeleri buldum, bu yoldaki
notlarla dolu SOO defterim vardır. A ltılı Im-
k&n ve fırsat verirse neşredeceğim»
Çalınmaktan yorulm ayan İbrahim Hakkı
Ali- (Konyaü) ııın neşredilmiş eserleri {un­
latılır:
1 — Topkapı Sarayında deri üzerine y
pılım ı h aritalar; 2— İstanbul âbideleri: 3—
A frodil hakkında tarihi tetkikler; 4— HArun
El-Iteşid; 5— İstanbul Sarayları (birinci clU):
0— Akşehir; 7— Karaca Bey mamuresi (bi­
rinci cilt); B— Abideleri ve kitabeleri İle
Alanya; 0 — Eski İslim i paralar; 10— Mimar
Koca Sinan; 11— A aullı Mimar Sinan; 12—
K aram anlı N işancı Mehmed Paşanın Tarihi
Al Osmanl tercem esi; İS— Mimar Koca Si-
nanın eserleri (Tarih hâzinesi mecmuasında
ilSve olarak yayınlanmış, mecmua kapanınca
yarım kaljnışlır}; H — Erluğrulgazi Türbesi;
15— Akçakoca.
Baskıya verilecek şekilde hazır eserleri de
şualardır:
1 — T opun ta rih i 13 cilt); t — K alnalı
sici silah ların tarihi; 3— Â bideleri ve kilibe-
leri ile Konya tarihi-, 4— A bideleri ve kita­
beleri ile E rzurum tarih i; 3— İslâm paraları­
nın basıldığı yerler-, 6— Konya vakıfları; 7—
Askeri M üzedeki şaheserler; 8— Askeri Mü­
zenin ta rih i; 9— İstanbul âbideleri; 10—
İstan bu l m üzelerindeki şâbeserler.
A TİY E SOKAĞI — Beyoğlu kazası. Tak­
sim nahiyesi, H arbiye Mahallesi kokakların­
dandır. Teşikiye tram vay durağı ve Maç­
ka C addesi kavşağı ile EmI9k Caddesi
arasında uzanan ortası yüksekçe, iki araba
geçebilecek k a d ar genişlikte, iki yaya kaldı­
rım lı, kaba ta ; düşeli vc bozukça, Em lâk Cad­
desi kavşağı on beş adım kadar paket t a ji dö­
şeli, yaya kaldırım ları kısmen kaba taş düşeli
kısm en asfalt, üzerinde (içer dörder katlı fil-
g ir ve beton yapı apartm anlar bulunan bir
sokaktır, Sokağın ortası belediyenin bur elek­
trik lâm bası ile aydınlatılm ıştır. Teşvikiye
caddesi kavşağından girildiğine giire cephe­
leri cadde üzerinde bulunan sağ köşede be­
ton yapı altı k atb Dilak apartım anı, sol köşe­
de yine altı k atlı kagir ve isimsiz bir apart­
man sokağın en büyük yapılarıdır,
Hıkla GSkMrk
h t t p : / / g r o u p s . Q O O Q |p.r
 A N S İK L O P E D İS İ
AT K A T ltil — İstanbul lim anında rö ­
morkör ve araba vapurundan cvvrt kullanılan
mavna yavruau miri kayıklardır kİ, d erin ve
basit bir Ickıutlen ibaretti; baş taralınd a İki -
iıç Çille küreği vardı, bir k ü re lin i en «z İki
İtişi çekerdi, seferlerde, orduyu hüm ayun bi­
nek vü mekkllre hayvanlarının Istan bu 1dan
t'sktldara. Üskiidardan İstanbul» naklim le
kullanılırdı.
AT KESTANESİ — İstanbul m csireleri-
ni, bahçejerini. sokaklarım süsleyip gölgelen­
diren gayet güzel b ir ağaçtır ki. sü ra tle boy
atar, şiddetli s o f u la r a dayanır, çiçekleri pen-
be yahut beyaz, bir nakil gibi donanır, raey-
vası tababetle kullanılır, geni? y a p raklarıy la,
gölgeli ağaçların başında sayılır; valanı Şimalî
Hindistan dağları ulan bu ağaç, Parise ilk
d e li 1615 yılında B achelier ism inde bir zat ta ­
rafından tslanbuldan götürii lm üştitr.
Bu satırların yazıldığı sırada B üyükşehir
*e civarının en gilzel ve m eşhur at k e sta n e ­
lerinden bazıları şunlardı:
Bayezid Camii İç harim itıin Sahaflar'a
Bayuud ruhıllııln Salıhaltar kaıııınıı onUnılckl AtkcAlanKİ r r agacallı knhvpblnMl, tMZ
(Htslm: Nntlk>
om/group/merakediyorum
ıstı - ATLAMA
i.,Uan yan kapısı «nündeki btiyiık agaç, Ajra-
sofyn önündeki ağaçlar, Sarjyerde HimkAr-
»uvundakl ağaçlar, Boykozda A brabam pıjf
korucundaki ağaçlar.
İstanbul «ayfiytkTinin hem en hepsinde
birçok köşklerin bahçelerini tezyin eden fljaf-
lar hr p.i ııı tSa al kestanesine de sık sık n a lla ­
nır
ATLAMA, ATI.AMATAŞI — Kbçükpazar
İle U nkapanı arasındaki »omlln adıdır ki Ve-
Tanın bulunduğu bayır ile deniz arasında bi­
raz genişçe alçak b ir saha loşlu! eder; Şehir
Ruhberi haritasına güre Hacıkadın ve Hoca-
gıyaseıidin m ahalleleriyle etekleri ve Yavuz-
sinan M ahallesinden m ürekkeptir. Uüyük$eh.
rıiı 1ayam la n yapılm adan, — ki, U tan bul ta­
rih in e kanalizasyon adı ile gcçml} olan büyük
ve çok m ühim işe başlayan Şehrem ini Opera­
tö r Kinin Beyi burada tak dir ve şükranla an ­
mak gerek il-— bu semti, uzunca süren bol
yağm urlarda su basardı, Öylesine ki, sokak­
ları b ir kanal halini alırdı.
Sem t halkı, paçalarını sıvayıp. U r karm
jf.
>L ,.ı
 ÜOt —
v yer daha fazla btr *U)-a dalarak <tola-
vrdı- (tali vakti yerinde kimseler de. gide-
■ c- . yere gore od pars, hir kuruş, beş on ku­
nt; vererek turaal sırtına binerdi. AleliUe
yağmurlu günlerde ise. sokakların ortasında
kundan Ue geçinilemiyecck kadar su dolardı.
Bundan Stttrü bu »D ilin sokaklarında, ara­
balara i i,lnı olmayacak şekilde, bir yandan-
obür >aıu geçmek ii» re atlama taşlan ko­
nulmuştu ki. semtin ad) buradan gelir. Atfll-
vesj Allaıııataşı Camiinin kamumda bulunan
fotoğrafa Bay Kerameddln, yirmi üç » n e
kadar evvel, yağmurlu bir gecede rolü} ya­
parken au battığını ve dükkânın içinde diz
boyuna yakın yükseldiğini söylemiştir [Hatâ­
na I946>.
ATLIMA K, ATL.VT.MAK — İstanbul ba­
sısında en kıdemli iki argo tâbiridir, günün
mühim bîr haberini bütün gazeteler almış iken
alamamak, veya hiç bir gazele alamamış Ücen
alıp kendi gazetesine ulaştırmak, ilk n efir
muvaffakiyetini kazanmaktır. H aberlerde at­
layan muhabirler ve yazı işleri m üdürlerinin
patronlar nazarında ve mesîekdaşları arasın­
da prestijleri kırılır, carsılır, atlatanların da
bilâkis artar, kuvvtlenir. Bağan b ir gazetenin
diğer bütün gazeteleri allatarak verdiği U r
haber balk nazarında öylesine alâka sağlar ki
gazetenin baskı sayısı birden b ire yükselir.
Gazeteler istihbaratında atlamama, ve bilâkis
atlatmaya son derecede ehemmiyet verirler;
büyük sermayelerle kurulmuş., en teiniz bas­
kıyı temin etmiş, en değerli kalemleri sü tu n ­
larında toplamış bir gazetenin haber, havadis
atlamaları yüzünden tutunamayıp kapanm a­
ğa mahkûm olduğu çok görülmüştür.
Atlatmak, i; ve bilhassa memuriyet ha­
yatında da kullanılır, bir işin halli elinde olan
adamın o işi takib eden sahiplerini güler yüz­
le ve vaid ite başından savarak işi yapmama­
sıdır, bu m in ida atlatıcı olanlar hekimlerin
teşhisine g ire birer ruh hastasıdır, yahut iğin
hal ve intacı vazifeleri iken bîr rüşvet, gayri
raeşrû menfaat sağlamak için Irtlkib edilmiş
ahlâksızlıktır: hasta veya mürteki, atlatıcı
memur bir cemiyetin günlük huzurunu bozan
insandır: misaller: ■ Atlatmada bizim müdü­
rün üstüne adam yoktur..»
— Ne oldu? Yerloftin mi?
— Hayır., bugün git, yarın gel, harlf
allatıp duruyor...
İSTANBUL
Ferid Devptlogln «Türk Argosu» adlı
değerli eserinde «atlamak» tâbirini külhani
ağzında «vermek» kargılığı gösteriyor, misal
olarak da su cümleyi yazıyor: «Bir cıgara at­
ta da ciğerlerimiz hayranı eUin!..» Biz, İstan­
bul klilhinileri argosunda bu yolda bir Ubire
rastlamadık, «allamak, atlatmak» kulhlni a r­
gosunda da B aw l«i ağzının aynidir; vermek
yerine ekseriya -<toka etmek, uçlanmak, tos­
lamak» kullanılır, ayni misâli yazalım*. <Blr
cıgara toka et dc.. hir cıgara uçlan da,, bir
cıgara tosla da ciğerlerimiz bayram etsin..».
ATLAMA SOKAfil — Beyoğlu kazası Ka­
sımpaşa nahiyesinin Sürurimehmedefendl Ma­
halle» sokaklarııtdamlır. Aynatıçcşme cad­
desi Üe; İncekaş Sokağının Süruriçcşmeai So­
kağı ite yaptığı kavşak arasında uzanır.
Aynatıçeşme caddesinden girildiğine gö­
re. iki arabanın ancak geçebileceği genişlikte
ve parke döşelidir. Sokak boyunca iki sıralı
evler ikişer, Sçer, dörder h attâ beşer kat­
lı kagir yapılardır Bunların arasında 12
numaralı apartm an, güzel bir binadır. Soka­
ğın sekenesi ekseriyetle ru m d ur (Haziran
1947).
İsm ail Krsevlat
ATLAMATAŞf — Karadeniz boğazı dı­
şında Rum elifenerine yarım saat mesafede
bir deniz kayasıdır ki Boğaz balıkçıları tara­
fından nirengi noktası olarak kullanılır. Uzun-
«aburun ile bu AtUmataşı. U r kış dalyanı olan
M armaracık dalyanının sınırlarını teşkil eder­
ler. A tlamalaşında bir de deniz tahlisiye is­
tasyonu vardır; kısaca «Atlama» da denilir.
ATLA HATASI CADDESİ — Eminönü
kazasının KUçükpazar nahiyesinin Hocagıyı-
seddin, Hacıkaduı ve Yavuzsinan mahalleleri
sınırındadır; eskiden tstanbulun en işlek cad­
delerinden biri olup A tatürk Bulvarının açıl­
masından sonra şeref ve faaliyetini kaybetmiş
bulunan Unkapanı Caddesiyle Küçiikpazar
ve Ilücrftadın Caddeleriyle bir Gçyol ağzı vü­
cuda getirir; paket tası döşeli, Uç araba geçe­
bilecek kadar geniş, çarşı boyu ve işlek bir
yoldur.
Unkapanı Caddesi kavşağından yüründü­
ğüne güre, safi kfigode Hasodabaşı Hassnağa
çeşmesi vardır;' çeşmenin yüzii Unkapanı
Caddcsindedir. Az ileride, solda AUamatası
Camii vardır ki sadece Atlama Camii dc de-
http://groups.goog
 AN'SlKLOPEDlSt — 1303 —
ıtiUn yine sol kolda, hu caddenin Yenihatay
Sokağı İle olan kavşağında H ala; Sineması
vardır. İstanbulin, tercihan macera filmleri
gösteren sinemalarındandır; bu kavşağın öbür
kasesinde de bu satırların yazıldığı 1846 hazi­
ranında «İstanbul Memurlar İstihlâk Koope­
ratifi Deposu» bulunuyordu. Atlamataşı Cad­
desinin öbür ucunda, sağtla Kilççiiçkpastar ha­
mamına karşı olan köşede büyükçe b ir esnaf
kahvehanesi vardır.
Bibi.: REK ve ST, On.
ATI.AMATAŞT CAMİİ — U nkapanında
Atlamataşı Cad itesi üzerindedir; Hadika-till
cevamide Arabacılar Mescidi adiyle kayıtlıdır;
yine hu esere güre A tlar Hoca HaUl Ağa
adında l i r zat tarafından yaptırılm ış olup
banisinin nerede medfun olduğu malûm de­
ğildir; U r mescidi de Yenibahçede vardır (B.;
Ycnlbahçe Mescidi).
Mamur bir camidir; kâgir yapı, çimento
ile tamir ellilini} ta ; - yahut - tüğla minareli,
ööp duvar üzerine kirem it örtülü bir çatıdan
ibarettir. Bu p ik asrımızın baslarında yeni­
den yapıbrcasma tam ir .edildiği muhakkak­
tır; bir tamir âe son yıllarda görm üştür ki
minaresinin sokağa bakan yüzünde *1889»
tarihi okunmaktadır. K irem it örtülü genigçe
bir saçak altında olan sokak kapısından d a r
ve uzunca b ir avluya girilir, solda b ir kuyu
ve bir tulumba, yambaşında bu kuyu suyu ile
doldurulan beş musluklu büyiik bir m erm er
tekne, dipte de ayakyollan vardır. Camiin bu
avluya açılan kapısı ahşap bir bölme içine
alınmıştır. Bilhassa kayda değer bir hususi­
yeti yoktur. Uk yapısında ahşap m inberini, nc
zaman yaşadığı tesbjl edile-
mıycn S i p a h i ağalarından
Cemfid Ağa isminde b ir kat
koydurtmuştu.
ATIAMATAŞI MESCt-
111 — Üsküdarda Albunsta-
şud a. HacıselUnafa Kütüp­
hanesi yanında. Selâmsız Cad­
desi İle Tenbeihacunehmed
Sokağı kavlağında idi; yıkıl­
mış ve yerine 23 UdcU İlko­
kul yapılmıştır. Hadika-tül
cavamide Tenbeller Mescidi
adı ile kayıtlı olup «banisi El-
hac Mehmed Efendidir, kabri
le.com/group/merakediyorum
ATLAS
dahi andadır, mahallesi v a rd ı» denilmekte­
dir. Mahalle adını «Tenbelmehmedefendi»
olarak muhafaza edegelmiştir. Fakat balk bir
mescid binişine tenbel Ukalanı yakıçlırama-
yıp «Tombul» a tahvil eylemiştir. Öyle M,
mescide «Tombul mchmedelen4i Mescidi» de
denilirdi. Mcscid harabesi yıkılırken Hacı
Mehmed Efendinin kabri de kaldırılmıştır
(Mayıs 1947).
BIM .: REK, ME V« VH. G n
ATLAS, ATLASCILAK — İpekten Bo­
kunm uş m uhtelif renklerde düz, hareli, ken­
di renginde kabartm a çiçekli ve temas Ue
tatlı bir ses çıkaran sert bir kumaştır. Esvab-
lık, şatlık olarak ve ekseriya gelinlik ve sün­
n etlik yorgan yüzü, yatak bağlığı için kulla­
nılır.
Vezirlerin, ve bilhassa Pâdişâhların yüz,
besyüz. bin allunluk büyük ihsanları, ağızlan
ipek kordonlarla büzülüp kapanır boy boy
al atlastan dikilm iş keseler İçinde verilirdi.
Pâdişalıiaraı hüküm darlara, valilere gön­
derdikleri nam eler, ferm anlar, keza muhatap­
larının mevkiine göte boy boy ve tezyinatı
değişen a) atlastan keselere konulurda ki
bunlar da «name kesesi» aduu alırdı.
K ibar ve rical saraylarında, konakların­
da ve hattâ orta halli İstan­
bulluların evlerinde musbatı
şerifler yeşil atlastan kese­
lere konulup muhafaza edilir­
di, bunlara da «musbat ke­
sesi» d en ilird i
Çocuklar mektebe başla­
tılırk en «elifba» cüz’uleri de
IFnkapamnda A ltaautaşı Camii
: Tarhta glmgaı
 ‘- T V S TKMAZ1
■v'.'i ke?e?çri» ne konulurdu, kibar çocuk
.'r?:»nın cüzü’ kc*eJeri de atlastan yapılır ve
bilhassa tercihan kanarye sarısı rengi tercih
olunurdu ı'B.: Amin alayı).
PSdljahların verirlere gönderdiği muras
sa katreclf altım kJJtçînr. hançerler kmJariyle
beraber Jtfiüi atlas kıtır - köselere konularak
yollanırdı.
Pâd^ahfarm sadırazam lara sadırâzamlı*
alâm eti olarak verdikleri m ührü hüm âyûn­
lar: .(fa al atlastan bir kese içinde bulunurdu,
buna da «mühür kesesi», «m ührü hüm âyun
keres:? denilirdi; bu m ilhür kesesini al ip ek ­
ten bir kordon Ue boynuna asıp koynunda
taşıyan sadrâzam lar gece yatarken dahi çık ar­
mazlardı (B.: Saduâzam ; M ührü hümâyûn).
Saray arabalarının ve tahtırev an ların ın,
saltanat kaytkîarm ın -kîç tarafındaki köşklerin
perdeleri atlastan, bilhassa kırm ızı veya yeşil
atlastan olurdu.
Esvablık oiarak atlas. Osm anlı sarayında
kışlık kumaştı (B .: Atlas Mevsimi). Onaîtıncı
asırda Kanuni Sultan Süleym ana A tam anya
İm paratorunun elçisi o larak gelen E ^ b e c k q
:Türk Mektupları* nda şöyie b îr tasvir yapar:
'T iırk atlıları zariî b ir ta ta ır h a lin â e iâı.
Altlarında en cins hayvanlar vardı. Beygir­
lerinin başları kıymetli taşlarla tezyin edil­
miş ve güm üş sırm a ile işlenmişti. A tlıla­
rın altın ve gümüş sırm alı esvapları p ın l p ı­
rıl parlıyordu. İp ek veya 'atlastan yapılmış
olan bu elbiselerin rengi, al, tftoı v eyahut ko-
yu yeşil inefti) idi...*.
Evliya Çelebi, on yedinci asır o rtasında­
ki İstanbul esnafını büyük b ir esnaf alayı
münasebetiyle tasvir ederken atlascılar hak ­
kında şu satırları yazıyor:
-UükkİTi 105, nefer 300 dü r, p irle ri Man-
su r Endülüsi'dir. Bu kavim ekseri Y ahudiler-
dir. G ûnagûn ekm işei fâh ireleri dü k kân ların ­
da tahtıravan U r üzre ölçerek k a t'ı m enazll
ederler». A tlascılar, çuhacılar ve dibacılar ile
beraber eski bedesten esnafının en zengin­
lerinden sayılırdt.»
A t o A vrupadan gelirdi. Altın telli ve
nakışlı ağır T ürk kum aşları, ufak dokuma
farklariyle «dîbâ* ve «şltj* diye ayrı isimler
almıştı, On yedinci asır o rtalarında. Sultan
îbrahLnıin ilk yıllarında tanzim edilm ij bir
narh deflerinde, taraklı, muııakkaş, arzı yedi
tu b u Frenk atlasının b ir û ra ın ı il!a£lâtçaiuı
- 1304 — tSTAVBUL
2Ûft ayçaya, perakendeci dükkân sahibinin
220 akçnya satacağı yazılıdır: gümrük resmi
unutulmamak sartiyle mukayese etmek lâ­
zımdır, ayni defterde, tstanbulun âlâ telli di­
basının Ijlcycn tarafından J3ü akçaya, pera­
kendeci tarafından 140 akçaya; yine Istan*
bulun telli ve nakışlı şîbiııin imleyen tarafın­
dan JBI) ûkçay.ı. porakerıdoci tarafından 100
akmaya satılacağı kaydedilmiştir. Büyükşehir-
de bilhassa al ve yeşil atlaslar makbul olmuş­
tu r On sekizinci asır ortalarına doğru, Ne­
dim. yeşil a Haslı bir nevcivanı bir gazelinde
şöyle tasvir eder:
U n u ttu rd u b;mn ^tn-j revanı dürt ^Lilüîrlandı
r ‘foiMİIı», bir tının huytu, nllnsJı ife t var
Henüz nn tkiıtrn <m Uç gilo oksik yişı ntnmi kin
Ayıtı <ın dördünü yâd ildirir lılr ntûhi (al'at var
Şu kıla da tstanbul civanları üzerine ya­
zılm ış söyliyeni meçhul bir deslaudatı alm-
mıştır:
TffiıH olub ıfiHrrinc
Ol çüsclin yolların»
knl dblayip bclle ria r
Alltısıı ılihâ çokcriı
Felekten şikâyet yollu bir de meşhur
beyit vardır:
Kimi nevrâna ç ık a r ultasu d ib i g l y m k
Kimi m endil b ulım az didrden cpkltı silccok
ATLAS ÇIKMAZI — Üsküdarda iskele
civarında, A tlas Sokağı üzerindedir; kaba taş
döşeli, bozukça, biT araba rahat girebilecek
kad ar geniş, h e r iki yajsı bahçe ve boslan, ga­
yet uzun, tenha, tssız sessiz bir çıkmazdır.
Ali Veren
\T I „ \S ÇIKMAZI — Oskiidnrda iskele
kurulm uş Türk sinema filmi müesjeselsrin-
dendir; Nazit Dutu ve M u ra i Kö*«û»lu'iLun
tesis ettikleri bir kollekiif şirket olup kuru­
luş tarihi 18 Eylül 1946 dır. Müessesenitı
idare merkezi Pangaltıda olup Kurtuluş
Caddesinde Altın Sineması içinde, stüd­
yosu Mecidiye Küyü mtic İkincita^ocağt Cadde-
sintledir; sermayesi şimdilik otu* bin liradır.
Bu satırlar yazılırken (Temmuz 1947), kuru­
luş tarihinden ilenil* bir yıl geçmemiş olduğu
halde «Gençlik Günahı* ve «Seven ne yap­
m a lı İsminde iki fU’r, çevirmiş, «Efe Aşkı»
ismindeki üçiincti film de Boluda çevrilmek­
le bulunuyordu. Halen m evm u sermayesi öi-
çü tutulurca, a s ü s t a o (idcjiigi primlerin çok
http://groups.google.ee
 • S^IKljOPEDlSt — 13«» —
mütevazı alm ası gerekir. R ejisörü, Bay Şâdaıı
Kâmil. operatörü Bay iliıaıı A rakotı'dur. He-
niiz müma esc yo uzun zam an kaydivle bağlan­
mış Ickoisiyenleri yoktur, muvakkat toknisi-
renlerle çabşır.
Msmlokctlmimle iıeniiz sinem a artistler)
sınıfı teşekkül etm ediğine güre. T iirk sahne­
sinin evvelce film çevirm ek fırsa t™ bulm uş
.şöhretleri, bu genç m üessese larafından ta t­
min •’dllemez, bunun içind ir ki, m üessisler
ve rejisör, mevzu ile b erab er sa n a tk â rla r İbda
etmeli zorundadırlar. U tan b u l A nsiklopedisi­
nin tem enni ettiği m es'ut tesad ü flerle, Atlas
Film Şirketi Tilrk sa n a t hayntıııın sem asına,
birden", büyük y ıldızlar atab ilir; b ir âlem i
m e su liy e tte n l)u şirk etin m erdiveniyle şöh­
rete ulaşan sa n a tk â rla r tla, m ütevazı miiesse-
y i birinci sın ıf şirk etlerd en biri yapabilir; şu­
rası da h a tırlan m alıd ır ki, bun u n tahakkuku
için de şirket ve artint, m edenî dünyanın bir
kudsiyet atfed erek bağlandığı hak p re n sip ­
lerine riayet etm esini bilm eleri g ere k tir. Bu
satırların y a sıld ı# sırad a. -En Son Dakika»
gazetesi bir film şirk eti ad ın a b ir ^A rtist A ra­
ma M üsabakası* açm ış bu lun u y o rd u ; İstan b u l
gençleri 3ra u n d a , kız ve oğlan, bu m üsabaka­
ya rağbet g ö steren ler az o lm am ıştır; m üsab a­
kaların, gazete satışla rın ı ç oğ altan m eşru va­
sıtalardan biri old u ğ u n u kabul edersek , yüz
p ild u m ü ğ tt m uhakkaktır: ayni ta tlı netice-
n in adı g id en m iş şirk e t h a k k ın d a fla te celli
etm esi, bu şirk e tin d e A tlas F iü n olm ası te ­
m enni olunur.
İstanbul A nsiklopedisinin gönderdiği b ir
anket ficine. A tlas F ilm Ş iık e ti cevap v e rir­
ken, şahsi serm ayelerle k urulm uş sinem a fil­
mi tnfiesseseleTİuvu, h ü k ü m e t ™ âıaherat.ın-
dan m ahrum b ir d u ru m d a ç ırp ın d ık ları b e­
lirtilm iştir. Sinem a film lerinin seh h a r b ir
propaganda vasıtası olduğu b litü n dünyanın
kabul etliği bir h akikattir kî. A tlas Şirketinin
bu m üzaheret talebini, film şirk e tle rin in de
devlet yardım larına liyakatlerini ispat e tm e­
le ri « ırtiyle. yerinde bulm ak Uzundu-. Vine
ayni ankete verilen cevabın şu sa tırla rı okun­
mağa değer:
A rap film leri memleketimizi istilâ elm iş
b ir vaziyette ve bizim filmlerimize gaz açtır-
Miyacak bir rekabet havası idinde kendi 6*
m emleketimizde hüküm ran olm aktadır.»
A tlas Filin Sirkeli, bu şikâyetinde haklı­
ırp/group/merokediyorum
ATLAS MEVSİM»
dır. fakat A rab filmlerinin Türkiyedeki mu­
vaffakiyetini, sanal kıymetlerinden ziyade
dublajında aram alıdır; sözleri türkçeyo yev-
rilıııiyon ve Arab musikisi parçaları kesilip
yerine İstanbul saz ve söz sanatkârlarının ses­
leri ve sazları oklurnniysn Arab filmleri, ba­
his mevzuu alan muvaffakiyet tahtından, kü­
çük bir İstanbul baldın çıplağısın ıslığı ile
devrilir. H er halde bu dublâjları himaye eden
hüküm etim iz değildir. Türk film âmilleri iç.
ise girm iş m enfaat çemberlerinin kor düğüm­
lerini çözdükleri gün, muvaffak olacaklardı!.
ATLAS MEVSİMİ — Atlas, Osmanlı
sarayı an’anesinde kıştık kum aşlardan İdi,
saray ıstılahında kışa «Atlas mevsimi» deni­
lirdi; aşağıdaki satırlar, Hafız llyas’ın »Ve-
kayii Letâifi E n d eru niyet sinin Hicri 1238 (M.
1822) yılı notlatısulan alınm ıştıı.
"Eylül hulul edeli ahkâmı sayf sad hayf
alup, havalar âdeta şitaya münkalib ve şid­
deti rûzigârdan herkes m uztarib olmakla işbu
S a fe rü lh a y n n dokuzuncu cuma günü hâre
m evsim i atlasa tebdil olduğu akdemce zeyli
letaifi vekayie te rtil o lu n m u şu . Yevmi mez-
k ü rd e n iki h a fta m ü ru ru n a değin erbabı re ­
sim lıâ re ve canfes ilbası ile riayeti mevsim
etm işle r ise d e yevm en feyevma leşkeri ser-
m a h u du d u m ütecaviz ve badema elbisei say­
fiye telbisi g ayri caiz idügunden hemen işbu
S e fc rü lh a y n n yirm i ikinci gününe tesadüf
cd eo m übarek cum a günü mevsimi atlasta
ilbas buyurula gelen sofa kaplı sam u r kürk­
lerin ilbasiyle erbabı rusum u mersam ve ri-
kâbı k am ertâb i pâdişahi âlicenabda yürüyen
çu h adaran etek li atlas kaftan telebbüstt ite
m ersum oldukları m alûm oldu*.
«E nderunu H üm âyûnda h e r mevsime ria ­
y e t âd et ve şiddeti şitade külliyen kıyafet ko­
yu ren klerd en ib a re t olduğu rivayet olundu­
ğ undan başka hususiyle Rûzi Nevruzdan son­
ra nev’amâ ortalık itidale meyyal ve h e r taraf
ta ra v e t kesb eylediği vâkiülbal olmağın bâ-
deztn kudum u faslı bahar ve gerek tesavii
leylü n eh ar cihanı gulu gülzara döndürerek
blham dltlllîbi taalâ h e r y er bağı İrem’e şebih
ve belki heşt bihişt’e müşabih ölmesiyle el­
bise! şitaiyenlp bu mevsimde telbisi gayn
caiz ve belki atlas mevsiminin bile gamanı
mütecaviz görünm eğin hemen işbu Şahımı
$ecl<m sekizinci pazartesi gü na kt$Uk uru ba­
ları tebdil ve alay ile gidildikçe lelebbüs olu­
 ATLAS SİNEMASI t —
nan çuhaya kaplı samur kürkleri sofa kaplı
samurlara tahvil olunduğu leyli vebjFil te-
tâlle tertll otundu». (B.: Atlas Atlastılar).
ATLAS ŞİVEMİ VE TİYATROSI’ —
Parmakkapıda IstiklU Caddesinde Lâle Süne
masa Marşislndadır Dar bir koridorla içeri
girilir, yapının iter iki yanında da magazalaı
vardır Koridoru müteakip büyük b ir girij
yeri, ondan sonra da asıl salon gelir; Hânei
kat. üç taraftan binayı saran bir balkondan
ibarettir: sahnenin karşısına r&stlıyan balkon
kısmı derindir ve burada birkaç oda mevcut­
tur. Sahnenin arkası da derin olup müteaddit
odaları havidir. Arkada Anaçeşmesi Sokağı­
na açılan birkaç kapısı vardır. Yapı esas ola­
rak kâgirifir; fakat ahşap kısınılan da mev­
cuttur.
Bina bir Ermeni Katolik kilisesi (Oske-
peranl vakfıdır. Tahminen 35 sene evvel
muhtemeli başka bir binanın temelleri üze­
rine loşa olunmuştur. Evvelâ at ahin olup,
cins atlar muhafaza edilirdi- Sonra bu atlara
san'al icra ettirilmeğe başınm ış böylece
ayni zamanda da canba*hane olmuştur. Son­
ra, bir müddet de «Kozmografya» İsmiyle sİ*
nema olarak işlemiştir. 1932 senesinde esastı
tamir ve değişikliklerden sonra Dervişaade
İbrahim tarafınd an Mulen Ruj (Moulin
Rûug - Kırmızı Değirmen. Fransada meşhur
bazı eğlence yerlerinin ismidir) namı altında
çalıştırılmağa haşlanmıştır. 1332 - 1934 İki
kış mevsiminde bu şekilde incesaz ve Azeri
sazı ile açılan bina, ertesi sene Zlver İsimli
birine**devredilmiştir. 1934-1935 mevsimin­
de de içkili ve sazlı gazino olarak kalmıştır.
1933 - 1934 kışında Şamil meşhur rak­
kase (ayni zamanda muganniye) Mel&ket-ül
Cemal ıTürkler yanlış olarak Melike Cemal
demişlerdir) Mulen Ruj'da oynamış ve nefis
raksı ile büyük rağbet görmüştür.
1935 - 193B kışında Kemani Sadi Işılay
İle zevcesi meşhur ses sanaikân müteveffa
Denizkızı Eflalya ve müteveffa bestekâr Bl-
men Şen aralarında hıuusl bir şirket nktede-
rek binayı kiraladılar ve Mulen Ruj ismini
ÇağUyan'a çevirdiler. Bu mevsim burada, ilk
defa olarak ayni kostümler giymiş bir örnek
bîr incesaz heyeti sahneye çıkmıştır. Pek mun­
tazam ve mükemmel otan bu heyette, en bü­
yük üstadlar mevcuttu. Bu incesaz heyeti,
ııoe — İSTANİUL
Büybkşehrin zevk erbain tarafından unutul
mıyacak hâdiselerdendir. Gene bu heyet
meşhur Sahibinin Sesi plâklarına «as ve atı
eserleri doldurmuştur ki. bunlar dinlenmesi­
ne doyulmıyacak kadar nefis parçalardır; bn
plâkların üzerinde. «Çaglıyan Musiki heyeti
Urafından* diye yazılır. Bu mlikemmellyetift
sebebi şüphesiz mile—esenin isç
tarafından idare edilmesidir. Ertesi iki mev­
sim (yani eyt&İdcn ertesi yılın mayısına ka­
dar), 1936 - I93B kışlarında incesaz hemen
hemen muhafaza edilmekle beraber. Trttrvır
se sahipleri değişmiş, evvelkilerin yerine yİ*
ne meşhur musikişinasımız geçmiştir: Hanen­
de Faruk Altın ve bestekâr Kanun! Aıtakl
Candan. Çağfcyan İsmi muhafaza edilmiş, yi­
ne içkili, sazlı ayrıca vatyetell, fanfrnh ve
oyunlu bir gazino olarak kalmıştır. Bu üç
sene müessesenin altın devri olup, bütün Is*
tanbuldan müşteri celbeden en büyük gazi­
no idi. Musikişinas sahipleri Faruk Altın ve
Artaki bu incesaza iştirak etmemişlerdir. Bu
incesaz heyetinden, iistad bestekâr Tanburi
Salâhaddin Pınar, udi ve piyanist YorgO. klâr-
«elçi Şeref, hanendelerden Celâl Tokses, Aj-
yazar Akyüz v.s. hatırlanabilir. Muallâ Gök*
çay bu sırada ve bu sahnede tanınmıştır.
1937 - 1938 kış mevsiminio (yani Faruk
Altın'ın ikinci senesinin) ve bütün binanın
tarihinin en büyük hadisesi, Tahiyye Muhsin-
med'in Icrayi sanat eylemeyidir. Aslen Hi*
cazlı bîr kahpenin kızı olan bu lâyemut slnıa*
bii», 1937 senesi yaz mevsimi başında Kahi-
reye giderek oynadığı Nil kenarmdaki me}*
hcir Kitkat Gazinosundan Faruk Altın getir­
miştir. Tahiyye Mııhammed Keriro (Karyokaj
1937 yazında Belvu yazlık bahçesinde oyna-
mış, müteakiben 1937 -1936 kışında Ça£b>
yan'da programına devam eylemiştir. Büyük-
şebrin o zamana kadar görmediği ve belki
bundan sonra da gdreroiyecegi bu harikulade
san'atkÂr. fevkalâde bir rağbet kazanmıştır
Fanık Altın a göre şimdiye kadar ge­
len dfraneiegip Arab rakkase, muganniye ve
cOTPndtMtinin bıraktığı kârların yekûnundan
fazlasını Tahiyye birkaç ay zarfında bırak­
mışta*. Yine Faruk Altının ısrarla İddia etti*
glne güre Tahiyye bugünkü beynelmilel bü­
yük şöhretinin temelini, hu İstanbul seyaha­
tin e borçludur. Hakikaten Tkbiyye. müessese
tarafından son derece reklâm edilmiş, bu
 *>-lKU>PBDlSt
— M *7 —
reklSınltfds, ık b kolay kolay fH a ıe çarelere
baş vunUmuJîur.
Aynı =>*11(1 £1937 - 1338ı Islanbuluu çok
bosuna giden bir hakiki Çinli heyet (babı,
zevcesi ve üç ‘Ocukları! görülmemiş canhav-
lıfcLır yapmışlardır Kanık Aliın, meslek ha
yatında çalışma vc terbiye itibariyle bu he
yelten mükemmel bir topluluk veya şahıs
•»Enediğini söylomoktedir. Bıı satırların mu­
harririnin balınnda pek aydın olarak kalmış­
tır ki, bu Çinliler'in akrobasi numaraları, ina-
mlmıvacak derecede tehlikeli ve fevkalâde
idi.
193# • 1939 mevsiminde müessese. C.H.P.
ile aktör ve rejisör Lûtfııllalı Siiruriye geçti
ve Halk O pereti namı ile operet oldu; haki­
katen hoş ve eğlendirici o peretler oynadı.
1949 - 1942 semtlerinde b ir buçuk sene Halk
Sinema» ismiyle ikinci sın ıf U r kovboy film ­
leri gösteren sinem a oldu; bu m üddet zarfın­
da yine Lûtfullah Stiruri patron idi.
1942 -194» 3e fiç k ış mevsimi İstanbul
gazinosu adiyle işledi. Sahipleri M. Muhiddin
ve A. Cevad Öztnna kardeşler İle Evgen Efen-
dj idi. Sinema ısınanında çok lahrib edilen
biaa, 1942 sonbaharında esaslı olarak tamir
edildi. Zengin hir İncesaz heyeti ile zaman
zaman orkestra ve varyetesi vardı. Safiye Ay­
la ve ^iiıeyyon Senar M btı senelerde oku-
yaıı les santkâriarıdır, Muhîddin Öztuna Te-
pebaşı Bahçesindeki AÎSlıanda Revüsünü {E:.
Alafcancia Revii&ü) tstanbul Gazinosunda ila
temsil ettirmiştir: bu seferki temsillere Safi­
ye iştirâle eylememiş. Sal&haddifi Pınar da
ifk defa oynamağa başlamıştır. 10 Teşrinisani
1942 pazartesi akşamı Aldırma Revüsü sah­
neye konmuştur. 12 taboloJu-k hakikaten gü-
lel bir eser olan Aldjrına'yı şehir halkı çok
tutmuştur; bu revünün argo lügatimizi zea-
ginleflHnllfelni tlo söylemek lâzımdır. Eser
ftkrem Heşid Rey tarafından yazılmış ve Ce­
mal VmM Rey tarafımlan lıestelenmi^Ür. Baş
rollerini Muammer Karaca, Hicran Talay,
Salâhaddin Pınar, LulfuHa'n Süruri ve Vedat
Kııraokgu Oynamışlardır. 1943 <le 14 tabluluk
Canini Rovüiü sahneye kondu. Yusuf Süruri
ile Muammer Karaca taralından yazılmış ve
Karin Kapoçelli tarafından musikisi tertip
olunmuştur. Muammer Karaca sahneye koy­
muş, Zermaycr üekorten hazırlamış, JVFis
Brayt dansları idare etmiştir. Yine 1943 kiji
»/yrouD/merakediyoruı-n
ATUAS SİNEMASI
sonunda Düşes Revttni yapıldı; hu revü de
Yusuf Süruri ve Muammer Karaca tarafın­
dan yazıldı. Muammer Karaca ve L&trullah
Süruri tarafından sahneye kondu, musikisi
Karin Kapo^ıllı tarafından tertip edildi, dans
ları Mis Brayt. kostümleri darbukacı llaıan
Tahsin P a rsd tn dekorları Zermayer hazırladı.
M. Karaca. Halide Pişkin. Hicran, U ıtfullah
ve Vedat Karaokçu da oynadılar. Bu revüler­
de diğer rolleri yapanlar arasında Saide. Sa­
lih. Bülend ve dansöz Şefkat hatıra gelmek­
tedir Uâtiln bu roller M ö ttu n 'am n serma­
yesi ile meydana gelmiş olup, zengin ve iti­
nalı sahneleri ihtiva ediyorlardı 1944 • 194$
üçüncü mevsim çok rağbet g ire n revüler
konmadığından işler İyi gitmedi ve M fo lu ­
na tarafından gazino tasfiye edildi. İlk iki kış
mevsimi K arlo KapoçelU 15 kişilik orkestra­
s ı ile revülere iştirâk evledl. Bo üç senenin
incesazının sanalkSrlan şunlardır; Hanende
Faruk Attın, hanende Agyazar Akyüz. kemani
N ubar Tckyay, kanuni Ahmed Yatman, kttr-
netçi Salih, cüm büşçü ve udi Cemal, darbu­
kacı Haşan Tahsin Parsadan, kemani Maksut
v.s.
1945 senesi Teşrinievvel ayında Muhid-
din öztuna binayı çok esaslı bir şekilde tamir
ettirdi ve birinci sınıf bir sinema ve tiyatro
olacak şekle soktu: «Atlas Sinema vc Tiyat­
rosu» namı altında Cezayir Dilin ve İskender
Necef ile muvakkaten bir fcnliefctif şirket ak-
I ederek faaliyete başladı. 1945- 1940 mevsi­
minde bina Muammer Karaea’y* kiraîandı
Muammer Karaca Opereti sanatkiıları tara­
fından temsiller verildi. M. Karaca, Ceiâl SU-
ru rl gibi büyük sanatkârlardan başka Tevhid
Bilge, Güzin, Salda v.a, gibi meşhur operet
aktör ve aktristterinden kurulan ve Karaca-
nın idaresinde buiıınaıt bu teşekkül, muvaf­
fakiyetli sayılabilecek eserler oynıyalalılii bil
hassa «Zırdeliler* hakikaten gerek sanatkar­
ların kabiliyeti, gerekse tnevju ve teknik iti­
bariyle yükselt bir operet idi. Bunların he­
men hepsi Karaca tarafından yazılıp sahneye
konuyordu. Yalnts bale ve orkestra bir hayli
zayıftı.
1946- 1047 mevsiminde bina - Uk def*
olarak - kapalı kalmıştır, Muhidtlin Öıttına,
1847 ■ 1948 mevsimi için müesseseyi tiyatro
veya ona benzer bir gey, daha kaviyyen de
 A T U -j âO K A fI — 1308 —
hır. acı sır.ıl fcîr sinem a olarak açm ak an tısu n -
dadır.
T. T i t a n d n ü *
ATLAS SOKAĞI — C skiidarrfa iskele
c iv an sokakların dendir. HftkimiyetiniîUiyc
C addesini Selm anpâk C addesine bağlayan b ir
ç a r p b o ru du r: H âkim iyclim illiye Caddesiyle
olan kavşağı. Y enivalide C am iinin m usalla
avlusuna (ik an kapısı karşısına ra stla r, b u ba-
y n ılan y ü rü nd ü ğü n e göre sağda A tlas çıkm a­
zı t c S elâm a» Caddesi, solda K aracaoğlan So­
kağı ile b ire r kavşağı v a rd ır: S e lâ tn sa Cad­
desi ve K aracaoğlan C addesiyle b ir d ö rty o l ağ ­
zı vücuda getirir- Seraıpa d ük k ân ve dükkân
ü stü e sn a f b e k in od alarıd ır. H âkim iyetim illi-
ve C addesiyle S e tim s e C addesi a r s ı n d a ka-
faa kısm ında e k seriy eti m an av lar v e bakk al­
la r teşk il eder. B u n ların a ra sın a serpilin!?
o larak da bir ik i kahvehane, b ir o du n deposu,
tenekeci. Selm anpâk C addesi k avşağına y a ­
kın b ir m eyhane g ö rü lü r: H âjdm iyetim illiye
C addesi K av ağ ı başında d a ü s k u d a n n m ef-
b u r $£kercisi v a rd ır. P a k e t taşı dö şelid ir, iki
araba zor geçer; g ü n ü n h em en h e r s a a tin d i,
fakat bilhassa sab ah v e a k şa m la n k alabalık
v e g ü rü ltü lü b ir so k aktır.
AU Tncı
A TLI |L<m 1ı — A la tu rk a d e d iğ im e m il
fi m usââm iziıı s a n bü y ük b e ste k â rla rın d a n ;
(B 1286ı 1869 d a Ü sk ü d ard a S u ltan tep esin d e
doğdu. B abası. M üşir M in a S ait P aşan ın kain-
b ira d e ri Ç erkeş İb rah im B eydir. İb rah im Bey
«Şnem û» a şiretin d en o lu p ç e rk e s d ilin d e şö­
valye m ânasına gelen b u ism in tü rk ç e si olan
A tlıyı soyadı olarak
alm ıştır- A nasından
ve b a b a m d a n pek
k üçü k b j y a fta öksüz
ve yetim k alan Lem ı
A tlı, k ızkardeşinın h i­
mayesi altınd a büyü­
dü- H enüz o a iki yaş­
ların d a iken re F atih
A skeri R nşdiyesine
ılevam ederken, sesi­
n in fevkalâde letafeti
m ektep ve aile m uhi­
tin i te sh ir etm iş, b u
doğuş kıym etinin be- « U sta: N aik ı
İS TA S B O L
der olm am a» için aile dostlarm ış Uvstjesly.
le V «necilerde Zeynep Hanım tumağının kar­
şısında ufak bir dükkânda ^tütüncülük yapu
musiki hocalaruıdan Hafız Yusuf ECradidta
m ajiki dersi slnuğ». lamanın Ubiriyle <te-
meş4 uka> başlamıştı. Şehremaneti muhasebe­
ciliği muavini olup, maalesef adı ögrenilemi-
yen eniştesinin konağı Bozdoğan kemerinin
civarında idi; bu konağa gidip gelmeğe başb-
yan Ifaftz Yusuf Efendi, a r bir a m a n sonn
ailenin hâs dostlan an sın a girmişti. Lem’i
Altının ablası ve eniştesi de. ifrat derecede
musiki düşkünü idiler. En az, ayda bir geçe
devrin m eşhur hanende ve sazendeleri bu
konağa d ire t edilirler, mükellef bir saz âlemi
yapılırdı. Bu saz âlemlerinin nizun ve mü-
reltibi de Hafız Yusuf Efendi idi. Bir Ihenk
gecesinde, hocasının medhü senası iuerine
küçük Lem 'inia dinlenmesine karar serilmiş­
ti Üstad nakleder. »Bu gece erimize şeref
bahşeden büyük Hacı Arif Bey. sesim ile gös­
terdiğim istidada m eclüb^tm uş. kendilerinin
tâb iri ile « â m in meczubu olmuş ve hur onbeş
günde b ir evimizi jeıttendirmege ve iö ze me­
lod in h ir su rette musiki tedrisine teştamtglı»
Lem*> Atlı H ata Yusuf Efendiyle Arif Bey­
d en gördüğü tak d ir re iltifata güvenerek, ilk
bestesini b ir karcığar şarkı olarak vücuda ge­
tirdi:
Uöau.ae «Ran ainn j*n sente
■ e ı l t lafa* lirin d i f r ır a ı n n
IbtiyuuK tUrm (ütt caa « I *
Beo4# takat üiiM tb fm u a a m
Fakat bu şarkıyı. Hacı Arif Beye değil,
aralarında sent: benli bir dostluk kurulmuş
olan hocası Yusuf Efendiye bile okumağa ce­
saret edemedi. Nihayet bir gün. Lem 'i Beyin
iki kıym etli muallimi, aile efraAndan bu
besteyi haber aldılar: Lem'i Atlı şarkısını
okuduğu zaman, hiç ummadığı halde Hacı
Âcif Beyin aşırı derecede takdir ve iltifatına
mazbar oldu. Şarkı, Hafi* Yusuf Elendi ta­
vafından da söz ve saz âlem lerine yayıldı te
«Lem'i Bey» adi derhal. Büyükşehirde bir
şöhret ohı »erdi. Güftesi Mahmud Celâleddtn
Paşasın -Pcabelikle imtizaç etmiş tenin» bi-
catkâr b ir ş n i ı da bu şöhreti sam lınız bir
hale getirdi. Han(eresindeki I t t i l l U e ibtizaı
sebebiyle h er sadamo tatbik ve laklid edeme­
diği şahane bir Uvır ve tandaki tegannile-
riyle de eşsiz bir hanende olarak tanınmıştı
h+tp://groups.gooolec
 ■.'StKlOPEBtSI — J309 AT LI ı L e r a ' l l

DellâlMde İsmail Efendinin yetiştirmesi Mah- Bebekle Mısır Hidivtntn anası «Valide Paça»
mud Ceiâlraldın Paşa ile alaturka musikide de­ m n yalısından ve V eniköyde 3aid llaUra ?aşa
rin bilgi sahibi olun Balıkhane Nâzın Ali m. kabinesinden açılan sandallarda Nedim Bey
a Bey İk i 98 yaştnrmda ö/mûşiiir), bir jrfin ve Hafız İsm ail gibi cn namlı hanendeler bu­
Lem'i Atiı'ya iililit ederlerken: «İrem'i Bey! lunurdu. Lem’i Bey de hocası Hafız Yusuf,
Sen Külhanbeyi Hüseyin Dedenin boş bırak­ kemani Mike ve tanb urt Kaprisle denize açı­
tığı yeri doldurdun!» demlilerdi. Bn Külhan­ lır, deniz ÜstUnde. ay ılg ın d a müsabaka yol­
beyi Hüseyin Dede. Ilamami Zide Büyük İs­ lu okurdu: bu yıllardadır ki, «Boğaziçi bül­
mail Dedenin muasrrlnrındntı bir hanende bülü» lâkabını alm ıştı. O günleri anan mer-
imi; ki. lâkabın: lıançeresinin harikulade şuh. huuı: «Altmış seneyi mütecaviz muallel haya­
kıvrak ve edalı nağmelerinden ötürü almış . lım da N ed m B ey gibi b ir ses sanatkârına te ­
Delttlzâde: Bir e?eri yaptıktan sonra evveli sadüf etm edim . O nu dinlem ek bahtiyarlığın­
Hüseyin Dedeye geçmeli ve ondan dinledik­ dan m ahrum kalm ış olan ımısikiseverlerimi-
ten sonra onun tavrında lenıessüî elmeb» ziıı bilgi ve zevklerinin pek noksan kaim i; ol­
demiij. duğunu iddia ederim , nadasındaki halâvet, tiz
Muhit, bir bfiyiik bestek&r - hanende ye- p erd elerd e g österdiği ta tlı viisat v e bilhassa
(ittirecek Kadar zengin idi. Hocalarının mua taksim lerinde dinleyenleri gajyeden istisnai
sırlarından ve Türk musikisi-
ııin büyük üstsdlarıodaıı Ha­
cı Faik Bey, Kadıköylü Ali
Bey. Bolâbenk N uri Bey, Püs-
kiücü Osman Efendi ve Hacı
Kerami efendi, kendilerine
müracaat eden Lem'i Bey#
seçme eserler verm ekle b ir <
an tereddüt etm ediler, Ha-
uıamizâde İsm ail D edenin to ­
runu Miiezziabaşı R ifat Bey,
Lem'i Beyin y ârig ârı idi: Sa-
rıyere sayfiyeye berab er gi­
derlerdi. Orada da m usikide
sağlam bilgi sahibi DcJttor
Binbaşı K adri ve bestekar
kanuni KaymsAatn İsmail Na-
II Beylerden istifadeyi ih ­
mal etmezlerdi. İsm ail Nail
®ey menîul idi; evinden d ışa­
rıya yıkamazdı; fakat h asta­
nın odası, heveskâr gençlerin
Wr meijlıhanesi halinde idi;
Hifat Beyle beraber bir çok
muhallel eserleri, bu arada
bilhassa (muhayyer kürdi)
t*slım m ahfınatına orada ilâ­
ve elti.
lâ m ’l AtU, 25 - 35 ya^
arataı-uıda, on sene kadar yaz
mevsimlerini Kanlıca veya
Kumelihlsarmda geçirmiçti.
O zamanlar m ehtap ij »an
âlemlerinin on parlak devir­
leriydi.
A TLI (L em i) — 1310 —
bir ttv rı letafetle yegânei saman Wı Onun
kıymetinde tek okuyucu yetişmedi* diyor.
Lem'İ A th'm n aanat hayatında unutamadığı
bir masum hatıra da şudur; Bir >aaz. Sarıyer-
de mİMfir bulunduğu lanburl Resid Mollanın
evinden bir bciçk<* İle Sultansuyıına gidiyor-
lârraış - Yolda bir başka araba içinde Crslad
Aziz Dedeye rastlam ışlar.. Dede, o sihirli n e­
yi ile bir segAh taksimi yapıyormuş... Lem 'i
Bey de sesle mukabelede bulunm uş... Derle
raestolınuş H er gittiği yerde b ir vesile b u ­
lur. Sultansuyu yolunda neyine yoldaş otan
o sesin sihir ve füsunundan bahsederm iş.,.
Lem'i Atlı, besteleri içinde en çok:
tydlni tebrik U n rv f a l fs»r
Pftyine yü* sâ n tû saltanı bahar
Aftatnr ö p ta n iıe n tn n sg m e k ir
NaMJ öm rün böyfe o ln ın pâyldar
garkısın! severdi.
l.w n'l A tlının «n r«k sevdlri bcsU^l
«Süite ve noU kendi «I yazıyıdır)
tSTAMVli
Lem'i Atlı 11)43 fili k an m ayım a 24 - 23
İnci «ecesi vefat etti, Içerpnkoy kabristuıuı ,
dnfnDİunclu.
Lcm 'l A th. ufulünden «2 ew *l, rtefi.j
Ekrem Koçu'ya gu m ektubu gibıdennkfli:
M uhterem B*yiml
trtnnhul Anıilklopedlaine def*fth)nmak ü ttr* trm-
yİ ItU ııffcünıuu tvbean takdim «yim tltim tarrUcKfr
hal y au U n m d ak l m atûm aiın daha ıtuıfıt»*! t e *
ım ılllî b tr s ıu ttl IklLıah e tm ij ta lu n m a u tukkiK ?:‘j
diLhlhtnızı T anburt Fahrt B vf »ButıriM katırdı Bj
eıpeliaiatn p ek ta c a olduğun* w y a u la n m d a r«naı
a n r evvelki m usiki AManlcrlne, m ıutk l boeaUna*.
m eşhur çalıcı ve tfkuyoeulara d a ir m alûm at vermek
v e bfaı vekayii to tk k r ile iatih au ıu bildirm ek mu*
tiy le mub&kcnıcli b ir kalem « r e y a n ı Hizueıvau 4er-
p jf Ue keyfiyeti «atı fiillerine biM irib rijor vaüt
m üsait İse aıO iekaddim yazılarım ) İade r lti|İ B a tafe>
dirtfe m es’ulO ntaüe is’afın a eehriO ikdam e tm e li Mr
v e d b e addedeceğim i a n a tm e k ttte re iken s rtp ıl Ur
k an hücum u Oe mflterafifc karsciftcrtfi büyümesi Qe
kûib tazyiki telh isiy le yatağa d ü re re k b u t » 1
taife beMnel jO n d ü r h asisliğin tehlike»»I
m ia ttık d ly eb illy o n o . B ir iki flOndenbeıt
do stlan m a Öteberi vâzabiliynrum . Hıdlaai
r o in ı t ve m eram ım hasretim ! Efter bfittfe
arzettig im tam am lam a keyfiyeti U r a «t
v a k ti » m a n ı m üsait b t F a h ri Bey o0n»>
la e m ir ve İrşat to y u rn td u g u takdirde İti
gUn İçinde takdim » İade «derim .
Tabibi m üdavini m eşhur dahiliye har
ta tık la n tnQl*bıififiiaTarındnn Ömer Bdlb
Ü re r. Regad Ekrem K oçu'nun baha doda
ve a ile d o k la ra b ir n e d b sim adır, D.: Crtf,
üm«T E dlb) ü e S uadiyc kom şularım ın kor*
k u lan bu h a sta lık ta n inayeti İlâbİjrey*
yanan b ir h a n k a n e tedavi «iyesinde kUf-
-i tulumumdan birçok ehlbbanın bllıaber kil*
^ m ala n hasebiyle gaimm* m a'tut USlb bir
|dhn*t ve îieîdl killerinde katanım ı
{um tcveecıih ve kıym etten e o a re t
iadel aCiyeiimio m atbuatın b ir iki «alırlık
b ir kösesine stkiştırtlm ak suretiyle mtim
kilo ise d e lile li keH m ancterini irtlfbam
e d e r v« h e r türl& e m lrle ıin lte iolÜ*r ef*
[erim m uhterem beyim.
3 1 3 945 Lem'i Attı
Şimdiye • ŞaflmbAkkal
KOçBkaâa Sok»k Ne. t
Ü s ta d ın e m ir le r i ü z e rin e : <Musi-
m îz in b ü y ü k k ıy m e tle r in d e n Lem 'i
A tlı, k ır k b e ş g ü n d c n b e il g e ç irm e k le
b u lu n d u ğ u a ğ ır b i r h a s ta lıg ıa t e h li'
k e li a n la r ın ı a tla tm ış v e n e k a h e t dev­
r in e g i r e r d o s tta ^ iy le m ektuplaşm a*
g a b a ş la m ış tır . B u h a y ır lı h a b e ri k r e ­
d is in i s e v e ıf le r e b ild irm e k le btfyiik
ze v k d u y a r v e ü s ta d a u z u n ö m ü rle r
http://groups.goog le.ço
 ANSİKLOPEDİSİ
d ile riz » s u r e t in d e b îr h a le m e a lın m ış v e Ista n
b u ln u e n b S y iik g ü n lü k g e te te fe r tm tc n b iri­
n in şa h se n se v d iğ im iz v e h ü r m e t r tli£ im tz
ya z ıişle ri m ü d ü r ü n e n e m i r ic a s ın ı ib lâ ğ e d e n
b ir m e k tu p la b e r a b e r g ö n d e rilm iş ti. B u b e n d
m a s le s e f ın e ş r e rtllu ıe m iş lir . Y e g â n e te se llim iz .
uzs-S d a h i o lsa , m e k tu b u m u z u n . m u h a ta b ın ın
e lin e g e r m e m i; a lm a s ı ih tim a lid ir
T. Yılmaz öztuna, İstanbul Ansiklopedi­
sine gönderdiği bir nottu. Lem’i Atlı hakkın
da şu kıymet hüküm lerini veriyor:
<Lem'i Atlı, musikimizin yalnız şarkı bes­
teliden yedi biiyiik üstadından biri ve somun-
tuşudur tdjgor altısı: Tanburt Aşık M uştala
Çavuş, Harı A ıif Bey, Başmüezzin R ifal Bey,
Şevki Bey, Şemseddin Z.ya Bey ve Mehmed
Rahmi Beydir). Lem'i Atlı'nın birçok beste ve
semaisi varsa da bunlar, biiyiik iistadlaıın bu
şekillerde meydana getirdikleri parçalardan
çok aşağı U r kıym ettedir. O nun için. Lem ’i
Atlı’y ı yalnız şarkı bestekârı olarak kabul edip
incelemek icabelm ektedir. N otaları basılmış
olan şarkıları çoklun fakat h e r a m a n yaşa­
yacak ve söylenecek kıym etle o lacU n , 30 ka­
dar parçadan ib arettir Lem'i A tlı cidden iti- *
raf etm ek lâzımdır ki, — birçok bestekârları­
mıza nazaran— öz besteler rerelt, kemiyete
defil keyfiyete bakan b ir sanaikirdır».
Şark musikisi üzerinde salâhiyetle söz sa­
hibi olan T. Y. Öztuna, büyük bestekârın 1&-
yemut eserleri arasında şu şarkıları kaydedi­
yor:
21 Hicaz şarla: Sineyi susanım a ahım ye­
ter: 2) Hicaz şarki: Ateş-i suzanım ... 3) Hicaz
şarkı: Hastayım, yalnızım; 41 Hicaz şarkı: So­
rulmasın bana ye’siuı, garilû hicranım ; 3 /
Hicaz şarkı: Severim her güzeli, senden eser­
dir diyerek; 61 Uşşak ş a rtı: Seni (?); T) Uşşak
şarkı: N eler çektim neler c in â n elinden; 8J
Uşşa-’< şarkı: Günler geçiyor, günlümün 62
vaki tükendi; 9) Uşşak şarkı: Siyah ebrâların
duruben $ tm a ; 10ı K arcığar şarki: B ir gfllgc
ol, beni peşinden koştur; 11) K arcığar şarkı.
Hüsnüne etv an nâzın şan senin; 12) Karcığar
şarkı: Çeşmanı o mehveşin elâdır; 13) Rast
şarki: Yok mu «ânâ âsıka hiç şefkatin; 14)
Hicazkâr şarkı: Penbelikle imtizaç etm iş te ­
nin: 15) Hüseyni ş a r k ı: Zaman olur ki, jra-
lır haclc-i visâllnde: 16) N işaburek şark ı:
Varsın gönül aşkınta harab olsun etendim :
171 Şeddiaraban .şarkı: lydini tebrik için
m/group/merakediyorum
— İ S li _ A TLIASES feOKAĞ1
ey KüllMr: 18) Sultani yegâh ja fk ı: Andıkça
geçen gltnleri haarelle derinden: 13) Ferah-
feyjl şnrkr. Bilmem kİ (?).
A T L IA S E S — E sk i Isla n b u lu n zabıta te ş ­
k ilâ tın d a g c c e b e k ç ile ri o lan a se s le rin a tlıla r ı
(B.: A sosi; k ıs a b ir z a m a n d a g en1; b ir s il u y ı
g e z ip d o la n ırla rd ı. B u n d a n ö tü rü d ü r |cl Isla n -
h ıılu fi e s k i 'c k lh in l a rg o s u n d a ta lıa n ı kuvvete
H. g ü n d e k ı r k k a p u n u n to 'tm a g ın ı ç a la r , y ır­
tık . p e rv â s ız , tu ttu ğ u n u k o p a rır m a h a lle k a rı­
l a r ı n a « A tin se * » d e n ilird i <B.: K a m e r l lâ tu n ,
A tU asea).
Aşağıdaki satırları hicri 1093 yılında Is-
tanbulun nevcivan hamim dellâklan şanıoda
yazılmış bir «Dellilnâme» den alıyoruz:
«Biri dahi Kınalıkuzu dedikleri pSkü pâ-
kim civandır ki ismi şerifi Flruzdur. Finiz şah
dahi d erler, elhak pâdişâhı iklimi hüsündür,
arnavudlülasıl olup tâze ^ielikanludur. "vilâ­
y eti oian D ebreiM lâ’dan geldikde Çardaklı
Hamam kurbindc hem şehri odasına misafir
olup atlıses takım ının aiem dân avretler ha­
m am ında hamam anası k a n Sırma Hâtûn de­
dikleri fâcire bu H ru z Şahın hiisni bi meıtcn-
dine dildâdeohıp yolun gözlenip iğfal ile oğ­
lanı bir yoJun bulup yaşnıaklayup yeniçeri
avretlerinden (yeniçerilere mahsus müseccel
fâhişelerden) Pembe nam avret ile yatsudan
sonra av retler hamamına aldıklarında soyup
ÜÇÜ bile uryatı göbek taşında meclisi işret
k urup tamam al gülüm ver gülüm muhabbet-
do olsunlar Pem be H âtûnun câriyesi bir mad­
deden hatununa m uğber olmagla başmacann
çekiip K adırga Kolluğuna vanıp Çorbacı dahi
n eferatı ile gelltb Çardaklı A vretler Hamamı­
nı tasdi'',ı da...»
Hüseyin Kâzım Bey Btiyük Türk Lûga-
tmria »atlıases» i erkekler içm de bir balta­
ya sap olamamış derbederler, serseriler hak­
kında kullanıldığını yazıyor.
ATLIASES SOKAĞI — Beyoğlu kazası.
Taksim nahiyesi. BUlbiil mahallesi sokakların-
dandır. Tavla Sokağı ile BUyükzlba Sokağı
arasında uzun b ir dirsekti sokaktır. Tavla So­
kağından girildiğine göre iki araba geçecek
k adar genişlikte, d a r yaya kaldırımlı, kaba taş
döşeli ve b ir dirsekle on iki adım kadar me­
yilli b ir toprak yol olarak Büyttkziba Sokağı­
na kavuşur, tk i kenarındaki ikişer üçer katlı
 ATLI CİYAKLAR
fcâglr evler umumiyetle jiy r i nıüslim aileler
tarafından iskân edilmiştir.
Hakkı GtfketiHt
ATLI CİVANLAR — Divan edebiyatının
İstanbullu kalender şairlerinden pfk co|ıı,
eski İstanbulun pitoresk dekoru içinde, al
Üzerinde bir nevcivan tasvir veya tahayyül
etmekten kendilerini alamamışlar, bu yolda
çok gürel gazeller, çorkılar. künlar ibda et­
mişlerdir eB.: Atmeydnnı).
Şâir pâriişohlanmiüdim Kanuni Sultan SU'
Jeyman rMuhibbl) en füze! guelforinıİGfl bi­
rinde sefere giden, sırmalı esvublar giymiş
pur silâh atlı bir nevcıvdr.ı şöyle Insvir edi­
yor:
01 serv kartı* nJRdh bu dlde bakaa ılftadti
F+jki revan gözümden al Hemdr pkgg dib&dU
SToscitfdff diin İmâma uydum veli ne kı'dım
FHf bilmedim bu gntıliim ebrûyl (nkaa dlişdli
Ak ol Iit»Mi « r t e * ’bîmiîği âtı serkeş
B abandı tlrli tlrkcş azmi Inütaa düşdü.
Aşağıdaki şarkı, geçen asır başında İs­
tanbul gençleri arasında hiütüm süren bir
şemsiye modası sırasında, Endcrunlu Fazıl
israfından at Üstünde semsiye açmış b ir dil­
ber delikanlı hakkında yazılmıştır:
ş iv tU n m ş e re f tir olnttM yine
Ş e b s ü n n esb<l nâz o lm a ; yine
N i* I ç i a çm udyye t l o i f destine
H asreti elül niyaz «tm uş yine
K öklerin «emâjryedeı» aliatı» ayan
A n u i ı eylem ek o l a n oihaa
Cilvedir ngşaka k ısd t tıer h ik id
Mahrem i rrb ah l r ta olma* yhte
U et » M q U m n b in e dizgin H e r
lift **kip â jıltlm taksin M er
Şivelerle F s a lı g u n k in ider
M I Ramiyle n tte c a t olma* y ln r
Bir atlı civan M am da su nefis maımıme
Muallim N aci'nin kaleminden çıkm ıştır kı.
TÂteşpire» adındaki eserinde intişar etm iştir:
Pek dizgin etm e, tıa’k ediyor i tık K ir. d u rî
KâkDIleria am an oluyor ım r Rubftr, dur!
Afilulan 8yle hic İdilir ati Onar? dur!
Aramaz sönül biraz IMIn karâr, dur!
ü ftâ d e b ir piyadeyim. ey frlu ttv â r. dıır!
ranıali haybet eylem# iimmidl vântu,
ÇekmMc koUy m ıdır elem i inüz&nm;
O nnddr bu semte r»h«. bırak lfUfaânoı:
YoIbo m u yoksa bekleyMm nb|liıinm ?
(iflâde Wt piyadeyim, ey ^ hdvir, dürt
— 1312 — tSTA K Btt*
nOfdiıa rakntl brrk-l h u a n yolla rth io r,
lllr k f rr r bak «« n u n faa tr n u reU M n e ;
l ^ t m r ı miyim lıu halimi* M r ■ila h in » ?
tokm ak jtllfleh mİ ı-ûyi m elih )! penIM ar?
ttftk d r b ir piyadeyim» ay yplolivir, dar!
İtilan * m ltlfl kİ rkllbl in im olur Iterrm.
fcfall lâlin ıiM y l (Akik p d rr o e d ra .
ftth fln lt «ImdilU n lın m a ın da brm kadem.
B lf t ü a aeflr «livar olunun. <tl zaman demem:
f flâ d e bir piyadeyim, ey fchtUvar, dur!
ATLI IIAMMALLAR — Zaınammiîda tır-
men hle kalmamıştın -kamyonlar, eski yük
arabaları atlı ha-mmnllarm yerine geçmiş, at*
Ij hammnllır da sırık hammaltariyie beraber
ortadan kalkınıştır. Eski İstanbulun glinlUk
hayntiDdo bilhassa htaY mesafeler için, at*
Ij hamallar, önemli b i r y e r alır. Amele. ır­
gat ve hammal makalesinin inzibatına ve
narh u la m ın a fevkalâde dikkat edildiği o de­
virlerde, atlı hauımallarm da muhtelif iske­
lelerden bolll başla semtlere ne kadar bir ÜC-
retle gidecekleri tesbit, edilmişti; aşağıdaki
satırlar, illeri 1143 <M, 1730) tarihli bir fer*
mumn bugünkü yazı dilimize çevrilmiş bir
suretidir:
«İstanbul kadısına hüküm ki;
«At ham allarının beygirlerine yükledikleri
yüklerin ü cretleri nizamı sicilde mahfuz «lan
defterlerden çıkarılıp birer sureti iskele ket­
hüdalarına verilsin ve lisanen de gereği gibi
tenhifi olunsun-, • hammaUar. yük giden yer­
lere narhlarından ziyade talepte bulunarak
halkı iz*ac etm esinler; nalsız beygir kullan-
m&suılâr, ikindiden sonra hayvan ların ı din­
lendirsinler. sürücüleri çocuk olmasın. bir
sürücünün gün»; ikiden fazla beygir verilme'
sin; görülürse sahibi cezalandırıldıktan başka
beygirleri de miriye zabtolunsun; yangınlarda
halkın eşyasını zayi etm esinler, ederlerse ke­
filleri olan bölükbaşılan tazmin etsin».
A tlı hanunallarla sürücülerinin, yük nak­
linden sonra baş beygirlere binm eleri de ya­
saktı: bunu tem in için de ham m aî beygirleri­
nin sem erlerine sivri d em irler çakılırdı; aşa­
ğıdaki satırlar H icri 1215 (M- 1800 tarihli bir
narh ve esnaf nizamı defterindendir;
«At ham m alları ham ulelerini mahalline
nakledip avdetlerinde, ham malların hayvan*
îara binmemesi için beygirin sem erleri Üze­
r c e . eskiden olduğu gibi sivri dem irler yap­
tıracaklardır. Ve h e r gün ikindiden sonra ve
cutnu günleri işfemiyeeeklerdir».
http://gr0ups.900g le.<
ANSlKLûPgDtSİ — 1313 —
Hammallar. bu sivri sem er demirlerinin
kaldırılması için n m a n zamon Divanı Hümâ­
yuna «lüraceat edip yalvarm ışlar ve hatla bir
kaç defa bu yasağı kaldırmağa muvaffak ol­
muşlar. fakat, hayvanlara Karşı insafsız ha-
reketlerL Istanbul halkının şikayetine yol
açarak hamrnaîlarm gittikleri yerlerden boş
beygirlerine hinerek dönme yasağım yenilet­
miş ve hammal beygirleri sem erlerine sivri
demirler çakılmıştır. On yedinci* asra »it di­
ğer bir narh defterinde de şu satırla r okun­
maktadır;
•=Hammal beygiri ziyade ücrel almıya,
gayet ırak yire iki akça, evsat vire b ir buçuk
akça, yakın yire bir akça alına. E ğer ziyade
alınırsa hakkından geline.
<Ve ayağı yaramaz beygiri igletm iyeter
ve at. katır ve eşek ayağını gözedeler ve ağır
yük orm ayalar zira dilsiz canavardır. H er
hangisinde eksik bulunursa sahibine tam am
ettire; eslemeyen! tamam gereği gibi hakkın­
dan geline».
Sultan tbrahim in son sadırâzanu Hezar-
p ire Ahmed Paşa, Sofu Mehmed Paşa sara­
yında idam olunduktan sonra, cesedi. Cellâd
Kara Ali tarafından bir hammal beygirine
yüklenerek götürülmüştü.
Genç Osman da. felâketine varan Yeni­
çeri ihtilâlinde, iltica ettiği Süley ma «iyedeki
Agakapısmdan Aksaraydaki Y eniçeri kışla­
sında ûrtacam îye bir hammal beygirine bin­
dirilerek götürülmüştü.
D ibi.: 0 _N. Ergin, MeceUeİ B elediye; Ahm cd
•tetik, od Urffici hicri asırda İstanbul hayatı.
ATLIKARACA — Ha!k ağzında ; A tlıka­
rınca* da denilir; yere şakuli olarak dikilmiş
ve gayet sağlam bir surette tesbii edilmi$ ve
ağaç veva demirden bir m ihver kazık etrafın ­
da ûonen bir çenbeve asılı ağaçtan yapılmış
küçük atîbrdan mürekkep çocukların b ir eğ­
lence i’asjtasjfkr; m esirelerde ve bilhassa bay­
ram yerlerinde kurulur; tek atlı, yanyana
çiı‘l atlı, atların arasında arabalısı olanlar da
vardır. Ağaç atlar göz alıcı renklerle boyanır,
üzerlerine e fe r taklidi kilim ler atılır; araba­
larda kadife şilteler, çeşitli püsküllerle süs-
leriİT. A tlılar açalar, mihver kazık üzerinde
bulunan cİİhU bir çarka bağlı b ir‘kol - mani-
velâ ile döndürülür; atların ve arabaların
dönmeğe başladığı anda bir dünbelek ile zur-
'aroup/merakediyorum
A tg y ftA C A
nanin da devrin tutulm uş bir şarkını veya oy­
nak bir hava ile refakati şarttır. Çocukları
allara ve arbnlara bindirmek üzere, atlı ka-
racacı tarafından pırpırı güruhundan bir ve­
ya iki delikanlı tutu lur; oğlan çocuklar ek­
seriyetle atlara, kızlar arabalara bindirilir,
sekiz on tu rdan sonra, atlı k a ra t acı. — Pa­
ra la r yandı!., diye bağırarak durur. B ir siyah
veya al atı, beyaz atı benimsiyen çocuklar ve
cebindeki harçlığını da verdikten sonra a tın ­
dan indirilip arkasına melûJ melûl bakan
yavrucuklar pek çoktur. Çocukluğu İstanbul'
da geçip de atLıkaracaya binmemiş insan yok
gibidir, Son yıllarda atlar ve arabalar kaldı­
rılıp b ir bid'at olarak tayyareler asılmış atfı-
k aracalar da görülm üştür.
Serm ed M uhtar Alus, İstanbul Ansiklo­
pedisine gönderdiği notlarda şunlarj yazıyor:
tydi fıtir denilen ve üç gün süren Şeker
bayram ı ve ivdi adhâ denilen, dört gün devam
eden K urban bayram ı günlerinde Fatih, Ka­
dırgadaki Cinci m eydanı ve İstanbulun bazı
sem tlerine kurulan bayram yerlerinin başlıca
eğlencen idi.
Büyük bahalarım ızın eskiden anlattıkla­
rına göre, onların çocukluk zam anlarında atlı
karınca daha orîada m evcut değilmiş. Çocuk­
la rın dörder, altışar karşılıklı oturdukları sa­
lıncaklar varm ış. İhtim al, buralarda atlıkarın­
calara kuracak kişiler çıkmış, fakat tahtadan
a t şekilleri bulunduğu için, heykel denerek
ve taassub g üdülerek izin verilmemiş. 40, 60
yılıîanberi, yukarıda bahsettiğim iz bayram
yerlerinden eksik değildi.
A tlıkarıncanın bazıları iistü açık, bazıları
çadır gibi m ahruti b ir ten te ile örtülüydü.
O rtadaki m ihvere takıtm ş sırıklarda sıra ite
tabladan çift at, çift at koşulu arabalar bulu­
nur. On para veren çocıık. beğendiğime, ata
veya arabaya biner. A tlar ve arabalar dol­
du mu bucurgadı çevirir; hepsi fırdolayı dön­
meğe başlar. A tlıkarınca dö rt beş kere dev­
redince *yandı!» diye bağırırda, t kinci bir m e­
teliği olm ıyan çocuk bindiği attan veya ara*
badan mahzun mahzun İnerdi.
Salıncaklarda olduğu gibi atlıkarıncayı
çevirenin ve yardagnun şaklaban, neş’eli ve
tuhaf tuh af m askaralıklar yapması, harcı âlem
türkülerin hepsini bilmesi ve kafiiedokilero
alebaşlık etmesi gözetilir, bu çe$İt kimselerin
atlı karıncalan etrafında çocuk kümeleri cı-
 ATU S .^ y iA ft
vıl cıvıl kaynaşırdı. Somurtkan, soğuk n eva,
don yağı olanların a tlık a r ın c a la rı İstediği ka
d a r allı yeşilli bayraklarla, uçurtma kâjsıtla-
r ly l e . d e f n e l e r ve yapraklarla sUalü olsun; o t ­
la rın . arabaların boyası pırıl pırıl bulumun,
tim d e o n u n s e m tin e uğramazdı.
Bayram yerlerindeki salıncaklar ve atlı
karıncalarda en çok söylenen, çıktıklarından
yıllar geçtiği halde yine dillerden düşmeyen
türkülerin en meşhurları şunlardır:
«Entarisi ali benziyor», <citndaUı>, «eğil
dağlar eğil do Üstünden aşam», »kmmzı giil
takarsın.. (O^lan' bolunu sallama», «kayna­
nam kayna, kalk gelin oyna», «arabadan- at-
ladun beni. .am an am an Leçco», «aman ada.
can ın ada, çatık [oınbul atta>, «kaıga da seni
tutanra am am , «efe ile Rıza kolkola gejer».
ıSelânik katibe Sellnik», «aynayı almış eline,
« irm eler çefcjnij gbzBne», cKonyalı», <Ada-
nalı>...
A gtr fasıl şarkılardan banılan da ağız­
lara pek yaytlnûşlt. Meselâ; A hmed Rasirn
merhumun: «Çare bulan olmadı bu yareyeı
si. Bunun ayni bestede, güftesinin b ajtarafı
değiştirilmiş şekil ete vardı:
4bdtfbnw }ı| 2 uaj>fiiMila Almtydanı
{Rcsifp; w .B . B artfctl’deu $»blha S a m lı eli ite)
— IÜ14 tS T A M o t,
H e k im d ü k k a n g i z l e r i p a r ljy o r
Knkanle#! lı*i wemd& Bİlıyof
Aİİ a u da. *uJmn da hnfclu var
Prk yızlk ulltu (Uii hiçUrrye
Şehremini Rıdvan İ r a n ı n meşhur «jcv.
kinle, hayalînle olur neçve bedidâr* yin« Ab-
met! Raslmln <ısic-dinde gönümü u-
na»< bilmem kimlerin ıMahmur bakışı ika
faiıı lütfn bedeldir», «Etmiyor hiç merhamet
câııân bcniıp efgajıa» gibi rabıtalı şarkılar da
Kep bir ağızdan aöylertip durur, aşağıdaki kan­
tolar d2i sıraya katılmaktan geri kalmasdt
«Güvercin»* «İçte kalbim>, «Natei cac.«
gâh», •'Yandan yırtmaç fistanlar», «Çobaa».
«Gemici*, «Sarhoşum ama falso yapmam».
«Efeciğim ben»,.
Sfcnned MuhLar Alm
ATLI SAKALAR — IB.: Sakalar).
ATLI TIUMVAY — (B.: Tramvay*.
ATMAK, ATMASİYON — İstanbul kul-
hanileri argosunda övlinm&de, bir vak'ayı
nakletmede, haber vennede mübalâğa: yaşa­
madığı hayatı yaşamış gibi, görmediğini gör­
müş, gibi hikâye elme; almak, atmasiyon ton
— 7^;
http://groups.goog le
 .T £ L û M 3 J İg l — 1315 — ATWEY»ANI

; -n d e lild ir, y ıla n d a K-3töWk kasdı v ard ır,
iki litird f - i-e k ötülıi* fcısdı y o k tu r, m isil
ler:
— CapöRun dede*ı paşay m ış l e ,
—. A tar, ken d isin in m ek tep li oldu£u gibi.
• • *
__Kaçı ont - beni »yd u. kendi de şo­
vundu beni banyoda yıkadı, sonra y a tık oda-
$UM girdik, her tara f ipek ..
— Atma ulan, ensen kalıp gibi ,
_Bu g e if değil ya. hatla oldu
— Ulan « kir b ir yıllık be. .
• • •
__C em ideyken ben.. K arad eo izd e bir
canavar gördüktü.. Jcuyrugu S aray b u rn u n d a .
başı tyibde..
— A tm a, h ep d in k a rd e je y iz ..
• • •
— H anları, h am am ları, k o n a k la n v ar­
ın ı;
— H epsi alm asiyon D edesi b ir paga­
nın m andırasında yanaşm a i d ! ..
ATMEYDANT — Esfci Um um i H apisha­
ne ve T?pu konağı i!d YUksek T ic are t M ek­
te b i ve Sultanahmet! Camii aracındaki mey­
dan M, halk ağzında camiye nisbetle S ulta­
nahmet! meydanı denilir.
Bir itıtttSIkre. ayaklanmalara, siya­
si toplantılara, m itinglere sahne okmuş ta­
rihi çok x*xgln hir yerdir <B. Atmeydant
vak ası. Vak’ayı Hayriye, Sultanaboıed Sfittn-
KİJ Binans devrinde, HlppodrOm’un yendir ki
lü rk fe kanılımı Atmcydanı. en guıel Mr isbn-
dir. Dikilitaş, örm e sütun, burmalı sütun ve
Alm an ç^şmf’si bu meydanın ortasında sıra­
lanm ıştır. ıBlilfin bıı isimlere bakınır) Bu sa­
tırların yazıldığı sırada, ortasında park adım
tanıyan bir yeşil saha mevcut ise de. astında
Büyük şehre lâyık bîr halk bahçesi dahi de-
nilemîvecek kadar bakımsız ve muhakkak ki,
kütüklitr. Boyu 300 m etre, eni 7$ metre ka­
dardır. Fetihten sonra Türk binicilerine U r
talim meydanı olmuştu; cirid oyunları bura­
da oynanırdı.
O n yc'dlnı-i a s r ın büyilfc ş a ir i Ş ey A iilislâa
Y a h y a E fe n d i, n s f is b ir g a z e lin d e A tm e y d a m -
n ı ş ö y le ta s v ir e d iy o r:
S^mrri'lı p,,<7 jçı^riık cimtnlıır IPJtt (ı kn ılt f
Pür dIbuo htıh|«rl« A i n ^ d u ı SlahbtttttA

A b d iifâ ıiı unuı& irutii .A lm tydaül

«JUiUar. C. Blteo'dan Kailim Botcnlı tK Ue>
.com /group/m erakediyorum
 •TM S
1316 —
B u « i 'r i a h a lı b u ıl u r V ab y * M **7*1 f a i n n l r »lıfıı
İ’ı>«»fi* t y l e r v (4(k f h l l İr fa n ı Sl»ı»ljuîw n
On sekizinci a^iin l>ıkyü|c •; alri Nedim dt*.
Cçünoi Ahmede sunduğu bir bayram tebriki
kasidesinde-
Ü rnjjl) « t i i o ü ı ıp r il e w - m f in ll ŞÛh f f / t û r c
f i * > n ||e r A tm r y d a tu f ttfa » lu r «im ril m f y tto m
diyor. Bu şiirler pek aydın olarak gösterir kİ,
Aliıa-yıtom. asırlar boyunca İstanbulun on
..^nilicli bayram yerlerindim biti olmuştur
.Vedimîn m uasırlarından. lalanbuJdn Intfili;?
elçisinin zevcc-' olarak bulunmuş bir İngiliz
edibesi. I.nydı Montague. Londmdaki rauhib-
belerinde» bir Kontes P***y« gönderdiği
m ektupla: «En zarif meydanlarımız At mey-
daniyJe kabîlî kıyas otamaz» diyor kî, bu cüm ­
le. At;:ıe,vıianmı.ı on sekizinci asır başındaki
giızelLgini tahlil etm ek için kuvvetli bir ve­
sikadır.
Evliya Çek-bi ise, At meydanını İs ta n b u l
Içre îema.f-agâb olan? y e r l e r i başında kayde­
diyor.
On altıncı asırda Kanuni Süleyman dev­
rinde büyük saray düğünlerinin eğlenceleri
bu meydanda yapılm ıştı On altıncı asrın İb­
rahim Paşa sarayı ve Sokul tu Mebmed Paşa
sarayı gibi on muazzam ve muhteşem vezir
sarayları bu meydanda nâztr idi, On yedinci
asır başlarında Suitanahm ed Camii yapılınca­
ya kadar A [meydanının bugü»kü sabasından
çok daha geniş olduğu m uhakkaktır (Ü ; Sul-
tanahm ed Meydamı.
ATM EYftAM CİNAYETİ — (H. 9 rebi-
ülâhır 1222i M. 1807 de gayel giiîiel bîr deli-
kanlı, ötedenberi kendisine m usallat olan ve
ırzını payimâi. edccek tekliflerde bulunan
Helvahâne neferlerinden birini, yolunu bek­
leyip tasallut etm esi üzerine, Atmeydanmda.
güpegündüz ve kesif b ir kalabalık ortasında
hançerleyerek öldürdü ve derhal Cebehano
neferleri tarafından yakalandı. Garip tesadüf­
tü r, cînayeün işlendiği anda, devrin padişahı
Dördüncü M ustafa da, tebdili kıyafetle Al-
meytianından geçiyordu. Katil delikanlı, her
ne kadar Helvahaneliyi namusu uğruna öl­
dürdüğünü söyledi ise de. padişah, idamını
em retti, cellâtlar tarafından m aktulün yanı-
haçında çökertilerek boynıı vuruldu. Vak’a
fstanbulda derin bir teessürle karşılandı; pa-
dışalım, namusunu müdafaa yolunda elini kaııt-
ISTANBflfi'V
laya- bir genci, hakkında rot ir. verilmir. )>jr
Jnıkımı olmadan cHdürl^:^ türlü dedikodu­
lara. bilhassa IMrdûnrû hakkımla
meşum yorumlara sebep oklu ıR : Muştala tV),
Kılıl ( iıhl Sftld
ATMEYlıANJ VAKASI — On yedinci tr
o ft^ ın d a. henli* yedi yasında bir rocuk Aen
tınparalorluk taht ma u lu tu lan Dördüncü
Mehmcdirı ilk saltanat, yılında Yeniçerilerle
Kapıkulu sipahileri a rd ın d a olmuş kanlı hir
şehir muharebesidir ki; îkim-i Mahmudun Y*.
niçeri ocağını kaldırmak için yaptığı /h ir
muharebesi iVak^ayi llayrîycj müstesna, Türk
istanbulun tarihinde bir eşine dah* rastlan'
maz.
VaVuniivis, bu büyük vak'uyo birçok se­
bepler sayar; söyle ki:
Halkın bir kısmı Sultan İbrahlmicı tah­
tından indirilip idam edilmesinden fıoşnud
Olmamıştı. yer yer dedikodular, umumî yer­
lerde m ünakaşalar ye fitne Te fesad alâmet­
leri başlamıştı; İbrahim i tahtından indirip
öldürenler yeniçeri kuvvetine dayamağından
bu sefer gayrı memnunlar ve Sultan İbrahim
yâra m bendeler: Sipahiler arasında yeni hü­
küm ete karnı propagandaya başlamışlardı
Yeni sadrâzam Mevlevi Sofu Mebmed Pa­
şa, çok ihtiyar, yarı bunak /âkat son derece
haris b 'f adamdı, Ulemadan bazı fitneci ve
riyakâr kimseler, m eşhur fıkıh kitablstnnâan
ıCamiül fusûlfn» den: »Kaçan sultan safir
olsa, reaya bir vali azimü^ana bi'at ederler:
ol sağır de vekâlet ile hükümet eder, ISkin
hakikatte sultanı evvel valii asimdir* bendini
hatırlatarak biçare Afefrmed Paşayı çileden
çıkardılar; aslında ocak ağalarının elinde
Oyuncak iken, saltana! vekâleti iddiası gibi bir
olmaz dâvaya düşürdüler. Bendegânı da gaf­
let İle fodulluklara başladı.
Sultan İbrahim] devirenler haksızlık, hır­
sızlık ve rüşvetten şikâyet ederek askeri ayak­
landırmış iken; iktidarı ellerine geçirince,
aynı yola, başla ihtiyar sadırâzam olduğu hal­
de Millin tamah ve hırslariytc atıldılar. Kısa
bîr z a ilin içinde, memuriyet abm salınn için
âdeta bir borsa kuruldu Ulufeleri uzun za­
m andanken verilmemiş olan Kapukulu sipa­
hisinin şikâyet ve feryadına ehemmiyet ve­
rilmemesi, Kapukulu sipahileri çulûs bahşişi
almak üzere memleketin her tarafından İs
tanbula akın akın gelmeğe başlamıştı. Ilazlna
http://groups.goog le.o
 ASStEOOFIDlet — 1*1T —
boş olduğumdan bunlara bahşiş verilmesine
imkân yoktu. Sofu Mehmed Paşa sipahilikten
yetiımc İdi; aslında kukla bir sadırâzam iken
kendisini hâs mânada saltanat vekili sanarak
sipahilere bir iyilik yapmak istedi. DdrdtlncU
Muradrn ve İbrahim zamanlarında b ir takım
sipahilerin dirlikleri ellerinden almmışlı;
bunlar sipahilerin oğullan namına tashih e t­
mek isledi; fakat sipahilerin onların hakiki
oğullan olduğunu kendi huzurunda ikişer
şahitle ispat etmelerini ve bu sipahi oğulları­
nın Girid «engine gitmesini şart koştu. K apu­
kulu sipahisi bundan m emnun olmadı.
Yer yer toplanmağa başladılar. Y eni b ir
fitne, karışıklık çıkaracak m ahiyette şikâyet­
lere başladılar. Sadırazam: «Senelerdenberi
bertaraf kılman oğullarının dirliklerini verip
tashih ettik. Şimdilik hazine ve reaya ahvali
muhteldlr; bu seneden sonra hizm etleriniz
dahi verilir* diye haber yolladı. Sipahileri bu
vaâd da tatmin etmedi. Ü sküdarda ve İstan ­
bulini m uhtelif yerlerinde to p lan tılar devam
etti. Bilhassa Anadolu Sipahileri Üsküdara
doluyorlardı:
Oğullarımıza ulûlelerimizâm verip bö­
lüğe çıkarılmaktan muradımız, evlâtlarımız
n an p ira sahibi olsunlar dem ektir. Halen
o ğullanm am kUçüLücrini yazmıyorlar, bü-
yüklerini de Giride göndermek isterler, bu*
«un mânası nedir? Oğullarımız bizden ayrıl­
maz. Biz de, padişah yahut sadırâzatn beraber
gelmeyince sefere gitmeyiz. Kanun bllâfıdır.
Oğullarımız olduğuna dair de birbirimizin şa­
hadetini kabul etmiverek şahidi âdil isterler,
şahid arıyoruz!» diyorlardı. F akat sipahi mec­
lislerinde, bu şikâyetlerden daha tehlikeli bir
sfe dolaşmağa bağlamıştı: «Padişahımız Sul­
tan İbrahim] hangi temesslik ve hüccet ile
katletmişlerdir?»- Bu soî, sadırâzam ile m üf­
tü Efendiye ve hükümeti ellerine almış olan
ocak ağalarına karşı ağır b ir tehditti.
Kanun üzerine acemi oğlanlarına yılda
bir asta »çıkma» olurdu IS,: Yeniçeriler). Ya­
ni, hizmet müddetini dolduranlara liyakat ve
hi7iT.aUeitr.e göre dirlikler verilirdi, Sofu
Mehmed Faşa, bu yıl da m üddetlerin! doldu­
ran acemi oğlanlarının hep birden çıkarılma­
sını, sipahi adedinin çoğalması noktasından
tehlikeli buldu. Onun için kafile kafile çıkar­
mak istedi. Halbuki sair acemi oğlanlarım a
om/group/merakediyorum
ATM*YT>AJJJ VAKASI
artık bir gün durm ağı tahammülleri kalma-
mıştl.
Galatasaraydaki oğlanların her giin «Al­
lah A llahı diye bagınşlıklan gidilirdi; fakir*
İcrl açlıktan kuru ekmekle geçiniyordu. Sul­
tan İbrahim devrinde sarayın taşkın masraf­
larından, yıllarca tayinatı İhmal edilmiş «lan
bu gençlerin, zaruret ve açlık bir can endişe­
si olmuştu. N ihayet (H . 7 Şevval 1058) M.
1048 giinü Galatasaraymdaki acemi oğlanları­
nın hepai dışarıya boşanıp SuHanahmeddekl
İhrahim paşa Sarayına geldiler: onları gören
buradaki acem i oğlanları da «biz ne dururuz!»
diye m uhafızları tepeliyerek dışarı fırladılar.
B unları işiden Yeni Saray (Topkapı Sarayı)
g ilm an lan d a labtolunm ayıp bâzu zoru ile sa­
ray d an çıktılar. O zam ana k adar dünyayı gör­
me iniş, hapishanede yaşar gibi bir öm ür sür­
m üş olan bu delikanlılar lâübali şehrin içine
dağılarak sipahi yazılmak sevdasına düktüler.
H ep b ird en Elçi H anm a ve diğer hanlara var­
dılar, odalarını boşaltarak yerleştiler. Aslen
Selanikli o lup dirliği elinden alınmış olan Bı­
yıklı M ahmud ism inde b ir sipahi, e tra f ma bir
alay sipahi toplıyarak tstanb u la gelm iş Sul-
tanahm ed civarında b ir hana İnmişti, fırsat­
tan istifade etti, derhal şehre dağılan acemi
iç oğlanlarının başına geçerek b ir zorba başı
oldu. E trafına daha birçok kimseler toplanın­
ca «fitneyi alevlendirmeğe başladılar». D arıl­
m aları için s&dırâzam tarafından birkaç defa
adam geldi; dinlemediler, nihayet zorla dağı­
tılm alarına k arar verildi. Yeniçerilerin silâh­
lanarak kışlalarında hazır bulunm aları em re­
dildi. «Acemi oğlanlarıyla sipahilerin öldürül­
m esine d air Şeyhülislâm fetva vermiş!» diye
b ir şayia çıkınca sipahiler: «Vezir ve Müftü
ile dâvamız vardır. Yeniçeri ve ahar fertler
ile yoktur! Ayak Divamolsun!» dediler Bıyık­
lı Mahmud başta olmak Üzere hepsi Sultanah­
m e t Camii im aretlerinde toplandılar. İçle­
rind en bazıları devlet ricalinden bazıları­
nın saraylarını taşladılar. Sadırâzam ile ule­
ma Y eniçeri odalarına gittiler: «Sultanahmed
Camii imaretlerinde toplananların hepsi vaci-
biilkatildir!» diye karar verdiler. Şeyhülislâm
Abdürralum Efendi fetva verdi:
«Eşkıyadan birkaç İdmcsneler bir mahal­
de toplanıp sulehayı müsliminden birkaç kî-
mesne için şer'an katlolunnıak icabeder hal­
leri yok iken elbette katil olunsunlar deyip.
 V ." V A K 'A S l — 13İS —
k c r.lle rin bazı esaretine te$ebbiis itin lc
rem raü ettikleri padişah hazretlerinin mes-
m uu hüm âyûnları oldukta içtiuta memnudur,
cem iyetten men olunsunlar dîye batlı hüm â­
yûn variıt oldukta biddefeat nasihat olunduk­
larında nasihat kabul etmeyip m uti olmayıp
fesadı kadim leri Üzere m usir olup şor’i şerif
ve padişah hazretlerinin muvafıkı şcrl olan
em rine ve lıattı hümâyûna İtaat etm eyip ve
lizim ulursa m ukatele ederiz deytı hilâfi «eri
rmıkatele üzerine m usir olsalar. Taifei m er­
im ıneyc mukabele olunup m üdsfaai bisseyi
olunmak şer'an caiz olur mu? Elcevap: Olur».
Bu fetvayı A bJilrrahlm Efendi ile orada b u ­
lunan bütün ulenıa İmza eltiler.
Bu felva sipahileri korkuttu; ileri gelen­
lerinden b u tla n vezire haber yolladılar;
«Acemi oğlanların hepsi sipahi yazılsın; d â ­
vamızdan vazgeçtik!» dediler. D evleterkâııı
buna m uvafakat etli. H epsinin sipahiye yazıl­
maları ve sipahilerin hoşnud edilm esi k a ra r­
la? liri İdi. Bunun üzerine sipahiler ileri ge­
le " ’îri dağıldılar. B ir fesat çıkarm ak üzer»
Ikea üm itlerinin başa şıklığını gören Bıyıklı
Mahmud başına top lan an lar ile Ü sküdara geç­
li. Fitne bu su re tle yatışm ağa yiiz tu ttu . B e;
gece iü rm ü ? olan bu kararsızlık esnasında,
Vezir ile m üftünün v e sa it ricalin saray ve ko­
naklarını m üsellâlı Y eniçeri b ölükleri m uha­
faza etm işlerdi. Bu variyeti eld e etm iş iken
ileriye varm am ak lâzım gelirken. M üftü ile
Vezir:
— Bıyıklı Mahmurlu bite teslim etsinler.'
Diye h aber yolladılar.
Bıı h aber sipahileri yeniden heyecana
düşürdü:
— Matını udun curm ü nedir ki verelim!
Dediler. E trafına yeniden birçok sipahi
toplanan B ıyıktı M ahmud. Ü sküdarda. ih ti­
yatlı ve hazır duruyordu. Diğer ta ra fta n ile­
ri gelen bazı ulem a, sipahilere ta ra fla r olm ak­
la itham olundular ve nefycılilm clerl İçin fe r­
m anlar çıktı, fakat hepsi de b ire r tarafa sak­
landılar. Ocak ağaları da milsellâh neferlerile
Suitanahm ed Camii im aretlerine gittiler. O ra­
da hiç kimseyi bulamadılar. Yalnız sipahi kı­
yafetinde üç fakiri yakaladılar, bunları sipa­
hiler kethüdası Sarı Hüseyin ağanın hanesi
önünden nümayiş îte geçirdiler; vezirin em ­
riyle Şehzade Camii ve halkın gözü önünde
biçarelerin boyunları vuruldu, cesetleri çarşı
tSTAHMJl 11
ortasına atıktı ve ayaklarına mızraklar sap. ^
tandı; bazı - ipahi evleri basıldı; Sofu Mehmed
Paşa. bu surette sipahi;erin gözünü korkut­
tuğunu -andı. Fakat bilil- bu Uıtilâl ıteşi.
nln parlamasına sebep oldu.
Sipahilerle acemi oğlanları: 'H ey bunlar
b ire r ikişer avlayıp urm ok islerler!» diye bir­
birlerine h aber saldılar. E Je r VşnHorl vey»
Sipahilerden biri kanun ve şeriat .tabı Idas
olunursa cesedi aşikâre denize atılırdı. Uf
zavallının cesedlcrinin çarşı ortasına alılarak
tah k ir edilm eleri hepsin? yeniden gayret ver.
di. Silâhını alan Almeydantnda toplanmağa
başladılar.
H er ne kadar ölüleri kaldırıp kaldinffl
taşlarım yıkayıp silip süpürdüler ise de sipa­
h iler dağılmadı.
1leri gelen sipahiler. San Hüseyin Ağa
r e K ara K ethüda butun sipahilere;
— Vezir ile m üftüyü öldürmedikçe ü »
rah at yoktur?..
Diye h a b er göndererek bütün Kapukulu
sipahisini A tm cydanına çağırdılar. Sofu U tk
nıcd l*ag# İstan bu l kapılarının kapanmasını -
em retti. B ir sipahi kafilesi Ahırkapıya hücum
ederek kapıyı kırdılar. O radan Üsküdara Bı­
yıklı M ahmuda sandal ile haber gönderdiler.
Bıyıklı Mahmud Ü sküdarda ne kadar sipahi
varsa fitn e ve fesada iştirak edebilecek ne
k ad ar ayak (abım ı, serseri varsa hepsini ba­
şına toptıyarak gem ilerle Istanbula geçerek
A hırkapıdan şehre girdi ve Atmcydanına f i t ­
ti. Şevvalin dokuzuncu glinü sipahiler İçlerin­
den birkaç kişi intihap ederek kflçiik padişa­
ha gönderdiler:
— Padişahım bizi yeniçeriye kırdırmak
isterler, bize garezi olmayan birini vezir tiyin
etm eni rica ederiz; dediler.
Dördüncü Mehmed:
__ Yeniçeri ile sipahi kullarımın birbi-
rivlc cenk ve adavet ettiklerine rızayı hümâ­
yûnum yoktur, siz cemiyetinizi dağılın ben
sonra ikisini de azlederim, hatırını hoş tutun!
Diye ln r b attı lııifnâvfln gönderdi. Padi­
şahı» h attı sipahileri ve acemi oğlanlarım
tatm in etmedi. Sarı Hüseyin Afia, Kara Ket­
hüda. Bıyıklı Mahmud. Talaklı Ali. Oruç Ata,
Kara AhduHaJı. Paııdor Ali FJcnıll, Deli Bi­
ra d e r Ahjned Aga. Hczarpare Abmed Paşa­
nın kardeşi Oruç Bey. Bengi Uebmed Efendi
http://groups.google.co
 AKSİKLOHtDtet - 1310 —
vesaire sipahi riiesası, adam larivlc beraber
Saluuabmed Cimrinde gecelediler.
Sipahiler Su ila nah medde toplanırken,
ocak ağaları da Ortaca m ide toplanmışlardı.
Sadırâzam da can bajm a sıçrayarak Ortaca-
mie koşmuştu. Bütün ulemaya lıaher gönde­
rilerek dâvet olunmuş, m üftü ile Hunjc-îi ve
Anadolu kazaskerleri ve İstanbul kadısından
maadası, tiirlii tiirlü m azeret re bahanelerle
gelm em elerdi; Müftü ile kazaskerler ve İs­
tanbul kadısı gece Yeniçeri odalarında kal­
malardı. Müftü, hayatının korunm ası şartıy
le, içinde kendisine taraftar kim seler b ulu ­
nan Ellinci Yeniçeri ortası yoldaşlarına on
bin kuruş bağışladı ve Ortalarına beg yuz ku­
ru ; vakfetti. O gece şiddetli bir rüzgâr esiyor­
du. Sipahilerin ortaüğı karıştırm ak için yan ­
gın çıkarmasından korkan İstanbul halkı sa ­
baha kadar uyuyamamıştı.
Bazı Yeniçeriler, Sipahilere: «Bi? de sizin
ileyiz, hiç elem çekmeyin!» diye hab er yolla­
mışlardı. Sipahilerin başında bulunan Sarı
Hüseyin Aga: «Tulü kameti hamateatine delâ­
let edlip Clı Yeniçerilerin iğfaline m ağ ru r o l­
muş, «asker birbirine kılıç çekmez» diyerek
SilAh ve cenk âleti hususunda ihm alkâr dav*
ranm ış, sipahilerin ekserisi silâ h sa ve perişan
oturm uşlardı. Ancak içlerinden bazıları Hâs
ahırda bulunan a t oğlanlarına altışar akçe si­
pahilik vâdederek ad am lar gönderm işler ve
kandırarak cam iye getirm işlerdi.
Suitanahm ed Cam iinde şam danlar kandil
ve m eşaleler yakarak sohbet etm eğe başla­
mışlardı; h attâ aralarınd a mansa!) tevzi ve
tevcihine bile başlam ışlardı; B ıyıklı Mahmu-
da Selânık em aneti verilecekti; Sarı Hüseyin
Kethüdaya Sipahi Ağalığı, T alik i ı A li Ağaya
münasip bir m ansab verilerek, sa ir ileri ge­
lenler de m uratlarınca ta ltif olunduktan sonra
Hasabırdan gelen a t oğlanlarına a ltışar ak ­
çelik b ire r sipahilik verilecekti. eY arınki gün­
de vezij katlolunacak, y e n i vezirden bekâm
oluruz:» diye sabaha k adar eğlenip söyleşm e­
lerdi. E rtesi günü, 10 Şevval salı, vezirden
tekrar dağılmaları için adam lar geldi; fayda
vermedi.
Sipahiler ileri gelenlerden K ara A bdullah
ile birkaç ihtiyarı saraya gönderdiler; padişa­
hın huzuruna çıktılar. Padişah çocuktu. Sa­
rayda bütün n ü fu t büyük annesi Kösem Sul­
tanda idi. Kösem Sultan Sofu Mehmed Paşa­
m/group/meraked iyor um
ATMEVDANI VAK'ASI
nın kendi bildiğine hareketlerinden endişede
idi Ibrahim in saltanatını deviren ihtilâlin
meydana çıkardığı simalardım biri de Kara
Çelebtzadc Aziz Efendi Mi, Aziz Efendi de
celâdeti İle ocak agalarlyle Kösem valideyi
kuşkulandırm akta iılt. Bilhassa Kösem ondan
nefret ederdi. Bununla beraber onun heye­
canlarından, nüfuzundan, celâdetinden istifa­
de edileceği cihetle Efendiyi büsbütün uzak­
laştırm ak da islemiyorlardı.
İhtilâli m üteakip Rumeli kazaskeri ol­
muştu. Bütün bunları turneden Aziz Efendi
bir gün tenhada Sofu Mehmed Paşaya:
— Cenabı hak saadellû padişahımızı mu­
am m er eylesin, validelerini de sayei devlet­
lerinde berk arar eylesin, Büyük Valideye ge­
lince, size teveccüh üzere idi, fakat şimdi mu­
habbetini adavete çevirmiş, kanınıza aş erer
Bana ise aksayüljaye adavet üzeredir, idamı­
mıza çalışlsğt m uharrerdir, âdet üzere Eski
Karaya nefyedllse onun kin kemendine ben-
doinıak ihtimali bertaraf olsa olmaz mı?
Demişti. F akat Sofu Mehmed Pa;a, Kü­
çük padişahın anası T urhan Sultanın gençli­
ğinden ve tecrübesizliğinden korkuyordu:
— G erçek hakikat buyurursunuz, şimdi
İkimize dabi adavet) olup m ekir ve gadir fik­
rin d e d ir am m a kale gelmez, ehveni şerreyn
y in e sarayda durm ası ahsendir! demişti.
İş te Sipahiler saraya m üracaat edince.
D ördüncü M ehmed büyük anasının tertibi ile
onlara Ben kullarım ın niza ettiklerine ve bir­
b irlerin e sey f çekliklerine razı değilim, m â­
kul ve m ünasib kim ise vezir etsinler» diye
O rta Camie Vezir ile Ocak ağalarına gönder­
diler. Vezir ağalara sığınarak h attı hümâyû­
n u g etirenlere:
— E m ir pâdişâhındır ve orayı a ğ a l»
bilir, eğer azlimizi m âkul görürlerse m ührü
teslim edelim!
Dedi- Bu site üzerine Ocak Ağaları:
— Vezir ile m üftünün katline değil, az­
line bile razı değiliz, hücum ile hat çıkartm ak
ne dem ektir; t u dağılsınlar, ve illâ elimizde
olan fetva m ucibince cümlesini kırarız!..
Diye kükrediler. Dördüncü Mehmedin
hattını yanlarında alıkoydular. Yeniçeriler,
p lir silâh tüfek fitilleri yanar, cenge hâzır ol­
muşlardı. Bütün mahalle imamlarına haber
gönderildi. Y er yer dellâllar bağırmağa baş­
ladı:
 — Bu cenge h u ır o l o u j u k*ndl kiiir.
avreli bottur!
Agalann cevabını sipahilere Beşinci De­
veciler Çorbacısı Mehmed A£a (*bli£ e lti Bu­
nun üzerine Sipahiler:
— Allah Allah!.
Diye bağırmağa bağladılar Suitanahmed
Cajniinin etrafında sokak başlarına kadar si
perler kazdılar vc nıiiîcilJlh Sipahiler ve ace-
ıni GgİBiıln rmdan güzide kcnıcrıki'.'jler bu met­
rislere girdi; biçare çorbacıya kılıç düşürüp
küllettiler Eu kan. biitiln Yeniçerileri Sipa­
hilere karşı yürütm ek için kâfi geldi.
Bilâhara rivayet olunduğuna güre Çor­
bacının katlı Vezir Sofu Mehmed Paşa tara­
lından tertip edilmişti, kendi adamlarından
birkaçını Sipahi kıyafetine sokmuş vb Çorba­
cıyı parsl«tnü}tii çünkü Yeniçeri kanı dökül­
meyince Yeniçerilerin Sipahiler Üzerine ytiril-
mlyeccğlnl anlamıştı.
Ocak Adaları yollu yolunc* sıralandılar,
Geride ulema vc daha geride de Sofu Mehmed
Paşa geliyordu. Müftii A bdürrahim Efendinin
oğlu Galata Kadısı Mehmed Efendi, sırtına
îırh, başına miğfer giymiş, etrafında, piirai-
llh İç oğlanları sanki G lrid çengine gidiyor­
muş gibi, vezirine d a ra l ile gelmişti.
Yeniçeriler iki Iırkaya ayrılıp A tmeyda
nının iki tarafından hücum eltiler. Meydan
ağzına geldikleri zaman viuseradan K enan P a­
ta ile Fatih Camii vâizi Veli E fendi Sipahi­
lere gönderildi. Fakat Sipahiler bunlara «öz
bile açtırm adılar. Camiin içinde bulunan rile-
«a ile tem as edem ediler; Sipahilerin arazil ta ­
kımı ise sual ve cevap bilmez; »Bre urun!..*
diye bir ses yükselince ortalık karıştı. Veli
Efendi bu civardaki b ir eve kaçarak canını
kurtardı. Kenan Paşanın şatın ile matracu»-
•ını paraladılar; Kenan Paşa b ir cam i pence­
resi İçinde m ahsur kaldı.
Yeniçeriler Ayasofya yolundan yürüdü­
ler. Ağalar da arkadan geliyordu:
Kimi aMl kt-İnanın < W r, kimi İ li l b l M n l
» iri birloc lu llı Iklıdn lirayı grytlnl.
Yeniçeriler kılıçlarını, çekerek önlerine
gelen sipahileri doğramağa başlamışlardı.
Sipahiler ve İç oğlanları arasındaki keman­
keşler Yeniçerilerin üzerine yağm ur gibi ok
yağdırıyorlardı, tik hamlede birçok Yeniçe­
ri yaralandı ve telef oldu.
11u siddelii mlidafaa Özerine Yeniçeriler
durakladı. H aiti bozulmak mertebesine az
k alm ışı Yeniçeri Ağası ile kethüdanı ileride
bulunuyorlardı. (Seride bulunan Koca Musll-
hiddln Aflu hemen alını ileriye sürerek le
m ld iiı eden Yeniçeri Ajanına:
— Bre korkak, gert dur!
Diye çıkıştı. Vonlçerilurin ününe duştu.
— Koman 3a lı bazlarını İm bir avuç Âcil­
lerin cengi ne olsa gerektir ve onların gerizi
dağılmağa başladı. CSayret eyleyin!
Diye bağırmağa haşladı. İhtiyar Mimli-
hiddin atını sürmesi üzerine Yeniçeriler kı­
lıçlarını çekerek, ikinci bir hücuma geçtiler;
önlerine gelen Sipahileri doğramağa başladı­
lar «Cüsseleri ayaklan altımla kalıp payiınil
oldu» onlarm cesedlerine basa basa meyda­
nın ortasına kadar ilerlediler.
O zamana kadar cenk yüzü günmemlş
olan ulema efendilerin el! ayağı titremeğe
başladı; herbi.ri bir tarafa çekildi. Dürt bir
taraftaki sokaklardan meydana dolan Yeniçe­
riler, caminin harlmine sığınını; olan Sipahi­
lere tilfenk tanesi yağdırmağa başlamıştı.
Suitanahm ed meydanı «ak sakallı ve ka­
ra sakallı vc Uzc acemi ve iç oğlanı kelleleri
ile m alâmal olup» cesedler tepeler gibi y ıjıl
m ışlı Geri kalan Sipahiler ile acemi oğlan­
ları, kendilerini idare eden bulunmadığından
cam iin harim lne dolmuşlardı. İçlerinde beka­
d ır olanlar ok atıp ve kılıç çalıp merdane
cenkleşiyorlardı. Bilhassa İç oğlanları arasın­
da tiivAoc ve bahadır ok atıcılar pek çok­
tu. H a tti vaktiyle C afer Paşa tarafından sa­
raya çırak edilm iş M aksut namında U r yiğit,
ok torbasındaki h er ok İle b ir Yeniçeri mıhla-
m ıştı. bunlardan yedisi derhal can vermişti,
nihayet okları tükcnince Özerine kılıç Ue üpi-
şen Y eniçeriler Maksudu parça parça etmiş­
lerdi.
Sipahilerin İleri gelenlerinden, aerçeşme-
İcrinden olan Sarı Hüseyin Ağa, Kara Ket­
hüdası cami içinde idiler:
— Varalım kapıları kapatalım!
Bunda ne dururuz, em ir Allahındır, varolun
cenk edelim!
— Abdcstiıni ta/eliyeylm!
Diye birer bahane bularak dışarı çıklı
lar, eceli erlacmeyüp bahtı açık olanlar kaçıp
kurtuldu. Znrbabaşı Kıyıklı Mahmud, daha
evvelden hazırlanmış. Ahırkapıyr Sipahilerle
http://groups.goog le.co
 A N s m o p e D is t
— m
aHihataa allına aldırm ışı. Yeniçerilerin ilti­
cacı il başlar (Mftoum San Ifııseyln Ağ» İle
beraber ve arkalarından selen neferleriyle
Ah.rtapı iskelesinde hazır bulanan U r iki
kayığa atladılar, Üsküdar yakasına can attılar
Bu k ay alard an b ir ianesi sipahilerle do­
lu olarak u b ild s r. açılırken İçine birkaç kişi
dalla »Ilıyarak kayıftı devirdi, içindekiler de-
nüa dökülerek güçlükle k ara vb çıkablidiler.
G en kalanlar, caıuiüîn iç r e dış harim bıde,
y J : r a n etrafujıia. kapı ıv p encere itlerin d e,
:ıtinber ve m ihrap önlerinde k ılıçtan geçiril­
mişlerdi. Bu valt'ayı biitün fecaati 3 e nakle
d rn M üverrih Naima «Camii şerifin ol naze­
nin musanna k a p ıla n ve cam ları tü fen k fın­
dığı Ue delik delik oldu, el'an bazı yerlerin d e
m eşbuddur» diyor.
Bu satırların yazıldığı sırada. Sultanah-
med Camiinin dış ve iç kapılarında, bu kanlı
vak’anın hâtırası olan kurşunlar durm akta
idi.
Yeniçeriler ölüleri soymağa başlamıştı,
Kara Murad Ağa, sanki Geride Venediklilerle
cenkleşiyonmış gibi, baş getirene bahşişler
veriyordu. Sipahiler ile i; oğlanlarından ba­
zıları nıinare kapılarını k ıra ra k m inarelere
çıkmışlar, ıniııaıalerclon aşağıdaki ağalarına:
— El’aman. blıi affedin! diye bağırıyor­
lardı.
Ortaya yine M uslihlüdln Ağa atıldı; Y e­
niçerilere:
— Y etişir yolda şiar, çekin elinizi!.
Diye emir vererek bu korkunç kilali dur
tluıdu. Minarelerden ve camiin köşe bucağın­
dan çıkan Sipahiler ve iç oğlanları Muslihid-
<ün Ağa ile Sofu Mehmed Paşanın atları aya­
ğına kapandılar, atfedildiler.
Bu korkunç katliamda kılıcını vatandaş
ve d'ndaş kam ile lekeleyen Yeniçerilerin ara­
cında b an civanm ertler de çıkmıştı. O gün
oradı bulunan bir çavuş anlatmıştı-.
— k oğlanlarından iki tÜ7.e civaıı, başı
«çık, lülüfleri akılları gibi perişan kaçmağa
bulunuşlardı; aman vermiyerok seğirdip bun­
ları katletmek üzere arkalarına yalın kılıç
scklî Yeniçeri dürmüştü. Tam erişecekleri va-
— Yoldaşlar, kıymayın kardeşler, bana
bağışlayın, tmlann yerim* beni ötdiirürıı!
kil bir alçak boylu kara sakallı Yeniçeri ara­
larına girmiş;
m/group/merakediyorum
ı — AT « E Z A N
Dly# yalvarmaca başlamıştı; iki genci hu
«urelle Yeniçerilerin elinden kurtarmış. her
ikisinin dc ellerinden tutarak:
— Gelin oğullar! f
diye o civanla bulutun bir şerbetçi dükkânı*
m açtırmış v« oğlanları şerbetçiye emanet bı­
rakmıştı. Bir tsneaiıun yir.ni altını vardı, çı­
karıp bu kara sakallı Yeniçeriye vermişti;
vak'a yatıştıktan sonra şerbetçi dükkânına
tekrar gelen bu adam delikanlıları frtmif, Na*
kılbend mahallesi tarafına götürerek tama-
tniyle selâmete çıkmış» sonra aldığı yirmi al-
tını sahibine geri vererek:
— Al oğul, elinden şerbetçi alır diye al­
ın iştim, benim ihtiyatilin yoktur, varın Mlft-
metle! demişti.
Gaile tamamiyle yatıştıktan sonra da,
Suitanahmed Camiinin içinde ve dişimi» ya­
tan cesetlerin akrabası olanlar gelip ölülerini
aldılar ve defnettiler. İki yüzden fazla kimse*
sîzlerin cesetleri de cbagilerdir diye> namaz*
la n fcıbnmıyarak denize atıldı.
Ocak Ağalan ve zabitleri. Yeniçerilere
şiddetli em irler verdiler: <01an oldu. Yara­
mazlar cezasını buldu. Sipahiler de bizim
karındaşlarım ız, sefer ve hazerde yoldaşları-
m izdir, bundan son ra h e r kim onlara dil uza­
tır ise b ili am an hakkından gelinüp deryaya
aUîur, herkes edebile gezüp harfendazlıktan
ziyade hazer etsün!* dediler
B ibt.: N al m â ta r ih i, rV; U tîım e d F b lif c T a r i ­
h i C iilm İnî.
AT MEZARI, AT EVLİYASI — fkinti
Osm anın (Genç Osmanın) «Sisli Ksr» adındaki
sevgili atının mezarıdır ki, öldüğü zaınan, bu
hüküm dar tarafından ü sküdarda sarayı balı ■
çesinde bir yere gömülmüş ve medarına da
kitabell bir taş diktirmişti. Ü sküdar Sarayının
bozulup bir -kısım arazisi üzerinde Selimiye
kışlası ve camiinin yapıldığı sırada at mesa-
r ı da açıkta kalmış ve o civar halkı ağzından
başlıyarak bütün tstanbula bir «At Evliyası*
şöhreti olarak yayılmı;tı; sancılı atlar şifa di­
leği ile bu mezarı ziyarete getirilmeğe, etra-
İmda üçer defa dolaştırılmağa başlamıştı.
Selimiye mahallesinde Harem İskelesi cadde­
sinde bir evin bahçe duvarına dayalı durur­
du; rivayet edildiğine göre, taş evin bahçesln-
iken, hasta atların ziyaretini kolaylaştırmak
kasdlyle sökülüp soluğa konulmuştu. Müze
mûdllrü Halil Edhem Bey haber alınca, bu
 ATOĞMN7 - * 1322 — İSTANBUL

kıymetli -kabir laşjm oradan Müaeye nafclel- fncıbaçınm im a n dikkatini çekmiş, hu adam
tirmiştl Yüksekliği 96. enî 72 santim oîan bu tarafmılan ktanbula getirilerek Etıderunu
taşın kitabesi şuriınr Filinib>ûııa verilmişti. (H : Yusuf Paşa).
ZtlJI ( l a k l i t t r e l i O sm a n H a a ıo On vvkizlnci asırda İstanbul'da pâdigah-
S h llk ır nam a d iarn mahsus saraylarda 600 nefer atoglaıu
fcmri Yrıriumr Ktvt iri^rek vardı. Yadlan ilerleyince neyi* ulurlar, son
fta mefci* l(re o K4mttlai(l>lttr.
Sen* JÛÛÖ ( SI. »âlÖ> ra da bir nanj>aro ile saraydan çıkarılırlardı*,
nanpârelerl de dalma memleketlerinde yev­
A T O G l^M . ATOGl.ANLARI — Topka-
pu vc Üsküdar Şurayı lliimâyûnîariyJe Islan, miye hesabiyle alacıkları küçük bir emekli
bu) ile etrafmek âhiri bulunan şâir miri saray aylığı clurdn; bir kısmına da küçük bir timar
ve kasırîardat Suttan, vc^r. âyAn ve eşraf sa­ verilirdi.
ray ve konaklarında ahır uşaklarına verilmiş ATOM BOMBASI — Islanbuî külhânUerf
İsimdir. argosunun yeni tâbirlerinden: iki ayrı mânâ­
Ahır küreyip temizlerler, hayvan tımar da kullanıldığı tesbit edilmiştir.
ederler, hayvanittrm yemini, suyunu verirler, 1: Gaayet dolgun, sert, başları ileri ileri
gezdirirlerdi; sefer zamanlarında da velini­ bakan kad:n memesi, bilhassa yosma karı me­
metlerinin maiyetinde sefere giderler, roek- mesi; m isal:
kâre hayvan ve arabalarının sevk ve idaresi, — Bırak ulan, işkenbe suratlıyı..
muhafazası bu atoğlanlarınin vazifeaiyd*. Ağır — Boş ver surata, alombombalanna bak..
ve kaba hizmet olduğu için aloglanian istis­
2: £ n azılı serseri, şerirleri dahi son de-
nasız gayet sağlam yapılı genç irisi çocuklar­
rcco c ü re t ve h&rtkulSde cazibeleri ile şaşır­
dan şehbaz ve tüvânâ -gençlerden seçilip alı­
tan, sersemleten, ve girdiği meclisdeki hay*
nırdı; başlarında keçe ktilâh. yalın ayak, ya­
ranlarını birbirine düşüren, etrafına verdiği
lın ayağında tomak, en kaba kumaştan çağşir,
vuslat üm idîen ile cinayetlere sebep olan £ü-
şalvar giyerler.
seller; misaller:
Ykida jJci bav ram da kendilerine ka­
ba bezden ve iki don İki gömlekten ibaret ça­ — Düşelim peşine, fırsattır..
maşır verilirdi İstanbuldaki askeri ihtilâller —. Ben atorabombasmdan korkarım.,.
»**
de konak ve saray yağması için İhtilâlci aske­
re büyük şehrin ayak — Piçe bak, atombombası..
takımı ve eclâft arasın­ — Zehir Mehmedin başını o yedi.,.
da bu bekâr uşağı atoğ- ATPAZARl — Biri Fatihte, diferl Üs­
İaniarı da katılırdı. küdarda iki tanedir; İstanbul Atpazarları hak­
On yedinci asır or* kında türlü toplu malûmat, Emrullah Efen­
tasında Sultan İbrahim dinin <Mufltfjl - Maarif* inde verilmiştir ki
devrinin en Miyûk föh- aşağıdaki satırlar bu eserden nakledilmiştir:
İcrinrfcn. bu pâdişâhın ■.İstanbulun Atpazan Fatih civarında bir
silihdarı ve dâraâdi, m eydandadır ki burası kadimden yani Bizaas
Kapdâmderya ve Girid İm paratorluğu zamanında s*ğîr pazan iken fe­
adasında Hanya fâtihi, tihten sonra bilhassa atpazarı ittihaz olun­
zekâsı, malûmatı ve na­ m uştur. İdaresi Şehremanetine tâbidir.
musu ile mUrataz bir * At pazarının tarihi tesisi Fatih Sul
devlet adamı, ayrıca son Mehmed Han Hazretleri zamanına müsadiftir,
dersçe güzelliği ile meş­ Elyevm bir mahalleyi andıran ve dört beş so­
hu r Daünaçyalı Yusuf kakla büyükçe bir meydanın dairei tahdidin­
Paşa 14 -1 5 yaşında de m ahsur kalan bu eski pazar yeri vaktiyle
iken memleketinde Na- pek vâsi imiş. Sonra vüsatini kaybederek 25 -
din kasabası sancak b e­ 20 âhırdan ibaret mahdut bir daireye münha­
yinin ahırında bir atûğ- sır kaimış. Fakat devri tesisinden az bir müd­
lam idi; IstanbuMan bîr Au*i»nı det sonra 170 ahır ile iki büyük meydana 8i-
vazife ile gelen bir ka- (Rcatnı: manii) gamıyaeak derecelere geldiği tarihten sabit-

http://groups.google.c
 — 132$ —
tir. Atpazamun şekli sabıkı namın* elde edi­
len malAmaı burasının Saraçhane cihetinden
fatih meydanına kadar imtlılat ettiğini gös­
teriyor. Şu sabai vesiayı işgal eden mebanii
ticariye bittabi yalnız a t ahırlarından ibaret
drjildi. O a m a n » ıfle re ile r aşağı meydanda,
a u u fla r »(pazarının arka, sokağında. sebeş-
| cifcr Saraçhane cihetinde. vani şimdi (1S01
İSJÎ) arabacı dü k kln larlyte m u h at olan ke­
m e n tti tararında bu lun u r İmiş. Şu taksim at
Atpazarı denilen m ahallin yalnız hayvan alım
satımına mahsus b ir y e r olm adığına delâlet
eder. A tpazan o halinde ata, y ah u t daha va-
a h tâbiri ile süvariliğe m üteâllik n e k a d ar sa­
nat v a n a cüm lesini c im i b ir tic a re tg ib ı um u ­
mi şeklini haizmiş. M üruru u m a n la bu san’
atla iştigal ed en ler öteye b eriy e dağılarak el­
verin Al pazarı civarında U r iki m nytabbane
ite birkaç sem erci dükkânından başka b ir şey
kalmamıştır Maam afth teb ed d ü lat v ita a At-
p a sn ıu n sekli kadim im b ir tağ y ire u ğratm a­
mıştır Buraya so nrad an ilâve edilen b ir şey
varsa o da C ennetm ekân A bdülm ecid H an
H’je lle rin in zam anı saltan atların d a b ir tim ­
sali lâtif m imari olarak m eydanın ortasın»
yaptırılan dört ta ra ftı b ir (eşm ed ir. Eiyevm
Atpazarı ahalisinin pek ziyade istifade eyle­
diği bu çeşmenin üzerindeki tarih i manzum­
d u 1269 tarihinde Padişahı M üşarünileyh
taralından ibya üıtyurulduğu aoU çtlıyor. At-
pazarında bulunan hayvanların b undan başka
sulağı olunm ası çeşm enin, m evkiinde haiz ol­
duğu rierccei lüzumu ispat eder.
-Atpazartnın yukarı cihetinde bir de dua
meydanı vardır ki h e r sabah dükk ân lar açıl
maldan evvel esnaf ve ahaliden bazıları ora­
ya gelir. M ahalle cam iini» imamı tarafından
güzel b ir dua okunur. H â z in in duayı dinler.
Andan sonra dükkânlar b ire r ikişer açılmağa,
Stlar isteye beriye götürülm eğe, yazarın m ua­
m elâtı mutadesi görülmeğe başlar. (İkinci Ab-
dülbamid tarafından! buraya b ir de dılnişln
naıruggîh iliv e edilm esi dua m eydanının leta­
feti ruh anijıc Siyie m ütenasip b ir şekli zarife
girmesini mucib olm uştur. Ü sküdarda bulu­
nan Atpazarı Fatihteki kadar m eşhur değil­
dir. Orada ne bftylc âdetlere, ne d e daimi ter
alışverişe tesadüf edilebilir. Ahz vc İta pek
m ahduttur Zaten Ü sküdarda pazar ittihaz
edilen mahal birkaç handan ibarettir. Yalnız
Cama günleri açılır. Pazar muamelesi, alım
om /group/m erakediyorum
ATPAZARI
satım U( dört saat devam eder. Fatihteki At-
|>azan U r vakitler süvari atlarının mabayaası
«Çin de y eğine mahreç olmuştur Asrı Sultan
Mahmud Hao Sanıdc Nizamı Cedidin İkinci
d e /a olarak ihdası Özerine asker için alınan
ilk hayvanlar oradan iştira edilmiştir
«Atpazarımn sureti idaresi, muamelatı,
hayvanlardan alınan rüsum pek büyük tebed­
dülata uğram ıştır, ötedenberi Al pazarının bir
kethüdası ile bir de Yiğitbaşı dedikleri k et­
hüda vekili vardır. B unlar alelusul esnaf ta ­
rafından intibah edilir. Yiğitbaşı müzayede
yerine nezaret eder, kethüda um ıım esnaf île
m eşgul olur Burada mezada çıkarılan hay­
van ririiâl elinde gezdirilirse resmi m iri na
m ına beş k u ruş alınır. Başka b ir şey istenil­
mez. A h ır sahipleri hariçten gelen tü c c a ra
atlarını muhafaza ederler. Bunun için yevmi­
ye. yahut aylık namiyle ü cret vermek mutad
değildir. H ayvan n c zaman satılm a ahır sa­
hibi m üşteriden 30 k u n ış alır. Satılan atların
b ir özrü m akbul üzerine iad en için 39 gün­
den ib a re t b ir m üddet tâyin edilmiştir. Bu
m üddet zarfında hayvanın sıraca, tıknefeslik,
sa r'a gibi illetlerden biriyle musab olduğu
anlaşılırsa hayvan iade edilir. O zaman esna­
fın ileri gelenleri birleşirler. Hayvan tetkik
edilir. H asta olduğu teb e jy û n ederse satan
adam parayı iade etm eğe mecburdur. Hay­
vanlarda Belediyece bir iiıtlsab resmi alınır ki
bunun m ahalli tatbiki yalnız Atpazan d e lil­
dir. D ersaadet ve B lttdı selâsenin hangi ta ­
rafından Kayvan satılırsa — köyler müstesna—
ihlisab resm inin istifası için hususi memurlar
vardır.
«A tpazarındaki hayvanlar her gün bir
baytar m üfettişi tarafından muayene edildiği
gibi alınıp satıldığı zam anlarda dahi müşteri
arzu ederse bunu m em uru mumaileyhe mua­
yene ettirebilir.
rA tp atan n d a senevi otuz hin manda,
öküz, yedi bin k adar da beygir satılırmış. Kü­
meliden Anadoluya. yahut Anadoludan Kü­
meliye getirilen hayvanlardan (geçld parası)
namiyle beşer k u ru ; daha alınır ki bu ihtisap
resm ine dahil değildir. Memalikt ecnebiyeden
getirilen hayvanat zaten güm rük resmine ta­
bi olduğundan bunlardan rüsum u mlrt istafası
ikinci defa satılm asına mütevakkıftır.
«İhlisab resm inin ihdasından evvel yani
1285 tariklerine kadar satılan hayvanlardan
 VTPA2AJU KEKVA.V9AJUYI — JJÎ4 —
Mâliye K e sre ti memurlarınca İMrçjn p u ­
fta) parası namiyle birer kuru; alınırdı Fiti
resim h ili kethüda aidatı makamında almı­
yor»
ATPAZARI KKRVA.VSARAYJ — Istan-
bulıın büyük kervansaraylarından biri İdi;
Pertev Paşa tarafından yaptırılmış, Mimar Si
ıun binası idi. İstanbul» galen sipahilerin in­
dikleri başlıca yerlerden biriydi.
ATPAZARf MEYfM.Vf — Fatihte, Baki-
mutaflar Sokağı ile MıhcıUr Caddeal arasın-
da. [] şeklinde çoğu tuğla ve kâgir ü i yapı
kümesiyle çevrilmiş küçük Sır meydan olup,
eskiden ortasında Abdülmectdin; meydan (e t­
mesi bulunmaktı idi kt sekiz on yıl tadar ev­
vel yıktırılmış, kaide izi kalmıştır. Tam orta­
sında Belediyenin bir elektrik feneri, iki ağaç
vardır. Uç ağa; ıJa Eskimutaflar Sokağı med-
halinden girildiğine güre sağ kenarında gö­
rülüyor. Günün hemen h er saatinde tenha bir
meydancık olup etrafındaki İstikamet, doğru­
luk, Yeniyıl Marangoz evleri İle Tekirdaglı
Yakııb Pehlivanın araba malzemesi atölye­
sinden gelen bıçkı makineleri (esinden gayri
bir ıe s de gidilmez.
Butlun Ollar
ATPAZARI YANGINI — A tpazan, Fa­
tih ve civarını yok edip büyük yangınların
hemen hepsinde yanmıştır. IM fi Tarihinde.
Hicri 1245 (M. 1829) vakayii a ra m d a , Atpa-
zarının içinden çıkını; b ir yangın d a kayde-
dlhniştir.
«Nisanın yirmi beşinci gecesi, Atpazann-
da ahırlardan zubur eden ateş, ertesi gün sa­
a t ikiye kadar (alaturka) m üm ted ve Fatih
d van nd a E nuercilere m üntehi olarak mek­
tep cihetindeki ahırlardan maada cümlesi ve
iki mescid ile birçok büyüt ve menâzil muh-
terik ve muştnahfl olmuştur».
BİU.: U tfi tartU, R.
ATRİTA AĞI _ İstanbul balıkçılarının
kullandığı ağlardandır; boyu yetmiş, eni Uç
kulaçtın altı kulaça kadar olup gözleri sar-
dalya gözünden az dardır, ü s t yakasında man­
tar, alt yakasında kurşun vardır. Gümüş ba­
lığı avına mahsustur; giindUzleri balıklar çev­
rilip ağlar balıklarla beraber kayığa alınır;
uzatma suretiyle hiç kullanılmaz. K urşunlan
seyrekleştirilip suyun yüzünde salm a ağ tar­
m ir a c ı .
zında da kullanılır, gümüş ve atrita balıklan
tutulur, böyle tu tiıCü ağı yapıldığı zaman ba­
lıkçı ağzında «Yeldirme *£> adını alır JUüa
Para zamanında U r atrlts ağı en az 1304 ku­
ruşa yaptırılabilirdi.
A T S IZ ıirUu-Tİn Mihil) — Edebiyat mu.
alliml, şair inanı yolunda ceuır ve m«Un, bjf
bir k u v v e te boyun eğmeyen, mücadeleden yit
mayan, ezadan cefadan korkmayan, son dr
rece afif, muhakkak ki neslinin mümtaz bu
siması; 12 ocak 1İI05 de lstanbulda (togdu,
bahriye binbaşılığından mütekald Mehmed
.Vaii Beyin oğludur. İstanbul SuHanUma
onuncu sım fısda iken İmtihanla askeri Tıb­
biye M ektebine girdi; Tıbbiyenin üçüncü o-
nıfında Bağdatlı bir ntülâaime selim verme­
mesi yüzllndtn çıkan alır münakaşa sonunda,
m ektepten çıkarıldı; bir müddet Kabataş l i ­
sesinde muallimk muavinliğinde bulundu,
m ektep m üdürü ile geçinemedi, İstila etti,
kısa bir müddet Seyrisefaln idaresinde Utlp-
llk ettikten sonra İstanbul D arülfünununa
edebiyat Fakültesine devama başladı ve ayni
zamanda Yiiksek Muallim Mektebine girdi,
fakat bir hafta sonra askere alındı, dokm af
sûren askerliğinin sonlarına doğru, büyük
biyograf Mahmud Kemal t nal «kendi tâbiri­
dir» diyor, «arkan {ingine b ir baş çavuşla
dögüşüp divanı harbe verilmek tehlikesini a t
latarak» terh is olundu. T ekrar yüksek tahsile
devam ile 1930 d a Edebiyat Fakültesinin ede­
biyat züm resinden diplom a aldı; hem kendi
liyakatenin hakkı tıem de Profesör Fuad Köp­
rülünün teveccühü eseri Türkiyat Enstitüsü­
n e asistan oldu. 1931 d e «Atsız Mecmua» çı­
karm ağa başladı ki
soy adı kanunu çıktı­
ğında, bu mecmuada
çıkan y asılan başına
türlü d e rtle r açtığı
için «Atsız* soy adını
akİL
Maarif vekili m er­
hum Doktor Hiişdü
Galip Beyin Ankara-
da Tarih Kurultayın­
da çok hürm et ettiği
hocalarından Profe­
sör Zeki Vojicü Bey
hakkında söylediği N ih a l A U n
bir sözden müteessl- tk c ıb ı: Br&celı
http://groups.google.coi
 A ü s U a o rE D la l — 1325 —
r n ı s*'1**® protesto telgrafı üzerine astı-
taptıktan istifaya d ire t olumlu, kabul ctmeıli,
evvelce Malatya arta mektebine llirkçe, sonra
Edirne Lisesi edebiyat muallimliğine lavın
edildi; fakat tenkirikAr neşriyatına ağır bir
lisan ile devam ettiği JÇın vekâlet emrine alın­
dı. 1034 ds Deniz Gedikli Mekteb'ne türkçe
muallimi la sın edJIdl. B u ı’azifesi 1938 yıtı
temmuzuna kadar dört sene devam eni, 1938
dere yılı başında hususi Yııcaillkü Lisesinde
ders kabul elti, 1030 da yine hususi Boğaziçi
Lisesine nakletti: 1944 yılı Nisanının bağları­
na kadar dürt buçuk sene bu lisede kaldı; o
sırada yayı ulamakla olduğu O rhun adlı aylık
Türkçü mecmuanın m art vc nisan 1344 talih ­
ti ve İS ve 16 num aralı sayılarında memle­
ketteki komünist tahrikleri hakkında Başba­
kan Saracoğhıya hitaben yazdığı iki a ç * mek­
tuptan sonra mecmua kapatıldı, Boğaziçi Ü re ­
sindeki muallim ligine Maarif V ekâleti emriy­
le son verildi; bu açık m ektuplar dolayıslyle
Sebabaddm A linin açtığı hakaret dâvasında
bulunmak üzere Ankaraya gjtti, 9 mayıs 1044
de dört ay hapse mahkûm oldu, cezası tecil
edifdi; fakat ürfi idare karariyle tevkif olun­
du; İstanbıılda yapılan iSrft idare muhakeme­
sinde a ltı buçuk yıla m ahkdm edildi ise dc
karar Askeri Temyiz M ahkemesince esasından
bozuldu, b ir buçuk y ıl sü ren b ir mevkufiyet-
ten sonra tahliye edildi r e yeniden yapılan
muhakemesinde b e rset etti. Kadıköy Sulta­
nisinden ve Edebiyat Fakültesinden sınıf a r­
kadaşı Tahsin Banguoglu M aarif Vekili olun­
ca vefakârlık göstererek N ihâi Atsızı Süley-
mamye kütüphanesinde çalışmak üzere Da-
vutpaja o rta m ektebi türkçe muallimliğine
tayin elti; bu vazifesi 1049 temmuzu sonla­
rından 1950 Eylülüne kadar devam etti; bu
tarihte Haydarpaşa Lisesi Edebiyat m uallim ­
liğine noklolundu, H aydarpa lise sin d e 1952
yılı mayısına kadar kaldı; 5 Mayıs 1952 de
Afiturada Milliyetçiler Dem eğinde tertiple­
diği bir toplantıda «Devletimizin kuruluşu*
mevzuu üzerinde verdiği konferans üzerme
maaşını Haydarpaşa Lisesi kadrosundan al­
mak ü zere'tek rar Söleymanlye kütüphanesin­
de vazifelendirildi, 1959 yılı eylûl-lııd^ bu kü­
tüphanedeki vazifesinde bulunuyordu.
Hüseyin K ildi Atsız TUrk Tarihi Üzerin-
* de sağlam bilgi sahibidir Bu yolda merhum
Doktor Rina N ttr ile çok yakın b ir doatlugu
n/group/mcrakediyopum
ATSIZ.VEFER SOKAĞI
olmuf, mücadeleci ruh yakınlığı da oldu&un-
dai Riza Nûr, Nlhftl Alstta manevi bir baba
sevgisiyle bafttarımıglır A fald ak i Koşma şiir
diline bir ftm k tlr;
Dumanlı jbılrH m bir hayal anır
Tan vakti uTukU RUnff yanmadjıs
lt«r g lta l dakikam «wç«r çahucjk
Tartım J?]p (1* nönfll kaamadjD
B *nln 4» çok tatlı U r 4Qnİra virdi
B11 el* nSılerl Binjrin&B ra n tı
Ömrümde bir gftcvm bir ffcnUn v jrf ı
Oma da tuıariınt artık anmadan
« 8 n o ]tır u fa k la r KühJ ühsÜ a k a r
G â n o lu r kİ « önlüm â b ım d an b ık a r
Ç * y o lla r h« p t y n i ş e r b e te fUuu-
D{r p ın a r basında durup konmadan
faurliartc gıilttedio- rahat halm aâtn
Ö lsrn rff nala kî amlm as achn
Hey \l*U yirtni bcf yılda k o eadu
Başında M çl*nn btyadaıuDHdan.
Bu koşmayı 1930 da yazmıştı. 1959 da
saçları da ağarmıştı. Ama hâlâ başı dimdikti.
Mücadelelerinde çok sert bir kaleme sa­
hip olan Ataız, m ürit duygularının heyecanı
İle haksız hücum larda da bulunmuştur. Fa­
k at b ir hakikattir ki ismi memleketimizin na-
m nskâr evlâdlanndan biri olarak unutulmıya-
fflirfrır
ATSIZ MECMUA — Hüseyin Nibâl Adsız
tarafından tesis ve neşredilmiş aylık TSrfcçü
mecmua; «isim» mânasındaki türkçe kelime*
nin a t şeklindeki arkaik im lâsı ile isimlendi*
rüm lşür.
H er ayın <m beşinde çık ard ı 17 nüsha
çıkmıştır; lHc sayısı 15 mayıs 1031. son sayı*
s ı da 5 ekim 1932 tarihlidir. 6 u on yedi nüs­
hada Zeki Velİdi. Fuad Kdprûlü. Ahmed Ca-
feroğlu. Abdülkadlr tnan. Mehmed Hftlid Bay
rı, Şerafeddta Yaltkaya, Nibad Sami Banarla
Mahmud Ragıp Gazinihal gibi tetkikçilerin
türkûloji mevruuııda hayli makaleler] intişar
etmiştir.
İlk sayıları 1000 nüsha olarak basılmış»
sonra 750 ye indirilmiş, son sayılar da 500 ba­
sılmıştır. Mecmuanın ımiessisî vc sahibi bu
mccmuada çıkan şiirlerinde AUıa takma adını
kullanmıştır ki sonra soy adı olmuştur <B.:
Atsız, Hüseyin Nihâi).
ATSfZVEFER SOKAĞI.—» Şlf&mu Paça
Mahallesi so k a M a n m ia nd ı r Batı Caddesi ile
A TTA * ATT ARLAR
K io iilb e y Sok ağ ın ın k av u ştu k ları liçyol a g u
B a ru lç u la r S o k ağ ı a ra lın d a u zanır.
Oçyol ağ an d an girildiğine göre, üç ara­
banın geçebileceği gc ^ U k te , aı boaıık toprak
tnr yoldur, az ilerid e *n»a isim sir bir ara so­
kak verir. Ferace sokağı ile »tan k a v ım d a »
sonra d ö rt araba enine çıkarsa d a . ııih aj’îte
doğru te k ra r darlaşarak « k i halini alır.
Sol taraf Kcrac-,- sokağına kadar yangımı
d u ili ekseri ikişer kal ahbaplarla bezenm iştir.
Sag yan. ara sokağa kad ar arsa halindedir.
Ferace Sokağı k av ağ ın d a. ragda, 17 inci tlko-
okııl vardır. Yol. ileriye, arsa ve bahçelikler
arasında uzanır: bahçeliklerde tek k atlı ten e­
ke - tah ta kulübeler, barakalar vardır (Hazi­
ran 1947».
İMıaiI E ı m i a
ATTA.it, ATTARLAR — K am u sa g ö re ,
güzel k o k u la r, tıb b i ecza, m isk v e b a h a r; v e ,
h alen iğneden ipliğe k a d a r tiirlü şe y le r sa ta n j r
E s ti M u r ç » r v s u ıı l » llmnlanboKinın ılUkkSm «»iye tanınm ış lorihl d S b U a: >on « H M S u r e c i » (iü ritr t<H
(Resim î >'■ B v U v lu lc b ljn n u n llflU ie to jn fln n S. Sinan eli Us)
— is s e — İs t a n b u l
e sn a f' ır b u trim h alk a £ tın d a bozulmuş, ak­
ta r o lm u ştu r.
Esk iden a 't a r d ü k k â n la rı, «cıahatıelerin
vc ecza ‘Şef u ların ın y erin i tu ta rd ı; Büyiikje-
tıird e al ta r la n a e n vu kufluları ve «enginleri
île M ısırçarjısın da bulun u rd u. M uırçarşılı
b üy ü k a tla r la r h em to p ta n hem d e p eraken­
d e satış y a p a rla rd ı ıB.- M utrçaru.sıı. Mahalle
a ra la rın d a v e tsla n b u lu n d iğ e r bazı semt
v c ç a r jıla n n d a k i k üçük a tla rla r ve kfrkçOler
•n allan ın M tsırçarçıH lardan ted arik e d e r in ­
di.
1 9 5 0 -1 0 5 9 sen eleri a rd ın d a hem en he­
m en a lta r d ü k k ânı kalm adı ve BayazıridaJd
k ap alı ç arşı civ arın da bulunan a lta r dükkân­
la rı d a istim lâk doia>-ısı ile yık ıld ı; h ile n Mı­
s ır Ç arşısın d a 3 ta n e bah aratçı dükkanı var
ise d e b u n la rd a n yalnız b ir la n e ti atlard ır,
ö b iir ik isin in a tta rlık la İlgisi yoktur.
E ski a tla rla r, ilâ ; te rtip etm ekte gayet
http://groups.goog le
 jDl-jJMLOPCftîSt — IS » — ATTAB ATTABLAR

r , r ■ t>u i!â*;l*rın ınaddei İptida■ İstanbul esnafından bahsederken atlarları ih­

,!■ .n- ' e ' e ti n a t, kak, yaprak m a lr e y i
:j! « n rî:.* !.-. k u ı h r ı » to p ta n » » , kuru-
i" ! ıu '■ ..-•[) ^î.r'.i'i-tn hakkım la sağlam bîr
aiv.ı„v.?l>dı Ş u ru p la r. m icu n
jn nı> r h - . - î ' r. ' a k ı ir Oıl İm iş k o k u l u ve fa -
ı-alt - .! <r (irs ..Stor h a p la r: bilİMsa» to h i t.\f-
tuSri.ij,. ıliı-lar y a p a rla rd ı. B u n lard an t» j-
i . =*tar . ^ M a l a r ı n d a m eselâ k aynam a |a p .
, r 3 *; . n u lıtu it d e n d c a sa n a ­
yie m üteallik b o y alar y a p ılır; dar-
i i î j ı i sa r. -t. y ıla n su y u , y ıla n göm leği, ha-
dftı:civc*, *;«nami;>e. s a f iy i m iilk v esaire gl&i
U stanın sad ece 'n â n c v ly a tu u k u v v e tle n d ire n
m üstahtarlzr b u lu n u rd u
A tiar& np içinden de bazıları, bir takım
maddeleri d e alarak bunlara İspençiyari şe­
killer vermişler, b;r sabada m ötelujsM ol­
muşlar uücuocu. deva şunıbcu, anberci, bu-
littrcu. giilsucu gibi isimler alnınlardı.
Eriiya Çolebl, on yedinci asır ortasındaki
tilaslarına flüre sıniJlandırıyîrr
«Esnafı oıVuiKiyan — DıikMn 300. ne*
ferat VKı l’trleri tfuaffın T.-vhi'H idi. Amma
li ./rrtı IV alel auınd a piri hakikileri H attetl
Uücyıtt A l l a r d ı r S tla a n F irk i hniln te^L k-
<lı llazr«ti İlanıza İle «eh>d olup Cebeli Ultud
neylinde me lfumlur Jlu m icım ru taifesi tah­
tırevanlar ü*re dükkânlarının m altın kırım­
larım vc hokkalarını dîıtip haUfeteri ınnc ha­
vanlar Sere b ts h îit, k«bibe. dar<;:n. d iri tûl-
fUl. kakule, havlıcan, üdülkahir, lencefit gibi
edvlycyi dögub ihzar eslerler. Sonra gfimtif
hokkalar terumua varediib m icun birlere
İhsan ederler.
•E snafı giilihciyan — Dükkân 41, uefe-
rat 70. Bunlardan bazıları kocaman bir ester
üzerisde kup kadar bakır kazanlar içre giilUı
ısülsüyuı satarlar Edirneli hâtûnlardır. Bir
kısmı da dükkânlarda buhur suyu, mâl kid),
giit&h. m ii aniler, aselbend, m ü verd, m il

V ıkıU jı « ıU S a M ıa lU r Ç»r*ı*aw& B a*uı< l İU Pttsu dlhludc \ l d l r K /çn ıllu in a t l a r llfckkftıu

( 8 ^ 4 ın : HtHh S lıu ıa l
.com/group/merakecfiyorum
 ATT AR ATTAA UU Jl — 1328 —
yâsemin misilli ıtriyat makuulesi mâi layyi-
beler füruht ederler: pirleri Itriiririin Hindidir.
Hazreti Fahri Resul Efendımû rnyih.ıi tayyı-
beden hoşlandığı İÇİR diim â gULiîı hediye ge­
tirirlerdi. Hazreti Ait kemerini bend eyledi;
pir oldu. Bu tü f e pür silâh alayda u bur eder­
ken iJd tarafdâ elan teınâşâcılara giilâb ve
mâl buhur nisâr ederler, cümle şahrâtı mu­
attar olur.
«Esnafı meşrubâtı devâ — U ükkin 500.
neferal 600. Pirleri tabib Ali bin -Sûfynn Sey­
ridir. Kabri Yemen Adenindedir. Bu taife
dükkânları ekseriya Sultan B âveüdde. Hoca-
praşa kurbünde Meydancık mahallesinde. Ga-
latadadır. işleri lisanı sovir. hindiba, köknar,
itine, zaater gibi edrîyenin irakuıı çıkarıp
günalevn filelere kayarak dükkânlarını tez­
yin ederler. Bu edviye guzâta gazada gayet
lüzumlu olduğundan bu tâife d ah i kâlâyi ma­
rifeti arz İle pflrsllâh ııbu r ederler.
«Esnafı edhanı edviye — Dtlkkân 8, ne-
(erat 14. Pirleri Abdüasamed Ziyad'dır. Bas-
ralsdır. kemerini Selman bağlam ıştır. K abri
Bagdad diyarında K urna Kalesi m ezarislanın-
d ı. riysTetgâhı hâs il âm’dır. K abri türabın­
dan bir yağlı turab çıkar ki ciizzam ve kel olan
bir adam hamamda kese sürünüb ba’de vücu­
duna o l yağlı turabdan sürse bi em riltâh ha­
lâs olur. Bu esnafın işleri badem den, servi
koiatığından. cevizden, fındıktan ve daha gfı-
nagün eşyadan edhan (vUcuda sürülecek yag.
lar) çıkarıp kainim iz çlıcler ıçre koyup tahtı­
revanlar üzre dükkânlarım zeyn ederler. H al­
ka visemin yağı, sünbül, gill ve reyhan, kal-
lemisk yağları bezederek ubıu- ederler.
«Esnafı hâcegânı al'ary an — 2000 dük­
kân. 3005 neferdir. Pirleri H;i&am bin Abdul­
lah BasravMir. Kabri münevveri Acem Şelı-
filanındadır. Bu attaran zümresinde nice eş­
ya mevcuttur. Ekserisi yanlarında bulundu­
rup dükkânların tezyin ederek ubur ederler.
«Esanfı anberetyan — B unlar da 35 dük­
kân, 100 nefer olup dükkânlarını üd ve an-
ber ile tezyin edUb geçerler.
«Esnafı buhurciyan — 25 dükkan ve 35
neferdir. Dükkânların aseibend. günlük, sün-
bül, kına, buhuri nebi ile tezyin edûb güzer
ederler.
•Esnafı attaraıu seyyaran — Dükkânları
yok, neferat 300. pirleri Bbuzcrlgaffarl'dir
Kabri Kudiistedir. Ellerindeki şeyler içinde
İSTANBUL
cemi edviye mevcut olup etrafına na çocuk
oyuncakları dizip «ÇerclhS:..» deyü alay ara­
sında gezerler.
<&>nafı Ispenciyariyan yani otbuluciyan
— Pirleri Hazreti Lokm andır Ruy) a n d a Ce­
nabı İzzet ne kadar nebat halk eyİedlyte cüm­
lesine lisan verlb <ben falan denle devayım»
deyû Hazreti Lokmana söylet ıniftlr. Hazreti
Muhammed asrındaki pirleri Hidayetullah ih<
ni Züııııfm Mssrl'dlr, Hazretin izniyle babası
kem erini bağlayıp olculara p ir eylemi|tlr.
Kabri Hicaz dağlanndadır. N ebat d ev irirken
kendisini yılan sDkmuı, şehirden mualece
crişinceye kadar vefat etm içtir. Bu olcular
pazar kurup tabada kökii, gttneyik kökü. II-
Kntlat Dânâ y a ra İle Cemiyet! Altlrmn millirll
Mühitr N'âşld Bnylavdadır
(Reıtan: Behçet Elver)
sanısevr kökü, meyan kökü, zaater kökü, da­
ha binlerce deva otlarını cemedüb satarlar.
«Esnafı alyonciyan — ilk pirleri Fisagors
tevhididir. H azreti Muhammed asrındaki pir­
leri Amribni Ümmeyyedir. Hakkaki afyon te-
navül eden zam irynas, nüktedan, zarif olur.
B un lar dttkkâıılariyle vaeibülseyr bir halde
m ürur ed erler kl kimisi maslub nün indallâh
gibi dilini dışarı çıkarmış, kimi kalınmakta,
kimisi hay v» huv eder, kimi afyonun şidde­
tinde hâbl gaflete dalarak ubur ederler.
«Esnafı gülâbieiysn — Dükkân 41, nefe­
ra t 70. Bunlardan bazdan kocaman bir ester
üzerinde küp k adar bakır kazanlar içre gülâbi
satar, Edirneli hatunlardır. Bir kısm ı d» dük­
kânlarda irahıırsuyu. gülâb, m il anber. aael-
beııd. mâi verd, mâl yâsemln misüllü ıtriyat
m akalesi mâi tayyibeler füruh ederler. P ir­
leri (Itriiddini Hindi) dir. Kabri Hindlslanda-
dır. Hazreti Fahri Bcsul Efendimiz rayihai
tayyi beden hoşlandığı için daima gülâb heda-
ya götiinirlerdi Hazreti Ali kemerini bend
eyledi, pir oldu. Bu taife p ü rsilih alayda ubur
http://groups.goog le.co
 -liTjıitDiSİ -«
. liı U raft* 01*0 leniAjaçıUffe jjoüb
— ’■ etimle la h n h m uattar olur
ucıraiH (tm ) n e ) — DGkUu
: :î l'H> riukklnları Zindankapıaındaıı
•_ı ,-jdır Efradı hep islim dir. Tahtırevan uı-
:e dukkâ&u-iM le rü zıver ite tezyin edllb
punsılAh ulıur ederler. Mumcubajı ı!e Şem’a-
hane S to r vr Emini dc riltSb rik ib s giderler,
jukulen balmumu tilerinde bu em inin mUhrü
B u lu nm ak yırttır. M ühürsüzleri hileli diye­
rek zabtıHİub salıibinî İçerim ederler
«Esnafı alları çömlckriyan — Diıkkin
3® ve neferat 500 dur Pirleri Abdtilgaffır
Madenl'dir. Selman Pikin kırk dokuzuncu ke­
mer bestesidir Çanakçı çömlckcikrc nir ol­
muştur. 162 yadında irtihat buyurub Medine!
Mür.evsore yakınındadır. Ziyareii müyesser
olmuştur. Dükkânların ^iınagûn güze, kfcc,
tabaklar Uc tezyin edfib pürsilâh ubur eder­
ler».
Zamanla bu esnafın çoğu yavaj yavaş or­
tadan kaybolmuştur ancak, zamajumıtda bazı
semtlerde birkaç tane atlar ve kökçü dükkâ­
nı kalmıştır; ve bazı cahil kimselerin buralar-
dan aldıkları şeylerle kendilerine mahsus ili;
tertipleri yaparak sıhhatlerine baktıkları gö­
rülmektedir-
Tıirkiye ve İstanbul tarihinin büyük Si­
malarından birkaç kişi çocukluklarında attar
{ıraklığı yapmışlardır:
Abdülmccidin gözde Seraskeri Haşan
Rıza Paşa, Memiş Ağa adında bir atların ojlu
-di; amca» Osman Ağanuı yanında, Mısırçar-
iü.ııda küçük bir dükkânda çıraklık yapar­
ken, harikulade güzelliği ve cevval zekisiyle
bir gün bu çarçıyı ziyaret eden İkinci Mah-
.-■vıdtın nazarı dikkatini celbelmij vc hemen
saraya aiuııaıgtır.
Sadıricam Âl) Paşanın babası. Mısırçar-
î'sı esnafından id), ayni zamanda çarşının
bevva bilgini yapardı.
B ü y ü k m u h a r r ir A lım c d M id h a t E fe n d i,
f a k ır M ı a d a m o la n b a ta u n u p e k k ü ç ü k y a ş ta
k a y b e tm iş , bir a r a M ıs ırç a r jıs ın d a a t l a r ç ır a k
lığ ı y a p m ış tı.
1B70-1BB0 arasındadır ki diplomalı ec­
zacılar yetişmeğe banlamış; Mısırçarçjsı, a t­
larlar vc kökçüler hakkında d» bir nlzamha-
m« hazırlanarak buralarda tıMıt bazı zehirli
maddelerin a lıln u a ı yasak edilmiştir. Noam-
name judur:
m/group/merakediyorum
132b — ATTA» ATTAU a A
Atlarlar «<■ kvkçster t e a m i
22 Receb 1302 v* 25 Nııan 1301
'U ilid l I8H )
B irin c i m a d d e —■ A lla r la r Lfbu m » n ,» » .
m e y e ın c rlm t d e fte rd u m u h a r r e r K u y l ( e m ­
m iy e ve m u ılrr e y i İu ru b ı e tm e k te n f ta U y y u
memnudur K akal e c z a c ıla r b e le d i upeDCtyar-
lifti n iz a m n a m e s i m u cib in ce y aln ız re ç e l* U t
f u n ı h ı e d e b ilir le r
tklncl madde — Atlarlar Avrupadatı |e -
Ifn spesyalite tâbir olunan edvlyeı husuaıvt
İle burada imal olunan ve mürekkehaıı bilin­
meyen edviyei hafiyye vc miirektebeyi v* ec­
zacılara etlhba reçetesi ile yapıp stlm afa
mecbur oldukları sair mualecatı Iruht ede­
mezler.
Cçûncü madde Kökçüler işbu nizamna­
meye merimi defterde gösterilen mavadı
neballyei semmiye ve mızırreyl ayn mahalde
hıfzetmeğe ve bu n lan malûm olan altarlarla
eczonlıırd^n gayri kimseye satmamağa mec­
burdurlar.
Dördüncü madde — l^bu nizamname ah
kâmına muhalif hareket eden atlarlar » • kök­
çüler ceza kanunu hükmüne tevfikan m I r a ­
la t olunurlar.
Besinci madde — Dahiliye Nezareti lfbu
nizamnamenin icrasına memurdur».
Bu nizâmnâmeye kökçülerle atlarla sat­
maları yasak edilen şiddetli zehirli maddelerin
bir ifslesl eklenmiştir.
Aşağıdaki attar reçeteleri, hu «storların
yazıldığı sırada artık Biiyfikşehir hayalının ta ­
rih vesikaları arasına girmiştir:
Kürk bir tü rü bahar mirana
(A ln d ia n k bir mieun)
Bu m iran kırk Wr {esil bahar İle afcanher ve
s tcı gönseksIziD unftnfm tf halt* txJın learfftınlms*
siyle japılır.
Biber, k a n n liL d.ırçın. »omüI, edrvill, yeni-
b ahar çörek Altı. ıjn im e k l. dirifOlfUl. havlıcan, n a l^
iril, aıuom zcfduç.ı.’ t» ra z kırmız, hlndtsuo crviıl.
kiM lnı», râvoorf çdp<inl, sapam a. anaıoD, u lu n b a ,
r&rlyıuıe, defni y*xld, sarı hüllle, k a n haille. Bto-
luk. topalak. M beı ıe k m . foltul. kOt»k kakule, u-
k il. lu rp tokum u, m aydanos tohum u, d e n o tu , m r f
n a , havuç tohumu. fltfiUftalılr, buy tohıamu, Ittafbk.
ktıbablra, tutaMse.
Bunlar hepsi dö£itlQb elekten elendikten
sonra sızdırılmış halın İçerisine ayrıca bir ça­
kı ile kazınıp rendelenmek suretiyle ak an-
bor konulur. Bu suretle hazırlanan m ioındaa
her sabah birer kahve ka;ıgs alınır. K*n< ha-
 AÎTAR. ATTARLRAft
ro k e te g e tir e r e k vü cu d a ta tlı b ir h a r a r e t v e ­
r ir. Ve cinsi m ü n a s e b e te faalasiy le yardım
«der.
E ski u tla r n ifa d e le rin e g ö re İk fn cl
A b d ttihJunid bu ak anl>er m A cununu b ir g ü n
b ile tc rk v tm e rn if ve b u n a d a im i s u r e n e rlc*
v a ra e tm iştir.
ADbcr d r n o tertibi
Bir rffrhom büyük kakule. bir dirhem JcUçUk
kakül», bir dirhem sttnhUlihlnrtl iltl dirhem u r ; u n ­
da!, iki dirhem ûd, İM dirhem zencefil'; üç dlriıum
besbise; II? dirhem fâJ/üJ: Uç dirhem turunç; üç
dirhemi d a rın ı Uç dlrlııım hsvlican; Qç dirhem t*vîil
bevva; bir dirhem anher; yannı dirhem misk; mik­
tarı kA/i şoker vc rIIl suyu vc şarap 1te mAcun ya­
pılır.
A üyi re ’siyeyc kuvvet verir. Ve soğuk­
lan olan rahim hastalıklarına ve pirlere ve
avratlara jnilmuripUr. Şerbeti bir dirhemden
iki dirheme kadar verilir.
M idi dcvfisı
İki dirbom turunç, İki dirhem zilrünbad. iki dir­
hem ûd, İki dirhem beıbftae, birer buçuk dirhem
jnuuncş inci, fbrl«Jm, Jtchriba, m etten, bir buçuk dir-
hem reyhan tAhıunu ve bir bucuk dirhem nlak ku>
nwu, bir <Urbetn beyaz bekmes, bir dirhem km )
bebmec, U r dirhem dnrçıo, bir dirhem sttnblllB hin­
di, bir dirhem katutfU. b ir bucuk dirhem xencc(U.
b ir buçıA dirhem lu ln b e, b ir dirhem dtH tdtfill. aü»
İBa dirhem misk ve mUHan t t f i bal ile m&cun ya­
pılır.
Kusmayı kesmek için lertlb
Bcger dirhem ecvd bevva. çörek otu, bİBdisten
cevizi {Silili, tu rp tohumu, kimyon, karanfil. m -
(•{İl. darçın, anason, softan, kendir fobumu, gUnlük.
(herlik. rtdyane v« Oç dlrbem «afran, İM m idi bat
He »ftcım yftpllır. Sabah ve aksam devam olunur,
BelıoftakEugn tçin tertip
Beş «Urbam pelesenk y atı, yirmi dirhem tere­
menti. ttç dirhem btiberçlfa. Qç dirhem fttnlttk, ttç
dirhem eevlz, on iki dirhem fcebabiye.
B unlar hap olacak ve Ue ggn $arap İl* fırın sa
olacak ve perhi* edilecektir.
Belaa|«kİQ ğa Iç^tı tertip
İki dirhem yengeç göztj, b ir dirbeın günlUk, bir
dirhem pelesenk yadı. iki dirhem tere m e n ti BunTır
döfültip bap yapılır. Sabah akşam İki tane fctfUe-
o ılır.
Yaralar tçtn Icrtip
B eşer dirhem gOtUp* k ükürt, nakıe. rakı, zeytin
y a tı. M erhem yapılır, yaraya nUrtUtlr.
— 1330 — tSTAKBÇt
K dd kcımt»k İçin taparım gurubu
Otuıc d ir h e m C e z a y ir s a p a r n a s ı , d irtı« m pey.
inmtwr hagclri. İki dJrh««ı ravendi çini, lw>j dlrhnı&
R innrtıcki y a p r a û ı . İ k i ıilr iı* n t i y o d ü r flB p s U n , bi;
d i r h e m * lm « r u h a , ü ç yütr d i r h e m ş e k e r .
Bunların Mf.fc*! l>lr lopruk tencere Lclmla kay.
ftfllip hıınıur İle «rvanacük, nk*Bm w h ıh b l n f
kahve nncjuıı
ta y n e t için trrtlp
O n İ t i d i r h e m i f n a m e k i y ı p r a ğ ı , b ilt d irh e m
k il k t t r t ç lç c tri. b e ş d i r h e m k ı r ı m t a r t a r , d ö r t d lrb a m
y jId iT a n p s o ü u . s e k i* d i r h e m m e y a n küfeli, yİ m i ı]|r-
ht-rn >eker.
Buohırm cöih!m .I doğulup gece yulnrfcen yırım
bardak &u ile yanca yemek kaşığı alınır.
Romatizma için tertip
Y irm i b e ş d ir h e m k ı r m ız ı t u r p Hiyu» o t u i d ir ­
h e m i s p i r t o , y i r m i b c p d i r l ı u m k âiU fU ı y i r m i b e ş dir­
h em afy o n .
U 'J ftla rrt c U m lo s l b irbirine k a n ı t m i ı r Ron]iıiı>
ma olun y e re sürülür.
Mide İçin mAcuu
On bc$ dirhem sinam eki, yedi clirhom gOeltt,
be s dirhem tu rb it, heg dirhem ravendi çini, b e| dir*
hcı» m ahm udiye, be« dırbem çApçlnl, Uç dirhem « t
kıZj iki dirhem topalak, bir dirhem eevit bevm» htr
dirhem teo e e fil. U r dlrbem kakule, bir dirhem fil*
n»U ebyae. yfiz dlrbem sDablıtılle bal.
Bunlar dÖ^Ulüp M Ue mftcun yapılır, sabahlan
birer kahve kaşığı yenilir.
K adınlan» b aro m gtirmeıd Ifİn tertip
O tu r dlrbem çtfrek otu, « e rille , huy tokum».
bavUeaiı.
H epd tMflIUUp bal İl» mflcun yapılır. Sabeb «
akfam Ü rer kahva kaşıdı yenilir.
Kanlı baeur İçin tertip
Onar dirhem almarnbe, ck«l par kobuffu. mmkt
arabl. turblf.
Bunların efimleaİ bir buçuk ofcke ad He btr okka
kalana kadar kaynatılır aabah ve akşam* fclrer bar­
dak içilir
Tlirlciyede eczacılık ih ttsasa dayanan
m ustakH m eslek o ld u k tan sonra şid d etli se*
h irli m a d d e le rin a tta r la r ta ra fın d a n satıÜBttl
yasîüc «dildi.
Kadlaadenber) atlarlann sattıkları nebi ti. bayvaof ve
kimyevi maddelerin alfabetik flıUnd:
Bu listede hayvani nuddelcırln »onuna h, kiv>
yevl maddelerin »nüne da k harfi konmuştur*
Vnlnn nebati maıfdelerrflr. Btınralan sılMrlan » i»a»
Inrı yasak adilen şiddetli «ehlril maddelerin b«ew>
dp b*r it İşareti konmuştur.
http://groups.goog le.
 AjreiiO.OFBBtef
— 1331 — ATTAB ATTARLAR
A
Boytohujry <4b£lilfnUaÜM C^Mnl
+ Ae>£K fAcıynn*») Bny*« kükQ
ArıbodeM BUtürtten kGktt
t A/ifcnJelU ruhu Buhur
t AnbtdtfB ııvu Burçak
ACfb^dMa 7*İl C
Aabakl*
^ AcıçfdMO Cavl
AfHJm» raftı Cefoeİihinıli
AdaOTl * Cehennem tafi
^ Aıinajam ı‘— Akmiaa) f-ehrl
* Afrw C«vfct kabuftu
Ağaç k>vTiau Ccvir yaprağı
A lunbor <- A nber) <h) clnliyJme l çiniIyAnt)
Al bakkam * Clvcı (k)
A!bamya pnp*ty«ı
Altın çiçeJU t
* Altın k o ta
Akmıra ÇâdiTUptftı
Alabalık y a lı (b) Çatı to h u m u
Anason Çalı dik en i
Anber kabuğu Çntn«ıkE»
Andır ola, A&dız kökü Ç am M>ynlıi£u
A r a r ot ( ts Anzarut) Çkirçamba
Arab » b u n u (k> ■A Ç a v d a r m ahm uzu
Ardıç kalratıı Ç*k*m l o b u m u
Ardıç tohumu Ç em en to h u m u ( - - B oytohunıü)
Asilbend Ç e ın c a bo y to h ııa m ıu ra dögütm üçti
Atkuyruğu otu (= kırkJdlid otu) Ç e j a n tırn a ğ ı
Ayçiçefi C tm ıe z e n
Ayı yağı (Ti) ç i t d t aap*
Aynkköktt CleiBolu
Ayva ç*kirde£i Çiriş (o tan »ozu)
Ayva yaprağı Ç iîîc n k ö k iı f = Ç Bvfln k ö k ü }
Ayvadaitt C&?sM ( » Ç5p çini)
Çivi t
B Ç ü n > k o tu
ÇÖrckotu yağı
Badem yajı (aej. ta ılı)
Bağrıkara ( — B aldın kare) I>
Bahar
Bakla çiçeği Darbın naneli
* Baldıran olu D a m korugn
Balık nefsi fb) D a rdağa n d s rıs ı
* Balık otu D a rçin ( — T a rçın )
Balık ?»& (h) D a rç u ı ç iç e ğ i
Bilmumu (h) D âriföfH ir
B alm um u ç a m ım ı (fa) D e în e ta b u m u
Bamya çiçeği D e fn e y a p r s g i
D a fneye rfd Olu
ir Bfln olu
TTcfuc ya£ı
Baulöm bn Kutâlamba
* t îe m lb « î& n <k>
Eelileç
&DDİ for&U zeylini (k) D e m id ik e n l
Bcsbö^e Demirhindi
Beyaz biber D e n in k a d a y ıf ı
D e v e d ik e n i ç iç o ftl
Beyaz hatmi çiçaftl
tiîynTmaa (.■* Akmazi) D e v e d ik e n i to h u m u
ftaTOz potns fk) Deve yafh tb)
D iş i kasni
Biberiye
Dom alika
Biberiye jraji
* Biîoıu D ut koka
Boruçiçoği D u t yaprağı

roup/merakediyorum
 1 7 T A B A T T A ftL R A l» — 1332 — ÎSTANBl

B Ilrıjih l ynjı
Itır yağı
Ebcgtuneci yapraftı
4 Ebucctıl] karjııızu J
E d relil JelA lin <h)
E Ç tr k«kC
Kltjan ar kstn ifu K
EarfoC
K a b ak ç e k ird e ğ i
E rkek kom i
K âdtblıtdl
F H ndm gflbo®
KSfııru
* r a n t o tu K akule
FcrfftİPÜ
Kakule ynjtı
F c ssu h
* K nlabartm ldam
F iiit küKOrt (k> K an taro n çiçeği
6 K apîutrbagâ yum urtası (b l
* K arsard ıç
G clineik çiçeği K arabajçiçeğJ
O liftfe n c ri K ara h ssy B g ı
O ıcır Karabaldır
it G 3 * « ap (k İ K araûam ya çiçeği
G ülbeşeker ■ Knrafaitter
O O lium u * K anfübtikcn
Gülhatm i it K araçB plem e
6111 k u ru s u K atah alilc
flıllîö p şe rl K araılu t kökü
G ünlük K arad u l y aprağı
•*■ G & elâvrat otu K arakafes
K aran fil
H K aran fil yağı
K a rd e ş k a n ı ( t )
ic H a b b fU m U iâ k

H abbü& stUtin Bezri lıa lrft K sriıy^nk tohum u

H acıbektaş tuzu (k ) K ara (apalak
H aran t E rke t digl) (h ) K arag lin lü k yağı
* B a ftıâ k ı pb yaı K am aka
H atm i kökü K arasinâm fcki
H atm i çiçeği ■k K atran ru h u
Hiıtm i raftı K syn tu m (k )
H a rd a l K cbâbiyc
it H sjh a ç tohum a K odl o tu
K ek ik o tu
* H ap s E srar
HBVBCİVa K ekik r a fil
K ^rırv ir tohum u
H avlıcan
K e m l i tohum u
Havuç tohum u
K ilerm eni (k )
H indistancevizi (KOçük)
Kim yon
H indi/ıU nctyid y s |ı (K üçük)
Kişili}
H lyarjenbih
H iltit K ilffl yaprağı
Horasan! K ltr« zam kı
K ireçkaym afiı (fc>
H ü ım ab (m c y v a tı)
K üsrüyusuf KlU*
K ınakiPa
l Kmbır
' K ırtiilid Atu
İğde CİÇ0*1 Krrınıtartar (k)
ic f tb tr küfcfi
tn o ir yapr»J]
kırm u (h)
Kjrnm tohutnu
•ft tn ja s b ak lan K ın ım cam isi
1 KiM Gikm ahnrtd
KıolCık kUftlJU
Iblnm ur K uffayom iji
laurg«n tohum u Kola

http: //groups.goog le.<

 ^V& m LO PED tgj
1333 —.
Kûkbojra C*= Boy k i k çkü) __________ ______________ ATTAH, kT T * X U ıR
KokeftOye
* Kfrûkçtit otu
O
gurfr*tb*l**n Ofeulfttu
Kudretnın y»gı Ûkûitpu*
4- Hudut b6« ^
ti
Kondu* kabuğu
K utsya (a c ıa ja ç , arıy o n g a) ftda&ncı
4 Kurtboftıû
K u r tlu n P
K oni nflnr Pafomut ta«fepalam udu
K uşburnu Pam uk lohum u
K ufdill Papalyn
P elin
t, Pcfipfıse ( - B«s1jU«)
Lftden P e m m b c r aftacı
U lıurtivjt PDlûskûn
U m ontuzı]
R
LevanU çiçeği
Leylek pisi ( h ) R asb k (k)
* Lokm an ru h u RturtürtAÇ* (k>
FUvendi rûm t
M R&v*wü ç tn t
Reçine
MacangUT
f tn e n e <—Rflriyaneî
M ahleb
R eyhan to h ıu u u
M ahm udiye, M ahm ûze
M arik y a p ra ğ ı S
★ M ü z e rin
Maklrab çeviri S o çak h k u rtlu c a
S a fra n
Marsıma yaprağı
M ayaFil o tu
Sakil
Sâleb (=■= saMeb^
M aydanoz to h u m u
S a lk ım tfçeflS
MtUiâ yaprağı
S a n d a l yaftı
M elisa ya&ı, r u h u
Sapariflö
Menekşe tükU SarıhalU e
Mecelrje çiçeği S an saad al
M erîifl y a p ra ğ ı S a n sabi î1
Merkep r f tü (h) S a n k a n ta ro n raftı
M tşt palamudu S a n p o tsa (k>
Menenguş S aray k i m i n
Mermerilifii (k) S assaitB
Meyan kökti S a l kiikU
Meyan beli * S e d e f o tu
M «ycnk ( x MUıüdek) Sedef yağı
Misvak S e d e f o tu ç iç ç fi
Miski araU S em erci k o z a la rı
M ı& ırpüflktüü S em l^k ab ak
K o m ıa ttfi (k ) S im a ru b a
MorbakkftTö Sln&m eki
M Ğ hrUsiilcym afl , S tn lrlly a p ra k
Mumya (.h) S iy n h tm ı«
M^rrOsMî S ıy e te k
Mürver çjçefcl jSıgırdiU
Muşmula çekirdeği S ığ ırü d ü
Söfcüt k 9 W
Sodn (k İ
S u m rt
N & h m h ifıd t
S u sam
N ine yafy 5 u u t k ü k ll
N ar çiçe& + S ü lü ğ e n
Ne m e kimyonu S ü lü k Cfa)
A NıjBdır ruhu
o m /group/m erakediyorum
 ATTAR. ATTARLAfi
1334 — İSTANBUL
Sünnetçi otu
* Sürür (Jc> t
Z am kım bl
Sürm e fk)
Z n c ık ıb ru f k )
Sübye kemimi
ZnncclU
Sübye b o n fu ju
it Zendfre
Ziirdaeap (>> Z«nl«çal - Z e r d i r /
S
+ Z ırn ık ı k )
Ş ahtere olu Zultunbı
$ap (k)
Şeftali çekirdeği A tlarlar bu maddelerden istifade ederek
Şcrfcotcl ütu fi» Bira pipeti) gatonik preparaflnr, bir takun miirekkeb Uâç.
T
lar yaparlardı. Eakidenberi altarUrın hazırla­
dıkları bu tertipler artık bu bliyökşehir haya»
T a U la ı** Ta tule) tının tarih vesikaları arasına ginnJşür. Bu gt-
* Tatule yaprağı
İT Taflan ruhu lenik preparat ve terkiblerden birkaç «tane­
* T aflan suyu sini veriyoruz:
Tarçın ( — Dargın) Kekik suyu, Acıbadem şu ru b u . B öğürt­
T arçın çi-çe^i len şurubu, Demirhindi şurubu. Civa merhe­
Tarçın y*£ı mi , Gelincik macunu, Çetincik şurubu. Göl
Tarçın tohumu
Tavdan derisi (h> sirkesi. Haşhaş macunu. Kızılcık raurabbaı,
Tavşan yağı (b) Kavtınçektttfcgi sübyesi, Ketentohumu lapası.
Tebeşir tozu ft^v^k katığı içindeki deri) (h) Kavak Merhemi, K urşun Sirkesi» Lokman ru­
Tehnel hu, Menekşe şurubu, Nohut Yakısı, Buhur
Tefârik yağı suyu.
TefârjJc yaprağı
Tenkârl (k) On sekizinci asır ulemâsından A üm ıâde
T e re m e n ü M ehmed Sâtim Efendi kendi adına mabetle
ir Tifflurbofcan D em irbotan ) anılan şu era tezkiresinde devrinin şairlerin*
ir Tiaab C— K e ö a b ) d e n İb rah im S u n d a n bahsederken bir attar
T ttk û k lirt
üzerine b ir fıkra nakleder ki bu biçâre adama
Tunntç kabuğu
£ T a z n ıh u
yapılan mOzibliğin dehşeti, bîr attar dükkâ­
n ın ın içinde n e le r bulunduğunu gösteren yu­
V karıdaki liste gördükten sonra anlaşıiabifir.
ttrtü ik a h ir Son derece zeki bir latanbul ktilhânisi
olan S ırrı Ahbabtarjjuı o hazan zulüm derece­
U luavrat yaprağı
sine varan b ir rouziblik yapmadan duramaz­
ti mış. B ir gün da Şehzâde Cajpli civSnndaki
Ünnap Hünnap) çarşıda a tta r İmad Çelebinin dükkânına gider.
Üzerieik tohımlu İrtıad Çelebi ayni zamanda değerli bir hattat
Ü v e t k u rusu olan ihtiyar bJr adam dır; Sâlim Efendi dük­
V
kânı şöyto tasvir ediyor: «Bin bir çe§îd ec*a
re m adde dolu, şişeler, zarflar tavan boyunca
V an tohum u yığılm ış, her b ir zarfın üstünde içindeki mad­
V anilya ç ub ak
V anilya tozu
d e sin ad ı yazılmış, müşteri geldimi, yerinden
kalkar, b ir kaç basamak merdivenim dayor,
T y erleri ezberinde, istenilen şeyi çıkıp indirir­
Y abani U y a r di».
Yapıgkftn o tu
tm ad Çelebi para canlısı adammış; Sırrı
Y asem in kökü.
Y asem in çiçeği
dükkâna g ire r girmez:
Y ersoram ro — Hay İm ad Celebi., demiş, şu anda bu
Y enibahar num da K aram an Çarşısı Fırınının ç&reği tüt*
Y ılan göm leği (h )
tü, hani biri gitse de alıp getirse kırk para
Y ılancık taga (k )
- Y ıld a anaaonu »eririm!..
iç Y O k rîk o la İm ad Çelebi;

http://groups.google.co
i
, — - - --
— Ilıtivarun ama h îitrın hof olsun, o Larlarmı ararlar ve buraya ha dar gktnei için
İH* para il1.' *. ' re^ [iarııını ver, alıp gelire
yiip.'.. dOBH§-
lh!iyar >ıUm, Şehzadebaşından Karama­
na gidüp tvL- kadar Sırrı bir kaç yu/
a rfın içindeki maddeyi dcğıçUr.i]!^ çare!:
|elip bir İliç lokma yedikten sonra falla kil-
nuyııp fitmiş, karşı larafta bir dükkâna g i­
rerek OT olacakını görmek için mlinaaib bir
yare gİ2İen;nıj.
Allara bir m üşteri gelmiş. parasım ve
rcrek faraza - Ayrık kö k ü, istemiş, lnıad Çe­
lebi yaftasına bakıp *arfı alm ış, içinden «Ay
va yaprağı» çıkmış: «Her halde dalgınlıkta
yanlı? koydum’ > diyerek «Ayva yaprağı»
zarfını indirmiş, onun içinde de <Karanfil»;
karanfil zarfım almış *Ak mazı» çıkmış; o
zarfa d almış, içinde «iârüfülfül!..» Şöyle bir
dıl'indükten sonra aldığı parayı müşteriye
iiie ederek:
_ Var m üslünıan bir başka aktara git.
burası bir v eled iîini şerrine uğramış'..
Demiş ve SuTinuı bir saat içinde yaptığı
kepâıeliği tiüzel.muk için Lam üç glisı uğraş­
mış.
nhm m ı »
İkinci A bdulham id devrinde a tta r d ü k ­
kânlarını toplu olarak M ısırçarşısından baş
b Kapalıçarçıdan Bayazıda giden O ktu lar
Caddesinde idi. M ısırçarşısı dükkânları daha
ayade toptancı, O kçular C addesinde bulunan
dükkânlar ise y u n toptancı v s daha p erak en ­
deci sayılırlardı. B ululan başka h e r m ahalle­
nin bir veya jfcj a lta rı bulunuyordu, m ahalle
itlerinde bulunan a tla rla r daha ziyade kadın
hamamları civarında b ir dükkân açm ayı te r­
cih ederlerdi. Bu a tlarların m üşterilerinin
biiyük bir ekseriyetini kadınlar teşkil ederdi,
taç boyamanın b erb er dükkânlarına intikal
etmediğini ve hiçbir kadının berber dükkâ­
nının eşiğinden allam ağı hatırına getirm edi­
ği o devirlerde saçı ağarm ağa boşlamış her
kadının tacını boyamak için. saç renginin
açık vey* koyu olmasına güre terkibi ve içe­
risindeki m addelerin m iktarı değişen kına,
rastık, zerdeça) ve papatyadan yapılm ış m u­
ayyen bir saç boyası vardı; bu terkip uzun
görüşmelerden ve tecrübelerdim sonra takar­
rür eder ve her attar her m üşterisine vere­
ceği boyanın terkibini bilirdi, meraklı kadın­
lar semt değiştirdikleri takdirde bite eski at-
m/group/merakediyorum
IMS — ATTA*. AttVtOMJI
yorgunluktan ve m avafU o ç rita m e ıle rd i
Mahalle allarlaruun dükkânında ev İlâçları,
boyalardan başka çocuk oyuncakları saldırdı.
Mahalle a turların d an başka her aeaU e
haftanın muayyen günlerinde kurulan p ta r -
ların da seyyar atlarları vardı ve bunlar pa­
zarcılar arasında en çok alışveriş yapın sa­
nattan «aydırdı.
1906 in k ılâ b ın d ın sonra memleketle
dok torluk vc eczacılık geniş ölçüde yayıldık­
tan, cczahanelerfn yanı başın da tuvalet ve mak-
y»j levazımı salan porfümtiriler açıldıktan
sonra attarlık kârlı bir meslek almaktan çık­
tı. M» u ç u şu m d a k i atlarlar; mada, güzellik
ve koku telâkkileri iamamiyle değiştikten
sonra attarlık ölür gibi oldu Mıs ir çarşısı ta­
m ir edildikten sonra İstanbul Belediyeainla
atlarlara ayırdığı altı dükkândan yalnız
üç ianesi m üşteri bulabildi, mahalle araların­
daki a tla rla r iıe dükkânları çoktan kapamış,
hele pazar yerlerindeki seyyar atlarların «£
sayu ı çok azalmış. Okçular Caddesindeki »i
tartar da âdeta â$aâz kalmıştı. Fakat ikinci Ci­
han Harbinin başlangıçındanbcri attarlık tek­
rar biraz canlanır gibi oldu; giyim eşyalının •
-kıymetlendiği, ancak k a n borsadan temin
edilebilen bir metâ olduğu (ıralarda attar
dükkânlarına çok satılan bir nesne girdi; yeni
elbiselik temin edemiyen fakir, hattâ orta halk
elbiselerini boyamağa alıştı, yünlü ve pamuk­
lu kumaşları boyamak için analın boyalariyle
sabun halkın kapışa kapışa aldığı bir oıe'â
oldu, bu m etim bugün satıldığı yerler atlar
dükkânlarıdır; diğer taraftan memleketin btr
çok yerlerinden m uhtelif vesilelerle Istanbu-
la g elen ve eski âdet ve ananelerine daha li-
yade bağlı bulunan birtakım taşralılar da at­
larların müşterilerini arttırdı.
Bu satırların yazıldığı sırada Mısırçarşı-
suıdaki a tla r dükkânlarının «ayısı on b ire çık­
tığı gibi Mısırçarşutı civarında toptan ve ge- .
niş ölçüde iş yapan birçok aUariye m ağaza-.
la n peyda olmuş, Kapaltçarşı civarındaki at- *
ta r dükkânlarının sayısı artm ış, h attâ Sahaf­
lar çarşısında dahi İki a tta r dükkânı açılmış,
pazar yerlerinde sem tleri için bir şöhret olan
w etrafında kalabalık bir mlişteri kütlesi top­
layan attarların varlığı göze çarpmakta bu­
lunm uştur <1945)
Munfter Kv*
 ATTİUA — İJ36
Rahmetli Muzaffer Esen'in yukarıdaki sa ­
tırlar) attarlıkda geçici bir kalkınmayı tosbit
etmiş. A tlarların son durum u bu yazıların
başında tesbil edilm iştir
ATTİl A (Sezai - Kuyuln) — A sker m u ­
harrirlerden; 1904 de IJiyarbakırda doğdu;
uzun zaman Erzurum te k e r! İdadisiyle Iji-
ja rh a k ır A skeri Riiştliye.finde Tarih Coğraf­
ya re Fransızca muallimliği yapmış Elâzizll
Binbaşı Mehmet E şrel Beyin oğludur; ilk ta h ­
silini D iyaırtokjr B urhanı T erakki ibtldaisin-
de yaptı, babasının HadımkSy istasyon k um an­
danlığına nakli üzerine 1913 de istan b u la gele­
rek evvelâ Senjnrj A vusturya Kollejino, ora­
dan da naklen 1916 da K uleli İdadisine girdi;
fakat, sonsmıfa geçtiği yıl, m ektüblen, «Ça­
nakkale vapuru ve B andırm a yolu ile Anado-
luya kaçtı.
Tahsilini A nkara ta li’ngâhm ıta ikm âl ed e­
rek 1021 m artında zabitvokili rü tb esiy le ve
henüz on yedi yaşında ik en İstiklâl H arbine
iştirak e tti, Sakarya m u hareb eleri safh ala rın ­
dan T ürbetepe m eydan m u harebesinde y a­
ralandı 125 Ağustos 1021), hastahaneden çık­
tıktan sonra îra n hu d ud u nd a b ir vazife M
di. 1027 d e tslanbula geldi, kısa b ir m iiddet
Trakyaya gönderildi, 1932 de H arbiye Mek­
tebi Bölük K um andanı oldu, 1938 de Kayse
riya; 1840 da evvelâ U rfa, sonra Trakyaya,
pek az sonra te k ra r Şarka gönderildi. A hiat,
Erzurum . Sarıkam ış ve H arsta beş y ıl dolaştı,
1948 da te k ra r Trakyaya geldi; 1B47 d e T ü rk
ordusunun Y arbay rü tb esin i taşım akta idi.
S m i A ttllâ’yı m u h arrirlik hayatına atan ,
Ülkü m atbaası ve k ütü p hanesi sahibi H er
Gün gazetesi sahıb ve b aşm uh arriri, 1059 da
İstanbul m illet vekili Mehmed F aru k Giirturı-
ca’eiır; ilk yazılan da F a ru k ’un «Çocuk Sesi»
mecmuasında çıkm ıştır. Bu mccm uaya birçok
hikâye, İstiklâl H arbi m enkıbelerini nakleden
«Koca Ahmed» (1933) ve «Galiçyada Koç Mus­
ta fa : (1934 rom anlarını yazdı k i bu sonuncu­
su, m uharrir en güzel eserlerindendir. Edhem
İstetin Açık S in gazetesinde de kıym etli harb
hâtıraları, miUi hikâyeleri çıktı. BUyiiklli k ü ­
çüklü hikâye ve rom an yüze yakın olan eser­
leri, gazete ve m ecm ualarda dağınık kalmış,
pek azı kitab halinde toplanm ıştır. Kendi sa­
hasında velûd bir kalem e sahipti. Baskı sa ­
yısı yirm i bini açan Çocuk Sesi mecmuasında,
büyük okuyucular tarafından çak sevilmiş bir
ISTAJtBUt
m uh arrir olm uştur, çocuklarınım , civan-
nıerdlik, fedakârlık, vatan aşkı aşılıyan yazı­
larıyla m em lekete htameti büyüktür. 1923 de
evlenm işti, 1947 de üçü erkek ikisi kız bej
evlât sabitli idi.
1047- 150 arasında vefat etm iş olduğu
esefle öğrenildi
AT VARIŞLARI — Rahib oldukları şe­
cereli, asil hayvanlan m ükâfatlandırarak lıati
vc vakti yerinde kim seleri, haraları hayvan
beslem eğe teşvik yolu ile a t cinsinin ıslahı
gayesi güdülerek kurulm uş büyük müsabaka­
lardır.
At denilen güzel ve insanla «evişme-îki
bilen hayvana, T ü rk ler bir can yoldaşı gözü
ile bakm ış ve onu şanına lâyık b ir su rette aziz
tu tm u ştu r. Bu sevişm enin icabı at cinsi, T ü r­
kün elinde, m ükâfat hırtının tahrikine lüzum
g österm eden a sırla r boyunca ıslah edile-
gelm iş, pâdişâhların İstablıâmireslndcn en
m ütevazi vatandaşın ahırına varınca kıymet­
li. çok kıym etli hayvanlar beslemiş, allar içla
k asid eler yazılmış, m ezarlar yapılmış, hü­
k ü m d arlar, cenaze alaylarına sevgili atlarının
getirilm esin i vasiyet etm iştir <B.: At Ev­
liyası; Osman 11; M urud IV); h e rh a n g i bir
vesile iîe takdim edilm esi icabctlen en gi-
ren b eh â hediyelerin başında, daima, mükel­
lef vc hattâ sırmalı elm aslı eyer inkım-
lariyie müzeyyen b ir a t gelmiş, sadırâzamlar
ve vezirler, padişahlara ve şehzadelerine eyer­
li ve altın zincirli, -aitın üzengili a tlar takdim
etm işler, Istabliâm irnden gttndorilen bir at.
İtimadı şahanenin en parlak iltifatı sayılmış,
saray atla rın ın çayıra çıkarılm a zamanı. Os
raanlı sarayı pro to k olüm dahil parlak m era­
sim iîe tesid olunm uştur (B.ı Em irâitur; ts-
tabii âmire).
On dokuzuncu a sra kadar, Türkiye tari­
hinde a t y a n sı te rtlb edildiği pek n ad ir görü­
lü r.K ıra arı şiddetle teııfir ve meneden Şeria­
tı tsiâm iyeye iffeti kattı ile bağlımmış bir ce­
m iyetle, pek tabiîd ir ki, bir bahsi m üşterek
düşünülem ez. BUyiikşehir halkı, asil ve dilrii-
bâ atla rın blrbirleriyle boy ölçüştüklerini, İs­
tanbul çayırlarında tertlb cdilaîı allı firid
oyunlarında tem aşa etmiş, bilhassa baytsın
günlerinde, A tm eydam nda, Bayazıd Meyda­
nında, Vefa Meydanında, Tophane Meydanın­
da, kendileri de rindâne gazellerle medhedilen
İstanbul ııevcivaniarııun altında görm üştür
http://groups.google.cor
 "T
_________ _ 1337 __
Geçen a f i n fonlarında. İstanbul civa-
. ]<!:- düğünlerinde f s a t Koşturulup varisti
nldı. Sermed M uhtar Alus. İstanbul Ansik­
lopedisine verdiği notlarda. kay düğünlerinde
ıl yarışlarını, kendine hâs zarafeti Ue pek
canlı ta v ir etm iştir ki. aşağıdaki satırla r bu
nallardan alınm ıştır:
>Bizde at yarışları, geçen U m um i h arb
vtllannda b a la d ı. Evvelce bahisler, piyango*
vıri kazançlı yarışlar yoklu. M eşrutiyetten ev-
rül ne Velietendi sahrasında, ne de başka ta ­
raflarda pist mist hiç arama.
cBir vakitler Vellefefldi ve Çırpıcı çayırlan
sayfiyelerde köşkü ve yalısı bulum m yan, ysz-
Sığa pfcmıyan İstanbul kibarlarının mesiresi
Sen sonraları bayağılaşarak aşağı tabakanın
ve id i yosmaların seyrangâhı olmuş; dalıa
sonra büsbütün tavsayarak orada çerge kuran
göçebe kıbtılara m e'valık etm eğ e başlam ıştır.
■Eskiden at y arışları koy düğünlerinde
yapılırdı. Bu d üğünlerin y e ri m uayyen: Bul­
gurlu. Dudalla. M erdiyeaköyü, İçerenköyü.
Yakacık...
«Zamanı da hiç şaşma?.: Ya ilkb ahar so­
ğu, kirazlar dallarında pıtraklaşm ca; y a (fa
sonbahar başı, çavuşlar k ü tü k lerin d e s a ra rın ­
ca.
:Köy düğünü pazar g ününden başlar, per­
şembeye k ad ar sü rerd i. En civcivli gü n ü çar-
»rtıha. O gün pehlivan güreşleri, a t y a rışta n
yapılır, davetlilerden hed iyeler ta şın ır, ak şa­
mına da kına gecesi geçirilirdi.
tCüvey yabut gelin evinin y akınındaki mey­
dan hıncahınç kesilir. Köyün kadını, erkek.
— (Oluk çocuk bütün halkı; civar köşklerin uşak­
ları. aşçıları, bahçıvanları.
»Harem bölüğünün konak arabalarında
Hanımefendiler, k u la n , gelinleri. Selâm lık
bölüğünün arabalarında m ahdum ve dam ad
beyler. Kira faytonlarında. Ü sküdar talika­
larında. muhacir çekçeklerinde hanım lar, İla­
cılar. sıbyanlar; efendiler, Ağababalar. Tâ
Uzaklardan tabana .kuvvet gelenler de s u n i­
siyle.
«Bu arabalar meydanın etrafına çepe­
çevre tsraU m r; yayalar önlerine dizilir. Kimi
ayakta, kimi çöntalmlş gibi bağdaş kurm uş.
Bir mahşer k i deme gitsin.
‘•Zurnalar cırlak cırlak (iter, davullar
glimbür gümbür güm bürderken destelerden
toşlıyarak küçük o rta büyük orta, bazaltı, baş
n/group/merakediyorum
at Ya Jiiş l a r i
pehlivanlar boy gösterir; çelmeleri basa basa
kapışmağa koyulurlar.
•Arada b ir alay abur cubur satıcısı ve
bağırtıları: M iruncunun bügülusü, Eyyub
oyuncakçısının kocakarı z u ıltu r. çeşit çeşit
dilencinin nağmeli nağmeli ilahileri. Araba­
ların beygirleri ürküp şahlanmada, çifteler
savurmada; içindekiler palas pandraı kendi­
lerini dışarı atm ada; çocuklar ciyak ciyak
bağrışm aktaydılar.
«Güneş tepelerde kaynadığı İçin herkes
İKİrtmüj, terden sırsıklam , parm ak kıımldaU-
mıyacak kadar pelte, çile çıkarırlarken Avaz­
lar kopardı;
— A t yarışı başlıyor!
•O anda arabaların, kalabalığın hepsi,
yol kenarında y er kapacağız, yarışı göreceğiz
diye, sanki yangından ^açıyorm uş gibi, ileri
doğru sald ırırlar; yola, iki keçeli olarak sıra­
lan ırlar. A rkada yine arabalar; önde yayalar,
satıcılar, dilenciler.-.
«Y arış güzergâhı da muayyendi: Düğün
B ulgurluda ite B ulgurludan Tophanelioglun-
daki M illet Bahçesinin köşesine kadar; Du-
duJlııda ite D udullu Camisi hizasından Üm­
raniye köyüne; M erdivenköyünde ise, Mezar­
lık tan V eldeğtrm enine; Yakacıkda ise bayırın
Üstünden K artala inen caddenin yansına ka­
dar.
«Yarışın başladığı avazlarla h ab er veril­
diği, h erk es yol üstünde y e r k a p tıjı halde
b ek le babam bekle, ik in d i güneşi şam arvari
yanlam a vurduğundan dem inkinden beterdir.
Sanki başı fırına sokm uş giH kafatasının için­
deki beyin hanıdlyse pişecek. Gözlerin akı kıp­
kırm ızı, yüzler mosmor. V üendlarda da, gö­
bek taşında soğuk algınlığı çıkarmağa yaümf*
tasın a zırıl a n i te r...
«Tedarikli gelenlerde boyuna yelpazeie-
nenler, e l çantalarından kolonya şişd erin i
çıkarıp çık an p şakaklarına, bileklerine sü­
ren ler; suculara seslenip seslenip, h ardaldan
doldurtup doldurtup tepelerini ıslatanlar, yaş-
m endilleri enselerine, göğüslerine, koyanlar,
«Eli işde, gOztt oynaşta olanlar d a aıev-
cud. H anım larla Beyler arasında, karşıdan
karşıya gelsin gülümsemeler, Aşinalıklar, işa­
retler.
«Nihayet, yarış başladı. Şimdiki koşular­
da olduğu gibi atların (PaddoolO da dolaştırıl­
ması, halka gösterilm esi ffilan ite gezer., ne-
 A T V A JtrS L A R t
İcr vf hangiler olduğundan fertti vahidin ha­
beri yok.
rMaamafih sahipleri. J.’/ım gelrn tedbir­
leri (oktan almış ve hazırlıklı, Kapaklaşsm
diye kaç gündür mahlilkcağızlara yem ylirti
göstermemişler; zavallıcıklar açlıktan Molla­
nın düldülüne dönmüşler, gûya 1[iv gibi hll-
fifl emişler.
«Yularsız, eğersin, palansız, yani çırçip-
lakken üstferine on on iki yaşlarında, cılız
cılız çotuklar oturtulur; bellerinden kayışlar
la bağlanır; ekserinin eline kırbaç niyetine
kızılcık veya ayva değnekleri verilir; (yallah1)
derdeınoz fciihey (ânların kıçlarına kıyasıya bi­
re r kırbaç vıınılııp yola salıverilirdi.
<To2u dumana katarak karşıdan gözük­
tüler Bil ■seyirciler arasındaki ayaktakım ı yay-
garaları ayyuka çıkarır, çeneleri de açardı:
— Vay anasını, Köse Haydarın kısrağı
yanıan geliyor!
— Olur şey değil, M uhacir İbişin yağızı
önledi bel
— Tuh, Çerkeş H usyenin ceylân gibi tayı
şişti galiba?..
«Birinci gelen tavlı b ir koça, ikinci 10
Etiımiş mecidiyeyi. Ü çüncü y an ın ad et sarı li­
ra y ı b ak eder; o kalabalık yine h arran giirra
ile dağılırdı».
Bu satırla rın yazıldığı yıllarda, a t y arış­
ları. Istanbntda, kuruluşundaki gayeden bir
hayli uıaklaşm ıç, a t cinsinin ıslahı gayesi, y e ­
rin i bahsi m üşterek ite tenlini m enfaate ve
bunun icapları o lan ince hesaplı tiil'lü oyun­
la r terketm iş. pazardan pazara. V eiiefendi k o ­
fu yerinde, birkaç bin kişinin iştirakiyle, oy­
nanan b ir ku m ar olm uştu. A nkara ve İzmir
yarışlarında da, bahsi m üşterek oyunu bilet­
lerinin satıldığı y erler, m eseli A nkara <Ba-
bıbli) Caddesinde V akit Y urdunun ttnli ve ci­
v an , Taksim Belediye Gazinosu büfesinin a r­
kasındaki gişelerle civarı bahisçi küm elerinin
curcunaiı m ünakaşa ve m usahabelerine sah­
ne olmakta idi. A t y arışlan n da bahsi m üşte­
re k ile kum ar oynayanların yüksek kakıçları­
nı tem in, tü r (İraya 100,300 ve h a ttâ 800-1000
lira veren sürprizlere gelince, hiçbir vakit fa
vori hayvanların çetin m iicadeicsinin neticesi
olmamış, İşaretli iskambil kâğıdı veyahut da
kurşunlu ta rla z a n gibi, favori bir atın, o
koşuya iş tirik ettirilen fakat kendisinin aya­
ğı tırnağı kıym etinde olmayan diğer bir at
İSTANBUL
tarafından geçilmesi şeklinde tecelli etmiş,
her iki hayran (la. Inr hafta sonraki yarışta,
yine hakiki kıymetleriyle koşmuşlardır.
Veiiefendi *»şu yerine gelince, 1947 dc
vı? bu yıla takaddüm eden şenler boyunca,
Bilyilkşchrîıı şanına layık bir yerdir, denile­
m ez yarışları tukip edenlerin arBsmda alıcı
güzle dolaşılırsa, koşu yerimle, BiiyUkşehrln
hakikaten güzide bir tabakasının topLandıgı
iddi» edileme;. V diefendi koşu yeri, Ingiliz
ve Fransız /.arefulinifi tecelli ettiği Derili ve
Niiyyl al yarışı sahalsrlyle asla kıyas edile­
mez. Iîir köşesinde de lıir atlı karaca ile bir
kayık salıncağı'kurulursa, zamanımıun kenar
bir mahallesinin bayram yedd ir denilebilir.
Koşu sahasının dışında kalan çayır parçasın­
da . memedeki çocuklarına salıncak kurmuş
kadın küm eleri, pazar tatilini geçiren asker-
ler. yalın ayaklı, tülü kafalı pırpırı (ocuklar,
külhanbeyi fideleri. bu gibilerin peşinde da­
laşabileceği sBzde kızlar, ş e m a il kıbtlier ya­
yılıp serpilmiş, koşu yeri kapısından demir­
yolu boyuna k adar da, karpuz arabalarını çek­
miş seyyar manavlar, şerbetçiler, köfteciler,
m ısırcılar sıralanm ış, bahsi müşterekte kay­
bedenlerin son talih denemesi için olacak
birçok d a sp o r atış kutucuları. «Bir koy beş
al. İki koy on al> fırıldakçılan, tütün paket­
lerin e fala şişelerine çenber attıranlar koşup
gelm işlerdir: b ir çadır içinde de iki başlı dört
gözlü ve d ö rt kulaklı buzağıyı beş kuruşa sey­
re ttirip hilesini ispat edene yüz lira verece­
ğini vâdeden b ir külhan! de, tereddütsüz. b>ı
a b c a lı hay ve huy âlemine pek yaraşm ıştır.
B ir şoför. Veiiefendi a t yarışlarına otomobil­
lerle gelenlerin, hususi birkaç araba müstes­
na. dolmuş yapıp geldiklerini söylemiştir ki,
Veiiefendi sahası için pek de yadırganacak
şey değildir.
tS Haziran 1922 larihli »Aydede» de o
devrin m eşhur simalarından Terzi Arif Zeki- •
ııin ilânı olarak şu fıkra kaleme alınmıştır:
-.Hiç Sako He al yarışın» gidilir «ti? Bizim
mem leketle gidilir. Geçen pazar Veiiefendi
çayırında görseydiniz. Redingot mu istersiniz,
Staobolin mi, Avniyye mi. hin b ir çeşit elbi­
se varili Sade b ir Şam hırkası eksikti. Bu ci­
heti nazarı dikkate alan Arif Zeki Bey at ya­
rışları için a n ı moda kumaşlar getirilmiş ve
kemafissahık ucuz vo taksitle dikmeğe başta;
n ııştır., 13u vesika gSsterir ki, Veiiefendi ko-
http://groups.goog le.c
 .. .r - beyûf!F-;!sl kıymette »t yarıştan
: ■.:!] vı? adabı ruhu asır içinde, maalesef
&?!- eds'*»"*oıi*lir.
27 Temmuz 1M7 pazar günü yapılan kı>
i ii .plkerin ev v eli b ir İngilizce bilen a ra ­
ması. j o n n aradığını 'B eşiktaşlı Sıdkı Bey»
diye ismen çağırm ası. U r « e r i nezaket mi idi,
volua f in laubalilik mi MI, pek kestirile-
medi
A fiğıdaki satırlar, İstanbul A nsiklopedi­
sine M uharrir M uzaffer Esen tarafından ve­
rilen potlardan alınm ıştır:
tstanbulda ilk a t y arıştan . İkinci AbrfUI-
bamidın h ıl'i ve M eşrutiyetin k a t'i olarak y e r­
leşmesinden sonra. 1328 d e. B alkan H arbi
arifesinde yapılm ıştır. Bu ilk y arışın hâtırası
1329 yılının Serveti Fiinun Salnam esinde şöy­
le tesbil edilm iştir.
■ <Geçen sene. İstan b ul h ayalında pek
| tıejvc (eza bîr yenilik izhar edilm işti; şimdiye
kadar Modada, Bfiyükadada. h a ttâ d evri Ha-
midde bile nasılsa m üsaade edilerek kayık ve
kol ra yarışları icra edilm iş, fa k a t a t y a rışı
İstanbul hayatı için kulliyen m eçhul b ir zevk
kalmıştı.
t İşte, geçen sene. V eiiefendi m evkii bu
eğlence için pek m üsait bulu narak , orada,
bir heyeti lerllbiyenin ziri idaresinde icra
olundu, tik yarışiar. bu işlerd e yeni bağlayan­
lara mahsus acem iliklere, şaşkınlıklara rağ ­
men gayet büyük b ir m uvaffakiyetle yapıldı.
<B(itün İstanbul halkı, tâb iri m aiıstttile,
ı <fevc fevc* o havaliye hücum etti: a sırlard an ­
ken. bilhassa bu yoldaki tezah ü rat h ayata pek
bigâne b ir nazarı h usum etle bak an istibdat
devrinde m ahram olduğu bu yolda eğlence­
ler i(Uı bütün İstanbul büyük b ir İştiyak ve
küşaylşle İzharı rağ b et etti.
* Fakat, m aatteessüf, ikinci yarış,
birden­
bire btr saikai belâ gibi goriilen h arb seive-
» siyle, yalnız tayyarelerin iştlrâkinl, temini
\ muvaffakiyet için h e r şeyin yapıldığını vâ­
deden duvarlardaki ilânlardan ib a re t b ir ese­
ri hayat gösterebildi.
»Yanş beygirleri m uharebeye sevk olun­
du ve o zevklere bedel İstanbul halkı, m aat­
teessüf düşmanımızın payitaht kapılarına ka­
dar gelmesini mucib olan feci, hunin diğer
bir yarışta, bir harb yarışında hazır bulundu.
«Harbin hayırhsiyle hitam ından sonra,
yarışlara te k ra r başlanılm ası ahassi tem enni -
y attan d ın .
om/group/merakediyorum
Bııgun at yarışlarına sevilen bir hayva­
nın gtUcl koşutunu görmek için gidilmiyor.
Bizde aL yarışları, sahan, Avrupada ol­
duğu gibi güzel kadın tuvaletlerinin meşheri
de değildir. Bir moda mttessesesinia tinse e t­
m ek istediği yeni tuvaletleri Veiiefendi çayı­
rında teşhii etm eıi vaki de&ildir B inle bil­
hassa aon senelerde at yarışları tabaları müş­
te re k bahis adı verilen hakiki kum ar Oynan­
dığı yer olmuştur.
M üşterek bahis Tiirkiyede ilk at y a rıd a n
İle başlamış değildir. Kum arın kanunen t -.
sak ve d in bakımından haram olduğu düşün­
cesiyle ilk senelerin yarışlara m üşterek bahi*
konmamıştı. F ak at İshal i N esl-i Feres Cemi­
yetinin tesis ettiğ i a t yarışları, um ulan rağbe­
ti görmemişti. Bu rağbeti arttırm ak için ce­
m iyet birçok çarelere başvurdu.. H attâ m üta­
re k e yıllarında at yarışlarına sem t tulum ba­
larının yarışları da ilâve edildi. Fakat halkı
toplam ak için m üşterek b a h â kurm aktan baş­
ka bir çare olm adığı sonunda anlaşıldı.
Başlangıçta m üşterek bahis, kelimenin
h as m ânasiyle kum ar değildi» A tı seven ve a t­
ta n anlayan h e r centilm en süvarinin b ir g öl­
de a tı vardır. O nun kazanmasını ister ve id ­
dia ederdi- Yalnız onun yerine para koyardı.
Birçok a tla r üzerine kombinezonlar yapmak
âdeti olmadığı gibi, ayni a t üzerine yüzlerce
Liralık bahislere girişm ek de taammOm etmiş
değildi. F akat yıllar geçtikçe atı değil parayı
seven seyirci k ü tleleri tw bahisleri, dünyanın
h er tarafında olduğu gibi bizde de tam kum ar
haline getirdi.
B uğun a t y arıştan sahaları bilhassa hu
m aksat için hazırlanm ıştır. Yarışacak atları
koşudan evvel m eraklılara göstermek için
Padog sahaları, binlerce seyircinin kolay bilet
alm alarını tem in eden m üteaddit gişeler, ha­
sılatı kontrol eden ve kazancı hesaplayan İda­
re heyeti kurulm uştur.
M üşterekbahlsler tek at Üzerinde oynan­
dığı gibi iki ve daha fazla a t üzerine d e oynn-
nır. T ek a t iizerine oynandığı vakit tekli ba­
his. İki yarışın birincileri iizerine oynandığı
vakit çifte bahis, aynı yarışın birinci ve İkin­
cisi üzerine oynandığı vakit, ikili ta h iı. Üç
yarışın birincileri üzerine oynandığı vakit
üçlü bahis adını alır. Basan beş yanşın
birincileri üzerine beşli bahis tertip edildiği
gibi bir defa da od haftalık yarışlarda, her
haftada bir yarışın birincisi üzerine onlu ba-
 AT YAJUJLAJU — 1340 —
his tertip edilmiştir. Fakat tatbikindeki güç­
lük ve kasınçların ç o t mahdut olması yiirfın
den bırakılmıştır.
Müşterek bahiste biletler atlar padügdan
çıkıncaya kadar gişeden alınabilir. Atlar s ta r­
ta doğru paiogdm ayrılınca gişeler kapanır
Bahislerin bizde nasıl yapıldığı ve kazancın
De suretle lesbit edildiği, tstanbnl A t Varış*
la n K esnt programdan aynen alınm ıştır:
Ganyan a tla r N eticeleri gösteren levha­
ma üstünde tamam işareti çekildikten sonra
birinci geldiği tebevyün etm iş olan a t demek­
tir.
Ganyan kazancı: Ganyan kazanç mı tâyin e t­
mek için, Ganyan olarak oynanan paranın ye­
kûnundan % İS çıkarıldıktan sonra m üteba­
ki meblâğ ganyan atm üzerine oynanmış olan
bilet adedine taksim edilir.
tkincl ganyan m evcut olduğu zam an (ya­
n i iki at, al başı b erab er birinci getirse) gan.
yan kazancını 'İy in etmek için ganyan olarak
oynanan parajım yekûnundan, m uayyen yüzde
çıkarıldıktan sonra mütebaki meblâğ h e r iki
alın üzerine oynanmış olan bilet adedin nis­
petle taksim edilir.
Bir at sahihi, bir koşuya birden ziyade at
iştirak e ttirir ve içlerinden biri birinci getirse
bu atların h e r birinin iizerine oynanm ış olan
ganyan b iletler cem edildikten so n ra hasılı
cemi o at sabinin koşuya girm iş otan atların a
m&tesaviyen tevzi edilir.
P lise atlar: N eticeleri gösteren levhanın
üstünde, tam am işareti çekildikten sonra 4-6
atın iştirâk ettiği koşularda birinci ve ikinci
geldikleri ve 7 ve daha fazla iştirak ettiği ko­
şalarda birinci, ikinci ve üçüncü geldikleri
tebeyyUn etmiş olan a tla r dem ektir.
Plâaemn kazancını tâyin etm ek için -
PUse olarak oynanmış olan umum) yekûndan
% İS çıkarıldıktan sonra birinci, ikinci üçün-
cûye kadar olan atların üzerine oynanmış
olâjı m iktar bir tarafa ayrılır. Mütebaki meb­
lâğ kaç plâse varsa (2 veyahut 3ü o k a d ar k ı t
ma taksim edildikten sonra çıkan harici kıs­
met h e r p lise atın üzerine oynanmış olan bi­
let adedine a y n a y n taksim edilir.
Çifte bahis: M uhtelif iki koşunun birinci­
lerini tâyin ederek üzerlerine oynanılan ba­
histir.
Çifte bahi) kazancı: Ç itte bahis. Özerleri­
ne oynantfan ve ik i koşuda koşacak ay n ayn
1STASBCL
hayvanların ancak birinci gelmeli halinde b .
zanç temin eder.
Çifte bahsin hesabı ganyanda olduğu gi-
lıidır Satılan bilet tutarından % IS çıkarıl­
dıktan sonra geri kalan mecmuuna taksim
edilir. Bu surette elde edilen t u n c i kıs met
kazanç olarak dağıtılır Ganyan oyunlarında
cari blitun hüküm ler çifte bahiste de tatbik
olunur.
İkili bahis: K oşulardan birinde sınaiyi*
birinci ve İkinciyi tâyin etm ek «ireli»Ie oy­
nanılan bahistir.
İkili bahis kazancı: İkili bahis bir kogu-
da yapıla', ü zerlerin e oynanılan hayvanların
sinisiyle birinci ve İkinci gelmesi batinde ka­
zanç tem in eder.
ikili bahsin hesabı aynen çifte bahiste
olduğu gibi yapılır. Ancak bir at sahibinin
birden lazia atı koşuya iştirâk eder ve bun­
lardan biri birinci veya ikinci getirse çifte
bahiste veya ganyanda oldnğu gibi at sahibi­
nin koşuya iştirâk ettirdiği diğer atların üze­
rin e müsavaten taksim edilmez Yani sahip­
lerinin koşuya iştirâk ettirip de kazanmıyan
diğer atları bu tozanca dahil edilmezler. An­
cak koşuya iştirâk eden aynı şahsa ait atlar­
d an biri birinci biri de ikinci gelirse kazanç
yalnız birinci ve ikinci »e birinci gelen atlar
üzerine m üsavaten taksim edilir.
Koşuya iştirâk etm tyen atlar: Koşuya iş­
tirâk edeceği ilân edildiği halde hareket hake­
m inin em ri altına ginoiyen atların üzerine
bahse girm iş olanların p a ra la n aynen kendi­
lerine iade olunur.
Çifte bahsin bulunduğu koşulara kayıtlı
atla rd a n y a n şa iştirâk çtmiyeeegi her iki ko­
şunun yapılmasından evvel tahakkuk ederek
ilân olunanlar üzerine oynanmış otan çifte
bahis biletlerin bedelleri iade olunur. Ancak
çifte bahsin birinci ayağını teşkil eden koşu
Tapıldıktan sonra ikinci ayağının mevzu bu­
lunduğu koşuya kayıtlı atlardan yan şa iştirâk
elmiyecegi anlaşılanlar üzerine oynanan bilet­
lerden valnre ayakta birinciliği kazanan atın
bağlanmış olanların bedelleri iade olurnır.
Y ırtık biletler: At yarışları bahsi müşte­
rek biletlerinden yırtılarak ikiye ve daha (az­
la parçalara ayrılmış ve yazdan matbaanın
s u n u taksirinden m ütevellit olnuyarak ofcu-
naımyacak derecede bozulmuş ve silinnû!
olanların bedelleri ödenmez. Yırtık biletlerin
ht+p://groupigoQûJe^c
 j^şiELorBM sI_________________ . 134J __
.atılmaması taU5 m em urlarına ve bedellerinin
ödenmemesi de tediye m emurlarına tebliğe
rı|«tcn gişe m em urları tarafından İmza edi-
îtrtk satılan biletlerin dahi bedeli ödenmez.
Geç Udiye: Pazar günU akşamına ka
dır «tıntnıyan bilet paralan erteni harla
pazar günü hipodrom daki Geç Tediye Gişe­
sinden ılınabilir Sekiz gün zarfında alınmı-
yin bilet bedelleri V arı; Islah Encümenine
irsd kaydolunur.
Oyuna mızıkçılık. kum ara trişörlük ka­
n ıtım ı kötü insan zekâsı a t yarışları bahis­
lerine de muhteliT hileler sol; m uştur. Kazan­
ması islenen atlara taiırik edici ilâçlar şırınga
edilir, kaybetmesi istenen allara uyuşturucu
ilâçlar verilir. Bu ilâçların hayvan üzerinde
yapacağı kötü tesir, kazanılacak paranın uyan­
dırdığı hırs karsısında düşünülm ez hile. Yıl­
larca yarış sahalarının en gözde atlarından
biri olarak kalmış olan Dandi böyle bir şırın ­
ga yüzünden, btr koşudan evvel ringe çıkar­
ken can vermişti.
Oyun m eraklıları daha em in oynamak
için alların funrnı, llâçlanıp ilaçlanmadığı,
bizzat at sahibinin oyun kazancını tem in için
atım kaybettirm ek isteyip istem ediğini öğren­
mek için, bu hususta, bilgi sahibi olanlara
başvururlar; kurnazca suallerle h attâ para
vererek m alûmat alm ağa çalışırlar. B una y a ­
rış ıstılahında «TÜyyo bulmak» d erler. Bu
yüzden kazanı; tem in eden insanlar vardır.
Yarışlarda yapılacak hilelerden biri de
at » tüplerinin ve cokeylerin hayvanı bile hile
kaybettirmesidir. Tam form unda olan ve üst
liste yarışlar kazanan h ır a t üzerine çok oy­
nanır. Sahibi veya cokey atına çok oynandı­
ğını- görünce kendisi başka bir a t üzerine, ki
İm at favoriden sonra kazanması en m uhtem el
olan attır, külliyetli oynar, atm ı kaybettirir,
biletlerini kazandırır-
Böyh ihtimalleri (inlemek içiıı birtakım ted­
birler alınır, hayvanların muayyen kilo ile
koşmaları ve hoşu esnasında ağırlık atm aları­
nın men’I jçin hayvan ve cokey koşuya girme­
den evvel ve koşuyu bitirdikten sonra ta rtı­
lır Halk hileyi sezmek için gözünü dört açar.
Bir hile sendiği vakit cokeye yuha çeker, k ü ­
für savurur, battâ iizerine hücum etmek is­
ter. Fakat bütün bunlara rağmen hile bir dc-
rçcfeye ve muayyen vakte kadar yürür.
Al yarışları üzerinde konuşurken hayvan
m/group/merakediyorum
AT YMIIŞMRİ
daima Hüntf derecede kalır O nan içindir ki
yarış alları muvaffakiyetli zamanlaı-uıda ha­
tırlanır. Muvaffakiyet! izlifje düştükten s o n n
nutaıtulur gider. Bugün yakın bir mazinin
yıldızları olan Humayuıı'lun, Dabi’leri. Diva-
laciroları, Komlsarj'Urı, Çobankızı'ları, Ku­
ruşları, DcstegUl'leri hal ıralayan kaç kişi kal­
mıştır.
1B17 yılı yarışlarının gönle a tla n şunlar
dır: Neslihan. Karalepe, Levend, Mlıte, Ada­
lı. Kontes, Tufan, Tarzan, Çağlayan, Donju-
ın , Hergül,
Güzel hayvanlar yetiştirmiş al meraklı­
ları arasında iki senedir yarışlara allarını sok­
mayan Prens ltalim 'i hatırladıktan sonra.
Fikret YUıatlı’yı, Fehm i Simsaroğlu’nu, M
Kararoohmedi, Salâbaddin Aşar'ı kaydetmek
lcabeder.
ATYAKIŞI.ARI — Zamanımızdan yanm
asır k ad ar evvel, İkinci Abdülhamid devrinde
Pazaralmanda, Bonmarşede satılan bir oyun­
cak idi ki, çocuklardan ziyade büyükleri eg.
lendim ıck ve ayni zamanda bir kum ar ile ti
gibi kibar ve rical konaklarından girmediği
kalm am ıştır denilebilir. Büyiik bir setertası-
ran güzü kadar, çinkodan, boyalı m »yalı bir
kutu, ü stü n d e içiçe b e j daire; h er dairenin
oyuğunda kıuyunâaır renk renk atlar, Öterle-
rintte yine renk renk kasketli, gömlekli co­
keyler.
B unlar kutunun altından dem ir tellerle
ortadaki düğmeye takılır. Düğmeyi çevirince
atlar ayni mihver etrafında, a y n ayri. fırdo­
layı dönüyor; hız kesilince, yavaşlayıp durak­
lıyor. K enarda yarım kurşun kalem boyunda
b ir çubuk da var. Çubuğun tam hizasında ve­
ya pek yakınında duran a t partiyi kazanmış
sayılır.
Bu oyuncağın büyükleri, muntazam lan.
beş. haUâ 10 lira bile olanları da bulunurdu,
koşuya pek meraklı Mösyö ve Madamların
harcıdır! derlerdi. D oğrudur da. Dünyada ya­
rış düşkünleri a kadar çok kİ m eseli kışta
kıyamette, Avrupanın büyük kumarhanelerin­
de, kibar salonlarında ortaya koyup etrafına
üşüştükleri, bahisler tutuştukları, avuç dolu­
su paralar kazandıktan, para kaybettikleri
görülmektedir (1047).
S t ı w 4 Muhtar Atns
 ^ îr .R E B İR A lt N 'ESt - İMİ —
AIZİKRE BjRAIIANE VE l/)KANr-
TASil İkinci Abdülhamid devri sonlarında
Boyoglunun naınlı yer lor inden. Galalasary
Lisçslnln karsısında, şimdiki Sahne Sokağı
denilen, eskiden Tiyatro adı verilen sokakta,
yani Beyoğlu BaT&pa&trında, Kalyoncukullu-
ğutıa giden yolun yarısında, sağ kolda iri:,
fi u gün oranın alt katı İkiye bölünmüş, biri
ttraevatçı dUkAAm, öbürü meybaitemsi bîr
yerdir. Eskiden aftiı üstlü lokanta ve biraha­
ne İdi. £>u petît Houbion» adım taşardı.
A sıldı? Fr ansızdı. Fransız şaraplarının
enraını bulundurur; mahzeni dopdolu, beğen
beğendiğini İste. Bordo, Burgonyanm yıllan­
mışları ve flatea turlusu; «Grave» 1er, «Petit-
gravo» ]er; Gfravedes’in «Sauteraes> lerî,
Haules Sauterrles» i eri. Ayni diyarlar mah­
sullerinin .h er keseye elverişlisi...
FraDsızkâıi yemeklerin de çeşidi mev-
cud. Beyoğlu F ren k lerl Tatiısu FrenkJeri, faz-
la alafranga vc freok gidişattı beyler hep
oraya üşüşürler, civdvllliğlne uyar yok.
Kafayı dumanlayıp dumanlayıp tenor
gibi avaz avaz operalara, şanlara girişenler;
kabare türkülerini ayyuka çıkaranlar; aşka
gelip a r k a c ı n ı yakalayarak, yahut sandalya-
yı kucaklıyarak ftn l fin i polkaya, valsa giri­
şenler.
A ım ere Efendi, rivayete göre memleke­
tinde cebi delülerdenm iş, adamın gözü açık,
b ir iş yapıp para kazanmak için İstanbula gel-
mege niyetlenmiş, yoJ para sı büe yetecek rad­
dede değil, güçlükle tnriup buluşturup buraya
kapağı atmış. Ufaktan işe girişerek, zanaatını
büyülttükçe büyültmüş; para kırmağa başla-
cnış.
Enikonu zengin olmuştu. Beyuğlunda
mülk, Kalamişla. iskeleden çıkıbp Fenerbah­
çe cihetine doğru biraz yürüyünce sol kotda,
demir parmaklıklı, yeşillikler, çiçekler içinde
mükemmel villâ. Yazlan lord glhl orada ge­
çirir.
Torunu, yani kızının k m Matmazel Er-
n eslint gayet dilberlerden, h stU o vatdtfci tâ­
birle husna. müstesnalardandı. Civelek mi ci­
velek. Bazı Paşazadeler deli divanesi idiler.
Fenerbahçe deniz banyolarına gelir, o zaman
kadınlar hamamı ayrı olduğundan oraya gi­
re r. Gelişini gidişini seyretm ek için erkekler
hamamındaki m üşteriler dört gSzle beklerler-
d i Basında kırmızı» mavi, yeşil gibi keskin
İSTANBUL
renklerde ipek eşarp: arkasında ipinceclk
etekleri kısacık, göğsü, kollan açık fistan.
Fingir Kagir fingirder, hayranlarını meste
derdi.
S rn u d M uhU f Ahu
AVAL — İstanbulun kul hâni argosunda
saf. Hersem, budala. abdal, ahmak kırklığı;
misaller:
— Ulan nerden buldun o avsJı?
— Aval, maval.. İşimi gürliyor.,
— Dort kişiyiz. Sarık», Ablasrgüzel Yen­
geç..
— Yongeçi götürmeyin, avalin biridir»
köstek olur..
* 9*
Muhatabı küçümseyerek hakaret k&dt
ile kullanılır:
— Ulan avaf, bozarım armanı şimdi,.,
İki defa tekrarı ile fava! aval» şeklinde,
umumiyetle mânâsa, can sıkan, şüphe uyan­
dıran bakışlar İçin kullanılır:
— Moruk turist.
— Nereden bildin?
— Aval aval bakmasından...
♦ • *
— Ulan ava] aval bakma suratıma..
*• •
— Aval aval bakmaya başladı, tüydüm.
•• *
Söylenen sözü, verilen emri te* kavraya*
mayanlara Jıitabda kullandır:
— Aval ava! bakroasana, şunu al götür
dedik sana..
A VAN İS (IlRBkttylUk — Geçen si ruı nam-
Lı sazende ve musiki bilginlerinden; bayatı
ha4tkında bilgi edinilem edi.
AVANS YERMEK — Kûlhâniler argosun­
da aşk ve alâka; fuhuş yolunda muhabbet, ba­
kış ile karşısındakine vuslat ümidi vermek:
—.Ben senin bildiğin kadınlardan deği-
Um..
— Yapma be abla.. bor s a t t i r avans ve*
d in ..
Dfbl.: T. tiavelsoglu. Türk vtgfOfU-
AVANTA» AVANTACI — İstanbul ar*
gosunda vaiıfe suiistimali yol» ile gayri meş­
ru küçük menfaat sağlama; vazife suiistimâll
ile yapılan büyük hırsatlâclann. alınan büyük
rüşvetlerin etrafa serpintisi, bundan fayda-
http://groups.google.co
 A.VSÖOOMOİSİ — 1*47 _
İntan. bu P ." * m eşru menfaati temin t s a j .
dtn 1} yapmayan: misaller:
— Ne jrapıyonnııı?
— da kapıcıyım.
— Kaç lira aylık'
— AylıRa kulak an n a. avanta» çok!
• • a
— Şu hımhım moruğu gürdün mli?.. Tam
uç apartmanı var. küçük bir kâtib ama. avan­
tacıların piri .
Gayri mejn ı b ir kazancın bulunm u;. a$ı-
nlmif giren e sus payı:
— Avantan» isterim aU..
Vereceğiz dedik ulan -
Tren makinisti ve ateşçilerinin, kondüktör­
lerinin, vapur personelinin, şoförlerin, yamak­
tanım vazife icabı gidip geldikleri yerlerle
İstanbul arasında, sermâyesi kendi keselerin­
den olduğu halde, nakliye ilcreli verm eyerek
getirdikleri bazı peyleri Büyükşebirde ratm ak
nıreti ile elde ettikleri k n a n ca . hattâ evleri­
ne İstanbul piyasasından çok ucuza mal e t­
tikleri şeylere de «Avanta» denilir; misal:
— Oğlum... a n la rın d a şoför, üçyüz o ra­
dan alıyor, her seferinde avantası da. yağ,
yumurta, tavuk falan geliliyor, ayda bin kâ­
ğıdı buluyor..
AVARE SOKACl — Fatih kasası Kara-
giimrilk nahiyesinin, Kaariye Atikalipaşa m<ı-
hailesi «»kaklarındandır. Kaariye yağhanesi
Sokağı ile Evlâtlık ve Borazan Tevfik sokak­
ları arasında uzanır.
Kaariye yağhanesi sokağı kavşağından ge­
lindiğine göre bir meydanlıkla başlar. Ana
yol ikj araba cninde toprak olup, yer yer bo­
zuk ve kaba taş d&gelidlr. Bitişinde daha bo­
zularak geni} bir dere içini andırır, Evler bi
rar ikijer kal harap kâglr ve ahşapcıklardan
ibaret olup aralarında bahçe ve a r a la r var­
dır. Sekeneni fakir Tttrfc aileleridir; Kayda
|ieğM başka hususiyeti yoktur ITemmui 1947).
lvraad Erenim
AVARIZ BANDIKLARI — Hfiylikfehriıı
"-■il cana! loncalarında bir kaza ve liülft ve
yanlım tandırı İdi ki sermayesi esnafın to-
betnı ve adaklarından vücud bulmuş idi, ay­
ni loncaya mensup olup da ber hangi bir İs*
teşebbüsünde sermayesi kifayet rtmiycnler
u bir faiz ve uzunca bir vâde İle A vam San­
dığından para alırdı. tılilm, doğun, dilgtiıv
m/group/merakediyorum
A Y A R IZ U -V tU K U kR I
teide ev ve dBkkin b ıın ı ve ismiripde keza,
bu sandıklardan ikrazlarda bulunurdu Bir
sosyal yardım kurumu alarak Büyukjehıin
günlük esnaf hayatında oyıtadıftı rol o kadar
bûyGklii kİ, Avam Sandıklan yalnız esnaf
ararında kalmamif, ayni istm ilt mahalleler­
de birer sandık kurulmuştu; mahallenin zin­
cirleme kefâleti İle ihtiyaç erbabına ıkraıla,'
yapılırdı.
Büyük muharrir Mıisalıibıade Celâl -Ki­
ki İstanbul Yaşayıp. adındaki merinde Ara­
n ı Sandıklarından bahsederken şn hâtırayı
kaydediyor
•Bundan altmış alimi} be} yıl evvel, rah­
metli annemin babası, Kaslamonili. seksen
yatını tccaviız elmiş, ticaretle mefgul bir zat
idi. Bu .yazdıklarımı bize masal gibi anlatır­
dı. Onun gençlik zamanından bugiine ka­
d ar geçen bir buçuk asırlık bir devrin ta­
rihçim gözümün önünde belirir Dükkânı
Kantarcılarda imi;. Dökmecilik edermiş. An­
nem dolmadan Süleymaniyede bej allı odalı.
Hailce nâzır bir evi yanmi}, çok mütecasir
olma;; arkadajlan: — Canın sağ olsun! Ya­
nan ev olsun Mehmed Efendi, neye üzülür­
sün'1 Sana yanan evin gibi bir ev alıverirtz:.
demişler. Hakikaten bir iki gün sonra, yanan
evin civarında denize nSzjr, iki selamlık odası
ile beş harem udaat vo biraz da bahçesi olan
bir ev bulmuşlar, battâ yanan evden fazia bir
küçük hamamı ile yarım njasuracık soyu da
varını;. Büyükbabamın mevcud bulunan beş
yüz kuruşu»#, esns/uı Avarız Sandı£uıdan
ddrt yttz kuruş İlâve edilerek dokuz yüz kuru­
şa bu eri alıvermişler».
VemcsntHıı InjMUia Üçüncü Mehmedln
anası tarafından on altıncı asrın son yılların­
da boşlanmış, fakat bu hükümdarın ölümü
üzerine yapı elli yıldan falla hir Mioan yarım
ve rneti'Ûk kalmıştı. IB.. yeni Camii; ve etra­
fında da büyüktü küçüklü alılıp evleriyle bir
Yahudi malmllesi teşekkül etmişti. Istanbulur
dörtle üçiine yakın bir kısmını mahveden bU-
yıik 1070 İM. 1M0) yangınında bu Yabudl ma-
hnllcsi de kiil olmuştu. Kriprillii Mehmed Pa­
ça Radırâznmriı, devrin hükümdarı fJtirdüncü
Melıtneılin anası Malice Turban Sultan bir
büyük cami yaptırmak arzusunda İdi. sadırâ-
zam», yarım kaimi; olan Yeni Camiin fkm»l
ve ihyası teklif edildi, o da muvafık gdriip
Valide Sullanıı a m ili, Turhan Sultan da razı
 AJTAUAB EAPV-SU — 1344 —
tfâu. Sttöu baber Ak.ı Vahu diler teü$a dııj-
tÛ tr. Cami ihya edilirse, pek tabu Yahudi
Mhıfclieil de b u n d u kaldırılacak. Yahudiler,
f d v i s es faal bir ticaret merkezinden nrah
ça bir yerde ısJUn «Ulerekterdi. Derhal. Ye­
lii Cafflun ihvan fikrenden vargo^ılmesi için
kendi avara «adalarından ıkâis v; beU h d -
tnırtan* *adırazıma büyük b tr rüşvet teklif
etU ier Takat Köprülü Mehmed Paşa tara fan -
d n reddedildi» h a tti pa$a kendisine ikinci
def» böyîe l ekli/e cesaret edebi Iece* kimse­
leri asıaa vermeden idam ettireceğini şÂyledi.
A r ım Sandıklan 1203 tM. 1377ı Ru*
H o b in e kadar devam etti; a£tr harb m asraf­
larım karşılamak zorunda kılan hükümet es­
naf loncalarının ** mahallelerin Avarız San­
dıklarım el at U vb asırlar boyunca birikmiş
bu m to o a a halk sermayecini haziaeye maiet-
tL Bu bûyflk sosyal yardım mûcssesesi de bu
sered e mahvoldu.
AYARLAR KAPISI — (&.: SurUrL
AVAROĞLL' (E rtofru) Şevketi — Muhar­
rir edib; 1909 da Utanbulda Halıcılarda Cami
Sofc2 gmda doğdu. Bahası Bahriye Yüzbaşın
Mehmed Ârif Beydir ki Birinci COtan Harbin­
de Çanakkale Boğazı dıçmda balan Midilli lav*
vazâtö fğhfrfaffmfand ır Ârif Beyin pederi
Mustafa Efendi de bahriyeli olup tesbİt edi*
lemiyen bir tarihle Kafkasvadan lstaobula
Meret etmiş. Tersaneye ginniş ve bahıiyede
kolafalıfına kadar yükselmiştir. Ertuğm l Şer*
kel de aile ananesine uymuş, ilk tai»giı<m NQ.
muoei Tarafck? mektebinde gördükten ve bir
müddet de Menbed İrfan İdadisinde okuduk-
V a roara Heybet: Ada Bahriye Mektebine
gnm:~iîr Fakat bedeni takati deniariliğs el­
verişli çıkmamış için-
d» bahriyeli olmak
heves v t aczalan bu-
lur.'îuğu tulde Hey­
beliden ayrılmış, ter
müddet sonra 1925
4e Yüksek Muallim
Mekteb cia tarih
n is a îiEiilYaııh gır*
iftiş, e sıralarda ika-
met ettikleri Üskü­
darda komşuları olan
Sadri Edhcm'in teş­ Cn«tnı) ş h İ m . Av«m^«
viki ile Yüksek Mtıal-
İüb Mektebini da ö *rw *rai Soıx 7:&şrt<
ırtesljıde muhabiri kîe iî*iî>;2 T friyîîina zui-
ızu^ur
Pübnfmı pek k u / j t ya|1a iu>'3*:taA Er*
tugrol Şevket keısd’ .ndca birkaç kâffife
fcukardeyiyle beraber H«saiy« Jlatffla, mr±^
deki fe d ık ir bir aııamn mu? « a d seörl Ue
okurken, 16 - 1? yajU noda u jn sB taU aadji'
hı olmu{i)ir-
1834 yılına kadar m uhittir Utacinrt ja -
• çetelerinde çıiı+an. zelc3sı. enerjili 'te a r a t e ı
üç kendisine iyi b ir mevki tcöstı «ien gen;
m uharrir, tw Lirihte Aflkaray* gitmiş Matbu
at Umum Modlirlöiiiflde bir v n ift ilmiş.
19+t» kadar g î « n 10 yıl idinde bafU Tan.
Vatan, Tasvir vc A bam gattteterf gtbM k
üıere ayni zamanda bir ta ç İstanbul gaısieri-
ntn Ankara muhabirliğini yapmıştır.
1935 de Aokarada Vidinli Talıir Bq- i
mindeki bir zatın k m B*hîce Hamınla evlen­
miş, 1040 da Başredaktörküge kadar çıktığı
M atbuat Umum Büd&r]B|iiAieıı aynisuf.
1944 de lstanbula dönmûytûr
Bir maddet <Tan> gazetetonıı yttn i~ieıi
m!ıdjir)»|âiKte buhutdu. Oradan aynünk ka­
rikatürist Kimiz ile «Mizah» nrermu&^nıj
kurmuştur, sonra « rm ^esi M. Faruk Giır-
bınca tarafından kurulmuş *Devran» adlı bir
mizah metanıan pkamuştır Befik Hilid
Karay <A>ıMu mecmuasını tekrir okann-
o (B , Aydedc) yszı Işkri müdûnl ik ra ı | r
yan yüktisfi ürerine almıştır.
Bir a n «Yrni Salak» gaaetedııd» fıkra
aıubarrirllgî jspmış. sonra M.F. GıirtuDcan»
«Her GSn> p a K r iıt fıkra muharriri olarak
intisap etmiştir ve yine Güftuncanm •Clkiı-
nmesRKhriıdıı umum müdürü olmuştur.
İftS» da Her Günde sekreterlik ve «S*[ontj|i»
hJH riı fıkralann nıubarrirli|iıu yapmakta
idî Bu gazetede tSerres Baba> ve <A^üiı
ölümü> adlı iki romanı tefrika edilıniftir Sırf
p ın knamnak maksadı ile iauata «tank
neşrettiği yirmiden £axb ramanı vardır ki
hem küçümsenecek i$ değildir, hem de edebi
bir hüviyetleri vardır
Eıtv{rul Şevketin m in b ve f ı t n mubar-
rirb2in:ıı ujtâpdc cdelıâyatımu4akS mümta.r
yeri bU dyciliğidir. lik bakiyelerim 1529 4>
<Kamc Fuad> ve 1939 de «Olma «eyler*
adı alımda topbm q. neşretm iş-
■mas aduıdaki Qç perdelik bir .
ht+p:/ /groups.google.<
1 ^ S HCLOPgDlSl____________________________ __
vardJr ki 1D3S de M atbuat Umum MürîürlüftiJ
ytffo
jara/mdan bssıîmif ve muhtelif halk evlarin-
4e O'VDaamişiU'. Eriuğrul Sâdi tarafından da
laluıey* Sunmuştur.
Keşlinin bütün münevverleri gibi şirle de
meşgul olan E rtugrul Şevketin bestelenmiş
bav şarkıları zamanımızın musiki rcııhafilla-
pnde ve radyolarda seçtin okuyucular tara,
fından okunmaktadır, bilhassa Osman Nihad
Akı»'>n nihâvend makamımla bestelediği bir
5*rkısi sen zamanların en güzel «erindendir:
gaibimdeki son *slü» inerken jinıs porrie
Bir ağlayacak £ de nradım h ro d rk l rtrrde
(Uhtm IjûUln iıunD lan giildiinHigü yerde
Bir a&ta?icak fi®* a*«lu » beadeki derd*..
Digcr neşredilmemiş p irleri Ertuğrul
Ş&vkete şair dememiz için yeter eserlerdir,
kendisinin bu yolda en küçlik iddiası olmadı-
gj hakle, ancak yakın dostlanm a bildiği iç
âleminin deı-dlenui dökmek istediği îa.man
baş vıuduğu yer şiir olmuştur, aşağıdaki mıs­
ralar sür diline güzel b ir örnektir;
Umıtdum, hep luauMtam!
Kfcnm budur dliayM a..
Burma bıyıklı babam vardı»
öldü:
Tim i odalı evim vardı.
Yandı.
l'nutdm n, hep umıtHum!
^eyyahatn ç ık a rd ı» ;
Param r a d ı ;
Sakı ifioaariaFdisnı
Itaatlanm vardı*
S e m d im
Kalbim vardı.
Um udum , hep oantdınnî»
Kızlarım vardı.
O tlard ım yanaklarını.
Koklardım saçlarını...
l 'n u d t m , hep om ttdum!..
U m tm ak,
Unutulm ak kadar £ütel~
A.VCIBEY CAMİİ — Egtücapıda. kale
■4 kapısından şehre girince» sağda bilinci sokak-
â ta (1934 Belediye Şehir Rehberi haritasında
* Şişhane Caddesi), sâg kolda idi; bu satırların
yazıldığı sırada, müırab d n ran m n b ir par*
çası kalıma l)ir harabe halinde idi. Hadikat-iil
Cevamide Eğrlkapı Mescidi adiyle geçer; bu
eserin kaydına göre Fatih Sultan Mehıuedin
Avcıfaaçffii Mehmed Bey tarafından yaptırıl­
mıştı. Karşısında Araîûısîtiırcsade Hacı Alinin
o m / g r ö ^ / m ^ W < ^ ö r t i } !ffu n d i da tShi~
i \ V n SOKAĞI
in d en S aa h c n in M m bollk k abri v a rd ır; Mub
ıneıi m ark ad ı da bu h a* rclin yan Kid» imiy, ki
bu a tı k Ulrbı- <lc p t k haraplur, slb y an mek-
teb in d o n d e e s e r k^lırl^ınnU r
Aveıhey Camii mahallelinin rlvayelUıo
re taş minareli, dört kâgir duvar üzerim.1 ki­
remit örtülü bir çalıdan ibaretli, içinde İlâ
mat kılınagellrk'cıı. on beş sene kadir evvel
Evkafça kadro lıarlci bırakılarak kapslılmıç.
sonra süratle lıarabiye yüz lulup yıktırılmış­
tır. (Temmuz 1946).
Bıuhan Ûlktr
AVCIKÂZIM SOKAĞI — Kısıklı soluk­
larındandır; Kısıklı Caddesiyle Küçük Çamlı­
ca Caddesi arasında uzanır, Kısıklı kavağın­
dan yUrlliKİÜğline gtlre, bir araba rahat ge­
çebilecek kadar geni;, kaba ta; döşeli ve bo­
zuk U r yoldur; sağ küşebaşmda Kısskfl Nahi­
ye Müdürlügil ile polis karakolu olan bina
vardır. Sol köşe, ağaçlarla belenmiş bir bah­
çedir; ilerlendikçe bir misli daha genişleyen
Avcıkâzım Soka|ı, biiyllk bahçeli serapa ağaç­
lar arasında ikişer (içer katlı ahşap köşkler
arasından geçer. Kayda d e je r başka bir hu­
susiyeti yoktur (Mayıs 1947).
İsm ail E n e r i n
AVCI ODALARI ÇIKMAZI — fatih ka­
zası Fener nahiyesinin Avcıb&y mahallesi so-
kakiarındandır.
Kaariye Camiinin üst taralındaki Kuyu-
lubahçc Sokağının, isimlendirilmemiş bir
meydanla hâsıl ettiği kavşaktan haçlar, tki
arabanın zor ağabileceği kadar dar bir top­
rak yol olup tlkzaklar yaparak b irer ikişer
katlı ahşap evler arasından geçer. lEkim 1940).
f a n i E neri»
AVCI SOKAĞI — Üsküdar kalasının
merkez nahiyesinin lhsaniye mahallesi sokak­
la tındandır. Ihsaniye Sokağı He Çıt Sokağı
arasındadır, lhsaniye Sokağı kavşağından gi­
rildiğine göre önce Sabo taştan yapılmış beş
basamak merdivenle çıkılır, bir araba genişli­
ğinde kaba taş düşeli, altmış adım kadar uzun­
lukta yokuş bir aralık sokaktır. S a f kilesin­
de iki kaili ahşap bir ev, yanında bir adam
boyunda bahçe duvarı, onun yanında kapısı,
ç it Sokağına açılan bahçeli, bahçe duvarının
üstümle demir parmaklık ola» iki katlı belon
kübik bir yapı, sol köşesinde bir arsa, yanın­
da ttnSndn btr buçuk adam boyunda sıvasın
 — 1346 _
ı -,U n b ir bahçe duı-an olan fkt ta ttı
•' b ir ev, onun yanında ön kapis) ç it .So-
^ g ın d a açılan İki k aili ahşap bir ev bulunan
A .t i Sokağının kayda d eğ er b tr hususiyeti
yo ktu r (M art 1847).
HaUu C.uklkrl
AVEDAPER — «İyi haber g e tire n i d e­
m ektir; Amerikalı m isyonerler tarafından,
1835-1915 yılları u rf ın d a İstanbul'da n eşre­
dilen dini vc siyasi haftalık erm enice bir ga-
2eîedir.
Kevork Pamukçuypn
AVEDİK PİSKOPOS ITukadlı) — İsta n ­
b ul'un aam h E rm eni p atrlk lerm den d ir. Önce
1702 - 1703, sonra da 1700 yılları zarfında ol­
m ak üzere fki defa p atriklik m akam ında bu­
lunm uştur. B aşından geçen bir m acera ile ta-
rlhde m eşhur olm uştur.
P atrik Avedik 7. Nizan 1857 de Tokad'da
doğmuştur. P ederi dokum acı B ağdasar'dır
Biiylik babası Ue Sorkls Adında bir rah ip tir ki
kendisine yedi yağına k ad ar okuyup y atm ak
öğrütm iştir. FUhib B ag d aîar 1664 de 110 y a ­
ş a d ı vefat etm iş, A vedik vaptizcisı rah ip Bed-
ros'dan d e rs alm ağa ve p ed erin d en d e d o k u ­
m acılık öğrenm eğe başlam ıştır. 1672 de To-
kad’a. B clenkli A gop V a rta b et nam ın d a b ir
d ia adam ı Kelmiş, A vedik de onun şakirdi
o lup ru h in i hayata m tisab etm eğe k a ra r ver­
m iştir. 1675 d e »Sarga’dağm daki S urp Agop
m anastırına b aşrahip tay ın olunm uştur. Mü­
teakiben Erzincan'a giderek, Kabos’daki Surp
A gop m anastırını inşa, ve D iranaşeııdeki ma­
n astırı d a ta m ir ettirm iştir. B üyük b ir zelzele
neticesinde h arab olan E r/îneanriaki A stvad-
zadzin kilisesini resto re etm ek gayesiyle İs­
tanbul’a gelini; ve bu hu su sta lâzım g eleu fe r­
m anı elde ettik ten sonra, m ezkûr şeh re döne­
re k teşebbüse geçm iştir. Bu esnada y e n iç e ­
rilerin isyanı b a şg o ste m iş v e A vedik V arta-
beû iki yerinden hançerle yaralanm ıştır. İyi­
leştikten sonra İstanbul’a gelerek silâhlı y a r­
dım tem in etm iş ve isyanı bastırm ağa m uvaf­
fak olm uştur. Bunun üzerine düşm anlan, mil-
saadetiz kilise yaptırıyor diye iftira etlikle­
rin d en Erzurum V alisi tarafın d an h ap settiril'
■niştir. Lâkin m ahkem ede lSzım gelen resm i
vesaiki ibraz ederek, kadı Feyzullah Efendi­
nin k ararı ile serbest bırakılmışın-. Bunun
üzerine Em ırtım 'daoı Erzincan'a avdet ederek
ISTA-VStJL
kilisenin Ucasına hız vermiştir. 1991 de Eçmi-
adzin'de, Kaıoglkos E£yaıar t. tarafından pis­
kopos takdis olunm uştur. Erzincan'a dönü­
şünde. yeniden bazı kimselerin ve bilhassa
K adı’nın düşmanlığına manız kalmıştır. Bu
esnada Kadı ailesi efradı ile hastalandığından,
bumı Allah tarafından bir teeılye telâkki ede­
rek kilisenin İnşaatına müsaade etmiş ve mad­
di yardım da da bulunm uştur. Az sonra. Yeni­
çeriler yeniden isyan ettiklerinden A vedii
Piskopos Eçıniadstın'e sığınmak mecburiyetin-
de dalm ıştır. 1691 yılı sonlarında Kalolikos
Nahabet 1. taralından kendisine Erzurum m u­
rahhaslığı tevdi olunmuştur.
1701 yılında, Erzurum'dan Avedik Pis-
kopos.un ahbabı olan, AvrupalIlara ve bilhas­
sa KaloSiklore karşı m uhalefeti 11e tanınan
vc Padişahın iuerinde biiyük nüfuza malik
bulunan Foyzullah Elendi seybülislim ük ma­
kam ında bulunm aktaydı, Avedik, Erzurum '­
dan L âltnlere karşı olduğunu bildiğinden 1701
A ğustos ayında, kendisini patriklik mevkiine
g eçirm ek m aksadiyte. derhal İstanbul'a gel­
m esi için h ab er yollam ıştır. O da davete ica­
bet ederek İstanbul'a gelm iştir.
B u sıra la rd a İstanbul'da, Gregdryan ve
K alolikler arasında d in i b ir yatıştırm a vaazı
irad etm iş, m üteakiben derhal Edirne'ye gi­
d erek Fcyzullah Efendinin tavassutu ile Pat­
r ik kaym akam ı nasbotunm uştnr. 7 Mart 1702
dc b e , yine Feyzullah Efendinin şefaati ile
E d irn e'd e İstanbul patriği ilân edilmiştir; o da
A m asyalı O hannes Vartabed’i de İstanbul’da
kendisine vekil nâih tayin etm iştir. Bu suretle
E rm eniterln Gregoryen ve Katolik zümreleri
arasında anlaşm a ümidieri belirmiştir.
Bu sıralarda, İstanbul ve Kudüs Ermeni
P atrik likleri birleştirilm iş ve 1702 yılı Tem­
muz ayında Avedik Piskopos K udüs Patrikli
ğini de d eru h te etm iştir. Aynı günlerde sabık
K udüs P atriği Minas Piskopos aleyhine bir­
kaç ru h an i bazı isnadlarda bulunduğundan.
P atrik Avedik, K arabet adlı birini nâzır tayin
ederek tahkikat için Kudttse göndermiştir. A t
sonra Avedik Piskopos Edirne'den tstanbu-
la avdet etm iş ve Bakufeöyde muazzam bir
Erm eni kütlesi tarafından büyük m ensim le
karşılanm ıştır. Bu esnada Sahabayar Eremya
gibi bazı nüfuzlu Erm eniler Avedik'l derir-
inek istem işlerse de. Şeyhutlsllm PenuHab
Efendinin bhııavesi sayesinde gayelerinde mu-
h +tp ://q r o u D S .û o r tr tL > ,
 1
1 * -'■ _________ _ 1M 7 _
sffak olsm aoıışlırdır tstanbula avdetinden
birkaç ay sonra Avedik Patrik tekrar Edime-
f t gitmiştir. B u n d a , kendisine m uhalif bazı
Ermeni papazlarının çıkardıkları yeni bir hâ­
diseden dolayı a n l a n açılm ış ve bazı nahoş
vak a ta r cereyan etm iştir Bunun üzerine P at­
rik. sadırazam D altaban M ustafa Paşa'ya m ü­
racaat elm iş ise dc vezir kendisini itham ede­
rek hapsini em retm iştir. Fakat yine Feyzat-
tah Efendinin şefaatiyle k urtulm uş ve tnuha
lifleri küreğe m ahkûm olm uşlardır. Bu «ıra­
da tstanbuldaki E rm oniler arasında <la anla-
şamamazlıklar zuhur ettiği için Padişah em riy­
le Patrik tstanbula dönm üşse de, az sonra tek­
rar E dirne'ye gitmiştir.
1703 d e »E dirne Vak’ası* denilen ihtilâl­ ğirm enlik adasına vardıklarında çavuş gemiyi
de hâmisi F cyzuU sh Efendinin öldürülm esi ve
verine Başmakcızâde A li Efendinin geçm esiy­
le Patrik A vedik'in de variyeti sarsılm ıştır.
İstanbuldan k açar ik en Ü sk üd ar'd a yaka
(anarak Y edikulc zindanına atılm ıştır. Eylti)
1708 de y erine AmasyalI K alusd V artabetl’iıı
tayini İle p atrik lik vazifesi de fiilen sona e r ­
miştir. A ynı ayın I I in de hapishaneden çık a r­
tılarak Fransız Elçisi F irio l’u n telk in i ile Sa-
d ıriu m tarafın dan A vrad A dasına sürgü n
gönderilmiştir. K endi ifadesine göre burada
bir ?d k adar kalm ıştır.
17 Eylül 1704 de K alaylı A hm ed P aşa’nın
sadrtaamltfc m akam ına geçm esiyle Avedilf'in
taraftarları c esaretlen erek , o n u k u rtarm ak
için teşebbüse g eçm işler ve m uvaffak olm uş­
lardır. Sabık p a trik sü rg ü n d en k u rtu ld u k tan
sonra Haleb’e gitm iş ve o rd a n d a Erzincana
geçip eski m an astırın a çekilm ek istem işse d e .
mezkûr şehre vasıl olm asından iki gün evvel
İstanbul'a avdeti için e m ir alm ış ve biiylecc
1704 yılı A ralık ayında te k ra r p a trik olm uş­
tur. Fransız Elçisinin kendisine k a rşı besledi­
ği husumete ra ğ m e n b u d e fa A vedik Piskopos
Katoliklere k arşı m u ted il b ir siyaset ta k ip e t­
miştir. Bu »ıralarda yeniden şah sın a k a rşı şi­
kâyetler a rtıp m uhalifleri ku vvetlendiğinden.
ve bilhassa elçi F£ rîo l’u n D evlet nezdinıla
yaptığı tah rik ve tezvirleri dolayısiyle. P a trik
Avedik 14 Şubat 1706 d a B ohça A dasına sü­
rülm üş ve o rad a hapsedilm iştir.
B ir m üddet sonra Avedik K udüsii Ş erife
gitmek için Padişaha arzuhal sunm uş ve düş­
m anlarına rağm en Sadırftzam Ç orlulu Ali
lo m /g rd ^ m e i^ i^ fîy d r» ^ kabul olun-
A V E D İK MSK006
tnuştur. Feriot'un Saray nenimde yaptığı te­
şebbüsler netice verminUğindea. bu defa hi-
lı*U b ir yola haç vurarak onu kaçırmağa ka­
ra r verm iştir Gemi Kudüs'-;. Kini, Bodot ve
Kıbrıs tarikiyle gideceğinden. Fİ-JiOİ ebelini
tahakkuk ettirm ek İçin Ktasdaki F ran sa Kon­
solos muavini Bonald'ı vasıta y a p n 'i ve bu
maksadla Tarilton adlı U r dzv ıt papazını «ra
ya göndermiştir. 7 Nisan 1706 da Patrik Ave-
dik serbest bırakılm ıştır. B ir divan çavuşu
refakatinde dört günde Kios'a vardıktan son­
ra orada üç gün gemi beklemek mecburiye­
tinde kalm ışlardır. Burada M. Bonald Avru­
pa ya giden bir Fransız gemisi bulup, divan
çavuşunu da rüşvetle elde ettikten sonra, De­
terketm iştir. tki gün sonra da Avedik’in mua­
vini b ir adaya bırakılm ıştır. Böylece yalnız
kaldığı İçin, kaptan, ürerindeki paralarını ve
m ücevheratını kolayca m üsadere edebilmiş­
tir. Mayıs iptidasında Messina’ya vardıktan
sonra b e; ay orada hapsedildiği tstanbulda
işitilince, ErmeniİLT kadar Hükfunet çevre­
leri de İnfial duym uşlardır. Sadırâzam Çorlulu
Ali P aşa derhal m ahalline arayıcılar yollam a
ve şiddetli baskılarla sefir F lrio l'd an da Ave-
diğin iadesini ta le p etm işse de, elçi olup bi­
te n le ri kâffelen in k â r etm iş ve hâdisenin kor­
san la rın icrası olduğunu söylem iştir Koza
divan çavuşu da önce inkârda bulunmuş, bilâ­
h are işkence altında hakikatleri açıklamıştır.
Sabık P a trik 170S yılı Eylül ayında Mar­
sily a'ya ve derhal tersan e zindanına atılm ış­
tır. B urada ayakları prangaya vurulm uş saçı
ve sakalı kesilm iş, elbiseleri ve kitapları elin­
den alınmış»fr. O radan da, Ferio l'an 16 Eylül
1706 ta rih li gizli U r em riyle, o sıralarda din
ve siy aset adam larına hapishane vazifesi gö­
re n ve N orm andiya eyaletinde bulunan Mont-
S ainl - M ichel m ansatm n a nakletmişlcrdiı-.
B urada b ir k a tile d ahi reva görülm eyen iş­
kencelere ve h ak aretlere m aruz kalmıştır.
M edcûr m ahal sahilde bulunm ası hasebiyle
em niyette hissedilm ediğinden, 8 Ocak 1710 da
P a ris’e seritedılip B astille zindanına atıl­
m ıştır. A ynı yılın H aziran ayından itibaren
kitap larla meşgul olm asına m üsaade edilmiş­
tir. 22 E ylül 1710 da, hapishaneden ku rtu l­
mak gaysesiyle P a ris Paşpiskoposunun ünün­
d e katolik dinini kabul etm ek mecburiyetin­
de kalm ıştır.
 — 134» —
A radik Patrik, u k rlb e n altı senelik iş.
'.id e le r i* dolu hapishane hayatı neticesinde
bltab kaldığı ve sıhhatini d e kaybettiği için.
II Temmuz 1711 de vefat ederek Soint Sup-
İlce kilisesine defnolunm uştur B ir rivayete
gore mezartoşı 1783 IbUtiillndc kaybolmuştur.
Edouard D ulaurier. onun Baslillc'de
kaleme aldığı otobiyografisini ve dini yazıları­
nı Fransa H ariciye Vekâleti arşivlerinde bul­
m uştur, Tercenıel hali 1874 de Istanbulda
ıMasis* gazetesinde neşredilm iştir. M arius
Taupin adlı bir Fransız tarihçisi de «Demir
Maskeli adam ve Erm eni P atriğ i Avedik» ad ­
lı bir ese r noşretm fştir kİ K arabet th ü e ü y a o
(1823-1904) onu erm eniceye çevirerek 1870 de
İstanbul’d a tabettlrm iştir.
Avedik Patriğin kaçırılm a vak'ası bir
d arb ı m esele d e y e r verm iştir. Şöyle kî. bugün
dahi hileli b ir işi ifade etm ek için «A vedifin
oyununa döndü* sözü kullanılm aktadır.
Kcvark Pamakçuyao
İstanbul A nsiklopedisinin y a ra n kalmış
birinci baskısında A vedik P atriğ in m acerası
hakkında T iirk kaynaklarına g ö re şu m alû
mat verilm işti:
Babıâli, E rm en ilcr arasında K atolik mez­
hebinin yayılm asını hoş görm üyordu; K ato­
lik propagandasına gö* yum an İsta n b u l P a t­
riği Sahak (H. 1113) M. 1701 de azledilerek
Tereane zindanına atıld ı, yerin e de m üthiş
lılr katoiik düşm anı olan A vedik tây in edildi.
Avedik, K atolikliği kabul eden erm enileri
Babıâli vasılasiyle ve şiddetle te ’d ib ettirm e ­
meğe başladı. F ak at Jesııit papazlarından (?>
B rakanye'nln teşviki ile Katolik E m m ile r ,
devlet erkânına rUşvet vererek evvelâ p a trik ­
likten azline b ir m üddet sonra da Sakız ad a­
sına sürülm esine Eermaıı çık arttılar. Brakon-
y e bundan sonra da A vedik’in peşini b ırak ­
madı; bir gün yine İstanb u l p atrik liğ ine tâyi­
ni ihtim ali olan m üthiş düşm anlarını Fraosa-
ya kaçırm ak için icabçden hazırlıkları yaptı.
Avediğl Sakıza g ötürecek Olan divan çavuşu
rü şv et ile elde edildi. Avedik. kendilerini Sa­
kız açıklarında bekliyen b ir Fransız gem isine
teslim edildi; K atolik düşm anı E rm eni p a t­
riğ i Mont Saint -M ichel M anastırına, sonra
B aslille zindanına atddı. Avedlgin kaçırıldı­
ğım öğrenen Istanbaldaki ta ra f ta rla n Divanı
H üm ayuna şikâyette bulundular; çavuş sor­
guya çekildi, vak'ayı olduğu gibi anlattı, ta h ­
tSTANBUt
kikat İçin Sakıza tü r Kapıcı başı gönderileli.
F raıuam n Sakız konsolosu ve kaçırma v e f a ­
sının başlıca m ürcllep lertnden bili olan dc
Bonnac, bir Ukım m ütalâalar (7) ileri sürerek
Kapıcıbaşıyı ve Bahıâliyl ikoaa muvaffak ol­
du. Bir m üddet sonra da Avedik patrik unu­
tulup glUİ.
AVEUİSVAN (Kvplmeı — Değerli bir E r­
m eni kadın şair ve edibidir. 1872 de Beşiktaş
ta doğmuş ve 4 Ağustos 105*1 de P ıris’de ve­
fat etm iştir. Eğinli Çobanyan yahut Hovytn
»m iraların .ıtıfidıudandır. Tüccardan Tovmeı
Avedisyan'ia evlenmiştir.
Rdebi çevrelerinde - Anayisı roahlâsiyle
tan ınan Madam Avedisyan ilk tahsilini Be-
şiktaşlaki Erm eni ilk okulunda yapmış, bazı
Erm eni ediplerinden hususi dersler almıştır
H enüz on iki yaşında iken şiir yazmağa baş­
lam ıştır. İstanbul vc hariçteki Erm eni basını­
nın da neşredilm iş birçok mamum ve nıan-
s u r yazılar vardı; feminist cereyanının önett-
ieriıutendir. 13 M art 1949 da Parlste edebi
faaliyetinin 60 ıncı yıldönümü kutlanm ıştır
K itap halinde neşredilm iş eserler! şunlardır:
«F ecir vc gurub» lermenice Paris. 19421.
< H a tıra la rı lerm enice Paris, 1941lı. İki tane
d e g ayrı nıathıı eser bırakm ıştır; «Yolumun
Üstünde» adlı hikâyeleridir, ve meşhur İtiyan
edibi G abricle D’Anıınzio «Ateş» adlı ro ­
m anının erm enice tercüm esi.
Kevork P a m u k çu y u
AVERTA — F. Develi oglıımın kaydine
göre yalnız paseta denilen kâğıt oyununda
k u llan ılan kum arbaz ıstılahlarından, asil Itai-
yancadan atınm ış, «açık, serbesti mânasına;
şu misâl veriliyor: «İstediğiniz kadar para ko-
bilirsiniz., kasa averta!..»
b u l ; F. Dcvciioglu, Türk a rm u
ÂVlZE SOKA&I — Kuruçeşme sokak-
la m d a n d ır. 1943 Belediye Şehir Rehberi ha­
ritasına göre K ırbaç Sokağı, Alayeralni Soka­
ğı arasındadır. K uruçeşm e tram vay durağı ya­
nındaki sokaktan gidilir. Kırbaç ve Alayemlni
sokakları kavşağından girildiğine göre yetmiş
adım kadar dik b îr patikadır. Yolun sağ tarafı
y üksek kayalık b ir tepe, sol ta ra fı uçurumdur.
Sağ ta ra fta ileride yüksek b ir bahçeden akıp
gelen b ir su yolun başından geçmektedir. So­
kağın nihayetinde ik i tane galvanizli teneke
kulübe, yanında daha yüksekte b ir k atlı ahşap
ev vardır. B uradan eski erm eni maşatlığına gi-
http://groups.gooqle.ee
 U Ü F E D İS İ
— 134» —
,1ılir Bu okadır d e n i» bakan göte] hır pa.
nareoıuJ vardır. (Şubat 1947 ı
,7 Hakkı Gdklurk
r «Yirmi o iııı gûoıfcubert ham lin m iş olan
1 AVİZE VE AYNA MODASI — Ağır ve
zengin çerçeveler içinde büyük endam ayna­
lın ite raıikeiJef ve m uhterem avizeler, on se­
kizinci asırda Buylilışehrin saray, sahiltaray
U ıır. konak ve konak yavrularının en başla
gek o tezyinatından olm uşıu. Y ukarıdan aça-
jıya. avize ve endam aynası edinm ek zevki,
bütiin je h ri tu ttu , öylesine ki. zengin, halı
vakti yerinde, h a ttâ o rta hallice İstanbullu­
ların ev ve evceğnleriııe de katınca kararınca
tabirine uygun, b ir veya birkaç avize vc ayna
girdi; r e nihayet bu iki p arıltılı ve şatafatlı
şey, çatılan a altınd an sokaklara çıktı, avize
veya ayna, donanm alarda, sarayların, konak­
larla. evlerin ve dükkânların cephelerini,
bahçelerini. İstanb u l şeh rin in m eydan ve sn-
kaklarını tiislem efe başladı. H atta Tersane!
Hümâyûnda inşası bitip d e denize indirilen
harb gemileri bile, indirm e m erasim inde avı-
te ve aynalarla süslendi B unun güzel bir sah ­
nesi. H içti 1167 velcayli arasında V asıf T a ri­
hinde okunur, bu bendin bugünkü vazı dili­
m i» çevrilm iş su reti ju d ıın
«Tersaneî A m irede inşa olunan (iç an-
bark kalyonu hüm ayun bitm ek üzere oldu­
ğundan padişah m utad Üzere avizelerle tezyi­
nini em retti. Padişah, sad ıriz am v esair dev­
let e rk in v e ricali aniseler göndererek, te şri­
fatla v a alı olduğu üzere kalyona asıldı. O d a |
gibi gem inin h e r yanı kıym etli kum aşlarla da
süslendi».
Avizelerin asılm ası için b ir teşrifatın y e r­
leşmiş olması a y rıta şayanı dik k attir.
On sekizinci a srın ayna ve avize m odası
ite rin e çok kıym etli b ir bend de, ü çü ncü
MııstaCanın kızı H ib etu liah S ultanın doğum
donanması üzerine 'H . 2172 — M. 1759} y a­
zılmış şair H aşm et E fendinin V ilâdetnam ei
Humûyün» unda vardır; şair, donanm a hazır­
lıklarından ve donanm adan bahsederken:
«... devletin şan ve şevketine denk ola­
rak, ötedenber'ı donatılageten y erlerin dona­
tılması İçin ferm am hümayun çıktı. Babı Bli-
yunun içi ve dışı nice giranbeha avizelerle ve
nice bl hem ta kandillerle ve aynalarla tezyin
ve tenvir olundu ...
«Orta kaoımn iki tarafına konulan hav-
ım/group/meraKediyorum
» V S İ A K T t"
saiai hayalin alamıyacagı kadar buylik ayna­
ların ve ûvuclenr, bir benzerini lUlnya gor
m u | değildir.
kandiller, aynalı şamdanlar yakıldı...
«Sadırâzam Ragıb Mehmed Paşanın )eh-
râyin masrafı, hediye gelen asileler hanç,
yirm i U n « e d iy i buldu. » diyor
AV\ t — 23 yaşında hır nevcınan îfcen.
Peygamberimizin fethini müjdelediği İrtanbu-
lu alan büyük hOkümdar Fatih Sultan Meb-
m edln şiirlerinde kullandığı mahlastır; diva­
nı da mahlasına nisbetle meşhurdur
Avoi divanının yazma Tıûshası. FallirU
M illet K ütüphanesinin yazma manzum eser­
ler kısmında 30$ num arada mukayyettir, nefis
b ir tâlik ite yazılmış olup 47 sayfa, serlevha
ve cildlcri mOzehhlptlr. Ayni kütüphanenin
ayni kısmında 330 ve $31 num araiarda kayıt­
lı, vakfettiği kitaplar ile bu zengin ilim mü*
essesesinin pek azametli olarak ta n e ) laşuu
koymuş olan Ali Emiri Efendi merhumun el
yazısıyle iki nttsha da kopyesi vardır. İlk tab'J-
yeni h arflerle 1944 yılında Muallim Ahmed
H alid Kitabevl tarafından yapılm ıştır ffi.:
Mehmed II. Fatih)
AVS'İ (Vefalı) — Vefa Spor Kulübünün
eski seçkin fudbolculanndan: T ürk gençliğin-
den tayyareciliğe ilk atılanlardan: fevkalade
cesareti Ue Birinci Cihan Harbinde büyük biz
m etlerde bulundu. H ayatı hakkında başka bir
kayde rastlanam adı.
B ib i.: Salın T urs»d. Not.
AV N t (Siileymanlyeli) — Eski seçkin fud-
bolculardan; Sûleymaniye takım ının müdaü-
İcrinden. eski sporcular arasında taşkın oeş'e-
sj ve arkadaşlarına yaptığı zarif lâtileieriyle
m eşhurdu. H ayatı hakkında başka bir kaydı
rastlanam adı.
HM .; Sdm Turgud. Not
AVNİ AKTL’Ç IHttseytnl — Muallim, mu-
h a n ir . şa ir ve bestekâr; bahası Maliye Neza­
reti kupon kalem i mümeyyizlerinden llif u
Şevki Bey, validesi de divan edebiyatının son
büyük şairlerinden Yenişehirli Avni Beyin
kızı Mutısine H anımdır; kitapçı • sahhaf N to -
meddtn A ktuç'un bttyiik kardeşidir (B.; Avni
Bey, Yenişehirli; Afctuç, Nizameddin); 1688 de
Eyyubda Bahariye m evlevihlnedade dogdu:
bu dergâhın şeyhi ve devrinin pek kibar ve
 A V N t BEY ı tıliA kpafalıl — 1350
mümtaz bir siması olan Hüseyin Fahrertdlo
Dede dayısıdır. Şevki Bey nitesinin Bahariye
Mevlevüıincjındt- ikameti bu münasebet İle­
dir.
İlk tahsilini Baha­
riyede A g i r e f e n -
d i Mektebinde, O r­
rakarak vefat etti. I; Bankası tarafından
ta tahsilini Galatasa­
ray) Sultanisinde yap­
tı ve 1912 d e İstanbul
Darülfünununun Ede­
biyat Fakültesinden
diploma aldı. Ankara
Muallim Mektebi fen­
ni terbiye ve A da­
na Sultanisi türkçe
muallimliğinde bu- Avni auuç
lundu; B irinci Cihan (K esim N ezih)
H arbinin ilk yılların­
da ihtiyat zabiti namzedi olarak tra k cephe­
sin e yollandı.
Ketlâhiye m uhrebelerine iştirâk e tti. Bağda­
dın sukutunda tngjlizlere K ir düştü; iiç y ıl
H indislanda B cllari Jtasa basında ii$era kam ­
pında kaldı; 1918 m ütarekesinden so n ra va­
tanına d&ndii. 1959 da m em uriyetten em ekli
olarak Devlet M atbaasında m usahhihlik yap­
makta İdi.
Gün görmüş, k anaat ehli, m alûm atlı, kuv­
vetli b ir kaim e sahip, benzerleri gün günden
azalm akta İstanbul efendileri ndendir. Zama­
nımızın büyük biyografi M ahmud K em al tn a l
son asır Türk m usikişinaslarının h a l te rc ü ­
m eleri üzerine «Hoş SadS> adındaki son ese ­
rinde Hüseyin Avni Bey hakkında sn satırları
yazıyor:
«Edebiyat sahasında m uhtelif m evzular­
da yazıları ve şiirleri vardır. İlk m usiki m eş­
kini M utafzâde Ahmed Efendinin şakirdi olan
babası Şevki Bey ile büyük dayısı Bahariye
mevlevibânesi şeyhi m usiki üstadı ve neyzen
Hüseyin t'ahreddiiL Dede Efendiden alm ıştır
Muah haren Ortaköy im am ı aziz Efendiden de
b's bayii eser m eşk etm iştir. Ud çalm ağa da
m erak ederek Ûdî N evres Beyden m üsteüd
olm uştur. Nevâ Y ürük semaisi Ue İsfahan,
hicaz, şeh n âı bûselik, sabâ, acem kürdi, sûzi-
uâk v e hicazkâr m akam larında on beş yirmi
kadar şarkısı vardır. Beyâtt makamında ve
düyek usulünde ju s ı k ı y ı Hindistandaki esa­
Is t a m v l
ret y ıllım d a bostoleaüçtir kİ garkının güf-
tesi do kendilinindir:
TVizir olrfıı firftiıiıılı rflffl c<d
N‘r<1i!iı M l m r m n*4ca Itlltnn bH bkrj*
ta b ir d bu acAlumuerılİBi dlyonlum
Uafcnr olılo cöotU MIA ptrigaıı.
tistad tn a l ıllo f Sadi» yı yarıda bı­
basılan bu kitabı *Ûdl Cemil» maddesinden
itibaren i tüneyin Avni Aktuç tamamladı.
AVNİ BEY (tsbakpaşalıı — İkinci Abdiil-
hamidin son yıllariyle Ifitft e kadar geçen
devir içinde hrtaııbulun kibar hırsız ve dolan­
dırıcılarından; gayet temiz giyinir, çok güzel
konuşur, k ır sakallı, kendisini ilk görenlerin
üzerinde kalem başkâtibi veya mümeyyizi te ­
siri yapan bir adamdı. O devrin yankesicile­
rinden Arpacı Güzel Haşan anlatır:
Avni Bey, Mütareke yıllarında bir gün.
Selâtin cam ilerinden birinde ibadet ile meş­
gul iken, yanında bir tercüm an Ue U r küçük
seyyah kafilesi camii gezmeye gelir; içlerinde
b ir d e h alı m eraklısı varmış. camide gördüğü
antika b tr seccadeye takılıp kalnu j Bunu gö­
re n Avni Bey farsatı kaçırmamış. Evvelâ o
gün, bu seyyah kafilesini taldbederek İni
Fransız olan halı m eraklısı seyyahın kaldığı
oteli öğrenm iş, sonra kendi işine uygun bir
adam olarak tanıdığı ira n b fclr h alı tüccarına
baş vurarak falan camideki antika seccadeyi
kaça k a d ar alabileceğini sonr.uş, gidip seccade
görülm üş ve galiba b ej bin liraya pazarlık
edilmiş. B ir taşla iki kuş tasalın 1kaçırmayan
Avni Bey oradan
Fransıza gitmiş,
kendisinin f a l a n
cam iin m üdürü (!)
olduğunu, hükü­
m etin aylardanberi
m aaş verm ediğini,
ço tu fu ve çocuğu
ile aç kaldıklarını,
ıltinkü ziyaretle­
rin d e camide b e­
ğendiği seccadeyi
kendisine Hü bip
liraya getirebilece­
ğini, ancak beş yüz
liranın peşn veril­
mesi ta b e ttiğ in i ishıkp*|ab Anü B»r
bildirmiş ıRedoı: fliiuâl
n ttp :/ /groups.google.c
 A.NSiKUffi’E D İSl — 1351 — AVNİ BEY .Vnv.-_.l-.: m

Avni Beyin kılık vo k ıy afeti, ciddiyeti Fm n- A vni Dey yakışıklı,

5m n üzerinde em niyet u y an d ırarak çık arıp şıktı Cuma ve Pazar
be; lirayı verm iş. Avni Bey. o yu nunun la n se y ir y erlerin d eki
p iy atalard an d a eksik
birinci (aslım m u v affakiyetle k ap attıktan aon-
olm az; m ağazasında
ra. Çata tava k o jır u j. nam lı k o p u k l a r ı n iit
İVr-n gayet liranda*
jv îk d a ş seçerek s ırtla rın a slelâco le y a p tırıl­ k ı y a f e t l i * ks
mış (Ivkafı H üm âyûn N ezareti odacısı esvap- pula, fotoğraf çektin-
lan giydirilm iş. İrin im in m ağazasından y en i yorm uş gibi poz ala
b ir seccade alm ışlar: A vni Rey. E vkaf N eza­ ra k d u ru r, gelen m ü ;
ret] odacılariyle bu y e n i seccadeyi cam iye gft- te rile re gayet nazik •
m u am elelerd e b ulu ­
tOrmüf. im am ve m ü m in e fe n d ile ri çağırm ış,
nurdu.
tepsinin n e m aaş oltUklurt k en d isin ce m alûm , M eşrutiyetler, son- Avni Sojr
galiba b îr cie K urban b ay ram ı a rifesine y a­ ra tic a re ti bıraktı: <Kc*im: 11. Çim !
kın imi?, ik işer m aaş ih sa n ı şah an e çıktığım m ağarayı UapalU. J a ­
söyleyerek hadem e! h ay rata p a ra la rım d a ğ ıl­ pon eşyaların dan çoğunu konağına taşıtıp
mış ve sonra, işgal k u v v etleri k u m and an ın ın o dalarını süsledi.
Bahçeye m erak sardı, nadide çiçekli.';,
^ ram ilerdeki kıym etli halı ve seccadeleri top-
Tenk re n k y a p ra k la r yetiştirm ekle m eşgul f l ­
tattıracağı öğrenildiğinden n ezaretçe "bu gibi
orin. (19415).
tnU ve seccadelerin saray ı hüm âyûna nakline Sprmcri MİlİJUr Ala*
k a m verildiğini LİSve İle antik a seccadeyi
AVNİ BEY (Ü sküdarlı Mahmud) — C<
toplatıp alm ış ve y erin e yenisini b ırak arak , çen asır so nlariyte as-
giipe giindöz. h ü rm e t v e m in n etle u ğ u rla n a ra k n m tz başlarının seç­
camiden Çıkıp g itm iş... A ncak ü ç g ü n sonra kin t a i) i b 1 c r 1 n-
b ir Fransszin cam iye g elerek k en d isine İki d e n, A kıl H astalık­
la rı m ütehassısı; tes­
b in liraya kıym etli b ir seccade satıp b e ; yüzü­
hil edllem iyen b ir ta ­
nü peşin alan cam i m ü d ü rü n ü aram ası üzeri­
rih te Ü sküdarda doğ­
ne i) zabıtaya ak setm iş (?) Ve zabıta derh al d u. uzun zaman. Top-
IshskpaşaU Avni Beyi aram ağa koyulm uş. Bu ta ş ı T im arhânesl Baş­
namlı hırsızın ölüm ü d e o y ılla r içinde im i;. hekim liğinde bulun •
du; 1025 d e Kasunpa-
AVNİ BEV (Japon Mağazayı Sahibi) — şada ansızın öldü; 0 > '
Merhum ŞeyhiU E tibba O p eratö r Hâzım Paşa­ k ü d a rd a Eskivalidc
nın kardeşi; 1943 - 1916 arasın d a h a­ (V alideatik Camii ha-
yatta idi. H orhor civarındaki g e n i; bahçeli ziresine gömüldü
«Emrazı akliye» ve ütkM>rtl Dr_ Aral ^
evinde oturm akta idi- Eski devirde mağaza
«Terblyel akliye» a- (Retim: N«ih>
açmak, dükkân tezgâh işletm ek esnaftık sayı­ dında İki m albu eseri
lıp hor görüldüğü esnalarda dairedeki vazife­ vardır, JJftfcfcı töUfiârir
sini bırakarak ticarete girişm ek teşebbüsün­ AVNt BEV (Yenişehirli! — üivan ede­
den ve uyanıklığından geri kalm am ıştır. biyatının son biiyûk şShreltcrlndcn; takri­
Avni Beyin mağazası Veznecilerde, yanan ben; 1827 • 1820 yıllarında Kıtmeti Vcnişehi-
rindu doğmuştur. Babası. T ırlnta m utasarrıfı
Zayneb Hanım konağının, yani Ü niversite Fen
Sami Paşanın kethüdası B ekir Paşadır. Tah­
FaktUteslniB yan kapısı karşısında İdi. V itrin­
sili Yenlşetıirdedlr. Hocalarından biri de Ce­
leri, İçi envai çeşit Japon eşyası, büyük bü­ lal adında bir zattır. Avni Bey bu Celâl Efen­
yük Japon vazoları, kaseleri île dolu te siis diyi Venlşehirnaıne adlı eserinde şu betffe.
lü idi. lerle hürm etle anar: ■
o m / g r o u p / m e r a k e d i y o r u m
 BEY . V e n t^ ta rli)
Puni-İ ısrt Cclil I-frndl irli
Şehrin ü«ad ı «■ırömcıntt îrtl
şilrû İRpda ÜUieİBlJır-
MünMI ^ ‘ı bcr »Tiurtldırartır
Avni Bey, ba b a sı B e k ir P aşa ile T ifh ala-
d a bu lu n d u ğ u s ıra la rd a R um uz-lil h ik m e t afi­
fli (h Sam i P a l d a n âa is tifa d e ctri&inî şu b e ­
y itle rle b e lirtm e k le d ir;
fiic» fahr t^{«ıwytm otma$ ite a Astadım
Sami Pa?* Jtıbi bIMibp-İ esnd f t r r i u
IN'o+'eıac&H rtıi beni m r» re h -1 M ir l in a r i iı n
M c s u r iı ü n ı ^ r h a l f y l r v rrib ( t y v t miiılûm
Srr katibi MusirtJa Nuri Paşanın 1850 <U
Bagdsda vali olması üzerine katibi sjfatiyle
beraberinde Bardada giden Avni Bey, şehrin
ulema ve udebasından aldığı hilgilerle larlht.
edebî kültürünü KengHi]e|ürîöiftİ7'. Yonlşebİr-
den Islanbuİa dönüşünde, eski üstadı, manevi
maddi yardımcısı Sami Paşanın İstanbuldaki
muhteşem* konağının devamlı misafirlerinden
İdi Bu vesile ile Sami Faşa merhumun mah­
dumu N edb Paşaya bir müddet edebiyat ho-
İ2| ı da yapan Avni Bey unun padişaha damad
ve sonradan da vezir otması ü 2erine yazdığı
kasidede:
S e n v e rir o ld u ğ u n a n d i b e n i d e F a rta s ü r ü r
Gûyfrı eylfdl dünyayi $ebin$ahı enâm
dedikten sonra, hayatının on iki senesini Sami
Pa?a aitesiniu himayesi altında rahatça geçir­
diğini şu beyitlerle anlatmaktadır.
Kafirim taâakir nimeM isua a*eri
f|anftdiiiııu<ta bulundum un tfcj sâl tamam
O ttDUtutınbtd kim olmuş İdi ılidartn
t ’fuk efrut-t (iıbud olsuğa mUu-J ilzam
S t u Ü li çibi ey lin»-l dürr-i Iclâl
Duş-ı Cbhmte ^redlrmlş Mim çok Imııgûm
TiirX edebiyatı tarihinde değerli îm anlar
yetiştiren Yenişehir de Avni Beyin geçen gün­
leri daima inceleme, daima faydalanma dev­
ridir, her gün okuyor, yazıyor, her gün bir
başka şairin muhitinde takdirler topluyordu.
Muallim Naci Yenİşehirde bulunduğu esna­
da Avni Bey İle görüşmesini belirten «Yadi­
g â rı Avni» adlı eserinde onu, b ir Ustad JgJhî
tanımış, arap ve acem edebiyatını çok 1yi bi­
len. ÇOk İyi duyan bir değer olmak üzere bü­
— 1352 — İSTANBUL
yük bir Lakdirle hâil-
Tiilarmı lesbil ç im i­
lir. Avni Beyin Y*nl*
şehirden İfttanbuta
hungl yıllarda tfeldlfli
belli değildir, faUn-
bula geldikten sonra
velinimeti Sami Paşa­
nın konağında geçir­
diği günleri um bir
aydınlık içinde folmi-
yorux, Ya)n» ufak hlf
üoi olarak kayda de­ Yerılstîtılrtj Avni Bey
ğer ki Sami paça mer­ (RMîm: ftehçei)
humun torunu ve Zi­
ya Pjşarun füefleri Ha-kanl N’**ın, Darül El
han Müdürü) refikası Hanımefendinin, bu sa­
tırların muharririne anlattıklarına göte Avni
Bey, Sami Paça konağına daima at ile getir
ve bahçeden geçerken onu pencereden gör-
renler pek beğenirler imiş; bu rivayetin doğ­
ruluğunu Avıü Beyin Sompaşazide damad
Necib Paşaya yazdığı kasidelerinden de anla-
şılmaittadjr. Bu çek âhenkli çok beliğ kaside­
de Avni Bey geçen günlerini şu beyitler ara-
sınds anlatmaktadır:
Saye-i at>f*M v ilid i mafi/urumin
KAmurfta olmuş idi çlmüDrî abd-i navara
MütoadrtU arobi e sb i giran kıymet Ue
Tek-ü l*x fljler idim TâKr 11c beyael afcraa
AşnL Beyin, hemşehrisi bulunan Beşik­
taş Mevlevihanesi şeyhi Kasan NaEia Dede
Efendiye «fânıad oîm ican evvel ht&nbuldz ne
İşle meşgul olduğunu da b'dmıyonu. Damad
olduktan bir müddet sonra kayın pederini
kaybeden gair, Maçkada refikası Emine Hani'
nu da toprağa veriyor. Maçkadan Bahariyeye
taşman Mevievihaneye nevcesinin ek si ve if»
tirakım beraber getiren şair, hayatını bir in­
ziva içinde geçirmiştir.
Şairin kızı olan anamın anlattıklarına g5*
re: Dergâhın harem dairesindeki, pencereleri
Halicin sulatma açılan odasının bir köşesin­
de, sırlında aba, kâğıt ve kalem akşamın ma­
temli gölgelerini taşıyan ufuklarında sevgili
genç karısı Emine nammın yeşil gözlerini
arayan Avni Bey, Türk Divan Edebiyatının
son şairi, odanın bir köşesinde bulunan kü­
tüphanesinin bir köşesine gizlediği şjşeyi ha-
lırlıyarak korkak adımlarla yaklaştı|ı külüb-
hanede»! bir kitap alır gibi bir kadeh altrdı.
http://groups.goog le.co
 — 1353
hPf kadeh bir KittU her 3i<e bir kaside yara
tirdi. JJ*hl ^ ^ kln «etbesiyJp um anlar po-
ertaljt kararır, hizmetçi Nevnlhal, onun
rejtick lepslsiAl yavana bırakır giderdi. Çoğu
ram*a da yemek tepsisinin geldiği gibi jubah-
[pyitı aynen geri döndüğü de olurdu. Pek az
kondurdu, dilindeki tutukluk konuşması/» d*
engel oluyordu, kitapları, yazılan va«mdn
bitilin brr ömür geçirmiştir. Öndün h e rk » Wr
ıdtfiiceden kaçar gibi kaçardı, lâkin sayarak,
îiirmel ederek kaçardı. Or dergUım ımıhilln-
rit -raJa içen Avni Bey» idi. DcrgJhın şeyhi
bûvük musikişinas Hüseyin Fahri Dede enlş-
ısrine vok hürmetkârdı, ne yapsın kİ Kamanın
kötü durumu, birici Sultan Hamldin korkusu,
umt da çileden çıkarmıştı, Sultan Tlamldln
sincirledlği fikir hürriyetini. Türk milletinin
iktisadi felâketini şiirleri arasında korkusuzca
haykıran Avni Beyi dinlemekten korkardı.
Meşhur kafiyeler dergâhı bilhassa mu­
kabele günlari sessizce kuş* Urlardı. Avni Bey
yalnız İstanbul sokaklarında değil, dergâh
içinde de Lehlikfti bir adam gibi görülürdü.
Meselâ Midhat Paça kasidesi İle memuriyet
aleyhindeki manzumesinde, devrinin haksız
Udumu selis bir dil Ue .sıraladığı beyitleri
öylesek sesle tekrarlayan Avni Beyin oda ka­
pısı hizmetçiler tarafından sıkı sıkı kapatı­
lıyor, bu seslerin dışarıya sızmaması temin
ediliyordu.
Avni Bey Bahariye dergâhından adlîye-
dek! vazifesine yaz günlerinde ekseriya ka­
yıkla giderdi, kayıkçı İbrahim Aga şairin ve-
falından sonra derg&hfa bin bîr gün hizmet
Mip içllc çıkanpr dede olmuştur.
!bnhim Aga. bu satırların muharririne,
dedetinio hâtıralarından sin açardı; ne kadar
yazıktır kİ çocukluk aklı ile hepsi zaptedile*
sıemİştir. İbrahim Dede, orta boylu, kara sa­
kallı. kara gözlü, oldukça sert U r zat idL Son
zamanlarda dergâha tu rb a la r oldu; Avni Be­
yin de içinde bulunduğu türbede kandilleri
bet gece o yakardı, İbrahim Dedenin bana
arılattığı fıkralardan biri de şudur:
Avni Bey bir gün Bahariyeye gelmek
Yemiş iskelesinden kayığa bindikten bir
m&ddel sonra mutadı itere şişesini açımj, b tr
kadeh içmiş, birkaç tane de acytın yemişli.
İbrahim Aga bu fukara mezesine hor zaman
kuıaRûtş, artık sabrı tükenmiş, çok hürmet et­
tiği efendisine:
ıjn/group/merakediyorum
A V Sl BEY ,Y*rılKWrH>
— Beyefendi her zaman meze iVtyo ley­
lin ianesi yiyorsunuz. Htiyle herkesin bıktığı
Revünden başka bir şey alsam?. oltnaı ınl? dfr-
ıııty. *air de:
— İbrahim A£a zeytine hor bakma, bir
gün gelecek htı da «or bulunacak Bugiınkü
zeytin piyasacını dÜ$Un<liıkço büyük babamın
İdela kerametine hükmedeceğim geliyor: re-
VftblAl VCTIÎ1İÎ.
Avni Beyin kızı Mutainc Hanınım, Eyyub*
da Kutukavakda *akln Bekçlbaşı Hafız Ab­
dullah Efendinin mahdumu Ilaftg Şevki Bey­
le evlendirilmeme ailece karar verilmiş, dü­
ğün hazırlıklarına başlanmıştı. O gece için
tanınmış musi-ki üstadlarmdan müteşekkil
mükemmel bir saz heyeti de temin edilmişti;
kemani Mike, udi Sürür, neyzen Aziz Dede
gibi SBHaîkâJ-lara Kanuni Ziya Bey de (Defteri
Halcanl N'aun Dariiİ Elhan müdürü merhum
Ziya Paşaj katılnıuştı. Büyük üstad Zekâi De*
de heyetin başında bulunuyordu.
Yalı o gece mutadından çok fazla hare­
kât!) idi. Her tarafta lâmbalar yanmış, kar es­
lerin arkasından Bahariyenin bir gol gibi ra-
kll sularına heyecanla titreyen ışıklar aksedi­
yordu, İlkbaharın serin bir gece» İdL Dama­
dı Şevki Beyin kalın, soprano setini çok seven
Avni Bey, o gece sevgül bir tek kısanın saa­
deti yereflııe bir musiki gecesi yaşıyacakü-
Kemanl Mike Suzinaktan taksim ediyor­
du. fimfa Ağanm suzinak peşrevinden sonra
besteler okundu, sıra ağır aksaklara gelmişti.
Zekâ! Bedenin defe vurduğu bîr parmak dar­
besiyle:
V akt-ı ra İm nokta e tm işk en M itilıi c ı > i I n t
Bir ni£ifa>ı Intfa lây ık (örMdin e j kırlı beni
şarkısına girildi, bu şarkının güftesi Avni Be­
yin besteni Zekâl Dedenin idî. Zckâi Dede bu
şarkıya başlarken güderiyle Avni Beyi arı­
yordu. Halbuki şair dâgün evini bira* evvel
terketznjştf. O gece zçîn arkadaşlarından şair
Üsküdarlı Hakkı Beyle Muallim Feyzi £fen-
di de davetli İdiler. Avni Bey, dergâhın şeyhi
Hüseyin Fahreddîn Efendiden, misafirlerinin
baston, pardesu gibi eşyalarını saklamak *Çin
boş bir hücrenin anahtarını işlemişti Şeyh
Efendi her zamanki gibi düşündü, misafirlere
ait eşyaların haremde saklanabileceğim s$y*
tedi; çünkü verilecek bir anahtarla belki bir*
kaç şife de açılabilirdi. Anahtarları vermedi,
şak arkadaşları ile derhal saz seslerinden
 lV'-’İİ y — 1354 —
(iî &Ivîaşlı. Bu- !:A»Foh Ut* hir vehim, düğünün
r*çr-EJi? zahirledi. Halbuki Avni Beyin sar-
ftc,,' r '-; ! jtjla grtnılmemî$li. O Itiçlıir Vftîilt bod-
m;.-î •> u a ıh ^ 1.. ;>s hîçblr vakit rekâttın. dirâ-
meşhur lerbiyesuıi fca?bclroerol$li. Ve*
ni'vhîrii ' ' uj Bey *:$e şişe İçmez; yudum yu-
divanımla sarhoşluğu tasvir eden
hak:JcAitoi) tivade şâiran r bir m übalâğanın
tücrf : bu şiirlerden ufak, lâkin kav*
vetli Vj örnek vermek İftrımdır:
S c n a :s l «dur ki ntnhsrre v a n s ra BÖylrye
SU klırabrir tın >er n r malıaMIr aetÜ r t>u l» I
A m i Bey, düğünden bir müddet sonra
dergâhtan ayrılarak Divaııyohmriâ iki Jcatlı
kâgîr brr eve taşınmış* orada yalnızca b ir h a­
yat geçirmeğe başlamıştı.
Avni Beyin civarında oturan, bu satırla­
rın m uharririnin, musiki üstadı m erhum Ha-
£ız Aziz Efendinin (Cumhur Başkanlığı eski
genel sekreteri Kemal C cdeleç'in dayısı) an­
ladıklarına göre: kendisini ekseri akşam lar
rica edip evine davet ed er ve bazı musiki eser­
leri okuturmuş. Itrinin bir bestesi okunurken
güzel gezlerinin kenarlarında y aşlar hirikir-
kirıniş, musikişinas Nigoos'un Hicaz maka*
mindan: . Özleyip «glum U nsâm eddin’i aldım yanım a
Turalanm ış ıım a saçm
C&sctı benden b eter r>lttua
jariH’ iıvı da beraber tek rar ederm lç. *— Be­
ler olsun!., B eter ol&unL? derm iş. Aziz E fen ­
di t a ta le r olsun nekaratuun kime ait oldu-
:.'î‘ h sormuş. «o... o . d e m i ş . Acaba bu o...
h» 'em in '.cin tekrarlanm ıştı? Meçhul kal­
mışı ır.
B e ^ ta ş la n Maçfcaya. Maçkadan B ahari­
ye** nakleden mevlevlhane, Maşkada bulun­
duğu zanıanljrdâ. dergâhın yüksek ta ş m erdi-
enlcniMİCrt dü-?rek zedelenen vücudu ile
&g*cui olan hastalığının sonucunda* gençtik
ve gfeslliğinin en hararetli çağında uzun k ir­
pikli yeşil gözlerini Allahma çeviren zevcesi
Emini: ilanım ın iftirak aiefl ile tutuşan şai­
rin muhayyilesi Divan Edebiyatının en ha
z.n, en orijinal mersiyelerinden birini ya-
ratmçtır, P,u mersiyeyi buraya, tarihi ve te ­
sadüfi bir olayı belirterek aynen nakletmek
lâzımdır.
Beşiktaş mçvlevihancs) Maçkaya nakle­
dilirken orada metlfun bazı Mevlevi büyük­
lerinin mezarları da Maçkaya ta$un yordu.
tSTAtfBUl
kalan kem ikleri b ir tabuta konularak ihtiram-
la Adeta ikinci b ir cenaze m erasim i yapılmak
.suretiyle Maçkflj'a getiriliyordu; Çok hazîa
bir tabin m eydana geldi. Çırağımdan h-arekut
eden Şeyh Nazi fin tab u tu İle Maçkadan ha­
reket eden kızı Em ine İlanım ) hâm il olan ta*
hut karşılaştı; küçük ta b u t, büyük tabutu ta*
kip e tti. A vni Bey. zevcesinin v c biraz son­
ra d a oğlu H üsam eddiııin ölüm leri üzerine
zevcesinin ağzından. Divan Edebiyatının on
İU2İ» m ersiyelerinden birini yardı:
TA srlıkle l â l e s i n K erfarlâ e tti beril
Tîk ! c H lâ d ı verem â lr« b ıra k tı
Zahm-I h u n riz i cl|*rfı»Kâys m erh em dir d ty a
ItaAlor y a k lı ta b tb a o s»»*.i ttte â a ta a
G ünde f i; rrövtot ben i d H h tn f d û b dâğ-ı r ] |r r
B ir d e v i k i r Itm enıfelir derd-l h î derm anım a
A kib ^l b ir d em de l a n bo$do şe h h l <>tü b ra l
Ejr d irin » k en d i k an u n girrfî i h t r karnına
Hâk-I de rflâ M Ç t n t u ı'd a o tu y im e th te «lop
Vfiti<tün d e v le tle ırrld i tü lb e -l ah zâm ısa
Ç ıktım İK tikbİlİne tib ııt-ı b i n M M İle
C av fe d â k ıld ın k n dnm J vâlid-i zâşannaa
o t hvm â-yi hlnu nM in g i r d i n kan ad ı a i l i u
U m tu ttu m beççe-i m ttrg-i d İM jo lf a m m
H acte£âh-ı bcyM ilü y in e ittim İn tik a l
Bu y alan d ünyâ evi [ iy ık deftildl şanım a
R iblellm den e lli {Un g e ç tik te bft rmr<) Ilıtdft
G üliaU n-ı il-İ Z e h riM a n d f le r p ir e m gibi
K Jto a in b ir gonca takdfm e y led im Yexdâmma
Vâ İlâh i ebl*i beyt-t M ıu ta fa m n ark ın a
M erham et ksl h a lim e b a k m a benim nokc&nuua
Avni Bey, m em uriyetinin Ü sküdar Bida­
yet M ahkemesi âzalıguıa nakli Üzerine Üskü-
d ara taşın m ak m ecburiyetinde kalmış, semti­
ni öğrencm ediğlm b ir y erd e oturm uştur. Ana­
mın aık sık ziyaret e ttiğ i babasını son zamaa*
larda nfkâhladıgı iyi b ir kadın la beraber gar*
müş. b u çerkes kadını Avui Beye çok sadık
imiş, anam ı da Öz k u ı gibi severm iş.
Son yazılarının b ir kısm ının da en*
da kaybolduğunu anlatan zavallı anam, ha*
basm m hicranına bir de ortadan yok olan
eserlerinin üzüntüsünü eklerdi. Babasının
karşısında küçük yaştan beri diz çökerek oku­
duğu Türk Edebiyatının Ölmez eserlerini an­
lamağa çalışan anam, güzel yazılar da yazar­
dı. H âtıralarım yazdığı b ir d efterin Darüla­
cezede süprüntü tenekesine atıldığına emi­
nim- Bu defter bugün m eydanda bulunsaydı,
belki de Avni B ey hakkında daha fazla jcyiei’
öğrenmiş bulunacaktık.
Avni Bey (15 eübicca 1301) 18B3 de g&
http://groups.google.co

terini yum duğu C iltti dardaki fa k irin e evin­
den kaldırılarak vasiyyeîi m ucibince Eyyub-
da Bahariye d e rg i htnm bulunduğu yerde, kain
pederi Nazif Efendinin tü rb esind e zevcwl
Emine Hanım yanm a defnolunm uştur.
Kütüphanesi:
Avni B e ; Bagdndda bulunduğu esnada
tedarik elliği birçok m ühim tarih i, edebi yaz­
ma eserler arasında b ir do M ir Ali h altı ile
M evlina'nın m uzehheb büyük divan ı vardı.
Bu çok nefis kitab d iğ erlerin d en üstün idi.
Şeyh Hüseyin Fahrcd din efe n d in in k ütü p­
hanesinde büyük b ir titizlikle saklanan bu
çnîc değerli eser, çok le ts s ü f o lu n u r k i bu
satırların m u h arriri H lndlstanda eair ik en d i­
ğer kıymetli yazm alar g ib i o rta d a n kayboldu.
Yenikapt M evtevjhânesinin son şeyhi A bdül-
baki EJeudi tarafın dan O kunan ve okutulan
Bivan-t K ebir-i M evlâna'nın şimdi, nerede ol­
duğu kesin olarak belli d eğildi;. B ugün İçin
mübalâğasız on bin lira d eğ erin d e olan bu
yazmanın ayna gibi p a rla k Iran lik e s l k a b ı
üzerinde, onun hakiki sahibi olan ve bugün
Darülacezenin fu k ara m ezarlığında yeri belli
olnuyan zavallı annem in hayatini g ö rü r gibi
oluyorum.
Avni B eyin bilyilk zo rlu klar içinde top­
ladığı Silah hâzinesi B alıariye dergâhının son
hayaleti gibi ortadan kayboldu.
Y enişehirli Avni Beyin eeerlcri:
1 Divan;, tam divan tekniği ile te rtip B ir âtepe salılın ttiai e y malıNka kim
edilmiş bulunan divanın y arısı k a d a n H icri
1S06 İM 1887) tarihin de M abm udbey M at­
baasında basılm ıştır, Ru nüshayı okurken
üzülmemek kabil değildir. O zaman M aarif
Nezareti tetkiki m üellefat komisyonu ta ra fın ­
dan basım İzni verilen bu divan yanlışlarla
doludur. K asideler birbirine, gazeller içiçe
girmiçtir. TerÜ b yanlışlıklarının b ir cetveli
yapılsa bir risale m eydana gelir. Sansür ta ­
rafından çıkarılan beyitler, kelim eler sayısız­
dır. Saraya verilen b ir ju rn a l ite to plattırılıp
Ayasofya Hamamının külhanında yakılan bn
divanin elde kalan nüshaları n sdtr bulunur
kitablar arasındadır. Bu satırların m uharriri
tarafından m uhtelif el yazısı mecmualarından
uzun bir emcik neiicosi olarak tam külliyat
halinde hazırlanan bir muazzam nüsha, şairin
edebi hüviyetinin tetkiki bakımından çok m ü­
himdir. Avni Bey m atbu. eksik dtv.nnı île tam
olarak anlaşılamaz, basılmamış kasideleri, ga­
m / g r o u p / m e r a k e d i y o r u m
— u s s — AVNİ BET ıY«nKWH!>
zelleri, mesnevileri, rubaileri h a tıl bazı hic­
viyeleri onun şiir dilini tetkik eden birçok ze­
vat tarafından görülem em iştir.
Aml büyük İlhanı kaynağı büyiik Türk
şairi M evlinanın Mesnevisidir. Mesneviyi ez­
bere bilir. Divanı Kebir elinden düşmez İmif.
İt — M ecmuaları ve d iğ e r eserieri:
Kendi et y a m ı m ecm ualarında hayatı­
nın jsısrca parça sayfaları görülm ektedir, G t-
libolu ve m ülhakatına ait kasaba, koy isimleri,
Hağdad aeyalıati. bazı zevatın ölüm tarihleri,
resim ler, yarım kalm ış rum cadan dilimize
çevrilm iş b ir rom an, bilmemi? bir piyes, ilmi
ıstılaha!, lügati, atyasi m akaleler, imzalar, mı*-
ra îa r, m ektup su retleri. Ateşgedo, M ir'atı ett-
nun, Y eni$ehlrnâm e, Mesnevi tercüm esi bu
m ecm uaların içindedir.
Avni Bey, A rap ve A cemeeden baj-
k a R um ca ve b iraz da Fransızca bilirdi. Avni-
nin P araca divanı İra n şairlerinin bile laktil-
d irin i kazaıw K |tır. Bütün yazılanın to p lu bir
h ald e bastırm ak T ü rk Edebiyat Tarihi namı­
na bir feag&nç olacaktır. O nun şiirlerinden
ueun M isaller verm eğe bu biyografinin ç er­
çevesi d a r g elir; bu hususta ufak birkaç ö r­
nek v erm ekle iktifa olunm uştur.
Gb k I
Mabııflr bizim â y im 'i kcyftyyptliHtodir
Gavga-yı feıyamel b a te r i b a le tim ialir
D uıch « e r i n a ir c i hasreU m lzdir
Va h a r ı beta ya kadeh-t mtygede-l gam
Avni te k e lim her n e ise k ısn e lîm n d tr
K ıta
Stfly sun [Turafak zaman d eğildir sakı
VakM gıım-ti İm tihan d eğildir saki
!>itayay.f ricnl kim y aîan d r d e rle r
V allah billâb i l g i d i r Bakî
Cevdet P h jj SaaMeNİDifeıı
Afiliye m akanu gSrm om tstir
Z atı JJİhl b ir vüm d-l fidir
BE nlncf p c lılt Tılr m eralle
T e rtib ia e atım ım ızı kaait
B e y itle r
Şarab efçan olur bul u per i pervâne d5nddkce
Sttkftneiyap alnr tufan ı Banı |><\ rniru- (liindtjltç^
***
n e y e ü m M m n a i e f r a d ı m tlk i m lIM İıı
E fk fin o so ra a a fe le k e k l i u n u ( M e r i r
 AVtfJ paşa
Mahgrrd* haiıp <r| atf-rt*! lUbM
Kif* ttU Allaha Mİ* «ÛKbjjylr
i •*
öj-lr Mf'yösi UMNAyln bu fcurttlrbd* kim
Mucibi [İdi olur hirlyjıJ» »flınn biliri
• Avni A kıur
AVNİ PAŞA (Şerif Me hin eril — Mate­
matik bilginlerinden: Harbiye mektebinin er-
kJnılıflrb smı/!arı aıtrononıi ve laiaiml arazi
muallimi: (H. 12X21 1878 da, Harbfye mekte­
binden çıtan erklnriıarblerin birincisidir.-
mektepteki kinyesf »Avni Elendi Suitante-
Ifm* idi. Tophanel Âmire Meclisi balığında.
Demirkapıda Askeri Feriklik rütbesinde de
Harbiye Nezareti İstihkâm dairesi ikinci reis­
liğinde bulundu. Galatasaray Lisesi edebiyat
muallimi Üten ölen Refet Avni, bu Mtın oğ­
ludur. Faça, yazın Göztepede deniz kenarın­
daki köşkünde, kışın da ÇenberliUş karşısın­
da. arsasına Turan apartmsniylc diğer bir
apritnatı yapılını; olan kaynatasına alt penbe
boyalı kâglr konakla otururdu.
Bermed Muhtar Al (19
AVNtPAŞA SOK ACI — Süley maniye El­
manı! mahallesi sokaklarındattdır. Ayşekn-
dmhamaım ve Kirazlımescid sokakları ara­
sında uzanır.
Ayşekadııthamûım Sokağı kavşağından ge
lindiğine göre yol, iki araba geçecek genişlikle
»« kaba taş döşelidir, ilerde hatif sote dön­
düğü yere kadar hep ü te r katlı ahşaplarla be-
»nm iştir.
Kıvrım yakınlarında bozulan ve hafif me-
ytlleşen yol, kıvrımdan sonra birden dikleşir,
ikişer üçer kal k iflr ve ahşaplar arasından
geçerek yokuş halinde ve bozuk bir şekilde
Kirazlımesdd Sokağına kavuşur. Sekenesi orta
hallice mttslümaıı. Tiirk aileleridir. ITemmoz
1947),
AVNİYK — Bilhassa lntanbulda Sultan
Aalz umanında çok taamrafim elmiş bir ku­
kuletalı kaput - yağmurluktur. Seraaker HU-
Reyin Avni tarafından ordu erkân ve zabıtanı
için de kabul edildiğinden paganın adına nis-
betlç AvıJyye denildiği söylenir. Tercihan
deve tüyü ve siyah çuhalardan yapılır, bede­
ni ve kollan bol, kukuletanın kenarı, ünleri,
omuz, yan dikişleri ve kol dikişleri çuhanın
renginde bir şeritte çevrilirdi.
— &TAN-BOL
Kı<ın ayıp tir­
ler. yafm orlu
havalarda çent
Biye a ra tm a * , iyi
bir çuhadan ya-
p?|jm ejkimefc
bilme*, müteva-
zL kalender l?l
bir kisve idi. A-
tafrangalığa <10ş
kün olmayan Is- ^
tanbullular ta n ­
rından bir ya-
n m asır kadar
seve seve giyil*
roiştir. Abriülâ- Aı-nlY^l H â J ır Ö m e r F i l i
zİKin do avniy- KfcmlTnln sırtın d a
yeli bir foto£ra (R esim : A vbao)
fl vardır.
AVRAM GARANTİ — ıB : Galanti, Av-
ramı
AVRAM U îO \ fMlşnnogluı — Matbaacı;
H. 1300i V. 1882 de açmış olduğu matbaası
Çakmakçılar Yokuşunda aralık sokakta idi
H unıfat ve litografya üzerine türkçe, nunca.
Iratısızta, erm enke ve yahudtce eserler dlaer
ve basardı. Matbaası ve kendi hayatı hakkında
başka b ir kayda rastlanamadı.
BiW .; R u m i M aarif S d n i n d .
AVRAT PAZARI — Satıcısı da alıcısı da
kadın olan pazarlardır ki latanbulda da bir
sem te vaktiyle adını verecek kadar büyük bir
Avratpazan kurulurdu. İstanbul Avratpazan.
Cerrahpaşa - Kocamuştafapasa Caddesi bo*
yanda, kısmen de Arkadtyus sütunu dofin*
den Tasmektep, Bayrampaşa medrese ve tür-
basınç çtkan yağhane sokağında ve kısmen de
H tseld Caddesinin buraya düşen parçası oze-
rinde kurulurdu kî sem t Avratpazan diye ma­
ruftu. H attâ. Kanunînin zevcesi Hurrem Sul*
tanın, cami, mektep, medrese, imaret, hamam
ve bir baetahaneden m iirekktp aıunjaam hay*
ratı i uça eı,lileceği zaman, ısıırci] rnahsusada
burası, Avralpaaan acçürniflL
İstanbul Ansiklopedisinin asJJ vc necifı
dostlarından Reşad MimarogJu. göndermen
Uitlunds bulunduğu notlan/ı birinde, ki bu
notların hepsi îslanbulun thriJıî ve içtimai to­
pografyası bakımından e^slz bir kıymet taçı-
maktadır, Avratpazan hakkında şunUn ya­
zıyor:
http://groups.goog le.c
 V
| « .v s u u tr a r a _ j3 j 7 _

«rAçfes 4> '<ntU olan pederim İbrahim daha v s u zun. C « m l ı p i f i C am ii yanın*

I^ıfl Bey f f Myül: «alide» Hadice fbıhfeş
iuıum Cerrahpaşa Avralpazanntn kunilduğu
rjm ântın i itiştiklerini adylerlerdl. Şehzade-
hkiM 'kdak: Dıreklcrarasııun küçük çapında.
^ I e n kiremit He örtülü ahşap cHger bir
da Cerratıpaşada Avralpazartn-
d* çardı İV05 tarihinde çatı kaldırılmış ve
alt.;:.* »»* dükkânlar sokağa Çkkrotştır. Burada
dört bah'eli kahve, bir tatlıcı dükkânı, iki
bakkal btr de manav vardı; bu Direklerarası-
tun hududu, Üçüncü Belediye dairesi çıkmazı
ile CanbazJye Mescidi sokağı idi. Yine merhum
pederle büyük valide 1255 — 1830 tarihinden
«weL Avraipazarınm Direklerarası kısmının
d a k m l K urftçO haşı Sokaftınu» b a ş ın a k a d a r
im tid a t e ttiğ in i « b y le rle r idi»
AVK.tTPA9C.tKt İM MAMI — (B. Hz*
seki Bostan Hamamlı
AVRATPA/Altl YANGINI — Ul 1İ40>
M IÎW de Sipahi çavuşlarından Mehmed Ça­
vuşun evinde:) çıkan ateyie bir İka ev yandı;
yapılan tahkikatta yangının bu zatın Ur acem
kölesi tarafından İntikam maksadiyle çıkant*
dıfı anlajıldı.
A V R U P A — I k ın t) M a h m u d d e v ri s o n ­
l a r ı ile b i t h a s u T a n z im a t l>evri d e n ile n A b-

tSSti da Ceırat»p»&* * KûcawesUİapa»a Caddeleri. Kiffki Caddesi. Davndiuça - Hrkimogiu • Altıaamet

Caddeleri, Avralpnan • D iıtU enn», Contaröre ve Hobyar MahaUrtefl
fH iuntını g*rc kroki . plkıu çizen: Reşad Mimaroghı)
I— Davudpaşa Bahçeli Kalıvesİ; 2— âaselübostai) Homww; 3— Bsoekl Turşucusu; 4— SÜrfeti; 5— B *
k tm : S— Bakkal; 1— Hn**ki ImoreU. Haaeki Kıs, Mektebi, Uanokl « e d w w si. 5 tfa W » ; 8— Tımarhane:
8— Zindan: 10— ıfeicim ailualipeşa Camii; U — Davodfrofa Camii; l î — Mezarlık: 13— Helvacı Ömer Ajto*
ma d ü k M » | * _ Ç aktır Ç e şn e ; 15— KMDİk A M U rm e k » evi: 10— Divanı Muhasebat Reİri Zttfcdİ Beyin ko-
aajjı; 17— Haseki Cam ii; i t — Tekke: 19— Bayrampaşa Türbesi: 3«— Yafthaoe; 21— Tennekleb; 22—
Arabhoca M ektebi; 98— Taytekfteler: Levanın R d ri Ali P t « konağı. yıkılm ıştır: 25— D a v u d im RQı>
diyeti: 2$— ç U tefınn ; 27^- Şerhtilhorem MescJfU; z&— Balm um ucuJino EvJ. Mllfir Kdhı*m P«$ı; 2®—
Tuaufiu Ömer Efeıtfllnla evi; 30— CeSti .S ihir Beyûı evi; d İ— TakJyiiddİn Pus» ArKUıfir 32— IW p « r Jfe*
«MU — Namık Kem al'in pederi M mlafa Beyi» kenafcı: &*— O cek bortanı; 35 — Va»)UU Eeûbaıi*#!
38— M ctarlık; 37— AbdUleebbar Beyin U g k kenaftı ve baht rai; «W— İzzet l* ja konağı; S*— E vini MU*
leşatı niL «o Efendi konağı; 40— KBr Metunedi» kabvtal; 41— M ünem tlu aUeainİn evi; 43— H u ü ı Pat* k »
Q&£t: 4 ü _ M c fta r konak?; 44— Sakilli (flkoliaitı *ebxe boitanı: Karakol: İft— D efterdar HftMyln
RBçdl Kreodi towAx; 4?— Canbeziye Me*ddi; 48— Mezarlık; 48— KawKiih*cUrı A ü Beyle «vf, c em b»
i» fa Eczahtmai; » — ArkaÜfUS SOUUnt; 91— Fırt»; « — A vnK puarı. M rrfrfe ttn st «e Imktektı
t ^ P«rıH oian bosiaıu-
om/group/tnerakedıyorum
fil
 A V R W A fft'Tt'ffRA.VESf — I35Ö —
İSTANBUL

iulmectd v* AbdülâtMo münevver mutUkJ-

>*; devrinde. Terklerin AvrupalI kılık ve kı­
yafetine rağbel etmeğe b uladıkları sırada,
kadın vc erkek, saç kesimi ve yüz çeki ditoe*
Dinde de yefiiÜJcJer oiırniffu; K ad ın ın la aîw
boyunca fkj kaşın (Ütüne dökülen top kAkÜt
hırâktiter; erkekler, btlhaoıa gençler ve bulvıg
çağındaki oğlan çocukları yazıtı baylarım us­
turaya vurdurur ve kışın da bir parm ak enin­
den fazla saç bırakmazken saçlarını AvrupalI­
lar git» ulattılar. yüz şekillerine giirc yandan,
ortadan ayırıp taradılar; kadınların top kâ­
külleriyle nevcivankruı ve oglanl&ların uzun
saçlarına «Avrupa* denildi.
İkinci Mahmud devrinin kıyafet inkılâbı­
na kadar. bUl&g çağından sonra saç ancak kö­
çek oğlanlar veya mahbubdost ekâbiıin y â n i
ağyardan gizli tak ip büyüttük*
leri slnebülbülleri tarafından
bırakıltrcü; İkinci Mahmudun
setlre pan talan giydirmesi ka­
dar taranan uzun saçlar da mu-
U au ıb muhafazakârlarca hoş
karşılanmamıştı, «Fireııgo taklid
b id a ti dediier; devrin zihniye­
tini gösteren hır fıkra vardır: Çeçen ısır sonu*!* İsiirMMi
Etem Pertev Paşa, iki oğ­ Avrupa nottııa, bir Haoımrfcn-
dİ w ıdnbtıtı içinde Wç0 k
luna setire panlalon giydirip hanım
Sultan Mabmuda götürür, pa­ {.MUaahOııidf, Ctkl İstanbul
dişah çocukları sevip okşadıktan TOajıÇt)
sonra babalarına: «B aşlanm tı­
raş ettirmişsiniz başları da Av­ Bejimle saçına rışık Hm gfcrçrk
rupa oteuıı» der, Pertev Paşa: Ağa «atanarak tlığvub ktfftk
Kftçekler içinde Hepekje, falfi
«Nede oluyorlar da efendimiz..* r anini yek böyle çİçHt
diye cevap verecek olur. Sultan _
Mahmud: «Alışırlar alışırlar saç- Uçak «h am ben «lydlroem be» Mjraam
la n Avrupa olsun..* dîye em­ A v rn p v ı t e n larasam h r n kokum
IBjitdûp de ayatuu fipdûne
reder.
n e gam kalır m lasam
Aşağıdaki manzume adım Paç& M a m » v n c tK iı nola
tesbit edemediğimiz muhafaza­ Beni k a ta n beyim yanına l«Ea
k âr bir sairin «Avrupa* U bir
genç pasaîâdeyi tehzil yollu ya­ Dfne bu kutan* awucon yaia.
zılmıştır:
AVRUPA KÜTÜPHANESİ
M yarasım^ ak pantalon m um SİM — 1830 - löflO araainda, BatuâU
Peşindeki Afpklan kum jtlbl Caddesinin Franauca kitab ve
GUzcl beyhn chraaU na İçinde gazete satılan îlk dükkânların­
Tfae çıkmış «akalı to k u » gibi
dan biridir, sahibi A. Biberciyan
Gönül (e le r başıuda İd avrupa adında bir ermeni idi: bilhassa
O M beyim h rm a a d ıd ır b e n koppa fıecca «onunda Alafranga banım
D iv e i JU«ıa acel» £ülfc» | d l r mİ ve fe rtç e altında ecnebi dil Öğrenmeğe hevesli
İ lin e v lrm hem c u t i n b jk ! m im E d ü İManfeuI ya|ayifi> mekteplileri «İ’Ecolier lUttstei*

http://groups.google.co
 — 1359 —
•U rct.l Français Uluslr®. gibi mecmualar*
jîjone kaydederlerdi
Bibi : P n 'I t n G ı m t a l l .
. « H f M TİYATROSU — Geçen «sır
sonlarında G alatının oyunla rczalethanelerin-
jpn: .\hnıed Rasim. «Fuhuşialık* deki h âtı­
raları aralında, bu tiyatroyu şdytc tasvir edi­
yor:
«Penız'un kaşı, gözü, ağzı, burnu, tavrı,
hali, goi s!lzü;D, nağmeleri, davudi sesi daha
dilfîrtb. (tolM cazlb, daha tatlı gelirdi. Meselâ
boynunda mısırbugdaycı sepeti, elinde tas ile
çıkarak:
Mitinim kanırtırken
Dununını savururken
diye basayıp:
Usta yapar, firak ı s t ı r
Satam az» dayak atar
kuyruğu Ue bitirdi tnî localardan, sandalya-.
lardan çiçekler, buketler, fiyongalı m ektuplar
Btıhr, şan girdi, hilngürdü. patırdıdan bina
yatılacak zannedilirdil
P eru ı daha işveli, daha şiveli, daha ma­
rifetli, daha şehvet İmiz, daha m unis gorünü-
yordıl. Onun için tiyatronun sahneye karib
ciheti dopdolu bulunuyordu. Tersane; topçu
neferlerinden, sıkma p o tu r üstüne kukuleteli
sako giymiş naturlardan, d e littla rd a ıı, hafiye kibe bıtizaren birikmiş olduklarını gördüm.
efradından. mavnacı, salapuryacılardan tu ­
tun da kaleni mümeyyizlerine, on dört o n beş
yaglanndaki çocuklara varıncaya k ad ar bü­
tün tenevvünt buralarda ahzj mevki ederlerdi.
Arada o rad a hissi rekab et sahneye işpor­
ta artığı limon, portakal kabuğu, çıy yumur­
ta. muşmula attırır, rakipler arasından tokat­
tan. sopa, usturpadan başlayan münazara us­
tura, bıçak, dem ir keşidesi, bazan da tabanca
emtahtı ile nihayet bulurdu.
O zaman Peruz için derler idi ki:
— Çok kimsenin katili olmuş, çok gen­
cin canını yakımş bir kabbedir!..
Bu hükmü hattâ bir vak'a da ispat et­
tiydi:
Bir gün oyun henüz başlamamıştı. Sah­
neye fiden yolun solunda bir oda vardı kt oro-
da kahve, bira gibi M eşrubat satılırdı.. Bittabi sinde. Burada da, birkaç yıl sonra Utan bula ün
ben buraya giremezdim. Süzün doğrusu gir-
tnefe de cesaret edemezdim, çtlnkii burada
Galotada ün kazanmış kabadayılar, hacamat­
çılar ([). polisler, biraz evvel söylediğim hafi- mail. Komik AH Hıza, Kiiçiik Asım (Alim Ba-
yeier, şuradan buradan getirilmiş kanlar, pa­
m/group/merakediyorum
A V H lîP A TİYATROSU
ralı. enayi tutkunlar bulunuyordu Hıncahınç
dolar, yer bulunmazdı.
Evet. Bir gün yine bu oda böyle yükünü
almıştı. Ifc ıU h ı Peruz kemali bavf ve teUş-
la fırladı. Ardı sıra odanın kapısından iç) dı­
şın* çıkıyormuş gibi b ir boğanına göründü
Çıkanların cümlesi de korkudan yekdiğerine
benzemelerdi!
O anda acı acı bir feryad duyuldu. Bu
(eryad:
— Ah!.. Vuruldum!.. Sol mememden!..
Yandım!,,
Diyordu.
Çıkanların biri de:
— Bıçakçı P etri vurdu!..
Diyor, giraler d ö nıü, baş açık, eller, du­
daklar Serzedar bir halde:
— Tutun!
N ârasijle tiyatronun merdiveninden ka­
çıyordu.
Ne dersini;? Bir dakika sonra koca bina­
da zavallı m ecruhtan bnşka kimse kalmadı
idi...
Ben refikim ile beraber arka camlardan
birinin ününde dona kalmıştık. Korku ikiu>>-
zi de sanki mıhlamıştı. Caddeye bakabildiğim
zaman yüzlerce kimsenin başı y u k an d ı &v»-
En nihayet bir iki polis, ellerinde taban­
ca olduğu baide göründüler. A rdları sıra üç
kişi de geldi. Bıçakçı P e tfi odanın cammda’>
atlam ış gitmiş imi}!...
M ecruhu kaldırdılar, koltuğuna girdiler...
Sürükler gibi götürdüler Biçarenin ÜBtn başı
kan içinde idL Sararmış, gdzleri kapanık, ağzı
açık idi.
Yine diyorlardı ki:
— Komik Hamdi Efendi içeride bayıl­
mış!..
— Büyük tsmail Efendi sahnenin altına
saklanmış!..
Peruz ortadan kaybolmuş?--.*
Sermed Muhtar Alus da «On ikiler» adın­
daki romanında şunları yazıyor:
«Avrupa tiyatrosu Komik Arifin idare­
yayacak aktrisler ve aktörler:
Meşhur Perua, Aranlk, hanende Deli Pe­
rm , Agato Elcili... Kavuklu Hamdl, Büyük İs­
ba). Davulcu Aiımed, Hukttylii Avram
 AVai KA OCARI
Peruz. Şerbethane Sokağı umumhsneci-
terinden KsUfaryamn km; babahgı de meş-
hur Tavukçu Miüsl.r
AVIH'P.l TCCCARr — Üçüncü Selim
»m âni ile Taratma! t an u sonraya kadar ge­
çen devir IçEndc, Türkiye lebaasindart olup rid
biJJıasafl Türkiye ile Avrupa arasında ticaret*
te meşgul vc devletçe hl mayo gören gayri
mlislimlere eriten . resmî bir Unvandır Bu
devlet himayesine, bu mevzuda y m yazan­
ların tâbiriyle imtiyaz demek çala**- ayni İm*
tlyaaa sahip otan Türkiye tebaası müslüman
tüccarlara da ıHayriye tüccarı» (tavanı veril-
miçti (B.: Hayriye Tüccar*I,
Gerek Avrupa tüccarlarının, gerekse Hay*
rlye tiicca.rian.iUQ devletçe sureti mahsusada
himaye edilmesin» Kapitülasyonlardan istifrı-
de eden ve «miiste'men* denilen ecnebi tüc­
carlara karşı alınmış bir tedbir olarak bakı­
labilir.
Avrupa tüccarları, dahilde vc hariçteki
ortaklariyle beraber, bilylik serm ayeleri tem*
Bil ederlerdi. Etlerinde firmanın mümessiline
hitaben yazılmış birer beratı hümâyûn vardı
kl, Avrupa tüccar] intihap olunanlardan be­
ratın tevcihinde ve tebeddülü saltanat vuku*
unda tecdidinde 1500 kuruş bir h arç alınırdı;
o devrin rayicine ve işin azametine nisbetle
beratı yatacak kâtip efendiye «kahve bahşişi»
denilse yeridir; bunu «o zamanlara göre mü­
him paradır* diye âdeta bir imtiyaz bahşetti­
recek bir hazine kazancı gibi göstermek, her­
halde yanlış olur: Selimi Sâhsi id âs ta sd i ils
Utanbnla gelip dc Hicfî 1223. TM. 1808) dar-
bel hükümetinde ikinci Mahmudu ta h ta otur­
tan Alemdar Muatafa Paçanın muhafızların*
dan alelârîe bir neferin başına Uç bin kuruş­
luk şsl sardığı d&şunülürse, llic rt 1234 (M.
1809) de tecdid olunan Avrupa tüccarları be-
Tatlarından alman harçların U r İmtiyaz bah^ı
karşılığı olmadığı anlaşılır. Eski Belediye
Mektupçusu Osman N'uri Ergin, Mecellei
Umuru Belediye adındaki eserinde Avrupa
tüccarlığınm baıyiangıcmı, 1795 . 1802 ara*
suıda Uabil ediyor.
Avrupa Tüccarlığı adiyle dış ticaret dev­
let himayesine alınırken bir Ticaret Nezareti­
nin »emeli atılmak zarureti de hasıl olmuş»
Avrupa tüccarlarına bir merci olarak nözır
ünvaniyle Divanı Hümâyun beyUkçfeİ memur
erilini iştir; tüccarların bu nâzır ile daimi te­
1360 — İs t a n b u l
masım temin için de, aralarından bir sene
müddrrtle ikf vekil seçmeleri usulü kabul edil­
miştir. Kilerine verilen beratlarla Avrupa tü«^
carlarına, ortaklarına ve ikişer noter hizmet­
kârlarına temin nlunan menfaatler şunlar Ol­
muştur:
^Kendileri veya adamları, ka^li ticaret ilt;
l)Jr yere gidecek oMukta, yo! emirlerinin çık­
masında şûra t ve suhulet gösterilecektir
Adamlarından biri, ieabederse, memleketin
dlger herhangi bir ticaret merkezinde Mura*
bilecektir. Herhangi bir yerden genelli ala­
cakları oldukta, vekillerin ve esnafın tevatU-
ren şehadetleri jjuümajm takdirinde, matlubu
mahkemece tahsil olunacak ve ancak yilsde
iki lahsll resmi alınacaktır. Müslim ve gayri
müallm Türkiye tebaasından biriyle veya bir
ccnebi ûc 4000 akçadan ziyadelik dâvalarına
kenar mahkemelerde değil, arz odasında, sa-
dırâaam huzurunda bakılacaktır. Gerek müft­
üm, gerek reayadan biri, Avrupa tüccarım da­
va edip mürafaa için hâkim huzuruna çıkart­
mak istediğinde Avrupa tüccarının itibarını
kesrediçi bir muamelede bulunulmıyacak mah­
kemeye, n frır tarafından tâyin edilen müba­
ş ir île getirilecektir, hapsi iktiza ederse, yine
pâzır (Divanı hüm ayun beylUttisi) tarafından
hapsedilecektir. Avrupa tüccarlarının raüste'
men tüccarlarla b ir niz&lan zuhur ederse, dâ­
vaları evvelâ nâzır tarafından mümeyyiz tuc-
carîan n işLirilkiyîe tetkik edilecek, netice, dâ­
vanın arz odasında rüyet edilmesi için Reisül-
kltttaplıga fHariciye NÂzırlığınal b ir ta k rir ile
bildirilecektir; B u .n izâ' taşrada, 4000 akçe­
likten ta olanlar mahalli hlikkâm tarafmdaıi
hal ve fasledilecek. 4000 akçelikten yukarı
dâvalar îstanbula naklohıncaktır. İthal malla­
rından, muste'men tüccarlar gibi yüzde Uç
gümrük, resmi ödeyeceklerdir. İhraç inalların­
dan da İtega yüzde üç resim ödeyecekler, ken­
dilerinden gümrük izinnamesi gümrük harı»,
mâalarfye ve refli güm rük naınlariyle bîr ak­
çe ve bîr habbe îaleb oluıumyecaktır. Güm­
rü k eminleri tarafından aluıan bu gibi resim*
ler derhal İade ettirilecektir. Avrupa tüccar­
lar. valiler ve voyvodalar tarafından şer’I şe­
rif hilâFina tecziye edjlmiyeceklerdlr, Avrupa
tüccarları da, kendi ticaret işlerinden, gayri
şeye karışmayacaklar, bilhassa koca başı (arın
umuruna müdahale etmiyeceklerdin eğer bir
yerde torallı Avrupa tüccarından gayri kova-
http://groups.google.coi
 • * SİKUJPfcDtSI
-yılığa UyA kimse bulunm asa, bUllin »Ki­
linin muvafakatini bildirir bir hüccet tamimi
şarîiylf o Avrupa tüccarı kocabaşı olabile­
cektir. OKı» reay* hakkında b ir taaddisi g#-
rdlürse. kentlisine neticenin vahim oldugıı an
latıîacaktır. Borailı tüccarlardan bitinin ölü­
mü takdirinde, veresesi saglr ve saglre, yalp
ve gaibe değilse te mirasın taksimini iste ene­
yip iüunün işini hali üzere' devam ettirmek
arzusunda ueler, tereke mühiirlenmiyecoktir,
bu takdirde verese, miihiir keyfiyeti İçin taı~
y it cdümiyecektir. Avrupa tüccarları, kendi­
leri itin senevi 20 Kuruş, btthfr hizmetkârı
jçla de an ar kuruş cizyeye tâbi olup bu d e re ­
ler vekiller vasıtasiyle tahsil olunup Avrupa
tüccarlarının defteri mucibince toplu olarak
her sene muharremin başında natıra, nâzır
tarafından (ta İstanbul cfeyedanna teslim olu­
nacaktır. Ellerinde Avrupa tüccarı hizmet­
kârlığı beratı olanlara ayrıca cizye kâğıdı vc-
riüniyeccfcür. Avrupa tüccarlarının e v tit ve
tullü k atı ve bcratlı hizm etkârlarından gayri
hizmetkârları diğer reayânın tâbi olduğu ciz­
yeye fitlidirler. B eratlı Avrupa tüccarları,
kendilerinin Türkiye tebaası olduklarım unu­
turlar. ubudiyet Te raiyet âdab ve merasimi­
nin dışında harekette bulunurlarsa, ellerin­
den beratlan alınacaktır. Avrupa tilccan be­
ratı alanlar, beratlarını İstanbul Kadılığı si-
düne kaydellireceklsrdir.»
Bcratlı Avrupa tüccarLarı, bu devlet hi­
mayesiyle kısa bir lam an tartınd a biiyük ser­
vet sahibi oldular. İçlerinden, emliai ticariye -
yi kendi gemileriyle nakleden bitytik arma­
törler çıktı. Bazıları küfram nim ette bulun­
dular, Türkiye aleyhine siyasete karıştılar.
Etnıki Eterj'a sizli cemiyetine girenler. Mem-
le'ırteyn ve Mora isyanlarında rol Oynayan
tar, îlorada âsi çete reislerine para yardım ın­
da bulunanlar. sdtSh kaçıranlar oldu.
AVTAY1.0N (Haham) — On sekizinci asır
ortalarında yaşamış secicin bir bestekâr, Edir-
nede do^ıuıs. muhtemel k i genç yaşında Is-
lanbııla gelmiş ve şöhretini Büyflkşehinlc'
yaymıştır. Tiirkler arasında <KUçUk Hoca> lâ­
kabı ile lininm iş otan bu sanatkâr, muhtelif
makamlardan şen ve şuh yllrttk semailer, ger­
daniye faslını, segah peşrevini bestelemiştir.
Hayatı hakkında başka bir kayda rastlana­
madı
Bibi.; AtTOln Galamı. TUrkler. Y rtudlU r
■n/group/merakediyorum
— 1361 JMTKAT .’ ADDESİ
AVI'KAT CADDESİ — Beyoğlu, kaza­
sının Şişil nahiyesinin Paşa mahallesi Ue Dila-
lepe mahalleal yollarından: Yomlşlitsahçe So­
kalı, Şahap Sokağı kavşakları Be D araltan?
yolu .ırasında uzanır Yemişli bahçe. Şahap
sokakları kaytağından jtlrilditine gilro Şaha­
det Sokağı kala {ahin Sokağı, Evranoszade
Sokağı. Şahmerdan sokağı. Ortanca Sokağı
bu cadde üzerinden göçerler. İle r iki kolda
kavşakları vardır. Ortanca sokağının biraz
İlerisine -kadar olan birinci kuım İki araba
genişliğinde ortası paket tajı. iki kenarı ki-
telaş düştü. ortası yüksekte İki kenarında ka­
balaş düşeli birer kimlik yaya kaldırımı olan
bir caddedir, tki kenarı boyunca ikişer, üçer
-katlı höyük bir kısmı kâgir, ahşap ve beton
evler sıralanmıştır. Sol kolda Lalaşahnı soka
£ı ile Evranoszide Sokağı arasında Ayil Apos-
toli rum ortodoks kilisesi vardır. Bu parça
b ir ç a m boyudur: Sağdı b ir attar, bir sirkeci,
ahşap bir kulübede bir eskici, İplik dokuma
fabrikası, bir sütçü, bir kunduracı, iki terzi,
bir sarat, b i/ kahve, tekke, bir altar, Düate-
pe Mahallesi muhtarlığı, iki bakkal, bir ka­
im im i. barakamsı b ir kulübede bir eskici, bir
helvacı, bir çayevi, solda bir ten i, bir arpacı,
bir saraç, iki bakkal, bir baharattı • kökçü at­
lar, bir kömürcü, bir kalaycı, bir kasap, bir
tatlıcı, bir kahvehane, bir helvıi.ı, bir çayevi,
bir aşçı, bir fırın bulunmakladır Sol kolda
Ortanca Sokağı kavşağı, sağ köşesinde a n a
yanında kabalaştaıı yapılmış terkos suyu bir
«eşme vardır ki İn semtin su ihtiyacını temin
eder. Yenileli bahçe Sokağı kavşağı köşesinde
dört kaili FerikUy Kardeşler apartmanı bu­
lunmaktadır, Bu kısımda sekene, Türk ve
gayri nıüslim karışıktır- Ortanca Sokağında-
başlıyan caddenin İkinci kısmı, ımrmrasıju
değiştirerek meyilli, bozuk, sonuna doğru dir­
sekli, toprak bir yol halinde Darillâceze yolun­
da sona erer. Saüda Feriköy Kuyu Sokağı ile
b ir kavşağı vardır; Bulanıkdere Sokağı İle de
bîr dürt yol ağzı yaparak kesişir. Yalvaç so­
kalı. Karakullukçu sokağı, Ferahnâk Sokağı
ile de keza birer kavşağı, solda Teneke iokağr.
Ibu sokak 1034 Belediye Şehir Rehberindo
gösterilmediği halde sokak üzerindeki levhada
Teneke Sokağı diye yanlıdır.} Kahraıtıanbey
Sokağı Ue birer kavşağı vardır. Üzerinde bi­
re r katlı bakımsız ahşap evce&teler. bir. iki
tane Udfrr katlı, kâglr veya ahşap erler ve
 A l ç ra Ş E H İF E F E T R l! SO K AĞ I
a t a t ı r vardır Sekenesi umumiyetle (»kir
Tıırk aileleridir Sağda dürt bakkal, solda bir
kahvehane, b ir çayevi, bisiklet Mmircisl. Paşa
mahallesi muhtarlığı bulunmaktadır. Sokağın
sonuna doğra sokakta sıtma mücadele me­
murları tarafından tahta kapakla kapatılan*
bir kuyu, biraz daha ilericinde ağ a yekpare
mermer bilezikli çıkınklı bir kuyu daha var­
d ır Mahalle halkının anlattığına göre sular
idaresi tanrından su geçirilecek diye su bo­
ruları düşenini# » bu vesile ile de üç sene­
den beri sekiz yiiz kadar ev yıktırdım}. Bu
satırları yazarken bu mütevazi semtin bir
bahçeli kahvesinde gramofonla plâklar çalın­
m akta. sokakta yalın ayak toraman çocuklar
oynaşmakla idiler; p?k şenlikli idi (mart 1947ı
Hakkı Güklürk
AVUKATŞERİFEFENDİ SOKAfil —
Sarıyer Yenimahallesı sokaklarından. Y eni­
m ahalle M ektebi Sokağı ve Şerafeddin Soka­
ğının son ucu ile sınırlanm ış U r y a r başın­
dan, b ir arab a genişliğinde çok bozuk toprak
b ir yot olarak başlar. Sağında, yu karıd a zik­
redilen yar ve kenarındaki b ir çift korkuluk
vardır. Solurda b ire r k atlı ahşap ev le r sıralı­
dır.
Azizefendi Sokağı ile oian kavşağı kadar
manzara pefc değişmez. B undan sonra sola
batif bir dirsek yaparak bir yokuş o lur ve üç
araba geçebilecek kadar da genişler, nihayete
doğru tekrar daralır; A gabayırı Sokağına ka­
vuşurken solunda meydanlık, sağında iki katlı
bir konak yavrusu bulunur. Sekenesi, orta
balii Türklerdir (\is a n 1947).
İs m a il E re ev itn
AVUNDUK (Czcvn — Nezaket ve ve-
k a n ile tanınmış seçkin iş adam ı ve poıtika
cı; 1(580 da SİVasm Gürün kazasında doğdu,
babası eşraftan ve tüccardan Avundukzâde
Mehmed Beydir; ilk tahsilini G üıiin'de yaptı,
bir müddet Sivas idadisine devam etti, hu­
susi hocadan da fransızca öğrendi.
1917 senesinde Akşehire giderek babası
Avundukzâde Mebmed Bey tarafından k um ­
lan manifatura .ticarethanesini idare etti; bir
sene sonra lstanbula gelerek «Avundukzâde
Biraderler» miiessesesini kurdu; bu ticaret­
haneyi a ı zamanda inkişaf ettirerek Mançester
ve Milâno'da şubeler açmağa muvaffak oldu
Bu arada İstanbul Ticaret Odası reisli­
— 1362 — (STAKBCL
ğine İntihap olundu. İtibarı Milli Bank** ve
Sayıfeeflln idaresi İdare meclislerinde bu­
lundu.
1930 senesinde Anka riy a nakletti; muh­
telif Avrupa firm alarının Türkiye m C tatan.
ligini alarak ticarete devam etti.
1945 senesinde D em okrat P artiye girer
siyasi hayata atıldı. O torite ve nezaketi ve
geniş m uhiti sayesinde Demokrat Partiye bil­
hassa kuruluşu sıralarında kıymetli hizmet,
lerd e bulundu. Bilâhare P artinin A nkara II
başkanı oldu, genel idare kuruluna seçildi.
1957 m ebus seçim lerinde Genel lddare Ku­
rulu tem silcisi olarak lstanbuldski siyasi faa­
liyeti İdare etti.
1951 senesinden 1954 senesine kadar An­
kara T icaret O dası ikinci reisi bulunan Uw-
y r A vunduk ayni sam ında şu mevkilere ge­
tirilm iştir:
1652 d e Türkiye İş Bankası idare mec­
lisi izalıgına, Ekim 1993 de Türkiye çim en­
to Sanayii T ü rk Anonim Şirketi idare mec­
lisi reisliğine, N isan 1953 de Türkiye t ; Ban­
kası İd are m eclisi m urahhası feabğma, Şubat
1954 de tş Bankası Umum Müdürlüğüne.
Ocak 1955 de Maden Arama ve E tüt Limitet
Şirk eti M üdürler heyeti reisliğine. Nisan 1955
de T ürkiye Sınai Salkınm a Bankası idare
meclisi reisliğine, 1955 d e Banka kredilerini
tanzim kom lttei teah gm a ve ayni »m anda
B ankalar B iriliği İkinci reisliğine.
V efatına k adar b ölün b u v a d ile ri uhde­
sinde bulunduran Uzeyr Avunduk 1951 se­
nesinde kardeşi Hemıl Avunduk ile beraber
Edim ekapusu haricinde pamuk mensucat ve
iplik fabrikasını tesis
etmiştir.
Ü zeyr Avunduk
.Sağlam bünyeli vo
sıhhatli idi, tik defa
1957 senesinde böb­
reklerinden hastalan­
dı. Londrada, İsviçre-
de tedavi gdrdti ila l-
yada Padova şehrinde
ameliyat oldu ve sıh­
hati düzeldi. B ir sene
sonra hastalığı rflks
etti. Karaciğeri de
bozuldu. Hastalık jld- e<tTt AvDnduk
detle İlerledi. Bu «• j«tıin>: N«U>>
http ://groups.goog le.c
 s iu a a P B S is t — 13«3 —
n d i Yalo vatla bulunuyordu; IsUunbula u k -
ledıldi. Dokuz g ö n so n ra 10 Tem m uz 1959
tırih m ie k ald ırıldığ ı lu s ta h a n c d e Öldü. Zin­
cirli K ıiju m K arSığm daJtl aile kabristanına
defnolundu.
Refikası E m ine H am ın d an . üçU e rk ek
biri k a d ö rt çocuğu o lm u ştur.
Mebued Ali Akta}
A V IR Z A V IR T N ' K A H V EH A N ESİ —
ikinci M ahm ud d e v rin d e . Y en içeri ocağının
ü^vı o ra la rın d a , İs ta n b u l B altk p azaru u n eo
büyük ve nam lı b ir kahvehaneslydL M uhteri­
leri. u m u m iy etle B alık p az a n , A sm aaltı ve cl-
ra rn u n ayak ta k ım ı v e h a y ta m ak ulesiyd i.
A v uraav u r'u n s o n y e n iç e ri z o rb a la rın d a n
biri olduğunu, ası] a d ın ın u n u tu lu p lâ k a b ı Ue
şöhret y a p d ığ ım soy liyeb iliriz.
1829 da, BüyU lcşehrin a sa y iş v e İnzibatı
yolunda çok ş id d e tli te d b ir le r a lın ır, h ü k ü ­
meti len k id e d e n le r v e d e v le t ric a lin i çekik­
tir enler, h a ttâ eh em m iy e tsiz s e b e p le rle kav­
ga edip o rta lığ ı S fa rıstıra n lır a m a n verilm e­
yip idam o lu n u rk e n , b ir g ü n . « h a k aret ya*
lafıdır» diye A v u rz a v u ru n k a h v eh a n e si d e
evvela k a p atılm ış. s o n ra d a te m e lin e v a rın c a
t v;kürılrnıştı.
F a k a t is m i h a lk h a fız a sın d a n silinem e-
y eri b u isim le a n ıla g elm iş, ço k so n ra ları
tyo i m ahald e, m ü ş te rile ri y in e a y a k ta k ın » ,
kayıkçı, m avnacı, h a m a l g ü ru h u o la n y e n i b ir
kaiıvehâne açılın c a « A v u rzav u r’u n k a h v eh a ­
nesi» a d ın ı a lm ıştı. B u ik in c i k a h v eh an ed e.
E büzriya'nm 1912 d e n e ş re ttiğ i b ir m a k a le ­
sinde ıh e r n e m ân ay a Ue, b u n a m ile m eşh u r
ola a k ah v eh an e b u n d a n o n s e n e m u k add em i­
ne k a d ar m e v c u t id i» d e d iğ in e g ö re 1901 -
1392 y ılla rın a k a d a r d ev am e tm iştir; »haki-
katan s ıv a m .sınırının e n s ü fli tab ak asın ın
lopEaodjğı h tr k aiıv e h ân e fsta n b u ltın b ir » sir­
to n ziyade d e v am e tm iş ta r ih i b in a la rın d a n d ır;
»vleri K aly o n cu ların T e rs a n e y e g elip g ittikçe
(Ünlenip k a h v e iç tik le ri y e rm iş» d iy e n m u ­
harririn 511 V at'l ifa d e sin d en d e b u ra sın ı gör-
j iuS ü m uhakkaktır* <İsta n b u l cih etin d en G a-
IsUya geçm ek iiz e re elyevm kayığa bindiğim iz
Palsk p a ze n isk e le sin d e o la n b u kahvehane­
nin şim di y e rin d e b ir tic a re th a n e kaim dir..»
Bibi.: C evdel T a rih i; CİM SbM V*kaytn»»««l;
Mftcmuıü Ebürziya.
AYA — (B.: A yla)
om/q ro u p /m e ra k e d iy o ru m
M 'a D IM
AVA.V\DO.\ FIRTINASI — Takvim ocak
ayuun 28 veya 27 hıcı günü için kıtın en |td-
detli zamanı yazar, «sktter de «|idıteti s e m i»
derdi; ertesi gümi de İstanbul ikliminin sayılı
fırtınalarından biri kopardı ki, halk Aya An-
don’dan boana olarak Ayandan fırtınan der-
dİ-, İsim, bu ayın 29 uncu gününün tnrisUyan-
I a rıı Mısırlı Saint Anvmius namına U r yor­
tu la n bulunm asından gelir. Ayandon (utm a­
sından bir veya it i gün sonra Erbain denilen
vc k ırk gün sbren soğuklar kırdır. Hamsin
başlardı.
AYADEDE — Evliya Çelebinin rivayetine
göre. İstanbul fethinde bulunm nj erenlerden­
dir; Ayakapusu çenginde şehit olup, kapu için­
d e Sirkeci tekkesinde m üridieriyle beraber
defnolunm uş.
m u .: Eırfin Celebi. I.
AYAĞI KARINCALI — İstanbul argo­
sunda kötii, iffetsiz kadın, fibişe; zamanımız­
d a unutulm uş b ir tâbirdir; misak
A vratın ayağı karıncalı oidukda erin eli
k a n lı olur.
E rk ek hakkında ra e fu l oğlan yerin­
d e nidiren kullandır; misal:
— H erifde boynuz çatal çatal, km . oğlu,
k a n sı, hepsi ayağı karıncalı...
A Y A İK İN t (AYİA ifttN İl KİLİSESİ -
Aya İrin i kilisesi, Islanbuldaki Bizans kilise­
le ri arasın d a m im arlık bakım ından mühim bit
ib id e olm akla beraber, »akliyle mütevazı bir
k ölesin d e biriJctlrilmeğe ballanan a n tik a la ra
dQnya m üzeleri arasında mümtaz bir mevki
ihraz eden İstanbul Asânatifca MUzesl gibi
biiyük b ir ilim mfiessesesinin vücude getiril­
m esine yol açtığı hatırlanacak olursa, sanat
tarihim izde de kıym etli b ir batırası olan bir
an ıttır.
Topkapı Sarayım çevreleyen surun yanı
b a;m d a olan bıı bina, cebhane anbarı olarak
kullanılm akta iken Tophane Müşiri olan F et­
hi Ahmed Paşanın himmetiyle burada 1850
yılm a doğru b ir müze teossiis etmiş ve Âli
Paşanın sadâreti ve Saffet Paşanın da Maarif
N âzıriığı sıralarında 1869 da buraya «MUze-i
Hümâyûn» nam ı verilm işti (B .; Arkeoloji
Hiizesi).
A ya İrini, ç in ili Kö}kuo mira: ittihazı
ta rih i olan 187S tarihine kadar müze hioneii
gSrmüş, M eşrutiyetin ilanından bir kaç yıl
 AYAİRİNİ
önce de Askcıi Mine ittihaz edilmlftlr ki el-
yevm muhteviyatı muıakkaten bofaltılmt|
»lan <m kilin?. Milli Savunma Bakanlığının
emrinde bulunulmaktadır Fetihtenbcri hiçbir
zaman cami olarak kullanılnıamiftır.
Su binanın fetfMen zamanımıza kadir
geçen devirlerdeki istimal şekillerine bil* g&s
(ezdirelim:
«Suru sn Hani > itin e alınan Aya İrini, d i ­
kilindeki eserlere dokunulm aksam miijlemi-
litıyle beraber birtakım silili ve durmandan
JJtinaın edilen askeri eşyanın muhafazasına
taitös olundu. Uzun miiddeL <İç cephane - Ce-
behane» adını taşıyan binanın kapısı Üzerine
ü ç ü n d i Ahmcd devrinde (1703-1730». A vru­
pai teşkilat ve tesisata kıym et verilmesi itiba­
riyle buraya b ir m ü » sskii verilmek istenmi}
ve hattâ kapıuununun üzerine «Darülesiiha»
adı İla bicıi 1139 tarihini taşıyan b ir k ftibe
konulmuş ve bu suretle. Avrupai teşkilât ve
tesisata kıymet verilmeğe ba^lanıhış bulunu­
lan bu devirde. Aya İrini de b ir silâh müzesi
hüviyeti alır gibi olmuflur.
Birinci Abdülhamid zamanında <1772 •
1789) da Baron de Tolt ile Kumbaracı Abmed
Paça <B.: Ahmed Paja. Kumbaracı; Tolt, Ba­
ron dej Türk Devleti hizmetinde bulunan ya­
bancı mütehassıslar <U bu müesaeseye kıymet
vermişlerdi; fakat. İkinci Mahmud devrinde
(1808 -1839) Yeniçerilerin ilgası sırasında Ye­
Ayn Mel KJltest
Begrt 6*«ftafMy>
— 1S54 — İstanbul
niçerilere «it b ir çok efy» ve hatırat mahve
dildiği gibi bu meyanda A vutturya, Macarfc.
tan ve Rusya seferlerinde eld* «dilmiş ola»
b ir hayli ganim et eşyası da ziya* uğramış ve
bu yiızden •IJarü ietlihat nm muhteviyatı «ok
noktanlaşntijtı
Nihayet yukarıda titrettiğ im iz gün Top.
hane Mü}iri Oamad fe th i Ahmed Paşa bura­
da hüûrnum asarı at ika ve esliha gibi çeşidh
eşya toplamağa başlamıştır.
Buyiik müzeler doğuran bu binanuı ya­
kın b ir âtide Askeri Müze için de velud bir
beşik olması temenni edilir; çiinkO bina, lo;
ve d ış zemin yüksekterek dört il i altı buçuk
m etre yere gömülü kaim i; olduğu için ru tu ­
bet bir hayli milli eterimizin çürüyüp küfle­
nerek mahvolmasını bâdi olm uştur Zaten bu
gibi antika binalar bizatihi müze olduklan için
hiç b ir zaman İçlerine a sa n atika konması mü­
zecilik bakımından doğru görülmemektedir.
Bu satrların muhanriri yıllarca evvel bı-
nanin m azurlarını sayarak eşyanın mahiyeti­
n e göre A nkara veya İstanbulun münasip y e r­
lerinde b ir müze inşasını teklif etmişti. En
son toplanan komisyonda da ilk iş olarak bi­
nanın tem ellerinin harabiden kurtarılması
için etrafın da derin hendekler açılarak top­
lanan suların Giilhnne yokuşuna kadar gizli
kanallarla akıtılmasını İsrarla istemişti.
Şurasını da istidralen anedelira ki As­
keri Müze için. M eşrutiyetin iUmndanberi za­
man zaman Şerlindeki Zeuglaus, Mliri hdeki
Ify
http://groups.goog le.co
 MF.VI.EVl AYİNtNtN VP'CİJ) HAYASI tÇjNDE tK t GENÇ DERVİŞ
Sebatı - JotuJUcr FotuftmOıftneıî rnimlcrtaılcn SafrİH* B o/nh «U tt*V
m/ğroüp/merakeaiyorum Nur*tk
 v 'i s i K l o r e o M — 1385 —
Anneen Mtueum, Paristeki Invalîdes u ra y u ı-
dakl onlu müzeleri gibi yeni ve modern btıu
ing»k hakkında girijllen tefcbtfflslert hatır­
ları*. F a b l, her Bedense bu tejebbOaler U r
tür İH hayırlı ter neticeye İ n i edilemedi.
Aya İrini kilisesi Ayasofyanın pek yakı-
ıtındadır. fla tli ötedenbert birçok Btaantino-
loğlar tarafından kaydedûmtş olduğu veçhile
A y ^ofyı ile irtibatı vardır. Bina, Büyük Kos
tantin tarafından yapılmıştır. Koatantln baj-
ka kiliseleri (mukaddes hikmet» yahud «mu­
kaddes kudret» in himayecise ith a f ettiği gibi
bunu da «İlâhi selSm etı e ithaf etm iştir. 523
de Nike isyanı esnasında (ik a n yangında, Aya-
sofya, Aya irin i ve bu İki kilise arasında Serap,
son Seaora denilen Tabhane - M isafirhane de
yandı. Jüstinyan bu binaları yeniden inşa ve
tevsi e tti ve Aya irin iy i de öyle bir bUyiUt-
!tikte yaptı İd A yasofyadan sonra en büyük
kiliselerden biri oldu.
Nefdeki Baaileıu monogratniyle zavcevı
Teodora’nın raonogramzıu başlıklara nahtei-
tirdi. Dikkat edilirse Ayos Sergi» ve Bakhoı
yani Küçük Ayasofyadaki monogramlaruı da
ayni uslîb re karakterde oyulma? oldukları
anlatılır.
Jiistinyen İrini'sinm inhasına yangından
sonra S32 de bağlandığı çok k a ti olmakla be­
raber inşaatın ne kadar devam ettiği ve hangi
tarihte ikmal olunduğu malûm değildir. Bunu
t a t müdekikler İm paratnriçe Teodora’nın
ölümünden evvel bitmiş olacağını tahmin
A n lrW K ilim i
fPUn: b | H
.com/group/merakediyorum
AYAİStNt
ederler. Şu halde binanın inja bitiminin 54a
den evvel olduğunu tereddittâ&ıce kabul ede­
b iliri.
Bu muazzam binaların yapılı} tarifleri­
nin üzerinden otuz, beş yıl geçmeden o mu­
hitte ve İm parator JUıtlyen'In aon saltanat
devrinde yine büyük bir yangın çıkmiftı. Bu
seferki yangın Aywofyanın esas bilnyetine
dokunmayıp yalnız Ayaaofya Atrium’u ve İri­
ni civarında kâin iki manastır ile Scmpcon
Xenom m isafirhanesi ve Aya İrtal kilisesinin
A trium u ve ayni kilisenin Narteksi yandı.
732 de vuiıubulan b ir y e r M nıntıam da İrini
kilisesi pek ziyade hasara duçar oldu. H attl
bu sırada im p a ra to r A rkad iu ı’un bir sütun
üzerinde m erirfiî bulunan b ir heykeli de yere
devrilmişi!. V III d yüzyılda Isavria hıneds-
m ndan L eon’un im paratorluğu esnasında (776-
780) yeniden ve a ğ ır basara uğradj. Bunlar­
dan başka XI. in.cn asırd a hasar gören Aya
İrini, zaman zam an ta m ir edilm işse de manas­
tırla r İhya olunam am ışlardır. Ayaso/ya ve
Aya İrini arasına g iren bu U na döküntüleri,
eiyevm is halinde tefeler de Fatih tarafından
İnşa edilen «Suru sultani • Topkapu Sarayı
surları» bu binalan yekdigerinden ayırmış ve
tabiatıyla bu kısım d a bazı topografik değişik-
likler husule gelmigtir.
Bu mühim binanın yapılı; talibini son
zam anlarda pek uzaklara gStttran bazı indi
mütalâa ve iddialara hayretle tesadüf olun­
m aktadır. Arkeoloji tarihinde yeni narariye
M w w )
 AVAlBİKt — UM — İSTANBUL

ler m evdu» çıkarılmak İnlenmesi hiç şüphe m erli d a r bir dehliz ve bu dehlizin Ud
yak t i, İlim  lem inde derin tepkiler husul* nihayetinde d e birer kapu vardır. Biıumn
getirir Yeter M bu jıazariyeler. mevzuu ve ünündeki m erdivenler bu dehlizin merine
geni] incelemelere inzimam eden bütün amki yerleştirilm işlerdir. Mukaddeı suda şifa ve­
»e yeni litleratürterin tetkik ve tahlili neti­ ren tesiri uzak yerlerde bile |ay i olm uşu, iki
cesine dayanmış ve hemıaman olan binaların yanında Paraklealyoıı ta U r edilen ve yan
mimari unsur ve malzemeleriyle vuzuhlu ve netlerin m üntehisini teşkil eden İki hücre bu­
mukıti U r suretle mukayeseye imkân veren lu n u r ki buralara iki m elre genişliğinde geçil
noktaiar iddiaya esas olarak gösterilebilsin. veren boşluklar vardır. Inşal tekniğe dikkat
Aksi takdirde ortaya atılan farazim ler* bir ed en ler T ürttler devrinde bilhassa sol taraf­
kıymet vermek çok güç olur. taki kısımda değişiklikler yapılmış olduğunu
Aya frini kilisesi, kubbeli bazilika sınıfı­ m üşahede ederler.
na mensuptur. Müstakil bir saha kaplayan
Merkezi nefin iki yan teşkilâtı birbirine
bina. Yunan salibi şeklini irae e d er k i bu
benzemez. Bu kısımda ilk göze çarpan pen­
ta n . muahhar kilise binaları için bir başlan­
gıç addolunur. Absid. merkez ve cenah n e t­ cere adedteıidlr. Şimal kısmın ana duvarla­
rında dışarı çıkık pilpaye şeklinde iiç mesned
leriyle narleks ve atrium dan terekküp etm ek­
duvarı v ard ır ki bunların binanın takviyesi
tedir. Dış görünüşü bütiin hıristiyan mâbed-
lerinde olduğu gibi .gözleri okşayacak b ir za­ maksadiyle ve banı pencerelerin sağır hale
rafet arzetmez. H attâ fazla olarak vekarla ka­ konmuş bulunm aları malûm olmayan bir za­
rilik bir ağırlık irae eder. Dahilen, kendisin­ manda inşa edildiklerine şüphe bırakmaz.
den sonra yapılmış olan Aya Stüdyon - tmra- Üst tabakaları; beşer adet narin sütun­
hor llyasbcy Camljae benzetilir. Aşağı yukarı lara basan d a r kem erli mesnedlcrle kaim
Jüsünyen Ayaiolyasmdan iktibaslar olmakla pilpayeler taşım aktadır. Bu itibarla Ayasofya
beraber onrtaki iç tezyinat ve ihtişam bunda tabakalarına küçük bir benzeyişi vardır. Ga­
aranmamalıdır. lerinin hizasında kuvvetti bir korniş, netin
Binanı» içme bugün, fetthden sonra Türk- etrafını çevrelem ekte ve daha yukarıda bü-
ier tarafından şimal tarafta açılan kapudan yllk kem erlerin başlangıcında profili ona ben­
glrilniektedir. Batı ve şimal cihetindeki yeni zeyen başka b ir k o m i; duvarfaıtyle pilpaye-
ekler atrium a kadar
dayanmaktadır. Ce-
nub tarafında b 1 r
bahçe vardır İd «sum
sultani» ye kadar de­
vam eder..
Binanın ahsîdden
İtibaren narteks du­
varlarına kadar 57,
A l r i u m u n nihai
duvarına kadar 43
metre, genişliği de 32
metredir. BUtlin kili­
selerde olduğu gibi
doğuda olan abrid,
dıştan llç yüzlü ve
sakfı da Uç mail sa­
tıhtı olup karakteris­
tik tür m iy e t arze-
der. Kaim duvarları
. arasında bâr metre Ajr* İrini Klllw>l içi
genişliğinde üzeri ke­ Iftcılta: Me»gd Oğan)

http://groups.goog le.c
 ',’tSteL.jPEOjsJ — 13ST —
' ri takiben absidin inhinasını lakib etm ek­
tedir.
Yukarıda Mlmıinasebo Aya İrini kllisesi-
nia d 14u n toprak » m in i yükselmiş olduğun-
dün bej altı metre çukurda kaldığını, bıı yüz­
den to k ratıb bir halde bulunduğunu Söyle­
miştik. Bandan beş «İti yıl tince şimal duvar­
larının zemine yakın livaları dahilden yeni­
lenmek maksadiyle indirildiği sırada taşlarla
örülerek kapanını; olan pencere yerlerinin
meydana çıktığı görülmüş ve o zaman bina
eşya ile dolu olduğu cihetle tetkikine imkân
bulunamamıştı. Bu inceleme yapılabilm ek için
dıştaki toprakların hakikî zemine kadar kazı­
larak kaldırılmaları zaruridir..
O t yüzünde b ire r penceresi olan absid
ha- ne kadar dışardan mail satıblı İse de i t ­
ten yarım kubbe şeklindedir. Kubbe yaldızlı
zemin ile örtükü olup ortada dört kadem eli bir
kürsü üzerinde geniş kollu büyük b ir salip
resmi görülmektedir. Absidin takı k en arların­
da siyah harflerle mezamirden aluunıç iki s a ­
tırlık bir parça bulunm aktadır. Ki t i beterin
eplgrafik mahiyetini tabii] eden Mimler, Aytıs
Serglyos ve Bakus - Küçük Ayasofya kilise*
sindeki nefin etrafını çevreleyen kitâbe İle
çok benzerlik bulunduğunu ve Icürsti üzerin­
deki salibin ve VI. d asırda im parator Ti be-
rius'un meskukâtında aynen kullanılmış ol­
duğunu kaydederler.
Kenarlarında uzun sütunlarla dizili nefin
be^lk kem erler altında geni; mabfeHer, niha-
yeisizlik hissini veren muhteşem kubbeler, ho;
U r manzara İrae ederler. Mimar VI. cı asır
___
(Ecald n a la ; C. GıırUl'dcn S. ni. Atumuı kopyan)
om/group/merakediyorum
a y a Oiİn I
lanatm a mahsus mimari (eklilerinden olan
askılı lAlUtaı kubbeyi kullanarak uzun bir ba.
tilikayi örtm ek git» mûulcUl bir bir meseleyi
höylece büyük bir muvaffakiyetle hallettiği
gibi zemin katındaki neli, canibi netlerden
ayıran kem erleri de tü t katta tekrar etmemek
suretiyle m ahfcilcre daha fazla genişli|j ver­
m ek istemiştir. Fakat pilpayeier aranındı ge.
niş beşik kem erler inşa ederek nuhfcllerio
üzerinde dış duvarlara kadar uzanmıştır.
Merkezi büyük kubbenin kutru 15 m etle
ve i;te « yüksekliği zeminden İtibaren 35 met­
redir. Kubbe, dıştan görünüşünü basık ve
yayvan olup dıştan oldukça yüksele ise de iç­
len kürevi b ir şekildedir ve kasnağın etrafın­
daki yirm i pencere yeri var ise de bir çoklan
rbellti de kubbe basmasının önüne geçebil­
mek için) sonradan taşla örülm üştür. Ancak
altısından ziya girebiliyor ki bu yüzden içeri­
si loştur. Ö rülen pencerelerin Üzerleri iyice
sıvanm ış olm akla beraber pencere kemerleri
bu varlıkları isbat etm ektedir. Kasnakların
haricen etrefını destekleyen, pencere aralık­
ları arasına yerleştirilm iş, mesnedi duvariar-
dır.
Merkezi kubbenin yanında âdeta yumur­
ta şeklinde fakat dışardan bir dam hissini ve­
ren kasnaksa ikinci bir kubbe daha vardır.
M imar bu uzun bazilikayi örtm ek için bu su­
re tle gayet tedbirli ve maiıirane bir şekilde
s ak ıt vucude goürm ijtir.
Biiyük netten nartekse geçit veren üç
büyük kapı y eli vardır. O rta kapu absidin
tam m ihverine tesadüf eder. Bundan başka
tabakaların altına tesadüf eden sag, sol nef.
lerd e de geniş b irer kapu yeri daha vardır kı
bu suretle kapu yerleri beşi bulur. Şimal ta
rafta görülen methal ve ahşap tesisat ve
ilâveler tamamen TUrkler devrinde yapıl-
rnıjjtır
Nartoks binanın asi! bünyesinden sağ
ve soldan biraz taşkındır. Burada atriuma
 A Y A ratN İ — 1388 —
geçld veren, beş kapu vardır ki bunların üçü,
binanın esliha anbarı olarak kullanıldığı sıra
da olmuştur,
Butun dam lar kurşun UrtüliidUr. Müs­
tesna olarak narteksin listündpki raahteli ö r­
ten çalma dam, kirem itte örtülm üştür. Beşik
kem erlerin üstünde hor yerde kalkanlar ve
inşaatın and h atları dıştan ve aşik âr bir su ­
re tte tereasüm etm ektedir,
Biiyiik beşik ie n ıe rle rin s ırtla n ise cep­
h elerd e p riî b a rk b ir şekilde görünür.
Yukarıda da söylediğimiz gibi Aya İrin i­
nin fazla tag yirata m â m ı kalan ve ilâveler
gören kısm ı a ln u m d u r. B u ralard a ttd irik le r­
de bulunan Bizans san a t ve m im ari tarih i
bilginleri tam vc kâm il b ir plân vücude g e tir-'
m ekte çok {ü çlü klerle k arşılaşm ışlardır. Bu
tedkiklere göre eski avlun u n için de vc d ö rt
ta ra fın d a T ü rk le r tara fın d a n ü z eti k ap alı b ir
revak ilâve olunm uştur. Bu seb ep le avlu o l­
dukça daralm ıştır. E ski a triu m , bugün İstan-
bulda tara olarak m uhafaza ed ilen y egân e a t­
rium olup üzeri te jlk kem erli idi. A n laşılan
bu tadilât kullanıldığı sıra la rd a veya A sk eri
Müze eşyasını te şh ir m aksadiyle y a p ılın ı; o l­
duğu şüphesizdir. M aam aflh bu so n ilâv eler­
de dahi sim etriye asla ria y e t o lu n m ad ığ ı gö­
rü lm ek ted ir
Bu kadim ki­
li;» üzerinde
ted kikler y a ­
p a n 1 a r , bu
İlâv elerle ta ­
m irlere rag-
Ajra, İrin i kilisesi, abairl yiiıii
tH calm ; Mentfil Ojfıuı)
tSTAKBUL
men binanın umumi şekil beşinci asrın a l-
m arl t a n ve vnaıflanm m uhatına eltlginl pek
k a fi olarak isbat ederler. Fakat İmparator
■liİF iin y o n devrinde yeniden inşası tarihin»
kadar iki defa yangında yanan bu binadan,
hattâ ilk bünlsl olan Büyük Kiînstsntln dev­
rinden ne gibi bir şey kalabilm iştir? Bunu ba­
len kestirm ek çok güçtür İleride yapılacak
(alışm alar belki meçhul kalan noktalan ay­
dınlatabilir. Fakat şunu da unutm am alıdır ki
K oııstantln tarafınd an yapılan bina, bir bazi­
lika id!. Belki d e atrtu m u da v ard ır vc daoıı
d ahi ahşap idi. H albuki şim di atrium binası
dahi Jiistin y en devrine ait olduğu malûm bir
h akikattir. Bu gerçek m eydanda iken son ta-
m anlard a bam yeni m eraklı kim selerin, bina­
n ın gûya b ir pu tp erest mâbedi olarak k u ru l­
duğu h akkında hiç bâr esasa dayanm ayan id­
d ia ve d aha doğrusu fttâki problem leriyle kar­
şılaşıyor. Buglin ölm üş şeh irle r üzerinde mü­
esses y a p ıla n n kendinden daha evvelki mede­
n iy e te a lt enkaz bakiyeleri üstünde kurulm uş
olm ası b u n la rın eskiye m al edilm esine vesile
verm ez.
B izans şeh rin in akropolünü kucaklayan
T opkapı S arayı ile S arayburnu ve havalisi
A sya ve A vrupa k ıf a U n n ı yekdiğerine bağ­
layan b ir geçit v e b ir iskân noktası ol­
m ak dolayısiyle hiç şüphesiz buradan
daha evvelki m edeniyet izlerinin bulun­
m ası çok m uhtem eldir. Bu itibarladır ki,
Tüı-k T a rih K urum u, 1937 yılında Mll-
üerniz m arifetiyle Topkapı Sarayı ikinci
avlusunda bazı araftırm alor yapmağa
k arar verm iş ve iîk
sondaja da başlamıştı.
Velhasıl belki de
Aya İrini İkiyle bir
enkaz dBkllntüsü Üze­
rine kurulmuş olabi­
lir. Fakat biç bir za­
man putperest mâbe­
di olduğunu iddiaya
lıak vermez.
JlLstiyenin i n ş a
ettirdiği sair dini ya­
p ılarda olduğu gibi
Aya İrininin de i ; taz-
' yi nal mt n pek zengin
olduğu şüphesizdir.
Y er sarsıntı-
http://groups.goog le.c
1J
tSftRVO FKDlS]

İtri gitu tabU h iiliselert iıuımum " d ta

13Hu - AYAK

Bir yt-rden kaçmak bir yere gitmek, ter

s iıusn ellyie yapılan haı; rior. m e r m e r t m i yapmak U ^re olanlar için:
•i nal ile » « a y ık la rın bir kum ının mahvım Ayağı (Bengide
■! nıııcip olmuştur, Bu eski riynet *e m otifler­
den bugün kalan parçalar duvar ve nef pıli- G o r g lıs ü z le r için:
yetcrinin eteğinde dolaşnn ıtıcmsor siipıirgeü* Aynk pastal b a; püskül, s<ınradtii gönntk
' vesaire gibi tâli derecede Dlsnlardır. Musanna tıe miiçfcüi
direk b ıjlık ları :yı>nik ni*amuıİBitırl»r. ve vo-
jutîcr yapraklarla siUliiriilr. Dehüsln korneri Ş sjıla ta k hâdiseleri tabi! görıM yolunda:
altındaki yaldızlı zumin İte rin d e ye$ü orgil Ayağa takılm adık tay olmaz, b a |a gel­
ler, mainlerle katedilm işltrdir. Absiddeki lak medik ij -
ile yarını kubbedeki mozaikler, hiç şüphesiz
bejin ci asrın cn m ergup mozaik sanatının A şırı sevinç hali:
canlı num unelerini teşkil ederler, Ayağı y ere basmıyor..
Velhasıl Aya lıitıi kilisesi m im arlık yö­
nünden olduğu kadar m erm er oymacılığı ve Geniş bir tab iat panoram ası gBran bir
mozaJkfilik sanatı noklai nazarından da mevki, böyle bir mevkide b ir ev, bir kttjk için:
İstanbulun mühîm ve tarihi a nıd lan n dan b i­ A yağının ulunda.. M arm ara ayağının al­
ridir. Son yıllarda artan ftarab durum unun bir tında. Boğaz ayağının altında..
iO evvel ıslâhı dlıetine gidilmesi çok yerinde
bir i$ olur. ^ ıiî Otan Setil o lm a i. perişan olmak, hırpalanmak.'
AYAK — Ayak Üzerine İstanbullular ağ ­ Ayak altınd a kalmak, ayak altında sfk-
ımda kullanıla gelmiş, büyük kısm ı h â li da rünm ek.
kullanılan darbım eseller ve halk tâb irleri pe4ı
çoktur. İsrar, iAatf, muka*emef:
Birisini tezvir ve fesad Ue. işindçn e t­ A yakbasm ak. ayak direm ek..
mek, mevkiinden, m em uriyetinden d ü şü r­
mekte: H erhangi U r kasdi m ahsus n e gecikmek:
Ayağının alUna karpuz kabuğu koydu - Ayak s lirü m e k . (Yolda ayak suniyûp
yabud - ayağını kaydırdı. tâ şevval Ahırında Istanbula geldi..).
Haddini bilm edik, hayati ih tiy a tla rı du­
rurken lüzumsuz şeyler almak: Ba$kası için yaptığı kötülüğün, ihanetin,
tezvirin kendi felâketine sebep olması:
Ayağında donu yok tesliyan ta k a r b a­
tına.. Ayağa dolatm ak; yaptığı ayağına <Jo-
la;tı..
Hatmim, rakibini tepeleyen hakkında:
Ayağına ip taktı.. A dım lıyarak ölçmek:
Ayaklam ak (adım lam ak yerinde)
tki adamın yekdiğerine nisbetle kıym eti­
ni ölçmede: U zun m üddet beklemek, beklemekten
Ayağına pabuç olamaz.. son derece m uztarip olmak:
Ayağıma kara su indi..
Söylediği Ur yere utun zaman gitmeyen,
uğramayanlar itin: H addini bilıııok
Ayağına sıcak su mu dökelim.. Ayağını yorganına göre uzatmak..

B ir adam ı sâbit fikir halinde düşm an bi­ N ankörlük eden, kavuştuğu « a d e tin ka­
lenler için: d ir ve kıym etini bilmeyen hakkında: . .
Ayağına taş dokunsa bönden bilir. N im eti ayağı ile tepü..

om/group/merakediyorum
 AYAK — 1370 — İSTANBUL

Bir klarnete, bir mevkie uğraşmadım, yo­
rulm adan kavuşmak:
Ayağına geldi.,
a. — «kaCiye* nin adı.
B ir yere gelip gelmeden vazgeçenlere:
Ayağını te sti, ayak kesti..
Bir yerden, bir işden, bir züm reden :îy-
rılanlsra:
Ayak çekli, ayağını çekti..
gazan «ihtiyatlı ol», «kendine çeki d ü ­
ze:! ver» yerinde nasihat yollu, bazan da «had­
dini bil» anlam ında tehdit yollu ihtarlard a:
Ayağını denk al!..
Malûm bir yere gidilm em esi için tehd it:
Ayağını kırarım ...
İnaci ile ısrardan vazgeçilmesi için rica
yollu;
Şeytanın ayağını kır!.,
H er işds bahtı açık olanlara, h er teh lik e­
den sıyrılanlara,
D ört ay ak iistiine düşer..
AYAK — Etki çalgılı kahvehanelerde,
semai kahvelerinde irticalen söyledikleri se­
m ailerle boy ölçüsen halk şairleri arasında
Bu m ilşaarelerde kafiyeyi vermeğe <ayak
a ç m a k » , verilen kafiyeye göre irticâlan ve
hem en söylenen ınısralara da «ayak bulma>.
•ayak uydurm a» denilirdi; bu mllşaaralerde
«cinas» denilen, mânaca farklı oldukları hal­
de şeklen birbirine benzeyen kelim eleri bulup
kullanm a sanatına son derecede ehemmiyet
verilirdi; cinasa da «ayağı ayağına getrim ekt
d erlerdi; simdi İstanbulun eski bir semai kah­
vehanesinde, ayak açanı A. açılan ayağa ayak
uyd uran şairi B; ve ayağı ayağına getiren şairi
c harfleriyle g östererek d ö rt semai verelim:
A — Afinin am an... «yar asar»
I1 — D ekim inen bak td b tııııa . cerrah İsen «yara s a n
C — B eni kim se asam aı, a s a r Lse «yar asar*
» II
A — Adam am an ... « y a ra la rla »
8 — lle p a ttık ç a geç g elir, m uvafık «yara tarlan»
C — B ir ta ra fta n e l şilem i, b i r ta ra fta n «yar a c a rla n
«• •
A — A dam a n a n ... « d e rtli kayna»
B — Z âlim k » i e lin d e n ne « e k e r «dertli kayan»
C — B u sevdftla o l u n u n ad ım ı «D ertli kasnn»

A — A dam am an ... «sürü ne»

S u n ara» ;, haddini bilm ezlerin, nahveı
B — M adem ro b a n d eğ il id in ard ındaki «sürü ne?»
vc g urura -iapıhnıştarın yed ik leri sille üzeri­ C — B eni y a rd a n a y ıra n yüzü kayan «sürüM »
ne akıllarını başlarında toplam alarına:
Ayağı suya erdi.. Şu sem ailerde y a n cinaslı, hünerli ayak
uyd urm alard ır:
thtîlâl, isyan için: A — A daın am an ... « te m idir»
A yaklanma.. B — K efesin K il kekayor. İçerin b a t «t» m idir?»
C — B eni bağdan « ik a n a y ârim in p e r «(«m idir:»
ı« ı
Bile bile d erd e, belâya girm ek: A — A dam am an... «dilagÜMS»
Ayağı ile tutulm ak.. B — B u a e hikm et Y aradan, ç m ay. 8#n- « * *
güneş»
C __Dolamdın Şanlı Bağdadı, batam adım «diU ftta eş»
D evletin o to riter hü k ü m etten m ahrum i­
yeti: (B.: Çalgılı kahvehâneler; Semâ! kahve­
Söz ayağa düştü.. haneleri; Tulumbacılar).

AYAK ilatanbalda çıplak, valini — tslan-

D evletin, hüküm etin tü re d ile r eUne geç­ bulun baharı tadım lıktır, kış ile yaz arasında
mesi:
kaybolur; B üyük şeh ir İkliminin son bahan
A yaklar baş, b aşlar ayak oldu.. lâ tiftir ve saltanatlıdır. Yaz mevsiminde ve
sonbaharın tadına doyulan güneşli günlerinde
G ittiği yere ferahlık g etirenlere: İstanbul sokaklarını h e r g ü n yüzbinlerce ayak
Ayağı uğurlu... y abn. çıplak o larak çiğner.
B aşta boy boy hâneberdtışlar. geceleri ba­
K alabalık y e n rınacak b ir çatı altı bulabilen pırpırı oğlanlar
Ayak altı.. ve delikanlılar, gazete satan çocukların biıyiık

http://groups.goog le.cg
 ANSİKLOPEDİSİ
ekseriyeti. İşinin başında ve
kendi m uhitinde sandalcılar,
kayıkçılar, mavunacılar, ba­
lıkçılar. vapur ateşçileri, yük
arabacıları, bahçıvanlar, ka­
vun ve karpuz sergilerindeki
manavlar ile çırakları, lim an­ v- ' - -
da kayıklarla dolatarak ısfcara
köftesi veya iavnda palam ut
kızartıp satan d en it aşçıları, deniz m anav­
ları, onların hem yanşağı, hem kürekçisi
ve hem çığırtkanı olan oğlanlar, fırın u şak­
ları hemen dalm a yalın ayaktırlar.
V apur ateşçileri île fırın uşakları kışın
dahi ocakların cehennem i hararetin de b u ­
nalarak dıgarda neles almağa, yahut fırın­
daki ij fasılalarında civardaki b ir kahveha­
neye çıktıklarında, ortalık çakıl çakıl buz­
la kaplı olsa dahi çıplak ayaklarına sâdece
bir takunya geçirirler.
M atbaaların m ü rettip han elerin de ve
makine dairelerinde çalışan ç ırak lar işbaşı
ederken soyunup sırtla * n a p artal b ir i;
esvabı geçirirken ekseriya ayaklarından de
çorabı atarlar, yalın a y a k la m a b ir terlik
hattâ bazan takunya geçirirler.
Bilhassa yapı m evsim lerinde, yazın, -kıtın
ve kereste gem ilerinden m al
boşaltan kum ve kereste am e­
lesi istisnasız yalın ayak, h a ttâ
bir iç donu ile y a n çıplak çalı­
şırla r |B.: Amele; kum Amelesi!.
Başlarında tah ta tablalarla
dolaşarak m evsim ine g ö re d u t
veya incir satan eski İstanbul
külhanl - bıçkınlarının tü k e n ­
mek üzere Olan son nesli v e on­
ların terazici el ulağı çocukları
jralın ayaktırlar.
Bilhassa pazar yerlerinde,
çarşlbaşU ruıda küfeli hammal
çocuklar, delikanlıların çoğu ya
Un ayaktır.
A rtık tam am en tarih e karış­
mış olan eski m ahalle tulum ba­
cılığı iki büyük devreye ayrılır,
tik devri ağ ır çardaklı tulum ba­
la r devlidir, bu devirde m ahalle
takım larının yeknasak bir kıya­
V rIi p ayaklı Jî«l* adam. İM İ
feti yoktur, fakat yangına, çıp­
roup/merakediyorum
— 1371 — A YA K (Ç ıp lak . f * lm '
lak ayaklarına yemeni giyerek
koşmuşlardır İkinci devri hafif
tulum balar devridir; bu devir­
de tulumbacılık a d eti bir koşu
sporu gibi olmuş, m alulle ta­
kımları Mtııamınmn futbol ku­
lüplerinde olduğu gibi yekna-
sak formalar giymişler, başla­
rında keçe kiilâh veya kefiye,
yeknasak bir serpuş bulunmuş,
fakat ayaklardan yemeniler alı­
larak yangına yalın ayak koşul­
muştur. Hattâ takımları sevk ve
idare ile vazifeli ikinci reisler de
dahil, kışın k ar ve buz üslünde
dahi yemeni giyilmemiş, ayak­
lar çıplak kalm ıştır, morarmış,
yarılm ış, kanamış, takat kiilhânl
ihtirası Utar,bulda binlerce de­
likanlıyı, genç adamı büyük şe-
h irir bozuk sokaklarında, yanan
ahşap binalardan savrulup dö­
külen yalımlı lahtalar ve kız­
gın çiviler arasında, yalama buz­
Eaki tsla o b ıılu n y alın lar. buz gibi çam urlar içinde
ayaklı köçek ajtlmıı • çıplak ayakla dolaştırmış, koş-
lavdın tipi tu rm u ştu r (S.: Tulumbacılar).
tıtrs in ı: B. RodM İa)
Ü çüncü Sultan Selim re
Dördüncü Sultan Mustafa de­
virleri ile İkinci Sultan Mahmu-
d un ilk saltanat y ılla n İslanbul-
da Y eniçerilerin en azgın za­
m anıdır. Yeniçeri ocağı it, ha­
şarat yatağı olmuştur. Büyük
şehirin bütün ayak takım ı oca­
ğa kayıtlı idi: askerlikle ilgileri,
baldırlarına, bâzularına dövme
ile yaptırdıkları yeniçeri ortala­
rının nişanlarından ibaret olup
işleri aîüm eiaünııis fısik. fuhuş
ve lürlfl rezalet, kabadayılık
yolu İle havsala dışında kepazo-
iİMI.
Bu devirdedir ki. bu güruh
ile onları taklid eden İstanbul
gençleri arasında «Cez&yer Ke­
simi» denilen bir İt. bıçkın mo­
dası yayılmıştı:
W Başa d ört beş arşın boyun­
da kıymetli bir şal sarılırd ı Sır­
(Hcslm: C, Btscol
ta beyaz dimiden yahut bürUH-
 A TA K /Cıt-VV —îm )
cıUttea bir "^mîefr ?\yjJJr kollar bol y t fi­
il ? t daima dif»cje kadar sıvalı, düğmeler ash
•-ıtiktenmea. iln© üryan. nameler muhakkak
görünecek, |4gıis kıllı ise kıllar ustura He U-
n g edilir, ik! meme ortasında yalm* bir tu­
tam kU bırakılır, onlara da birer küçiik İnci,
boncuk geçirilip düğümlenir, adına «aiiie por­
temi» denilirdi. Bele de. bajdakfmn eji fal
kuşak sarılır, bir ucu yere sarkıktır, giiyi !&•
vcndâıte denilen it adtmı ile yürünürken yer­
de» Bürünürdü. Kim paçalı iç donu, üstüne de
kısa diz çagşırı giyilirdi. Çağ§ırın da dia üs-
ilindeki don paçaları göritnec^k tadar kısa
olanı makbuldü. Vakanuvlsltrin tâbiriyle «it-
törten kiniyc» dûler, baldırlar çıplak, ayak­
Y a h tı e y ı U ı t»U « fa« tl& l*r, » U n » m f i i ; t u l u m b a n , d n t
•a la n M h a n b t y i , b g lık h
< R rslm : f o t c j r a (1a n l a n S. S o s c a lt cH İI«>
— 1372 İSTANBUL
lar da yalındı; yalm ayaklara yıgıjb gtiıU«-
de, kifluı, var il» yok ara*< Çifti «Di dirhem
çekmez «Galııia YemcnW> ?■ ;xilırdi, bu y
menilerin yiiirü gayi't küçük, ayak f^rr.'h-
lirm uı yalan ürıuklartnı luU ı, parmak en­
leri gorlınur, arkası da gayet kn*. U>pu|u he.
men nöyîc bJütn inden tutardı. Güı^l şlinltr*
de o yemeniler de gjyjlmea, «Akaklarda yalın
ayak dalabilirdi. Kjjm «ntiilaru beyaz ylir-
den bu- C e»yer bomıiBU alüırdı
Bu külMni, bıçkın m nduı httsfeuhı Öy­
lesine sarmışU ki, beyzâdeler, paşazadeler da
hJ birer kal Ceıayer kesimi esvap yaptırdılar
yanlarında yüzlerine günuç vurmasın diye
semsiye açmış lalalarla l^rtajıbu.1 sokakların-
ela yalın ayak dolaştılar, $ı
kır gaKır altın firmalı ve
inci işlemeli eyerler vurul­
muş atlara yalın ayak tin­
diler.
lln c u k âyini
Alemdar Mustafa Pafa y>
http://groups.goog le.c<
 tflKLOPEDtBİ AVAK Çı*M , *alıa>
— 1373 —

üzerilerin tahttan indirdiği »1 t*rfc:llk y«|^r. büyük

UçtıncO Sultan Sckmi tefcrar l u l n « i» V 'î! r ? ' d e *n *;*U
1ıhta çıkarmak üzere lstaabu- borberict » .^ t o ı c d ı.
la gdİfkAiı. ayol makfiadb. D i i V / . i J - ı ü * '- ’ . z e m in i W .\
ner birinin blolerce *eckln as­ döî'-li olmiı. ı. İMiV-r
keri bulunan Rumeli Ayaob­ ile ç ın k la rıt. ^ d a vn b »
run da beraberinde getirmişti y a lın «yak *.■’■ >&':•» a :« k ıs ? a -
Buntaruı arasında Sera Aya­ ila n a lın ile- ış**-
rı kmail Beyin biri ondokıu b a ri idi. Hm ıi;« .b u n s « !h ,
ttrt de onatu yaşlarında iki ç ıp la k a y a ğ a ço rap lı ayak­
oğlu yardı. İsmail Bey. Utan- ta n daJia io îû y l-r»!* lutu-?-
bulu görmek (irsali olduğu cafcın'Um. v lle rln i y ö »
. ;tn bu küçük doiikanlılan da cûk o la n k a lfa vı/ Çif a k a rın
yanına abntşlı. Bu beyzadeler 1»5 »m anle* r in d i «.•litriui
İstanbul kibar evlâdiarmın a y a k la rın a g ötürm e îtaifnaL-
Cecayer K esini pırpuı kıya­ n v k a rş ı konduğu m uhakkak*
fetlerine özendiler ve babalı- tır
rmdan gizli birer kal Cezayer
KesİCIİ esvap ısmarladılar. Berber nalınları gayet
süslü yapılır ûüliiııe rengâ­
Son derecede velcorlı, ciddi
renk kadifeden, aom sırma if.
adam olan İsmail Bey bunu Y a lın A y ak lı h n ın n ıa l ü p lv r l
temeli ıhm alar takılı*, hattâ
duyunca divâneye döudii, iki­ (K e s im . fütt|raftartfaa
8. Bozcalı pli İle) bu turnalara küciicûk a d a ­
lini d* ayağının altına alıp
cıktır dahi yerle^tiriîirdi
doğar ve bu &&vââöan vazge­
çeb ilird i, M a t, baba dayağı
da olsa evlârtlam ın kırılacak
izzdi nefsini dükündü ve me-
seifiyj milrebbi zekâsı ile hal*
letti. evvelâ, terziye haber yol­
layarak sipariş edilen esvap­
ların geç verilmesini emretti,
sonra tapusundaki bütün ya.
naşjnakra, seyislerine, şamar
ogianlaruıa h irer kat Hazır
Cezayer Kesimi esvap aldırta­
rak giydirdi, ve sonra ağır
hakaretle sırtlarından çıkart-
tı; bunu gören beyzadeler da
sipariş ettikleri esvapları al-
dırtıp giymediler, İstanbul so
kaklarında, kaldırımlarında
valin ayak dolaşamadılar.
Etki berber dükkânların­
da leroizJiğo sonderecede ria­
yet edilirdi. Yeniçeri Ocağı*
nın lSgyına kadar da müstakil
berber diikkâm yoktu; en ktt-
sülünden eg büyüğüne, mü­
kellefine kadar kahvehanele­
■Vv

rin bîr köşesi berber dükkanı Y « lm ayaklı İntaobuHular. «•Hı» «4»= ki»eher«toı ^ , ' K7C
olarak tamim cdİUrdi, küçük b ıı. mavuoAci, d t t v r i p r a f l ı \
kahvehânülerde kahveci bdB' ( ftn a im : rolOgrftftanLSD S- B a z t* l d » l i r )

jm/group/merakediyorum
 A Y A K <Ç ıp la k , palın )
Beyltozda y alın ayaklı e ş th c l » İla n
(R e s in : fo loğ raftardân S . B nıraJj *üi i k )
Eski divan .şairleri arasın d a kiilbâni m eş­
rep olanlar bulundukları şehirlerin e sn a f ci-
Tanlarının güzellerini m edih yolunda »Şeh-
rengizı denilen eserler kalem e alm ışlard ır ve
bu civanları isim leriyle, ıik a p la riy le tesb it e t­
m işlerdir kİ, İstanbul üzerine yazılm ış nâzım ı
m eçhul veya m alûm şehrengizlerin en m eş­
h u rla n K anuni S ultan Süleym an ile n flıl ve
haleft İkinci Sultan Selim zam anında y a ;a o u ;
T ajiıealı Yahyâ Bey ile U lvi ç eleb in in k a­
lem lerinden çıkm ıştır.
Şehrengizlenn m edih etlikleri esnaf g u ­
letlerinin basında da M a s s a yalın ayaklı b e r­
ber civanların getir.
On dokuzuncu asrın külhâni bir saz şairi
Beşiktaşlı G edil, bir berber güzelini su p ito ­
resk kıyafet içinde tasv ir ediyor:
İb rişim Tüle g f e tl g trç l yaraşm ış beVmr
S ı r m tn u n ılı n ılın piıym*\ mlknis r-ıint..
Son yeniçerilerden. Yemiş iskelesinde
Çardak Kolluğu çorbacısı ve haîk şairi Gals-
talı Hüseyin Aga da. K aragiim rük Ç arşısın­
daki yeniçeri kahvehanesinde tsm aîl adında
bir berber civanının kıyafetini şöyle tasvi:'
ediyor:
K ülihtU k! y a ıo u Kandilli I?!
Oyası biberle karanfil itişi
— 1374 —
•STAîfBUl
S arayb urnunıla k alık in ta n j a l ı a ayaklı *d»m
(R esim : f o io l n f l M S. Boccatı «II UeJ
M intanı g ü llü d ü r b e y a d ı allı
Ü stüm le p am u k la h ırk a bindallı
T ıra b lu s Eşi belde kuşağı
K u lağ ın d a B ursa m fidir bttaftı
İb rişim f u ıa n tav u s k u y n ıjtt
R linde aynası b e rb e r b u y rn iıl
P ıc a la r sıvalı, ay ak ta n alın
T asm ası sırm alı, a y a k la r yalın
■ B.: B erber, B erberler).
Eskiden çarşı boylarındaki dükkânlar
kaldırım seviyesinde olmayıp bir kaç basa­
mak m erdivenle çıkılır, kaldırım seviyesin­
den fiaima yüksek yapılırdı; bunun, sokak to­
zuna Şaprağına kar?ı dükkânın temizliğini ko-
rııraa bakım ından büyük faydası da vardı, es­
ki m etinlerde «dükkâna girdi» yerine dükkâ­
na çtktı» tâbiri Jîullamiu-. M üfteriler dükkâna
girm ezler, tezgâh önünden alış veriş ederler;
dukan sahipleri. Çıraklar, yarenlik etmeğe ge-
len abbep de ayakkaplarjnı merdiven başında
çık ararak dükkâna çıkarlardı. Dükkanların
hariçle daim i tem asını çıraklar temin ettiği
için, sabahleyin işe geldiklerinde ayakkapları
ile beraber çoraplarını da çıkarırlar, sokak
Ljine gönderildiklerinde yalın ayaklarına bir
takunya geçirirlerdi.
http://groups.google.coir
 A.NStKLOI-KDfSİ — I37S —
Ik in ti S u ru n M ahm ud b tr gtin teb d il ge­
zerken M ısır çarşısında H am iacıb ışının ■ K a­
y ıtlı D ükkânı diye m â ru f b ah aratçı a tU r
dükkânın# uğram ış. dü k kânın eli ayağı dllz-
gün vc veçhen nok d ilb e r utan Kiza ad ın daki
çırağı dit padişaha çarşı kahvecisinden bir
fincan kahve e ttirm iş ti.. N azarı d ik k a tin i çe­
ken hu ç o cu ju n kim sesiz b ir g a rip oldu ğ un u
öğrenen S u ltan Mallımı ıl Rızayı d e rh a l Eııde-
ıu n u H üm âyûna a ld ırtm ış, zam aıı ile. M ısır
çarşısının bu yalın ayağı tak un y alı a tta r ç ı­
rağ ı Osm anlI tm p a ra to riu g u n u n serask e ri Hi­
za Paşa H azretleri olm uştu.
B ir iffet ve İsm et tim sâli o lan m erhu m
T ihirüim evlevi ıle İsta n b u l so k ak la rın d a y a ­
lın ayak d olaşan adı m eçhul giizei bir genç
şanında şu n efis J tifa y ı'ib d a etm iştir:
tım« taüoufrak gubârü tine cy nablt çrmpu
Btacgilu t(üt dililir ]fâ)i ı^iHfİBiın sesia.
Basm.ı lehn topragn çıplak nuenlnim? olmana
HAk İle alilde □ âzurde aktEâmm seoio
Fakat, şâirin elinde h ü k ü m d a r k u d re ti
bulunmadığı için yapabil­
diği iyilik o dilber gencin
yalın ayaklarına belki hir
yemeni alm aktan ibaret
kalmıştır. (B.: Olgun, Meh-
med TâtıSr; Ayak öpmekı,i
Yalmayaklı İsm nbuU ıılır, soldan s a ja : Milim yılayım sofSr ynm ail. $£Sütlltt<*nıc p a ıa n n d a » i m i . kallTOl»
saz ç ıla n f in » o şa jı
(Kesim: fü U ıtraflanlan S. D o n a lı e li Ue)
ı/group/merakediyorum
A Y A K >Çıplak, yalan
T e k k elerd e, ve U lhassa m evlevihâneler
d e d e rv işle r zikre, se m ia . devrana yalın ayak
g ire rlerd i. Ç eçen a sır İçinde yaşam ış. İkinci
M ahm ud, A bdiilınecid. A bdıiliziz. Beşinci Mu-
rad ve İk ln ri A brtiilham id dev irlerin ) gör­
m üş, b ir a sra y aklaşan ürnrU boyunca g ö rd ük ­
lerin i kalem d ilm e v e re re k k ıy m etin e baha
biçilm e? «H atırat» b ırak m ış olan b ir mcvlcvi.
A şçıdede İbrahim Bey, E d irn e Mevlevıhântr-
sln d en b a h se d e rk e n şu s a tırla rı yazıyor;
« K u rb a n b ayram ın ın b e jin » g ü nü mev-
levihânede âyin vardı. G ördüm ki. b izi c an ­
la r te n n û re sin i fev k alâd e açıyo rlar, yâni sü r­
a tle ç a rh e ttik le rin d e n te n n û re ziyade açılı­
y o r. a y a k la r çıplak, b a ld ır bacak şöyle dursu n
h a tti d ah a y u k a rı m a h a lle r göze ilişiyor. 6 u
da m ev iev ilik te asift m ak b ul d e ğ ild ir efendim .
B u h al d e bilhassa bizim canım ız Şemsi Dede
ve Ş ev ket E fen di oğlum uzda oluyor.
»Şem si Dede gön ü llü a sk e r kaydolunm uş
tu , gü n d ü zleri D aîrei A skeriyede E rk ânı H ar­
biye T a h rira t K alem inde hizm et ederdi, ge­
c eleri de d e rg â h ta k alırdı, dergâh
hadem eliği yap ardı, h a ttâ benim
h ırk a ve sikk em in m uhafazasına
m em u rd u. Şevket E fendi ise şube­
m ize m üdavim idi, kendisini çarp­
m ış olan b ir aşk ve alâka yüzünden
dergâhı şerife girm işti. Bu gençle­
rin te n n u re le rin in fevkalâde açıl-
 AYa j ; ı<7+f>î?k. ratın ) — 137e
kalemdeki cfeTıdilefe: — B unu çözene bir m e­
cidiye vereceğim! dedim. Muamma şu idi:
Deryayı aşkta dolaşan sefâini aşkın rüzgârı
şiddetlenıverince yelkenleri tam aıniyle dolup
pupasına gidiyor ise de, öyle gem ilerin d irek ­
leri çıplak bir hâlete girip üryan, ve tayfayı
perişan ve püryan edecek derecesinde açılıp
gösterilmesi pek de makbul değildir. Azizim,
aheste beste olmalı.»
Aşçı Dede İbrahim Beyin E dirne üzerine
tasvir ettiği bu m an tara İstanbul mevlevihâ-
nelerinde çok daha göxe batacak şekilde gö­
rülm üştür. MevLknanm 750. ölüm yıldönümü
münasebeti ile H ayat dergisinde neşredilen
ressam H ubertin mevlevi âyini kompozisyo­
nundaki genç canlar, İbrahim Beyin Edirne-
deki Şomri Dedesi île Şevket Efendisinin ts-
tanbuldaki benzerleridir.
1374 yılında tstanbula gelmiş İtalyan edi­
bi Eduıondo de Amicis Galata Mevtevüıâne
İSTANBUL
sindeki Wr âyini seyahatna­
mesinde şöylcce tasvir ediyor;
«Mcvlevilcri bir kılar hâ­
linde devran meydanına çı-
•kfirken yörnıek çok cAziptîr.
l>ove tüyü bir cübbeye sarıl­
mışlar başlar eğilmiş, koli&r
kavuşturulm uş tatlı bir muıU
ki kendilerine rnfakat etmek­
tedir; üyie bir musiki ki, Üs­
küdar mezarlıklarının servjle*
rinde inleyen rüzgâra benzi­
yor, gözleri açık İken inhana
rüyâlar gördürüyor, Çevreyi
bir defa döndükten sonra
m ihtabın önünde ağır ve
muhteşem bir hareketle kar­
şılıklı ikişer ikişer eğliyorlar,
sonra sırtlarından canlı bir
hareketle cübbelerini yere
atıp, bembeyaz uzun tennûre-
leri ile, kollar açık, uçar gibi,
baş b ir cezbe ile yana düşmüş,
çıplak ayaklarının üstünde
dönm eğe başlıyorlar, güzel,
güzel b ir sahnedir.
«B ir başka gun tekkenin
b ir hücresine gitmiştim, o ra­
da derran a hazırlanan yalm
ayaklı b ir derviş gördüm, uzun boylu, nârin.
tüysüz b ir delikanlıydı. B ir aynanın karşısın-
cüı beyaz lcnn lrc.û n iıt belini kuşakla sarıyor­
du. bfog doğru döndü ve gülümsedi. Elleri in ­
ce vücudunun etrafında dolaşıyor, acele acele
fakat ta tlı b îr edâ ile vc bir sanatkâr gözü ile
elbisesinin her tarafını düzeltiyordu.*
isim leri tarihim ize geçmiş dervişler var­
ili r İd, kapıldıkları İlâhi cezbe ile ömürleri
boyunca, yaz ve kış* -kar, buz üstünde yalın
ayak, y a rı çıpLak, hattâ ana dogması üryan
dolaşm ışlardır, ve büyük şehrin halkı tara­
fından yadırganm am ışlardır. Hediyetülihvan
m üellifi Şeyb Nazmİ Efendi, firlınab b ir kış
gecesinde. Mehmed adında bir dervişin buz
üstünde yalın ayak ve b ir el şam danı ile dnü­
ne düşerek m isafir olduğu dergâhdan evine
götürdüğünü, fırtınada onumun sönmediğini,
buzlara yalm ayakla basan Aşık dervişin te r­
lerini sildiğini anlatır.
Keysûdâr Mehmed Efendi öm rü boyunca
http://groups.google.coh:
 A N S lK U tP E fitS İ - 1.177 -
Istanbulda yalm ayak üajı açık bir ahu İle,
Derviş Meczub Ahmed Dede İse. kırk yıl ana
doğulası urj-30 Eo^mrKtfr.
Kıpliler müstesna. kadınlar İstanbul w -
kaklanuda fccnilı yaltn latanla dotaşmaga
başlamamalardır: takat bilhassa yazuı, valin
ayağına herhangi bir çeşit pabuç getirip so­
kağa (ikan kadınlar erkeklerden vc oglaıı
(ocuklarından çoktur. Pek varlıklı bayanların,
genç kızların, haitâ kibar hanımların vc kü­
çük hanımların bile, üzerlerinde büyük te r­
slerin etinden çıkmış ağır kumaşlardan es­
vaplarla sokağa çnrapsız çıktıkları görülm üş­
tür.
Kndının. ki2tn sokakla çorapsın dolaşması
erkeğin ayağına çorap giymeden U r ayakka­
bı geçirmesinden iarklî olsa gerektir. Kadın
iskarpinlerinde arka kısım tamamen haztedil-
mîş. topuk olduğu gibi meydana çıkarılmış­
tır; nihayet ön kısımda bîr tasmaya inkılâp
ederek bir takoııva - iskarpin tipi ibda ed.il-
mijLIr; lîianbul sokaklarının pisliği, tozu top­
rağı karşısında, bu dekolte iskarpinler, takun­
ya pabuçlar içinde çıplak ayağı temiz tu t­
mak ImJtiusızdır. Sabah larivelinden sonra,
hele çarji ve pazar fazlaca dolaşılmış ise tır-
naitları kırmızı boyalı ve cilâlı parm akların
üzerlerinde ve aralarında biriken tozlar, k ir
ve toza bulanmış kadın topuğu gözün tiksin­
diği bir manzaradır. 1957 - 195!) de ekseriya
çorapmü giyilen ç a n i - tulumbacı yemenisi
Yaluı ayaktı *mlı>vi dervişler
(Itaftm : HnhartVAM 8. Boccalj eU
ı/group/merakediyorum
AYAK iO p ia k . Vkîır.'î
arasında pabuçlar moda olmuştur: vaktiyle
İstanbul hr.çıralının giydiği Galata yemenisi
:.ilıi bunların da on kısımları gayet küçük olup
parmak enleri görünmektedir: bit pabuçların
içinde tlv kirli, kirlice, sokakta kirlenmiş ka­
dın ayağı da muhakkak ki tahammül edı!n
şey değildir.
Ra;fa Dirtg.t Bardn ve emsali ekzistanst-
yalısı sinema yıldızlarının kılık ve kıyafetinin,
yalın ayak dalaşm alarının kızlarımız tarafın­
dan taklidi mUU ve dini ahlâkımız hakunıu-
da:ı »zerinde muhakkak ki endişe İle durula­
cak bir meseledir. Hele bu yalın ayakları
yemoniınsi pabuçlu kızlardan b ir kısmı tulum ­
bacı dizliğine benzeyen daracık p u n t a l o n l a ı
giym ektedirler ki. kendilerine o pabuçları da
allık ları anda tulum ba sandığın: omuzlayıp
yangına kojm ağa am ade »kız tulumbacı» de­
mek yaraşır zannederiz.
R.E. Koçu bir giin sokakta, kipti k ard an
gibi pabuçsuz, yalın ayak, yalın taban yürü­
yen bir hanım kız görm üştür ki, o kızı ve duy­
gusunu 1037 yılında H er Giin gazetesinde
«Yalınayaklı Amazon» serlevhası altındaki bir
sohbet yazısında şöyle testin etm iftir:
s Kadın olsun, erk ek olsun, İnsan vücu­
du anadoğm ası çıplak olarak ancak heykelde
ve resim de güzeldir. Resimden de kasdizn fo-
tograt değildir. Tıpkı meyvalara yapılan aşı
gihl, insan vücudüne sanatın eli değmelidir.
«Onun içindir ki, erkekleri kapısında rin-
 AYAJUm _ 137i —
d r b e n d k a le y a p m a k iste y e n y o sm a v e ka*
d m ia n dltrflne e d ip a y a k la rın » d ü ş ü re c e k nev
? hran , s o y u n m a sın ı d cg il. g iy in m e sin i b ilm e ­
lid ir
« Ü te rs e â<H b a sm a d a n o lsu n , y e r le r e d*i*
k îiim ü f b ir elctfcin a ltın d a n ş ö y le b ir g ö rü n ü p
kaybolanı b ir ç ıp la k a y a £ m cazibQ9İ. b ik in i k e ­
sim i n tay o a ltın d a , n e k a d a r m e v ru n o lu rs a
o l u n ç ıp la k b a c a ğ ın bı'tim i o la n a y a k ta yok*
tu r
«Giyimden kasdiro. yüz ile ellerden başka
yerin görünmemesi değildir. aslâ, h â şâ . Bir
kol. bir omuz, sine, bir sırt parçası. bacak,
baldır, çıplak ayak.. Yerine, güzel sahibinin
zevkine ve hünerine göre görünecektir, yahut
a n d a wyle b:r görünüp göriinup kaybolacak­
tır.
«Üryan vücııd bir cevherdir, esvap, g i­
yim de vitrin, o mücevheri vitrinde teşhir e t­
mesini bilmelidir.
« in a n ın ız , p la jla r ın içi, p lâ j y o t la r ı k a d a r
c a z tp d e ğ ild ir.
«Dün sabah plAja giden bir Amazon gör­
düm; Allah sahibine bağıştasın.. Yaşıdı olsay­
dım adı Leylâdır der, Mecnunu olurdum ..
■Cildi, göverml? gül yaprağı renginde;
trâşidc bir boyun Lislünde Yunam Kadim hey-
keltraşlanm kıskandıracak b îr baş. çenenin
münhanisi. s a r çiçeği dudakların bükümü,
ağzın asil büyüklüğü, burundaki hendese
Ahengi; Hint menekşesi gözler.. Dışı attın hâ<
reli koyu kumral at kuyruğu saçlar...
«On yedi on sekte yaşında.. Tıg gibi bir
boy.. Sabahrtizgân gibi bir yürüyüş.. Uçuyor
haspa!.. Kısa kollu, süt mavisi bir keten bluz.,
altında iki başarı oğlak.- İnce belden ayağın
İncik kemiklerine kadar çiçek çiçek, dal dal
bir eteklik dökülmüş.. Ve gel de haspa deme,
çıplak ayaklarında bir şey yok, ne iskarpin k
ne mfıhud çarıklar ve ne de kepaze sokak na­
l ı n l a r P ı r ı p ı n oğlanlar, külh&niler gibi yalm
ayak yürüyor..
«Acaba sesi nasıl dedim:
— Kızım. Hanım kızım*..
Durdu, çatıkça kaşlar altından, aman Al­
lahını, hem timld veren, hem korkutan bir ba­
kışta:
— Bana mı seslendiniz?..
Diye sordu. OAvudt bir ses..
«Â h e fe n d im , h a rfe n d a z lık s u ç o lm a sa ..
K ız o t l u k ı t h i n , u t n a ; şt'fatavcad 4 t I h . H i n n
B c ttu n . b r a d e b U m tm . İ n ma* m . o | l ı ı o iih b k U lr!?
İS T A N B U t
— A ffe d e rs in y a v ru m B ınçJn e benzet*
llm 1
Şfiyl» U r aüıdtl. gttllımsedl, ^ h u ı başiyle
bir flBiam verdi, o ö p u ln k r çıplak ayaklan
İle yürüdü gllti. >
R fi!. Koçu «Yalınayaklı Amazon* un ben­
zeri b ir d r cEtifUnalyalıst dükkanlı g*>nnu*
1Ür; uran boylu, sırım rübi kuru, büyük btı -
yUk elli ayaklı, halk ağzında «%ıptrt ■-* haH}
«deli fisek» denilen boydan hareketli ve «an­
lı. muhakkak ki zeki fakat zekâsı ne tarla,
bahçe sulayan, ne de değirmen çarkı çeviren
sular gibi. ftvârelik yolunda heder olmakta,
yaşı da askerlik çağına girmiş ve varlıklı bir
ailenin evlâdı olan bu genç 1957 yılında bir
kaç gün, belki de haftalarca İstanbul sokak*
larında apaş kıyofeti İle dolaşmıştır. Basında
eski bir *apka. çıplak gövde üstünde sureti
m ahsusada yırtılm ış b ir mintan, omuzlar
meydanda, sine üryan, belinde bir kuşak, ba
caklarında mâvi bezden dar. yırtık, aclib bir
panlalon. boynunda mendil, belde kuşak ve
ayaklar çıplak.. A sü hoş. şirin sahne, bu apaş
delikanlıyı İstanbulun has mal hâne berduş-
larından pırpırı oğlaocıkİAnu evvelâ hayret
ve sonra isttekaal İte seyrederek: «Boş ver.,
a rtist o be!..» dem eleri olmuştur.
Aşağıdaki satırları R E Koçunun İler Gün
gazetesinde çıkmış bîr fıkrasından alıyoruz:
«Feylesof ve şâir Namdar Rahmi Karatay
m erhum la köprü üstündeyiz; mevsim kış: yer
çakıl çakıl buz; hâneberduş b ir delikanlı ya*
m m ıtdan geniş adımlarla geçti... B ut üstünde
yalın ayak...
— Zatürrie olmaz mı?
Diye sordum Nam dan
— Ne raliirricsiT ö lü r ayol’ dedi. Blûr
nmma ölümünden yalım kendisinin haberi
olıırV.
Gazetelerde ne zaman bir «ölünü. «An
bir ölüm» haberi okusam görümün önüne bur
üstünde morarmış çıplak ayaklarla kütUr kü­
tü r yürüyen o delikanlı gelir ve Kamdar ku­
lağıma seslenir:
__Biliyor musuıı bugün ilânsa kaç kişi
öldü?,.*-
Bibl: ta«nbıil AcuUtlopcdUİ ve Foto Sel io-
toğrul »T^fl
AVAKAPU — Hali* boyunda Cilulhle kir
sem ttir ki. 10M Belediye Şelıir Rehberinde
Ayakapu olmuştur Sekenesi ekseriyetle civar
h ttp ://groups.goog le.c
 ANSİKLOPEDİSİ — 1379 —
fabrikalar, değirm enin. atölyeler. kalafat
Terleri amele ve isçisi lir deniz amelesi vr
getnicfdir Otuî yıl kadar evvelleri Haliç v;l
parlarının AyakapuıU bir «kelesi vıırıi). btı
satırların yazıldığı sırada vapur iskelesinden
biç bir u kalmamış bulunuyordu, eski iskele
önü bir meydancık halinde olup, yine eski­
den kalma bir gümrük kolcunu barakası da
boğduruyordu: bir kayık iskelesi olup Haliç,
de bu iskeleye kayııilı olarak işlemekte alan
nn beş kadar Kayık ve sanda! bulunuyordu;
meydanın da. semi halkına bir park olarak
tanzimine başlanmış, sekiz un kadar fidan
d.kilmış idi; açıkta soyunmuş, çoftu ç’.rıl çıp­
lak on beş yirmi çocuk deniaie yıkanmakta,
karaya kıçtan bağlamış motSrlû gemilerin
Özerinden, sandallarda» denize atlayarak ay­
yuka çıkan «esleri İle meydancığı şenlendir-
mekte İdiler. (Ağustos 1947).
Bibi.: HEK ve muzaffer Eyen, Gez; NdIu.
AYAKAPU ÇEŞMESİ _ Küçiıkmustafa-
pajadan Ayakapuya çıkarken, Gülçeşme So­
kağında, bıı sokağın Miralaynazımbey Sokağı
Ue kavşağı üzerindedir. Gülçeşme Sokağı adı,
{enseye nisbetle verilmişe benzer, kesm e taş­
tan klâsik üslupla bu on altıncı asır çeşmesi,
lıtanbol çeşmelerinin en güzellerinden b iri­
dir; fakat susuz, bakım sa, harap, tez elden ta­
mir ve ihya edilemezse belki de yakın bir istik­
balde mahvolmağa mahkûmdur. Lülesi kopa­
rılmış, teknesi kırılıp moloz ile dolmuş, hâzi­
nesinin üstüne de b ir ahşap ev yapılarak çeş­
me !>u evin altında kalmıştır. Ayna taşındaki
Ayakapu Çcgmral
(H a lim N a A )
:om/group/merakediyorum
AYAKAPU BAKAMI
kildteSl fıldur:
Bu çıban Itr® hflln ey («JMİcr
ALİ k^ı -*rılir 'V hu «satenin
IHdin içen feııita linhdir
«KA|d ran ula «uyu İm evinmiş*
k m um s;
Uevlet adamı, edib ve mütefekkir Keşid
Saffet AlabilHm 15 haziran 1Û47 tarlbH Mem­
leket gazetesinde Fransız Akademili Azan ve
Fransanın sabık Türkiye BOyük Elçisi Ue
Cham brun'e yazdığı bir açık mektupla: <Ttırk-
ier lstanbulu aldıkları zaman. Hum medeti-
yeti namına sefalet ve rezaletten bagka bir
şey kalmamıştı. Şehir baştan başa harap, halk
birbirini yemekle meşguldü, latanbula gir­
mekle, Tiirkler ölli buldukları bir şehre can
verdiler. Bizans enkazı üzerine bir medeniyet
kurdular» der, Ayakapu Çeşmesi, karşısın­
daki nefis hamam ve daha binlerce cami, m at'
eid, türbe, han. hamHfn. çe-sme ile tstantıula
yeni bir can veren Türk medeniyetinin bedia-
laruıdaa biridir re ne kadar yazıktır ki, asır­
lar boyunca tahripkar tabiat kuvvetlerinin de­
ğil, sadcco ihmal ve lâkaydinin ve korkunç
«ehlin kurbanı olmuş ecdad yadigârlarından-
dır. Bununla beraber Ufak bir himmetle ta ­
miri m üm kündür ve suyu akıtılarak şenlen­
d in İme jge, ebediyet ölçüsünde lâyıktır.
İstanbul, halen kabili tam ir ecdad yadi­
g ârları restore edildikleri gün, dünyanın bir
şehir - hâzinesidir.
Bibi.: REK. Ccn Kotu.
AYAKAPU UAMAM1 — Cibalide, Ay»-
kapuda on ailm cı asır yapısı, Türk yapı sa­
natının bedialarından tek bir hamamdır, bu
satırların yazıldığı sırada çok harap bir hal­
de ve bir kereste deposu haline konmuş bulu­
nuyordu 11047); arka tarafı kubbeler hizasın*
ta d a r toprağa ffömİİİOTÜJ, İstanbul Ansiklo­
pedisi için resim lerinin yapıldığı 1944 yılı ile
1047 arasında iki halvet kubbesi çökmüştür;
diğer kubbelerin de yakın istikbalde çökeceği
muhakkaktır. Bu güzel hamamın yirmi yirmi
beş yıldanbcri uıetrûk olduğu söylenmekle­
dir; vaktiyle bu hamamda çalışmış; 1944 de
KilçGkmustafapaşa Hamamında bulunan bir
dellok, Ayakapu IlaniMOinm halk ağzında Ka­
vuzlu Hamam diye m aruf olduğunu, su hâzi­
nesine bitişik halvetlerden soldakinln ki. kub­
besi yıkılanlardan biridir, Kanlı Halvet diye
m eşhur olduğunu. Yeniçeri zamanında bura­
 tSTAKBVL

girildiğine göre karşı sağ

ko^ode. kubbenin altında
bir parça kaimi*, di^trl*ıi
dökülmüştür Bir kOçük
kubbe ve iki beşik kubbe-
tik İle örtülü olan soğuk­
luğun sağında b(r temizlik
yarleri bulunup, boldaki
bir kapudan da m u^lles
bîr aralık İçine yerleştiril­
miş öyakyollarına geçilir.
Asıl hamam kısmı, bir gö­
bek taşı etrafında dört hal­
vet ve üç sofadan ibarettir,
1947 de, kubbelerle sofa­
ların üstündeki beş'k. kub­
.lj-ahjpu Hartamı. Cebho, 1944 beler tehlikeli olduğu içn
(RCâbu: X«ih) soğukluğa açılan kapusu
örülm üş bulunuyordu.
da genç bir delİâğıö bıçaklanarak öldürüldü ­ K urnaları ve m erm er döşemeleri bir yüksek
ğü. söylenegeldiğini nakletmişler. sanat eserinin kıym etini idrâktan âciz rnal sa­
Ayakapu Hamam ının dış kapısı üzerinde hipleri tarafından sökülmüş ve satılmış bu­
m erm er bir kitabe taşında şu ta rih kıtası ya­ lunuyordu. İstanbul Ansiklopedisi, Büyük-
zılıdır: $ehrin «yüzü suyu» olan Ayakapu Hamamı­
nı ta h rip edenleri, tarih in teH nİne terkeder.
S j b am d ijlâ h bu c â j i h u r r e m âb&rf
K c a rn n sa'yüe çtin buJdu itm&m
Bibi,: REK. Gezi NoUl
Bu Âli mcnziİD d i n i ld i t â r ih AYAKAPU MESCİDİ — Cibali civarımla
t Ki yüiii sûyidır ç chrın bu hummam» Ayakapuda, bu isim le anılan kale kapısının
H. 999 (M. IS82)
dışında ve kapuya bitişik küçük bîr ahşap ya­
Ayakapu H am am ının plânındaki hususi­ pı olup bu satırların yazıldığı sırada mesken
yet. sokak kapusu ile cam ekân arasında b ir olarak kullanılm akta idi, minaresi veya ew*
böifaenin bulunm asıdır. K ereste deposu y a ­ okunacak h e r hangi bir yeri de yoktu; altında,
pılan büyük kubbeli cam ekânnı fresklerle te z ­ İstanbul fethi şü h ed a m d a n Sekban başı Ah-
yin e d lld i|i görülüyor, kî bunlardan, dışardan dürrahm an Ağanın türbesi vardır IB.: AbdUr-
rahm an Ağa, Sekbanbaşı).
Hadikatül-cevamiin kaydına göre mes­
cidin bâmsi Ahmed Çelebi isminde bir zat
Olup kabri malûm değildir, zamanla harap
olup tnualtal kalmış ve on sekizin-
çj t i asır vezirlerinden Şehlâ Ahmed
Paşa tarafından müceddeden in§a

A ya k ap u İla m ım ı» 1944
(R«sîb: N«B*n

http://groups.google.coir
r3 *ŞsnttO PE D tât____________________________ — 1381 — ______________________ AV AK BA&DI PAHASI

edJtm ifttr, p a ra m esc id in y a n ın a b ir d e

Y eniçeri k o llu ğ u in şa B ilirm iş r e m®**
elde v a k fe tm işti kİ. o c a ğ ın lağ v ın d a n
s o n ra k a ra k o la la h v il e d ile n b u k o llu k
b ilâ h a re y e n id e n İnşâ e d ilm iş ti, h u su
U rların y a z ıld ığ ı s ıra d a da C H P Kıi-
, çflk m u sta fa p a şa . A bcilsubaşı v e MUftti-
a li m a h a lle le ri C ib a ti so m t o c a ğ ı. Ç ocuk
* E sirg e m e K u ru m u C ıbaJi «em i o c a ğ ı v*
T u rk H ava Kurumu C ib ali semt o c a ^ ı Ayakapu IİMiıaıııı
ta ra fın d a n isk â n e d ilm iş b u lu n u y o rd u . cf*tS« - hrokb B. Releri
(Ağustos 10471.
B ibi: IIC, 1: IU5K v* Muzoffor E«*>. 0 * 1 " “tu. karaya ç:kan yotcularmdrm bu isim Dr bir re ­
sim, para alınırdı. Bu ansiklopedinin müelli­
AYA KAPI1 YANGINLARI — tstanbu*
fi R. E. Koçu 1924 yılında Bursa Lisesinin bir
kın her taraft gibi, bu semi de büyült yangın­ talebesi olarak yattan bozma Sevinç volcu
larda birkaç defa mahvolmuştur. Kendi için­
vapuru ile Utanbuîdan Mudanyaya gittiğinde
den çıkan ateş âfetlerine dair de Jkİ kayda o İskelede ayakbastı parası ödediğini ve bu­
rastlanmıştır. nun Mudanya belediyesi tarafından tahsil
IH. 1145) M. 1732 yangını — O havali,
olunduğunu hatırlam aktadır; yine iyi hatır­
o zamanlar birbirine bîügilE sefil ahşap dük­
lam aktadır ki o tarihde Mudanyadan İstan­
kânlar ve evlerden mürekkep, balkı da ekse­
bul a geldiğinde böyle b ir para ödememiştir.
riyetle gayri müslim idi. Birine ateş düşerek
M uJanyada alınan ayakbastı parası 10 kuruş-
hemen baştanbaşa mahvoldu.
iH. 1167} M. 1753 yangını — Ayakapu„ yu­
karıda yazflı yangından sonra Ha çarçabuk
ve ayni sefil manzara île ihya edilmişti; sur
dışında ise, deniz kenarında h e r biri fisk ve
fücur yeri birçok salaş meyhaneler vardı. Bit
tarihte ateş diişerek sur içi ve dışı hemen bü­
tün Ayakapu tekrar baştan başa yandı* çoğu
reaya fukarası olmak üzere yüzlerce aile açık­
ta kaldL
Bibi-: Osman Nuri Ergin, Hftclti Umtri Bde-
diyt: Vâaf Tarihi.

AYAK BACI — Büyüftşehrin avam m ua­

şeretinde nikâh; imam nikâhı devrinde, koca­
larından hoşnud olmayan mahalle k antarının
ağsında: «Bıktım artık senden herif.. Çöz aya­
mın bagıuı’..» feryâdı sık sık işitilirdi.
Aşağıdaki kıt’a Vâsıf Enderunun hezel
yollu meşhur manzumesinden alınmıştır:
K u kaç yımıartaıı, vidam a sivrisinek gibi
Fink ona* İkt yatıına ktrıuk köpek gibi
Vere «rçer arından e i la fcSAletek ^)bi
Ayak basile *00111 kaJareun giW
Olma «okak sBırilrgcel kailin k*4ım:tk ol!
AYAKBASDl PARACI — isTopraklıasU
parası» da denilir. Hangi zanıandan kalma
olduğunu teshtt edemedik. Cumhuriyet devri­ Ç5S
Aysktaasdı pstraMNP iM a» e tftttc tfl r t v l j r t l ^ r -_.•
nin İlk yıllatma kadar, başta İstanbul. Tür- rife r ZorIv a ırn k « te lM f- .
kıyenin biitün limanlarına gelen gemilerin (A kbaba Mecmu***. WS9)

>/group/merakediyorum_________
 AYAKÇI — 1382 — tST A M İjm .

tu r G ım e koleksiyonları dikkatle gölden met ederdim; hattâ o derecede ki abdcsthl-

getirildiği halde ayakbastı parssLDin kaldırıl­ nelere varıncaya kadar temizlerdim.» |B.: Ar,.
dığı laritı tejb lt »dilemedi. ct Dedenin hâtıraları, İbrahim Bey. Aşçıdedcı.
Şu kıt'a M» yeniçerilerden halk şâiri AYAKHA.Ş — <Y o ld a ş ile beraber, Is.
latalı Hüseyin Ağanın bir folklor hazlneıi tembulda evvelâ yeniçeriler tarafından kul-
olan destan mecmuasından alındı: lamldıgı m uhakkaktır; arkadaş karşılısıdır,
K tttu rtlllm» tin d in t t dlIbM Ve kendilerine alem olm uştur, ayakdaş dem*
S arfllro ıH aa g fo trrlııJB lıu r ııı llncr <yoı:ıçer[. kastedilmiştir.
O tfll «yılından flöre öpprlrr tslaııbuldan kalkarak doğuda ve batıda
HÂIAmuRor ayakbastı p arın en az altı ay, bazan da 1, 5- 2 yıl «üren nefer­
Başlangıcı eski çağa ulaşabilen ayakbastı lere yaya gidip gelen bu askerlerin afcıada
par,ısının 1950 da yeniden ihdas edileceği İs «yolda;» ve cavakdaş* muhakkak ki arkadaş­
tanbu! gazetelerinde hayret ve esefle okun­ tan çok daha uygun tâbirler, hitaplardır. «Yo!,
muş, hsrodolsun ki aklı selim galebe çalarak da;» yalnız yeniçeri ağzında kalmış, «ayakda».-
tahakkuk etmemişti. Seçkin cdlb ve hum orist ise onlardan İstanbulun eski külhâni vc ayak
Yusuf Ziya O rtaç'm çıkardığı ve koleksiyonu takım ı tarafından da benimsenerek kullanıl­
zam aaım uı yazacak İstikbalin m üverrihleri m ıştır.
için çok kıym etli kaynak olacak A kbaba m italı A rkadaşlıkta bir lik ir anlaşması şarttır, kut-
mecmuasının S m art 1859 ta rih li sayısuıd.ı haniler ve serserilerle ayak takımı arasında
C aler Zorlu bir şayiayı giizel bir k arik atü rle trir gaye uğrunda ve fikir birliği olmıyacagı*
tesbil etmiştir. na. yakınlıkları sadece birbirlerinin gidişime
ayak uydurm aktan ibaret olduğuna göre ayak-
AYAKÇI — Tekke tâ b irlerin d en d ir; ta ­
daş tabiri onların ağzına da yakışır. İstanbul
rikata yeni girm iş acpm ı derviş, acem i can;
klllftânilerlnln ve ayak takımmın a.vakdaş>
ayakçı, tekkesinin kaba, ve sü fli tem izlik iş­
tâbirini terk eUnest. Yeniçeri Ocağının «Vak’
lerinde kullanılırdı, ınııtbahda bulaşıkçılık y a­
ai Hayriye» denilen kanlı şehir muharebesi
par. ortalığı slipürür, taşlık y ık a r, ayaJcoIIarı-
ile kaldırılm asından, yeniçerilerin de aman­
nı yıkar, tem izlerdi; bu hizm ete d erg âh a yeni
sızca takip edilerek idam olunmasından son­
bir acem i gelinceye k a d a r devam ederdi.
rad ır: ocağın kaldırıldığı 1828 yılından bu
Ayakçı hizmete şevk ile sarılırdı, hattâ yana da ayakdaş yerine arkada; demeğe baş­
şeyhine öylesine bağlananlar olurdu ki der­ lam ışlardır. meselâ vak'ai Hayriyede yeniçe­
gâha. şeyhin evine gönüllü uşak olurdu; aşa­ ri zorbalarının en namlılarından Habip Oda­
ğıdaki satırları geçen asır sonlarında yaşam ış başı Etmeydanuıda söylediği meşhur nut­
A ftı Dede İbrahim Beyin hâtıralarından alı­ kuna:
yoruz;
— Ayakdaşlar.'.. F ötur gelilmeyin, t
< Evden yatağı hazreti şeyhin hanesine reddüt göstermeyin, ocak namı tovametedek
nakletmiş idik. Kalemden doğruca şeyhin ha­ kalkmaz!.. Göreyim sizt. Hacıbektaş Ocağını
nesine galip hemen se tre pantalonu çıkarıp uyandırın!., demişti.
b ir uzun entâri üzerinde hırka, başımda arâ- Bu nutuk yeniçerilerin son söztl olmuştu
kiye. Özerinde yemeni, ayağımda pabuç, yalın ve kendilerine «ayakdaş» hitabı ile başlunıŞtı.
ayak, dergâha lüzumu olan {eyleri satın al­
ltüseyin Râci adında bir zâta ail olup
mak İçin Lâleli caddesinde mecnun gibi gidip
üzerinde hicri 1308 (milâdi 1800 -1691) tarihi
gelirdim. Kalem efendileri görüp ahvâlime
kayıtlı et yazması bir defterde folklor bakı­
taaccüb Miip hayran ve sergerdan kalırlardı;
mından pek kıymetli manzumeler arasında şu
ben asla aldırış etmezdim; kendim i b ir dilen­
destana rastlanm ıştır; Vak'ai Hayriyeden son­
ci şekline koymuş idim. Aşk gönlümü o kadar
ra yeniçerilerle Befctâşileri tehzil yolunda ya­
alçaltmış idi ki biiyükliik. kibir değil kendimi zıldığı aşikârdır.
insandan bile addetmez idim. B ir şâiıi âlice­
nabın kapusuna kıtm ir olmak İsterdim. Akı­ »ER VASFI AY/IKDAŞ
bet yine gönlümün arzusu üzere oldu. A rıfa la ıU ı, yoldaşlık
nGeceleri dergâhın uşağı gibi ihvâna hiz­ K a a n kay nattı» l*t<Uk

http://groups.goog le.c
 ANSİKLOPEDİSİ
İtlik d i r t a a < 640»
V ılh ir yılı tfıla fd ık
K ı h n U v . Haa. tt*m am
A r ıU if h k te r d i ı u a
M rj II* m ıttııb
Siiridftk durduk Inrlryıl lanı
A n d ı n ı r p irA ^ tk
tHmr d ik e n lik . taftltk
H a n B ek la» fcöc*#i
ftn k ıM M I r y a ld a ^ h k
B ird ir yor*»ala dfişek
A yakdıybrtfa t* fe k
fJbct bizden delildir
Bonn Mineye* f|e k
G ir batanın koyauna
Bak B e k lisi oy o u ıu
Ayakdaşıoı hik <Bye
S an ln tea boyana*
K rlled e ti)sc kaim
A y a k la n m a yalm
M eydan bizim yoldaşım
Nerd&ne çtkup saltıı
O ra n ı n m plrlm ift
BFoe bedel b irim li
Ayaktaşız beraber
Kesfim!» göbeğimiz
Ayakdaşım civelek
Peçeli İ«1 t tf İpek
Açup g 5 r « n yürünti
P e r ttlr yafcud M elek
M ika dilim k a ra s u
Babam netsin tavuğa
Tekkeye horoz lan ın
A yakdaş yalabugıı
G üzellere ta p a m
Mum «S&dtirüp yatâfra
Aya M a ş him m etiyle
Diiaya evin y a p a ra
UçtM, yediler. kırklar
D tişm antm ıs h ak lar
B abanm h n ta ra a d a
MWrSrteıwi* ayak lar
Ayakdaş M diyelim
B ıçaklar bileyelim
K kld ın n kazanlar*
Ç orbayı y in e y e lin
Relin f il M eydaaına
S u ltan lar «nltam a*
Alt Balıa hb («İter
Demine d e rrtn iB a
P u p aı ohtr m a kadı
Tâlim ıtflvur Ictdi
U yandırdık a tcji
K a u n lu ın u f kayjudı
:om/group/merakediyorum
^ ]3B3 __ AYAK DtVÂM '
Yalın ayak bat kaba
t Hırtıra»da bir ab*
AyakdaıUrla |»Mlk
Htlakir Bab» merhaba
A VAK Dİv A M — Fevkalâde hallerde,
bilhassa U tanhul ihtilâllerinde. halkta h j i i
ask erin d ertlerini veya şikâyetlerini padişaha
kendi aftızlariyle arzetm ek Özere kurulan di­
van; ayak divanları hem en daim a İhtilâlciler
tarafın dan lalenm iş, padişahlar da. kendi
u h lla n m k u rtarm ak için bu i«tefti kabul ç i­
m ek zorunda k alarak ve hem en h e r aya*
divanı sonunda, saraydaki m ttsabıb ve nedim­
lerinden. devle! erkanından ve vuzeranndan
bir kaç kişiyi feda etm işlerdir.
Ayak divanının adı. b ir ta h tta o turan p a­
dişahtan gayri hazır bulunanların cümlesinin
ayakla durm asından ve dolaytsiyle meselenin
ayak ü stü konuşulm asından gelir.
Bazı pâdişâhlar, kendilerine vezirleri ta ­
rafın d an resm en arzedilm iyen. fakat hoş k a r­
şılanm ayacak dedikoduları kulaklarına kadar
akseden h âd iseleri halktan veya ilgililerden
bizzat tahk ik ed erlerd i ki. buna da ayak di*
vanı denilirdi; m eaeli: K anuni Silleymanın
ista n b u ld a pek büyük b ir h ayrı olan Kırkçeş-
m e - H alkalı su larının B üyükşehre akıtılm ası
düşü n üld üğ ü sıra la rd a , bu s u la n kaynakların­
da gören, kaça m al olursa olsun, çok elim b ir
su sık ın tısı çek en İstan bu llu ları bu sıkıntıdan
k u rtarm ağ a kal’iyyen k a ra r verm iş olan Sul­
ta n SUleyman d evrin suyolcusu K iraz Nikoli'
yİ ç ağ ırta ra k fikrini sorm uş, suyolcu Nikn-
li de, m ezkûr suladın şehre akıülm asında hiç­
b ir fenni mahzur olmadığını arzelmişli. bunu
h a b er alan sadtrâzam R üstcm Paşa, pâdişâh
tara fın d a n dâvet edilen Nikoli’nin, kendisini
görm eden hodbebod huzuru hüm âyûna çık­
m asına kızm ış ve suyolcuyu hapse attırm ıgtı;
k eyfiyet gizli tu tu ld u ğ u halde şuyu bulmuş,
h a lk diline düşmüş, İstanbulluların esasen pek
sevm ediği bu vezir, b ir d e pâdişâhın büyük
hayrına mâni olm ak arzusu ile itham edilmiş,
K iraz N ikoli hâdisesi Sultan Süleym anın k u ­
lağına k ad ar ak settirilm işti; fevkalâde hid­
detlenen K anunî, K âğılhaneye giderek Htts-
tem Paşayı çağırtm ış, aynı zam anda dam adı
olan SadtrSzamı b ir ayak divânında sorguya
çefaniştl, çok sert b ir yüzle: «Suyolcu zimmi­
nin hapsine bâıs nedir? diye sorm uştu, Küs­
ten! paşa da. kendisinin haberi olm adan bu-
 'V a k d i v a n i _____ _ 084
zum Jıtimayflnda « fır m asraflarla tahakkuk
edebilecek bir teşebbil* («erinde fikir boyan
ediği cihetle sadakat ve istikametinin tahkiki
için hapsedildiğini söyleyerek m il tehlikesin
dt!.ı sıyrılmıştı.
İstanbul, ihtilâl iyinde. hakikaten matı-
Serden (imek oyak divanlarını D ördüncü Mu-
rad ile Dördüncü Mehmed zam anlarında gör­
m üştür. her ikisi de Nainıa Tarihinde lafsili-
tiyle tesbK ve nakledilmişti:-
Döi'dünrU ıM uraıtın ayak divânı — Hicri
1041 yılı recebinde |M. 16311, Saıiırfaam Ha-
?:■• Ahmed P açay ıd ev irip yerine gcçınek in­
leyen Recep Paşanın teşvikiyle çıkan askeri
ihtilâl dc kurulm uş bil' ayak divânıdır <R:
1041 re c eb İhtilâli); D ördüncü Muraıl henüz
yirm i iiç yasım la b ir geneli. Aşağıdaki satırla r
Nalına Tarihinin İİÇüncü cildinden naklolun-
muştur:
ıÇiin Hafız Paşa sadrâzam oldu, Reeeb
Paşa ha.te:l iıtilh Halli Paşayı kaldırıb (öldiii1-
liib'ı keııdiisu VwiriAzam almak için amele
başladı. Etraftan dahi norbalar ve bölük hal­
kının a ’zaraı gelilb İstanbulun İçi dolmuş idi.
Saka Mehıııed ve Cin Ali Mahmud AğaoJUı
ve Salih «fendi vc E m ir H alife ve C adu Os­
m an ve Biçakcıoglu ve K ütahyalı K alem Bey
ve Nazlı Muslıı ve Kum A hmed ve d ahi bun­
ların em sali zorbalar ki h e r b iri m addctiîl
fesaü idi, b u n lar m ütterikü lrey İstanbul iç in ­
d e fadam lariyle) o turu p ikazı fitney e bahane
ararlardı..», ih tilâlin nakline böyleCB başla
yan m eşhur V ak'anüvis, İstanbul» dolan Y e­
niçeri vı> Sipahi zorbalarının sabık Sadırâzam
llüErev Paşanın haksız y ere azledildigi baha
nesiyle ayaklandıklarını ve b ir d e fte r tanzim
ederek ile rle t erkânından bam larım ölüm e
m ahkûm ettiklerin i söyler, d e fte rii o lan oıı
yedi kişinin başında: Sadırâzam Matız A hmed
Paşa, Şeyhülislâm ve asrın büyük şairi Yahya
Efendi. D efterdar M ustafa Paşa, pâdişâhın
gözde musahibi ve Y eniçeri Ağası H aşan H a­
life, pâdişâhın en sevgili gözdesi Musa Metek
Çelebi bulunm akladır (bUlün bu isim lere ha­
klımı. Ayaklanm anın üçüncü gllnU İd, bir sa­
lıya. yani sarayda Divânı H ümâyûnun toplan­
tı gününe rastlar, İhtilâlciler B ib i hüm âyûn­
dan girm eğe muvaffak olup sarayın birinci
avlusunu. O rta kapıya kadar ellerine geçirir­
ler. Kubbe veziri olup âkil ve ted b ir sahibi bir
/.at olarak tanınan Bayram Paşa, daha giin dog­
.. İ stan bu l
madan sadırâiumıa haber gönderir: «Mcdcd.
* »har devletin sultanım olmaya ki bugün
m eşverettir tleyu divana gelesin. Hemen Ih-
İtfa «yteyesiz. inşallah bu cemiyete tefrika
gelir ve illâ Mr zarar lerettub çimekten hazet
olunur» der Katız Paşa güler: ıVar blzık-n
selâm eyle! Zuhur edetek kazal mübreınt rü­
yamda müşahede eyledim, ölmekten gam çek­
mem!. diye cevap gönderir. Alına binor. ma-
iyyetlylo beraber sarayından çıkıp Topkapı
Sarayına gelir. Babı Hümâyûndan girer ki..
El ra t mahşerden num une.. Kalabalık açılır.
Sıdırâzam a yol verir. Hafız Ahmed Paşa ken­
disine selâm durm uşlar zanneder, selim ve­
rir. m eğer helisinin koynu koltuğu «aş ile do­
lu imiş, vezir kapıdan girip biraz İlerleyince,
b ir sipahi seçilip arkasından bir taş ve: — Bre
vurun!., diye bir nâra atar Ilafız Ahıııcd Paşa
taş yajjmtıruna tutulur, atından yıkarlar, fa­
kat şallıları yetişip koltuğuna girerler, has­
ta la r odasına, oraıln:) dn sarayın iç kısmına
kaçırırlar, hücum eden Sipahi jet’ bu arada
paşanın satırlarından bir oğlanı hançerle göğ­
sünden vurup öltlüriirler. birisini de yaralar
lar; Sndırâzaıııın kaftanı ve mücovvezesl bu
arada kaybolur; BosUnbaşıdan bir iist kalta.ıı
ile b ir milcevveze alıp huzura çıkar ve vak'ayı
tafsilâtı ile nakleder ve miihri şerifi öpüp sa­
h ibine iade ve testim eder, pâdişâh da müte­
e ssir olup: «Yiirii var git» diye destur verir.
Hafız A hm ed Paşa, Yalı Köşküne inip kıya­
fetini lebdiI isler ve kayığa binerek Uskiidara
geçer.
Beri tarafla. S ad ırd anım hastalar ta p u ­
sundan içeriye kaçınası üzerine, ihtilâlci as­
ker galeyana gelir Orta kapuyu zorlayıp içori-
* ye g ire r ve ikinci avluyu istilâ ederek Bâbiis-
saadeye dayanır, Kubbealb asker ile dolar,
n am dar zorbalar ileri çıkıp: t Padişaha sözfl-
uıiiz vard ır, divâna çıksın» diye ayak divânı
istediler; Genç Osman V a t’asına benzer bit
v ak an ın çıkmasından korkan UordiiIK'ü Mu*
rad , ayak divânı talebini kabul eder.
«Pâdişâh Hazretleri dahi taşra çıkıp sal­
tanat Ue ayak divanı idüp tahtı hilâfet (izere
k arar eyledi ve: «Nedir kullarım muradınız*
deyu sualde olıcak bi edebter bir mertebe
odebslzlik ve Halet lisan e ttiler ki tâbire gel-
mez ve Hafız Paşayı ve defter ittikleri on yedi
m uteber erkânı devleti «Bize ver paralayalım
zira bunlar devlete ve pjtıfişaJumıza dosl d *
http://groups.goog le.com
T .. • s, v.l.1'tJîni;
t I1.--.. Thiû 1. t <
..i?*;.: :iu:
-iv»-. :i! r v -
• ■■■ s. : i'' l-:V: *♦ !-■«
.. r - i^ v!-.[= . ; a ■'^"Cr ’r
. ! - P î'ı-tih «i"- ^ it".;:- n-,yi:.' !r (a
, ıf , «Vrv ı r f . r .i T- ' - ; < ’*razi
“;n . . '- v ' «j*p' rlH î»tte v,
.•'.'r.'lerB , ,• t t j*v >;
U" İd lîp f i: ; - ' hfilâİI VUtUdJ Pâd ljlr-
\î- : -lı, ^ uLj j L mertebeleri yşfcm gr-ld.
: *. gar-Tİarın?*-- £ayTİ h!r LL-.'jp jöyli ,;-
. -y «demediler. Pâdişâh dal* r>1 nâdanlarm
eaU îrsyüb i Kavga itiıkleriı:-
. r-n i j ’ ^ iîla jı tiuıei saltanat idüğün bilûb:
• ûnki -ev -- • iu la k tuthiazsu ve kabili hilal-
i?ğılsiı n iç ,f beni taşra divanı davet eyledi-
«■ deyn tahimâan kalkıp içeraye teveccüh
irfüb E n d e n » agavatı P â d i^ jı ortaya >lup
içeni jö îlird ü ltf. o l e$ftdya P â d îp h m akebin-
ce sel gibi akup dilediler i i Harem kapusun-
dan içeri İrenini iîe duhul ktei t. ol m ahal
gümam haremi h£c-*~ fBâbü£saadenLn kanad-
ia rju j a n la m yüzüne sed idüb bu v echilt ka-
kapandığmdan eşkıyama gayizleri ziyade olup
tu|LTi$ıp: «Padişahım mademki bu on yedi
kişiyi bize vcnııezuo. biz işimi2j büürüz* dc«
yu te ti'd en kinaye ref*l esvai Qe zemine îei*
zt:ç ve âsümane velvele saldılar.
^eru de. R teeb paşa ki Fitaevi tahrik
iden kendi idi, sureti salâhde giryan ve nal ân
11 olup Pâdişâhın ayağına düşüp: -«Pâdişâhım bu
müfsidleri teskin lâzımdır ve illâ b ir veçhile
cevaplan mümkün değildir, eğer ben kulun:;
dahi isterler ise vir ki kul efendisi yoluna ku r­
ban ola gelmişdir, kul istediklerini ala gelm iş­
lerdir. pâdişâha™ selefden dahi ala gelm işler­
d ir V rkıç bendeniz gitmekle neane lâzım gel-
'.ez m * Hak saklaiuı eğer bu bedhuylar (es­
sin ’unm ai ise ahval müşkil olur, nizaau dev­
let muzmahJÎ ohır» deyu vafir niyaz İdub pâ­
dişâh dahi gördü ki bunlar edrote yekdil. hak­
larından gelinmek bu haldemûşkil. maalkera-
he Bostancıhaşl C lfer Ağayı gönderdi, kayık
ie henüz lla fn Paşa Üsküdar» yanaşm i) idi,
>andal île ardından IriçGp: «Pâdişâh ister»
deyu kendi o n d alın a alup h a n ın ı pâdişaha
getûrdü. ol mah^] psılişah buyurdu, Bibüssa-
a deyi açdılar, tekrar ç * u p taht üzre karar
eyledi ve asker dahi ger ti çekülüp durdular
Pâdişâh Hazretler: parmağı ile işaret ve tâ ­
yin idüp dört nefer kiraesneyı ıkonuşmak)
ı/group/meraked iyorum
-— . -• '> .*•'
: ' \İ b u i--r- r i lf li l 5' • ; _ î r - T r j'.i'iS i - :.
■ 1 [■'i 4L!:.ir. J vc ’ •Sill-.î - J ; r : ,.ı\V, r ,'.j
».--.V-Ji . j i r . y M ; ^ îu u • -fır - p 'ü f
-a z i .-rîi]7 -in U fcr=r t i; ; -î
Sı•*-Jît-;-T¥ lî-i'rtishââfir rJ ? ,Çt ? ;; •
I’iiiış.:. .i..T :- ,....-, U ,,. . ■„ [ ,
ı:,.iî'.;«;-' fl" ijv lîp: ıl’ i: ! ■ ; i. ' - 7 ı
(■i » u lu n vtı~ :. i ' İ t ■ - r~ ırn ; ,.J| ;■
tt-r- 'II katirÎT^jpy., [,!, , ;1-n j-.r
' rizan v^1 ben? '■'!■■■* vjuıılı-t 'L1!-':
düp nny.-r'im ı " Lardj defin ':t;.rı-.;v: ş -
■ i r V riûiîn htmavesimı rks iıkr!-» t-,
y e r öpüp !ts fcr ■r^ı k ı tüivr.l idı^jt ,.r
-~ai K e rb e lijs n^nend >lan mcydfni : '-t -
m tn l; je yürüdü. pSdi.' ih nukrem cıio yv "
ne tul- ,' ağladı, a s a ılt E n d e rin Aksları «r-
babı divânın didtleri ^ ry a n ve d gerleri r '-..
>oo oldv. H ifu Paşa m eydam £İntikt« •
c ‘j sipâiııJer ısryd ırj seçilip biicum ettiler,
ıplida gelen flpabi H a la Pasava hainle ed e.
yırr deya yaaajdA'Js, Halı» mütedeyyin t -
>ahibi ilmii m irife t olmağU ru h cm anetv'^h
olup vikayesi babında hasbeUnıdre saay İU
mek im ana vacip olduğuna biHlrdü. xnın İçüh
ibtida gelen sipahinin ağzına bir muşti ıtifa-
mani }Öyle urdu ki h e n f yere p a y jt-a l o!yp
ba^üidan d estan yuvarlandı, bir sipahi d5‘w
»rçrayup h a n ç e r ile ıH ila Paşayı) bafindarj
u ru p kulağına dek kellesin şak eyledi biri
dabı gojstinde.ı b ir hançer u rup jDktılar, gay-
r hiicıım ıdüb kılınç ve hançer üşünip ol ve­
ziri zi;anı pişgâhı padişahide on yedi lahm ile
huni sıırhe a ju ite ittiler, çün henüz remakc
b»U idi. bir Yeniçeri s-’^ siln e çıStup bıçağı
ile bofcazı altın çalup zebheyiedı. bu veçlufe
ol bigünah şehid oldukla büddamı saray '■ -
rino bir yeşil h a n r ö rttüler, pâdişâhı gayyu-
n ın nigihe takati kalmayup deruniinden: <Hdf
imdi iiaktaalâ ikdar iderse sizden ahs> n r
nice olur g ö re n i» deyüb lahireo: «Bre Hak-
dan korkm aı, Ptysam berdcn ulanmaz, je r'e
ve râd işah a inkiyad etmez talim ler» dvyBb
kalkup yine içerııye gilti. ol gün bu meoofc:
ite divan bonılsıp halk saraydan tıkıp eraıll
yhM! Atmeydanına rjc u etlileri.
Hala Paganın verine RwH> Pa^a Sadır&>
u m olmuşta. Dördüncü Murad da, utosSa.-
azlini bahane ederek ayaklandığı H ata
nın ıclefi llûsrev Fajajrı Tokad’d». idam

ATAK DtVjLVJ — ıja e —
tirtnfştl. HO^rrv Paçanın idamı Istanbulda,
ayni yılın 20 şabanında İkinci Ur fitneye se­
bep oldu, isi asker tekrar saraya hücum etti.
PJdişah ayak divânına çıkarıldı. Naimi E fen ­
di, bu ayak divânını da 5oy]e nakil vc taıv-r
eder:
«Ayak divanı iltirüp- «— Padişahım, «en
niçün HOsrev Paşa gibi yarar veziri katil ve
kendi devlelînf rahnedar ettin, imdi sen dahi
elbette bire Haşan Il3İl/eyi ve Mıuahih Muta
Çelebiyi ve Defterdar Mustafa Paşayı vtr pa
ralayalım» deyu iglizı kelâm İtliler. Hem bu
esnada ol edebsizler nadanlık idlib: «Şehza­
deler (padişahın kardeşleri) bizim efendimiz
oğullarıdır, gayri sana itimadımız kalmadı, ita
hak yere Hiisrev Paşayı öldürdün şehzadelere
dahi kıyarsın, elbette şehzadeleri çıkar bize
gjjater» deyu ibram ve hadlerinden ziyade k e­
lâm İtliler. Padişah ol cahillerin küstahlığın­
dan ziyade rencide olup: «Haşan Halife ve
Mıısanm ne günahı vardır ki size vlreyim, ba
mertebe şermü hürm eti aradan kaldırm ak si­
ze düşer mi» deyu nice Tiiishü pendim iz kell-
mat buyurduklarında anların habaseti ziyade
olup güftegû bir mertebeye vardı kİ: «Bu di-
led-Ttlıriraî/i hize virm eı isen te n bize PSdi-
şahlıga lâzım degilstin» didiler. Ve eraril bey­
ninde: sH ünkâr jchzaduleri boğmuş» deyu er-
a l ziyade olmağın ol divanda: <Elbette şeh­
zadeleri çıkar gürelisi» deyu ibram itm eleri
ile Pâdişâh emrediip dört şehzadeyi taşra çı­
kardılar, cümle buzzan divan müşahede ey­
ledi Sultan Bayegd, Sultan Süleyman, Sulta.!
Kasım. Sultan İbrahim. Cümleden büyüğü
Sultan Baverid idi. b tr len iv e r miUtehi civan
idi. dördü dahi Bâbüssaadete çıkıp arzı didar
ittiler ve Sultan Bayezld ile Sultan Süleyman
ıkapunua eşiğinden) ilerice çıkıp (ol cahillere
hltab edlib): «Bizden ne b tersiz biz ktışel ha-
mulde kendi halimize meşgul iken haliıriK
kamayup namımızı anmak bizi lisana götür­
mek niçündür, yohsa h iâ müttshem idüb (yok
idümemizi ral| isteniz, Allahdan korkmayup
Pâdişâh Hazretlerinden şermD h a y i itmeyüp
böyle tuğyan idersiz, lillihi taalâ bizi halimize
kon. bize tizin himaye ve harasetiniz gerek­
mez» dediler. 01 nadanlar İse kabahatlerin bil-
meyâb yine pâdişaba hitah idüb: «Ba'delyevnı
biz sana hu efendileri inanmanız, elbette bun­
lara zarar ilmeyeceğine bize kefil ver» deyu
kavga eyledüler. MÜttü Ahizede Hüseyin
I
1
__________________ i s t v o u l
Efendi: Uca kefilim dedi. Itaceb Paşa dahi
keni oldu» Sizlerin kefaleti 11e iıimad ııterb»
deyu müteselli oldular. Padişah işaret İtil, şeh-
rârfelıı yine mekanlarına gütıirdüler. Cahil
doıtlan ik il düşman yeddir dedikleri gerçek­
tir» ıB. Hüsrcv Paşa; Keceb Paşa: Ihıseyia
Efendi. Ahizade; Ussan Halife. Mum Melek
Çelebi; Hafız Ahmed Paşa; Murad. fV. Sul­
tan; 1041 ihtilâli).
Dördüncü Mehmcdln ayak divânı — Hicri
1006 (M 1036ı yılı ccffiazlyelevvelinde tıkav
ve im paratorluk tarihinde Vak'ayt Vakvaklye
yahut Çınar Vsk'ası denilen askeri ihtilâlde
kum lm uş bir ayak d ivin t Afi ki Dördüncü
Mehmed hu div in a çıktığında henüz on beş
yaşuıda b ir çocuktu: sadaret mevkiinde Sü­
leyman Paşa bulunuyordu. Vıllardanberi de­
vam edegelen Girid çenginin devlete ylikledi-
gigi ağır m asraflar hâzineyi müşkül duluma
düşürm üş uzun zam andanberi para alamayan
asker Istanbulda silâhına sarılıp ayaklanarak
kiiçilk Padişahtan suiistim al ve tegaUSb ü t
itham eyledikleri saray erkânının öldürülmek
ilzere kendilerine teslimini İstemişlerdi, ya­
kan d a zikredilen arabi ayın yedinci günü M*
dlşah ayak divânına çağnldı. Bu ihtilâlde as­
ker. kapılarını açtırıp saraya girmeğe muvaf­
fak olam adıktan için Dördüncü Mehmed ayak
divânına Sogukçeşmedeki Alay Küşkûndn Ur
penceresi önüne kurulan tah t'a oturarak çık­
tı. Aşağıdaki satırlar Naimâ Tarihinin altına
cildinden bugünkü yazı dilimize çevrilerek ya­
zılmıştır:
«Padişah cümle vütera ve ulema ile cad­
d e üzerindeki Alay Köşküne geldi. Atmeyda-
nından köşke k adar olan saha sipahilerle dol­
muştu. en öndekiler yaya, geridekiler zırh­
lara hürünmüş atlı Mi. Padişah geldiği gibi
içlerinden M ehter Ilasan Aga r e Şamlı Meh­
med ve Karakaş Mehmed ileri çıkıp kasır kar­
şısında el bağladılar, llasan A£a el kaldırıp
Pidişalta gayet muntazam Ve uzun bir hayır
dua etmeğe başladı o dua ettikçe asker «imin»
avareleriyle giirlem ekte idi. Duadan sonra
llasan Ağa sSze gelip: -Padişahım, Haktaâlâ
vücudu şerifinizi tahtı saltanatta daim «M »
Kulların yüzlerini toprağa sürüp gelerek arzu­
halleri budur ki Allaha hamdolsun büyüdü­
nüz. İstiklâl üzere saltanat umurunu elinize
alacak c'rvanhaht in had ır oldunuz. GirH ada­
sında vezirleriniz, Ümeranız ve asker fcullan-
http://groups.google.cott
 fiJİSlKLOPt& İSt — 1387 -
m* gece ve gündüz kilftar ile harb ve kıtalde
lahraet çekip karada vc denizde düşmanın
yaptıklarını pâdişâhıma* söylemiyorlar. Mem­
leketler zulüm ile harap oKUı, reaya darül
harbe kaçtı Pâdişâh kul İle, kul hazine île,
haline reayadan hasıl olur. Kulların para yü­
zünü görmezler, verseler verdikleri mağşuş
vc safi b^kır akçedir, îstanbutda geçmez. Ve-
rir teriniz ve defterdarlarıma sallanatınıza o r­
tak oiaularuı yüzünden vergi tahsil edemi-
yortar, Padişahımızın yanında olan ağalar ve
rausahibler (Harem Ağalan) büyük saraylar
say» a atlar ve hizmetkârlar besliyorlar; her
bîri devlet islerine karışıp türlü suiistimal­
lerle kendilerine mal yığıyorlar, m uratlarınca
hareket etmeyen vezirler azil veya idam olu­
nuyorlar; halktan vergi olarak toplanan ay an
tam paralar adamları vasıtası ile ve bir takım
sarraflar eli ile çok eksiğine toplanmış ayart
bozuk veya kesik paralarla değiçürilfp kabine­
ye bunlar veriliyor ve askerin ücreti bu mağ­
şuş akçe ile ödeniyor, din ve devlet için bu
adamların izalesi lâzımdır. A rtık başka yol
katmadığından baş vurduğumuz bu küstaha-
ne yoldan ötürü bizi affediniz Pâdişâhım, gö­
rünüşü kaba bu hareketimiz akıbetinin İyiliği
düşünülürse mazur görülür, sizden istediği'
miz kimseler şunlardır» diyerek bir d efter
çıkardı, saray erkânından ve dışardan otuz
kadar ki ensenin adını okudu cebinden de bir
avuç ayan bozuk ve kırık akçe çıkarıp Pâdi-
saba gösterdi. Dördüncü Mehmed sipahilere
hitahedip: «Kullarım, bu defterde olan kim-
selçrin matları alınıp kendileri sürgüne gön­
derilsin katillerinden vazgeçin* dedi. Pâdişâ­
hın bu sözlerini Sadaret Kaymakamı Mustafa
Pa$a yüksek sesle tebliğ etti; fayda vermedi:
'Hayur vazgeçmeyiz, seni dahî istemeyiz» d i­
ye Muştala Paşayı korkuttular. İ% buraya va­
rınca fesadın d e fi için istedikleri yerine ge­
tirildi» Padişah divit ve kalem istedi» defteri]
o lanlara idamları için Bostancıbaşıya bir
hattı hümâyûn yazdı, defterin başında gelen
Kularağası Behram Ağa, Kapuağası Bosnalı
Ahmed Ağa ve Raco İbrahim Ağa derhal idam
olunarak ccsedieri saray duvarının üstünden
sokağa atıldı, diğerleri de birer toirçr bulunup
idam olundular (B.: İ066 İhtilâli).
AYAK ESNAFI, SATICILARI —
Ayak esnafı ve satıcıları, büyük istanbulun
günlük hayatının tuzu, biberidir: İstanbulun
ı/group/merakediyorum
AYAK. ESNAFI
kendine hâs alâmeti farikalarıdır, sokaklarının
sesidir Ve büyük İstanbul, asırlar boyunca
bin bir kılık ve kıyafette, tenha ve sapa sem t'
terinden gullp geçen, çarşı boylarına dizilen,
meydanlarına serpilen ayak esnafı ve satict-
lariylc cihan ölçüsünde bir ^ h re tiir. Halk
hikmetleri arasında İstanbul sokaklarının Uşı
toprakı altındır» sözü yerleşmiştir; acırlar
boyunca, ıızak veya yakın memleketlerden ve
vilâyetlerden kopup gelen ve İstanbul sokak-
larında rızkını arayan insanlar aç kalmamı}'
1ardır; her m arifet, hüner ve sanal geçmif.
her şey saUlmç, ayak esnafının ve satıcıları-
n ın sesleriyle zengin bir edebiyat vücud bul'
muş hattâ ayak esnafı ve satıcıları arasın­
dan, Büyüfcşehrin tarih kütüğüne geçen tip»
1er çıkm ıştın bazen de bir işi bîr vilâyet, bir
m em leket halkı benimseyerek bir ocak hali­
ne getirm iştir.
Bizleri çarşılardı pazarlarda dükkân dük­
kân dolaşm aktan kurtaran, dolakmış olsak da­
hi kolaylıkla bulamayacağımız bin çeşit her
şeyi yolumuzun üzerine seren, batta idrâk
edemediğimiz ihtiyaçlarımızı hâl ırlatan bu
insanlardır.
1957 de Gazetelerde ayuk esnafı ve sa­
tıcılarının, işportacıların tamamen kaldırılaca­
ğı, bu adamların, şehrin m ahtefif yerlerinde
yerleştirilecekleri okunmuştur tahakkuku İs-
tanbui için pek hazin olur.
Ayak esnafı ve satıcıları, işportacılar, bu
şehrin günlük hayat ihtiyaçlarının doğurdu­
ğ u , sokaklara döktüğü insanlardır. Hükümet
kuvvetiyle kaldırılabilirler. Allah rezzaata
âlem dir, aç k a lm a la r, fakat onlar sokaklar­
dan, meydanlardan çekilince İstanbul halkı
sıkıntıya düşer.. Hele dar gelirli aileler ve
ayak takım ı kahrolur..
Nevyorkun günlük hayatını İstanbuldan d>
ha iptidaidir diyemeyiz zannederim. Hürriyet
gazetesinde «Fatoş* adı altında bir Amerika**
karikatür serisi vardır. Fatoş, orta halli bir
ev kadını tipidir, bu karikatür serisinin mev­
zuu da AVvyorkju orta baHİ bîr ailenin gün­
lük hayatıdır. Fatoşta sık sık ayak esnafına
rastlarız, Nevyorkta sokaklarda dolaça dolaşa
neler satılmaz kL. H attâ oradaki satıcıların bir
hususiyeti daha vardır, işportalar ve valizler
içindeki mallarını, evlerin ve apartm anların
kapılarını çalarak arzederler..
Bu girişken, bu atılgan, bu yorulmak bil-
 ayak esk a fi — 13 88 - İSTANBUL

meyan ve müşterisini kendisi arayıp bular» sokaklar w onların ağzından kendilerine çe.
cçnafi Imt büyük şehir muhtaçtır. minnettar­ şidh nükte fırsatları haıularlardt Ayak « -
dır.,. nafı ve Halıcılarının sesleri, halk muskisine
Ayak esnafı vc salıcılarivlc işportacılar girmiş. Büpiikşehfin bu sokak sofileri anne­
büyük şehrin günlOfc hayat ihttyaçlariyle öy­ niz» edilerek tesbit edilıtr^. ayrıca bu ean»|
lesine yugrulmuşlardır ki, lüzumu kalmayınca ve şan o lar üzerine kantolar yazılıp bestelen*
içlerinden bir kısmı. yasaklar çıkmadan ken­ mIşT bilhassa geçen asır sonlarının kanto yıl.
diliğinden tasfiye otıır. meselâ, seyyar kah­ «Tızlan tarafından sahnelerde okunduğu za­
veciler re seyyar berberler gibi. manlar coşkun alkışlar toplanmış» bazdan da
Ayak satıcılığının ahlâk bakımından da gramofon plâklarına alınmıştır; meselâ aşa­
kıymet! vardır, binlerce âvâre ruhu kötü yol­ ğıdaki kanto bir Orfeon Retard plâguu okun-
dan uygunsuzluktan çevirmiş, alın teriyle ka* fflU^UTi
zanç yoluna atmıştır. Dondurmam şckc-rli kaymak
Yine ahlâki inzibat yolunda psikolojik ifuojiNtfskiı ifduıa b»k
tarafları vardır. İstanbulun hâüeborduş güru­ Minimini hanımlara
hu iş yapar, cebi para gönir. işportacı yoluna Çıtı pıtı beyler*
çıkmazsa o ne dükkâna gider ne de işporta­ Parasım atmada» lallırmacn
cıyı falan yerde arar, parasıyle kumar oynar,
şarap içer, esrar çeker. K antocu Sam ranTın (B.. Şamram] şu hüz­
Ayak esnafı ve satıcıları ve işportacılar zam K eten H elvacı kantosu:
tamamen başı boş mu bırakm alıdır?! Hayır?» Acem helvacı geiiyüf
Yapılacak şey bu vatandaştan zaptü rapt al­ Ketenhefra getiriyor
tına almaktır, meselâ: Herkesi memonn ediyor
Köprü üstünden kaldırırsınız, ama bıra­ Parayı cepten çekiyor
kınız köprii iskelelerim le dolansınlar, fakat Nane suyu oane şeker
vapurlara sokm anınız... Benim canım seni çeker
Hem kırmızı bem dc beyaz
İstanbulun ayak esnafı ve satıcıları, çe­
Tellcl olmuş ketenhelvara
şitli ve re ö g ire n k kıbk ve kıyafetleriyle ya­
bancı ve yerli ressam lara, avni hususiyetlere K antocu P e ru î’un (B.: Peruî) da rastdan
ilâve edilen sesJeriyle buaaorîst m u h a rrir ve şu M ıstrbugdayci kantosu;
k arikatüristlere zengin b ir mevzu teşkil et*
m iştir. Sesim ktfilıyur benim
Sokak sokak b a k ı r k e n
A rtık tarihe karışm ış olan m eddahlar, h i­ MüirbugdRjr k ıtır k tttr
kâyelerine yer yer ayak esnaf* ve satıcılarım Tize pişmij C*^ Slljr

Ayık MiUiian
uBaraka okuJJann yemek (fcttU fcâlierfüdl*
Okiil ta p u s u n * d itilm iş juthrılar a a |d a n sola-
balıhn, lihmi tdn

http://groups.google.ee
T

AJîStKî-OfEDÎSt 1389 — AYAK ESNAFI

U î â n b u lm ı b i r s tn ı f u ç a r ı haHtı İ s r a f ı n ­ niım etini* İstemiyor. Mümkün mü? Saat on

d a n e z b e r l e n e r e k yEİlarca t e r e n n ü m e d ilm iş ­ flor demez latalurltaj u b lu u u , güğümünü. tor-
t ir <B»: A v r u p a T iy a tro s u ). basını, nııpetlnl kapan sokağa Zırlıyor. Btr
ses.. Birinci hecesi ijıtc. ikinci ImccsI kalın.
D iğ e r b a 2i k a n to l a r d a ş u n la r d ır :
litrek:
ît o u J f Ekin rartrtan Psçavraci kantosu. — Süt....... cı... .
E y H tidai p e rv e rd lg û r Bu sen, iki heceden mürekkep lıir keli­
Ademi yoktan i Ser var me amma hanenin yatak odasında çınlıyor.
Bu o im eîi ceH tenln O n d a n sonra sofada, taşlıkta, mutbak içinde
Bilmek fiü ftk lir kıym etin yayıla yayıla biliyor, İnsinin gör. kapaklan
fan ın a lâyık paçavracı ismimiz bir ihtizazı in i ile .açılıp kapanıyor. Arkasın­
ç*ltşm akiır kesbimi* dan bir ses daha. Bu da iki heceli, fakat gür.
Minnet îdüp kim sem kalın hiddet iır.uz;
Asli aman dimcyiz
— Su... mud!...
Kiifiik VirJiuin h ü n tm T urşuru K an to su Bıımın tâze, misk kflkulu diye Taşılalı
Biber t u tu s u yaparım bir de yardağı var. Bu kelim âtı hum ar hob ile
Sokakları germ ek kârım ağızdan k u rtulup da bir kere mahalle içinde
Lahana patllCöö katarım dÖndLlınü cam a parm ak ile vurulm adan mut­
Domates salatalık «atarım
tasıl bir gürültü de beraber döner. Belki ba
Libana biber turşusu hengâmeyi duym azsın» da uyanmazsınız öy­
H a n ly s bunun ek$La[,.. le mi? Alın size Uç heceli bir ses daha:
Ayak u b c ıU n arağında, gü nü n hâdise­ — Kalaycı!...
lerini takib ederek malını bu hâdiselerin alay­ Amma nasıl kalaycı? Yırtılırcaama. Adam
lı Ura Emtian sttrierle satanlRi olm uştur, me­ ansızın işitse ya birinin boğazını sıkıyorlar
selâ şw k ıt'a , M eşrutiyetin ilânında b ir keten- zanniyle im dadına koşar, yahut korkusundan
helvacı afjfjndajj îapledilm iştir: zangır zangır titre r. Bu üçüncü derrcatı rauh-
Çamaşıra koydum soda tellCede akseden:
Y aptırdım iki oda — Başlar!..
ÜEürüfcgUdUr EbtUhtldâ
Vay n e gfîzel kelcnhelva...
— Sıcak börek’..
— M«taksa»!„
E serlerinde yakın geçm işin İstanbullum — Bakkal!..
renkli ve sesli bir film halinde te s t tt etm iş — D antelilar. k urd elilar!-
olan Ahmed Basım, «Külliyata sa'yü tahrîr»
in birinci cildinde «Miîsahabei rebiiyye» ser-
tevhalı m akalede şöyle b ir sahne çizer:
«Sahi, henüz süri bahar banlamadı. Uy­
kular tatlılaştı. Sabahlar serin, insan terk i me-

Tttrk mhtftbıiKİa;
Ttlbfelrfıı karikatür*, Akbaba MocrauAB,
kntmtecl, tu m ru , tatlıcı, Mkerct, simitçi saJılebci,
d, Urcktt-
ım/group/merakediyorum
 AYAK ESSAPI — 1300 — İstanbul

— francalalar dhtir. bağında kalıpsız. rengi siyaha yafan eski

Nidalarını. mecsnm inşaat olduğu cihetle bir fes. ayağında daha ziyade şalvarı hatırla,
keser «adaları takibederek b ejin Wr ınâkcfil tan £eni4 bir pantalon, yazın bir mintanla g*.
» jv jtj dönüyor» 1909ı. zer. k i|in mintanın Userine palto giyer, kn. '
İstanbul An^'klnpfdısi, Hli\ uk^fchrm ayak lunda iki sepeti ve elinde teneke ölçütüyle
esnafı vc satıcılarını lıu maddenin ı'vlnıte Ikın dolanır kalın ve güç anlafdır (esiyle haykı­
d bir alfabe!:* tasnif lir kaydetmeyi uygun rırdı:
gârraUştOr. Aşağıdaki m addeler İstanbul ayak — Arjna! Arinacı!,.
esnafı ve salıcık rt hakkında son söz değildir, M eşrutiyete kadar a riıu nın bir mafrabı-
bu sayfalar da bu maddenin azameti hakkın­ sı on paraya satılırdı, fakat satıcı paradan zi.
da iptidai b tr fikir verm ek itin toplanm ıştır: yade eski ile mübadeleye taraflardı, etki bir
bu sayfalarda zikredilenler ve cdilmlyenler, gömlek veya bir mintan mukabilinde majrjba
İstanbul Ansiklopedisin de kendi isimleri ile ııtaşraba arina verirdi.
, a m c a mütalâa edileceklerdir. Bugiin bu nesilden apartm anların en tis>
A fulıkçılar —
Türk. Ermeni, Hum
ve Yahudi bilhassa
akşamları meyhane­
leri dolanırlardı; siga­
ra k ifırtı çıkıp liileli
Çubuklar kullanılmaz
olduktan soıtra tü re ­
m e le r: en eskileri
lü n c l AbdilJhamiıl
devri başlarında ya-
jam ıslardır. Bir lahta
iizerine çakılm ıj kırk
elli kadar çivi ile g e­
çirdikleri yasemin ve
kehribâ taklidi akıl­
lıkları «cıgaralık:..,
diyerek dolaşırlardı.
Zamanımızda ç o k
azalmışlardır, yerle­
rini köşe başlan ayak
esnafı tutm uştur.
Aılım cılar — Ma*
A ğutıkct
demlen yapılmış eş­ (K rsim : F tta tra fc la n
yayı parlatm ak için Ajrhan «II 1le)
bugün kullandığım a
kulu veya tüb içinde cilaların henüz evlerim i­
ze kadar girmediği bir devirde, yani Meşruti­
yetten evvel kapı lçıkmaklarım, bakır ve tmıç
mangalları, sem averleri vesatr madeni eşya­
yı tomiılemek için kül. veya kum kullanılırdı,
o laiNunlavda evlerde gözlenen satıcılardan
birisi de arlnacı idi, evin küçük kum a veya
oğluna sabahlan tenbiiı edilir: «— Cumbadan
ayrılma! Arinacı geçerse çağır, bize rte haber
ver»,
Arjnactlar ekseriya sabahla öğle arasın­
da sokaktan geçer. Arinacı ekseriyetle Yahıı- N idlH » har(M #rll> .
http://groupS.goog le.co
 AjrsM CLOFEDtlt — ıa e t AYAK t s » « n

katın* kadar (işenmeden çıkarak her d a im in

zilini varan ve bu lu retle malnu u tm a ğ a ça­
lışan Mr kişiden başka arinacı kalmamış
ve » k a k ta ■arloa.'. arinacı'» avazcıl hemen
hemen işitilmez olmuştur.
Mıutllrr Kwa
Aşçılar — Meydanlarda çadır kurup aş-
çdık yapanlar, hu satırların yazıldığı tu n la r­
da artık görülm em ektedir Omuzlarında askı
ile gezdirdikleri bir camekânlı dolapta fasulye
piysiL ciğer kebabı, cızbız köfte tatm akla
çüplenenler v ardır IB .: Afçı ve bu maddo
içinde ciğer kebapçı, köfteci),
V u ıl Hl<

Asureciler — M ahallâttan bazı kim selerin

evlerinde pişirip de akşam lan satışa çıkardık­
ta n vaki idi. Evlere k ile le rle y a peşin veya
veresiye olarak bırakılır ertesi akşam u ğranı­
lıp alınırdı. Kalabalık yerlerde arabacı ve
sebzecilerin bâhusus ham alların, kayıkçıların
bulunduklan mahallelerde hayli sürüm ya­ Ayak beriberi, XIX- asır
parlardı. S iyle bir göz gezdirilirse hemen he­ <K e s in : K a r g c ta f o ı t ö l f M r « ta f n f l a n 0 4 < »
men ortadan kalkmış gibidirler. A ybtt *ü Ue)
V a n f H ic
n m altlarını k ırptırır, mülâzimllklen mûte-
Ayak B erberleri — Çarşı, pazarlan, se­ kaid, alaylı, kıranla A ğalar usturayı yanakla­
lâtin cami avlularını fada olarak m alu lle a ra ­ ra kadar vurdurur! hamal camal makuleler!
larım dört dinerlerdi.
enseyi kafa tasının altına kadar, A cemklrl
Arkalarında genbil: zenbilinde takım tak­ kajuyrp tepeyi düz değirm i tıraş ettirir; ya$Jı
lavat: ellerinde küçük nin eler de ahretliklerinin cılk yara haşlannı
b,r iskemle, Hac) ba­ ie îc iy e götürm eden, bunlara perdahlatıp ay­
balar - şerait üzere - İ naya çevırtirlerdl.
çenber sakallarının Serm ek M oBUr Ala*
kenarlarını, bıyıkları- Ayak berberleri üzerine yanlını? afags*
dakj iki beyit SürurTnin H ezeliyarıadan alın­
m ıştır:
tt«p nafile tabandır İfJ ılIlİM l a ı j
rMkldm yok afaki* g m r b*r*eı- oMu dilî
* SoflfTİn ayak berberine bt*ımız Ind u aed n
Ü ttü n afilini gaye İde l e d la h te rb
Ayak fotoğrafçıları, dakikalıktılar, vesi­
ka fotoğraflıları — İlk defa Cihan Harbinin
ilk yıllarında görünm üşlerdin sokak sokak
dolananları nadirdir; umumiyetle vesika fo­
toğrafına hemen ihtiyaç görülen büyük resmi
dairelerin civarında b irer köşe tutarlar ve o
köşeler âdeta b irer gedik haline gelir. 1B47 d*
başlıca dakikalıktılar Adliye. Tapu, Emniyet
M üdürlü#! civarında idi; ve BUyükgchtrde bu
sanatkârların sayısı da 150 - 200 arasında idi;
A fftrccl içlerinde de, Adliye kargısındaki Yeıuvaüde
rftcataı: Ffttrtrrf*»» A
A rta
r ta n eli O rı İlam kdfesinde duran Cemal Çekat giN ha-
roup/merakedıyorum
 Â7 AS E St'A rt — J3M —
ktkales sanatkâr olanlar vardı. Makiueleri.
bîr fotoğraf sehpası uzerinde» bir ahşap san­
dık içine yerleştirilmiş; bu sandık, bir seyyar
karanlık odacıktır ve üzerinde kırmızı camlı
bir göz veri vardır. Banyo güvetlerl küçük
sürgü gözlere yerleştirilmiştir: cam ve (Um
yerine de kâğıt kullanılır; resim evvelâ men­
fi olarak çekilir ve bu esnaf ve halk ağzında
*arab> tâbir edilir, müsbel resim de. bu arap-
taıt diğer kâğıtlara çekilir; umumiyetle de re­
sim ler müşteriye ıslak olarak teslim edilir.
İkinci Cihan Harbinden evvel 6 atlet vesika-
bk resim 1 5 -3 0 kuruşa, iki karpostal 15 20
kuruşa çekilirdi; bu satırların yazıldığı Birada,
tek vesikalık 15 kuruş, iki veya daha fazla
otursa beheri 10 kuruş İdi: iki kartpostal da
100 kuruş idL İkinci Cihan H arbinden evvel,
tatil günleri m esire yerlerine giderlerdi, 1038
denberi tatil gönleri mesire yerlerine gidenler
azalmıştır: hu fotoğrafçıların tatil günleri hâs
müşterileri askerler olm uştur; üzerinde «As­
kerlik hâtırası» veva clstanbu) hâtırası» y a­
zılı vc işlemeli bir siyah perde önünde ken­
disine şöyic bir çeki düzen verip resim çı­
kartmak. askerliğini Büyük^ehİrde yapan Me-
medcikîer için, âdeta an’aneleşm iştir; asker­
ler, bu esnafın yüzünü hakikaten güldürür;
bazen iki. üç, be? kişilik gruplar halinde re ­
sini çıkartırlar.
Dakikalıkcılara sandık yapan marangoz
turtalarının en namlıları. 1947 de, Eyüpte
Mustafa Usta, Taksimde Papaz köprüsünde
Islavro Usta, ve bir de İstepan Usta idi, bir
sandık da 4 5 -5 0 îiraya çıkmakta idi.
Ayak fotoğrafçıları, şipşakçılar — Bil­
hassa t kinci Cihan Harbini fi ikinci senesinde
başlamış vc bir aralık çok taammürn etmişti.
Elindeki makinesiyle dolaşan seyyar fotoğ­
rafçı; Bavezid re Taksim meydanları, İstiklâl
Caddesi gibi işlek yerleri terciîı eder ve bu­
rada gözüne kestirdiklerinin, haber verm e­
ğe lüzum görmeden, enstanlene fotoğrafını
çeker, sonra bu adamın yanma yaklaşır, k en­
disine bir makbuz uzatırdı. Bu maftbuz, fotoğ­
rafın çekildiğim, ertesi gün fotoğrafhaneye
uğrayarak resmine bakmasını ve beğendiği
takdirde alınmasını rica eden bir kâğıttan baş­
ka bir şey değildi. Şipşakçılar daha ziyade gü-
$çt giyinmiş gençleri, bilhassa çift dolaşan vc
dalgın dalgın konuşan aşıkları tercih ederler­
di. Fakat harb içinde film Hatıma alabil­
İSTAHBÜL
diğine yükselmesi şipşakçıların İşlerine ke-
sal verdi, mûrterinin fotoğrafı almaması ih­
mali bunları başka bir tedbire baş vurmağa
mecbur etli. Hugüoıüı sıpukcı fotoğrafçısı
artık resim akmıyor, sadece retim alır gibi ya­
pıyor ve bu laklld fotoğraf almkdan sonra
makbuzu uzatıyor, fotoğrafı süzde çekilen
adam makbuzu kabul ederek resmi atacak
gibi durursa o vakit: «— Affedersiniz, belki
rerim iyi çıkmamıştır, tekrar atayım!» diye­
rek çekiyor.
M d n tfcr Eten
Aynacı, Urakçı, flrketeefler — Meşruti-
vetten evvel ayna. Varak, ayrı ayrı işportaya
kadar inmiş «lcğlldi, yalm?: firkete küçük ço­
cukların elinde yirm işer tanelüc kâftıt paket­
ler içerisinde on paraya satılırdı. Ayna, ta ra k
İse Mahnıudpaşamıt bütün boyunca yolun iki
kenarını dolduran seyyar sergilerde ılijer bir
Çok cfya ite beraber satılırdı; İki tarafında iki
tahta kolu olan bu seyyar sergiler, yokupıı
b ir yerinde bir kaç saat kaldıktan sonra daha
aşağıya inmek veya daha yukarıya çıkmak
iizere yerinden kalkardı. Bu sergi sahipleri
yirmi beş, otuz yaşlarında güçtü kuvvetli.:
insanlardı; bu sergilerin bir kısmında, bütün
eşya ayni fiattan, bilhassa kırk pandan satı­
lırdı; satıcılar kendilerine mahsus bir makam
ile koca Çarşıyı çın çın öttürürlerdi:
«O yandan al. hu yatıda* al, b in birer Jmnısa'
«Aynalım ın, tarakların, biri birer kuruca!
fcülrl b ire r k un u p , biri b lıtr kurup !»
Bazı sergilerde ise eşya Uî cins olarak
tasnif edilir, kırk. elli, altmış paraya satılır,
satıcıların nağmeleri de. buna göre tâdil edi­
lir ...
«Sag yanı elli. «ol wm aUoıı*.
■O rtadan *1 b iri birer kumsa!»
Meşrutiyetten sonra firketeye yeni saç
modasında Uıliyaç görülm edi# için firkete
»■tadan kslklı, ayna ve tarak ayrı ayrı, husu­
siyeti olmayan küçük çocukların elinde İşpor­
ta da kaldı.
İkinci Cihan Harbi so n lam a doğru her
şeyde olan yokluk ayna ve tarakta da sürül­
dü, İngiltere vc Amerikadan gelen itk tarak­
lar bilhassa Mısjrçarjısı kapısında, ellerinde
eıı çok bir düzine tarak bulunan satıcılar oHn-
de tanesi y3ı elli kuruşa satıldı.
194? d e .Naylun m odası Islanbutu telill
n ftp :/ /groups.google.co
 — 1393 —
eO ı|i vakit b ilim » naylon taraklar u la n kü
fok işportacılar EroioönO. Ankara Cadden,
Mahmutpaşa, SultanhamamıM Umumiyle tut
muttur.
H o ıfW C m
llalıkrılar —' Hemen İstisnasız. Ruyük-
şefarin külhanı - bıçkın sınıfına m ensuptur­
lar. Bir kısım esnaf dukU nlardan « y a voli
ma hailelerinden alıp mahallelerde salarlar
Asıl oltacı balıkçılar sandailariylc tuttuklan-
m ya diikklnlara verir veyahut bir kısmını
rtuhaUecUtrc. b:r miktarını da kendileri sa­
tarlar. 8alt{l olta ile tutup kendi satanlar,
balıkları galssmalaruıdan getirdikleri bir si­
cime reva bir işportaya, tepsi içinde dizerler:
Köprü babında, vapur iskelelerinde vapurlar
boşalırken: «Haydi beyim oltanın! Burun-
bahçenin! Yeşilkayanuı!» diye b a tırırla r, hele
uskumru ise: «Kumru: canlı canlı oynar oy­
nar! Bizim tarlanın!» derler. Sicime dizilen
balıklar hem diri, hem de çok görünür. El
işportalarında olursa balıkların arasına yeşil
yapraklar ya yosun koyarak tazeliğini göster
inek islerler aratıra üzerlerine tuzlu deniz su­
yu vurulursa tazeliklerim muhafaza eder,
renkleri solmaz. Mahalle aralarında dolaşan
lar, sahilden uzak sem tlere, sayfiyelere gi­
denler, balıkları, mevsimine göre incir yap­
raklan arasında tahta kefelere doldururlar ve
bir askı ile omuzlanıp taşınır; ve icabeden
yerlerde: i.Balıkçıl.» diye bağırırlar; bu gibi­
lerin, giin aşırı, üç dört günde b ir uğradıkları
B ılk c ıla r , X IX , aitt
(Rmİm: Kafifnpuj* rotogrtflvnudAn
Ayhan «II Llt)
m/group/fnerakediyorum
AYAK. n S A İ 'l
köşkler; bir iki ■■ -.‘A U n tattıktan balıktan
temizleyip keımeV i'.ln d* bir tabu ları vatıfar.
Vavf Kif
B a ş m a n la r - - B u ğ u n , b n h ;j> : k ı d ın b r
müstesna 'B Bohçacı k a d ın la n I I ta * ,
ma ve kum a; u ta n la r blv kalmamıştır, ratııt
İk in c i Cihan Harbine k a d a r « k a k (C-iak do
İaşarak «Basmacı: b a sm ış diye yelken b o d s -
d e n b ü y ü k ç e bîr b o h ç a y a k o y d u ğ u b a sm a la rı,
e lin d e d e m ir argını sallaya s a lla y a y tiıû y s s
basmacılara Büytiksehrln hemen her larafaı-
da sık sık n u lg fe lin ird i. Basmacılar a n sın d ı
musttimana pek te s a d ü f edilmezdi. ;y: işi y#-
panlar daha ziyade yahudi ve r u tr la r idi. Höt*
ferileri d e pazardan uzak semtlerin yaylı ka­
d ınları id i Basmacı cam vurularak kapu önün­
de çağırılır, kapı y a n açılır, adamcağız elin­
deki bütün m allan e şitin veya kapu m erdi'
Yenlerinin filerine yayar, başörtülü yemenüi
başlar kapu aralarından uzanır, basmalar dik­
katle muayene edilir, şayet beğenilirse uran
bir pazarlık haşlar, karşılıklı yeminler, k i
tatlı sözler arasında devam eder, nihayet ma­
lını zamana göre oldukça yüksek b ir U rla
la ta n basmacı te k ra r «Basmacı! basma!* ıBy*
haytırarak yoluna d e v a n ederdi
N m lln Ek i
Bayram tebrikclleri — Ramazan, Kurban
bayram ları İle yıibaşılaruıa tekaddüm eden
günlerde başta Yenipostabanc olmak üzctü
B&yiikşebrin hemen bütiin pas ta hanelerinin
önünü, işlek ve kalabalık caddeleri, hattâ pa­
zarları yedi yaşından başlayarak birtakım ço­
cuklarla, delikanlılar ve yaşlı satıcılar dol­
durur; «Tebrik' Bayrama tebrik!*
Bazılarının elinde bir sepet, bazılarında
b ir işporta; bâzıları sepetlerini işpottalarmı
y ere koymuş, b a n la n tabla bir sandık veya
b ir İskemle üzerine yerleştirmiş: sepetlerde,
işportalarda beyaz kartlar, üzeri çiçekli, çeşit
çejil bayağı ve miibtezel tebrik ciimlek ya­
zılı kotu zevkli resimler, çeşit çeşit ntaoara-
lar.
Bayram lebrikcileri bayramdan bir hafta
evvel işe başlar ve bayramdan sonra ortadan
kaybolur; son yıllarda tebrik kartı satanlar
arasında kız çocukları, kadınlar da gdriiıtmıv
ge başlamıştır. Tebrik kartı salan çocuklar
arasında bir kısmı, hayatta başka işi olmayan­
lardır. bayram harçlığı çıkarmak Ümidiylo
sokağa İşportacılığa çıkarlar, bunlar tetnlıcc
 AY A* ESNAF] — 1304 —
g iy in iş le rin d e n . m is u n v e ç e k in g e n tav ırla rın *
«tan d e rh a l b e lif o lu r, b ir k ısm ı d a te b r ik k a m
s a tm a ğ ı, h e r g ü n y a p tığ ı id le rd e n d a h a k&ril
b u la n ç e k ird e k te n y e tiş m e İşp o rta c ıla rd ır.
B a y ra m te b rik i için k a r t s a tm a k , y e n i b ir
m e s le k tir. E sk i d e n i n a n ’a n e s l te b r ik için b ir
k a r t g ö n d e rm e ğ i k â fi g ö rm e z , b u işi m e k tu p
veya te lg ra fla y a p a rd ı.
M uzaffer E«eo
fttfeğieUrr — Umumiyetle Lâz veya Buha­
rlıd ırla r; içlerinde pek az miktarda tehirliler
de v a rd ır gür bîr sesle: «Biteyle;!.. Makas bı­
çak bileriz-** diye bağırarak yürürler. Bu es*
nafıa da bilhassa yiteuttün güldüğü zaman.
Kurban bayramları arifesidir.
Bir çift ayakkabıcılar — Büyükşehrin
tipik kiilhanUeridir; kunduraya bir çivi çak*
masını bilmedikleri halde, bellerinde meşin
dnlûk bağlayıp b tr kunduracı kalfası lüük ve
kıyafetinde, ve bilhassa akşam ları, ayaktaki-
mımn uğrağı olan meyhanelerde dolaşırlar,
ellerinde Jurciâlem num arada b ir çift iskar­
pin vardır; içeriye: «Ismarlama bunlar!.. Aya­
ğı sıktı, satıyorum!» diye gezerler.. Ekseriya,
mağazalardaki emsalinden üstün fiyata, k en ­
di tâbirleriyle «okuturlar!».
Bozacılar — M eşrutiyete k ad ar bozayı
Arnavuddan başkaları yapmaz ve satmazdı»
gündüzleri de hiç ortada gözükmezlerdi. Yatsı
■tasam tipleri, XIX. a n r
(Resim : FrezlosTdos Ayhan r ll Ue)
İSTANBUL
e z a n ı o k u n d u k ta n s o n ra m a h a lle le re ç ık a rla r,
d a v u d i se g te ri g e re n in scsK izllginde d e rin d e n
d e rin e g ü rle r:
— B o ozaaa. b o ıa a a ! M ıu rtn ıru ık boosaaa:
B o zan ın h e m ş e k e rila i v a rd ı, h em pek­
m ez lisi. b a ru t g ib i d e a u rm iM g i; y a n i b e k ri
h a m , y ılla n m ış ş a ra b a z o rt ç ık a ra n ı. H a tu n ­
l a r c u m b a n ın cam ını, v u r u p A rn a v u d u çağı­
r ır . b ir ik iliğ e o k k a s ın ı a lır , iç le rin d e yalv a.
r a n y a k a ra n la r d a o lu r:
— Aman ağacığım evimizden uzaklaşın­
caya kadar m ırm ınğı, tırlırığı araya katıştır­
ma. Bizimki içkiye tövbe etti, m ırm ınğı du­
yunca almağa kalkar, ağzına koyunca da ba*
5» dumanlanıverip (H er gün tövbesine] diye­
rek rakı da ralcı diye tutturur: Karamanlı bak­
kala koşar.
Bozacılardaki takım Uklavala gelince:
Sokiz on okka alacak, tenekeden, kulplu, ko­
caman bir güğüm; yüz dirhetntik, yanm ok­
kalık ölçekler, bir çift kaim bardak, bulan­
m ışları yıkayacak bir ibrik de su.
S c m u d Mn M ı r A lil
Ekseriyetle Debre, Pirzerin, Lutna vc ci­
varı Arnavudi arından memleketlerinden ço­
cukluklarında gelirler, bir dükkâna yanaşıp,
b ir yandan sanat öğrenir bir yandan da para
kazanırlardı. Eski kıçlar dehşetli Te aiirekb
idi: ü st iiste h afta ü e k ar yağar sokaklar, yol­
lar karla örtülür, erlerin kapıları örülür
herkes -türelde kapulannuı önünü açıp
açılan ilden vapura, dükkânına giderler-
le r belediye amelesi uzun sırıkhrla saçak­
lardan sarkan kol. bacak g itt buzları kı­
rarlardı. Şurasını da söylemeden geçemiye-
yeccöm , o deVTin çocuklarının, delikanlı­
larının hattâ ve hattâ bâa büyüklerinin
bile kızakları vardı. I ü | bastırmadan yo-
kuşların — herkes kendi semtinde— (aş­
larını, molozlarını temizlerler. akşamlan
yukarıdan aşaj» sularlar, çünktl gece ayaz
çıkınca buz tutacak, alessabah yokuşa ko­
şarlar, kiminde şimşir kiminde gürgen kı­
zaklar, birçoklarında kızağın altında b irde
çıngırak takılı, birbiri ardına yokuşun alt
başuıa kadar kayarlar, tekrar yukan, aşs£ı,
takatten kesllinceye kadar in, çık. Ya bü­
yüklere ne diyelim merdivene Sn ve ırka
birer f e n e r takıp akfâtn yemelinden
sonra onlar da yokuşun tulünü, artını Sl-
çerienll. G e l e l i m B o z a c ı l a r a .
http://groups.goog le.co
 :K U îF 2nrsı — 1395 — AYAK ESSA fl

Bir iple boynuna geçirilmiş göğsünde bir ça­

maşır sepeti içinde patlatılmış mısır. ta lin ­
den bir fcayışla geçirilmiş föbeğinde b ardak
lan hoyuiijga mahsus çift göılii tenoke bir ku­
tu içinde darçin kutusu* bir elinde bardak
yıkamağa mahsus su dolu bir teneke güğüm,
bir elinde de boza güğümü «eslenir:
^ Kaba kabn nıısır bıı£diiy .. Vu bozay!..
ıkeyu bora!.
* Geceleri güğüme geçirilmiş bir de fener
bulundururlardı; esasen O zam anlar fenersia
geldiler yirmi attı kuruş on para ceza ve­
rirlerdi-
Bozayı: bâzı Türkier do satarlardı. Hur
*Öşe başından, her sokak başından o rtasın­
dan gelen o seslere çimdi hasret gibiyiz.
Vasıf Hiç
Börekçiler — Eskiden orada, burada tek,
ıü t itıristiyaıılardan da var idiyse de ekseri­
Ciğerci
yeti Türkier teşkil ederlerdi. Börekçilerin
(Resini; K artpostaldın B fh fel «II Ue)
çoğu Safran boliular olup başta fes iistüne bir
yazma yemeni veyahut müşteri avlamak kas- — CiİBfiGr!..
di Ue aljani, yeşil sarık, belde Trablus tak­ Cîğcrci, kadim den beri, lıep Arnavııd; es­
lidi bil’ kuşak, bacakta şalvar, ayakta burnu ki icrin bağırtıları yenileri ax çok a n d ırırı
kesik ve yttzıi az yemeni, sırtta ekseriya ma­ ama ciğerleri e*eğe yüklediği yahut sırtlattığı
vi, kırmızı, san alacalı mintan, camekânlı bir
tel dolaplarda satm azlar^ Arnavudun omu*
tablayı başlarına vururlar, omuzda s ıp a -s e h ­
zunda tavan süpürgesi sapı kadar up uzun
p a -y a istinad ettirerek mahalle m ahalle do
bir sırık; sn ığ u ı iki nihayetinde, terazili ga-
laşırlar çarşılarda, klişe başlarında: Börek!
lecek se-kilde asılmış takın takım ciğerler;
Tereyağlı t diye seslenirlerdi =Kuru boğaça!
üstlerinde azman. kanatları yeşilli, morlu ya­
kuru bogaça! p u t böreğim, puf! tanıya gidi
n ar döner renkte binlerce sinek. Cumbalar­
yom (gidiyorum» geçiyon! gibi nağmelerle
dan, kapı aralıklarından satıcı çağırırlar, la ­
«glymelu giymelu!» derlerdi. Kıyına dediği
vaşım, yahnisini yapmak için îiç, üç buçuk
soğandan ibarettir, peynirli ise yenilecek yu­
kuruşa tanı takımını alırlar; yahut da onluğu
tulacak peynir değildir. Sade bence daha te ­
verip, evin sevgili kedisi Sarman’a. MestaıTa,
mizdi. Hakikaten lezi* ve temiz yapanlar da
Zertop'a yedivirlerdii.
yok değildi. Çakmakçılar yokuşunda Volide
Ciğerci pazarlıkta İken dalgınlıkla s ın ­
•hanı karşısına doğru düşen şen bir hırlstiya/ı
ğın b ir ucunu eğince sokağm aç, bir deri bir
fırıncı enfes bogaça çıkarırdı. Sonra sonra.
kemik, kamçı kuyruk bir tekircağz: hemen
Giritlilerden, Rumelilerden, Tatarlardan da
»çrayjp lakıma pençeleri takar, adam;
börekçiler ve gözlemseller vardı ki e!'an Ba-
— More beni belâya sokma, şinci belinin
lıkpazarı civarında Giritli b ir göztemeci var­
ortasına biçağı vurup seni ikiye biçeceğim,
dır zannediyorum. Tatarlar kıyması* börek
gebertirtirfireceğim! diye sırığın o tarafını
yapmazlar gibidir, lâkin kendi nefsine etten
havaya kaldırırken, aşağı inen öbür başına bir
iıaz etmediğim için Tatar börekçilere pek so­
kulmam! mcrcancağts yapışır. Artık seyreyle lahlara-
valli ya vaülyll..
Vusıf Hiç
Sımned Muhtar AJos
Ciğerciler, paçacılar — Sabahleyin* gü­ Paçacılar cenubi Arnavudluğun Yanya,
neş bir iki mızrak boyu ytikseldi mi sokak­ Ergiri, Kiiân taraflarından olup btiyti* bir
larda, mahalle aralarında gevrek gevrek ses­ zembilin İçine ütülenmiş ayakları doldururlar,
ler duyulurdu* omuzda zenbil elde bir iki takım paça; «Hay*

m/group/merakediyorum
 A Y A K esNAF» — 1398 — İSTANBUL

di sem iı ayaklar! paçaları* diye çarşılarda Çlçekçllet — Bahsr kokulaıiyle beraber

gezerlerdi. £ l‘an da böyledir. i£cr takım İH' meydana çıkarlar, kışlan yeni kurtulmuş, rea-
kim jın k la rd t ajıb . Ergili. K ilinlı Arnavud- ge ve kokuya hasret çeken şehirlilerin önüne
lar «Celel.': der giderlerdi Ba? re işkembe (tu renk renk fulyaları yayarlar ve haykırırlar.
Batarlarken. Haydi baaaşşş...... Kutu Işken- « B a h a r k o k u la n ! F u ly a la r!»
beler : diye bağırırlardı. Şimdi bunlar da Ekserisi Rumdur, içlerinde Ermeniler de
dolaplar vc cajnokânlar içinde satılm aktadır­ bulunur, bâttan şehrin ser&zad Türk delikan­
lar. lıları da bunlara karışır; yeni kavuşulan ba­
Vusır Hiç harın ılık havası içerisinde çiçekçilerin baş­
lan açıkiır, paltolar, halli, şayet hata b in i
Ciğer kebabeılar — Safranbollulardan, ısınmış ise ceketler de çıkarılmıştır, frenk
Arnuvudlardan, Karama nlılanfandır. Kara ve gömleğinin yaka düğmesi mutlaka çözülmüş,
akciğeri birlikte doğrayarak içine bol mikiar- lür.
da tu ı ile kırmızıbiber koyarlar, tavayı tutm a­
Demetle çiçeklerini ellerinde gezdiren,
mak için de unla hallederek vicdanlarının
bir sepet içerisinde demetlerini satan, hatli
hükmeSriJi yağ içinde kavururlar, soğanı ic-
yaya kaldırım ı üzerinde seyyar çiçekçilere lı-
ee doğrayıp m aydanozu karışık ciğerin üs­
lanbulun işlek caddelerinin hemen hepsinde
tüne piyaz yaparlar. Erbabı ve rahmete katla­ r&slgelmek mümkündür.
nanı ciğeri kısa bir müddet karbonattı suda M ıınflfr H ıtı
bulundurarak çıkarıp kevgirin içinde suyu sii-
lüldükten sonra tavaya atar, taamı gayet hoş Çorapçılar — Mahmudpaşa, SuHaııhamamt,
şeydir. Dijleri sağla ir, olup ciğer kebabına Mısır çarşısı civan. Yenipflstahane Caddesin-
sarmıyanı görmedim. Kasımpaşada fizamani-
na Süslü isminde, geçmiş gün sağ veya sol
bileğinden çolak bir karam anlı vardı, m eteli­
ği kapar, tayin ekmeğinin içini oyar, ilç te­
neke kaşık ciğer koyar, üstüne piyazı, k l i ­
ğin uciyle de biraz yağından gezdirir, yem e de
yanında yal gibi bir şey. Birisi vardı, eiger-
leri ekmeğin içinden çıkarır, fakat piyazını
bırakır, yağı içmiş, ciğer kokusu sinm iş ek­
meği övle iştiha ile yerdi ki kendi d e şaşardı,
galiba o da benim!
Doğruyu söylemek lizım sa E r a e n ile r bu
hususta üstündür. Benim yetişmediğim za­
manlarda bizim Ü sküdarda Yeniçeşme eamii-
ttin altındaki bodrum dükkânlarda m eşhur
ciğerciler ve şerbetçiler varını;. İstanbulun
h er köşesinden o dük-klniara gelip ense ya­
parlarmış..
Vam f Hiç

■ Çıracılar — Umumiyetle Ürgttblüdilr, ço­

ğu, iri yarı adam lardır, m em leketlerinin kı­
yafetiyle dolaşırlar; çırayı ta rtı Ue alıp kalem
kalem veya ayrıca ve kalınca safihalar halin­
de doğrayıp deste yaparlar ve deste hesabiyle
veya, bir k âr aammiyle yine tartı İle satarlar.
Hemen daima; «Çıra... Yağlı çıra...» diye ba­
ğırırlar. Sırtta bir küfe küfenin üstünde bir
yayvan sspet vardır, sepete mostralık en yağ- Çiçekçi, 1*74
lılı desteler dizilmiştir. (R esin ; C. Blıeo)

http://groups.goog le.<
 A N B İK IyO P E D lS I — 1397 AYAK ESNAFI

Je bilhassa İkinci l«rı yaygaralarına bir de «Yolcu!..» bitaba»

Dünya Savaşından
sonra seyyar çorap­
çıya sık sık rastgc-
tinlr: seyyar çorap
^ tb r umumiyetle
jjonÇ veya çocuk­
tu r. GUyük bir kıs­
m ı Musevldlr, fa­
kat bu işi meslek
edinmiş T iirkler vc
Ermeni ler de var-
ve «Herkese Uzun!* İhtarını ilive etmişler­
dir.
Demirhindin — Rafında keçekDtMt. sır­
ımda salta, kollar sıvalı, bacağında potur, tu­
lumbacı yemenisinin bira* daha kunduralar­
mış cinainden bir yemeni, arkasında semave*
rimsl sarı bir güğüm; çoğu İri yarı, gürblir
delikanlılardır; sesi sıtma gSrmemiş; evveli:
«Haniya Demirhindi şerbetim!..» diye bağı­
rır; sonra: «Bu- u .u-.z gibi!» diye baykınr; ar­
kasından: «şıralıdır! Ib ra re t ıBndürûr!..» dİ-
ye söylenir. Bir müşteriye bir bardak doldu­
rup sundu mu. onu etrafa şahit gösterir «Diş­
lerini dondurdu!.. Haniya Bfl U .u.a!..» Sey­
y ar dcm irhindiriler, tslanbuia. tzmirden ge­
lirlerdi».
Ahm7d R * sln 'd ra

Destancılar — İkinci AbdSlbamîd devri

sonralarında, destancılar, renk renk kâğıtlara,
iri punlulu barilerle bakılmış destanlar satar,
en ziyade Köprü üzerinde bulunurlardı. İpsiz
sapsızın dik âlâları, kafalarına vişne çürüğü
Ç*r«K'
fesi, omuzdaş kuşağının ucu dışarıya sarkık,
(ftrMm: Fgtotraldu Ayhan fil lir) ayaklarında yum urta ijkçeli şıbıdıklar; Semai
kahveslndekiierin ağziyle makaralı makanılı
dır. tuttururlar.
Bunların bir kısmı bu İşi m eslek edinm iş
gençlerdir, h er giin muayyen yerde işporta­
sını yerleştirir, eli; verişini yapar, b ir kısmı
da hariçten bol m iktarda gelen m alı, ilk gün­
lerin harerett içinde fazlaca satm ak için matı
getirten müessese bir sürü çoluk (ocuk toplar,
kutuları bunlara dağıtır, işte bu günlerde
şehrin yukarıda sayılan sem tleri çorap kutu-
İtriyle dolar, her adım bağında ayni ses işiti-
tiür: «A m ankafan yeni geldi, tabanı iki kat,
yüz elli kuruşa:» «Bugün var yarın yok. A m e­
rikan çorapları bunlar!» <A1 yolcu, yarın bu­
lamazsın bil m alili
MuKflffer E sen

Deftcrcİlcr» Kiınhah defterciler, kalem riler

— Son zamanlara gelinceye kadar umumiyetle
Yahudi çocukları İdi; ekserisi cırtlak b ir sesle
ve durmadan devrin k&ğıt piyasasına göre
«Be; paraya on paraya... Beş kuruşa, on ku­
ruca zımbalı deltert..» diye bagırtşıp d uru r­
lardı. Bilhassa Sirkeci ve civarında, KoprD
ttslllnde, Karaköy, G aiabda dolaşırlardı; Köp­ bMnfıffludlcI
rüde vapur İskelelerinde sürülürlerdi. Sonra- (Randın: FnniraMuı Aj*»n >11 İM

:om/group/merakediyorum
 AK ESNAFI
Destanlarm hepsi külhanbeylik macera­
ları üzerindeydi. Meselâ «Sandıklı Şükrünün
destanı», Yorgancı Sadık destanı*, «Zampa­
ra destan».
Bunların bazısı mizah vadisinde olurdu.
Esrarkeşlerin dalgaya tutulunca türlit türlü
hülyalara kapılışlarına; evli erkeğin karısına
karşı kılıbıklığına kaynananın geline îobclleş-
ligine filân dairdi. Bâzan da acıklı, âdeta mer-
siyemsi: Civan çağında verem kurbanı olan
Çiroz Alinin, Feshanede makine arasında p a r­
çalanan Atıfın ölümünü nakleder. Faraza şöy­
le başlar:
Gûş etten a£lasıtı ru j mü fetcftl
Hangi fnrdin olmaz c i£ eıi slluio
Ne bale uğradı dünya m eleği
B ıraktı e ii m kinin kalbine hicran.
(K om iser HiiaameUm destanından)
1304-1303
Scrm ed M uhtar A lus
Dondurmacılar — Dondurmacıların. yaza
b a r lık la r ı , takıım Doksan. oianlarca kıştan
başlardı. Bugün bir iki bardak, yarın iki üç
tabak, öbür gün birkaç kaşık, daha m ünasip
eyyamda havlu vesaire tedarik ederlerdi. Mev­
sim gelince takım lar silinir, p a rla tılır vüs'u
Dondannıcı
(Resim ; F o tn g n fd a n JlyJun eU Ue
— 13G8 ~ ÎSTANB0L
iktidar dahilinde giyilmek de ü'ıunmai-
dı. Hıdrellez gllnli ınuMaka dondurmacılar
meydana çıkarlar: Ayaklenla sakız gibi patis­
kadan mamul kogulı şalvar, temiz çorap, sıtır
kalıp siyah daha doğrunu morumsu fes iistün
de y a Ur ipekli nıendll veyahut kefiye, belde
onlara uygun bir peşlemal, »altıya bardaklar,
tabaklar billûr gibi dizilmi.}, tepsiler parlatıl,
mış - - icabında tepsi ile verilir — ekserisi iki
arkada; çıkarlar, seslenirler:
— Sakız gibi kaymaklım..
— Vişneli limonlu kaymakları var;..
B ir taraftan istenildi mi biri bardağı ka-
par. altına bir tabak, içine bir kası*: «Buyu­
ru n beyim!» der bardağı uzatıp bir de sesle­
nir, sakız gibi. Şiındi bardak yasak olduğun­
dan kâğıt helvasından mamul bardaklara dol­
duruluyor. Ağzından yukarı bir çıkıntı içi boş.
Eskiden ekseriya bir tabağa konulur altında
daha büyücek bir tabakla verilirdi.
■Vajlf Hiç
Don - fanllâcılor — Hepsi on altı, yirmi
beş yaşlarındadır; kıyafetleri de bir örnek
sayılır, başları açık, her be; dakikada bir de­
fa taranm alarına rağm en saçları daima dar­
ına dağınıktır; sırtlarında ya birer frenk göm­
leği vardır. Pantolonları, bilhassa sen günler­
de, naylon bir kem erle bağlıdır; kollarında
b ire r saatleri eksilt değildir; işportaları umu­
m iyetle b ir sepetten ibarettir; bu sepet bâzan
b ir hasırları kopmuş iskemlenin, bfean da açı­
lır kapanır küçilk bir masanın üzerine konur.
Don fanilâoların sıralandıkları yerler
M ahmutpaşadaıı, Eminöniine kadar olan saha,
bilhassa Sultanhamanu ile Mısırçarjısı civa­
n d ır. Bu işi meslek edinen gençlerin ekserisi
Musevidir, aralarında rturrılaj1. Eımeniler, pek
az da T ürkier vardır.
işportalarını yanyana yerleştrirler, he­
men daima aralarında şakalaşırlar, arada sıra­
da bağırmağı da ihmal etmezler:
«Sakat yok, çürük yok, fanilâlar, atletler!..»
Bu satırların yazıldığı sırada (Ağustas 947)
bu değişmeyen nakarata yeni bir cümle de
ilâve edilmiştir; «Sakat yok, çürük yok, Ame­
rika malı bunlar!*
Muzaffer £s*a
DutcuJttr —- İlkbaharın hulfllünde birer
d ut bahçesi bulup ağaçların adedine göre ki*
ralaflar, tablalar, tenteler hazır edip mahsul
http://groups.goog le.co
 a n sik lo ped isi
kemale ermeğe banlayınca orsda yalarlar,
ağaçlan devşirmek itibariyle ikiye ayırırlar,
bir gün dokunulan s£aca tür giin ara verirler,
dalları da bu yolda laksiıu ederler.
İhlamurda dulluk. Balmumcu çiftliği; Me­
cidiye koyu. Mevlevihanekapu, Silivrlkapu,
Topkapu «emıleri batlı d u tlar yetiştirir. Hele
o Tatar delikanlıların lubla istiflem eleri, gö­
renleri bihakkın imrendirmeğe, h attâ ald ır­
mağa şevke kâfidir. Bilim Ü sküdar ve Kadı-
köyünde dc uefls. tatlı batlı du llar varsa da
^ Bilmem simdi var mıdır. Vaüdebağında öy­
le ballı dutlar vardı ki hakikaten parm akları
birbirine yapıştırırdı — tablalara gayri m un­
tazam döküldUfündeu karşıkiler kadar ai be­
llileri yoktur. tncireîler için de keyfiyet ayni­
dir.
V asıf İliç
Ekmekçiler — Hânı M eşrutiyete, Sefer­
berliğe kadar fırınların kısm ı âzami Rum ve
Ermeııiler elinde olup simitçi fırınlarında
Türkier, yirmi beş paraya satılan esm er, taae-
liginde leziz ve fakat bayatlığında biraz ek*
çilik peyda eden bir ekmek çıkarırlardı. Fuka­
ra halkın; bas ekmeklerden cn para noksanına
«atıldığı için simitçi ekmeğine rağbetleri faz­
laca îdi, ber fırının kendine mahsus tablakâr-
ları olup ber birisine b ire r sem t tayin ed er­
ler, oralardaki evlerin ekserisine çetele muka­
bilinde ekmek bırakırlardı. Ekmekçi belin
den bıçağını çıkarıp çenter, ev sahibi o çete*
leyi bir tarafta muhafaza eder, h e r gün böy­
lelikle ay bağına kadar o yanm bilek k alm a­
lığındaki tahta incelir; para verileceği vakit
çentikler sayılır, görülen hesapta bıçak yine
çıkar, ya tamamen verilip çetele atılarak bir
yenisi meydan alır, veyahut yeni çeteleye es­
kilerden kalmalar da çentilip ekmekçiyi biraz
İnfiale sevkeder. Tekmil silinirse ekmeğin
basça ve pişkinlerini bırakır, artaya bırakılır­
sa — takıntı hiçbir kimsenin hoşuna gitm edi­
ğinden — tablak&rin suratı bir karış askıda:
«Ekmekçini!:» diye kapu sert sert çalınır, bir
iki ay hesabı birbirine karışırsa, çeteleler el­
den ele, kafadan kafaya vurulduğu da gürü-
lürdil.
Her lirin akşam üzerleri bayat pazarları­
na bir iki Uç günlük hattâ haftalığa kadar ba­
yat ekmeklerini gönderir, narhtan beş, on
para noksanına satlırırdı kt bittabi onun da
alıcıları bulunurdu, B&uı kimseler de tayin
m/group/merakediyorum
— 1309 — A YAK B SN A Ff
pusulası alıp hem ucuzluğundan înûstefid ve
hem dc taamından mUtelcasiz v? muicna'lm
olurlardı.
Evkaf İdarelerinden tahsis olunmuş fod-
la — piflcnln esmeri — pusulası alanlar da
vardı. Fodlaları da imaretlerde ekmekçi Ar-
navudlar labfc edip ınshrutl denilebilecek tff
yckilde imâl olunmuş kulelerle sırtlarına alır­
lar, ellerine dc beş on tane çıkarıp, ;Kod..la..
cı!> diye muayyen evlere bırakır geçer, yolda
arzu edenlere de satarlardı,
Ayni Arnavudl&r perşembe ve pazar
günleri im aretlerde pişen pilâv ve zerdeyi kö­
şe başlarında kâsesi yirmi paraya» her sabah
da yine bir çanağı on paraya çorba » tartard ı.
Y a«r u *
Elma şekerciler — Çocukları en ziyade
baktıran, anne isterim diye ağlatan elma
şeker, kırmızı garibaldi, galibardalı tatlıya
batırılm ış üzeri ince bir zar gibi tatlılarımı;,
bîr topuzlu sırığın ucuna batırılan şişelere
sıralandırılm ış ham elm alardır, çocukluk bu,
şaka değil, çocukluk daim a kırmuuya m eyyal
d ir, çocuk sokağa çıkar, çarşıya gider ne bak­
lavaya ne de böreğe bakar, kırmızı kırm ızı ki­
razlara gözünü diker, şekerci dükkânına gir*
dirildiğinde bile şekerin kırmızısını İster.
Elma şekeri satan ların çoğu da bir za­
m anlar kayıtları sıfır olanlardır. Fakal ne ça­
re çocuğun istem esi ebeveyninin bağrını îıûn
ed er de b ir tane alıp yavrusunun eline tutuş­
turm ağa mecbur olur.
V asıf Hfc
En'am ı şerif çiler, Yasini şeriftiler, ab-
dest namaz surecileri — Hemen daima Ak*
sekili. Konyabdır; az miktarda şehriler de var­
dır; bâzan da mecbubca delikanlılara ebeve-
yinîeri tarafından bulunmuş rahm et vesilesi
bir iş olm uştur; bilhassa büyük camilerin iç
harem tapularında ve Ramazan günlerinde
bulunurlar. Bu satırların yazıldığı sıralarda,
maalesef bâzı kıbtiierin de etl'am ve yasini şe­
rif ve abdest - namaz sûreleri sattıkları gö­
rül iTieğe başlamıştır; «En'amı şeritler, yâsini
şerifler., hediyesi ....... kuruşa!» diye durma*
dan bağıran yan meczup bir genç son yıllar­
da Beyazıd camiinin ayrılmaz bir siması ol­
m uştur
Esklalıedor — Meşrutiyetten evvelki dev­
rin eskicisi mutlaktı Yahudiılir; sırlında yiix-
 AYAK ESNAFI
Icrce kilo ağırlığında eşya alacak kadar bü­
yük, uzun bir torba, başında üzerine ince bir
yemeni sarılmış kalıpsız bir fes, sırtında yaz
4(14rat/Usn üzerine giyitmiş eski bir palla. ba­
caklarında geniş ince bezdon bir şalvar...
Bu Vahudinin sokaktan geçerken haykı­
rışı hiç dugiçmez. sona doğru gittikçe uzayan
bir nağme ve gittikçe incelenen bîr sesle: «Es­
kiler utayım'.,>.
Eskj İstanbulda eskicinin faaliyet zamanı
bilhassa kışın sonu veya başlangıcıdır, Istan*
bul evlerinde ilkbaharın başlangıcında ve son­
baharın sonunda geniş ölçüde mevsim temiz­
liği yapılır, kenarda köşede balm ış eşya a ra ­
sına da kulianümıyacağına ve bir işe yaramı-
yutağına karar verilmiş olanlar eskiciye ve­
rilmek üzere b ir tarafa a y r ı l ır d ı; işte bilhassa
bu mevsimlerde Yahudi eskiciler daha sık
dolaşır, bir tapu d an ayrılinea hemen öteki
kapu dan çağırılırlardı.
Eski İstanbulda eskiciye, yaram az çocuk­
lar için bir umacı rolü de oynatılm ıştı; çocuk­
lar «Seni eskiler »tayımcıya (oausı büyük an ­
neleri arasında adı böyledir) veririm ha, o da
seai igneîl fıçıya kor» nakaratiyle korkulu-
turdu.
Zam anla eskici çok değişti, Y ahudiler
arasına başka m illetten olanlar, bilhassa kik­
tiler karıştı. M eşhur «Eskiler alayım!» haykı­
rışına yeni kelim eler ilâve edildi: «Eskiler alı-
yorum» eski ceketler, pantalonlar, eski ayak­
kabılar alıyorum!..» şeklin) aldı.
E s ü yalnız para Ue alınm am ağa, b ir m ü­
badele vasıtası olarak kullanılm ağa da başla­
dı, Bilhassa şapkanın kabulünden sonra «Bir
fese bir bardak!» haykırışiyle İstanbul sokak­
ları çın çın öttü.
Buğun de eskiler leğenlerle, sürahilerle,
bardaklarla, bakır m angallarla m übadele «dit­
m ektedir. Ç ingeneler de y aptıkları iptid ai ha­
sır koltuk ve masaları, oyuncak çpcuk araba­
larını, dikiş sepetlerini sokak sokak dolaştı­
ra ra k eski c^ya ile değiştirirler.
M uzaffer E sen
(B.ı Alıyorum).
FodııİMilar, Fodlacılar — M eşrutiyetten
sonra görünmez olmuş satıcılardan; kuskus-
cuLaım yakınında, hemen hem en omuz baş­
larında, yine sehpalar ve üstlerinde tablalar.
Bunlardaki ses hiç sıtm a görmemiş:
__Fodla a, fadlaa! avalleriyle orta Lığı
— 1400 — İSTANBUL
uğuldatırlar., Bunlar da Anadolunun, Öteki­
ler gibi Kastamonu vil&yetUlertli,
Fodla, peynirli pideye andırır ye peynir,
friz, yağsız, pide gibi ince ve yuflu; ekmeğin
kaba, esmer, ınahl&t undan pişirilmişi îdi. Si-
bahiri ayazını: yemiş, köseleye dönmüş. Yu­
karıda dediğim güruh ufarağına 5 para, bü­
yükçesine 10 para verip alır, ortasına bir kep­
çe kuskus pilAvı koydurur, katlar, hart hart
ısırıp gövdeye atard?.
S ^rm cd M uhtar AIbs
Gözlemenler — Bu satırların yazıldığı
sırada tarihe karışmak üıare bulunan esnaf­
tandır. Umumiyetle Salranbolulu idiler. İkin­
ci Mahmud devri ulemasından zarafetiyle ma­
ruf KetftUdsjıade Mehmed Arif Efendi şöyle
b ir tı-fcra nakleder: Yeniçeri devrinde Ycmka-
punun gayet cemiyetli ramanıydı, bir gözl»-
meci vardı, lâlelerin yüzüne bakıp:
— Tâns gözleına!..
Diye bağırırdı» der. Ne kadar yaukUr ki
bu a itamın adını kaydetmemiştir; İstanbul kü­
tüğüne geçmeğe değer zarafete sahib İmi; (B.:
Bürckeîlcr).
Halı - Seccadeciler — Hemen hepsi Ana­
dolulu. fakat hin oğlu bin adamlardır; bir ha­
lı. seccade veya kilim oım ularlar, otel kıraat­
hanelerini ve Sirkeci, Balıkpasan meyhane­
lerini dolaşırlar, bilhassa akşamın alaca ka­
ranlığı ile geccyi tercih ederler. «Haydi Gör-
düsf.. B ir ta n e kaldı, Uşşağın!..» diye bağırır­
lar. M üşteri çıkanın alâkasına keyfinin dere­
cesine. kılığına kıyafetine, içki masadının
m uhteviyatına göre 300 lira, 200 lira bir jey
isterler, pazarlık kapusu açılınca: «Son de Ur
şey v e r bakalım beyim!..»- diye İsrar ile durur­
lar. İstediğinin y an sı verilirse, bu müthiş
adam lara bulunmaz kelepirdir, «AL. güle gü­
le kullan!» deyiverirler... İstanbul Ansiklope­
disi arlına b ir efüd için yapılan çeşitli pazar­
lıklarda, ilk ağızda 300 Ura istenilen bir sec­
cade 25 liraya, 200 Ura istenilen bir kilim
12,5 liraya düîmiiştür!
TTalUçlar — İstisnasız hemen hepsi Ka­
radeniz yalısı uşaklarıdır, Biiyükşehrl semt
sem t dolaşanları da çalâk yapılı, sırım gibi
adamlardır; hırpani kıyafet alâmeti forikaıı
gibidir, evlerde atacakları pamuğu götürü pa­
zarlık ederler- Hallaç için, evde bir oda boşal­
tılır. bir süpürge, bir desti su Verilir ev ssfıi-
http://groups.goog le.co
 AVSÜlLOPE&fSt
W gani ' * *ahı insan ise bir yemek ile ekmek
de vertr. Bir odasında hal!&ç çalışan evden
‘‘)k?ğa akseden fesler, talanbutun kendine
U s âhenfclerindendlr do.tJJrbilir. Eskiden, d ü ­
ğünü yaktaçm*} kız evlerinde hallaç uluna*
guıırt pamuk diden kirişde yıkatd ıfı tns, ki
•dafl.. Ui~ dan dan . * lâ bir notası vardır,
günlerce devam eder, müstakbel gelin kıza,
«v halkına, konuya komşuya vakıa bir istik­
baldeki aile saadetini müjdelerdi.
lU llaç
(Resim; mefhum tanaf.1 h d ’feıı .vattı l»y»
labİM undâfl Ayhan eU ifel
istanbulda sık sık görülm üş vakalardan­
dır, ihtiyar slnirH kaynanalar. eve gelin i r ­
dikten sonra, hallaca yalaklarını attırm az otur
lar, eve »e u m a n hallaç golse, ç a la n a ila
inad ve ısrarı artar, nihayet, gelin» kaynana­
sının gece yatısı misafirliğine gitmemesini
fırsat bilir, tapudan geçen b îr hallacı çağırıp
kaynanasının yalak şiltelerini, yorgan, yastık^
lannı attırır, te r cemile olmak ih e r? pufla
gibi yatağını yapar hazırlar, fakat kaynana
döner dönmez feryadı figanı basarak şırak
fir ik düşer düşer bayılıp ayılır; kadıncağızın
yitesi içinde, bir gül yüzüğü, te k taş küpeleri,
bir kaç beşi birliği ve cenaze parası olduğunu
öğrenince gelin de fenalıklar geçirir, zabıta­
ya müracaat edHir, edilir ama hallaç m pgmı
koydunsa bul., yüzlerce haUaçdan hangi** ge­
lin elin herifine alıcı götle bakacak değil a.,
üstü başı nasıldı, genç mı, kıranta mı, k ö r mü,
topal mı. s a n mı, esmer mİ?.. Ve bâzan çok
m/group/merakediyorum
ayak ESNAFI
» k id ir, ihtiyar ksynanacık o pufla yatağa
hasta d û fe r. ve ona yatak ölüm dâjeÇi olur
ILurlua oifcer
U m a rı, paihkacılar — Mcşrulîyi tıh-n ev­
vel hanlar Yahudi ayak fal itilan idi Bu r
kaSşnmuj, ihtiyarlayıp takatten kestim:] a
takımın harcı <tej£U; sırtta okkalarla yük ta*i
nacak. Gençlerin, fermanlıların kftrıydı.
Sesleri — ötekiler gibi - cırlak cırlak
ayyuka çıkardı.
— Hasseeleeer. iüncce paatiskaaa'
Patiska malûm, hasseye gelince: Hındii
tanın Madras eyaletinde, Madapolam şebrin-
dc Çıktığı için AvrupalIların Madapolam. İ l
tanbul hanım larının da Madampol dedikleri,
pamuk bezinden bir nevi kalın patiska..
Bu satırların yazıldığı sırada Göztepe İs­
tasyon çarşısında simdi dükkân tezgâh sahibi
olan Bay Yakup fYako) bundan 50 yıl evvel
delikanlı çatların da iken, sırtına koca balya­
yı alır; kan te r içinde, havalinin sayfiyeleri
arasında, yukarıda dediğim a$ızla bağınUı-
lart ayyuka çıkara çıkara geter, tozardı. Bir­
kaç sene geçm eden basma, yünlü illin da sal-
maga başladı. G it gide işi büyüttü: balyaları
m çoğalttı, cjege yükledi. Nihayet bngiiıilcü
dükkânı açıp çeşitleri bollaştırdı ve epeyce
kalanturla$tı.
9eı*»4 Muhtar Altt*
■n a tı r a bunlar!» cılar — Has mânada uça­
rı, pırpırı, ayağına üşenmez şehri kıilbanilpr-
d ir ki. akşam lan. S ırkcd. Balıkpazan, Galata
m eyhanelerini dolaşarak A tatürk'ün alçıdan
dökülm üş büstlerini satarlar, cevval, tannan
b ir sesle: «Ilâtıra bunlar!..* diye bağırırlardı.
Son yıllarda pek görünme» olmuşlardır. Bü­
yük Devlet adam ının üfulünil lakib eden ay­
lar, bu külhanilerlıt en kazançlı devrini teşkil
ntm iîtir; Yanık yahut Yandım lâkabı ile mS-
m f bir Haşan, tslanbul Ansiklopedisine tevdi
ettiği hâtıralarında. o aylar içkide b e r birin­
den iki Ura k âr etm ek üzere 9000 alçı Atatürk
büstü sattığını, hatta öylesine ki, alanların hic
pazarlık etmediklerini ve bu para ile kendi­
sine esaslı bir i; tutacağını söylemiştir.
tu n aritçller — İkinci Abdülhamid dev­
rinde sokaklara atılan cıgara artıklarını top­
layan birtakım insanlar vardı. Bunlar, umu­
m iyetle T atar delikanlıları idi. Aralarında ya-
Un ayak, başı kabak dolaşan, pantalon yerine
 AVA X BSSArt
tti kli ?alvar giyen oğlMiCifciar. saçtan belle­
rine kadar inen, takunyalı küçük kız çocuk*
lan d i vardı. Çocuklar, daiıa fazla kahve vo
InracfhaarJeride dolaşırlar, masa ve iskemle
altlarındaki izmaritleri Coplarlardı, Bunlara
izjTiıriiçi denildiği gibi tBaşnltcj* da derlerdi.
îzmarituiler, topladıkları sigaraların kâ­
ğıtlarım çıkarırlar. tütünlerin yanık ve siyah
vcrlm ni ayıklayıp teml^lerlor. sonra puro
şeklinde bü-iüünöş kAğıllara sararlardı; htı-
na «fişek» derlerdi. «Pişek» lerüı fiatı — öl­
çüsüne gür? — beş paradan başbyaraJt yirmi
yatayu kadar satılırdı. izmaritler, sebiller ci­
varında. sokak köşelerinde önlerine b irer yay­
gı bezi e re re k :
— Âlâsıdır, harmanım?
Diye satarlardı,
Üstad Hüseyin Rahmi’nin 1324 senesinde
Bojboğa* gazetesinde üm arilçU ere a it şöyle
bir &krasj varda*: ^Sokaklarda sigara bagt to p ­
layan m narilçilerin, namı diğerle başaklıla­
rın tekessiirü münasebetiyle bunlann esnaf sı­
rasına ıdbali Şehrem aöelince tahtı karara alın­
m a isg de İamariLçi nüm ma bafcıldığı surette
Balıkhaneye. başak tâbirine nazaran Ziraat
JVc£âT€tâ:e nisbelteri tâsim gelm ekle bu hu­
susta tereddüt hasıl olmuştur.»
MUhİt Sükroan Çapaaoftlu
K adayıftılar — Kastomonu vc civarı se­
kenesinden olup kimisi kad ay ıfa dükkân­
larında çalışanlardan, kimisi de başlı başına
i; yapanlardandı.
B unlar dükkânlardan çiğ te l kadayıfı üç
Alınışa alıp pişmiş olarak Yemcam! avlusu ve
lıâıı pazar yerlerinde yüz paraya satarlardı.
Galiba «herkes sanatının hırsızıdır» darbı me
mîİİ bulunduğuna nazaran bu adam lçr da k a ­
dayıfı çiğce bırakıp suya kuvvet verdiklerin­
den idare e ttirip vaktü zamanı geldiğinde sı­
laya giderlerdi. Bu alışverişe karışam am Y a­
radan bilir.
Bunlar da hemen Kemen sönmüş gibidir.
Zira çoktandır göremiyorum
Vmıl niç
liftgidhelvacılar — Kâğıt helvası ve hel­
vacısı İstanbulun bas daaıgalarm dandır; es­
kiden bunlar da lam a men de m eydandan kal­
kardı. Kadıköy yakısında, Bogaziçlndc Gök-
sudu, Snriyerin Çırçır, Hünkâr, Kestane su­
larında revaçtaydı. Satıcıların omuzunda seh­
1402 İSTANBUL
pa. üzerinde tahtadan değirmi bir tabla. Öş­
ründe kapağı beşik BrtilsB çatılı. sağı solu ku­
leli. boyalı çinkodan, nakışlar vo resimlerle
suı]ü kutu. Kutunun iki yanında birer cam
kavanoz; bunların İçinde de sa k u İcblebUi.
Kâgn helvasının piyata tabağı çevrecinde­
ki büyükleri yaluı kat, çifter, hattâ altı vc se­
kiz kaili olurdu. Genişliğine göre 10, 20. 60
para ve iki kuruşa. Küçükleri, çay fincanı ta ­
bağı kadarları çam fıslıklı, fındıklı ve ş im a ­
liydi; bunlar da 20 paraya.
Kadıköy yakısında önceleri Dcbrctt Hay­
dan.ij o gaiplere karıştıktan sonra yine l)eb-
reli Akifle kardeşi Tt-vflğln; hemşehrileri ve
Fenerbahçelim gediklisi Selimin helvasına
uyar yoktu. Unu, yağı İyi kaliteden, pişirili­
şi de tam kıvamında. Boğaziçlndokilerin ta t­
lısı daha boldu, Göztepe, Erenköy havalida-
ile dolaşan Haydar, Âkif ve TevEk, bahar gi­
rince M crdivenköyünde oda tutar, takım tak-
lavatı getirip helvaları yapar, sokak sokak do­
laşırlar, B ağırtıları da hep ayni ve hiç lîeğtş-
ıneı;
— Hceelva kltiiiir!.. Heelvn taaaze!
Kestane çıktı mı, kağıt helvası paydos!
K ahvctilcr — A rtık tarihe karışm ış es­
n aftandır. H aftanın h e r günü, m uhtelif semt­
lerd e k u ru la n pazar yerlerini, cami avlularını
dolduran kalabalığın arasında seyyar kahve­
ciler de tiim en tümen. Ekserisi sakallı, hattâ
ak sakallı adamcağızlardı.
Omuzlarında sırık, sınğ ın Jinr ucuna iple
bağlı, içi m ıcır delu kahve ocağı; Bbilr ucun­
da c e m le r , fincanlar, kahve ve şeker kutusu,
bulaşıkları yıkayaoa* suyun paslı tenekeden,
eııın;kll ibriği.
E trafla kahve tiryakileri çok Hemen se­
ğ irtirler: yıkılan b ir duvar kenarına çpkereit.
bir taş üstüne i üşerek, b ir kenaretğa çömclc-
rek okkalıyı hopttrdetirler.
Sermcıl Muhtar Ala*
Eskiden kahve takımı bir askı İle onıuıda
veyahut takım b ir sepet İçinde omıı»la, man­
gal elde, yorulduğu yerde oturur, dükkân­
ların ünlerinde dolaşır, bir köşe başına indi­
rir icrayı sanat ederdi. Çarşularda gözüne
kestirdiği herhangi bir köşeye id e ta temeli İlk
eder, işinin hızına göre kliçük lakendeler atar,
lokma m angırını Hakkın inayetinden bekler­
di. Bu ytizden Hicaza gindenlerl dahi biliriz.
Kırlarda agfıv alUannda. şimendifer g iu e r-
http://groups.goog le.c
 A SSlK L O F E btSİ
gitu münasip kıyüarda çdpîcrnlp cv bark sahi­
bi olanlar da az rioğllctJ. Btıgün bunların ge­
zicilerinin mcvcudu kalmayıp kenar yerlerde
yazıcılıkla iaşei yevm ivröni çıkarmağa s i'y
edenlere nidiren tesadüf olunm akladır.
Elvcvm bu is vaJnjz p iuar yerlerinde İş­
lemeğe münhasırdır.
V M f H iç
k'aaabiar — Tarihe k a n şra ç esnaftandır;
omuzda bir sırık, etler dizili, elde bıçak, be­
linde bir peşte/nal: iSemiz!..- diye gezenler
veyahut işlek, münasip bir mahal Lulup bir
sehpa iuerine et sırjğım vaz île dükkânlar»
dan daha ziyade iş yapanlar vardı. Yalnız bâzı
pazar mahallerinde göze çarpmakladır.
V r s iF Biç
Kebab kcstanoclleı, U nnabcılar — Eski*
den kebab kestaneciler, ıırmabcılar da hep
Aranvuddu 'Eyliıl girdi mi kesfane çıkar; don­
durmacıların bâzılan. işportalara .doldurup
bunları başlarına otu rtu p elleriyle hiç Ilıtm a­
dan, at cambazhanesinde m üvruene oyunları
yapan bir cambaz meharetivle ladırlar, acele
acele tın sı tutuşlarında bile, dildirm ezler;
mesirelerde, sayfiyeler civarında dolaşıp sa­
tarlardı. Bağırtıları şöyieydi:
— Keeestaneee kebaaap:
Bir hafta, on giin geçti mi İşportanın üç­
te bir kısmında unnab, Malûm a, un mıhın
ömrü kısadır. On beşyirmi gün ya sürer, ya
sürmez, tUkenlr. Zira şekerciler kapLşıverir.
Batman batman (batman tartısı yurdun h er
vilâyetinde değişen, yerine göre iki okkadan
sekiz okkaya kadar varan bir ölçüt alarak re ­
çelini yapıp Kamazaaiyeiik bakır kaplara dol­
duruyorlar,
Unnabm yeni devjiriimifp, gevreği m ak­
buldü. Kabuğu buruşuğunu, İçi porsumuşunu
K ubab k n stan ccl
(R psİm ; F o tn g raftfd u A jb a n « İl lle>
om/group/m eraked iyorum
— 140* — AYAK ESNAFI
geç. fSası saıı bir koku almıı. kurtlanmıştır)
denir, öylesini kimimler almaz, yemezdi. Me­
sirelerin, sayfiye tiyatrolarının » n demlerin­
de onlara miidavlm hanımefendiler, kerime ve
gelinleri kiiçllk hanunfendilvr «raunda un
naba bayılanlar, yiyecekleri zaman kabukları­
nı soymak Içlrt’ yanlarmda geder aaplı. küçü­
cük çakı taşıyanlar çoktu, incecik kabuğunun
hazmı bati sayılır, o çıkarılmadan ağza kon­
mazdı. İpek a ju r güderi, podüsuetten eldiven­
li elleriyle soyup soyup yerlerdi.
Vaktaki Kasım yaklaşıp, havalar serinle­
yip köşklerden, yalılardan krçlık konaklara
taşınılınca kebab kestaneciler BahçekapısL
Divanyolu, Şehzadebaşı gibi kalabalık cadde­
lerin bir köşeciğini peyler, bütün kış oradan
ayrılmazlardı. Geceleri de Direklerarasındaki
çaycıların, kıraethânelerin, cuma vc pazar ak­
şam ları orada oyunlar veren Kel Haşanın,
Şevkinin tiyatro kapılarında gecenin geç vak­
tin e kadar ayazda beklerlerdi.
S e ra e d M uhtar AIuk
K eten helvacılar — Şimdi de olduğu gibi
beyitler okuyarak gezerlerdi. Basa kahveha­
nelerdi' dahi yüzük oynayarak mağlûp olan ta­
rafa helva çektirirlerdi. O vakitler Harbiyede
m eşhur bîr helvacı vardı, işitirdik. Bu helva­
cılar 5imdi de aynen gezmektedirler. Gerek
tahan, gere-* kelen helvası eskiden m art ayı­
nın hululünde piyasadan kaldırUırdıysa da
Harbi Umumiden sonra da yaz mevsiminde
h er dükkânda kazanlar kaynamakta keten hel­
valar da çekilmektedir (B.: Bu madde içinde
lahan helvacılar).
Arnavudlarm bir de un helvası satıhları
vardır ki, tablalarında pide de bulundururlar
amele kalabalığı bulunan mahallelerde içlerini
çevirmektedirler. Vawr Hiç
Kınacılar, damla vc çam şakacılar
— Yaran asırdan fazladır; benim ço­
cukluğumda seyyar kınacılar vardı.
Hattâ siyahi bir kndın sokaklarda:
— Yeşil kınSl Yaprak kınâ! Dilde
m enşur (meşhur) bizim kini!..
Diye fiezerdi, çoktandır böyle şey­
ler görülmemektedir. Onların da tahta
Ue damla sakızı satanları vardı. Ana
dolıı Iular çömleklmsi bir şife içinde çam
sakızı satarlardı. Şimdi o çam sakızları­
nı kıbti kızlar satmaktadırlar.
Vmr ıılç
 AVAK ESNAFI
K okucular — Y erlerini esa Hacılara te rk
etm tf esnafla-; e sk ile r um um iyeti* A ntalyalI
İdi. gülyagı. hacıyağı, kallem isyağı sata rlar,
kahveleri d olaşırlardı. Şişenin koku bulaşm ış
m antarlarını el Üstüne, ü sle ta ş » sü re rle r,
p arm aklarını bulaştırıp td b ih ic rtıi ko ku latır
ivd i. E san slar çıkınca, b ric ııa ıla r ıia y a n bıç­
kınlaştı; cam lı b ir k u tu içinde ko k u şişeleri
v e tü rltt biçim de ilçer, b eşer, o n a r, o n b e şe r
gram lık boş s in c ik le r.. G ezip d o la d ık la rı
y erlerd e u m um iyetle esn af kah veleri, m eyha­
n e le r. ay ak takım ı arası., çoğu la u b a li... B a
y e rle rin g edikti m ü şterileriy le sen li benli,
tDeybttba.. A ğabey» d iye lıal halli* so ra rla r,
tam am tanım asın e llerin d ek i ş ırın g a la rla ü ste
başa Jfiır k o k u lar fışk ırtırla r... E l ü stü n e
m a n ta r sü rm e b u nlard a d a v a r— « B u akşam
sen in kokudan getirdim !.- Bu stseyâ sen in için
doldurdum '.. A ğabey, s e n in k in in sevd iğ i k o ­
ku!.. T ıra ş olm uşsun, k okusu d a b endeni» g i­
b i i ş m a lık la r... Y ık anıp p a k la n ıp O g ece gelişi
gitzel b ir um um hane y a h u t m uayyen b ir ev ­
de kİ dostuna gid ecek ler k e n d ile rin i gözlem e­
de Bu gib iler müVrim d e o lu r... B ahşişin­
den başka b ir iki b ard ak şa ra p veya b irk a ç
kadeh ra k ı <la ısm arlar. B ağ ırm aları d a ş e d ­
deli: «Essans!.,». «Essans beyler!..».. İkinci
Cihan H arbinin son yılların d a g ö rü n m ez ol­
m uş genç irisi b ir hafız vardı, çocukluğunda
güzelce b ir şey im i;, a sm aların ın m asaların a
oturu r, içki içmez, « g a ra ik ra m e d ilirse alır;
sesi de halâvetlice, gazel o k u rd u ... İşinden
hoşnut idi; esans satarak ev bark sahibi olm uş
idi.
B rİJç tl E lv e r
Koz helvacılar — M eşrutiyete k a d ar h ep ­
si yine A ra a ru d ; kâğıt helvasına, kebab k e s­
tan e ve unnaba mayna verenlerdi. H av alar
İyice soğuyunca ortalığa çıkar, kalabalık c ad ­
d elerin köse başlarında seh p alar iizerine tab-
l&lannı o tu rtu rla r. D olaşanları nSdlrdi.
S e rm td M uhlar AIur
YUzde doksan dokuzu Oebre. P rişline,
F itren , Lum a havalisinden A rnavudlar olup
bunlar da tabla üstünde gezdirirler kışın -
esasen kış gıdasıdır - ya mıışamma veya bir
cam ekinla helvayı muhafaza ederlerdi. El’aıı
da bu tarzda hareket etm ektedirler.
V a n r Hiç
Köfteciler — PorçembopaKarı, Çeşmemey-
1404 — tS T A Jn m ı.
d aıu, T ıb U k a lc , U zunçarşı gibi kalabalık çar.
fı boylarında, metfire yerlerinde, ta til gün­
lerin d e meselâ E tlirnokapu d ışı gibi kışlalara
g id en y o llar boyunda görtilen esnaftır. B ir el­
d e m aşa, b ir eld e hin d i tüy ü nd en yelpaze.. Ço­
ğ u şeh ri, külhani, ekseriya kabadayı kırması,
şayak {B nU hnılu, kırm ızı veya beyaz yün ku­
şaklı.. Önde -kirli olm ası ş a rt U r önliik .. Fes
k en arın dan , şim di kasket ken arınd an perçem ­
le r tasm ış o lacak... E tin cinai m eşkûk: Yüzde
seksen k açak kesilm iş karam an koyunu, sığır,
h a ttâ eşek ve a t etid ir. B a b a n bolca., külte­
lerin y anı sıra birkaç parça dom ates ve bir­
k aç b u ; a m a v u d biberi k ız a rıd ır ve taze çey­
re k ekm ek bıçak ite yarılıp köftelerle bera­
b e r d om atesler v e b ib e rle r göbeğine yerleşti­
rilir.. ko kusu m anzarası iştlhaaverdîr. Kfifte-
le rin ta n e le ri hem en b ir kûçüc&k lokma bo­
y u n d ad ır...
K ö m ü rcü ler — Biiyiikşehrin bilhassa fa­
k ir aile le rin b arın d ığ ı m ahallelerde dolaşan
e sn a fta n d ır; tek a ttı, çift atlı arabalarla. to ­
zan d a ü ç te k e rle k li e l arabaları ile geçerler;
h em en um um iyetle:
— E llem e köm ürü! ..
D iye b a ğ ırırla r; k ö m ü rü e l k an tariy le ta r­
ta rla r k a n ta rla r dam gasız, eksiktir, topuzun içi
oyu (m uştur; k en d ileri p lrp iri kıyafet, el yifc,
g öğüs b ağ ır k öm ü r tosu içinde, ekseriya yalı­
nayak, yahut çıplak ayağa b ir yem eni, ökçesi
basık k u n d u ra geçirilm iş., alış veriş b ir kilo,
ik i kilo, en kabadayısı d ö rt kilo üzerinden
(eskiden bir iki okka) teneke mi, kova mı, her
n e g e tirilirse evvelâ d arası alın ır, sonra uzun
saplı b ir k ü rek le kSm ür doldurulup tartılır.
K öprüttstü bölbU lrülerl ve balıkçılar —
ikinci A bdülham id devrinde «Cisri eedid» de­
nilen G alata köprüsünün üstünde dilencinin
de. satıcının da bini b ir paraya. N e antika şey­
le r göriilür, r e d e yakası açılm adık tekerle­
m eler duyulurdu;
— Uçmaz, kaçmaz, Üskiidara geçmez, on
paraya bir bülbül!
Bu, renk renk boyalı, incecik teneke bo­
ru d an , üstündeki ıvır zıvır ileri geri çekilin­
ce bülbül gibi ölen bir düdüktü,
öterle başka btr ses;
— Bu balık başka balık. 10 paraya bir
balık!
Kırmızı. ınavi, yeşil, mor renklerde; orta
parm ak boyunda, jeîâlinden, şeffaf balık re-
http://qroups.qooqle.ee
 — 140» — AVAK ESTİAFİ

..raJemtlı Avııra alınca, sıcaktan kıvrılır,

WMiim toklum otur, canlıya andırırdı.
I J lltd M k b lıı1 J U ın

Jvujltılumrulsr. rf vankllrr — Tarihe ka-

njmıs »naldandır denilebilir; satıcılarının
. îjifn hepsi Safranbolulu olan ku$ lokumu,
raisi kadaifinin bir buçuğu kadar büyüklük­
te jekeric. un. biraz da • çUrük mü sağlam mı
bilemem yumurtadan mamııl nefis va leziz
taamı hoş bir şeydir. Mektep çocukları hattâ
tııraı yetişkinler bile kapılarının finlerinde vo
ntsIreglMarda kuflokumcu geliyor diye bek-
Icjırler. Onlar karşıdan seslenir: <Gii4f lokumu
revl-nu!> Hemen alıcıları fırlar, keselerinin
hükümlerini fnfaz ettirirler. Revani de haki­
katen birinci sınıf hafif tatlılar meyamnda
hatırı sayılanlardan olup her mevkide her
ioCnda yer almağa lâyıktır. Çok yazık ki
bugün hiçbir lokanta ve tatlıcılarda bahset-
tiğiro revani yoktur. O rtada görülenlere yu­ U M rfc lrl
murta tatlısı denilmek en doğru bir sözdttr. (Resim: l'ıla in H ıı Ajhan rll itel
V asıf H lt
latraağa k alk arlar. S ırtta kıldan m am ül bir
Leblebiciler — Çankırı havalisi Türkle­ elbise. ayakta yem enim si b ir paptıç. fesi üs­
rinden. olup her biri birer dükkânda (ırak lık­ tü n d e yazm a b ir çevre yani yem eni, koltuk
la hırtlık devresini allatıp çok kimseleri at- altın d a te rin i silm eğe b ir (a p u l, elinde beline
dayarım ı; b ir k a lb u r içinde b ir m ik ta r k ın k h
leblebi, ü stü n d e kiraz beyi gibi seyrek serpil­
miş üzüm:
•E y leplebû t e n e gettiim ıscak ıscak;»
{leblebi llas getirdim sıcık Sıcak) d iy e bağırır.
A cemilik devresinde m uziplerin bâzısı ense­
le rin e to katı in d irir, o: « Iftşş etm e ülen> fi­
lân d erk en iki giin to tın gezdiği y e rle rd e şey­
ta n la ra ta ; çık artırlar, çocukları k andırıp hay­
di evden b ir .şey a) da getir dem ekler, bayatı
taze y erin e verm ekler, heybenin Içlode gez­
dirdiği torbadaki iki k av n ıltn u ; ta ıc leblebiyi
saklam aklar v esaireler... Şim dilerde heybe ile
gezenler en d erd ir, küçük bir cam ek in içinde
,<*fmaktadtr!ar-
v««f Hiç

M acuncular — Yine yok değil, tek tilk

bulunuyor. F ak at nerede o eskiler? Mutlaka
ya klam etası yah ut hüğiitOsU (Frenklerin
bıtgle dedikleri iiç an ah tarlı pirinç boru) v ar­
dı. Çalıp çalıp d urur, s a tım a çığırtkanlık e t­
tirirdi. Tersane, Tophane, Babı askeri bando­
Ka;loktuncu larından ıskartaya çıkarılm ış mızıkacılardan
Üterim: Ayhıo eli ile) A laturkalardan Cezair. İzmir, Selinik, Islahı-

ım/group/merakediyorum
r
AYAK ESNAFI —■ 1406 —
yo r a a r # I a n n t . # Sakın limon tutunu, eriklisini almayın
M ira m
(Resim: F « U g n ld ın Behçet eli Ue}
olmayan mahut Polkayı çalarlardı.
Macuncuya: (Bir taksim «t!) desen, bah­
şiş de verecek olsan (Bil boru ile taksim git­
mez) boyuna kas kaldinr; (Zurnada gidiyor a)
desen. (Onda da peşrev olmayor a) cevabını
yapıştırırdı.
Macunlar basma kalıp, hiç değişmez. Tam
yedi tUrJO: Sakızlı, bergamotta, iarçınlı, gül­
lü, naneli, erikli, limonlu. Tepsi kalaylı bakır­
dan, yemek sinisi gibi yayvan, üç köşeli göz
göz; birbirlerine butoşmamalarj tçln her güzün
ayn bir mablağı bulunur; demirden ama parıl
parıl parlar. Tevekkel] «tşleyen demir, pas
tutmaz* dememigler.
Bâzismm tepesi kalaysızUktan kıpkırmızı
hâli bulur, anneler ve hanım nineler çocuk-
larma, torunlarına:
______ İSTANBUL
ha: Kkşiîlglndün takır çalmış, slmleronlşlir;
IAhşada adamı km nr! diye gözdağı verir-
lerdj.
Hrnord MdbUf Alili
M aiıalkhU ’iler — M e şru tiy e tte n evvel Ye-
nican ıin in g e risin d e , Bİnbirayak a r a m d a , kaç
ağ ızdan ma-kamİJ. tem p o lu avazLar birbirine
k arışırd ı:
On pnrayn bir Ubtık
İnanm arran, ye de bak
Çadır bezinden tentelerin altında uzun
k e re v e tle r , ü s tle rin d e sa la ş p u rd a n ürUl; on-
ljarun üzerinde de kığın ve baharları hakir
kâplarda rittlü raahallebl, su mahalîobiflJ, ufak
kâselerde sütlâç. Muhallebileri mablakla ke*
aip kesip tabağa kor, çeker serpip, pekmez
döküp dayarlar; yazın, dondurma da satarlar»
dı. Bu adamlar dogma biiyilme tsianbuUuy.
du. H er boyayı boyamış, lâciverdinde karar
kılmış takımdı.
Seyyar Arnavudlar baharda, oğustosun 15
inden sonra maîıallehl, ya» «gaklarında da
dondurma salarlard ı Mahallebicüîğe kalkış*
lıla r mı. sağ omuzda sehpa, üzerinde değirmi
tabla, tablada takım) yası masaların* konan
kâğıtlık, zarftık şeklinde gâz göz fakat onun
büyüğü ve arşın kadarı, boyalı, çiçekler» re­
simlerle süslüsü. G üdere tabaklar sokulu, fin
tarafın? salaşpur yayılı; salab u ru n altında
yuvarlak, eaaiz teneke kaplarda mahallebi.
Ondan gayritf, yani tavukgöğsü, kazan*
dihi. sütlâç fOânı arama. Hemen bep lumhın)
gibi, genizden sesle bağırırlar:
— Hanlya sütlü mahaüebfra? MahaUo-
bun kaymak!
Teneke kutulardakini ortadan İkiye, ya­
h ut dörde bölmez, tenekeyi t e r e çevirip şap­
padak avucuna alarak salaşpurun öslüne kor.
in a k la yayvan yayvan kesip tabağa aktarır,
şekerini eker, gülsuyunu serperdl.
Azeası 20 para, çokçası kuruşa idi.
O zamanki dondurma kutularına bugün d&
rastlanıyor: Omuzda (aşınan «ırığâ to ğ h itti
kutu. Bir tarafındakinin içinde dondurma, dı­
şında beyaz bez sanh; fibüi tarafındaki oy­
malı oymalı, nakıslı çinkodan; gözlerinde bü­
yüklü küçüklü tabaklar; altında bulaşıkları
yıkayacak fluyun JbrJğl.
http://groups.google.co
 AJCSKLOPEPİSt — 1407 —
Hikmeti Hûda, dondurmacıların sesi una-
hjJJebiciler gibi hımhım hımhım çıkmaz. kea-
fcn kcskJn çınlardı:
— Vişneli var, Jtaaymaafklım: Dondur*
jnaftm Staaaymaak.
Kadıköy yakasının en meşhur dondurma­
cısı Vajıyalı Andondu. O havalide ve Kuşdili
çayırında dûîaşır; pazar curnatan Fencrbah-
çeye gelirdi. Çoluk çocuğa 5 paralık, 10 pa­
ralık vermez, İllâki kuruşluk, hiç değilse 20
lik olacak. 50 yıl evvel kırkını aşkındı, 1947
baharında halâ sağ. Ycldcğirmeninde susam-
U simit salarken gördüm.
Mahatlablcl, XTS. a&a
(fieıim: Folografriu Ayhan eli ile)
Yine bizim çocukluğumuzda Göztepe,
Erenköy civarlarında dolaşan Amavud Os­
man, delikanlılığımda gayet yakışıklı, müte­
nasip vticullu, değme pehlivanlarla el enseye
giriçecek kadar kuvvetliydi. Çeki taşım hop-
padak kaldınveritdi. Mütareke senelerinde
Erenköyütıde dükkân açtı. Eski müşterileriyle
epeyce aksuata etti. Yıllardanberi görmedim.
Memleketine mi gitti, öldü mâ, kaldı mı bil­
mem.
S em e< Matalar A]us
Debre. Picren. Pristina, Lama havalisin­
den Arnavudlar olup çoklan dükkln tabla-
Urlarıdırlar. Mahallebl sûtltt ve pekmezli ya­
pıla*. Tablada su guğilmû. pekmez göğümü.
m/group/merakediyorum
AYAK ESNAF!
gülsuyu (ifMİ. tnekedon 102 jeker kutusu,
sllnger voyatıut bir beı bulunur. Sütlü mu­
hallebi isleyene büyük parçadan İstenildiği
miktarda keser tabağa koyar üatllnc biraz in­
ce toz şekeri daha doğrusu Jükum çekeri tozu
doker bir iki darala t!a bulul suyu lie k a n jıt
gülsuyu serper, bir kaşıkla eline tutuşturur.
Pekmezli isteyen yine »yol şekilde hare­
ketle seker yerine pekmez (tekerler Bunlar
da amele yataktan, pazar yerleri, mektep ün­
leri, (Ocukların oyun esnasında toplandıkları
yerleri kollarlardı. H ilen beyledir
Vmr ai(
Makar acı. lğnccilcr — Eskiden Beni Is-
raildendiler. yaşlıydılar; sermayeleri kıttı;
haydi haydi be; on mecidiye tutarında Mal­
la n tavla kutusu kadar, tahtaları {allak, ka­
pağının rezeleri ta n k bir çekmece içinde On
lardaki bağırış da ince, düdük gibi, yayık ya­
yık. ezik ezik uzayıp gider:
— Maaakaracill'..
Soluğu d ı r almaz, ardından:
— tUynecUi!...
Şehir içinde, sayfiyelerde sokak sokak
gezerler. Onlarca astlanmak turta ya. çoju çi­
çek bozuğundan çopur, htyığı sakalı kel kal,
bir gölü de menhus illetin yüzünden kör. Ay­
kırı şekil ve şemailleri dolayıslyle mahallele­
ri a ele avuca sıfm aı çocuklar; peşlerine takı­
lır, etraflarını alır: sorarlar;
— Bezirgan, kedinin ayağı 'kaç?
Bir türlü dört diyemez, üç bujul! diye
mırıldanır. Eteğini çekerler, çelme atarlar,
bezirgan yerlere yuvarlanıp tozlara, çamur­
lara bulanır, feryatları basardı;
— Yeti|in be. olduruyorlar' .
Afacanlardan kaçan kaçana..
Senaed Mutalar AIub.
Manavlar — Şehri şehrimizin her çapta
ve her istidatta mttstakimülhkl iesaru ağuşu
şefkatinde perverd* eden beldei tayyibedtr.
Bu erildendir ki yaz gelince bağı abani sarıklı
Alanyalıbr, yeşil ve beyaz sarıklı KonyaU,
Aksekili, Ürgüplü seyyar manavlar küfesini,
işportasını, tablasını kapınca sokaklara dö­
külürler. Esnayî abzı atâda sakallarım tutarak
müfterilere, kendisi kaoacafmdan bihaber
savatlılar» aklınca kandırmak için ben haccfli-
haremeynim derlerdi.
 AYAK eSÎM Fl 1408 - İ3TANBVL

irıurıçarçı başında — Büyük yangında

yandı — Küçük fincancı hanında Abdülkcrim
Efendi İsminde abani sarıklı bir manav vardı.
Çocukluğunda Ala riyadan geldiğinde hemşeb-
rUerl Mamoglu namında birinin yanına (ırak ­
lıkla ferm iş ustası bunun sırtına İçi zerdali
dolu küfeyi vermiş «Kayısı diye bafiır» dem lj
K adırgaya doğru inen bir sokakta pencereden
bir efendi seslenmiş «Oğlum kayısı kaç paıa!»
Cevaben: <Yüz para!» deyinde in d ir küfeyi
demiş, kapuyıı açıp gecelik entarisiyle çıkan
bu zat ne görsün, sıtma efendinin akrabasın­
dan zerdali değil mi?* Oğlum bu zerdali!» d e r
çocuk sert sert b a ğ ırır: «Bana a n a ustam
Mamoglu kayısı diye verdi istersen al!» E fen­
di içeriye seslenir. «Yahu uslası M smoğlu bu
çocuğa kayısı diye vermiş, b ir kap getirin!»
Kayık tabak gelir. Dört kıyye çek tirir yarım
mecidiyeyi verir: «Yavrum bir şey alırsın'»
diye yarını mecidiye de A bdürrnhim e bahşiş
ıJlîSÎİ^
olarak verir. AbdürrahLmln ■kentlisinden bu
hikâyeyi dinledim: «Giin geçtikçe, b(i>-üdiiSi­
ce kendi kendim e düşünür utanırdım , aklıma
düştükçe hâlâ utanm aktayım » dedi. O zati &İİ-
cenibm ahlâki hamidesi bütiln fenalıkları y e n ­
miş, yaptığını, yapacağını bilm lyen b ir kimse
obaydı, çocukluğuna olsun bağışlam ıyarak
tahkir ederdi. Küçüğe, büyüğe bakm az b elk i
bu hiç yoktan b ir hengâm e çıkardı; çünkü
herkesin gönlünde U r aralan y a ta r d em işler­
G ay ri n û d İ m M anav Ü fi. 1074
dir. (R fdıı: C. Biye»)

Mtttlfloın Manav tipleri. 1974 ö y le satıcılara te ­

<R«fİaı; C. sadü f olunur ki sat­
tığı meyveler gibi ta t­
lı ve hatırnOraıdır,
öyle ham satıcılara da
çatılır ki, ebû cehil
karpusu gibi acı, a
n kb elte de hilebaz­
dır. Satan tatlı olur-
sa satılan acı da olsa
devayı ınlsk gibidir.
Satıcı acı olursa satı­
lan bal da alsa içi ze­
hirle memlfl bir erik
gibidir. Cenabı Hak
cümlemize c e n n e t
meyveleri yer gibi
a ğ a tadı ihsan bu­
yursun
Vjuuf HİÇ

http://groups.goog le
 ANSİKLOPEDİSİ — İ4M — AYAK ESNAFI

Eski istanbulun seyyâr satıcıları arasın­ di. Kaluı. nalçalı yarım kundura giyerlerdL
da kavuncular, tipik insanlardı. SAf yüzlü, kır R (u la rı, u s a m ı t maksadtylc kundura falan
safcjiii, sesleri ftu ter yüksek vtirotlu insan­ almazlar. bir ickl başka. btekl t «ki b a jk ı ayak­
lardı: Göğüsleri açık ve yanıklı Şalvar giyer­ kabı, yahut lâstik kullanırlardı. A ralarında
ler. bajUniKtekf fesin üzerine renkli çevre gençleri, sljımlyalı sakallıları, bembeyaz sa-
sorarlardı. Alacalı m intanın üstüne llaydari kullan göbeklerine kadar uzayanları d a vardı.
biçiminde yelek geçirirler, ü stüne eamedan, Ve çoğu. KürUtl. Yüklendikleri küteler, için­
y»hut çepken. giyerlerdi. Boğazlarından a$ağı dekilerle beraber, seksen okkadan afajjı de­
sarkfrn gumü# kösteklerin yanında b ir d c ip ğildi. ü n le rin d e ortasındaki değirmi sapından
sarkardı. Kösteğin ucunda piryol saat, ipinin iple arkasındaki küfeye tu ttu rulm u ş yuvar­
ucunda da bir kese vardı. Sattıkları malın pa- lak ve iistü açık sepetler vardı.
rasjıu bu kedeJerc korlar, keselerindeki p a ra ­ Sesleri tâ uzaklardan duyulur, «ofcağın
lardan gerisini ve­ içine sald ırır saldırm az, gür, kütla, alabildi
rirlerdi. Saatlerini diğine yüksek b îr sesle:
ve keselerini bel­ — T atlı kavunlar!
lerim* sardıkları Diye bağırırlardı.
kucakların arasına Çoğu defa, çağsrüdıîdarm ı duymazlar, bir
sokarlardı, k ere adım larını kulenin gıcırtısına uydurduk­
Bâzılarm m bal­ ları ağızları ile de:
dırları çıplaktı. Bâ- — T opataniar; Bal akıyor.
züsrı da balditla- — Vay m übarekler.' Top atanın da ba!
rinın üstün* kaim akıtanı!
tozluklar takarlar Ezgisini tu ttu rd u k la rı için yollarına de­
vam ederlerdi. Eski kadınlar, m ahal­
le a raların d a avaz avaz bağırarak k a r­
puz, kavun sata n la r hakkında:
— H erif öyle bağırıyordu ki. bi­
zim m am a dadıya karnı yarıklık pat­
lıcanı ikiye böldürdü!
— O ğlanı güçlükle uyutm uştum .
Çocuğu beşikten fırlattı.
D erlerdi.
B unlar, kav u n un ianesini üç k u ­
ru şa k ad ar, yüz paraya kadar satar­
lardı.
— A ltm ış paraya olmaz mı?
Sorgusu karşısında:
— A ltm ış paray a m ı? Bulsam yirm i küfe
alırdım ... cevabını verirlerdi.
K öprü yem işçileri, pahalı tnal sattıkları
için, onların kavun satıhları hakkında:
— B ir kavun, b ir altu ı top!
Derlerdi.
Seyyar kavun satıcıları arasında, CirilL
ttıı m lar da vardı. B unlar, siyah, uzun şalvar
giyerlerdi. Fakat sırtların da satm azlar, küfe­
le ri beygirlere, eşeklere yükliyerek:
— K ala peponi!.. Ola zaharl!
Diye satarlardı. Fakat, İstanbul mahalle­
Manav tipleri lerinde dolaşmazlar. A dalarda, bilhassa ekal­
{Resim: F tlo graflardan Ayhan vo Ne?ih eli Ue) liyetlerin bulunduğu m ahallerde gezerlerdi-
com/group/merakediyorum
 (‘ ■ ‘A K :a f i
K arfuı ulara. kammculann ikizidir denilebi­
lir Bu |ğ ı — Birçok satırı simaları gtbl—
onlar da Umamen tarih» karıktı
Vakur bir sesle:
Ka . karpuz!
Diyerek sokakları inim inim İnleten k a r
pulcular. heybetli. im in boylu, adali vücutlu,
k ır yahni bembeyaz sakallı adım lardı. Sırt
laru ıd j kocaman bir kiıfe taşırlardı. Küfeyi
adamakıllı doldururlar, (aşırlar, karpuzlar
düşmesin diye iplerle üstünden atlam alar ya­
parak irm e keserler gibi bir vaziyet verir­
lerdi.
AvrupalI ressam lar, İstanbul satıcılarını
temsil etmek Üzere hep kavuncu, karpuzcu ve
üzümcü tipi yaparlardı. Bu tip le r b ir zam an­
lar. yeryüzünün m eşhur bir sim ası haline g ir­
mişti.
Karpuzcuların kıyafetleri de, tıpkı kg-
kavuncuların kıyafetleri gibiydi. B unlar da
anlar gibi ca madan, cepken, şalvar giyerler,
ta le rin in üstüne renkli (ev re sararlardı, B un­
lar da gUmüş köstek, piryol saat, ipli kese
kullanırlar, kuşak sararlar, nalçalı kundura
giyerlerdi.
Ağır yükün altında terledikçe parınak-
lariylc alanlarındaki te rle ri silip y e rle re a ta r­
lar, kıllı göğüslerini açarak d erin d erin soluk
alırlardı. Yalnız İstanbul m ahallelerinde do­
laşmazlar, Beyoğlu taraflarına da çıkarlar.
Şişliye, Osmatıbeye, N lşantaşına uzanırlar, za­
m an zaman vapura atlayıp. A dalara. H aydar­
paşa banliyösünün uğradığı köyleri; kadar
giderlerdi. Boğazın Kümeli kıyısını yaya d a­
laşan seyyar kavuncular ve karpuzcular da
vardı.
O zamanlar:
Tekirdagım n kurabiye!
— Tekirdağuun kurabiye!
— Yay çay şekeri vay!
— Kesmece veriyorum!
• ■ Kan kırmızı!
Diye satarlardı.
Sonraları, seyyar satcılûnn ochİİ kaybol­
mağa yliz tutup, karpuz arabalara düşünce:
— Elimi kestim kan akıyor!
— Bal kutusu!
— 141D — ts r u ıc ı
— N«bet şekeri'
Diye satılm ağa başlandı. Sabahleyin ge­
çen satıcılar da.
— Sabah doktoru'
Diye satıyorlardı.
Kskiden karpuz en fazla 3, nihayet 4 ku­
ruşa k ad ar satılırdı V e bu eo yüksek fiyattı
Beş paraya satılanı da vardı.
Eski İstanbulun seyyar satıcıları a n ım ­
da üzilmcü en başta gelen bir (İpti Seslen
karpuz vc kavutıculıtnnkiodtn daha dik, daha
iriydi.
— Çavuş! Çam lıca bağlarının çavuş!
— Kınalı yapıncak!
Diye bağırdıktan zam an caddeler, soluk­
lar id e ta inler, aksi sada, ayni heybetle c e n p
verirdi:
— Çavuş! Çamlıca bağlarının çavuş!
B oıkırtı. Konyalı. Gümtişhaneli, Uşaklı,
Afyonlu, gürbüz ve levend Anadolu (ocuk*
larıydı. Çoğu şalvar vc potur giyerlerdi. Ara­
larında panLalon giyenler de vardı, fa k a t bun­
la r eskilerin «düdük gibi» dedikleri daracık,
çizme pantalonu gibi şeylerdi. Özerine ya
uzuu konçlu çorap çökerler, yohııt eski, püs­
kü bezlerden d id ik sararlardı, ökçesi basık,
nalçalı ve kalın tabanlı kundura giyerlerdi
Beyaz yün çoraplarım » topuk yerlerinden
şerha şerha olm uş topuk başları gözükürdü.
Alacaklı m intanlarının düğmeleri dalına çö­
zük, kıllı göğüsleri daima açıklı. Almlann-
d an a n a n terleri bâzan pannaklariyle, bâzan
da. köylerinden ayrılırken nişanlılarının ver­
dikleri o u ç la n gelin teli ile işlenmiş çevre
lerİB silerlerdi. Bu çevreleri göğüslerinde
saklarlar, bâzan da mintanlarının altından
— uçlan gözükmek şariiy le— omuz başları­
na korlardı. Bellerine kuşak sarmakla beraber
üstüne meşin bir önlük tokarlardı. Önlüğün
iinflnde torbamın bir şey vardı. Satış paralan­
ın buraya korlardı. B lzıU rı da. feslerinin içi'
ne kalmca bir kesekâğıdı, yahııt bir asma
yaprağı yerleştirerek paralarım üstüne ko­
yup başlarına giyerler, her satışta feslerini
çıkarıp paranın üst tarafını verirlerdi.
S il yüzleri, temiz gölleri, adali vücut­
ları. neşeli halteri, arkalarında en aşağı sek­
sen okka çekeu içlçe geçmiş — o devirlerde
üzümcüler, üzüm dolu küfeleri başka bir kü
fentn İçine oturtdururlardı — İki kUfealylo
http://groups.google.ee
 A .S S I& 10F E D İ5! — 1411 — ATAK ESN AFI

bu A nıdoiu çocukları insanın karşısında e r­ bey köyünün, sütlü m tstr hay m ısır hayyy!..»
kek yapısı ve giicliniin Lunsali idiler. B ir kıs Diye satarlar, bâzı köşe başlarında kazan ko­
mı yalnız gezer, bir kısmı da yanların* yar­ yup kaynatırlar, kebab yapıp da satarlar.
dımcı alırlardı. E ğ ir malı ortaklam a almış­ Şimdi bu yolda salmak âdeti kaldırldıgı
larsa, üzüm küfesini yarım saat biri, y an ın sa­ cihetle bir camekiin derununda satılmaktadır.
at Öteki taşırdı. Kuleyi taşımayan, teraziyi K estaneler de ayni şekilde satılmakta
eline alarak üne göçer, birkaç adunrla bir: • iken m ısır gibi cam ekina girmigtir. Kestane­
— Çavuş!.. nin de kebabı yapılıyor, çok yazdı k t suda pi­
Diye bağırırdı. şirilenlerin üzerleri çizildiği için İnce u r ka­
Eğer mal ortaklam a değilse, serm aye sa­ buğundan ayrılm am akta, yenilirken bir acı­
hibi küfeyi taşımaz, yauma aldığı gündelik­ lık verm ektedir. B ir de fırın kebabı vardır ki
çiye, yahut ondalıkçıya taşıtır, kendisi dc Çı­ kestaneler çizilip h afif fırın göriir, taam ı le­
ğırtkanlık yapardı. zizdir. B ir de çifte fırınlanm ış kabuksuz kes­
Ondalıkla yahut gündelikle adanı tu ta n ta n e v ardır ki, bunlar hepsinden enfes ve da­
sermayedar, iiğle yemeğini de yedirm eğe mec­ ha kibarane k estanedir. Ö tekilerin dalma bir
burdu. buçuk, iki misli fiyatla satılır.
Temiz yürekli, tok gözlü, helâl şilt em ­ V lU Hic
mi? insanlardı. Birkaç dirhem eksik ma! v e r­
1950 den so n ra m ısırcılar ve kestaneciler
mek için teraziyi meyilli tartm azlar, h ile y o ­
yin e sokaklara dökülm üşlerdir; cam eklnlar
luna kaçmazlar. «H aram dır hakkı geçmesin!»
atılm ış, eski lâûbSli h ü rriy ete dönülm üştür
diye dikkatle tartarlardı.
Midya dolm acıları, midya tavacıları —
M ünir Süleym an Ç apanoğlu
A k şam lan bilhassa m eyhaneleri dolaşan es­
Patlıcan ve p o rtatalcılarm ekserisi de n aftan d ır; um um iyetle Rum ve Erm enidirler;
Vahudidea olurdu. Patlıcanın, p ortakalın sa­ içlerind e m idya dolm ası yapm akta hakikaten
tış ciheti kolay, terazi filSn lâzım değil; tek l­ hüner sahibi, tem iz su la r mtöyası kullanan
im pazarlık et, birer b irer say, parayı at. yağı halis, pirinci leziz, fıstığı iteiimü yerinde,
B a lın d a n yine tiz, sürekliydi, Z a rz m t- aldığı p ara helâl olan esn af vardır, devrimi­
çı hırıstiyanların, atlı, eşeklt Rum bahçtvan- zin şöhretleri arasında iki kardeç barbalar
la m k in e benzemez, S altıklan da onlardan
yarı yarıya ucuz: Tanesi 5 para, hattâ üçü 10
para. Velâkia hepsi porsuk, suyu seli çekil­
miş, kozalağa dönmüş. Tevekkeli (pahalıdır
hikmeti var, ucuzdur illeti var) dememişler.
Meddah Aşkı’m n onlara d air taklitleri
oldukça hoştu. Önceleri fonograf silindirleri­
ne, sonraları gramofon plâklarına bu ta k lit­
lerini vermiş, Istanbulda kapışıimıştı. P atlı­
canın Yahu dinin uraumhanecl Siirpik D uduy­
la ali} verjji ömürdü. Portakalcıaın da cum­
badaki banım nineyle pazarlık ederken kah­
kahadan kırılışı; seslendirerek, plâğın sonuna
kadar mütemadiyen katılışı en som urtkan
kimseleri bile kah kah güldürürdü,
Sermetf Muhtar Alus
Mısır ve kestaneciler — Tabla iistünc
mısırı doldurup sıcaklığını muhafaza ve te­
miz bulundurmak için bir peştamala sararlar,
tablanın kenarında pişmemiş m ısırları b ire r
şiş İJe yani ağaçlan mamul sivri bir ile te ge­
çirip atta kabilinden olmak Özere yeşil yap­ Kestaneci. XIX. u ır
raklarıyla dikerler: tGöksuyun veyahut AU* (R«Ik İL Ereeıtt
ım /group/m erakediyorum
 AYAX ESK A fl — 1412 — !S T A .m x

n r d ı, ki hem midye dolmaları hem de çöpe kapkara, korkunç bir zebelllhdı, sokakta be­
dizip kızarttıkları midye tavaları pek nefis lirirken tok, çatal çutal, ata de ortalığa yayı-
İdi. her İkisi de İkinci Cihan IlotrU haçlarında lir :
öldüler; bunlar gayet gSzel uskum ru dolma­ — Ocaçtt!..
ları da yapar, bilhassa Galata mcyha/ılerinl Kapı eşiklerinde yayıla kalan ıııka, düm­
dolatırlar. Köprünün Kadıköy İskelesi batma belek karınlı, Izede «yani kavruk vc hiç geliş­
gelirler, nadiren de Emintinüne, Balıkpazan- memiş) masumlar; kapı ünlerinde oynayan
na geçerlerdi. Midye dolmacıları arasında son biraz daha kotaca d b y a n lır, umacı geliyor
şöhretlerden biri Karamanlı Rum Karakaş diye hayktra haykıra, bucak bucak çU yavru­
Kiryakn ile Yalıudi M enleştir su gibi kaçarlar. H erif sahiden sanki umacı:
Menleşin sahası balıkpaıarı İle Galata birbirine takılı sekiz on sapa, alt atta bağlı
meyhaneleri idi; yaşlıca olan K arakaş ise, bir sürü çalı süpürgesi; yüzü gözü, eli aya£ı
son yıllarda Sirkeci hudutları d ısına çık­ kapkara, ocak zifirine bulanmış.
mamaktaydı; bir zamanlar, Dördüncü Va­ Derhal anneler,
kıf han (Borea hanı) karsısındaki mezeci Fi- anne anneler, baba
lip'ln dük k im önünde saatlerce durur, malını anneler.
hemen hemen Fitip’in kapıdan taşan m üşteri­ — Kahrolası he­
lerine satmakla büiriverirdl. (B.: Filip. Meze­ rif yine göründü,
ci). Sonra A nkara caddesindeki Bahçeli lokan­ çoluk çocuğun ödü
tayı durak yeri edindi. B ir ara bir de «İzmirli» koptu. Evlâtlarımız
türem işti: Lâutalice bir adamdı, midyelerini d a ğ l a r a taşlara
satarken: boncuk (yani hava­
— Midyenin dolması!_ le) illetine uğraya­
— Halis Edrem it yağiyle.. H aniya mid­ cak! kabilinden çe­
ye dalması!.. n elerle palas pan­
— Fıstıklı baharlı. . dıras aşağıya sal­
— Kazandibi midyelerim!., dırırlardı.
gibi sesleri yetine: Çocukları içeri
— Kan yapar bunlar!.. U ç ta n e ye. Be- a lır almaz başpar­
yoğluna git!... mağı d ald ırıp da­
Gibi yâveler tu ttu ru rd u . ik inci C ihan m aklarını kaldıran
Harbinin Büyükşehre y erleştirdiği yeni bir kaldırım ı a rk a üstü
sınıt akşam cıların da bu g ib i lâubalilik­ y atırıp kasıkların
lerden hoşlanır olduklarını b elirtm ek lizundır. da k i k o rk u dam ar­
Bir de küçük gazete m üvezrilerinin midye larını basana; ar­
dalm acıları vardı, dolm alarını ho rd a m idye­ dından çömleğe
le rle yaparlar, pek ucuza v e rirler, yalm ayak, o tu rtu p, aptesha- Ocak «B pU M U l
başı kabak, gazete isim lerini cigercikleri til- neye götürüp (çiş, (Kesim: F o la ğ n M n A r k a
keninceye k adar bağırarak koşan yavrucuk­ çiş!) lerle id ra r et­ «H Ur!
ların keselerini yarıya yakın boşaltırlar, am a, tire n ettirene.
Allah ra n olsun, doyururlardı, bulundukları Ocakçının işi, büyüklüğüne küçüklüğüne
yerler, bilhassa akşam gazellerinin tevzi edil­ göre 40 paraya, 2 kuruşa, bilemeden 100 pa­
dikleri sokaklar. Acunusduk sokağı ve Şeref - raya ocağı, bacayı süpürmek, kurum lanın al­
efendi Sakağı İdL Son yıllarda esnafın ayak mak; m utfağı, taşlığı batırıp köpek bağlansa
takanı kolay p ara kazandığı İçin m üşterileri duranuyacak hale sokmak, o kapkara pislik­
p ırp ın çocuklar olan bu midye dolmacıları leri temizliyecegiz diye kadıncağızların da
kalmadı. anadan emdiklerini burnundan getirmekti.
Ocak l i p t ı t d i k r — Hemen hiç görün­
mez olm uş esnaftan dır Kocakarı masalların­ Oynar oynar balıkçılar — Kendi oitasiyle
daki gibi bîr dudağı yerde. U r dudağı gökte tuttukları balıkları kendi eliyle satan ve he­
A rap Üzengi v a ri iri y a n , tepeden lırnaga men hepsi de BüyilkşeMrde mihnet ve me-

http://groups.goog le.co
T ANStKLOPEDtSI ,
şakkat içinde yafaysa insanlardır. tereddüt­
süz hâneberduş olmıyam nadirdir denilebilir.
O gün kazandıkları Ue yerler, İçerler, ertesi
__ H İ S __
gönü de nzıklaruıı yine denizden beklerler
Hemen daima, çığırtkanları da kendilerine
benzer; «KBpriialtı çocuğu» denilen tülü ka
fa. yalın aya*, pırp ın o la n la rd ır. En çok
Eminönü meydanının Rakkpazarı ağzında.
Köprünün Galata başında görülür; çıngıraklı
sesleriyle:
— Oltanın bunlar, oltanın.. Oynar Oy­
nar! diye bağırırlar...
Oynar oynar balıklar, tartısız, götüril
pazarlık ı-eya say) ile s a tılır
— Haydi.. Bir dostluk kaldı!.. Oltanın
bunlar.. îki kilo var bunlar.. V îb kum sa ve­
riyorum!..
— Oltanın kefal!.. O ltanın kefal!...
— Oltanın lü fer... Oltanın lüfer!.,
gibi şeyler söylerler <B.: Ayaşlı, Hüseyin).
Sattıkları hakikaten taptaze balıklardır.
Ve hakikaten ucuza »erirler.. D üşkün kıyafet­
lerini görüp aldatılacağım sananlar aldanır­
lar.. Şuradan buradan bayat balık bulup saf­
dillere sürmek isteyenleri aralarında barın,
dınnazlar.. Gayeleri kefalı nefistir, içki p ara­
sı Ue kendi mezelik paylan çıktı mı, o gece
için mesutturlar.. Göründüklerinden çok daha
gene insanlardır ve çoğu ihtiyarlam adan içki­
den. veremden, soğuktan itilirler.. İçlerinde sa
bıkalılar da vardır, takat oynar oynar balık
sallılı zamanlar, her şeyi unutm uştur.
Palamut ve lorik tavacıları — Amele, ka­
yıkçı, hammal ve ırgat makulasinin kalaba.
Uta bulunduğu sem tlerde, IU liein Galata is­
ketelerinde, Tahtakale ve K ü ç ü k p m r. Uzun-
çarşı taraflarında görülen esnaftandır; içlerin­
de kadınlar, ayak esnaflığına çekirdekten ye­
tişen çocuklar da vardır: Mangal üstünde bir
kalaylı tepti, içinde vıcırdayan yanık bir yajj,
'zeytinyağı niyetine susam veya ayçiçeği yağtı,
bir tarafta bir tabak un, bir kenarda keşlimi;
palamut halkaları, bir oldu kara maş»., taze
çeyrek ekmeği göbeğinden yarıp da nar gibi
palamudu ortasına yerleştiren, kendisini bey,
benrg&n bilir. Alan memnun, satan memnun.,
(iğle üzerleri, b ta la n balık kızartmağa vakit
bulaman, müşterileri Sdeta nöbet bekler... Ha­
tır ve gbniil geçmiyen yer olmaz, bunlar da
m/qroup/merakediyorum
AYAK ESSA Fl
gözdelerine orta parçalan, bıçaktan nasılsa
kalınca çıkmış halkalar) ayırırlar...
VaaT Hic
Bu esnaf tarafından halka halka keıllip
kızartılan toriktir. Palamudu, başını atıp yaka­
dan kuyruğa bel kılçığı İki parça yapup kı­
zartırlar, balık büyükçe ise o parçalara bir
bıçakda ortadan yanlamasına vururlar, bu su­
re tle b ir balıkdan iki yaka ve iki kuyruk dört
parça çıkarırlar
Pekmezciler, Tahin Pekmezciler — Kış
gönleri bazı kim seler omuzlarında büyük bir
d esti içinde: -Koyu pekmez! Bal gibi pekmez!
Anlep balı pekmez!» diye satarlardı. Hayli
vakit geçti, onlardan U r eser göremiyorum
Vuıf H&(
T ahin pekmezciler, zamanımızda umumi­
yetle SaJranbullu, Taşköpriilü, tek lük de
KonyalIdır. Omuzlarında askı, ki yanında çift
güğüm ler, ikisinde tahin, ikisinde de pekmez:
-Koya pekmez!.. Talran pekmez!» diye bağı­
rırlar. Gündüz n âd lren görünürler, BOyükfe-
h ir sokaklarına bilhassa ortalık karardıktan
sonra dağılırlar, sonbahar ve kış geceleri saat
ona, on b ire k ad ar dolaşırlar., ikinci Cihan
H arbinin geçim darlığı içinde, birçok ailelerin
akşam yem eği, b ir tabak tahan pekmeze ço­
luk çocuk ekm ek banm ak olm uştur.
Peynirli pideciler — İkinci Abdiilhamid
devri so n lan F atih, Saraçhanebaşı, Şehzade-
başı, güzergâhında, evleri cadde üstünde veya
caddeye yakın olanları, sabahın a b c a karan­
lığında, tatlı uykularından uyandıran gür. tiz.
heceleri uzata uzata b ir ses çınlardı:
— Â li çayır peyniriyle, erbabı bilir!..
Kısacık boylu, badi badi yürüyüştü, omuz­
daş tavırlı. İstanbul çocuğu olduğu besbelli
bir uçarıydı. Tırıs yam an bir Midilli gidişiyle
çarçabuk gözlerden nihan olur. Fatihe civar
Çarşambadan kalkıp Veznecilere varıncaya
kadar başında taşıdığı, elleriyle hiç tutmadığı
tablasındaki peynirli pideleri tüketirdi. Sat­
tığı pide ağızlara lâyık, peyniri, yum urtası
bol, yağı âlâ, pamuk gibi de yumuşak.
Scrmed M sh ta r AM*
Pllâvcılar, K uskustular — Galata, Per-
îem bepazan, Çeşmemeydanı ve civarında ara­
da bir Yenicarai ve Unkapanı cihsUerinda gS-
 ■ V . h »' -. AKI — H U — İSTANBUL

rülen baş suyu ile pişmiş pilâv sal altların ek- bjgünkii gibi vıcık vıcık, hali) Çevriş yağın­
sîrisi Karamanlılardan m ürekkep olup gece­ dan. A vurtta, dam akta yapışkan yapışkan do­
leri çıkarlar. Galatadakiler tibesabah »hzü nar.
a li ederlerdi. Sehpa üzerindeki tablaya bir M n m 4 M ıdılu AİM
tencere oturturlar etraftın, suyunu kullandık­
Kakalar — Gaz tenekelerinde Hamleliye
ları baş ve beyinlerle süsllyerek kaşıkla tok
suyu. Terkos juyu taşıyan sakalar sonraları
tak tablanın kenarına vurup müşteri celbine
sai ederler, alış verişin aı veya çokluğu d e re ­ çıktı. Daha öncekiler, kılık kıyafetçe bunlara
cesinde tablanın kenarına diktikleri feneri» benzemezdi; başlarında soluk yazma bağlı,
içindeki mum veya lâmbaya gözler çevrilerek kenarı b ir parm ak yağlı, kalıp yiizb görme­
m iş fes; sırtların d a sodaların kazekisl gibi
dertlerine yanarlardı
Kuskus pilavcılar ise sırtlarında İtiife kolsuz, sahtiyandan bir çekel. Kayışla bir
o m u za takılıp koltuğun altından sarkıtılmış,
büyüklüğünde bir sepet içinde daima kalaylı
bulundurdukları bir tencere, sepetin kenarın­ b ir ta ra fı geniş, öbür tarafı dar, inanda d eri­
da uçları delikli iki teneke kutu birisinde tuz sinden, içi b ir küp su alır, hen üı sütten k*
birinde karabiber ekseri pazar y erlerini vc silm iş dana cüsdsoaindc bir kırba.
çarşı içlerini dolaşıp: sBizinı pilavcı geç kal­ Küçük evlere mahalle çeşm elerinden lö­
dı.’» diyen m üşterilerine: «Kuş kuşum kuş kün -kokulu, bulanık, içinde vrtıl vıcıl ku rt­
kuş:- sadalariyle arzı endam m üjdelerini, la r kaynayan Kırkçeşme veya Halkalı suyu­
tencerelerinin dum anlan görülm eden evvel nu taşıyıp d u ru rlar, kırba dolusuna 10 para
kulaktan işttiriıJsrdi. Bu esnaflarda T ürk, ve alırlard ı. Sem t* »nlıtır Alo»
Ermeni işçileri olup m evcutları çok kalm a­ Sakız lehleblcilrr — Bin üç yüz o tu ı yılı­
makla beraber tek. tiik orada b urada göre n a k ad ar ensesinden kayışla beline kadar asıl­
çarpm aktadırlar. m ış b ir to rb a içinde taze kum leblebin satan
V«ıf İliç K um lar vardı. M ahallâtta m esire mahalle­
Sabah sabah Em inönü Bay 37.1
t. Fatih, rin d e: « S akizzıs.. leblobiciii..» d e r gezerler­
m e y d a n l a ­ di. Şimdi o n ların mevcudu kalmamışsa da
r ı n d a sehpalar: e l arab aların d a sakız leblebisi. Amerikan fıs­
üstlerinde değirm i tığı. çam fıstığı, kabak çekirdigi, eskiden ço­
tablalar, tablanın cuk ların pek sevdiği olup fim d i nadiren gö­
üzerinde koca U r rü len abdülleziz sa ta n la r vardır.
lenger görünürdü. V asıf Ulç
K uskustular Ana­
Sim itçiler, Fideciler — Edinebildiği müş­
dolulu, hepsi d e te­
terisin e k ad ar kimisi başında tabla İle, kimisi
peden tırn ağa yağ
sep etle ve kim isi de b ir değneğe geçirerek
içinde, k irli kukla;
muvazzaf olduğu fırınlardan çıkarlar, üdeta
hep de:
b irb irlerin i kovalarcasına basısı sokak arala­
— Gusgus pili- rında gezer, bazısı çocukların toplu bulun­
vu, gusgus pilSvu!. d u k la rı m ektep önlerinde: «b ıçak ısıcak tu e
diye kısık sesleriy­ taze göttüm (getirdim)» diye bağırırlardı. Bazı
le, sattıklarını ağ­ satıcılar (ablalarında kaşar peyniri d e bulun­
zın içinde geveler­ d u ru rlard ı. sim itle taam ı hakikaten leziz ol­
ler. M üfterileri ha­ duğu için daha fazla satış yaparlardı. Gece
mal cam al, ırg at sim itçileri de çıkarlardı. O vakitler akşam
n ı r ( ı l tay ­ ezanından dört s u t sonraya kadar kahveha­
fası, v e eskiden n eler açık bulunduğundan birbiri ardınca ge­
b ir de m edrese yo­ lirler, ben içeride İken sen neden geldin diyo
bazları. Onluğu ve­ kavga ve <1öğüş ettikleri d e görUUlrdü. Simft-
rene kepçe dolusu Kirindi Mkn ler bejlik, onluk, yirm ilik olmak üzere >W
kuskus sunarlar. (H H to : P M a in M a n Ayhun kısım olduğu gibi yuvarlak ve uzun, yani müı-
Gel gelelim o pilftv r ll İte) lalil şeklinde yapılırdı. Acemi çırak simil£İ'

http://groups.gooq le.co
 i.v s lm o 's îj ts t — U 15 —
itr'.c hı*î iünuelef fcahveb±2?leTdt aity «ier-
İ rdi, .b esili vwfi iane beşlik simidi on lln s
jtojar: 'OtJIutıı bunlar* otu r bef para vere­
vim de baca verr <L?rl?: çırak h c « b ı kıvra-
tıjjjadıjfından itiraz eder: «Olnut-’ı alaycı;
^.Neden olmasaı kuzum, ben yabancı değilim,
benden usuna seleni aSyte o sana bir (*y de-
um olmaz mı?» (Olmaz efemi tira benden bi bl
paralan jslevu, vıronıon’: der Ulifoyi UtlI
bir tirrU bırakarak: (Bak (»i'ujjunı, bu iki
limit * j,' para0 On para, — İkişer ikişer sa­
yıp — altısı t>*uz para, bir lanetine de bej
pjî ı doğru mu yavrum:» diyerek zihnini kan­
dırır, pnrnvı verir â m illeri alırdı. Ertesi gcco
çırak o zati bellediğinden önüne dikilir bir
oluz tu?; para daha almak ümidiyle güzlerini
diker, nasibi varsa alır gidor, yoksa boynunu
bükerdi.
Kaç simit yiyebilirsin diye bahislere do
girişilirdi. Dediğini yapabilen belemen Çöp­
ledir. yiyemezse, yani taahhUt edindiği mlk-
dan bitiremezse yediklerini bittabi öderdi.
Kandillerde b ir giin evvelinden sim itçi­
ler çıkar, yer y er sergiler yapılır, m iskler gibi
k o k u kazan yağlılar m eydanı alırdı. R am s­
a m şerifte oluz gün pide ve sim it çıkardı.
Evine simit alan bazı ağniya serginin veyahut
fırının dnünden geçen iki yoksulu da sevin­
dirirlerdi.
Bilemem, her gücenin yine gündüzü var
ama, o pâk adam lar nerede?
Simitlerin en meşhuru B eylerbeyi ve Ila-
san paşa (ıraların d a çıktığın­
dan kimisi: «Misk kokulu,
misk kokulu Beylerbeyinin-»,
•Kandil - veyahut - Ramazan
Etilleri:), kimisi d e : «Taze
taze, misk kokuhı, ttasanpaşa
(ınnmın’r diye bağırırlardı.
Pidecilerin de: <Ey ca­
nım bas bidelerim has!» «Ey!..
Isıcak bide!.. Yoruldum gidü
ata; gibi ala;!: nidaları
vardı.
Sucular — En eski ola­
rak geçen asrın sonlarındaki
sucuları biliyoruz. Yoz sıcak
Urında meydana tıkarlardı.
Bir elde yarıya kadar sırlı,
Klmldrl
kocaman bir testi; öbür elde (Re&mj; ftüjûkjbıâdc, L’sfci İitaubnJ
iki kalın bardak; bardakları
m/group/merakediyorum
AYAK E S N A M
birbirine hafifçe vurup jıkırtiaü fıkırda ta
iu .^ r ı r L a r :
— Aflsunaaa!... Haniye but gibi sudan
içi'n"1
Gevezeleri de çok:
— 32 di|e, 32 makamdan nıuıka çaldı­
rıyor*
— 1ley mübarek, kaynanamın dilini
dondurdu; koca karı dırlayamuz oldu!
l\ ırkrçşnıc UgIkaij, Takdim guloruun
bardağı beş paraya: öteküerlnkl 10 panya.
Kayifdagı, Çamlıca, Tuşdelen, Karakulak,
Göztepe diye sürdükleri hep keçe suyu, ya-,
hut da Hamıdiye İle Terkosun kartjıgı sdJ.
Ağzının tadını bilenler ayağına üjenuıei; Vo
nicaml kem erine dönülecek yrde, bi; durraı-
dan zili ölüp duran (Ç ir ebrû) lombalak Ku­
mun tezgâhdarlık ettiği dükkâncıca koşup
halis K arakulağı diker; Köprünün öbür yaka­
sında iseler Karakbydcki börekçi fırının ka­
pısına scğirtirlerdi. Ve lâkin peştemaliının
bardak bardağa soktuğu, b ir iki kere devret­
tirdiği simsiyah, lime lime çuhaya göz yum­
mak. aldırm ayıp canbaza bakmak gerek.
Strmed Muittir Alo*
B ir v akitler belde bardakları muhafa­
zaya mahsus tenekeden mamul bölmeli
bir k u lu , U r bölm enin üsltt kapalı p ara a l­
mak için delikli çekm ece, b ir elde serin d u r­
ması için yapraklarla sarılm ış desti, diğer el­
de bardak yıkam ağa m ahsus içi su dolu bir
ibrik, iki bardağı birbirine vurup şakırdata­
rak:
— Buz buz buz derya»
İHlî’..
diye dolaşırlardı. Şimdi bu
kabil satıcılara n&diren tesa­
düf olunuyorsa da sırtta kar­
lıkla, yani bir su tenekesi içi­
ne yine tenekeden mamul bir
boru_ içinde buz suyun içine
bırakılıp soğuk su satanlar
varsa da halis tatlı memba su­
yu satanlar pek az olup ya ya­
rıya acı ile tatlı mahlût veya­
hut doğrudan doğruya kum­
panya suları olup şap ile dur­
durulm uş ve bir mlkdar buz
İle soğutulup:
Ajiamam buz buz buz..
Abı hayat satıyorum..
 AYAK ESNAFI
diye Karakulaktan Kayışdagına kadar uçuru-
lur veya Hünkâr suyundan Kanlıkavaktan do­
laştırıp Çırçır suyunda ta tlan ılır. Seyyar su­
cuların beygirler, merkeplerle dolaşanları da
varmış
Vasıf Htç
Siiliikçiilcr — Mayıs ayı bul Ölünde, gol­
lerden çıkardıkları sülükleri şişelere doldura­
rak: «Sülük. taze sülük, canlı nüük!..> diye
sakaklarda, mahalle aralarında, pazar /e r le ­
rinde (atan ve ekserisi Kıpti olan satıcılar hâ­
il mevcuttur.
Y a s f Hiç
Süittiler — Birinci Cihan H arbinden ev
vel sü ttü ; sabah ve aksam üzeri şehri devre
(ikan ve öğle zam anlanın iştirahatle geçiren
h ir seyyar satıcıdır Sabah daha ortalık ağa­
rırken işe başlar, b ir sırığın iki ucuna geçir­
diği güğümlerini omuzlar, eline okkalık, ya­
rım okkalık, yüz drhem lik ölçülerini alır; ba­
ğırmağa başlardı. «Sütçü' Süt!... Sütçü!...>
Akşam devre çıktığı vakit s tr ı|m yalnız
b ir tarafında güğüm ler asılıdır. Öbür tarafına,
iizerine s i n sıra yoğurt kâseleri istif edilmiş
bir tabla takar yine dolaşmağa başlar. Sütçü
yine «Sütçü! Süt!» diye bağırır, yoğurt keli­
mesini iliveye lüzum görmezdi. Syie ya, ak­
şam sütçüsünde yoğurt da bulunduğu her.
kesce malûmdur.
0 a m a n b e r sütçünün bir m m takası
bu mmtakada malum ve m uayyen m üşterileri
vardı. Okkası kırk para ile altm ış para ara-
Suıciüer, 1474
(Resim: C. JBİıto}
— 1416 — İSTANBUL
sınd ı saldan sil! efeseriy» peşin para ile sa­
tılamaz, çeteleye çentilildi
Bugünkü neslin belki yalnız adım işitti­
ği çeteler âdi bir tahıa parçasından îbjret
olup, o devirde sütçünün, ekmekçinin he­
sapları aydan aya çetele ile görülürdü Sütçü
kendisine kapı aralığından btr kâse Ue bera­
ber uzatılan çeteleyi alır, sütü ölçer, boşaltır,
sonra çeteleye verdiği mikdan çizer, yani bir
okka için tabla üzerine İki tarafı örülmüş de­
rin hir çentik, yanm o klu için yalnız bir ta­
rafa vurulmuş bir çentik (£.: Çeteleı.
tik Cihan Harbi sıralarında sütçü ve çe­
tele sokaklardan kayboldu. 1918 Mütareke­
sinden sonra sEitçü lek rar meydana çıktı, fa*
kat çetelesi* olarak Güğümler su ttan indi,
elde taşınmağa başlandı. K ise yoğurdu sey­
yar sütçülerde bulunmaz oldu.
Bir aralık İstanbul Belediyesi süte su ka­
tılm asını men etmek maksadiyle açılmaz gü­
ğüm ler yaptırdı, sütçülere üzeri kırmızı eti­
ketli olan bu güğüm leri tevzi ett; ba^ka çeşit
güğüm lerde sttt satılmasın) menetti: takat
sütçü esnafın söylediklerine inanmak üzün
gelirse, temizlenmesi çok g ü t olan ve daha
doğrusu taroamiyle temizlenmesi imkânsız
olan bu güğüm ler ancak kısa bur zaman piya-
da görüldü, sonra yerini yine eski güğümlere
bıraktı.
Bugün Büyükşehrin hayatı tamamıyla
ve değişm iştir, onun için sabahleyin süt s&tan
sütçü yoktur, yslmz Şileden itibaren gece get
vakitlere kadar dolaşan eilnde iki güğümü,
litreleriyle ekserisi taşralı mahdut sayıda süt­
çü kalmıştır.
Muzaffer Esen
Şanı işi Tatlıcı ve Kurabiyeciler — Ab-
düihamid devri sonlarında Yemcami saatinin
önünden Postahsneye (şimdiki İş Başkasına)
dönülünce, köşede bir hacı babaya rastlannrâl
Şaşında rengi atmış b ir abani sarık, çil g a ­
lerinde çapaklar, sırtında paçavraya dönmüş
entari: m utlaka da yere bağdaş kurmuş, önün­
de bakır tepsi, içinde baklava baklava kesil­
miş. kahve renginde irm ik tatlısı; etrafında
yüzlerce sinek, eliyle kışlaya kışlaya, kılasın!
sağa sala sallaya sallaya, tepsiye tükrtiklerüıi
saça saça, mavaj okur £jbl:
— Şam işi, Şam berekâti, 50 dirhem yi
mi, guri guri gur! gur! u hiç ora vermadta
tekrarlar.
http://groups.goog le.c
 ANStm-OHEPlSİ — 1417 —
30 dediği kuruş rtefcfl. pıra Talimin ok
İtası 4 kurağa Icliyûr. Ne fUAİ idiıgünil kıyan
ed in » ti * .
V c n l a n kem erine varmadan, sag tara
ful yaya kaldırım ında b ir ak arap daha vardı
O da entarili, fanla alarak parm ak dikişli hır­
kası da var. Onun da gözleri vaki dciifjndea
faıfeıc
— Kolum fCba, jra in tib a!
nafcaratJyle- beyaz undan, beyaî beyzi. Ş am kirî
kurabiyeleri tO paraya satar; yazlık köçkierc
haftalarca postu serm eğe giden eski şilinine
ter, çırak çıkarılmış kal Talar bunlardan alıp to­
run beylere, hanım lara g ötürürler; evin bü­
yükleri zahiren pek m em nun otu r, getirenlere
göstermeden ahretliklere tık ın dınrtard ı.
S erm rd M uhtar A t v
Şarkı vc kanto satıcıları — ipsiz sapsız
güruhun bazısı da. «iterinde b ire r form alık
<BiUyei m üntelube». y ah u t «Yeni yeni şa r­
kılar». -Y eni y en i kantolar» la dolaşırlar, en
rağbette şarfcıtardan m e se li «Ç ara bulan ol­
madı bu yâreye», 'Ş ev k inle hayalinle olıır
tıeje bedldar» gibileri; kantolardan d a «Nalei
cangâhı canan duy.Tiayar», «Yandan yırtm aç
fistanlar, görünüyor lom bul bacaklar» kabi-
İnden olanları söyler dururdu.
S crm rd M ahcur AJ«s
Şekerciler — B üyükşehirde hem en b it
ialnıam is eaki seyyar şekerciler, seyir yer­
lerinde gezerlerdi. Bilhassa ayak takım ının
dolduğu K aracaahm etleki Divardibinde; B ül­
bül deresindeki BUU KSgıt hanede; H ıdrellez­
de Uıydaı'paşa çayırında, mayısın ilk günü
Karbagalıdem ve F ikir tepesinde; İstan ­
bul taralında d a Çırpıcı, Veiiefendi, B ayram ­
paşa. Haslaiıaneçayırı, Eyilpde Fulya tarlası,
ötesinde Silâhdarağada.
Çoluk çocuğun kaynattığı bayram yer­
lerinden. sair günler mahalle aralarından ek-
sik olmazlardı.
Ballarında, hir omuz üzerindeki sehpaya
oturtulmuş tabla; üsiünde ince değneklere
geçirilmiş kıpkırmızı şekertlen lepeli, ibikli
b o rular; kenarları tırtıl lırtıl yuvarlaklar;
ayni mahluta bulanmış elmalar, kuru incir­
ler, cevizler. Tablada elvan akide, tâli lokum,
türlü renklere boyanmış leblebi, kişniş seker­
leri de var ama çocukların can attığı boroz da
horoz.
:om/group/merakediyorum
AVAK ESNAFI
Bunları » ta n la r klıluslur ştkerci dük­
kanlarında çıraklık eden. Sarranhotutu. Ge-
re d d i. Dadaylı hemUcüklerdi.
Tıpkı Henizli horozu giTıl uzayıp giden,
yüreklere ezinti. M eta üJgunlllk veren «et­
leri etrafa yayılır:
— ŞekfecerV.
Ayni tarzda bağın* bir de m ıur mevti*
minde, seyyar mısırcılarda vardı Bu sürek­
li, firaklı nağmeyi duyar duymaz bütün «ıb-
yanlar annelerin? kogar:
— Bana 10 para ver*
— Şimdi 16 parayı ne yapacaksın? diye
-vırroaga hacet yok; çünkü ses onların da ku­
laklarına çoktan eriymiş. Azarlayif hazır:
— Horoz je k e ri alacaksın değil mi? Ç at­
la. patla, dUnyada vermem. Yüzünü gözünü,
ü stün ü başını baştan aşağı kırmızılara bula­
yıp tiyatro soytarllerlne mİ döneceksin yu­
m urcak?.
O anda yum urcakla avaz avaz feryad; yer­
lere yatıp ağzından buram ından salyalar, kö­
pükler aka aka te r (er tepinm e; etinden et
kesilm iş gibi uhım ulum uluma:
— i toyoz şekeyi itteyim?
Şam ar, kötek, bora bora çimdik para
e d er gibi değil. Başı kesilen tavuk gibi yer­
den y e re kendini a tıp çırpına çırpına helik
olur. Hafazanallah boncuk illetine Nıavaieyej
uğrayacak. N ihayet hatun:
— Al, son veyişin olsun işaliah! diyerek
onluğu fırlatır.
D ört n a la ,koşup horoz şekerini alan ço­
cuk yalaya yalaya bitirip dönünce, İkindi uy­
kusundan gözlerini açan, biraz flncelji feryadO
figandan hiç iıabcrl olmayan anne annesi ve­
ya baba annesi Btüverirdl:
— Senesi galiba? Yavrucuk ya kızamığa,
ya da kızıla tutuldu. H ayırlı olsun ama artık
40 giin. 40 gece (ekecek çilemiz var!
Scrm cd M uhtar A h»
B unlar da dükkânların kıyye İle alıp ve­
ricileridir. Şeker tablası üstündeki cam cki-
nı şekerlerin çeşidine göre böler, h e r çeşidi
a y n yorc koyar, camek&n üzerine horoz şe­
keri, düdüklü şekerleri dizer: «Şeec- te r ...
d d d ... şeker!...»
diye bağırdı mı, çocuklar da mukabelede geç
kalmazlar, kimi horoz, kimi kuş. kimi ördek,
kimi düdük şekerinden alacağım diye bagnr,
kimisi al evlâdım diye üzmez, kimi çocuklar da
 AYA K E S N A F I — 141» _ ISTANBBt,

vardır ki, ya yokluktan veya ebeveyninin his na kukuletalı muşamba, yahut o zamanlar
» tin d e n isterim isterim diye te rle r tepinir, imakferlan) denilen pelerin atarlardı.
bu âlem bâyledir, kime ne demeli, ne yap­ Şemsiyeleri sap tarafından — o devirde
malı bilemem: şemsiyeler ekseriyetle devrik saplıydı. Bu­
çocuklana en ziyade sarıldıkları iki kav­ günkü gibi topıu başlılar pek yoktu— sol
ratanı} dedikleri ki şekercilerin ocak basla­ kollarına asarlardı. Orası kâfi gelmeme sağ
rımla bulundurdukları bir çnmlrfjm mahsu­ etlerine de asarlar, kollarım 'göğüslerine çap-
lüdür; ş e t e r kaynatılırken te n c e » üstündeki rastlıyanık yürürlerdi.
köpükler atılır, tencere dibinde kalan buraya Mallarını türkçe olarak satmazlar, daima
dökülür, sinek dahi düşer, işte iki kavrulmuş rumca söylerler, tıabhre bağırırlardı:
bu şekerdir; hilmlyerek ben de birçok (ocuk­ — U m breb! Umbreta'
lar gibi iki kavrulmuşa sarardım , Ura dişe Sapı giil ağacından, kum aşı ipekten za­
p ik dayanır. rif ve güzel şemsiyeler satmazlar, basit, bezi
V a a t İliç bayağı, sapı dem irden ve üzeri açık kahve
telvesi renginde boyanmış şeyler salarlardı.
Şemsiye - Bastoncular — İkinci Abdlıl-
B unların en aşağısının riatı (61. en yükseği-
hanıid devrinde ve onu lakibeden M eşrutiyet
n ın değeri 120) kuruştu.
yıltarında semsiye yalnız dükkanlarda s ilil-
M ünir S d e y n u ÇspaM ğlo
Dazdı. Eminönü kem erinin altında, m eydan­
da, köprü üstünde, yağm urlu havalarda, sey­ Şerbetçiler — Meşrutiyetten evvel şer­
y a r şemsiyeciler dolaşır, bağıra bağıra şem si­ betçiler. sucularla a tta şı beraber yarışla, iki
y e satarlardı. Fakat asıl şem siye borsası, Ga- n e v id irle r İzntirinkiler, yerliler, tzmiruıkller
latada hazır elbise satan AvusturyalI Iştayn fiyakalı tiplerdi: Başlarında sırm a işlemeli
mağazasının önünden — yukarıya doğru uza­ ırakıye; üstüne kefiyenin küçüreği bir ipekli
nan köşe başındaki Piyanko bileti sata n tü ­ sarık, şakaklarda k ıv ır kıvır zülüfler, bıyıklar
tüncü ve gazeteci dükkânının arasındaki sa­ b uru la, yüz sin ek kaydı tıraşlı, su tla terte­
bada idi. miz m intan, önde sa­
Burada, b ir köşeden öteki köşeye kadar kız gibi peştemaL bel*
gidip gelerek satış yaparlardı. Bazan Aziziye deki kem erin pirinç-
karakolunun önüne kadar uzadıkları da o lu r­ ten, p ırıl pırıl gözle­
du. Karakol, şimdiki Vagon-linljı bulunduğu rin e bardaklar soku­
yerdeydi. lu. A rkada koltuk a lt­
Seyyar şemsiye satıcılarının çoğu yahu- larından kayışlı, kos­
dilcrdi. A ralarında Kumlar da vardı. Yahudi- koca bir kallavi: Tıpkı
ter, havı rîöküljnll;, yakası yağlı redingot ya­ büyük Çin vazoları
hut istanbulin giyerlerdi. Paltosu olanlar, is­ boyunda vc şeklinde.
tanbulin veya redingotlarının üstüne g e tirir­ aşağısı ve yukarısı İn­
ler. plmıyanlar yağm ur ve kar altında, tltriye ce. boğmaklı boğmak-
tltriyc dolaşırlardı. N ar çiçeği renginde fes lı. ortası karınlı, te­
giyerlerdi. Kalıp tablalı İdi. Sekil on tel kal pesinin üç kolu ıin-
mış püskül daima arkada dururdu. Fesin d rle rle. boncuklarla
kenarları çepeçevre yağlıydı. süslij. som altından-
nıış gibi parıidryan.
Takma yakalı ve m uhtelif renklerde göm­
yine prlnçten bir şer­
lek giyerler ve tek kanatlı yakalara siyah
p liilıo n boyunbagı bağlarlardı. En sağlam bet hazînesi.
tarafları ayaklarıydı. Kunduralarının üstüne Afili bir eda ile
lâstik geçirirler, ve bunların alt taraflarından bağırtıyı basarlar:
ip takarak Üstünden sımsıkı bağlarlardı. — tzmirîlln!..
Rum satıcılar kıyafetçe Yahudi meslek- O kadar şerbetçi­ Ştrfctrl
daşlarından bir num ara daha Üstündü, Bun­ ler pul şişeyle dola­ (R etim : ro to fra fd ıft
ların bazıları gemici kasketleri giyer, sırtları­ şırlardı. Behtftt rli llrj
http://groups.google.co
 A S 'Z U lP Z O tS )
— 1419 —
Bun U n a asıl u n a a ıle rt ba)ka: aksaLaları
kasatlagtığı vakitler şerbetçilik »derlerdi. Ml>-
itli Komili AbdüJTKıak, » lir a Küçük tsnıail
kumpanyasının Itirann , yanı hafnkişi roltinc
çıiun aktörü. Mannil; »ayali Kalıp Salibin ar»
nikçisi Selim sulı Karakaş...
Şerbetin nefisini içmek istiyen elkl Zıp-
tiye Caddesinde Şekerci Kifatın dükkânında
soluju alır, yahud Eminönü Meydanında
Hacı Yaverin hücre kadar dükkânını toylar:
arasıra vukuhuldugu gibi hacıcagız serm aye­
sini -hediye yükletip yaya kaldırım ına şişe­
lerini dizmişse. karşısına dikilip kan kızdırı­
cı o meşhur dem irhindi şerbetini gövdeye yu­
tarlardı.
S tn a e 4 M uhtar Alus
tbrikler, güğüm ler, askılarla vicdanları­
nın emrettiği, ellerinin yettiği daha doğrusu
hilkatin kendilerine bahşettiği temizlikle b a­
yatlarım kazanmağa atılm ışlardır. En calibe­
d ir olanları sırtlarında lz m irk iri askılarla
gelenlerdir.
İlânı m eşrutiyete, en doğrusu ilânı cum ­
huriyete kadar pazar yerlerinde o rta çapta
kaz-ganımsı b ir kap içinde kırm ızı boyadan
mamııl inkâr olunam ıyacak derecede şekerli,
içi kar veya buzlu bir şişe içinde: «Şart boru
beş, haydi beş... K arlı buzlu beş, haydi bet-
haydi beş!..» diye ortalığı velveleye veren Sü-
leymaıujyeli - M usul SDleymanlyesl - bir ta ­
kım madrabazlar vardı. Cenabı H akka ham-
dolsun bugün o gü ruh tan eser kalm am ıştır.
V asi 1IIT
Tahin Helvacılar — Kastamonu vilâyeti
mülhakatından Safranbolu civarlarından olu
her dükkânın vüsat ve kudretine göre çalıştı-
rahildigl tablakârlardandır. Bunlar tezgâhtan
helvayı kıyye ile alırlar, tabi! olarak aldık­
larından farklı fiatla satarlar.
Tablalarına helva kalıplarını m uhtelif c e ­
samette keserek bir hanım kadının eski dc
olsa odasuıı tertiplediği gibi tam nıâııasiyle
süslerler, besmelei şerifi {ekerek dükkândan
uzakladırlar. C am eÛ u yerine yarım çam aşır
kafesi şeklinde b ir mania ile yağı; ve tondan
muhafaza İçin b ir buranda ile ö rterek tabla­
nın üsHinü kapatır:
Helva b v y u dc beyaz
Rılpyjı vananın [v an nral bu y »
iadesiyle mahalle mahalle dolaşırlar, baıaıı
m /q ro u p /m e ra ke d iyo ru m
AYAK ESN A f i
birbirlerine lıtılınlı olarak yirmi para, kırk
para dun (lalla salarlardı Kııirn OskUdarda
Hacı Haaan dürt kuruşluk helvayı ytiz para­
ya (attırırdı. Aıılaşsldıgma gıjre türümden vc
kağıttan kazanırdı Şimdi ne o tablalar ve
im do o lablakirlar var
V m l Hıc
Taze cevizcller — Şimdi olduğu gibi hep-
'i kopuk lakımındandı Uaşla vapur dumanı
renginde, bumburuşuk, piukiilıûz. cücüğü
dimdik fes; sırtta soluk, yırtık pırtık, göğlu
fora mintan; belde şahrem şahrem kuşak;
bacaklarda paçaları d il kapakta panialon;
baldırlar, ayaklar çıplak. Koltuğunun alımda
da suyla dulu koca U r pul fiye, iğinde ceviz
içleri. H erifte iki avuç, on parmak zifiri k a n .
ö y le apikoları vardı ki şişeyi tepeye kor.
hiç d Üşürmeden k u rt dingili'yi (omuzdaşlık­
ta tulum ba sandığı tle tırıs gidiş) tutar; seyir
yerlerinde bilğülülü mâeuncu, kemanell il­
kem le kuklacısı filin çiftetelli. Entari» ala
benziyor, Cimdalb gibi oyun havalarına giri-
ginci. yine gişe tepede, kıvır kıvtr göbek atan­
ları da bulunurdu.
Çıka gelirlerken n iravari bağırtmayı ba­
sarlar:
— Ceviz İÇİ badem'
Sesi duyan, karşıdan uçarıyı gören hanm
nineleri tasa alır:
— Çenesi kısılası uçan müjdeyi yetiş­
tirdi. Kış geliyor çocuklar, ağustosun on beşi
yaz, on beşi kişi ir!
Butu rağmen cevize can'atarlardı. Ağız­
larına göre, tlişc, çiğnemeğe lliaıra yok; ge-
veleyivcr.erir gider. Tazeler de bayılırlardı
ama zar gibi kabuklarının dahi parmaklanın
karartacağından çekindikleri için yaşlılara
yalvarır, ayıklatırtardı. Kocakarılar lek dur­
maz, ıhassalı ve şifalıdır, kemiklerini ktıvvcl-
leştirir) diyerek kucaktaki sibyanlara gevele­
yip geveleyip posalarını parmak parmak ağız­
larına tıkarlardı.
Srrıprrf M ahur AİM
T cfariM Icr — Malûm a tefarik. ufak
tefek ınânasuıdadır. Pahada do. yükte de ha­
fif bu kabil m allan satana tefarikci ileoırdi.
Ekserisi Ynhudllerdi.
Slritoclde AHelendl, Süslü, Nefaset gibi
lokantalar, tzmir, Halep, CeıaLri BahrisofU
gibi otellerin altlarındaki kahveler fiğle UJ-U
 4YAA ESNAFI — 1420 —
m üjteriterle. -ehirde misafir bulunan tajralı-
larifl dopdohı.
Yüzü sapsan. avurdu avurduna çülüi);.
çirozun çirozu bir bezirgân dJ 'ird i içeri- Kış
gecelerinin toplantı oyunlarında (şu köjeyc
Je$ koydum. YüflU dittim, balı yuUum, leyk it-
Iün! gibi dili hiç sürçmeden tutturup:
— Esanslar, Uvantaiar. kromatikler. ay­
nalar .
Masalara musallat:
— Ç e|il çeşidi var, hagendiğini seç yo­
zum!
Gezleri fıldır fıldır. Fes sol kaçta, bıyıK-
lart burulu, hovardaca tavırtarı görünce d e r­
hal yılışkan yıüîkan yanlarına sokulur:
— Parisin, Viyananın kartpostallarını
vereyim mi?
Usulca göz kırpıp, çekelinin iç cebini
göstererek kuiaga fısıltıda:
— Ekstara dekolte madam, matmazel
fotoğraflarım var. Vuz numaraya buyurun,
orada y&stereyim:..
Müşteriyi arttırdıkça arttırm ış, nihayet
biri Ali Elendi loknatasımn karşısında, öbürü
şekerlemeci Löbon'un yanındaki pasajda iki
dükkân açmış, kazancını tıkırına koyup aza­
metinden geçilmez olmuştu.
Serin* d M uhtar A lı»
Teoekeeiler -— Galata n h tu m yapılırken
kütle taşlan taşıyan röm orkörlerin, molozları
mavnalara boşaltan dekovil lokomotiflerinin
düdüğü gibi tiz, gevrek. Kulak zarlarım tır ­
malayıcı, âsabı alt üst edici bir ses uzayıp
dururdu:
Tçuekeciii:
Başlarında limon kabuğu kadar kipkirli
fes» üstünde paramparça siyah sarık: yüzde
ve çenede göbeğe kadar uzamış, yelpaze giW
açılmış, bir kucak sakal. Cübbemai hırkanın,
rengi belirsiz alaz taraz kuşağını» altında ya­
malı, yurtık pırtık dökme şalvar.
Hepsi Yahudiydi. 10 paraya teneke maş­
rapanın kulpunu, kademhane ibriğinin emzi­
ğini; 40 paraya gusülhanenin, tahtaboşun çin­
kosunu lehimlerlerdi. Milletdaşları Balatlj.
HaskÖylU hokkabaz yardaklaıiyle yarışacak
kadar bir ko! çengileri çoklu. Aksatayı ku­
ruşa vardırırsa türküyü, oyunu tuttururlar,
şaklabanlıklara girişirlerdi
İST VSBTL
AudılhiM, b ltınlurt
V tıfc m td i, t l a m u ı u t »
S»nöed M uh u r 4)Q*
T urşurular — H er d ükkinm m ahalleli­
leri olup sırtlarında bir fıçı. bir kolunun dirse­
ğinde asılı yine tahtadan mamul küçük fıçj.
at, hiı- kap içinde biberli urla turşu mahal*
lelerde bağırırlar: Itahana biber turşusu» ev
lerden çağırıldıklarında, hemen fıçıyı indirir
elini Fıçının İçine daldırır — el temiz, ktfli
her ne ise — çıkardığı iâhana, hıyar, patlıcan,
domates her ne ise, zaten kapak tersi çevril­
miş fıçının ağzında durur, onun iizerine ko­
yar, doğrar, turşunun suyundan da koyar,
m üşteri isterse kolunda asılı kaptan biberi,
su da koyar, Öz sermayesi su olduğundan tu*
tumba ve acı çeşmelerden ar aşıra su koyma­
ğı da ihm al etmez, ne yapsın akşam dükkân*
da hesap vermek vardır. Şimdi o fıçılar kal­
dırıldığından omuzlarında askı Ue gezdiril*
inekte ve pek musih olarak turşuları çıkar­
mağa mahsus b ir kepçe bulundurulm aktadır.
Turşucuların bir kısmı da merkeple sa­
tışa çıkarlar, hele akşam m ahallelerine erken
çıkarak birkaç dükkândan çıkanlar bir yerde
buluşurlar, m erkepleri oJJamağa bırakırlar,
kendileri de çim enlerin üstünde tâ ikindi ni­
hayetine kadar uyku çekerler; kalkrp h e r biri
b irer istikam ete yani müdavimi bulunduğu
sem te doğrulur. Zaten insan yaradılış itiba­
riyle birçok şeyleri benimseyiverdiğmden.
herkes kendi m üşterisini bekler, bizim turşu­
cu, bizim bakkal, birim kasap, bizim manav
ilâh... yckdiğeriyle kesbi üîCet ve unsiyet edi­
v erin B unlar da bağırırlar: llahna biber tur*
şusu: . keskin sirkeî... Deyyy. çüş, gider.
Bu turşucu esnafı da leblebici ve helvacı
gibi malı dükkândan ta rtı ile alır, kalanı öy­
lece tesîim ederler.
Turşucularuı en birinci çıkarları su ol­
duğu gibi leblebicilerin dalaveresi de kiiçük,
aklı ermiyen çocuklardan ve irtikâbı denaet
eden büyüklerden dc geçirdikleri pirinç* ta ­
kır. çinkodur.
Vasıf İliç
Yoğurtçular — iki kısımdır. Bir kısmi
İsparta civan stikkânıadan oh/p ötedenberi
IsUınbulda tavuttun etmiştir, bir kısmı da
memlekete gidip gelenlerdendir. Bunlar «u*
retl mahsusada İmal ettirilmiş iki kutu içinde
http://groups.google.coir
 A K SttfjO PED tSİ — 1421 —
aralan ince ve fakat seyyar bir tabla ile bi>-
Jönmüş fevkani ve tahtanı İki sıra kâseleri bir
askı ile ikindiden sonra omuzlarına vururlar.
) mahallelerde — yaygara yok — yalnız U r:
— Yoğurt!
diye seslenirler. H er m üşteri kendi yoğurtçu­
sunu sesluten far keder; zaten o da fcttabi
müşteri tA a haneleri tanıdığı cihetle evin
I dnttnde bir' lâhza duraklar, alacaklarsa cam ı
veyahut kafesi vururlar, ya peşinen veyahut
veresiye h e r ne İse kâseyi b ırakır, e rte si ak­
şam 1ertem iz olm ak üzere kâseyi alırdı.
Y aradılıştan mı yoksa âdabı m uaşeretin
telkin ettiği bir akideden m i. birisinden bir­
kaç kere aksuata edince bizim yoğurtçu, bâ­
dın sütçü, bizim bakkal hem en benim seriz;
salıcı da bilmukabele bizim m üşteri der. M a ­
hûr yoğurtçular sılaya gid erk en m üfterilerini
adedine göre gediği ile âh ara devreder, m u­
kabilinde hir sıla p arası alır, avdetinde dev­
rettiğinden alır, yine verir, hasılı m üteselli­
len bir alı? veriş oyunu döner, h e r iki ta ra f da
müstefit olurdu. O kısım yoğurtçular eVan
mevcutsa da adedi az hem o belâlzade esnafı
germiyorum. Şubat o rtalarında koyunlar ku*
sulamağa başlayınca Silivri yoğurdu sökön
eder, ancak pahalı olduğundan eski m üşteri
îulmuş tak um k a r buz içinde günde b îr tene­
keyi bin m üşkülâtla elden çıkarabilir. V akta­
ki mart nihayetlerine doğru sü tle r çoğalır,
yoğurt sınğını vuran m ahalleler arasında ko­
şar. her sokakta, h e r kösede h ir ses:
— Silivri Caym ak yoğurt! Silıvriden, ka­ hem ağırlığında tn r külah giyer, bir kısmı da
ra koyunun beyaz yoğurdu' Hay babam hay
yoğurdu Silivrlden al!
Halbuki bunların kısm ı âzami şehir da­
hilindeki sütçülerin yaptıkları bileli yoğurt­
lardır. Ne taam ında lezzet ve ne d e çeşnisin­
de bir rayiha vardır; daha keserken sulan­
mağa başlar, çatal, kaşık uzatıldığında b ir b u t
giîH kayarak tabağın karşı köşesine kaçar. Bu
yoğurttan satanların birçoğu da mevsim n i­
hayetinde yoğurtçuya k ırk elli teneke takar.
Günde hiç satamıyan dö rt teneke satar, o sa­
yede evlâdı ayal geçindirir; neticede bu nâ-
reva halleri irtikâp eder. Acaba İyi mi yapı*
yor, kötü mü?
Vamt Biç mak üzere olan tarihi boyunca. İstanbul kal­
Y umurtacılar — Ürgüplü ve omsaUerinn
buzhane yum urtalarım b tr sepete doldurarak:
— t r i ta n z e e e .. y iım rta a a !..-
ı/group/merakediyorum
AYAKKABI
diye sokakları yıkarlar. Kimisi daha ileri gi­
derek İtendim köyden yeni gelmiş de berabe­
rinde getirm iş gibi göstermek için daha uy­
gunsuz bir kıyafet takınıp hin oğlu hin b ir
safdi) tavrlyle:
— Köyden taze çıhdım!..
diye asil, necip kimseleri alelhusus p&k
venezih hatunları kandırıp piyasadan fi­
y atla salarlar. Hele b ir kutu İçinde tereyağı
bulundurursa çok dil dökmeğe lüzum
hemen inandırır. O tereyağı Öyle bir yağ kİ
Üç. parm ak aşağısı hiçbir m idenin kabul ede-
miyeceği yağlardan mürekkep bir kalıtadır
B n doğrusu güz göre göre tavuğu olan
kom şulardan almak, kabil olmadığı takdir­
de civ ar köylülerin beygir üstünde indirdik*
leri tavuklarla beraber getirdikleri yumurta­
lardan alm aktır ki, fizâıtd bir haftalık, on gün­
lük yum urtalardır.
T an f Hfe
Z an av atçılar — Başta tabla taşımak âde­
ti büsbütün kalkm ış gibi oldu. Sırtta küfe,
yahut m erkep, beygir gibi vasıtalarla satmak­
tadırlar. N akil vasıtalarının üzerlerini mev­
sim de bulunan sebzevat envaının adedine
göre küfelere vaz olunarak her birleri­
n e ay rı ayrı doldurulup satışa anolunur.
Sebzeler halden* civar ve sem t bahçe ve baş­
tanlarından, pazar yerlerinden tedarik olu­
nu r, bunlardan, dükkânlardan daha ucuz fi­
y atla alm ak kabil olur. Doğru ve noksan tar*
tan h er yerde bulunur, m üfteri beş on d ir­
pazar m ahallerinde satış yaparlar. Aklıma bir
fık ra geldi. İşittiğim e göne Fatih Sultan Meb-
raed İstanbulu fethinde hâlen mübarek fet­
hiyle andan mahalde bir pazar kurdurmuş,
karinleri: — Pâdişâhım ferm anın» büyüktür
fakat pazar yeri küçük oldu demişler. Ce­
vaben:
— O nlar birbirlerini aldatırlar geçinirler?
buyurmuşlardır.
Vanf Hic
AYAKKABI — Bİİyükşehir İstanbulun
sokaklarını her gün yüz binlerce ayak çiğner,
y er yüzünün en eski beldelerinden biri olan
istanbulun fetihten beriye beş a s n doldur­
dırım ı çiğnemiş ayakların sayısı ise ancak
astronomik U r rakam Ue gösterilebilir. Fakat
bu satırların yazıldığı tarihten, yakut ve uzak
 ATVUOU«r — 1 422 —
» m i boyuna. lıta a lv M a ı n u n jy s g ın u ı Ia
fid sg ı k a b ın s e k lile rin i v e isim le rin i v e d e v ir
d e v ir B u y ıJk je h rın a y a k k a b ı m n d a la rın ı te s -
p ıf e im e k m ü m k ü n d ü r
Büyük hum orâl Cemal Nadir Güler *Amra-
b f p Mizah gazetesinde ü r n m l Muhtarla ka­
lem arkada»!®! yaptığı «Dünden touftun». »ü-
tunuauii kendisine dü$en kısmında. ikinci
Cihan Harbinin ayakkabı buhranından ve ge
ne hıj devrin ayakkabı mallanmadan şöyle
bahsediyor
«ÇiîO a liııut. yetmiş liraya çıktıktan son-
ra ona ayakkabı dcmlye intanın dili varmı­
yor Mübarek, ayakkabı detil, ba$ tacı olmı-
ya lâyık nesne oldu çıktı!..
Kadın ayikkalHtarı olchımolası. erkek
kunduralarından pahalıya satılır; zenneye ve­
rilen paranın a ası erkek pspuçiarm m ucuz
olmaslyle telâfi edilirdi. Amma fimdi öyle mi
ay?.. \ıc e erkek kunduraları var ki birkaç
kadm iskarpini değerinde!..
cfeçil bakımından da hemen hemen İst
din iskarpinleriyle at başı:. Vidalası, gıÜB-ei:.
ruganı. podü-iı'-iı. lanan, keleni, köselesi, 145'
tiklisi. demirlisi. (,-ivilisi. d ik ilili, ma* kare ili­
şi. nuskaretsuJ, ıncc tabanlısı, Italin taban­
lın.. Çukulata renklisi, siyahlı, kahve renk ­
lisi, beyazı, neftisi, u n u , kırınım ı, bordosu,
tahin renklisi, kül renklini, bej renklisi.
•Kadın iskarpinlerinden hir (ır k ı var-a
o da — gıklar müstesna —■ lıir kunduranın,
meselâ ûyah bir kunduranın h e r mevsimde,
her eibUe il<; giyilebilmesidir B ir erkeğin
Inr çift '.iyili. lıir çift kahve rengi kundurası
oldu mu hem ym i . hem kışı geçirdi demek
Ur. Eğer bir çift de rugan iskarpini v a n a
dBJııne baloya, dansa da gitti gider’..
«Gctgelebnı. seki? kat elbiMMİ olan U r
kadının hiç değilse altı {Ut iskarpini yoksa
felâkettir. Zira kadının ayanındaki iskarpin
renk bakımından tapkajra. «Ündeki çsnU ya
ta p ıd ır. Et tırnaktan yarılır, fakat onlar bir­
birinden ayrılmaz.»
5er med Muhtar diı ayni «ulunun karşı­
sında (u mil lir i kaydediyor
■fsugmıkn gıl». dua tle kadın ve erkek
ayakkabıları başka başka te stlerd e, mcıde!
terdeydi Yanı. yaşa göre de değişik
« G e n ç h a n u n la r sn k afta ç ık a rk e n u y a lı
gU te v e y a r n g e n , p e k c a h ille r y u n a r d iin e r
bö cek k a b u ğ u n d a n U r b u ç u k n ih a y e t Mü p a r ­
mak ofcçcll iskarpin giyerlerdi Velime cemi­
yetleri. atinnei düğünleri, hayranı ziyaretleri
gibi yerlere. fazla sttslu püslü gM crlerkuı,
yine o modelde, elbisenin rengine uygun, be­
yaz, krem, ton pem be», havai mavi atlastan
iskarpin. A şın alafrangalar k u m »jn t deri­
den. yahut yukarısı gri bej. k a h v eren g i çu-
fıadan dugmelf botları mutlaka Scmirlcfdı
Bunların en maktmlü 18 düğmeli!*..
«Gelinlik kn »ant. torunlara feıı-ışınıı
hatunlar basmakalıptan hiç ( it m u t ı l . P ar­
mak kalınlığında ökçeti. (karaııuodol’j), yani
sofa andırır kumaştan bir nevi terlik borzn
tutu,
< K um la» dert oledenberi tazeU rdc mev­
cut- tlliki küçük ayakkabı aluucak. Ayazma
salapuryalar tıpatıp gelenlerde bile inat da
inat.
— Ben numaramı bilmez miyim. 15 lir
F ara; kadarım islemem, bakini yok almaın'
«Tezgâhtar, istenileni çıkarır. Yısa tx<a.
ayağı içine sokar Tazenin gezlerinden »te;
çıkıyor, fakat vecaa işkenceye ra n
«Rütbeli, mevkili ktıdematn yantırı lâstik
li, lisnek, vidala fotine ve dışarıya çıkarlarken,
taşlık kaptanın eşiğinde çevrili duran rugan
kaloşlara rağbet ederlerdi.
'G e n ç beyler fotin giyerler, çamurlu
havalarda tü tü n e lâstik geçirirler, güya mo­
dayı güden ekseriya züppeler b e kıçın: Ka­
narya sarısı deriden, sipsivri burunlu İskar­
pin olmadan Beyogluna, m esirelere adım et-
ınazlardı.
* Kasım girip havalar yagışladı mı esk
kurtlarda, kabzımallarda; Uzunçarşl, Yorgan­
cılar çarşısı. Sandıkçılar içi esnaflarında; tu ­
lumba reislerinde, para tutan omuzdaş takı­
mında baldırları kapayacak boyda çizine *
ISHI d e lstanbnla gelen İtalyan e d fti
Edmondo de Aınicis. <B: Amicis, Edmıındo del
m cfh u r seyahatnam esinde Köprü Ihitılnü tas­
v ir ederken: «Güzlerimizi KöprfinGn döşeme­
lerin e d iker isek. Âdem’in çıplak ayağından
Paris'in en son kundura modasına k ad ar her
çt-şit ayakkabı gürüruz» diyor. .Büyük Kj|Mİi-
ç a « n g e a rk e n kavafları da çdyle anlatıyor;
* Birbirine bejızlyen ifci sıralı dükkanlarda As*
ya ve Avnıp.ıyı dolaşan biltUn ayaklara mah­
sus ayakkabı var- Bölmeler, acaip renkli ye
lu f t f şekilli saten, İşlemeli, ttiyltl ve kadife
terliklerle kaplı: çifti bey franktan yu t franga
http://groups.goog le.co
 ASStKLOPEDtSI
— 1423 —
Kadar, bir kayıktı karısından b ir saraylı aya­
ğına kadar h er nevi ve kıym ette ayakkabılar;
sokağın Iaslarını çiğneyecek kösele ayakka­
bılar. hak lar üstünde gezecek papuçlar, be­
yaz satenden ukçcli zenne papnçları. İnci i;
İcmeli kadın terlikleri. Bu terliklerin içme
ne girecek olan ayak nasıl bir şeydir? Gir
huri, b ir melek avagı mı ki. boyu U r zambak
yaprağı, eni bir gül yaprağı kadar. Ecnebilerin
cn çok dolaştıkları y e r burasıdır. Bilhassa
genç AvrupalI k ad ın lar giîrulür, ellerinde bîr
Italyan veya Fransız ayağının kâğıt üzerine
alııunı; ölçüsü, güzlerini tu ta n b ir pabuca bu
ölçüyü koydukları zaman, pabucun küçük
kaldığını görünce hay retten kendilerini a la ­
mıyorlar. Bu çarşıda ekseriya beyaz yaşınak-
lariyle Türk kadınları dolaşır, on ların satıcı­
larla uzun uzadıya k o şu ştu k la rı g ö rüliıı. k u ­
lağı bir m andolin gibi okşayan berrak s e s ­
leriyle güzel TÜrkçeniu ib e n k la r kelim eleri
işitilir: — Bunu kaça verirsin? — Pahalıdır:
— Ziyade verm eni..» (E. de A m itis, İstanbul.
R. Ekrem Koçu tercü m esi, 1038).
Ayakkabının, bütün giyim kuşum eşyası
gibi, sahibinin k arak teri ile yakın alakası v a r­
dır. Renginden, biçim inden, süsünden onları
taşıyan ayaklara hükm eden k afanın hüviyeti
hakikate yakın anlaşılabilir. ' A yakkabının
kullanılışı dahi bu bakım dan çok m ühim dir.
İslanbulda kadim den b ert külh&nilik, ko­
pukluk, kabadayılık, itlik alâm etlerinden bi­
ri do topuk v urararak yürüm ek, topuk gös­
termek idi. o takım ın hepsi ark aları basık
kundura veya yem eni giyerlerdi. M ahallelerde
yangın tulum baları sandıkları k u ru lu p tatan-
bulda tulum bacılık denilen yeni bir külhanı,
kopuk mesleği gelişince tulum bacılarda y e­
meni vc ku n d uraların ı ayaklarına arkalarını
basıp geçirdiler ve eski topuk gösterrne n ü ­
mayişini devam ettird iler. Ve bilhassa ayak
takımından gençler arasında bu tulumbacı
yemenileri ve iskarpinleri son derecede rağ­
bet buldu.
Hiç teredd ü t etm eden yazıyoruz: İkinci
Cihan H ı r t ı içinde a rk a la n yum uşak ve ek­
seriya terlik gibi basılıp giyilen vo »djna «Mo-
kımtı» denilen iskarpinler moda olup yayı­
lınca çoraplı çorapsız topuklar yine meydana
çıktı. Bu lâubalilik siir'allc ayaktan başa İnti­
kal etti. Sokaklarda, BUyUkgehzln caddelerin­
de,göbeğinde şıpıtık şıpıtık topuk (l&gcn ayak­
roup/merakediyorum
AYAKKABI SANATKARLARI
kabıları ile yürüyen ayak gövdeye de o hale
denk kilitlini eda verdi, gençlerimizin yüzün­
den edeb çekingenliği kalktı.
Mokasen iskarpinlerden sonra dar yüzlü,
»sokak te rliğ i' diyeceğimiz patiklerin tamimi
ru h lar üzerindeki ciddiyet baskaını biraz da­
ha kaldırdı.
Kadın ve kız ayakkabıları da beyledir,
esefle teshit ettiğimiz bir hakikattir ki 1959
yılında Türk kızlarının yüzde doksanının
ayaklarında kız ayakkabısı yoktur; sokaklarda
b ir kısmı balerin patikleriyle, bir kısmı da ucu
sivri ve yüksek ökçeli genç kadın iskarpini ile
dolanmaktadır, hattâ görgülü olması gereken
an alar bakire kızlarına kadın ayakkabısını
kendi elleriyle a lıp giydirm ektedirler. B&kire
kızlarım ız bu kadın iskarpinleri ve balerin
patikleriyle hattâ okullara gitm ekledir.
Seke seke ben geldim
Çıngıratıın ho« Relrtla..
tekerlem esiyle yürüyen kızların ev hanımı ve
m eslek hanım ı olm ak İçin öğrcncceğl şeylere
başka alâk aları tercih edeceği acı b ir haki­
k attir.
AYAKKABI SANATKÂRLAR l CEMİ
Y ETt (İstanbul lim um ) — İstanbulun. faali­
y eti en çok göze çarpan esna! cem iyetlerin­
den biridir; 18 m art 1340 (M. 1922) tarihin­
de F a tih te H ilâl kundura mağazası sahibi iner-
fVıinı Hüseyin H akkı U sta. Aksaraylı Hacı
Şev-ki vc Ccıtıal Akyiiz tarafından nizamna­
mesi yapılarak F atihte tram vay durak yerln-
Lİn Hüseyin Hakkı Beyin evinin bdi' odası mer­
kez ittihaz edilerek açılmıştır. Cemiyet reis­
liğine de Hacı Arif Bey s&çilmigtlr. Bu surut*
lü Faaliyete geçen cemiyetin ilk işi, R efet Pa­
ganın kumandasında İstanbula gelen Türk as­
kerine binlerce çift kundura toplayıp. Çapa­
daki evinde, İstanbullular tarafından pek coş­
kun tezahürat ile karşılanm ış olan paşaya
teslim etm ek olm uştur. Cemiyetten evvel, İs­
tanbul K unduracılar esnafı, yaptıkları ayak­
kabılarını tası-aıiıın gelen tüccara vc halka ts-
konderbogazııırts sokak ortasında teshir ede­
rek salarlardı. Cemiyet.' Sait Paşazatlo Nâci
Bcylu kıymetli gayreti İle, ayakkabıcı esnafını
bu perişan halden kurtarm aya muvaffak ol­
du. Evkaftan Çarşıkapıda Çorlulu Ali Taşa,
Sinan Paşa ve Kara Mu»l*f<l Paşa ınudrese-
leriııl tutara-); ayakkabıcı esnafından çoğunu,
 AYAKKABI SA K A TK Â RIA K t — 1424 —
gaye* ucuz kiralarla bu ErînaUrda toplu oUrak
yerleftfrdj. Burada, Islaabul Ansiklopedisi |U
notu ehemmîyetîe kaydeder: Bilhassa. Çorlu­
lu ve Sinajıpaja medreseleri, Büyükçe hri tez­
yin eden ve Türk yapı sanalı tarihinde müs­
tesna kıymet tanıyan sanat eserlerindendir;
bu binalarda yerleştirilmiş bulunan ayakka­
bıcı esnafuiJB hüsnü niyeti no kadar üstün
olursa olsun, sanatları, bu binaların hüsnü
muhafazasına müsait değildir; tahaıl vq gör­
güleri. içinde bulundukları sanat eserlerinin
kıymetini idrake kâfi olmıyan çoluk çocuk
denilecek kunduracı çıraklarının, her gün bit-
miyerek yaptıkları tahribat — su damlacık­
larının taşları oyduğu gibi — inkâr edileme/.
Ayakkabıca esnafını toptu bulunduracak, hat­
tâ bu şenaatin muhtaç olduğu konfora sahip
binalar yaptırmak mümkündür anıma, bir
Atkha sinanpaça ve Çorlulu Alipaşa medrese­
leri yaptırılm az.
Cemiyetler Kanunu hükümlerine göre,
ayakkabıcı esnafına içtimai yardım larda bu­
lunmuştur; esnafın geçim kolaylığı için de
bir İrtihlâîC kooperatifi kurumuştur: Mustafa-
paşa medresesinde kurulmuş bulunan bu koo­
peratif. ortaklarının malım satar ve kendisi­
ne iptidai maddelerini teinin «der.
Cemiyet, ihtiyarlayıp da çalişamıyacak
faale gelen ihtiyarlara, her ay yirmi liradan
aşağı oUnamak üzere nakdi yardımda bulu­
nur*. ayrıca hastalara, ötenlerin ailelerine ke­
za nakdi yardtmlar da yapar; bu yardrnı her
yıl 3000 3500 Ura arasındadır. Cemiyet âza*
smm ödedikleri senelik aidat, servet ve iş öl­
çülü gözetilmeksizin iki lira olup 1947 yılanda
IsUnbulda mevcut TOOO ayakkabıcı esnafın­
dan 2700 ü cemiyete girm iş bulunuyordu. Es­
nat için cemiyete girme mecburiyeti yoktur.
Bu satırların vazjldıgı 1947 yılında Ayakka­
bıcılar Cemiyetini şu zatlar idare etmekte idi:
t da re heyeti reisi Abdullah Vahdi Briuıatı,
ikinci Teis Faik Alpan, âzalar Sait Bezmez,
Ömer Yürü, Nuri Ansan, Naçit Geliş, Hüsnü
Bora, miirakipler Ahmet Edijv İzzet Gtinen,
kıdemli umumi kâtig Cemal Akyûz. kâtip Sır-
rı Efcan, tahsildar Rifat Akbaş., Cemiyetin,
her giin vazifesi basında bulunan bir de h'i
susi doktoru vardır. Kooperatifin banisi Ce­
mal Akyüz olup 1M7 de kooperatif ve İdare
heyeti reisi M. Nuri Tokcr idi. Kuruluş ta ri­
hindeki adı île, Umum Ayakkabıcı Sanatki-
İS T A K B H ,
ran Cpmİyetinin ilk talimatnamesinden çıka­
rılan fu notlar da. bu cemiyetin tarihçesi ve
bünyesi bakımından mühimdir:
«Cemiyet usta, kalfa ve çıraklardan mü­
rekkep olarak kurulmuştur. Kunduracılık ile
nıQ$tagİl umum sanatkârlar, milliyet ve diya­
net farkı olmaksızın Atayı dalmeden «yılır.
Sabık ustalar, sanat veya cemiyet hakkında
hidematı muhimmesi sebkedenlcr, ayni za­
manda bazı hususi simalar ki sanat hakkında
beyanatı hayırhahânelcri ve ahvâle güre hl-
demâtı mahsusalar! sebkelmiştir, fakat âza
umumî toplantılarda söz lıakkına ve islişarf
rey verme hakkına sahiptirler.
«Cemiyetin kendisine mahsus bîr hayra*
ğı vardır. Cemiyetin iskarpin şeklinde (Arap
harfleriyle) «Umum Ayakkabıcı Sanatk&ranı
Cemiyeti* ibaresini havi bir mühri resmi var­
dır. rHarf inkilâbm dan sonra bu mühür de.
getirilm iştir).
t Cemiyetin gayesi, anaları arasında k a r­
şılıklı yardım, ustalarla kesiciler ve kalfalar
arasında iyi geçim temini ve kendi m enfaatle'
rinin korunmasıdır.
< Takati yeliigj derecede kunduracı ato
leri ve m urakkat kurslar açarak şehit çocuk-
lan n a, fakir» kimsesiz çocuklara ayakkabıcılık
sanalım öğretecek, onları sefalet ve felâket-
ten k u rtararak kendi kendilerini geçindire­
cek b ir hâle getirecektir.
«Kendi ağalarından kalfalarla çırakların
irfan ve sanat ahlâkını yükseltecektir.
«Ustalarla onların yardım cıları olan kal­
fa ve çıraklar arasında tekevvün eden iş, me­
sai ve talim bakımından çıkacak ihtilâfların
hali i için bir hakeme heyeti vücuda getirile­
cektir; t u heyet bir reis, biri usta, diğeri kal­
fa iki âîadan m ürekkeptir. Kalfalara iş bula­
cak, sanat talîm i İçin atölyelere çırak yetişti­
recektir.
•-Herhangi bir sebepten siyasi ve mede­
ni haklarından mahrum edilmiş olanlar ce­
m iyetten de çıkarılacaktır.
-Cemiyet heyeti umumiyesi yılda bir
defa, toplanacaktır. Bu toplantıda bulunabil­
mek için, azanın, aylık taahhütlerini tamamen
ödemiş bulunmaları şarttır. Cemiyetin heyeti
idaresi bu içtimada intlhab olunur.
«Bir sene müddetle seçilen heyeti İdare,
kendi aralarından btr reis, b ir reia vekili, bir
veznedar ve bir kâtip seçerler.
http://groups.goog le.c«
 ^ te v n P K U ls t — H 2î — ay aku m bvhake

«Cemiyetin b ir yardım sandığı vardır. Cagaloglu ecıahaneti sahibi Bay Kadir

Hastalara, m alûllere ve ölüm vakalarında a»- Sorium, Karaköy eeuhaaesi Mhibi Bay Hü­
BitftAnıı ailesine lizım gelen nakdi yardım seyin Hüsnü, Gedikpata Merkez eczahanesi
bu sandîktan yapılır ftu sandığın sermaye! sahibi Bay Vahram Aıaduryan da. İliç Ücret­
İptidaiye*!. bir defaya m alum alarak ustalar­ lerinde kalla ve çıraklara yütde yirmi, usta­
dan on, işçilerden b e; kuruş loplanarak te- lara yüzde on he}, atölye sahipleriyle tüccar­
inin olunacaktır. lara yünle on tennl&t kabul etmişlerdir (1947ı.
«Cemiyet Istaabulda muhtelif şubeler Cemiyet merkezinin bulunduğu Çarjılu-
açacaktır; Büyiüçebir Beyoğlu, Üsküdar, Ba pıdakl Karamustafapaşa Medresesi sos ııatr
yazıt ve Karagumrük almak üzere dört mın- İstimlâkinde yıkılmış, Cemiyet merkeü yine
takaya taksim edilmiştir. Bu mmtakalarda o civarda Tiyatro Caddesinde Aydın Saray 1|
şube açabilmek için, mevcut sanatkârların Hanmıo ikinci katına nakledilmiştir.
adedi üt yü% varmış alması jartur. İstanbul Ansiklopedisi bu cemiyetin ea
• Bir çırak, ustasının yamada kalfa çıkın­ ciddi müesseselerimizden biri olduğunu bil­
caya kadar (alışacaktır. Bir m&zeret dolayı- hassa belirtir.
siyle ayrılırsa, ustasından vesika almağa
mecburdur Vesikasız çıraklar başka ustalar AYAKLI KLt Cb HAN'E — Eski İstan­
tarafından işe alınmıyacaktır Ustalar, mai­ bul zürafası tarafından ansiklopedik malûma-
yetlerindeki kalfa ve çırakları muntazam ça­ Iı çok sağlam ve geniş, kitaba bakmadan ber
lıştırmağa ve haftalıklarını nmntiuaman ver­ fenden salâhiyette bahsetmeğe muktedir kim­
meğe mecburdurlar; işine nihayet vereceğini selere takılan bir isimdir <B.: Mehmed Efen­
on gün evvelinden kalfa veya çırağına haber di; Ayaktı kutübhane).
verecektir; vermediği takdirde on günlük yev- AYAKLI MEYHANELER — Büyiıkşe-
vefcni vermeğe mecburdur. En az ilk tahsi­ hirde. a rtık inç kalmamı; olan kadehle sey­
lini tamamlamamış çıraklar çıraklığa alına­ y a r rak ı satıcılardır Hükümetçe daima takip
maz. Çıraklık için mahalle ilmühaberi, ebe­ edilmiş kaçak esnaftandı.
veyninin muvafakat ve teminat mektubu ve Kayıkçı, hammal. dellâk raakulesi ve is­
çocuğun sıhhat raporu {arttın. tanbulini baldınçıp-
1936 tarihli Ur prospektftsde de cemi­ lak p ırp ın külhan! -
yetin ahin teşkilâtı hakkında şayanı dikkat leri, büyüklü küçüklü
malOmat verilmektedir; şöyle ki: Kendilerine gedikli meyhanelere
Ayakkabıcılar cemiyetinin âzaİlk hüviyet cüz­ giremezlerdi (B.r Mey-
danı île müracaat edecek hastalar için, dahi­ bine); ya. gayet dar
liye doktoru Ali Rıdvan, güz doktoru Şükrü ve pis koltuklara gi­
Ertan, dahiliye mütehassısı Dr. Armanak, derler, yahut da, bu
dahiliye ve efrenciye doktoru Lconidis Niko- ayaklı m eyhaneler­
laidis, dahilîye mütehassısı Dr. Kerameddin den dernlenlrterdi.
■lalelerinde fevkalâde bîr tenzilât yaparak Ayaklı meyhaneler,
kalfa ve çırakların parasız, ustaların 50. atöl­ ekseriyette Ermem­
ye sahiplerinin 100-150, t&ctarların 150-200 den olurdu; dükkânı,
kuruşa muayenesini kabul etmişlerdir. Cemi­ tezgâhı, fıçısı, ustası,
yet, aynca, muhtacı muavenet âzalarının dok­ sakisi hep kendisi idi.
tor vizitesiyle iliç parasını da iizerine almış­ Beline ucu musluklu
tır. Dahiliye mütehassısı doktor Armanak da. İçi rakı dolu payet
cumartesi, salı ve perşembe günleri bir saat tmın bir koyun bağır­
cemiyet merkezine gelerek kendisine müra­ sağı sarardı; sırtında
caat eden esnafı parasız muayene etmekte­ cübbe, cübbenin iç
dir. Dif doktorlarından Nureddln Muhtar. cebinde bir kadeh,
Mehmed Esad ve Muhsin Nezihi de keza mu­ omuzuna da, ayaklı
ayene ve tedavi ücretlerinden cemiyet ila­ meyhane olduğunun AfMktt l«r|Ua>
larına âzami tenzilât yapmışlardır. alimdi olarak bir (■« la : BckeM)

jm/group/merokediyorum
 '.VAJC i M U t l U H O I
pejtemal parçası atardı Ayaklı meyhaneler.
umumtyetJe B a tp fa p ı te YcmiştskrlalrH
aranndaki manav dUkkAntan anam d a dnU.
fırlardı- Müfterilerin! gürdü mü, etrafım kol-
byarak manav dükkanlarından birini- dalar,
kaynımdan kadehi çıkararak kuşagıı»» için
deki musluktan vücudunun hararetiyle »sın
mif w sarramıs rakıyı doldurur, m arkasın
dan giren müfterisine nınardı: beriki d e o
tek kadehi yuvarlayınca. meze niyetine dük-
U nda «Une ne grçprse, ağzına b ir lahana yap­
rağı, b ir ftzUm İanesi, yahut bir tu rp parça
sı atardı; to to 1(31 yum ruk mezesiyle ilerdi.
Onyedinci asır ortataruı-
dakl h u n im i esnafından bah­
sederken. Evliya Çelebi, B(i-
yükşehirde 800 kadar dlkkkân-
s b pjyidc meyhaneci bulun­
duğunu kaydeder. Bundan da
Ayaklı meyhane tabirinin
sonradan çıktıjı anlaşılır.
B ib i: M. T tvtlk , M cyhine.
avak m ühürlem ek
__ Bektaşi tarikat! âda tun­
dan, <baba» nın huzuruna çı­
kan canlar, s a t ayağının has
parmağını ani «yağının b a;
parmağı Üzerine koyarak du­
rurlardı, bu duruş babaya
karşı büyük bir tazim bili­
nindi.
Ayni (eklideki tazim du­
ru ; mevlevi tarikatinde de
vardı, y a l n ı z b e k r ilik te
«ayak m'lihfirîemek» tâb ri ye­
rine mevlevilikde <niy&z dur­
ma» denilirdi. Remzi Etendi
T&hjrstı Mevleviye adlı ese­
rinde öylece târlf ediyor:
Küle efendisi, tilmiz mu­
allimi ve milrid de şeyhi h u ­
zuruna bir hizmet için geldi­
ğinde ayakda durur. Miirid,
» 1 elini sağ omuzu, sag elini
de sol kolu üzerinden aşarak
Sol omuzu üzerine koyar. Sag
ayağının ta ş parmağını da sol
ayağının baş parmağı iizerine
koyarak bir vaziyeti mUtavü-
S-ylı hıuürunrla n ly ii dtınıp «yık
ziâne alır, buna «niyaz dur­ ■nühiirlrmia gem mUıid
mak» denilir, tâbiri şudur: IKanimi
- j« 2 « — IS I ANSIT.
«Şeyhim!.. S idir olacak emrini husntı tettk k i
etmedikçe ilaat ayağım ve sebatım kalkmaz,
mühürlüdür»
Bibi.: M Z*W h k l l ı a , T trtlı ılerin lev l n
Terim leri. I
AVAK ÖPMEK — Kökü (arkın saltanat
ananesinde vc tizim duygusunda olmak üze­
re eski İstanbul hayatında evveli sarayı ha-
m&yunâa teşrifat icabı padişahın huzuruna
çıkanlar, ulemâ m üstesna. ayak öperek a n ı
ıı îxı diyet etm işlerdir. Bir pidişalun daha tah­
ta çıkışında yapılan Mat türeni, protokol?
dUıll olanların, başda Sadırt-
zam, yeni hükümdarın ayak­
larını öpmeden İbârettir Sa-
dırâzamın diğer devlet erka­
nından üstünlüğü o gelirken
tahtta oturan padişahın ken­
disine hürm etle, ayağa kalk­
masından ib irettir. Bu tören­
d e ayak yerine laht saçağı
öpen ulem l efendilerin başı
şeyhülislâm erendi, kendisini
yine ayağa kalkarak karşıla­
yan padişahın huzurundan ha­
fi/ hir inhinâ ile eğilir ve
pâdişâhın omuzundan öperdi,
bu da şeyhülislamlık makamı­
na verilm iş eşsiz bir imtiyaz
idi. Öpmek üzere bir pâdişâ­
hın elini uzatması ise huzuru­
na çıkan için daim i a şın bir
sevgi ve itim ad ifâde etmiştir.
İstanbulun eski günlük
hayatında pSiljahdan sonra
bütün velinimetlerin, ve niha­
yet İşıklar ve şâirler tarafın­
dan sevilen ve baş tacı edilen
güzellerin ayakları öpülmilş-
tilı-. Divan edebiyatında aşk
ve alâka yolunda dilberlerin
mel&hat ve let&felte ydzlerine
denk güzel güzel ayaklarını
öpen m ısrâlar pek çoktur:
Dilerini plyiBİ bûse kılanı ol
serv relUinn
(Kanuni Sultan Süleyman)
O servin öpmeğe ayağın i m i­
niuz vardtr
Elllrnd Kovul (Nedime
http://groups.google.coi
 ' V'iirl-OPEO/st
Kuluyum ayağın flpmegc UttidJrım yuk
(Mesti Çelebi)
î Unsdiim niçinı piyl şehi tiiHwr Ostüne
ıZiıl)
■ Cmmtdl p iy Mslyle yolunda JıAk oldu m
iŞey)u)li.fUm Yahyaj
Öpüb kokladığım sünblll ayaklar
(G alaulı Hüseyin)
BûsegHıı ehli dililir pâyi gillFtoıuı senin
rTShirilImevlevl)
Bflseden pabuç giydirdim o nrrıııin pâyiııe
(Yahya Kemali
AVAK NAİBİ — İm paratorlusun esfci
teşkilâtında, belediye işleriyle kadılık inti­
kamı meşgul olurdu; bu arada İstanbul kadısı
efendi de, BUyUkfshrln aynı zamanda bele­
diye reisi idi. Kadı efendiyi temsil ederek yar-
>ı ve pazarlarda esnafı leTliş ve elerin de hl-
leltâr ve uygunsuz olanları cezaya çarp liran da
Ayak ııalbl denilen memur idi ki, bugtlokU
tâbiriyle zabıu l belediye m üfettişlerine k a r­
şılıktır. Ayak naiblerinin esnaftan aradığı
başlıca iki şeydi: N arha riayet etmek, hilesiz
terazi kullanmak. Bunlara ayk ın hareket
edenleri ya dükkânlarının önünde alenen fa­
lakaya yatırırlar veya hapsettirirlerdi; esnaf,
ayak nalblertne «Çarşı gam m azlan» denli, ts-
taııbul kadılarının çarşı ve pazarları bizzat
teftişe çıktığı zam anlar da kadı efendiye re ­
fakat ederlerdi.
Sâbit'in aşağıdaki beylti ayak naiblerinin
esnaf ve ehaliye karşı insafsızlık ile m eşhur
olduklarını gösterir:
Siiıteun m m a**4 ayttu alank W*r
<-4rardim ten bit tytk nâfbl (İM şerir...
Bibi.: U. Zeki Pflknfın. Torllı deyimleri
Terimleri, I.
AYAK ŞÂIIİDİ — Kemankeştik ıstılah­
larından; meydan teybinden kabza almak is­
teyen kemankeşin bu şeyh bulurunda yine
kemankeş pehlivanlarından dört şihid göster,
nesi gerekirdi, ikisi, kabza almak isteyen kc
m a n k e n sefdiğt ayak taşından «k attığına
şahadet ederdi W bunlara «ayak şâhidi» de­
nilirdi; diğer ikisi de o zatin attığı okun ıdes-
t ı r bozduğuna —. rekor kırdığına» şihidlik
ederdi, onlara da «hava şihldl» denilirdi.
-n/group/merakediyorum
— 142? — AVrtKfAJf
Istanbulda, Ok Meydanı teybinin tlyin
ettiği günde Katiîa oirrak isteyen kemankeş,
kendisini yetiştiren ilstidmı. şâhidlcrini vc
meydan teybini alıp {İsterinden ek aiup re ­
kor kırdığı o ayaktaşına giderlerdi: merasim
«öylece olurdu:
Meydan şeyhi kabza almak isteyen pclı.
livana:
— Sen tâJibl kabza mısın? diye sorardı.
Kemankeş pehlivan oevab yerinde te­
m enni etlerdi. Şeyh yine sorardı:
— Ayağa durdum ve mahallinden aşırı
ok altım diye dâvi edersin, ayak şibidin
var mı?
— Vardır!
Bunun üzerine Ok Meydanı Tekkesi ve-
kil harcı:
- - Ayak jâhldled:,. diye batırırdı.
Meydan şeyhi onlar 11e de {Öylece konu­
şurdu:
— Bit lilib ayağını ayak yerine düz
basıl’, mı?
— Biisdı,.
— Destar bozulduğun gördünüz mü?
— Gürdük
— Sahld misiniz?
— Şahidiz!..
Sonra bava sih id je ri çağırılır, o nlar da
dinlendikten sonra kemankeş pehlivana iste­
diği kabaı verilirdi CB.: Ok Meydanı; Keman­
keştik: kemankeş pehlivanlar; Meydan Şeyhi:
Hava Şâhidleri; Ayak Taşı; Nişan Taşı).
Bitil.: M. ZeJu Pbkalın, Tarih deyinılı-ıi ve
Terimleri, L
AYAKTAŞI — KemankegUk ıstılahların­
dan; kem ankeş pehlivanların ok atarken üs­
tüne ayaklarını bastıkları taş. H er menzilinin
bir ayak taşı vnrdı; zamanımızda benum hep­
ve si kaybolmuş bulunmaktadır; kemankeştik,
tlrendazlık (işerine kaleme atınmış eski mec­
mualardan Ok Meydanında onbeş kadar men­
zilin ayak taşlarının yerlerini kaydediyoruz ki
bu kayda gSre de arayıp bulmak İmkân dt.
şındsdır:
1 — Lodos havariyle Ahmed Ağa men­
zilinin ayak taşı. Ok Meydanı tekkesi enlinde
mezarlık başında kırık beyaz mermer; ok Balı-
tlyardçresi UMr olunan yere doğru atılır.
2 — Gün doğnısu menzilinin ayak taşı,
Kai'ilarçeşmesj tâbir olunan yerin yanında.
 AVAK TASI '
tepenin bsfmda; Kanlı Köşk tâbir olunan yere
doğru alılır.
— 1428 _
3 — Y ılda menzilinin ayak tayı, lodos
menzilinde Şlrmerd pehlivanın diktiği Delik.
Uluya denilen teftir
4 — Çizoıeci namı diğerle Çulhı Poyraz
menzilinin ayak taşı, B ili menzili ile Cagfı-r
menzili araım dadır: Bahtiyarderesinc doğru
poyrazla atılır.
5 — Y ılda havisiyle Ahi yahut Parpııl
menzilinin ayaktaşı, ÇakılUtepcde Ali B ili ta ­
şı ile Yeksüvar menzili arasındadır.
6 — Yıldu havasiyle tekke menzilinin
Ayaktaşı. «Toptaşı» diye meşhur olan taştır.
7 r - Kıble lodosu ile H aydar namı diğer
Memi Çelebi menzilinin Ayaktaşı, Müezzinler
sofası yanındaki küçük mermerdir.
g — Kıble ile Zehkltci namı diğer Beş­
u ş la r menzilinin ayaktaşı, Pota tepesine ya­
kın olan taştır.
B .— Yıldız havasiyle Top yeri menzilinin
ayak tası, Kâgıdhâne yoluna yakın beyazca
Itflçük mermer.
10 — Lodos havası ile Uncu Şücâ menzili
ayak taşı Haydar tepesi dibinde kalınca b e­
yaz mermer.
11 — Lodos havasiyle C errah menzilinin
ayak taşı, gün doğrusu menzili ayak taşı ile
Zehkirci menzili arasındadır.
12 — Lodos havası île Nakkaş menzilinin
ayaktaşı Ağalar menzilinin yanındaki taşıdır.
13 — Y ıldu havası ile H acı Süleyman
menzilinin ayaktaşı M iriilemahmeöaga mev­
kiinin az yukarısındadır.
14 — Lodos havası ile Lendühâ C âter
menzilinin Ayaktaşı, tekke te peşinde Rumyu-
suftan az geride küçük köfekl taşıdır.
İS — Lodos ile Ağalar menzilinin Ayak­
taşı HaskSy tarafında Yeniçeri Ağası karlığı
yanında beyaz kü f ilk m erm erdir (B.: Ağalar
Menzili).
AYAKTAŞI — Balıkçı tâbirlerinden;
Fran&ızc&daki Cabliere karşılığı, paraketaların
bedenine ve sglann altına bağlanan taşlar
(B-: Parnketal.
AYAKTERİ — İstanbul argosunda be­
den ile, bilhassa gidip gelme île hizmet kar­
şıtımı verilen ücret, bedel, bahşiş; Tamanunu-
da kullanılmıyor, ancak eski hayatı pek iyi
bilen ben yazarların eserlerinde rastlanabi­
tefA N tl'L
lir. Şu İİD *lt'a son yeniçerilerden Galataiı '
Hüaejrinin destan mecmuasında setarengu yol.
1 Q
î
lu bir destandan alinde |
Kiri diki Yilıuh «rkbu p U n o d I
HammHarr İtini» Mr m i ıHHÜtad ,
trâ», T erin, 9frb, Htm«tand
Bu civanı dfjtlımfm hiç birin*
Ylfl ODbFf Rene IrlaJ pehlivan
llunm allar İtinde piU k tl,«n
UöndtreD gıiail YiUyeil Va&
Dlr yerine kırk vtr ayakitrint
AYAK YAPMAK — Ktilhâni argosunda
karşısındakine kabul ettirm ek istediği şeyi
açıklamadan onun kabulünü sağlayacak kan­
dırıcı sütler söylemek; misal:
— İzmirliden be; kagıd atacağım var.,
on papal de Beklrde var. dıragonum (para­
sızım).. aradım , ikizini de bulamadım abl..
— A yık yapma., bugün ben de kokozum...
Ay a n l a r I s t a n b l l d a u a şra b ı —
Rusçuk Ayam A lem dar Mustafa Paşa, U r hü­
küm et darbesiyle Dördüncü Muslafayı tah­
tından indirip İkinci Mahmudtl ic lis ettiğin­
de, m llhrü büra&yun da kendisine verilmiş.
A lem dar Paşanın ilk İşi de, hüküm et merke­
zinin geniş im paratorluktaki nüfuzunu (a tla ­
mak olm uştu (B.: M ustafa Paşa, Alemdar).
Büyükşehirde. şeh rin muhafazasına memur
ve asayişinden m es'ul yeniçeriler, düzeni bo­
zulm uş b ir askeri ocağın, karşısında kendisi­
n i tedip edecek hiçbir kuvvet buluıunıyan ef­
rad ı idi; İstanbulun Çarşısı pazart, İstanbullu­
nun ırzı, nam usu ve hayalı elinde idi ve Ye­
niçeri ünvaıunı taşıyanların büyük b ir ekse- I
riyeti de a rtık bir hayta g üruhu idi. h e r türlü I
fuhuş ve şenaat, rezalet, gasb, tecavüz, İh- S
lik âr onlar içindi (B.: Y eniçeriler; Ayalcdaş; ff
Balta asmak; Bekâr Odaları; Kahvehaneler; S
EUİaltılılan. |
Taşraya gelince, manzara. Cevdet Paşa- n
mn kalemi ile çok güzel tasvir edilmiştir: «Bir (
vakittenberu e y âlit ve elviyenin merkezi sat- jj
tanata rabıtai inkıyadı pek zaif olup taraf be- I f,r .
taraf Syan ve hanedanlar tagallüb ederek ki- ;
mir bir cesim kazada ve kimi sancakta keyfe
mâyeşâ tasarruf eder olduklarından başka
Kümelide Siroz] İsmail Bey ve Anadolu- , Jj
da aynul âyan olan Bozok m utasarrıfı Ceb- (jıv
barzâde SUleyman Bey ile Sam han raulasar- ' ,,,,,
n lı Karn ıaaıanoğlıı Ö m er AJa gibi Cesim ";
http://grouf
 AytMİ»*
bjbjw * U vktebl, Z--- ^ » d ın -ao , ‘4 - UıivrıkkıthA nc. 1 — M ülcv«lH lur d û J » * |, J ıİJ rn ıiılfcirtılft hrt— u *r M«İMyffc5İı tıu k aaın ı. V - $«*hıAdrl»r T trb flri, fc—
iftra RıUüm tfn ru d T lfrb m l, 7- • ik in c i SultM . Kelim T U fbuıl, O— D çünell flu lıp n M4*fcın<*fl T irtıe s i $ ***•■ İ J u * r « ı- r s* rtn ç . 11 - TUrk iûjn«1wmı», (Myjutdft
u ta n ıffcı hm :.; kU ım indc d iış m u ıtö r, u m k ıd » « İ U U m m a n M *W sr4ır», U — KttıttblıA»». W V*K»* « r h <•*•, i t k im i S»*»!» M u»uf* ** £ulı«tı Ib u h ım Turtw«ı
"»»'«t. 14— ?>W U 14— M io d rc k r. 1® w I ? - - Aiii*y<vn»t M u u ıta n * 1B- AyiM ityiı > f * ı i r r h - S o n H*>|»hUr. * * * ■ A n » l M tw i» « u . W * a
"•ul (1ırglldll\ do - i m i n i K apıiıu, bu »m V nıbt ' i. i m ir <tu«m<l|lur. k ro k in in y u t a n «ol kî»*»»*, i l - " 'i» r» k . 22 M u ıtU r toiaM fe İM ? İ M İ u a M f td f O auft>
’•. b i t e l i AMtttoiPcfrJJfl ynplırtltto
| h «k > m *kW . ■Hhiıtber, 24» —
i i v » '! , * — «.V^ttmra
( u m m gSvuı tma ını rJUu.^aıfnr r a p i ir J tı l f « « k M . 9 M rA ra ^ d $ « & ■» W w s * » > ^ < W U |ı â rtrrn « r i l in t i ,
Suftd» W **u. Kk|mim). vri* hunK&r gulca «dNk. M— V ubn U ta fika«
,s ^ o o g 1 e .c ö m 7 g r ^ l l u İ B a tU lım l.
 AJcuctGttDöir
r jiU a k f l ta p t (£e K îlld ti T e * if ta rım d a *u-
r* l b û k û tn ei frdor b ta a d a n la r p*)-
4a t^raiardj trtm v t dffM nifit ûl-
M S »A tUUft B d«H kd* UgaliH b t * la h lk -
IC O ed en K alyoncu M tu U ft nina faju* M *
fc»Ç (k flb r fimtâJU İII Lufm İte eeto* m«-
mor K&arîf iteQ l*p* ftmedikdeıı btffca (er-
ıtunı y ran lırı »eh İte gdtüretîeri dtfelmu
di»
^ a h ' 1 ftiu ft taftanu n iy e t n h ftâ , k*wU*l d*
K nm tlı I yanının ta fl± m lıljn » n lın b iri v e *!•
fct b tr yecıiçen oLM A le m d ir M ustafa P*+a
İktidar d»evfiilne geçince, V a k 'ıi Selimiye*!*
b a ttır ın 1 kurta rm afta m uv affak o la n ve e v
rtlmtlâ iıjp ia o d tk lan >füı h*lk a b ım d a Hu*-
YArmaı» diye anılan üçilncû Setlim devri
ricattnrn luvslyuteriyi*, evveli lafrg Jyanmı
devlet merkfatne lu ifi ilaıt altını almalı,
keatüaiain ve lyaölann milisleri il» de Yenf-
çeriierl amdımiâk lıtedl A ynılin tnınbuta
davet etti
Ajagıdaki ftelUr, Cevdet Tarihinin Hicri
1233 (W- 1608ı yılı vik'alan ırasından ahrv
s ^ tır.
t ... lalanbulcia bir m ele re l icra oluflup
fa İttifakı â ri İle L»$iuu lflzımaye teşebbüs
olunmak üzere tarafı sadaretpenMUdeO Ca-*"
barzide n* KsnıoH»aBeld» «e Strtul Umail
B«y üe Kalyoncu M üitafı re Şile fiymnı Ab
med Aga gibi jöhretlû tyan ve a|al*ra davet-
nim ete1 gönderildi.
«B fyle dSirai islikti» düımü? bL-faK
âyra t» hln ad an lırm hemen İ t u a b u lt geli­
vermeleri ol v aitia hükıpSnce pflic luıafc? İd*
tekin Alemdar Paşa m akattu sad&rete geldi'
ti gibr eûjurj brfl’V* birdenbire o ikadır te ­
beddül e y ltn ij va « y tı satveü © mertebe et-
n l ve b itki kaplatatı İdi İki nüfuzu Daraaa*
dette nasıl câri lav taşralarda dahi olveçbite
cereyan* baflesıjf tH.
<Ferman dinlemiyen mütegalUbo güruhu
Alemdarın bir ratakpârefit eardıfc gibi ifSyı
mukteaaatoa musaraat eder oldular. Hatifi
Kalyoaçu üîuU i«ıın bir kigrdını aldığı |pbl
aerian bçşhln kndar askerle getilb Çvpm C>‘
yırındaki ordun»* i'UhAh eyjemif idi
»SiTDit lamoll Bfly fll-uıl anın dairal it*
tibad ve İnloyadjaja olup Cabbaniı}» ve Ka-
noamuı&&dt> ve sairleri daM bu eanalardfl
nabilİDiindcn hareket edefek ılgar IdUb gel-
mekde oidaklan baber alıiHb ve hemen nıe|-
merakediyorum
Ay a x ia s -.
vereit 4mmcf« M nuyt bucrUsak ur* bey-
oelvUUU nkı atkı mûtarer*?» ıB ■ S;
Senedi Jı*(f*k) i
«BviujU maht teert* dotm IBOtı
dâveıuter Mrer btref ^ » ı'riıth n m-
n»de Çebbenirt» ve K«rtrmıu4Q£iu gijtMe
lüvarilerijrte gdtih üaULder yalumada
eyMIler Kvahın m«bde Strod lamtit bej
dahi on üd Un kadar gOzlde etkerijrl* getob
Darlıdpa^a uhraauida «kurtıldtım «Jm (fft-
dıriardaj İkamet eyiedt (B : C n j t r Ke*ıw
esvab modan). taianbuUt hiç g^nıUoedik mı>
fette bir «h er kalabalığı olduiu balda eva-
miri aüjrye tekteıtf icra uluyabildiği ctbeıi» '
emniyeti, umumiye berkemai idi. (Ayaûus eta»
İesij Alemdar Pafiıiab yılau) ve götleri doU
rrtii| «lduju haWt ttoüne emnlftlt Item rieri
var idi: einirleri mûıtDU* ve ntUcMlr ohır idi;
fermam ili üdırım mevaddı cetuoeye tah4ı
«ttim ek a*if hıattMl Sçio U m muhiesar
rteikire) yu d m r idi; b ttli U r bıuua içto
ftyınlirdan birîoe bilabcn İermanj 411 y u -
Ueak o]dukda-. «A be padlfabm iertnaiu bet-
vaci Mgıdı mı kİ bu kadar mDMeutt «Uyar'
■unıu! Bir küçük k aldın Uietine çutm çttik-
tirivefi* dediği rivajtl edilir.
«B un lar ta le n vah*! ed am ia r clu b btı
k e rr e D e rsaa d e le debi A ien d a-
ra em A iyeileriodea ntfknbais b ir keyfiyet ola­
ra k çoğunu n (Ijia ^ b u l Jflne) { ü /ja d ü e n mil*
te v th h iı o ld u k ları m alûm olmaftm bu ç ıtu d a
ric a li rferte* lara Jla rJn d an b iric i «ehirde rlk J
m e s irle rd e a a d n lu m a v e rile n mük<ılW uya-
fe lle n le v a ie rl» d a h i ü lfe t r e m âM bebn
o lu n m tk d a icU-
«Şlbaaı muastUnm kekitiüd per^itıbe
^dnU HAdAbûd'n hkA bı bümüyAn olup K U îib a-
n e n id iki y a k a » (d ağların (epesine ta d ır )
R um eli ask e riy le mfcLAsıAl o to rsk cfimlaa) mİ
Ijçgtııı' metilen o ld u k Jo n ve Sarfırititm n fay*
bUIîtlAra v a d r crkAju d evlet v e R um elidm
AuadoİHdsuı g elm ij v iın *yan ve n te u b l m em ­
le k e t B ebftriye'de iç*üna ile ieqri& btuaiyA aa
m un tazir bulundukları fuJcfe £u fto a ftUbeıud
ila n ı A dli I la v e lle r l filikel bûmAyfıiiîerlyie
&&âAbtd'm ftürfir ve Çağlayan ktntrıadt v&-
Id k a m htim A yûnlarında lu r u r buynrduk-
la n e d a fiabor^yeıleki o m iy e t dabJ «ülöb S#*
HAbAd liv a rın d a flu ıru lo u |) olan çadırlarda
l#tU7#T pttUcten .vm ra S jd tr ln n ı ve Şey-
hU kalim veaair v ü m t» ji in m bucuru bQ-
 — 1430 -
fSloû?
mûyûnâ duhul iie aieîlortib p i foercâyt kıyam
o ld u k la rı halde Cabbnrz&cte ve Slrozl İsmail
Bey v e K arao.sm anotfu datıi h u z u ru h ü m â ­
y û n a çıkarılarak ıkvnûllertov) sarûiır k ü r k le r
(glydirildij vc bellerine hançerler vaz’ Ue tal­
tif olundukları esnada tarafı şib&nedeı» Si-
roti'ye hitaben: «Pek güıel a ş a rin var. Hak
Taâlâ düşmana galtb eyliye!» deyu iltifat bu­
yuruldu. Huı&uru hümâyundan (çıkıldıkta»
sonra) sair âyao ve vücuha dahi otağı sndırn-
zaralde a ti meratiblhim hil'otlar giydirildi.
Ayan ve vücuhe hayliden hayU emniyet ve it­
minan geldi».
Hükûmet erkâniyle bir İttifak senedi im­
zalayan Anadolu ve Rumeli âyanları, A lem­
dar Paja Rusçuk yârınının vesair îaraf-
darlarının, iktidar ve ikbalin n e fe si ile ken­
dilerini pük çsbtık gaflet vc sefdhelc k ap tır­
dıklarını gördüler, çoğu, şendi ittifakın im­
zacını müteakip İsLanbuldan ayrıldı; ılcvîet
erkininin «her gece bir yerde tertibi ziyafet
vo teıkirei hattyo bahanesiyle afcd.i cçjniyeL
ve m e n d e ve hassende ve hanendeler ile tez­
yini buuıigâhi iyşü işret uderek cevaril zülı-
re tal'âl ve hfir kıyafetiyle hem pchlû* ol­
dukları halk âğımda günlük dedikodu oldu,
ayandan fatanbuleta ta la n la r da rîevlfitljlerin
gidişini bcgonnıtyerek birer b ab in c ile ruh
sat alarak memleketlerine dönmeğe başladı­
lar. Bu da Alemdarın kuvvetine b ir r.aaf ver­
di. Alemdarın ocaklarına konmuş b ir belâ
baykuşu olduğunu E yleyen Yeniçeriler, ken*
distain kolu kanadı «lan âyanlarm b irer birer
çekilip gLtligiui görmekle meramın oluyorlar­
dı, S im i İsmail Bey giderken; Sadirâzamıtı
emriyle güzide askerinden birkaç y ü t atUyı
IstanhuMa bırakmıştı; Cevdet Paşa, atfzfine
iiMnulır kimselerin rivayeti olarak kaydeder,
İsmail Bey, istanhulda kalan a&kerierittîn
sergerdesine: t Bu takım dahi İğlerini Ferhad
gibi başa çıkaramazlar, bunlar da fftsld gara*,
lara bulaştılar, biri savdıktan sonra şehvet
deryasına dalıp fitne tuEaııına u tu lu p ikbal
tâetnJlertnl,n parçalanmam yakındır, bir fitne
zuhurunu hisMider etmea hemen allarihjta Al­
layıp a rk a n ı^ bakmayıp udin!* yollu gizli
talimat vermişti İsmail Bey görücünde yanıJ-
maçnıçtı, öyanlavm tRtanhuldnn ayrılışından
nı Honrıı, Alemdar Paçn Uo yirruımuı fırlûke-
HîU' varım Ünhıftll yangını İle b a d y a n İta.
ıtiD/ö» IhtMfcll fmtlumişlı
lBTAKBta.
Dolu Ayanı Hacı Ahmedoglu, Üçüncü Se­
lim zamanındaki İslahatta. BoUıda Nizamı Ce-
did için bir kı$ia ve bir havtahane yapltrtmış.
ı>. Senedi it Ufak için Istanbula d lv et edil,
dibinde kendisine kapıcıhaşılık rütbesi ve bü­
yük mlrahoriuk p&yeû verilmiş ve memleke­
tine gönderilmemiş, Sekbanı cedidin yetifti-
rRmesinde vücudundan İstifade edilmesi dü­
şünülmüştü. Alemdar Paşa, büyük bir ekse­
riyeti Yeniçeri ocağında talim lerini şart ko­
şunca, İstanbulda manav, aşçı ve gözlemed
gibi Bulu ahalisinden olanlar, Hacı Abmed-
ugluny can düşmanı kesilmişti, ihtilâlde elle­
rine geçirdiler ve aman vermeyip paraladılar.
|B : Alemdarpaşa VaVasıt
Bu Ansiklopedinin müeİlUJ H<*$ad Ek­
rem Koçu'nua ana tarafından bir ceddi de.
A lem dar Paşa ile Istanbula gelmiş N'igbniu
kalesinin son bâniM Eskizâğra âyanı Kapu*
ctıtaşı Mehmed Ağadır ki, Alemdar'ın felâ­
ketinden sonra başını ikinci M&tımuâ’un elin­
den kurtarabilm ek için tek başına İstanbul
ila tavattun etm iş ve Büyükşobirde ölm üştür,
knbri Bayazıt Camii haziresi&dedir (B.: Meh­
med Ağa. E skkagra Ayanı Kapucubaşu
ÂYASOGLL' (.Sûml) — Değerli sahne ve
.sinema « rte ll, rejisör; 1913 de Istanbulda
doğdu, B irinci C ihan H arbinde şehid düşen
muzika m uallim i Hüseyin Hilmi Beyin oğlu­
du r, validesi Bedriye N eftse Hanımdır.
Pek küçük yaşda yetim kalmış, Darüşşe*
ttıka’nuı âguşi irfânm da yetişm iştir; sahneye*
de ilk d efa moklcbimlo, İÛ2B -1929 d e rs yi*
Itnda yapılan bir nıüs&sneredc Mahmud Y esiri­
nin b ir piyesinde aldığı rol İle çıkm ıştır. Par­
lak m u v a f f a k i ­
y e t t içinde tiyatro*
y a karşı olan alâkayı
tuzlandırm ış, 1930 da
DariUbedAyide açılan
Tiyatro Meslek Oku-
lutıun giriş imlihanrnı
kananarak henüa on
yodi yftştcrfa ikm; bu
şehir tiyatrosuna inli-
«ab etti.
İlk ba^ role «Öl-
yüyc1 piyesinde
Ç ık t u ♦Mat’b clh ı
<Cyran<? d e fle rfe
http://groups.goog le.c
 A V «tK I0P E D İS İ — M SI —
ne*. «O theE o» « tk ib a ş lı k a rta )» , « K i r a n a ı o f
K tn fe ffe r» ' « A ğ lay an K ız* v e «B u g e c e baçka
f ic e » d e k i m u v a ffa k iy e t te r i m esle k y o lu n d a ­
ki « o h reü n l sa ğ la d ı.
T ü rk fttm c iliğ i c a n la n ın c a A yıpoflu b a )
roller için ilk hatırlanan simalardan oldu, be­
yaz perdede ilk bas rolü «K tnın beni aldatır­
sa» filminde aldı; sonra «13 Kahraman» fil.
rainde oynadı; bu iki eseri «Yavuz Sultan Se­
lim ağlıyor» lYavuz rojtij; «Soygun», «Kara*
belâ». Battal Gazi» takib elti.
Rejisör olarak tahakkuk ettirdiği Cimler
de: «Allaha ısmarladık?. «Vatan ve Namık
Kental». «Yavuz Sultan Selim ağlıyor», «Soy-
, gun». «Stajgece». «Beklenen Şarkı» dır. Tfttll
I aylarında turneye çıkan Şehir Tijatrofta île
heımen büliûı Anadoluyu dolaştı.
Uzun boylu. levend endamlı, sohbeti son
derece ö llı bar meclis adam ıdır; meslektaşları
arasında civanmerdliği de mümtflz b ir shna-
dır.
H a ttı G oklörk
ÂYAR, ÂVAHCI, SAHİBİ AYAK — At-
tun ve gümüş halitalarında bu kıymetli ma­
denlerin miktarını bildirm ek için kullanılır
tâbirdir; «onsekiz Ayar altun*, «yirmi dört
ayar gümü§* gibi. Bilhassa darbhanede altun
1 ve gümüş paraların kesilmesinde, altun ve gü­
müş halitalarının âyanna sem derece dikkat
edilirdi; darphanede bu iş ite vazifeli mes’ul
memura â y a m veya sahibi âyar denilirdi.
Ayarcının elde edilmesiyle gözle kolay farke-
dilemiyecek, hattâ altun ve gömüşün ayarını
belli eden ve «mehek taşı» denilen taşa sü rt­
mekle dahi anlaşılamıyacak şekilde para aya­
rının düşürülmesi büyük hırsızlıklara imkân
verebilirdi.
O sm a n lı İ m p a r a to r lu ğ u n u n a z a m e tli d e v -
rin d e , o n y e d in c i a s ır s o n la r ın a k a d a r, î s -
t a n b u ld a n başka. R u m e lin d c B elgr& d Ue Bos-
n ad a d a b i r e r k ü ç ü k d a r b h a n e v a rd ı; D ö r d ü n ­
cü Sultan M a h m e d ’ln ilk s a lt a n a t y ılla rın d a
b ilyük V alid e S u lta n (Nine V a lid e S u lta n ) Kö*
sem ilç m ü te g a ftib e Y e n iç e ri O c a ğ ı Ağatarı
K a ra ç av u ş M u stafa A ğa, Ç e le b i k e th ü d â Mus­
tafa A ğ a ve K oca B e k ta ş A ğ a k e n d i hazin®*
terinden s e rm a y e k o y a ra k , İs ta n b u l darbha-
nesin d ek i A y arcıları iş e k a r ı ş tı r m a m a k için
^ e n d i a d a m la rı v a s ıta s ı ile B e lg ra d v e B osna
â a rb h a n e le r in d e â y a rı d ü ş ü k p a r a l a r bastır­
mışlar, b u n la r ı İ s ta n b u l e s n a f ın a dağıtarak
m/group/merakediyorum
Ay a r
kargılığında âyarı tam paralan toplamak su­
retiyle aradaki (arktan milyonlar vurmayı dit-
şOomiiflerdi; rezalet İstanbul esnafının kıya­
mına sebep olmtif ve bu esnaf UıtiliU Kasem
Sultan İle mtitegallibe Yeniçeri Ağalarının
sukut ve ölümlerine kadar yoİ açmutı.
İstanbul kuyumcuları istedikleri altun ve
gümüş saban, ve tabak, kayık, fincan zarfı,
tas, kupa vc kem er gibi «eyleri darphaneye
götürürler, bir muayene resmi öderler, ayarcı
dilediği yerden bir küçilctk parça kazıyıp alır.
tablU eder, sonra danıgasiylc âyar rakkamı
ile bir «has» kelimesi basardı, üzerinde darp­
hanenin has damgası g&rttlen alton ve gümüş
eşyada Sıalk tarafından güven ile aalun alı*
nırdı.
Pek güzel bir beyit ile bu kelimeyi Türk
şiirine mal eden şair N iİl) olmuştur:
V ar t»e seagi liyiM kalbi Acıktır aehek
Yok*» «I f û k m fcttnfi i n ıt t U a MUT?.
Son yeniçerilerden Çardak Kolluğu Çor­
bacısı halk şairi Galatalı Hüseyin Ağa da Çar*
dak iskelesinde büyük yeniçeri kabvehânesi-
nin köçeklerinden Sakız Adalı bir tavşan oğ­
lanı medheâerken:
Al fesinde «açlar belâ pfcskfllü
Çardak K ahvesiaia b ir e*oce gölü
Sakız la n a ıu d ır gaayet gorgfelfl
Yalm ayak r t/tâ r t civelektir
Alnına tfökUhafij ififte kâkül
Ya sam urdur, ya rejiıantfır, ya suobil
Dili kâcaK dalma knunııt bülbül
Ayknoa haa fekilhly küçekıtr
Dilimizde saatin intizam ile hareketine de
âyar denilir. İstanbul halkının saatlerinin dai­
ma âyârlı bulunması İçin servet sahipleri ta ­
rafından bayır eserleri arasında bilhassa bü­
yük camilerim yanında muvakkithâneler yap
tırılmış ve buralarda, bugün antika eşyalar
arasında kıymetleri çok yüksek san'at eseri
muaraam saatler konmuştur fB*: Muvakktthâ-
nelor).
Âyar. gerek istanbulun külh&ni argosun*
da, gerekse lsatnbullu ağzında mec&zi olarak
muhtelif mânalarda kullanılmıştır: kadir ve
kıymet ifade etmiştir:
— Onun ne âyârda adam olduğunu her­
kes bilir.
Bir muhite, meclise, havaya uyma, inti­
bak yerinde:
 AVAS AĞA — 1432 — tSTA N M Jl

— Kendimi daireye bir tlırlıi

•t f ; j> . :>
ayârlâyamarfıın... > V rn .s-tr^
Huy, tabiat mfijiaSHitîa:
— M ü d ü rü n âyA rrıu b ir liiHÜ
bulam adım ..
— k y in bosuk herifirt biri...
Külbaniler ağzında itibar. se­
lef, baydyet karşılığı:
— Âyânnı bocanın ha!..
AYAS a Ca — Hassa mimar­
larından : Saraç hûnü başı camiinin
binişi; (H- 802) 1486 da öldü, ca­
mii civarındaki kabristana defne­ ■V ? ıa j|a Aı>Mik kam pı. e rta k M i t v r .
dildi (8.: Saraçhanebaşı Camii). (K*sİm: Salih Sinan)
AVASAGA ASKERLİK KAM­
-’. î ^ y s 7
PI — 1943 yılına luıdar Pendikte * ,£ • si I
yapılan ■İstanbul Üniversitesi vc
Yüksek Okulları Askerlik Kampı.,
bu yılılan, kampların kaldırılma
tarihi olan 1047 yılına kadar Aya-
sağa civarında Mecldiyeköyllnil Bü-
yütdere ve lstinyeye bağlayan as­
falt ile Ayasaga köy yolunun yap­
tığı kavağın i; kısmındaki meyilli
sahada kuruldu.
Üniversite ve yüksek okullarda
askerlik öğretimi Uç yı] üzerine
olup ilk iki yılda yirm i günlük
kamp görülür, Uçiincii yılda sade­
ce kanaat notu Ue geçilerek asker­
likten yüksek ehliyet diploması A y«M |a A skerlik kam pı, iıl ir t N (
alınırdı. Kamplara yalnız erkek CR«sİm: Salih Sinan)
talebe iştirâk ederdi.
Bu kamplar yüksek tahsil
gençleri arasında b ir yakınlık te­
min eder, hem askerî hayata alış­
tırır, hem de yirmi günlük bir teb­
dili hava olurdu Talebe sayısının
Çokluğu kampı İki devrede yap­
mağı icab ettirmiş, ve ayrıca talim
ve terbiye bakımından hir devre
İçerisinde de birinci ve iklnet yıl
olmak Üzere İki gruba ayrılmıştır.
1B44 -1945 ders yılında ilk devre­
ye Fen Ve Tvt» FaViHleleri, Güzel
Sanatlar Akademisi, Orman Fa-
külteni. Teknik Üniversitesi ile
Teknik Okul ve Yüksektigretmea AyHM |ü A s k rrH t knmpı, jıöbel
okulu İştirâk etmiş; Edebiyat, lk- (BcBİn: S alih Sinan)

http://groups.goog le.c
 A ?S tk LOPEOİSt - H S3 —
ü=ad w H u k u k F a k ü lte le ri ik in c i d e v re y e
b ıra k ılm ış tır
İlk d e v re 4 'e m im iz 1941 d e . ik in c i d e v ­
r e d e 3 0 tem m u z 1S45 d e bağlam ı»! ır. 104S
IM S d e re y ılın d a H e. İlk d e v re y e h e m e n a y ­
ni o k u l v e fa k ü lte le r i ş l M k e ln û f . y a lm » F on
F a k ü lte s i ik in c i d e v re y e b ıra k Unu», b tr d e
T ıb F a k ü lte s i b irin c i d e v re y e b ıra k ılm ış , b ir
d e T ıb F a k ü lte si b irin c i y ılın ın siv il v e a s k e r i
y u rd ta le b e le ri ilk d e v re d e k a m p g ö r m ü ş tü r
B irin c i d e v re 5 te m m u z 1846 * > . ik in c i d e v re
ise J » Jltsto sfa b a ş la m ış tır.
Kampa gidiş Talebelere askeri teçhi­
zat fakülteler tarafından verilir. Kampa gide­
cek talebe asker elbiselerini giyiniş olarak
Şişlide, Abidei Hürriyet civarındaki koruluk
İl toplanır. Fakülte vc okullara göre gurup,
lira ayrılır, bölük, lakım ve manga bölüm­
leri dc yisıe bu sırada yapılarak talebenin pa­
ket ve çanta gibi eşyası alay erlerine teslim
edilir, bunlar kamp yerine askeri kamyonlar­
la taşınır. Yoklama biter bitmez hareket edi­
lir. ve Mecidiyeköyü - Zincirükuyu asfaltına
varıldıktan sonra serbest yilrüyiiş ile saatte
bir mola verilerek iki bucuk saatle kamp ye­
rine gelinir.
K am ; yeri — Talebeler gitm eden hir haf­
ta hattâ on giio evvel talim alayı tarafından
{artırlar kurdurularak hazırlık yapılır. Kamp
iki taburlu bir alay itib ar edilm iştir, ber ta-
barda dörder bölük vardır. H er bölük İçin
altmış çadır ki cem an 400 ta d ır kurulur,
kampda vazife gören alay subay ve erlerinin
çadırları bu rakamdan hari(tîr. Talebe fa d ır
lan onar kişiliktir, eğer bölük mevcudu az İse.
çadırlarda yine onar kişi yatılarak diğerleri
boş bırakılır. Komutanlık. Subay Garnizonu,
idari kısımlar ve revir, kamp sabasında es­
kiden inşa edilmiş olup ordu em rinde bulu­
nan bir binaya yerleşir. Ayrıca kamp için bir
salaş mutbsk vc üzerleri kapalı kır helAlan
önceden ham lanm ış bulunur.
Kamp yerinde biri su bulunmadığından,
içilecek ve yıkanılacak su, arüzftz ile tenıitı
edilir.
Kamp hayalı — Kısa bîr dinlenmeden
sonra bölükler onar kigiHk gruplar halinde ça­
dırlara taksim edilir. Başçavuş, çavuş ve on­
başı seçimi de yine bu arada yapılır. Bir ta ­
raftan da kayış, ekmek torbası, arka çantan,
matra, kütüklük ve tüfcıık gibi teçhizat ve
om/group/merakediyorum
AYASA&A KAMPI
silâh dağıtılır, ve ayrıca çadır başına btr de
fener verilir. Yine bu sırada çadırlarda hoş
yalak vc yastık kılıfları teslim alınır, bunla­
ra, talebe tarafındım, kamp civarında bolca
■u lu n an rgrilt) Mu toplanarak doldurulur.
Bütün bu işler «gleye kadar biler ve kampın
İlk karavana borusuna kadar iMirahal edilir.
Talebe erler, tabak, çatal, kaşık, btfaklarau
kendileri evlerinden veya okullarından geti­
rir. Kampda. çadır başına yalnız iki karavana,
bir bakraç ve bir kepçe verilir. Öğleden son­
ra . kamp civarının tanınması ve ufak tefek
eksiklerin tam am lanm ası'için, fazla uzaklaş­
m amak şartiyle talebe şerbet bırakılır.
Kampın günlük programı kısaca şudur:
6.30 Kalk borusu: yıkanma, çadır elek­
lerinin loplaaıması, yalakların düzeltilmesi,
arka çantasının hazırlanması.
7.00 kahvaltı borusu: Bir mangada on­
başı lıariç diğer erlerin her giin Uç kişi sıra
ile yem ek almak üzere vazifelidir. Yemekler,
çardakların altına dizilmiş masalarda yenilir.
11.00 İçtim a borusu: H er bölük efradı ken­
di sahasında talim için tam teçhizat ile top­
lanır. Yoklama v cle flişd en sonra talîme çıkı­
lır. Talim yeri kampa 15 dakikalık mesafede­
dir.
12.00 Yemek borusu ve saat 14 e kadar
istirahat.
14.00 İçtima borusu. Nazari ders ve ta­
lini.
18.00 Bütiin birlikler bir arada komuta­
nın teftişi. İstiklâl Marşı okunması, bayrak
indirme.
19.00 Yemek borusu. Karavanalar tale­
be - e rle r tarafından nöbetle yıkanır
21.00 Yat borusu.
Kahvaltılarda umumiyette beyaz peynir,
zeytin ve çay. arada kaşer peyniri ve reçel
verilir. Yemekler kalori bükımından yüksek
ve iyidir. Bol etli, bol ve iyi yağlı, ve nıik-
dsrca ila boldur. İte r erin günde iki tayını
vardır. Ayrıca kamp yerindeki bir hangarın
hir köşesinde de bir kantin vardır. Burada
hor çeşit yiyecek, ıneyva, çukulata. kuru ye.
ıııiş, sigara, gazete ve kitap bulunur. Kanti­
nin karşı köşesinde kahve, hangarın din kö­
şelerinden birinde fotoğrafçı, diğerinde ber­
ber vardır. Bu hangar, erlerin hem kapalı ye­
mekhanesi, İteni de gazinosudur.
İstirahat zamanları — Öğle Üzeri, ekte-
 AYASAÛA AV KASHf — H M
riya kamp hududu içindeki ağaç altlarında,
uyumak veya okumak ile geçirilir, Okuyan­
ların çokluğu dikkate doğer. Akşam iatlraha-
tinde göze çarpan hususiyet, asrnlt boyunda
otomobilleri, otobüsleri seyretmek, futbol oy­
namak. muhtelif hararetli münakaşalardır.
Çadır sohbetlerinin mevzuunu da ekseriya
şahsi balınlar, hikâyeler, delikanlılığın çap­
kınlık maceraları teşkil eder.
Kampda nöbet — Çadır ve nizamiye nö­
beti olarak iki türlüdür, her ikisi de, man­
ga başına yirmi dörder saattir. H er e r kendi
bölücünde çadır nöbeti tutar. Nizamiye nöbe­
ti ise, bülük sırasına gere tutulur, vazifedar
mangalar nöbetleri müddetince talim den muaf
olup nizamiye çadırında kalırlar
Tatil günleri — Cumartesi günleri öğ­
leye kadar tfıfek temizlenir. 20 günlük kam p
içinde, onuncu günden sonraya rastlayan pa­
zar fiiııü erler tamamen serbesttir. Yalnız nö­
betçi mangalar kamp yerinde kalır, ondan
evvelki pazar günü Ue, erler ancak kam p hu­
dutları içerisinde serbesttir.
Gece yürüyüşleri — 20 günlük kamp sü­
resinin yarısından sonra başlar, biri birkaç
saat silrer, ıımumi tatbikat yerine geçer. Ay­
rıca bir gün de bütün kamp alay halinde bir
manevra tatbikatı yapar.
İmtihan — Kampın 9on günü ameli ola­
rak yapılır, burada alınan notlarla yıl içinde­
ki nazarî ve ameli ders notla ortalam ası ile
sınıf geçilir.
Son gün ve gece — Talebe cem iyetinin
hazırladığı bir eğlence yapılır. Bu eğlencede
hocaların, subayların taklidleri yapılır, şiirler
okunur, monologlar söylenir ve bir küçük
piyes oynanır. Müzik ile meşgul olanlar da
bir konser verirler. Y at borusu olmadığından
eğlence geç vakte kadar devam eder. Ertesi
gön kampda alınan teçhizat ve silâhlar tes­
lim edildikten, ve son öğle yemeği yenildik­
ten sonra, kamp komutanının bir hitabesi ve
umumi bir geçit resmi Ue kamp sona erer. Bu
dakikadan itibaren erler serbesttir.
1940 yılında, Genel Kurmaylıkça kamp­
lar kaldırılan», ve yerine Üniversite ve yüksek
okul talebesinin bağlı bulunduğu askerlik şu­
besince teçhiz edilerek mahalli birliklerde 60
günlük bir talini devresine tib i tutulm ası uy­
gun görülmüştür.
Mıhımı'! ödll
— İs t a n b u l
AYASAfiA AV KASRI — Türk ahşab
yapı sanatının ondokuzuncu asır başında ibdâ
ettiği en güzel eserlerden biridir: Maalakdan
Ayasağa Köyüne giderken sol tarafda, Haz­
nedar Çiftliği arazisi dahilinde, oldukça derin
bir v&dlde ve bir koru içindedir Çağlayan hâ­
linde ktış sekleri, bilhassa bülbül sesleri, ve
yeşil rengin türlü çeşidlerinden süzülerek g e ­
len ışık, bir minyatüre benzeyen bu miûEeh-
heb ftasra avcılardan ziyâde İşıklar için ya- ,
pilmiş olduğunu duyuran bir hava vermek­
tedir.
ö nünde küfeki taşından yapılmış musia-
til şeklinde 100 m etre boyunda, 20 metre
eninde ve 2,5 m etre derinliğinde gaayet bü­
yük bir havuz vardır ki banisi İkinci Sultan
Mahmud zamanında içinde kayıkla gezi kliği
ta ıih kaynaklarında kayıdlıdır. Bu havuzun
üç k en an örm e olup köşkün karşısındaki öbür
ucu taittl şekilli büyük kaya parçaları ile ka­
patılmıştır, öylesine ki havuzun suyu bu ka­
yaların üstünden çağlayanlar hâlinde dökü­
lüp gelmekte imij.
Havuza getirilm iş olan suyun adı «Dertli
Pınar» dır.
Havuzun yirm i m etrelik feüçük kenarın­
da bulunan av kasrı 1 6 x 1 0 m etre eb'admda
bir salon ile geride iki kiiçâk odacıktan iba­
rettir. Bu odacıklar kahve ocağı ite pâdişâhı
eğlendirmek için havuzda tü rlü yüzgeçtik hü­
nerleri gösteren Enderun oğlanlarının soyun­
ma yeri olarak kullanılmıştır. Salonun iki dip
köşesinde birer küçük güzel çeşme vardır. Sa­
lon kasrın içi şakır çakır altın yaldızlı nakış­
larla müzeyyendir: gayet güzel yaşmaklı bir
ocağı vardır: geniş pencereleri bol ışıklı fe­
rahlıkla korunun ilib l havasını kasır içinde
de teneffüs ettirm ektedir.
Bu av kasrı İkinci Sultan Hahm udun en
sevdiği yerlerden biri idi: bakımına gözde si-
lâhdarı Giridli Ali Ağayı m em ur etmişdi. Ali
Ağa velinimetine burada sık sık ziyâfetler ve­
r i r ve bu vesile İle havuz başında, devlin en
seçkin lıânende ve sazendelerinin iştiraki ile
büyük musiki meclîsleri kurulurdu; bâzan
sâzendeier bir kayiğü. hanendeler de başka
U r kayığa biner, üçüncü bir kav:ğa da rak­
kas oğlanlar bindirilip havuzda saz, şarkı ve
ra kıskı dolaşırlardı, bilhassa geceleri, meşa­
lelerle pek hoş bir sahne olurdu.
Enderunlular pâdişâhı eğlendirmek için
http://groups.google.co
 A.VMSÎ.OPEDİ5İ — 1435 — a v asa C a K A Sfll

birbirlerini gaafil avlayıp havuza atarlardı, bir
seferinde mösâhib =dalkavuklardan Abdi Bey
J ttv u » düşürül/u üş. yiızme bilmediği İçin bo­
ğulmasına ramak kalmıştı. e tra f ise Abdi Be
yi boğulma taklidi Ue şaklabanlık yapıyor zan­
nederek adamcağız dalıp çıktıkça kahkaha­
larla guJmiişdü, nihayet iş anlaşılmış, ve Ab­
di Bey kurtarılmıştı Yine o gün saray dilsiz­
lerinden yüzgeçlJği Ue m eşhur şchbnz bir oğ­
lan Padişaha hiiner gösterme maksadı ile ha­
vuza dalmış, fakat uzunca bir zaman geçtiği
halde su yüzüne çıkmamış idi, m eğer delikan­
lının ayağı havuzun dibindeki ıskaraya g ir­
miş. b ir tdriü çekip kurt&ramaınış, boğul­
muştu. Çok iyi yüzme bilen enderunlular ta ­
rafından cesedi m ûşkilât ile çıkarıldı. Sultan
Mahmud o günden sonra havuz şakalarını ve
oyunlarını yasak etti.
İkinci Sultan A bdâlham idin uzun saJla>
natıttda bu giızeİ kasır alelade bekçilerin elin­
de metruk kalmış, dam ının kirem idi, saçağı-
mn su oluğu gibi en basit bir bakım görme*
mis. meşrutiyetin ilânında da âdi poletikacı
mücadeleleri ve harb felâketten arasında
unutulmuştur;
Hiriuci C-iban Harbinde Ayasağa Kasrın­
da açıla» Süvari KiiçUk Zftbit Mektebi emri*
ne verilmiş, u günden zamanımıza kadar da
asker işgalinde bulunmuştur; ve alelâde hir
baraka gibi kullanılmıştır; 194? de pek İta-
/.in, yürekler sızlatan bir hâli periş&nîde İdi.
Bih|. : R£K vc MıızaJfor Kwo. Gen Nnlu U M 7|;
M it» ilyas. V e b a > il L eiâih Endcruniye; Melun**
AÜ Akbaj-, Ge£İ Nuiu M059J.
AYASAĞA KASRI —. Maslaktan Ayasaga
köyüne giderken 90) tarata düşen ve Haznedar
Çiftliği diye anılan erazide İkinci Sultan Mah­
mut! tarafından kurulm uş bir dinlenme kas*
rıdır; zamanımızdaki bina AbdiUâaz devlinde
yapılm ıştır; Suttan Mahmud yapısı elan kas­
rın tem elinden yenilendiği bellidir; eski kas*

A y m iıı A* K o n
(Resim: Salih Slaaa)

m/group/merakediyorum
 AYASA&A K0YT — IMS —
rın bir yangın ila harab olduğu d i tahmin
edilebilir. A bdüliıöıir yaptırtLığı bugünle il
kasır iki kaîlt. alttt geniş bir mermer taşlık
ve örtünde de geni» bir sefa üzerine dörder­
den « k iı odadır: bilhassa üst kalın attın na­
kışlı tavan tezyinatı geçen asrın en nefia iş­
lerindendir.
İkinci kata muhteşem bir m erm er m er­
divenle çıkılır; merdivenin etrafında her biri
dört ince vc renkli m erm erden yirm i dört *fl-
lun gnıpu »ardır ki »on derecede zarif vc lâ­
tiftir
Yine Sultan Aziz tarafından bu kasrın
y8z metre kadar (im alinde üç k atlı »e b er
katında dörder oda bulunan «« dış görünüşü
yıldızdaki Şale Köşkünü b ât ırlatan ikinci b ir
bina yaptırılm ıştır ki mutfak Ue m aiyeti (a h i­
ne «dalarım ihtiva etm ekte idi.
Bu iki binanın az aşağısında, vadideki k a n ı
içinde yine bu Ayasâğa k a sn m üftem itttm -
dan «on derecede güzel bir av k a sn ve önün­
de büyük b ir bavuz bulunm aktadır IB.: Aya-
ıaga Av Kasn}.
Birinci Cihan Harbinde Ayasaga k asn ve
müştemilâtına, süvari küçük Zâbit Mektebi
yerleştirildi; bu mektebin burada n e zam ana
kadar kaldığı tesbit edilem edi Harbiyede Sipa­
hi Ocağı yanında bulunan Süvari M ektebi 1638
de buraya naklolundu; bu ikinci askeri m ek­
tep Ayasaga Kasrında 1941 senesine kadar
kalarak bu tarihte Konya vilâyetinde K ara­
man k a tu u ıa naklolundu, kasn1 ve müşteml-
lii; kümen boş kaldı, kısmen d e küçük « t e ­
ri birlikler taralından işgal olundu. 1947 de
Konvadajı tekrar lstanbula getirilen Süvari
Okulu yine Ayasağa Kasrında yerleşti. 1959
da, Türk ordusunda süvari sınıfının lağvı ve
motorlu tur tellere inkılâbı kararı üzerine S ü­
vari Okulu da yavaş yavaş birliklerini tasfiye
etmekle vb Ayasaga K asn île m üştem ilatını
boşaltmakta idi.
M rtm * Ali Akbay
AYASAGA KOYC -— Boğaziçinde, Istin-
ye, İle Em trgin « ta u n d a k i tepelerin orta­
sında, Şişli - Büyükdere ıslaltınııı ûzerm dati
ila-eLaJt mevkiinin garbında, fia y lım lıı ıj ve
Ayasaga deresinin teşkil ettikleri çatalvldide,
kurutuşu On beşinci 15l t io b U tiiu vanan bir
köydür. Maslak - K igıtbane nsm lıı 1ı 1 ı j r v
lan biri yaya, diğeri araba yohı olmak 8 » r e
İs t a n b u l
iki ü rik ile gidilir; yaya olarak Maslaktan
yirm i dakikadır.
Şeylanderesinin indiği a n la rd a ve Aya-
sağa d e m in in iki b o y u n a dağınık bir
köydür Has hüviyeti U r sağmalcı köyİd olan
Ayasağa köyünden Ayasaga deresi bo y un a
en a* y anm saatlik tü r m esafede bir büyük
m andırada Ayasaga m andraıı adını taşır.
Köyden çıkıp d ere boyunca ilerliyerek bu
m andıra önünden geçen U r yol Ayasaga kö­
yünü Şeytanda*! ve Tabya « u tla n üzerinden
Bahçeköyüne bağlar; Maslak - U tiaye şose­
siyle yukarı boğaza; I h ıla lı • tU ğıthan* şose­
si ile de K igjthaneye ve dolayuiyte Halice
bağlıdır.
Köye b iri şark, diğeri garb kenarından
g irerek köy m eydanının az ötesinde birleşen
Şeytan D eresi ve Ayasaga Deresi yaz ayların­
da, bilhassa kurak geçen yıllarda susuzdur;
Ayasaga D eresinin kaynaklan Şeytan Dağı ile
Tabya » rila n n d a d ır, Şeytan Deresi yalağı ise
Eahçeköyünc k ad ar uzanarak ve bu köyün ke­
narın d an geçerek bendlere ulaşır.
Ayasaga köyüne otomobille, Maslağa ka­
d a r otobüs ondan sonra yaya veya araba ile,
p aıartesi giinleri köyün içine k ad ar Mr sefer
yapan kaptıkaçtı ile gidilir.
A yasaga köyü. İstanbul Ansiklopedisi
adına 1947 ağustosu başında ziyaret edildi­
ğinde aşağıdaki m alûm at toplanm ıştır:
Köy 70 hanedir; nüfusu, yazın bahçeler­
d e çalışm ağa gelen yabancı rençberler, ay­
lıkla tutulm uş yabancı çobanlarla beraber 400-
450 arasındadır. K öylünün büytjk b ir eits^n-
yeti sağm alcıdır; az mikdarda. da bahçıvan
vardır. Köyün dört yüzden fazla mandası, bir
fn iid ar da ineği, bu arada bilhassa kıymetli
K ırım inekleri vardır, lstanbula günde 800
kiloya kadar s ü t göndeıir B ir vâdide kurul­
muş olmasına rağmen, havadardır; Karadeniz-
deu Şeytanderesi boğazı ve C endere boğarı
yolu ile gelen serin bir bava cereyanı Ayas­
aga köyünü yalayarak geçer. Suma vak'alan
gayet nadir görülür; köylünün büyült bir ek­
seriyeti için ömrü tabî! 70 - 80 jıw ım t»dır-
Pek az olan fukarası, civar fundahtiardan ça­
lı keserek İstanbul fırınlarına indirirler ve
bununla geçinirler. Camü civarında mermer
bir nam azgtln, köy meydanındaki büyiik t i r
çm ar altında köy a n d ığ ı p a r asiyle yaptırılmış
«« bu sandık iradı tuğla yapı <*mlz ve hava­
http://groups.goog le.<
 A K ftK U lK M B t — 1 437 _
dar bDjâk^e bir U f lutıroi. 9tt bakkalı, ca-
mân müsakkafatından bet nnl^1 Wr İlkokulu
vardır Bu »alırların yazıldığı sırada Uyun
kahveciliğini. mubtar Salih B ıjinnın karde­
şi Sami Bajan jıp ın a tb KİL İstanbul Ansik­
lopedisi adına z ly u ttc glditdljliıule.'latcnilın
m attm at ihtiyar heyeti itasın d an Niyazi Onar
İle korucu Mehmed tlk e n 'd e n alınmi|tır.
Koyun zenginleri re b a y tın sağmalcıları
olan Mehmed Ali Bay»ran. İsmail Eaen. Feh­
mi ogu than günde ISO - 200 kilo arasında süt
istihsal etm ekte idiler; bunlardan Mehmed
Ali Bakaran ve İsmail Esen ayni zam anda
büyük bahçe sahiplerid ir Köy hududu için-
deki dlger büyü* bahçelerden biri Ali Sait
AkyıMıza. d i|e ri F e n l Çendereye aH olup
kendileri köyde ikam et etm iyorlardı, biri Is-
tanfculda, diğeri Feriköyde oturm akla ($•
Bahçe m ahsullerinin başında s eta e , seh-
seln d en fasulye, domates, patlıcan vc biber
gelir.
Ayasaga köyünde yavaş yavaş arıcılık da
taammüm etm ekte olup b u nların a ra m d a n da
yQı kadar kovan ile b aşta gelen korucu Meh
med Ülken idi. 1947 de. Ayasaga kSyünlin
batlıca ihtiyacı iu ve elektrik idi.
ipm/group/merakediyorum
a y a s a û a kA y O
Ilım ıdiye m yunun kaynağı. Ayasaga kö­
yüne İki kilometre ma n tededir; köylü, köy­
lerine m getirildiği tık ıM e 4000 lira kadar
nakdi yanlımda botanabtleceklerini bUtUmtîf-
ler. fakat Sular İdareni Müdurhıftukdefl. I*-
tanhul fehrı «unntuk derdi tekerken «ahir
civarı köylere su verilemiyecegi cevabı varil­
in ifti Knytin ihtiyacını kuyular karııiar; hali
vakti yerinde olan köylülerde, (la midiye Kİ
yunu suculardan para İle alırlar IVlnd Ab-
dıilhamid. dvar tepelerin birinde bulunan bir
kaynaktan köye au gelirini) ve k ıç meydanına
alü köşeli bir dc meydan çefmeai yaptırtmq-
tı. Fakat on - on beş («ne kadar evvel bu to y ­
nak kummuş, köy susuz kalm i|, topaç de
harabiye yüz tutm uştur
70 haneli Ayasaga koyu İçin e le k tri# de,
asrım ızın h ir giinlilk h ay at ihtiyacı olarak ka­
bul etm ek lâzım dır, kaldı k i, telefon bile.
Ayasaga köyü için çok faydalı b ir if yardım ­
cısıdır: B urada, köyün, Bliyilkdere - ŞlfU as­
faltına, yaya olarak 20 dakikalık b ir mesafe
d e bulunduğunu, Ayasaga yolu kavlağında da
b ir telefon m erkezi bulunm adığa» düfiknmek
liıım d ır.
B iU .: KKK » Jtıu affcr E mmi, f in i Nota.
 * KOVI -JAM1I
tV tS A C .l KÖYİ CAMİİ — Ayasaga
köyünde. köyün ortasındaki meydandadır.
Çok eski olan bu köyün kurulduğu ta rih 1es
bit edilememekle beraber, bu camliıı ilk ya­
pısının köy ile m uasır »Idugu. Wç olmazsa
köyün kuruluşundan az b ir m üddet sonra. On
beşhtei asır sonlarında inşa edildiği m uhak­
kaktır. Köylü arasında cam iin banisi olarak
tanılan bir Muhiddin Efendinin hâtırası, ca­
miin içinde, m ihrabın solunda duvara asılmış
b ir levha İle de tesbiı edilm iştir. Bu levha,
aydın olarak görülm ekledir ki. Osmanlı im ­
paratorluğunun başttefterdarlığına k adar yük­
selmiş Olan bu Muhiddin Efendinin k abir la$ı
kitabesinin kopyasıdır: kabrin n ered e olduğu
tesbil edilem em iştir; levhanın m etni şudur:
d üv el H allakül-bâki
Hudavendigâri esbab cennetm ekan ve tir*
dçvsâşiyan Ebülfetb Sultan Mehmed H an G a­
zi âlğyhel-rahm ete velgufran H azretlerinin
sad n Mlieri Candaravi K ara H alil P aşa Ta
eüddmi K ürdi dimekle m âru f veziri asa r nâ-
îlria evlâdı k ıra n la rın d a n Olup Sultan B a y a -
2 id Han tâbe serâiıU m erhum un zem ânı saa d
ahleranlarıuda S e rd in (D eltei'dârıı şıkkı evvel
olan Can daracı z£de Muhiridin E lendi ru h i-
çiin rlzacın-lillihi taaîâ elfâtihâ.
Ayeti m i'rar ulıiu l.in h ana
«Ve m en ilnhale kâne â m in »
H. B9B (M . 14*2)
Az ileride bulunan C am lara boğazının da
adı, HaLil Paşaya, hiç olmazsa bu M uhiddin
Efendiye bağlanır. Camiin ilk yapısı hakkında
hiçbir şey söylenemez; asırlar boyunca şekli
tutyîi Camii
(JtCSİVU H&5TOI)
1438 — IST A N B C l
aslısını değiştiren birçok tam ir gördüğü tah­
min olunabilir. Mihrabı üzerinde tabla üze­
rine kabartm a olarak oyulmuş ve «ketebehu
Abdüimecid bin Mahmud» imzasını taşıyan
-Küllemâ dahale ale y h i zekerlyyel tnlhrah»
levhası ile ayni imzayı taşıyan ve ahşab min­
berin takı üzerinde bulunan yine ahşab üzeri­
ne k abartm a ^Kelimei Şahadet» levhası, gös­
te rir k i. bu cam i Abdülmecid zam anında bir
tam ir görm üş ve bu hüküm dar, cam iişeritc
el yazniyle iki levha hediye etm iştir.
Cam iin bugünkü yapısı. Ikinei Abdülha
m idin eseridir. Dış kapısının Üzerindeki m er­
m e r üzerine kabartm a talik h at ile kitâbesi
şudur:
Z iynet efzayi m akam ı hiU feli islâmiye ve
erik e pirâyı saltan atı seniyyei Osmaniye Es-
su lta n lbnüssuH an F-SSUltanöl-gazi Abdülha-
ınid H ânı Sâni H azretleri tarafı eşreflerinden
İşbu cam i ittisâlinde b ir m ekteble bera­
b e r b in iifyûz y irm i d ö rt senei h icriy e^ cemâ-
zel-ulSsında m üeeddeden in şâ edilm iştir.
1324 (M. 19061
Cami İk in ci AÜdültıamid tarafm dan bu­
günkü şekliyle m üceddeden ihya olunurken,
eski yapıdaki A bdülm ecid
levhalarının te b e rrü k e n yer­
lerin de m uhafaza edildiği gö­
rülü yo r. K ârgir yapı, d 151 ba­
danalı tu ğla m inareli, m ina­
resin in m erdiveniyle şerefesi
dem ir, d ö rt d u var Üzerine ki­
rem it ö rtü lü , yanında im am ­
lara m eşruta ahşap b ir ev,
b ir a h ş a b m e k t e p ,
http://groups.google.co
 AVCİKLDPEDtSİ — 143® —
ve yine müştemilâtından olup chrlki mualll
ıriiA£ meşruta b ir ev t hu satırla rm yazıldığı
arada bir kısmı f '.ltp . köy ocağı. bir kı.l
mı da köy muhtarlığı ittihaz edilmiş diğer bir
i ev bulunan küçük, bol ışıklı. lei tertem iz bir
1 ibaıtetgâhtır. İkinci Abdttlbsmid. t-amil lbya
ederken, camiin arkasına düşen kiiy meyda­
nın] da bir meydan çeşmesi yaptırım ıştır ki,
çeşmenin ve camiin köy içindeki durum una,
çejmcnin civardaki tepelerden h a m d e bulu­
nan kaynağına kadar >u yolunu gösteren, ve
bu su yolunda bir bozukluk olursa ne suretle
aranıp tam ir edileceğine d air mufassal bir
izahnameyi ihtiva etlen bir kroki de, camiin
mihrab duvarına, m inberin yanm a asılm ıştır.
Camiin içinde, hepsi yine ta h ta üzerine
kabartma İsmi Celâl, İsmi Resul, Ciharyarı
giisn levha lan, kadınlar m ahfelinde *Yâ Haz*
retl Bilâli Habcji» vc bir «Besmelei şerife»
tkinel Abdiilhamid devri sanatkârlarından
hattat Hakkı Beyin eseridir. Camiin duvar
tezyinatı arasında, imzasız, tuğra şeklinde
bir de «Şefaat yâ Resulallâh» levhası vardır.
Minberi, vaiz kürsisi ve kadınlar mahfoii
ahşab olup açık filizi yağlı boya ile boyanmış­
tır. Camiin altı sarı pirinç şam danı, ikisi İek
ikisi çift çenberli d ü rt dem ir top kandili, o r­
tada bir küçük billûr avizesi v e b ir d e dolaptı
saati vardır; köyün elektriği olm adığı için
, petrol lâmbasiyte aydınlatılm aktadır [Ağustos
; 1947).
i Cami, son defa, Evkafın 300 liralık bir
| • yardımına köylü tarafından eklenen 2500 lira
i İle tam ir edilmiştir.
Bibi : KEK ve Muzaffer Esen. Ged Notu.
!
• AYASOFYA — Roma Şark İm parator­
luğu devrinde isU nbulda yapılm ış olan en
büyük Kilisedir. Bu bina 537 d en 1453 e ka­
dar 016 sene kilise olarak halm iş, fetihden
1631 senesine kadar 481 yıl Cami olarak İs­
lâm ibâdetine açıtmış. 1934 de A tatürbjuı
em ri ile miizeyc tahvil edilmiştir.
Ayasofyanm inşasını İm p a ra to r büyük
Konslanlin’e atfeden m üverrihler. Teofanas,
Nekeforos. Gramerci Leon gibi daha. fa 2İa
VII. inci asırdan sonra yagıyanlardıç. Daha
evvelkiler, boşta Sokrateslflist. Eccl/jlastkjııe)
olmak üzere, bu binanın oğlu Corutans ta ra ­
fından inşa edildiğini ve kib;enın ibâdete
açılmasının bu devirde, 15 ekim 3E0 tarihhı-
yapıimış olduğunu yazarlar.
m/group/merakediyorum
AYASOFYA
Bu Uk kilise hakkında bilgimiz az olmak­
la beraber, bunun o zaman yapılan kiliseler­
de olduğu gibi duvarlar k ig ir vc damı ahşap
bir bazilika olduğunu biliyoruz. O zaman eski
Aya İrini kilisesi d« nırvcuttu. Bu yeni kilise
şehrin diğer kiliselerinden büyük olduğu için,
kendisine bûyiik kilise mânasma ille g a li Ek.
fciisia» ismi veriliyordu. Kilise sonradan E k i­
nimi Selâsenin ikinci şahsı • Oğul - un bir vas­
fı olan .T h e a Sofla» ismini aldı, sonradan da
Ayasofya'ya çevrildi. Tabii bu Ayasofya ismi­
nin Komada II. nci asırda yaşamış ve din uğ­
runda fl'.ınüş olan Sofia İsmindeki kadınla alâ­
kası yoktur.
404 d e İstanbul Piskoposu bulunan, be-
ISgati ve dini müsamahasızlığı ile tanınmış
olan Yuanis Hrisostomos t.Iean Chrysostho-
nıos) un İm paratoriça aleyhindeki hücumla­
rından bıkan İm parator Arkadlos IArcadiııs)
kendisini 20 Haziran 404 d e nefycdince ahâli
ayaklanarak Ayasofya Kilisesini yaktılar
(Chron, Pasc, Bonn 1.531ı. İm parator 11. n d
Teodosios (Thiodosius) m im ar Ruffinos’a k i­
liseyi yaptırm ak vazifesini verdi. Kilise yine
basilika stiü nd e yapıldı. Bu Kilisenin kalıntı­
ları 1936 da yapılan b ir kazıda meydana çı­
karıldığından. bu husustaki bilgimiz daha t e ­
ladır. Binâ beş nefli idi. Beş ayak merdivenle
çıkıldıktan sonra, önü sOtunlu b ir «propyle*
y e geliniyordu, ve ondan sonra binâya girili­
yordu. Kilisenin birisi İm parator kapısı olmak
üzere üç kapısı vardı. Kazıdan alınan netice­
lere göre yapılan hesapla, binanın eninin 60
m etre k ad ar olduğu anlaşılm aktadır. Şimdiki
Ayasofyayı tehlikeye düşürm ek İçin kazı şar­
ka doğru uzatılm am ış, bunun için binanın
uzunluğu hakkında b ir rakkam tespit edilme­
m iştir. Bu kilise o asırda lstanbulda ve Ro-
mada yapılm ış olan diğer bazilikalar gibi ah­
şap dam lı idi.
Kilise 10 ekim 41S da ibâdete açıldı
(Chron Pasc. 592). Bu ikinci. Ayasofya 415 den
532 ye kadar şehrin en büyük kilisesi olarak
kaldı. Fakat zulüm gören, devlet büyüklerin­
d en hoşnud olırııyan ve m ikdarları pek çok
olan ınonofizist (monophysisto) ler 532 d e Hip-
podrom 'daki partilerle birteşerek tarih te Nika
ihtilâli denen ayaklanmayı yaptılar ve 13 -14
ocak 532 de diğer bezi binalarla beraber bu
kiliseifl de yaktılar.
im parator Justinyen’in tahtı tehlikeye
 AYASOFYA — Î4 4 0 — İSTASEVL AS&İKLCPEDL'U

girmişti kİ, Jıulinyen*! 2cvc&si Tıtfırîora ıTlı*>* h*T gîin daha ıdyacte iş çıkaran ekibe bir mü­
odoraJ tun s m i ve kumandan: Bc.Ii&arioR’un kâfat verilerek r-kabet gayretinden istifade
mahareti &unarmiştı. edildi. İm parator butisn villlerc. kendi vil&yeV
26 ocakta ihtilâl kanlı bir s u r e t l e bastı* (erinde mevcut kadim bara belerdeki et» güzel
n l d ı; faka? A y aso fyad an huşhn, Z aks'.p İli p rç a lu n Ayasofyada kutlanılmak üzere Istan*
m am ı, A ya - Jriîii Kilisesi ve İninim y a n ın ­ bula göndermelerini emretmişti Ruftun İçin
daki Saıuson toratâftane*/ vo drgc/' iki basili* fcv\sia w yüktü oton IJy/kog’un fKpuâag yanm
mine b!:ıa.sı d a ta h r ip edilm işti. aıînsının) ^ ıK sahillerindeki Lk'lkls harabeleri
İmparator Jıısttnyeıı 2S şubal 532 de oîıral: ü.v-ıv Kfesur, Bnaibek ve diğer şehirler-
Ayaaofyayı yeniden yaptırma?* Uajladı. Ki­ de Mevcut ı-fct Htadftteftlcki sülünler, gltool
lisenin. Kııdüs'de llaxrctl Süleyman Uırnfm* m ermerler, ırnkU UşJar Aya v iy a d a kulla­
dan ysptlnnf oUn E betten daha büyük ve nılmak îıatru gönderildi. Uufifm biuamnxemin
ilaha müzeyyen elmasım istiyordu. Bunun re duvarlarını kaplayan giixcl lıcya* m erm er­
için mabedin evvelce işgal ci tiJi saha yeni l>* le r Marmara adabından, yejil somakiler l|ri*
ffmlikierie büyfffükîtf, biaâ ssJtİfihti bunları boğa iEübei) &festaâ$n, petabc merroerfer
ulmalc istemediklerinden türlü türlü çare­ Afy onka rahisar civarındaki Syna'U’dan, s a n
lere baş uiruUrr.lt bunlar salın alındı. Kili- m erm erler de şimali Afr&adan getirildi, bun»
senin ieşssma derhal taşlayabilmek için yan­ dan evvel iki defa Ayasotyanm yandığı naza»
gın aabasmm tamamiyle tOinkJetilmesinden rı dikkate alınarak yeni İnşaaLa mümkün ol
veigeçilerek saha dtijeJtrldi. bu su rrilc yeıü dug*ı k adar ahşap m a te m e kullanılmaktan
kilisenin zemini eskisinden 2.5 metro kadın çekinildi Kapılara bronz kaplatmak suretiyle
yüksekte U ldı. bunların y a n m *
Biaânın inşası tehlikeli azaltıldı;
vaziyeti büyük bir bütün inşaatta taş
mateuıatlk â l i m i ve tuğla kullanıldı.
olan Tratles'EI (Ay- Ta$ y a ta n esas
dmltı Arıtemios ayaklarda duvar «s
lAnttoemius) Ue o zemin kaplamala­
devrin en büyük rında kullanılarak
miaısrt o/an Mi- btnâ gayet fcuwelli
Jet’li l/idoros’a ve- olan Bizans harcı
t Udi, ile birbirine rapte­
İmparatorluk dilen tuğlalarla ya­
dahilinden lopla* pıldı, kullanılan
naiı bin u9ia re on* tuğlaların üzerinde
bin amele bu inşa­ yapıldıkları atölye­
atla görevlendir*] < lerini gösteren Ma
dj. Bıınfar iki t ı s ­ gale. Ekklhiios ve­
ına ayrılarak her ya Mama*. Domo*
birine binanın bir
nos. Tifon, Pres-
taralının inşası va
biteres. M a n o s .
altesi verildi; ame­
K o n .s t a n ı i no*
le ve ustalara» kaç­
p o l i s İsmini
mamaları ve çalış­
malarını;! durma* -...■AıUiır şeklîlerde
ması İçi» kendlle taşıyan damgalar
rine yevmiyeleri görülmekledir.
muntazaman veri* t nı p a r a-
liyordu. Kilisenin l o r u ıı mütema­
bir an evvel bilme­ Antofjm di takip ve teftişi
linin temini için dc 'Olbmartıı mbnlrriiKİj'i)» ve islerin bir an

http://groups.google.com
AYA40TYA — 1442 — SM.VSVL

e m i Ütmesi fcakkuadaki emirleri. kullanılın Ayaıafymm açılma ocnatm l 37 to k

4 0 Ü lfetinin bdyuklUftd nycuindc inşaatın 537 de yapıMt ıPrecapios. Bonn de Aedrif. I‘ı»
bej w ıw an ay « t İki gttn u rfın d a bitirilmesi İmparator bir lafer arabasiyle (imdik! Ay».
kabil oldu. *ofy» meydanı yerinde lw tcnun AufiMtemt
Yeni mabedin görflıutfil bugünkü d if gö- meydanından geçerek kiilaeııia A trru n u u
runiisterı farklı idi; kubbe şimdikinden yirraı- girdi; bütün devlet e rk in i kendisini takıp
bir kadom (4.35 ınetreı kadar daha alçak ve
elliyorlardı K apının ortasında bı*U Patrik
basık idi. binaya bugün kaba bir {«kil veren
Monas olmak iuere şark kilisen erk in i tara­
hariçteki payanda duvarları yoktu, bunun için
fından karadandı, bu suretle n a rte ı'e ge(Udı,
binama (ÜJ lUıe11i|ini ve tczyinitını görmek
kabil oluyordu. asıl binaya girerken hilkiiroclin kiliseyle ınü*.
rsk oMu&udu tfâetermek içirt le^nTai kaidele­
Jıuiinyen makiadımfa muvaffak olmuş­
rime uyarak İm paratorla Patrik d ele buuttan
tu; imparatorluğun butiitı varlığım ve .imkân­
larını s a r f tta tk , kendi azim re zekisinin İçeriye girdiler; sSylendijin» gore İmparator
mahsulü olan bu binayı inşâ ettirm iş, bir ja- Kiliseden içeriye girince mabedin hajm etl
heser olan bu mabedi yaptırm aya ve ismin: karşınınla heyecana dilemekten kendisini ala­
ilelebed muhafaıa ettirm eye muvaffak oltnuv m am ış Patriğin elitti bırakarak mabedin mlfa-
tu. Yapılan hesaplara nazaran binayı
şimdiki para ile yotm ij De; milyon da­
lar kadar b ir servet sarfedilm iştir. Fa­
kat Jııstinyen bu m e b iz i bulabilmek
için yeni vergiler koymaktan da çekin­
medi.

http://groups.göogte.c<
 a n su o opem si — H4S —
rabına kadar yürümüş ve etleruu kıldırarak
Cenabı Hakka bfiyle bir binayı yaptırmak fır­
satını verdiğinden dolayı tefekkör elmi|Ur,
ve <Ey Süleyman, seni geçtim'.» diy» hafcır
mıhtır
Bugünkü tetkiklerden anlatıldığına güre
mabet o am a n hakikaten uıuhlejera İdi, yep­
yeni re parlak bir halde olan ronklt mermer­
ler y u şeflerin ve n .ırtn 'in tavanlarını kap
layan mozaikler. tunç ve günttt* levhalar kap­
lı, altın yaldızlı kapılar, fevkalâde güzel ku­
tanlar ve bunların inerindeki m erm er tezyi­
nat binaya erişilme: bir güzellik veriyordu;
(iç son cetnaıl mahalli ı içeriye girmeye yara­
yan büyük im parator kapısının çerçeveleri v?
kapının gümüş levhalarla kaplı olan kanatları
tamamiyle altın yaMulı idi. Mihrapta rahip
iere mahsus mukaddes mahal ile asıl kiliseyi
birbirinden ayıran şebe­
ke tamamiyle gümüş­
tendi; bunun arkasında
altında a b ın mukaddes
GılılM)
jm/group/merokediyorum
AYASOFYA
ıtıau ve SU inu n boyunda yine attın ıBliyilk
KaratAnllne atfedileni bîr salip butunu yordu,
l’roknpios bu fcuımda bulutun eçyadaki gıimût
ağırlığının lUbii biraz Çula mOlnUıgaU olarak)
yirmi bej but &ilo olduğunu sAyler ÜOT ta­
rafta altın ve elimli* vazolar. brueanl perde­
ler v f » ire bulunuyordu Asıl binanın garbın­
da bir iç n arin , buna bitişik olarak lnr d i|
narteıc ve bundan sonra derlnli|î olıu m etre
olan atrium vardı Burası mermer kaplı idi;
»V tarafı revaktı idi. ortada nlrium <phıall>
bulunuyor, ve bunun inerinde gerekle ulara»
•Mabede girmeden yalım ellerinin değil kal­
binizi de lem ldeyiııib yazısı vardı. Bu yazı
gerek sığdan sola, gerek «ılıtan safta aynı su­
re tle okunabiliyordu.
M abedin'açıbg günü binanın infâsı fa­
lnameyle biunemfc utması muhtemeldir biç ol­
mazsa bflzı mozaiklerin İmparatorun halefi
ikinci Jüst'-n zamanında yapıldığını bitiyoruz.
Jııstinyen Ayasolyasında muhtemelen insan
resimli mozaik yoktu, çünkü İmi d erin le impa­
ratorluğun en zengin t a m olan Mısır ve Sn-
rivede Monophysiste'ler bliyük bir ekseriyet
teşkil ediyordu- Imparatoriçe Theodara inan­
cından veya imparatorluğun menfaati iktizâsı
anları açıkça himaye ediyordu: Bunun için
sonraki devirlerde mevcut olan ve Iko-
ııoklastlar (Tasvir kırıcılar) devrinde tah­
rip edilmiş olan mozaiklerin Jualinyenin
halefleri devrinde yapılmış olmaları
muhtemeldir. Esasen Prekopios'un Aya-
sofyayı tasvir erten yakısın­
da da bu gibi mozaiklerden
bahsetmeme!:! de sayanı
dikkattir. Bununla beraber
Jııstinyen devrinde büyük
sarayda Uz. Meryem ve
tsS'yı ve kendi zaferlerim
gösteren mozaiklerin mev­
cut olduğunu ve bunların
AYASOFYA — I4 - M
tasvir kırıcıları devrinde tahrip odlJ.filJff o ldu­
ğunu da biliyoruz,
Kuhbey* gelince- Bazı m ütehassıslar bu­
nun bugünkü gibi bir kasnağa değil, m adal­
yonlara dayandığı fikrindedirler: h e r halde bu
kubbe çok basıktı. Bu büyük siklet h arçları
k lfi derecede sertlenm iş olan d u v arlara o tur-
tBİmu{tu; 6u « n iy e tte m ib ed iu yan tazyikleri
büyüktü, m abedin ya o zam anki İm kânların
kifayetsizliğinden, veya yapılan hesaplardan,
t u tazyiklerin kuvvetinin tanı hesap Edilme'
mis ve buna karşı alınacak tertib at îesbit edil­
memiş olm ası doby ısiyle bina btiyîlk sa rsın ­
tılara karsı zayıf b îr vaziyette bulunuyordu,
b e tti de o zam anın tekniği, b inanın harici za­
rafetini muhafaza şartiyle bunu yapm aya kâfi
değildi. Bunun İçin 15 A ğustos 553 zelzelesin­
den bina zarar gürdü, şark taki büyük kem erin
o rtası zedelendi; 14 Ocak 557 zelzelesinde bu
k esıer U m am îyîe çatladı; 7 Mayıs 558 deki
zelzele ş a ık 'iu rre s in in b ir parçası, şark büyük
kem erinin ve buna dayanan kubbenin o ld uk ­
ça büyük bir kısmı yıkıldı (M alalar. B onn
489-4B6>. A ltında bulunan anbon ceboiûuı ve
- - İSTAN BU L
m ihrabı tam am iyle ta h rip e tti, in şaatın ziafı
bu s u re tle m eydana çıkm lftı.
İm p a ra lo r Jıu tin y e n , m abedin m im arı
lz ido r'u n yeğeni g e n ; Izıdo r'u celbederelt
kubbenin tam iri vazifesini ona verdi. Bina­
nın itışaast esnasında am cası ile çalt^mış olan
bu m im ar kubbeyi tetk ik ed erek inç S ed lln uf
olan k ısım ları m uhaiaza partiyle bu basık
kubbenin yenid en yapılm asına im kân olm a­
dığını an lam ıştı, çunk u kubbenin yıkılm ası­
nın bu basık kubbenin çok büyük olan yan
tazyiklerinden ileri g eim ij olduğunu anlam ı?
tı. B unun için kubbenin yıkılm am ış olan k u
m ı da m uayyen b ir yüksekliğe k a d ar k esil­
di, b u rad an itib a re n yarını k ü renin açığı a r ttı­
rıla ra k 20 kadem (6.25 m etre) k a d ar yüksel­
tild i BU su re tle yan tazyiki azaltıldı. K ubbenin
istin at ettiğ i d ört asıl ayağı m esnet olmak
üzere kule şeklind e istinad duvarları yajttı-
rılili, yeni kubbenin çapı g a rp - şark istikam e­
tin d e eskisinden biraz daha küçük olm uştu
iB. Van N ice ve W Em erson, Hağia Soptaia,
th e Collaps o f th e fîrst Doım* Areheology.
1B51 a y rı baskı), 24 A ralık 562 de İm parator
http://groups.goog le.c
 .p rjıts l — 1445 —
pjtriic Eullryhus ile beraber mabe-
Ü.U ikinci afili; merasimini yaptılar ıC h rtjıı
PSse, 677, Malalas. Bonn 493)
Fakat bina statik bakımdan yine zayıflı,
çünkü İmparator II. Basil devrinde 9 şubat
868 tarihindeki zelzeleden sonra Ayasofyamn
garp yarım kubbesi yıkılmak tehlikesine gir­
di: burası (amir edildi. Yine bu asırda Vene­
dik Dogi Orso Patricienu tarafından hediye
edilen bir (an ımuhtemelen 861 del binanın
garg. tarafındaki payanda duvarlarının üze­
rine yapılmış küçük ve dörtgen bir çan ku­
lesine kondu. Bu çan kulesi 1878 de İstanbu-
Ia gelen Fransız seyyahı G relofnun görmüş
ve resmini yapmış olduğu kule olmalıdır.
612 de Ayasofyanin cenubi şarkisinde bu­
lunan pairikhâne binası yandı. 25 ekim 986
daki yer depremi neticesi kubbenin bir kısmı
yıkıldı, duvarlardan birisinde bir ysnk hasıl
olmuştu, kubbe tehlikeli bir vaziyet arzetti-
flndsn kilise İbadete kapandı.
İmparator İkinci Basil, tam ir işini Tiridini
isminde btr mimara havale etti, tam ir altı s e ­
ne sürdü ıLeon ie Dia ere, X, 10). Kubbe tam i­
rinde turalan iskele için on bin bezant a itu u
sartedildi. Mabet İS mayıs 994 de te k ra r iba­
dete açıldı. İm parator ikinci Romenos devrin­
de kolon ayaklan altın ve gümüş ile tezyin
edildi. 1186 Consili patrik K rilinos’u n baş­
kanlığında burada toplandı
Dördüncü haçlı o rd u lstanbula harben
gird i|i zaman kilise insafsızca, sanki başka
dine ait bir mâbetmiş gibi yağma edildi. lJu>
nastaslyon (şebeke) amberau İm parator kapısı-
sının yanındaki altın yaldızlı gümüş levhalar,
altın gümüş salipler, velhasıl kıym et ifâde
edea her sey alındı. A skerler bu yağm a ite
meşgul olurken rahipler dini eşya yağması ile
meşgul idiler. 1261 de şehir Paleologos’lar ta ­
rafından geri alındığı zaman İm parator VID.
Mitael rahip ve mimar Ruçhas eliyle biııâyı
tam ir e ttird i Garp cephesinde istinat duvar­
ları o zaman ysrpıldı. 1317 de mabedin şimal
ve cenup duvarları kubbenin tazyiki ile dışa­
rıya doğru meyletmiş ve tehlikeli bîr şekil
almış olduğundan İm parator II. Andronikos
piramit şeklinde dört payanda duvarı yapa*
Tak hiniyı takviye e ttird i
Buna rağmen 14 m art 1346 ıia şark yanal
kubbesi yıkıldı, yanında bulunan büylik kub­
benin U r kısmını takriben sekizde üçünü be­
om/group/merakediyorum
AYASOFYA
raber sürükledi. Ambon ve ikonostasiyon bu
yığıntı altında harap oldular; parasızlık yü­
zünden hemen tam ir edilemedi. Biiyük me­
rasim ler Ayv.nısarayda ıBlahem a» daki Theo-
tokos kilisesinde yapıldı. M&bed için pa­
ra bulunamadığından bini 1354 e kadar bu
vaziyette kaldı, niblyct yeni bir vergi konu­
larak mimar G. Prella tarafından tim ir edildi
ve İm parator Birinci Vuanis i ’aleologos'us
resm ini hivi mozaikler de bu sırada yapıldu.
Ayasofya XV. asrın ilk yarısında harap
bir vaziyette idi. 1402 de Utanbula gelen Kaj-
lilya K ırailjğı elçisi Cılajivo binayı çok harap
ve bir çok kapıları düşmüş, yerde yatar va-
V'iziyelte bulmuştu. Türkier İstanbulu aldığı
zaman Ayasofya İm halde idi.
OSMANLI DEVRİNDE AYASOFYA:
29 m ayıs 1453 do İstanbul zapLedildiğl
zaman Ayasofya camiye tahvil odıldi. Güne­
şin doğduğu tarafa hakan absid — mihrab
Kâbeye tevcih edilerek yeni bir m ihrab ya­
pıldı: fakat cuma namazım burada kıldı.
Camie m uhtem ele» garp tarafında ve bU-
yük kubbenin kenarında bulunan kubbeeik-
terden birinin üst kısmı delinerek bunun ye­
rin e b ir tah ta min&re oturtuldu (K. Van Nice
ve W. Emerson. Nagia Sopbia and the fırst
ralnaret ereeted afte r th e conquert of Cons-
tontinople. Archeology).
Bundan sonra şimdi tuğla m inâre diye
anılan güney batıdaki m inâre inşa edildi, ca­
mi de tam ir edilerek şarktaki ikinci istinat
duvan yapıldı.
İkinci Sultan Bayazıd zamanında şimali
şarki tarafındaki ince m inare yaptırıldı. 1506
da camide buluuan Bizans mozaikleri badana
edilerek kapatıldı.
ikinci Sultan Selim zamanında camiin
dört tarafını halk işgal etmiş ve yürüyecek
gayet dm- yollar kalmıştı. Miivorrih Selânikli
Mustafa Efendiye nazaran (Selânîki Târihi,
Malbal Âmire baskısı S. 120-121) binâ bir-
buçuk zirâ k adar b ir yana meyletmiş re yı­
kılacak bir hâle gelm işti Sultan Selim yanın­
da V lizerisı ve Ulemâsı ve SeraıimSram Has­
sa Koca Sinan Ağa olduğu hakle camii tetkik
etti, etrafında sonradan yapılmış bütün bina
lann yıkılmasını em retti.
Camiin sag r e sol cetrtıelerfnin önünde
otuzbeşer arjınhk vor h&ll olacaktı, medrese-
 AYASOFTA — 1446 —
r.ın etrafında u t z lrl genişliğinde lıir yol bı­
rakılacaktı; orada bulanan miri Irir an bar bi­
nası yıkılıp kaldırılacaktı; kubbe üzerinde dian
tahta mfnire kaldırılacak, ünündeki payanda
duvarı iisiıine yeni bir minare yapılacaktı;
cebheler önünde MU kalacak olan otuıbeşer
aıfinlık yere yeni takviye pâyeleıi. göğüsle­
me ayaklan yapılacaktı; Ayasofyanm itinde
dışında şâir tamire muhtaç h er y e r dikkatle
tesbtt ve tâtnlr edilecek, temizlenecek; bu ta­
mirlerde dc yıkılacak biniların t®î w tuğla­
ları kullnılacaktı. Bu höyük restorasiynn Mi­
marbaşı Sinan Ağanın nezâretinde yapılacaktı
(Ahmed Refik. Onuncu asrı hicri İstanbul
hayatı?.
Peçoviye nazaran (Cıld I. S. 501) lıicrl 980
senesinde İkinci S u l ta n Selim Ayasofya Ca­
mii Şerifinin kubbeyi azimesine ihtiyaten azim
payeler, iki m inire ve iki Sli medreseler. ve
kendileri İçitı medfen olmak üzere h i r türbe
inçi olunmasını e m r e tm i ş t i
Ebübekir Behram Dıınüşklye nazaran
U906I FaSih Sultan Mehmed mihrap, minber,
m im re, müezzin mahalli, mesçid ihdas etmiş,
tk inci Sultan Selim mihrabın cenubu { « iti­
şindeki bir şerefeli ıninirsyi, üçiir.cü su ltan
Murad da hattı glma.llBiti.lA nihayetinde şark
ve garbındaki Uü minareyi yaptırm ıştı. Bu
tamir esnasında Andronikos tarafında ndan
yaptırılan p'ıratnid şeklindeki payanda du­
yarlan da yükselmiş ve tahkim edilm işti.
ikinci Selim tarafından yaptırılm ası em-
rolunan m inârelerin. kendisinin U r sene sonra
vefat etmiş olduğu nazan dikkate alınırsa,
üçüncü Sultan Murad tarafından ikm al edil­
miş olduğu muhtemeldir.
1717 de Üçüncü Sultan Ahmed zamaıun-
Gunıtn sıvatan dökülmüş olduğundan bunlar
yenilendi ve sekiz köseli sâde fakat mabedin
azameti ile ahenkli büyük top kandil konuldu.
Bu güzeİ top kandil Ayamfyamn 1847 -
1849 tamirinde kaldırılmış^ yerine zamanı­
mızdaki |o p kandil konulmuştur. Üçüncü Ah­
metlin kandilini G. Fussati’nin yaptığı çok gü­
zel b ir resimden tanıyoruz
Birinci Sultan Mahmud hicri 115Z de
(milâdi 1739 -1743} binaya bitişik olan ve
içinde otuz bin kitap bulunan kütüphaneyi,
1153 de Itıftıİdi 1740ı O nstüzitıcl asır Tiirk
minıurl eserlerinin güzel bir numunesi olan
tSTANBÇI.
şadırvanı, ve 1155 de ımil&dl 1742ı Muvak-
k iıh in e İle Sibyan Mektebini yaptırttı.
C a m i hicri 1224 dc (milâdi 1808i İkinci Sul­
tan Mahmud devrinde 800 kc%<; kadar para
sarfiyle Um ir edildi ve hasırlan değiştirildi
Ayasofyanın saltanat devrindeki en bü­
yük tam iri Sultan Mecid devrinde 1847-1849
senelerinde yapılan tam irdir 6u büyük İş
Istanbuldaki Rus sefarethanesini yapmış olan
IteljBn - İsviçreli mimar C. Fossati'ye verildi.
Bu tâm lr için lixıın gelen f>ara o zaman büâ-
v lris vefat etm iş olan sabık şeyhülislâm Mek-
kiz&de Mehmed Efendinin beytülm ile kalan
servetinden tem tn edildi. Possali'nin yazdı-
gına nazaran Ukmir başlamadan kubbe Ve to­
nozlarda çatlaklıklar vardı. Buradan k ar ve
yağm ur suları içeri giriyordu, bina yıkılmak
tehlikesi aızediyordu.
Tam ir iki sene sürdü, kubbenin dibi çift
dem ir çem berle çevrilerek kubbeyi destekle­
yici dıirt a£ır dış yarım kem er (arc-boutant)
kaldırıldı; b ü tü n kubbeler tam ir edildi, kur­
şu n lan yenilendi. Bilinci kat galerisindeki çok
iğinm iş bulunan onüç sülün düzeltildi, sıva­
la r yenilendi; m ihrap, m inber, mahfiller res­
to re edildi. B ütün kandiller vc galerinin önün­
deki korkuluklar kaldırılarak bunların yerine
pek de güzel olm ayan ondokuzuncu asrın mo­
dasına uyularak Vİctorya stili kandiller ve ah­
şap korkuluklar kondu. Eski hünkâr mahfili
yerine Türk-Bizans b ir stilde m erm er sütun­
la r üzerinde oturtulm uş yeni b ir hünkâr mah­
fili ve hünkâr sofası yapıldı. Sıvaların değiş­
tirilm esi esnasında m eydana çıkan mozaik­
ler takviye ve tam ir edildi. Ö zerleri bir şıra
veya boya tabakaslyle kapatıldı.
Mâbedfn etrafını eskiden olduğu gibi
yine birçok ahşab binâlar sarm ıştı ki. Fossall
pek nefis b ir sû rette bastırılm ış olan meşhur
albüm ünün 25 İnci levhasında bu evleri gös­
term iştir. yangına mâni olmak için etraftaki
bu ahşaplar da kaldırıldı. Sadırâzam Mustafa
Rcşid Paşanın him m etiyle yapılan bu tâmlre,
söylendiğine nazaran ikiyuz bin altın 1 i n ka­
d a r para sarfedilm lşti.
Ayasofya bütiln diğer İstanbul binaları
gibi 10 mayıs 1864 deki bir dakika devam
devam eden büyük zelzeleden zarar görmüş
l&nıir edilmişti. Bu yer deprem i esnasında
harap U r şekilde bulunm uş olan mozaiklerin
bir kısmı da düşmüştü.
http://groups.google.co
 A V S İK L O m lS l — 1447 — AYASOKYA

Cumhuriyet devrinde 1026 senesinde ba­

zı Avrupa gazetelerindeki Ayasotyanm yıkıl­
ma tehlikesine maruz kaldığı hakkıodakl ma­
kaleler üzerine hU.k&met, Ytiksek Mühendis
Mektebi porfcsörltri de dahil ol<lugu halde
mütehassıslardan m ürekkep b ir hayet teç-
kil etli, heyetin çalışması altı ay iür-
dü. m üteaddit sondajlar yapıldı, neticede
bin in in b ir kaya öterinde oturm uf olduğu ve
sağlam b ir nemine dayanmakta olduğu »ola»
şüdt. hiraz zayıf görülen cenûbi garb» esas
ayağı birinci k atta bulunan bir geçidi kapa­
tıldı, ayağın bu kısm ı bir dem ir Uma ile takvi­
ye edildi, kubbe yeniden dem ir bir çemberle
bağlandı ve su nufuzuna mâni olmuk için
esaslı tedbirler almdı.
Binanın Müzeye Çevrilmesini
A tatürk em retm işti. 24 Ekim 1934
tarihindeki b ir heyeti vekile kan*
n ile hinft Müzeye çevrildi, kuru­
lan b ir heyet bunun şeklini tâyin
ve yapılacak işleri tesbit etli. Bu
arada M i i i c y i saran ve şahıs­
lara a it olan binaları istim lâk et­
tirerek etra fı tamamiyle temizle-
di, dükkânlar tam ir edildi ve Aya­
sofya manzumesi bugünkü şeklini
aldı.
Ayasofya mozaiklerinin temiz­
lenmesi işi daha evvel başlamıştı.
Amerikan Bivans Enstitüsü
mozaiklerin temizlenmesi için
m üracaat etm iş ve bu mü*
racaal kabul edilmişti. Bu
Enstitü 1931 de çalışmalara
banladı, bu çalışm alar Ayasof­
ya Müzesinde ve buna bağlı
olan Kaariye ve Fethiye anıt­
larında da devam etmektedir.
1936 da profesör A.M, 5chaef>
der tarafından A y a s o f y a *
n ı n garp tarafjına yapılan
kazı neticesi İm para­
to r Tl. Teodosios tara­
fından y a p t ı r ı l ­
m ı ş Ikûıci Ayasofya
binasının garp cephe*
sinin bir kısım mey­
Ayaaofyada b îr ı n C r m p r B u l u n i ' f m erm er küp
dana çıkartılmış ve
(Ali SAml Hpy*r'm reaâmteriDdcn) bu kilise hakkında

m/group/merakediyorum
 AVASOfY-* — W l İSTAKBOL

tm lûmat alınabilmiştir. Çıkan « e rle r küm en T ürkier İle ta p ıla rı dlljmiif! harap b ir vari­
Ay»Kİyanın S»rp kapılının bulunduğu y er­ yetle bıiluıun bu binayı tamamen köhne ola­
de, k»mo« dc bahçe İçinde muholnıa edil rak devir alını) ve m ütem adi lû m irlerle yk-
inektedir. ijila gelm işlerdir, büyük himmettir. Bugün
Ay/solya muıe oldukları nnnrt tin m ü te ­ dünyada ayakta bulunan vc kendi kadar yaşı
madiyen lAmir gSrmüjftpr. 1347 ile b in in in olan binalardan pek azı Ayaaofya gibi tam btr
Şimali ja rk b in d e buluuan ince m inarenin 4e vaziyette küsursun mııh.-ıfaza edılettilmlftir.
n t e k a m ı esaslı bir m ırctte U m ir edildi, 12.11. Sıvifl’in dediği gibi Türkier Ayasof.
19S5 de başlayan esaslı lâ roirte r neticem ynrta hür vanıan din hususundaki serbert dü­
binanın b ütün cepheleri ve tuğla minare ele şüncelerini göstermişler, Ayasofyayı m u b a h ­
aijjıd}, ve 1B5® da d a eski hazine binasının la için ellerinden geten her jeyi yapm alar­
« m ir in e başlandı. dır. Bizzat Fatihe gelince binanın teklini boz­
Koma S ü rt im p arato rta-ı Ayasofyayı nis- mamış tCami-i Ayasofya-i Kebir* şeklinde
*o y en i olarak 537 senesinden 145S seıte ismini fi.ıhi muhafaza elmiş, islim dininin in­
ın* f a d a r U m ir ve m uhafaza etm işlerdir. san resimlerini menetmesine rağmen Fatih
bunları hafit bir suretle
linçe hir badana ite) ö rt­
mekle iktifa etmiş, ve
hatta bacılarını meydan­
da bırakmı^Ur.
1875 de İstanbul'u
■iiyaret eden Fransız sey­
yahı G relof b ir çok ma-
z a ille r b a t l a m ihra­
bın Üzerindeki y a r ı m
kubbedeki Meryem vo
İsa m im le rin i de fe rle ­
rin d e ve aç.k olarak güt­
m ü ştü r (E.H. Sv/ltl. Hn-
gı'a Sophia. New-YoriO-
M imari Hususiyet­
leri;
AyaroCya b ir kub­
beli Basilikâdır; bu aoıd
bir o rta nef (sabin) US
yan nef fyan şahın) bir
apsiâ ı'mihrato. b ir iç ve
bir de d t; swrtex «on ce­
m aat m ahalli) nde/ı te­
rekküp etler. O rta nef
32,27 m etre yan neflor
ise 111,11) ve 18,70 cnin*
dedir.
Binan m mihrabdım
İm parator Kapısına Ka­
d a r m unluğu 79,29 met*
reıiir, bu Hisliye iç ve d ı|
n a rte ı ve duvar kafalı­
lıkları ilâve edilecek
olursa um mal uzunluk
AysflefcımA bugitalrii glrl<j I impukp 99,013 metre olur. <BU
(Hm/m: R rpd Spırincmrl ölçüler Mr. Van Nice t*-

http://groups.google.com/
 rstıuofiSDisı AYASOFYA

(isafından yapılan en son ö!*,ıtU ;dı fi., ilan koydcrrulınuatu.

cüretle b » i i; j.ıl etlimi saha İtibariyle l'ü n a- K titİMfnln K annajı dü rt panlanlıl -A likal
daki Si Pierre. Seville Katedral ve Milano Ka­ nuaiylr- dö rtg e n e çevrilir v e dört büyük kc--
tedralinden abura dördüncü olarak gt-lmtl. iner v n « ‘ .-;;-ı.- S+.30 ır.iîfı* yüksekliğinde
tedir, olun dorl anıl .'M ..( :.-t:îiaıl mJer Kubbenin
Kubbe yüksekliği 35,8 ıııe lr f old u ru n » hUyllk In/yiki fa rk ta . ı- Harpla iki yarım kılrr
jjnrc kubbesi UT,7(J olan Lonılradaki St. Paul lıırofınıi.ın k.ır|U»ijir fluıUü Mr taraftan c t u
Kaledlinden sonra beşinci dereceyi işgal et- ay a k la ra iiip.fr ta r a f ta n İse şark ve g arpta
m dfledir. F akat bunların k u b b e şekillerinin bııli'Min dört ve ikinci d ere ced e ayağa iatinad
dc «yn( olm adığı Aflk&rdır e l e r , 8 u -u rc lle ltu y a rıa ı kubbenin tazyiki
Muhtelif tam irler dolay isiyle şeklim' ile b u n la rın iki ta ra fın d a b u lu n a n d a h a küçük
gistlcınit olan Ayasofya kubbeni tam dair* iki y a rım V.uMmi la ra lın d a n k a r a la n a r a k cnaı
şekjjnd* (le|Udir. Şimal • cenup çapı 31,877 d u v a ra inli!tal eltlrilir. Ş ark y a n a l kut]beti­
metre, gark - girp çapı da 30,876 olduğuna nin o rta sın d a da m lh ra b b u lunur.
göre ıVon Ntçe ölçüşül
vasati kubbe ta p ı 31.36
metredir. Edirnedeki
Sultan Selim Camllaitı
kubbem ü e 31,28 dır.
Kubbe 1,10 m etre
gealjlljinde tuğladan
yapılmış kırk kaburga­
ya lstinad eder Bu kırk
kaburganın aralarında
re sil kısmında kırk
pencere mevcuttur. Bu
k ı r k pencereden bu­
ğun dördü kapalıdır.
Kubbenin m uhtelif de­
virlerde yapılmış olması
hesabı ile bu pencereler
taralındaki m oraikier
birbirinden farklıdır; ilk
inşaat devrinde yapılmış
«Unlarla onuncu asır ta­
mirlerine ait filanlar al­
tın yaldulı mozaik, on
dördüncü asır tam iri ise
yc}i) rengin hâilim oldu­
ğu tarzda yapılmıştır.
Bu kubbe vaktiyle Pan-
takrator — Cihana ha­
kim— vaziyette bir Isa
moîaiki mevcutlu. şimdi
ise kazasker izzet Efendi
tarafından yazılmış olan
«AllaM ııûrüısemâvst. >
âyeti kerimesi vardır.
Kubbenin U s t U n d u -
ki som altın alom vak­
tiyle Sartırta:n .Sm C'Iİu \y*K«ryAiİM bir 'Ujrfc gtrgünhlftf rptyamtat tturatı
Mehmed Paşa tarafın- f,MI fttali Hu^ar’Jn mllnlr:rw<lca>

'group/merakediyorum
 AY.V?'.'rVA - 1450 — İSTANBUL

Şark v - garp rttikametine gelen büyük .,'jıırA ıi.ı Avsrofyanın Ies..- sırasında Utan*
tazi’ifefer ^ yanm kubbeler tarafından k*ı bula p t itilm iştir. G erek bu nakiller w ge
|ilir^mavti^ındîin bin&ıun bu cihctindu lstinad reks*» yer def»*» A le tin d e n ? » r j r gören bu Sû-
; f ü . y a p ı l m a k mc-ılvurjycl: h u jl ol t u n la r ın m uhsfnzsust İçin mû’«îddit çember*
muştur. Şimal ve cenup tarafında otan U te r in k o n u lm a s ı liz ım « I m i ı i r , B i n i n in k ö ­
yfkipn? y*n neflerm U*?kil cttifii destek kfiO s e le r in e t e s a d ü f e d e n ^ « ır a la r d a k i r u t u n l u
g e lm e lin d e n bunların haricîni* dc istlnad ılort k ö ş e v e b ey a z m e r m e r d e n d i r , Bunlardan
duvarları yapılmış, bu surcilç bini hariçten şimali garbi kü fem d e bulunan b ir c in in göz
hi.; dc gıiıel olmayan bir şekil almışlar. h a s ta l ık l a r ı n ın te d a v is i için iyi olduğu ıftyl*.
.Ava-şL>fy« binalında daha eski devir âbi­ l e n i r v e Leriıyec sütun ismi verirler: (»t asça
delerinden alıaımş birçok parçalar mevcut­ bu sütuna Roma Ş a r k İm paratorluiu devrin­
tur. Orta nef Ue yan nofleri birbirinden Ayı* de <A y Los Yorgios’un mOdcevl sütunu» ismi
ran dördü sağda dördü solda bulunan yeşil v e rilird i
&iyah damarlı mermerden sütunlar Efesos'tlan Binanın duvarlarına birçok pencereler aç­
getirilmiş, ve dördü tcüçü& yarım kubbenin mak sureliyle hem aydınlık temin edilmiş,
altında bulunan sekiz porfir sütun evvelâ hem de duvarların fiiklett azaltılmıştır; eski
Kahire civamda eski bir Mısır mftbcdinde Bizans camlarından şimdi hiç bir şey kalma­
kullanılmış, buradan Komaya nakledilmiş, vc mıştır.
Orta nefin duvar*
lan üst kal galerisi Hi­
zasına kadar renkli mer­
mer vc dekoratif mo­
tiflerle kaplanmıştır. Bu
r e n k l i mermerlerden
bazıları simetrik olarak
konmuş, ve bazı şekiller
meydana getirilmiştir.
Kubbedeki şarkta olan
iki pantantifte ve şi­
mal duvarların ikinci
kat htzâsında bulunan
bu kısmada üç kilise bü­
yüğü resimdeo başka
mozaik yoktur. Garpta
bulunan iki melek resmi
boyayla yapılmıştır.
Asıl nefin zemini
büyük beyaz mermer
levhalarla kaplanmıştır.
B unların hepsi Marmara
adalarından getirilmiş*
Ur. Şarkı cenubi kısımda
yerde bir yuvarlak yeşil
som&ki vardır ki burası
en son zam anlarda tav
para lorların taç giyme
merasiminde durdukları
yerdir. Eskiden İmpara­
torlar takriben şimdiki
top kandil Ue mihrab
arasuula ve şark, garp
istikametinde kurulmuş

http://groups.google.coi
 ı ı i I Jl H

ASSİSUİPEDİSİ
AYASOFYA *

«İm iki laraftan bir m erdivenle tık ılan ve ilsl Sultan Ahmed tarafından konan yalduti bir
tarafı yuvarlak olan kıymetli taşlardan yapıl­ şeb tâ s vardı. Şimdiki hiink&r mahfili yapıl­
ını} altın ve gümüş tezyinatı havi ambon» da dıktan sonra bunun şahnişi yer döşeme» ve
taç giyerlerdi. merdiven kaldırılmıştır.
Bugün mevcut olan miiırab Fâtih dev Minberin aol tararındaki geçidin şark
rinde yapılmıştır. Mihrabın yanında bulunan tararındaki duvarında, çiniden yapılmış bir
tunç ayaklı kandil Kanuni Sultan Süleyman Kâfoe resmi vardır; yine bu cihette, cenûbi
İsrafından Budapeşlenin zaptından Bonra İs şarki esas ayagm Şirk yüzündeki beyaz mer­
taabula getirilmiş, hicri 632 de Ayasofyaya m er levha üzerine sunradan yapıştırılmış bir
vakfedilmlştir. taş vardır.
Kapının iki tarafındaki m erm er küpler Bu taş üstünde insan eline benzer bir
Bergama dan getirilm iş ve Ü çüncü Sultan şekil görülür. Hz. Meryeme İzMe edilen bu el
Murad tarafından Ayasotyaya hediye edilmiş­ izi vaktiyle Ayvansaraydaki Theofnkos kilise­
tir. sinin yanması iizerine Ayasofyaya getirilmiş
Tiirk taşçılık sanatının en güzel Örnek­ ve buraya konmuştur,
lerinden biri olan M inber ve vaaz kürsüsü İm parator kapısının iç tarafının yukan-
Dördüncü Murad tarafından konulm uştur. sında, ortada bulunan yeşil - siyah damarlı
Vaktiyle camide mevcut olan İsmi Celâl, m erm er levhanın alt tarafında, biri sağda
İsmi Resul, Hulefâi Etâşidin ve ıH asan», «Hü­ biri solda olm ak üzere, ortalarında bulunan
seyin» levha - yazılan dörtgen şeklinde çerçe­ daire şeklindeki tezyinatın a lt ve üstünde üs-
veler içinde idi ve iki yan duvarlarda mevcut luplaşünlm ış ikişer yunus balığı ve bunların
renkli m erm erlerin çevresine uyacak büyük ortasında kadîm putperest Yunanlıların de­
İlikte yazılmıştı, nam lı hattatlarım ızdan Tek- niz tanrısı Pozeidonım ilçlG yabası vardır.
nerizade İbrahim Efendinin eseri id i (Hicri B unlardan şimal tarafta otan resim de sedef
1081 — Milâdi 16511.
L64C ■ 1849 tam irinde
Kadıasker M ustafa İzzet
Efendinin yazısı olan zama­
nımızdaki levhalarla tebdil
edildiler. Tekneclîâde yazı­
larıma fit; a ;ır boyunca ta ­
ravetini kaybetmiş, yıpran­
mış oldukları tahm in edi­
lebilir, 7.50 m etre çapın­
da i t i r e v 1 çerçeveler
içinde bulunan İzzet Efen­
dinin yanları çok kıymetli
olmakla beraber lüzumun­
dan fazla biiyük görünmek­
tedirler.
Minberin şiraâi tarafın­
daki geçitte gayot güzel çi­
nilerle süslenmiş bir duvar
ve yine çiniden ufak bir
nıihrab vardır. Burası vak­
tiyle hünkâr mahfili idi,
bunun miniler tarafı şahniş
tarzında çıkıntılı yapılmış
ve altın yaldızlı dört jütu-
ııa istinat ettirilmiştir. Bu­ Aynftofyada B ia n s devrindeki hurine dairesi
nun fin tarafında Üçüncü (Ali S&ml Kûyar'm nutnlurifldpn)

ı/aroup/merakediyorum
 AV'.-'OFYA
tezyinat vardır, atili üstlü dürt yunus balığı
porfirden yapılmış bir daireyi çerçevelemek
tedlrteri Yeşil levhanın en üstünde JiHhîıe
{eklinde tezyinatı hâvi ve İki tarafında s ü tu n
bulunan bir şekil mevcuttur; bu sütunlar a r a ­
sında yarı açılmış lıir perde vc perdenin ar­
kasında bir ayak üstünde bir salip mevcuttur,
bu şeklin iki yanlarında ılllrtgen ş o k ) İnde İki
levha vc tamların içine do porfir levhalar
konmuştur.
AyaGOfyMlıa tâmirl b â l ı r a s ı o l a r a k
ta&tlınıg madalyonun bir yimi
Yan deflerde ise biitiin tavan altın ze­
minli mozaiklerle kaplıdır. B unlar büyük İh
timalle binanın inşaası a rasın d a yapılmış ve
üzerlerinde salipden başka bir şey olmadığı
için ikonoklastlar (tasvir kırıcılar) devrinde
tahrip edilmemiştir.
Yan duvarlar renkli m erm erdendir, ve
burada Bizans arm ası olan iki yunus balığı­
nın ortasında deniz tanrısı Poseldon’un Uçliı
yabasından şekiller göriitilr. B urada bulunan
mozaiklerin üzerinde bulunan salipler 1847 -
1849 tamirinde vernikli bir boya ile kapatıl­
mıştır. Şimdi garp duvarları üzerindeki mo.
«lid er temizlcnmokledir.
İç Nar.oks (Narlex):
tç nartex 6Û.90 m etre uzunluğunda ve
11,04 m etre genişli^indcdir; tavanları çaprnz
tonozludur.
Bu iç nartoks s u n ılerece muhteşemdir;
tav;mı mozaik, heı- iki tarat duvarları renkli
taçlarla süslenmiştir. Şimal ve ücmılıundu
birer kapı vardır. Şimal kapısı İle bahçeye
çıkılır, burada yandaki bir kapı da i'ıst kat ga­
leriye çıkan rampalı yola bağlıdır; cenup ka­
pısı buğlinkii giriş kapısına yol verir.
— 1452 — İSTANBUL
Ic; i!jı t 'X t ı ? n asıl binaya dokuz kapı He
girilir, bunlardan cenupta olan iiç kapı halka,
ortadaki üç kapı İmparator ve maiyetine, şi­
maldeki üç kapı da melce arayanlara mah­
suslu. Şimal v e ronupta bulunan üçer kapı
ha! it bir sıırftte yapılmıştır; r;r:;uls bulunan
üç kapıdan büyük imparator kapısının çerçe­
veleri altın yaldızlı bronzdan, diğerleri yeşil
mermerdendir, liüyiık İmparator kapısının
bronz çerçeveleri temizlenmiş, vaktiyle mev­
cut olan altııı yaldız izleri bulunmuştur.
B u muhteşem kapmuı kanatları da vak­
tiyle allın yaldızlı gümüş levhalarla kaplı idi,
fakat bunlar dürdiincu haçlı orduları tarafın­
dan çıkanlınrştır. Bıı 'kapının yine tunçtan
yapılmış tlsL pervazının ortasında bir madal­
yon, b u r'jn İçinde de bir masa üstünde açık
kitap ve bir güvercin mevcuttur ki hıristiyan
Ekitanlml SeliaesSni temsil eder.
Bu kapılar Üzerinde vaktiyle ağır perde­
ler asm aya yarayan bronzdan yapılmış par­
mak şeklinde askılar vardır. Bu dokuz kapı­
nın kanattan sonradan yapılmıştır.
İç narteksten beş kapı ile dış nartekse
Seçilir, bıı k ap ılan a ’.ıepsi eskidir, m eşe üze­
rin e bronz lev h alar kaplanm ak suretiyle ya-
pılm ışlır, bilhassa O rtadaki im p arato r kapısı
ile iki yandakilerin tez y in in şayanı dikkattir:
en şim al ve e n cejıuptakiler eski vaziyetlerini
tam am iyle m uhafaza edem em işlerdir, ortada­
ki üç kapı 1958 de temizlenmiş, vaktiyle her
üçünün d e altın yaldızlı olduğu meydana çık­
mıştır.
tç N arteksten garba açılan kapı ile bu-
güııkil giriş kapısı arasındaki dehlizin (vesti-
bulj şark duvarlarının ortasında mevcut bir
m ihrabın Avasofyacuı ilk namaz kılındığı es­
nada kullanıldığı söylenir, Hakikatte bıı mih­
rap evvelce galeriye açılan ram palı yolun ka­
p ın idi, bunun mukabil duvar gerisinde, bu­
radan Horlugîon'a açılan kapı vardır. Bu kapı
bugün de mevcuttur. A nlaşıldığına nazaran
Mimar Sfiıan tarafından cenubi garbi nıraa-
resi inşâ edilirken burada değişiklikler yapıl­
mış, bu kapı duvar gerisinde kalmış, Vostl-
blil ıic darlaşmıştır.
Ilorlogion vaktiyle İm paratorların elbise
değiştirmesine mahsus daireleri de ihtiva edi­
yordu: burada b ir au saati de mevcuttu, bir
nevi muvakkithane vazifesini görm ekte idL
http://groups.google.co
 A .VSIK LOFK DİSİ — 1453 —
Vestibuiiin cenuba doğru »çılan bugün­
kü geni? kapısı şayanı dikkallîr. vaktiyle T ar­
anılan gelirlim İştir, üzerinde iMikhaU Niki
tonl yazısı ve İm parator Tcofilos Ue İm para-
tt>riçe Evdokslya'ya a li tem enniler gürlilm ek-
tedir.
D q N a rte k s :
Henüz vaftiz edilm em işlere m ahsus « lan
bu dQ cem aat m ahallinin tavan ları iç n arteks
gibi çapraz tonozludur; d u v arları ta d a n a
edilmiş, tam am iyle sâd edir; gimdi bazı Bizans
eserlerini te şh ir için k ullan ılm aktadır. Bu­
nun şimal vc cenubundaki ik i k ü (ü k kapıdan
m inarelere g irilir. G arp cephesine a çılan şi­
mal ve cenup u tla rın d a k i ik i k a p ı vaktiyle
.atrium» un m edbali olan ve d ış son cem aat
m ahalline dikine yapılm ış o lan ik i salona a t ı ­
lır, bu salo nlard an şim aldeki, A yasofya m üze
olduktan sonra dam galı B izans tu ğ la la rın ın
teşhirine lahsis edilm iş, cenubdaki d e depo
olarak kuH anılm aktadır.
Vaktiyle bu dia n a rte k se yedi k ap ı ilâ
geçiliyordu, bugün bu kapılardan ikisi k a p an ­
mış iki» de salonlara açıldığından yalnız üç
tap ı kullanılm akladır; bu k a p ılırın kanatları
sonradan yapılm ıştır.
Ü st K at G a le risi:
Vaktiyle Kadınlara, dini büyük lop'.aııt:-
lara ve İm paratora mahsus k ısınılan bulunan
Üst kal galerisine binanın rlışmtla bulunan ve
binaya dikine yapışık bulunan d ö rt rampalı
yolla tıkılıyordu; faka! sonradan yapılan is-
Uıiad duvarları re m inöreler dolayısıyla bina­
nın şimali ijnrki ve cenubi şarki kölelerinde
bulunan iki rampalı yol kullanılm akladır.
Cenubi garbide bulunan ram panın son
kısmı bir oda .’sazanmak için kaldırılm ış ve
bunun yerine bir merdiven yapılmıştır, bu
merdivenden çıkınca galeriye girilir. Galeri
binanın cenup, garb ve şimal cephelerini iş-
6SI eder.
Cenubdakl kısım bilyük dini merasim»
tere, İmparatora; garbtaki kısmı İmparatori-
SGye ve maiyütine ve devlet büyüklerinin /.ev.
ederine, şimal kısmı ise diğer kadınlara tali­
sin edilmişti. Burum sebebi ortodoks kilisesin­
de kadınların erkeklerden ayrı alarak ibâdet
«troeieri idi
m/group/merokediyorum
AYASOKYA
şim âl ve cenup galerileri yan n etlerin
ü /e rin i, «arp g a le ri» İse y a ln ıl iç narteksin
İUprirt: işgal eder, g a le rile rin tavanları, bil­
hassa cenup g alerilin in lavan tan vaktiyle
mozaikle kaplanm ış olm alıdır, cenup galeri­
si nda y e r y er k a lın tıla r v ard ır. Bu galeride
oMıı£u gihi diğer g alerilerde d c sütunlara
Istinad eder. K ornerlerin iç tararın da ve k ub ­
be içlerinde m ozaikler v ard ır, bilhassa k ub­
be içlerindeki m ozaikler siyah gibi görünen
g ay et koyıı m avi üzerine, şim ali A frika halı­
ların daki n akısları a n d ırır, b u n la r binanın baş­
k a kısm ında m evcut değildir.
G arp g alerisin in ortasın da m uhtelif taş­
larla yapılm ıg b ir d ö rtgen, ve bu n u n şa rk k e­
n a rı o rta sın d a yeşil m erm erden d a ire şeklin
dc b ir ta ş m evcuttu r; bu dö rtgenin içi saray
kadın larına m ahsustu, yeşil m erm er taşda tro-
p a ra to ri(en in y e ri idi.
G alerinin en şayanı dikkat kısm ı cenup
cihetin de olanıdır. B urada ilk inşaat devrin­
den kalm a cen n e t ve cehennem k ap ısı ismi
verilen m e rm e r b ir k ap ıd an Hılhânl Meclis­
le rin (C onsillerinı to plandığı salona girilir.
D ünyanın en güzel m ozaikleri olduğu m üte­
hassıslar ta ra fın d a n k ab u l edilen «D eesisr
burada bulunm aktadır. Bu kısm ın kubbesin­
de vaktiyle b ir <Penteoote» mojcaikl rnovent-
tu,
Bıı o rta salo nu n cenubi şarki köşesinde
12IH de U tantaılıı rapteden haçlı orduyla
V enedik kuvvetlerine kum anda eüfliş ve 1205
de tsU abulda vefat etini} olan U o je H anrica
D andoîo'nun b ir m ezar taşı varca da bunun
altında hiç b ir §ey bulunam am ıştır. Bundan
sonraki en şarktaki salon İm paratorlara mah­
sustur.
Şiınâl cephesinde halk kadınlarına mah­
sus kısım da kem er altlarında ve kubbe içle­
rindeki başka hiç bir mosaike tesadüf edUe-
m em işllr; fakat gnçen sene, 184? - 1849 da)
Fa s*a ti tarafından görü İniüç ve resm i yapıl­
mış alan İm parator I. AJokaandrnj 1912 - SIS)
ınocaikinln bulunm ası dolayısiyie ehemmiyet
kazandı.
Yukarı galerinin duvarları — Alt kat ga­
leri g ib i— m erm erle (beyaz mermer) *apJı
 AYASOFYA
id i, r e b u m e r m e r
Itvhalann etrafın­
da diş Şeklinde tez­
yinatı havi çerçe*
v der f ird t
A yno fy ı cami
olduğu «ıralardı
m a u a n ayında ka­
dir gecesi yapılan
dini merasimi sey­
retmek için ecnebi
sefirler divet edi­
lir, vaktiyle saray
kadınlarına tahsis
edilmiş olan, garp
.•ljaw r<rad* b ir ratan bafltğı
salonunun orta kıy­
(R M tm : A. S is s t B o y ar)
ınına tribünler ko­
nur. hu dâvetUler merasimi buradan takip
ederlerdi.
Söylendiğine nazaran kadir geceleri Ayasof-
yada altı bin kadar kandil yanar, bina bun­
ların ışığı içinde m İstik bir hâl alırdı. Bugün
mevcut kandillerin hepsi 1847-1840 sene*
İtrinde konanlardır, eski kandillerden tek ör*
nek bile kalmamıştır.
Ayasofyamn müştemilâtı:
Ayasofya yalnız cami binasından ibaret
değildir, şimdiki giriş kapışım a safında 1-
Sultan Mahmud tarafından yaptırılan rouvak-
kıthâne. »1da yine ayıtı sultanın eseri olan
sıbyan mektebi, ve şadırvan giriş kapısının
şarkında vaktiyle vaitizhâne olup ve şimdi
İçine Birinci Sultan Mustafa ile Sultan İbra*
himin defnedildikleri tona, bunun garbında
sebil ve abdes m usluktan, ve bunların su de­
polan. binanın garbındaki bahçede II Selim,
IH. Murad, 111. Mehmed ve şehzadelere ait
türbeler vardır, yine bu cephede binaya biti­
şik olarak yapılmış olan I. Sultan Mahmudun
eseri Ayasofya kütüphanesi bulunmaktadır.
Binanın şimâl cephesinde Skerophylakion (ha­
zîne dairesi), inaftret ve müştemilâtı mevcut'
tur.
Skevophylakion — hazine d a im i— yu­
varlak ve üstü kubbeli bir bmâdır. Burada ki­
lisenin hâzineleri, altın ve gümüş vazolar, el­
biseler ve azizlere ait hâtıra eşya <Relique'ler)
muhafaıa ediliyordu, im parator ve patrik se­
nenin muayyen günü buraya gelir ve anane­
vi bir ziyaret merasiminde bulunurlardı.
_ 1454 — IS T A S rB C L
Binanın şark cephesinde takriben hfa-
khr mahfili b a h ç e n in b o l u r ^ ^ t y e n k bi­
naya koridorla b itlik ** P rfrre KiUr ,f
o civarda St Nıcola K ılir-si bulassrrordü
Tuğla m inarenin garbında mukaddes kıt.
yu vardır; bu kuyu, vaktiyle la l. S u o aıtp lı İla
konuştuğu kuyunun bileziğinin bi perçs .nırj
İstanbul* getirilm esi vesO rJ ve buraya kon
m an suretiyle yap ılm ıştır Bugün bu kujra,
tuğla minArenin garbındaki ilk depo <nht»«ı
garp duvarının altında bulunmaktadır.
Bugünkü hünkâr m ahfilinin yetinde vak
tiyle — ayıu cephedeki m inirenin henu-r. >t;
m alinde bulunan meyyit kapısı gibi merdiven­
le çıkılan b ir kapısı vardı, sonra buraya Pâ­
dişâhların a lla geldikleri zam an kullanılman
için eyvan ta n ın d a b ir b in i yapılmıştı; sonra
burası D arüssaade ağası B eşir Ağa tarafından
hıcrf 1149 (M 1737) da tam ir edilm iştir, ki-
tâbesi vardır. Bu kapının şimalinde bulunaı
diğer küçük b ir kapı da aynı devirde tamir
edilm iştir. Sultan Mecid zam anında b u n u
(H. 1265 - M. 1850) yeniden tâdil edilmiş,
pâdişahlarm oturm ası için bir oda ve yeni
yapılan hünkâr m ahfiline geçmek için ayni
seviyede bir hünkâr sofası Ulve edilmiştir
Ayasofyanın garp cephesinde cami avlu*
larm a beıi2e r üç ta ra fı revaktı şekilde yapıl*
m ış b ir «Airium » vardı. A trium un şimalinde
ve binanın g a rp cephesi hizâsına Ayasofya
m edresesi bulunuyordu.
İlk Ayasofya M edresesi F atih Sultan Meh-
m edin eseri o hıp İkinci Sultan Bayand tara­
fından b ir kal ilâve edilm işti; zaman ile ha-
ra b olm uş, istifâde edilemiyecek b ir hâle gel'
iniş, yıkılm ıştır. XIX. asırda yeni bir Ayasof­
ya Medresesi yapılm ış, fakat bakımsniıktan
o da harab olm uştur; bu binâ da Ayasofyanm
müzeye çevrilmesi için kurulan komisyon U
rariyte yıktırılm ıştır.
Müzenin bu cephesindeki bahçede kian-
bulun m uhtelif sem tlerinde bulunan sülün ve
sütun başlıkları ve sâireden istifade suretiyle
bir açık hava müzesi kurulm uştur. Bunun
mal nihayetinde 1936 senesi bazısından çıkan
II. Ayasofya binasına ait m imari eserler bil'
Ummaktadır
Ayasofya m in ik le ri — Aşağıdaki satır*
lar. Dr. Semavi E yke’nin Türkiye 'Hıring w
Otomobil Kurumu tarafından 1951 de neşre*
http://groups.google.co
I
A.'vçtKLOFK&JSf
d ilm iş « A y a so fy a m o z a ik le ri v e T h o ım ts W hU -
t e m o r e * a d ın d a k i r is â îc s ln d e n a lın m ış tır :
<Muhtelif inşa devrelerinden sonra kub*
beli bazilika olarak imparator lustinianus tu-
rafından 532-537 yılları arasında yom baştan
yaptırılan ve muhteşem aurelle süslenen Aya*
Sofya'nın VJ. asra ait insan tasvirli mozaik­
lerinden şimdiki halde görünürde hiçbir İz
mevcut değfltfir, Bugiin ücra bâzı höcre ve
t>dalarda hayiî eski ve çok şayanı dikkat mo­
zaiklere rastlanmakla beraber ayrıca mabedin
içinde de bâzı tezyini mozaiklerin İusÜnianus
samanına ait oldukları tesbit edilmiştir. 842 de
nihayetlenen iUsviraleyMarı» (tkonoklasl) ce­
reyanın umumiyetle figüral mozaikleri tahrip
1 ettirdiği m alûmdur ve AyasofyaTda Whit-
! temore tarafından açılan insan taavirîi mo-
i taiklerin hepsi de bu c o ş a n d a n sonraki dev-
j relere af t olarak tariîılendirilmiştir, Ayasof-
va'daki figüral mozaiklerden bahseden en es*
ki kaynağın müellifi 1200 e doğru burasını
ziyaret eden Novgorod piskoposu A nton’uo
verdiği m alûm at sarih değildir. (Mmc. B. de
Khitrow{\ ttiııeraires R usses en Ûrient* Ge*
nfcre 1Ö89, s. 90 ve devamı). 1402 de İstanbul'
dan geçen Clavijo’nun yazdıkları ise daha
kıymetlidir (Clavijo, T im ur devrinde Kadlsden-
Semerkanda seyahat, tere. Ö.R. D oğrul) 1453
de Fatih, cam iye çevirdiği kilisenin h e r tara­
fına gezerken kubbeye k a d ar çıkarak «vakta ki
bu binayı haşinin tevabi ve> levahikin harabii
yebabön gördü», bu vakayı anlatan Tursina
■Tursun) beyin ifadesine göre duyup zihnine
nakşolan farşça m eşhur beyti söylem iştir [Tur­
sun B ej, T arihi Ebülfeth):
«Ferdadan mi-İLİmfd d e r U k-i K isra ankebûd
«Bum xwvbed v i t m d d e r kaVa-ı G fcid y alu
«Daha CLavijo'nun ziyareti sırasında bile
harabîyetç yoz tu tm uş h ir durum da olan Aya-
Sofya'nın Fet.hleii sonra itina île muhafaza
edildiği b ir vakıadır. F akat en mühim nokta
mâbedin duvar ve tonozlarım kaplayan resim­
lere hiçbir zarar verilm em iş olm asıdır. XV-
asırdan itibaren A ya«rfya'yı ziyaret eden ec
nebi seyyahların eserlerinde bu mozaiklerden
bahsedilm ektedir. A rnold von H arff, J£rom£
Maurand, P ierre Gylles, Stepban Gerlach,
Hans von Buobenbach, Jean Palerne’in seya­
hatnam elerinden m ozaiklerde bir dereceye
kadar yalnız yüzlerin kapatılm ış olduğu anla*
alm aktadır. XV. astr sonlarında uzun zaman
m/group/merakediyorum
— ! 4fift — AYASOFYA
Tlirkiycde bulunan Otovıo Sapiençia^ mozaik­
lerin ancak elle yctlşHebilon yerlerinde tahri­
bat bulunduğunu, fakat gerek aşağıda ve ge­
rek yukarılarda birçok laa, Meryem ve Azl*
tasvirlerinin görttldüğiirtli yaxmıgtır. Notekim
1590 yılına doflnı elçilik heyeti İle Ulanbubı
gelen Kuaey Arrikali Ebul llasan Alt bin Mu-
hammed, pek tanınmamış olan Sef&retname-
sinde (Abou-I Haşan Ali ben Moharomcd et -
Tamgrüüti, En-Nafahal el-Mukıy* fl-*sıfanıt
et-Tourkiya, trad. p ar H, de Cartriee, Paris
1928, S. 53). Ayasolya'da birçok resimler gör-
düğünü, bu arada dört Başmetek ile duvar­
ların en yüksek yerlerinde peygamberlerin,
kucağında J^a ile Mcryemin vs. sahnelerin
tasvir edilmiş olduklarını kaydeder. XV] L
asırda, Pietro della Valle, Stochove, De Moni-
conys, Thevento, Tafferner» Smîth, De Bmyn.
Uu Mont gibi seyyahlar da mozaiklerin bil­
hassa yüzlerinin silik veya kapalı olduğunda
İttifak etm ektedirler >J Ebersolt, Constantı-
nople byzantine et le voyageurs du Levan t.
Paris 1918; B ertrand de ta Bordrie, Discours
du voyyage de Constantlnople, Lyon 1542; C i
Dana B oıııllard, T he T ürk in Freneh history
thought and litterature). Bu arada m eşhur
G relot gerek absid cihetindeki m uhtelif Mer­
yem ve Melek m ozaikleri ile galeridekiieri ve
gerek narteksdeki Isa mozalkini görm üştür.
Evliya Çelebi de bazı mozaikleri zikreder.
Lord Samhrieh ise, mozaiklerin eksik kıs un­
larının T ü rkier tarafından boya ile tamam­
landığını 173B-1739 tarihli seyahatnamesinde
zikreder. 1755 de lstanbula gelen Baron de
T ott’dan itibaren ise. ziyaretçiler resimlerin
tam am ının badana tabakaları altında kaldığı­
nı m üşahede etm işlerdir; yalnız pandantifler­
deki muazzam <melâike-i mükrimeyn» in üzer­
leri ortilLmeıniştir. XIX. aşırın ortalarına ka-
dar kapalı kalan mozaikler 1847 de Sultan
A bdülmecid (1839-1867) in em ri ile Ayasofya-
da ciddi tam irat ve takviye içleri yapan Fos-
sati’le r tarafından açılm ıştır. Aslan İtalyan
laviçresinden olan ve Rus seraıeli hiz­
m etinde bulunan m im ar Gaspard Fossati ve
kardeşi Guiseppe bıı tam irat esnasında bir ta*
raftan da mozaiklerin birer resimlerini yap­
mış iseler de b ir sergide tesh ir edildikten
sonra aileleri nezdinde muhafaza edilen bu
levhalar ııeşredüenıemiştir. Fakat Ayasofya -
nın tam iratı sırasında Alman hükümeti tara-
* y a «?>;*y a — 1490 —
fm dan Sslzenberg. lstanbula g ele­
rek mozaikk-ıin. o saman için mükemmel re ­
sim lerini varm ış ve bunları 1654 de noşnel-
VVhittenıore'ım çalınmalar) başlaymra-
>a fcadar Ayasofya mozaikleri İşte ancak Snl-
?L*nberg'in )nı resim leri sayesinde tanınıyordu,
mozaikleri tek rar *ıva vc badana tabakaları
veya oıtışâjnba üe örterek bunların liderleri­
ni de boyalı tezyinat İle kaplatmışU. Abdul-
roerâTin ıb ir daha klm billr ne zam an açıla-
cak* dodigl mozaiklerin nıaettees&üf kısa bir
zaman sonra cahil ve ahlâksız bazı cami ha­
demeleri tarafından tahrip edildiklerini T.
Gautier'rfeıı tf£remyoruz. 18l>2 de Ayasofyayı
aiynret eden C aııtier. üzerleri Fossati ta ra ­
fından örtülen m ozaiklerden kubbe ve yarım
kubbelerdekilcrin badana altında durm aları­
mı mukabil d a irle rin e kaybolmuş nazarı ile
bakmama dognı alacagnu yazm ıştır. Zira cami
hademeleri yaldızlı mozaikleri Çakı Ue söke­
rek ecnebilere salıyorlardı Ye kendisi d e
ününde sökülen birkaç parçayı bir bahşiş m u­
kabili salın alm ıştı [Th. G autier, ConaUmli-
nople. Paris 18i 8. S, 273).
ıTtıomas, \VhiUemore, Ayaaofyaîueı mo­
zaiklerini Buans Enstitüsü nam ına temizleme
vc takviye için müracaat etm iş ve gerekil mü­
saade 1531 Haziranında g e lcı^lır. Önce bazı
hazırlıklar yapılmış, 1932 Nisanına k adar te -
mimlenecek saba tetkik edilm iştir. Italyadan
getirilen Gregorİnk ve Benvenuti adlarınd a­
ki mozalkçs ustaların tavsiyeleri üzerine te ­
mizleme ûr.ıeüyeien başlam ıştır. İlk olarak
narteks'deki «İm parator kap ış» nın üstünde­
ki mozaik meydana çıkarılm ıştır. H içbir tah ­
ribat izi taşımayan bıı kompozisyonda, orta­
da arkaiıkh muhiegem bir tah tta otu ran Isa
tasvir edilmiştir. Sağ eliyle takdis eden İsa
am $o| elinde açık b ir kitap vardur kİ bunun
sayfalan üstünde: «Üzerinise selâm et, ben
dünyanın nuruyum» mânâsına gelen b ir yazı
okunur. İsa’mn ayaklan dibinde ise sakallı bir
im paratorun secde e ttiği görülür. Vaktiyle
Satenb çrg in resim lerinde lu&tinionu» olduğu
zannedilen bu im parator. WhiUeınorc*a göre
T*eo VI (886*012) dlr. Başkaları ise bu şahsı
Vasillo» (887*886) olarak teşhis etm işlerdir
(A. Grafoar, L'em pereur dan l'ır l b yan ln ı,
Paris İflK ; E H. Swift. Ilagia Sophla, New-
York 1040; A.M. Sehnelder. Bemcrkungen 2U
den belden neuaufgedeckten Hosaiken der
İSTANBUL
Sophienkirche, B erlin 1096; A.M. Scbneidçr.
D » Itagla Sophia 2u Konstantinopel, Berlin
Kol tarafta b ir madalyon İçinde Mer­
yem 'in « ıg tarafta da yine b ir m adalyon İçin­
de kilisenin kuruyucii&u C ebrail'in uluhl btr
güzellik tanımasına dikkat edilm iş büst resim­
leri vardır. Beyaz b ir hitan Vc himation Üe
giyim li olan <dünysnüı hâkim i», yan} J*«n-
tû krato r İsa’nın yüz hatlarında h ir antik İlft-
hm , Zevs’in ifadesini bulmak kabildir.
*W hilternorc heyeti, i s » mosarglni a ç ıp
tem izledikten sonra nartefes’Iu güney tarafın*
d a k i m ethal galerisinde kapının üstünü süsle­
yen mozaifee g elm iştir. 1(133 ve 1034 yılları
n m b ahar ve yaz ayların da meydana çıkarı
l a n b u t a b l o d a altın renkli b ir zem in üzerin­
de k u c a ğ ı n d a küçük Isa’y ı tu ta n ve stola ve
ı n a f o r i o n i l e giyim li M eryem 'in kıym etli ta r­
t a r iîe süb Î ü güm üş b ir ta h tta o tu ru r vazıyet­
te ta sv ir edildiği görülür, İkinci yanında
ayakLa duran ve m uhteşem m erasim elbise­
leri i le giyimli olan şahıslardan sağdaki su r­
la r İle çevrili bir şehir m odeli sunm akta, di­
ğeri de kubbeli b ir kilise m odeli takdim e t­
m e k te d ir l i k i şehrin kurucusu Konslantin,
diğeri Ayasofyayı y aptıran tustlnianus'u tas­
v i r etm ekte b eraber, bu resim lerin b îr portre
d e ğ e r i taşıdıkları iddia edilemez. Meryem'in
baştm n >ki yanında b ire r daire içinde onun
«Tanrı a n a s ı » (Teotokos) olduğunu İfade eden
m o n o g r a m l a r vardır. K üçük İsa İse. Keminden
d ışa n taşan annesinin kucağında, beyaz elbi­
sesi, ve oJgun b ir insanın ballarım sahip başı
nm gerfcinde parlayan halesi île belirtilm iş­
tir. W hittem ore lıu eserin, Vasilin» n zama­
nında Ayasofya’da yapılan büyük tam ir sıra­
sında, 686-904 y ılla n arasında, yapıldığını
ile ri sürm ektedir ki böylece hu mozaik önce-
kinden hiç olmazsa bir a sır som a yapılm ış ol­
m aktadır. B urada Bizans ortaçağının resim
anlayışı İle birlikte» hıristîyan inanışında, kut­
sal olusun b ir sem bolünü d e gânnefc kabildir.
Zira kompozisyonun merkezindeki îsa. İnsan
şeklinde tecellî eden K utsal Kelâm (Logos)
dan başka b îr şey değildır.
1934 yılında çok mühim b ir karar veri­
lerek Ayasofya’nm b ir müze haline getirilme­
si uygun görülm üştür, O saman M aarif Vekili
bulunan Abldiu Özmen'İn ifadesine göre bîr
akşam Atatürkçün sofrasında ilk defa olarak
bu fikir ortaya atılm ış ve kendisi ertesi gün
http://groups.goog le.co
 A-'-sUcLonoisi
Barbakan İsmet İnönü'ye bu konuşmayı bil­
dirmiş ve Ayasofyı'nın «Evkafça tahliye edi­
lerek m üıc olarak kullanılmak üzere Maarif
Bakanlığına devrini teklif eden Başhakanlıga
hjij heıı yazıla» bu Ifte ilk yozılj vesika olanı
müzekkeresini de takdim etm iştir (Ayasofya-
mit batıra defterinde A. üzraen'in yazısı).
Başbakanlıktan Evkafa havale edilen evrak
24 Kasım 1034 de V ekiller Heyetinin de tas­
vibinden çıkmış, vc t Şubat 1935 de resmen
Ayasofya müzesi açılm ıştır (Cumhuriyet gaze­
tesi 1 şubat I03S). Ayni ay içinde A tatürk biz­
zat burasını ziyaret etm iştir. Önce Ayasofya-
nın. içinde m uhtelit eşyanın teşh ir edileceği
bir Bizans müzesi yapılması düşünülm üş. fa­
kat sonra gayet haklı alarak bu fikirden vaz­
geçilmiştir ıCb. Dlehl, Constantinople, Paris
1933; Aziz Odan, Türk müzeciliğinin 100 iincil
yıl dönümü, İstanbul, IİM7).
1935 - 1930 yılları arasındaki araştırm a­
larımla VVhlltemore heyeti, mâbedln içinde
çalışmaya bağlıyarak, absid yarını kubbesin­
de, be.ua kem erinde ve güney galerisindeki
muhtelif mozaikleri açm ıştır. Üçüncü raporda
bunlardan yalnız bir kısm ı neşredilm iştir ki,
bunlar galerinin nihayetindeki duvarda bir
pencerenin iki tarafınd a d u v a n örten kompo­
zisyonlardır. Dîn] bazı vakıfların h â tıra m ı
tebcil edilen bu resim lerden soldakinde m er­
mer b ir tah ıla oturan, ve koyu renk hitoo ve
bimatioo İle giyimli İsa'nın s a ğ u d a b ir im pa­
rator. solunda ise b ir inıparatorlçe ayakla ola­
rak tasvir edilm iştir. B ir eliyle takdis eden
İsa’nın diğer ell kıym etli taşlarla süslü U r
kodeks tutm aktadır. Üivitlsslon ve loros'U n
nttteşelckil merasim elbisesi ile giyimli olan
vc bağında modlolos (taç) bulunan im paratori-
çenin, VIII. K anstantürin U025-1028) kızı Zoi
olduğunu başının üstündeki yazıdan öğreni­
yoruz. Isa'ya iki eliyle b ir para kesesi uzatan
sakatli im paratorun ise yukarısında onun
«Romalıların hüküm darı K oıutantin Mono-
mahos» olduğunu bildiren b ir yazı vardır.
Aynı şey iınparatoriçenin elindeki küğıt to­
marının üzerindeki yazıda da tekrarlanm ıştır.
Fakat daha ilk bakışta bu yazıların ve bilhassa
imparatorun başının değiştirilmiş olduğu an ­
laşılır. VViıittemore bu resm in 1028-1034 ara­
sında yapılmış olacağını ve aslında. Zoi'nül
ilk kocası Romanos İH ün burada tasvir edil-
, m i; olduğunu y a z a r. V in e IfflıiU e n ıo re ’a göre.
fn/group/merakediyorum
AYASOFYA
Zoi'nin evlât edindiği ve imparator yaptığı
Mihailoa V.: onu Büyilkada'ya sısrtlılkten son­
ra. Iıalırasmt llnetlemek için reamlnl de tah.
rip ptUrml-jHı-, Kaka i bu lıidir-don bltkıç
gün sonra tekrar «İareyi ele alan Zoi bendi
resmini tam ir ettirirken ftomanvs’un da yü­
zünü re adını dc^işlirterck, bunların yerine
iiçüncU kcK-atı Koıutantin Monumahosûo j-4-
zlinü ve ismini işletmiştir. Whittemore hipo­
tezini daha da ileri götürerek bu arada Isa'­
nın da babının yenilendiğini yazmaktadır. Fa­
kat bu fikirler itirazlar ile karşılaşmıştır: zira
18 - 19 Nisan gecesi Zoi’yi sürdüren Mıhai-
İ06*un 20 Nisanda tahtını kaybettiğin* g ü n ,
ancak b ir günlük serbest zamanı içinde Mi-
hailos'un «bu ücra yerdeki mızıayıgi tahrip
bitirm ekten daha mühim işleri» olacağı akla
gelir. Esas itibariyle Romanos zamanında ya­
pıldığı anlaşılan Î j u resimde Bizans sarayının
ihtişamının akisleri bariz olarak güriilür.
Pencerenin sağındaki resimde ise ortada
mavi maforlıın İle giyimli Meryem kucağında
kiiçük İsa'yı tul maktadır. Elir.dckl para kese­
sini sunan İmparaîorlçe luannis Kumninos II
(1118-1143) den başka burada Meryerain öbür
yanında, elinde bir kağıt tom arı ile, Macar
kralı Layog'ıuı hızı imparaloriçe İrini vardır.
Bu pembe tenli uzun sarı saçlı genç kadının,
m uhteşem m erasim elbisesinin içinde âdeta
acemi b ir tavırla durduğu dikkati çeker. H ü­
küm darların diğer eserlere nazaran çok tabii
ve realist b ir şekilde tasvir edildiği bu kom­
pozisyon sağ taraftaki piyede devam etmekte
ve burada payenin kuşesine sanki sıkışmış
b ir halde hastal& lı veiiahd Aleksiyos'un sıh­
h a tse çehresini Görmek kabildir. tt'lıitteuıo-
re 'a göre hu taholnun büyük kısmı 1118 <
aittir, ve Aleksiyos'un resm i 1122 dc ilâve
edilm iştir. Fakat bu lîüşünce de iliraz ile kar­
şılaşarak resm in hepsinin Aleksiyos'un tahta
ortak edildiği 1122 yılma a lt olduğu iddia
edilmiştir.
«Ayasotya’da bugün üzerleri açık daha
hir takun mozaikler vardır k i bunlar henüz
neşredilmemiş oiduklanndan resimleri de çe­
kilemez {Burada S. Eyice'ûin bu makalesinin
tarihi unutulmamalıdır). Bunlardan biri gü­
ney galerideki muazzam Doesls fyani ruzi mah­
şe r sahnesinin merkezî kısmı) dır. Yalnız ali
kısmı harap otan bu tabloda ortada haşmetli
bir Isa tasviri bulunmakta ve solda Meryem
 AVA5".*VA — 1455 —
gSrtilm ektadir Kompozisyonu sag la r a f lj ta ­
mam en an lik b ir u slu lu g ü n ; İşlenm iş olan
VftftizcI Yahya tasviri tam am lam akladır- Bu
ku dretli ve s id e tablonun XI asrın o rta la n ,
belki de »anlarına ait olduğuna ihtim al veril­
m ektedir. fakat benli?. bu hususta k a ra r ver
m edeti U 'hiltem ore'un raporunu beklem ek
doğru olur. 1033-1938 devresinde açılan, l a ­
ka! henüz neşredilm eyen m ozaiklerden biri de
absidi ö rte n yarım kubbenin içindeki biiyük
Meryem tasviridir. K ucağında küçük İsa'yı
taşıyan Teotokos ıT an rı anası) tasv irinin za­
ra fe t ve tesiri, y a ln u başına b ir şah eser alan
bu eser, bulunduğu y ere uym adığı içindir ki
tamamen yokolm uj Bibidir. îkonoklast cenra-
iuii heınen akabinde IX asrın o rta la rın a doğru
yapılm ası m uhtem el olan bu resim şim diki
halde Ayasofya’nın g ö rü n ürd ek i en eski figü­
ra l mozaikini teşkil eder. A bside takaddüm
eden bem a kısm ının üzerini k a p a ta n büyük
kem erin alt kısım larında ise ka rşılık lı ik i m e­
lek tasviri m evcut idi. B unlardan soldakinin
ancak ayakları ile elbisesi e te k lerin in kalm ası­
na m ukabil, sağdaki oldukça tam am b ir halde
meydana çıkarılm ıştır. A ltın b ir zem in üze­
rinde olan bu kanatlı m elek bir elin de a s i,
diğerinde bir k ü re tu tm a k la d ır. S açları bir
kurdele ile toplanm ış, ve ü zerinde saray hiz­
m etindeki asilzadelere m ahsus e te k leri işle­
m eli koyu re n k b ir elbise İle m ayii altın g en i;
bir şeritle süslü boi beyaz b ir pe le rin v ard ır.
Bu m elek um um iyetle, Aya&ofyanm k o ru y u ­
cusu Cebrâil olarak teşhis e dilm ekted ir ve
absiddekl M eryem’d en kısa b ir m ü d d et sonra
yapıldığı tahm in edilir.
«Nihayet 1938 den sonrak i araştırm a
devresinde YVhittemore, kubbeyi tu ta n biiyük
kem erlerden kıceydeklnin içindeki tim pano-
nun a lt kenarındaki nişlerde olan re sim le n
meydana çıkartm ağa başlam ıştır. K arşılıklı
bu duvarların satıhlarının m u h telif m ünferid
mozaikler ile süslenm iş olduğunu bitiyoruz.
En alttaki iniş sırasında ilk piskoposlar, on­
ların Üstündeki pencere dizisinin arasınd a da
hıristlyanlık şehitlerinin resim leri bulunuyor­
du. W hittemore, bu duvarın alt kenarında üç
piskopos meydana çıkarm ıştır ki bunların
kim oldukları yanlarındaki güzel harfli kita­
belerde gösterilm iştir. (G en; tgnatios, toan-
nia Hrlsoslomos ve A ntakya piskoposu tgna-
m w n.x
tiosl. A yasofyanın b ü tü n m ozaikleri gibi bu­
lu ndu kları y e re uym ayan bu « p o rtreler.,
a şağıdan gü çlü kte gö rü leb ilm ek ted ir Al­
tın zem in Üzerinde ü z erle ri h a çlar İle süslü
dini beyaz elbiseleri fom oforlon) İle sıralanan
bu kilise büyük Itr i vc a jü tlerin resim leri bel­
ki X. -X I. a sırla ra a ittir.
W hitiem ore öldüğü rB.: W lttem ûre, Tho-
m ası sırad a A yasofyadakl İşle r henüz sn ıu e r­
m iş olm aktan uzaktı. Kuzey v e güney timpa-
D onlarında dalıa birçok aziz. piskopos ve pey.
g an ıb e r re sim le ri, g a le rid e ts » ile havarileri
ııi ta sv ir eden b ir ku b b e mozaUtl, m ethal ci­
hetin d ek i biiytlk ke m e rin İç sa th ın d a b ir ma­
dalyon için d e M eryem v« y a n la rd a havariler­
den P e tru s ve Paulu.s, absid c ihetind eki bü­
yük k em erin için d e de y in e M eryem . loannU
ve m ozaiklerin b ir kısm ın ı yaptıran impara­
tor lo an n is P a leo lo gos'u n re sim le rin in dur­
duğ un u 1840 da S alzenberg te sb it etm iştir
(W. Salzottberg. A ltchrislU cbe Baudenkroale
von ConsU uıtinopeJ vom V. bis X II Jalırtıun-
d e rt a u l B efehl S e m e r M ajestaot K önigs auf.
genom m en u n d lıistn riseh a rla e u te rt, Berlin
1854). K u b benin m erk ezin d e belki b ir Panto-
k ra to r bu lu n m ak ta ise d e, p andantiflerdeki
Iıe sk o m ele k le rin y ü zleri F o ssati taralından
yapılan a ltın ta k lid i m a d alyo nların altında
h e rh a ld e m ev c u ttu r. D ünyanın sayılı âbide-
le r'n d e n biri ulan v e B izans k a d ar T ü rk kül­
tü rü n d e d e büyük b ir y e ri o lan Ayasofya’da
T ü rk h tısu sy ellerm h a le ld a r etm eden ortaya
çıkarılacak dah a çok şey v a rd ır. „
Thom as YVbittemore, b ir çok m üelliflerin
a sırla rd a n b e ri ak sin i id d ia etm eğe çalıştık­
la rı b ir hu su su şu s a tırla rı ile b ir itere d a h i
d e ste k le m iştir iTlı. W ittem re, T h ird Raport.
S. 9 ): «Yedi y ıllık çalışm alarım ız boyunca,
m ozaiklerde h içb ir k a sti ta h rib a t ve yüzlerin
zedelenm esi izine rastlam adık. Zelzeleler ve
zam an, binayı m ozaik resim san atının birçok
Şaheserlerinden m ahrum bırakm ıştır; fakat
m evcut olanlar, A yasofyayı kullandıkları beş
asır boyunca T ü rk ie r ta ra fın d a n daima mu-
hafasa edilm iştir.» Ayni cüm leyi kiliseden
çevrilen diğer cam iler için de söyleyebiliri*'
K aariye, Fethiye, Molia GÜrani (Vefs-Kilise),
O dalar cam iler en bâriz m isalleri teşkil eder­
ler. T ekrar açıp tem izlem ek İle san at tarihin»
ettiği büyiik hizm etten başka tVhittemorr.
Ayasofya’ıun m ozaiklerinde Türk sanatsever
http://groups.google.ee
 A S îtK I/O PE D lSt
— 146® —
ligine ra hoşgörürlüğü uy çok şey medyan
olunduğunu d a b elirtim ; bulunuyor. Cahil
birkaç m enfaat düşkününün m ahdut tahriba­
tına karşıİJfc. bilhassa zelzeleler yapının muh­
telif yerlerini çökertirken ehem m iyetli kayıp­
la n sebebiyet verm işlerdir. Şiddetli b ir yan­
gın esnasında 1755 d e m abedin kubbesindeki
kurşunlar eriyip o luklardan akarken herhal­
de içerdeki m ozaikler de zedelenm iş olm alı­
dır tBaroıı d e Tott, M emoires su r les Turcs).
Şurası arlık m uhakkaktır ki burada hiçbir
mozaik «sistemli» bir su re tle tah rip edilm e­
miştir. G ariptir ki 1848 e doğru Ayasofyada-
kj resim leri açık vaziyette gören ve resim ­
lerini yapan Saizenberg de m eselâ, kuzey tim-
puand aki bülün m ozaiklerin yok edilrııiş ola­
cağını vazmaktan çekinm em iştir. Halbuki
tt’hittem ûre'un faaliyeti neticesinde vaktiyle
Salzenberg'in hiçbir mozaik kalm adığını söy­
lediği y erd e m ahdut b ir saha açılım ı ve bu­
n d a yukarıda zikrettiğim iz uç piskopos resm i
bulunmuştur. W hittem ore, SalzenberE ta ra ­
fından m evcudiyet: kati olarak te sb lt «dilen­
lerden başka, yeni m ozaikler ortaya çıkar­
makta süphetiz büyült b ir hiasnette bulun­
muştur. K endisine b ir dereceye k a d ar Fossa-
li'nln neşredilm eyen levhaları da re h b e r va-'
zifesini görm üş alabilirler.
■B elki lam b ir ilim adam ı olm ayan, h a t­
tâ doğrudan doğruya bir B izantlnist de sayıl­
mayan W hittem ore, geniş tem asları, ikna
kudreti ve «işbilirliği ve becerikliliği» saye­
sinde İm kânlar tem in e tin i; ve birçok a raştı­
rıcılara kolay kolay m üyesser olm ıyacak bü­
yük bir şöhret kazanm ıştır. O nun en bûyfik
eseri bu işi düşünm üş, organize edebilm iş ve
kısmen neticeye bağlayabilm iş olm asında to p­
lanır. T ü rk sanatseverliğini veciz b ir surette
ispat eden bu am eliyelerin idarecisinin hâtı­
rasını hürm etle anarken, yabancı m em leket­
lerde kalan T ü rk eserlerinin acaba asırlarca
sonra orijinal ihtişam ları ile ilin1 dünyasına
takdim edilip edilem iyecekleri de her halde
düşünülür. Semavi Eylce».
Ayasofyanın TBrkler ta ra fın d ın yapılan
tam irleri ürerine tarih i edebiyat — Mü­
verrih Selânikli M ustafa Efendi, eserinin m at­
bu kısmında ikinci Sultan Selim zam anındaki
Ayasofya tam irini teshil ederken, pek tubaf
şeyler de nakleder; aşağıdaki satırla r, Seîft-
ım/group/merakediyorum
AYASOFYA
ilikli tarihinden bugünkü yazı dilimi»! çevri­
lerek alınmıştır:
«Istanbun fethinden Sultan Selim zama­
nına kadar yüz otuz beş sene m ürur etmiş,
Ayasofya i kebir CamilşeriN etrafımla, halkı
âlem (ttyk* yerleşm iş idi kİ) diirt tarafını Far­
mışlar, (cami duvarlarına evler yapıştırmışlar
âdeta cami görünmez oiınuşluı. Yapısı bin
yıldan ziyade olduğundan yapışma halel gel­
miş, bina zlrliiyle bir buçuk zira bir yanına
m eyletm iş, az kaldı ki münhedlm ola. Allahın
inayeti ile bizzat padişah erkân vc ayanı dev­
let, viızora ve ulema ile Ayasofyayn gitti; (te­
cavüzü sürünco) camie bitişik olatı evlerin
cüm lesinin yıkılm asını, mülk iddiasında bulu­
nanlar çıkarsa ellerine azıcık bir şey verilme­
sini em retli ve [o esnada orada bulunan) Koca
Mimar Sinan Ağaya b im t hitab cdıırek;
— Y erlerine muhkem payandalar yapıp İB-
Üzre etrarını eyle ki m uradım camü şe­
rifi ihya eüilb eseri has edinuıekjfir, dedi.
Sinan Ağaya hil'atı fâhirc giydirildi ve
tam ire hem en o gün başlandı. (Camiin etrafını
sarm ış olan) köhne binalar içinde mekân tu t­
m uş fa re le r ve gelincikler ve yarasalar ve san­
sa rla r (ordular halinde imiş), m ahallelere da­
ğıldı; ziyankâr hayvanlar, nice zaman hemci-
var olanlara zararlarından uyku vc rah at yüzü
görm ediler».
Ayasofyanın bu tam iri H icri 980-981
(1572 • 1373) yıllarına ra stla r ki, bir sene son­
ra İkinci Selim vefat etm iştir. Ayasofya ci­
varındaki evler ve tam ir hakkında 21 sefer
Bttl (M. 1573) tarih li b ir ferm anda fevkalâde
şayanı dikkattir; onun da bugünkü y an dili-
tnize çevrilm iş su reli şudur:
«İstanbul kadısına ve Ayasofya mütevel­
lisine hüküm ki;
•Sarayı âmirem önünde vâki olan Aya-
sofya Camii şerifinin tam ire m uhtaç bazı y e r­
leri olduğu bildirilm esi iizerine görülm ek için
saadet ve İkbal ile bizzat Ayasofya Camii şe­
rifine gittim. Hassa m imarlarım başı olan
Sinan (Allah şan ve şerefini ziyade eylesün)
ve binanın ehlivukufu olanlar cem olup camii
şerifin sağında ve solunda otuz beşer arşın
y e r hâli olmak ve medresesinin etrafında üç
zira yol kalmak ve g eri anbar bozulup kaldı­
rılm ak ve yarım kubbe üzerindeki minare kal­
dırılarak ününde olan pâyenin üzerinde mina­
re inşa edilmek ve etrafında hali kalacak otuz
 1460 —
ayasofya —
bejfif «i’şın yerde piyeîer v* gerişler bina
olunmak v» f »ntfft İçerisinde *e d (yarısında
tamire raubUç yerler temizlenip U mir olun*
mak ve camiin hududunda d a n aaii yapılar
yıkılıp tag v» tuglası/ıdan istifade edilmek vc
Örtüye muhtaç yerleri kurşun Ue örtülmek
«izere Ayasofyanın t-nmİrine lüzum gûsler-
düer],
■ Cantij mesbunın hududu dahilinde, bol*
ki camiin kendi pâyelcri arasında bazı klfliae-
ier CÛj'İ bir ikimi Ue oturmakta olup eskiden
Italmı* toin*üan boıup diğer binalar kurup (ca­
miin) b m payelerini -kesip kubbe ve tonos
lan da tasarruflarına geçirmişler. Em rü hü­
mâyunum ile hâkimi şer’i ve müşarünileyh
mimarbaşı vb sair ehli hibreler üzerine varıp
gördüler: CamHşerlf etrafında olan damlar
birbiri ürerine (binmiş) ve birbirlerine bitişik
olup cauıü şerifi tahkim fçin yapılını? ölün
kemerler kesilip yol açılmış; barıları da ke>
inerleri oyup ocaklar, pencereler, dolaplar
yapmışlar, kendi mııradları üzre evler, odalar
inşa etmişler; pâyeter dibinde, hâşâ helÂl&r
yapmışlar. Camii şerir haraba m iierref olmuş,
tur. Camit şerife hu makule zasar edenlere
çer’an ne lâzım gelür diye Şeyhülıslârodau is-
ti İta oHmdukda şiddetle tâzirden sonra ittik ­
leri tararın tazmini ve ol m üfsidlerin camii
şerif ararın d an tardı lâzımdır» denildi, tnad
idüb bize zulümdür. çıkmazız dirlerse, dinlen-
miyecek (atılacaklardır), ve bâ2i kim seler da­
hi o muannidiere destek olup kâfir binasıdır
yıkılmak lâzımdır yıkılsa ne olur dirlerse.
(haklarında fetva alınmıştır) kafirdirler, katil­
leri m übahdır Şeriat em rinin icrasını, sonra­
dan yapılmış, meşkûr binaların külllyyen kal­
dırılmasını. camii şerifin la m ir ve ihyasını
Emredlyotum. Sabık Şeyhülislâm Mevlânfl Mu-
hiddin’iti tayin eylediği faudud defterine göre
bir an ve bir saat gecikmeden derhal işe baş­
layın, bu babda gereği gibi mukayyed oluc».
Ayaaofya. 981 (M. 1373} tam irine kadar
iki minareli idi. Yarım kubbelerden biri üze­
rinde bulunan eski m inarelerden bir danesi
yıkılıp yeniden pâye Üzerinde İnşa edildikten
başka bu tamirdedir ki, mâbetîe ikj m inare
daha ilâve edildi. Peçevl tarihi bunu şöylecc
kaydeder;
4Emrü Suttan Selim Han sâdır otub Aya­
sofya Camii şerifinin kubbei aüm esine ihtiya-
ten adnt pâyeler ve iki minare! U nazir ile iki
lS T A * # C l
-lidreael aliye - - kendilerine medfea rçin bir
tdrba j«rlfe bina?ı ferman olunup mOddeli
karibede «mame iriftirildl ancak tiırbe bâ-
deddefin itinam buldu».
Aynsofynnın Hicri 12.24 (M. 1S0Q) tamiri
hakkında, Cabi Said Efendinin el yizması btl-
fü \ vckayiııamfr'iAd? çok gUtel bir not var-
dır:
122-4 recebinin K ıların d a camiin tam iri­
ne başlanmış, tam ir bir buçuk ay kadar tü r­
müş, camiin bütün hasırları değiştirilmek
yeni hasırlar d re n m iş , camiin tam ir ve tefri­
şine 800 kese akça sarfodilmiş* çıkarılan e*-
ki hssir’nr da VenJcamnc, Suitanahmed cami­
ine vc Ü sküdarda Balabaniskelesi arkasındaki
Y-.'ni Valıîe Camiine döşenmiş. Şâhan soıüa-
rine da b ir cuma selâmlığı İle ibadete açılmış
Bu m alûm alı veren Cftbl Said Eîcndi bir Fık­
ra naklediyor:
«Kayyumbaşı Feyrullah Efendi anlattı:
Sultan Mahmud varcie gclince, çizme ile y ü ­
rü n e s i nıutad olan yere kadar yeni hasırlara
çiım e ile basmağa kjyamaınış, hemen kapu
ağzında çizm elerini çıkarm ış., Lâkin, maiye­
tindeki enderim ağalan, pfidişah çizmelerini
çıkardığı halde, çizme İle yürüm üşler» diyor.
fiıı tam ir üzerine devrin şiirlerinden
Ayni’nin yazdığı tâıih kasidesi:
İ n in i râıni şevket Jrölfbl minberi binuMt
9fh!ii(âliı veli hadrt İkinci H areli MıbmM
tein i adli temcidi salâhı (utta afâkı
Kİ lutsiK ehil İmsn srrdvl }ükrü(W’l tnftbild
te ri fak bmunazm vakti taktâ İatİft&blaıla
Olur ker hir m alulen recm İle fcytao fflbl merdfld
tbAdelde &ehivetfip ;ıdiJcJde melıAbetde
Lvcyı'U M&an'ü N urirttinil Jlâkaan'a olur m4k«&d
Fünunl hatta isçiyi o «ehden m*5k (derlerdi
Eğer Yâkul U lbnî MaUe vfi Vasaâf olular niff(Ad
OIuiKft şa'fftp p«nUz mihri ttgf eimiıı
O b a n d a ! n im e ti m im li fc ıitU u M er m efkuni
S»li kıldı sufUl dtismeae tekbir İte eUndt
IHehî oiMfpl kim ofdu &lf»İ Cnritfdan nroh6d
DemMr «bdwrtl cikiyinıa bfui kahrlndMi
ClhüMİaa hi lalı&rel İtimseler bir bir «fob mefkaod
t4«r ıkaadl kamil] zafer ka^vmi İbb4(l
Olur dtante Uımft ttflhrdi İ«l4mdaa aM ûd
Cihan m&iHUr ohır devri aditet latlatetod»
İdSb &«Art hayrâimda cdnla Demi pat wd
http://groups.google.co
 - İ tti
A j i ia f lm • o * ic rn İD v «lot, n ı ıb l tr
nnlHi1"tMd * niaı kalonnnşdı ı m k r t l b m tM
Aat M ı a fibitffi u r y b ı e tü lu tl etil
0 ı i l t i a lU d e t p iff l ı ^ m d l ı B «Uıtfal r$d
S*UU h a m * 4 t nktSb d u a n m ealim in Uxr*
S I decfU u f r n l b ı Fiak T ra lld a barinr meksfld
S s İIİ « â b f l l » A m l «Udim UrOıl U m irlu
«\yM 0f i m r i nfcfnd f H ırt k ıldı H an MahmOd»
1224
Ş u t a ı l h k a tfrfe s l d c y in e o d e v rin s e ç k in
f e r l e r i n d e n K n d e r u n lu V â s ı f ı n d ır :
fim ll İrfinti iffet m u k iediyl hin ti im
gruTi m lhfabı hilâfet mc-Hıaıi O sm inlya ıı
Yifli Sultan Mabmûdi S in i kim cihanda zâtid ir
Siki bUicmti ferid bl soîtaııı ıim a tı
Oî h ld lrt dad fnnnâ kim vüeûdi p ik id ir
Bdisf ibyflyJ d e r k i raiye* em nü am an
Strkeş&ıu âlem i lerm ânin» miiDİuad îdüp
S âbtıâ m ü ş iri adU Itm rdf' hükm in revan
J?£rse s e r dârâtııu D ârâ alftyf fuuTada
Re$fci gayretin k a la r engttçti h ayret b e r dehan
I DirçnunJ n y tü sedâyf tttfi kjJdi lerz tn â k
Y ana lâyık secdei «Ufcre bfrlön i ilim i yan
Rwrt Meflijfi arif icrâküni çer'I şerif
Hem n iic ih M lı«nı afif dİ ratfU ckl «alıl d ta ı
Sebyl ttakdın tıjM ealI mıbMU Hakka ointcdlı
■UM i t e müncelto bir ^ b i İffet dâtftan
SHgk sâ ri n!4p k h n taafl zfihdl â te s c
Bı%»Ihf bâwr namım gelmedenvakti ran
ilnbU Fahröltttfirselfa İle d erû n i ( ib a ik
Vnri trvU ıf He b l b î itişen i p e rte rfe şso
İtfkaadı p â k i in a m fcnvl ak d i m etin
Affı gaaüb haEkl bbb e T all b a y ii bikevan
®o « t iK m abedi böyle İ n i r t t itm ed en
01 hidlvin d n H I celbi Astadır blküm an
«akUde ha*h ildikse dnaya r e n yed
Sal « f a i n c tnüheyyi obuada Kerrfkbivan
K ıadlyfilfaâtlt idüb etTiyeî a U kabnl
Koliye ot «ahi n u v e tle karlb en » d u a n
8*’j i n t ^ O r l U bI i İ devleti mfeomr d r t ı
Hak llviyİ m h e t i a manam- ide ba t a * *•“
B er «BÛnındgt hatab ( n f l U ı i M eri) ı s l t t
Tahtı U b lad e â t i n p ir ide bahtın riyan
Vteıffc lAmtr U rlbtn «Hdln fc*’deaaeliı
«Vapdı bakkaa m ib edin Sfebnuıd Bmm»
12M
A y a so fy a n ın H ic r i 1 2 6 5 fM . 1H49) tanıİ*
fİD İn fc a r|«i|ğ t_ o s ır a la r d a e v lâ t b ıra k m a d a »
m /group/m erakediyorum
AYASOFYA
ölen îubık ŞsyhtUlıiimlardan M ekkulde Meh­
med Aaını Etendi mcrluımon beytUlmile k ı­
lan servetinden ödenmigtl. Vak'an&vU LOtft
Efendi, tarih'm ıı ırtiıtineı cildinde îü hendi
kaydvder
<K ûfiüı camii Ayaeotyu — Bir müddet-
tenbori derdesti tam ir olan Ayasofya camii
kebirinin um uru tam irlye re tczyiıifyui r«-
hini hUnıi hitam olarak Ramazanı ;erifln ilk
cuma gilnfl küîadiyle selim lık rcım l orada
icra olundu. Flonmi m ıakûrdc bilcümle vilkt-
l(ı ve İstanbul (Kadılığı) raddesine kadar ule<
m a vc bâzı mütehayylzanı Ümera ve hendegün
eltjijei rosm iyelerijle luzır bulunjnu;lırdır.
Camii m eıkûrun masarifi tam iriyd i « esnada
i>:l a veled velal eden Şeyhli]isiaını Esbak
MekkiKİile Asım Efendi merhumdan câıılbi
at-yKiimiie ait olarak zuhur eden kül­
liyetli nukud ve giranbaha cevahiri iti roâdud
İle tesviye olunm uştur. Ni'me-ttnsviye ve ni'-
ınetlereke».
Ayasofyada Kadir Gecesi — Camie tah­
vilinden m üıe ittihaz edildiği tarihe kadar ge­
çen vc beş asra yaklaşan b ir devir içinde, Aya­
sofya cam iinde K adir gecesi ibadeti, İslim
dünyasında, hiçbir beldede hiçbir camie naslb
ulnuyan ulvî Mr ihlijaın ile yapılagelmifti;
F atih Ifebm edle başlamak iizore T ürk impa-
ra '.u rliin n u K adir gecelerinde teravih nama-
7m ı AyisofyaıİM kılm alan b ir anane olmuşla.
E nderun T arihi müellifi Tayyarzâde A ti
Bey, im paratorluk devrinde «Kadir gecelerin­
d e Ayasofyaya azimeti hörnayun» ananesini
{öylece tesbit eder:
î E f e r yaz Ramazanı olup pâdifalı sayfi­
yede ise. o akptm Tapkapu Sarayında İftar
eder. Nöbetçi h a; odalı ağalardan maada, cu­
ma selâmlığı teşrifatında bulunan bütün En-
dcrurılular. Htrkai Şeril dairesi önünden Aya­
sofya Camii şerlHoln seUmlık kapusıma ka­
d ar iJa sıralı dizilirler, yol meşalelerle tenvir
edilir. P id ijah ın önüne de ayrıca yirm i rae-
galcci geçer. Megslelerin arkasından, mugav-
baiarı ktrm ıa ve yefil boyalı kırit adet büyük
fenorlerle haseki ağalar yiirür. O gece Aya­
sofya Camiinde namazı, camiin imamı evveli
değil, nabetçl olan İmamı Sultani Efendi (Httn
k i r İmamı) kıldırır».
Fransız muharrirlerinden Patü Horigo töoy
adının nalındaki ym lıguu tesbit edemedik/,
dilimize Ahmed İhsan tarafından Icrrfhne
 a v a so ty a — 1462 —
edilmiş olan «Kus ateşi» ismindeki romanın­
da. Birinci Cihan HarN Mütarekesini takip
eden işgal yıllan Ramozanlanmn birinde bir
Kadir gecesini $öyle lavvir ediyor:
«Ayastrfya Camiinin tinü gayet kalabalık
idi
■Beyaz eldivenli jandarmalar camiin
medhallermi tutmuş. gelenlerin dübuliye vara­
kalarını büyük bir İtina ile tetkik ediyordu.
«Camiin üst tatında» kubbenin etrafında
huinnan galeri davetli ecanlbe mahsustur;
oraya, ücra ve karanlık dar U r yoldan gidilir.
8u yol Özerinde üniformalı, tuvaletli birçok
ecnebilerin sıra sıra ve sukfit içinde çıkışı tu*
hat bir manzara yapıyordu.
«Kubbeye yakın olan galeriye çıktık;
birçok asırlar evvel resmohuunuş melâilte re*
simlerinin yalnız kanatlan yaldızlı nakışlarla
yakınılan görünüyordu. Aşağıya cemaat do*
luyordu; sanki camiin tekmil zemini kanoca
Aytfob'ada Kur'an tîfâiefi
<Ao«İRt: C. tlleeı», 1814J
İSTANBUL
,ilı> halkla dolmuf İdi. Atılı «ayışız
rin ipleri ve fiyeleri arasından cemaatin ha­
rekeli güç seçiliyordu Müslümanlar camim
içinde saf teşkil eltiler, bu saflar tabiailyle
ufak inhinalar yapmış İdL yüksekten baki}
çok müessir idî.
«Galeride bulunan ecncbilcr sükût ve tü-
ktin ile takıyorlardı Dünyanın her kilesin*
den gelmlf adamların meraklı güzleri a f a l­
daki cemaate bakıyordu. Camiin v irt meyda-
nuu dolduran kalabalığın hesapsız saflan
İçindeki Müslliîuaiilûrm semadan gelen emre
müctemlan İnkıyadlan fikirleri saranıstı.
«imamın keskin sadast ve eemaatin ara*
sıra çıkardığı kabul ve inkıyad nidası büyük
bir tunç kâseye daima temas eden çelik iğne-
D in uğultusuna benziyor ve iğnenin t*nn—>ile
kâsenin ber zaman münkad olacağı anlaşılı­
yordu.
«Piyer cemaatin « » m im i in k ıy a d ım gör
http://groups.google.co
 — 1463 ~
inekle tok mütehassis idi. Bir kenara çekilmiş
toklar ve düşünüyordu. Davetliler ara-*nncîa
jvvclS yavaş yavaş daha yüksek sesle
^ nu^j]ialar boşla miçti. Herkes yine siyasiyat-
I yn bahse başlamış, camiin manzarasını sanki
unutmuştu. Sanki bu d ip lo m a tla r, z&bitlrr
jatrfâtf iiyasi resmi kabulde bulunuyorlar, yi-
nf tendi İşlerini konuşuyorlardı.
«famün büyük meydanındaki cemaat İle,
yBiarnWsi seyircilerin vasiydi taın tezat teş­
kil eyliyordu Teşekkür olunur ki, aşağıdaki
jar.D duaları, yukarıdaki galeride bulunan
strmjü üfltforma)ı. yahut elmas ve inci tuva-
Ittti ecnebilere hiîab değildi; vakıa bunlar
«l^ıdftkîlcrln istikballeri ve mukadderleri
I hakkında konuşuyorlardı; bu konuşma Avrupa
kibar salonlarındaki mutarf tarzda oluyordu,
iafeukl «şagiki cemaat kalbindeki emelini- ve
dossuu daha y u ta n gönderiyor, o seyirciler -
1» biç meşgul olmuyordu.»
Ayzsofyad* Bayram Namazı — Bayram
namazlarım Avasofyada kılmak, beş asra yak­
laşan bir tarih boyunca, misafir veya yerli.
İstanbul Müslümanları için heyecanla özle­
nen bir ibadet olmuştu. îş&al yıllarında Aya-
sofyada btr bayram namazını Ruşen Eşref
«Ayrılıklar» adındaki eserinde şöyle ta sv ir
«Kyor:
«Kandilleri henüz sönmemiş şerefelerin
altın hilelerinden mahmur ezan sesleri işi­
tildi
«Suitanahmed minareleri, top gürültüleri
arastada, buna aksi şada gibi cevap verdi.
Saati iki cami arasında Araay& ezandan bir
titrek mahya kurulmuştu. Bu sos mahyanın
alUada ruhumuz müees&ir brr veetle hazırla­
narak gftçtik. Mukavves tavanlarım a attan *e-
minine Bizans mozaiklerinin levni ağır b ir le­
tafet veren od bir tapulu dehliz karanlıktı.
Yalng U r ucunda bir mum yanıyordu: Re*
■herlerden bir damla altun mozayik yere düş­
müş sanmayınız... Ancak aydınlatabildiği bir
BİntAJiisUnyen gUnündcnbcrl orada unutulup
biımş bir imana azizin) hatırlatıyor: Kadim
ve Isevt bir tahassüs uyandırıyordu. Yanından
8eçerken gördüm kl bu aziz bize alt btr can­
lı mahlûktun Dünkü bacağının yerine geçir- -
4İgl bir tahtaya mum dikmiş bir malûl asker..
Orada sadaka bekliyor...
«İçeride, eski top kandillerin ötesinde
berisinde seyrek elektrik fanusları sert ve
m/ group/merakediyorum
AYASOFYA
şişkin yanıyordu. 13u fazla ışıklar bir İbadet-
haneden ilk Usavvuft tesirini fc'aç etmiş; Yer­
deki halılar* aiilunlarin kaideleri lüzumundan
fazla aydınlık,, somaki duvarlara, sütun baş*
lıklarına, yarjm kubbeye ise ancak harabelere
yakışır köhneleştirici bir boştuk slnoılş.
«Sultan Süleyman» ın «Engurüs» den
ganimet getirip mihraba civar koyduğu iki
cesim şamdandan birinin yanında sarigi ve sa-
kalı bem beyu bir Hafız, halim, mütevekkil
eda ile «Yasin» okuyordu. Cemaatin kalbi ve
merkezi gûya a idL Kalabalık ondan başlıyor,
etrafında bir yelpaze gibi açılıyor., genişliyor­
du.- Hacı yağları sürünmüş, yeni mînlanlı ve
yeni çepkenli ham mallar, sert Rözlorl, burma
bıyıklan ve gümus köstekleri parlayarak sal*
İanau hammallar; yalın ayaklarının tabam kö­
sele gibi kalın ve esmer duran gayei eski kil'
veli yoksul Müslümanları.. Bunların arasında
beyaz ve yeşil sarıklar, kalıplı fesler, buru­
şuk kabalaklarla kıvırcık kalpaklar seçilmeye,
yoğalmağa baştdı. Sanki cami bir cennet ha*
vımı idi. Şehrin muhtelif yollarından bir mû-
tekid akını buraya boşanıyordu, tiyle ki az
zamanda koca meydan hıncahınç doldu.
»Bin dürt yüz yıldır b anın ve Muhant’
medin mtttevaJi âyinlerini, Jüstinyen gibi
âhirel sevdasının şaşaasını riıtnya hâzineleri­
ni dökerek tesbit eden bir Hıristiyan hüküm­
darla Fatih ^ b i genç ve ateşin kalbinden pey*
gam berinin arzusunu buraya bir mucize halin­
de getiren Müslüman bir hükümdarın secde
ettiklerini görmüş; İçine birkaç yüa neslin du­
ası» ünıidf, hayret ve incfaabı sinmiş bu iba­
det hnnede nihayetsiz ve naziresin bir kudsiyet
ruhu inceltiyordu.
«Hafız «Veşşemsi fecri* âyetine
zaman muazzam kasn dinin içinde bir başka
hâlct peyda oldu. Her tarafı örülü gibi, ışığı­
nı yalnız içinden alıyor gibi kalın, katı duran
ibadethane hafifleşmese başladı. Cidarları gû­
ya benek benek açılıyordu. Kendisini bekli-
yen cemaata karşı nihayet bayram ağır ağar
teşrif ediyordu. Büyük kubbenin etrafı, yaran
kubbelerin etrafı, büyük kavislerin cismi,
mihrabın yanlan billûrdan örülmüş gibi me­
tili bir mavi huğu İmlinde seffâfl&gtL
«O ilk ışık, kimi Nümidyadan. kimi Te-
salya ve Lâkonyadan getirtilip burada mteil-
sfe Wr tasavvuf! elvan ahengi şekline inkılâp
eden meruıer duvarlara eflâtun, soluk yeşil.
 AYAJOFVA — 1*0-4 —
leylffl renkler gelirdi. Kadim sütunların
abu* ve sert cüsselerine mahmur bir halâtct
go&derdı
cBu «ulunlar tadar müessir hir şey ola-
maı! Cemaat sevapla beraber fıtra bektiyen
cer hocalarının safderun vâaziarlylo oyalanır-
kon l^n sütunlardaki m&rtaya meftun oluyor­
dun. Onlardaki Adem evJttlrtnıu Va/alana
karşı olan muhtelif şekilli ibadetlerindeki tev­
ki e M l bir bevesle benimsemiş, herhangi
iklime gidene gitsin başlan üstümde daima
ibadethane denen o mukaddes yükü taşımak­
tan yorulmamış rinde. kAmil ve pederöne bir
sabır ve kuvvet vardı. Aralarımla Nil vadisin­
de Firaunlarm eNUtevUere ve hayvanlara
taptığı günler var. BuMunnasn, Asori debde­
belerini tanıyanlar var... «Zevfs* namına ka­
dim Yamuıda yapılan merasimlerde «Deîf±
kâhinlerini, Perfkiesi. çelik kolin Ukendcri ve
bçiig Demosteai görenler var.. Sonra bunlar
eski giin terden kalma ihtiyar Ahii din gibi
Finike kıyılarından. İskenderiye koyundan.
Pire Umamadan gemilere binip yeni bir dine
sülük için lstanbula geldiler. Jilstioycni, Teo-
doravı. Paleologlan gürdüler, önlerinden
şa'çaadar tös veli, uzun beyaz âaçlı ve sakallı
patrikler geçti. Fuhuştan, cinayetten yorulup
merasim esnasında esniyen. uyuklayan nesli
bozuk Bizans prensleri gördüler.
«Nihayet güniuı birinde heyaz sarıklı,
kartal burunlu Ve taze sakallı bir genç geldi.
Hazarlarında sccdeye kapandL Bu haşmetli
tevazua taşlar hayran kaldı. Derhal onun em­
rine TÜm oldular.. ihtida eltiler.,. Bu son mu-
ebenin güzelliğine hayvani timsallerle, insan
sanem leriyle dolu Eergü7.cştlerınin en «ade, en
mükemmel, en ]lihJ faslı gibi m ec lû b gözü-
küyorlar. Göğüslerine çeliptiar, gümüşlU
altııalu koyu sanemler y erin e artjk âyetler­
den, hâduicrden süsler asratş'ar
«Sabah ışıkları üzerlerine beriki yalnız bu­
güne mahsus olan bin ruhani cilve döküyor­
du. İnceldiler, mûnisleştller. Bayramın kudü
mu sezildikçe Âdeta neşeli bîr istiğrak İçinde
kaldılar..
«Bayram semadan ineceğini ihbar etme­
ğe başlayınca on bin mUslümanın Tekbiri di­
ni bir aliuş gibi kubbeye çıkmağa başladı. Mu­
kaddes inilti taçlan bile buruşa getiriyordu.:
Onlar da gûya Tekbir alıyorlardı!.. Nihayet
haytam en Üst pencerelerden bir ışık halinde
İSTANBUL
sırdı KmiA l»mı Çelilin, kenduini yaratan
kuvvetin ele&knc secde etli Iceet ftfeadt'nin
ttyemul faheteri, Btınoşfc camide tekrir eden
bir ziya uldu. O zaman tnn Tekbirler bir m:
ağacı tüuujlı gibi enfes nnbet nakışlı sükut
başlıklarına, kemerlerin bunca lesyinatın*
«ürüruTi'k. kod mouayikierl pırıldAşan yarım
kubbelere, ve büyiık kubbeye Allaha, Mutanı-
metle, Çîbaryara dtfgfü savruldu. Mü/niftier
bayramı karşılamak için ayağa kalktı. İmam,
ac^nî. — Müslümanların bayram şerefine A!
laha enettiği şükranı— Allaha beyana has­
retti. Cemaat bunu yerlere kapanarak teyit?
etti.
«Son derece vakur ve münkad bir sükût
içinde hutbeyi beklediler. Yeşil sarığına sır­
ma dolamış yeşil cübbeli hatip, eski yaldızlar
içinden berrak ve ta rif nakışlan beliren mer­
mer minberin yeşil perdesini açtı. Basamak*
lan ağır ağır çıktı, lluşulu sllkûn. kusvâsına
vanmşlı. Öksürükler bile kesildi. Sanki ca­
mide hiçbirimiz yoktuk Yalnız o vardı. Onun
sesi, hiç mübalâğasız Ayasofya kubbesinden,
cidarlarından daha fazla yeri dolduracak ka­
dar feyyazdı. Böyle temkinli, böyle v&zıh, böy­
le dolgun ve zorluksuz çıkan ses n&diren işi-
tilmlştir.
«Harflerin bile en arka saflarda sarahati
hissolunuyordu. O minberde okurken, müez­
zin mahfelindeki müezzinler ayağa kalkmış-
lar, el pençe divan durmuşlar, çevre olmuşlar­
dı. Hatip Peygamberin vc Çiharyâr ile ahfadı
Muhammedin isimlerini zikrettikçe onlardan
b'ri evvel» müessir bir nida ile tebcil ediyor,
sonra mübarek isîm yirmi ağızdan bir arada
çikan bir dua hâlesiyle sarılıyordu. Peygam­
berin arzusunu yerine getiren Falihi andı.
Halifenin ve Türk milletinin selâmetine dua
eltj. Ve minberde duran bir kılıcı alarak aşa-
gıya indi.
«O zaman, kırgın yüreklerimizin samimi
tercümanı olabilecek gayet güzel b ir ses. Mu­
rad ı Silisden yadigâr kalan müezzin mahfi­
linden U r hıçkırık halinde koptu. Duayı ilân
elti. Bütün eUer havaya açıldı. Kubbe gojfü*'
terden çıkan hırıltılar vc iniltilerle bir gale­
yan içinde kaldı. Keşke bilmeseydik. Nikbet
eyyamının dualarında ne ayrı bir tesir var
Her âmin vaveylâ idi. Sagundaki nefer so­
lumdaki saka gibi ağlıyordu. Hünkâr ntahfe-
iindeki şehzade de müezzin mahfelindeki
http://groups.goog le.c
 — i« 5 -
H fitler n hocalar gibi m üteessirdi Bu dua lıtç
M jım u k istemiyor gftıi uzadı.
M Bira* evvel U f u i CelAlin ohrgın* kap,ı- arasında söylenildiğine göre, Fatih veya fethe
Fİ aas ış<k. *<Wa ftabbant bir gufran gibf kub-
|1 y j r e süıuıtlara dngru iırnıtryc banladı: Me r­ siyle bu kapıları toprağa ııöınjnliş vc bu su­
li et Sûya ziya halimle bu menkûb « m a a ıln
dııası» icabet ediyordu:.. 0 vakte kadar bn*-
Ufimınn üstünde ıü c « l birer ism lâktit ho-
yetînd* duran top kandillerin yuvarlak uçları
ideU «riyip birer vs s git» üzerimize dam ljyj-
ftjüar sarulırdı. O k adar incelm işler Vc şef.
f ümştmşlaıMı!.. Dinen ses gam lı h u n ı;a n i­
hayet verdi..
iO a m a n muazzam kalabalık harekete m ethalin sark duvarında bir mihrap vardır İti
£eldi. Asyjiiın bir ucundan A frikanm bbllr
ı t m kadar süren bedbaht ve menkûlı islim
kıfasımn her (Uyarma m ensup insanlar vardı..
Sarıklıları, u ran hırkalıları, kıvırcık papak-
Ulan, kefiyelileri... B unları diinya lisanı hir
birinden ayırıyordu. F ak at ahiret lisanı, fakat
tajb lisanı bilhassa şu felâket bayramında
birbirine büsbütün ayan olm uştu. Birbirleri-
a h boynuna ne şcfkatla sarılıyorlardı!.. Nfce
ucuılara göz yaşlan döküldü: b un lar bin bir
derdin beliğ b ir lühfcii g ‘W b ir gözden bir
kalbe sızdı..
»Her k alede âm â ha fa la r K u r'an oku­
nu ga Te dervişler zikir etm eğe başladılar
ihtiyar bir Türk k ad ın ı b ir garip m ersiyeyle
kubbeyi çınlatıyor., ö nlerine sadakalar yağdı.
(Ses çıkarmayan sailler yalnız dlinkii o r­
t a n ı kahram an enkazlarıydı: Esarete «üş-
n up n m illetleri gibi d ilenm e i bengine ya­
tana kalan sesleri içlerine göm m üşler, o genç,
dinç m alûllerin bakışlarında öyle roeftûr Mr
vekar vardı i f ! . Önlerin® para bırakanları h ü r­
met* mecbur ed en m ukaddes acizlerine y ü ­
reğim parçalandı B ir zaferin ebedi hâtırası
dan camiden dilgir ve m akhur b tr asil kafile
ibkânu le çıktık .. Fakat çıkmasaydık, diyo­
rum ılr» hepimiz biliyorduk ki. Türkün bay­
ramı bu yıl yalnız cam ilerde başlayıp yine
ramilerde tükenecektir, yabancı İçine çıkma­
ğa utanacaktır»
Ayaaofyaya dair söylentiler — 321 yıl
kilisetik vc 48i yıl da cam ilik eden bu binaya
dair halk ağzında m evcut H ıristiyan ve Müs­
lüman menseli pek çok söylenti vardır ve bun
lardan bir çoğu da birbirine karışmıştır. Biz
burada pek fazla duyulm uşlarını tesblt etmek­
le iktifa cdecegiz:
- /«nnuD/m erakediyorum
AYASOfVA
Bugünkü çiti* kapoı — Bugün giriş
İçin kuHaımlan kapıdan tnşlıyaiıın.
İştirak eden şahsiyetlerden biri bir al darbe­
retle bir daha kapanmaz hale getirmiş. Filha­
kika ahşap bünye Üzerine broıu kaplamalarla
müzeyyen olup 83R tarihti ve imparatorla aile
amitin Niello mo Doğramım taşıyan bu kapı bu­
gün tapanım a* fakat sebebi iadece methal
temininin sonradan her nedense yükseltilmiş
tılmasındon ibarettir.
Fatihin ilk nama* mihrabı — Yine aynı
Fatih Sultan Mehmed 1 haziran 1453 «una
gUnii ilk namazını kılmak iÇin geldiğinde kul­
lanıldığı rivayet edilir, ne kadar acelc yapı­
lırsa yapılsın fetih gibi eşsiz bir hâdiseyi mü­
teakip, kilisenin camiye çevrilmesini belirten
merasim için bu kadar basit ve aşajı işçilikte
btr yerin Kullanılmış olduğunu kabul etmek
herhalde pek güçtür.
Kıra) kızının mezarı — Biiyük imparator
kapısının üzerindeki tabut hlkSyesine gelin­
ce; hakikatle zerre kadar alâkan »Intyan bu
masal sadece kapı üzerindeki madenî kısmın -
pek az olmakla beraber tabutu andırmasın
dan doğmuştur. Hakikatte müşabih omöman
kapının iç tarafında da mevcut olduğu gibi
diğer kapıların üzerindeki mermer kısımlar da
ayni şekildedir. hikâyesi şudur:
KonsUntiıtin — hangi Konstantln olduğu
bilinmez zira halk araaında hemen bütün Bi­
zans imparatorlarına Konstantin demek âdet­
t i r — b ir k m varaıış. falcılar bu k ain yılan
sokmasından öleceğini söylemişler, çaresiz ka­
lan babası da kızını yılanın şerrinden koru­
mak (itere «Kız kulesi» ni yaptırmış 04 fakat
bütiin bu tedbirler de fayda etmemiş, günler­
den bir gün bir üzüm sepeti içinde gizlenen
ııfak bir yılan kızı sokmuş, öldürmüş, hiç ol­
mazsa cesedini vikaye gayesiyle en emin yer
»larak getirip Ayasofyanın imparator kapısı
üzerine koymuşlar, yılanuı muhtemel taarru­
zunu defetmek üzere de karşısına dört adet
lop konmuş, masal bu ya. yılan yine gelmiş,
toplar la ; olmuş, yılaıı da bir delikten girip,
içerde yavruladıktan sonra diğer iki delikten
çıkmış.
Bugün h lli kapı üzerine her ne sebepse
açılmjş fiç küçük tieliği görüp tam karşım a
 AYASOFYA
tesadüf eden taftan mamûl dfirt uzantıyı du
top sinip işin İçinde hakikat arıyaıılar pek
çoktur.
Mahacn, kuyu İmparator kapımdan
binanın ortasına kftılarlu kısmın allınd» bil-
yük l>rr ıu malucnı bulunduğu aüytonl'rse do
mü2c müdürü merhum Muaaffer Ranuıaanag-
lunun yaptığı kasalar bu rivayeti lokzip eder
mahiyetledir. Valnı;. bu kısmın girnall şarki
istikametinde dokut metre irtifaa yakın sır
ihtiva eden bir biiyük kuyu mevcuttur, bu™
müşabih bîr âi|e ri dc fenubu garbide vardır.
Kiipter — Lubrendakî Baalbe klen geldi­
ği rivayet edilen kirmuu porfir elUunhrıün
garp cihetine tesadüf edenlerinin önünde iki
büyük mermer kup vardır ki, IH, Murad za­
manında Bergajı tadan getirildiği sanılmakta-
d ır Bu küplerin Bergamada arazi sahibi Meh­
met H&tipoğhı rutmoıâs biri taralından t u ­
tunduğu rivayet edilir (Bergama ve Küplü*
hamam - Osman Bayatlı). Bu zat bir gün 1ar
lasında çalışırken sapanı b'rr yere takıltr; he­
men açar bakar ki, sğ& ağza altın para dolu
Uç küp, küplerin iistilnâ hemen yine toprakla
örlıip yetine İşaret koyar; Mehmet. Hatipoğlu
doğruca paytahta gelir, kolayını bulup devrin
Pâdişâhının huzuruna çıkar keyfiyeti arzedir.
Pâdigah •kend/sûıe bfr miktar askerle bir ve­
zir terfik eder, küplerin bulunduğu yere gi­
derler, öç küpü dc meydana çıkarırlar İrade
mucibince bu küplerden birini kendisine ver
mege kalkıştıklarında Mehmet Hatipoglu: bo
jaltın ki alayun der. Sebebini saranlara:
— Efendimiz bulunacak küplerden bîri­
ni bann ihsan eltiler, fakat içindeki altınlar­
dan bahsetmediler, binaenaleyh bu altınlar
te n in hakkını değildir, diye cevap evrir. Ne­
ticede bu doğruluğuna mükâfaten küplerden
kabartmalarla müıeyyen olanına nail olduğu
gibi mücavir geniş aran de kendisine bağış­
lanır öterinde süvarilerin çengini gösterir
kabartmalı ktip II. Mahmud devrine kadar
sahiplerinin elinde k alım da sonradan Luvr
Müzesine hediye edilir ni&er ikisi Ayasofyaya
nakledilir. Özerlerine birer kapak uklenir
musluklar ilâvesiyle abdeg taveiemek için
IcuJlıuulır.
H sırın Tarihi — Ayasofyanın cenup yo-
alindeki moatzam yeşil sütunlardan — bun­
ların Kfetfteki Diyona mâbedlüden getirildi'
fi rivayet edilirdi - kapıdan itibaren üçün
ISTAMBOl
cıisünUn kaidesinin ü s tü n d e k i b r e n ? Çenbcr-
ler ince bir kalemle h&kkedîimiş «en sekizin-
do yevmi pazar sene 1038* ıbaresJ vardır. Bu
satırın Musir Alcyiıi&selâm tarafından çöple
yassiUl*ğiflj id d is eden s a fd ille r b u g ü n biî«
mevcuttur.
Açılıtia* kapu — Yine cenup yünde mej-
hur Ayasofya kütüphanesinin hemen yanın-
tlukl ufak koridorun müntehasında Örtllmüj
hir kap-J yeri vardır ki, açılma» kapı efsanesi-
m’n temerküz ettiği noktadır. Efsaneyi anla­
talım: Bizamm muhasarası esnasında ten
Kostantin surlarda şecaatle döğüfürkçn ruh
ba» da halkın geri kalan kısmını kiliselere
çağırıyor, her gün Türkier şehre giriyor tek­
linde çdcan şayiaları (inlemek için — Türkier
şehre giremezler; girseler bîle ancak Ayasofya
civarına gelebilirler, bu mukaddes rnâbedl
•koruyan ilih i kuvvetler onları defedecektir,
fikrini yayıyorlardı.
Fetih günü de kilisede dua etmekte ola a
pek büyük bir cemaatin mevcudiyeti tarihçe
muhakkaktır. Türk cengâvcrlori bu kapılara
hücum ederek binaya girince patrik hir kapı­
dan kaybolmuş ve kapılar Öylesine kapanmış
kİ, bir daha buraautı açmagR imkân buluna­
mamış; her kırmızı yum urta paskalyasında ba
kapi önünde yum urta kabuklan butuııurjmijft
ve bu kapı ancak kubbenin üzerine yeniden
salip konduğu zaman açılacak ve patrik çıkıp
duaaını bitirecekmiş fDie tlagia Sophia A. M.
Schneiıler). Kanaatimizce hu efsanenin sen ki
şunları tamamen hayali ise de hakikate bir
tek noktada yaklaşabilir, şöyle ki: Tarihler
Pat h Sultan Mehmed camii gezerken patri­
ğin gizlendiği yerilen çıkarak Hünkârın ayak­
larına kapandığım yazar. Belki de kiliseme
işgali esnasında, can kayguauna düşen patrik
ve maiyeti halkça biüruııiyon b ir gizK hücreye
gedebilmek için bu kapıyı seçmişler vç şaşiıı*
na ddnen belki dc aldatddıklannı anlayıp gJ*
leyana geicn halkın savletinden korunmak
için de bu hikâyeyi i$aa etmişlerdir.
Balık ve tıpkın — Tanı bu koridorun kar*
şısinda duvarda bulunan panodaki balık vo
Zıpkın l&rvjrlerl de iüriü türlü tefsir ediJm if'
ae dc biz bu tezyinat motifinin şehrin ilk ku­
rucuları oIbo Mogaralıları ibaret kastiyle ya*
pıldığuıa kaniiz.
Pençe nişanı — Bioaıun eenubygarhl
köfesindekj püpoyeniu porfir sütunlara ba
http://groups.google.co
 A gglK l£P£l>lSt - 1467
m ı yüzünden takriben 6 m etre ırtif«da el şek*
]ı/>c bomer bir oyuntu vardır kİ karşutuıdaki
sfltıiada görülen büyük çatlak vc yine aynı
sutmuın m ermer kaidesindeki kurşun dolu
oösUlilte beraber Ayasofyada anlatılan hikâ-
yelöden en meşhuruna delil sayılır. Gflya P jr
lih Sultan Mehmed — haiiâ İKmlanna göre
Vavedul— buraya «t üzerinde gelmiş ve cc
setler» ı!) basa hasa dolaşırken hayran şah*
tanmış bu t t l d e kanlı (1) elini duvara daya­
mış keskin kılıcmı sütuna savurmuş; alının
çiftesi de kaidede iz bırakmış. Bu T ürk aleyh­
tarı propaganda m aalesef garpla çok. yayıl­
mıştır; memlekettiniz! ziyarete gelen her ec­
nebi bu İşaretleri m erak ve ısrarla arar. Hal­
buki bunların hariçle hiçbir alâkası «Imarhgı
gibâ mantıki izahı d a şüphesiz yukarıdaki
tanda değildir. Zira e l izi denen şey pek
yüksektedir ve umumî h a tta n itibariyle ele
benzemekte ise de. anatom i bakım ından el
ayası ve bilek kısmı çok ince buna mukabil
parmaklar norm al b ir eli tikinden çok daha
büyüktür, fazla olarak bu şekil oraya hâkkc-
tülmiştir Eski yazarların kitaplarında bundan
hrç bahsedilmediğine göre h er halde son afiir
d: oraya kadar çıkmak fırsatı bulan bir amele
veya başka biri tarafından oyularak yapılmış-
t a. Sütunlardaki çatlak tabiatın eseri, kaide­
deki kaim da diğer başka sütunlarda da gö­
rüleceği veçhile sökülen haçların yeridir ki
sonradan kursunla doldurulmuştur.
Niyet dolabı — Şark duvarının cenup
klimanda bir ufak dolap kapağına para sığa*
C&k kadar bir delik açılmış b ir para tuzağın­
dan başka b ir şey değildir. Bu deliklen atıl*
lığında ses işitilirse insanın niyeti olurmuş
tsim Menkibesi — Mihrabın üstüne tesa­
düf eden küçük yar un kubbenin mozayıkları
bugün tamamen temizlenmiş bulunmaktadır.
Bunlar arasında cenup tarafta beyazlar giy İn­
şaiş Mr melek görülmektedir. Bunun buraya
yapılma sebebini Dr. A. M. Schneideı Die
Hagla Sophia eserinde onuncu asırda yayılan
su efsane ile anlatır: İkinci kartın sağ ve sol
kamerlerinin inşası sırasında bir cumartesi
günü bütün işçiler gündeliklerini almak ve
yemek yemek üzere erkenden işleri başından
ayrılırlar. Yalnız ustabaştmn 10 yaşlarında*
ki oğlu inşaat bekçisi olarak bırakılır. Bir
müddel sonra iyi giyinmiş saray müstahde­
minim» benzeyen bir adanı birdenbire belirir
m/group/merakediyorum
AVASOFYA
ve çocuğa hiddetle: — tşçller işlerini b ir an
evvel bitirmeğe çalışacaklarına nereye gitti­
ler: git, hemenonlart buraya çağır ben bu işin
çek çabuk bitmesini istiyorum, diye bağırır.
Çocıık Jiletlerin çalınmasından korktuğu için
biraz tereddüt edim * daha mOUylm bir seale:
— Hadi, korkma, git çağır ten dönünceye ka­
dar buradan ayrünıaytp bekleyeceğime ye*
mm «derim ben Allah tarafından gönderildim
der. Çocuk koşa koşa bahasının yanına gele­
rek vaziyeti anlatır, ustabaşı da çocuğu Ue
beraber derhal Horologicuı'da kahvaltı etmek*
de olan im paratorun huzuruna çıkar. Bü­
tü n saraylılar çocuğa gösterilir o da hiç b iri'
ne benzemediğini yanaklarından ateşler Cış-
kırau beyanlar giyinmiş bir zat olduğunu söy­
ler. Bunun üzerine im parator bunun bir me-
lâike olacağına hükmeder ve: — Şimdi bu
kiliseye n e isim vereceğimi anlıyorum 0) der
ve bundan böyle buraya Hagia Sophia «Alla­
hın kelâmı* denilmesini irade eder; yanalda­
k i ulema ve devlet büyükleriyle istişareden
sonra d a melâikenin ilelebet bu kiliseyi siya-
Be etm esi İçin çocuğun bir daha Ayaiofyaya
gitmemek üzere bahşişlerle taltif edilerek
Kalkad adalarına gönderilmesine karar verir
Çocukla melâikenin karşılaştıkları yere de
(yani cenuboışarki galerisinin üstüne) de mo-
zayik resim y ap ılır
Terleyen Direk —- Binanın şimaligarb!
köşesinde, alt kısmı bronz levhalarla kaplı bir
sütun vardır ki: «Uğurlu direk», «Ağlayan di­
rek?. «Terleyen sütun*. «Hızırın parmağını so-
ktıp kiliseyi camie çevirdiği sütun» gibi bir­
çok isim ler alır. Bunun sebebi basittir; sütun
mesamattı bir cins taştan yapılmış olduğu
dbfcUa şâriyet hâdisesine istinaden zemindeki
rutubeti kolaylıkla emmektedir. Diğerlerine
nazaran hususiyet gösteren bu siituaa gerek
Hıriatlyanlar gerek MiUlümaflİarca kutsiyet
İzafe edilmiş ve cahil halk m uratlarına nait
olmak ve hattâ göz hastalıklarına şifa bulmak
ümidiyle bu sütunu parmaklıya parmaklıya
hir oyuk meydana getirmişlerdir; sonradan
madeni levhalarla takviye edilmişte de oyu­
ğun bulunduğa kısım tahrip edilerek yine
açılmıştır, Hızır parmağı efsanesinin şu ba­
kımdan belki hakikatle bir ilgisi olabilir.
Fatih devrinde bir kilisenin camie çevrilmesi
için kadının hükmü iktiza ederdi. İstanbulun
ilk kadısı da Hızır Bey olduğuna göre balkın
 £470 —
AYASOFYA
>’« deaM w tm b tfrfa a tlk id
stm rtk bah'ftjjr âli neıltM
K m iî« a «ebl prrvh bahtı
•laMar adnbcrâiUA Mctt laktı
tttncJ fiullan Baymd dem şiirlerinden
SerezJj S0dt ÎAlaubtıl fanında yazdığı bir gft-
ıelde büyü* jehri tiverken ilk kaydettiği bina
Ayasûfyadır
Şehri İjtaobpr U ilrmrfâ fftiıelJer klnJdBr
M ayana irffteri katinde MMft «lafdtir
Erleri tiMU İrem mrurfdleri zâlftl tm ld
ftrnti her blrimn nfki behArl MânJrftlr
Mftridi AJui AyasofJ)re*hflr pjyîyi
fltlfcl atydâoı saadet dahi AUneydiaıdiir
Yine Onaltınci asrın büyük müverrihi ve
dîn bilgisi Hoca SAdeddin Efendi Ayasofya
için gu mısraları yazmıştır:
Sİr ata kaMedir m ertti ı ’k ıa
îtindi: mahvolur enberin krtom
A«n mermerini Ut vaafalraaıac
ACitfll «nfann Sindf buluuou
Mtoir fcû «ütmtar sebz ft n t k
Somikî u satn ?ö Ak u eblik
Kimlsfcı taocdaa i f i k n i f t i r iM tf
Açefe la r r tare «rmuş io a bfiAyâd
Dahi » w i(i tfr ria mermeri nr
M term o lu ita (İr dİrar
Müipvren mermer ne sathı m efrûf
O tar styrtfh jpm hay tin û tı*dhft$
M a u tta k b r On y e r i n yata var
tictfrriiih çıksa efor «ab refevir
Aeeb peytardlr et bonyiıu 40
tasfll hiMe yoktur misil!
Meğer jlhitu OnnlnJ t»in£«
Kl ribttar binişi vü rehin
Uurtıa Ctall Sallan Muhaaım«ff
Kİ olmuştur aaallâ rU jnfisaeftbed
StUeym&o Uiaı tiaaal CİHtUnl
Rj vaafı A*»k eyler aaraHaf
S t t*«Mh ftmek «lor bir blnây*
S t vaıtejlcr sarihti m İdsiyt
Onyedüıri asrın ikinci yarısı Ue Onseki-
zlncl asır başında yaşamış Türk Divan Ede­
biyatının seçkin simalarından Kftbi Efendi de
Ayasofya İçin bir gazel y a za ç tır;
Ittri rttt «ev dÎut rindin A flH İl^ d t
BjlIJm bendi im olur jrirao A y W t n * *
IS T A K İ^
|t « e |K İ » flkrt e h » «H *û U t u d n t o 4 tr
Akdi Mr» lb w « A ytaöflyye*
O ln tM İ td drm d ia (M b « ı Ayin flyy U ı
> i« y J u u c i h « i k » i v * < " * y * » f ly y ıd ı
ffe v rtl im â l \4 * r ***** i** ***** **M
I.OrcH UM Ider t e f an
H^r ne denîû *»yr1 Tİml'dt LbAdrt »İM 4*
()/ur rtzan yiar t*â f*od*a A rim tİT T *^
Aadelibiaı befalfti l* m lk* him a* ld*r
H er taraf İ t İ k I K p ^ m A y tu f ln tt^ e
Abı germi didp r t siMmi latlğflr Ib
P li ftlnr pirlheal Uyan Ay&sortyyede
Ferşl b c rrtb ruhimin eyltdikr» •tfdtgifc
SU «İttr iylneJ Imaa Aj4*of1yy*4e
Ş*b beçpb m iuendi kandili fltrûzaa N iblyi
İnçirifaj dil b a ta r insan Ayâsöfiyyed*
Ayasofya eski mizah ed eb iy atlau a da ji,.
mi{lir. Bunun en güzel örneği ODieklzinci m-
n n kiîlhini şU rterinden Ha^melin yazdığı bir
«K ııld tl Hacnaıanlyye» deki bir beyittir. Et­
kiden runazanlarda bütün meyhaneler kapa­
nırdı; KJfu m eşreb p i r l e r a k ^ m c ü an n peri-
şan hail Ut alay etm ek için bu b ir aylık mfy-
hane vc i fiti yasağını lıcsat bilir, akşamcı
ja ırle r de kendi hâli p ü r m elâllerini U tvir ile
yanıp yakılırlardı; H aşm et de yılın oobir ayın­
da b id e düşkünlerinden dİ. Aşağıdaki beytini
okurken, o devrin m eyhanelerinde şarabın <b
rakının da büyük kUpler ifln d e dinlendirilip
muhafaza ed ibtijin i hatırlam ak lizundır.
Yıkamaz 4lrla kanidilf atflü lindjn
BeklcrU bia rit Arisoftyyede ktlp « M alî.
Bu m eşhur m âbedin adını a jk ve alâka
maceralarm a karıştıran ş iirle r de vardır; sıt-
selî Onaltıncı asır şiirlerin d en oiup Torlti
Çelebi lâkabı Ue anılan ve 1S64 de ölen N ibi
ni sakakta rastladığı b ir nevelvan İçin
Bir gfiut gördöss bugün h«n A runfrıd an r""*
Ban aj*lekdttr fndl Hak emHrlc (lUn>id«e yana!
diyor.
Geçen aaır sonlarında yaşamış ve başka
şiirlerinden şarktı, Erzurumlu veya K anlı ol­
duğu anlaşılan Çeşml adında bir ş ltr de Aya-
«ofyadan bir H lfız tlyaa miinaaebeti ile ve bü­
yük mâbcd hakkındakl halk söylentilerine te­
mas ederek bahşediyor:
B ir r j i ı » «dladfct U r jrtel füti»
AyMfjMla «Ar eb rt mU«tdıı
t m l » ıV M f r Uya» o TftrİD
““"fî^^p^/ŞPÖtıPSgöogle.coı
 ATTSffLOPEDtet
— t 471
Tik! artfarib rfidtm fcenun ki<r«U
Abtbat ald a n ırd a n «atanı rafına
0 ylrla hvzori ifN lııd trlifa
j ı t f N I » CAmlln to ıV r tifiııa
H k +k»lk f lw « ı tagrEle râkik
(’ıu ln n n e t th jniaili ı«Jİb
O P'rttldiBit lâhlb
SaaU ytlaaU rdı/ u j l a n d*Up
Gerçi b*r yer hir ib td ri na»k*aiH
Ttpkanttl] a lildir U n l m alttım
Her «akli w b t r bodur 4 u n M
.VzEjrrizn A kİasıa l lj h jnebllkaamı
MabfiH jrri/iı» hblhuHi |) > u
IUde4 jtflfeain in Kttltt ÜyU
Eörl f ıt ık . oûrt rahm et. lütfl f l ı i
Yüzflnde İsmetin ak tfllfi bym
MuafcAfi hüsnünde a^Ab hikmet
M yi gûlgânudur ratfeH eenoel
Tâki ebrûıeopda kandili fanan
Kademi p ik ia d e t in nauhabbet
Ayas o fla d ır ö (âm ii i* h ir
Cümle BOkeuşadıır teUÜii tekbir
Afikı da miMifcu da a r a t a n
Allah birdir. Allah birdir, b ird ir Mr
Aytsofyada Yavuz Sullan Selimin Halife­
lik merasimi — Büyük nrâbedin sahne olduğu
en azametli toplantılardan biri. M ısır seferi
donuğünde. Yavuz Sultan Selimin H alife ilânı
merasimidir; Mısır fatihi ile beraber Istanhu-
la gelen son Abbasi Halifesi Üçüncü Mütevek­
kil, Böyükşehre girdiklerinin ilk cum a nam a­
zında, Ayasofyada. halifelikten istifa etm iş ve
Peygamberimizin hırkasını Yavuzun sırlına
giydirerek hilâfet, Abbas O ğullarından Osman
Oğullarına intikal etm iştir.
Ayasofya mihrabının İki larafm dald kan­
dilli şamdanlar — Kanuni Suttan Süleyman
tarafından M acaristandan getirilm iş olan bu
şamdanların Üzerindeki kitabeler şudur: ü s ­
tüvanenin üst boğazında:
C ilua u h ib kıranı ila n Süleyman
Ki d a n u t hiBilcsinc ürv a Plyjffl
&a denlA lurdı ceyjl «-ngErûri
fiüTfiBingn «Mu satır» kfi?t*lenfcn
D tU k t r t p k irtil a ftb d tin
Y erta od eyledi tahU k bUsen
■üüütoıo yıkub y a k * Bodial
Çıkardı bu Ife) m âfkâtl a k s ta
ta l t M b A yisoflyyty* v tfts l
AdAsua ctsmû <im a W *
n/group/merakediyorum
AYASOFYA
Dldl Mıüf ıh la rtdİJHr Utrlk
Kt*4 di* tirit* dia rt*en
s*tM a n m ım ı
üstüvanenin alt boğazında:
M lıtlal nalla n a l b irle RHryn&B ş â k l d*ryâ <tU
K in ol mılCftoıdir A k ıiü U ıar» K ı V f l Ş im iı
Ai«tMn Raatirtiı Jllo (am m atı «i flalUl Hak
KIUMUfr yıkub Juldı mertac r ehlin n n t a m
G rtürdl felbl ekberdvn f t n p ey dil
Dl lirilıl «HUebbed ola le m l nûri ( • U rilu
8cdc 033
İkinci kitabedeki eHalil* den kasil. sadı-
rây.am Makbul İbrahim Paşadır
İbrahim İllim i T au ıık
A yasofya ve Ennenllcr — Ermenilerin
Ayasofya ile ilgisi olan başlıca mevzular şun­
lardır : ,
1 — Ûnbirinci asır Ermeni tarihçilerin­
den Istepapnûs Aaoğİk'e göre, Ermeni ku­
m andanlarından Varlan Mamüîonyan II., Iran
H üküm den lîüsrev Anuşirvan'a 1531 - 579) is­
yan ederek ailesi ve maiyeti ile birlikde İs­
tanbul'a gelip Ayasofya'nın banisi imparator
Justinianus’un (527 - 565) kanunlarına İntibak
etm i; vc Ayasofya’nın baş kapısına da kendi
ismini verdirm iştir. Aynı müellif bu kapı için
h â il Erm eni kapısı tesmiye olunmaktadır di­
yor fSen Petersburg. 1885, s. 85).
V artan adlı diğer bir Erm eni tarihçisi dc,
M amikonyanlann Jastinİanııs'dan Ayasofy*'-
nuı garptaki kapısını beş «kıriv» (takriben
47.50 okka; gümüşe satın aldıklarını kaydet­
m ektedir (Venedik, 1862, s. 85).
Combefü tarafından neşredilen Anonim
bir müellif de, «Sofya’nın mukaddes kapıla­
rına onların (yani 553 yılı İstanbul konsitine
İştirâk eden Ermanilerin) ismi verildi k t aynı
kapı bugüne kadar Ermeni kapısı adını taşer»
demektedir <BT I*. înciyaa, Onsekizincl asırda
İstanbul, 1958, S. 45).
Mevzuubahls kapının bugün kullanılan
kapı olduğu aşikârdır
2 — 889 - 870 yıilaıtıtda Basil t. tarafından
yapılan yeni tamiratlardan sonra, muasır Er­
meni tarihçisi mezkûr Âsogik'e göre, 989 da
vuku bulan şiddetli bir zelzele neticesinde
Ayasofyanın kubbesi yeniden harab olmuştur.
Aynı taıibçiyıe göre Bizanslı mimarlar künbe-
dl yeniden ihya edememişlerdir. Krtcsi sene
 A V A SarV A — .1472 —
b-ir iş lçto tesadüfen İstanbul'u gelen meşhur
Ermeni tnlman Anili Dırlaü, bugüne kadar
tabisi afetlerine mukavemet eden kubbeyi ye*
nıden inşa cnııcge muvaffak olmuştur. Krrae-
nl»taıı’ju eski psyf tahtlarından olan Anl'nan,
baztferı samanımıza kadar ayakta d u n a bir
çak muazzam kilise ve salf binalar* bu brf<
yük sanatkârın eseridir. Sem zamanlarda Su­
riyeli tMr Ermeni m ütehassısımın yapU^j
te tk ik le rin , kubbenin bazı kısımlarında kul­
lanılan tuğlaların k e s ü ıti tam am Bîzanslı us-
talannklnç uymadığı, yani diğer kKimlann-
dan farklı tfldufiu meydana çıkmıştır. Böylece
tarihçiniz) verdîgj bilginin doğru olduğu ta*
hakkuk etmiştir.
$ — Enuenilcre ait diğer enteresan bir
mevzu da Ayasofya’da, EnueniJerm en büyük
azizi ve Gregoryen mezhebinim mûessisl olan
Surp Kirkrvr Lu&avoriç'in {Saint Gregoire l'll-
luminateurj mozaik portresinin mevcudiyeti-
dîr. Bu bilgiyi, W. Salaenberg adlı bir Alman
möeihfi 1834 de Berlin’de neşredilen «Alt-
dıristliclte Baadcnkmalc von Constantinopel
vom V, bLs XII, Jahrlıundert* (Beşinci ve on*
ikinci yüzyıllar starındaki İstanbul'un eski Hı­
ristiyan âbideleri) adlı eserinde verm ekte vo
aakiu resmini de derceimektedlr. Ayakta ve
dini merasim elbiseleri giymiş vaziyette yapı­
lan bu portrenin üst kısmında, Bizans harf*
feriyle «Grigorios Artuenias* kelim eleri de
okunmaktadır. Bazı müdekkikîere göre bu
resmin Varlan Mamikonyan taralından al­
ımcı asırda yaptırıldığı tahmin ediiiyotsa da,
mimar Dırtad’a bir şükran borcu olarak q sı­
ralarda meydana getirilmiş olması dia m uhte­
meldir. Zira mezkûr moraikin. m üteaddit zel­
zele ve yangınlardan sonra altıncı asırdan za­
manımıza İntikal edebilmesine ihtimal vermek
biraz güçtür. (936 sıralarında bu mpzaikln
baş kapının arka taralında yeniden meydana
çıkanldjgı İstanbul Ermeni basınında İş’a r
olunmuşsa da. bu hususta bilgisine m üracaat
etliğimiz Ayasofya Muzcsİ m üdürü saym Fe«
ridun Dirimtokin. mezkûr mozaildn cenupta­
ki kapının üstünde ve Andftnios ile Nikolaos
adlı azfolere ait mrjzüik portrelerin yanında
bulunduğunu ve her üçünün de 1894 deki bü­
yük zelzetede barab oldukları tarafımıza bil*
dirmek lûtfunda bulunmuşlardır,
4 — Onildnd asırda yaşamış olan Erm e­
ni lariiıçeBj UrfaJı Matteos’a göre, kandınla* delerini gösteren kartpostallar arasında. Aya-
j^AX6tiL
rak İstanbul'a getirilip, oradan da yakut bir
adaya sürgün edilen Ermeni Pakradunl İtan*,
danınm son genç krau Kakik II. 11024- 1019,
Aya Sofya'da. İm parato r Dukas’uı ve Buan5
KilIseFİnin erkân/ önünde, Grekoryen mezhe.
tönin akidelerini (dogma? müdafaa eden bir
makaleme yapmıştır ki bunun metnini de ta-
Tihinc geçirmiştir. Ünlti baaı Ermeni 4uı
adamlarının d.ı Ayasofya'da vaazlar vermkf
olduklarım tarih kaydetmektedir.
5 — Ayasofya isminin menşeine gelince
bu hususta Onsekiaincî asır Ermeni edebiya­
tının on mümtaz sim alarından biri olan vs
eserlerinden geniş kültüre sahip olduğu be­
liren İstanbul patriği Nalyan Agop Başpisko­
pos (1701 -1764) «Narek* adlt ermenice dua
kitabının Tefstratında (İstanbul, 17451 entere­
san bir vak’a anlatıyor, ö n ce Aya Sofya ismi*
Jiin, csJridcnberi um um iyetle aynı İsmi taşı­
yan bir azizeye ithaf edilmesi kanaatinin mev­
cut olduğunu yazıyor ve bu kanaati haiz plaj­
lar meyanmda. tefsir ettiği kitabın müellifi
Kirkor N arekatd ’yi (051-1003) de zikrediyor.
Halbuki kendisi bunu tekzip eden ve yunanca
tarihî eserlerde okuduğunu İfade ettiği aşa­
ğıdaki bîkâyeyî anlatıyor.
Ayasofya inşa edildiği sıralarda bir gün.
ustalar ve am eleler yem eğe giderlerken, bir
çocuğu inşaat üzerine bekçi olarak bırakırlar.
Az sonra çocuğa fevkaUde güzel bir melek
görünür ve orada beklemesinin sebebin! so­
rar, O da söyler. B unun üzerine melek, sen de
git yemeğini ye diye ısrar eder. Fakat çocuk
vazifesini terketm ek İslemez, zira herhangi
bir şeyin kaybolm asından endişe eder, tâelek.
yerine kendisinin muhafızlık edeceğini bildi­
rir. Çocuk da vaadine ne surette güvenebile­
ceğini so rar. Melek ise « liib î Hikmet» şahit
olsun d er ve avdetine k ad ar oradan ayrılma­
yacağını beyan eder. Bunun Özerine cesaret­
lenerek o da diğerlerinin yasm a yemek ye­
meğe gider. Çakal vakfesinden ayrıldığı için
onlardan azar işitir. Çocuk gördüklerini anla­
tır, onlar da keyfiyeti JuetioU nus’a bildirir-
fer. Mele* oradan ayrılmasın diye, çocuğun
tekrar kiliseye girmesine müsaade etmezler
ve kilisenin de «Îlâhî Hikmet* yani «Ayla Sof­
ya# tesmiye olunmasına k a ra r verirler.
Ketorfc Panukfoy»!!
Ayanofya kartpostalla!) — İstanbul âbi­
http://groups.google.<
r ■f-.i r« ir^p tJc
p - J^a *"•>£.» ^'fl*b< w.yyahLi*; i£Lîn?"$ lçf*t
^ ; t ; . 2 ^ ! ^ vjU m faiSjr.ına larzrifutan te-
.^ n .i: r. -i-'-'T.»*. bosu» > «>ia tU *e f r a w
— !V ? Î
çoisîiiiT1 r u B î h u r t ^ y dev*
•..* > âY.r-laırfmapt*., İstanbul
t:;ir. JÖJres» bUtlıfdr K artpostallarda. Aya*
«,>fviAiiv besten «tam*. Sultan a£:rid U n
i:nm gıtfiiRUAt! tm ıH edılm iftır
S.r tanb vesikası olan «n kıymetli A/<
v '. j kartpostalı. Kaı%köy meydanında 2t nu
r.andJ <J Ludvrİgaohn tarafından basılan btr
^ -p o sta ld ır
Bu kartpostal Türkiye Büyük Millet Mecli-
t. Hufcûmett onlusunun son ve büyük zaferi
i ı a a d ^ ı günlerde ismi t es bit edüemıyen bir
? i/k m atbaaotı tarafından toplattırılm ış ve
ûıerine «Mectub* m ahlism t kullanan btr şai­
rimizin yu kıL’a » nesih m atbaa harfleriyle
basılarak Türk askerinin lstanbula girdiği
MUfa AKediltnii' ve İstanbullular tarafından
lur pinde kapışılarak tükenm iştir
Çok |4 1 ıs r 9 İd a n f ly e ta e r fe ıö i u n l l m a h la
D e lta fe b ri M anfadla i r k r a r m u sa 'M ’ r â r i «tlo
Ctyıi UUnı (driıb kırk İlcide İMpcnıta didl:
Hji İU »saatti Adnia fedbntAki Ulitfi»
Meczubun kim olduğu da. m aatteessüf
o^renilememlştir.
Ayasofyada Evliya ÇrleM — Ayasofya
u n keyfiyeti binası böyle tavsif olunur ki
rkatimi so badan kûhi İri sütun p ir e abcâri
rikıymetlerL. keşan b e r keşan çekerek .. gû-
nagftn «»fegi bukalem ûni ibretnum un taşındı
ve fistad Ferhad pidesi m arifetiyle taşların
tik le ri aşındı.‘ O lkadar ihtim amı tam besle-
ddb camiin nısfını yedi yılda lam am e ttiler
ve a ticari firavan Ayaatog ve Aydıncıktan gel'
nuşdlr Ve renglm la {mermerler) Karaman ve
Şam lü b n ı ceziresinden ve nice bin soma-ki
zeftbûri ve zeytûni ve zerkant m ücclli sû*
tuni raüniehâiar Atina kum bundaki (A kropol
Tfcmijabkdaû ve ekseriya merm eri hamları
Marmara ceziresinden naklolummjşdur. Ve
to e jüt: mimar ve mühendis tarzı tarhında
K rkirlıga miibaderet idüb herbiri Jııinerler
ühar idüb ihsan aluriardi- Amnıa cümle mi­
marların plşvisı lgnados mimar idi
«Tiki bu binayı azim Taaki Klsffe mteal
ıdört korner) pftyeleri mahalline dek tamam
ohıb bir gıcede mimarbaşı olan Ignados galb
Qldu, Meğer bir tebdili (kıyafet) ile Kmlelma
diyarına varub anda Rimpapanın izniyle
om/group/merakediyorum
bt‘ ıL-f:.»***-? mufc**»*#!* utefc i ü <Sjt5u &ıc'ntuı
, «;<2
j Ufımtt vi-t-iure b r jk » rx-»(Un i ı -
hi firar ite U!>;rrfy)W :x->'i id e tuıuı w* ^ îâ
(Ai (<ı..rJ>n £K ’UırH!ıM.ı Ijnail'* Bu rû*-
»ıliu binayı t r l n n ivcr^li (T .hE. n \#
zi.luUr Kırar ıUım*A bıiuyı :«V' k H nek
uw<* rr b :; olunatafım ilipH m vi r *> !^<ı«
muhkem ^înjasdV* dem«*kk kubb^fiın :n^>C'
nt (baflaıbj Vıu Baha kı amudlar mr»
ler lic ıkı tabaka dahi amudı mtıniefeiUr usrt
taakl havrcnUıv Uzr« hubbcı eflak m bulu fr
ki^el iCfnifiûn ve r»**»ı h in mlgua Ur nv«
tur bîr azim ma'fHfjr eldiler kı lek^<
atlası bûkalemûunda beyle Wr kubbe {feas
dişinden evvel ve sonraı bina olunması-iç^r.
B;j kubbeı İUnin zın c i AUamda y»r -.v-j'
la n lakenderl altondan bir baç alem St^V
p ı’lei aentf Ue 14 A km Dağından ve K afö
Dadından ve DaClanndao fark tö -
ltır idi.
Kırk &enc zarfında ma'bed «,ea*m
da enderun ve blrununa on iki bin hüc^k-g
tayin olıınmuçdur T* bu merlebe ma'm*»r
oldu ki milleti N&sirânin lâ tefb£b k A ^ ]» ı
idi,
■BAdebu vilideti Ke:*n1ıi Alem Efendi-
nıizi tebşir eden ieyiei m ütarekede vııkutm-
lao te b e lci azlme Taaki Kisrn ve Kubbel Ki*
alelm a ve Kubbei Ay-ı^ofiyi'cyi iyikmaklat
ba de zaman Hızır Aleyhfuelâtn İh tan b
üçyüı k aJar keşiş n h lb Bubayrim n delile^
tiyle Mekkeye vanıb o! vakitler henüz kflçilk
yaflarıuda olan Cenabı Muhammed A ^yhttr
selim in itıikrb^ünden) U r mikdar alub bir de
nakşi desti m übareklerini alm ışlardır ki Eb£
Talibin h attı destiyle ceylin derisinde men-
kuldur. Eiha»ıl (Peygamberimiz tükrüguyte»
İh ı zemzem vc tilrib ı piki Uekkeden birer
m ikdar talan keşişler) avdet İdüb kubbenin
milntıedim olan kısmını binaya ıbajJadılarl
flâîcrr Itesulu Ekrem tiikrU^ü 11e bina olunan
(yerj, kubbenin kıble tarafmdodjr, malûmu
olan canlar ıınzar ettlkde Allahümnıe saUl a li
iVfuhammud derler, zira kubbenin sair mahal­
linden bu kısım münevverdir. Ba'ıieifotlı
îCbılHoth, bu kubbe Hazreti Risalelin tükrU|fl
Ue kaim oldu deyu t i kubbei Alinin oriasuu
bir zincir ile teberrûken bir aitun top asmif-
tır kİ elli kllei nım l buğday »lur Bu top Â
Uoda Hazreti llıu n n bulunduğu ve arasız»
sulehayı ümmetten bazdaıriyle m ülikt o td ^ a
 AYASOFVA
_ u n
cihetle t haceti olralar arasında) İ lg ı n m âliki
almak üx?re Ol müzchlıeb top altında kırk
giin sabah namazı eda etmek rivayeti (halk
ırasında sâylemH.
«Kubbelerin cümlesinin İçinde ilstad
nakkaş orjengt efrenk Mâni itim zat miizoh-
heb ve tnlnâ tosavir ve eşkâli garibe ve odba
ve sihrimiz timsali korûblyan ve gayri âtfu-
ralyaıt suretleri ıakş etm edir ki n a m İtilen­
lerin hayretten parmağı ağzında katır). Kub
bei azîmin dört piyel azimlerinin tabakai âlisi
nihayetinde dört köşede birer melek sureti
vardır. M teşbih biri Cibril, biri Mikâil biri İs­
rafil. biri Azrail suretleridir kt hâlâ fcanadla-
rını küşâde idttb dururlar ki boyları kanadla-
riyle beraber) elü;er airadır. (Hazreti Muham­
med doğuncaya kadar) bu melek suretleri gö­
beğinde «lan abından (konuşurlar İmifl, Celi
rail sureti olacak alâim ve vakayii beyan eder­
miş Mikâil sureti cAnibi garbda olub düşman
zuhur ve (kıtlık, sçılk) olur tleyu haber verir­
miş ve İsrafil sureti câniiji şimalde olacak ve-
kaylden haber v e rirn ij ve Azrail timsal! hü­
kümdarların (ölümünü) haber verir rai;.
«Kıblenin orta kapusu cümleden âli ve
(boyu) elli zira bir bâbı kebirdir ve bunun
levhaları sefinei Nnhun Cûdî dağı üzerindeki
ankaztna nlsbct olunur. Ve bu orta kıble to ­
pusu Uz» tâbut misa] bir sanduka! tavil İçre
kıraiiçe SoEijcatn na'şı roumy» halinde ola­
rak medfundıır derler, nice eflıas ol sandu­
kaya (el atmağa) eür’et etıtiklerinde cami içre
bir zebele ve velvelei izim e yepda olub fel
çekmeje) mecbur olmuşlar imiş...
•Ayasofya makam taran beyin edelim:
«Makam kıble kapusu — Kanadları Haz­
ret! Nuhun gemisi tahtasından olması mervl
idiigttnden cümle misafirin tüccar (deniz adam­
ları) o) kapu dibinde iki rekât hacet namazı
kılub ellerini kapunvn tahtasına stlrUb Nuh
Nebi ruhuna bir (alihal şerif tilâvet idüb se­
tere teveccüh eder, gayet miioerrcbdir.
«Ziyaretgjıhı terler direk — hakkında ni­
ce kivili kal vardır. Kıble tapularının cinibi
garbi nihayetindeki kapunun iç yüzündeki
bucakda (dört köse) yekpare bir beyaz mer­
mer sütundur U boyu onbir ztradır. Aşağınn-
da bir adam boyu bakır kaplıdır-, dalma te r­
JSTA,VBVt,
-
le r durur. Bir rivayetde tem elinde tılsımlı
derine vardır DifSsr rivayetde Viveduıt
Sultanın Mıı siiânâklnm hararetinden terler.
Bir rlvayetde dahi Cenabı Resulü Kibriyim#
ata tü k riip İte kireç bu sütun altında (kani,
algından) anın netnnâk tesiriyle terler. Garib
temadadır. B ir idem 't a s ağrısına) mUMeli
olub bu am udun terinden başına atine bittn
rillûh halâs olur. Bir âdem in yüreğinden kan
gltao, bu direğin terinden yalana biizniUih ha
Us olur. Bir âdemi rubu ısıtm ası tutsa, bakı­
rın deliklerinden parm ak ile toprak çıkanbda
bağlasa. blem rillâh istlfrag ederek halâa olur,
gayet mücciTebdir.
«Ayasofya kuyusu — B îr Adem yürek
oynamasına ve hafakan marazına mUbtelâ
oba. üç cum artesi Ayasofya içindeki kuyu­
nun suyundan alessabah aç karnına üçer ker-
tıt IIÜP itse biteni Hûda k u rtu lu r derler.
i Alim top — B ir kim se (unutkanlığa) uğ­
rasa gerektir ki Ayasofya kubbesinin orta­
sında asılı olan top altında yedi k o r e sa­
bah namazını kılub iif k erre Allabümme yi
kojifül m üşkilât ve yâ âlim iissirrü vel hafiyat
dtyiib h e r vakitdc yedişer siyah iiziim yise
bicmnUâh öyle lek i ve necib ve miirşid olur
ki lşltdiği elfaz derununde (sanki ta ; içerine
naklolunm uş gibi k alır >. A tlında bir kerre
ibadet edenin dünyevi ve uhrevl müradları
hâsıl olur. H attâ Akşemseddin oğlu Ham di
Çelebiye Göynük kasabasında olkadar (bu­
naklık) galebe e d er ki b ir id e m kendisine se­
lim verm ek istese kâğıda h ir selâm resmi ya­
zarmış. A na nazar idüb vealeykümûsselâm der
imiş. Bu (altun top altında şifayab oldu), be-
lâhsttan halâs alub ol an Yusuf ve Züleyhn
te'Iıfine baslayub yedi ayda İtmamı müyesser
oldu.
«Makamı soğuk pencere — Kıble tara­
lında H ünkâr kopuşunun İç ydzUnde şimal
tarafına açılmış b ir Ipcncerei) can safid ir k»
daima anda bâdı nesim eaüb İdem e hayat ve­
rir Ta§rasuulaki bâgi trem tn hoş el itan bili-
btlli güya .sının nağm elerinden âdeme pdayi
ruh h isıl olur. Ibtidai fetihde Aksemseddia
tefsiri şerif dersini tilmizlerine nakledtib.
Bunda K ur'an tilâvet eden vesair ulûma meş­
gul olan tekmili ftimin tdiib musannif ola! di­
ye hayır dua edlib el an anda bir k erre Bes­
mele diyen mahrum kalmanıışdtr Hattâ Usta-
http://groups.goog le.c
 jL5 S)K M fB>tSİ — 1*75
duna ıŞeyMer ley h îl Evliya E tendi bu peri-
ctrede itmi kıraati »5*1» okud up nice bin
xUaı bu m ahalde sah ib i k ı n a t aln>U(Urdır>
Evliya Ç elebi, A y k ttly a m addeni İçinde.
İkinci Selini u m a n ın d a İd b ir ta u n «algını mü­
nasebetiyle bu m a b e tte y a p ılo ııt büyük bir
tıun duasından b a h se d e r ve bu d u a y ı
J7,M0 (” > k iş n in işlirftk eylediğini kaydeder
(g.; Kelimi Ağ»),
Büyük seyyah, lıeniiz ç areb ru b ir genç
Uttu H k ri 1045 (M. 1633) d e hocası Evliya
Mehmed E fen did en hıfzını tekm il etm i« vc bu
51i R aroaiajım ım n K a d ir g ecesinde, Ayasot-
yjnuı m üezzin m ah felin d c K u r'an okurken
sesinin güzelliği d e v rin h ü k ü m d a rı D ördüncü
Muradın nazarı d ik k atin i çekini} v e derhal
KıKbek(i M ehm ed ve S llih d a r M elek A hm ed
A jalar ta ra lın d a n m a h fe li h ü m iy û n huzura
fifcanlou}, p id iş a h ın iltifa tın a n ail olarak
EMİenuıa alın m ıştı (B. E vliya Çelebi).
A yasofyada l-ady M on tagur — On s e tt-
rnıd M ir o rta la rın a d o ğ ru . l â l e devri b e jin d i
lstanbula. In g iliz e lc isin in re fik a s ı o larak g e ­
len İngiliz etlibeai L ady M onlague. m eşhu r
{ark m e k tu p la rın d a n b irin d e, K o ntes de P***
ye yazdığı m e k tu p ta Ayasofyayı jo y te ta sv ir
eder:
«Saraydan so n ra en m e şh u r bina, Aya-
safya, f a lttt b ir H ıris tiy a n b u ra y ı görm eğe
güç m uvaffak olu y o r. İs ta n b u l k aym akam ın­
dan üç defa m ü saa d e İste ttim , n ih a y e t belli
In jlı efendileri to p lam ış, o a tlu b u ıu u lü tfe t­
mek kabil o lu p o lm a d ığ ın ı m ü ftü d en su al e t­
ini* S u iş o n la ra o derece mühim gelmi} ki,
lamam ilç g ü n m ü zak ere edilm iş, nihayet
m ükerrer ıs ra rla rım a m u v afak at gösterilm iş.
Üt£er cam ilere H ırlsliy a n ia r b ili m üşkülât
bırakıldığı hald e T ü rk le ri bu cam i hakkında
kuşkulandıran seb e b i b ir tü rlü anlayam adun
Burası vaktiyle U r kilise olduğu için, galiba,
el'an m ozaylk halinde görülen ve ta m ın Ue
lurabçye ylU tu ta n azizlere dua edilip de
camiin k u dsly etüıe h a le l g etirilm esin diye çe­
kiniyorlar. U m u m iyetle zannedildiği gibi,
TUrklerin tsla n b u ld a b u ld u k la rı tasv irleri k i ­
milen ta h rib e ttik le ri k atiy en yalan. Ayasof-
y>nın 113 kadem m e rm e r d ire k le re m lbtenid
kemerler üzerine inşa ed tlm if, ta fla n ve dö­
şemeleri de m erm erd en. M uhtelif ren k te mor-
n n ı direk lere m ü stenld iki deliliz görülüyor.
Kubbe m ozayikle siistü. fak8t kısm en harabe
/nrouo/m erakediyorum
A Y A S o m ÇMVlSl
yüz tutm uf. Bana bunlardan bir avuç getirip
gösterdiler, cam gibi veya avantürle yapılan
terk ib gibi gbrtiıuhl. Impaıator Koslanttaift
mezarını da gösterililer. Türk lor buna pek zi­
yade hürm et «diyorlar.
«Size Ayaıu/ya gibi gayet meşhur bir bi­
nayı nutamam hir sureile lu v lr ediyorum;
fakat am ali mimariye pek az vukufum oldu.
Runu bildiğim cihetle hiç teferruata girilmi­
yorum. istanbulda <Syle camiler gördüm ki
Ayasofyndan ziyade hoşuma gitti, m eteli Su-
leym aniye Camii » (Ahmed Ketlk tercümesi).
AYASOFYA IKliçbk) — (B Küçükayı
sofyaı.
AYASOFYA BOZASI — Evliya Çelebi­
nin kaydına göre Onyedinci asır ortasında l<-
lanbulun en naınlı bozalarından idi. sertli#
ile m eşhurdu; ırgat, hamal, sandalcı ve lefllk
gibi ayak takım ı. Ayasofya binasından bahse
tu tu şu p içerlerdi. İçki yasağı devirlerinde,
nıilsekkir olarak İçilirdi
AYASOFYA ÇARŞISI, MEYDANI, VE
.SIRA KAHVELERİ — Ayasofya yanındaki
Adliye konağının yandığı tarihe k id a r (1932),
Ayasofya ünii, Büyllkgehrin kalabalık ve ha­
re k e tli yerlerinden biri idi. Büyük U r mâbed.
A dliye S ırayı ve büyük bir hamam bu faaliyet
m erkezini b ir saç ayağı şeklinde çerçevele
m isti. A tkestaneleri altında ve Ayasûlya ha­
mam ının 6nlinde ahşap barakalar halinde sı­
r a kahveler utanır, yazın m ibed önündeki
ağaçlar altına arkalıksız bodur hasır iskemle­
le r a tılır, Camiin ta$ düşeli büyük avlusu, şa­
dırvanı fırdolayı çevirmek üzere keza iskemle­
lerle donatılır, tilrbeler Snflndekl duvar bo­
yunca ve Adliye karşıcındaki köşede bulunan
sebilden mSbedln doğu kapusu yanına kadar
duvar boyunca sıralanmış olan kahvehaneler,
bakkallar ve arzuhalcılar Ayasofya çstysm ı
teşkil ederdi. Cami ile hamam arasında Ad-
llyeye doğru uzanan m eydanının caddenin iki
kenarı boyunca, ağaçlar altında kir» arabaları
dururdu. Kaç göç devrinde Jcondini bilen ha­
nım hanımcık kadınlar, Ayasofya meydan ve
çaişısmdnn yaya geçmezlerdi. Bu semt, Meş­
rutiyetten beriye, faaliyet ve hareketini parça
parça kaybederek nihayet Adliye yangım ile
büsbütün sündü; bu satırların yazıldığı IM S
yılında, günün hemen ber saatinde ıssız ve
tenhadır; Müze olan Ayasofyanın ziyaretçileri
 AVASorVA ÇBSKESİ — U 7 Iİ -
tı-nebilerla mahdut mlkdarda meklop talebe­
lerine infafsor elmiş, mun&anı ve muhteşem
hamam kapanmış, depo olmuş. Adtlyenin top­
ladığı mahşeri kalabalık da postahaneye Me­
ret etmişi İr. Meydan - Cadde, etrafın mesken
kesafetinden ve okuldun mahrum oinıası yıl'
zilnden. çocukların mahalle stadı da olama­
mıştır. Vaz günlerinde, tek füV sı>vdaied&
çiftler® rastlnmr, övlc İt!, Ayasofya hanaamı-
nın ötıil ııdeti revak sütunları Ürerinde kalem
vc tebeşirle yazılını; rnndevu saatleri dahi
okunur.
Evliya Çelebinin kaydn™ göre Ayasofya
meydanı, Onyedinci asır ortalarında, Büyük-
{«hir halkının belli başlı mesire yerlerinden
biridir. Fakat bu meydanın hududunu (İtm ek
gilçtiır; kaba taslak Ayasofya ile Suitanahmed
camileri arasındaki saha diye tarif etmek
mümkün olup, bu takdirde hamam. meydanın
Ortasına diiser. Onyedind assr ortalarında Ev­
liya Çölebinin bahsettiği meydan, irili ufak­
lı ahjsp binalarla dolmuş olacaktır ki, Hicıi
1133 ve 1154 yıllarında İM yAngın burasını
silip süpürmüş, fakat yerlerine ayni tip yeni
binalar yapılma» gecikmemiştir. Zamanımız­
da göTüten ıiıeydnn, Balkan Harbinden sonra
Şehremini Operatör Cemil Paşa (Cemil To­
puzlu) tarafından açılmıştır; aşağıdaki notlar,
Belediye Mektupçuluğundan emekli Bay Os­
man Erginin ıJlecellel Umuri Belediye» adın­
daki büyük eserinden nakledilmiştir:
«Suhanahmedlc Ayasofya arasında kâin
meydana gelince, burası 1328-1329 senele­
rinde ve Cemil Paşanın zamanı em anetinde
açılmıştır. Evvelce mezkıır meydanın yerinde
bir iti mahalle mcvcud iıli. 1327- 1328 se­
nelerinde İki defa vukua gelen harik dolayı-
siyJo mezkûr mahalleler kim ilen yanmış ol­
duğundan Cemi! Faşa m uhterlk mebaui arsa­
larını Utlmlâk ettirerek meydana kalbeUır-
miştir
--.Gerçi Sultan Abdülmecid devrinde Da­
rülfünun olmak üzere Adliye Nezareti binası
inşa olunduğu zaman Ayasofya etrafında kıs­
men istimlâkler icrasiyle tevsiat yapılmış ise
de AdUye Nezareti Cephesine amud ve Aya­
sofya binasına ın&vajıi ve iki tarafı ağaçlıklı
cadde Suttan Abdülâziz devrinde küşad edil­
miştir.
«Ayasofya He Türk mimarisinin bir nu-
mnnei bedii olan Suitanahmed camii arasın­
tSTAS'Sl ,
daki halli kaldırarak her ikisini de enza* te- !
maşagerâna olanca m ehabet ve fiMmeffy|c |
iraeye muvaffak olmasından dolayı İstanbul
ahalisi Coroil Paşaya medyunu şükrandırlar,. J
İMT yıtı haziranında Adliye karşısından 1
sebilin mermer cephesi Üzerinde Ayasofyj j
çarşısının yıktırılmış ahşnb baraka dükkln. ,
larmılan birine ait şu duvar kayıtlarına rast
lanmışlı:
Z'< hr.nmıı 23 poliae, 10 nüfus». 28 KUrde, 25
Müddeiumumi, 41) 35 Daha. İD $shin, 44
Mchmndılen. 70 JMrcûIrfpn, 25 Kâmile, 30 Mukbtlt.
20 Besinci lluktık.
Bunlar biı- kahveci hesabı olsa gerektir
Sebil üzerinde okunan diğer bazı yanlar di
şunlardır:
SDlcymânfye 78 sim it, Hüseyin efendi 1756 adeı
simit, çocuğun dühulû: t teşrinievvel 1923. hamam­
da MıısUıfû efendi 32 kuruş.
' Atlı kılıuıyan bngına tae
İsler tok {-enin, Itterne aç
Mastika Huz rakı elde kadeh var İken
Loknuuılar faile buiaunnz anın d erd in e ilâç
’ Büliin dünyayı Bezdim bulamadım basıma bir tıc
Şu Istanbalda M zengini lok gSrdiim, ne fukarayı aç
w Siifvrikapu, K a r k a s Jla h ıfic sl, Lanka Sokffftuh
H anife Hanını.
Ayasofya meydanı, tarttı boyunca çok mil.
lıim bir vaka olarak M eşrutiyetin resmen ilâ
nııın sûhne olm uştur. En heyecanlı günlerini
do 31 M art vakasında yaşamışta- (Bak: 31
M art Vakası).
İstanbulda şaiben İdama mahkûm müc­
rim lerin sehpası, zamanımızda, Ayasofya
önündeki meydan - cadde iizerine kurulur;
bu satu’Iarın yazıldığı sırad a burada ipe çe­
kilen son m ahkûm , Çatalca d u a yetinin fküi
Küçük Al idiı1 ki. kendisine verilm iyen bir lu-
n n anasını ve babasını, vnh^iyane bir suretle
katletm iş olan b ir adam dır.
AYASOFYA ÇEŞMESİ — Alemdar Cad­
desi üzerinde Ayasofya Caminin önünde müs­
takil b ir adacık üzerindedfr. O rtadaki büyük,
iki yam laktleri k ü tü k , b ir arada iiç çeşmedir
t. filimi Tanışık «Çeşmeler» adındaki eserin­
de üçiizlii U biriııi kullanm ıştır,
1911 <1330) de Mimar K em al-V edat Bey­
ler ekolumun mahsulü b ir çeşme olup orta­
daki büyük çeşmenin kem eri üzerinde Beşin­
ci Mehmed Reşadın tuğrası bulunduğuna gö­
re bu hüküm darın b:ıvralı nazariyle baktlab-
http://groups.google.coiT
 — 1477 —
A ^u orjı Çrımetl
(Retim: Nedb>
lir. Çeçmeler kesme merm erden, ayn 3 taştan
yekpare mermer olup az derin kem erlidirler,
Küçük çekmeler, lüleleri kopmuş, susuzdun
büyük tonç löleli orta çeşme sem tin suyunu
temin etmektedir. Tekneler, kem erlerin altı­
na rastlar, diğer çeşmelerde olduğu gibi çı­
kıntı teşkil etmediğinden tanlm aktan k urtu l­
muştur. Çekmelerin kitabeleri şunlardır:
Aruofr* tİMiunu
\/group/merakediyorum<K**lBv‘ ,“”i **** s,'l,l'w,
AYa SOFYA HAMAMI
S ağdaki k ü çü k çoşmçrvin a y n a ta ş ı ü stü n d e
Besmele] şerife; konıorinln üstünde:
Vp rtsln a minntmai ktillU ç^y'ln hay
BUylik çekmenin ayna taşı üstünda:
V e y cık u tt t»ka k * V n k i o t m ln * rlm w ntrlhft
Solda küçük çeşmenin kemeri üstünde:
Vc «pkahBm nbhtibti» «anben labörl
Ayna taşı üstünde:
A j t t f t t rlb ıı t e m a K e fte b ili
1330
OrLa çeşmeye su geldiğine göre Btiyük-
şehrin en İşlek bir caddesini tezyin eden bu
eserin iki yanındaki küçük çeşmelerin metrûk
ve svsus durma?) güze hoş gelen bir şey de­
ğildir; kîiçük bir himmet Ayasofya çeşmesine
hakkı olan taraveti bahşedecektir.
B ibi.: I» H, T avipk İstanbul Çejmelerl t; (l£K
W Muzaffer Eten, Gezi notu.
AYASOFYA HAMAMI — Ayasofya ile
Sullanahmod Camit arasında İstanbulun en
büyük Hamam) ve bir Mimar Sinan yapısıdır.
 AYASOFYA HAMAMI
Uzun yıllar kapalı, m e trû k kalmış. depo
ûl&rak kuîlnnılımş, içi yürekler sızlatacak şe»
kUde [flhril> edilm işi I. 1M 7 i*J5B arasında
(Amir edildi, fakat nınalosef hamam olarak
açılnıadı. Zannediyoruz kİ lâ m ir bu sertat ga-
Keserini lıamam o lara k açm*k gaayesi ile ya-
plI^.KTU^tLl'.
1947 d e İsta n b u l A n siklo p ed isin e bu ınuh-
leşeın hamam hakkında su n a lla r d e re edil*
Bu satrUnn yazıldığı sırada, uzun za-
mandanberi metrûk. Devlet Malbaasimu
deposu olarak kullanılmakta ıdl. Ayasofya
Hamamı, Büyuksfrhrl tezyin eden, İBtan*
bulumımiu üzerinde failli imar damgalarımız*
dan biri olan essiz kıymette bir yapıda- ki,
yalüia hamam olarak kullanılır, acilen resto­
re edilerek klâsik Türk hamamı olarak açıl­
man, bir miUi şeref ve haysiyet meselesidir,
istanbulun bejyiiaüııril fetih yjiı hazırlıklar)*
nın başında gelen işlerden biri de bu hama*
mın ihyasıdır*
Bir çifte hamam oku Ayasofya Hama­
mının erkekler kamının meclhal kapusu üze­
rindeki üç beyJtlik tarih kitabesinin metni
şudur:
LâilAJıe HlSJJîih M iih ın m e d n Bcaîilûllah
Eğer girm ek d fle m n n « ıa i flrdevsa ridvjaı
Ctlftb h»ı»n»au snlıâne u b bul eri» «eyrjup
- 1478 — ISTANJtt
tt*n» almu» iiiM e « latM Iü kntmr mnafe
H ı M ı a » rabblhtm rilr iç fn * ol i b t a « ftn tn
llb d ay l jrlrıll **'i!ü bafti Afinin a y n id ir km
IHtfl rtrih «îlftmmam» b(U «t ülıâdi m dU aU .
604 {M 150G)
TezkîretUl biinyanm kaydlnden ve kıu.
beden olarak biliniyor İd* şehrin bu mutena
yerim. OııaHmcı asırda Atmeydaoı parlak de-
virl erinden birini yaşamakladır IB : At M«y.
ıhını). Mimar Sinan tarafından Kanuni Sultan
Söleymaıua zevcesi H urrem Sultan adına in.
şa edilmiştir.
Erkekler hamamının camek&o kısmoun
Ayasofyaya hakan nıedhal cephtsi önünde
altj m erm er sütunlu bir ruvak vardır ki, bu
büyük hamamın başlıca hususiyetlerinden bi­
ridir; dijrt beşik kubbecik ve ortalarında bir
küçücük yarım küre kubbe ile örtülmüş olao
bu ruvakın üstündeki kurşunlar, 1947 de bir
hayli bozuk, kubbelerin içine yağmur soyu
sızmakta idi, tam irinin kısa bir müddet daha
ihmali neticesinde hu ruvakrn çökeceği, Ç5ker
iken de m erm er sütunları devirip kıracağı
pek aydm ve çok acı bir hakikattir. Sütunlar
birer m erm er tnükab üzerine oturtulmuş otop,
kaideleri te rs lâle yaprakları, başlıkları da
baklava motifleri ile tezyin edilmiştir. Ter­
biyesiz ve mütecaviz çocuklar ve gençler, bu
m erm er sütunları, kapu ve pencere silmeleri­
ni pencerelerin aİutüM aruu, tebeşir ve kömür
<Bndm: ***^
ht+p: //groups.goog le.coı
ANSİKLOPEDİSİ — M 7» —
pili YUlUlJr ile m lu ıl ı vo kovalı gpor alklf
1ın *e küfürleri ve pek acık « ç ık fuhuşrıa-
telvis etm işlerdir
ıg e le r y a r a r a k
Ayasofya Hamamı, Milli Eğitim Bakan
lıjı emrine geçoıedenk Belediyenin benzin
doposu idi?! Helediye tarafından mı. MIHI
EJjtim Bakanlığı tarafından mı yapıldığı 'e s­
kit edilemedi, bu hamamda y»ptf*n en büyük
tahrip. depo iltUıaz edilirken, ortadaki kalın
duvarda ga.vel geni; bir kapu açılarak, erkek­
ler ve kadınlar kısmının birleştirilmesidir. Bu
satırların yazıldığı sırada, erkekler hamamı
İle kadınlar hamamının «sil hamam kısmı Mil­
li Eğitim Basımevlnin kâğıt deposu, kadınlar
hamamının soğukluğu İle camekâm da aynı
miiesjesenin kitap deposu idi.
Erkek ve kadın hamamları, yekdiğerinin
jvni ve mütenazırıdır; tek fark, erkek ham a­
mı camekâm ita kubbesinin, kadın hamamın­
dan pek az büyük olmasıdır. Plân: büyük bir
kubbe ile örtülmüş camekân, ki bu kubbe, dürt
yırım tubbedk Ue dlirl duvar kemeri üzerine
Murlulamjlur; Uf küçıik kubbe ile örtülm üş
soğukluk, göbektaşı üstünde U r büyük, hal­
vetler üstümle dört küçük yanın küre kubbe,
sefalar üstünde ve m edlul üstünde dürt beşik
kubbe ile örtülmüş asıl hamam kısmından
ibarettir; bilhassa, je tiz köşe bir göbçktaşı
nın etrafında, dört köşede dört halvet ve bin
lur;ıda ikisi iki yanda üç sofası ite Ayasofya
Hamamı. İstanbul klâsik T ürk hamamı tipi­
nin eo itinalı, bfiyiik. m etin ve güzel yapısı­
dır.
Hamamın, aşağı yukarı en az bir asır ka­
dar evvel esaslı bir tam ir gördugU muhakkak
tır, bu tamirde yapıdan ne giin teferruat ve
tezyinatın kaybolduğu ve yapıya nelerin ilâve
«itildiği, bütanın içinde uzunca bir etüde bağ­
AYASOFYA HAHAMI
lı olduğundan. İstanbul Ansiklopedisi tarafın­
dan lesbit edilemedi.
1047 Rytdlüıule Milli Eğitim Basımevlnin
W Jıd deposu olarak kullanılan Ayasofya Ha­
mamının erkekler kısmı ju halde görlibnlif-
tür:
Cameklnin ortasındaki fıskiye, yerinde
yok îdi, mesııed «Ulunu soguklukda duruyor­
du. yekpare mermer teknesinin de içeride, bi.-
halvelte. kâğıt balyalan arkasında o ld u jj
öğrenildi. C aroekânu ahşap soyunma odaları
ve bölmeleri tamamen kaldırılmış İdi, yalnıt,
binanın mimari bünyesinden olan taş soyun­
ma peykleri duruyordu ki. fırdolayı bu peyk­
lerin altında, 21 iane nalın - pabuçluk var­
dır, harasının İçi de yirmi bir kurnadır. Ca-
mekâna biiyük pencerelerden bol ışık girer.
Soğuklukta güzel bir çırakman maalesef
kırılm ıştır IB. Çırakman. Çiragman) ki bir e$l,
az zodell olarak iç hamamın medha] duvarın­
da durmaktadır.
Göbok tnşı yer yer çökmüştür. Üzerinde­
ki mozaik tezyinat, yukarıda bahsedilen ta­
mirde yapılmıştır. İç hamamın m ermer döşe­
meleri de keza bir kaç yerde çökmüştür. Hal­
vetler ve sofalar üçer kum alıdır ki, hepsi y ir­
mi b ir kurnadır; kurnaların ayna taşları ga­
yet küçük ve zarif; tekneler, üç dört tip ine­
rine kabartma nakışlı, bir kısmı çanak şek­
linde bir kısmı dört köşe blok içine oyma, ayna
taşlarına denk zarafetledir, çok yazıktır H
bir kısım kurnalar oldukça ağır tahribata uğ­
ram ıştır
 AYASOFYA İÇTİMAİ — 1480 —
Kadınlar kısmının İç hamamı serap» kâ­
ğıt balyalarıyla dolu olduğundan durumu tes-
bif edilemedi. Ayasofya Hamamının kitap de­
posu olan geri kalan kısmı da gezilen»! di,
Onyedinci asrın bilyıik muharriri Evliya
Çelebi, Ayasofya Hamamından bahsederken,
e m l i İstanbulun en büyük vs en güzel ha-
aıımı oldujunu belirtir, sonra, her şeyi yeni
ve tema, çarşı hamamları içinde iyan ve eş­
raf hamamlarından olduğunu söyler; İstan­
bul hamamlarım lâtife yollu müşterilere tak­
sim ederken, Ayasofya Hamamı için «Şeyh­
lere m ahsustu» der.
i İstanbul Çeşmeleri» müellifi İbrahim
Hilmi Tanışık, AyasofyB Hamamı hakkında
İstanbul Ansiklopedisine ;u k ü tü k hâtırayı
tevdi etmiştir:
fîstanbu'u tezyin eden ecdad yadigârı
âbidelerden Ayasofya Hamamına, ilk defa,
bundan tam o hız altı yıl evvel girmiştim. Ca-
ğaloğlu semtinin Çatalçeşme mevkiinde, bu
satırların yazıldığı sırada İstanbul Kız Orta
okulu olan bina, o zamanlar Dariilmuallimlnf
verilmişti ki ben bu mektebe 1911 de girmiş­
tim... Sıra kahveleri ününde tiryakilerin n ar­
gile tokurdattığı Ayasofya Meydanının bliyilk
atkestanesi ağaçları altında, ekseriya sabahın
erken saatlerinde ve bazan. da akşam Üzerleri,
galiba on be; günde bir. k ırk ar m evcutlu üç
şubeye ayrılan sınıfımızın birinci şubesi ile
bu hamama getirilir, ve yıkanıp tem izlendik­
ten sonra da ikişerli m untazam sıra halinde
mektebimize dönerdik.
«Dört yüz bu kadar yıllık bu m uhteşem
eserin, soğukluğunu süsleyen m erm er şadır­
vanının çevresindeki yüksek sedirlere neşeli
gürültülerimiz arasında sıçrayarak hemen
soyunma yarışına girişilir ve göbek taşı üs­
tünde yer kapışılırdı. Sonra..- Bazılarımız so­
faların, bazılarımız da halvetlerdeki kurna­
ların uzun dem ir askılarına çıkm alarınım ata­
r d ı yıkanmaya başlardık. Evveli kise faslına
girişilir ve hepim h, sabunlanma zam anını sa­
bırsızlıkta beklerdik. Çocukluk bu ya... Ki­
mimiz, yüzünü gözünü sabunlamış b ir arka­
dasın, ya tasını saklamak., onu bir hayli ara­
tıp bulamayınca yalvartm ak... Y ahut, ku rn a­
sındaki suyu, sıcak su musluğunu kapatıp so­
ğuğunu atarak değiştirdikten sonra ya ken­
disi tarafından gafletle dökündüğü zaman ü r­
perişini seyretmek veya taslarımız ile apansı­
|STA-V»11
zın tepesinden aşağı boşaltarak onu ayak o.
yak bağırtm ak ro&sum zevklerimizden ift
Bazan da I» ber akis otur, ayni bal bizim bj.
şımıza gelirdi, o zaman kızdığımızı
belli etm iyerek gülm eğe {alışır ve haluka-
U n de eğlenirdik Ama çıkış zamanı yaklaşm.
ea suratlarım ız donuklaşır, çok ferab »e af.
dtnlık olan ham am ın içi id e ta luşlaşırdi. V»
hamamcının: «— Başka müşterilerimiz geli­
yor. haydi efendiler...» ricası, veya başlan,
daki m em urun: «— A rtık yeter...» kumandiıı
üzerine ister istemez dışarı çıkar ve baht;;,
tiğim şadırvanın sessizliğine dayanamadın,
güzlerimiz arkada, bu güzelim binadan tor';
ayrılırdık...
«Hey gidi günler hey.. Bugün, İstanbul
Ansiklopedisi adına Reşad Ekrem ile beraber
Ayasofya Hamam ının çok hazin son dununu-
nu gördüğümüz zaman, yarım saatlik kısa bir
m üddet içinde, bütiin bu eski panaroma sis­
lerim in önünden böyiece akıp geçti, ve yatalı
gönlüm duyduğu acı ve sızıyı unutmak içm,
İstanbulun belli başlı büyük sanal eterleris-
den biri olan bu ham am ı tam ir edilip açılmış
görm eyi öyle bir özleyiş özledi ki... Ömrü­
m ün sonuna k ad ar, çocukluğum u bulunuş
üm idi ite, başka ham am a gidemem desem ye­
ridir».
AYASOFYA İÇTİM Aİ — Abdülâziz de»,
rin d e T ürkiyede m eşrutiy et rejim i kurmak
ve m utlakıyetin desteği olarak görülen Sad­
razam  li P aşa hüküm etini devirmek üzcıe
birkaç m ünevver gencin Ayasofya Camiinde
y a ptıkları b ir siy asi toplantıdır. Abdürrah-
m ao Ş eref E fen d i «Y eni Osm anlIlar v e Hür­
riyet* başlığı altınd aki b ir makalesinde 1»
vakayı şöylece n akleden
«Âli Paşanın e n uzun siiren son sadareti
başlarında Y eni O sm anblar unvanı (im d i
b ir gençler fırkası zuhur etm işti. Yeni 0*
inanlıların m aksadı, Â li Paşanın ağır ve e n d
politikasına nihayet verm ek (B.: Ali Paşa) **
devlette b ir îdarei ah rarane vax eylemek MI
B unun için evvelâ Â ii Paşayı Iskat ve saniye*
anın yerine -usulü cedideyi terviç ve hüniyat*
k â r İdareyi tem in edici b ir heyet tedarik ve
ikame eylem ek lâzım geliyordu. Programla
n n d a icah ederse  li Paşayı öldürmek dalu
va r imiş. Cem iyet halini alan bu gençler ara­
s ı n içtim a ile teati! efkâr eyledikleri
vesaiti
 5İKU>FB>1M — İM İ
kabineyi terk lb edecek » v a tı tayin eylemek
iizere H t gün de Ayasofya Camiinde toplanıp
cereyan eden müzakerede ittihadı i r t İle bir
kararı k a ti verememişlerdi. Bunlardan Meh-
med Bey» sadarete junrası Mahmud Nedim
Paşayı ve bazı diğerleri Ahmed Vefik Efendi­
yi (B.: Ahmed V er* Paja) tavsiye eyliyorlar­
d ı Nezaretlere dahi efkârı m ünevvere asha­
bından istikametle m aruf rical namzed gös­
teriliyordu. Ahmed Vefik Efendinin bu iRTtib
den haberi var mı idi. bilemem. F akat M aarif
Nezaretine namzed kılınan Salih E fendi m er­
hum hiç b ir şeyden m alûm atı olm adığım ve
keyfiyeti duyanca Âli Paşaya ifade ile te b ri­
ye! zimmete Uğraştığı sırada: — M erak etm e­
yirliz efendi hazretleri! M ürettibler kim oldu­
ğunu ve kim lerin zim edhal bulunduğunu biz
biliyoruz! Tem inatım aldığını söyler idi. C e­
miyetin ruhu ve re’s i M ehmed Bey idi. Meh-
med Bey, M ahmud Nedim Paşanın biraderi
Sağu- Ahmed Beyin küçük m ahdum u idi. Ah­
med Bey, ashabı fazlü irfandan ciddi ve a fil
bir zat İdi. N akleder k i biraderinin sadaretin­
de bir gün ziyaretine gidip ıslâhı m eslek e t­
mesini tavsiye eylediği sırad a nahvelU paşa­
dan İstihfaf ve istiskale: »Bari N aim â tarihini
okusanız bir parça m ütenebbih olurdunuz»
söziyle yam adan ayrılm ış ve zamanı ikbalin­
de bir daha sem tine uğramamış. Ayasofya İç­
timaını m üteakip keyfiyeti zabıta haber alıp
taharriyat ve takibatı şedideye başladı. Bir
gece, tstinyede Sağır Ahmed Beyin yalısını
elek elek aradılar. Beyin büyiik oğlu Alî Hay­
dar Bey m erhum nakleder kİ: (T aharriden bir
gece evvel geç vakit Mehmed Bey yalıya ge­
lip yanına bir m iktar eşya aldıktan ve valide­
si şefkati maderane Ue nukudu mevcudesini
ve iki dal elmas iğnesini kendine verdikten
Sonra yalıdan savuşup Avrupaya firara mıı-
valtak olmuş. Küçük oğlunun teşebbiisatına
kâfi derecede muttali olraıyan Ahmed Bey,
hanesinde icra edilen taharriyatlan mtttees-
slf olarak Ali Haydar Beyi şikâyet için ÂU
Pahaya göndermiş. Ahmed Bey, hanesine ya­
pılan haysiyet kırıcı muameleden bahs ile ne
cürüm ve kabahat işlediğini bilmediğini ve hü­
kümetçe kendisinden emniyet münselib ol­
muş İse taşrada tenstb ve irae olunacak bir
mahalde İkamete müheyya bulunduğunu söy­
lemiş imiş. Âli Faşa: «Peder Beyefendiye
mahsus selim ederim , kendisine yenten gö-
fte kadar emniyetimiz vardır, lâkin zabıta is­
m/group/merakediyorum
— AYASOFYA İÇİNDE ÖZBEK VAK ASI
tihbaratında Mehmed Bey efendinin b s ü de­
veran edip duruyor, kendisinden bazı şeylerin
tahkiki lâzım geliyor, aranıyor. İ ttin buluna­
mıyor. Miiaterih olsunlar ve Mehmed Bey
nerede ise bulup hükümete göndersinler. h(i-
küm elin başka maksadı yoktur» gibi sözlerle
Ali Haydar Beyi nazikâne bir surette savmış
IB.: Yeni OsmanlIlar).
AYASOFYA İÇİNDE HECZUB VAK A
SI — Hicri 1206 (M. 1791) yılı rebiülâhınnın
yirm inci cuma gtintt. Üçüncü Selim Ayasofya-
ya gidip hünkâr m ahfeline çıktığında, mıliralı
tarafındaki cem aatin İçinden kimsenin tanı­
madığı bir meczub m ağribi sünnetler kılınır­
ken cebinden b ir dem ir gülle çıkarıp, türkçe
bilm ediğinden kendi lisaniyle şikâyet yollu
bâzı şeyler söyliyerek gülleyi m ahfel kafesi-
sine fırlattı, b ir İkincisini de atmak iizere
iken cem aat tarafından tutulup zabıtaya tes­
lim edildi, Sultan Selime a nzedildiğinde he­
men idam ı ferm an olundu ve camiden çıka­
rılıp saray meydanında (Babı Hümâyûn önün­
de) boynu vuruldu. Bu meczubun, giriştiği ıs­
lâhat dolayısiyle Sultan Selimi dinsizlikle it­
ham eden m utaassıplar tarafından tahrik edil­
diği pek aydındır (B.: Ayasofya isinde Özbek
D ervişi Vak’ası).
BİM.: Tarihi Cevdet, V.
AYASOFYA İÇİNDE ÖZBEK DERVİŞİ
VAK’ASI — Üçüncü Selim, mutaassıp ve
m uhafazakârlar tarafından gâvur dostluğu ve
dinsizlikle, uğursuzlukla suçlamrdı. Memle­
kette hayırlı işler başarmağa çalışan bu hü­
küm darın mahvına sebep olan yeniçeri ihti­
lâlinden daha iki yıl kadar evveldi ki Ayasot-
ya Camiinde bir irtica vak'ası olmuş, tstan-
tıul‘,1 günlerce heyecan ve korku içinde bırak­
mıştı.
Hicri 1220 (M, 1808) yılının bir Cuma
selâmlığında üçüncü Selim Ayasofya Camisi­
nin Hiiııkâr maMelindo otururken, cemaat
arasından bir Özbek dervişi mahfel kafesine
büyük bir taş fırlatır. Kafes kırılıp taş pâdişâ­
hın önüne düşer, derviş derhal yakalanır, ca­
miden alınıp Babı Hümâyûn önünde boynu
vurulur, Pâdişab selâmlık dönüşünde başı
gövdesinden ayrılmış cesedi görür:
— Acalp şey! Bunun bu kadar cesareti­
ne sebep derdi ne İdi? Sual olundu mu? diye
sorar. Mütecavizin sorguya çekilmeden idam
edildiğini bildirdiler. Pâdişâh fevkalâde kızar.
 AVASOFYA KÜRSÜ JŞItYHUĞl
Bundan btiyte bu gibi ahvale cesaret edenle-
rin çok sıfc* bir faeguya çekilmesini emreder
Bir Özbek dervişinin camitle seccöde Üs­
tünden Kaldırılarak idam ettirilmişi, mûrte-
tile r in mfinc^’v ç r PfldJşab h a k k ın d a
propagandaları için yeni bir mevzu tenkil
eder.
B ib i.: C İM S ahi V e k o v lttlm n ü .
AYASOFYA KfîRSlî ŞKYiILİĞİ — *Aya-
sofya Cüıttâ V iujiji» denilir; istanbulda
muhtelif tariiâfler «to ia açılmış tekkelerin
ilim ve fatiletlert Ue tanınmış şeyhleri, mö-
rid ve muhitlerinin dışında geniş lıalk kitlesi
ni tenvir, Jrşad ve terbiye etmeler} için şey-
hiîKslâmiık makamı tarafından İstanbul ca­
milerinin cuma vaizliklerine tayin edilirlerdi;
hafUda bir gun halka v&iz etmekten ibaret
bu vazifelerine kargılık şeyh efendilere yine
Şeyhülislâmlık Makamı tarafından aslâ azım-
sanmıyacak bîr iicret ödenirdi; İstanbul ca­
mileri bâmiericln Pâdişâh, Valide Sultan,
$ebzâde, sultan, vezir oluşuna göre kademe
kademe tasnif edilmiş, berbirinin cuma vâzi
tahsisatı da tesbit edilmişti. B ir efendinin
tekkesindeki şeyhliğinin yanında bir camide­
ki cuma vâkliği m ifesm e d* «Kürsü Şeyhli­
Ayamfya KfltiiMiftiiMi
(Rutini: Rc^ad Sevinç*oy}
— ]4 fi2 — _fo TaKBpl
ği» denilirdi: îtilr&ü şeyhlerinin hepsi bbfaı
■ ta ta r şeyhleri» diye anılırdı.
Katar şcyhljfclnin en dolgun Uhslsam ^
yüksek kademesi Ayasofya camii fcUrski
m cııli lifti, cuma vJrizHfti idi. Hem umman gibi gou
ve derin bir bilgiye hem de pek parlak fefo,
bel «uı'atıne sahip nlmak gereken guy<ai« ^
refli bir fnakamdı.
BıM * H.Z- to k alın . Tartta Deyimleri ve 7*
rintleri. 1.
AYASOFYA KÜTÜBIIANKSİ Bil-
yiîkşehrin umumi kütüphanelerinin en nam-
Ularından biridir, bâoisi ve vaakjfı Biriod
Sultan Mahmuddur, Ayasofya Camiinin için-
dedir, camün iki büyük iatinad duvarı aran&.
daki boşluğa b itil 1152 (M. 1739) yılında inşa
edilmiştir: devrin şairleri tarafından bu nm
na&ebct ile söylenmiş tarihlerden biri şudur:
G o rrn k r tarh ı mallı«u n d k lilfr 2 c| bİfİ ttrilı
«Bu npv darülkilta.b icabı sollanı cDııtı M »
1192 (H . 1739)
K ütüphaneye şöytoce geçilir: camiin ha­
len kullanıla gelen znedba) kapısından gÛTÜn-
ee, sağdaki ilk kem erin altından geçip yinsi
adtm kadar yürünür, m erm er kup solda kalır,
küpü geçtikten az sonra, sağda, loşluk içinde.
ht+p://g r oups.g oog lc.cc
 AS.«<ı*S/»?g>tSt____________________________ . İ t f 3 __
. ;*•> : jL;fli h ır utfty ??btke k u ru lu r. d o n pa-
u ian t n f^ th k c n iû * ra li? .iu
bJiJuvilı îJtıTi ?n*.r{t;rr 'lUîun ayırır,
.r'ijJ-s*’: ?*'i s’j î41n a r d ı n d a k i iki k.iR adh tu n ç
tu L u b h j/ı.n in m edh*] K apısıdır; ş e tn la 1
• j ’.ıU n n ü i eşi o lan k a p ı k a n a d la rtn a . lok-
• .rk vtTınf*. çift < Y i F e lta h » o y m alı sk.i y ap .
rak k o n u lm u ş tu r B u k a p ıd a n b ir hââânıak
;nentH>r m e rd iv e n ile ö n k ısm ı m e r m e r do-
x■ A i k o rid o ra m su b ir taştığ a, soirta g ö rü le n
Kıpıdan, k u tû b h a n e a in olcum a o d a sın a g irilir
Koridorumsu tamlık ileride sola kıvrı­
lır kî. tam karşısına gelen kapu kütüphane-
□io kitab hazînesidir.
UiiStatiI plânlı. geniş ve rahat olan oku­
ma odası, dtşardan pek az ışık alır, günün her
saatinde e!ektrik yanar. Mütalâaya gelenler,
uç dıvar boyunca uzanan bir sedire oturur,
sedirin kapıdan girince karşıya gelen kısnu
cnünde bir tahta masa, iki yan kısmı önünde
de. kitab koymak için, gayet dar birer Lalıta
sıra vardır. Zemin eski bir kaç hak ile döşen-
iniştir, kapının solunda da sedef kakmalı b*r
dolap vardır. Kapıdan girildiğine göre sol
dıvaj. camiin içine bakan bir câmekândjr: $a£
dnrarda bulunan üç pencere de. bu mütalâa
edasını kitab hazînesinden ayıran ikinci bir
taşlığa bakar, kî bu dıvar ile kapının karsısı­
na gHpyı dıvar çini panolarla tezyin edilmiş-
tir.
Koridoru m^u taj-
lıkda, solda, iki iiç
ayak mermer basa­
makla çıkılır tür pen­
cere vardır ki. müta-
U» odası ile kitab ha­
znesinin yegâne işvk
aldıklan yer olan ara
taşlığa kadar* bu ara
taşlığa bu pencereden
girilir, kütüphanenin
kömürlüğü o l a r a k
kullanılmakladır Ko-
ridorumsu taşlık ni­
hayette sola kıvrılır.
Bu kısım gayet güzel
çimlerle müzeyyen
olup bilhassa sohfcı
bir sel«li çini pano
pek nefistir
»m/group/merakediyorum
AYA5ÖTTA RtTÜBHlA.NES2
İta m ı* ki?;îi«»ftnin üim&dt
ri1\'* jjj.ılı ti*fr.<r kinallı bir tapıdan girilen
kiLıb h*r;r.c-r.. ikUı ıiı*jirlan yapışık yartto.
»Jtj- nrtftda Um. dor| rnerikiur Mlun il* ayni-
tuu* iki k;-imdir, kapıdan g irild iğ e fiife
dun köw- olan birin:! kınm ysr*jsı*ure hııb-
b« /,c örtülmüşlüî Kıtab haainranı a u t t
tajlvkîan jjira n dinarlarda bu âialık uşlı&t
bakarı aillı uj?!u üçrrden altı pencere vjrdır
Yarını kure kubbe sekti kuşcli Uş bir tanbut
üzerine oturtulm uş olub, tanburur, altı 4iİl­
minde dc pencere >'*ri belli t-iiLaüj, fakat
açılmıvarak, atçı kabartma çiçeklerle tezyin
edilmiştir.
Kıtab hadtteaitun vanm küre kubbeli bi­
rinci kısmında, ortada blok halinde tahtadan
bir kıtablık vardır, kapının bulunduğu duvar­
da üç, karşı duvarda dört adet gömme kitab
dolabı vardır, toı dotabların kapaklan, im e
tel örgütüdür. Hazînenin beşik kubbe ile ör­
tülü ikinci kam ı azıcık yüksek olub tek ba­
samak ile çıkılır; bunun da iki yad küçük du-
varlarında ikişer, karşı büyük duvarda, pen­
cereler arasında keza iki gömme dolap var­
dır bunların da kapaklan tel örgülüdür. Be­
şik kubbenin odasında, aşağıya doğru sark)
tilmış. arm udi şekilli oymalı tunçtan içi boş.
bir top vardır.
Ayasofya kütüphanesinin, bir mSbed* ha*
len bir müze içinde bulunması kendisini güz*
A y ta tij* KülöbUiPfıl
4PU»: Rr>4d Sert&fM?)
A r M o rV A K E B K E Z R l'Ş b iY Z S t
den g iıle d ijin d cn ve g iri; çıkış külfeti »er­
diğinden, raudekk.'kler m üj»«na. okuyucumu
pek a n J ır h a ttâ b ir çok vutânıtrçlarca. tarihi
i b r e t i n e rağm en. bu hiiyilk kU1ûb)unc ın « -
huldiir denilebilir. O kuyucuların M ö n dUhu
Üyesi verm em eleri için kütüphaneye g ittik ­
lerin i söylem eleri lâzımdır.
Ilayatıd l'm uıui K ütüphanesinin m üdttrti
M uıaffer Gökmenin 1947 dc n eşrettiği «-İs­
tanbul K ütüphaneleri rehberi» nin ikinci bas­
kısındaki kayda güre Ayasofya k litü b tıa m h -
dekî yazma eserler, 4863 il B irinci .Mahroud'-
ua, 113 il Sevti'IM Am Sadettin Efendinin vak-
fı, 22 sİ de vakıfı m eçhul olmak iiıcrc 4SH8
dir. Eski »e yeni harflerle m atbu e se rle r de
mühim b ir yekûn tu la r. Ayasofya y atm aları
arasında n a d ir ve tek nüsha olan (o k kıym et­
li kitaplar bulunm akladır.
M ahmutl ftttU
AYASOFYA MERKEZ R V Ş V h lîS t —
Geçen asır sonlarında B üyU kjehrin cam lı
m ekteplerinden b iri idi; 1903 i1319j M aarif
N ezareti salnam esine göre bu tarih de, 17 m u­
allimi, 5 m ubassır ve hadem esi ve 295 taleb e­
si vardı fci, talebe sayısı İki m isline yakın. 613
çocuk olan Bayazıd Riişdjyesinde 14 m uallim
ve 7 m ubassır ve hadem e bulunm ak­
ta 1<U. 1294 İM. 1878) D evlet salna­
mesinde adları tesbit edilen yirm i
bir Rlişdlye arasında Ayasofya Rüşdi-
yesinin bulunmaması, b u m ektebin bıı
ATüitoFya ŞtdınrıiM
(ffrsln ı; B ejftd S tr ia ^ M y )
I4B4 — lS T A S B C t
tarihden sonra açıldığını gösterir <B.: RGfdiye
Mekti'bi.ı
AYASOKYA Ş A P IB V A N l — lstanbula»
en biıylik r e g lü e l .jaılırvajıhriJKİaD btridtr;
B irinci M ahmud ta ra fın d a n H icri 1153 (M
17401 yılında y a p ı in le n ilir S çlrn m erm er alı-
tu n a day an an « ek h ıjpniş k e m e r üzerine otur
tulmuş kalın, ku bbeli ve k u rju n ö rtü lü b ir m-
çak altın d a d ır, k i saçak d a ba}Iı b ajina bir u
ı:at m eridir. Y cijrârc ve zem ine tu n ; bilezik­
lerle b a |la n tn ıs o lan m e rm e r sü tun ların
lık ia n is ta lik titli olup a ra la rın a takılm ış ke­
m erlerin o rtaların d a da m e rm e r kabartm a ve
a liın yaldızlı b ire r gıil m otofi vardır. Bu tekiz
köşeli m erm er ra v a k ın ü s t kısm ında, m enşei
üzerine k a b artm a ve nefin b ir hat ife altun
yaldızlı arab ca b ir k ita b e vardır. Ravakın iç
kısm ında ise, a ra b ca k iU b e n ln m ütenazırı Ala­
ra k m e rm e r iizerine k ab artm a tü rk ç e bir ta­
rih kasidesi yazılm ıştır, b ir su halinde, m a ­
k in h e r p arçasında d ü rt m ısra bulunan, ber
m ısraı altu n yaldızlı çerçeveli, açık mavi te­
min üzerine a lto n yaldızlı ve güzel bir talik
h a l İle yazılm ış olan bu on a ltı beyitlik ka­
sidenin m etn i sudur:
http://groups.goog le.corr
 AfBlKLOrgDtSl_________________________
Ulhrft d p lh rf m n-db f*ft M i a a a f ıh ^ u d i m m an
% ft b i l i fl'H * * ■“ • n im ı (İ k i ta u h n a d d ıır
l i r i fr tw n n*l^B k rr rm h w ı l ı l i a m m i h ı ^
I H I lf tf tl n n r i r i j r n I k u a ı « | m a'd h d d u r
A^Hİ tv lfe c t m rnh*ı 'rm a l h iU f f t snatlaa
^ I U j Hakkın n r r t t ı l ;U İ« (rU ■m 'D tU ıir
H0 ibto d b ı M m m rtl h û b l rû y i ş p ı t r u
fll|İ (DttİBİ filu K i M l l ^ l maTlÛcHur
ş^gıliri arilf kailini fy fcr U m ı ^ t nilm j
Peni AddjI itlim i bo«tinl m ülke liıld n r
giyim i aritind* mllHMi kılm aktadır Irrkl vaten
Hrp *ûdrfur flkr*1 gelen {İmdi riy u ı nibOddur
Ot triri « İtib sülük dileten Ider a r f i «bfcOlk
TaniU vtfdlle müîûk d trj(lh in r butfiddnr
Beyliılharame hem İmam hem hâdftnJ BrytÜIhat-Bm
fr»yfarab«riiı «idtİd r&m b tr d lv rrl p i r eSrtdur
I t r d ffr* ! h i n d i r islrl h ı j t f w n U lr
Evnâfl p ik i Ç lry â r n l l n d f h e p m ev rfid d ar
tttl ba lA fikİdt bini g jtd lm n i c a n in i
Asuba w ho; bayıl b e ti ecri hanım mahsadduy
Krnni bedii tasv iri g itti tâ be Çin
Çflı ksuri Firdevd B rrla k a îb t ferah e M d d u r
Sakfl »ütehheb bir tabak ftbl * tb lie m J «adak
Bu bayıl pâke pekt? bak neıdl bUda mevdöddnr
Bu n l a n ı ? m r m ittir m n s r a m i 7i k t ^ y r m id ir
M ah iy e >« — * ■ » m ıd ır İhyaya m ık ıi « M d « r
C aaı fe relm en d ] t l » « q rfoW n fta ty n ) g tilb td e a
Bu ay n i s t f > e ( m l ^ f i ı n d n ü dU i t t j a i d d a r
01 bfisrevt İ d n e ja t o ls u n a m t r l ı a ^ d id
Tâ d?hrİ{ladF îb o sari Lhrar fç fln m eve& ddar
T W hl dO rdana E m in s n g ib i (« M r e y le d in
Sollan M ahm ude l a g a d irv a a b n audb c& ddıır?
H. 1 1 » (M. 1740>
Saçağın dış tavanı, orta parçalar mavi Te­
min Üzerine altun yaldızlı çubuk kafes, köşe­
ler de altun yaldızdan çiçekli panolarla tez­
yin edilmiştir. Saçaguı ravak cebhesîne birleş­
tiği yerde ve arabca kitabenin üstünde fırckK
layı* giilpenbe zemin üzerine mavi, sarı ve be­
yaz çiçekli bir friz vardır. Saçağın iç tavanı da
fevkalâde müzeyyendir; kubbenin etrafında,
ona kısımlar* soluk gdvez zemin üzerine al­
ttın yaldızlı dalgalı kafes, köşeler kem altun
yalızdan çiçekli panolarla süslenmiştir; kub­
benin içi, mavi zemin üzerine altun yaldızlı
Çabuklarla dilimler» ayrılmış olup ^ b e jin ­
de altun yaldız ile çiçekli bir kurs pano, bu­
nun ortasında da »it m yaldızlı çubuklarla ya*
ptfmı$ altı köşeli bir yaldız vardır.
\/group/merakediyorum
1419 — AYASOrYA «ADISVANI
Mermer iizerine tunç fcblkeitt aad fadır
vana geline*, on altı dilimlidir, dilimler, ka­
barık kısmı difanya mukavva* *«- yarım tık»
tunlarla ayrılmıştır, öyle kİ. saçak kemerleri­
nin her biri hizasına «adırvanuı İki dilimi rast­
lar Mermer yarım sütunlar ve dilimler alçak
kabartma çiçek motifleri ile müzeyyen olup
her dilimde birer küçük tunç musluk vardır,
bu satırların yazıldığı sırada (184$), bu mus­
luklardan Qç tanesi yerlerinden kopanlmıy,
muhakkak ki çalınmış bulunuyordu. Çiçek
oymalı tunç {ebike, çök kıymetli bir sanat
eseridir, sekil itibariyle mermer kısmın bir
devamıdır, şu fark ite kl, her dilimin üstün­
de birer müsellesi aJınUk vardır, bu alınlıklar
ile dilimler arasındaki dar bir friz Itourtoe
de. tâlik bat ve altm yaldız Ue ikinci bir tarih
'kasidesi yazılmıştır, yine on altı beyitti olan
bu manzumenin metni şudur.
9+fcinsllıl te m a n S a lta n tta b m e d l celflQ |faa
H e ta n m lzitıı klUünrf?» uyönl r e t e t f t Ibaaa
T rfrb h ü ü ey led i d im in i j e r 'l fa b ri k e rM ^ M
A nı tflU ne k ıld ı s ly e b a ıu m a’d r-lrt o avan
S k m ıle r feyzi re y in d e n e ğ e r İU eydI latim dU
O lu rd a âb l h a y r ın d rr g îr U n d e n âg ib a n c l i f u
M «dedr«*l te« n fftân tlh i n l ı n r İM y am tlri
D e tİtab d İn e dMAyİ « efed e U o u e a e r f tr d a a
R ükû d i i b l a f d a ir f l U f c t «yleae ( e v b rr
O lu r < v i ı m o b a b y ey le rse k a rta * fe rm an
H C nibalI a b ı » r â y t adH yte h an d a n d ır
M «^er Aeıdİ ai&xmd»H a rb a n lr eyB ye r f f i a
V ttcİdi q r a l n h m e t oM uftnaa IbJ f* h id d ir
O M al e m e rin d e oArl U n i p ertev ) İm an
K arim an ı ™ m « cftd l U uanı m n v ak k a b lr
B u s a lla ıu k e ra m e t r f d geb « İm a ld a d m efgao
R b ac d y i Rakıda IUI n ak d i h lıa m rtin m M I
B u câ y t t i l U s U e eyledi leAd f â d i m n
N e yâdifvflDi h f n l i n e ı t b l ta rih i rnfc efkâ
BdnH n re sm la (V M iK e «İdi h ep ı t m m b r hay ran
B u an ab ıh a y a ta s ü t M rn d a f) m ıd ır a a n a m
K l gbinkAmU eâ ?fd f m alik aftg Id e a a lfa n
L a tâ fetd e nO sabU tU r b a AM n tb T e a n lw
B an n n aâklalnl C en n eld e» t imir r m « m İ R ıd n a
K lırrm n s i # IdBh bak ayad U l b a He t a ayne
H e a l K olm ada teahtb ( â y l h a a rrtt V o d ı a
C â d U ttrd t lobi H l aeyria» kalm adı b â h lf
Bu H Krkl oldu n i ı h r t ı l b l H ıtİ d k alştt Irla o
ScrTvl ■a ltaih rtd a m « attd am a l a n a fâ k ln sib
C ihanda M kl nftfl â b d a * « ifa n a la o y y a n
 n
IST A N fc^
AYASOFY.A V-lStilSLARt I4M —

•taEn arllon « rtyhlf rrlp d im lirffıinl laftrlr lıainamı da askerin fevkalâde fedakârlığı
M<h>lll rM M Ir sullıtp M phınnduıı btt i l j i n n n kurtarıldı; bd yangında askerden pek ,0İ!
H İIKJ Of ITMI kimse telef oldu ve yaralandı: ZBgartrıta"
Ağanut ita Üzerine kereste düşüp yaraladı ve
Şadırvanın (ilerinde. «ıça£uı kubbesine araba ile evine gönderildi (Padişah Birinci
dujni .vilHelen lunç çubuklardan yapılını* bir Malııııuıldıır).
açık kubbe. tunum (ilerinde de. lile seklinde
istif edilip çerçevelenmiş oyma *Vr minel ınııl AVAS PAŞA — Onattuıcı asır vezirlerin,
tlen. Kanuni Suttan Sülcymanın sadırâzam
külli şey'in hay» *ypl I kerimesi ya*111 bir tunç
liinndaıı; Bliyllkşehrln bir semti M it onun
nlenı vm-dır (Şebikaııln ünüm* abriest al.tıUarııı
s irildi1in ırkini vc çevrelerini asmaları İçin,adına nisbeîlo »nıiagcİjııektcdJr.
tunç çulluklardan yppıJınıj askılar konmuştur. 148Ü veya buua çok yakın bir tarihte \ j
Ayasofya şadırvanı. Türk yapı ve süsle­ navutlukla ('imara IHimara) kasabasında
me sanallarının yûrakı iirneklcrinrtaıdir. doğmuştu. Enderimi) hümâyundan yetişti;
Bibi : REK. Gell Mutu. Tarih sahnesine İlk defa (1514) Çaldıran mu­
AYASOFVA YANGINLARI — Tarih kay- harebesinde Yeniçeri Ağası olarak girmiştir.
haklarımızda. iki yangın gûrülii)': Bu muharebenin kazanılmasında büyük rol
15 şevval 1153 <M. 1.740) yangını — Salı oynamıştır; sonra sadnâzaın Sinan Paşama
gecosi, caıııi kurtlunda Mr evden çıktı. civar DulkadLr oğlu A lâüddevle ile yaptığı Göksün
köhne vc birbirine bitişik yapılar olduğundan m uharebesine iştirâk etm iştir 11515).
derhal büyüdü, söndürUlemiyecogi kestirilin­ Ayas Aga gene, ayni memuriyet uhde­
ce. etraftaki binalar yıkılarak ünü alınabildi. sinde olmak üzere Mısır seferine İştirâk ci­
Bu yıkaın işi arasında Yeniçeri vc Cebeci kol- m i; vc Lazkiye anahtarlarını Pâdişâh* teslim
lukçularınAıu üç dört nefer enkaz altında ka­ d n ıişlir (15)6). Mısırdaki muharebelerde bir­
larak Sldü. tür kısmı da yaralandı. Bu yan­ çok vazifeler ifa edeıı Ayas Ağa, son Mısır
gımla 4 - S ev yanmıştır, snllanı Tomaııboy’ın yakalanışı hakkındaki
25 (Umumu 1IE4 (M. 1741) yangını — iki rivayetten birine nazaran b ir mağaradan
P a u r gecesi, cami kurbunda bir bakkal dük- saklanan Tomanbayı yakalıyarak Pâdişâha
klnından çıktı: Şiddetli U r rüzgârla derhal getirm iş ve onun e m ri iizerine Çaldıranda
genişledi: yangın sönddrlilmege henite. nefer nıulıafaza'etınişlir. 1519 da Yeniçeri agabğın-
ve » b it bir fcnl gelmeden ateş. bakkal dük ■ian Kasîaıııoni Sancak Beyliğine tayta edildi
kânına bitişik biiyük ve köhne bir eve sirayet Sultan Silleymanın cülAsunda {15201. Anado­
elti, bu evden de, semtin kilçtik ah;ap evle­ lu B eylerbeyi» bulunuyordu; Yavuz Sultan
rine yayıldı, bu evlerin altı bakkal dükkân Selim tarafından Şam eyaletine tayin edilen
Unydl. yağların tutuşması. yangını bir âfet Kölemen üm erasından Canberdigazalı isyan
haline getirdi; bir kolu, Ayasofya haremi edince Sultan Süleyman üçüncü vezir Ferhad
önünden Cebebaneye, bir kolu Ayasofya lıa Paşayı serdar tayin ederek tenkite memur
mamı arkasından Andantıaneye, bir kotu da etmiş ve Anadolu Beylerbeyimi Ayas Ağaya da
Solianahoıct camii ve medresesi tarafından onunla birleşmesini em retm işti,
Kabasakal tarafına inandı. Yeniçeri Ağası isyan bastırılınca Ayas Paşa Şsm eyale­
llasan Paja, bütün ocak zâbll ve neferleriyle tine tayin edildi (6 Şubat 1521). IB Aralık
gelerek yangını hor tovufındnn -kuşattı, Sadı- 1521 de tstanbuldan mağzulen çağırılmış, fa­
rftıam ve padişah (la yangın yerine geldiler. kat tezine Rodos seferine bu vazife ile iştifâk
Sadır âzam Cebeciler kitibi Ahmed Efendinin etmiş, muhasarada fevkalâde yararlık ve mu­
hanesine inmişti; ateş bıı evin de bir kaç ye­ vaffakiyetleri giSrülmüf, fetihten sonra Kub­
rine yapıştığı halde. Sadırâzam dışarı çıkma­ be veziri olm uştur (Haziran t52J) İkinci ye
dı, bunu giren asker fevkalâde gayretle Atı­ zir İken âsi Mısır valisi Ahmet Paşa iizerine
mca Efendinin evini kurtardı ve dulavısiyle memur edilmiş, fakat Ahmet Paşa, Mısır üme­
yangının evveli n kola bu suretle bastırıl rası tarafından mağlûp edilip başı lstanbula
mı; oldu, Padişah da, ateş tamamen Söndü­ giinderitince, Ayas Paşa Kütahyadan geri
rülmeden yatığın yerinden ayrılmadı, hattâ rtönme emrini alııısiır. Bu sıralarda ıMayı*
Mlıur yemeğini yangın yerinde yedi. Ayasofya 1524) Pâdişâh İstanbulda kııknrdeşinln İbra-

h ttp :// 9r O U p S . g O O g l e . C O I
’j .v .5 i* to r e S î5 t _ _ 1487 —
tı_T puaya tezvici merasimini yapıyordu,
PiM bu düğünde sağdıçlık razitoilri
%?pmış ve saraya giderek Pâdişâhı düğttne
jiv ıt ctralsUr
VeziriSıam İbrahim Paşa Mısırın isIMu
te doUyeiyie sadarete olan liyakatini tsbal
tçjn i l a n hareket ederken yerine İstanbulda
Ayas Patayı kaymakam bırakm ıştır (30 Ey­
lül 1324). B ir senelik kaymakamlığı esnasın­
da Yeniçeriler isyan ederek birçok yerleri*
beraber onun sarayım da yağma etmiş ise d-;
isyan bastırılmış, âsilerin cezası şiddetle ve­
rilmiştir.
1526 da Mohaç muharebesine. 153$ da
Viyana seferine İştirâk. etmiş, 1534 de Pâdl-
fabla beraber Bagdada ve oradan da OsmanlI
ordusu Ue TebriM gitmiştir, tbrahfm Paganın
saramda boğdurulması Üzerine sadarete geti­
rilmiştir 115 Mart 1538),
Ayas Paşanın sadareîi zamanında Os-
ütaniı ordu ve donanması geni; harekâtta bu­
lunmuş ve kendisf de bizzat K ortu ve 6 âğdan
seferlerine iştirak e tm iştir 1538 kışı Kasım­
paşa tersanelerinde Venediğe karşı donanma
iıışaatı ile geçmiş, e rtesi sene Barbaros. P re-
-.626 muzafferfyeti ile Aidem'zi b ir T ü rk gii-
l i haline getirm iş, Hadım Süleyman Paşa da
Hind denizinde Diyü kalesini m uhasara etm iş­
ti; bu türelle şim alde, garbte ve cenupta dev­
letin deniz ve kara kuvvetleri ayni zam anda
bankete geçm işlerdi, yekdiğerlnden binlerce
fitomeire m esafede kuvveti] düşm anlarla ay­
al zamanda mücadele, Ayas Paşanın sadaret
devrinde Osmanlı devletinin satveti hakkında
Ur fikir verebilir. Ayas Paşa Boğdan tefe-
finden döndükten b ir sene sonra İstanbulda
13 Temmuz 1339 da vebadan Sldfl; ölümünde
i7 yaşlarında kadardı. Eylipsultsna defnedil
di.
Taeetlln Tftpaf
AYA5PAŞA — Bcyoglunda, Taksim ci­
varında m aruf bir sem ttir. 1934 Belediye Şç-
•Ur Rehberin daki Gümüşsüyü mahallesinin
Gümüşsüyü Caddesi kavsinin geçtiği parçası-
nı teşkil eder, hem en hemen hepsi yeni (se­
t e on senelik) büyüklü küçüklü apartm an­
larla kaplıdır; Almanya sefarethanesi, P ario-
Modern g arajı bu sem tin hudutları için­
e d ir, Gümüşsüyü Caddesinin den » tarafın­
daki sırt üstünde yayılmış olan apartmanla-
ruun üsl katlarının Marmaraya, limana, Bo-
m/group/merakediyorum
AYASl’A&A HAMAMI
{az ağzına ve Çengelkdyttnden Kadıkiyttnc
kadar karşı yakaya. ÇamUcaya ve Alemdeğı-
na fevkalade nezareti vardır.
AYASPAŞA CAMİİ — (B Sobme Ha
•un CamUı
AYASI*AŞA CAMİİ SOKAf.l — Taksim
nahiyesinin Gümüşsüyü mahalleli Kokakların­
dandır. Ağaçırağı lokağtyle Sarayarkaa so­
kağı arasında utanır. Selime Hatun Camii
Sokağı ve Ağaçırağı Sokağı ile hir ttç yol teş­
kil eder. Buradan Inlldiglne güre sağ köye
başında SeMnıethalun Mescidi vardır; 1933 de
kadro harici bırakılarak minaresi yıktırılmak
suretiyle kiraya verilen bu mescld, bu satır­
ların yazıldığı sırada Haşan Tahsin Parsadan
tarafından iskân edilmekte İ<H; rol köşe ba­
şında büyük ve yeni bil apartman vardır; Û(
araba geçebilecek kadar geni; ve paket taşı
döşeli olan yol Saraysrkası sokağa tatlı btr
meyil ile iner; iki başında ikişer üçer katlı
beton yapılar bulunmaktadır: sokağın alt ba­
şında ikişer üçer katlı beton yapılar bulun­
makladır; sokağın alt başında bir kunduracı,
bir bakkal, bir kasap ve bir manav dükkânı
vardır. Sarayarkası sokağı kavşağı klişelerin­
de bulunan evlerin liman İle. Sarayburnun-
dan ÇengelStSyCne kadar uzanan karşı tarata
fevkalâde nezareti vardır; bilhassa Karaca-
ahm et silueti buradan pek muhteşem görü­
lür.
Bibi.. REK w ME. G«ıi notu.
AYASPAŞA HAMAMI — T abim Nahi­
yesinde bu isimle m aruf semtin Gilmüşsuyu
Mahallesinde Sarayağası Solağındadır. Birin -
d Cihan Harbi sonunda İstanbul İtilâf dev­
letleri kuvvetler! tarafından işgal edildiği za­
man Fransız Jervitleri tarafından satın alı­
narak önüne yüksek bir parça ilâvesiyle Sac-
re eoour de Jesuites adiyle bir Katolik kili­
sesine kalbedllmiştir. Hamam kısmı olduğu
gibi muhafaza edilmiş; aradaki biiyük kubbe
ile halvetlerin küçük kubbelerinin ve sofa­
ları üstüne rastbyan beşik kubbelerin yuvar­
lak camları kaldırarak kurşunin örtülmüş,
yatım küre şeklindeki boş kubbenin üzerine
etrafı ve kütâhı camdan birer fener goçiril-
mlş ve kiliseye tahvil edilen hamamın içi bu
suretle aydınlatılmıştır? Büyük kubbenin üs­
tündeki fenerin cam küUbl üzerine de U r
salip retaedilnılştir.
 AYASPASA t C r BESİ — 1488 — B T A su n ,

Ayaspaşa lumanunın atıız tki kurnalı,

büyült ve içi gayet geniş bir hamam olduğu
sBylenir (B : Sacrt cocur des Jcsuiteak
AVASPAŞA HAVUZU MESİRESİ — On-
yedinci «sır ortalarında, Tophanenin üstün­
deki sırtla Ayaıipaşa mezarlığı yanında is­
tanbulun uamh mesirelerinden idi-, ki o za­
manlar buraları yarı kır sayılırdı.
»1.1.: EVJİJV ÇOİflbi. 1.
AVASPAŞA MEZARI,I<ÎI — Beyoglunda,
Taksim cirârıvdı bu isimle anılan sem tte idi;
Giimüjstıyu Caddesinin T ab im de çimdiği bü­
yük kavsin içindedir. Arazinin fevkalâde kıy­
met bulması vc Taksim gibi karşı taralın gö­
beğini teşkil eden bir yerde oldukta biiyük bir
mezarlığın bulunuşunun bof görülmemesi
üzerine naftü kubur yapılarak ifraz edilmiş
ve satılan arsalar (berinde m üteaddit şed­
dadi apartm anlar yilkselml?Br Bu satırla n a
yazıldığı sırada Şehir Tiyatrosunun yeni bi­
nası Ayaspaşa mezarlığı toprakları üzerinde TürbeBİ
A lıfln s a
inşa edilmekte idi, ISIS (M. IBS?) Yunan mu­ (Rmla: N nlh)
harebesinde yaralı alarak lstanbula getirilip de
haatahanede vefat eden şühetla bu mezarlık­ ve kabir taşlan kırılm ıştır, kurtulabilenleri,
ta gfimülii nlduklan için Aynspaşa mezaılı- en müşkiiipesend kim selere birer sanat bc-
lu ııa kaldırılması projesi bir zamanlar Islan- diası olduklarını teslim ettirirler.
ğmiîi kaldırılması porjesi b ir zamanlar İstan­ Ayas Paşanın sandu ka», emsaline nis-
bul gaîeteierinde ıram münakaşalar» mevzu betle büyük ve yüksektir, bas ve <y*k şihi-
teşkil etmişti. deleri de bu sanduka île âhenkdardır- San­
dukanın türbe içinde işgal ettiği y e r 2,41
AVASPAŞA TÜRBESİ — Eyyubda Ca­ m etre karedir, irtifaı da 98 santim , bir met-
mii Kebirin iç harem abusunun arka şimal reye yakındır. Sandukanın üstünde şâbide-
kapısından çıkınca hemen sağda k&şe başın­ lerin irtlfaları da 1,35 m etredir; başlıkları
dadır, 6niindekl kabristan duvarı boyunca hariç, üzerinde kubbeyi tu ta n kem erlerin atıl­
Beybaba Sokağı Ulanır. S ü rt m erm er sütun dığı m erm er tu ta n la rı da 1.65 m etre irtifa-
üzerine oturtulmuş küçük bir kubbeden iba­ ında olduğu kaydedilir ise, kabrin târbe al­
ret bir açsk türbedir; Şair M ustafa S&ialn tındaki akameti anlaşılır. K abrin bas taŞ‘ mib-
Mimar Sinan ağımdan kaleme aldığı Teıkı- rablı. ayak taşı düz. fakat b e r ikisi de yaz) ve
retliJhiinyan'ın ifadesine güre, büyük sanat­ nakış bakımından asil b îr sanat eseridir.
kârın imparatorluk bassa mutıacbzşıhğma Koyu yeşil, siyah ve altın yaldız ile telvin ve
tâyinine vesile olmuş, ve mimarbaşı olarak tezyin edilm iştir ki, ubreviyefîn vakarına pek
Koca Sinanın elinden ilk çıkmış eseridir. uygundur. Kitabesi aralıca ıılu p baş taşında:
Kubbesi unın yıliardaufceri .bakımsız ve ha­
raptır. {ok karlı geçecek ilk kış mevsiminde İ tf e b h mili daıftl Ecnft ilâ darfilbekaa «Imer-
IuidîDİ mağfur ej^ehid...
çökmesi beklenebilir: kubbenin alım da bu­
lunup boş Ve ayak taçları ve sandukası bir ayak tasında d a :
sanal eseri olan Ayas Paşam» kabri de tehli­ B lm tdıtııc lîâ ra h m e tu lfa lı A y a s P as* N n M#-
keye maruzdur; nitekim, az ileride, ayni ao- taflim ed evahM KefcrÜlnmzsffer İt m m Iİ sltU ve
kak üstünde. Pertev Paşa türbesinin çatısı erbain ve tb '« mi*.
çöktüğü zaman, yerine konulması imkânsız y ıllıd ır.
ve mücevherden Farksız mermer aandukala ı Eyyub türbelerinin tam iri i$inde. Ay*5-

http://groups.goog le.co
 AXStKU>FZ3>tSI
Ayasynja TÜrtıcsi
(K cıim ; N tılk )
pasa türbesi ile ele alınacak eserlerden biri­
dir (8.; Sinfın Aga. Koca M imar; A yas Paşa).
T a re ttin T opaç
AYASTEFANOS — (B .: Yeşilköy).
AYASTEFANOSDA HAREKET ORDU­
SU VE MİLLET MECLtSİ — Püyük^ehrin
Rumeli banliyösünde, C um huriyet İnkılâbın-
da adı Y ejiliöye çevrilen eski A yastefanos,
Türkiye tarihinde İM büyük vakaya »aîıne
Olmuştur ki, biri, 1876 harbinde R usların bu­
raya kadar gelerek bu köyün adiyle anılan
m uahedenin imzalanması; d iğeri de. ikinci
Abdülhamide k a rjı yürüy en H arek et O rdu­
sunun karargahını bu köyde kurm uş bulun­
masıdır (B -: A bdülham id IX.).
H areket O rdusunun A yastefanosda b u ­
lunduğu « ra ta ra alt en {irin h âtıralardan bîri.
Fazıl AJtmed'in kalem inden çıkm ıştır:
«Hilâl M atbaasını MI ask erler bastık­
tan sonra Ahmed Santimden hiçbir haber
alamam ıştım. N ihayet vefakâr bir dost ken-
n / g r o u p W ^ c ! l ^ o m ,,u söyledi- Z a '
— 14 80 — AYASTEFAKOs DA MİLLET SIECLİSt
ten A yastefanonı da ikinci hürriyet payitah­
tı diye biliyorduk! Geç vakit Yenikapıdan bir
İrene atladım v c dostum u aram ağa gittim.
Bu A yasl^ianot yolculuğu içinde benim için
en mefiud tesad üf gene Süleyman N azif Beye
rastlam ak oldu. Ü stadın e t varında, sitelerin­
de, ruhu nd a b ir hafta evvele nazaran büyük
b ir değişim vardı. Çiinfcli kendisini bıı sefer
m eyus, ezgin değil, bilâkis zinde, beşuş ve
pek alevli gördüm .
Lokom otif nihayet istasyona varıp da
ko.jm adan nefes nefese gelm iş gibi solu»
alırken bütün e tra fta büyük bir faaliyet gö­
rülüyordu, Birçok zSbit, birçok mavi kostüm ­
lü Selanik jandarm ası, k&lpaJcİarmm üzerinde
lYa h ürriyet, y a ölüm!) tehdidi okunan boy
boy fedai... B unlardan h a alam u n b ak rın d a
ne kadar m ütehakkim b ir tn in a farkettiglm i
b iIJ pek iyi hatırlan ın . K endilerini hem
sevmek istiyordum , hem d e her m lltehakkim
ve silâhlı kuvvetin huzurunda İçime gelen ig-
birorım sı, iclialim si duyguya (belki kendi zaa­
fım ı jid detle hissetm ek azabı.'J tam am ca mığ-
 AYASTErAİYOSDA StM-LET MECLİSİ — 1400 —
)ûb oluyordun. Ahmed Samimi her tarafla
ara dun, hiçbir yerde bulamadım. istafyoju tek
ra r gelişimde (Sirkeciye artık tren yok!) de­
diler. Ve derakab cebimdeki yirmi be? kuruş
kadar bir para ile ne yapacağım diye tefek-
kıire daldım. Çünkü iş cidden firaklı İdi.
Maamafih hikâyenin bu tararını geoe münşi
bırakarak öldüğüm gün kendimle beraber
mezara götürm e# tercUî ederim. Gecemi, o
zaman MeskûkAt İdaresinde müdürümüz olan
Hakkı İlaiid Beyefendinin nezaket ve ulliv-
vttcenabına medyunum. Kendisi beiıi lütfen
evine kabul e tti v« pek rah at b ir uyku uyu­
dum. Sabahleyin btzj yalaktan kaldıran şey,
İstanbul tarafından gelen top Besleri oldu
Mütemadiyen itllsa* eden bir m erak, taham ­
mülümün bütün duvarlarını yıkıyor gibiydi.
Ke yapıp yapıp lstanbula gideyim diyordum.
Fakat neyle? Tren yok. b ir şey yok! Maama-
fUı kararım da sebat ettim. Şim endifer yolu­
nu takip ede ede Makriköyüne gelm eyi dü­
şündüm. Ondan ilerisi için A llah kerim di­
yordum.
Hani bir mevzuu nakledip dururken b ir­
denbire tavakkuf ederek karilere mühim bir
nasihat verecekmiş gibi (Istİtrad) diye aza^
metil bir serlevha yazan m uharrirler vardır,
İşte ben de onları taklid edeceğim. Fakat be*
nimki öyie büyük, felsefi fikirler talûn için
değil, kısaca bir kardeş nasihati vermek ar-
zusLyle: Efendiler, dünyada otuz tane Otuz-
bir Mart olsa size tavsiye ederim Ayastefanos-
tan Makriköyüne yürüyerek gelmek teşebbü­
sünde zinhar ve zinhar bulunmayasınız!,. Ni­
çin? diye uzun uzun şimdi beni istintaka h a­
cet yok. Fakat bilin ki söylediğim tamamen
bir dost vakardeş süzüdür!
Şimdi bahsime rücu ediyorum: Yola dü­
şüldükten epeyce sonra sert, k a t't ve âm ir bir
ses karşımda gurUİdüyordu:
— Dur!
Baktım; bir nöbetçi nefer, tabii benden
hem en itaat! O, sordu:
— Nereye gidiyorsun?
— Makriköyüne!
— Yasak! Dön geriye!!
Şimdi benim halimi siz düşünün bir ke­
re. Fakat ne yaparsın? Bir kere iyice İçimi
çektikten aonra yorgun ve m üteessir geri
döndüm. B ereket versin ki hava pek fena de­
ğildi. Kuskun küskün yürüdüm. Birdenbire
İstanbul
gene gayet sert, âm ir ve kat't bir «es yolumu
k e sti:
— Nereye gidiyorsun?
— Ayastefanosa!
__Yasak? Don geriye!!
Şimdi insaf edip halimi bir kere daha
düşünün! Zaten Ayastcfanosda iken tiyle *tu-
istim allere bağlandığın» duymuştum ki, bir
tedbirsiz hareketle dehşetli bir kazaya mahal
vermek pek muhtemel görünüyordu. Tabii
oradan da geri döndük. Kiraz evvel obur ta­
raftan boğulduğumu bu zavallı nefertige an­
latm ak kaabil değildi. Zaten, yanıma yanaş­
ma diye uzaktan tehdide başladı. Ozaman ya­
pacak şey, şim endifer güzergahını bırakarak
kendimi deniz tarafına doğru salıvermek ol­
duğuna kanaat getirdim- Ve belki gene ktrk
yerde kırk am a y a uğrayarak t i Makriköy
istasyonunun önüne kadar yaklaştım. EUi,
altm ış m etre ötem de büyük bir kalabalık
vardı. Ve emindim ki, bir kere oraya gitsem
birçok tanıdığım a rast geleceğim ve İş kolay*
taşacak!.. Lâkin tam am istasyona varırken
son kat*! ve âm ir ses beni bulunduğum yere
Çivileyiverdi:
— Dur, yasak:
ZaEen o kadar yorulm uş, açlıktan, bez-
gîcılikten o kadar bunalm ış ve ezilmiş bir hal­
de idim ki, hemen toprağın üeerine tılurtıver
dfm. Y erim den kıpırdayacak halim kalma­
mıştı. A rtık bütün ümidim lâkırdı anlar bir
adam ın lütfen ve inayeten oradan geçerek
iki dakika beni dinlem esinde İdî. Fakat ftfcj
gibi, inadına kimse gelmiyordu. Orada saat'
i erce kendi kendim e yapacak mâkul bir 5*y
düşünerek ve bunun intizara devamdan baş­
ka b ir gey olm adıgnu görüp stknl idari çattı-
yarak vakit öldürdüğüm e inanınız; nihay-t
bir ışık, bir ûznid belirir gibi oldu. Ayaste-
fanosdan birkaç süvari zabit, birkaç asker ve
bir cebel topundan m ürekkeb küçük bir ka­
file geliyordu. Ben herçel>âd âbâd yerimden
kalkarak onlara doğru yürür gibf oldum. 1^*
ikin iyice yaklaşıp da benim kendilerine doğ*
ru teveccüh ettiğim i görünce, hiçbir şey söy­
lememe vakit bırakmadan bağırdılar:
—* Ne dolaşıyorsun burada be herifi Gir*
sene içeri!
Ben nöbetçi neferini göstererek «Efen*
dim ..,* diye süzt başlarken bağırtı büsbütün
şiddetlendi: , .t .
http://groups.goog le
 >ı.s-slJcLoPEntsl
— Çekil, oradan dıyoruuı «ana be lıerif'. jimdiyc kadar tafcib eylediği mesleki bitara-
Halâ Söyleniyor b e '.
Duyduğum m eserret ve m innettarlığın
d e re c e sin i I t s a n u r e ıle m e a ln ıs !
Kâinatta bu kadar le n e lli tekdir işitil
giml hiç hatırlamıyorum. Ztra İki dakika so n­
ra M atnkdyüne ginm } v» birçok ahpaha İta
vtıfmu; bulunuyordum.*
İkinci Abdulhaıi)ldln tahttan indlrilme-
âlnr* k arar veren Millet Meclisi. 1047 de ya­
na» VeşikSy Palas’da toplanm ıştı. (B : Ab-
dıilhamid II ve Yeşilköy Palas).
AVASTEFANOS MUAIIEDKNAMESt —
J87B Türk Kus scforiııde, Ruslar, İstanbul ka-
puîanna, Ayastefanosa (Yejilköy) kadar gel.
m ljlerdl. Bu seferi» tarihçesi İstanbul Ansik­
lopedisinin mevzuu dışındadır. OsmanlI İm­
paratorluğunun son V akanüvisi bu büyük si­
yasi ve askeri vakayı şftylecc hülâsa etler:
«M ütareke mukavelesinin imzasından son­
ra Server ve Nüm’k Paşalarm m urahhaslık-
ları nihayet bulmuş olduğundan sulh {artla­
rım mtisakere etmek Şûrayi Devlet Reisi Saf­
fet Pasa ile Berlin sefiri Sadullah Bey (Sa-
duilah Paşâ) yeniden m urahhas tâyin edildi.
Sadullah Beyin B erlinden vüruduna kadar
vakit geçmemek üzere Saffet Paşa yalnız ola­
rak Edlm eye gönderildi. Rusya m urahhasla­
rı da G eneral ig natief ile Nclidof idi. G ene­
ral İgnatief uzun zaman Devleti Aiiyye nez-
dindc Rusya sefiri olup husum eti aleniyyesi
ve U hakküm at ve istihkaratı He devletim izin
her zaman kesri haysiyetine ve hedm i biin-
yanı şevketine çalışan ve gavail ve masaibi
harbiyeyi tı;rtib ve tesri’ eden h erif İdi, Saf-
vet P a;a Edîrneye vusulünü m üteakip mli-
zataerata başlayıp Rusya m urahhaslarının
diirüj-tane m uam elelerine vc m nhakkirane ve
tezyifkârane sitem ve m uatebelerine katlana­
rak devletçe b teı m enafi istihsaline cabala-
makda iken İngiltere sefiri Layard, tstanbul-
da bulunan İngiliz tebaasının zuhuru m uh­
tem el vakalardan' mal ve canlarını emniyet
altına alm ak isin lngiltercnin Akdeniz donan­
masından b ir filonun lstanbula gelm eğe em ir
aldığına ve bu da su re ti dostanede olacağına
dair Babıilliye b ir nota tebliğ eyledi. Bu teb ­
liğ nftgihaıü H iikûtneîi Saniyeye birdenbire
«Zade tiftan bur nağm etü ıılırâ* (Ben tanbura
ne vuruyorum o bana n e nağme veriyor) ka-
.c o m /g 'l» ^ M 2r m ^ < } p m re de™ min
l4 fli — _________ a y a s t e t a h p s « t.'A iftn E S A J ie s i
ruu-n çüup çıkmayacağına ye sı^lıg* takdir­
de ilahi takılı edccegi hattı harekete, yani
İJeırlcti AUyyeye karşı g&ıteregcldiği hayır-
lıAhlıgın eser) lininini izhara kıyam «dtp
■niyecegine ve Marmaraya donanına idhali
suret] d üs tanede olacağı muhakkak ise dc
maksadı asli ne idüğüne ıtair Hükümeti ‘
niyonin malûmatı ipudalyesi olmadıkından
zihinleri tırm alayan keyfiye! İngiliz donan­
ması Bahri Sefid boğazından içeri g iren e
RusyalInın savlet ve şiddeti artarak Ifitanbu-
lu İşgal ve istilâya tasaddı etenesi vc bilâhara
def ve tesviyesi kaabil otamayacak vekayi vc
m iişkilite sebep utması mülahazası idi. Hal­
buki İngUtere parlâm entosu vaktinden evvel
a tılın ı; vc kraliçenin nutku resmisinde (Kra­
liçe V iktoryaı «Şırkda m uhascnıat m aattees­
süf im tidat eyleyerek m untazir otmıyan ba­
zı vukuat zuhuru ile bunların ledabiri ihti­
yatiye icrasına bizi mecbur edeceğini ketm
ve ihln edemem. Bahsedilen tedbirlerin eti­
len İcrası ‘tin Uzun hazırlıkların yapılması
hususunda parlâm entonun semahalitte tara
bir em niyetim vardır» denilmiş ve İngiltere
başvekili Lorö Bcacoosfield sefirim iz Musu-
ros Paşaya ümıdbahş tebligatı mahremanede
■ bulunm uştu. B unlar İstanbulca peyderpey ha­
ber alınarak ve İngilterelim Marmaraya do­
nanm a idba Ünden maksadı Devleti Aiiyye ile
akdi ittifak ve bilfiil harbe iştirâk olmayıp
h e r tü rlü ihtim ale karşı bir muamele] ihti­
yat iyeden İbaret olduğuna dair Petersburg
kabinesine kanaat gelerek korkulan teşev­
vüşler ve sııitereh h ü m ta laif alınuf. fakat
İngiliz donanması Akdeniz boğazını bitmü-
m r Mudanya açıklarında dem ir altıkda, (Rus
ordusu.başkum andanı) G randük Nicola İs-
tanbula asker sokmak sevdasından vazgeç­
m ekle beraber m ütareke hattını tecavüz e t­
m iş ve Çekmeceleri re Ayastefanos kafiyesi­
ni işgal İle ÂyastefunOBU kendisine karargâh
ittihaz eylemiştir. Bu suretle m ütareke hat­
tından ilerliyerek payitahtın pek yakınlarına
sokulan ordusuna karşı Asakirl Osmaniye ta ­
rafından yeni b ir miidatm hattı tenkil ve tab­
yalar inşası misilli bazı m ertebe müdafaa ted­
birlerine başvurulmuştur, ty le r işbu sureti
tesviyeye iktiran edinceye k ad ar Hükümeti
seniye hayli teU f cim i; idi. IlalU bir gün
m ensub ve mâzul vükelâdan ve ricali » iil-
 AYAÜTEFAJtOS HUAHKDENA1IKİ _ USB —
kiye ve askeriye ve İlmiyeden bir büyük şû­
rayı saltanat tertib kılınarak Rusya askeri ls­
tanbula girmek isterse harben müdafaa çi­
mek mi lâzungelir, yoksa btr mukavele! mus­
lihane tahtında anların dühulüoo müsaade
etmek mi daha mttnasib o lu r maddesinin hu­
zurda müzakere olunması em ir buyuruiraus­
tu. Meclis toplanacağı sırada zatı şahine
(fkinci Abdiilhamidl «Rusya askerinin Islan
bula dilhulOne cevaz gösteremem. Ünıerayi
askeriyemiz izharı cebanet ediyorlar. Ben
nefsimce her fedakârlıktan çekinmem. San­
cağı Şerifi çıkarıp Rus ordusu iizerine varm a
|a haslım » diye irade edip işbu iradel seniye
(sadırizara) Ahmed Vefik Paşaya saraya ge­
lince tebliğ olundukda; <0 sözler cilvedir,
meram bizi tecrübedir, biz İşimize bakalım»
diyerek bir tavn mUtsbessimane ile yürüyüp
meclise girm iştir. Granduk Nicola Ayastefa-
nosu karargâh iltüıaz eyledikten sonra Şûra-
yl Devlet riyasetinden Hariciye N ezaretine
tahvili memuriyet eden Devleti Aiiyye mu­
rahhası Salvet Paşayı Edim eden oraya celb
eyledi. İkinci m urahhas B erlin sefiri Sadtıl
lah Bey o sırada lstanbula gelmekle o da
Ayastefanosa gönderildi. M ükâlcmatı sulhîye
orada cereyan etm iş ve tak a rrü r eden şerait
inerine muahedenâme 3 M art 1878 tarihinde
orada imza edilmiştir. (Tarih musahabeleri).
Ayastefanos Muah edenim esinin metni­
nin hulâsası şudur:
«OsmanlI Devleti; K aradağ Em aretinin
k a n istiklâlini tasdik etm iştir. A ralarında
hal edemedikleri m eselelerde Rusya ve Avus­
turya devletleri hakem olacaklardır. Osmanlı
Devleti ile Karadağ arasındaki daimi münazaa­
lara nihayet vermek İçin hudut tashih oluna­
caktır. Em aretin kat'l hududunu, Gsmanlı
Devleti ile Karadağ tarafından da b irer Uza
bulundurulacak olan bir Avrupa komisyonu
tâyin edecektir.
• OsmanlI Devleti; Sırbistanm k a ti istik­
lâlini tasdik etmiştir. Sırbistana ilhak oluna­
cak arazide emlâki olan müslümanlardan
Em aretin hududu haricinde yaşamak istiyen-
ler, mülklerin! diledikleri veçhile işletebile-
ceklerdlr. lalanı lardan, saplardan ve bir Rus
komiserinden mürekkep bir komisyon, müs-
liiman emlâkinin muayenesini Hü sene zar­
fında ikmal edeceklerdir. Ayni komisyon,
Sırbistanda bulunan vakıflar ile Sırbiatanda-
kl miri emllkJn Sırbistan Emaretine sureti
terkini dv Uç sene zarfında tesviye edecek­
tir. Doğrudan doftnıya tür muahede aktedin-
ceye kadar, Osmanlı Devleti, topraklaruıda
bulunan sırplara. beynelmilel hukuk kaide­
leri tatbik edecektir.
Osmanlı Devleti; Romanyanın k a ti istik­
lâlini tasdik etm iştir. Doğrudan doğruya bir
muahede akline kadar. Osmanlı memleket
terinde bulunan Romanya tebaası, Avrupa
tebaasına tem in olunan haklardan istifade
edeceklerdir.
Bulgaristan, Osmanlı Devletine vergi ve­
ren bir mUmtaı emaret olacaktır. Bulgarlsta-
nıtı k a fi hududu, Rum elinin Rusya askeri ta ­
rafından tahliyesinden evvel. Rus ve Osmanlı
â b lard an m ürekkep bir komisyon tarafından
tâyin olunacaktır. Bu hudut, bilâhare tanzim
olunacak hudutlara esas teşkil edecektir.
Bulgaristan Beyi, ahali tarafından serbestçe
intihap olunacak, Büyük Devletlerin muva­
fakatinden sonra bu İntihabı Osmanlı Dev­
leti tasdik edecektir. Biiyük Devletler hane­
danlarından hiçbiri. Bulgaristan Beyi intihap
olunmıyacaktır. Beylik münhal olduğu vakit
gene intihap Ue seçilecektir. Bulgar mutebe-
ranından m ürekkep bir meclis, Filibe veya
Tırnavada, bir Kus komiserinin riyasetinde
vc b ir Osmanlı komiserinin huzurunda. Bul­
garistan Beyinin intihabından evvel, müsta­
kil Bulgaristan idare nizamnamesini tertip
ve tanzim edecektir. İslim , rum ve Ulahlarla
karışmış olan m ıntakalarda, bu ahalinin hu­
kuku da nazarı dikkate alınacaktır. Bulga-
rlstanda bu yeni idarenin nezaret), iki sena
için, bir Rus komiserine verilecektir; bir an­
laşma hasıl olabilirse, Avrupa devletleri ka­
bineleri de, Rus komiseri refakatinde birer
memur murahhas bulundurabilecektir. Bulga-
ristanda 'bundan sonra osmanlı askeri bulun­
mayacaktır. Eski kalelerin hepsi, masrafları
m ahalli hükümet tarafından verilerek yıktın-
lacaktır. OsmanlI Devleti, mütareke mucibin­
ce, tahlife olunan Tuna laleleriyle Şutunu
ve Varna kalelerinde kalan ve te n d i matı
olan harp mühimmatı vesair eşyayı istedi#
gibi kullanacaktır, Bulgadstanm intâam . em­
niyet ve asâyişl için, miktarı Rusya ve Os­
manlI Devleti tarafından ittifakla tayla olu­
http://groups.goog le.c
 ANSİKLOPEDİSİ — 1499 —
nacak U r mitli asker teşkil olununcaya ka­
dar, Rus askerî. İki aene kadar BuJgariatfln-
da kalacaktır. BulgaristanlI* kalacak olan K i»
arterin i» m iktarı elli bini geçnılyecektlr. Bu
askerin iaşesini Bulgaristan tcııılıı edecek­
tir
Bu asker Rusya ile olan m ünasebetini Ro­
manya tarilti ile vt Burgaz ve Varna Umanla­
rı vasıtası ile tenlin edecektir. BulgarısUnııı
Osmanlı Devletine vereceği senevi verginin
miktarı Os.nani. Devleti. Husya vesair dev­
letler arasında karırluşlırıtaeaktır. Osmanlı
Devleti, Bulgaristan Em aretinin ötesindeki
eyaletlerine gömlcreceği veya oralardan celb
edecctl askerler ve mühimmat vesaireyl Buî-
riitandan geçlrcttlecefctir, yalnız, yolları B ul­
garistan Em areti tayin cdecektir; bu hüküm
yalm / tr.unıazam asker içindir, gayri nıuııla-
zam askerlsris başıbozuklar ve çerkesler bun­
dan [«nam en hariçtir. O inıanli Devieli, Em a­
ret dahilinde postasını geçirmek vb tergraf
haltım kullanmak hakkını muhafaza etm ek­
tedir. BulgaristanlIn emlâki olup Em aretin
hududu dışında oturacak olan İslâm vesair
ahalinin emlâki üzerinde ta sa rru f hüküm leri
devanı edecektir; iltizam ve icar ederek is­
tifade edecektir. Azası İslam ve bulgarlardan
mürekkep olup bir Kus kom iserinin nezareti
altında ve başlıca m erkezlerde teşkil oluna­
cak komisyonlar, Islâm ve sairenin alâkadar
Oldukları e m lttin m uayenesini iki aene için­
de kafiyen bai edecektir; m iri em lâkin ve
vakıfların d a su reti ferağ ve idaresini! iki se­
ne içinde kat i şekilde hal edecektir. Bu iki
sene içinde aranm ayan bütün em U k müzaye­
de ile satılacaktır, bedeli, son vakalardan za­
ra r görmüş olan İslâm r e hıristiyan eytam r e
eramiline tahsis olunacaktır. Tuna kaleleri
tamamen yıkılacak, Tuna sahilinde m üstah­
kem mevki, Romanya, Sırbistan ve Bulgaris­
tan sularında da harp sefineleri bulunmaya­
caktır. Yalnız karakol gem ileri, nehir zabı­
tasına ve gümrük İşlerine mahsus ufak ge­
miler bulunabilecektir. Tuna m uhtelit komis­
yonunun hak, vazife ve imtiyazları olduğu
gibi bırakılmıştır. Osmanlı Devleti Sünne Bo
ğauoı tekrar açacaktır. Harpten, Tunada sey­
ri sefainin tatilinden zarara uğrayan eşhasa
tazminat verecektir: bu iki nevi masrafa mu­
kabil, Tuna Komisyonunun kendisine vere
cejti paradan 500,000 frank tahsis edecektir.
om/group/merakediyorum
AYASTETANOS U L 'A H E D M
İstanbul Konferansının İlk içtimaindeki
osm anlı Uevleii m urahhaslarına tebliğ olu­
nan Avrupa teklifi, Osmanlı Devleti ile Rus­
ya ve A vusturya arasında İttifak Ue kararlaş­
tırılacak tâdll&l ite birlikte derhal Hoafaa ve
I [em ekte tatbik olunacak, vergi bakayası Is-
tenm lyeccktir. İHSO senesinden itibaren ver­
gi, Rusya, A vusturya vc OsmanlI Devleti a n ­
sında kararlaştırılacaktır.
Osmanlı devleti, C irit adası ahalisinin
arzusunu nazarı dikkate alacaktır. 180B ni­
zam nam esinin dikkatle icrasını taahhüt e t
m ışU r.
Osmanlı Devleti tarafından kendilerine
bir idarei m ahsusa tâyin olunmamış a lın Ar-
navudluk, T ırhala ve Kümelinin sair yerleri
için de, buna benzer ve mahalli ihtiyaçlara
göre lu r dahili nizam nam e yapılacaktır. As-
yada, Rus askerinin İstilâsı altında bulunan
ve Osmanlı Devletinin iadesi lâzım gelen yer­
lerin tahliyesinde, b ir karışıklığın çıkması
m uhtem el olduğundan, Osmanlı Devleti, bu­
ralard a otu ran C rm enileıin em niyetini taah­
h ü t etm iştir.
Osm anlı Devleti, son vakalarda medhal-
d a r olan bütün tebaasını a f edecektir. Malt­
ta n ve m enfi a la n lan d a derhal serbest b ı­
rakacaktır.
O sm anlı Devleti, m utavassıt devletler
kom iserlerinin K olur şehrinin tasarrufuna
ait beyan ellik leri m ütalâayı n a z u ı dikkate
alacaktır. Iran hududunun k a ti olarak tah­
liyesini taahhüt eder.
Rusyanın talep, Osmanlı Devletinin de
kabul ettiği h arp tazm inatı bervechi atidir;
1 — O rdunun idaresi, mü­
him m atın nakil, ve
harp edevatının sipa­
rişleri gibi muharebe
m asrafları 000 000 000 Ruble
2 — Rusyanm cenup sa­
hillerinde ihracat ti­
caretine. sanayie ve
dem iryollarına olan
ziyan bedeli 400 000 000 ı
3 — Is tili münasebeti ile
Kafkasyada edilen za­
rarlara mukabil 100000000 *
 AYASTtSFASOS MUAtTEDESİ — İ M
4 — Osmanlı İmparatorlu-
funda ki Rus tabaatı
vo tesisatının zararj
10 000 000 i-
Y e k û n 1 410 00ü 000 R u b le
Rusya bu taz m in a tta n İ.IOO.OOÛ.OOÖ ruh-
leşini almaktan feragat etmekledir, buna
mukabil Osmanlı Devleti alideki arazîyi Rua-
yaya îerketmektedir;
J — Tüiçi Sarteagt (ysni: Kili. Sürme,
isakcı, Totyi, Magln, Babadagı, Harsovfc, Kös­
tence ve Mecidiye kabalan; ile Tuna Deltası
aöalan ve Yılan Adası.
Rusya bu ülkeyi ve Delta A c ilim iten*
di memleketine ilhak arzusunda bulunmadı­
ğı cihetle, bunları. Besarabya kıtasuun kendi­
sinden 2856 Paris Muahedesi Üe alınan par­
çası ile Mübadele etmek selâhiyetijii muha­
faza eder.
2 — Ardahan, Kars, Balum ve Bayabil R'ja ordusu ile olan m ünasebetlerinden do­
ile Sofanlı dereye kadar olan yerler.
Rusya tebaasının ve tesisatının taara/oa*
ti olan lû.OOO.OOö ruble müstesna, müteba­
ki 3ÛÛl0QQ.00ü ruble lazminalı lediye sureli
ittifak İle tayin olunacaktır.
Basyaya terkolunan mahallerin ahalisi
başka yarlere gidip ikamet etmek islerler ise,
mülklerini satıp çekilmekte serbesttirler; bu­
nan için kendilerine tiç sene m ühlet veril­
miştir: bu müddet zarfında çıkmayanlar Rus-
ya tabiiyetine geçmiş olacaklardır. Miriye
eml&k Ue vakıf emlâk, Türk ve Ruslardan
mürekkep bîr komisyon tarafından, keza üç
sene aarfmda satılarak tasfiye olunacaktır.
Rumeli veya Anadoluda oturan veya
seyahat eden Rus tebaası ve rilhbam. sair
milletlere verilen hukuk ve imtiyazlar ve
muafiyetlerden istifade edeceklerdir. Rus se­
fareti ile konsolosları, Rus ruhbanının tesi­
satı ruhaniye ve hayriyeierini resm en hima­
ye etmek halı ve seUkhiyetini hai& olacaklar­
dır.
Aslen Rus olup Aynorozda oturan ru h­
bana, eski müstemlek&t ve muafiyetleri iade
olunacak, kendilerine aid olan Üç manastır İle
müştemilâtına, Aynoroıdakl sair tesisatı ru*
hauiyeye ve manastırlara temin olunan hu­
kuk ve imtiyazlar, eskiden olduğu gibi yine
verilecektir.
Rusya Ue evvelce akid edilmiş olan vo
— İSTANBUL
harp dotaywiyJe fesih ve Ilga olunan ticaret
M uahedelerinin vesair bütün muahedelerin,
mukavele ve ruahhüdaiın bu muaherfo İle
naklolunmayan hükümleri yine mevkii icra,
ya konulacaktır,
Çftntıkkrılc ve Karadeniz boğazlan, harp
vc suîh ?îuaânında, Rusya limanlarından ge­
len veyahut Kusyn lim anlarına giden bitaraf
devletler ticaret sefinelerine açık kalacaktır;
binaenaleyh Osmanlı devleti, 1856 senesi 16
nisanında Pariste imza o bn an beyanname ah.
kâmı hilâfına olarak bundan sonra Karade­
niz ve Azakdenlzio önüne itibarî bir abluka
kaymamasını laahüd eder
Rusya ordusu, k a fi rnusalâhamn aklin­
den flonra, üç sene zarfında, Bulgaristan
mlisLesna, bütlbı Runıeliyi terkedecektir.
Anndota ise, kat'i Jiıusalâhfmın aktüıden iti-
butreif-ıftı ay zarfında tahliye olunacaktır.
Osmanlı Devleti, m uharebe esnasında
layı ittiham edilmiş bulunan tebaası hakkın*
daîci umumi bir af ilân edecektir. Rus or-
duşu Ue beraber, ailelerini de alarak vatan­
larım terketm ek istiyenTere mani • olamıya-
çaktır.
Bu sulh ınukaddimalmm. tasdikini mü»
teakip, harp esirleri, m em urini mahsusa va­
sıtası ile Hocabey ve Sivastopolda mübadele
olunacaktır, Osmanlı Devletî, kendisine tes­
lim olunacak hesap üzerinden örnekte taksit
ile a ltı sene zarfında ödeyecektir.
6 u sulh m ukaddem atım n musadd&fc nüs­
haları, onbeg gün içinde Pefersburgda testi
olunacaktır. K a fi sulh. muahedesinin nere­
de ve n e zaman akid Olunacağı Petersburg-
da kararlaştırılacaktır.»
Aşağıdaki satırlar, Mehmed Galib Bey
merhum un «Sadullah Paşa yahut Mezardan
Nida» adındaki eserinden nekledilmiştir ki.
Ayastefanosda Türkiye ikinci murahhası olao
paşanın ağzında» yazılmıştın
« B e rlin d e ik e n Safvgt P a s a ile beraber
b u m u a h e d e y i akd& m e m u r o ld u m . K alktım
ts ta n b u la g e ld im . B a h ıâ liy e v e o ra d a n Ma­
b e y n e a z im e t e y le d im . Gûya ta lim a t aldım .
Daha evvel Ayastefaaoaa gitmiş okta Sftfvet
Paşa ile birleşmek üzere Sirkeci istasyonun»
vardun. Lâkin trenlerin Yettikuleden »çağı
gelmediklerini anlayarak bir kayıkla Yedi-
küfe,* gitum. /'/ğt*oupsi!efd8gle.c
 ANSİKLOPEDİSİ — 1445 —
vâsıl oldum. Şafvel Paşa ite görüşlüm. Mer­
humla olan hukukum k a d im vc kendisine
hürmetim fev k a lâ d e idi H em do S a lv e l P a şa
kuvvei hâHkamn nâdire n yetiştirdiği tfziml
slyasiyundan olmakla beraber sohbeti dahi
diİDÜvaz iıli. Vakıa müşarünileyh ile b irlik le
bulunmak ve akdi muahede gibi mühim bir
vazifeni» İfası esnasında kendisine re f a k a t
e tm e k benim İçin bir ş e re f idiT f a k a t iş de
o msbelie müşkül idi. Her n e is e müsleinen
billâh ifayı vazifeye bağlanıldı. Rus murai>
h a s b riy ta mükâfemeye girişildi...
'Bizim oturduğumuz hane gerek Gran-
diik Nikolamn ikametgâhına ve gerek mua­
hedenin akdî için hazırlanan haneye pek uzak
değildi. Müzakerat bâzan her gün ve bâzan da
iki üç günde bir cereyan e d erd i Çünkü t&-
laAbul ile lâyenkati muharebe olunurdu. Ara­
dan epeyce günler geçli vc muanedenaiîiem/ı
bâzı niövactd: takarrür eyledi. Lâkin iş ehem­
miyetli noktalara gclince bitlabi bidayetteki
sür'at görülmez oldu. Hattâ bir aralık mii-
zakeratın Lnkıtaı ihtimali de yüz gösterdi.
Safvet Posa ile verdiğimiz karar üzerine sa-
duâzamın Ayaalefatıosn kadar gelmesini ls­
tanbula teklif ettik; Israr eyledik. Sadarette
bulunan Ahmed Vefik Paşa geldi.
<Bert müşarünileyhi yakından tanımay­
dım; keşke davet etmiyeydik!.. Çünkü Vefik
Paşa az kaldı İdimizi bozacak idî. Anladık ki
bir $ey becereceği yok! Her ne ise tatlılıkla
lstanbula avdet ettirdik ve hakkında besle­
diğimiz hüsnü zandan dolayı büyük büyük
esefler ettik?..
«Şu hale nazaran İstanbuldan b ir haber
beklemek bog bir şey olduğuna Safvel Paşa
ile karar vererek lekltfatı düşmanı biraz tah­
ra ve tâdile medar olur fikriyle zatı şahane
tarafından Rusya Çarı nezdine fevkalâde bir
murahhas izamını münasip gördük. Bunu
Kuşlara açtık. Lâkin General tğnatiyef krize
şu cevabı verdi; — Hayır, hayır biz o tuzağa
bir kero düştük, bir daha düşmek istemeyiz!
Generalin bu sözünden bir mânâ çıkarama­
dığımızdan istiknah eyledik. B akına tğnati­
yef bize ne dedi: (Evet vaktiyle Edim e mu­
harebesini müteakip Sultan Mahmudu Sftni
tarafından fevkalâde elçi sıfatiyle Çar Birin»
t i Nİkolay* Damad Hali) Paşa gönderilmiş
idL Halil Paşa Petcraburga vardıkta Rusya
z hükümeti canibinden memuriyeti sorulmuş;
om/group/meraReaıyorum
AYASTEFANOS MUAHEDESİ
o du tarafı ş&haneden Çara selâm gutirdiğini
ve iki hükümdar araauıda Ahiren c«ykir olan
dostluğu takviye edeceğini ve poUtikâya dair
memuriyeti olmadığını beyan etmig; anın
üzerine Birinci ^İkolamn huzuruna kabul
edilmiş; fnkal Halil Paşa gayet zeki ve dira­
yetli olduğundan Çarın yanına girdikten ve
mclbıAnıın aetfimlnı tebUğ ve bcdayeunı ita
ettikten sonra sözü siyasiyata naklelmlf ve
her ne kadar Çarın nozdinde bulunan harici­
ye nâzın ile sair siyasiyun Halil Paganın bu
bahiste devamını arzu etmemişlerle de paşa­
nın elvar ve gilftarından Çarın mahzuziyetini
gördükleri v« Birinci Nlkola Öyle yanında tö t
söyletir adam lardan olmadığı cihetle çftrnâ-
çar sükût eylemişler Halil Paşa İse meydanı
müsait bulmakla Nikolamn hoşuna gidecek
sözler söyleyip ve her dediğine de muvafa­
kat cevabını aüp Edfrnede münakid olan mu­
ahede ahkâmını külli tâdile uğtatm if ve en
nihayet muvakkaten İstanbul» avdet etmiş­
tir. tşte Halil Paşanın bu memuriyeti Mam
için bir ders olmuştur. O sebeple şimdi Pe-
tersburga öyle fevkalâde e lç melçi gönderil­
mesine muvafakat edemeyiz?..
«Tarafı padişahiden Petersburga bir me­
m ur izamı tedbiri de bu suretle boşa çıkınca
ve lekllfatı vâkîa müşkülülkabul bir derece­
ye gelince herçibâdâbaü Makrİkoy tarafların­
daki hattı müdafaa kumandanına iktizası
veçhile bir haber irsali ve Huşlara karşı da
ruyi celâdet iraesi son bir çare olmak üzere
vâridi hatır oldu. Çünkü o günlerde Rus mu­
rahhaslarının gösterdikleri tavrı dilhıraş ar*
tık tahammül olunur şeylerden değil idi. Hat*
tâ bir akşam Grandük Nikolamn yaverlerin­
den b ir general bizim oturduğumuz eve ge­
lerek bizimle görüşmek istediğini haber ver­
miş idi. Generali kabul ettik; içeri girdi. As­
kerce bir temenna çakarak: — Rus ordusu
hngk^manriam fehametlû Grandük Nikota haz­
retleri sulhun tatlılıkla husulü emrindeki
âmniı miisâlemetperverâneslne rağmen Os­
manlI m urahhasları bazeratınin İşi avk ve
teabhüre uğratmalarından ve Rtts askerinin
uzaktan m inarat ve mebanisinl gördükleri
lstanbula girmek arzusunu her an d e r m e y a n
eylemelerinden dolayı vukua gctebUecek her
türlü hâdlsei mâesslfenin mesuliyetini Os­
m an lI murahhasları hazeraUna terk eder ve
uıtfşarÜnUeyhiıuadan yinni dört saate kadar
 AVA3TEFANOS MCAKEDeSI — 1496
k a n bir cevsp beklediğini tebliğ eyler'.. Söz­
lerini Boylevip gitti. Generalin bu gibi ziya­
reti kısa günde liç defa vSkf Dimağa başladı
biziın tarafımızdan da keyfiyetin deri devlet©
yazıldığı ve aksama sabaha vûıudu memul
olan cevap üzerine İktizasının ifasına müsa-
n a l kılınacağı vc şöyle böyle »lacatı w « l«
verilir İdL
Fakat Graııdük'ün tazyikatı biter tüke­
nir şey olmadığından ve Kus murahhaslarına
karşı daha ziyade dayanmak çaresi kalmadığı
gibi muahedenin imza edilmesine de lstan-
buldan mezuniyet gelmiş idügündcn nâçar ol-
suretie kabule karar verdik. Ancak bayie
gayet müphem bir işde fiyle kuru bir telgraf­
la verilen mezuniyete istinad eylemek, sevab
görülemediğinden akdi muahede için m utla­
ka tanıtı şahaneden sadir olacak iradenin
tahriren tebliğini yazdık ve ertesi günü
matlûbumuz veçhile ruh sat gelmekle yürek­
lerimi! kan ağlaya ağlaya muahedenameye
w»’ı r’ nıa eyledik.
t;bu neticeden dolayı Kus ordusundaki
şetaretler ve İcra kılınan nüm ayişlsr cümle­
sinden olmak üzere Grandük Niirola bize bir
ziyafet verdi. Mecburi hazır bulunduk. Gran-
düküjı sağında Safvet Paşa bulunuyordu. So­
lunda da ben oturuyordum. Sofrada n e kadar
çatal bıçak, süıahi, bardak, tabak varsa hepsi
bakırdan idi. H attâ Grandük bize hitaben bu
lakımın kendi tarafından seferberlikte isti­
mal için yaptırılmış olduğunu ve kusura ba-
kdmamasını sSyledi... Yemek yenildi, der­
ken sag kulağımın dibinde top patlar gibi,
Grandük bir bağırdı! Meğer âdeti im i; hazır
bulunan zabitlerin sigara içmesine müsaade
ediyormuş!.. Ne ise sigaraları yaktık, biraz
daha konuştuk kalktık evimize geldik. Vukuu
hili lstanbula yazdık... Al sana e rtesi günü
U r eraSr ki biz de Gnuıdiike bilmukabele zi­
yafet vermeli imişiz:... Sandık sandık eşya,
alay alay sofracı! Canim buna ne lüzum var;
beni bâyle şeylere vaktimiz müsaait mi de­
dikse de anlatamadık. Sandıkları açtık. Bir do
ne görelim tekinli takımlar, kahve zarflarına
varınca hep murassa, hep müzeyyen şeyleri
İçim taştı. Gözlerim kararılı. Safvet Paşaya
dedim kl «Dün verileri ziyafet galibin ziya­
feti olduğu halde takımlarının neden mamut
idügilnll gürdük- Bu vereceğimiz ziyafet ise
mağlûbun ziyafetidir. İnsaf buyurunuz îu
İSTANBUI,
ınuraasaat ite biz nasıl ziyafet veririz? Bu ola­
cak Ij değil. Vak eğer mutlaka «eritecek ise
şimdiden sttyliyeyim ki ben öyle ziyafette
bulunmam* Şafvel Paşa reyime tamamiyle
iştirâk etil, ziyafetten nnyafctten sarfınazar
olundu; sandıklar sofracılara yükletilerek ta.
Vanbula iade kılındı'....
İçime derd otan hallerden biri de şudur
kl, biz Ayastcfanosda miizakeratla meşgul bu­
lunduğumuz sırada müracaat edilebilecek
adam akıllı bir haritamız yoklu. Bereket ver­
sin Berimden gelirken yolda bakarım diye,
rek bir Rumeli, bir de Anadolu haritası almış
İdim. İşte hep o, hep o! Halbuki Rusların
elinde bizi.71 kendi memleketlerimizin hudu-
dunu, m lkdan nüfusunu ve daha bilmem in ­
sini mükemmelen irae ed er öyle muntazam
haritalar vardı ki. ta rif edemem.»
A şandaki satırla r Ayastefanos sulh mü­
zakerelerinin devam elliği sıralarda ve mua­
hedenin İmzasından sonra İstanbul gazete­
lerinden çıkarılm ış notlardır;
(V akit gazetesi- 5 M art 1678 Salı).
Ayastefanosda İngiltere sefareti tercü­
m anı — İngiltere sefareti ikinci tercümanı
Mösyö M arniç geçen giin seyahat tarikiyle
Ayastefanosa gidip görüşm ek üzere Devlet-
lû Safvet Paşa H azretlerinin dairelerine gi­
re re k (Rusya sefiri) General lğnatiyef dahi o
esnada paşayı m üşarünileyh ile mülakattan
avdet etm ek üzere iken kapuda tercümanı
mumaileyhe tesadüf eyler ve buna: — Marni;
sen misin? diye sual etm esi üzerine o da;
~ Evet benim! dediğinden generali mumai­
leyh1. — Senin halin m alûm dur, buradan çık
git, zira kurguna dikilebilirsin! demesi üzeri­
ne tercüm an durmayıp lstanbula avdet ey­
ler. K eyfiyet D ersaadette bulunan İngiliz ga­
zeteleri m uhabirlerinin mesmuu oldukda fer-
kalede ehem miyet verilip taraf taraf telgraf­
la r çekmeğe başlarlar. Bize kalırsa bu key­
fiyet generali mumaileyhin bir lâtifcsl olmaSr
gerektir.
(Vakit (foOTtesi 27 Mıırt I87S
Rus ordusu başkumandanı Gnmdllk Ni-
kotanın. İstanbulda İkinci Abdülhamld ile mü­
lakatı — Dünkü gün saat d ört buçukta Cran-
dük Nikola maiyeti erltâniyle beraber Rusya
imparatorunun, zatına malısud olan livadya
nam vapura râkîb olduğu halde Doimabahç»
http://groups.google.ee
 ANSI KLOPH>tSl — H 97 —
sahüsnrayı hümayunu plşgâhıua muvasalat ey­
lediklerinde tercümanı divanı hlJmayıtn teşri*
faüi umumiye veltilı sa&dctlC) Münir Rcyt*-
femli hazretleri islikte Hurin* memurini vc
sarayı hümayundan lertip olunan kayıklar ih?
vapuru meakûre giderek Graudıik NikoUı vc
oğlu Vtf prens U hlenberg ve diğer U r Rus
prvnti ve erkim harb reisini bir kayına w
General Gurko ve Skoblef ve o£lu diğer Ge­
neral Skoblef vesair generaller duhi ayınca
kayıklara biiirkâb sarayı hümayunun büyük
iskelesine tsai eylemişi ir.
VÜkelAyİ fetıam ve ümerayı kiram üni­
formaların) lâbis oldukları halde Grandük
Nikotoyı binek tflS< kurbunda istffchal cyJe-
diklpri vo yiftû orada hadecnei hassai şâhanc
île musikaj hümayun dahi safbestei sel ânı
uldukten halde Cî rtıtıdılk ve maiyeti sarayı
hümayuna çıkarılarak evvel emirde Grandük
cenapları prenslerle beraber lieclil istikbal
sakm kapusuna kadar ilerlemiş ve yalnız
cuma selâmlığına mahsus olan üniformaları­
nı lâbis ve nişanı oaııaniyi hâmil bulunmuş
olan zatı hazreti Ueidârınm huzuru şehriya-
nlerine v&euI ve diğer generaller dahi süfe~
rayi ecnebiyeye mabaııs olan büyük odaya du­
hulden ve zatı şevketsematı hazret i tacidârı
Grandük Nikola cenahları ite m ülakat e t­
mekle beraber prensler Hazeratı dahi G ran­
dük tarafından a y n ayn takdim olunduktan
sonra siifera odasında bulunan g eneraller da­
hi huzuru hümayuna dâvet olunarak cümlesi
alâpıeratıbihlm Grandük Nikola tarafından
zalı şah&neyc takdim olunmuş ve tararı eşreli
luzrcti şehrjyariden dahi başvekil feham etlü
devletlû Ahmed Vevık Paşa ve hariciye nâ­
zın devletlCı Safvet P aja ve Serasker devlet-
lû Bauf Paşa ve Tophanei tanlre m üşiri dev-
IctlCı Namık Paşa ve devletlû Gazi Osman
Paşa ve bahriye nAzırı ve mabeyni hümayun
müşiri devletlû Said Paşa vc İstanbul kuman­
danı saadetlû Fuad Paşa ve mabeyni hüma­
yun erkânı kiramından ve sorkurenayı has­
reti şehriyori utufctlu N âfit Pa§a ve mabey­
ni hilmayun serkatibL utufetlû Lebtb Efendi
ve kâtibi sâni saadetlû Süleyman Beyefendi
ve seryaveri hazreti şehrlyart saadetlü Metv
zncd Paşa ve yave ram şehriyaıiıfen saadetlü
Mehmed Zeki Paya ve sertabib saadetlft May.
royani Efendi hazretleriyle yaveraru şehriya-
ım/group/merakediyorum
AYASTEFANOS MUAHEDESİ
rideıı izzeilû Tâhir Bey alâuneraUblhûn pre-
m iti1 edilmişlerdir.
Grandük NUcoJa ile sair prensler ve ge*
ııoralk'i huzuru hazreti ^ehriyarlde gayet
edibâne vc hiirmptkârane evza' ve etvarda
bulundukları gibi hazreti şrhriyârt dahi Gran-
dlik Nlkulaya bir imparator biraderine lâyık
filncak surette nüvazişterde ve refakatinde
bulunan zevata dalıi nazikâne iltifatlarda bu*
lunmugüırOır.
Hele Pilevneııin müdafii şecaatseınalı
doviellû Gazi Osman Paşa hazretleri tarafı
eşrefi hazreti şehriyâriüen Grandük Nikola-
ya prcaaııte edildiği sırada Grandük cenap­
ları hakkı miişariiftiJeyhde zatı şahaneye pek
çuk medayıh ve sitayişde bulunup ezcümle
tBöyle gayretli kumandanla m uharebe et­
m ek düşm anları için dahi şereftir.» sözü ile
Gazİİ m üşarünileyh hazretlerinin, üluvvu kad­
ri askerilerini itirafda bulunm uşlardır ve mü­
şarünileyh G randük Nikolamn maiyetinde
bulunan genertalier İle erkânı har biyesinin
gerek Dolmabahçç ve gerekse Paşa hazret­
lerine tesadüfleri esnasında perestiş derece­
sinde fevkalâde bir riayet ve tâaim eyledik-
leriııi reyülâyin müşahede edenler beyan ey­
lem işlerdir. Dersaadet umum, kumandanı
ferik saadeüû Fuad Paşa hazretlerinin Fili*
be önünde son defa olarak vukubulup "kendi
kuvvetinin üç d ö rt misil b ir kuvvete üç giin
m ukavem etten sonra fenni harbin cevaz ver­
diği hir suret iizre ricatı muntazam© ile ha­
rek et eylediği gibi muharebedeki şecaatini
takdirden G randük Nikola müşarünileyhe hi­
taben ve rusca bir tâbir ile «Siz hakikaten
kahram an b ir askersiniz1» detnig ve Filibe
önünde müşarünİleyhifl kolordusu ile muha­
rebe eden fırkalar kumandanı generalleri:
*tgte suân Filibe önündeki muharebede düş-
nıanlarmız bulunan kum andanları Size tak­
dim ediyorum» diyerek general Gurko ve &>•
valof ile diğer iki generali dahi takdim e t­
miştir.
Takdim resmi bu suretle icra olunduktan
sonra Grandük Nikola i/e prensler huzuru
hümâyunda kahveler ve şerbetlerle izaz olun­
dukları esnada süfera odasuıa avdet eyliyen
generaller ve yaverler dahi orada izaz ve İk­
ram edilerek nihayet saat altı raddelerin­
de m isafir Grandük Nikolamn zatine mah­
sus olan bir küçük vapıır ve lilzumu ka*

AYASTEFANOS MUAHEDESİ
d ır kayıklarla Beylerbeyi fa h ib tn y ı hümâ­
yununa azimet etm işler ve vfisulleıi zaman
olduğu gibi avdetleri esnasında dahi hademe!
bassa ve musıkai hilmâyun tarafından selâm-
laıup Başvekil Pa$a hazretleriyle Hariciye
Nâzın Psfo hazretleri taralından ilahi iske
leye kadar teşyi olunmuşlardır.
Bundan sonra iadoi ziyaret zımnında
zatı hazinli şehrtyari maiyeti şâhanelerine
nıahKis olan Teşrifiye vapuruna ve vükelâyi
feham vesair bendc'gânı Kiram dahi kayık­
lara râklben Beylerbeyi sarayı hümâyunu­
na admet buyuruldukda Livadya vapurundan
evvelce çıkarılmış olan yarım bölük liusya
hassa askeri rıhtım üserinrie safbestel selâm
oldukları ve bir bando Rusya musıkası .dahi
Osmanlı m arjın! terennltmsaz bulunduğu hal­
de şerefviisulti hümâyuna muntazıran rıhtım
iberinde beküyen ve ciimlesl büyük ünifor­
malarını Jâbis oldukiarı gibi evvelden haiz
oldukları nişanı oBinanlyl hâmil bulunan ge­
rek Graudük Nikola ve gerek prensler ve
maiyeti generalleri cenabı şevketmaabı padi-
şâhiyi istikbale m tisaraai eyliyerEk cümlece
birlikte sarayı hümâyunu m ezkûre varraıj ve
iadeten vizite zımnında yine icab eden iltifatı
teşrlfkân bir sureti liyıka ve falkada hUlcra
hini avdette (jiinkü G randük Nikola A lm ae-
ya sefiri asaletin P rens Ravs cenaplarının
kayın validesi anasıl Rusya im parator hane­
danınla akrabasından olan ve m isafird en
Dersaadette bulunan Saksvayver G randüşesi
cenaplarını da ziyarete gideceklerinden zaii
şevtetsem atı hazreti padişahi G randük cenap-
larlyte prensleri vapuru hüm âyunlarına ala­
rak vesair generaller dahi kayıklara irkâb
edilerek Dolmabahgeve k adar birlikte gelm iş­
tir Zati padişahı ile G randük Nikolanın mü-
fcâlematı vakıalarında kâh Başvekil ve kâh
Hariciye N âzın paşalar hazeralı tercümanlık:
hizmetinde bulunm uşlardır.
Dolmabahıje saiıilsarayı hümâyununa mu­
vasalâtında Grandük Nikola ile prensler Es-
tatılı âmireden tahsis buyurulan dört atlı bir
Establı âmire arakalarına râkiben Almanya
sefarethanesine İsal olunub orada Grandtl-
şes cenaplarına vidtç verilmiş ve sefaretha­
ne! mezkûrerte de misafirini m üşarünileyhle
re bir gündüz ziyafeti keşide olunduktan son­
ra Ayastefanosa avdet olunmuştur.
Rusya sefarethane»! kapusundaki arma
14H8 — tS T M » C L
— İlânı harb olıınduju zaman Rusya seli-
rethanesinin Be™!1 dahilinde ve gerek dış
ta pusu nd a muallak bulunan arm alar bzetine
alâmet) matem olarak U r siyah puşıde tekil,
ıııîş ve dünkiı ısüne kaılar mezkûr puşide bj.
ki bulunmuş idi. Muahedei kal'iyyenln ûıua
ve İlinti tılunınaıı ve G randük Nikulanuı dahi
m ülâkati seniyei cenabı padişahiy* nailiyetle
artık devleteyn beyninde münanebatı mUsa-
falkârlnin İade kılınm ası üzerine mezkûr pu_
şide dün saat dokuz raddelerinde Grandük
* Nikolamn Rusya sefarethanesine gelmesini
mütoakip bir takım dualar ile kaldırılmış ve
sefarethane kapusunun üstünde bulum a bü­
yült kuş dahi yerine konulm uştur. Grandük
Nikola bir nıikdar sefarethanede kaldıktan
sonra Dolma bahçe ve badehu Beylerbeyi ja-
hilsarayı hüm âyunlarına azimet etmiştir, Mü­
şarünileyh G raııdük'a bugün dahi Yıldızda bir
ziyafet verilecekmiş,
(Vakit gazeteni. 23 Mart 1878, perşembe)
Y ıldiî îiyafeli — Tarafı eşrefi hazre'j
padişahitlen feham etlü G randük Nikojava bir
zlysfot keşide buyurulacağım dtinkü nlizha-
mızda beyan etm iştik. İşbu ziyafet dün ak­
şam Y ıld a k a s n hüm üyununda ve en ü st kat­
ta gayet m ilkem m el ve m utazam surette ita
büyurulm uştnr.
Oa beş kişilik için le rtip ve tânzim bu­
yurulan sofraya zati hazreti padlşahi Ue ta­
am da bulunan zevat şun lardır: G randük Ni­
kola cenapları, P ren s Laîıtenberg, Prens Ol-
denburg, ihtiy ar g eneral Skoblef. MösyS Ono
Başvekil P aşa hazretleri, S erasker Paşa Haz­
re tle ri, hariciye nâzın devletlıi Safvet Paşa
hazretleri, devletlû N am ık Paşa hazretleri,
B ahriye N âzın Said Paşa hazretleri, seıkıı-
renayi hazreti şehri y â ri N afiz Paşa hazretleri
Başkâtip Lebib Efendi hazretleri, tercümanı
divanı hüm âyun M ünir Beyefendi. Ziyafette
G randtik NUtolnnın m ahdum u dahi davetli
İdiyse dc m uahhiren hastalanm ış olduğundan
gelemem iştir.
A yastcfanosdaki Rus askerinin deniî yo­
lu ile gittiği gibi dünkü gün dahi yine blf
vapur dolusu Rusya askeri Hocobeye mllte-
vecclhan A yastefanpstan hareket etmiştir.
Rusya hassa askerinin cüm le asafcirden evvol
Husyaya avdet eylem esini im parator hazret­
leri talep ve arzu etm ekte imiş.
Rusya ordularının Rıısyaya nakline ot
http://groups.goog le.c
 A.'isflCLOİ’EDtBİ
zarri efasek flsare R uıyı «lavlati tın itn d jn
atemuMD g * s u g u ; deıtetlfl fitufetlû Sen*
kar Pat» hMrcfl*:t j *Ir beraber 0 * r« u ıtf’ -
g*llBi| olsu Bufva erkj:; J .jrtn jr rvı*ı nju;ı
vatf h tik g n c n i (Nikofı ujerayi Osmaniye,
s is d*W nailin* n f u r r ir memur olup bu
h u m için tarafı de»leü aliyyerli'n dahi rr* ı
m harbiye mirliva;jnn rijn saadetlû O jrt an
F»fj memur H ıln ı■, vc payayı ıritımnılryhın
mâıveUBe lcabl kadar 2İb ıtanı askeriye vıî
kelebe verilmesi d ib i tensib olunmıl) oldu
fundan bunların generali merkum ile ücra
ber birfcaç giuıo kadar Sivastopola mütevec
ethen Dersaadetlen barrkt'l eylem eleri mu
kaırer bulunmuştur. Rusya memaliki içen
Itrinde bulunan uferayi osm aniyenin şlmen
diferler vüilasiyle Sivastopol lim anına inıli
rllereJc Rusya devleti tarafından istihzar edi
len vapurlara râkiben D ersaadetc rukledlle
çekleri ve mezkûr va- H,
p urlann hini avdeti erin­
de Rusya askeriyle be­
raber D eraadette bulu­
nan Rusya te ra s ın ı da­
hi alıp götürecekleri ve
memleketeynde bulunan
ii s e r a y i osmaniyenin
nakline nezaret etmek
V anada bulunan mirli­
va saadetlû Keşid Paça­
nın memur edilip Bük-
reşe azimet eyliyeceği
istihbar olunmuştur
iBu notlar
AyattcfMM* Rai AbMnl
Kfful s tılü n s f)
:om/group/merakediyorum
_ l« * — AVACTETAM* Iİ-1 î a t BS&I
fitine taralından İstinsah edilmiştir.î
\V .» » T K F A N O » R l S A m ilt-S I — O
devrin halk a&zındj 93 bozgunu djyft ■*■>>!«
12113 (M 1870ı Itu* hartMBdve >tenra ve Hat­
larla A yufcfannt MujİimImİpui Akdini atit-
icakıp, Rusların Mr u f r r talıakkuuu ik la
lanbulun bu sayfiye kdyündr diklikler) ma
uzam bir ibıde İdi. Birinci Cıluıı lU rt» ba.
^ıııda. Türkiye ile Itıuyanm yekdiğeri» kar­
şı ilânı harbi müteakip, iktidarda *»■!••»— |u
tihad ve Terakki Fırk an b&MmetiıdB »MM
vekarın ifadesi olan U r kajariyle ytkbnlouf-
tır. Bu vakayı teshil «den * t* fll<lVI satırlar,
ttlih ad ve Terakki fırkasının n k|iri e tk in
olan Tanın gazetesinin 14 Teşrinisani 1914
pazar tarihli ntubasından aakledilm ifU r:
d Ju n sabah saat a.3(l da Ayaıtefaausda.
93 Moskof m uharebesinin U r h itırai şeameti
olmak ü ıe ır Ayaslefanos m uahedel eUmednı
m üteakip, zahiren bir müessesçi diniye ve
luy riy c. hakikatle İse Moskof nişanei zaferin­
den başka şey olmıyan binanın kal'l esssı
resmi bir cem'i gafir taralından icra edilmiş­
tir.
«Milleti tslâmiye. ş&phesiz payitahtı mu
azum a da Rus galibiyetim ilin eden bu âbı-
denin bakasuıa tahammül gösteremezdi. Aha­
li önce binanın ahşap akşamını yakmış ve bı-
lâhara kârgir kısmını da tahrib etmiftir. Fa­
kat hedim ve tahribe başlanmaıdan evvel,
din vc ılinayete hürm etkar olan -halk tararın­
dan kulenin yukarısına muallak
bulunan cesim çan vesar taraflar­
da muallak çanlar indirilmişi kule­
nin üzerine vesair tahrib edilen
mahallere Osmanlı bayrakları rek-
zolunmuştur Halk. Abidenin en
yüksek yerlerinde davullar çalarak
ilân jadiimani elm iftir Binanın
içkiden çıkarılan eşya polis Müdü­
riyetine teslim edilmiştir. Bunların
meyanuıda pirinçten mamftl altun
yaldızlı âbidenin küçiik bir numu­
nesi bulunmaktadır Kilisede mtv
cul bulunan kıym ettar eşya, bayii
aaman evvel bir Rus rahibi tararın­
dan alınıp götüri)lmd|tGr.
<D(ın tahrib edilen Rus nişa-
nei zaferinin inşasına 1302 ıl8M)
tarihinde boşlanmış ve 1307 CUMM)
senesinde i k m a l edilmiştir Ga-
 AYASTBFANOS RUS ABİDESİ — 1500 —
yet metin vo sert kayalardan bir kale şek­
linde duvarlın mazgallı olarak inşa otlitmiş­
tir. Bu mefi’unt âbideyi tahrib edenler me>
yamada civar köylerden gelen pek çok Ru­
meli muhacirleri hazır bulunmuştur.
<£u münasebette 93 muharebesinin bu
âbideye' taallûk eden bâsı hâtıralardı kari­
lerimize hatırlatmağı faydadan hâli görmü*
yoruz;
«Ayastofanos Muahedesi mâelkorâhe ad­
dedilmiş iken Moskoflar askerlerimi Memaliki
Osmaniyeden geri çekmek için İki mühim şart
teklif etmişler ve bu iki şart kabul edilmedik­
çe münasebstı siyaalyeyi tamamiyle iade et-
«Diyeceklerini BabıALlye resmen Lg’ar eyle­
mişlerdir. Bu iki şarttan birisi Ayastefanos-
da alâmeti aafer olmak üzere bir sütunu ke­
birin rekzi ve iizerine «Rusya askerinin Dev»
leü aliyyeye galebesi» ibaresiyle tarihî mua­
hedenin hakkedilmek idi. AbdiLlhamid Kuş­
lar taralından derraeyan edilen şartı mezku­
ru kabul etmiyerek doğrudan doğruya Kusya
imparatoruna müracaat ve tedabiri sairel si-
yaslyeye tevessül ve en nihayet Ayastefanos*
<tokf âbidenin şimdiki hâli olan müessesei
hayriye namiyle bir bina inşasına muvafakat
eylemiş idi.
<ftttsîar, Abide içiş Barutçu baş» ailesinin
tahtı tasarrufunda bulunan araziyi satın al­
mışlardı. Bina, muharebede filen Rus zâbitan
ve efradının defnedildiği mezarlar üzerine
kurulmuş idi».
Birinci Cihan Harbinde Türkiye île Ruh-
yanın iki muhasım devlet olmasından sonra,
İstanbul matbuatında Ayastefanosa Rus âbi­
desinin kaldırılması zamanının geldiğini ya­
zan iNt muharrir. Aka Gündüzün makalesi
özerine «Tezahüratı Külliye Heyeti Tertibi-
yeti» adt ile bir komite teşekkül etmiş ve bu
komite tarafından Fatih camiinde muazzam
bir miting tertip edilerek Ayastefanosa gidil­
miştir.
Devrin gazetelerinden Tasfiri Efkârın 20
T eşrinim i 1914 tarihli nüshasında da, âbide­
den İndirilen ve biri gayet büyiik olan dört
çanın* kamyonlarla Askeri Müzeye nakledi­
lip, Fatih Sultan Mehmed tarafından Utan-
bulun fethi esnasında Haliti kapamak fçin
g ailen Bizans zincirinin yanına konulduğu
kaydedilmiştir.
İSTANBUL
Aîûgıtlüki notlar, İstanbul Ansiklopedisi-
}i« Ft&kım Çn'iapala tarafından verilmiştir:
«AyasrefafiOA Kus âbidesinin yıkılışı,
AvusturyalI l)ir şirket filme almak İsledi. Fa.
kat harp dolayısiyle, böyle bir filmi ancak bir
Ttirk askeri çekebilirdi. Şirketin İstanbul
mümessili Mordu, o zaman bir ihtiyat zâbiti
otan Fuad Ugkırıay isminde bir gönce bir
film çökme makinesi vererek onu bu işe lef*
vik etti, Fuad Bey, o samana kadar hiç film
çek/nera/şti; sade fotoğraf çeker. $Ulema ey*
natmasmı bilirdi, ilk defa olarak bu hâdise'
yl filme aldı ki Türkiyede çekilmiş ilk Bktü-
a]îte filmidir; Türklerden İlk film operatörıi
dc kendisidir. Bundan sonra sinemacılığı
meslek edinmiş, Miizei Askerî sinemasında,
Merkez Ordu sinema dairesinde, Malûlini gu.
lala muavenet cemiyeti film studyoBUîiıia,
Kemal Filmde operatörlük yapmıştır. Hâlen
de Harb Akademisi film çekme merkezinde
memurdur». Tasflr gazetesinin hususî fotoğ­
rafçısı da. maalesef adı tesbit edilemedi, âbi*
denin büyük kulesi çökerken harikulade mu­
vaffakiyetli bir enstantane resim çekmişti.
Kcüjid Hâlid Gönç
A y ttle ta m Rus abidesini yıkan dina*
m itleri eliyle koyup ateşlediğini söyleyen
emeldi yarbay Y. B ahri Doğançay bu târihi
hâdiseyi «Tarih Dünyası» mccmuaaına yaz­
dığı bir makaaSede, Tania gazetesinde İntişar
eden yandan tamamen başka şekilde anla­
tıyor:
«Binbaşı Hamil Fahri Beyin kumanda
ettiği 27 inci süvari alayı o tarih te Davut*
paşa kışlasında idL Ben, bu alayın ikinci bö­
lüğünde teğmendim.
H arpte; süvari sınıfı mensuplarına de*
miryolu. köprü, istasyon tesisleri ve daha
buna mümasil yerlerin tahrib vazifesi diişer.
Bu sınıfa tahribi öğretmek için her sene kurs
yapılırdı. Böyle bir kursun son günü alay
kumandanı amelî ve tatbikî sahada bu işi gör­
memizi istedi. Sahipsiz bir duvar, kuntmuş
bir ağaç, bir demir parçası bulmak ve üzerin­
de tahrip tecrübeleri yapmak üzere kışladan
çıktık. Ayastefanc» civarında Kalfcuatya kö­
yünün hemen yanında bulunan Ayastefanos
âbidesine geldik. Alay kumandanı, «İşte ba
âbidenin bahçe dııvaruıda birinci tecrübeyi
yapalım» dedi. Duvarın metâ netini, kalınU*
|u u , yüksekliğini ölçüyûr ve ona göre koya*
http://groups.google.ee
 ANStKLO fSD İs! — ı& ot —
ca£mur tahrip featıbuun mıkdar ve adetlini
teabft* çalışıyorduk.
«Bir gikn evvel JsSanbıtidan ve civar köy­
lerden J d c n şahıslar âbide önünde nümayiş
yapmışlar ve ellerindeki k o n u la rla duvarları
yıkmağı kalkışmışlardı. Biz meşgul olurken o
vaktin emniyet tunum müdürü olan {İttihat
Te Terakki hükümetinin polis m üdürü umu*
ousü Bodıi Bey de âbidenin. İçerisinde bir
gün evvelki hâdise dolayuı Ue tetkiklerde bu­
lunuyormuş, bir koylu koşarak: «Efendim,
süvariler âbideyi yıkıyorlar.,* demiş. Bedri
Bey d? pürtelâş dışarı fırlam ış, bize doğru
koşarcasına geltü. Alay kumandanın?;
— Ben emniyeti umumiye m üdürü B ed­
ri!.. dedi:
Alay kum andanı da:
— 27 inci sftvari alayı kumandam bin­
başı Hâmid Fahrî! diye m ukabele etti.
Bedri Bey asabi btr hal ve tavırla ve he­
yecan içinde:
— Hangi makamdan em ir alarak ve ken­
dinizde ne gibi bir salâhiyet görerek âbideyi
yıkacaksınız?., d ed i
Alay kum andanı şehid Hâmid Fahri Bey
mefhum öa hiddetti hiddetli:
— Beyefendi, vicdanımızdan! $3 senedir
milletin sinesinde dikili duran Moskofun ba
meş'um âbidesini yakmak için daha 33 se se mi
beklemek lâzımdır? Hükümet yıkmak iste*
miyarca, bunu yıkmak m illetin hakkıdır! mu­
kabelesinde bulundu.
Bedri Bey:
— Hükümetin muvafakati yoktur, bu işi
yapmaktan atıl menederim! deyince:
Hamid Fahri Bey, mütecellidane b ir ta-
vırta:
— Milletin şahlanmış irâdesini durdur­
mak elinizde İse buyanın, biz şimdi âbideyi
yıkacağız, mâni olun! diye cevap verdi.
«Hâmid Fahri Bey, çok vatanperver btr
zattı. Aziz Atanın Harbiyeden sınıf arkadaşı
ick. Pek yakışıklı ve kabadayı İdi. Çok heye­
canlanmış olduğu bu anda da. bir kat daha
heybeUi olmuştu.
Bedri Bey fasla konuşmadı. Derhal d6n*
du, âbide flnünd» dunuı otomobiline binerek
İstanbul istikametini tuttu.
K n m a n H a ttim ı» -
— Arkadaşlar, duvarı değil, âbideyi yı+ Duman sıyrıldı, kule duruyor. Müteessir ve
kavağız! Tahrip kalıplarımız bu iş! başarma-
ım/group/merakediyorum
AYA STEFANO S RUH ABİTTCSİ
£a kâfi gelm ene tırnaklarımızla ttikccegiz!
dedi.
ıllcpim is son dcrccc heyecanlanmıştık,
alayın en gönç subayı idim ı
— Kumandanım, dedim, Harbiye mi'k*
tebintle tahrip dersi gördüm. Balkan Harbin­
de tahrip işi yaptım, müsaade ederseniz bu
işi ben yapayım..
Çok memnun oldu. Hemen kuleye gir­
dik. 0 ne muazzam bina idi! Bina duvarU n ­
um iç yüzünde o harbde dlen Mockoflann
isimleri oyularak yazılmıştı, ölülerinin k e­
mikleri mahzenlere doldurulmuş. Papaz dal»
releri, muhafızların yerleri ve daha bir çok
tçşkilât İçin odalar.. Abide betonarme olup
hariçten vald -olacak bir taarruza ve her tü r­
lü çapta top ve silâhlara karşı koyacak meta­
netle îdi. Kaide kısmından âbideyi yıkmak
toplarla tahrip kalıbına ve günlerle emeğe
bağlıydı.
«Âbidenin tâ tepesine çıkan dıştan, b ir
merdiveni vardı. Bu merdivenden çikıyor-
h e r kademeyi inceliyorduk. Bir sahanlığa
geldik, bu kısımda âbide oldukça daralmıştı.
A ralan b ire r buçuk m etre açıklıkta 12 gârgir
ayak üzerinde ü st kısmını tutuyor. ÂUdeıtıu
buradan tahribini mümkün gördük. Ayaklar­
dan b ir kaçını tahrip edersek âbidenin yı­
kılacağı na hüküm verdim.
«Ben. dört ayağa kalıpları bağladım, tki
ayaktaki kalıplara iki fitil taktım. Diğer iki
ayaktaki kalıplara galnu kapsül koydum. Ba
kapsüller sirayetle ateşleme usulü Ue ateş
alacaklardı. iTabrip de b ir usuldür}. Şimdi,
bu iki fitili ateşlem ek için iki kişi lâzım. Biri
ben. diğeri İçin benim bölükten Üsteğmen
Hobyariı Haydar çıktı. Ateşledikten sonra
mıntakai mUhllkenJn dışına çıkmak lâzımdı.
Onu prova ettik. Haydar Bey evli idi.
Kumandan: «Evvelâ o ateşlesin kaçsın, sen
bekârsın sonra da sen kaçarsın» dedi. Böyle
yaptık. Provamız iyi netice verdi. Kumandan
ve subaylar âbideden tuaklaştılar. Biz Hay­
dar Beyle birer sigara yaktık Evvelâ Haydar
sonra da ben sigara ateşiyle Stilleri ateşledik;
kule merdiveninden son hızımızla indik ve
koşarak bahçeyi geçip bahçe duvarının arka­
sına gizlendik. Fitillerin yanma müddeti J00
saniyedir fnfirib oldu, fakat ses tek çıktı
mahcup tekrar o kısma çıktık. Haydar Bey
 AVAS U ıH Usrrla) — 1502 —
heyecanın verdiği şaşlrtnfıjı ve acemiliği « i-
kilsiyle lilfli ste*liymıcmıs. No İse. onu d»
ben ateşledim. Âbidenin dört ayağı parçalan­
dı; lâkın gene ç<Utm«ii. Yalnız hafif meyil-
İmdi Başka tahrip kalıbımız yoklu. Kışlamız
tutaktı, Gidip getirilmesi ıır.ıın zaman İsterdi.
O vakit Jstanhul c in n kiralarla dolu İdi, en
yakın kıt'alara subaylar gönderildi. Bir fu­
tadan bir miktar bulanışlar, getirdiler. Çık.
tim, İki ayağına da onları koydum. Bu suret-
le altı ayak tahrip edilmiş olacaktı. Eh, arlık
bu sefer âbide muhakkak çökertir. Onu da
ateşledim. O aylıklar da uçlu. M a t âbide yi­
ne yıkılmadı, biraz daha eğrUdi. o kadar. !1<3
Teşrinisani 1914 Cumartesi).
<Tahrip Salıhı bilmiş, aklını yaklaşmı;-
tı. ü halde bıraktık ve kışlaya döndük. Ge­
ce tekmil alav£ hakiki i^tjk dağıtıldı. Saba­
ha bir kaç saat kala âbide yolunu tuttuk.
• Emniyet Umum Müdürü Bedri Bey ts- görünüyor, beş yüz m etre kadar ulakta bi­
ianbula düner dönme* Dahiliye Nazırını key­
fiyetten haberdar etmiş, o da kolordu, ku­
mandanını w nihayet Harbiye NSzırt Enver
Pajayı aramış. Bu zevat o giin İstanbul civa­
rında yapılmakla olan manevra meydanında
olduklarından akşama kadar kendilerine ha­
ber verilmek imkânı bulunamamış. Ancak
gece malumatları olabilmiş, âbidenin yıkıl-
mamasını sağlamak özere geceden ilç U bur
gönderilmiş. Ayrıca Harbiye Nezareti Daire
Müdürlerinden bir çak da subay yollanmış,
biz âbideye vardığımızda henüz ortalık ay­
dınlanmamıştı.
— Nezaretin emri var, âbideyi yıkamaz­
sınız^ dediler.
O da:
— Muhakkak yıkacağım! diye cevap ver­
di, eğer mümanaat ederseniz, alayı getirdim
ve askerlere hakiki fişek verdim, zor kulla­
nırını, bu uğurda her şey göze alınacaktır!..
Gaktılar ki Hamld. Fahri Bey çok hid­
detli ve vaziyet viddi onu yatıştırmak için:
— Âbide bu hali Ue tehlike argediyor,
onu fen dairesinde yıkacağa, bu suretle sizin
siteiimiî ve arzunuz da yerine gelmiş olacak­
tır, diyorlardı.
«Konuşma çok hararetlenmiş ve şiddet­
lenmişti Tam bu anda kaputumun altına bir
kaç tahrip kalıbı sokarak alay kumandanına
sokuldum. Çok yavaş sesle:
— Erendim, siz lâfa tutun, ben kuleye çı­
kıp ateşliyeyim! dedim.
İSTANBUL
«Keyiflendi. Eliyle dürterek muvafakat
İşaretini verdi. Bir iki saniye sonra merdiven
basındayım. Bir gfln evvelki, infilakın fırlat­
tığı irili ufaklı taşlarla merdiven yolu tıkalı
Düşünecek »o değil. Gençlik, heyecan. aSk
ile vücuduma verdiğim inhina ve îgvicaçlar-
la sUninerek. kıvrılarak, uzanıp toplanarak
bu miişkfilü yendim ve sahanlığa çıktım. Üs­
tümde âbidenin eğrilmiş kısmı sallanıyor. Ne
yalan soyliyeylnı. ürktüın. Sağlam ayaklardan
ikisine, görünmemek için yüzü-koyun yata­
rak, kalıplan bağladım K apsüllerini koydum,
fitilim taktım. Herşey tamamdı, ortalık da
ağarmış, güne; ufukta yükselmekte.. Bir eı-
gara çıkardım, fitili çakmağımla yaktım. Aşa­
ğıda münakaşa hâlâ eski şiddet ve hararetiyle
da münakaşa hâlâ eski şiddet vo hararetiyle
devam ediyordu.
• Kuleyi saran taburlar şimdi daha iyi
zim alay, kumandanından emir bekliyor. Kor­
don hattının gerisinde binlere varan halk
kütlesi meşkûklyet içinde, ne oluyor, ne ola­
cak diye bekleşmekte,
«Birden sesim in bütün tonu ile:
— Kaçın, ateşliyorum! diye haykırdım.
«O rtalık karıştı. H erkes birbirini ite ka­
ka bahçe kapısına doğru kaçıyor. N e nöbet­
çi kaldı, ne kordon, n e em ir, n e kumanda.,
istisnasız herkes soluğu uzaklarda alıyor.
«Tehlikeli sahada K im senin kalmadığım
anlayınca ateşledim . V e bilmem nasıl bir
kudret, o tıkalı m erdiven yolunu s&r’a t re su­
huletle geçmemi tem in etti. Kendimi, infilâk­
tan evvel — b ir gün evvel olduğu gîbi — bah­
çe davarının gerisinde buldum .
«B ir saniye sonra b ir infilâk!..»
Bu hâtıra karşısında ittîhadcılan n Ayas-
tefanosdaki m eş'um âbidenin yıkılması için,
neden, kim den çekindikleri düşünülecek me­
seledir..
AYAŞL1 (Uiiscyin) — Büyükçe hir istan­
bulun günlük hayatında, cendereye atılan
üzüm salkım ları gibi, ıızık tem ini yolunda
çırpınmış kimsesiz kara bahfcjı çocuklardan
biri, bir deniz kazasının kurbanı, ve bu an­
siklopedinin m üellifi R.E. Koçu'ya üç mer­
siye yazdırmış mâsum bir sim i; Koçu, 1956-
1958 yıllan arasında, «H er Gün» gazetesinde
kendisine em ânet ettiği sohbet sütununda bir
gün bu çocuğu .şöyle anlatm ıştır:
http://groups.goog le.
 ^VStRLOPEDİSj — 1503 AYAŞLÎ lllüscyinlr

«H azin v a k a d ır u s ü ın d c n o n b ç ş y ıl g e ç ­ hatırlaynmıyaıı, babasını İstanbulda kaybe­

ti 1959 d a 17 yıl), b e n im için h â lâ d ü n k ü fa ­ den. Küptü altında, mavun&larda, boş yük
ciadır. vagımlnrında, sabahçı kahvelerinde ve Top'
«Vakit akşamın beşi, nltm. köprünün hâne hamamlarında yatan, uçurumun hemen
Kadıköy tarafından vapura geliyorum.. o sa­ kenarındaki Ayaklı Hu&eyini kurtarıverdi;
atlerde hepinbun bildiği yer. kalabalığın ara giydirdi, kuşatlı,.
stndan yalnız onu seçeyim ve gösiereyim: Dü­ «Aradan yine bir kaç ay geçti, bir gün
beş onaltı yaşlarında, vücud yapısı tığ gibi bir vapura bindim, HüSeyinin vapuru imi*,
b i r oğlan. baş açık, yalin ayak. pırpırı; paça­ sırtında terlemi* beynx ceket, el yüz pırıl pı­
ları kopuk dizleri yırtık pantolonun üatûnde rıl, koltuğunda sarı pirinç tepsi, beni gürdU.,
tiril tiril bir mintan.. «Bir zam anlar Bey amıca idim, sonra Be­
«Baş. Umvre Müzesinin kıymetine bahâ yefendi olmuştum :
biçilememiş Yunanı Kadîm eseri tunç atlet — Babacığım., babacığım !. dîye elleri­
gibi güzellik hârikası, koyu kumral saçlar yo- me sarıldı.
sunlaşimş, tel tei d eğ il tutam tutam., ayak­ «Şefkatin hasretini çeken yavrum, evlâ­
lar çamurlu, eller kirli, oynar oynar balıklar dım..
satıyor., az kalınca tatlı bir ses : «A radan yine bir kaç ay geçti, Hüseyi-
—- Oltanın bunlar!.. Oltanın!.. nin vapuruna bindim, çocuk ortalıkta yok.
Bir a d am : Kahve ocağına so rd u m :
— Ne vereyim?., diye sordu.
— Ah beyim., dediler, o çocuk yaktı
— İki lira...
bizi.-..»
Pazarlık başladı, sokuldum :
Ayaşlı Hüseyin ölmüş.. «Bir gün kan
— Sar onları bîr kâğıda evlâdım!., de* kustu, h&stahâneye kaldırdık, ertesi sabaha
dün.
— Ben alacaktım..
— Hayır, ata pazarlık ediyordum»...
«Ertesi akşam çocuk ayni yerde;
— Oynar oynar!.. Oltanın bunlar...
— Sar onları bir kâğıda evlâdım..
«Üçüncü akşam yolum k esild i;
— Bey amıca oynar oynar... Size sakla­
dım...
— Teşekkür ederim o flu m ,,.
<0 tarihlerde evimizdeki kedilerin sa­
yısı kırkı agkuı.. Ablacığımm kedileri...
Anam da sag, kediler, ben ve o balığm düş­
künüyüz, ablam ise ağıma koyınaı..
«Aradan kâh kaybolarak, kâh meydana
çıkarak bir ay geçli, ve bir akşam elleri bos
yoluma çıktı, mabcub, ürkek:
— Beyefendi,, dodi, ben sizi gazeteci-
lerden sordum, öğrendim, islediğini o bey
yapar dediler, sizden bir ricam var benim...
«Serseri, esrarkeş bir balıkçının el utngı
olarak hayatı çok çetin geçiyormuş, çok yor­
gunmuş, Uman vapurlarından birinin büfe­
sinde garsonluk için benden tavassut, hima­
ye. kel&let istedi: -— Yüzünüzü, kara çıkarmam
bey amıca! dedi.
«Bir ahbaba iki satırlık yazım çocuğun H tlscyîa Ayfljçfı
işini gürdü, o âlieenâb adam anasının yiuümi (R esim ; S. BozctılıJ

ım/group/merakediyorum
 1504 — İSTANBUL

' çıkmadı» demişler. Bir gemici de: «öyle de* »Beş yıl daha geçtü-- Yine gece, gök yfl.
gil„.» demi;... Lodos fırünassnd* koşar, kuv­ zUııde ayın onbeşi ve denizde lodos fırtınası..
vetli bir dalga gelir, ait güverteyi kaplar, öbür Sesler hırçın m artıların mı? RUzgârın mı?
kenarda bulunan Bûseyinin ayağı kayar. dii« Bey a m a , beyefendi, babacığın) babacığım...
fer. kalkmak İsterken gemi onun bulunduğu N«Hc evlik uraU vtnn iri?
taraf* yatar, oyandan bocalan sularla bera­ S»ı> «inmişin, fnyM n .kal iKnl«?
ber çoçucuk denize uçar, gider. «Beyim., bir Nm I aramalı JnU ?
(iğlik duydum... o kadar..» diye anlatır. D n U ı litfüodr bir g&uıtttf t m i mohuA
R.E. JCoçu'nuD Hüseyin çocuk mersiye* G M I b trikllı*! «lalını!»
İtrinin birincisi «Eylül 1P42» tarİMfiİ taşı­ Perlgan, btttb...
makladır. Hüseyinitı ölümünü öfreodl{i ge* AYATHANGELOŞ — Fnner Rum Orto­
cedir. doks patriklerinden: aslen Edirnelidir, kili­
Cjib çocuktur se bayatına Moskova Hum cem aat! papazlı­
Ktnab. boyalı ğından başlam ıştır; 1815 de Belgrad, 1823
Tt'kir, m etta a {ocafcıar de Kadıköy m etropotidi tayin edilmiş, 1026
Sesi poynil da patrik se rilm iştir; bu m akamda dürt sene
Gözleri aynûJj kalm ış, 1630 da azil edilerek Kay&eriye Sii­
Kan kırmm r tl in üş, bir m üddet sonra m enfâsı Edlrneyg
Külhan «ocuktur
tahvil ed ile re k orada ölm üştür, Türkçe, bul-
Koşıtuı, ufar garea, nısca ve Fransızca bilir k ü ltü r sahibi
Ete t w ı ı Slğnuı<, kaçar b ir zat idi, fakat m uasırları tarafından para­
Bavadır, cıvadır
ya karşı fazla haris olm akla iftihara edilmiş­
Çıplak ayağında çaın«r tir. Din ve ahlâk m evzularında tjir kaç eser
Bapnda sırnur yazmış ve bastırm ıştır.
Yaman «ocuktur NeeUU Sarrin
' Cin gibi şeyt»
D utuna kalkan AVAZ — KUlhâni, hâneberdujU r argo­
^SmljfF, kahram an (ocuktur sunda kesad, işsizlik, iş durgunluğu; misal;
ftnh gün serîn
— İşler nasıl?
R iy â gibi derin — Ayaz!..
Döficyin a m tfe ? Bazan ayni m ânâda «ayaz kesmek» de
ÖlıKL denilir, m e se li b ir p ırp ırı ham m al oğlancık:
c(Jç gündür ayaz kesiyorum sbi.. bir e l çan­
Kaff» dSfcâldö
Dudak bâkûUfl tası bile verm ediler atri...» diye derd yanar.
Cinnet güldü M ektepli gençlerim iz argo konuşmaya
ÇÜiMüyor A lb h IçinHeki dOgömü başlayalı bu kelim eyi ağızlarına m al etmiş,
ikinci pıersiyc bir yıl sonra, gemiciden fakat farklı anlam da, «tor, {etin, mttşkil»
deniz faciasını dinlediği zaman yazılm ıştır; yerine kullanm aya başlam ışlardır; m isal:

Zifiri k m n lı k ia M r ıtnıubl — Y a rın asalım {okula gitm eyelim )!..

tnndafeı dt“V, — D ersler ayaz, asmam!..
Y edckcl ( o n k U r d a l Yahnd:
Hâ>cyln’. — D ersler ayaz, kırm alı!
YUdıılar. uçurtmaların Mektebi] argosunda «yazın zıddı «Fa­
Ve den b e aktednn q ıU tr sarya» dır. fB.ı Asmak; Kırmak; Fasarya),
YaUıuynk. pırpın
F erid Develioğlu «Türk A rgosu, adın­
Öınriiö boyunca utttftia oltalarla.
daki eserinde «Ayazı ı «fena, kötii, tehlikeli
$ajfcm bıkıyorum «trafo adam , anlamında kaydediyor, ve; «Orası
Rubaim bu gece yavrum ayazdır., gitmem!..», «işler ayaz!..» misâlleri­
1k>oizdfc geldim
ni veriyor.
Üçüncü mersiyeyi «Her Giin» gazetesin* Biz külhânller ağzında «ayaz» ııt bu an­
do jjöyle anlatıyor: lamlarda kullanıldığına rastlamadık: kesad.

http://groups.goog le.c
 ANSİKLOPEDİSİ — 1505 —
ipsizlik ve iş durgunluğunda zâten «fenalık.
kdlüJük* vardır; fakat «işler ayaz!-» denilin­
ce doğrudan «içlerin kesadlıgı* anlaşılır*
Yine bu köleden «ayazlamak», külhâni
argosunda bir yerde bir adam ı, bir s«yî ümtd
Ue boj yere beklemek; m isa l:
— HeriF gelmedi, d ün d e ayazladım.
Bfb).: F. LfeveHoftlU, Tür* argosu
AVAZ — Onbirfnci m ilâdi asrın başla­
rında Asyanin büyük hüküm darlarından Mah­
mud Gaznevt’nİn şark edebiyatında müstes-
nâ güzelliği dillere destan olmuş mafabub
nediminin adı; İstanbul tah tında oturm uş
âliosmon pâdişâhlarının «n haşmetlisi Kanu­
ni Şııltan Süleyman işâlr M uhîbbtl de bîr nev-
civan sânında yazdığı b ir gazelini bu güzel
delikanlının adı ile bitirm iştir.
Kuvvetle tahm in e dilir kî büyük hüküm ­
dara bu gazeli yazdırtan güzelliğin tecelli e t'
tiğj yüze sâhib olan genç, Eıtderunu Hümayu­
nun Zülüflü A ğalar denilen tç talan ların d an
biridir ve adı da A yandır; bu takdirde ga*
« ü n bu ansiklopedideki kıym eti evleviyeile
artacaktır.
GAZEL
Dedim açkına dQ;diim ptlr niytaın
[>tdi baklan ba*a b«n dahi a ta m
Dedim KStılUmil sel yıkma tabibim
n*4l «andın teni ben dU&iivtam
Dedin Ali nlLrjjlûl benden ayım ı
Dedi bllmeı misin kl fâhhflam
Dedim ballı mtdır kaddin ya Tûbl
D«dJ andan yiiıa ben aerefrAsm
Dvdim Mahmud’un olm uyor Mııhtbbî
Dedi hu*n İle ben dabl Ayfta'ım
AYAZACA — Ferid Develîogiunun Türk
Argosu adU eserindeki kayde g&re argo ko­
nuşa» talebeler arasında «yüzlt asık adam»
sert adam»; değerli müdekkik |u misâli ve­
riyor: «Uk ders Ayasaga tun.. Gözünü açl..*.
AYAZBOSTAN1 SOKAĞI — Boğaziçlmle
Arnavudköyünde, köyün bayır tarafında İki
dirsekli bir çıkmaz sokaktır. Bakınız, toprak
yol haline gelmiştir. Sol tarafı bayır. Bağ ta­
rafında üçü kârgir on beşi ahşab, ikişer üçer
katlı, ekserisi bahçeli evlerin üst katlarının
Boğaza hoşça lıir nezareti olmam gerekir.
Sekenesi orta halli Rum aileleridir ı'Kasım
om/group^erakediyorum u'iiü CBWUk
AYAZMA*CAMİİ
AYAZMA, AYAZMALAR — Kelimenin
aslı rumca olup m etalik. mübarek minasına-
dır. Putperestlikten hırUUyanlıga intikal ede
rek Mr rniz veya «tlıonln adına bağlanmış
kuyu ve pınarlardır kl, halk arasında u y u ­
nun tü rlü m araı ve illetlere kargı şifalı ol­
duğuna inanılır, ziyaret edilir, adını tanıdık­
ları aziz veya azizenin gününde, bu ziyaret*
ler bir panayıra ink ılib «der.
İstanbul civarında ve şehir içinde ayt-
lamıyacak k adar çok ayazma vardır. Büyük-
şehrin günlük hayatında «uyun kıym eti ölçü­
lemez azam ettedir. Şehrin civarındaki cu kay­
n a k la n . büyük yapı örneği su yolları ve su
kem erleri ile şehrin içine akıtılmakla her»-
her. eski İstanbul m uhasaralarında, «uyu şe­
hir dışından gelen çeşm eler kuruyunca İs­
tanbulluları a tık ve yeraltı sarnıçları Ue ayaz­
m alar sulanıl;, yaşatm ıştır.
Ayazmanın gününde, panayırında, en
yakın kilisenin despotu ayazmaya gelerek
ruhani b ir âyin yapılır ve bu vesile şifalı
sudan içilir. Sair M i ziyaretlerde, ayazmanın
fukara sandığına gönülden kopan bir sadaka
parası alılıp aziz veya azizenin ikon’o önüne
bir mum yakmak, ziyaret âdabındandır. Ayaz­
malar. Miisliimanlflr tarafından da ayni sat
inan ile ziyaret edilir. Panayırı en parlak olan
ayazma da, Balritlı ayazmasıdır iB .: Balıklı
ayazması). Ayazmalar, gittikçe azalmaktadır,
bir kısmı şahıs mülkü olmuş; bir kısmı, suyu
kirli görülerek kapatılmış bazıları tamamen
terkediiip harab olmuştur; yalnız kiliseler
içinde bulunanlardır ki, emniyet ile idanıei
mevcudiyet etmektedirler. Bu arada zamanı­
mızda şifalı suya itikadın da gevşetnig oldu­
ğunu kaydetmek lâzımdık İstanbul Ansiklo­
pedisinde ayazmalar, Ayil, Ayll ve Ayios
maddelerinde kaydedilmiştir. İstanbul An-
siklopedlsi adına da ayazmaları. Milli Eğitim
Bakanlığı Basımevi teknisyenlerinden Hakkı
Göktürk dolaşmıştır kl, bu azimkâr ve vefalı
arkadaşın himmetini belirtmek İstanbul An­
siklopedisinin bir borduthır.
AYAZMA CAMİİ — Üsküdarda, liman
ağzına ve Kızkulesine hâkim bir sırt uıarin-
dedir kİ, bu sırt ve semt de Ayazma a d ın ı
taşır ve cami a d ın ı b u ra d a n alır. Üskildıruı
Selâtin camilerindendlr, Üçüncü M u s ijfa la-

AYAZMA CAMİİ — 1506 —
rafından anası MüırLşah Sultan ite kardeşi
Şehzade SÜJeymanm ruhlarım şâd etmek için
Hicri J 174, Milâdi 1760 ytlındn yaptirılmjf*
lir. Aksam ve tefcrruatuıdn gitael yerleri bu*
lunması ile beraber mimarimizin inhitat dev­
ri eserlerindendir. HadikatiiJcuvamlîln de
gösterdiği £ibî. bu cami imaret manzumesi
şefcfinde, yani yanında bir sıbyan mektebi,
bir tek hamam, bir bilyUk çeşme vc bir mu-
vakith&nö yapıîmışiır. Bu satırların yazıldı­
ğı sırada, 1947 tkiucitegrini, yıkılmış olan
eski mektebin yerinde Meşrutiyet devri ese­
ri bir ükmektep bulunuyordu, muvakkitha*
nenin yalnız duvarları kalmış, hamam yer ila
bir harabe, camiin müştemilâtından olan
hünkâr mahfili de pek haralı bir halde idi.
CaoıL mekteb hizasından itibaren iiç tarafı­
nı koşatıp her cepheden bir kapu ile girilen
bir avlu İçindedir. KapuLar birer ufak tâk
halindedir. Tama yakuı sa basrit bir kemer­
den girilir, giriş yerinin yanlarında aivri ke­
merli aiçak birer hücre ve hepsini kuşatan
çok geniş süneler vardır. Pek zarif oyulmuş
güvercinlikler yanları «üsler.
Cenub kapusu sokakla bir seviyededir.
Arazinin meyilli ttlmâsj sebebiyle, camiin
cephesine karşı olan garb kapusu sokaktan
-y ft-
? K « r ^ “r , ^
İSTANBUL
yüksektir, sakaktan cami avlusuna taş kor­
kuluktu ve iki turanı bîr rampa, «alhı maille
çıkılır, Hor iiç kapuda, siyah temin üzerine
altun yaldtzlı celi bir yazı ile âyeti kerime­
ler uyulmuştur; garbdaki esas kapunun dış
yüzündft;
aİnncR$a)âln kû-ıu^t nlftl miı'mtnlnc klUt^Kin mtv
kııuti»
İç y ü z ü n d e :
cKaalcilahü leb&reke »e İnalü ıw]SmflMİej>k«ai |A-
lüm redhulvhi hâtiılin. Sadafcallahttiaılnu
Cenubdaki kapunun dış yüzünde:
■SclliuUMalrvkütn b in a u tırrtiim ftni'tae ükbr46ir»
Şimaldeki kapunun dış yiuilnde:
«SetiBbımlcjfcflın fidbnlüleennelc bim â küutQm la-
jn e lü a j
yazılıdır.
Avlu duvarları, sss.ı k i­
pinin bulunduğu, garb ci­
hetinde ve san cemaat hi­
zasına kadar cenub ve şi­
malde haricen kesme dahi
len bir sıra ta} iki sıra tuğ­
ladan ve pencerelidir; mü­
tebaki kısımları haricen ve
dahilen tuğla ve taşla ta­
mamen sağırdır. Bütün ca­
milerimizde ihata duvarı
pencereleri taş sıralariyle
bitirildiği halde
bu camide ayrı­
ca Iriifekl söve-
ler konmuştur,
İhata duvarın­
dan cenub dlıe-
î http://groups.googie.co
 ASSİKL0PBDC8İ — 150? — AVA7.MATAMİI —

tine doğru bir çıkıntı halinde harab

muvakkhhine ve ayak yolları var­
dır
Avlu duvarının şimali garbi
köşesinde 1934 Belediye Şehir Reh­
berine Köre Tulumbacılar ve Kes*

samRlirizabey sokaklariyle Meh*

metpaga Değirmen Sokağının teşkil
ettiği dürtyol ağzına nâzır, biiyük
Sultaamustafa Çeşmesi vardır. Bu
çeşmenin la m garibidir, dört yüz-
1U. bir meydan çeşmesi hissini veren
mertşürl murabbai bir gövde dümdüz mermer
bir cidara yaslanmıştır; cidarın etjaiımlan ge­
ni} ve çok basit bir mermer silme dolaşır. Göv­
denin balâsındaki duruşu, ve tarzı yenidir:
aslından olmayıp bir tamir esnasında duva­
ra eklenmiş olduğu kuvvetle iahnıin oluna­
bilir, çeçmcrûn üstünde iğreti gibi duran çı­
talı bîr fehşab saçak vardır: Kitabe çudur:
eiıjrj himem Saltanı memdufatsıfa'epı
A y n i «H A K k o re m 9& hltı#ehi a l i l llü r iâ
Ç rM < e v riD H u n ta la i t a ı Ib fll A h m t4 H a a k im
c ild in r tc ü rc Ic r* eyledi ı c r t i bcp&
t<U tzrUmlo dike(ı c e ftn n a n h u m n ıi
H lm ırtiy tt e ıu il plU civ ın sA ı l ı i d
Mâl aarria İle V e h b i oebtl t ir it a s e ri
«Çftmel 4hl r e v ü vakfı Saltan M uttali»
K eU tcbu Etseyid M asU iı gutcrtlUfcil ninulwhıı.
U 7(
Küfrbedekl «camii civarın* cümle­
sinin. veda zarureti fi? yazılmamışsa, çek­
menin camiden vb duvarından biraz vxak ve
t (civarında) olduğunu kaydetmesi pek mübte-
rn/group/merûKedıyorum
İNküfİRrdft Ayazca
C a m ii
( P lâ n : R e şa d
Sevippay)
muldir. B u takdirdfl s o n ra yerinden kaldırıl-
mig, üjernıyr c id a rla duvara sonradan bir­
leştirilmiştir. Duvar iç köşesine bir kuliibe
yapıldığından bu ciheti yerinde tahkik el-
inek kaabii olm ad ı.
Cami ve teferruatı b u duvarlarla muhat
avlu ortasındadır. Avlunun şark zemin! garb
tarafı zemininden 77 başlamak yİUcsoMedir;
basamakların ortasına da musallâ tayı yer­
leştirilmiştir. Esas medhalin sağ ve solunda
gayel biçimsiz fculi) belikler ilâve olunmuş-
lur. Soldaki tamamen barab; sağdalûnde b e
bir müezzin barınıyordu. Kökünden temi».
Icnmeai Icabcden molojt yığınlarıdır.
Avlunun fin a l tarafında Hünkâr kojfcû
ve Sultan Mocid zamanında eklendiği tahkik
olunan yangın havuzu vardır.

AVA^M CAMİİ
Hünkâr köşküne mermer binek taşına
yaslanan 4 mermer basacakla çıkılır, Kapu*
sunda:
•Yi laurrL-Uihnl r t v r t İflah tcnA kMjrrlMI»
Kitabesi vardır. Kbçkiİn ilst Jcatı zemin katı
üzerine ufacık tarif konsollarla sarkmış kes*
mo iaştan, iki stn pencereli bir odadır; tek
kasına güzel bir tesir bırakır. Buradan bir ge­
çitle camie geçilir. Geçidin zemin kaü geniş-
bsrinci kat ise 2J> metrelik hir koridor halin­
dedir. Her iki canibi murabbai dört mermer
sülün ve mermer korkuluklarla kapatılm ıştır
1947 Teşrinievvelinde bu geçidin çatı ve döşe­
meleri fcâmileo, hazin bir harabe halİQde dur­
makta İd i
Camiin roihrab duvarının önündeki şed­
de etrafı sonradan uydurma b ir dem ir par­
maklıkta çevrilmiş mezarlık vardır. Mezarlık'
lara dftşmanhk degli, hürm et ve hizmet edil-
iliği devirlerde bu parmaklık sekaletine b itta­
bi ffttıyaç- yoktur. Yatanlar arasında Darüssa-
ade ağası Mercan Ağa (I1B8) M. 1772). Üçün­
cü Sultan. Selimin ebesi Riikiyç Hanım (1183)
{M. 17-6DJ, Nakgî Mustafa Ağa IJITB) (M. 1764»,
Hattat müderris Bosnalı EJhac Osam Efendi
iUBO) (M 1766.1, Şair Nfişld tbrahim Bey
(1206) (M. 1791), Sultan Mustafa dayesi Ay-
;e Hanım (1173) (M. 179X>, Siîâhdar Mehmed
Aga UlBOj (M. 1766), ve Çohaıîar Musla/a
A|a ve nihayet Filevne müdafii Osman Faşa
hemşiresi hanımın 1132Oı (M. 1904) kabirleri
zikrolunabilir, Çûhadar ve Slîâhdar kavuk*
Irti cidden ne fıs birer ta; oymacılığı eser­
leridir.
Esas camie geîLnce, bütün bina tama­
men kesme Bakırköy küfekisinden yapılmış­
tır. Köklerde plâstrler üstüne oturan 2 iner*
keali sivri kemerli esas unsuru teşkil eder,
plâstrîer birer yüksek kule İle nUıayetlenuv
kemerin üstünde de kurşunla örtülmüş bü­
yük kademeler vardır. Beş pencerenin orta­
sındaki tali posterler, büyük kemerlerin
üzengisindeki silmeler yelpaze gibi ge&iş açı*
lan başlıklar teşkil: ederek kemer terapanın-
da devam eder. Belki de gayri kabili hal
olan gidip bağlanacağı yer bulunamamış, or­
ta yerde birer Kuiecik ve hli&l İle nihayet-
lesdirilmiştir. Pencere kemerleri umumiyet-
le iki merkezlidir. Kubbe, yukarıda söylenil
len dört kemer üstüde 16 pencereli hir kas­
İs t a n b u l
1500 —
nakla oturur. Alt pencerelerin söveleri mer­
mer «öve yonne taş sıralarından çıkanlaaiş-
tır. Garip bir tezattır. İhata duvarlarına çti-
ve konmüç esas bina da ihmal edilmiştir Ab*
dest muslukları cenub cepbesindedir. Bu
cepheden 13 basamaklı m erdivenle cam*
girilir. Korkuluğu da dövme demirdendir;
bu medhalin camiin inşasından t e f on aene
sonra bir pencerenin kapıya tahvil suretiyle
teşkil edildiğini Hadika yazıyor kıT yerinde
m üşahedeler de tevsik etm ektedir. Cenu*>
cephesinde bir basita (güneş saati) w her üç
cephede de çok zengin oyma ta§ güvercinlik,
le r vardır. Basita o devrin seçkin muvakkit­
lerinden Şeyh A bduliahın eseridir. Minare
dört köşe b ir kaide üstüne üstuvani bir küp
ve ince uzun b ir gövde ve kirpi takozlarla
yapılmış b îr şerefe ve ta ş b ir külâhtan iba­
re ttir. Uzaktan nüsbeti fena değilse de üstü-
vani küple kaideye oturuşu pek çirkindir.
Ayak ü stü geçerken oraya b u akılm ış hissini
veriyor. M inarenin sonradan yapıldığını gös­
te re n bir alam et ve kayda rasUAûâmadı.
Camiin esas medhftti rteofo rih rtind A l
garb avlu kapısm ın kan ısın d ad ır. Dairevi
L2 basamakla son cemaat revakına çıkılır. Bu
dairevî plân güzellik- ve çekicilik göstermi­
yor. Son cemaat mahalli, aralıkları gayrf mü­
savi 6 sı cephede. 2 si yanlarda, 8 sütun ve
kemerler üstüne oturur. Ortadaki kem er di­
le rlerin den daha geniştir ve garip bir ta n ı
halle üzengisi diğerlerinden iki m etre daha
yüksekte tutularak kemer saçak silmesini de
kaleden bir yükseklikte yapılmıştır. Cephenin
sağ ve soiundakiler yanlardaklnden daha bü­
yüktür ve bir tahfif kem eri ikisini birden
örter. H er sütun arasını bir kubbe örtmez,
orta mihverdekini derinliğine müstaül bir
Lonos, sağ ve solunda birer bey2î kubbe var­
dır. Bugün son cemaat sütunları arası duvar­
la örtülmüş, pencere ve kapı yapılmıştır; bu
duvarlar kaldırılsa nispetsizlik daha. göse
çarpıcı olacaktır. Sütunların başlıkları di­
limli basit bir şekildedir.
Camiin cümle kapısı geniş silmeler 0r'
tasında iki rmırsbhai sütun ve ballıklarla
teşkil edilmiştir, iki kitabesi olup üstündeki
mensur ve sülüs ile yazılm ıştır:
«Aasuni SdALiıu MİM F.fhari hırakİHİ (ÜniD
İmamı etili süanot v« cemaat BteMatf&yl luvakiN
aipihıl hU&fet HâdimlU Hatenioya&acrtfcTiı
http://groups.goog le.co
 o :< d 3: u İ / , u n c u a sir o rta s in d a a iR I s t a n b i ' l s o k a ö i

TT/group/merakediyorum TJİfUyc Mi;..

 A J o m o r e D lr i — 1.109 — AYAZMA CAMİİ

*4i bayBelftMCferra Emlta» MmUf» Han thnflmlu»
Mcfemed H u htladdlıUl davtetttlıu II* ItıfcnM»
vm aa «v « M t altaaıotfabb Itt lUniddrvn» tat*
Mflerl Ijhı (»nii şerit ve nlbMU bObİA HuImm
*w*ilhHBIeri)» w taleben II merzalUr r*bbUr
rUüm mOceddeden Um ve D»va buyurub bu htjrrl
enM erinla n n b ıaı viriM rahneti rabbUlik-fnln
dan Tibdci nuhte**«ı*leri nertıum* v* maftfım-
leha Mibrıgab finine Hâtûn libe senM Ue «Alîni
■eriri C «m t o tu biraderi «kbetlcri nvrlıım v*
onffuri leb feteade Saltan SOteymnı aleyhi rahme
vd cufnnuı rüfei pUr IKahlaİM hİbt ve İbda bu*
TiınuıLarı ile Cevabı Hak ve Fcjyın Mtlttftk bu
tnUHû nice mOberralı ceriteye nuıhar ejfiif».
Amin.»
Şefle crb ea v* s e b lo c v e m İçti ve e tf.
ik in ci kitâbe bunun altında ve talik Hat
Ue m anzum dun , taşılır. Merkezi saha köseleri plâstriı dört
ttnkiedayi fUi ıGnui camii mecMÛJ bajr
Kildi ffta ba m V d l ılbtjri la» fc| «19*
Ka«M ıtn Imdrd Ra|ıb «41 tartblel
•(•M il r a ti blaal gah ftaltaa Mnlılâ»
1174 (M. 1740)
Ketebebu eddftl
VetiyUddia
Uftjre anhtt
Bu tarttı kıt'ası sadrâzam Koca Ragıb Pı<
şanın. yazısı da Şeyhölislim Veliyuddln Efen-
dinindir.
Son cemaat yerinde bu devir camüerta»
de ekseriya olduğu gibi cemaati divete nah-
sus çıkıntılı iki saik köşkü, vardır.
Cümle tapusundan girilince mihrab is­
tikametinde uzunluğuna bir mekta Ue kar*v
duvar vatilne dört ytttook kemerle oturan

| f/skOdardu Ayazma Cam iini* k m b aiıçi g«rto#%ö

gle.cojn/group/merakediyorum (rmu»: *•*«* ***»(»>>
 AYAZMA CAJIÜ — 1510 —
t»k kubbeden itu m tir. Bunun mibrab kar­
şısına gelen duvarı murabba! kalın İki m er­
mer sulunla ve kemerlerle açıbrrık mahfel
tmmUn iUvc olunmuş, bu suretle uzunlu­
ğuna bir müstatıl elde edilmiştir. Bıı mabfel
kısımlarını dön sathı nıailll tonozlar örlef.
Kubbenin örttüğü « h a pek yiikaektlr: Birisi
kemerlerin, dileri kubbe üzengisinde iki sıra
pencere bu koca ırtifai ancak doldurur. Meni
de çok büyük alın bu pencerelerden fly bir
lif i dalar. Cfit kubbenin daîjo fok aşağılar­
dan başlamasını bekler. fakat kubbe çok yu­
karılara kaçraısiır. Hünkâr ve miıezzln nıalı-
felleri 0 ince yuvarla* mermer siitunle yu­
karıda bab$i geçen, iki murabbai sütuna is-
tinad eder. Camie cümle kapu sundan maada
sağda yukarıda zikredilen ve H icrt 1190 (M-
17T6) d« pencereden tahvil olunan bir kapu
ile girilir.
Camiin duvarları kırmızılı, siyahlı kabil
kalemlerle örtülüdür. Bu kalemler sonradan
yapılmıştır. Ayni tarihte inşa olunan Lâleli
«idinde, tam Ut kat kotii kalemdftı sonra
esas kalem bulunmuştu (B.: Lâleli Camii).
Pencerelere -saflar duvarlarda m erm er
süpürgelik vardır. AK sıra pencerelerin so­
beleri mermerdir; atalarına sıva b ir kenar
iare alçı silinme, artasım siyah mermer
levhalar konmuştur. Pencerelerin üstü m er­
m er kaplı olduğu te ld e a ra la n sıvadır. Ba
suretle mabfel dSşetnesi hizasına kadar ka­
rışık bir kaplama yapılını;, alçı bir silme
CfllûdafıU A y m u Cm flafc hUnktr mahfili
(Herim: Kfsıd 5rrinçsoy>
ista h b u l
Ue de nihayeUetuiirUmişUî. Bir cins aıalze-
me muhakkak ki daha iyi bir tesir bırakırdı.
Pcncere kapaklan dokur tablalıdır \jij
cevü ise de sonradan y a jlı boya ile boyan­
mıştır, Alçı pencerelerde zamanının güzel
eserleridir, renkler ıatlı ve Ahenklidir. İkin­
ci sıradakilerde yazılar gjrtılüyor, Mihrabın
sag ve solunda m urabbai çerçevelsr içinde
tlyah temlıı üstüne altm yaldızla tim i Cettl
ve lam) Nebi, m ukabilinde Hüseyin ve kub­
be halkalarında Çiharyâr isim leri yanlıdır.
Biitütı bu yazılar tuh fei hattatinde mezk&r
olduğu veçhile Soyyid M u;lafa Ağanındır; ka­
pu yazılarında ve iç yazılarında kelebe yok­
sa da çeşm ede ketehesi de vardır. Mihrabda
iki sütun ortasında g e n i; b ir m erm er «ilme
dolaşır. Siitun bağlıkları hizasında başlıklar­
daki profil ve m otifleri bavi b ir silm e dola­
nır, O nun listunde de Bc;m ele ile «LSilâhe
illallah ve kültem i dehale aley h i zefcertyel-
mihrab» âyeti kerim esi vardır. M ihıab hüc­
resi k ın m a m erm erlerle kaplanm ıştır; kö­
şelerinde de koyu (es rin g i iki âltuocuk
vardır. H iicre kubbesi renkli taşlarla kakma­
lı ve m ihrabın heyeti u m u m iy et oldukça
mebzul yaldızlıdır.
M inber şekil ve nisbetlerl itibariyle da­
ha evvelki devirlerin m inberlerine benzer.
Ufak Bursa kem erleri a lt sırada oyulmuştur.
Yalnız eski rum l oym alar yerine çok zengin
ve iyi işlenmiş rokoko oyma müsellesi yan­
lık ve korkuluk yapılm ıştır. Müselles fcısmuı
ortasındaki kabartm a çivi başı son
derece nefistir. M inber kapusu oy­
ma ve güzeldir
M erdivenlerin üstünde incecik
renkli sütun lara 'm üstenid kiilâh
kaidesi onun üstünde som yaldızlı
çok uzun külâh ve alem camiinin
derin K ubbesi» doğru yükselir.
M inberde birçok da renkli kakma
taşlar göriilm ekıedir. Minber, hün­
kâr m ahleliyle beraber en muvaf­
fak olmuş parçr.lardır. Mabfel dürt
siyah m erm er »Otun üstüne alton
yaldızlı kalem ler işlenmiş başlıklar
konmuş, bunları da tahta oyıas
ve yaldızlı bir tac ve tuğlar ta­
mamlamıştır. B aşlıklar» altında
gene tahta oyma b ir peçe ve bir­
biri içinden gevmiş daire kavislari
http://groups.qooq le.
 Ass»tu>m>ısı_______________ __ı s ı ı — a ya m la x a ît am un

şeklinde bir kafe- hUnltir mıhfoUfle dilden Anuta Bneyitf Muntf» nun uUaıM tUrtil
bir eda üive c d a r B ü tü n tahta aksam
J ih in c V«K>*a İS İ* <H lagO ).
» ro yaldızlıdır İmza ve tarihi bulunmaktadır
.UaUeide mavi beyat w yan duvar çl lıitrl «ra Üzerine eltideo fazla pencere­
idlerinden bir kaplama ve duvar k o l i n d e
den but ışık alan mtbed bttyBIt bir top kan­
dil ve onu (oviren çenber kandilleri* tatyin
küMhiflo beraber oyma m erm er U r kavuk­
cıiilfni}, kandillerin arasına da puaklillit ta­
luk vardır. Maiı/ei sulun (arının kaideleri
vus kıqju yumurtaları aaılmıttır. Duvarlarda
karpuz biçiminde şi^kımlır. bağlıkları da dİ'
hUyliklll küçüklü müteaddit levhalarla aüa-
Ifmiidir. B ajlıkisra uç sıra fen ber konm uş­
lenmlylir. İçinde kırmızı balıklar bulunan
tur: bajka hiçbir eserim izde üç Mra bağlık
yangın havuzu da bakımsızdır, bu bavıma
gariilmemiflir. Btı camide nâdir tesadüf edi­
altında klSsik uslûjıda kitabetiz Mr çeyme
lir bir parça olarak bir de nefis lıalkârlarta
vardır. Sabah gazetesinin b.r kaydına naza­
süslü bir zemin içinde siyah kalem le «Inne-
ran, Ayazma camii 1306 da bir tamir gör­
hû semi'üdduîi1 levhası vardır ki lE z'afül
müştü, son cemaat yerinin duvarla kapatıl­
ibid Ahmed Ali Osman» imzaiim taşır; bu
ması bıı tamirin ijl olabilir.
çok kıym etli orijinal levha cam iin bânlsl B . A lacalı
Üçüncü Sultan M ustafanın babası OçüncU
Sultan Ahmedindir. lie r halde oğlu tarafın ­ AYAZMA HAMAMI — Üsküdarda. Ayaz­
dan leberrüken hediye edilm iş olsa gerektir. ma Camiinin civarında, cami ile beraber
yaptırılmıştı. Bu satırların yazıldığı sırada,
Bu sözlerimizden anlatılacağı veçhile ca- u nk i topa tutulup yıkılmış bir harabe halin­
nıi heyeti umumiyesiyle kusursuz b ir tesir
de bulunuyordu Üskiidarlı Vâsıf Hoca, İs­
bırakmaz. İrtifaı çek fazladır; güz bunun üç­
tanbul Ansiklopedisine verdiği notlarda, bu
te birini fazla buluyor. Birçok unsurları gü­
hamamın otuz yıldanberi kapalı olduğunu
zel değildir; m otifler bağlantısız kalm ıştır ve
söylüyor «Temmuz 1946).
kütlelerin nisbetleri h e r y erde iyi değildir.
Minber, hünkâr m ahfelî .gibi dahili unsurlar AVAZMA K A P f MEVİ) ANI — Evliya
ve hiink&r köşkü um um i âhengin nisbe i s i ­ Çelebinin kaydına güre Onyedinci asırda, İs-
liğini tadil edem iyor.
Bununla b erab er cam iin çok uzaktan
ve [»tanbuldan görünüşü oldukta güzeldir.
Fakat bu tesiri daha ziyade mevkiinin son
derece hâkim ve cazip olm asına ve avludaki
büyük ağaçların ve civardaki binaların ya­
kınlığının casnie uflü b il « isbet izafe etm esi­
ne medyundur.
Ekrem Hakkı Ayıerıll

Ayazma Ceminin içinde kayda değer hu­

susiyet mihrai/da, m inberde, v â iı kürsüsün­
de ve mahfel sıitujılariyte pencere pervazla­
rında kullanılan m erm erin teiniz isçiliğidir;
bilhassa sütunlar o kadar mükemmel p e r­
dahı edilmiştir, âdeta ayna gibi parlam akta­
dır. Mermer m inberin uym aları ve bilhassa
yekpare m erm erden vâiz kürsüsü, tezyin m o­
tifleri yabancı da olsa kıym etli birer sanat
eseridir. Cenup duvarında Hacı Vaaim P a ­
şazade LÜUI Beyin tâlik İle gtiael bir Besme­
lesi vardır. Camiin tezyinatı arasında, gene
ayni duvarın önünde bir saat vardır ki. üze­ Ünküdar A janna Hamıou
rindeki pirinç plâkta: (P ttn : R^ıad Sevln*»j>
com/group/merakeaiyorum
 AVAZÜAKM'USU YA-VGIM.ARJ — 1512
Un bul halkına teferruç yeri alan bir meydan
idi (B.. A;akapu).
Bihl.: KvUy» Cfcl<H I.
AVAZM AK A PISU YANGINLARI —
İstanbulu n toprak yapısında poyraz ağzında
olduğundan, Bûyük?ehrin bütün lis liç sahi
liode olduğu gibi Ayifcmakapusunrlan {ikan
yangınlar, hcmoıı daim a b irer âfet haiini a t­
m ıklardır
16 Zilkade iflî« (M. IBM)) yangını: 1070
C ehennem i — Bu Afeti görenlerden M ehmed
Halife, T arihi Gilmâni’de {öylece nakleder:
«Ehli divanın ve b arirgânlann saray ları
hesaba gelmez vc bu şeh rin büyüklüğüne ve
balkın keareline ve devletine göre ınâduddan
hacic m alsettler ve dükkânlar ve kervansa­
ra y la r ve ta m a m la r v e hanKahlar r e tek k e­
le r ve m edreseler ve hanlar r e İm aretler ve
mescidler var itil kî vasfı hadden birftrıdur.
Ifte bu geliri Islânıbo! bu m ertebe m am ur
olup kemal buldukds halkı devletlerine m ağ­
ru r olub tariki Kaisdart a y n iu b ika" etm eğe ve.
1580 A™*»».*™ »■»piupi. *»»«1* »8««™«kw» s.«ı ^ri^pW gpcapâ.goog le.<
—
İSTA.VBVL
birikirinden elinde olanı almaca ve bühtan
eylemeğe ve llmullah'a re ehline itibar it­
memeğe ve ulema dahi ilinin mulcfezotı lizre
amel itmemeğe ve «Wi sCık dahi bey'u (in .
da envai hud'alar ve sadaU ve zekitl fukara­
ya vermemeğe ve bunların ekserili riya ve
avam dahi zina ve livata fiiline ekseriya nw-
yll ve muhabbet İtm^fe le kul taifen ziyade
tuğyaa re fesad üzre olması havlı kelin
mezkûr olan esnafdan ber Uuri lhadisi jetifi
meşhurun) mazmunumdan gafil olmağın.
Bu hadisin musdakn::a Ayazmakapuıua-
dan Ahi Çelebinin camii kurbunda kalenin
dışında büı yetmiş tarihinde Zilkadenin «n
altısında ve mahı Temmuzun dörüncü gliad
cumartesi besinci saatte l.ir tütün ipei yara
mazın elinden ateş İsa bel idüb ve atejiu bir
bölügii kalenin dışından tfnkapanuıa vanaca
ne kadar kereste varsa yandı. Bir bölüğü ki
kalenin içersine düşdü, o! ilahi bir IJd balak
olub bîr bSlUğü Uıtkapamna ve bir bölügu
Süleyman iye canibine ve lıir bâiügti dabi Sfi-
leymaniyenln altından Bedesten ve Hasbag-
 ASJKU>pn>ürt
~ 1S13 —
ç» semtin» gidüb yayıldı Ol giin emri Hakla
a k lın a Jtarib gün tohımurken Siileynunlya
Camiinin etrafım i»ata idü& camiin haremin­
de ne kadar adam ve eshab var û e çogumı
helik itm tjdlr ve dahi camiin dört minare­
leri cvel efük de İkan emri Ilalt ite mum £i-
bi külâhlan yandı ıc hareminde olan egcann
çogM yandı bâhıısus Süieymaniye etraf] jj*-
yet vasi' Olmadın aklı muhal fiörur ki Sillcy
milliyettin m inareleri yan ıh harem ine atç»
düşe. Bıı minvali mezkure üzre İslâmhottta
dürt tarafa ateş Uilüft böltik olub yayıldı £ı
asil İtimse kartuşuna durm ağa iktidarı ol­
madı. Cüya ki hiızat cehennem ateşi dün­
yayı tutub halkı h elik idtib m ahşer yerine
sürer, baik İse dah: evlerinden üm idin kesüb
kaşça canların e sb ıb ile halfa ideviiz deyu
mutadı kadim üzru Selâtin cam ilerinin ha­
remlerine esbablarm kaçırub ve kendilerine
mahalli mıslHifiı insice ve me’v i ittihaz idüb
ateş mekrinden enun O lunu deyu ümidinde
iken hikmeti bâri ateş rüzgâr kuvvetiyle ha­
remlerde olan âdeıaler ve esbablar üzerine
dolu gibi yağıb esb abların yakıl) ve âdem den
nicesi osbahları balla ideyüı deyu sayü ih ­
timam iizre iken ateş yalımı isabet idüb he­
lak itmişdır. HattA bir dostumuzun Sultan
Bayazıd Camiinin Jıarem inde esbabına ale$
isabet idüb h a lis Meyim derken ateş yalımı
arkasına irijü b ve Özerinde olan esbab tutu-
şub ol vakit e |e r soyunm asa yanıb helâh
olardu. Hele g û c i'lc kenduyi k u rtarm ad ır.
Dünya metaından b ir habbe ve b ir fulü.si ah-
mer halâs itm em içlir. B a m inval üzre her
nereye sığmıb h a iij oluruz deyu İtilâfı zahir
olmuşdur ve E skisiray kurbunda Kebeci H a­
nt dtmekle m arnf bir ham var idi. B undan
evvel ne kadar yangın oldu ise ana ateş za­
rar Hmemigdir. Bu defa em ri H ak ile ateş
İsabet idüb anda lıultınan esbabı ve emvali
ve ademi cümlesini h e lik itm işdir ve içinde
olan bszirgân ekseriya Bosnalı ve Acem İdi.
Naklolunur on Mısır hâzinesi deklü mal yan-
mışelır. Ne tatvilı k elim idelim ol giin M Cu­
martesi yedinci saate varınca Bajjçel hassa-
dan Unkapanına ve andan Zeyrek yokuşu
üstünden Sultanmuhmede ve andan Sanki-
teze ve andan Molla G ûrânlye ve andan Ese-
kipusuna tâ Sam.ıtyaya varınca ve andan
Agaharaamıaa ve andaa Kadırga limanında
Styavuşpaşa sarayıı ;a ve andan Atmcydanına
o m / g r o u p / m e r a k e d i y o r u m
AYAglM.KAI'L'St.' VANeiKLABt
varım-» ve AyaMıfyaıun aUımian SelimkSş-
künden Dcmlrknpuya varınca nihayet buluıı
Mtkin olmuştur. Vanfeıdifilmiz minval üzre
»ı*-; halka aman vermeytib kimia mal) Ue ya*
tu h helik eyledi ve kimin üryguı ve glryan
yalın ayak başı kabak Atmcydanına ve Yeıti-
caml haremine vc Itatba& e kaputuna attrith
götürdü. Haıbatcekapusıına gelen halkı hem­
şehrimiz BostancıUı;ı otan Bnınevl İbrahim
Aga Eaf'çei hanayı almızdır. Yüz binden zi­
yade e r ve avral ve milslünıan ve kâfir At-
meydaııına ateş şiddetinden ve havfındau
gelen halk dahi gol mertebe isdiham İle cami
ve haremi ve Atmeydam doldu ki bir kirtile
s a | ve sola meyletmeğe ve boyun döndür­
m ece belki nefes almağa iktidarı yoğiken
ateş dahi Atmeydamnda olan İbratıimpaşa
sarayının bâzı odalarına ulaşdıkdı halk dahi
atehin şiddetinden ve mahı temmuzun hara­
retinden ve ziyade izdihamdan (Ol mertebe
nıuztar olm uşlardır gûya ki yevmi mahşer­
den nümıınc olub herkes nefsi nefsi deyu
oğul babaya ve anaya ve ana baba oğluna ve
karındaş karındaşa bakmayıb s te ; teskin olun­
ca hayran ve sergerdan kaldılar. Badehu
akılları başına geldikde iiç gündenberu aç vc
susuz h e lik m ertebesin» varmışlar. Ne su
ne etm ek var. Zira ateş su yollarını ve de­
ğirm enleri bozdu ve unu ve buğdayı ve et­
m ekti dükkânlarım btikülltye harab itti. Bu
gez halk valih vc hayran İsaldılar şöyle !d bir
etm ek bulunsa bin akçay» alırlardı. Bu min­
val üzre dört beş gün m ikdarı a t ve susuz vo
evsiz herkes ne yerde ateşden necat bulduy­
sa geçindi sonra tedriç İle herkesi bir tarik ile
Ü sküdar ve Sultan Eyyubdan vo Tophaneden
nice yüz bin derd ve belâ ile d e n remak mlk-
darı etmek ve yemiş gütilrflb ehil ve ayaliyle
jfakat buldu ve aldıkları etmek toprağa ben­
zer on dirhem m ikdarı bir akça ol dahi bu­
lunmaz. Andan satıra herkes bir Utrafa pe­
rişan olub gitdf. Derya kenarında bagçesl
olan bagçeglue gîldi. Ve ibrakı blıutir olu­
nan haber tecalurla iki bin yedi yüz âdem
ve yüz yirm i saray ve yüzden ziyade mahzen
vc üç yüz altm ış cami ve kırk hamamı meş­
hur ve ııamdar ve buna göre medaris ve me-
sad d ve lıankah vc banlar ihrak olntuşdur ve
bilinmeyüb h elik olan adem hesaba gelmez.
Bulaykl Allahii Taalâ geru mamur vc 4bad
eyliye*-
 A V iZ lU K A P L it YAS-CL^umi — ts u
Ayni devrir. miıv«rrilılerindua SiUhdar
Fındıklı Mehmed Alî;, u t, bu yangıın tarihi­
nin birinci cildine kaydederken funU r yan-
jror
iAyaımakapuıu haricinde bir dükkân­
dan ateş zuhur ıdıib etrafa vc cevaıübinde
oUnUr defiyle takayyUd ve İhtimam iure-
ler iken re f i mümkün oltnayüb hilkfcAmı şe­
hir vc ubilanı asker gcliib yetişince alelfevr
ol havalide olan icorestecf dlikkinları ve-sair
deklkileri Unkapamna v-armca ihrakı binnir
idüb balâyi surdan jchre dahil oldu, Kayma
tüm pafi rg Sekbanbaşı ve Bostancıbaşı ve-
süreleri halta v« kanca ve sakalar İle teski­
nine aây olunurken A£akapusıma isabet
idüb... Cilükçe zebanekej ve âleıntoılııgu
Izdiyad balub alevleri bölük olub vc her bö­
lükleri emri Hakte başka bir semte sülük
İdüb ıhşamc değin Süleymaniye ve Suitan-
bayand semtlerine ve Şehzade semtlerin ha­
ke beraber eyledi,
Hlneler Utdel turah *ldq
KAlıler meskeni earab «Mu.
Ol gece daU sabaha değin bir eanibdeh
tJHİnçtfşi te etrafı Bedestan ve Maiımudpa-
şa ve Hocapaüa ve Tahta kale ve tnahaHâtı
Yehyd (B - Yün! Camii ve Alavköşküne ka-
rib mevaziden Atmeydam başına vardı. Ve
canibi âhirden Kapanıdakık milmaziııindon
geçıib Snltanmebmed canibleri ve yeniçeri
«daları ve Hollagftraniy» vanb mamureden
eserler komadı. Olgun ve ol gece dahi şehrin
tarafı garbisinde olan ebniyel (âhire ve (ma­
ralı îüyeyl Etmeydaaındaa aluh Kadırga li-
maıu ve Kumkapu ve Nişancı semtleri ve
Davudpaşa mahkemesine ve Samaıya iskele­
sine varmca değin üçüncü günli ikindi za­
manı teskin oldu. Ol riba kasırlarla Kubbei
cflSs İle hemser ve kişanci musannalar ki
Kasri HUverittJt'a beraber idi bir lâhzada hâ-
kester olub m a ı ve binası ziyrilzeber oldu.
Geceler şiılel atcpıı terrare feşan ile rnânen-
dl runı nfirânl ve gündüzler nıhur eden du­
bam jıyslıHen meıabei ;eU mıiınanl «imajla
meyanei balkı ilemde dehlet efeayi kıyamet
bedid, lumiımanlaruıdaıı kat't nazar canların­
dan n& ümid oldular Esvab ve eşkallerin hıf 2
lçuq cevami ve medaris vesair çâyl omu mü­
lâhaza ildikleri- mekanlara nakledenlerin ba­
tıları malları İle bile yandılar. Ol cUruleden
-
"ı-rrahf-sşa camline-s jrisvrf s s ü t -jsfer vs
Lân&ı ta iü 'nM t» on yjdi («;-»♦ ?; Hrtevfıs
hanımla nice kiırtielej' ılm su X aaJr olup
nı-îıcpı fetlgm Ijuııc* cc-vajrj ve m
mlııarat - e mecîsrlıl pür Itflzy, '1: va dek*.
Um hişdmardan ınerıjiı ık ‘ -/i- t? ktm :
hane ıtırskı bınnir »lınnk lia»ns- j«-*i 1* ^
bul geceli gündüzlü tornam ;~j£ -M m m
yanıp ol « h r l nlzemn n n g u a si H sS fS ^
rın Sili. Si:!:'. ı ateş s!» -/.iyriacttr vs H a tR
raber olııb mamureden Ktor kalfr:5İı*
Bu Ketin vukuunda devrin İrtilfs'-:
üürdijnciı Mehmed vt Scduizamı
Mehmed Pa$a Edlm cde buiunu?orlan?ı. lı.
tanbulda sadaret kaymakamı bu: r^n Sn,-..
man Paşa azledildi: üçUtlcü veîir Yu«j| p^r
İstanbul kaymakamı tayin edildi
Mazili vezirlerden Dcbb&g Mchmsd Pi­
şi, Itcymakemiık hülyasına dü;erelt ysngjn
âfeUAj butün lafsıtitiyle y a jm if'.’e Siıleyman
Paganın resm i raporundan evvel Edirnede
rikSbı hümayuna gönderm işti. Devlet anane­
sin ce m aıul verirlerin herhangi bir maddeyi
padişaha arzetm eleri şiddetle yasak oidugua-
dan Mehmed P a ja n u m ektubu gazabı padi-
iahiye w bep olınu^ ve Kapucular kethü-^-
sı Şaban Aga bir h attı hümayun ile tslanta-
la gönderilerek M etunedj l ’aja idam ohm-
mugtu.
Devrin ulemasından Duhaki Mustafa
Efendi isminde bir zat İstanbul kadısı tayy­
edilm iş ve yangından U r gün evvel Burtit-
şebre gelmişti; halk arasında, yangın ifetin
kadı efendinin ayağı uğursuduğum vnnnlar
çıkını; ve h a lti ebced lıesabı ile :
Kodûmi Kadiilp
.2970» •M- 269»)
terkibi, garîb hir teaâdUf o la n k yargına ta­
rih düşmüştü.
4 H ııJuırrtm I ] ü 5 (M. 1G93I Vaagıı» —
IsUnbuLun sayılı bü yük yangııüaniMbıutır;
devrio milverrihlünnıJcn SiUhdar Fm40üıt
Mehmed Ağar târihinin ikinci cîl&ftde ^
âfeti y e le c e anlatıyor:
«Pazar gCuıİİ ö ğleden bir s u i
Ayazma kapu ru haricin d e harik v â ii olub h*-
r iti .-‘irrla lebideryada olan dekAin ve mâh-
w n yahıtd h an e vr g ü tn ry i moSuenleriB f*?-
Ij ve soJJu woJjicri*f ederek Kd*j>rJiı»fcfrfc
yanub şiddeti rn ^g ârdan dahili »ura
http://groups.goog le.ct
 A *--)* v f B D l s t
- 151Î -
Idob sağ koldan gMikb mukaddem yutan m ı-
bılbn keıiariyle A tp a sın ıu *c Sulunabm ed
e u n iip rifi kenarımdan n y ın lb bOyük Hal
laçbanc VP ArM ta ve dik «gaftı Sarıkiraz ve
Yffttodolardao yetm iş beş lu b od* vc Ş thhu
b in vc M MUgûnftl ve Muradpaga Camii tâ
A ttctpazart kurbunda Ç uıarram linde alba­
y ı t bulub ve sol '»oldan dahi Agakapumı cl
varından geçöb Vefa m eydanı ve Şehzade ha­
remi ardından geçub E skkrtaîardan d ört bnb
ada ve dvarlannd-ı olan K apam acılar ve dik
afajı yiirUyiıb Ahcaray köprüsünden sokağı
ajup ve Liftg» bcretanıadan sıyırup C errahpaşa
camiinde ve Avrel pazarında kavuşup nihayet
buldu Bu «raiılcdı H ocabayreddln ve Hoca-
Juüliılatlar r e Papasoğlu ve Yavuzcrslnacı-
bey ve İbrafcık aram chm ed ve H ızırbey ve
Softahaütı ve Sarı.lem irci ve K âtibijem scdd»
ve Sarıbayezid ve H ocagıyaseddin v e Şeyhe-
bglvefo ve Vaf» kurbu nda M oliagûrani ve
Möllahiisrcv ve K alenderhane ve Kminnu-
rcddln ve Sekbanba$ıîbrahîınafa r c A tpazarı
lııırhunda MaJnisaU ve F truzağa ve B&batkatu
ve JtilftiaU ve Zeyrek ve Elvanzade ve Voy-
nukşiica ve Mimar »yas ve lloşkadcm ve Dûl-
gerzade ve Muşta lobey ve Sofular ve Hay-
darhane vc M ubU db ve B ababasanalem İ ve
Tiırlıeilicınalpa^a vo Or.ıçgazl ve K aılm in are
ve Zeymk kurbunda ŞaJıhoban ve Kazgani-
sîdi ve G urebahiiıeyinaga ve T ahU m inare ve
Muradpışa ve Ç a k u a js ve EUUbmuslahaddin
ve Hacıbayram v» V akubaga ve Şirm erdça-
vu; ve C anbaıiye ’.e K eçihatun ve H acıahm ed
ve Hobysr raahall-ıleri bilkülliye o n sekiz ca-
m iiştrif ve an d u k u ı m esaciâ ve on yedi
nokteb ve on m edrese ve tekke ve ou bir
hamam ve on iki fırın ve sag ir ve k eb ir iki
Un be{ yüz k ırk .; Lrli ev ve seksen yedi oda,
ve bin yüz k ırk a l ı dükkân ve yirm i iki d e­
ğirmen ve iiç y ag h ln e v e han ve ab u r ve can
bazhancler ve yu r elli dokuz yahudhaneJer
ihrakıbinnSr oldu. Bu m usibet den sonra
kerestecilerin günü duğub istedikleri gibi
beliği m lb e llg satm ağa başladıklarında şe ­
hirli (okluk altn a ı ohıp v a n b gem ilerden
ucuz baba Ue alır olduklarında ehli dükkân
ziyade tamaa diişüb hasedlerinden zinhar
gürüler«kın k eresle salılm ayub l&zım olan
geHib dükkânlardın alm ak üzre ferm an çı­
kartmağa Hakkı Caalâ bunların dahi başla
nna bir beliyi âstlm ani gönderiib...» (B :
aŞaâıda 16 m uharrem yangını).
, -n/group/merakediyorum
AVAZ P A S * K O I. C e itY O »
Vak'aoUvls Ha^iıl Efendi de 4 muharrem
Ayıızmalupusu yangınını tarihinin ikinci dİ-
diııdo kaydeder: Metin yirmi u a t kadar sür-
dügtlnii. ateş. bir yerde siVndbrUliırkjMi bir­
kaç mahalli' aşıtı yere sıçrayarak yetiden
parladığını, halkın Ukal ve gayrelden keşi-
İerck nihayet uzaktan seyirci kaldigııu aby-
ler
ttt Mulmrrcm 1165 ıM, 1(0,1) yancım
A?ja£tıl*ki satırlar, devrin müverrihi FıadtUdı
Silâhtar Mehmet Abanındır: «Perşenbe |Cceıl
üçûncu saatte yine Ayazmakapusu dışında U r
köm ür mahzeninden tutuşup Buriel turda
sağlı ve sollu dükkânlar ve cümle keresteci­
ler t i Odunkapusuna gelince yanujı andan
H isar duvarından içeri ngub sur itinde Kutu­
cu lar çarşısında durdu.»
O sırada İstanbul kaymakamı bulunan
Kandilci Hüseyin Fasa, bu yangınlarda gev­
şeklikle itham edilerek Kıbrıs valllljl ile
uzaklaştırıldı ve Kalaylı Koz Ahmed i’aja
İstanbul kaymakamı tâyin edildi fB.: Ahmed
Paşa, Kalayldıor).
Raşid de bu yangın hakkında şuaları
kaydediyor:
(A te f su r üzerinden şehir içine allayıp
Süleymaniye kurbunda sabık aadırizam H ad
Ali Pa$ı sarayına vasıl oldu. Bu hudut İtin­
de Olan binilüye ılUkkiol&r ve evler yanıp
yıkıldı. Birbiri arkasından çıkan yangınlarla
İstanbul abalısının kalbinde emniyet ve bıı-
zur kalmadı. Yangınların kundak bırakılarak
çıkarıldığı söylendi. İstanbul kaymakamı Hü­
seyin Façanın, eşkıya zaptü raptı hususunda
tekâsiilli antagıtdia diyor,
AYAZMA MEKTEBİ — Oskttdırda
Ayazma Camiinin mihrab duvarı tarafında
bulunan bu sıbyan mektebi yıktırılmış, yerl-
rlne, Üsküdar Yirmibirinci ilkokul yaptırıl­
m ıştır (B Y irm ib irin c i İlkokul).
AYAZMA TAŞI — Ü siüdar sahilinde
Mumhaneönl) denilen yerde balıkçıların bir
nirengi noktasıdır ki, Pasalimanı ile bu tay
araamd* kurulan eski Üsküdar dstyamnm da
sınırını teşkil ederdi. Üsküdar dalyanı. Şir­
keti Hayriye vapurlarının sık sik gidip gel­
meğe başlamasından, yani IBM den sonra
kurulmamıştır.
AYAZ PAŞA KOL GEZİYOK — Iclrn
bul argosunda şiddetli aojuk, Kanuninin
 AVIHUM — IS IS — ISTANStl

r te tln ır s a d ırlz a m la n n d a n A yas P a ta n ın I s ta bulu e «ıkak «enin bu sokak benim leyrî

beaztrligûıO cn İstifade e d ile re k »y**a b r devre haşlıdı. sabi oğlancıklar papaı u n
p a $ ıh k «erilip kolu tılta n Im lfU r; m i n i : — ıdüp taşladı, gere oldukda kâh bir kahvehV
O duna kitnıüre p a ra dayanm ıyor, h u ln ı ev d e nede mihroan olurdu, kâhi kwıafı hjm»rMa
A y » F a ja m İ gcıtyur . kullun olurdu».
Ulhl . M. Z . Plfcalm » T a rllı D e jln k r l «a ı»
AVBALTA — H ilâl te k lin i a n d ıra n ba) r t o l t r i . XVJI1. « u r K d A ıR luU U avL
tan ın adı; şurayı fıU m Jyuılan jU lüflti b jlta -
cıları, redr teberâarlm p a d işa h vc vealr
AYdASTI SOK.tCl — Beyoğlu k u tu
mertle* nahlyealnln Evliya Çelebi malıaUtjj
alaylarım la e lle rin d e Uran « p ü b ire r a y ta lıa
a la ra k b u lu n u rla rd ı. Yarı m e e n ıp veya ö y le
«(kaklarındandır. M efrutlyel Caddalmleg
g ö rü se n c e rr a r d e rv iş le r do e lle rin d e d alm a
ayrılan Şimal Sokağı İle KıMelitade Sokağı
b ire r a y iu lta b u lu n d u ru rla rd ı. arasında ulanır,
Ş-mil Sokalı kavşağından geimdıtlnc
Şu satırları <Kalıveci GiineJl — yahut —
göre, yol, iki arabanın ferah geçebileceği Jt-
Zeynep He Vakup fli'y» hikâyesinden alıyorum:
nijlUcte vo kaba ta ; (lu^elhlir KıblaUzta
<01 civâm nâaeııin Merdivenli kariyealn-
Sokanına kavuşurken pek bozulur. SokıJjn
de lekkei mejhılrede beklâsi aşıkların d i­
her iki yanım ortalam a b e ştr altq ar katlı
mine dllşiib toyundu. U r senet Unıilede saç­
y ilksek kâgırter kaplar. U tun zaman günq
lı bata oldu, gül yüzünde kara sakal, şahin
gördüklerinden yukarı katlardan (amadırlar
başında Mci deceal. ;alvar köhne, p i bureh-
hemen her vakit soluğa sallanır durur. Bun­
ne. omuzda post, dilinde nSrayi y İ dost, bir
ların arasından kayda değer olanlar ve alt­
elinde keşkülü. trat)ihi intıta. bir elinde ay
larında bulunan müesseseler şunlardır.
lalla. Zeynebiml y i bulurum VR bu yolda he
Solda: Başlangıçtan az ilerde yanyaıra
İtk olurum kadere bahta deyüp şehri Istan*
İki marangoz dükkânı, biraz ötesinde gene bir
marangoz dükkiflı- Y anında Evliya Çelebi
roabaJSe m uM arlıJı. Sağda: A ltı katlı Zaitte
Hanı.
Sokağın sekenesinin ekserisi ermeni, Ut 1
kuraı rum vo tU rktür Erm enüerln çoğıı 4a, ,
evlerinde terzihaneler hesabına işleyen tacil
esnafıdır; tiyle kl, so iak tan geçenler. Her iki
taraftan dikit m akinelerinin durmadan İşle­
yen çatırtısını işitirler.
tsntâl l.^ v ip
A YliEDE — Birinci Cihan Harbi mûtare-
kesi yıllarında. FecHâtinin en kuvvetli ka­
lemine sahlb vg Ittihad ve Terakki Cemiye­
tine m uhalefeti ile tanınmış Refik iblıd
Beyin çıkardığı slyast bir mizah gazetesidir;
İlk nüshası 2 kânunusâni 1333 20 kânunu­
evvel 1922 pazartesi jiin ü çıkmıştır; haftada
iki defa, pazartesi v® perşembe giijleri neş­
redilen Aydedenin sı) uiishalık, yani kırk beş
haftalık bil1 ömrü olmuş, biiyük zaferden
«onm. R efet I'aşa kumandanındaki Türkiyo
Biiyilk Millet Mcclisi Hllkûnıetl jandarması-
mu lstanbula girmesinden a r sonra kapat
ımçlır. 77 İnci nüshasını* kadar sahib ve mü'
dtirlügttnU Helik Haild yapmış, bundan soo-
Aptallan hcfciayi %ık
{Resini! Hilvotl)
ra mesul müdürü K ânm Bey ol® uttur: RoSk
Halici 80 uncu nüshaya kadar yatı yaımif-

http://groups.google.co
 — IM 7 _

dr: Aydedeoin I»lıw» m a t a nu»h*«ınrtj, d ty « * £ lm m aU m a üçSik i M d r miIU-

adı btflıgıauı tttuıdM d» U d i n i
« a «rtüyl*. tarûtmez G»«Kf, Uk ıtüaha-
K İM m l U ıı ım ta la r Sabah Matbaa
und» b a u im iftır
Aydedroin, »Nakji b«c âb« serlevhasını
uftyan te f y rau n ın İlkinde, a«Fık Halld,
hu jıuah 绫i*»nla mesleğini neşreder. ya-
nam M judut-
. Deveye »rm uşU r:
— Yokuiu uıu seversin demifler. İnişi
W?
—- Bu ikisinin o rta sı yok m u, yahud, düz
b sjin ıa bu ydulth? d e m i;
8u fıkra mltâmdur. Faka) daha akılij. bir
deveye aynı aıiali sorduktan zaman daha hoş
bir « w p vermi|:
— Allah uçuntin de belisuıı venin..
Onun gibi bana da:
— İttihatçılığı m ı sev e rsin Itilâfcılıgı m ı’
Deseler, o «kıllı <fîw gibi:
— AU*h üçünün de hakkından gelsin
ektik .
«Aydede bu I14 yola da hem un. t a «s
gıditdro v« yUrüyO|<ien dr badı», oUaklı
bis yol, bir MtetH ve mluhl, yani n rth ve
eğlenceli bir yol takıp edecek, ne onu. nc
bunu, m Oiektni benlnueyeeek, bar yolun
kabahatini yuaunr vuracak »
R efik H alitl'in (ly atl giruflttini mit-
ta iia v e tenkid, İstanbul A utklopedıaiıua
p lin i d ıjın d a kalan iylrrdeodir Fakat fu-
r a » aydın b ir hakikattir ki. Aydede, *n »Jır
mizahi hücum larında datıl, n c u h alten ayni-
n u m tf, T ürk mizahında, b at m lftttı U» bir
edebi kem al devrinin ille eteri olm ujluf; öy­
le ki, T ürk m izahının «Oîklfl «inulanadaa
V11411F Ziya. 19SB da otuz altıncı yıluıa tw>
mi} olan A kbaba'yı Aydede’aio u ı u t itm eli
ite r in e Inırm ııjtu.
Betik Halid, gazetesindeki yaa laımda.
sefillerim gört kendi adını, yainıd «Aydede»
vc «Kirpi» kimlerini lcuJiaaoM|lır. Bu mizah
gazetecinde görülen drj»r muharrir vc f«ir
isimleri fanlardır:
O rhan Seyfi, Hatii \ü u d , Vcdad Örfi,

Ayâtfe n K tH İ a liı M te c il «trfasMMb* M r p ırp ı

K ttta lO fte OstUndc ıA )< ı«ı jy jn ikım U nOB»Mİ»(iyİ9 AW*dp ta m r f » ;«alMVr; altla Atm ır» nmifl*
«4Uıa(| s u a ls n h r. I — ROBum H*yd*r Bey; 2— O aaua Cmst B tr. 3— R « m « 8*İMh*üU*
4— Abdttlbakl P e n i Baf; 5— tıtıı» AJi U M Rey-, S-* R em m İM4İİ U*)du Mw ?— A M tn
Aiw*t M&flU Bey; S— R o m o Rıflü B f «&« fcJri**UirU çls*a); * — Rmhum JUmit Bey. 10— TM Uib-
r«o Ç la o ii; U — F U e e rf < A ı» TW f))> B*y): J S — H aL bau nt*Jk;ne«M ; tJ — A ?4ctf* m hlbi tB etİk A ı M K wers

jn/group/merakediyorum
W H J|^J«_J.-f.1/-Vp 1J* * f *AiV -AJ*'*.
• *oU I .i-V j f f , 1 - • 'J - * * ■•■• V*
7j*i,> ’*♦'■ Jt'. t J- * > ' ^
»>*î«îK+’> |j*

, Jıi'M
ij»' ( J.j^jl in-ŞtA'!
1ty^y «j? 'fy j i in | i . iii
-15jf / /. J*-J>»'V,J-jlJÎ^ j,»- jî;j;
..jJİ'U'üT ..
Oi/ iAİOit İjkj .j^L1
<j-'; t
I ’î\ «Jt» OV »jtjjj/j
f V ’“ T. J ’1- V# ' f'JJ.y»1 j j * '*
v.j>V^_j4 j><x i i-3* jjiji o/

ı/J>! ^î-»j'Û,a'-'1
j Otjf ji?ı*l»j1 iJjj <i.1
fj-ıJL . ıiJ—ıi-tijİ/ |>ı*W^
J^V »İd* J-uL-jjl «jjâLJ
<f*» r*1~» * İ
- JJ-lil ü / i-T'’^"jw* »
t ^/ılSU*
joi HjL^. ,f>ix+br
ift * ••• (T/ıSv^1
. <_i ı î jj* *jîj» / ijL»
 AV
y- ;r ■ 'Ti.- K----Mİ' -liLjı Abdulb^fcı
r».î V-. Fan: Ahmed. Osman ı'<-
jr:;j f. . R c-ın N'»n s.'ifımı lı^rî.
S .ir. *-~-r-' F^.V -Vmi 'Mch
B uriür^fW in  lı ve J1|.İ.)SLZ o b
. , ı S<tîey^î5n V - n f ■ ; F«sy în ;ü f m '.
H jlltij T5»t-r-
:_y>. <*.;■, kM İ&ıüirhtı. siyasi ka-
Eitatlinrti Sttüı i®. digw sanatkâr im zalan
>; {jh Ij r .-ûjjğîiştur:
rem. RaiSİ2. Ahmed Mıinif. Mehmed İz
'i - [{s;an Fahreddin, Husameddin Ha-
. - Zeki Cv.nal. «Biif> Kârım. M. Kemal,
îfufcır N'lzun. Mahiddin. B atip Tahir, Fik­
ret H as» Rssim. Mahmud Esarf. Saim, Şe-
fjfeddin. Cemal. Mümtaz.
İstanbul Ansiklopedisine b ir tarih vesi­
ka: --larak derç edilmek fizere eski Aydede-
ojj 78 iod nüshasının birinci sayfasını seçtik.
Gaıete bu nüshasında politika dilini dçgljtlr-
j>if bulunmaktadır.
Koya lü llfçı karikatürist Rıtkı ilk say-
fulan çekilini;, buraya Ahmed M üniriıî (Mü-
ait Feltim) «San Zeybek Türküm » adında iki
remi konulmuştur. <Sarı Zeybek» Mustafa
Kemal Paşadır.
Yukarıdaki resmin altında:
Sut Zeybek ftl dağlan yaslanıl'
Yajmsr yasar sllflblan paalaur..
Aşağıdaki resmin altında da:
fesbta Jtiı «obia yar» >üra
Sın Ztyhek (a düpyıda U r İdi..
taşlıdır.
ltU yılında, yirm i a ltı yıllık b ir fası­
ldan sonra. Aydede, Refik Halid Karay ta­
rafından tekrar kurulm uş ve ilk nüshası 8
Maya 1948 cumartesi gUnli intişar etm iştir-
Yeni Aydede. 2 9 /4 0 eb'adında sekiz sa
hifa olarak; Çarşamba re C um artesileri haf-
tada iki gün çıktp fiyatı 15 k u ru t *di; T an
Matbaasında basılmıştır İdaresi de ayni nsat-
aadi, eski Aydedeoin çıktımı odada idi. Ay-
dede; İstanbul basuunın en olgun ve kudretli
tdcbl ve siyasi mizah gazetesi oldu; mizah
gnete re mecmualarında kadın vücudünün
tahrik edici teshir ihtizati karşısında, gazete­
sine. rHoş sohbet gazete» hüviyetini vermek
»ra/etint gösteren Refik Haildin yeni kalem
m/qro up/merakediyorum
— ISI» — AYİHSBEY SOE a A i
a rk a tttjb rı Krtagnıl Cemal Refik,
F ik re t V*Iiv N i/< ır. l ! ? ı ı a Sttı-ıh MufflUz,
Itı-liJ. Ziya i;.'ıit|.'.^ :j . Mc!ıh
Aıl.ıivt ı iiın '<? Yet.ı: Vî'iu1'! m t.rı’imriı i Ek­
rem Mnıuflu b td a iû r u t »ar.jı-
kSrları ılj T»ıfo, Turban S..;.;mv fanili. lls
sun vc Muştala Korkma* idi 'lı Kafa-.- Rc-
flk Halid»
B u ik in c i A y d e d e P m Mi M Um r.riM o-
d e n d a lıa k » a o m u rltı ol m u ; ve :/ :,[.;.rın:-[;! ır
AYDIN IAılli) — — s iih ıv F fa iıiy ,.'^ Ay­
dınlar Hanının sahibi; Ulanbuiun ynj.i w;ı
ginlerinden M r 1} adamı; Âdil Avdın hal ter­
cümesini jüylece nakletmiştir:
1K 8 de Kastamonu vilayetinin Devre­
kani kasabasında dolm uştur: 1839 da Islan
bula gelini}, on bir yaşında bir {ocuk iken
Büyllkşebrin sokaklarında gazete satarak iş
hayatına atılm ıştır; üç ayda 40 Ura kadar bir
para biriktirdikten sonra memleketine dön­
müş. IW 0 da tek rar tstanbula gelerek DO
k u n ış yevmiye ile yapılarda (alışm ıştır ve
inşaatçılığı kendi başına iş yapabilecek de­
recede öğrenm iştir. IM S de asker olmuş.
1950 de terh is edilmiş ve 1940 -1948 arasın­
da biriktirdiği 3.000 lira sermaye ile küçük
yapı işlerine başlamıştır, laşaronluk yapmış
K artal M altepesinde İşçi Sigortalarının Stl-
reyyapaşa Sanatoryumu ile Cerrahpaşa Has-
tahânesinin Verem pavyonunun tuğla kısım­
larını. Maçka yolunun beton kısmını yapmış,
bu arada kendi sermayesi ile evler yapıp
salm ış, kısa Mr zamanda zengin olmuştur.
1938 de Aydınlar Hanını bitirmiş. Ümld
Matbaasını kurm uştur, çalışkan, sempatik,
<istanbulun taşı toprağı altındır» süsünün
doğruluğunu isbat etm iş bir iş adamıdır.
Bibi.: Hakkı Göktürk, not.
AYDINBEY SOKACl — Fatih kazasının
Fener nahiyesinde, KUçukauıafatapaşa ve
Haydar mahalleleri arasında sınır tejkii eden
bir sokaktır. Karadeniz Caddesi İle Cthall
Caddesi arasında uzanır.
Cibali Caddesinden girildiğine gâra s a t
tarafında 83 üncü İlkokulun iki adam bflyu
duvarı, sol tarafında otlarla kaplı bir bajrır-
cık vardır. Bir araba genişliğinde Jcaba taş
döşeli bozuk bir yoldur. 1934 Istasbul fehir
 AV(İÜ- KETlrflJA - 1Ü20 —
Rehberinin 3 nunnu-nlı hurilasıada ilerinde
alacağı şekle göre gayet munUsam gdfftOl'Jİ
nüf olduğu halde eğri blljrü, hazan gcnljlu-
yip meydan yaparak, liman daralarak, mün­
ferit binalar arasından geçer. Nlhayel, sağda
bahçelikler, »oldu birer ikişer kat vâ jtr bina­
lar olduğu halde bir yokuşeutıla Haliç Cad­
desine ballanır lEklnı 1U401.
İHmalI lirvtim
AY m S' K E T H Ü D A — Hadikatülceva-
miia kaydına göre Ynyln Camiinin binişi bir
hayır »ahibidlr, Sadtrânam ve meşhur camiin
sahibi Dsıvtıtf Paganın kethüdan olup kabri de
parsının tUrbesl yanındadır.
B ib i.: nadlkalül Cevtml I.
AYDINLAR HAM — Nûruosmaniye'de
Türbedir Sokağı ile Gıııihasatıpaşa Sokağı
knvuşagmdıı bulunan ve 1B0B meşrutiyetinde
çok millıim siyasi faaliyete makar olsa ve
1955 yılında İtinden çıkan bir yangınla kıs­
men yandıktan sonra yıktırılan tarihi Tanin
Matbaasının yerinde yaptırılm ış biiyük bir !;
İlanıdır; sahibi Bay Âdil Aydının çizdiği re s­
me göre inşa edilmiş, zamanımızın halk zev­
kine göre lizene bezene tezyin edilmiş, Âdil
Ay di a israfından inşaatına bizzat nezaret e t­
mek ve hattâ İcabında amele gibi çalışmak
suretiyle azami itina gösterilmiş olmasına
rağmen bu bEyiik hana devrinin T ürk yapı
san’atım temsil edecek eser a m m a girecek
bir b in i değildir; Büyükşehrin böyle merkezi
semtlerimle bıı çapta binalar yükselten e rb a ­
bı servetin. Tüı-kiyede İstanbul şehrinde b ir
Gflzel Sanatlar Akademisinin Mimari Şubesi­
nin mevcudiyetinden bihaber oldu klarını mü­
kemmel delildir; ilmin, san'ütın ve ihtisasın
inkârı devam ettiği İstanbulun Halk ve eli ve
halk serveti ile güzel Icştiremiyeceğine de aza­
metli bir firnektir.
Bodrum katı Ue beraber beş katlı b ir bi­
na olan Aydınlar Hanı zemin katındaki atili­
ye ve dükkanlarla beraber altm ış odalıdu';
her iki sokakta da- kapısı vardır; Tllrbedar
Sokağındaki kapıdan altı basamaklı m erm er
merdivenle girilir. H er kattaki odalar Üçer
dar koridor üzerine taksim edilmiştir; odalar
geni; pencereli ve bol ışıklıdır. Zemin katın­
da otomatik pedalı İle çalışan iiç matbaa, lıir
mücellithane. b ir kâğıtçı, U r te n i vardır. Ze­
min katında bir oto alım satımı biirosu. Ve-
tSTA.VSI.a
n ils a d ı v e rilm iş b i r k a n tin v e b ir m o b ily a m a-.
g azası v a rd ır, ü s t k a t o d a la r d a A v d ın Y ayoı
Evi, nilgi yayın evi, Avukat yazıhaneleri ve
muhtelif iş yazıhaneleri bulunmaktadır.
B ili;.: h I : k , <;, j ü n o i ıı; il ookııirk n e t.
AYIklNMK S O K A K — Roftaziçinrie Or.
taköy sokaklarındandır; köyün bel kemiğini
teşkil "den Ortsköy Dere sokağından ayrılan
CîüreUkuıı sokağının alt babından sağdaki ha.
yıra Urnıauan bir yoldur, evleri umumiyetle
ahşap ve batıçolldir, GUllekin Sokağı ile teş­
kil ettiği çataldan sonra, da evler sona erer,
sag tn rat bayır, sol taraf bîr dere içidir, İm
d ere İçinin abilr tarafındaki evler Aydınlık
Sokağı ile teşkil etliği çatalda bUyUk hir
moydan çeşmesi vardır kl 1323 dc Reşad
Ağa ism inde bir hayır sahibi tarafından yap.
tinim ıştır ıB.: Reşarfağa Çeşmesi), Tcmmuî,
1947.
Jurnali Ersevlm
AYDINOA l U DERGAHI VE MESCİDİ
— 1934 Belediye Şehir Helhberine göre 1
num aralı H ocapaşa m ahallesinde Sirkeciden
Snltanahm cde' giden tram vay yolu üzerinde,
M uradhiidavendlglr Caddesi ile Alemdar
Caddesi knvuşagı kölesinde. Sirkeciden gelin­
diğine göre sağ koldadır; ahşab harem, ahşab
sol,îlik, y a n ahşab sam aahane - mescid ve
bir tilrbc ile şadırvanlı. fıskiyeli ve üstü ca-
m ekân ortiilü b ir taş avlu ve hazirelerden
m ürekkeb b ir yapıdır. Y alnız türbe, taş avlu
ve fevkani sem aahaııe - m escidin 1948 deki
durum unu gösteren aşağıdaki notlar İstan­
bul Ansiklopedisi arşivinden alınmıştır.
•D ergâhın yeşil yağlı boyalı avlu kapu
sunun sağında b ir pencereıçi küçük sebil
vardır, liilosi kopm uş, m uattal haldedir; artu
kapıısunttan girilince sağa dönülerek bir kaç
basamak tas m erdiven ile inilir ve dergâhın
elimle kapusu ile karşılaşılır. Cümle kapusu,
fevkani sem aahane - mescidin alt kısmına
açılır; bu a lt katta erkân m inderleri ile dü­
şeli bir intizar odası vardır, bu odadan şey-
hln hücresine çıkılırdı, yukarıda kaydedilen
ziyaret tarihinde luı intizar odası m etrûk bîr
halde idi. İntizar odasının önünden sola dog-
n ı ilerleyince, sol tarafta, bu binanın İçine
yerleştirilm iş H asa» Üosi Efendinin müsta­
kil ta§ tiirbesi görülür, türbenin küçiik de­
m ir kapusu yeşil yağlı baya ile sarı yaldıza
boyanmıştır, üzerinde «Merkadi mOnevverei
http ://groups.goog le.c
 ı s -c..>» n,-Jİ
ıbüT-'- ‘ e1- *»<««»« « m M t a *
J j » . î i t i r k tri* * t a t m peacr-
’ - v t u l ı l ba! ile tu U rb a an i-
■ -I* •’ *
. , t»*** H“ ** U» *tm * M
a '»u s u 'M a * * 1» ™ * “ ,fcri k**r *
** ,: j s , u itm i
: -:£ ._j î i f i u ı n ı ru ıU y a n d uvarda da
nü u: ’tr ,J k ,t i a sılm i|tır
Y s Mâi ) n l M fta
T u » kan ta n a U n
V r r t * « t lM *
b a le Mal*! " W ı
. rufbc geçiliııre genijrr bir U} avluya
B» »vlunıın bir kısım dergâha göçen
v< tekke mriHubianna kabristan ola-
• ]vrılmi]tır Avlanan ortasında fıskiyeli
• mermer şadırvan vardır, üst kısmının
i-Heri sikke seklinde mermerler ile suı-
• inatir. Avlunun, bu şadırvan bulunan kıs
■'•. -■s üiiü, demir çubuktan çerçeveler için
diksek bir camoUn ile örtülmüştür, $a-
uuvas baknrmi. camekin iskelet kaimi; itli
a lmanın karşısında sol Urafda kahve oca-
i riTdır. laııstslll (etlinde utunca b ir oda-
■: kahve ocağının ilstü misafirlerin oturma
»talandır; bu kısmın karşısına gelen oda­
— İR ! — A T M n t U MMSÂBI
la r da d e rg U ıa daim i mflu—n laraiB yatak
M e n le ri riL F n k a u m ıııa h « w • laıartrtı
bu U | avludan ah fsb Mr O M rdım ite çıkı­
lır fiam aabıaı - n a c ıılu ı darda tn o n a y
eaddaatto, y a d la Uu avluya t t y u tu l d a Ua
u n Cnaı Turbeatnla kubbesi yükselen b o f
tuğa a çılan ı ı s p*ncereû. t« ( A m « l a
tın d a d a t t M ı 1
*1*1 tia o ahşab w M k t e t t
p r n t t n b M r fen er o r r f tr M y«k p M ca n -
le n a cam ları huıh ı m nadeee-
m aK id* «n bol ifik U v ın ia li tih H lm ta ttr
Tavan, m ujam ba u ı t n ı * >^i!ı bu>ıiı M U b
duv arlar da kalem t |l t n ıiv »ıulu4ur llıhr*»
bin üst kısm ında ab tab v r v i(lı bo*a k
yaldızla Ictvın edilm iş bir korm ı \a rd ır. bıı
kornişin s a f batında «İsmi o lıl> .. «e orta
sm d a da «Kalellahu la a li K ıılk m ı ‘‘•‘^ ffr
aloyha jek e n y y el m ih rabı yanlıdır. Mibrab
duvarının k ar(isına gelen d u rarm onu 8 ad­
la n Ue ayrılm ış olup İyine İftirik etmeyen
m isafirler burada d ururlardı, kl bu kıaımd»
bulunan küçük bir kapıldın harem e geçilir
Sütu nların üstünde kafesli bir kadınlar
m ahfili vard ır Âyin ve ibadetlere gerek tak­
lit» mensubu, g errk ae m i.ufır rey» ziy tr ttp
kadınlar b u n d a n if tir lk ederlerdi. A hşab
m inareye da bu siıtunlu kısımda bulum a
 AVDINOĞI.I DEHGÂIU
fcapudan çıkılırdı ki. yukarıda teshil edlteıi
ziyaret tarihinde m ioaro m cvrud değil idi.
M inber ahşab ve yağb boya çiçek nakışlıdır,
Özerinde «KeliroeişahatUt» oyulmuş gâyut
güzel bir tunç alem vardır. (Mayıs IMS).»
H alk ağzında «SalkınKOİ&d Tekkesi» vc
«Siftaem ir 24viyesi> de denilen Aydınoğlu
D ergâhının yerfııde ilk defa Kasım Ç avuj
aıfuıda bir hay ır sahibi tarafınd an k ü tü k b ir
ınescid yaj&ınlmış. larilıi t es bit edilem iyen
eski b ir « k e le d e h arab olm uştu; sonra bu­
rada tklnci B ayetid devri ulem asından Saç-
lıem ir lâkabı Ue m aru f ve İstanbu l k adılığı­
na k ad ar yükselm iş T e b m li A bdullah Oflu
Mehmed M uhıddin Efendi b ir zâviye y a p tır­
mış. bilâhara H icri 1085 (M. 1684) d e Kaa-
dlriyyedeıı Ayduızade Şeyh M ehmed E fen­
di sem aahanesine m inber k oyarak cam i ha­
line getirilm iş, bahçedeki şadırvan İle cüm ­
le kapusu yanındaki çeşme de bu sıra la rd a
yâptırümsş. dergâh ve cam i, bundan so nra
kendi aduta nisbefle «Aydınoğlu D ergâhı ve
Camii» diye anıta gelm iştir; ki; geçen asır
senlarınııı m eşhur m utasavvıfı A vni Bey ta ­
rafından tertip edilen şu beyit, İnce lu u n
mustali! b ir m erm er üzerine hak olunarak
cümle to pusunun üstüne konm uş İdi;
Erenler Şeyh Sa'bani la ti ki t&OatâkimiAdtia
Ba Aydmuglu DergAtij açıldı d td rle r r û |c n
1095 CM. 1664).
— 1522 — (ETANSC1
S un'ullah Efendi, g ta e t şeşi ile tanınm ış En­
derun han en delerind en Seyyid Mebmed Es­
ra r E fendi, y ine H alvetîyyeden re Nureddtn
C errahi kolundan «ITsturecı» nam ı İle m u .
r u f Şeyh Seyyid Hilm i E fendi, şügl ve iUhi-
tlo m ahfu ıatı zengin ve lam anın ın kudretli
b ir hayal üstadı olan Şeyh Fehm i Efendi.
N iğde eşrafın d an K irh an zad e H acı İsmail
E fend inin oğlu M ehm ed tiz i Efendi, ŞeyhS-
lislâm T urşucuzâde lo ru n u Saadeddin Sü­
heyl Efendi vc d e rg â h la rın şeddi tarihine
rastlay an son şey h Isp a rta lı saatçi ve gül-
yağcı H afız B ek ir Sıdkı «A teşli» Efendi.
Y ukarıdaki te rtip te n d e anlaşılacağı
veçhile, A ydınoglu D ergâhı önce Halvetiy-
y e d en b ir tek k e ik e n A ydınoğlunun şeyhliği
zam anında K aadiriyyeye geçm iş, H aşan Cn
sİ E fendin in gelm esiyle Şaabaniyyeden ol­
m uş, d a h a so n ra C e rra h ile re verilm iş, 1310
d a irşa d m akam ın a geçen tzzi Efendi ile de
K aadiriyyenîn Ü veysiyye - E nveriyye kolla­
rın a in tik al e tm iştir.
S arayda h ay al o y n atan Şeyh Fehmi
E fendi de dahi] olduğu h ald e b u dergâha ko­
nu p göçen b ütü n m eşayih, titiz b ir tarikat
asalet ve kib arlığ ı İle tan ın m ış âtim ve mu-
tasavvif şahsiy etlerdir. Bu d erg âh, Haşan On-

Dört beş yıl kadar evvel kaldırılm ış olan

bu kitabeyi, Avni Bey, Alay K öşkündeki tel­
grafhanede genç bir m em ur iken yazmış idi.
Aydmnğiu Dergâhı, uzun yıllar, h ir kü­
çük mescid. İki oda, bir sofa ile arka taraf-
daki hariıe ve laşturbeden ib aret k liç iü bir
çevre içinde kalmıştı. Bu satırların yazıldığı
sırada gîlrlllen şekli, zamanım büyük şöh­
reti izzi Effedinin İrşad m akam ına geçtik­
ten sonraki devam lı hizm etlerinin m ahsulü-
dllr.
Aydınoğlu Dergâhında «ehlik m akam ın­
d a bulunmuş zevat sırası ile şunlardır: H icri
1075 (M. 1664) yılında vefat eden Hatvetiy-
yeden «K ulub Şeyh» denilen Ahmed E fen­
di, adını tekkeye bırakan K atdiriyyeden Ay-
dınoğhı Şeyh Mehmed Gfeısdl, Şaabaniyye
büyüklerinden Haşan Ünsi Efendi, Mehmed
G artb Efendi, İbrahim H as Efendi, Şeyh A jrdınotla D crgâluoda S t ı n f t t a r
Seyyid Hacı Alî Efendi. Şeyh Seyyid Hacı (flia* Sema Srıinjiaf)

http://groups.goog le.c
 — 1323 —
- I z d E fendiler i]e d e iki riyazet h irlk a -
, - j {ihıd olm uştur.
Hicri 1095 (M. H M ) d e E U n h ttU H |lu
te tir M uştala Paşan ın önayak o lm a » ite tr-
$ad postuna getirilen Şaabaniyve büyük­
lerinden K asan (İn si E fendi, öm ü rlerin in so­
nuna kadar kırk b ir sen e devam lı b ir inziva
sessizliği içinde şeyhlik etm iş, zam anında
Avdiftoglu U ergihı, b ir d ershanei iJmü İrfan
hâlini almış! ır. A ydınoğlu D ergahının tasav ­
vuf takıntından feyizli havasını, in tih allerin ­
den «m ra teessü rü dolayısiyle k en d ileri d e
dergâhtan ayrılnı lyarak inzivayı ih tiy a r e d en
müteaddit e se r sahibi İb rah im H as E fendi-
•den dinlem ek en d oğ ru y o ld u r; H ic ri 1160
'M. 1747) d a tarikd a$t B iiytlkçekm eceli N esi
mlzâde Şevb L ûtfi E fend iye y azd ık ları m ek ­
tupta:
«... B irbirim izi u n u tm a k m ü m k ün d e ­
ğildir. B ilirsiniz ki, k ırk sen e d e n m ütecaviz
bir su d an d ır sizinle bu d e rg â h d a b e n d e o l­
duk. Bu dergâh, n e d e rg â h d ır ki, bey an ı akli
tülden haricdir. K endim izi b u ra d a bild ik,
burada bulduk. K endi yüzüm üzü a n d e g ö r­
dük, varlığı an de bitird ik , yokluğ u a n d e şi­
kar ettik. H ususa sizin le h e m d e rd id ik . A n ­
de p ik olduk, a n d e tiz e c a n b u ld u k . A nd e
her mü$kii feth o ld u ; o l k i a y n i m ü rşid d e n
câri feyzi h a k ik a td ir. N a sıl u n u ta lım . C üm ­
leden k at'ı n azar U r p ın a r sızın tısıyız, o l p ı­
nardan sızıb z u h u r etm işiz, o n d a n b tr k a tre -
yiz. mahvii (enam ız y in e o l p ın a rd a fe n a b a ­
hir. Alelhusus h ubb i sivâ, s a h ib i H u d a y a bu
kurbiyyetde m übeddel oldu. B u m u h a b b e t n e
muhabbettir t i , bey an ii im âsı k a b il değil­
dir...» diyor.
Mehmed İzzi E fendi, H icri 1295 (M. 18791
de büyiik m utasavvıf ve ş a ir O sm an Şem s’e
intiMb etm işlerdi; Ş e h ire ra a n e tl m eclisi id a­
re başkâtipliğinden tckau dlü ğU sil İstey erek
Üsküdarda H ü d ii D erg âh ı civ a rın d a k i e v in ­
de teiiiat ile m eşgul bulu n u y o rd u . Şeyh H a­
yali Fehmi E fen d in in v e fa tı Ue A ydınoğlu
Dergâhı m eşibati d e in h ilâ l e tm iş ti Şeyhü­
lislâm Cem aleddîn E len d i. O sm an Şem s’ln
feyiz nazarı Ue y e tişen İzzi E fen d iy e bu d er­
gâhın postnişinligini ıs ıa r ile k a b u l e ttird i,
b i Efendi, H icri 1310 'M . 1892) zelzelesin­
de harab o lan d e rg â h ı y e n id e n yap m ak ve
uyandırmak için b ü y ü k em e k v e him m et «ar-
?Q k rü B e '
A Y D IS O tL f PSB G & fl
yin <Menakibla?iz*n» adlı yazma eserlerinde
şeyhin m esaili fdyle anlatılm aktadır:
«H arab oloıak üzere olan dergâh, müd­
d e ti hayatları zarfında tebdilen, tevsian w
lecdiden İhya suretiyle Uç defa tam ir g$r-
mUflilr. Sem aahane ü t defa teviı edUmi|.
d aireler, hnereler ilâve, küçük, büyük selâm­
lık ve harem odaları inşa ve ziyi olmu» bu­
lunan vakıfları ihraç ve aynca vakıflar ilâve
edildi, Esna i târrıir ve insaatda tizi Efendi
bellerin e b ir kuşak banlayarak etrafındaki
y ak ınların a: — İzzet k ufağı kusandık'.. İlti­
fa tı ile bezli m ürüvvet eytiyerek ustaların
babında sabah nam azından akjam ezanına
k a d a r b u lu n u rlar ve bu hali gören bendegân
ve dervi^anı da, m evki v e 'rü tb ele rin e tek-
m ıyarak top rak , kirem it, tu jla , kereste tanı­
m ağa kalkışıp rencberU k ederler ve bu gibi
hldenıatı şakkeyı cana m innet bilirlerdi. Fil­
hak ika Hak. arzuyi kalbiye ve meyli zâti­
le rin i İhsan buyurdu. Y üzlerce mûsîümaıı,
m eclisi bezmi m uh abb etçe elbirliği, gönül
n iy a ıiıg ı d erd e çâresaziıgı ile râ h l a{kü mü-
v e d d e tte soyunm uş, ü stün de beyaz gömlek
veya te n n u re , sırtd a haydariyye, başda be­
yaz tak k e o la ra k kâffesi b ir vücuddaa U r
ağız ve b ir dil ile nam ı H ttdayı yad ey lem e­
le rd ir.
« D ergâhda p azar gü nü öğle namazından,
p a z a rte si gecesi y atsıd an so nra, cum a ve ge­
c e le ri nam azı m üteakip, h aftad a d ö rt defa
Şaafcani, K aadiri İy is i y apılır, hem kuudeo
zik re d ilir, hem .kıyam a kalkılır, hem d e H ıl-
ve t İlere m ahsus olan şekilde d ev ran lar olur­
du. S em aahanede i ( içe halkalar tejk il edi­
le re k genç v e ihtiyar, dinç ve nâttıvan yüz­
le rc e â$ıkan ortasında, izzi Efendi, pervâne
m isali d önerlerdi. Alayem ini z ik ir M ustafa
Bey, B üyükefendf Osman Şems’den:
Gölü dünya mı görür M a djdâr oliDD
Dilh«rl R a füfi Mr »»alıi dlLbâr o b u a
neşidealni okudukça h e r dilden en van mu­
h a b b et berk urm aga ballardı.*
İzzi E fendinin terbiye ve irja d devresi.
Aydınoğlu D ergâhım a tap u su n d an tam yir­
mi sekiz sen e dışarı çıkm am ak suretiyle se­
le fle rin in çoğundan fazla devam e ta iftir.
şahsındaki ulviyetin te siri il* burayı «meç­
im i uşjak» denilecek hale gelirm ijtf- Bura­
da. İzzi Efendinin, göçm eden evvel, iki mâ­
nası ile acı b ir ifşasını kaydetm ek lâzımdır:
 AVDIieOÛLC M U B A H I
Mtf'um ISIS mütarekesi başlangıcın­
da. Jzzi efendinin ogltı Kurmay Albay Sil-
leyman Fethi Bey, İzmir .Ajkoriik Dairesi
Relji İdi. Hir gtln huzurlarında pik sevdijl,
emniyet ve itimadım kazanmış yegâne hali­
feleri Kuleli Ask«ri Lisesi ın&durli Kayma­
kam Kmsam İbrahim Bey. ömrünü ve biilUn
varını yoğunu dergiha vakreden damadları
bahriye kaymakamı ŞUkrtJ Bey, mümtaz der­
vişlerinden TVobzon Mebusu Servet Bey otu­
rurlar iken, Şeyh Efendi, bu üç gazide d e r­
vişi hayrete cJÎiçürcıı act bir gülttş ile: —
Fethi yi kaybediyoruz’ dedi. İbrahim Bey, bir
gün evvel Fethi Beyin el yazısı ile kendile­
rine yolladığı mektubu gösterdi. İzzi Efendi
aynı endişeyi İşara! ile milletin bekaa ve
selâmetine dua elli. Aradan (ok geçmeden,
İstanbul gazeteleri, tzınir işgalini, karaya ilk
tıkan Yunan zabitinin Miralay Ketiü Beyi
makamında ııâmeıdce şehid etliğini yaldı­
lar. i t i Efendi S Şubat 1836 (M. 1818) paıar
gecesi 79 yaşında vefat etti, vasiyeti iizerine
Üsküdarda Aziz Mahaıud Hüdai Dergtdu Na­
ziresine defnolundu. 18.: İzzi Efendi).
t a i Efendiyi, TurşucmAde torunu Saa-
deddin SiUıevl Elendi istlhl&f etti, fakat, sü-
lûkttnü Osman Şems Efendiden tamamlayan
ve hzi Efendiden irşada me,zuıı olan bu zâ­
tin rrveşlhati kısa sürdü, 1341 <H. 1923) de
vefat etti; yerine postnişin olmak ltlihad ve
Terakki mebuslarından Ubeyduüah Etendi
tür hayli uğraştı ise de, Osman Şems vc İzû
Efendiler ile bir gttna aiika ve rabıtası ol­
madığından, kendisinde tarikat şemmesi na-
mma da bir şey bulunmadığından muvaffak
olamadı; Aydınoğlu Dergahı şeyhliğine, yi­
ne Osman Şemsin hallflerinden İspartaiı Ha­
fız Bekir Sıdkı Ateşli d&vet edildi, ve der­
gâhların kapandığı tarihe kadar İyin icrası­
na riyaset etti.
Aydınoğlu Şeyh Mehmet Efendi Tuphanedt
Kaadırihane çevresinde gömülüdür. Haşan Ün-
si Efendi, dergâhda, yukarıda zikredilen müs­
takil lllrbesindedir. Hicri 1174 (M. 1760) de
giçen Seyyid Muhlddin Efendi de tekkede
gümiiludur. Hicri 1175 fftL 1761) de irtihal
eden İbrahim Has Efendi, llasan Ü nsl tü r­
besinin yanında, şeyhinin ayak ucunda ya­
tar. Mehmed Gaıib Efendi, çevirmenin orta­
sında, sed üstünde parmaklık içindedir; 1203
(M, 1789) de İHen Hacı Mehmed RUgdU Efen­
1524 — İBTANBOI.
di de tekkenin çevirmesinde vc yine ortada
parmaklık içindedir, yazdı U şı vardır. 1210
iM. 1793) da vefat eden Hacı Ali Efendi tek­
kenin mezarlığında parm aktık içinde, 1128
(M. 1813) de ölen ilacı Sunullab Efendi ta ­
rifesinin ortasında parm aklık içinde yılmak­
tadır. İrtih al ta rih le ri 12B2 ve 1321 (M i« 4 j
olan Seyyid İllim i *e Hayali Fehmi Efendi­
ler keza dergâhda roedfundurlar; Hayali Pth
a i Efendinin kabri cümle kapusu arkasın-
da içeri girerken sol tarafa düşen köşededir,
laşı yoktur. Turşucurâtle Saadeddin Sılhsyl
Efendi 1341 İM. 1923ı ile Üsküdarda Selimi,
ya Camiinin karşısına defnedllmlştir. Der-
gâhdan sonra Haseki H astahanesl karşısın­
daki K eçihatun (Kişihatunj Camii imamiıgıı:-
da bulunm uş olan son şeyh saatçi ve gıllyaj.
t l B ekir Sıdkı A teşli 4 ikinciteşrln 1942 de
vefat etm iş, Ü sküdarda Karacaahmedde şey­
hi Osman Şemsin ayak ucuna gömülmüştür
M aşaylhlnden iıulefasına ve mıkegasuu
kadar b ir çok âlim, şair, m üellif ve kâmil
mânası ile derviş yetiştiren bu feyizli derglha
aid. Hüseyin V assaf Beyin Mahfil mecmua­
larında, Cem aleddîn S erverin Jıenliz basılma­
mış olan «İstanbul Tekkeleri* adındaki ese­
rinde gerekil m alum at verilmektedir, fazi
Efendinin dam adı kaym akam Şükrü Yücel
tarafından ih lâskâr b ir him m etle kaleme alı*
nan «M anakibi azizan» d a, Salkırasfiglid Der­
gâhının ele geçm ez âlem leri arifane bir dille
canlandırılm aktadır. Bu satırların muharriri
dc küçük yaşda bu d e rg lh a intisab etmiş
olub bundan duyduğu fahr ile İstanbul An­
siklopedisine bu m addeyi yazar iken o eser­
lerden faydalanm ıştır.
M. B i l » U faT M fr
Aydınoğlu dergahında bir Kandil gecesi
— A şağıdaki satırlar, M. Baha KShyaoğiu'-
nua: tB ir Dervişin N o tla r» adındaki ityri
matbu hatunlarından alınm ıştır:
A dadan K andil m ünasebetiyle inmiştik;
harem kapusuiıu varm adan tram vay yolu­
nun sag tarafındaki konak arabaları arka ar­
kaya sıralanm ış d u ru y o rd u .. Dergâha yürü­
yerek gidilm ek lâzımdı.. Bu b ir «deb ve My-
gt işi idi.
«Kalabalığın İtind e itilen, kakılan, bir
bîrinin ayağına dokunan olmadı; gelenler.
 A K SİSLO TED tSİ
jo rli^ T k ap u Jard an yavaşça Ita v a r
1 y»rtardi..
cAlt kat tâ koridorun Jkİ tarafında ab a­
larına bürünmüş, kolları göğüslerine çapraı-
lazna kavuşmuş, başlan eğik mihman bekli-
yen dervişler, içeri girenleri karşılıyor, ta ­
mdık Hıvan ile yaş farkı aranılm adan e l d e
öpüşüyorlar, yeni ziyaretçileri odalara götür*
inek fçûı rehberlik ediyorlardı.
«Odalar, koridorlar m isafirle dolu idi..
«Kahve ocağında b ir köşe buldum , o tu r­
dum.. Yuvarlak, deve tüyü ren k li A çanlarla
kahvelerini içen d ervişler b ire r b ire r uzak­
laştılar.. D uvarları kaplayan dolaplar, hiç y a­
dırganmadan sırtlarınd an çıkardıkları elbi­
selerle doldu.. P ara çantalarım , ipek tu r fce-
<eterini. saatlerini, gelişi güzel b ırak tılar...
Bu i$de kim senin İçirmeye h b m e ti ve yardım ı
olmadı... M üşterek bir im an ve ru h baskıaı
altında, herkes kendisinin efendi ve uşağı*
dır.
«Abalar giyinmiş, derv işler hazırlanm ış­
t ı . Bir kaynaktan (eyz »lan yüzlerce genç ve
yaşlı insan aynı kıyafeti taşıyordu.. M üder­
ris, talebeden, kum andan, neferden, efendi
uşaktan, zengin fakirden, ayırd edilem iyordu.
Hemencecik bal ve h am u r oluverdiler..
«Sonradan gelen arasın da yaşlı, yorgun
bir zat paltosunu çıkarırken:
Olalı raüntesibi dergehi aşkın ey mah,
Tekkeden tekkeye gezm ekten usandım
bUlâh! d e d i
Karşısında o tu ra n arkadaşı, giilümsiye-
rek:
— Eyvallah! dîye m ukabele etti.
«AllahU Bkber!
«Dergâhda bir ezan sesi.. Bunu» u la tı­
larak söylenen «Namaza yaJıuuu!» daveti ta-
kib etti..
«Dervişler, geniş m erm er şadırvanın et­
rafında abdest aldılar.. M erm er sütu nu n üs*
tündeki büyük fenerin istğı, bahçedeki ağaç­
ların yapraklan üzerine düşerek eriyordu., sır
ohn canların m ezar ta şla n gölgetenm iştl.
«Dervişlerde, başkalarını rahatsız etmek-
ten korkarak, dikkatli b ir sükûtla, adalar­
dan, kahve ocağından Sem aahaneye doğru
hir ilerleme başladı..
«Odalar ve koridorlarda kuane kalna-
BngU, Tekkenin aşçıbaşısı, kahve ocağından
_ |» g _ AYDlTioGLÜ î>EnGÂ!U
g ib i g L rl- Bini anlatmak için, Ahmed Dedenin ylirüne
yalvarır gibi bakıyordu:
Pınar b u ld an , lagı yok
V*w vır» « r u n Tek
V tlm ıttıüUmU ,txsrl
Y l^ K ilc ıu ta « yek!
diyor ve hoş fincanı ocağa doğru ulatıyordu
Bolulu aşçıtaşıya kahveci Ahmed Dede yu.
muşak bir tebessüm le bakmıştı..
•D ervişler, eller göğüste çaprazlanarak
gövde ve ballar biraz <ue eğilmiş, Scmaaha-
neye niyaz halinde giriyorlardı.. Hiçbiri, tü ­
pünün eşiğine basmadı..
«Buradaki İbadet seklinde bir başkalık
w , cam idekine benzemiyordu... N eb isi mü­
dafaa İçiıı e tra fım a rengini alan kuşlar gibi,
herkesin y iiiü , tavrı, sesi m uhitin tasavvuftu
ifadesine uyuyordu..
«Bu ibadet yorgun b ir itiyadla tekrar­
lanmadı., Sevdiğine ve sevildiğine inananla.,
rm dileğindeki güzellik gibi... Herkes ken­
dinden geçerek nam az kılıyordu..
ön ü n d e secdede zayıf b ir ihtiyar gür­
düm, ihlâsiD, feragatin, vuslat iştiyakının
m üşahhas b ir m k aiî idi; yanarak, yakılarak
bir «mahvi kül» ancak böyle İfade edilebilir­
di..
«Yüzü yerlerde sürünen adamdaki bu
ih eo g i, rubûblyyet eşiğinde nasıl eriyip ka­
yıyordu.. V ücudunda maddeye benzer fJui
b ir u n su r kalmamış gibi namaz kıldı, n e gay­
re tli tazallüm idi Allahım?.. A llaba bu ka­
d a r kendini verebildikten sonra, bu adama,
öm ründe b ir daha namaz kılmak lâzun gele­
cek miydi?..
«Ayin başlıyor.
NalSa «lak *n.lı diyelim.. HQ dljrell» B*!..
«Gözler yerde, içli ve şuurlu b ir sükttt..
Cihangiri usulde Tevhid, Semaaahanede coş­
kun b ir havaya başlangıçtı.. «Aşri şerif» den
sonra:
«Ey nfibfirvet tecuun gihı B ibim i K ib rl^ u
okunurken abalar» külâhlar çıkarılıyordu..
Cni M u Ipklın
M a AfadöikAdlriı
«Şeyfa< Terhidhaneye. yavaşça, «el taraf­
taki küçük kapıdan girdi; ve «Allah» ismi
 ■4VDI.V İ'irrtıt
ceUliııe «Hay:» J.Uziyiö niKÂ.'ibeJ* rltı. bu.
piirtizsilz « s . jclileden döftUlûr glM katbJerg
afcrfı: A llah Hav! Allah llsyr
aAyine tgtirak e lm iy e n lrr, pcaebi zly.»-
trf c llc r. k a d ın la ra m ah su s d a ire le rin a ltın d a
s ıra la n m ış d u ru y o rla rd ı,
«Kıyam zikrinde daha inco bir ifade be­
lirdi; hor esmâda ayaklar değiştiriliyor ve
yine esinin ın ahengine göre cazibeli kavis­
ler halinde ağırlaşıyordu..
•BursalI genç hir hafız, sesinde dinle­
yenleri doyuran bir ujanış ve yayılışla Btl-
yükefcndi Osman Şems’ılen 5U « ş k u n par-
«ayı okudu:
E t i|ikı gcbuıııfa N ln butfeül? tarp
XaUs ıM Allah dlyrlUD, flû «Hyflln IH!
Otau lyrunık Ijıfcl, JUlab fotodur ba,
Ktlhı «lab Alla» «ftllat, İM « y e tin ■« !
«Bu ildlti be; kıt’adır.. Bu ses ve bu mâ­
n i büyük bir kaynaşma yaptı -milli rıkıslari-
mız hakkında biiyiik bir üstadın izahı gibi -
dervişi», bazan ellerinden kuvvet alarak
em uzların sağdan sola birbirlerine yaslanı-
jiyle, bazan da gövde ve b ajlar biraz öne «SS1-
rni?, eller biraz öne doğru yanlara konula­
rak tekrar edilen hareketleriyle dönüyor, in ­
sana sanki renkli kandilleriyle, kubbeleriyle,
avizeleriyle Seraoahaneniıı de birlikte dön­
düğü hissi geliyordu..
Allah Hû, Allah Hû, Allah Hûûû!..
«Bu âyin ve bu darbı esm i, k&lblerdekl
coşkunluğun b ir aksi gibi, adale ntiraayiji
yapılmadan, mehabetli ve ilMıl Mr vecd>i be­
den halinde devam etti. V e sonra b ir aralık
eller göğse (âpraılanarak, alınlar gökleri arı­
yor gibi geriye yaslanışlar oldu...
»Kalbi »kirde UlElhiyyete içden b ir yal­
varma yapıldı..
«Ayin devim ederken, gönüllerinin m ah­
ir i n d e gülerek ağlayanlar, ağlıyor gibi gü­
lenler vardı..
«Nihayet, Semaaahanedekl aydınlığa. t&-
biatin sabahı yaklaşıyordu..
<0 saatte Adaya donlUemiyeceği itin , bü­
tün uzak yerlerden gelen m isafirler gibi, bi-
lim kilcr haremde, ben de Ahmed Dededenin
göstereceği bir odada yatacaktım..
«Tekke, derin bir sükûta gömüldü.. Ak
sonra Sirkeciden, Ayasofyayı atlı tram vaylar
ilk seferlerini yaptılar.»
t.m ıstvn m .
AYHIN VAPURU — 18M - 190® ara.
sıntla Idarei Mahsusanın. en »UraUl vıpuru
İdi; yazlan Adalar hattına verilirdi; Adalılar,
180# kığında, ufeiefip İdare! Matuusaya yo»,
lerce mektup gSodermlfler, Aydın vaptınuuıo
kığın da isletnmesinl dilemişlerdi, [fevrinin
bir şöhreti olun bu vapur hakkında, Senntd
Muhtar Alus. İstanbul Ansiklopedisine lenU
ettiği notlarda ;u malumatı veriyor:
«Aydın vapurunun num arası 14, rUnun
tonası 35. ham ule tonası 82 idi. Em uiitri
arasında en yollulardan, h attâ hepsini ge
tenlerd en sayılırdı. Fiyakalı b ir çekli virdi
Tek dırekü; bacası kaiu ı, kısaca, biraz arka
ya eğri, yukarı kenarı mızıkacıların pirine
ten boruları gibi dışarıya U fkin; kaptan kö}
kii bacanın önünde değil, arkasında, yas
dışarıda, gezilecek, oturulacak y e r bırakıl
nıamış. üstü de güverteli idi.
«Ezani saatle K öprüden tam saat 10 di
kalkar: d oğru H eğbeli ve Böyükadayt tul
tu ktan sonra K artal r e Pendiğe gider; gece
yİ Pendik iskelesine bağlı geçirir; ertesi sa
balu yine Pen diktcn kalkıp, K artala u|r>
yıp saa t 1 de B ilyükadadan hareket edeı
H eğbeliden de m ü şteri aldıktan sonra dos
doğru K öprüye gelirdi.
K öprüden H eğbeliye 1 saatle, hattâ be)
ııltı dakika d ah a evvel de v arırdı. Bugünkü
yani 40 yit so nraki vap urların da bu mess
feyi b u m üd dette aşabilm eleri, içler acm da
«V apıır ö tek ilerden çok daha yüriik, yo­
lu d a kestirm e, az (o k d ire k olduğundan Ay-
d ın 'a rağ bet pek fazlaydı. G üverteleri, şato-
du, yan kam araları tıklım tıklım dolardı.
A dada o turan terli fe rli » tla r , mahdumlar?,
da önadları, h arem leri, k u la n , gelinleri bep
ona kokarlar. A hbapları tarafından gece ya­
tısına d;Wct edilen beyler, erk en buyunna-
la n İsrarına rağm en saatin 10 otm aunı bekler­
ler, A ydın’» kapağı a tıv e rirle rd l Başka bir
vapura dü jlip saatlerce denizde bocalama-
mak için değil yalnız.. A ydın'daki çefnıi {*•
re d e re doyum olam ayışından, e n kibar, s11
;ık hanım ların girip çıkıklarını »eyrederlMI
gönlüleri, k o lları dekolte, tırıl tin i fistanlı
madamların, m atmazellerin, kokonalann 'tar'
5iaı oa oturup gönül ferah latırlar, keşke yol
biraz daha m asa diye de tasalan ırla rd L tlu
Baat önceki ıv a o u r. s a a tle rd i .M armaradiıP»1*
 A M ö tto m jls ı
*■ 1■
çalmada, s id e o olsa *İA ama içinde dedjgj-
oioı dJibfflcri de aram a»
AYDOCAN MOTOBl- İN FİLA K I —
KShne g « nü» ri satın alarak p arçalam ak au-
retiyle gemi enkazı ticareti yapan A li M eral
re G aflar Meral adında ik i k a rd e jin m alı
o!up işleri için seyyar depo atölye olarak
kuIlasdtMarı A ydojan m otoru 9 1o A gusto»
lf i 9 pazar ■ pazartesi gecesi saa t 22,20 de
Haliçte bağlı bulunduğu Fener iskelesinde,
içindeki 300 - 400 kilo d inam itin infilAki ile
parçalanarak batlı: e trafın d a bulunan te k k e ­
lerden de B kayıkla d ö rt m otorun batm ası­
na » b e p oldu.
Aydoğatı m otorunun sahibi e n k a z a k a r­
deşler tarafından ıssız s a h ille re çek tik le ri
kStuıe gemilerin paralanm asın da ku llan ıi-
ıhgl süylenilen bu d in am itlerin in filâk sebe­
bi anlaşılamadı, bir ta y fa n ın dikkatsizlik
esen attığı y anar cLgaradan olabileceği söy­
lendi; Fener iskelesi e tra fın d a üçyiiz k a re
metrelik sabadaki evlerin c am ların ı k ıra n ve
içlerinde de hayli ta h rib a t y a p an b u m ü th iş
iafii&itıe karada bir şo fö r a ğ ır y a ra la n a ra k kal
dirildiği hastaham ede öldü, A ydogan m o to ru n ­
da iU gemici feci şek ild e p a rç alan d ı; İskele
ciranodaki p a rk u m ı m eydanda b u lu nan halk
tan da on öç lüfi y aralandı.
Bir yaz gecesini d eh şe te v e re n facia sah ­
nesini Y eni Sabah gazetesinin m uh abirle­
rinden Teom an O rberk ju s a tırla rla te sb it
etm iştir
t Diin akşam F e n e r İsk elesi yanınd aki
park yine b e r zam anki g ib i serin lem ek iste ­
yen yüzlerce sem t sakini ile doluydu. Saat
î i y! bulduğu zam an uy kusu g elen ler ağır
a&ır darılm ağa başlam alard ı. P a rk ın önün e
yanaşmış bulunan yük m o tö rlarindek i zayıf
ışıklar d» sönm üştü. S aat ta m 22.20 d e ko r­
kunç bir infilâk ve onu talü b ed en ta rra k a
Fener sem tini yerind en o ynattı. K ısa b ir sü­
kûtu m üteakip çığlıklar, fery a tla r başladı.
Herkes bir ken ara büzülm üş k orku içinde
feryat ediyordu. Yavaş yavaş a lev ler yatıştı,
dumanlar dağıldı. F ak at M il gökten taş, top ­
rak ve enkaz p a rç a la n yağıyordu. K endinde
bir parça cesaret bulanlar, deniz kenarına
doğru koştular. D aba on dakika evvel rıh tı­
ma bağlı bulunan v e h a fif çırp ın tılarla ağ ır
‘ gır sallanan iki büyük m o tâ r yok olm uştu.
M anzara.tüyler ürperticiydi. Deniz üzerinde
om/group/rrreraKedıyorum
— 1527 ( * ' ^V ETC LLA H E EY
ayakta ' I s UlıHım talf k a ç enkaz hU â yanıyor­
du BUyilk bir tahta parçam un üzerinde
denize doğru uzanm ış vaziyette kalası ve yer
y er vücudunun derisi soyulmuş çıplak U r
t o s t yatıyordu Denizdeki bir tahta parçası­
nın ü rerinde de bir kafatası yüzmekteydi.
Bu kafatasında ne e t. ne göz, ne d e burun
hiçbir şey kalm am ıştı, a lt olduğu vücuttan
o rta d a hiçbir eser yoktu.:
B ib i.: GUaUn s n e te le r?
AYENUK NCYI.y — Eski İstanbul ev
terin de sokak kapısının tokmağı vurulduğu
u m a n kapuya gelenin kim o jdu funu gös­
term esi için a lt k a tta sokak kapusu yanın,
daki p encerenin miinjasip b ir yerine konu­
lan a yn an ın ad ı zam anım ızda ayende nUmalı
o eski ahşap İstan bu l evlerinden tek eser
kalm am ıştır.
Bıbt.: 11. Zeki Pakalm. Tarih deyimleri n
Terimleri. ].
ÂYETL’LLAH BEY — (Subhlpaîszade
M ehmed) — M uharrir, edib; Tanzim at rica­
lin in tem sil e ttiğ i m ünevver m utlakiyjete
k a rşı M eşrutiyet id aresini kurm ağa çalışan
o devrin uyanık gençliğinin seçkin a m a ln n -
d an: A b d u rrah m an Sam ipaşazade Subhi P a ­
şanın büyük oğlu; A bdülvahhab Subhi ve
H am dullah S ubhi B eylerin büyük kardeşleri;
30 ccm aayelevvel 1282 (M. 1846) d e Mısırda
doğdu. Ü ç yaşlarında ite n dedesi ve bab a»
ile b e ra b er İstao bu la geldi. B üyükşehrin en
k ib ar k a p u la n n d an biri, b ir ilim ve edebiyat
m ahfili olan konaklarında hususi ve pek iti­
n alı b ir tahsil ve te rb iy e ile yetiştirildi.
Ebuzziya T e rfik Bey »Yeni O sm anlIlar T ari­
hi» n d e  yetullah
Beyden bahsederken
d e r kL «Şayet p e d er­
d e zam anındaki erb a­
b ı jebab uı kâffesinln
fevkinde iktisabı ma­
rife t etm iş ve hanei
pedere m üdavim olan
ulem ayı garp tan Av­
ru p a usulü siyasiye
içtim aiye» hakkında
b ir b a y i i m alûm at
edinm iş ve bu ma­
lûm atını ve mesulle A/eUıikk Btr
m üteallik müdevveoa- iRr-sli»; N>rifc>
 Â re rv u A iı — 152#
iı m Glıtia ile tevsi ve ikm ale çalifnııj. hasılı
bugünktt günde hile o sinde hûgiıokiı mekS
tibi iliyvm ıiîdcn yetişmiş g tnçlere ispatı
tefevvuk edecek iktidarı tlunı eylemişti, Ken­
di ise fıtratcıı artist olduktan b a|ka filozof
(Kritik). şair, diplomat, politik U r m uharrir
olmak istidatlarım haiz idi. Fakat hiç birin -
de bitlu tekemmül edeıumnlf ve fakat her
birinde le'ıenımüi istidadını h a lt bulunm uf
idi. Hilkaten na'uk ve bir titanı ateşin beya­
na malik, der ecel raUfntade sevdayı hürriyet­
te serder bara idi.»
On beş yaslarında iken D efteri ha kani
kalemi kalipU£i ite itıtisab ettiği devlet me­
muriyetinde süratle terakki ederek Tahriri
emlâk dairesi tahrirat kalemi müdiiril. az son­
ra da Şurayl Devlet kalemi muavini oldu. AU
Paçarnn Sifonu iizerine sadrazam olan Malı-
mud Nedim Paçansa yaptığı tensikatı* açık­
ta bırakıldı. Silrlye valisi bulunan babasının
himmetiyle ayni vilâyetin evveli Baalbek,
sonra Bukaiilazi* kaymakamlığına b ir m üd­
det sonra. Midbat Faşa sadaretinde, Kendi­
sinden ber nedense hoşnut olmayan vali Aaım
Pafanıu su sy e tt tlîerine azledildi. Asrızımın
edib biyografi Mahmud Kemal tnal, Tiirk Ta­
rih Encümeni mecmuasına yazdığı «Mehmed
Âyetullah Bey» makalesinde bu azil hâdisesi­
ni y a ark es, bir de telgraf fıkrası nakledi­
yor ki, genç m uharririn şahsiyetini belirtm ek
bakımındın mühimdir:
<0 vakit makamı sadarette bulunan Mid-
hat Paşaya {ektiği telgrafta: Vazifesini ifa
etmediği İçin bir padişah hali’ ettik; vazife­
sini ifa eden mektupçu niçin azlediliyor, ce­
vap itası mür&vvot m ukt«asıdır! dedi. Fakat:
G âlr r t ! İMtcimc bos y rre bülbtil inler
Y crıhı mihrtl veliyi Mm ukur kim dinler
meali, muvafık] bal oldu*.
Bir sene sonra, 1294 !M, 1878) de Ed­
ileni Paşa sadaretinde Erzurum mektupçusu
oldu.
Asil tnal arşivinde bulunup yukarıda aıiı
geçen ıtır.taılede neşredilen 'bir mektupda,
Âyetullah Bey. İstanbulda bulunan dedesi
Abdurrahman Sami Paşaya Kr/.urumdan jun-
ları yazıyor:
«Samimi olarak atzederlm k i Erzurum
mektupçuluğunun uhdei acızaneme tevcihi
gününden beri mttkedder ve mGnfcealr ol­
muştum. Lâkin ne çare ki mevkii harbe git­
» ta sk u .
m ekle» tel- ;ı;ı.;k. hilifgtrlcrim la türlü tür­
lü taan ve teinim e sebebiyet vereceğini f«h.
m etinli olduğum dan mttlevekklleu aliUah
azimeti ihtiyara m ecburiyet eiverm ini. ln.
san i(in görmediği yerleri görmek ve bilme­
diğini öğrenm ek dahi {ekilen sıkıntılara be­
del oluyor. Mevkii harbi, h a re k itı askeriye-
yi, m uharebeyi, m uhasarayı hep görüp hal­
lerini I&yıkiyle tetkik ettim.»
Fakal ne k adar yazıktır, gene ve münev­
ver m uharririn bu m üşahedeleri, kalem di­
line verilemedi. E rıurum dan Erzincan» gelir­
ken tifoya tutuldu ve 12 reblülevvel 12S»
(M. 1879) dc öldü; bu kasabanın mezarlığına
gttmüldü.
Aşağıdaki satırlar, Âyetullah Beyin am­
cası eski Basra valilerinden Abdurrahm an
Haşan Bey m erhum un verdiği m alum ata da­
yanarak m erhum A bdurrahm an Adil Eren
tarafından yazılmış m akaleden alınım*' not­
lardır:
«Â yetullah Bey, kâfi derecede fransıı-
cayı tahsil etm iş ve Fransa tarihine m erak
sarm ıştı. Büyük ihtilâlin hukuku bejer b e­
yannam esine takdirkAr, fakat birinci Napole-
on’a da m eftu n ve p erestişM r idi. Beyanna-
m enin ilân e ttiğ i’ hü rriy et ve Napoleoo’un
ilân ettiği k u d re t kendini m estederdi. Ali Pa­
şa hüküm etine karşı daim a itiraz eder ve Mo-
narehie tara fta rlığ ı dolayıslyle pederine kar-
fi cidalcüy&ne bahislerden çekinmezdi.
«M aharetle m üştetıir G ranşan namınds
b ir Fransız ressam , kendisine fenni tersim
talim etm işti.
(Â yetullah Bey m erhum , N am tk Kemal
Bey grtw, devletin m iihim M r büyük memuri­
yetlerinde bulunmadı. H er İkisinin mesleki
m üttehazi hüküm ete m uhalefet olduğundan
m utena m em uriyetlere tayinleri kabil değil­
d i Kemal Beyin en biiyük m em uriyeti vali mu­
avinliği ve sancak m utasarrıflığı oldu. Ayctul-
l.ı lı Bey de ancak Şurayı D evlet kalemi mua­
vini ve vüSyet m ektupçusu olabildi.
 yetullah Bey, m ahud Veli efendi ca­
yırındaki içtim a m eşelerine gelinceye kadar
Kemal Bey merhumla birlikle idi. O tamama
tlb irln c e «darünnedve» dedikleri Tasviri Ef­
k ar m atbaasına miidaveroet etm ekte idi. Fa­
kat Veiiefendi cayın İçtimainin Ayetutln*
Bey larafıadan haber verilm iş olması, ahvsl-
de kûllt U r tagayyfire sebep oldu. Veliefc»-
http://groups.google.co
 « M n a o n m is t — m
4i 1( 1)01*1ıuU istihdaf olunan £»ye milli mi.
J lt» j i U miydi, hangi ciheti İddia e(u>^
otsam «Me vesaik olmadığından cinlerim P-V-
nli mücerrede addedilir Bir (Anı İddiada-
buluıunıyacagıın. Erbabı insaf, Ebuzziya Tev-
tik Bey merhumun keyfl ıKantılsIe) »te! Gri­
ni bir tarafa bırakarak cemiyetin sureti te
trkkulund ve içtimain karanın nazarı müta
İlaya alınca cemiyetin sıfatı Uzimesini tak-
rir «der. Bu cemiyete Kanuk Kemal ve Ziya
Beyler ıpaj» ve Suavi Efendi dahil değiller
idi. Cemiyetin elebaşısı Mahmud Nedim Pa-
jtu n büyüt biraderi Sagu- Ahmed Beyin oğ­
lu Mehmed Bey Mi. Cemiyetin rast] ve siyasi
oûdurü Prens Mustafa Faul Pa|amn kethü­
dan Azmi Bey İdi.
«Veiiefendi çayırındaki içtim ada verilen
kırar, ia tü u b e ttik le ri k ırk n e fe r fedai ta-
nfınılan B abtâlide vükelânın h ali içtim ada
iken katlı vc M ahm ud N edim P a şan ın sad a ­
rete tayini bosusun dan ib a re t idi. İş te cem i­
yetin fekii, ifte içtim a k a ra rın ın m ahiyeti.
«Ebuzriya Tevfik Bey, b u cem iy ete «Jön
Türk Cemiyeti* d em ek için cem iyetin Meş­
rutiye! tesisi veyahut Tanzirnalı hini tesisin-
de Gülhanede k ıra a t olu n an fe rm a n n e v in ­
den bir İslâhat te rtib i ile iştig al ettiğ in i i» -.
pat etmesi iktiza e d erd i. C em iyette tanzim
ohmmıif bir kanunu esasi lâyihası veya bir
İslâhat tertibi m üsveddesi Ebuzziya Tevfik
Beyin m akalelerinde görünm edi. Ben g ö r­
medim: zannedersem kim se d e görm edi. Böy­
le olunca nasıl oluyor da b u cem iyete Jön
Tiirlc Cemiyeti ism ini veriyor.
<Bu cem iyetin  yetullah Bey tarafın-
dan haber verilm esi h akkında tahk ik atı hu-
fiısijem olm adığından m aliım at ita edem em .
Ascak  yetullah Beyin kendini m üdafaa
eden sütlerini beyan edebilirim . Şöyle kl: O
uaıan ben ve b irader A bdulhalim Bey m ec­
lis vali mektvıbl kalem inde huleradan bu­
lunuyorduk. E kser akşam lar  yetullah Bey
kaleme gelir, b irlik te gezintiye çıkardık; bir
£Un serhailfe A tıf Bey beni yanına istedi. Bu
Atıf Bey, Abdiilâziz H m 'ın hal'ind e tnabeyn
t»}İ5t]bi olan A tıf B eydir. Y er posterdi, olıır-
. 4um. Bir sigara da ikram etti. Çağırıldığım
ı kaleme ait bir i? için olm adığını anladım
«Ortalıkta hüküm etçe b ir cem iyeti hafiyye
■eydana çıkarıldığına ve ban kesan tevkif
edilmekte olduğuna dair rivayetler devran
ım/group/meraKediyorum
*
e liyor Siı de ijftıoodıntt mi- <î«di. Hen&z
bilm iyordu». Menfi bir cevap verdik ünde
acayip, Âyetullah lîı; in haber verdi;*-.! -6y-
lüyorlar» demesi üzerine büyük bir hayret
i(inde kaldığımı halimden anladı Derhal
•rivayetler ekseriyetle ııefeü[’en,rv Uvafolt
etıneza diyerek mUUtemeyi ItMli ve ell«_
kalen» ait kâğıt verip bent babından
Akşam  yetullah Bey kalem i gulisct
işittiğim rivayeti kendilinden mordum. Riva­
yetin bu k a d ar 31 b ir zaman içinde meydanı
fuyua* atılm asına b i r a hayret ettikten «onra
m eseleyi benden ketm e arlık lüzum gömüye-
rek dedi ki: «Ben sam im iyetle cemiyete dahil
oldum . Ve, V eiiefendi çayım daki İçtimaî
k a d ar işittiğim sözlere de inanmıştım. U k ln
İçtim ada, b a jta prens M ustafa Fazıl Paganın
m üd iri u m u ru Azmi Beyi cem iyeti idare eder
ve m üzakeraU d a vükelâyı k atil ve Mahmud
N edim Pa$ayı sad a re te ik'at sadedinde dev­
ra n e y le r gördüğüm zam an hasıl olan nelrpt,
ben de zihnen lam b ir inkılâba sebep oldu
O rtad a u su lü hükO m etin' İslahına d air b ir
te d b ir v e m en faati m em leket hakkında yapı­
lacak , b ir h üsnü te sir görmediğim den bavlı­
y arak acı acı tenk id atla bulundum . Hey’eti
içtim aiye bu cesaretim e b a y rtt etti. Mehmed
Bey telâşla: <Bu cem iyete bir çok rical ve e l­
lilin le pederiniz dahildir» dediğinde kendisi­
nin bu m ertebeye varm asına taham m ülüm
kalmadı. H em en ayağa kalktım ve «Eğer
şahsa hizmet ediyor ve m enfaati jajtfiye uğ­
rund a insan külletm ek istiyorsunuz. Allah si­
zi kahretsin» dedim. Atıma atıldım ; atı sü r­
atle «Ördüm. Nasıl olu da arkam dan bir kur­
gun gönderm ediklerine taaccüp ederim . Kur-
;u n menzili mesafeyi geçinceye kadar buna
m u n u z ir olm uştum , A k san pederime, onun
da dahil olduğunu söyledikleri cem iyetin hal
ve çanını anlattım . Pederim in boyie ley ler­
den ne katlar n efret edeceğini bilirsin, pek
mlitoheyyiç oldu. ÂU P aja ile dargın oldu­
ğundan Serasker Mehmed R üjiü Pahaya gi­
dip m alûm at verdi. Mesele bundan İbarettir
Cem iyette sözümde hujf elm iş olamam :-
'C em iyet inhilâl edince hlUsûmetin te-
dabiri tahaffihkâraneıi yalnız cemiyetin mü*
rettiplerine m ünhasır kalmayıp umum mu­
halifine jam ll olduğundan Jön Tilrklertn mb-
t es yy in olan liderleri de terki diyara mecbur
kalmışlar idf.
 AVETVLLAH SCMER
«Ayelullah Bey, Fillp Efendinin tesis
etmiş olduğu Vakit gazetesine makaleler ya­
lardı. Başka bir gazeteye makale yazdığını
hatırlamıyorum. Vakıa Bssîrol’çi Al! Efendi,
merhumu fcendfaıe cx>a:betbe1ı artusfylc batı
mesaide bulunmuş ise de Ali Efendinin hal
ve şanı pek amiyane olduğundan kendisine
teveccüh göstermedi. Ftlip Efendiyi bırak­
madı. Maa-na fili Fillp Efendi zemin vc za­
manı gfiselir ve hürriyeti' fîkriyyenin aykırı
mertebede slcmcfraıi olan makalelerin biLü
bara kendisini perişan edaepi clcreeede ta ­
rar vereceğini bilir bir «dam olduğundan.
Âyetullah Beye makalelerin münderecatında
t a n tadilât icrasını rica etmişti. Âyetullah
Bey gibi tam gençlik (ağında ateşin fıiret b ir
adam, babasiyle bahse giriştiği zaman baba­
sının biraz sert ve tekdire mail sözlerine <Bir
sahibi nkre. oğlunuz da olsa bttrmet etm eğe
borçlusunuz» mukabelesinde bulunurken Fi-
tip Efendinin sözlerini nasıl havsalasına sığ-
dınhiiir. FiUp Efendinin bu tarz düşünceleri
az çok aralarında b ir m uhalefet zuhuruna se­
bep oldu. Musullu Sami Efendiyle m üştere­
ken ayr>ca «Utarit* namiyle bir gazete neş­
rine başladı. Ancak Filip Efendinin düşünce­
leri pek muhik olduğu az zamanda filen s a ­
bit oldu. Çünkü «Utarit» tulûlle beraber ulu!
etti. Eğer hatıram beni iğfal etmiyorsa bir
hafta yaşadı. Seddettiler».
Âyetullah Bey şiir ile de meşgul olmuş,
fakat akran ve emsali arasında şairlik ile
şih ret bulmamıştı. Ziya Paşaya takliden m at­
bu bir terkibi bendi vardır ki bir parçasını
‘ naklediyoruz:
Bir k e m bu sahraya düşen desti hazadan
Rehiyap a ta m » w »{*l hıuıhan heladan
f t'h iy ıp Olayım d o n en e{ er k ılın ı tehalük
Bir gün jc ç lrü ş Bilmede bak m llkl f e s i d u
Bir biknli Ditfre tılltp z itln l e ltııt
Hayr umma <alua kas eğerek «hll riîSdm ı
Her kahrına b ir İBrlü ulıam m iil olur amnıâ
Mlnnei çeldJir şef d e lil u lu câheiU an
E» muktedir a ddejtedljin ârlzl hltaen
Tefrik edemezdin * ı ı n m hiiyı gedaflAa
Bîr AlıH edllp herkeal b ir kartlına gerdAo
Başın alamaz kimse bu ahkâmı kazM an
Bedhahı a u t derler hi olup w k H lu n a ğ th p
llebâyap olamaz daildagai d a l flrâdan
• a halka aeıa a h k a m felekten ne s o r a n n
Bir dofiru m a p »laıaTieak geç İ n M daB
B a kttbhede k ir *û# yok a n ta n t duysım
Mânayı »lınm snnma lakın akat *tda4*n
B ir muIreu me'aiHa bulamazsın bu rezâda
— tSSO - İSTANBUL
fiaflet ctfilp aynlma m kın b ttı lU d aa
A llal» n e m kİMUtryr r im olma eUıanda
Ademde K i l umma nen ili* ba aamanda
AYETULt,All SÜMER — (B .: Sümer.
Âyettıllalt).
AYGIR FATMA — Büyiik m uharrir On-
man Cemal Kaygılı'nın romanı, İstanbulun
kenar mahalleler hayatını tasvir eden Oriji-
nal Wr tinlûb, coşkun b ir samimiyet, zengin
şiir malzemesi, harikulâdc zengin mahalli
renkler ve sesler, harikulâde kuvvetli tipler,
yakın geçmişe ait fevkalade kıym etli rengâ­
renk İstanbul tasvirleriyle kalem » alınmış
bir şaheserdir; bazı ilâveler ayıklanabillrse,
A ygır Fatm a, m uharririn gençlik devrinin bir
otobiyografisidir; Osman Cemal, en yakın
arkadşalaruıdan biri olan Re şad Ekrem 'e,
rom anın kahram anı olan Masan adındaki de­
likanlı tipinde kendi hayatının altın çağını
naklettiğini söylem iştir (B. : Kaygılı, Osman
CemalJ.
AYGIR İMAM — İkinci Mabmud zama­
nında Boğazıçmria B eylerbeyi Camii imam­
larından iri yapılı b ir adam idi. biri B eyler­
beyinde. biri K artalda, ikisi d« B eylerbeyi Ue
K artal arasındaki köylerde d ö rt karısı varmış.
B eylerbeyi Cam iinde yatsı nam azını kıldır­
dıktan son ra eline U r sopa alıp yola çıkar.
11 K artala gid er, orada yatıp k alktıktan sonra
sabah nam azını kıldırm ağa da Beylerbeyine
yetişirmiş!!!.. Yol üstü nd eki k a n la rın a d a şöy­
le bir uğram ağı ihm al etm ezm iş... Aygır tma-
ınuı bir m ârifeti de gayet i l i yoğurt yapmak
imiş.. Ağız tadına düşkün İstan bullu lar, Bey­
lerbeyine su reti m ahsıısada y o ğ u rt alm ağa ge­
lirlerm iş... Zam anında İm am yoğurdu diye
m eşhur imiş..
B ib i.: K ethiid azade M ecmuası.
AYGIR İMAM — (B.: D erviş Efendi, Ay-
gırimam).
AYGÜN (Abdtilkadtr) — H ilallim , karto­
graf; İstanbulun eski ve nam lı b ir rodessese-
si olup «Necati M emduh B iraderler, Mektep-
liier Pazarı ve Ay-Gttn» isimleri ile tanınm ış
ticarethanenin sahipleri N ecati ve Memduh
Aygun'ün babası; 1869 da İstanbulda doğdu,
m edreseden yetişti, g arb kü ltü rü n e otodidakt
olarak lntfbak etti, husus) ve resm t m ektep­
lerde ve bilhassa m üessislerl arasında bulun-
http://groups.google.co
 A .\d K U R W O
daftf Mektebi Saadetle falıştı, Türkiyedc ilk
ief» olarak m ektepler için coğrafya, duvar
Haritaları yapıp bastırdı ki, bu haritalar İS
pafta olarak piyasada el'an satılm aktadır.
Saltık ve boş sohh^l bir zât olarak itin a la rı­
n ı kendilini sevdirmiş ve bir İş adamı sıfatı
ile kendilim servet ve refah temin cim i)
olan Abdulkadlr Aygıta, 1947 de yelmiş sekiz
yaşında olarak Yakacıkta öldü ve bu köyiln
mezarlığına gömüldU.
AVGÜ>' (Kemal) - İstanbul Ansiklope­
disinin bu baskısının tahkiki sırasında ve bu
âllırların intişar ettiği 195B yılında İstanbul
Belediye reisi ve Demokrat P a rti İstanbul
tl Başkam; 1915 de D ivriği'de doğdu, babası
Mülkiye K aym akamlarından Mehmed Ali Ay-
gıiııdür; ilk tahsilini babasının kaymakam
bulunduğu K aram anda yaptı; O rta m ektebi
Konyada bitirdi, Konya ve İstanbul Liselerin­
de okudu, babasının m esleğine intisap ede­
rek yilksek tahsilini mülkiye m ektebinde
yaptı; m em uriyet hayatına P.T.T. m ü fettişli­
ği İle başladı, sonra İstanbul Vilâyeti maiye­
tinde çalifiı. kalemi m ahsus m üdürü oldu,
oradan Adalar kaym akam lığına tayin edildi.
Boca kaymakamlığına nakledildi, 1941 de
Emniyet Umum M üdürlüğü hizm etine geçe­
rek istanbulda m uhtelif şube m üdürlükle­
rinde bulundu, İstanbul Em niyet M üdürü ol­
du. 19M de Amer ikaya g önderilerek m illet­
lerarası polis teşkilâtında sta j yaptı; b ir se­
ne kaldığı A m erikadan avdetinde Türkiye
Emniyet Umum M üdürlüğüne tayin edildi;
bu umum m üdür­
lük uhdesinde kal
mak Özere Ankara
Valisi oldu; 1954
tonlarında Em ni­
yet Umum M üdür­
lüğünden çekile­
rek yalnız Ankara
Ankara Valisi ola­
rak kaldı, kısa bir
*aman sonra uhde­
sine Ankara Bele­
diye Reisliği vazi­
fesi de verildi; gö­
rülen lüıuın üzeri­
■O n u l A ylltta
ni! tekrar Emniyet
ıR e s im : N e d h l
Umum Müdürü ol-
m /group/m erakediyorum
— 1511 — AYCVN MAĞAZASI
du, bir sene « n yine Ankara Valiliği ve Be
ledıye Rol lij,;, vazfelerlnc Mndü. İstanbul!-
ViUyi't ile Belediyenin ayrılması üzerine B t
ledlyc ReisU&l ile İsta n b u l geldi. J9W ı*-.
Demokrat Partinin It-ınbul 11 B akanı olda
İstanbul B elediv Kı-»U: • U r ftnlıun
adını, icraatiyle rhedi!«ştlr.. ı-ek -'.akanlardan
biridir; İstanbul Ansiklopcdl'i Kr-mal A j"'i
nı> bu yolda muvaffakiyet (Ult-ı
AY-GÜN MAĞAZASI — Aukarc r ad
deslnde 109 numarada, »üyukşchrln, reaam -
U ra ait malzeme satan en eski ve namh mil-
•Miscselerlnden biridir; 1908 dc Memduh Ay
gün İle büyük kardeşi Necati Bey mertıum
tarafından kurulm uş, müessese İlk şöhretini
«Necati Memduh Biraderler» adı ile yaparak
uzun zaman bu isim ile anıla gelmiş, iki kar­
deş Veznecilerde olan ilk dükkânlarında ka­
zandıkları Ue Yeni Poatahano karcısında ye­
ni b ir dükkân yaptırm ışlar ve buraya «Mek­
tepliler Pazan> adini verm işler, fakat müş­
terilerin in ağzında yine »Necati Memduh»
ismi yaşamış. Postahane karşısına »Yeniva-
lide Hant» yapılırken Mektepliler Pazarının
ye ri de » t ı n alınm ış, çok daha evvel karde­
şinden ayrılm ış bulunan Memduh Aygtin de
A nkara Caddesindeki dükkâna nakletmiştir.
Memduh Aygfin, İstanbul Ansiklopedisi­
ne ju tarihçeyi tevdi etm iştir;
<1893 de istanbulda Patihde Altay ma­
hallesinde doğdum, babam H aritacı diye anı­
lan muallim A bdülkadir Efendidir. Ağabe­
yim Necati Bey m erhum ile b eraber Ticaret
Mektebi A lisinden ayni zamanda sınıf arka­
daşı olarak mezun olduk; ve 1908 de, ki ben
îıonüı on beş yaşımda idim, harçlıklarımız­
dan biriktirdiğim iz ellişer Ura yani lopu yiız-
ilra serm aye 1le ve babamızın bulunduğu hu­
susi m ektebin adına nlsbetle «Külübhanei
Saadet» î kurduk, fakat zevklerimiz kitapçı­
lıktan ziyade kırtasiyeciliğe olduğundan pek
az zaman sonra kütüphaneyi bir kırtasiye-
dükkânına tahvil ettik, firmamızı taşıyan ka-
lemler. defterler, merakımız, titizliğimiz, la l­
lı dilimiz, babamızın haritaları 'bizi kısa btr
zaman İçinde İstanbulun Necati Memduh Bi­
raderleri yaptı, Veznecilerdeki bu ilk dükkâ­
nımız. ki yerinde şimdi t i r tatlKi vardır,
devrin yaşlı ve genç ressam larının bir mah­
fili halini aldı, diyebilirim kl. vitrinlerinde
Tllrk ressamlarının karakalem, sulu boy»,
 AYI - 1»! —
yağılı boya. pastel etüdlerini. poşadlanıtı,
tablalarını satılmak üzere ilk teshir eden Ne-
t ı l i Memduh B iraderlerdir. On dokuz sene
kadar Vezneciler — Şvhzadcbaşında kaldık,
1025 -1926 arasında Yeni Postahane kargı­
şlan kendi yaptığının mağazaya geldik, tezi­
ne dc ayrıldık, ağabeyim Ankaraya nakletti,
ayni muvaffakiyet Ue orada yü rü ttü , m aale­
sef çok yapm adı. 1929 da A nkarada vetat
elti. Ben de 1940 da Ankara Caddesine gel­
dim. Vakit K itabetinden aldığım şu daracık
yerde Ay-Günü açtım»,
Ay-Gün müesseseslnin 1911 denberi h e r
yıl muntazaman çıkara geldiği takvim li m uh­
tıra defterleri vardır ki, yalnız İstanbulda d e­
ğil, Türkiyede tanınm ıştır. Son o n iki yıldan-
beri bu eski ve nam lı mlicssesenio günlük iş­
lerini Resad B uîancr idare etm ektedir ki,
çok sevimli ve tatlı dilli ve ayni zam anda
m arifetli b ir zattır, yerli yağlı boya yapar,
iddiasız amatör bir ressam dır, bilhassa tiy a t­
ro dekorları imâlinde lıüner ve levk sahibi­
dir; ilk ve orta okul talebelerinin vazife def­
terlerine yapıştırdıkları kâğıt üzerine kabart­
ma renkli hayvan resim lerinden bâr seri y a­
pıp bastırm ıştır ki, m aarif hayatım ız bakı­
mından kaydedilmeğe değer b ir hizm ettir.
AVI — İstanbul ağzında teşb ih e d ltı
«gibi» ile beraber kullanıldığında iri y arı, kuv­
vetli ad am :
— Kim bu ayı gibi ta r if yaim!..
— Yeni Bağçivau...
Bu teşbih edatı kaldırıldığında kaba, te r­
biyesiz ad am :
- Senin Nazmiye çok kırıldım ..
— Hoj gör canım, ayılığına b a ğ ış la ..
Külhâıüler arasında gücüne kuvvetine
güvenerek münasebetsiz, yersiz kaba «aka­
lar yapan, h e r hareketinde a şırı aksayan, dü­
zeltirken y utan, çekerken koparan, silerken
kıran:
— Ulan ay»!!..
— Ayılaşma be!..
darbı meselleri arasında tstartıul ağzında
kullanılanlar da { u nlardır:
Basit adanun h e r zaman ber yerde ken­
di menfaatinin bağlandığı bir meseleden bah­
setmesi; yahut, yine basit adamın h er zaman
ber yerde zevk aldığı bir m ensi üzerine k«
nuşması, meselâ daima pek açık saçık fıkra­
İSTANBUL
la r gibi nakletm esi: «A yının k ırk m asalı var­
m ış. kırkı d a ah lat ü stü ne »
H addini bilmezlik, m e se li sıvacının ret-
Ramlık iddiası karcısında: «Ayının kaval ç»l-
maaı».
B ir cem iyette, kab a adam ların yerinde ve
zam anım la lüzumlu olduğuna iş a re tle : «Ayı
da b ir dağın şenliğidir!..»
Cem iyet hayatında m uvaffakiyet itin mü­
nasebetsizliklere taham m ü l.g erek tiğ i yolun­
da: «Ayıya dayı dem esini bilm eli...»
A Y IBA LlCl — fre n k le rin Fok dedikler)
m ahlûk; c t yiyen hayvanlardan hem karada,
hem denizde yaşar; ön tarafı dort ayaklı bir
hayvana, arka ta ra fı balığa benzer; başı yu­
varlak, ku lak ları keşlim i; b ir köpek bağını
an d ırır, ön ayaklarında siyah tırn aklı beşer
parm ak v ardır, b u n ları kürek gibi kullanır;
a rk a ay ak lan ise ayaklıktan çıkmış, araların-
Ayı ta lıiı
«Sesim: BelrçeO
d a kalm ış kuyruğu ile b erab er arkasından sü ­
rü n ü r. G özleri iri ve yuvarlak, dudaklarında
kedi bıyığına benziyen k ıllar v ardır, vücudu
tilyHl, ağım da m untazam dişleri vardır. Rengi
sarıya ç alar koyu sincabidir; sırtında b ir ta ­
kım siyah eb ru ları vardır, karın tüyleri de
beyaza yakındır. 27 ifcincikinun 1329 (8 şubat
1914) de Büyükada civarındaki torik ağlarına
sarılm ış olup balıkhaneye getirilen gayet bü­
yük b ir ayıbalığının siyaha yakın esm er renk­
te olduğu görülm üştür. Bu hayvan, burun de­
liklerini tıkam ak suretiyle deniz içinde usun
zaman kalabilir; karada giiç hareket eder,
denizde kolaybkla ve s ü r’a tle yüzer; köpek
ulum asını andıran b ir ses çıkarır. Bâzı tenha
sahillere çıkıp yavrularını emzirdiği görülür.
Sahile yakın sularda sü rü ile dolaşır, balık
yiyerek yaşar; içinde balık bulunan ağlan,
dalyanları parçalar, 'büyük zararlar verir; ba­
lık avına da bilhassa geceleri çıkar, Xarad*
iken kurşun ile vurulur. Aslında pek uslu ve
terbiye «dilebilir bir hayvandır. Diri olarak
http://groups.google.coi
 t v * 1 * ı^rK m sl - İM _
tir j ( ^ r ' ,eM*or' hi^rl İstanbul knpufcları isra ­
fından fDraU canavarı» diye halka beş on
kuruş karşılığı seyrettirilir,
A. Crthir Vatta, «Boğaziçi Konuşuyor»
adındaki eserinde, ayıhalıgı hakkında şu mtt-
jjhcılolerl kayıl ile lıir fıkra naMeder:
«Boğaziçi'nde senelurdenbori fok görül­
mektedir Bir zamanlar Kanlıca V ıhayi kör-
fesindeki metrıik kayıkhaneler, bunların ya­
tık y^ri olduğundan Prenses Rukiyentıı ku­
rutuşu Muyu Mııstaf# cifte İle vurarak iskele
yanındaki rıhtıma guUrnüjtir.
«BDjaîiçInriım gayri demlilerde yaşıyan-
larının hangi balığı gıda olarak yediklerinden
malûmatım yoksa da, Boğazda graenler lev­
rekte taayyüş etm ektedirler. Siyah veya sari
etil balıklar, herhalde midelerine rahatsızlık
veriyor kl, levreği tercih ediyorlar.
«Foklar gıdatfınmak için (uttukları balı-
j ı denizin sathına çıkarm adan yemek veyahut
yutmak im kanına malik olmadıklarından, av­
ladıklar: batığı behemehal denizin yüzüne çı-
çıkarmak m ecburiyetindedirler. Avı ağzında
da İken, k ara cihetinden kim senin göremlye-
ccgl hiîada ilenisin sathına çıkabilirse kemali
iştahla ve karadan bir tecavüıe uğram adan
şikârını midesine indirm ektedir. L âkin ekse­
riya buna muvaffak olam adıklarından sahile
yakın ve insan kalabalığı olan mevkide, ağ­
zında avı ile b eraber yüzdükleri görülünce,
sandallı üzerine gidenlerin taarruzundan
kendilerini kurtarm ak hiilyasiyle ağam daki
balığı bırakırlar ve hem en dalarak oradan
uzaklaşırlar
«Fokun difteriyle yaptığı tazyik te siri yü
ilinden az çok sersem leşm iş olan levrek b ir­
denbire yilzmek kudretini iktisap edem edi-
İinden. saııdaldakiler elle ve kolaylıkla yaka­
larlar. Kanlıca!) A li ite sandalcı Şerif ve d a­
ha M ıı kim seler hu suretle birer levrek elde
etmişlerdir.
< Kaniicada. kış mevsiminde boş katan
yalılardan ikisinin kayıkhanelerini, kendisine
■ e k i l yapan b ir foku canlı olarak tu taM -
■nek için kurulun tuzaklar, gfllUnç suretle ne­
ticelenmişlerdir.
«Sahaflarşeybizldr vakanUvis Esat Efen­
di yalısının altındaki kayıkhanenin. İ t aaei-
« d en tada karaya doğru uzunluğu olduğu
g*W. yanındaki aralık sokağındı da müstakil
kapısı vardır. Valıda kış bekçisi olan adam.
n / g r o u p / m e r a k e d iy o r u m
AYI B M J fll
bir nete Itenüs yatağına girdisi sırada altın­
daki kayıkhanede h&sıl «lan hnmurlıırtatı fev­
kalâde kurkarnk uofcajn fırlHr ve İskelede'*!
kahvehaneleri! gelerek Istlındnd eder. Ekse­
risi balıkçı olan bir hayli kimse, meşaleyi
tetkik etmek İçin yalıya giderler. Kayıkhane­
nin fok tarafından işgal edilıiigl anlaşılması
tilerine, bekçiye korkulacak Wr şey bulun­
madığını tnlk)ıı ve ertesi gün, foku avlamak
için tuzak kurutacağından, tekrar gelmesini
tem in için hiç patırdı çıkarmaması tenbih ve
ımıvsffnkıyet M ail otıiufju takdirde satış be­
delinden kendisine de pay ayrılacağını ilive
ederler.
Köydeki balıkçıların har biri fnku ötdUr-
meden ve kimseye zarar verdirm eden ele ge­
çirebilm ek için fikirlerini beyan ederle: ve
ta rif edilecek plânın tatbikine karar verirler.
«M ııststtt şekilde olan K ayıkhanenin le-
mini, karaya doğru yükseldiğinden esasen al-}
çak olan tavanın gerilerde büsbütün alçaldı­
ğı ve fokun da nihayetteki sokak kapısının
m ukabil köşesini yatak mahalli yaptığı görül-
d iif ünden, bu köyen in Usttinc tesadüf eden
tavan kirişlerine m enteşelerle ve mailen rap ­
tedilecek b ir kapı kanadına, kayıkhanenin üze­
rindeki odanın döşemesine açılacak delikten
bir ip sarkıtılarak bu kanadın diğer kenarına
bağlam ak suretiyle tavana kaldırılm ası ve
fok yatağına gelip ta tlı uykusuna daldığı
hengâımta, İpin başında bekletilecek kimse
kanadın sukutu için ipi btrdenblre salıverme­
si ve sokak kapısının dışında pusuda bekli-
yenleri de haberdar etm esi muvafık görül­
müş ve bu tuzak ile fokun herhalde ele geçi­
rileceğine k anaat getirilm iştir. Aklama kadar
bu ameliyeyi İtmam aden balıkçılar, gece de­
n li ve karada b e r nevi hareket nihayet bul­
duktan sonra. fokun h e r türlü iştihahım ön­
lemek içki son dereco sükt'ın re ihtiyata ria­
y et ederek, hayvanın kemali emniyetle ka­
yıkhaneye girip yatağına uzanmasını, sokak
kapısının dışında boklcm iye' başlamışlardır
«Kayıkhanenin içi ziyade karanlık oldu­
ğundan lütum ıı halinde kutlanılmak iizere ar­
kadaşlarından birinin eline mumlu b ir fener
verilerek, artık edada bulunan ve ip başın­
da bekllyenia vereceği kumandaya intişar
ederler.
«Pek yatağına girip sükftnot bulduğun#
kanaat getiren odadaki balıkçı kapu kaııadınuı
 A tu c g n s — 1S İ4 —
lpW jtpjrerertrt* K* l *~-itıi.rrr itOtnaan
orrfaiüer teiüakle kayıkhaneye
İB a tı y«U*ıdrier N‘w j^ra iıçm tarten
fcre aataanyı» am O ı taraz, «rica» kurtar -
B t t i ( | H ile. lufmnhk’rf,- ü iıiılıle a olan­
ca karrttt ue kaaadı asH ısaja t* bul: balı
aela ütp r«nncf» n Iteskio UrnıUı tileri
tu it kuudaı Umamiyle e tn ia intibak et-
aenâi ; j u arabkiarındae ia a n p k m sa ta v*
raK fe& i sı fceparaağa taslar Bıı afbedefe
avajanr. teskafBA eüeti tırnak darbesinden
} in :,ır.^ R « rtö (m irden atifad* etmek
sttrr. st-f» U o * btttaadoîn U n la tutuJ-
İü îis : iseli»;33»n fenerci »enlen ber e o r.
da «lehlisek Kır. feneri n £a «ola Jeıdırir-
i t a hani <)Uo harca a ; s ; m « asen km k
a la ı « s u tia n ıÇif- Rİrrrck şu a m a bemea
m b h o m *« etrafı B fri U r karznliiın isti-
U n u sebep <üar
.P rim» m â â a fu u ıi* uğratanlar, etrafın
birdenbire Urardı£iOi g â n o rie n r* içlerin­
den b i r a * <k o u n d a a o * 3 fery .d ı bepsi-
ma cesaretini fa rilin d e n , kendilerini fokun
sarmtuıdea îo ıu rJtiİB ie k Km n a s ^ lerfc ve
td u t kapugua scg eîerâi yerinde» kopanr-
u a u d iftn iuîirU r. Ve (ok d a utsan eline
M â ; i i i İ M t o t n t i tas- zam an h a lta te ^ ıir
• M a e k n n b y j e s a i k a n olm aktan k m toiur.
• K n f i â ı ^ t B t i | e bais o t a a t a k t a
■ t e a b g a a d e û a e ta c k u ita n lotam . Mek­
tepçe AB B tfio »»hm ıfaH kayıkhaneyi y ı-
U k yeri haberi alınm an t e n s e , t a ­
r a n ta ık a tö rtâ hir ta ıa k fam rim ra m uta­
tta «Ebr. Artık banda muvaffakiyetin yüz­
de y ft Olacağına M m rfm m p
«Fokan yatak ittihaz ettiği m aluldeki
ta n la rın attın» b e lis in * yerltfUH lecek
alın tir im alın . b et atlı kal kılıçbalı£ı abı­
nın <Un köyesiâe b a lla n m a olan h alatlan.
y a tır t oian tavanda ito u olunacak makara
lardajı doiaftınp foku yakan kaldırm aktan
İbarettir,
•Bu tuzak da e n e tti gibi ta te njnval.
Uiife: itini Hmij n de netice» alınamamış
tır. Çinki leaiiBtleıı terfi edilen fokun a*'.T-
h|k *e tıraaklariyle ticânden nuusft] aflara
) apu£ htıar ıı«lkeaode büyük Ur delik
Hdnm v e bu delikten * niıe düfen fok. Ur
daha buralarda yatakhane tutam ak azmiy­
se kaçmış ve araların t c n ı t s i de kunak-
lanada k ıta m a >
8 lU : Kırrt&L
laT A incL
AVIBETXEK — tıtaB bntoa kfiıhi r t , U -
« b e n k sfla r argcsuodaa « v a a a g o sa da
( « p n ç t i r bir je rd e y e n en e ^TT1 Kki * 1 -
n s b a jn a d i n t e U o i | o lup b e s -aşça
h e n de mevkie» ve keee tâkatınca u stâo oi-
du|y içia d ir e t edene n e y d a a
b a baögl U r m a m fı M ey en» k a n ı ve müf-
red m a h iu h olarak kullanılır «AyıM ttio
baba; - A yıbettin abı1 > gitıC b n a a da. t a ­
kassa U r tfki sofrası m a s a lı 1»e: «B a BU*a-
run ^ refS , B inraca bt-ri.TrfSi’.. > (üye iliv* ohı-
nur; tam pim am akla b e ra b er «nahcnl» e tti­
niz!» karşılığ ıd ır F en d & r»ebogl» <Turk A r­
g o n » a d lı kitabında «Ayıl» n H m ı k ı |e k -
liode alıyor ki b a b a ^ k i t h h ib a h l; n s tia -
muSıi-
AVfCI ç r vG E N E U E a — B uyökfeltirde
artık görünm ez olmu} sim ila n la a tketl 1950
d en i » yana te k ra r ortaya çık rü glar n gaayet
ibtidal bıisfirleri gösterm eye başiam ^iards-
V aaletef fstanbulun yeni ıe 9 0 n le r taibakaa
tarafından da rağb et görm ekledirler. Senned
M uhtar A h u , İstanb ul A u ik lo p e d iâ n e yerdi­
ği notlarda ;m ü a n ja n y o n
<1906 Me$rutlyetinin ilinim kadar İs­
tanbul sokaklarında, sayfiyelerde, yanlans-
d». ayı, aynım baransa uw<"<; demir bil-
kamu am iri eSerinde; tib s (iagene iefici
çala yayık yayık türküyü toîtara tuttu-
ra dolaşırlardı. Kırk parafa, altnuj paraya
ayıyı oynatırlar, jabul «fa etrtAakflerdec
onar para parsa toplarlardı.
B u n ilr lim it. A dapazarı U n fla n ırf a a
gelip ç e rte k a ra n göçebe çingenelerden, ya­
h u t d a ü skü darda S elim sad a. BOyûkdere ça­
yırında ;eneke evlerde b an n aıd ard an çıkardı
«Koca, n rtg ı k a b ^ lrra k a l c |t n , ayıyı Od
ayak üstünde zıp n p r^ ıU u rlar. «Oyna kar»
ogUn» sayhalarını basa basa «O flan fariuso
da sallama, nafile beobn ifiıı a^lıffla» kabc-
Itnden tü rk öleri avaz araz basarfardL Sonra
3viya güya U n ta k litle r de y a p tm ria r; — Ye­
ni gelin tıaıranıda n a n l otatur? dedi a d ayı
yüzünü eliyle kapatır; — K ocakarı kaynana­
lara nasıl k u ar? denilince- hom ur bonutr to -
munSanır. Oyun tritukten sonra kırk para da­
ha eeriünce a n o m p ayı ile güredir, ekse­
riya yenilirdi •
Bûyfik muharrir O m » Cemal ıt»ff>ı»
» » t a n da. »Ifne» fabeaerlariaıles Çan».
h ttp ://groups.goog Ie.c
p
I « .« a n u m ıts l — IM S -
I neleri
neler» romanını
rom anında U t m civarındaki göçe-
ı^Uı>r(M
Mlıerdcn hafteMİ
bahsederken fu n lım yarıyor:
« A n ın A llahım , b u ra sı W i*bütün hafka
bir ilem Mi- Ben ö m rüm de bu k a d ar çok
çingene çadırını ve bu k a d a r çok çingene
ta la b slıl1 b ir a rad a g itm em iştin ). B uradaki
çukurda Karşı karşıya vc takım takım kurul-
İtiUf belki k ırk b e j elH çaıiır ve bu çad ırların
etrafında karınca gibi kaynayan İrili u lak lı
yüzlerce çingene vardı. B ir ta ra fta s e p e tti­
ler. bir tarafta kalpazan ded ik leri d em irci­
ler. ta n k ç ıla r, değ irm enciler, b ir ta ra fta
ayıcılar, şeb ek tiler, iskem le kuklacılar.
Kazikhbagda geçen b ir sahneyi de şöyle
naklediyor:
«A rtık gece olgunlaşm ış, önüm üzdeki Ed-
hem'in g etirdiği koskoca kalaylı b a k ır te p ­
siye benzlyen ay tepem ize yaklaşm ıştı. E d -
hem birden çad ırlara d o ğru fırla d ı..
— N ereye Edhem ?
— S ıra lıd ır ta m ... G etireyim hizim ko­
ca oğlanı da b ir azıcık ta böylece eğlenelim .'
«Ve biraz so nra E dhem , yedeğinde t a f ­
ta bir yerden em anet alm ış olduğu koskoca
bir ayı, kolunda tulum ve y an u ıd a eli defli
bir delikanlı ile yanım ıza geldi. E m in e ayıyı
görünce ağlam ayı, sızlam ayı, i ; çekm eyi unut-
tu ve kalktı, delik an ­
lılım elin d en d e fi ka­
p arak :
— Siz, dedi, ko­
c a oğlanı o ynatırken şeycik. bana çalar sopayı!
onu ben çalayım!
Ayıcı çlogc» Upi
tteıln t: Karftopalo fotegrftfUnndvn Ayhan eli ila)
:om/group/merakediyorum
A y ıc ı c l » > c E t e >
«Orta y113lı göçebe kadın sevinçle İ n
girdi:
— H ay y afasın benim yedi b e tim , gözü
gehHun, gördün mil IjU . b&ylc alm alı! Biri
çalınalı, b ir söylem rll. b iri oynam alı ve btiy-
Icccsine in san lar b irbirin e kaynam ak. . Y ok­
sam , siz kerizci, biz harm ancı, yok bilm em
öteki u k a ra c ı, beriki sepetçi, tarakçı, değir
menci diye düşersek karşılık lı zırıltıya, I».
rıltıya, m arazaya., k açar o zam an bu y a p ­
m anın keyfi! ila gfireylm seni, benim ad ı yedi
belâ, g o lle ri « e h li civan kısım , ELom Aga
gişirsin tu lu m u , bu laşsın koca oğlanı zıplat­
m aya . S en â e başlayasın onunla İnçlikte te ­
fi tın g ırd atm ay a ...
— H a başlıyoruz!
«Em ine g ü lm ekten katılarak-.
— Ah anacığım , b ir yaşım a daha girdim .
D ünyada h e r şey aklım a g elird i de, te fle ayı
oynatm ak gelm ezdi.
— ö ğ re n o n u (la, b u lu n su n çantanda!
— Şiııci çad ırd a m inik şo p arlar uyum ak­
ta o lan b û îm k a n gö rm esin sen i bu k ılık la
karsım da..
Emine:
— G Srse n e olur?
— N e olacak, k ısk an ır seni b en den, alır
elin e şun un şu ra sın d a n b ir süp ürge s a p ı.
«Emine;
— A m an, o fena!
— Am m a, korkm a sen, san a yapmaz bir
— B e E lem , b ıra k gevezeliği gayrı, bu­
laş oıarefetine!
«Edhem, son bir öksürükten sonra
koltuğundaki sopa ile ayının sırtuıı ok-
{lyarak tulum la şu şarkıyı tutturdu:
F e lek bana n e le r e tti
Bu uunçllgim ektea gitti!
Bu iru ra k can» yetil
Bende tak a t mâk&t bitUl
«Eâhem in çok güzel çaldığı tulum a
Em ine, hem a f a ile iştirâ k ediyor, hem
defle pek enfes b ir tem po tutuyor; öteki
S ulukuletilet de el çırparak, zaten ken­
dilerinin çok sevip çok söyledikleri bu
türk üy ü şim di hep b ir ağtsda/ı söylüyor­
du. Şim di o iri gövdesini bu makama
uydurarak iki ayuğmm ü n ü n d e .sağa so­
la gerdan kıran koca oğlanın da keyfine
son yok idi,

AYIMKACI — ISSfl —
Mübarek ı> kadar keyifleniyor. nemleni­
yordu ki. ortalığı gliııdüz giM yapan bu uy
aydınlığında yüzüne dikkatle bakılınca âdeta
keyfinden gülUmsedfjj) seziliyordu. Zavallı
hayvan, ömründe ilk defa fol kadar ahenk
İçinde oynuyordu. Şfmdiya kurtar mahalli) a ra­
larında, !m toprak içinde yainn ayıcının tu­
lumu ve unun yanında geaen hir kayış surat­
lının çatlak sesinden ba^ka lihonk liııynıayan
■babayani nyıcı+c, bu gece böyle, İstanbulun
tın güzel yerleri ntlen biriııdo, bol ay ışığı al­
tında, gürel sasU üç dürt kadının sfiyledlğl
şarkı llo nasıl keyiflenmez, nasıl coşmazdı?
Hele btraz sonra bu Shenge, Kür Audon ke­
manı İle, lâvtacı Litmtııı tâvtası il<j va Baba­
can Şahin Aga ila zurnası İle karışınca ayı
büsbütün coştu, kendinden mçU, aşka geldi,
iki aya|ı üstünde lallı lallı homurtularım art­
tırdı, ve bir kerte geldi ki, <ı seksen doksan
okkalık knca oğlan, genlılnden, baygın bir
nâra savurarak Erthemin üzerine atlayıp onun
yüzünü güzünü yalamağa başladı, Arlık, Ka-
sikli bağıla kopan kahkahalar, tS Okmcydanın-
dan duyulacak bir hal almıştı».
İstanbulun ayıcı çingeneleri hakkın­
da en eski kayıtlardan blı-ı İse Evliya Çelebi­
nin »mimlinden çıkmıştır; biiyük seyyah ve
muharrir. Dördüncü Murad zamanındaki es­
naf alayını tasvir ederken söyle yazıyor:
«Esnafı ayıciyan — Bunlar pirsiz tabii­
lerdir. Cümlesi Sultan Balatşah m ahallesinde
tikindirler. Avcubagüara mensub oldukların­
dan alaya gelirler. Yetmiş kadar olub K ar­
yağdı. AvAre Doracan, Bin bereket, Banı oğ­
lu, Sürûoğlıı nâm çingeneler ayılarını (eke­
rek sopa ve daire İle ayıbım a:
Seni d ıirfa a tuttular
Ayı diye oynılUUr
Hag(cde dfllsb düner
S*o * • dön d r KtHttaler
gibi mühmel Kıtlar söyllyerek Alaykiişkü di­
binden ubur ederler»,
OnsekUlnci asır sonunun şairi Rnderuıılu
Pazılın ^ e f te r - i A$k-> in ita da bir ayıcı çin­
gene portresi vardır. Gençliğimi* güzelliği ile
İstanbulun eşsiz büyük şöhretlerinden olan
köçek Kıblı İsmail. iisn-U ânı geçib solunca.
i$t ayı oynatmağa döller:
fiiintU nl «lilbrfi IHI mthcAr
Acekt «1U «fac litlnıUrûr
Mr gÜB abbab ilr «Iriım Im ıifl
İSTA N B U 1,
Seyı-lçln Wmi HaydurpM
Bir de b\r taht» mArl «Ira*
IfeffîU K0[ y^bBT»! &«i
Buyruğun İlmiş « ifrit el?»r
Anın ırılındpU muyınana jm k r
Hir knT»i pohtnıi!; efrntflm h<!dt
flcldl «J d a lre rr «lef elde
Uemau ol İy u «ilil ç J n jJ n t
(Tpy nftnlar! dlynrek yarfloe
Bitkindi hflrr tırd a v lw İle
Aya nynnlU o ÂRimt Ilı"
rü m Jrtn it eyleıllk um tahfcir
VİrllUb rtcf'ineı bir k at m > 0 |ir
Fazıl Enderun! nin bu Kıtali ismatl Ay-
vansaray çingclerindendir. Evliya Çelebi de
nyıct çingeneleri Balatia oturur göstermekte­
dir. Yaladıkları devirler arasında lıir »sır.
dan fazla bir zaman bulunan şairin de seyya­
hın da çingeneler üzerinde hurda tetkikler
yapmış oldukları aSylenemen. Osman Cemal
Kaygılı merhum ise, çingeneleri çok yakın­
dan tanımış, ro m a n ın yazmak için uzun müd­
det onların arasında yaşamıştı; çingeneleri
şehirli ve göçebe olarak ikiye ayıran bu bü­
yük m uharrir; ayıcıları göçebe çingeneler
arasında gösterir, ki son zam anlara kadar
ayaklarına yemeni, çarık giyerler, yazın ekse­
riya yalın ayak dolaşırlar, p otu rlu , belleri ku­
şaklı, keçe külah iizerine kiril lü lb ead sarıklı
idiler; şe h ir çingeneleri ise, se tre pantolon,
kundura, başlarına (es giyerlerdi, ki Büyük-
şehrin nam lı piyasa sazende ve hanendeleri ile
köçek oğlan ları bu ikinci sınıftan, Sulukule
ve Lonca çingenelerinden çıkar.
H icivleri ve ta rih le ri Ue m eşhur Sttrurt de
bir ayıcı çingenenin yeni aldığı bir şebek için
şu tarih k ıt’asını sB ylem işti:
Seyri K ogıdıniH le U r kıbtil gMI m »
Dtinkü gön ıM u n d r jû p<uıac (şebek) sin eyledi y ii
ttıııc ılm f a s l a ta m ım dL ben d id in tarih in i
•Ayucu (İncene «Inu? I» r jfb e k , m eyim in Udk
Hicri 1207 fM ilM i 1792-1193)
AY1NKACI — İstanbul argosunda tütün
kaçakçısı.
B ib i.: P. D eveioilu, T ürk argoıu: M.Z, P a taiın ,
T *rlh Deyimleri v e Terim leri.
AYI PAVURYASI — Aaıl pavuryadan
farkı, vücudunun i y i tüyüne benziyan bir ta ­
kını tüylerle örtülü elmasıdır; sırtı pek kub­
beli. vücutça asıl pavuryadan anicik ufak,
kıskaçlarının ucu kırmızı m ercan rengindedir.
Kıskaçlarının yanında olan iki çift ayakları
uzun, bunlardan sonra gelen diğer iki çift
http://groups.google.co
 «K SlK lO PEM St
A ti f n ır B i ju ı
(Berim : B e tte n
ayıklan k ıtad ır ve ayaklarının ucunda birer
ireri tırnaklan vardır. Taşlık y erlerd e bulu­
nur, eti asıl pavuryanın e ti k adar Lezzetli de­
ğildir. Gayet tem bel b ir hayvandır, ininden
katiyen çıkmaz, b u n d a n 'ö tiirli nad ir tu tu lu r
IB.: Pavurya ve Yengeç).
Bil>T.: X. Deveciyim, Balık ve Balıkçılık
AYİA, AYİI, AYİOS — İstanbul je b ri
ve civarındaki biliün R um O rtodoks kilise­
leriyle ayazmalar, H iristos, Panaia, Analipsis,
MetamarEosLs, Evangelismos, P ro filli ve Tak-
«lırhe kilise ve y a z m a la rı m üstesna, aztas,
azizler ve aziz mânasına gelen bu isim ler a l­
tında toplanm ıştır. G österilen itinaya rağm en
burada u nutulanlar kendi has isim lerinde ya-
ulacaktır. Bu hususta, 1945-1947 y ılla n a ra­
lında Haliç Fenerindeki Rum O rtodoks Pal*
rikligine vâki yazılı m üracaatlarım ızın cevap*
nz bırakılması, h atalınınız vâki olursa, İstan­
bul Anskilopedisi için çok kuvvetli b ir maze­
rettir. 1948 de sayın bilgin ve avukat Via di-
mir Mirmıroğlu, Türkiye Tiiring ve Otomo­
bil K urum unun b ir toplantısında şifahen vâki
bir müracaatım ızı h ü snü kabul buyurm uş, bizi
tenvir etm eği ve h a ttâ m ühim m addeleri İs­
tanbul Ansiklopedisi için bizzat kaleme alm a­
l ı vâdetm ij, vaidlerini m aalesef yerine getir­
memiştir.
1959 da genç m ttdekkik Neoklla Sar-
liT iı bizi bu m addeler uzeıinde ciddt tenvi­
rini, blbagg* bazı isim lerin doğru tel&ffuzu
yolunda ikazını şükranla kaydedin.
m/group/merakediyorum
- 1597 AYİA E F tU tA
AYİA ASAVİRİ AYAZMASI — Çengel
MtyUnde, Çengelköy Caddesinde Bay Abidl-
nin bahçe&indedir Uir lonon Ue örtülmüş bU*
yttk bir saraıçdan İb rettir. 1047 de tono* yı­
kılmış bulunuyordu, kuyunun ağzı da bir taş
kapakla kapatıl mt* îdi. Geride bir el tulum*
banı konulmuş olup «emt halkı «uyundan
faydalanmakta İdi.
H akkı Koktürfc
AYİA ANNA AYAZMASI — Fenerde
Firkcteci Sokağında Panaia kilisesinde; kapı­
dan girince sol tarafa doğru beş basamaklı taş
merdivenle inilir; 3 m etre kadar uzunlukta.
4,5 m etre kadar genişliktedir; tavan kemerli,
zemini çini döşelidir, kapıdan girince solda
dar bir hleronvima ve linllnde sanat kıymeti
olmayan b ir İkonosUslon vardır, yine kapıdan
girince karşı duvarın sol tarafında tek mus­
luklu b ir tekne Ue yanındaki hScre içinde
yekpare m erm erden oyulmuş krevi b ir tekne
bulunm uktadır. Su, hieronvimanın altında bu­
lunan ağsı kapatılm ış U r kapıdan tulumba ile
çekilerek bu tekneye doldurulur, oradan da
kurşun tt|r horu ile tek m usluklu tekneye akı­
tılır
Dikta Giklflrk
AYİA EFİMİA AYAZMASI — Beylerbe­
yinde, Burhaniye Mahallesinde, Karaağaç yo­
lunda bahçenin yanındadır;, yolun altından
gelen bir demir borudan akan bir sudur.
I&47 yılında Beybostanı Sokağında 1 nu­
m arada bağçıvan Dimitriniıı naklettiğine gör-
re; suyun geldiği y e r tonoz olup öaü sonradan
fcabsüşla kapatılm ıştır. 1907 yıllarında üze­
rinde bir tonoz hulunuyorm uş. Ayia Efimia-
nın ikonlzması da kendisinde İmi;.
Hakkı Giiktürk
AYİA EFİMİA AYAZMASI — Fenerde,
Camcı çegmesi yokt^u ile Tncebal Sokağı kav­
şağı klişesinde Makridl Paşamn evinde İdi.
1941 de çıkan Patrikhane yangınında bu ev
d e yanm ıştır. 1947 de ayazma tonozdan ibaret
U r harSbe halinde idi.
» ■ İ h câkttM
AYİA EFİMİA AYAZMASI — Haydar-
paşada, gardan girilince biraz ilerisinde demir
yolunun sol tarafına, tramvay yoluna acıtan
demiryolu geçidinin yanıbapna rastlayan
ağaçlıklı yerde id). Suyu olan bir tonozdan
 a m a g rlu iA
ibaretti. Haydarpaşa köprüsü yapılırken kal­
dırılan toprak molozlar bu yere atılarak « y u ­
ma toprak altında kalmıştı.
Suyu daha asagiiina a ltık bir duvar ünün­
de dem ir b ir boru İle akıtılm akladır k i bu­
nun Kum hastalıklarına şifalı old uju na ina­
nılır.
U*U» Gtktürk
AVlA EKFİMİA AYAZMASI — HeybeU-
odada Çamllmam yolunda. Aylos Yeorylos
m anastırı kilisesinin narteksindedlr. İki m us­
luklu m erm er teknesi. 1949 de Nikola Niko-
laidls ta rıfın d an konm uştur. Asıl avntm a m#
nasbrın arka tarafında. deniş! kenarındaki ka­
yaların altındadır, üç basamaklı U f m erdiven
İle inilir, iti su ıhılıı iki m etre boyunda yarını
metre eninde lıir yerdir, beton yapı d ar ve
basık bir dehlizden girilr. İkinci C ihan lia rb i
içinde buraya girilm esi yasak edildiğinden,
m anastır kilisesine yukarıda zikredilen tek ne
konmuştur, ayazmanın suyu bu tekneye mo-
tür İle çekilir.
H ı k t ı GöltUirk
AYİA EFİMİA R l'M ORTODOKS K İL İ­
SESİ — Kadıköyünde M ühürdar Caddesi ita
Yasa Caddesi kavşağındadır; m ııstalil p lin lı.
kiremit örtülü çatı Ue kapanım ;, o rta sı kub­
beli kâgîr yapıdır. Bizans devrinden k aim i;
kiliselerden olup zam an Ue tam am en h arap
olmuş. 1694 tarihinde K adıköy m etropolhli
olan G avril'ln tem in ettiği m üsaade ile ihya
edilmiş. 1830 da R usya'dan toplanm ış iane ile
bugünkü şeklinde ta m ir ve tecdld edilm iştir.
Ortadaki yüksek kasnaktı kubbe d 6 rt fil
ayağı üzerine atılm ış dört kem er üstündedir
Sağdaki kem er musannâ başlıklı İki yekpare
m erm er sütun ile, soldaki kem erde dem ir
potrel İle takviye edilm iştir.
Kubbenin ortası bir pantokrator kompo­
zisyonu ile te*yln edilmiştir. Zemin m erm erle
dSşenmiştir. sol tarafla bulunan m erm er ga­
leri orta kısımdan başlıkları iyonya Üslûbun­
da d o n yekpare m erm er sütunla ayrılm ıştır;
b u Galeriye orta şahından dört hasamaklı
m erm er merdivenle çıkılır.
B ütün kiliselerde kapıdan girince mUı-
rab tarafında bulunan hiemnvtma Ue Ikonos-
teıion bu kilisede kapıdan girince şaft ta ­
rata konmuştur.
Ahşap olan ikonotssion kapartm a nakış­
larla tezyin edilmiş ve gümüş kaplı Utanlarla
— 1538 — invuann.
bezenmiştir. İncili okum» y e ri soldaki filay».
tın ın yanındadır, ah şlp . yaldızla bezenmiş
oyma ve kabartm a nakışlıdır; despot kUnfeU
de ayni iU lubtadır. Cem aatın oturm a yerleri
num aralı olub, pazar ibâdetleri İçin senelik
kiralanm ıştır
O rta sahne nartefcsden iki kapu Ue (İri­
lir; narleksin cephesi cam ekânlıdır. Çan k u ­
lesi kilisenin sag tarafında olub U r taş yapı-
dtr.
B a k ta M a l a m
AYİA EK A TERİN İ AYAZMASI — Ka
dıköyünde, CevizUkde Ayia T ıia s kıliseslnde-
dir. M ibedin n arteksinde ayne taşı m ermer,
iki m usluklu m erm erden b ir su hâzinesidir;
önünde ayaklı bir m erm er tekne vardır. Bfa-
tratio s, A ngeliki, M iltiadi ve A lcksandra adın­
daki hayır sahipleri tarafın dan 1938 senesin­
de y aptırılm ıştır. Ayna taşında Ayia Ekateri-
nin yağlı boya b ir ikonu vardır.
Bu ayazm anın kendi suyu yoktur; Koda
C addesindeki Ayla E k aterlnl ayazmasından
saka tenekeleri Ue g etirilerek su hazînesine
dökülür; ism ini de bu m ünasebetle alm ıştır
(19S9).
Hakkı G ikttrt
AYİA EKARTERİN't AYAZMASI — Mo­
dada, K oçunun gazinosunun altındadır; kapo­
rtan girilince e v v e li iki beton basam ak, sonra
sağa kıvrılarak b ir taş basam ak m erdiven il*
inilir; ayazm a, sü n g er taşın dan b ir tonosun al­
tında olup suyu oldukça d erin d ir; kaya için­
deki b ir delikten akaoaktadır. M erdivenden
inince tam karşıda ayazmaya a d u u veren azi-
zenin u m boyda güm üşlü b ir ikonu vardır.
Ayazmanın ü stünde vaktiyle ahşap b ir med-
hali varm ış. 1934 • 193S arasında gazino ya­
pılırken yıktırılm ış, lıatU tem el kazısında es­
ki bir kilisenin de yapı izlerine rastlanm ış
(1947).
Halikı CttKtrk
AYİA EVDOKSfYA AYAZMASI — L w -
gada, K ttipkasun M ahallesinde, A sker Soka­
ğında m eydanım a h ir y erde yerin alındadır.
M ethalin üzeri, kaba taştan yapılmış d ört al­
çak duvar üzerine galvaniz örtülü k tg tr U r
yapıdır. E vveli dürt bozuk kaba taş basamak­
lı merdivenle, sonra saga kıvrılan U r dir-
selcte yedi taş basamak, fiç adım yürüyünce
tekrar dört taş basamaklı m erdivenle inilir
http ://groups.goog le
 iv s iıo o re o is r
Tavanı SoaoK olup bir tepe penceresi İle ay.
flntalılmtytg. Sag duvarda Dıir sol duvarda
lıir olmak üzere birer m etre boyunda üç böcre
gardır. Sol UrafLa 1.5 m etre kadar boyunda
j^merli ve iki demir kanallı bir tapudan asıl
jyazdianuı içerisine girilir. Burası 4,30 metre
jynlyjiM», 6 ^0 m etre uzunlukta olup tavanı
tonozdur. Bir tepe penceresi varsa da içerisi
karanlıktır. Solda kapının yanında tulum hah
tir kuyu bulunmaktadır. Sol duvarda 1,40
metre boyunda, 70 santim genişlikte iki bitere
vardır. Sağda kapunun yatımdaki duvara*
içindeki camlı çerçeve içerisinde Ayia Evdok-
siya'nın yajlı boya bir tasviri vardır.
panayırı m artın ilk haftası perşem be gü-
nü yapılır.
Hakkı Göfclftrk
AYİA FO TİN t AYAZMASI — Filoıyada
Kalitaryada Ayazma m evkiindedir. F iloryadan
gelindiğine göre a sfalt yolun sag ta ra f m a d ü ­
şer, Bay H aşan ö n ş 'in köşkü yanındadır. D ört
duvar üzerine k ire m it döşeli ç alı ile örtülm üş
fcâgff bir binadır; b ir m üddet a sk er işgalinde
kalmış, bu sırada a h şab döşem e ile ü stün e
ahsab bir oda ve odaya çıkm ak iç in b ir ahşab
merdiven ilâve edilm iştir. Ayazma, e tra fın ­
daki arazi ile b erab er T epehaşı G arajı sahibi
Bay Süleyman A tılır tarafın d an E m lâki Milli-
yedea satın alınm ış, u fak b ir tam ir ve tadil*
dan sonra .güzel bir yazlık ev haline sokul­
muştur. Ayazma, tulum balı b ir kuyudan iba­
rettir; ikonlar ve k an d ille r k a ldırılarak evin
mutbağ» olm uştur, znihrab ocağa tahvil e d il­
miştir. Halk ağzında dolaman b ir rivayete gö­
re, Bay Süleym anın am elesi tarafın d an k ırı­
larak tahrib edilm iş b ir kitâbe taşında, bu
ayazmanın yedi yüz e lli senelik olduğu yazıu
İmiş UM ?).'
lfa k k ı G tktU rk
AYİA FO TİN İ AYAZMASI — Arnavud-
köyıuıde D ubaracı Sokağm da, tram vay yobı
kâvuşagmdan girilince az ileride sol tarafta,
koşebaşmdaki kalaycı dükkânm ın bulunduğu
yerde, y er altında idi; yaya kaldırım ı üzerin-
deki tnedbalinden üç dört basam ak taş m er­
diven Ue ton as örtülü b ir yerdi;
1024 -1925 arasında B elediye tarafınd an top-
« k İle doldm ııia ra k kapatılınt| t ır (1947}.
csuflrfc
.coıjı/group/merakediyorum
. ij m ^ - AYİA FOTİNİ
İL _ _
AYİA FOTİNİ AYAZMASI — Yejilkey-
de. Çamoıü Sokagıodadtr. fCftgir bir binanın
altında olup 11/1 kapa numaralı dar bir deh­
lizden geçilerek on taş basamaklı bir merdi­
venle inilir. İçerisi karanlık olup küçük bir
pencereden tştk sum aktadır. Tavam kemerli,
semin! kırm ızı geniş tuğla döşelidir. Sag ta­
ra fla dem ir kapaklı bir kuyu, karşı tarafın
sol köşesinde artan sulan dökmek için çimen­
todan yapılmış bir tekne vardır. Duvarın ke­
n a rla n mavi çiçekli beyaz çini Ue kaplıdır;
önünde b ir dolabın üstüne konmuş Ayia Po­
tin i'n in b ir tasviri; küçük mumları koymak
için b îr küllü şam dan, duvarlarında azizlerin
tasvirleri vardır.
P an ay ın Paskalyadan dört hafta sonraki
pazar günü yapılır.
Hakkı GtikUrk
AYİA POTİNİ AYAZMASI — BuytUca-
dada, Ç ııurm eydam Sokağında 39 numaralı
ev ile 45 num aralı evin a ra m d a bulunan ara­
lıkta 41 num aralı evin bahçesi ndedir. Kagir
du var üzerine kirem it Srtttltt b ir kulübeden
ib arettir; tavanı içerden tonostur. İçerisinde
kandil ve U r iki ikon vardır. Suyu kaybolmuş­
tu r (1947).
■akta GEktlfk
AYİA FOTİNİ AYAZMASI — Yeniküy
yolunda Saray Lokantası bahçesi altındadır.
D ürt çim ento basamaklı m erdivenle İnilir.
1.65 m etre k adar uzunlukta, 1,70 m etre ge­
nişlikte, 1,85 m etre yükseklikte tavanı tonoz,
zem ini çim ento olan yeraltı U r ayazmadır.
Kuyunun bulunduğu duvarın üstünde ve aol
tarafta iki hücre vardır, Sol tarafta duvara
dem ir çerçeve içine bağlanmış tahta çerçeve­
li Ayia Fotoni’ıiin güm üşlü tasviri, üzerinde
m um lar duran b ir e ta je r bulunm aktadır. Sağ­
da kapunun yanında da bir küllii famdan, sol-
da duvarda küçük b ir hücre vardır. Tavanın­
da bir y a j kandili asılıdır.
lUUn Gtfktflrk
AYİA FOTİNt AYAZMASI — Büyük-
derede Ç ayırbajı Caddesinde: vapur İskele­
sinden gelindiğine göre sag kolda 95 - 97 nu­
m aralı iklf*r katlı İki kâgir evin araaınds bu­
lunan arsanın sag kösesindedir. Dahilen 3.70
m etre uzunluğunda, 1,36 m etre genişliğinde,
2,25 m etre yüksekliğinde kâgir bir yapıdır.
Tavanı tonoz, zemini malta tafl düvelidir.
 AYlA IHİS!
— ısa -
n rtiU M e d c A jto V «üni < ; « • "
( M K UlfİM)
Kapurtan girilince solda (Uerl demir kapakla
Örtülü bir kuyu, yanında U r delikli t»a bulun­
makladır. Saf duvarın nihayetinde içerisinde
aziz tasvirleri te mumlar bulunan demir par­
maklıklı bâr hücre vardır Nihayette sağ köşe­
de ta santim boyunda dört köşe bir tutun üze­
rine duvar* dayanan bir raf bulımraaktadır,
umu yananla dlıvann idinde demir kapaklı.
Stililll bir bumbara vardır. Duvarlarında alil­
lerin tasvirim, tavanında iki kandil asılıdır.
Ahgıp bir kapusu ve kapusımtlâ tahta btr par­
maklık, kapunun üzerinde demir parmaklık­
lı bir pencere vardır.
HlUu Gİttüı*
AYİA İRİN) AYAZMASI — Maltepe il»
Kartal arasında Cevizliktedir. Maltepeden ge­
lindiğine güre demiryolunun sağ la rafına dü­
şer; tepenin e te tindedir, 1947 de yanı başın­
d ı bir çınar vardı; yer altuıda bir metreye
yak® genişlikte uzun bir tonozdur, yutanda­
ki tarihte içinde bir adam boyundan fazla £U
batmıyordu.
>lU l GUlttrk
AYtA İRİNİ AYAZMASI — Peodlkde.
Pendik ile Kocaeli Vilâyetinin Adınlı KSytt
sınırında Memeli Ayaîma mevkiindedir. De­
mir vc taı Köprülerin gol tarafındaki ar&ıi-
den gidilir; Pendik'den yürüyüşe göre
1-1,8 saatlik mesafededir. Bir incir ağa­
cının yanında, tahlezaemin, lisltt tonoz Ue itr-
tlilli bir yoldan gelen bir sudur; lonot çok­
muş. harab olmuştur.
Köylüniın rivUyetine *&*« <Wh» Karide
bir saray Harabesi varmış taçları kaldırılarak
id kalmamış, bu arada yazılı Ur mermer de
m » n tn .
köyün çeşmesine konulmuş, Yine kffyia aju-
na göre adı söylenmeyen bir bızans impara­
torunun knı emzikli İken sütsüz kalmış, bu
ayazmanın suyundan içince memelerine sttt
gelmiş.
■■ta » « M M
AYİA KlitYAKİ AYAZMASI — Am».
nıditdyde, Elçi Sakatındadır. 2.95 m etre ge­
nçlikte, S metre uzunlukta, U ranı tonoı, se­
mini malta taşı döşelidir. Kapu dan girince
kargıda sağda bir adamın eğilerek geçebilece­
ği kadar dar ve basık 13 metre uzunlukta
karanlık tonos bir dehliz vardır. Dehli­
zin nihayetinde sağda duvarın altuıda de­
rin bir kuyu, önünde b ir delikli taş bulun­
makladır Kapunun yanında sağda U r m etre
boyunda m erm er kaide Üzerine bir küllü
şamdan vardır. Panayırı 7 temmuzda yapılır.
HıUa Csktürk
AYİA KİRİAKt AYAZMASI — Kiıeç-
bumunda, vapur iskelesinden gelindiğine göre
karsıya çıkan yolun sağ (ara/utda Madam Ma-
rikanıa bagçcsidln sedl altındadır. Ayazmama
kapusundan girilince iiç basamak taş merdi­
venle inilir; 3,2b m ?ire eninde, 2,30 m etre
boyunda r e 2,25 m etre yükseldiğinde bir yer­
dir, üstü tonoz, zemini çimentodur. Suyun bu­
lunduğu yer kapunun karşısına gelen duvar­
da. ağza 1 m ette yükseklikte b îr tonozdur, di­
be doğru daralır; ayni duvarda kaynak ye­
rinin yanında Lkl hücre vardır, birinde adak
mumlan yakılır, öbüründe de mum kutusu
durm aktadır (1M8J.
n«ata oskttık
AYİA KlitYAKİ AYAZMASI — Paşa-
bahçede, Kayabaşı Sokağı ile Tombala Sokağı
armuda Mustafa Kemal parkı altındadır.
(Ağaçlarla gölgelenmiş ve ortasında serasker
HusUfapaşa çeşmesi bulunan bu park, iki
yanındaki sokaku bulunan iki kahve tarafın­
dan açık hava kahvesi haline getirilmiştir),
ö n cephesi k lg ir tuh- duvar olup çukurdadır,
üstü alçak bir duvar olarak kaba taştan yapıl­
mış ve inerini çimen bürüm üştür. Methali 3
metre kadar genişlikte. 7 m etre uzunlukta,
tavanı tonoı, semini m alta taşı dSşeiidir. Ka-
pudan girilince karşıda, sağda I.» m etre ka­
dar yükseklikte. 8.00 m etre usıınlukU h ir İa­
şenin ancak geçebileceği kadar dar, semini
malta taşı ditşell ton™ bir yoldan geçilerek
ht+p://groups.google.
 ' yşfKL1 j __ j r j | __
------ 1 “ -------------------------------- — ----------------------------------- AYİA EİKYAKI

bir basamak çıktıktan sonra 1.70 m etre uzun­

lukta olan yerin ötesinde 72 santim yüksek­
likte tuğla bîr setin arkasında derin ve uiun
bir su bulunm aktadır Paşa bahçeli B erber
t i î g ^
Koço Karacoputo'nun anlattığına göre: Bun­
d u kırk sene evvel 12 yadlarında bulunduğu
liralarda çıkan b ir kolera hastalığı esnasında
bsrMİa bulunan su boşaltılmış ve bu sıralarda
tam ını gezmiş, suyun bulnduğu yer iki kısım
ûmi ibaret olup birinci kısım yüz m etre kadar
muslukta, tavan tonoz, zemini m alla taşı dö-
Seli iniş: ikinci kısmı bir kesm e setin arka­
sında 15 - 20 m etre kadar uzunlukta olup su
buradan kaynamakta imiş. Methale e irilince
» t tarafta bir musluklu tekne bulunmakta
t o Karşı duvarda solda yere dayanan (e r
Mvıler içinde azizlerin tasvirleri vardır. Ka
PWnm dışında sağdaki Üçüncü Muştala çej
nesinin suyu da ayazmadan gelmektedir; Çeş­
menin İnfa tarihi Hicri 1177 (M. 1763) dir.
"yaasâoifl panayırı 7 temmuzda yapılıf.
H tklu &#kWrk
AVİA KİRYAKİ AYAZMASI — Tarab-
*
"f
-‘î
K u tn k jp d a Ayia Klryaki KİUtesl
(Rdltt: Hâ^n)
yada. Tarabyaderesi sokanından ve bahçeler
arasından glditir. Bahçelerle bezenmiş bir vl-
diılc büyük çınar ağacının dibinde, dört du­
var üzerine kirem it örtülü küçük btr yapıdır.
Tavam ahşab, zemin malta laşı döşeli, kaplı­
dan girince sol tarafla dipte, bir ruvak altın­
da derin bir kuyu vardır, kuyunun ağzında
etrafı çiçek kabartmalı m ermer bir bilezik
vardır, önünde de ayaklı bir mermer tekne
bulunmaktadır. Kapudan girildiğine güre, sol
duvrada mermer üzerine i-abartms Mr Ayli
Klryaki tasviri vardır.
Uıfaa Göktftri

om/group/merakediyorum
 AYlA K IR Y M İt — 1542 —
AYİA KIRVAKİ HIM I1KTOIMİKS Kl
LİSKsi — Kumkapıdn Kariırgalinıanı Cadde-
nnriedir; bir kapusu dn ÇmîırtiBtımprfçe-leM
sokagmdadır. IttHB de inşa (idilmiş kûglr bir
yapı olup Beyoglunda Aynalı AyiC /i
Kratantiııos. Taksini vc K.'îrlıkû' imdeki Ayia
Triyas kiliselerine müşabih, tırla kısmı yiik-
Mk bir vali ile örtülü iki larafınıla U(i büyük
çan kulesi varılır. tçlndo Aylos Vasllios adına
bir ayaıraa vardır. Kilisenin vakfından 1890
da yanıtı,ı bir ite Rtıııı ilkokulu yapılmıştır.
HaUu UiiMItrk
AYİA KİHVAKİ H l.ll ORTODOKS Kt-
LİSUSİ VAK*ASI tKumkapudsI — 1908 dc
Türkiyede ikine! mebus seçiminde, arlık nesli
tükenmiş olması gereken Rum pııiiktıryalart-
nın çirkin tıtr vak'ssıdır ki. o sırada «Yeni
Edirne» gaatfesinm isloııbul muhabiri bulu­
nun A. Safvet Bey tararından gazetesine gön­
derilen bir mektupla çil satırlarla tesbit edil­
miştir:
«İntihabat münasebetiyle Kumkapudaki
Ayia Kiryalti kilisesi UeyeÛ Harbiye Nezare­
tinden mızıka gönderilmesini rica etmişler.
Nezaretten arzulan is 'af olunmuş. Halbuki
maatteessüf kiliseye gelen muhterem asker­
lerimiz müeteınlin tararından:, Okso! nidaln-
rivls k.ırjılanııııjtiir Karilni kiram, size Ati­
na’nın, mehdi medeniyet alan hükümeti muu-
karfzasuıın bugünkü evlâtlarını takdim ile
kesbt şeref eylerim’»
AYİA MAKİNA AYAZMASI — Boğazi-
çinde Çengelköyiinde K uleli t'addesindedir,
bir tepenin eteğinde, içi topjak ve ta} ile dol­
muş harap ve küçük bir tonozdan ibarettir.
1947 de uzun zamandanberl m etrûk bir halde
idi. Bu ayazmanın biraz ilerisinde, gayet dar
ve basık bir an yolu bulunmaktadır.
Hakkı Göktürk
AYlA HARİKA AYAZMASI — Boğazi-
çinde tstfnyede, ikinci köprüyü geçince latin-
ye deresinin sol başında Utinye değirmeni
rokjjm da i kapu numaralı ayazma bahçesi­
nin içerisindedir. Adi Hıktan yapılımı, üzeri
toprak k&gir bir yapıdır. Kaputu üstündeki
ruuK'a kıubede su satırlar yazılıdır:
«Sakızda Ollmbos köyünde V orji Salya­
lı ve ailesi tarafındın teyidi hatırası için iş­
bu Ayla Marina namiyle mâruf ayrışma inşa
edildi U«Zt)>.
IS T A K tU L
Kapudan girilince »af tarafta agn y».
rım metre genişlikte içi su dolu uzun bir
tondu bulunmaktadır. Kışın bu ayazmayı aa
basar, içine girilenler. Panayırı 17 temımn-
<Jj yapılır.
Hakkı (Mkllırk
AYİA MARİNA AYAZMASI — Tarab-
yada, Şakı sokağından gidilir; sol kolda K*
laycınurl Sokağında Koço'nun bahçesi ttniiıs-
dedlr. Dört duvor üzerine kirem it örtülü OJ
m etre kadar eninde İki m etre kadar boyun­
da kagir bir kulübedir. Ön cephesinde iki kü-
çUk penceresi ve iki kanallı kapusu vardır.
TanhyiKİa t ı b M arina Ayazması
(ftnim: Hâlim)
Tavan ahşab, zem ini la? döşelidir. Kapudan
girilince sağ köşede kapunun yanında aju
ta h ta kapakla ö rtülü b ir kuyu ve ter tekne,
sağ d u ra n la iki d a r höcre bulunmaktadır. Bîr
masa ve b ir yağ kandili vardır. Kapının üs­
tünde 1916 L&rüıi yazılır. K arşı duvarda aziz­
lerin tasvirleri bulunm aktadır.
Hakkı C tttiir t
AYİA MARİNA AYAZMASI — Fener
de. M ürselpaşa Caddesindedir. Vapur iıkelesi
istikam el iaden geliaec sağ tarafta biraı Ho-
ride Tekel Yaprak Tütün Bakımevlnin JS”1
başında, sabun im alâthanesi olarak kuüans-
lön eski bir bizans yapısının altılıdadır, tkl
dem ir kanatlı kapusu ve parmaklıklı, denür
kanatlı bir penceresi saç bir levha ile kapa­
tılmıştır. İki üç taş basamaklı merdivenle
inilir ve içerisinde bir kuyu bulunmaktadır-
ao • 25 sene evvel ziyaret ed ilird i Simdi met-
rftktiir.
Hakkı «U âlıfc
http://groups.google.ee
 AHSIKLOPCSİSİ — 1543 —
AYİA PARASKtVl AYAZMASI__Ana
dolulnsan Kanlıca arasında körfoıdcttir. Ana-
dohıhisarmdan gelindiğine (üre körfezi dö­
nerken a | t d iım a n l a yolundun iki ytiz
adım kadar yürüyünce s a t kolda çnyına ge­
risinde bir ıhlam ur ağacının yanındadır. ci­
varında Ayios Pandeieimun adına tahsis olun
mug bir ayazma daha vardır Bir tonos mah
zen, yedi metre kadar uznnlugunda b ir dehliz
ve dehlizin nihayetimle iki delikli hir kaya
parkası vardır. 1948 de suyu çekilmiş, harap
hir halde idi. «»nar"
AVIA PARASKF.V'İ AYAZMASI — AT-
navudköytlndc Satı* Meydaniyle Kamacı So­
kağı kavşağı köşesinde büyük kilisenin karşı
Ü resinde, yer altındadır Methali yaya kai-
liırunı Ustilndc ve dem ir tnr kapakla kapan­
mıştır; yüksek ve bocuk dört basamak taş
m erdivenle inilir. D uvarları ta} ve tuğla, tava­
nı tuğla tonos, iki m etre boyunda bir m etre
eninde bir yerdir, içinde geniş ağızlı ve de­
rin bir kuyu vardır- tfe trû k ayazm alardandır.
Suyu, kilisenin itin de bulunan ve aynı ismi
taşıyan diğer ayazmaya alınır,
UaUtı Gtikttirk
AVİA PARASKEVt AYAZMASI — Ar-
navudktiyünde Satış Meydanında büyük kili­
senin avlusundadır. Dört duvar üzerinde ki­
remit örtülü btr yapıdan ibaret olup 9 m etre
gerililiğinde bir m ethalden 6 basamak tas
merdivenle inilir. 1939 da m ütevelli heyeti
tarafından konulan İki musluklu m erm er
tekneye su, (istii tonoz örtülü bir sarnıçtan
el tulumbası ile çekilir kİ sarnıçtaki su da yu­
karıda adı geçen ve aynı kiUsenln karşısın­
da bulunan d ije r bir ayazmadan gelir ve bu
ayazma aynı ismi taşır.
Hakkı «Mttürk
AYtA PARASKEVt AYAZMASI — Bal-
taliroanındadır, korunun yanındaki k eti yo­
lundan gidilir, vâdide, kenarından bir derecik
Keçen bir bahçededir. Küçük b ir tonoz höcre-
'îen ibaret olup içine tek m usluklu bir t i '
manto hazne yapılarak çeşmeye kalbedilmîç,
üzerine de * 2 3 -4 - 1989 Mehmet» tarih ve
ismini tajıyan bir yazı oyulmagtar.
Hakkı CUHlrk
AVİA PARASKEVİ AYAZMASI — Be-
jiktajta, çıragan Caddesi üzerinde Panaiya
»m/group/merakediyorum
AYİA PABAgfCEVİ
Id liM Kimledir; (B : Pvttiya klUsesl) n*f*
teksin sol taralındadır. Tavan» ahyap. zeml&l
mermer dtfyelldir. I(«risinde afin yekpare
UlUn oyuimuf bir kuyu olup üzerinde mer*
nıer kapak «ardır Yanuıda 104$ de yapılımı
mermerlerden dar. uaun tekneli taç mual&k-
lu ve üç bakır tatlı bir «eşme vardır. Dava-
nnda 1945 <le yapılımı ıncrrtıer pt&ka üzeri­
ne konulmuş çerçevesi brom, gtimUftle iflen<
mi) Ayia Paraskevl'nin bir tasviri vardır.
Halkın İtikadına göre bu ayatmanın «uyu
göz ağrılarımı şUa İmiş, Panayırı her yıl 26
Temmuzda yapılır.
UaUtı Gektlrk
AYİA PARASKEVİ AYAZMASI — Bej
kozda Gumügsuyu yolunda, Shell kumpanya­
sının ününde îdi. 1921-1922 arasında yıktırı­
larak yeri yola alınmıştır.
Hakkı Gükuiıit
AVİA PAKASKEVİ AYAZMASI — Bey­
lerbeyinde, Kilplüee mahallesinde Ayazma
Sahtesindedir. Beylerbeyi Caddesiyle Eski
Çınar Sokanından gidilir. Vapıır iskelesinden
yarım saatlik yoldur.
Bahçenin ortasında bir akar çekmeden
ibarettir. Su, dem ir bir boru tle gelmekledir,
yanları kaba taşla örülmüştür, önünden btr
keçi yolu geçer. Akan su bej metre kadar İle­
ride bahçenin içerisinde beton bir tıavuiı dö­
külür.
UnkJu GBkttfk
AYİA PARASKEVt AYAZMASI — BU-
yükderede, vapurdan çıkıldığına güre Sarı­
yer istikametinde Danlçmend Sokağında Ayia
Cttytltıdffrrtta Ayl* Fmakfevt Ajuibuv
(Retim; lliıfnı)
 ÎSTANBCT,
AYU PM M K EV t _ 1544 —

AYİA PAB-VSKEVf A TA Z M A SI — Kar.

parıskevi kilisesi avlusundadır (B .: Ayla Pa-
lalda, v ap u r iskelesi k a rşısın d a idi, tu ğ la ya.
mskevf kilisesi) üç m etre uzunlukta tavanı to­
noz olan b ir m ethalden geçilerek ondoktıı ta} pı b ir tono s İdi. 1939 -1 9 4 0 arasım da çatla­
hasam ıklı bir merdivenle sağ tara Ta döne­ mış, tehlikeli g ö rü le re k İ M İ - 1942 arasın
meçli olarak inilir, evveli b ir m etre eninde da ta}Ia d o ld u ru larak k ap atılm ış, yor altın­
re boyunda olan bir y e r geçilerek b ir basa­ d a kalm ıştır.
mak (ncfflrten sonra sağa kıvrılan b ir dirsek­ Hakkı bSkUrk
le iki basansak daha inilir; ayazma karanlık A Y tA PA K ASKEVİ AYAZM ASI — Ktl-
olup U ranı İd ad i, zem ini malı* fayı döşelidir. çiifcnıdn. ü îk ö p riiy ü fe c in c e sol ta rttı d&
bir m etre cninde, bir buçuk m etro uzunluğun- nen a rab a y o lu ndan b e ; d ak ik alık m esafede
d*Sır; ûJiayetîe dem ir parm aklık içerisine yol üzerinde M usanın b ahçesi y a n ıo d a iti
aluuni! bir kuyu bulunm aktadır, D uvarında çm ar ağacın ın di b in dedir. T o p rak altında
m erm er Özerine Ayia Paraskevlnüı b ir tasviri cephesi k ab a ta fta n y apıtm ış, 1,88 m etre
vardır. u zun lu kta b ir tonoz m sh ald ir. Sol duvarda
B a tk ı G öktürk k üçü k b ir b ö cre v a rd ır. K a p ıd an g irin ce k a r
ftd a b ir m e tre k a d a r g e n işlik te ve uzunlukta
AVİA PARASKEVt AYAZMASI — BU-
bir tonoz kuyu Olup suyu kargıdaki kavaktık
yûkadada. Lonca S o k u m d ad ır. 28 num aralı
a ra sın d a n g e lm e k te d ir K uy uya d o lan s u la rd a
fl/ıii tabla havaleli b ir arsanın içerisinde,
ö n ta ra fta lu r yo l vaaıtasiy le b ah çey e akmak­
ağzı yekpare ta ; bilezikli b ir kuyudan ib a­
ta d ır.
rettir. Oofki seneden beri m etrûk Mr haldedir
Hakkı Göktürk
IİM7).
Hakka Gtfklârk A Y İA PA K A SK EV İ A Y A ZM ASI — Ku
n ıç e şm e d e , A yios D im îtrio s R um O rtodoks
AYİA PAKASKEVİ AYAZMASI — Bü-
kilisesi mütevellilerinden Bay Y ani Derlet-
yüludarta. Ayioas Nikolaos m anastırında k i­
o jlu 'm ın sö y led iğin e g ö re . K u ru ç e şm e Cadde,
lisenin yanındadır. K agir duvar üzerine ki­
sin d e (tram vay yolu) vid alı e v le rd e 3S sayılı
rem it örtülü b ir yapıdır. Ayazma, kilisenin
arka duvarında olduğundan içerisi yarım
kavis (eklindedir. 2 X 4 m etre g enişlik te olup,
im in i taş düvelidir. Sağ d uvarı boyunca b ir
set vardır. Setin Ö terinde birkaç ik o n bulun­
makladır. Suyu kaybolm uştur.
[tıkJu Göktiiri

A Y U PAKASKEVİ AYAZMASI — Ka-

dıköyde, Yasa Caddesinde, Tavus Sokağı ka­
nm ağından girilince sol ta ra fta 13 num aralı
kâgir binanın altındadır. D ört basam ak (aş
merdivenle inilir, bir kuyudan ib aret olnp adı
lesbit edilemiyen m ülk sahibi tarafın d an 1939
danberi kapatılm ış bulunm aktadır (1947).
Hakkı GiMlrk
AVİA PARASKEVt AYAZMASI — Ka- Küçukçekmccfde A>h Patnıkev! A vara»
dıkSyûnde, M ühürdar v e Y asa C addeleri ka- <«<afal: İUffat)
vuıağmda Ayia Elfim ia kiiisesm dedir, n ar-
teksin sol tarafında, seyyar, b e j m usluklu binanın altın d ad ır. İfin d e b ir kuyu bulunan
madeni U r su deposundan ibarettir; suyu b ir tonozdan ib a re ttir ve m e trû k tiir. Gerilme­
Modadaki Ayia E katerini ayazm asından ge­ sine gidildiğinde (1948) m ü lk sah ib i tarafın­
tirilir ve bu depoya dualar okunarak boşaltı­ d an böyle b îr ayazm a olm adığı söylenin i} ve
lır. Panayırı 26 Tem m uidadır. açılm am ıştır.
Hakkı Göktürk Uıkkj GiklUl
ht+p: //groups.goog le.co
 AN3İJCL0FEE>tSt - 1545 — AYİA PAJUSKEVf

AYİA PAKASKEVİ AYAZMASI — Ktt-

çofcçtkırtccdc. ÂJctfbey «aitl Kıragtfzyan çift
Uginde İdi. ki bulunduğu yer Soğuksu adını
tayir; ^ sjidsihii yapısından e te r fcsbnamij1
lir; çok gür <vU*ı kayrağı da -Soğuksu» adiyle
Küçilkçekmeccye akıtılm ıştır. kl bu kaynak.
gg| seviyesinden 200 m etre *adnr yüksekte­
dir.
Hakkı GAktlirit
AVİA PARASKEVt AVAZMAS1 — Ki-
n>{burnunda, eski M ıe r sefarethanesini» Us-
tjbaM i sırttadır. TıratryairiU Ayia Paraskcvl
yliseli hademesi tarafından an ıta bir temiz­
liğine bakılın bu ayazmaya pek nâdir olarak
feleo ban hastalar ellerini yûılcrinl yıkarlar,
-laiıa «skiden ise soyunulup slfa niyetine gas­
ledilirim;.
Osman Tolp
AVİA PAKASKEVİ AYAZMASI — Ka­
nın paşada, Bahriye Caddesinden ileri gidi* Mevlevihane bpMiınıU Ayia Parosfcevi A ynnm
ünce sağ kola gelen Sögüdözü Sokağında 34 Ytfettb Ayncntn
numaralı boşlanın içindedir. Basit b ir kâgir (Rcsiao: Hftfln)
yapının içinde ag ii m erm er bilezikli b ir ku­
yudan ibarettir. 1947 de açık bulunuyordu, boyunda. I m etre k ad ar eninde bir yerdir,
n iıia lir İçia sifa niyetine su alınm aktaydı. içinde derin M r kuyu vardır.
Kayda değer başka b ir hususiyeti yoktur. Hakkı G*kttirk
Omtıın T«lg>
AYİA PAKASKEVİ AYAZMASI — Pen-
AVİA PAKASKEVİ AYAZMASI — Mer- dikte, M istik A ğanın bahçesi yanında» içinde
divenkBylindt, camiin yanındadır, yer altın ­ suyu olan b ir tonos İdi. Son yıllarda ttstü mo­
da, içinde su kaynıyau b ir tonos lan ib arettir, lozla örtülerek toprak alım da kalm ıştır
ağzı kalın bir teş kapakla kapatılm ıştır, üze­ nakkı G4ktürlt
rine bir tekne yapılm ış bir de tulum ba ko­
AYİA PARASKEVt AYAZMASI — Mal-
nulmuş, suyundan istifade edilm ekteydi
il 047), tepede. 1925 den sonra cam iye kalbedilen
m etrûk H irislos kilisesinin avlusuoda, lıir ku­
İfakkr G S U irk
yudan ib arettir.
AYİA PARASKEVt AYAZMASI - Mer- BaklU G ötififk
dfvenköyünde, Uzunçayırdadır. T arlaların a ra ­
AYİA PAKASKEVİ AYAZMASI — Tek-
sında. İçinde m bulunan basık b ir tonostan
fursarayında, U lubatlı Haşan Sokağında Pa-
ibarettir Methali taş ve toprakla doldurul­
naiya kilisesindedir. Mabedin arka taralında
muş olup üzerinde küçük b ir m enfez vardır
(Eylül 1047). yerin altındadır. M ethale on iki tay basamak­
H akkı Göktürk
lı m erdivenle inilir. Sağ tarafta iit m etre ka­
d ar genişlikte, ikt m etre kadar uzunlukta to­
AYİA PAftASKEVİ AYAZMASI — Hal* noz U r oda olup evvelce tuğla olan semini
ağzında «Yılanlı Ayazma» adiyle m eşhurdur, sonradan çim entodan yapılm ıştır. K aro ta ­
Mevlevihane kapısında, su r dışındadır. Kale rafta aynı genişlik ve uzunlukta iki m etre de­
kapısından çıkılınca, M erkeptendi mezarlığı rinlikle d ö rt m erm er basam aklı m erdivenle
yatımdaki yoldan gidilir, yaya yirm i beş da­ inilir zemini m erm er döşeli tonoz b îr havuz
kika kadar sürer. Hakkı isminde bir bahçıva­ bulunm aktadır. B urası m âbedin hiyeronviya
nın bahçesindedir. Üstü tonos örtülü. 2 m etre (roihmb) m ahallinin altına ra jtla r. B ir bava

m/group/merakediyorum

AVİA PARA3KKVİ — 1348
deliğiyle aydınlatılm ıştır. İçerisi k ıjın ta şa ­
rak g irltem öıectk h a le gelir. Bu ayazm a, ta s ­
vir kırıcıların ik tid a r devrinde tasvir p erest-
İcrin gizli ib adethanelerin den biri o larak k u l­
lanılm ıştır. H avuzun karşı duvarın da o za­
m andan kalm a Ayia P araskevin in m erm er
ü ıerin e boya ile yapılm ış bir tasviri v a rd ır
Hgltltı C oklurl
AVİA PA ftASKEVİ AYAZMASI — Sur-
taruı B elgrat kapısı karsısında IsmaUlıı balı-
çeaindcdlr. M üstatil şeklinde b ir bo stan k u ­
yusudur. Hakkı GfiktUrk
AYİA PA RA SK EV t AYAZMASI — S ü t­
lücede, K ara agahtadır; N u ri Paşa fabrikası-
Din karşısına düşer, bayırın e teg lnd ed ir. T uğ­
la ve ta ştan yapılm ış ve m ethali tu ğ la ile
örülm üş olup, ayazma olarak m etrûk, fakat
suyundan istifade edilm ek ted ir E y lül 1947
17aUt* Gtifetürk:
AYİA PA RA SK EV t AYAZM ASI — Ye-
şüktiyde, N u ri Û em irağ Gök O kulunun avlu
sundadır. S m etre boyunda, 2 m e tre eninde
h ıra p bir tonostur, 1B47 de suyu kaybolm uş
bulunuyordu.
flakkı Ubklürt
AYİA PAKASKEVİ AYAZMASI — Ye-
$HkÖye bağlı Satra köytlndcdir. FH oryadan
D ört kilom etre tııtar. T arlaların arasında yer
BalroMrUntle A»U P»iMkc»i Ay.ınm«
(Rcfiaı: Hi{ini|
Js t a m b u j .
a lım d a biiyilk b ir to n o zd u r. C eph esind e flç
sD tunlu ve k e m e rli U r n ıv a k b u lu n m a k ta d ır
Tonoz ince tu ğ la d a n y a p ılm ıştır. D uvarlarıp-
d a a ttı a d e t b ü y ü k h ö c re v a rd ır. B iraz ileri­
sin d e 1933 d e in şa edilm iş E m in e Hanım adın­
d a b ir k ad ın ın h a y ır e se ri o n y a la k lı b ir Çeş-
itte v a rd ır. Hrtfc* GlUlIrfc
A Y İA PA R A SK E V t AYAZM ASI _ Be
şlk ta şta , K ulya D eresi so k ağ m d a d ır. İhlam ur
K asrı y a n ın d a k i y o ld a n g id ilir, bu y o lun niha­
y e tin d e so l ta ra fta B ay C em ilin 32 num aralı
b a h çe sin d e d ir Ila lk ağ zınd a M olla A yazm an
diye a r ıla g e lm e k te d ir. B ir a h ır iğ in d e S m et­
r e b o y u n d a v e 2 m e tre c n in d e ü s tii to n o s ö r­
tü lü v e d e m ir k a p ılı b ir y e rd ir. Z em ini m alta
ta şı döşeli İken b o z u lm u ç tu r; k a p ıd a n g irilin ­
c e so ld ak i d u v a rın n ih a y e tin d e g e n i; ağızlı **
d e rin b ir k u y u v a rd ır. D u v a rın k u y u ağzı h i­
zasında m e rm e r b ir s a lib v a rd ır. 1930 dan-
b e ri m e tru k b ir ay az m a d ır. (1947).
Hakla Göktürk
AY İA P A ftA S K E V İ A Y A ZM A SI — H tt-
köyde, Ç ıksalin b a y ırın d a , İs lim , R um v e Mu­
sevi m e z a rlık la rı a ra s ın d a P o ti B ak ıro ğ lu ’nuo
k ır k ahvesi y a n ın d a d ır. M eth al k ısm ı kaba­
tak tan ö rü lm ü ş d ö rt d u v a r iiz e rin e saç ö rtü­
lü 2,5 X 5 m e tre g e n işliğ in d e b ir y e r olup,
k ap ıd an g irin ce k a rş ıd a b ir adam ancak göçe­
bilecek k a d a r d a r v e 2 5 m e tre uzunluğunda
iizeri tonoz b ir d eh liz le a sıl ayazm aya girilir:
kuyu çok d e rin d ir. B u ay azm an ın b e j asırlık
b ir m azisi o ld uğu sö y len m ek te d ir. M ethal kıs­
m ında, m e rm e r ç erçe v e iç in d e güm üşlü bir
Ayia P a ra sk ev i ik o n u v a rd ır.
Hakkı ftSktttrfc
AY İA PA R A SK E V t AYAZM ASI — Ta-
rabya. T aralıy a - Y eniköy y o lu n d a , Saray l o ­
kantası y anındaki a ra lık ta n g irilir, bu isim­
d e k i kilisenin avlıtsundadır. D ört basam ak taç
m erdiven le in ilir, ü stü k em erli, zem ini la ; dö­
şeli 4 X 4 .5 m e tre k a re genişliğinde b ir yer­
dir. Su, b ir m e tre k a d ar d e rin lik te b ir ta s tek­
n e itin d e top lan ır; kapıdan g irildiğlno güre
k a rjı duvarda kab artm a b ir lu ç , ayazmanın
y eğ in e z iy netidir (1947). ■ Al
Hakkı Gökiârk
AYtA PA R A SK EV t AYAZMASI — Kw-
hçeşmede, V elietencti koşu yerinin s a f tara-
ftnda. VciLofendyı=j ^ ! j / y g fKö t f j 5f5i ğ ı o ö g |e c o ,
 — l&ft? —
Selut Sümer'in ı»teui£ı d e jıiîs r a baitçelen
a :n ti^vyund». yrr lüın*- £:r ayp?ın a d ir .
Aya&ro. W kişi saçak geçebilecek kjdır d ar
sjup doku/ basamaklı bir taş m erdivenle ını-
;ır bir adım atılınca da eğît açık bir kuyuya
r.iftl£.lır Üattl tooor kem rr olu p lın f a n n b
kjn fik ince tuğladan ö rtü lm üştü r Demir pc»t-
rei a n sın a sıkıştırılm ış tuğla istinat ta v a n ı­
nın sonradan yapılısını aydın olarak g ü rü lu r
Tepesinde kapatılm ış lrir m enfez vardır. Du­
varları kafta taşla o riilaıu ştfir M ethalinin
daimde ustu k ın k b ir m erm er sütun. sol ta-
n fıad a bir incir ağacı, kapısının llu ta ra fın ­
da. duvara sıkıştırılm ış iki m erm er sü lü n v a r­
dır. Methalinin önündeki iki üç basam aktık
taş merdiven, toprakla dolm uştur D em ir k a p ı­
sı, ikinci Dünya Savaşının ilk yıllarında m eç­
hul şahıslar tarafınd an ç alın m ıştır P an ay ır
günt) a» Temmuzdur. H*kkı « k tu k
AVİA M K A S K İV İ AVAZMASI — H aliç
Fenerimle. Baki D ede Sokağında 10/1 kapı
numaralı k ig ir yapı ve iki katlı, üslfi kirem it
örtülü bir bina içindedir. Sokaktan çim ento
d ren m iş bir antreye girilir. Sağda k o rk u lu ­
ğu ahşap 12 basam aklı bir la ; m erdivenle ıs ıl
tyaımaya inilir. B urada vuksek m erm er bile-
rllcli bir kuyu ve yine m erm erd en yüksek ve
biiyük bir tekne v ardır. Sot duv arda m erm er
kabartma b ir Ayia P araskevi tasv iri b u lu n ­
maktadır.
Ahşap kısmı pek h arap olm uş bulunan
birinci katla da tah ta iizerine. m uşam ba üze­
rine. k ig ıt iizerine yapılm ış m ü teadd it ikon­
lar mevcuttur. D unlar da bina ite b e ra b er ha­
rap olmuş b ir vaziyettedir (1947).
lUkkı G öktürk
AYİA PARASKEVt AYAZMASI — Ka-
kiJyde. N ecatibey C addesinde. K araköyden
gelindiğine göre sol kolda Sam sun - K arade­
niz otelinin kahvehanesi altındadır, o te lin
methalinden geçilerek S - 8 ta ş basam ak m er
Şiven ile inilir, bir dehliz nihayetinde içi an
dolu lur mahzenden ibarettir- 1940-1941 e
kadar kahvehanenin yerinde Kemal Rıfat
Okay eczahanesi bulunm akta v e ayazma ziya­
ret edilmekteydi. M len görm ek için o tel sa­
hibinden müsaade almak gerektir, bu latın
»yledigine güre bu ayazm anın suyuna Ugım
«uları karışmakta olup gayet p iıtir ı t948>.
linkin G skıllrk
n/group/merokediyorum
AVliU P A B A S U V I
AVİA PABASKKM W AZM ASI — Y».
n ık o Y iîf v j p u r n k e l e v ı o d e n y l if û y a n c v k a r ­
s ıy a g e t - n » im ılç ı Sj lın S c k a t ı n d u T e V a ild ?
(.r'T .ııc ii S o k a g ııu L a n « u tılır T e p e d e fc s h ^ e le r
d r ı ı ı n d ı d ı r B ir h a h ş c d u v a r ı n ı n aU iivîe. o l u p
d u v a r ı n ıç ı a lç a k b ir k s m t r .';lır*£ a ç ılm ış ,
iç i n d e t ü r k u y u v a r ı l ır , UklU Ç lfitff ik i Jfam
A h şa p , c ü p h u ı c a m c k â n v s ı te m ır p a r m a k t a
La ç e v r ilm iş . h ir ı;:ıtı iç in e a lı n m ı ş t ı r C iU H öS
b i r ç ı n a r vı> i h la M u r a ğ a c ı v a r d ı r .
İ le r gun açıklır. panayır gueii 29 Tem>
m uzdur
U alıkı C M M t
AVİA l'AKASKKVl A V A /M A SI _ H*y.
beli adada. K ı^ jn çıkm alında ıbu çıktn»ı bir
a r ş ı halindedir), a rsan ın a ltın da 0,50 y 0.73
m etre genişliğ in de b ir kovuktan ibarettir.
İçinde d e rin b ir k u ju bulunm aktadır. K uyu­
nun ü zen çinko kaplı olup a jz ı 25 santim
k u tru n d a d ır KUçuk b ir 's n ılı çerçeve içinde
Ayia P a ra s k e v in n b ir tasv iri v ard ır v e bir
yağ kandili asılıd ır-
I h k k ı « ■ö k u rk
AVİA PARASKKVl AYAZMASI ~ Kum-
kaptda, d ü zg ün Sokağında İT n u m aralı Bay
Ş ekerciyanın evinin bahçesindedir. 2.00 m et­
re genişliğinde. 7 m e tre uzunluğunda, tavanı
tonoz, zem ini m alta ta şı döşelidir. Ö n cephe­
si cam efcindır. K apıdan girilince solda bir
m etre uzunlukta. 68 santim genişlikte. 88 san ­
tim yükseklikte ağzı m erm er bilezikli b tr ku­
yu b u lun m akladır. Ön yüzü güzel b ir k abart­
ma çiç^k m otifiyle süslüdü r. Y a n ın d a' aynı
yükseklikle- b ir m erm er d elik li taş. ikisinin
a rasın d a yuvarlak ayna taşlı bir m erm er tek ­
ne vardır. K arşı duvarda, d u v ar boyunca iki
ta b ta ra f üzerinde cam lı çerçeve içinde Ayia
Paraskevinln giiınilşlii. yağlı boya b ir tasviri
ve d iğer aziz tasv irleri v a rd ır Panayırı 28
Temmuzda yapılır.
H akkı fıik ıü rlc
AVİA PARASKEVİ AYAZMASI — Kuuı-
kapıda, A ra p /jıle Mikabında 42 num aralı evin
altındadır. Sokak üzerinde alçak b ir kapın
vardır. Sola kıvrılan bir dirsekle dokuz iaş
basam aklı bir m erdivenle inilir 2,83 m etre
genişlikte. 3 m etre kadar uzunlukla, tavanı
tonoz, zemini maKa ıaşı döşelidir, O rtayerde
afj/.ı yekpare m erm er bilezikli bir kuyu t e -
Ilınm aktadır K apıdan girilince karşı duvar-
 AVI \ PAAASKEtf — 1S48 -
ila sol M şede Yani Karagül adında Wr hayır
sahibi larafından 1938 de yaplm lm ı} iki m us­
luklu ve m erm er tekneli lıir çeşme vardır.
K arşı du ran la bulunan bir tulum ba vnsıUaiy
i« kuyudan çıkarılan su buraya doldurulm ak­
tadır. Uuvarlaruıda cam lı çerçeveler içerisin
d e «zizlerin yafilı boya tasvirleri varılır. Çek­
menin üzerine gelen duvarda b ir tepe pen­
ceresi v jrd ır. Elektrikle aydınlatılm ıştır Pa­
nayırı 26 Tfntm uzda yapılır
HaUı GSiUirk
AVİA PARASKEVt KUM ORTODOKS
K İLİSESİ — BcykoMla, Panayır sokagında-
dır. Dörl duvar iizerine kirem it ö rtü lü kügir
bir yapıdır. 1832 de yapılm ıştır. Mabede lllr
cam lı kapıdan girilir. Tavanı kem er peklinde
ahşap olup zemini m erm er döşelidir. On pen­
ceresi vardır. Tavanın o rta kısm ı sekiz ahşap
siituna istinadeder. Despot ve vâiz kürsüleri
ahşap olup kabartm a nakışlarla, altın yaldız­
la ve azizlerin yağlı boya tasvirleriyle süslen­
Kuhçi'VTf Ayla PAfbakrvi Kitiwnl
tSTAMBtn.
m iştir Ahşap ikonoslasiyonu beyaza boyanmış
kabartm a le 7>înntiyle ve azizlerin yağlı boya
tasvirleriyle süslenm iştir A rkada bulunan kl-
ılınta- m ahfiline on d ö rt ahşap basamakb
m eni İven le çıkılır. D uvarlarında büyüt Çer.
çeveler İçerisinde » iz le rin yağlı boya tasvir­
leri vardır. Tavanın urtadaki kem erli kışını da
kalem işleriyle siu le n m it olup ortasında bir
p an lo k ıaio r kompozisyonu bulunm aktadır
İçeı-isiıule beyaz la h la mumlu mermer
kaideli iki şam dan, d ö rt biiyük avize, dürt
güm üş kandil, d ü n cam kandil vardır.
K ilise 1937 ta rih in e k a d ar kandil ve
m um la aydınlatılm aktaydı, bu tarihle MI-
na C a m b a z -
oğlu adında ha­
y ır sahibi bir
ta c ir tarafın d an
elek trik tesisatı
yaptırıldı. Ki
http://groups.google.co
 ANSİKLOPEDİSİ
Ut»! 1W0 d ar 1945 e kadar askeri depo ola
r>k kullanılmıştır. 1913 den 1W5 en erin in
Nisan ayına kadar da Toprak Ofisi tarafından
dop» olarak kullanıldı 1945 senesinin İla» ,
ran ayına doğru mütevelli heyetine teslim
edildi
Bu satırların yazıldığı sırada esaslı bir
tamir görm ekteydi ıM art 1847).
AYİA PAKASKEVİ HUM ORTODOKS
K İL İS E S İ — Y edikule - Kuzlıçcşme yolunda
kiiçlik b ir k lf e d ir ; inşası üzerine halk « tu n ­
da dolaman b ir m enkıbeyi, sem tin deri tü c c ar­
larından E. Tapanidis şöyle a ak letm işllr.
IK K -1 82 0 a n a n l a Kazlıçeşm ell ihtiy ar
bir rom kadını h astalan ır, h ek im ler d erd in e
deva bulam azlar. B ir gece lü y re m d a m elek
gibi b ir k ad uı g ö rü r, bu kilisenin y e rin i ta ril
ederek: — O rada kuyu gib i b ir ç u k u r v a rd ır,
içi su doludur, o su ile y ıkan ırsan şif? b u lu r
sun.' der. K adın aldırm az, fa k a l a y nı rüy ayı
üç gece s ırtı a r a gö riir. B unun ü zerin e kom ­
şusuna söyler. O zam anlar b u ra la rı s e r tp a bos-
ttn h k n u f K om şn kad ın gid er, boslan kuyu
formda® b ir kova su d o ld u ru p g e tirir, h astay ı
vıiar, fakat o gece, gifcel kadın riiyada dBr-
dülK'U de-fa olarak g ö rün ür: — B enim adım
Paraakevi'dirl K aynıyan su ile yıkan! d e r
Clderler, duvar dibinde bir kaynak bu lu rlar,
hastaya getirip y ık arlar, h asta kadın kısa bir
um nn sonra ayağa kalkar. B u nan üzerine y e­
ni ayazmanın şöhreti cihanı tu ta r. «H lnt'.en
Yemenden!» h astalar g e lir. N ihayet 1920 de,
semtin dabağhano sah ip leri ve d e ri tüccarları,
başta E. Tapam idls olduğu h ald e bu küçiik
kiliseyi y ap tırırla r.
Osm an Tolga
AYİA PARASKEVİ RUM ORTODOKS
KİLİSESİ — H asköyde. vapur iskelesinden
tıkılıp dosdoğru y ürününce ana caddeyi geç­
tikten sonra tam karşıya gelir. E tra fı duvarla
çevrilmiş b ir bahçenin içinde, d ö rt d u v ar üze­
rine kirem it örtü lü b ir {atı ve kagir bir ta n
kulesinden ib aret kâgir yapı küçük bir kilise­
dir.
Kilise 1B35 <le inşa edilm iştir: N arLctsin
lıir hususiyeti yoktur: takat içi görülm eğe ve
tetkike d e je r. D ürt köşeli on >ki ahşap s ü tu ­
na IsUnadeden tavanın ortadaki tonoz parçası,
UtoDosiasiyonu, despot kürsüsü, anyonu va
kadınlar mahfel] m üstesna, diğerleri serapa
oymalı ve yaldızlıdır ve m üteaddit ikonlarla
m/group/merakediyorum
»549 — AYİA fAPASKEVİ
'ezyia edilm iştir lkoımslasyon -u ! ide <vvlz
üzerin*- e rttf latemcll 1^.; inci! kCuSsu. Ot-c
u h m m um lu iki büyük n pirinç şam«» .
mfaleaddıl ,:üllü -pım lanl., -unıil) re p&m
kandiller, avizeler ınftbedtaı ler.-‘ .ıt» .' tı^MI
eder, tkonlara gçlinıır btflıc&ları .u n la rılıı:
N artoksılen girllüiüinn göre :=8dı-::i İVinrl jD-
lunun ününde gayet büyük vc kabartm a rjv -H
tezyinattı ve iki yanında ü^'t r ıı.ürntu IH j,,
rinç ;am daıı bulunan mükellef Wr •r-if.ı-
içinde J85S tarihli Ayios N'ikolaot :'r ,nu. - ol­
dan ikinci sütu nun önünde aynı etfatts,
aynı zenginlikte b ir Ç erçtvt içinde 1857 ;rih
li M eryem ana ve m etek ikonu. M>ldan der
d un cu sü tu n u n önıinde ayni eb'alla ve aysa
zenginlikte b ir çerçeve içinde bir - E a 'ii
ha'delm evt» kompozisyonu; bu -onuncu ikon
serap a güm üş kaplı olup giim üş İşçiliği pek
güzeldir, çerçevesinin a lt kısm ına yerleştiril­
m iş o tan ejd e rh a şeklinde b ir çift s a n pirine
Sam dan da tereddütsüz sanat eseridir; Ikonra-
(asiyonda Ayia P a m k e v i ikonu, azizenin yal­
nız yüzü görün üp serap a gOmilş kaplı olan bu
büyük ikonun da güm üş işçiliği çok güzeldir.
Bu kilisenin bilhassa Icaydadilmege değer
şeyi ııarîeksden girildiğine göre sol kenar
parçada ikinci siituu un arkasında bulunan bir
ta b u t ve bu tabutun içinde Ayia A rgiri'nin
m um yalanm ış başsn cesedidir. Kilise h a tıra ­
tında ve halk ağzında bu cesct hakkında şSyle
b ir m enkıbe nakledilir:
A rgiri İkiyüz sene evvel yaşam ı;, B u ra lı,
g ay et d ilb e r b ir kızmış; B ursa paşasının o£lu
bu kıza âşık olm uş ve babasından istemiş; fa­
ka! kızı M üslocıana vermemişler ve hemen
b ir Rum delikanlısı ile evlendirm işler; zifaf­
larının onbc-şmci gUnil an’anevl kilise ziyare­
tini yaparken paşazadenin adam ları. Argiriyi
kocasının alinden a lm a la r ve lstanbula ka­
çırarak tersane zindanına alm ışlar: bu paşa-
sarie Sultan Hamldin veziri olan Fehim Paga­
nın oğlu imiş. Tersane zindanında Müslüman
ohıp paşazade ile evlenmesi için yapılan tek­
lifleri reddeden A rgiri açlıkla İntihar etmiş
*vo ölümünden a t etvcı çağırdığı flaaköy kili­
sesi papazına vasiyeti üzerine kilisenin avlu­
suna gömülmüş; bir sabah civardaki Hasfcft
hamamının üstüne peştam alları a*mak ürere
çıkmış olan bir d ellik veya n a tır kilise a*la-
sundan bir alev çıktığını görmüş, ajrat gece
kilisenin papazı da »beni buradan çıkarın»

AVİA l'ARASKEVİ
rtiye b ir 3eı Işltonj. ütevi tören ıtcliiHı ve>a
natırın delâletiyle patrikhaneden { c i n Mr tı<
y el tarafından kabir acılınış ve bugtla kilise
itin {findeki m um yalanın); ceset butunıııua
gövdeyi b ir UhıM içinde kiliseye koymuşlar.
B391 Nsusyaya g ö n d e rm e le r; T ılrk h u k â m e ll
huııu haber «Imıs, n ıiıen in hafini gori getirl-
ınek İÇın gayet aUr'atli Mı1 vapuru lufcılıe f>-
k-urrıif meft#rce başı götüren gemi pamuk
yüklüymüş. yakiıboK 'sğm ı anlayan kâptan
pam uk balyalarım denize a lın ı;, dairenin bir
mucizesi olarak im pam uklar Türk vapurunun
uskurlarına takılmış ™ olduğu yerde <iur<
durm uş.
Harcayın her yıl .10 Msar.da los'il edilen
vç JS26 da Marlfca Sartdu admtla bir İcadının
yaptırttığı camlı bir t.ıijul içinde k ili» trah-
îestflde nıeroaintlt! cluiajiırılan Ayia Arfliri
menkıbesi, atıayaın bir hakikattir ki. ire vc
nam us meselelerindi! pek necip hir taaisubs
safeib otsa vo mütecavizi. hedefi tecavüzü
hangi milisten olursa oI»un aman vermeden
iLuklijidu A.via 1'anvJırH Klıfcerf
(H«?inı: JJâgİm)
İSTANBUL
— 1530
le ıiiv c « te n T iırk ıi. İR w nam u» dnjoıam
güatcnnttk k«n g a n v k J rin e uydurulm uş. he
(arılı, ne n u n rık to g l» n oton b ay alı bir
urtüferiir.
İstanbul Ansikin|K.'iIiaı. ■ itfam bilgiline
dayanarak bu iğrenç iftirayı JW 7 de K K K».
çu vc M uzaffer Knen'ın İmzaladığı a lg ıd a k i
makanle İle vc bir iki flskeclk vurarak ıiy
riizeber c ü ııiş ti;
■ ik lytiı sene evvel T lirkiytde tiçiincii Ah-
mert. B irinci Mahmud, Ü çtineti Osman, Qç6n-
eti Mıifllafa. Birinci Ahdülham ld ve üçüneU
Stilin: htıkiimrtar olm uşlardır; bu devrin in
paratnrlıık vakayinam esi hu rd a teferrtıata lu-
dar m azbuttur, deyi! bbyle bir gen ç kııin ka­
çırılm ası, B urıada bir bekar ta n ın a îahije
getiren b ir baldırı çıplağın sebebiyet verdiği
alelade zabıta vakası dahi milsevveldir; guıel
Arfiirinın kaçırılm ası divasini o tarihlerde
patrikhaneden evvel Divanı H üm âyûn taki-
bedordi ve garezkârane uydurm anın kahra-
1 ı T T p r / / y ı ö u p i '. y ö u y l n . c u
 V İKİ.’ — İftsı -
BİM ■ ' ile pn«»«hl*jri amnnnz ter­
aıa n ı
ciye «derdi
«Kl» Bursüriiin Tersane zindanına getirt­
tir. ıut<»r l'MazMc* M urada zifaf ddgoglıtr
jlu rrırd ı T lv san t 7ln«lıınına getirilm esinin
.^bvbllıi b u bıtlı.ı Zindan ketlim»! yazılacak,
tulum vc gadir gûslcrilccrk vc A rgiri k»z ora­
da illdıtrldlcrek kolnvrncık kapıltargı H ırkoy
Salisesine naklnfclivcrecek; p apan zindana *o-
kibltttek kadar m O B tıualukir hir idare nasıl
«hıyar di. masum U r k m zindanlarda çBHI
lııynf.
-N işi k ibrind en çıkaraıı heyet bir ölü
kulasını k ıtır k ıtır gövdesinden ayıracak k a ­
dar hısaiı ve duygusuzmuş; hu hissizlikten.
Ihi gaddarlıktan h e r f e f l i n i n ve yalan bek­
lenebilir.
•Y ukarıda bahsedilen devirde M r AbdiM-
hsmidi evvel hüküm dar olm uştur, tarihim iz
bu adam hakkında $oyle yazar: «Gayet dindar,
fevkalâde âdil, din ve m ezhep te frik etm e
den tebaasını him aye e d er, şefkatli, m er ha-
metli, melek sıretli, sa l kalpli b ir hüküm dar­
dı. > Bizim bildiğimiz hafiye Fehim Paşa İkin­
ci Alıdülhamıd:n ufağıydı ve zamanımızdan
ancak yarım asır evvel yaşsrnıçu ve Bursa -
dan kız kaçırtm am ış, Bursad» kafası sapa ile
ozılerek Üldürüliüuştu
■ Başı ikiyiiz sene evvel İUısyaya kaçının
Semi pamuk balyaları atm ış da, T itrk vapur­
larının çarklarına takılm ış; denizlerde vapur
çarkının ne zam an seyıii s e te r ettiğini gös­
termeğe İstanbul A nsiklopedisinin sayfaları
tenezzül etmez, bunu H asköydcki Ayia Pa-
raskevl külse»! m ütevelli heyetinin ta h tı h i­
mayesindeki ilk m ektebin hocası bscak ka­
dar çocuklara öğretir.
■■İstanbul Ansiklopedisi büyük şehrin m m
kiliselerini en temiz ilmi zihniyet ile şeftir
kütüğüne geçirirken necip milletimizin iffe­
tine, insanlık gerc/iııe yapılm ış tecavüzleri de
şiddetle takbih eder. İşittiğimize güre Ayia
Argiri menkıbesi iizerine rum ca bir kitap da
»‘ittm f İstanbul patrikhanesine m ensup bir
heyeti ilmiye, delilik veya n atırın pegtemaliı
utarmlarlığı ile değil, tarihi burhanlara, de­
lillere ve vesikalara dayanarak HaskBydeki
mumyanın nereden ve nasıl getirildiğini tes-
oit elmek mecburiyetindedir. tkiyüz senelik
hir mazi karanlık sayılama*. Haafroel evrakı­
mız. kütüphanelerimiz cihana açıktır, Bizce
AVİA PAkAULKVt
llaalcbydekl Ayla Argin. latanbuhıa ıftılte
»<ldıı hum kiliselerindi ıkonlen bulunan
Yanyatı ym ı « ılı Yorglytn un kız karibflıttr,
yani kendilerim azizlik mvrtvbeaıne çıkaran
Klnıkt Klerya zihniyetidir.
«Amerıkada bulunurken ve Fener Kum
Ortmlok» Patriği alarak tsbnhulunum ı Mü­
ritlerinden beri, İnsanlığa, dünya sulhuna ve
l/u arada milletimizin aaadelı İle yurdumuzun
refah vc felahına k arıl bellediği ulvi duy-
fularınd an dolayı kemüterine k arp derin
hürm et duyduğumuz necabetmaab Birinci
AleiM gona'lan. liasküy Kilisesindeki fanatik
mumyayı, iıHilor İçin cn güzel vc tem u ısrti-
raiıetgâh olan toprağa tevdi ettirm elerim bek­
leriz.
«İstanbul Ansiklopedisi bu satırlardan
sonra ilmin tarafsız ıgığmda yürümeğe devam
eder.»
195# da iğrenç fanatizmin yarattığı Ayia
Argiri mumyasının yerinden kalktığı ve yok
edildiği öğrenildi.
AYİA PARASKEVt RUM ORTODOKS
KİLİSESİ — Bıiyükdercde. Danifmend Soka-
ğındadır; vapur iskelesinden çıkınca Ssnyer
istikam etinde karşıya gelen sokaktır. Bljyiik
bir avlu ortaam da dört duvar Üstüne kiremit
Örtülü kdglr bir yapıdır. Bir yangında barab
olan eski bir kilisenin yerine 189) de yapıl*
miftir- Gemi piinh kiliselerdendir, avludan
narfekse üç kapı ile ve asü mabede biri nar-
tekse diğeri avluya açılan iki kapıdan giri­
lir; tavan ahşap, zemin m erm er döşelidir, ta­
vanın orta tonoz parçası altı ahşap sütuna is­
li ııari etm iştir; ikonostaaiyonu ahşap ve sa­
dedir, büyüklü, küçüklü, gümüşlü ve sade
miitcaıldit ikonlar, şamdan ve kandillerle
tezyin edilm iş elan kilisenin kayde değer bir
hususiyeti yoklur; çttn kulesi olmayıp çanı
avlusunda bir ağaca asılıdır.
Hıktı Mktlitk
AVİA PARA.SKEVİ RUM ORTODOKS
Kİf.t.lEKt — Tarabyada, Tarjbya - Veniküy
yolu üzerinde Saray luksntasının yanındaki
aralık sokaktan gidilir. Ortası kubbeli salip
pli» Üzerine, çatısı kiremit örtiiKİ M rglr ya­
pıdır, İnşa tarihi 1890 du. Kııhhe yüksek kas­
naktı nlup, çift çift sekiz sfJlun üzerine atıl­
mış dürt kemer Uafiiiıe oturtulmuştur. Salip
teklindeki tavan tonoz kemerlidir; sütun baş­
lıkları oymalı; ikonofitssion mermer olup, aifı
 AY U TKODOSİA
yaf-uıı slllııa v c zengin k a b a rtım ı ç iç e k teayi-
o a tiy le b ir u t u l e s e rid ir. V illı kilralisıl. in d i
ıdcııma y e ri, dc-spol kııllugu Ahşap, oym alı ve
d i |e r kili*elerdekl cn isalı m isilli a ltın y al
d a lıd ır. K ubb enin o rta s ın d a b ir p a n lo k r a lo r
kompozisyonu, k a s n a ğ ın o n iki p e n c e re s i a r a ­
la rın d a d a hnvarfyuuun ta s v irle ri v a rd ır , İk i
aîrçap a u tu n ü u trin o a llin llj o la n tc a d ın la r
n u th rc ü a h fa p o lu p m a m f e i n i k i y a n ın d a n
çlfı k ap ı ile ç ık ılır. so ld a k i k a p ıd a n g irilin ­
ce, d eh lize A y la P a ra s k e v in m k ıy m e tli b ir
İkonu b u lu n m a k la d ır. M .ibot, b iitü n e m s a li
gib i m ü te a d d it ik o n la r, a v iz e le r, k a n d ille r v e
şa m d a n la rla tez y in e d ilm iş tir. Çfcn k u le s i a h ­
ş a p tır (19471.
Hakkı ( ü U M
AYİA TKODOSlA AYAZMASI — Fe­
nerde, Ka.tahdcmiı-hii) Mahallesinde Hıçakçı-
çeşmesi Kokağındadır. Ay?e Kaya Kllialtıoglu-
rm ail »tsanm altındadır ki yirmi yıl kadar ev­
vel burada nalbur Hacı Mehmed Efendinin
bir biiyük ahşap konağı varili. ftjıre seki*
basamak boauk bir toprak merdivenle bir de­
mir kııpıya lııiUr, knpı geçilince bir merdiven
daha gelir, bunutı ancak dört basamağım in­
mek miimkUndür, zira aşağısı en az 25 san­
tim derinliğinde su ile kaplıdır. 8 a | larallıı
üstü tonoz ürlulii İçi su dolu ve oldukta de­
rin bir mermer havu» vardır, havuzun m er­
mer bileziği tilerinde madalyonlar içinde ka­
bartma haçlar yapılmışııt 1948 de ziyaret
etUictiğinde, ayazmaya çok İyi bakan arsa
sahipleri hat ti ayazmanın ihyasını, adının da
:Avje Kaya Ayanımsı* Ha tahvilini dii^ünii
yorlardı.
İlahin Gilrttırk
AYLA T K İ A S (T R İY A D A ) A Y A ZM A SI
— M alleped e, S ü re y y a P a ş a ıN a rlı) ç iftliğ in
d c d iı
f la U t ftölctMrk
AY İA T ltİA S A Y A ZM A SI — M evlcvi-
h a n o k a p ıst d ışın d a d ır. K ozla ç a y ın a ltın d a ­
dır. K apısına ntılki b a sam a k lı ta? ın c rd lv c n
İle İn ilir, ik i k a n a tlı d e m ir k a p ıs ın d a n gonra
uç basam aklı b ir la? m erd iv en do ha in ilir,
6 X 1 ,8 5 m etre ka re g ııni(tigindc. ü s tü tn ın »
zem ini ç im e n to b ir y e rd ir, finîda, d iin kilgc
yc‘k[jl'rc ta} bilezikli ve 4 m e tre k a d a r d e rin ­
likte b ir kuyu, k u y u n u n ya n ım la da d u v a r
k e n a rın d a kü çü k bir scL o lu p Ü stünde çiçek
1552 — ______________ İs t a n b u l
motifleri ile sDsIü ve başka Mr yerden getl-
rildijjl ve taribl tesbit edilomiyen bir tamir­
de buraya konduğu muhakkak olan bir kabir
la«ı vardır, lasın güçlükle okunan rumca ki­
tabesinin tarelimeal şudur: «Burada Allahın
kulu Edirneli Auanlas oğlu bakkal Hritodulos
yatıyor 25 teşrinievvel 1748».
Sağ tarafta b ir aed Üstünde bir mermer
lekne. kapıdan girildifcine göre k a rtı duva­
rın da iki köşesinde iki sed ve arasında, ikon-
larııı konulması İçin bir raf vardır
Hakkı C ü k ttrl
AYİA TltİAS RUM KATOLİK KİLİSE­
Sİ — Beyoglıında Hamalbaşı Caddesinde Odl-
gitrio Rum K atolik ilk okulu ve nujflcnıilâ-
tının bulunduğu binanın içinde küçük tor
kilisedir; 1863 de inşa edilm iştir, kayde de­
ğer b ir hususiyeti yoktur.
H a t tı Göktürk
AVİA TRİAS KUM ORTODOKS KİLİ­
SESİ — (B .: Büyük Ayla Triada KiiisMfr
AYlA TKİAS RUM ORTODOKS KİLİ
Sesi — Kadıkövünde, Cevizlikledir; Haaşük-
rü Sokağı, Nisbiye Sokağı ve Bahariye Cad­
desi arasındaki adadadır, plânı haç şeklinde,
ortası kubbeli, palının Uİfcer ahşap kısmı ki­
remit önütil kârg ir yapıdır. gözeİ bir bahçe
ortasında olup 1002 de, Patrik ÜçUncü Yo-
vakti» ve Kadıköy Mcfropolidİ Yermanos za-
m ıtunda Rum ortodoks cem aati tarafından
yapılm ıştır ki. adı geçen metropolid vefa­
tında bu kilisenin avlusuna gömülmüştür;
Taksimdeki Ayla Triada Kilisesinin plân ve
resminde îakal onun küçüğüdür. Orta büyük
kubbesi H ereke taşından ddrt sütun üzerine
alılm ış pencereli bir kasnak üstüne oturtul­
muştur, ince somaki sütunları ile bir sanat
eseridir. İncil kiirsüâû de mermerden ve
ayni kıymetle b ir eserdir. Zemini mermer
döşelidir, iki çan kulesinden birinde 4 di­
ğerinde 1 çan vardır. Yevmi mahsusu paskal­
yanın elli birinci pazartesi güniidür.
BlbL : o. T»1$İ ve İT. GnktUrk. NnL
AYtA TKÎAN RUM ORTODOKS KİlJ-
SESt — fioğaziçinde Klreçburnunda. Tarfib-
yaya giderken sağ taraftaki sırtlar üstünde­
dir. Çan kulesi demir potrelden yapılmış ya­
ri ahşap yun kftfiir küçük bir kJJJjie olup İ9ÛB
de metropolid Yormanos’uıi delâleti He İjişr
odilmlftir. HivayeL edilir ki, yerinde ihtiyar
http://groups.goog le.çfl
 ANSİKLOPEDİ: i
lu r Rum b a lık ç ın Ln k u lü b e s i r a r m i) . balık çı
Ur f e e r r ü y a s ın d a I l a ı r r i j Isa y j k e n d is in e
« i s a / i r g o lm iç ffö rü r. rü y a s ın ı Yenna/MM
E fe b d m a ç a r, m e tro p o lid ele te b e r r ü k e n k u ­
lü besini b u a d a m d a n d e r i n i n k a t k a t ü s ­
tü n d e 2nr p a ra 21e s i t ı n a la r a k b u k ilisey i in -
ş 3 e tt i r i r (İ946>.
O s m « T o lfa
AVtA TRİAS R I M ORTODOKS KİLİ
$E$İ — Taksimde Meşelik Sokağuıdadır. m er­
divenli bir kapusu da S ıraserriler Caddesin-
dedir; geniş b ir avlu içinde, salıb plâıılı. kub*
beti, kubbesinin iki yanında İki fa n kuleli
uam etli b ir kâgir yapıdır. N art eksin sol ta-
rafında bulunan ta p tı üstündeki kitabede in­
şa târihi 14 eylül 3807 olarak gösterilm iştir.
Kilisenin. kandilcisinin naklettiğine göre bu
laribtea önce avluda Ayios lyiorios lYorgifls)
adında ahşab b ir kilise varm ış ve avlu da me-
2arlıkmiş_
Mabede a )tı basamaklı m erm er m erdi
venle çıkılır. Cebhe câm ekâb, kubbesi dört
fiJ ayağı üzerine oturtulm uş d ört kem er ve
yüksek bir kasnak üstündedir. Zemini m er­
mer döşelidir. Büyük orta kısm ın iki yanında
iki galeri vardır, bunlar orta kısımdan oyma
başlıklı yekpârc mermerden dörder sütun ve
bu s&iıınUra oturtulmuş kemerlerle a y rılır
Abslde (mihraba) Üç basamak m erm er merdi*
venle çıkılır, lkonostasionu da mermerden
olup dürt küçük sütun ve kabartmalarla mti-
ieyyendir. Anvon (înçil okuma yeri) ve tronos
(despot kürsüsü) kezâ m erm erden yapılmıştır,
ikisi dc kabartma ve oyma tıakı^Jarla süslü­
dür.
Kubbe kasnağında ou iki pencere vardır,
kubbe vc kemerler renkli tezyinat ile kaplan*
miflır Galerilerin ortaya bakan cebheleri do
üc&nîarU tezyin edilmiştir.
Nartcksin tavanı ve kemerleri de renkli
nakışlarla kaplı olup zemini m ermer döşeli'
dir. Mabedin avlusunda bir rura ilk okulu bu­
lunmakladır (1959).
U»kk) Göktürk
AYİA VLAHERNA AYAZMASI — Ar-
navutkoyiinde Yağhane Sokağında KoskîS'ın
bahçesizdedir; ağaı 3.İ5 met re kutrunda ve
13 mclre derinlikle bir kuyudur, kandili, ka­
pının altında, ince tu b ad an yapılm*5 kemerli
İM kiiçük höcre içinde yanar, üst h ö m d e btr
pı/group/merakediyorum
— 1963 - AVİA VLAIIEHNA
Meryem ana İkonu «»rdır Panayın 1 tem*
muala yapılır
llaklu U IM t
A V İA V I .U lU tN A AYAZM ASI — İ v
tiuye Mamamı .S»katınd»n ve bir patekadan
gidilir, bu yolun nihayetinde, bayırın değin­
dedir. 1047 de ractrûk halde idi.
Ibkkı Gaktürt
AVİA VLAHERNA RCM ORTODOKS
KİLİSESİ — Ayvansaraydadır, Ayvamany
Caddesinden Ayvansaray Kuyu Sokağına
pınca, bu »okağın. Dervij Ali Sokağı ve Mus-
lafa Paja Bostan Sokağı ile tejltil elliği üç
yol ağzının tam karsısında ve büyük, mamur
bir bahse ortasında. küçüV bir kilisedir. Bah­
çenin yan kapısı Damaları Sokağında olup ki­
lisenin adı bu kapının üzerinde yaslıdır;
Hazreti Meryem adına inşa edilmiş olan mabe­
dinin bir adı da Panaiya Vlahernon'dur. Kir
Bizans yapısının yerine ln;a edilmiş olup ya­
pı tarihi tesbit edilememijtir. Narteks’i çamlı-
bir ahşap bölme içinde dört kâgir duvar üze­
rin e kiretni; örtülü bir çatıdan ibarettir. H er
Rum Ortodoks Kilisesinde olduğu gibi, bir-
kaç parçası sanat eseri kıymeti taşıyao mü­
teaddit ikonlar, şamdanlar, avizeler ve kan­
dillerle tezyin edilmiştir. Metropolit koltuğu,
muganni sıraları, vilz kürsüsü gibi ahşap ak­
şam ı sicild e işçilik eserleridir. Methal kapı­
sından girildiğine güre tam karşıya rastla­
yan m etropolit koltuğunun s a f tarafındaki
bir ikon. İd kucağında çocuk tsa ile Hazreti
Meryeıni tasvir etmekledir. Rivayete göre.
İhtan bulun Rum kiliselerinde mevcut İkon­
ların en eskisidir, Bizantin bir resim olup,
yüzler ve bir eli müstesna tamamen gümüş
kaplı olup açıkta kalan kısımlarda da renk
ve çizgiden eser kalmamı; gibidir. Yeri bu
kiliseden ziyade Ayasofya müzesidir. AyaI
koltuğun solunda Hazreti îsayı Havyarıyım
arasında gösteren ve Anania Mlsailidls İmza­
sı ile 1865 tarihini taşıyan yağlı boya tabloda,
resim bakımından, güzel hir eserdir; kilise
Jsljtiibul Ansiklopedisi aduta ziyaret edildi­
ğinde İhtiyar rahip Yasıl HacopulM hu san­
atkarın Cihslill olup yakın vakte kadar da
hayatta ve dükkân, atölyesinin de Clbalide
olduğunu söylemiştir.
Kilisenin, sayaıu dikkat hususiyeti, için-
de ve tkonosfasiyon'un sağında bulunan ayaz-
 A Y U VLAHERKA — 1554 —
m ajuun panayırı 2 temmuzda b u la y ıp bir
hafta sürer, bugünlerde, buraya biiyük şeh-
rtn en usak M inilerinden bile m üılttınan, hı-
listlyan binlerce kişi gelir. Ayazm anın k ili­
se İçine bakan cephesi, iki ktiçtik m erm er
sülün üzenne atılm ış geni; ve yayvan bir k e ­
m erden İbarettir, ö n tarafında m erm er bir
set, iki kenarında yekpare m erm erden oyul­
muş iki Süyflk yuvarlak tekne, ortasınd a ila
MiJıail Papadupuios’un ru h u n u şadetınek için
JM 2 de konulm uş dört m usluklu bir inerin er
« ı deposu vardır. Ayazm anın suyu, arkadaki
hâzineye damla dam la ak ar, tenh a zam an­
larda. kilisenin içinde harikulade lâ tif a k isler
yapar. Öylesine ki. yanındaki sokağa, h alk
D am lataşı Sokağı adını verm iştir. İstan bu l
Belediyesi m ektupçusu sayın O sm an Ergin,
bu sokağın adını 1934 şeh ir reh b erin e D am a­
ları diye kaydetm iştir. Sokağın eski bir adı
da Ayaıma Sokağıdır; Ayazma ve D am lataşı
gibi ik i eski güzel ism in yanında D am ataşı
pek garip düşm üştür. K ilisenin çan kulesi,
bahçede dem ir çubuklardan yapılm ış b a sit b ir
kafesten ib arettir. Bahçe ise, A yvansaray g i­
bi b ir am ele sem tinin o rta sın d a , silkûn için ­
de (ünlenilecek yegâne y erd ir; kilisen in m ü­
tevelli heyeti bahçeye birkaç ta n e kanape
koydm tacak olursa, sem t h alk ın a iyilik etm iş
olurlar; bu takdirde bu bahçenin m üstakbel
adı «Kilise bahçesi» d ir (M art 1947).
BiM.: REK ve ME. Oeri notu.
AYİA VLAHERNA RUM ORTODOKS
KİLİSESİ — BüyUkadada A yios Y orgios m a­
nastırı avlusu odadır. B ir B izans yapısıdır.
B eş basam aklı taş m erdivenle in ilir. T avan ı
tonoı. zemini m erm er döşeli lkon ostasionu da
taştan yapılm ıştır (1947).
Hıktı G ib M
AYİA ZONİ AYAZMASI — «Timiazoni»
d e de Bilir, Eğrikapuda T a n d ır Sokağında Pa-
naia KiUsesindedir; kilisenin «hleronvim a»
sının altuıa rastlar; on dürt, basam aklı ta ş
m erdivenle inilir, ü stü tonoz, zem ini m alta ta ­
şı döşelidir; boya tahm inen 8 m etre, genişliği
4,5 m etre olup etra fı dem ir korkuluk ile
çevrilm iş eni, boyu ve derinliği 1 m e tre bir
m erm er havuz, gerisinde a ltı basam ak taş
m erdivenle çıkılır b ir sed, havuzun sağ ta r a ­
fında, ü stüne i 902 ta rih i bak edilm iş m erm er
bir tekne, onun üzerinde dc atlı a d et bakır
m sşraba vardır.
M erdivenin sağ tarafınd a ibâdet için hir
m liırab, m ihrabda da Hz Isa ile M eryem A na­
nın ikonlarım taşıyan ahşab b ir ikonoslasyon
vardır.
Ayazma elektrik le te n v ir edilm iştir; ay­
rıca bir Avizesi Ue birkaç kandili vardır.
Rivayet edildiğine güre Bizans devrinde
bu ayazmaya azılı deliler konulurm uş, ki d u ­
v arların da zincirlerin rabtedlldigi dem ir hal­
k a la r halâ d urm ak tad ır. P anayırı 31 ağustos­
ta y ap ılır.
H akkı « iık iM k
A Y İİ APOSTOLİ IHA V V A R IY t\> A YAZ.
MASI — Fındıklıda S alıpa/arın da, Meclisi
M ebusan C addesinde; bu cadde İle. Salıputa-
n yokuşu kavşağı köşesindedir, Madam A ti­
na N ikolaid i'n in sahibi bulund uğu binada
B ayan Z etiha D oğrusöz'ün işlettiği aşçı dük­
k ân ının a ltın d a d ır. A lçak ve k an atlı Mr d e­
m ir k apıd an g irilir; İçiçe üç bölm eden mü­
re k k e p tir; h ey eti um um iyesinin uzunluğu 6
m etrey i geçer; h e r bölm enin tav an ı tonos ö r­
tü lü , zem ini çim entod ur. B irin ci kısm a yedi
basam ak ta ş m erdivan le in ilir. U çüncii kıs­
m ın kap ısı Üzerinde, d u v ard a taş kabartm a
b ir saiib v ard ır, bu ray a d a iki basam ak taş
m erd iv e n ile inilir.. İçi b ir k a rış k a d a r su
Ue d o lu d u r, geçilebilm esi için üzerine bir
kalas atılm ıştır. Su, n ihayetteki kayalıktan
dam la dam la sızm aktadır, ve b ir ta ş. çukurun
için b irik m ek ted ir; bu n u n ö n ü n d e de, yerde
y in e k a b artm a b ir saiib v a rd ır. İkinci kısım da,
kap ıdan g irince sağda, o n iki basam ak hele­
zon! b ir ahşap m erdiv en ile U r höcreye çı-
* ılır ki, zem ini çim ento o lup ahşap b ir kor­
kuluğu va rd ır; b u rad an d a d e m ir b ir kapı ile,
ayazm anın üstün deki eve g eçilir; bu hücre,
evin sak in leri tarafın d an köm ürlük gibi k u l­
lanılıyo r olacak, zirâ, zem ini kö m iir tozu ile
kaplıdır.
R ivayete g öre H avvariynndan A ndria ta i­
fesiyle Fındıklıya çıkm ış, vc orada yerleşm iş­
tir. Bu ayazm anın da o zam andan kaldığı zaıı-
nolunuyor. Celâl G6Sd'ln «Eski İstanbul» un­
da zikrettiği Fındıklıda Saint - A ndre kili­
sesi, bu ayazma hakkm daki rivayet İle ya­
kından ilgilidir.
Ilakkı G tkilirlı
http://groups.google.corr
 — 133$ —
AVİİ APOSTOLt AYAZMASI — Bt
Mklt Sokağında Ajfio» U ınlım liM
kdtM karşısında. Madam KokolCatn kof
Jui U K 69^ ' köşkün ciuvan M tlodulır. Ev-
rtk * sagb sonra sata kıvrılan gayet dar. için
d t aafek iki büklüm yurünebiien üstü tonoz
ve on faes m etre kadar uzunluğunda bir y er­
dir. Soyun kaynağı dağın altındadır. ayazma-
yu ikinci dirsekle çık ar ve b ir künk için-
j p ı y tn n ı m etre k adar derinlikte ve 0.4 / 0.7
metre (atluiuU b ir szrm çta toplanır. stfnıca
bir tiffiı*1 halırafr âkar. Kapısının üstünde
vunaoca U r k îtfb e mevcut olup tercem esı
çudur:
«Her kim bu sud«n itikad île içerse bu
Havvariyttn bcrckatt İle zengin olup ve üraid-
leriade aldanmayacaklardır. tstavrakis bunu
dua eder, ki bu adam ayazmanın u ş a mas
zaftanm üzerine aldı. 1742 senesinde ağustos
ayında yapıldı*. Bu satırların m uharririne,
yukarıdaki tercümeyi sayın profesör Bitter
vermiştir ki, tercemede y aln a «dindarlıkla»
kelimesi «İtücad ile» şekliode gösterilm iştir
HM?).
Hakkı 6«kturk
A \İE AP0 ST0 Lİ HI M ORTODOKS Kİ­
LİSESİ — Şişlinin D uatepe nahiyesinde avu­
kat Caddesinde, Lala Şahin ve Evranotzade
Sokakları arasındadır: R um îar arasında daha
ziyade on iki havari — Dodeka ApostûLi adı
ile anılır. D ört duvar in e rin e kirem it ö rtü ­
lü bir çatı ve ortasında b îr kubbe Ue ö rtü l­
müş kârgir b ir yapıdır. İnşa tarihi 18&5 dir.
K arteksi ah şaptır; iiç cam lı kapu» olup
İki bu satırların yazıldığı sırada yalnız o rta ­
daki kapı kullanılm akta idi. d ört pencere ile
aydınlatılm ıştır: N arteksden asıl m abede ge*
Çilen kapının üstünde K osttulo adında biri
tarafından ressam HaraLarabos'a yaptınütiış
1914 tarihli yağlı boya b ir «On iki aziz> leb*
lûsu vardır. D uvarında büyük fcûmi§ler İçin­
i n Pavlos, P etros. Nikola oJ azizlerin >'ağü
boya tasvirleri bulunm aktadır; tezyinat ola­
rak bir saat. hir avize, iki bakır kandil var*
dır. Mabede cam lı bir kapıdan girilir. Kub-
be, dört köşeli d ört sütuna dayanan dört ke­
mer üstündedir. Zem in m erm er dönelidir.
Kubbe kasnağında dört pencere, göbe­
ğinde de b ir P an to k rato r tasviri vardır Ki­
lisenin, avluya açılan iki yan kapısı daha var-
ı/group/merakediyorum
AVİKEDAR
dır. içerte ddvt penrer* ve kapı ttıUrrindefci
pencrrln 13e aydınlatılmıştır
Tw*ey ıDMfnt tabii}, aırven ve ikonm>
iMjyoau ahşaptır ve tezyin*tuz sadedir Sol
duvar*» papadann «narini yıkadığı bir
ı*w vardır Duvarlar yaftU boya a û ponve*
itn iîe tezyin etilimi* olup bunların aram da
leuam Basmacıdıs'ln bir «Isanm dojufii»
«ablocu. muvaffak olma* bir eserdir. Kadın­
lar mahfiline narteksden ahşap bir raydı-
«enle yıkılır*, duvarlannda. kadınlar mahfi­
linin bn tephirinde yine Basmacidûrm fır­
çasından çıkmış yağlı boya tasvirler vardır
Kilise tezyinat olarak beş büyük, dört küçük
avize, on bakır kandil, ve iki bakır şamdan
vardır
Çan kalesi dem ir çubuklardan yapılmış
olup m âbedio avlusuodadır; avlunun. biri cad­
deye »i™ yan sokaklara açılan Üç kapısı
vardır
B ıkkı G Sktvk
AVİİ APOSTOLt RLM ORTODOKS Kl
LİSESİ — Bıiyükadada. tepede. tepenin ce­
nuba bakan yüzünde Aylat Yorgios mınas-
tıno methalinden girildijioe göre avlunun ra i
taralındadır. Ayios Haralambo», Ayku Yor­
gios Kiliselerinden yo Ayioı Yorgıı» ayanu-
srndaa geçilir. Bizans yapılarındandır.
T ıvanı tonoz zemini m erm er döşeli bir
hSereden ibarettir. Avluya açılan bir kapısı
v« S? penceresi vardır. Afcfap olan oraya pili
ve tronos sarı, m ai ve beya 2 renklerle boyan­
mış sanat kıysteti olmtyan basit şeylerdir.
Tavanında b ir avize asılıdır.
Ayios Yorgios M anastın avlusunda bir
iiiis e ile Ayios Haraiambos, Ayios Vorgios
kiliseleri ve Ayios Yorgios ayazması dört
i î g i r duvar iizerine kiremit örtülü bir yapı
içindedir.
H ıkta GÂktârk
A y INEDAR — Eski İstanbul hayıtm-
da. hamamlarda yıkanıp çıkan ve giyinen
m üfteriye üsliine çeki diiısn yerebilmesi için
ayna [utan natır yamağı y a tısın a oğlanlarla
înjL an sonra oıtlşieriye ayna tutan berber
çıraklarına verilen isim. Aşağıdaki k ıt’a son
yeniçerilerden Çardak K ollufu çorbam ı balk
f.ıiri G alaulı HUseyin Ağanın Destan met-
m uasuıdandır:
 A Y tS B İ D E V M V
A.VS1K1.0FSDİSİ — 15SÖ —

Tramvay perdesinden âkibei olduk halâs ım m

T ık ır tık ır n ilin ||ı> ftrtd i â y i n e d i r »
Kir bûm«tn tatcb itoPtn mini namusla irim Açılmaz p erdei p*fiml İb re t yâ fteaulallah,
üpdiim yârin aymam lıalışJş koydum cAnıuıı (N m i İ S en o
Agam Akçen kalbdır dcıll lır-n »U t» nyirım.
Biiyük zaferden sonra Beyoglucun halı
İstanbul ]dbür ve ricali de harem de gi­
h ak k ın d a:
yinip selâmlığa çıktıklarında kıyafetlerine ve
bilhassa tavuklarına son çeki dÜ2oni orada Korkudan şapka înlp ballara fesle r kondu
verirlerdi ve ka$ı gözü yerînde, d i a y â ğ ı dite- Oldu baslarda mtpr boncuğa şapkayt vatan
gün. velinimeti efendisinin asın itim ad ve İKasfetai Vatam
m uhabbetini kazanmış bir mahbub uçak da B e b e k h a lik ın d a :
ayna la la rd ı ki o uşaklara da «âyînedar» de*
nilirdi. fB : Hamam; B erber; Ayna öpmekj. A tladık Sirkecid en san d ala b ir cum ’a tfliaD
Il&rolenıııiıjtı <■ g ö n «inci deryayı v ıU ıt
AVfNEİ DEVKAN — Asrımızın hünıe- ü i d e n k d o ğ ra ra n k H boya çık tık Bebeğe
rist şâiri merhum H alil N ibaduı 1918-1924 B öyle p e k az b u lu n u r câyf fcrabzayl vata»
hâdiselerinden bazılarını ve bu arada bu yıl­ (K aside! Vatan)
ların İstanbul atm osferini teshil eden bir
K öprü m üruriyesi h a k k ın d a ;
eseri; 12 x 1 7 boyunda 214 sayfa olarak 1924
de îkb&J Kütüphanesi tarafından basılm ıştır. Geçirme* k ü p lü d e n alm aksızın resmi (n in n iy e
D üşünm ez b aşkasını asld e m a n e t K estüallab
Eserin, kabına koyduğu;
(NaaÜ Şerit»
CUvti dl’k rJa tacolliyatı yilııa gfiDiınıı
dürm ek i s l e r i n eğer Ayfzıol deverana hak İçki yasağı h a k k ın d a :
D u£ üji imâl vc îstfınâtt İffe t meni-
beytiyle takdim eden Halil Ni-
had, bu kitapta elli yedi şiirini fakat terkte suyundan boldur fcret
toplamıştır. *Muhavere» isimli yâ Retu!aD»lı
(Naati Şerif)
çlirdun öğreniliyor k lt «Ayinei
devran> m karikatürist C em in İ$gal y ıllarınd a yabudilerin
karikatürleriyle 4e tezyini d ü ­ T ü rk D ostluğu h a k k ın d a :
şünülmüş. fakat Cem'in ihmali,
T ü rk ü in citm ed i evtâdı B ent İsrail
kararın tatbikinden sarfınazar B ence y a p tırm a lıd ır onlara havrsyi
ettirecek kadar uzam ıştır : valaa
(K atide! Vatan)
O fcm e gam , (ekelim dem dedim
Son ban» peyntsne dem adem dedim Y ang ınlar hakkında:
Dem cen İ^ip b e n d e «nnurtimı bam O k a d a r y a n d ı b i y e r kalm adı artık
Ben olan ım ba&ka b ir lA cm dedin» yanacak
C canele ^ m i ) sayanın kendim i Bozulup kaldı sakaklardı) (ıtfuınbftyî
Gitse rak ip olra cehennem dedim vatan
Sarlıeş olursak o* d e r ilen» dedi (K asldeİ V a n a )
Şimdi tınraram dam t Atom dedim.
Aklim kim f iti rerfşan dedi C um huriyetin ilâm baklanda:
Kûvcl obrndakî perçem dedim Gece İstanbul Ahalisi sayarken yıldır
IM>yle değildin dedi vaktiyle seıı Doğdu bastarda o dem ableri C tf1
Devri tamsın eyledi sersem dedim hafiyi
Enberi İrimdir ıtitaranıa dedi İğ n e a tsa n y e re dügm esâi o
M iri m ükerrere AU K krtm dedim H e r y e r olm uştu o f& n m&bfcri
Çıktı mı Aylnel devraıı dedi C m nhariyet
Resmini U f» yapacak Cem d e d in (C uıuburiyetaem a)
Ayineİ devranda şakin te ­ Şebrem anetinin haîka odun*
m as ettiği Istanbul vakayiüıden köm ür dağıtması hak kınd a:
b anları şu n lardır: Vok E m anetten odun yabul kofld**
Tram vaylarda kadınlara mnb- ttmlt edim
Bancn y ıld ır m illetin sırtında flomk*
sus yeri ayıran perdelerin kalk­ A ytnedar b e rb e r cu*£ı kalma*
ması : (Bestııu $ablh» B o a n b ) (Kalm adı)

http://groups.goog le
 —- J 557
KıTaut **Uy* fakirin ililince *atn
ftol M «dun köm ür î ^ - e r e k Ş ehr^ rtıatifil
■ N e dim in kafty*siyL#>
to c ti * j i tyyam ı d e h rin tnevulm l M’H uinnU r
flü k a tılt'n d ille rd e artık h ep kbtıukr tr v r ia u d ir
Bin v9K»p ı>u j ı l dujrrium K m a m ı eum ına
ganBu)iQ am a bu *ii» b ir $alrin h ü ly asıd ır
(Ki* dercü'
Maa$ ulamıyan :r.uailimter:ıi. m em ur­
ların ve fakir halkın - ıklı halleri hakkında:
V sefalet çekiyor m m r*i rtıK 4â)ta
f(rm n b k v p ıft b ir lu h v t veyi rijrl Vatan
%> kad*r a ilrte r v a r kl sakaklarda y a la r
Çtrfrât olda bu Herdin paifll *iıkn*yi vatan
Vâmeltk u r f criulûb Rîiil m â i^ t votıın»
Sıtıllb kılm adı b ir harırde v»fan
Yılda k ir kere g rlü r m Ahi m uharrem rif ytne
Plgemeıt hanede b ir «türlü o t i y i v«U a
«V atan K *side«)
E; » m a a ltıw fr ey k ahlü jo lâ arU k am an
Çıktı eİLİcn kapluıcak e rle rd e Çom lfk kftlttadı
(K alm adı)
Akbaba Mizah gazetesinin in tişarına ta ­
rih ıB.: Akbaba; Aydede):
Ai edip d tftli m aiçtU e Ziya U Seyfl
Kokuyorlardı bu kıs glioleri kısm et p t ş i a t
Geldi bir karga $a ta rik Ue ( a k f a k diy erek
Dediler Aydedenirt Akbaba konmııg leş!» r
LU. 1341)
İstanbul d ilberleri h ak k ın d a:
Gârâp latanknlttB d tlh c r ln in b e n d a h i b lim ig lîn
i k t i j ı k îcr Ue a n m a k i a ş k a tö v b f rtın if tiıa
AJ*5i aeyr iffis b ir £i)n k i SodâM tFa şitn d ştlı»
(Nedim Âe)
48 punto kûfı m atbaa h arfine ta rih :
D ly ıp İM ad R ı û n i k o d id im u r l h
Dilildi K*Uı k i n k ırk «ekiz punto
IH. I340>
Ziimrudü Anka mizah gazetesinin inti­
şarına tarih:
Saf toğut&am geiiy*r ZümrütI» Anka diyerek
Akbaba wyTü lem a şaa n a çıktı acele
fa k ttfr u la r d h ii kartlı # e llp b tr »raya
Kuşa benzer m i bak ın KÜmrûdii A akapa kel#
t a 1341)
Müstakil gazeteye tarih:
Qm i im ali htfMMıll*
v tsta k il b ir û m i b i m Una de£H
Jfâ*dım bi bedel tarihin)*
Meslek) İrfanı o t a n mdatakU
AVkNEl v a t a n — A riiâkİ lâkabı ile
tanınmış Gilidli M ehmed A rif Efendinin çı­
.com/group/merakediyorum
— ATINB VtSUT
kardığı resimli Mecmualardan (13.1 Arif Efen­
di, Mofunadi; \Va ntiâhaa» hicri U Ramazan.
1283 vo rnHSdk 24 ocak İG76 perşembe günü
çıkmîflLır, haftalık mecmuadır; ne kadar de*
vam citiRİ lesblt «lUcmodi, 38/*2T eb'admda
parşomun* yükm kalınca b ^ v , kâ^ıd ii«r\ne
hasılmış 16 sahifellk bir mecmuadır; bir nüs­
hası ken-rJi tâbirlerince ıb ir yirmilik Mrcidl-
yenin çeyreğine*, yani beş kuru*, aalılmı*-
Ur kl o devir Kin çok paradır; abonesi de te*
n e ti# iki Osmanlı lirasıdır.
Cehil ve zevk yoksulluğu dehşet ve gıl-
aetlc h er yaprağında sırıtm aktadır ismi ile
cism i lam bir le îâ d h ain d ed ir.
Zam anının son derece kurnaz bir do*
landıncısı olarak tanınm ış olan Mehmed Arif
Efendi nam ı diğerle A rif ik i bu mccmuattna
-Â yine i Vatan» adını koymakla evvelâ umu-
mi efkârı dolandırm ağa teşebbüs etmiş otsa
g e re k tir Fakal bu onaltı sahifeUk mecmuayı
b ir alanın b ir daha alm adığı tahm in oluna­
bilir. Y azıları da resim leri de. eline ne seçerse
konm uşa benzer. H er yazıda ifade aksak,
cüm leler sakaL. ve h e r satırında birkaç im li
ve m ü rettip h atâsı vardır; hazin ve garip
olan b ir ta ra fı da bu çapaçul mecmuanın
M albaai A m lrede basttmış olm asıdır. Birkaç
nü sh a devam eden b îr «Eski Mısır Tarihi» ya­
zısının v* M ısır fajdivJ İsm ail Paşa iie Kavalalı
M ehmed Ali Paşanın ve İbrahim Paşanın re­
sim lerin in Âri/âkiDİn İsU nbuldaki M ısırlılar­
dan p ara koparm ak için neşredttdi&j muhak­
kaktır.
Başlık yazısının altında bulunan şu sa­
tırlard a şayan* dikkattir:
«M aarif ve edebiyata dair mevat ta ra fı­
mıza gönderildiği balde sahibinin ihtiyari Ue
imzalı, imzasız ıneccanen neşrolunacaktır».
A rifâki m u harririne yazı bedeli ödeyecek
m ecm ua sahibi değil* bilâkis m uharrirden ya­
zısını neşretmek İçin üstelik ücret alacak h a­
kikaten yam an adam dır.
idarehanesinin nerede olduğunu göste­
ren b ir kayld de yoktur, sahibi arandığı za­
man bulunm am asını tercih etm iş olsa ge»
gerektir.
ÂYİNE Y I S I F İLE ATTARZADE MEH-
MED nİK Â Y ESt — On sekizinci asır med­
dah hikâyelerinden biridir ki. geçmiş asırlar­
daki İstanbul hayatı bakımından gayet kıy*
metli bir vesikadır. İstanbul üniversitesi kü-
S* »' t
j ıjjftL j «J
^ji». üljt ’ZiâV[mjÇ

-s.
f slA ^ | iLljS Jr •« /"
^ . ' t ^ i { S * lfc * ? * * f* ^ İ £ î£ ^ * '!*'\'A,'kA 1 r - y ^ / j Avh. “ •■:V ^ ' . J ;‘^ ^ '- i !',>
w
> - V *i>< y'^j^J--..4:1} **** ’■*-'*■* ■>*£’
'•*$ | jj^jl o^*l J*4>,, ,W ;* ^ j>
( jj.— j • ) j 4^ j ’ ^ ı i | ^ y . * | # 0*<V

o*î*; , — £j>' A>±—^'İijt+j ; *

Ji* *■"*'.11
Jj.-* ).

*Tj\- >•* J ,j j-l •^>vV\>jj '4/ ;*U1J ‘t • tySyfp

►/ûJjfl **.,,)ııj> >i ılL ; ■,_>** ijf ji j» i 'j f ’ *;
'*- v j •'î »*' *•■/ ıj jj dj.« ad>*'ı*

-* i^ > » j» .ty | ■* ’ ' ^ '/»****f st>\$*>&*?- *-.»» wCj( jj*<

<* . ’- . ~ ■ . - ~ - - ,

Aylnel Valfta MccmiMnuıit t duduut&U öüwbBwni0ıbiclaci &wta£i «

HtrpTTgroups.google.co
 1 <L *&r *Aj ' i* jj** V 1»'■■' f »,* ^ y :> ^ ^ ^ d: v> y - ’İ
tj*.^ ji ^ u ı j jt> *ı *:u ji, >
* •'v j'*-tl.J/ k •jj.jV jW ■> l.-X / *Ji^ w
•'—'jij^V^—1 ^3*
«djl l'L_^* • 44J&* .**•*• A ,
*

Ayine! V a ta n Mcm
m/group/merakediyorum
 A V lvE Vl'SUF — 15110 ISTAN'avi.

tüphanesiniıı lurk(,ç yazmaları urıı.sımKr on ılümDiij geliyor:... der. Ahmed Ağa bu b -

sekiunci asrın en namlı meddahlarının isini' lıcrdcn fena halde sıkılır Yusuf konağ* ge.
İtri ile bunlardan dinlenilmiş bazı hikaye­ lir ve ağam tarafından gayet soğuk karşıla
lerin hulâsalarım ihtiva t?dcıl bir risalede Jiır K endisine bozuk d u ıen J105 geldin deni­
rastlanm ıştır. Hikâyeni» sa d e » vak'a çerçe­ lir, ağa: . V ar istirahat eyle yann kigıtlan.
vesi kaydedilmiş olup dekorlar, kılık ve kı- na bekarım* d u . Yusuf konaktaki odojun
ylı1*1, saz ve söz âlemleri, *oJ]beller geçtik­ (ekilince, konaktaki kapı ynldajfları bu
te (B urası tafsil olunacak!» deniliyor. Ne Zeliha Hailinim A tlarzaıle ile Zifafı olduğun
kadar yazıktır ki. bugün İçin o îj Jürini lafsil anlatırlar. Ayine Yusuf deliye dönüp hanço-
edebilecek hig kimse yoktur. (B .: Mecltinh). re el atar: «Ağayı, oğlanı, kızı doğrar, ken­
İstanbulda Tav^mlnşmdü oturan Kapı dimi de telef ederim s der. Hir dostu mini
çıtalılardan Ahmet Ağa irat ve akar sahibi, olur; «Gel gidelim , llasan Paça Medreselin-
semtin tanınmış bir simasıdır. Erkek evlâdı de bir büyücü Hailiz» Küslüm Efendi vardır,
olmsmii. Zeiilta adında bir kız; bir de kll- o bu derde bir çare bulur» der. Hemen tul-
çlIIc ysiftanijerl e rk e k evlât yerine bOyütiil- ki|) m edreseye giderler. Yusuf bu süfli âd».
miiş Yusuf adında bir kölesi vardır. ıııırı ayaklarına k apanır öper, beriki «Tövbe.
Yüzünün güzelliğinden ötiirü konak hal­ Liylııı» diye kendisini naza (ek er, fakat Yutul
kınca «Ayine» lakabı ile anılan Yusuf, efen­ 200ü allııı sununca «Var elem çekme yapa­
disinin ayni zamanda hazinedarıdır. Zellha- rım ı der.
ya bir Yusuf m ünasiptir diye, ıığa. kızını da Konaklattı ahvale gelince: A ttarjâde Meh­
bu sevgili kölesine vadetmiş bulun uıaktadu-- med kaynata ve kaynanasının ellerini öpüp
Halep ımıhasslsllglnl alan Ahmet Ağa, Y11- zifaf odasına giderken syakyoluna uğramak
tufu, vergi m ükelleflerinin isim leri yazılı def­iktiza eder.. A yakyolu altı basamak merdi,
terle beraber Halebe gönderir, dünU^to n i­ veni yıkarken b asam aklar yirm i, otuz, elli
kâh. olmak inere de kızını delikanlıya nisanlar. derken yUx o lu r.. Bir de bakar ki, başka Ur
G ünlerden bir giin Ahmed Ağs. yolda on d ört m em lekete çık m ıştır... B urası, Mısırdır. Za­
yaşlarında gayet giizel b ir oğlan {ocuğuna vallı çocuk y edi y ıl bu yabancı memleketti
rastlar, g ö rü r görmez can ve gönülden fişık sefalet içinde sü rü n ü r. B ir giin, bir mezar-
olup «Ah şöyle U r oğlum, bari h ir dam adını lıkta y a tıp kalk an b ir B ektaşi babasına rast­
olaydı!..* der. Çocuğu çağırır, adını ve baba­ lar, M acerasını n akleder. Aziz, bunun büyü­
lım sorar. A tta r lbrahim in oğlu M ehmed ol­ cü (tüstem in i;i olduğunu k eşfeden «Biz ona
duğunu öğrenir. Çocuğun verdiği cevaplardan tövbe verdik idi yine yapm ış!» der ve iki kâ-
m emnun olur, evde k a rısın a : ğıd yazıp birini M ehm ede y u ttu ru r; «Yürü,
— Kıza göster, islerse bu Mahmedo ve­ m erak etm e.. Dokuz gikı deryada zaluııet çe­
reyim, pek nıuradmnlır! der. Lftkin k um kersin!» der; öbür kâğıt için dc; «Bunu da
acaba Yusııfta gönlü var mı?.. Şüpheyi de­ ista n b u ld a Küstetn efendiye yu ttu ru n !' diye
fetmek İçin Atlarzade, Zollha Hanıma göste­ tenblh eder.
rilir, kız da Mehmed i ister. Zaten Yusuf u M ehmed tskenderly ey e gelir, limanda
sevmediğini Köyler.. Ahmed Ağ», A tta r İb­ lstanb ula kalkm ak ü zere b ir gem i bulur; ge­
rahim! konağa düvel eder: Esvap, altu n, a t m inin k aptanı çocuğa a c ır ve gemiye alır,
verir, oğlanı alır.. Halk ise dedikoduya dii fakat yolda M aitız korsanlarının etine ejir dö­
je r: şerler.. Dokuzuncu giin, Matta kalyonlar» C«-
‘ A ttar İbrahim , oğlunun sayesinde dev­ zayirden gelm ekte ulan m e jh u r Muslu Belse
lete erdi!.. Yok define buldu, ktip buldu» di­ rastlarlar. Muslu Reis kursan gemilerini ya­
ye sözler çıkar. kalar, e saretten ku rtardığ ı Müslümanlarla
H er n e hal ise nikâh meclisi olur. A tlar, b eraber lstanb ula gelir. M eğer onların I*'
cümlenin arasında 2000 altuna nik&h kıydı­ lanbula ayak bastığı giin. MefmıedVJen anık
rır, kıza 1000 altun ağırlığını da tam am en üm idini kesmiş olan A hm ed Ağa da ZeliM
verir. H anımı te k ra r köle Y usufa vermeğe rocı ol­
Zifaf gecesi kahveci gelip; «İskeleye kahve muş. gecesi zifaf olacakmış.. Muslu kapta»
döğdlirmeğe gitmiştim.. Yusuf Ağa Halep'den Mehraed’le beraber, Konağa varmadan Kaan

http://groups.google.co
 A.VSJKI.OPEOISJ — 1581
Paşa M edresesine gider, efend iy e ' hndlyelik
M ısır incir)< içinde B eklaşintn k âğıdını y u t­
tu ru r . B üyücü d erh al *Isip gcİH’r ir M uslu
jicis oradan konağa g id er.. JlfebmeJJ .çağ ve
sâlim teslim e d erek Ayine Y usufu gem ilerin ­
de küreğe vurm ak İsler. A hm ed Ağa hazine­
darına şefaa t e d ip h ir m em u riyet ile taşraya
sü rd ü rü r.. Zeliha te k ra r M choıedc n ik a h la ­
nır. ZifaJ gecesi, yenge han ım , ayalı yoluna
çıkm asın diye odaya a llı ta n e çiş ö rd e ğ i ko­
yar! V e lâtife yollıı. *su d ökm ek İçin dışarı
çıkmağa im im iz y ok tu r..» d er. B aki Ömürle^
rinl zevk ile geçirirler..»
B u m asalların bûtiin güzelliği o n la rı an
latan m eddahın m u h a v e re leri, le sv irle ri tü r ­
lü n ü k teleriy le, eşhas ve s ah n e le ri d e e n h u r
da k ıy afetleri ve le te rrü a liy le c an lan d ırm a -
sutdatUl.
AYİON TR İO N IERA R H O N AYAZM ASI
— Ç engelköyünde Y en im ah alled e L ckeci N u ­
ri Sokağında Bay O sm arnn 27 n u m aralı evinin
bagçesindodir; A yios to a n is. A yios U g o rio s
ve Ayios V asilios’u n isim lerin e ta k d is edilm iş
bir A yazm adır. B ağçenln a ltın d a b ir tonoz
dehliz olup h e r iki ta ş ın d a m edh ali v a rd ır,
suyu bulun duğ u y e re bu dehlizd en b ir ta s
m erdivenle inilir ise d e çökün tü o ld uğu ndan
m erdiven ve 4ayıı»k tam am en to p ra k a ltın d a
kalm ıştır.
Ilık ta CAklllrk
AYİOS ANIIONİOS AYAZM AM — Ga
latada Panaiya K ü fe s in in içind e v e a ltın d a ­
d ır, dem ir ve iskaralı m ed halind en d ört b a­
sam ak taş m erdiven ile in ilir ü stü tonoz bir
sarn ıçtan ib a re ttir. P a n a y ırı 1 tem m uzdadır.
H akkı G ö k tiirt
AYİOS A\IM ).VIOS AYAZMASI — licy
lerbeyinde, Taş orakla rın d ad ır. B eybostanı
Sokağından gidilir. Bu sokağın nihay etind e
sağ ta ra fla bahçıvan Salilı E raksu nu n bah­
çesi arkasındaki tepededir. Bir m eşe a ğ a rı­
nın ve kayanın yanım la yerio altından ge­
len b ir sudur. Ön cephesi kabataştan olup
suyu bir ta ; .o lu k tan akar. M um yakm ak için
b ir hoere vardır. Panayırı yapilam ayıp ziya­
re t e d ilen -v e civarı halkı liirafuıdan suyun­
dan faydalanılan bir ayazm adır
H akki C ökliirk
AYİO S A İVDON HİS A YA ZM A SI — Ba-
la tla K am ış S o k ağ ın d a S u rp Ito şd a g a b c t Er-
m/group/merakediyorum
— AYİOS ATANASİO&
meni Katolik K ilit esindedir, mabedin altın­
da. İki basam aklı taş m erdiven ile İnilir, üs­
tü . toııos kem erle iirliiltt lıir hücrede ağzı
d e m ir bilezikli b ir kuyudur. Bu erm eni kili­
sesinin y erin de vaktiyle Ayios tulrali atlına
takdis edilm iş b ir n ım kHineai var İken bilâ­
h a re erm enilerc verilnıiytir, ayazmanın de­
m ir kaptısunda 1727 tarih im taşıyan rum ca
b ir kitaİK vardır.
Hakkı fjötLIiirfc
A Y İflS ANDONtOS AYAZMASI — Ga-
la la d a A yios N tkolaos kilisesinin içinde, ki­
lisenin n artek sin d en b irk aç basam ak taş m er­
divenle inilir, tono s örtü lü b ir höcreciktea
İbaret olup kayda d e |e r b îr hususiyeti yok­
tu r. G ünü 17 İkincikinııııdiLr
AYİOS ATANASİOS AYAZMASI —
K u rtu lu rd a O m uzda; Sokağında ayni ismi
taşıy an R um kilisesinin altındadır. Bir duvar
İçine y e rle ştirilm iş d ö rt köşe m erm erden U r
havuza akm ak ta olan suyun kaynağı binadan
oldukça ım ık tv b u la n a n b ir te p e d e d ir tavanı
Ve d u v a rla rı ren k li ve a ltu ı yaldızlı nakışlarla
bezenm iş o lu p b ir taned e tabu büyüklükte
Ayios A tanasios ikonu vardır.
Hakkı (.«tCUrt
AYİOS ATANASİOS R l'M ORTODOKS
K İLİSESİ — K u rtuluş tram vay durak yerin­
d e O km eydanjna giderken Omuzda} S o la ­
ğın d ad ır; etra fı dovur İle çevrilini? b ir avlu
içindedi- Salip plânlı, o rtası kubbeli, kolları
k ire m it döşeli çatı, ile örtülm üş b ir k â fir ya­
pıdır. K urtuluşda Ayios Diınitrios m ütevelli
hey etin in tem in ettiği iane ile 1855 de inşa
edilm iş, 189» de tocdiden tam ir edilmiştir.
Zem ini m erm er döşeli kâgil* kadınlar mahfili
d ö rt m erm er sülün üzerise oturtulm uştur,
kadınlar n a h (iline nartekse ahşap merdiven­
le çıkılır, lio n o stasio n . despot kürsüsü ve vaiz
kürsüsü ah^&p olup bilhassa vaiz kürsüsü al
im y ıld ızlı kabartm a nakısları ile b ir sanat
eseridir. M üteaddit ikonlar, şam danlar, kan­
diller ile tezyin edilm iş olan bu kilisenin dürt
köşesinde <Mrl kagir tan kulesi «ardır, fakat
aııcak birinde btr tek cam bulunmaktadır,
u n u n da Rusyadan gönderildiği söyleniyor
(1047).
K M .: O. ToJtfo ve I I CSktilrti. O rti Nata.
 AYİOS PİM İT R İO S
— tm
AYtOS D İM ÎT ltfO S AVAZIHASI — Ku.
ruçejmcde Kırbaç Sokağında, aynı adt taşrytn
kilirento vanmrfartjr. Genişte b ir melhBİrfen
geçilerek İk i basamakla ç ık ılır sekiz metre
m uniukta, 3,3 - 4 metre gençlikte küçük hir
i bitlet mahalline g trilîr. Sol tarafta dört m er­
mer sütunlu bir tirtü altında üç musluklu
mermer *a p iı geniş h ir su tümcesi bulun­
maktadır. Hâzinenin İçinde nihayette Ayios
Dimitrlosun mermer Üzerinde a l üstüne bir
ikonu olduğu söylenir. Ayna taşında Bizans
zamanına ait olıiüğu söylenilen azteiıı tanı
boyda yağlı boya ve gümüşlü b ir ikonu var­
dır. Asıl Ayazına mahalline burs<2an geçilir,
kl, suyun bulunduğu yer kırk m etre uzun­
lukta 1,20 metre genişlikte kısmen basamaklı
kısmen i ece tuğladan yapılm ış tonos b ir ma­
ğaradır. Nihayeti kayalık olup b ir m etre ka­
dar genişlikte ve uzunlukla ve b ir metreye
yakın derinlikte kayalık bir çukura biriken
İs t a n b u l
—
b ir su m evcuttur. Soyu kayalık arasından gel,
inektedir. ö n tarafına b ir m usluk yapılmış­
tır. İbadet m ahallinde bulunan hazneye uı
buradan dem ir horu ile setlrüm ektedir. Bu
kısm ın duvarında Bizans zam anına ait kalın
çiviler, halkalar ve Ayios D im itriosun mer­
m er iizerine kabartma a t üstünde b ir ikona,
yanı bağında bulunan küçük b ir hücre içinde
yalm ış vaziyette küçük gekilde insan kabart­
ması, kanalın bağında sağ duvarda mermer
üzerine kabartm a Ayios D im itrios’un at St­
ilin de b ir İkonu vard ır. Sağ duvarın ortala­
rında alt kısm ında m em e şeklinde kabart­
m alar bulanmaktadır ki, kadınların meme ve
süt hastalıklarına iy i gelirm iş. Ayazmaya ge­
len kadınlar rahip tarafınd an tâziz ed ilir ve
bu m em eleri iiç defa öperler. Duvarlarında
kiiçiik d elikler vard ır. Pis suların akmasın»
mahsus sol duvar boyunca b ir oluk bulun­
m aktadır, tbadet m ahallinde sade ve basil bir
 AKSİKLOratSt
ifconosıUİOa olup duvarlarında ; lı tv ;
ikonlar atıldır ki. bu kısmı Ayı- -- \--:nrio M
ithaf olunmuştur Avin ınû ±1 >i ildedir
Sol t rafta bulanan hazne ile m ^ n Ayir,;
DinÜriK »vjsrîTirlır. Elektrikle tenvir edil
mistir istanbulun ia büyük ayazmalarındın
biridir. Panayırı 26 Ekimdi- yapılır.
Hakkı M l l ı ı t
AVİOS O lM lT R lO S AY A ZM ASI —
Kım kaptda T e lli odalar Scaağında: 9 numa­
ralı evin içinde, yer altındadır. Cç taş bssa-
maUı merdivenle in ilir küçük bir tonozdur.
İçerisinde dört köşe bir kuyu bulunmaktadır.
M ethale dokat taş basamaklı muSuvvc,, mer­
divenle in ilir, ziyaret edüçn ayazı” -tlrdandır.
Hakti G ik U r *
AYİOS D tM İTR İO S AYAZM ASI — Çen-
gelköyünde ÇengelkSy Cadd&sîndedir, vapur
iskelesinden yüründüğüne göre sol bolda bu-
tunan dört dükkân harabesinin arkasındadır.
194" de, kısa bir zaman isinde yok olmağa
mahkûm bir harabe halinde İdi,
ft&kkı «Mktörfc
Ç n |e tl« fW * Aşfe* Dhnitrlo* Ajauaas
/g r o u p / m e r û k e c f t y o r u ’J ! n '" >
ı ı s .1 AVt05 DtKlTJUOS
AV to s »İMİTRİOS R I H ORTODOKS
K ll.lSK S) — Edirnekıpı ıvannda. Sarmaşık
■ıtu î imd». l/>küncuier Vıkafuıdadır Pıt
varla çevrilini- bir k k , - İ0n>>‘ kbçuk. k i
gir. nartekii ahşap. dört d u ;ır üzerise tire-
mil örtülü bir yatıdan ibaret gemi -1*.
yani tavama orta k ısr- on Det ahşap -î _:n
inerine atılmış ahşap tonoslu bir kıV lir.
I7B0 ı : ı de inşa edilmiş olup btr y i ;:Mı
da harap olduktan senra bugünkü bina 1834
de yapılm ıştır. Dem ir çubuklardan yapılmış
olan tan kulesi sekil metre kadar yükseklikte
olup tanı 1905 de İstanbulda dökülmüştür
Zemini mermer döşeli olup tezyinat bakanın­
dan da fakir denilebilecek bir kilisedir. Üç
ivile s i, bir m iktar billûr kandili, pirinç şam­
danı vardır. Bu arada ıJışap ikoc-osUsionun-
da gümüşlü Ayios Dimitnos ikonu. Kanca
isminde bir a tın hediyesi 1935 tarihli bir
Genç Ayios Pendeleimon ikonu, gümüşlü
ve 1793 tarihini taşıyan b ir Ayios Haralam-
bos İkonu. Yembahçe bahçıvanlar loncası ta­
rafından hediye edilmiş İS İ? tarih li b ir bü­
yük pirinç mandallia (kumltı şamdan) bilhas­
sa zikredilm efe d e fer.
Bibi.: R£K ve Ih a S n Ksen. Goi auta; O
Talg» ant
AYİO S D l.M İTRİOS R IM ORTODOKS
K İLİS E S İ — Balatta. Kırkanbar Sokağında
d ır. Şekli müstatU iizerine inşa olunmuş k i­
rem it örtülü M g ir yapıdır, tik kilise 1597
nenesinde mşa edilm iş 1597 den 1601 e ka­
dar patrikhane kilisesi olarak kalmış. yıkıl­
mış. 1835 de patrik Kostantta zamanında ye­
niden inşa edilm iştir. Ahşap olan tooo: ta­
van kem erli kaide ve başlıkları oymalı on
ik i ahşap sütuna isünad eder. Ortasında me­
lekler arasında Hazreti tsanın b ir tasviri, ke­
mer zaviyelerinde on ücf azizin tasviri var­
dır. Zemini menoer döşelidir. Kadınlar mah­
fili ahşap olup Üd ahşap sütuna dayanın ki­
lisenin içine bakan öo korkuluğu, mevzuu İn­
cilden alınmış resimlerle müzeyyendir, lko-
nostcHtaaİon ahşap olup kabartmalarla bezen­
miştir Vaiz yeri ve despot kürsüsü ahşaptır.
$ağ duvarda üç mermer basamaklı ÖQÜ de­
m ir parmaklık içine alınmış. iti ıtitunfu. ka­
bartma. ovma nakışlı, altın yaldızlı çerçeve
içinde Meryem ananın gümüşlü U r ikom
vardır.
Sol duvarda mermerden kaide ilae-
 AYİOS DlJliTBtOS
rinde Oyma b ajlıkb çerçev* içinde y a |Iı boya
bir £v*n#cllm O i to v lr i vardır
Narteks ahşap: K ilisenin çanı avluda bir
ağaç ürerine »silm iştir Birinci Cihan H ar­
binde ciheti askerıyece i^yal edilen bu k ili­
se ikinci Cihan H arbi esnasında birçok rami
ter vc mescitler giM iş g fl edllmif, IM S d»
tahliye edilmiş, biraz tam ir gördükten tonrn
194? senesi Ekim ayında ibadete yeniden açıl­
m ıştır. Jlillki fr6İIInfil
AYİOS D İ VTTRİOS K lü l ORTODOKS
K İL İSE Sİ — Bgyilkadada, Alaçam Sokagtn-
dadır. Mustatil şekil iizerine In ja edilen bina
kiremit. örtülü kagir b ir yapıdır 1858 sene­
sinde Fistiki K alfıı adnda bir m im ar tarafın­
dan inşa edilm iştir. Zem ini mermer, kadın­
lar m ahfili ve Ikoııostasion kagirdir, V â iı ye­
ri ve despot kürsüsü ahşaptır. Sag duvarda
tekiz süluûlu, kabartma n a k ili bir usta elin­
den çıiım ş biiyük bir çerçeve içinde on iki
havari tasviri vardır. V iiı yerinin yanında
kabartma nakışlı bir çerçeve içinde Hazreti
Meryem'in gttmûşlü bir ikonu, sağ tarafta
ikinci autunun yanında bûyiik b ir çerçeve
içinde Ayios Nütolaos'un keza gümüjlü bir
ikonu vardır. Tavanına on iki havari arasın­
da Hazreti İsa'nın tasviri tersim olunmuştur.
A lt pencereleria üstleri, çerçeveler içinde
mevzuları inciledcn alınmış tablalarla tezyin
edilmiştir. Çan kulesi, yanındaki mektebin
avlusundadır Halikı Cüktürk
AYİOS DtM İTRİOS KÜM ORTODOKS
K İLİSESİ — K uruçcşnıede; K ırk çejm e s o ­
e ü n ık a f « M iıd 4 V I K DiınltTİM
KUHegi
(R c^lm IZAıim)
— 150* — İSTANBUL
lağındadır. Plânı m üatalil şrtiM e kiremit
örtiilü kâgir bir yapıdır. İlk yapının in p t»,
rlhi malûm değildir. Kok-al harab bir balıte
bulunan bu kilisen in 175C ‘le yeniden yapıl-
di|ın n bir kayıl, vardır
Ortası tonoi bnğdaıli tavan on iyonik
b s jjjiılı. kem erli bağdadı dfltuna t'jrfinad eder.
Zem ini m erm er riûşcnmıştır. Kadınlar mah­
filine. klliten ln yanında bulunan ayazmanın
m ethalinden g irıü r; kilisenin içine hakan
korkuluğu m evzuları İncilden alınmış resim­
lerle müzeyyendir, İkonostasio», incil «kuma
m ahalli despot kürsüsü ahşap, kaSarlına na­
kışlı ve yaldızlıdır- Mabedin narttksc açılan
üç kapısı vardır. Ortada çift k a rta llı bir arma
vardır ki; kilise m ütevellilerinden Bay Yani
Devteloğîunun verdiği izahata göre; ruhban
mektebi ve j-urn üniversitesi Kuruçeşmede
iken, bir rahip m etropolit Olacağı vakii, dinin
ve incilin gösterini; olttugu yallardan ayni-
mıyacağına ve kiliseye sadık kalacağına ye­
min ederek bu arma üzerine basar m if. Hiih-
ban mektebi ve rum üniversitesi Kuruçeşme-
de 18M do ku n ılm u f 1849 da riihban mek­
tebi Heybeliadaya. üni­
versite de Fenere nak-
lolunmuştur.
Orta kısmın zemi­
ninde sol tarafta bir
kabir vardır kl, İB ind
a s ı r d a Di ram Hüma-
h t f p : //g ro u p s .g o o g le.cı
 4:.^ : s u >p £!-'*1 - io ttö
Btfyü.kndMİa A jio s D im ilrios KİIU m I
^K esin; K tm ül Z e m )
yan tercilnıaularınıLın Stavraki A ristaki'nin
kemikleri defnoditınlıtir. Bu kısmı» zemini
üzerine büylilı h ir halı örtülm ûîiiir. Nar'.eiv
sin senlini üzerinde bıı Uman Kabirlere ile
Marmara Metropolü; j v r Ruın Üniversitesi
müdürü Sanuil'in (İBÜS) kemikleri, Sisam
adasının beyi Kontaki Fotyadis'in feaym v.ıl-
d esinin UB8flt kemikleri, Bojîdaıı lıeyi Laga-
dos’un nB'JBl kemikleri. Dîvanı Hümayun 1er-
rii manı Mkolııkimıı karısı Sofiya Ariataklnln
|]853> ■kemikleri. Âjkolaki ArisUtkınuı k i»
Raiu lkıyadu ile i 1314 - 1891) kocası sultan
hekimlerinden ve P a’rikhanc kapı kâhyala­
rında» Yuanis İkiyaılııııyn (1830 -1881) ke­
mikleri b-r anıtla ıtefneditmiştjr. V asiliki
MisUskUtis'm bu k-list hakkında vcrUlği iza-
k a ti güre: Kilisenin âyin gonii ulan büyük
cıun? gecesinde kilisenin cemaati ellerinde
mumların mâbedıtcn çıkarlarken ve mezar­
lığa gidcrlcrh-.n B e y l e r d i sarayından Üçün­
cü Selimin naiar; üikkatini eellıeder; bu ışık­
lara! nç olduğımtı aoruşlnnır, etrafındakiler
b u n u n r u m la r ııı gûoe 3 y in y a p tı k l a r ı n ı v e İm
&yin CJR im ıuljı T a tı ş a h a n e n i n p a k lık la r ın a
d u a e l i k l e r i n i s ü y liy e re k v c k ilis e le rin in p ek
. h a ra u colılı m ■ ıııb ı. ta m i r i n e izin b u y tır m a la -
jm/group/meraked iyorum
A v io s m t i m i o s
rım rica ed erler; dilekleri kabul edilir (17971,
Çan Sillesi arka Cephenin sol kösesinde­
dir.
ETablu r.bktttrk
AYİOS DİMİTRİOS BUJİ ORTODOKS
KİLİSESİ — Kui'tulug tram vay durağının as
ilerisinde. E r m eydanı v« A tej Sofcaklariyle
K urtuluş C ad d ijl arasındaki adacıktadır.
lTfiJ dc a»- -'! cem aaliuin ianesiyle inşa edil-
miıjUr- Yanında katlim bir bina vardır ki,
1327 dc İnşa edildiği adylüiıcn bir Ayios Ha-
ratambo» kilisesidir; idinde bir ayazması var­
dır. Ayios Dinıitriyos kilisesi 1799 de ilâve
edilen inşaat ile bUyUtülmüştUr. 1888 da ya­
nına bir rum ilk m ektebi yapılm ıştır Yirmi
m etre yüksekliğinde tfeııdr çubuklardan ya­
pıtm ış çan kulesindeki çan Rusyadan günde-
' ritm idir. Uim gülMl 26 Teşrinievveldir.
Osman Tolga
AYİOS KFTİ.V1İOS AYAZMASI — f'o-
nerde, lncobet Sokağında: merhum Doğra­
macı Sinan m 08 numaralı evinin bahçenin-
dedir. Evin allm a rastlıyan bir m elre kadar
uzunlukla, bir ıtıelreyo yakın genişlikte bir
 AVfOS EFT/MM*
lononiii içinde d erin b ir kuyudan İbarettir.
Abgap bir ra f ü stü nde Ayios Eftim ios'ıın ç e r­
çeveli b ir ikonu ve diğer birkaç Ikon bulun-
maktadır.
Hakki t>t>h.Lurk
AYİOS El.B fT E B İO S KUM ORTODOKS
KİLİSESİ — Ferlköyünden Bortıcınti fa b rik a ­
s ın ı giderken, m ezarlığı Ue b erab er büyük
bir ada te jk it eden b ir kilisedir. 1880 dc,
Feriköy Ayios D im itriyos kilisesi m ütevelli
heyetinin tem in e ttiği ijn e 1le irtga edilm iş,
mezarlık da kilise ile b erab er ihdas olun-
m ıifiur. K iiçük b ir m abet olup İçinde, d e tin -
den evre] yapılm ası g erek en ru h a n i iy in le r
icra olunur
Opnsn Tolga
AYİOS ELEFTÜRİOS H IM ORTODOKS
KtLİSESİ — K urtuluşta, K urtuluş Rum ce­
m aati me7.arlıgmdadır. P lim m iisM tü şek il­
de kirem it örtülü da v arla rı tstiny e taam dan
k&gir yapıdır. D efin m erasim i y ap ılan b ir
mezarlık kilisesidir. lflfis d e inşa edilm iştir.
Tavam d uv arlar Üzerine MndirUmig ahşap
totuKdıır. İkonssU sion a h ja p ü zerine A m e­
rikan bezi kaplanm ış, aziz tasv irleri resmtıdll-
miştir. Yağlı boya ve güm üşlü ik on larla sos­
ludur. İncil okum a m ahalli d e iko nlarla m ü
Ortaköyde Ayios, Fofcas Bilisen!
(BftrLm: SaUb 8 i u n )
— 1646 — İ5TASBC1
zeyyen, despot -kürsüsü ahbaptır. Kayda de­
ğ e r b ir hususiyeti yoktur.
Hj U u (iitkUirjı
AVİOS F A N lIlllO S AYAZMASI — Ye.
nişehijde. T eşrifatçı S ok afrn d ad ır, « İd d e n bir
a rsa ortasın da iken 1913 dc iüfa sdilm ij U.
rtm lt örtülü bir m ethalden girilir, on İki ba­
sam ak ahşap m erdiven ile in ilir, sola kıvrı­
la n kısa b ir dehlizd en »onra d ö rt baum als
b ir laş m erdiven daha in ilir, oldukça geni;
zem ini la j d ö ;e ü b ir hücrenin du v arları yag.
lı boya, bazıları güm üşlü ik a n la r 11e tezyin
ed ilm işti. B u rad an on ad ım k a d ar süren ikin­
ci b ir dehlize g irilir, b e j basam aklı üçüncü
b ir ta ş m erdiven ile in ilir, ayazm a, bu sonun,
cu m erd iv en in lam k arşısın a gelen ağzı yek
p ir e m erm erden oyulm uş b ir kuyudan iba­
re ttir. V anında N ikola H lrlstozuludl adında
b ir h a y ır sah ib inin koyduğu glizel bir m er­
m e r te k n e v a rd ır, riv a y e te g öre bu zat iri
y a rı ve g ay et k u v v e tli im iş, tekn esini teber-
rü k e n ken tli s ırtın d a in d irm ek istem i; ve
m erd iv en lerd e ayağı k a yarak çok ağ ır olan
‘ b u m erm e r te k n e n in a ltın d a k a la ra k ölmii;.
ita k k ı G öktürk
A YİOS FOKAS M İM ORTODOKS Kİ­
L İSE S İ — O rtaköyde, M ecidîyc K öprii Soka-
http://groups.goog le.com>
 « M itn u m u a — 1587 — AYİOS H A ttA lA M B O S

gı İle tnmvay yoltı üzerindedir. O rtakûy Or-

ıi todoks cem aati ta rafın d an 1856 da y a p tırıl­
m ıştır. Dflrl duvar üzerine kfrvmlf örtiUtt
i kârgir b ir y ap ıd ır. A vlusuna İki kapıdan gi-
rilir. Ç an k u lesi k afe s sek lin d e d em irden ya­
pılm ış olup cad d c üzerindeki kap ısın ın Üs­
tü n d ed ir. N arte k s camekânlı o lu p İki kapıdan
rilir. D uvarında İki azizin tasviri vardır.
M b e d io iç e risin e b iri ü n d e ik isi arkada
olm ak üacre Üç ta p ıd a n g irilir.
Tavanı tonos kem erli olup zemini m er­
m er dönelidir; yedi buyiik pencere ile aydın­
latılİTİ15tır. O rta y e ri dem ir parm aklıkla ay-
nlm tjlır. Arka tarafta İki k at kadınlar mah­
fili vardır. Trunos (Despot tabii) üç m erm er
basamaklı olup kenarlarında Oturmuş vazı­
yette m erm erden iki küçük arştan vardır.
İçinde -Hazreti Isa'nın yağlı boya
tasviri olup gerek bu tasvirin çerçevesi ge­
rekse tronfis kimilen oymalı ve altu ı yaldız­
lıdır. Anvonu ahşap olup azizlerin tasvirle­ Fenerde Ajriot Kıralınlıoı Araması
riyle ve altın yaldızla boyanm ıştır. A rkada <Resim: H i$n )
sağ duvar önünde d e oym alı ve Ayios Follas­
ın bîr giimflîlü ikonu vardır. altındadır. Tavanı kem erli, zemini » a lta taşı
tkonostasyonu ahfap ve serâp a oymalı döşelidir. İçinde b ir kuyu bulunm aktadır, ki,
ve a ltla yaldızlı olup y ağ lı boya aziz ta sv ir­ so l tarafın d a d a r b ir Unum otup su buradan
leri ve Ayos Fokas'uı güm üşlü b ir ikonu ile gelm ektedir. u.kkı «akıat*
tezyin edilm iştir. K ilisenin sa ir tezyinatı a ra ­ AYİOS HARALAMBOS AYAZMASI —
sında, ikonositasymı önünde ü çer m um lu iki Y enlköyde Rum m ezarlığındadır. Bahçenin
m erm er {anıdan vardır. Y anlarında üçer altında, üstü tonoz ve bir m etre kare geniş­
mumlu üç m erm er şam dan, içine elek trik liğinde b ir y erd ir, içinde yarım m etre kadar
am pulleri yerleştiriliri iş on u fek kandil, o rta ­ d erinlik te su vardır, ik i kanatlı dem ir kapa­
da on Ud u fak yağ kandili, b e ( büyük avize ğının üzerinde Ayios ffaralam bos’un renkU
görülür. D uvarlar ve k ad ınlar m ahfilinin ön b ir İkonu vardır (1947). Hakkı Caktlrk
cephesi de yağlı boya aziz ta sv irle ri ile be­
zenm iştir, çoğunun çerçeveleri oym alı ve al­ AYlOS HABALAMBOS AYAZMASI —
tın yald ızıd ır. Tavanın o rtasınd a da U r pan- K urtuluşta, K urtuluş Caddesi kavşağı Ue Safa
to krator kompozisiyonu vardır, m eydanı kavşağında; Ayios D im itrios kilise­
si avlusu rıdadir. K irem it örtülü bir kagir ya­
Siltun başlıkları sanatk ârane işlenm iş ve
p ıdır. K apısından girince iki ta ; basamaklı
altın yaldızlıdır. Sütunların bağlandığı yer*
m erdivenle inilir. Tavanı kem erli, zemini
ler azizlerin tasviriyle süslendiril/niştir. Hu­
m erm er döşelidir. Tavanında Hazreti İsa'nın
lâsa m âhedin dahili tezyinatına büyük Snem
b ir tasv iri vardı r. K apıdan girince karşıda
verilm iştir. Binanın hariçten görün üşü ise h a ­
sanat kıym etinden m ahrum bir İkoııostasion
rapçadır; yapıldığı ta rih te n beri tam ir g i t ­
memiştir, vardır, iki yanda oturacak y e rle r bulunm ak­
Hakkı GSklUrk tad ır. Sağ köşede bir m erm er tekne olup
üzerinde iki m usluklu tenekeden bir küçük
AYİOS HAHALAMBOS AYAZMASI — hazne vardır. Zem inin ortasında iki halkalı
Fenerde, Sadırâzam Âlîpaça Caddesinde; ru m mlis tatil b ir m erm er kapatılm ış, binanın ya­
Ortodoks patrik hanesi ovlusundadır. Kilise- nına ağzı d ürt köşe bir kuyu açılmıştır.
arkasında, kütüphanenin yanında tarasanın Hakin Göktürk

'group/merakediyorum
 AVİt» U A lU U m o S
V rm lkbrrfe Ajrl« II»r>l«ıoboj A r n m m ı
ıfrerim :
AYİOS ITARALAMBOS AYAZMASI —
ÇtnsflJiiyrte, Yeni Mahallede: Lekeci Nuri
Sokağında Boşnak Yatıkonun bahÇejindedlr;
metrûk aYarnıalartia ııdır. Bu bahçenin ye­
rinde Birinci Cihan Jlarhi senelerinde ayni
adı taşıyan U r kilise bulunmakta idi.
H ukkı Ü s k U rk
AYİOS UAttALAMBOS AYAZMASI —
Küçükçekmerede, Sâlin? Korkmaza aid So­
ğuksu Çiftllgindedir. Ver altında. üstü loıun
Srtülb. I metre kare genljllginde hû- yerdir,
itinde derin btr kuyu vardır, 1947 de m etrik
hir halde idi,
n»kkt «nu irk
AYİOS HAKALAMBOS AYAZMA VE
R I M ORTODOKS KİLİSKSİ — Halli; boyun­
da Clbali dvarmda, Ayakapıda Ayios Nlko-
lans klluosimn biltyjfindedlr Cadde Üzerin
dr ayrı tıir methali bulunduğu gibi Ayios Ni-
M aM kHliCsiıun nartckslne de tam lı U r böl­
me De bağlanmamıştır. Kayda değer bir luı-
«ısiyeti yoktur.
Fakal avm adı taşıyan ve ayazmayı sa­
t a alarak ilprlendıjınrfo karjıya gelen kapı­
dan girilcıı küçük kilise fek kıymetli Mr
« e rd ir. İstanbul sıtrlarırtn bu parçacında
bultınaıı bir burcunun altında Inja cdUmlj
olun yanlamasın;! bir tonada brlülınüçlnr
Tonusun ineri gayet nefis bir nakıjla tezyin
edilmiştir ki, maalesef rtitubetin tesiriyle bir­
— 1MB ttTAHHUt
çok yerleri bonılıauıMır. Ahıap ikoaoelaeyo.
nu ve mihrabı denn kf'HrrU İki kapı İle gi.
nlen ayn bir bölme imindedir Oltandan f u t
ıyı$ı almayan «akiden kandil «e mumla, hu
jatırlan n yazıldığı «ırada elektrikle aydınla-
tılau bu küçük kilin». 1047 de harap ve met-
rûk bulunuyordu; yakın um and a lantiriae
boşlanılara£ı söyleniyordu Zemini mermer
dökeli olup methal kaputnın üıtrindeki ka­
yıttan da anlaşıldığına (« re 1710 d j bir ta
mir görmüştür: tommtaki nakısların da e u -
mana «Jt oUlufcu kuvvette tahmin edilebilir
Ayakapı adını bu ayanına ve kilieeden alaif-
Itr.
Bibi REK. ME t 0 İE. Ün.
AYİOS II ARALADI BOS RL'M ORTODOKS
KİI.İSESİ — Çengclköyttnde İdL Birinci Ci­
han harbi sanlında yıkılmıştır, Yerinde IMS
de Boşnak Yankonun bahçesi bulunmakta
idi.
Ef^klu (iühtliflı
AYİOS HARALAMBOS JltM ORTODOKS
KİIİSESİ — Bebekte, Inıirah -Sokagındadır.
Müstakil şekilde, kiremit ortam kigtr yapı­
dır. ilk yapı tarihi belli değilıe de etkiden
A yn am d a tviron m anastırım b a jlı olup da
bu manastırlı) paraıiyle tam ir edilmiştir
Hakkı U M M
AYİOS HAKALAMBOS «t.M ORTODOKS
KİLİSESİ — Büyiikadads, tefedeki AyiM
Yorjios m enastınndadır. M anuıunn metha­
linden girildiğine göre avlunun sag taralın­
dadır. Bizans yapılanniandır. Küfiik Mr höc-
reden ibaret, tavanı tonoz, zemini taş doft-
lldlr. Oraya pili kiftlr utup cam içinde a d i­
lerin tasvirleri vardır. Yerde bir takım hal­
k alar çakılıdır kl, eskiden deliler bağlanır-
m 13
Hahl» GiktaHl
AVİOS tOANİS AYAZMASI — Arnavnt-
köyde, Arnavutköy ■ Kuruçeşme CarîdtraUıde.
ayni adı taşıyan fcUisenin aartefoinJn altında-
dır. agzj yekpare mermer bfr kuyudur.
Ifpfc&t r,r tt* r fc
AVİOS İOAMİ5 AVAZMA.HJ — Bebek­
te. Bebek • Jtumolfftisarı yolunda 202 kapı
numaralı Şemsi Beyin evinde (E*ki Kayalar
Kadiri tekkesinde). binamı» altındadır. Eni
boya birer metre, üsttt tonca örtiriU. kuyuMi*
http://groups.goog le.
 A M SİJCLO m >lSt
— ısa» —
nun ı j n yanın d i m«mıcr hir autun bulunutı
hu ayaıma hıriıtiyanlkrca ıselrû k nlııp üze­
rindeki olan » k in le ri tarafın d an evin kuyusu
oturak kullanılm aktadır.
IMUı CÜUUrk
AVİOS ItlA.VlS AVAZ.UASI — Begıktaf
Ue Orlakoy o n u m d a Ç ıragau Sarayı civarındı»
bu «zilin a d ın ı b ir ayazm a bulundu ğu «eyle­
nir. B ?ıiktasta Panalp kilisesi m ütevelli h e­
yetinden Bay C srci'nin ta rifin e g ö re Brçik-
taştan gelirken kem ere y u t adım kala sag
kiri da b ir y erd e İmiş. 1948 d e ayazm a hak kın­
da da araştırm a yap arken Vahyiiefeıırli D er­
gâhında b ir kapıdan ib a re t b îr ayazma oldu
| u aSrenilm iştir; 1M 3 İ944 sen elerin d e İçine
bir çocuk düşüp boğulduğundan ağzı çim ento
ile örülerek kapatılm ıştır.
lls & lu ( iü k tiirk
AYİOS lOANİ.S AYAZMASI — «urgaz
adasında. G ökdem ir Sakağında, ayrn irfm de-
ki kilisenin avtasu ndadır. K âgir duvar Üzeri­
ne cam ekân ÖrtSîü b ir y a d ıd ır 2896 d a kfli-
Burgaı Ayiot toanh Ayazması
(Rrûta: il49*ıa>
se Ue beraber yapılm ıştır, yedi basam aklı ta ş
merdivence inilir. Oldukça derin b ir kuyu
bir kem er altındadır vo kem erin önüne par
maklıkU bir dem ir kapı konm uştur. Panayır»
29 Ağustosta yapılır,
(fekki GükfUrk
AYİOS tOA.NİS AYAZMASI — Bebek­
te, rum mezarlıguıdadır. Y an k lg ir, yarı ah­
şap dört duvar üzerine kirem it crlîiîü bir ya­
pıdır. Tavam. ah|ap. semini çimento döşeli­
dir. Kapıdan girilince Um karşıya rastlayan
ye içinde yarım m etreye yakın su bulunan
mermer havuzun üstü de tonoz örlüf&dUr.
Sag duvarda b ir m erm er telenç. sol duvarda
om/group/merakediyorum
AYİOS İHASİK
ılıt U»H> İki böcrenın İçinde s tille re a iı İkon­
la r y ırd ır Panayırı 24 H azirandadır >1M7j.
H akiri tliktlttk
AVİOS IliA N İS A V A /M A M _
çindc, Fagabahçcsiııde. Sohib Molla Cadde-
sfnde idi. .1 0 -4 0 sene c m -iin e gelene kadar
m evcuttu. Süptirtintti İçinde olan bir a n a n »
içerisinde yalıuz kuyuna kalm tf, «on zaman­
la rd a kuyusu d a kapatılarak kuyunun a c u n ­
da yalnız b ir ta ş kalm ıştır.
HaUu i m i m
AYİOS İ« A K İS AYAZMASI — Tarab-
yada, Şalcı Sakağından gidilir, ra t kolda Ta-
rab y ab o itan ı Sokağında: T srabya Köprü So-
Tarkbyıtia Aylın lo»niı Aynman
(Kedin: Ittıln ı
İta jt kavşafcı sol kösesinde, Em in Paşa bah­
çesinin aokaga bakan kısm ında hayaların
ününe yapılnıj} dahilen 1,70 m etre uzunlu­
ğunda, 2,s m etre genişliğinde, 1,95 m etre
yükseklikle kâglr b ir yapıdır. Ön cephesin-
b ir kapı ve iki penceresi vardır. Tavam tonoı
olup zem ini çim entodur. K apıdan girilince
kapının yanında «ol kS;ede tulurobalı b ir
kuyu, sag kösede duvarda küçük bir hücre
içinde m um ları koymak için m adeni bir r a /
bulunm aktadır. K arşıda duvarda camekân
içerisine konmuş azizlerin tasvirleri vardır.
İki yag kandili asılıdır. Kapının ürerinde
İBSS tarihi yazılıdır.
Hakkı biklOrk
AVİOS İOANİS AYAZMASI _ Topçu­
larda, m erhum Ali Galip Bcybı bahçesinde-
dir. D uvarları kaba ta ; ve ince tuğladan ya­
pılım?. «emini ta ; dibell, <lor) ta* basamaklı
m erdivenle inilir, gayeti* geni* bir ç u tu r
mahallin içcıialnde kargı duvarında küçük bir

AYİI 'î İOANİ! — 1370 —
kemer höcre ifindcn geîun bir su ohıp önün­
de k enarlın mermer kaptı dar ve ımınca bir
havuz bulunmaktadır. Özerinde evvelce hir
kilise bulunduğu söylenir.
İlahili (»klürk
AVİOS tOANİS AV AZMASI — Linga-
da. Sepetçi Selim Sokağında 10 numaralı evin
methalinden geçilir. Bir m elrc kadar geniş­
likle turanı to n u olan bir yerden dokuz tas
basamaklı merdivenle inilerek btr dem ir k a­
nıtta kapıdan girdikten sonra ûç la ; basamak­
lı merdivenle daha İnilir. 2.30 m etre geniş­
likle. 7.5 m etre uzunlukla, tavam tonoz, ze­
mini t»} dilşeli ise de bakımsızlıkları toprak
halini almış karanlık bir yerdir. Kapıdan gl*
rlnce solda tem ine gBmttlii ağzı 60 santim
genişlikte bir (a; teknenin içinde 22 santim ­
lik bir methalden çıkan bir sudur. K apıdan
girince yine sol tarafla eşikti b ir kapıdan
2.75 m etre genişlikte, 2,55 m etre uzunlukta
tavanı tonoz, zemini toprak olan İkinci kısma
geçilir. Buranın sağ tarafında bulunan ke­
merli bir kapıdan üç m etre kadar genişlikte,
d iri metre kadar uzunlukta, tavanı tonoz, ze-
miui moloz içinde üçüncü kısma geçilir, Bu
hısımlar iki iepe penceresiyle aydınlatılm ış­
tır.
Panayırı. Ekim ayının ilk baltası yapı­
lır.
Hakkı « k lü r t
AYİOS İOAN'İS AVAZDIASI — Ü sküdar-
da, Paşaiinıanı Coddesindedir. M ithat Nemli
tütün deposu karşısında Nedim ve Sebahat-
Un Alaçam'a ait binanın altındadu'. Evvel­
ce üzerinde ahşap bir (a tı vardı. Y ukarıda adı
geçenler tarafından 1947 de üzerine altında
bir marangoz ateiycsl bulunan bir katlı kâgir
Ü sküdarda AyfM io a jıtt Aj o h h
(İterim: UA|ln)
İSTANBUL
Wr Un» inşa edilmiş, ayazmaya da a y n bir
kapı ve b ir methal yapılarak ihya edilmiştir,
ö n kısmı daha yüksek, arka kısmı daha alçak,
ilerin vc uzun bir kanaldır. Kanal boyunca
derin bir suyu vardır Methal kısmı daha ge-
niş bir kem erdir Çok derinde olan suyu bu­
radan kova Ue çekilm iştedir. Bu kısımda bir
m erm er tekne ve İkonlar vardır. Ön tonozun
karşı duvarında Ayios Yuanisin tam boyda
yağlı boya bir ikonu vardır. Bu ayazmanın
bin senelik bir mazisi olduğu söylenir.
H a k k ı Güklork
AYİOS İOAN'İS AYAZMASI — ü sk ü ­
darda, Çavuşderesinde; Çavuşdere Caddesi Ue
Ç ınarlıtekkc sokağı kavşağı kösesinde Çınarlı-
tekkenin avlusundadır. B ir tüm seğin altuıda
Sn cephesi kaba taştan , ağzının kenarı tuğla­
dan yapılm ış bir tonozdan ibarettir; l,2 5 x
1,40 m etre genişliktedir: içinde d erin bir ku­
yu vardır. 50 - 60 yıldsnberi m etrûk b ir hal
dedir.
Hakkı l.oktlırt
AYİOS İOANİS AYAZJ1ASI — Samal
yada, İnekçi Sokağında E teninin bahçesinde-
dir. Bahçenin altında içerisinde suyu olan kü­
çük bir tonoz olup önünde b ir havuz bulun­
m aktadır. Yazın su y u çekilir. İki basamaklı
m erdivenle inilir. B ahçenin halkı tarafından
duvarına b ir k u tu içine konulm uş ikonlar ve
b ir fe n e r vardır.
lUkJu « k lo r l
AYİOS İOAN'İS AYAZMASI — Bogtzl-
çinde, Yenlm ahallede, ibnisina Sokağında
Ayios Yuanis kilisesi içindedir. (B.; Ayios lo-
anis Kilisesi) M ethalden geçildikten sonra de­
m ir parm aklıklı b ir kapıdan girilir. Dokuz
m erm er basam aklı m erdivenle inilerek iki
m etre k adar uzunlukta bir m etre kadar ge­
nişlikte b ir hücreye gelinir; tavanı ahşap, te ­
m ini m erm er döşelidir, Ayios loanis'in
güm üşlü btr İkonu ile tezyin edilm iştir. Sola
kıvrılan bir dirsekten sonra üç m erm er basa­
maktı m erdivenle inilen ayazma 2,S m etre
uzunlukta, 1,40 m etre genişlikte olup tavanı
tonoz, zemini m erm er döşelidir. Sağda m er­
divenin yanında m erm er bir tekne, duvarda
içinde İki, üç bakır maşraba bulunan bir hücre
vardır. Sol köşede d a r ağızlı geniş b ir tono­
zun altında derin U r kuyu bulunm aktadır
Suyun içinde «24 basamak merdiven olduğu
http://groups.google.co
 ai'.'Ue l o p H iJs i
1571 —
jöylenir, ayazmanın a ltı asırlık olduğu riva­
yet edilm ektedir.
AYİOS İOANİS AYAZMASI — Yenişo-
tıirde Ebitzziya Solağındadır. Bir bahçe itlin -
rınuı yanma yapılm ış nbş#p çatı Üzerine ki­
rem it örtülü b ir yapıdır. 25 kapı num arasını
taşımaktadır.
Bay Malımud, Tevfik ve Bayan Binnaz
veresesine altü r. İçi iki bölmeden i ta re t
olup zemini mozaik döşem elidir. K apıda» gi­
rince karşıda, duvarın «ol tararın da İcaba taş­
tan bir dehliz, içinde de ûç k a rı; katlar derin*
ükte su vardır, dehlizin eni 40 santluı, boyu
hayli uzun, gerilere doğru gitm ektedir, ö n ü n ­
de m erm er b ir sel. sedin itstü nde m aşrabalar
durm akta dır. d u v arlar aziz ikoniariyle tezyin
edilmiştir. İkinci bölm ede İki d e m ir ayak ülse­
rinde Ayios loam s'in güm üşlü b ir ikonu v a r­
dır 4 i üzerindeki y a n ılın tercüm esi şudur:
«Gözden iBuztarip olan Y ani M akaris işbu
ariıin şanına vakfediyor 28 A ğustos 1899».
Panayırı 23 A ğustosta y ap ılır (1947).
U akkı G öktürk
AVİOS İOA.VtS AYAZMASI — Yeşilköy-
de, Tayyare A ktarm a anbarm ın arkasındadır,
Yeşilköy D em iryolu C addesinden gidilir. 1947
de Çayırın ortasında bir ağacın yanında dört
köşe yekpare tas bilezikli bir kuyudan iba­
rettir. A rkasına tuğladan yalağım sı bir ilâ ­
ve yapılmış olup, bilezikteki b ir d elikten bu­
raya akan sudan istifade edilm ekteydi.
D a U a Göktürk
AYİOS İOANİS HRİSOSTOMOS RUM
ORTODOKS K İLİSESİ — K aiam ışta, K ala­
mış İskelesi Sokağındadır. D ört duvar üzeri­
ne kirem it örtülü kâgir yapıdır. Y apı ta rih i
bilinmiyor. Kilisenin bulunduğu y er Bizans
zamanında m ezarlık olduğu rivayet edilir. Or-
îası tonoz olan bağdadi tavan oyma başlıklı
altı bağdadi sütuna istfnadeder. Zemini m er­
mer döşelidir. İkonostasion ahşap olup sade
yapılmış, camekân içinde ikonalarla süslen­
miştir. tncü okuma mahalli ve despot kürsü­
sü ahşap olup sade yapılıdır. K âgir olan ka­
dınlar m ahfiline narteksten çıkılır. D uvarla­
rında büyük çerçeveler içerisinde m üteaddit
ikonlar, m erm er kaideli iki büyük şam dan ve
birçok avize ve kandillerle tezyin edilm iştir.
Demir çubuklardan yapılmış olan çan kulesi
194? dc inşa edilmiştir. Mâbedin ünündeki
m/group/merakediyorum
AYİOS İÖVİİS
m e y d a n l ık l a a s ır lı k Jk> ç ı n a r a g ı c t b u lu n m a k ­
t a d ır .
AVİOS İOANİS KALİVİTİK AYAZMA­
SI — K adırgada. A yniiltayat çıkmazında 7
num aralı evin bahçesi rulettir. Bileziği yekpa­
re taşlan oyulm uş bir kuyudan İbarettir. İçe­
risinde kenarda b ir mezar görülmekti? fiİr, ki
adına takdis ı/dilen azi2e ait olduğu sdylenir.
Panayırı 15 A ğustostadır. Bu ayazma hakkın­
da şöyle bir m enkıbe vardır:
loanls K alivitis Ltizansın kibar ve zea-
fiin ailelerine m ensup Eftropios ve Toodura
ism inde baba ve ananın çocuğu olarak tsLan-
buida dünyaya gelir; gayet d indar olup on İki
yaşında evini tertsederek İstanbulda bir ma­
nastıra g irer, m anastırda fasılasız ibadet ya-
pılırdL Sekizer saa tte n üç kafile olarak ibâ­
de te devam e dilir, birinci kafilenin bıraktığı
yerden ikinci kaGle başlar, ikinci kafilenin
bıraktığı y erden üçüncil kafile a lır ve böyleco
devam ederdi. M anastır «uyum ayan rabibler
manastırlı adını alm ıştı. A ltı y ıl so n ra ebe­
veyninin h a sretin e dayanam ıyan g e n ; loanis
bir dilenci kıyafetine g irip evlerinin karşısı­
na b ir kulübe k u ra ra k itin d e yaşam aya baş­
la r, kendisini tanım ayan eski hizm etçi ve
uşaklarının h ak aretin e uğrar.
N ihayet öleceğini hissederek m ektebe
gittiği sıra la rd a an ası ve babası tarafınd an
verilen attın haçlı İncili ellerinin iizerine ko­
y arak öylece kendisini an a v e babasına tanı­
tır ve b irk a ; dakika sonra ru h u n u testim
eder. K ulübesinin bulunduğu y ere götniiliir ve
m ezarının bulunduğu yerd en b ir su fışkırır,
ayazma olur.
H akkı GoktUrk
AYtOS İOANİS O TEOLOGOS AYAZ-
MASI — B altalim anında,, Boyacıköy sırtla­
rın d a ayni adı taşıyan kilisenin harabesinde-
dir; kayde değer hususiyeti yoktur.
N'poUIb Snrris
AYİOS İONİS O TEOLOGOS BUIH OK
TODOKS K İLİSESİ — BaKalimsnmda, Boya-
eıköy sırtlarında b ir harâbedir. Romalılardan
kalma bir Ekati mâbedi iizerine kurulm uş Mr
biıans yapısıdır. 1305 de Tarabyadan Ballali-
mamna yerleşm eğe gelen Rum m uhadrlerinin
kilisesi olmuştur; onların topladıkları para ile
târnir ve Lhvâ edildi, fakat yıllar geçtikçe kil-
çiik gelmeğe başladı, köyiin merkezine yeni
 i " ' N9V:.

bir ikili»-' yiaıb»r.:-= -'ini 'ni>- îvr'; |:='^r,e Kt»BTûHy»»if. >. »••• • A;-’-U-.: »;üa:V-
'IftJOr o tar/i-J<n şnîr.H^jı <U ı.■-. -i> ,4‘up r ;- v r .j C tfîi rr :• L-- i-c'-'Ur il, .T».>!-#Uîtt
kıloı^ya bâffc.;. !«?;i..ınVu tınlım **UU ç« Af*r:ıpa 1« ; > >yc*> olup
X c u U n K arrfr «jiadş, ’■ ine '• ■•• • 'l.u • • >;r ; w,*x içla-
,jr. ;«,• >• ; > ... i i-,J*«v.isjnuşUr.
IVİOS İlM V iS O TV;^|,(Miftv *4» (||U
SOSTOMOM ttl'J I ORTODOKS KİM*XSİ *
Aysutm:- w : • ;!'• çekilir.
Kivi >•; I î *• / > :-;«v :rs'?3 vı im-:- oy
Heybeti Arb»»a D^ni* llarb Akadı'miKİ avlu-
sundadır: Pa^r-f ıgos ;-î!>âlCi»]de»» İmparator
»;a lı > . \\ vî .1 ■; N r U'ttii', :Ûİt-
ilil ’: j; .tUfVi ; C V I » . '
loam sin w t«.v tarafından yaptırılmıştır.
1560 <w yantmş, trfcrsr yapılım-. HHîv U»?
cpfci R un Tıca;-.* ^ e k i^ i binası Ku- ( ir ■><
A ' nȔ. '.YAZ
mamianlı; .13 ^eçtigittdv kıîi-f> de bo^aînlvıû?, — i'fj* 1. ;W‘, ı'n'Jr: yiC:;’!<r:ıl:r; TcU ^ ı
dcvredibniştlr. Hâlen Akademini/ı timi '«^î- nâ ^ r vU'ı/- J • l±-. >•*«. v>- h ;;•» ka-
depofti 'itarak kuUnılmakbıd;:- ik bl l)j»i i,-' t . l -U «Mlirh.l . v V%U
NroUh Saftis U rla bir •"mnû b îr ş<Tuiir V*r*r. Mtik
AVİOS İOA.Vte l’KOl>İiO.VttS A/ sıcak ve kur»*; -i;ynt>ııı» i^zan
KASI —- Tarnbva - Yenikoy yolunda ' rü y a ­ ktldiği ö v ülür.
ların bulunduğu yerde idî Asfalt yol >;jîjü<1c- Ttakb (ioklürk
tilirkeu urtadön kaJrtmliîijşUr. Bir köşkün
/.Y io s : o an : i s p r w »r o ^ > s ayaz-
bahçe duvanuöa kem er şeklinde bit- i«â k al­
yifiM — S»w!matomruH?3, Araf Sf^;ı_viucİa Pa-
mıştır.
Uatkı üüfctürk uaiyfi ktlİMtSfnuodlr. *c->^»nın -■b-â «.HMiahuım
üllıntl^dır. fkİ nıvln* kadar uzunlukta, bir
AYİOS tOANİS niOUKüM OS AYAZ buçnK W 2(to hüK'i':- geftiç^kte hir tonozdur.
HASI — F eny üe. SaâıfûKim Alipaşa Cadde- Bt> 71»î b /sarf^M ı m erdivenle inilir, tçe-
sinde; M aralı Rum tik ofeuluadadtr. Beton riiin îî'i b ir 1 ç . buiuHm«<-.tadır.. N arteksts
bir yapıdır. Kaptdac girince ta r z d a bir ba. âoi U m fınû ^yrır^; ıiiı ı>ûu yapılmış, Şeririne
samak yükseklikte iki uyak üetümle iki mus­ Uç ıııas;İu?J-i b ir hv- mc-r ıd u ıc itnnmuştur.
luklu müslatil bîr m ermer tekne, arka tara Kuyudan k«va c ıtir î . .- u bu tekneye
finda alçak bir kuyu bulunm aktadır > do!durulur ve feı-r-jJ aIü* *addii ikon­
Bu ayazma 1&45 t a r i h e kadar Avîik İ o larla m ü'ü^'y^ndir.
anis Uarcaskino aduıa amlznaktayüL \ Hakin Gtfkttirfc
Daldû Cüfclûrk
oA N th İMCİİHROaİOS AVAZ-
AYİOS İOAVİfi rtîODRO.UOS AYAZ- MAM — SftınaiyadA. r*^?lık*>ıdn, su r dışa*
MASI — Kadırgada. Kadırga ümajıı l'addc- riüinda E ııu tu i itilisesİ kâçiik kâ-
sinde 6ö numaralı evh) bahçesindedir, Met pw.?«uı gc>çilcre-k <t.-ı»i2 .:>>naiînda Faruk Cûöi*-
ha! kbıot kiremit trlü lü aJışap bîr çatı, ayaz­ i» evinin içind edir rmv*âr.î« Wr ı**3cre oîup
ma, kuraı alçak kagir bîr yapıdır; İçinde de­ onûndc »3İr ku>"i :;^lı.mrtiaki^^r. Uocrenin
rin bir *uyu vardtr. nıvariJiiU; kii^üU .»..jiU- - iv litr v ar^ıt. SSyle-
Hnlüü CöfctArk nlldfftiKe g-'re ouraıfa bulunan yatUı ve baçlı
bir ttg ı kiliseye ausj'çloı . yanında bu­
AYUks İOAKİS PaODfUHEOS AYAZ­ lunan üç kubbeli fonen yıkılm ış vı-yâ yıktı-
MASI — Katamifta, Kalamış iskelesi Sok v ntnıı^, bugün b ir tonox kalm ıştır.
gttida Ayi-v. loanlR Hırisostomos kilisesin'
dedir, mibedtiı içinde, ikonosUsıonua sol ta* AYİC İOANİS ttl* i iiR T düî'K S KİLİ­
rafında duvar içindedir. 12 m etre kadar d e­ SEM* — A r"'-vadkaj irKİ^, ArnavudkÖy. Ku*
rinlikte bir kuyu olup »U kısmı yer altında fu «/- Cad*i.-iMılfîHr: ılu.t duvar üxenne
Sstü tonoz bir deliliz halinde uyanır. itorteks u’/'u ifi rrt^ ıü bir f?.u w ortastnd.'< yüluek
te de aynca b ir aya&nd yeri yapılmigtır ki bu­ k r 'l ifcîr - i kui>l3 .J:ıı îŞ:?r î k^-*»r bir yapı-
raya 203? yılında Eleklerine Elcfterfadu adın­ dJı . ••’• ' : - r i »*' *—r *iT -.ı§lir. ’Ju î: r1h-
da biri tarafından gayet gtteel bir mermnr l fin -■ • ;T: :- l = 1İ < Inp p ilı^ h a iıc -

h ttp ://gro up s .9009 le.

 ANSİKLOPEDİSİ — 1573 —
rün yazlık kilisesi idi. Kubbe kasnağı dört pen­
cerelidir, iç sathı ikonlar ile tezyin edilmiştir-,
tomitii mermer (töçeiidır. ffcanOAt&rJonu, in d i
Okuma yeri ve despot kürsüsü Bhşap olup ka-
fcwtttjaJarl* süslüdür ve altın yaldızlıdır; Ka-
pıdau girince sağda oyma ve kabartmn kor*
nîyli dfirt ince aUîunlu ve altın yaldı*l» büyük
bir çer çare Kla Ayios Joanfs'İn gümüş kaplı
bir İkonu vardır. îfci büyük bakır gamdan, mü*
teaddid ki adil ve bir avize kilisenin tezyinatı
a rm a d a d ır Kilisenin girig kapısında sekil
basamak ta$ merdiven çıkılır, ç a n kul-esı av­
luda, asıl Wnadaîi ayrı yapılmıştır.
Hakkı GtiktÜrk
AVÎOS İG A .\fe RUM ORTODOKS Kf-
LÎSESİ — Büyükadada, Çınar Meydanında
idi. On &i sene kadar gyve] belediyece istim­
lâk edilerek yıktırdmı*, yerine park yaplınl-
mi|tır.
Hakkı Göktürk
AYİOS ÎOA.Nİ9 RUM ORTODOKS K İ­
LİSESİ — <3atatadap Hacı Mini mahallesinde,
Saiozcüar sokağı, Kaval Sokağı ve Vekilharç
Sokağı ve Necati bey Caddesi arasında kalas
ada üzerindedir. 1934 Belediye Şehir Kebbe^
rinde Sakueılar Sokağı Sakizcılardan bo2ma
olsa gerektir.
GaUada Aj Im tauds ttttttMl
itesim: SoUk SUua)
com/group/merakediyorum
AYİOS lOAJrfS
Kilise 1843 <le Sakalı tüccar ve gemici'
(erin ianesiyle yapt.1nimt5t.1r İnşası tarihin­
den bu salırların yazıldığı «amana kadar c£a
(14*47) Sakızlıların diridedir, hademe ve ruh­
banını Sakızlı mtUevcltı iıeyeU tâyin eder,
ruhbanın tayin tasdikini patrikhaneye arzeder.
Bu kilise «skiden &dda bir masUhaVgü-
varlık vazifesi görmüş tür. SaltızUlaruı lalan-
buldaki bütün medenî ve ticari akidleri bu­
rada yapılır» buradan verilen lam lar ve hüc­
cetler, buraca tanzim edilen mukavelename*
ler fevkali bir İtibara sahip Unıç,
Vaktiyle bir Katolik kilisesi imiş,- bârkav
defa yanmış ve tam ir edilmiş, son bir yangın­
dan sonra tam irine Katoliklerln parası yetiş*
memlş, bunun üzerine zengin Sakızlj Orto­
doks ta ra terketrm şler. Kilise 1&43 denberl
tam ir E rm em iştir.
Dört kâgir duvar üzerine İçi tonozlu, dı$ı
kirem it örtülü bir çatıdatı ibaret bir binadır.
Avluda bulunan ahşap çan kulesi harap bir
haldedir. Vaktiyle kilisenin yanında bulunan
bir mezarlık kaldırılm ış ve mermerden bü­
yük kabir ta şla n yazıları üste gelmek üzere
avluya döşenm iştir, kabir taşının bir avlu ze­
mini olmasa hazin bir şey olsa gerektir; bu
taşların içinde en yenisi 1365 tarihini tagır.
Kilisenin narteks kısmında da duvarlara
yerleştirilm iş birkaç
taş vardır» bunların
arasında taşçı ustası*
heyketraş F. Regus'-
un imzasını ü r y a n ­
lar, bunlar içinde de
1860 da Maıü? Aiye-
ta Falyem isminde
b ir İradının taşı 1883
ve 1S85 tarihlerini
taşır, Aleksasdros
M avrokorda-
t o ' nun kabir ta$ı da
buradadır.
KilİBonm içinde
zengin ahşap oymalı
ikoüGstafflon, despot
kürsüsü ve vftfc kür­
süsü nefts birer sanat
eseridir; sedefli İn d i
sehpaları, oraasam
pirinç şamdanlar ve
gümttj kandiller kay-
 AYİOS İOASİs
ded i^n eje değer.
B ib L : R £K . M uzaffer E sen *« O. Toiga G efi Notu.
AVİOS İOANİS ItVM »RTOOOKS K İ­
LİSESİ — Bogsziçinrfe, Venimatulfede JbnJ-
sina îOkaJU!itadır dört duvar iiaerine kirem it
ört ala M gır bir yapıdır, eski ire küçük bir
kilisenin tecdit ve tevsii suretiyle 1834 de
yapılmıştır. İkinci Cihan Harbi başuuUnlıeri
mescit ve kilise orasında askeri depo ittiüaı
edilmiş olup. ;u satırların yazıldığı tirada
ibadet, aarteksiade yapı/maltlaydı. Bu kili­
senin avlusunda 500 senelik, yani felib asnn-
dan kaldığı söylenen b ir çınar ağacı vardır.
(M7).
Batta GHAİfk
AYİOS IOANİS RUH ORTODOKS Kİ­
LİSESİ — B u r s a adasında G ökdem ir Soka­
ğnıdadır İlk binası, 2£vci im parator Teofitos'-
uh Ölümünden sonra im paratoriçe Teodora
tarafından, asrının büyük din âlîm i Meioditü'-
un hapsedildiği m ağaranın yanında, 867 se­
nesinde tesis edilmişti. Celâl Esad «Eski İs­
tanbul» adındaki eserinde binanın Gül Ca­
miini andırdığım söyler (B .: Giil Camii).
Patrik Motodios, tasvirlere ibadeti kal­
dırmak istjyen im parator Leon zam anında
Italyaya firar etmiş. Kekeme Mihal ta h ta çı-
kınca da, Papanın bir m ektubu ile beraber
fctanbula dönmüştü; fakat b ir m üddet sonra
yeni im paratorun da T asvirkıncılar fırkasına
temayül etmesi üzerine, 829 da Metodios
mahkûm olmuş, yediyüz karacı atıldıktan son
ra y a n ölü bir halde Bıırgaz adasına stiıUl-
mllş, bugünkil binada m ethalin solonda b u ­
lunan taağarada iki haydut ile b eraber hap­
sedilmişti, Mihailin âlüm ü ile yerine geçer,
oğlu Teolllos, bazı eski m etinlerin okunma­
sında Metodios'a m uhtaç olmuş, B urgaz'daki
mahbesinden İstanbul sarayına getirm işti,
U r ta s v irb n a olan Teofilos’u n 841 d e ÖB-
mü, ik a d a n tasvirperest zevcesi Teodoraya
bırakmış, o da b ir yıl sonra M etodios'u pat­
rikliğe getirerek tasvirpereBUiğin kat'î gale­
besini temin etmişti
Bugünkü Una, 1896 da Metodios mağa­
rasının tam üzerine inşa edilm iştir. SaUp
plânlı bâyiik bir kâgir yapıdır, d ört kolu ki­
rem itti çatı ile örtülm üş, ortada büylik b ir
kubbesi vardır, kubbe, dürt fil ayağı üzerine
atılmış dört kem er üstüne kurulm uştur. Ze­
— 1574 — İSTA.VEUL
mini m erm er döşeli olan m âbedin içi. tarihi
hitıratın a lâyık bir surette tanzim ve tezyin
edilmiştir. N artekJin *ol yanında iki sutunlu
n kemerli b ir kapıdan b ir odaya girilir U
mağara bu odanın altındadır, dem ir kafes
içine alınm ış m ethalinden on bir basamaklı
(a; m erdivenle soia doğru dönm eli olarak ini­
lir. 3 .5 x 1 ,7 3 genişliğinde bir yerdir, tavanı
ince kırmızı tuğladan, duvarları kesme taş­
landır, tavanında üzerine kilise yapılırken
örülm üş İki delik vardır ki MelodioVun yiye­
ceği buradan atılırm ış. Bu odada Metodioa’un
m ağara b ay atını tasv ir eden büyük b ir yağlı
boya tab lo vardır: ö n d e ve sağda, p atrik ku­
kuletalı rub an] kisve ite asasına dayanmış
ayakla durm aktadır, başını m ukaddes h ile
çevirm iştir; solda ve ikinci plân da y alın ayak
başı acık ihtiy ar b ir b a lık tı b ir koltuğunda
ekm ek, ö b ü r koltuğunda b ir su d e s tin île m er­
divenden inm ektedir.
H a k k ı G * k t« f t
AYİOS İO A N İS RUS MANASTIRI —
G alaiada, G alata M um hanesi Cadde&ndedir;
İS İ kapı num aralı beş k atlı b ir bina olup on
« İti odadır; ü s t k a tta küçük b ir ib&dethaned
vardır. 1888 d e in şa edilm iş, B irinci Cihan
H arb in e k a d a r K udüs ile A y n a m a ziyarete
giden Rus h a cıları g id işte ve d önüşte Istan-
buldan geçerken bu m anastırd a m isafir edi­
lirlerdi. B irinci C ihan H arbin de a sk e ri ijgal
a ltın a kondu, 1918 m ü tarek esin d e Rus cema­
atin e iade edildi. B ina hâlen oda oda kiraya
verilm ek ted ir (1948).
AYİOS KOSTANTİNOS AYAZMASI -
Beykoz ila P a ja bahçesi arasın da. Gümüşsüyü
lepelerindedfr. halk ağzında sadece ayazma
d iy e .d e m eşhurdur. Sultaniye C ayırından ya­
rım saatlik y erd ir, şoseden ve keçi yollarından
gidilir, yüksekçe b ir ta rla n ın altın dad ır. 1M7
de y an ı başında u lu U r ç ın a r ağacı vardı, İÇİ
su dolu İdi, kaya içinde iki m etre boyunda U r
m etre eninde b ir y erdir.
H akkı G S k H rt
AYİOS KOSTANTİNOS AYAZMASI —
Büyükderede tu 8t» ocaklarının arkasına n a l­
lar. Tepede, M aksudun çay ınnd ad ır. Tuğla
yapı küçiik b ir tonoslan ib a re ttir. B ir boru
ile su devam lı ak arak biraz ilerisinde tuğla
yapı bir havuza dolar.
Hakkı C4kt»rk
http ://g r oups.goog le.co
 ANSİKLOPEDİSİ
B&yüUere Aptm KtoUallt** Ayamı**
'B esim : D işim )
-lYfOS KOSTA,VTİVOS AYAZMASI —
ÇengciköyiİjuU; Çaprsulı tngiliıalibey Ç iftliği­
nin arka tarafındadır. Y er alım da b ir kanal­
dan gelen b ir su d u r ki, itanakn y e r yüzüne
ç ıta n k am ı 1047 de paralel iki tuğla duvar
arasında bulunuyordu, n g an başında bir ka-
Çlpraılı Ç iftliğinde AflOi K otU nÜ nos Ayazm an
(Resin: ilimim)
m/group/merakediyorum
_ 1575 — AYİOS KOSTANTİNOS
raajaç vardı, ve su. beton yapı mUdevver bir
havuza akmakta 141.
n a i ı c ik tttd
A Y İO S K O S T A N T İN O S A Y A ZM A SI —
Yenlkdyde. Kaybnçı Caddesinde (İstinye yolu)
Bayan Emine Müzeyyenin 225-1 numaralı
evinin bahçesinin altındadır. Atlı taş basa­
maklı merdivenle inilir, Tomosun altında bir
metre uzunlukla, bir metreye yakın genişlik­
te derince bir kuyu bulunmaktadır. Metrûk
olan bu ayazma evin kuyu vazifesini görmek­
tedir.
Hakkı GSklfitfc
AYİOS KOSTANTİNOS AYAZMASI -
B üyükadada Dilde Heybeliadaya kargı deniz
k enarında kayalıkların yanındadır. K apıdan
k arşı duvarda m erm er üzerine kabartm a tür
h açın iki yan ınd a Bttyük K osU ntin ile anası
E teninin k abartm a tasvirleri vardır. 1881 ta ­
rih in i taşıyan bu kabartm adan gayri ayazma­
nın kayda d eğ er b ir hususiyeti yoktur. Pana­
y ırı 21 m ayısta yapılır.
H akkı GÖktArfc
AYİOS KOSTANTİNOS RUM ORTODOKS
K İLİSESİ — Tarabya R um m ezarlıgındadır,
dört duvar üzerine kirem itli b ir çatıdan iba­
re t k ag ir bir yapıdır. Kitabesinin tiircümesl
ş u d u r:
«İşbu kilise ustası Yorgi Z afirid İr MU-
hendis N. F usta nezareti tahtında 1675 sene-
sindedir».
Te2yinaiı ve yapı kıymeti baktfûmdan
kayde değer bir hususiyeti yoktur.
lİRkkı G6k«lrk
AYÎOS KOVSTANTİNOS RUM ORTO­
DOKS KİLİSESİ — Pasabahçesinde, Çafiatay
Sokağındadır, Mimari tarzi bazilika seklinde­
dir. KAgır yapıdır. Mâbed Sokak Uıcrinde olup
dış avlusu yoktur; on bağdadi sütun ü « rü ıe
lu ttu rulm u ş b ir beşik ö rtü sü çatı ile örtül­
m üştür. K apısının üstündeki kitâbeye göre
inşası 26 Ekim 1894 de hitam bulmuştur. Nar-
tekse sağ yan kapıdan sekiz m erm er basa­
maklı m erdivenle glriJir. NaHeksin Sokağa
açılan b ir orta kapısı ve sol tarafta yan av­
luya açılan diğer bir kapısı vardır.
M âbedin zemini m erm er döşenmiştir.
K adınlar m ahfiîi kâgir olup narteksln yanın­
da buiunan m ethalden ahçap basanıaklı mor-
AYİOS KOSTANTİNOS
diyenlerle çıkılır. lkonoslasion a h şap olu p
beyaıa boyanm ış. oym a v e k a b artm a la r ile
tezyin cdSlmijlir. İncil okum a y e ri v e despot
kürsüsU a b ja p tır. Kayda dfcji'r b ir hususiyeti
yoktur.
llllill C ü k tü rt
AYİOS KOSTANTİNOS RUM OBTÖ-
BOKS KİLİSESİ — Sam atya ılo Y edikule
arasında, tram vay Caddesi üzerindedir; Sa­
ma tya dan yüründüğüne gö re sol koldadır.
1905 de, İm rahor ve civarı n ım la rın ianesi
ili! yıpUftlmiftiT, A vlusu içinde papas, k a n ­
dilci, zangoç »dalan ve bir d e İlk okıılu v a r­
dır. Çanı ve çan kulesi 1903 de sem t zengin­
lerinden A vram Vasiliyadl, Y orgiyadis ve
KaUa taralın d an yaptırılm ıştır.
Osm an T olga
AYİOS KOSTANTİNOS VE AYİA ELE-
Nl AYAZMASI — Tsrabyada Toka Ilıyan (Ko­
nak) otelinin avlusundadır. l,6 & x l m etre ge-
nislijinde 2 m etre y ükseklikle b ir tu ğ la y a­
pıdır. Ü reti canıekâa irtillü , ism in i m erm e r
döşelidir. Camlı bir k a p m v ard ır. K apıdan
girilince sag ta ra fta dem ir k apaklı b ir kuyu
ve bir ktituk b a k ra ; bulunm ak tad ır. K arşı
tarafla duvara raptoluttm uş m e r ı u r r a f olup
üıeriode bir bardaktan yağ kand ili, b ir ta b ­
la kum bara bulun
m aktadır. K arşı ta ­
ra fta d u varda m er­
m e r çerçeve içeri­
Hamaly»4a Aylot Koslantlaıot KIUa*»i
tacirim : HAfta}
_ 1576 — lETAmtn.
sinde B üyük K o alantin ile a n ası E le rin in gii.
iko nları ve k ü ç ü k ta s v irle r v a rd ır. S ağ t a n ı ,
la d u v a ra ra p to lu ıu n u f a y a k s a b ir killltt $am-
ıian v ard ır.
Hakkı GMuürk
AYİOS K O STA N TİN O S V E A Y İA ELE­
Mİ KUM ORTODOKS K İL İSE Sİ — Bcyof-
iu n d a K aîyo ncuku llu gu C add esind e; bu cad­
de ile K em er B o stan so kağı k a v şa ğ ın d ı, e t­
rafı d u v a r ile çev rilm iş b ir avlu ortağındadır.
Y apısına 25 m a rt 1858 d a b a b a n m ış, 9 m art
1881 de b itm iştir.
K ubbeli k â rg ir büyült b ir kilisedir, ö n
cep h en in ik i köşesinde t a n k u le si v ard ır. On
c eph enttı a rta y e rin te p e sin d e bü y ü k b ir ça­
la r sa a t olu p , b u n u n listiin d e de b ir Uçtindi
ç an v a rd ır. M âbedin içi birçok pencerelerde
ay d ın latılm ış, zem in i m e rm e r döşelidir. Kub­
be d ü rt m u ra b b a sütunu day an an d ö rt kem er
ü s tü n d ed ir. K u b b en in k a sn ağ ın d a sekiz pen­
c ere v ardır. İki y anda b u lu n a n g a le rile r altı
sUtıııı ve sekiz k e m e rlid ir. K ub ben in sü b e­
ğ inde b ir p a ııto k ra lo r kom pozisyonu vardır.
K asnağ ın p e n c c re a ra la rı v e k e m e rle rin za­
v iy eleri d e azizlerin ta sv irle ri İle tezyin edil­
m iştir.
D u v a rla rın d a b iiyük k ıta d a çerçeveleri
oym alı ve işlem eli aziz ta sv irle ri olup a lt k ı­
sım ları d e m ir p a rm a k lık iç in e alınm ıştır.
D e s p o t t a h t ı m or- ^
in e rd e n y a p ı l m ı j v e l k i *J*
http ://g r oups.goog le.coi
 AüSfebOVCDISf
basamaklı olup basamak baklamda otundu;
vaziyette ffisrmenien iki kfiçâk arştan vardır.
AaTedu flatil oktımaga mahsus mahfil) da
mermerden vjpılm ıî re «dilerin tasvirleriyle
alim yaldızla tezyin oluıumıjtur
K ilisenin fko nastaiiau u d a U r san a t es*-
r i ofap a lim yaldızla tezyin ohutm tif. « o ta ­
n e tam boyda ( ü n â ^ f i ita m ile te ıy in edil-
g jftir. lk o n osbsiom ın fihibıde b t$ e r m um ha
iki küçük pirinç gam dan, dah a g e rid e b ire r
m ı tm h ı iki p irin ; gamdan, y a n la rd a kü çü k
m «m t i n koym ak için d ü rt ta n e k u m lu p irin ç
fam dan ve tavanda b ir çok av izeler v a rd ır.
N arlekse iki yandan ik i cam lı k a p ıd a n geçi­
lir. N arteksin avluya bak an c ep h esin d e de.
ortada {ki stitun lu b ir bd y ü k k>pı, iki y a n ­
da d a b ire r küçük k a p ı v a rd ır.
B üyük k apının ü stü n d e ta rih k itfb e s i
vardır. K ilisenin cep h elerin d ek i ç a la r saat.
Rom zenginlerinden K asti Ç iço p u lo s'u n hedi-
r e » olup A vrupadan « ır e ti m ah su sad a g e ­
tirtilm iştir
Hakkı Göklârk
AYİOS MAHAS AYAZM ASI — VeşU-
kîyde, H ara M eydanının a rk a sın d a d ır; ki es­
ki A yam am a Ç iftliğ in in arazisi için ded ir.
H arap b ir tonoz a ltın d ı b ir metre k a re g e­
nişliğinde b ir yap ıdır. A şınm ış ve {lorulm uş
iki hacamak ta$ m erd iv en Oe iniH r. İçin d e,
ja n rn m e tre k a d a r d e rin lik te b ir k u y u cu k
vardır. M etrûk a y azm alard an d ı (E ylül 1947).
AYİOS MİNAS AYAZM ASI — K um-
kıpıda, M üsteşar Sokağında; 3 n u m a ra lı evin
içinde y e r altın dad ır. Sola do ğru k ıv rılan b ir
d in e k ie on üç ta} b asam aklı m erd iv en le in i­
lir. 3.75 m e tre genişlikte, d ö rt m e tre uzun-
TafUUrdft ArfM M um Ayıtn m ı
(■eaiB: B itim i
■n/group/merakediyorum
15T7 _ AYİOS MİNAS
h ık ta karan lık b ir to o o i m ah al olııp o rta y e r­
de c id a n tu ğ la kap lı w derinL lcte b ir kuyu
bu lun m ak tad ır. D iple sag ko^Kİe su k ayn a­
yan b ir çukur da v a rd ır D uvarında iki höt-
r e v ard ır. Evin için e b ir el tulum bası yapı]
RMf m y u n d a o istifa ile edilm ektedir. K ifuı k u ­
yu tad a ra k gjrU em Jyecek b ir d u n u n alır.
M ctrûk ay azm alardan dır
Hakkı c a k ü ft
AYİOS MİNAS AYAZMASI — BalaUa.
Halliceme altı Caddesinde; Panais kilisesin
dedir. Bir kuyudan İbarettir.
Hakkı GUt*rk
A Y İO S M İN A S AYAZM ASI — fe n e rd e ,
V odina C addesinde; A y ita Y orgios M eîodi
k ü fe s in d e d ir. S o ie a n ın sa£ ta ra fın d a bileziği
y e k p a re m e rm e rd e n o y u lm u f U r kuyudan
ibarettir.
Hakkı G ik ttrt
AYİOS MİNAS AYAZMASI — Bebekte
to fin h Sokağında, caddeden gelindiğine güre
sokağın nihayetine doğru sol tarafta yüksek­
çe bir ananın altındadır. 70 jantım kadar
yükseklikte dar ter dehlizden ibaret ofap.
sokağın altına rastlayan orta kummm iki
m etrelik yerinde, dibi çamurlu bir sıı bulun­
maktadır. Dehlizin methaline yakın bir yer­
de. Önünde Ü r kandil - fener yanan, bin
ayakta diğeri atlı Ayios Minas'ın iki tasviri
vardır. Panayırı II Kasımdadır.
« ■n » G iU U
AYİOS İ f tSAB AYAZM ASI — Saatat-
y ad a A yios M inas - P oilkarpos k ilisesin in için­
d e d ir; k ilise y e a rk a b ahçeye bakan k a p ım ­
d a n g irild iğ in e g ö re solda, 17 basam ak ta?
m e rd iv e n le rle in ilir, oldukça geniş, tonoz
k e m e rli b ir y e rd ir. Suyıı. b u rad an d a 7 • 8
m e tre d e rin lik te d a r b ir kuyudan to v a Ue
çekilir; k u y u n u n ağa? yu karıy a doğru da bir
baca halinde devam ed er k İ eskiden bu y e r
a ltı kısm ı yokm uş, burası yapılınca kuyuya
b ir ağız açtlm ij, ü s t kısm ı, da çim ento ile ka­
patılm ış. P a n a y ır günü 21 kasım dır.
O d u « T»l*J
AYİOS MİNAS - POLİKARPOS B I K
ORTODOKS K İLİSESİ — Sam atyada, tra m ­
vay caddesinde s e t üstündedir; caddeden t u
sel üzerine 26 basam ak d a r b ir ta f raentf-
 AYİOS NİKİTAS
SaBMtraria Art#» M ln » P ıtlllin 10'' KIHsrfl
(H rum B. SeTİnç»y>
vente çıkılır. kilisenin asıl methal kapısı, a r­
sadaki Besiekârhakkıbey Soksğındadır.
Davudpaşa iskelesi tararından Sım atyaya
{iterken sağ kolda, kısıl u n badanası ve k ir-
gir çao k ain iy le derhal göze çarpan ve k ir-
gir duvarlar ite rin e kirem itli beşik (a tı ile
örtülmüş bulunan bu kilise, ikinci Sultan
Mahmud'dan alınan bir berat ve Samatya
Huuılarmuı topladığı iane parası İle 1833 de,
eski bir Bizans kilisesinin uzun lam andan-
beri metrûk duran harabesi Üzerise yapıtauş-
ttr.
Osman Tolga, İstanbul Ansiklopedisine
verdiği notlarda:
«Eski mütevellilerden Samatyalı kasap
Niko ve papas Diınitrinin rivayetlerine gbre
1(140 da Samatyayı harap eden büyük yan ­
gında, Rum tulum bacılar kiliseyi kurtarm a­
ğa çalışırken, bir balıklı, gökyüzünde alev­
ler arasında bir atlının dolaştığın] görüyor
papaslara söylüyor; kilise yangından kurlu-
lunca da. papaklar bu alhnm Ayios Pollfcar-
pDr, olduğuna hükmederek, Ayios Minas adı­
n ı irija edilmiş alan mâbertln ismine bu azi­
zin de ismini tlSve ediyorlar»- diye bir fıkra
naklediyor. Bundan ötürüdür ki. Ü lkenin,
I I iklnciteşrinde Ayios Minas adına, 22 şu ­
batla da Ayios Pollharpos adına iki isim gilnti
vardır.
Yüksek çatısı ahşap sütunlara istinat
eden, müteaddit kıymetti avizeler, gümüş
kandiller, şamdanlar, mum sehpalariyie toı-
yln odllmiş bulunan kiliseni» yaldızlı ahşap
ikonostasionunda ve duvartarmda eski ve
— 1578 _ terA N -aeı.
kıymetli HtonSar vardır: bu arada, lkonasta*-
yonu » 2 kenarındaki bir Ayios Miıus İkonu,
1744 tarihli bir Ayios Vuanis ikonu ahşap
oyma çerçeveli bir Ayio* Yııanis vo kanatlı
ıralrk ikonu bilhassa kayda değer. Kilisenin
sol duvarında, bıiyuk bir eameMn içinde,
Isaııtıı ölüsü etrafında toplanmış yakınlarını
gösteren oldukça bıiyuk bir ikon vardır;- hu
tasvirde, aıı'anevl alim veya gUınltş safihalar
yerine. Rus alilinde altın ve gkıroüş sum a İş­
leme kullanılmış, et rafına da fırdolayı n u c ı
bir yatı yazılmıştır: IsUınhui Ansiklopedisi
için tercilıne imkânı bulunamamakla bera­
ber. İncilden alınm ış satırlar olarak tahmin
edilebilir (M an 19471.
Kilisenin arka bahçeye b ak ın kapısından
girildiğine güre solda, taş merdivenlerle ini­
lir Ayios Minas adına bir de ayaıması vardır.
B ib i.; REK vc M ujüftır E>rn Gvzl No4x
AYİOS NİKİTAS AYAZMASI — Hey-
beiiadB D eniı Lisesi kayıkhanesinin altın
dadır, lisenin arkasındaki yoldan gidilir, beş
a ltı basamak taş m erdivenle inilir ki 1947 de
basam aklar bozulmuş, meyilli U r toprak
yol halin! almış bulunuyordu Y er altında
tem1ai mermer d â frl) b ir .vrr utup iplid e Mır
kuyu vardır. 1930 d a methali tuğla ile örtil-
mUş ve liy areti nıenedilm iştlr. Yukarıdaki
m alûm at; lisenin otıl» yıllık em ektar htdo-
mesi Kasan M ete'don alınm ıştır.
HaUl Gtikflirk
AYİOS NİKİTAS AYAZMASI — £gri-
kapıda, T andır Sokağmtiadır. 9 numaralı evin
yanında b ir bahçenin içerisindedir. Bir yan
duvarı k&gir, ahşap çatı üzerine kiremit ör­
tülü bir yapıdır. Knpıduıı girince karşıda sol­
da iki taş basamaklı m erdivenle İnilir, bir
ruvnk altında hir kuyu bulıııunnktsdır. Ku-
vagm sag tarafında yüksekte bir tekne var­
dır. Duvarında mevzuları İncilden alınmış ikt
tablo, tavanında bir avize Uç kandil asılıdır.
Panayırı İS Eylülde yapılır.
H alkı ctM«rk
AYİOS NİKİTAS AYAZMASI — BUyük-
derede, KefellkSydc; K ireçbum u Caddesin­
de, dalyanın hizasına rastlıyan Bay Filo To­
kadıyım arazili dahilindedir Bir kilise hara­
besinin İçerisinde yükselen bir setin altın­
da 1,5 - 2 m etre yilksekliSindc, 50 - tw san­
tim genişliğinde m ilslatil şeklinde içi su dolu
http://groups.google.coi
 ANtiKM FEDİSt
Bâjlıkıfcrtdr AJ4M NUdtu A y a m ı
4IM tac (lifin )
sanııcımsı U r yerdir. Yerden SO santim ka­
dar yükseklikte oton kısmı m erm er kaplıdır.
Suyu karşı duvardaki bir delikten gelerek
ün tarafla bulunan b ir delikten gitm ektedir.
İçerisinde A ya Nikita’nın b ir tasviri, içinde
mumlar bulunan saç b ir tekne ve b ir kandil
vardır. Rivayete göre buraya B irinci Dilnya
Harbi sıralarında bîr kilise yapılm ak isten­
miş, her ne sebeptense vazgeçilmiş, fim di
dert duvan kalmış b ir hakledir. Kapısı de­
mir kanatlı, kapalı durm aktadır. Panayırı 15
Temmuzda yapılır. 1947 de bu ayazmayı gür-
mak için Ke.'eliköyde B aıba Haralamboyu
bulmak lâzım geliyordu.
BofcJu Göktürk
AYİOS NİKOLAOS AYAZMASI — Fû*
nerdc» Abdiilezelpaşa Caddesinde; Turya£
deposu önündedir. Yaya kaldırm m üzerinde
bulunan dem ir kapaklı methalinden sekiz mo-
zayik basamakla m erdivenden inilerek sol ta*
rafta du ran n altında b ir kuyu olup sod ta ­
rafında dar b ir tonoa gözükmektedir. Ayaz­
ma yolun altına rastlar, 1948 de uzun taman-
danberl m etrûk bulunuyordu. Yarımdaki bi­
na da ayazmaya ait bir ibadethane olup Tur-
ya£ m lteseseainln deposu olarak kullanıl-
maktadır; depoda çalışanlarm rivayetine göre
içinde ayazmaya ait bir kiUbe İle ikonlar
var Jmlg ziyaret İmkânı bulunamadı.
B a t tı Göktürk
AYİOS NlKOLAOS AYAZMASI — Ka-
sımpaşada, Bahariye Caddesinde; Yenifehsre
giden yol üzerindedir. Sağda toahçivan Halil
Ay'ın bütanı içerisindedir, tiatii çinko Örtti-
n/group/merakediyorum
— 1579 — AYİOS NİKOLAOS
lü Uç p e n c e re li kA gîr b ir k u lü b e d e n ib a re t­
t ir . K a p ıs ın ın ü s tü n d e 1932 ta r ih i ya z ılıd ır;
k a p ıs ı ü s tü n d e k i y u n a n c a kft& bede d e a n c a k
t a a a tr la r o k u n a b ilr n if tir :
«Settnıtar?
Güneşin tatlı aydınlığını görenler hoj gel­
diniz ve hoşça gidiniz^ ben âcizleri için dua
ediniz. Savatin oğlu Theoklistos bunda ya*
tıyor.k Bu kitabenin ayazma kakıldığı aaman
Ayios Nlkolaoft'un Ur ikonu Ue yert altından
çıkügı rivayet edilir. Bina 1932 senesinde
yapıldığı zaman üzerine konmuştur, içerisin­
de bir kuyu olup yanına bir aet yapümif ae-
tin ortasında bir agaç gedesi vardır. Kuyu­
nun ağzı dar ve müstatil şeklinde olup bir
frapflfr vardır.
Tavanında marnına seklinde U r iv in ,
sekizi küçük biri büyük yağ kandili aaıiıdır.
D uvarları da birkaç ikon ile tezyin edilmiştir.
Halikı GSMGrt
AYİOS NİKOLAOS AYAZMASI — Ba-
la tta Ayani Sokağında, Ayios Strati klisesinin
avlusundadır. H âbedin arka duvarına bitişik
kirem it örtülü kâgir U r methalden girilir,
basamak ta? merdiven Ue inilir 2xS m etre
genişlikte, tavanı ahşap, »emini çimento U r
H alıtU A yiot M M n A y a m a
IRetfm: HM*111*
yerdir, kuyusun yüksekçe bir taş bileziği var­
dır; bliylik U r çerçeve içinde 1907 tarihli
yağlıboya Ayios Nikolaos tasviri. Fener Pat­
rikhanesi tarafından hediye edilmiştir (İM 7)
Hakkı MUArk
AYİOS NİKOLAOS AYAZMASI - Top-
kapıda, Sulukule Caddesinde Ayios Nikolaos
kilisesi içinde narteksin sol taralındadır. A jsı
gayet alçak yek p ire m ermer bilezikli b i r ku
 AYİOS NİKOLAOS
y u d u ibarettir. (herinde bir demir {ıkıntı
vardır. Kenarmdakl setin üzerinde kabart­
ma Jfl/aıifli/j aynili bir m ermer tekne vardır.
Sağ duvarda yere dayanan üci siltunlu çer­
çeve içerisinde Ayios Yorgiyos'Un at iijerin-
ds ejderha oıızrakiıyan bir ifconu vardır.
AjJKOia bir demir parmaklık içine alınmış­
tır.
I lık la G ö k tü rk
AVtOS NİKOLAOS AYAZMASI — Bo-
gszifinde PasaiHJıçesindc, Şehittik Cadde
sinde idi. 50 sene evvel üzerine evler yapı­
larak ortadan kaldırıldı.
Bakin OcktUrk
AYİOS NİKOLAOS AYAZMASI — Kimi*
çeşme, Arnavutköy arasında, Kollej yolunda;
Kollej bahçesinin altındadır. 2 m etre kadar
gençlikte, 6 m etre kadar uzunlukta tavanı
tonoz zeminini kaba taş döşelidir. K apıdan
girince iki adım y ürü diten sonra iki taş ba­
samaklı merdivenle inilir. K apıdan girince
fcırjda toncızıın altında, önünde tel örgü kor­
kuluk olan bir metre eninde ve boyunda d e­
rin bir kuyu bulunmaktadır. Sol d uv ar bo­
yunca kaba laftan bir set vardır Sağ duvar­
da iki sol duvarda b ir höcre vardır. Panayırı
6 andıkta yapılır.
H a ttı GökUıt
AYOS NİKOLAOS AYAZMASI — Kıım-
kapıda, Hisarçeşmesl sokağında 19 num aralı
Snmatyftrtıı AHos N lk o lan Kilisesi
(RfsiriK S a lü Sinan)
— 1680 — İs t a n b u l
basamaklı bir merdivenle inilir, sonra dar U r
dehlizden allı adım yürüdükten sonra on
evin altındadır. Kapısı sokak üzerindedir
Evveli saga kıvrılan bir dirsekle on iki ta;
ta ; basamaklı bir merdiveale daha inilir.
Ayazmanın içerisi X 6.90 m etre genişlik­
ledir. Üsttl tonoz, zemini çimentodur. Karşı,
da sol kaşede bir kuyu vardır; tavanda, k u ­
yunun üstüne gelen hizada b ir ram ekânlj
örtülm üş bir tepe penceresi vardır ki, ayaz­
manın üzerindeki evin bahçesine açılır.
M erdi yenlerden iıüldjğin e güre kargıda
ik i m u sluk la yüzü kabartm a çiçek m otifleriy­
le sü slü b ir m erm er tek n e v a rd ır. D uvarla­
rın d a cam lı çerçeveler içinde A yios Nikola-
os'un g ü m üjlii b ir ta sv iri ve d iğ e r aziz tas­
virleri v ard ır. Ayazma elek trik le aydınlatıl­
m ıştır. P anayırı 6 ara lık ta yapılır.
B a k k ı G ö k tU r k
AYİOS NİKOLAOS AYAZMASI — Bey-
kozda, Beykoz C aoıiinin ilerisin d e Pajabahçesi
yolunda imin bu s a tırla rın yazıldığından yir­
m i sen e evvel yıkılm ış ve k u ru tu lu p ortadan
kaldırılm ış (M art 1047).
Hakkı Göktürk
AYİOS NİKOLAOS AYAZM ASI — îs-
tin y e koyundaki M ısırlı İsm ail P a ja yalısının
arazisinde idi; 1938 -1 9 3 9 y ıllarn d a sa h il yolu
genişleU lirketı istim lâk ed ilen y e rle r arasında
kapatıldı.
N coklis S a rrîs
AYİOS NİKOLAOS
RUM ORTODOKS Kİ­
LİSESİ — Sam atyada
^ Küçük b ir JcilJfedir. 1865
| de Sam atya R um cema-
| atinin ianesiyle inja edil-
5 m istir. M imari b ir kıy-
[ « e ti yoktur. B ahçajm -
İ d e biri e l çıngırdagut-
} dan az büyükçe, diğeri
I' deJ9D0 da dölciibnü} bej
■ m etre irtıfauıda iki çanı
’ v ardır; büyük çan asıl­
dıktan aonra küçüğü de
ilk hâtıra olarak yerinde
juuhsli edilmiştir.
MUteaddit ikonlar,
a v i z e l e r , şam danlar.
http://groups.goog le.c
 ,*£EteK>?SI>i3f — İMİ —
ta n ü U ? rt- tezyin ‘--.tılnK '.-Uiı ki?",.-. btlhasâa
;™ = u k Ç a r r^ .-? ince ihfMp d i r e k ­
ler üzerine ;'"'nuı- ''i j ır.; sıralı ff?!Tü fener*
teridir, m alûm dur ki b a ü i ; |i.ii> J e r in Kimi­
sidir; ba direkler ve fener çerçeveleri kabart-
ma çiçek nakışlı olup böcek kabuğu, prusya
mavisi Tr kinle:*-. pem beli renklerle boyan­
m ış renklerin Im ö ııcı çiy ve kabartm a işçi-
Ivgı iptidai o lm a s ın rağm en pitoresk peyler­
dir. A h p p despot kürsüsünün üstündeki bü-
vük tıç. en m anim tessm ıihe sahip o lu la r a
İd e Btniki E teryam n teatiye! {tinlerini ha-
ti7ü l 3tuür İkonlar arasında 1857 larüUi bir
Aiius loanls, İS İ 1 tarih li b ir H rtstos en giı-
z ilo in d e n d ir. F akat, bu kilisenin, İstanbul
m a la n arasınd a en çok ziyaret edilen tas­
rih , kapıdan girilince soldaki birinci sü tu ­
nun altındaki «Ayios Fanurios» ikonudur, bu
ikon, gelinlik kızlar ta ra lın d a n koca kısm eti
için ziyaret edilir, çerçevesine d e fırdolayı
ampuller y erleştirilm iştir. K ilise kapısının
hemen sağuıda bir de ayazm ası v ard ır, pana­
yır gilnil 23 nisandır.
Bibi-: KEK, M uaifer Esen ve İsmail Erseyim.
Gol Notu.
AYİOS \tK O L A O S RUM ORTODOKS
KİLİSESİ — H aliç boyunda A yakapıda Ab-
düleıel Paşa Caddesi üzerindedir: lstaab u -
lun büyük kiliselerindendir. D ört duvar ö te ­
rine on iki büyük ahşap sü tu n a is tin a t eden
içi tonoz, kirem it ö rtü lü b ir çatıdan ibarettir;
kârgir b ir çan kulesi olup büyük çanının azi­
zin adını taşıyan R usya Ç arı N ikota tarafın ­
dan hediye edilm iş olduğu söylenir.
Bizans devrinden kaldığı tahm in edilen
ilk yapı 1600 ö e yanm ış, Bçüncü M uştala
devrinde ve Koca Ragıp Paşa sadaretinde bu
hükümdarın bir gün A yakaptdan geçerken,
semtin Rum ekâbiriıün istirhamı üzerine biz­
zat Pâdişâh, tecdlden inhasına izin vermiş,
kilise alelacele ahşap olarak yapılını} ve Sul­
tan M uştalanın velâdet gününde b ir de ci­
varını m ahveden bir yangında ahşap Siko-
laos kilisesi de yanmış, 1837 d e Rum cem aa­
tinin ianesi İle bugünkü ahşap çatılı k ig ir
bina yapılm ıştır.
Bu kilisenin içinde g tae çarpan ilk h u ­
susiyet, serapa m erm erden iif * edilmiş; ka­
bartma taş İşçiliği çok tem iz İkonostaaton-
dur; üzerini süsleyen* ikonların içinde kayda
değer olanı Ayios Nikolaos ikonudur. Bu iko­
om/group/merakediyorum
ATfCS M SKitMH
nun £*-nü} isçjîjji «şyet gfize’dir: ra», duvar­
da bö>J— bir vitnn içinde yine Rusyafan Car
.VfiaLt tarafından Eorjjkmtmış ja y tı ...rl-
li t>\- levha -s*rd;r. Al çıılu üzerine aitın sır­
ma ite işlenm iş e!«n İki tr-vhad» Ismîjh ölüsü
etrafında topliiunış ijsv ir edibn1*-
tir: savapU n sırm* tş l ı - r l i cıan îıgürlcr r*r>
mücessem. yüksek k a te ıİm a iır; yir,; «yr-ı
dubarda b ir «Çocuk U a ile v ar­
d ır ki, bunun da giimuş işçiliği ve bilhas­
sa kumaş kısmı gayet nefislir. Kiliacais
ahşap ve oymalı despol tah tı ye ’ fcjap vUz
mahfeli em sali arasında ,“ >ı*el eserlerdendir.
Mftbed bilûım ım Rum kil-sclennde o l'* '7'":
gibi m üteaddit kıymct’,1 aviıa'.cr, kandiller ve
ja m d a u lirla tezyin edilm iştir. M ibeduı lıiye-
n m vim asında (Mihrap önflı Ayia T rsp?-;
(M ukaddes sofra tim salll bir n ıc rn ® sutıın
üzerine oturtulm uş geniş b ir m errc=rdca
ib a re ttir ki, bilâhare bunun dürt köşesine
d ö rt m erm er sü tu n daha ilâve edilmiştir.
N artekslnin ortasında da gemicilerin hâmisi
alan Avitts N'ikolaosa nezreditmiş ilç direkli
yelkenli gem i şeklinde U r avize vndır. Rum
zenginlerinden m üteveffa Zaliropul» bu k i­
liseye zengin bağışlarda bulunm uş, bu ara­
da karşısına kendi adına nisbetle anılan bir
de İlk okul yaptırm ıştır.
8 u kilisenin yanında m üştem ilâtı ha-
line İnkılâp etm iş b ir Ayios llaratam bos aya?-
tnası ve kilisesi vardır. Kilisenin Nartefcsı
önünden m erdivenle çıkılan bîr daire var­
d ır ki. bu satıria n n yazıldığı sırada m üte­
velli heyetine tahsis edilm iş bulunuyordu,
(ki küçük beşik kubbe ile örtaim üş ve o ru -
smda gayet narin iki m erm er sütunu bulu­
nan bu oda güzel bir yspıdu\
Bibi.; REK, Nuaıffsr Esen ı\- («nail irecrim.
Gezi Nihu.
AYİOS NİKOLAOS RUM ORTODOKS
KİLİSESİ — Topkapıda, Sulukule Caddesin-
dedir; yüksek bir duvar ve duvar boyunca
sıralanm ış m üştem ilâtı ile ç«ırilH ii; bir av­
lu ortasm darlır. Cemi plânında yapılmış ki­
liselerden olup dört k iğ ir duvar üzerine çe
kilm iş kirem it örtülü b ir çalıdan ibarettir;
kagir çan kulesi, Sulukule raddesine açılan
bahçe kapısının ve bu caddeye hakan duva­
rın üstündedir. Bu satırların yazıldığı sırada
görülen yapı, 175 0 de inşa edilmiş. 1874 de
 AYtOS NİKOLAOS — 1582 — im s m s t

yanını? vo bu tarihten bir m üddet sonra tf*-
diden tamir ve iby» edilmiştir
N arteks. cam}) b ir ahşap bölm e ile e ğ ­
rilm iş olup, tem ini, m jreden getirildiği t e h i l
edilenuyeo kıla M e r i ruınca ınczar ta şta n ile
(tâftmmiftit: n«r!ekiin sal kâsesinde ayni
BZiûn adına Gİsbcile andan bilezik ta ;i gayet
alçak yekpant m erm erden b ir trryu, uyazou
vardır, suyu acıdır.
Kilisenin zemini nıcrıjıer döşelidir; ah-
ştp tavanın o rta to n a : parçacı dcirt k e fe li on
iki a ltp p /ıü tııa Önerine »I itm iş olup, son ik i
siitun ira su ıd a b u lun an >ûhşAp ikonostasion
kabartm a fiçek siislprl lif bf jeam i}. yeşil
yaftlı boya ve a lt en y a ld a ile boyarını ıştır;
kayde d e ğ er hir bususryotl yoktur: orta&uı-
d.ıKi OriM - p ilin in kırm ızı k ad ife perdesf Us.
tü nde. £ünuijjlü b ir K tıdd 'i kompoıiafyona
vardır.
Bu k ilisedeki f»ir ikonlar ardında hil.
bassa zik re d e ğ er OtanUrı « u n lard ır:
M artoksdcn g irild iğ in e göre, sacdaki ikin­
ci ve üçün cü sü tu n la rın a rk asın d a, «afi du­
v ar üm inüe. y e re k o n m u j (iç k an atlı paravan
şek lin dek i büyük a lıjaj) çerçevenin o rta m d a
gttm ilşlu büyük b ir A yios H aralam bos ikonu,
ayni çerçevenin sol k an ad ın d a Çocuk tıa ve
M eryeııi ikonu sağ k an ad ın d a Ayios Yutniıı

Topt-ıpı-Sulnkul» yoluntlıı A.vios NlhuLant K llı» ^

(A cıtn ı: Itiç im )

http://groups.google.con
 ANSICLOPZ&lSf — İM 3 —
Dum a; »olda ıiç6ocıi « lilu n ö n ü n d e W r c a c ıfd t
k ü rsü ü s tü n d e g ü m ü fltı b îr Ayloa N iko lao s
ik ono. so ld a d ö rd ü n cü tu tu n u n a rk a s ın d a
sol d u v a rd a k a b a rtm a w gflm ûç .;yJ«ın»t| b îr
« lia o tn olıbsi) e tra fın d a * Kom pozislonu^ k i bu
İkonun ö n ü n d e k i ta n d ılH p a rm a k lık d a gu-
seld ir.
K ilise. M itlin c m f illn ıte o ld u ğ u g ib i m ü-
te a d d ld avize, k a n d il v c ş a m d a n la tez y in e d il
in iştir
I b k b C «klıl|rk
AY İO S N İK O L A O S RU M O R TO D O K S
K İL İSE Sİ — (İa la ta d a , K e m a n k e ş K a ra M us-
n f r p a p M ah allesin d e, b ir k a p ıs ı H o c a T a h ­
s in S o k a ğ ın d a, d iğ e r -kapısı G a la ta M u m fta-
n e sı C a d d e s in d e b u s e m tin e n b ü y ü k k ilis e
sid rr. D o rt k i g i r d u v a r ü z e rin e İç t a r a f ta n
to n o siu . dt$) k ire m it ö r tü l ü b i r -ça tıd a n ib a ­
r e ttir . Birçok Rum k ilis e le rin d e olduğu g ib i
to n o z ik i s ır a lı a lt ı la r d a n o n ik i k a lın a h ş a p
s ü tu n ü z e rin e is lin a l e tm iş tir . Gafyel y ü k s e k
vc z e n g in o y m a c ılık iş le r iy le m ü z e y y e n iko-
n o sta sy o n u m u h a k k a k k t. b i r s a n a t e s e r id ir .
Buna mukabil kilisenin d i ğ e r ahşap akşamı­
nın k a b a rtm a tezyinau alelade ş e y le r d ir .
Kilisenin bugünkü binası 1856 da Galata
ramlarının iane parariyJe yapılmıştır; fakat
tezyinatına b llh u tt Kefalo&yalı gemiciler pek
çok para harcam alardır; muo2&*m ikonostas-
yon onlaruı paradiyle konulduğu gibi 1879
da sekiz metre boyunda vo üç metre enJrıde
bir de faUyiik Ayios Yerasimos ikonu hodiye
etmişlerdir, bu ikon büyük bir caraekân için­
de muhafaza edilmekle olup rivayet edildi­
ğine göre Kcfalorıyalılar tarafından Rusyada
yfcptınlmrçUr; Ayloa YerasLmo& kefaUmyada
muasaam bir m anastın bulunan bir acizdir.
Eskilerin anlattıklarına göre Galata rıhtımı
boyundaki şeddadi taş binalar yapılmadan
deniz Mumhanc Caddesine kadar getirmiş ve
tam kilisenin önünde Galatamn meşhur şa­
rap iskelesi bulunuyormuş; kilisenin ihtiyar
kandilcisi Dimitri Vaya: «Galata merkebinin
bulunduğu yerde kayıklar vardı, biz. çocuk­
tuk, paçalarımızı sıvar, oradan denize girer-
dik.* diyor. Şarap iskelesine yanaşan Kefalotı-
yalı gemiciler ilk is olarak gemilerinin bütün
yelkenlerini sökerler, İstanbul limanında bağ­
lı kaldıkça bu yelkenleri teborrtiken bu kili­
senin kadınlar mahfiline bırakırlardı.
Kilisenin te z y in a tı arasında fev k a lâ d e gii-
ı/group/merakediyorum
AYİOS NtlCOLAOS
« i ü f c «le s a n a t k ıy m e tin d e n » y a d * b e ro e ri
bulıuun ajnastjH tsn g e le n y elk en li «e y a n d a n
ç a rk tı ilk b u h a r v a p u rla rı şeklindi* y apılm ış
bir av iz e d ir, »ki b acalı Ur, d ire k li ve b u rn u
m ah m u zlu o la n b u v a p u ru n tek n e si biUAr p a r
VMİarındao y a p ılm ış o lu p s a ir ak şam ın d a d»
a ltın yatclızh m ad en i y a p ra k c tk la r, ren k li
c a m la r ve bilitır p a rç a la rı k v iU m ln u şb r.
flir rivayete göre bu gem) büyük. bir fır
(maya tutulmuş, Ayios NikoU/K «n LehlîkeU
anlarda gemicilerden bir kaçınâ jrârimsıâf ve
gemi batmamıştır; İstanbul limanına gelir gel*
met de bir şükran borcu n!an bıı avtoyî yap
tırmiflardır. Rivayet bir hakikat ıs* geminin
adının îaptedîlmemesi tarihi fıkralar bakı­
mından büyük kayıptır; avize de Kefalon-
yalı hediyesidir. {Nisan 1047/ Kilisesinin nar-
teksinde birkaç basamak merdivenle inilir
bir ayazma vardır |B:. Ayîoa Andooiyoe Ayaz­
ması).
B ib i: AEK. Muzaffer Esen ve X> Tolga Gezi Notu.
AYİOS NİKOLAOS HLX OKTOimKS
KİLİSESİ — BüyUkadada. Ayios Nikolaos
m anastırındadır. Dciıt duvar üzerine kiremit
örtülü ve kubbeli kâgir W* yapıdır. Aslı on
dördüncü asır kiliselerinden olııp ikinci defa
olarak 160$ de yapıldı. Kubbe dört mermer
sütuna dayanan dört kem er döşelidir. Kub­
benin ortasında m utat üzere bir pantokralor
kompozisyonu dört kemerin zaviyelerinde
inciJi ysz»n dört asisin tasviri vardır. Ahşap
olan ikonostasyonu gayet sade olup yalnız
fizİKİerln gUmOglU tasvirleri Ue tezyin edil­
m iştir Torıofi ahşap olup teminatsızdır; an-
vonu yoktur Ortadıı büyük bir avize asılıdır.
Çan kulesi avluda olup demir polrelden yu-
pıLmışttr,
Hakkı (SftUtirt
AYÎOS NİKOLAOS KtTM ORTODOKS
KİLİSESİ — Heybeli adada tfgfotar Sokağı
ile trnrah kavşağındadır; Ortası kubbeli sa-
tip pı'ân üierine in$a edilmiş bir kigzr yapı
olup inşa tarihî 1857 dır; ayni adı taştyan kü­
çük bir kilisenin yerine yaptırılmıştır. İkinci
AtKfüİhamiri zamanındaki büyük jttlaelede ol­
dukça harâb olmuş, ve esaslı bir tamir gör­
müştür. Orta kubbe dört köseli dort sütun
üzerine atılmış dört kemere istiflet etmiş olup,
etrafında dört beşik kubbe kilise, müteaddit
pencereler İle aydınlatıJmıştır Büyük kubbe*
 M M KIKOLAOB — >584 —
H fryiitat o fa A y ta ı N ikolaos K ilisesi
«R rd n i: K tıM İ Z fR lı)
nıo göbeğinde bir pgntokrator kompozisyonu,
kem erlerin ortacında 1)3 tn rtlin dört nüshası­
nın m uharriri olan dört azizin tasvirleri v a r­
dır. Kubbe kasnağına da on İki havvarinin
resimleri yapılm ıştır
Zemin m erm er döşelidir. K adınlar m ah­
fili İlci katlı vc fcâgir olup tnibediıı dışında
ayrı bir kapıdan girilir, tkonnstssyon m erm er
altınyaldızlı gayet güzel kabartm alar ite tez­
yin e d im id ir. Taş isçiliği bacım ından b ir su­
na: eseri olan bu m ukaddes m erm er paravan
müteaddit! İkonlarla bezenmiştir. Anvon ah-
$ap, fakat Oymalı ve altuı yaldızlı b ir sanat
eterid ir, ayni uslubda olan despot koltuğu,
»A»«n ile beraber, mavi ve kırmızı y a jlı bo­
ya ve altın yaldız ile tezyin edilm iştir. Sa£ <ju-
vard», g*S*4 b ijü k kabaram a çiçek ta t.
yinatuu ihtiva edeo b ir m erm er çerçeve için­
de m erm er inerine İşlenmiş ve üstüne gümtl?
kaplanm ış bir Ayloa Nikolaos ikonu vardır.
D i||er İkonlardan Apostol Zografos im zası ile
1009 tariflini taşıyan b ir Ayios Trifon İle
1845 tarihli b ir A.via V arvarayı lik rotoıek la ­
zım dır. B ütün em sali gibi, bu kilise de birçok
fam dan, kanili) v e âvize ile bezenm iftir. Çan
kulesi avluda, binanın arkasınd a dem ir pot-
rellerd en yapılm ıştır.
lttkkı GSkl«rk
AYİOS M tK O lA O S RUM ORTODOKS
KİLİSESİ — Yeniköyde, H amit Vehbi
Sokağı ile Sait Halim Paşa Caddeslndedir.
Bazilika »eklinde kagir b ir yapıdır. ln*a ta ­
rih i te sb lt edile miyen eski yapı 1772 de yan­
mış. 18 12-1814 y ılla n arasında ihya edil­
miş ve iknnostasyon. altın yaldız İle te iy ia
edilm iş, IB38 da d a bugünkü şeklinde tecdit
odilm lftir.
O rtası bağdadı to n o t iki yanı ashap ta ­
v anı k e m e rli, m usanna tamlıklı kaideli o n bağ­
d adi siltu n özentidedir, Zemini m erm er dö­
şelidir. N arlckse açılan iiç kapısı vardır. K a­
dınlar m ahfili ah jap lır. N arteksin 9ağ ve sol
cenahlarında bulunan m ahallerden çıkılır,
tkoncıstasiyomı, vaiz yeri ve despot kürsüsü
ahşaptır. K abartm a n a k iflır ve altın yalda.
h ttp://groups.goog l<
 A-NStKUlFBDİSl
ile ta y in e d ilm e le rd ir M i bel m ü tead d it avi.
le vt k an d illerle donatılm ıştır.
G ayel boJ ıjlk i lir. N urluk* üç cepheli
olup k em erli ve yekpare m e rm e r sütun lu
dur. Tavan ahjap. Iet,lıni m alta taşı düveli­
d ir Gem? cam ekânlı p e n cc rlerlo ay d ın la tıl­
m ıştır. A it kısım ları tu ğ la ile ö rü lm ü ştü r.
Birisi o ru d a iı. ik isi y a n la rd a n a v lu ya acılan
iif kapısı vardır. A vluda b u lu n a n (a n k u le si
M gir. üst kısm ı m e rm e rd ir. M ü tevellilerd en
Saf», N ik o ü . M ike ve V asi] u m a n ın d a 1B88
d e y ap tırılm ıştır.
llü ttı GölMilrlt
AYİOS NİKOLAOS RUM ORTODOKS
K İLİSESİ — M allçpede; in$g ta rih i îe sb it
edilem edi, C em aatsiz v e b ir h a ra b e h alind e
olduğundan P a trik h a n e c e k a d ro d iji b ırakıl-
miş. cam ie tahvil e d ilm iştir (8 .: C u m h u riy et
Camii).
H a k k ı G o k lilrk
AYİOS N İK O LA O S Rlj'M ORTODOKS
M ANASTIRI — B üyü İcada da K a rta la karşı
denize y ak ın i i ; b in a d a n m ütevekkildir. İk i
bina cephedc olup zem in k a tla rı k â g ir. d ö rt
duvar ü zerine k ire m it ö rtü lü ü ç e r k a ili ahşap
yapılardır. K apıları avluya açılm ıştır. Uçün-
cUkatın yol üzerin e gelen cep h eleri balko n­
lu du r; bu iki b in a yedi d a ire y e a y rılm ıştır;
a ra la rın d a b u lu n a n k ap ıd an geniş basam aklı
m erdivenlerle avluya g irilir. K apıdan g irild i­
ğine göre sağ ta ra fta k i b in an ın ikinci katm a
— 1585 *_ A Y İO S O S O rfftO S
d em ir korku luk ta Uç köprü ile geçilir. A vlu­
nu n k arşısında sağ ta ra fta yarı kâgir y a n ah-
şap b ir d a ird i üçüncü bina, » I isra fla b ir ki­
lise ve b ir « ıiiu i aynım a tu tu n m a k ta d ır
B aşrahip A rkiınaııdtritfc L i.ıındrt» Kuktılinin
ııa k le ttijlııc güre bu binalar. P *vlw Stefanu-
vUc ad ın d a b ir ru m zengini tarafın dan Hey-
beliadada ru h b a n m ektebi yapısından a r ­
tan h arçla b u ndan elli sen e kadar evvel
yap tırılm ıştır. B izans sam anında olan asıl ma­
n a stır deniz ken arın d a idi ve « o ddrdttnc<
a sırd a şim diki y erin e kltçük b ir U m olarak
yapıldı. 1804 büyük zelzeie>ınd<< yıkılarak y e ­
rin e bu b in a la r y ap tırıldı.
U aU u C ü U brk
AYİOS ONOFRİOS AYAZMASI — Ar-
navutköyde, D u lk adı/oğ ulian sakağı ile Ar-
navulköyü çeşm esi sokağı kavşağı küfesinde
«lir. M ethalin ü ıe ri d ö rt kaba ta j duvardan
yapılm ış, ilıe ri çim ento kâg ir bdr yapıdır. S e­
kiz kaba ta s basam aklı m erdivenle inilir.
A şağı kısm ı 1.80 m etre genişlikte, 3 m etre
uz un lu klad ır. Ü stü lonos, zem ini tag döşelidir
M erdivenden inince k a rjıd a o rta y erd e ağu
d ö rt k ö ;c y ek p are âdi tastan oyulm uş b ir kuyu
bulu nm aktadır. M erdivenin yanında sağda b ir
delikli ta ş vardır. M erdivenin üzerine s a l ta ­
ra fa kork ulu kta b ir ahşap set ilâve olunm uş­
tu r. S etin ü re rin d e çerçeve içinde Ayios Onof-
rio s'u n çıplak, sakalı ayaklarının ucuna kadar
uzanm ış bir halde, yağlı boya b ir tasviri var-
 a AYİO* ONOFKİOS
V A Y İO S PANOKSJ5İMON AYAZMASI —
Arnıvudköyiliiılc A y in OuoMos A fttn»*ı
(flMiın; H ijim )
dır. Merdivenin aag duvarında muşamba Üze­
rine yağlı boya lie yapılmış, bazı yerleri bo­
zulmuş, eatintiş iti tablo a s a d ır ftivaj-ete
göre ayazma 7-8 asırlık bîr tarihe sahiptir.
Panayırı 12 haziranda yapılır.
H a k k ı GÖklflrfc
AYİOS ONOFKİOS AYAZMASI — Bo-
ğaziçintfe Paçabahçeslnde, Tekel ispirto fab­
rikasında idi. 20 - 25 sene evveline kadar *»•
yaret edılea bu ayazma 12 sene evvel ortadan
kaldırıldı.
Uakkı Göktürk
AYİOS PANDELEİMON AYAZMASI —
Bakırköyünde, barut fabrikalarırtdadır, bir
kuyudan İbaret olup ikinci Cihan Harbi ba­
şından beri ziyareti yasak edilmif bulunu­
yordu.
Hakkı Göktürk
AYİOS FANDELEtMON AYAZMASI —
Hasköyde, AynaUkavak Sokağında 63 numa­
ralı evin yanında, etrafı duvar ve saç havale
ile çevrili bir arsanm içinde ve yer altmda-
dır. Methal kısmı, dört taş duvar Üstünde safi
ı, çekilmiş bir yapıcık olup, kapm adan girilip
birkaç adım yürüdükten sonra altı basamak*
lı bozuk bir taş merdiven İle İnilir» sağa bir
| dirsek yaptıktan sonra, merdiven on basamak
i daha yer altına iner, iki kanatlı bir demir
| kapı geçilerek üç basamak daha inilir; ayaz­
ma, 2,70X4 metre murabbaı ahşap tavanlı
ve zemini taç döşeli bir yerin gerisinde, bir
tonoz altında olup zemini mermer döşelidir,
duyunun yekpare mermerden bir bileziği
vardır (Temmuz 1947).
H aH ri G B k ltrk
— 1SB6 — teT A N tm .
Çengelkdyde, Tanrıverdl «okağı ile Meserret
Caddesinden gidilir; caddenin nihayetinde,
tepededir. Dört duvar üzerine kiremit Örtü-
JU, tin cephesi kesme taftan yapılmış k&glr
bir yapıdır. Ayazmanın üzerine 1870 de ya<
pılfin bina 1900 da yanmış ve yeniden yapıt-
mışlır. 5.33 metre genişlikte S.27 metre
uzunlukla, tavanı kemerli, zemini çini dbye-
ltöir. Kapıdan girilince solda kapının yanın­
da bir m etre kadar genişlikte uzun bir tono­
zun altında derin bir s u bulunmaktadır. To­
nozun ağzının k enarlan m erm er kaplıdır,
tekneli bir musluklu bir çeşme varılır. Çeş­
menin önünde yeri içinde dem ir kafesli mer­
mer kaplı bir yalak vardır. Kapıdan g irilin c e
kmşıda üç m ermer kaide Ve karşı d u v a rd a
uzun çerçeveler içerisinde Ayios Pandelei-
mio’nun biri biiyük kıtada, diğeri küçük iki
güm üjlü tasviri ve yağlı boya tasvirler var­
dır Tavanında da bir panlokralor k o m p o zis­
yonu var, ve iki avize, d ört kandil asılıdır. Pa­
nayırı 27 temmuzda yapılır.
dakkı Göktürk
AYİOS l’ANDELEİM O\ AYAZMASI —
Ayasağa köyünde, Ali Said kardeşlerin bos-
tanı sıngındadır. Bir derenin kenarında ka­
vak ağaçlarının yanındadır. Boşlanın yanın­
daki tahta köprüyü geçerek önüııe gelen te­
penin eleğindeki patikadan on dakika gidilin­
ce tam önüne çıkılır. 1947 de ağzı çökmüş
m etruk bir kuyıı idi. Suyu pistir, fakat yazın
en sıcak aylarında dahi buz gibi soğuktur.
1947 de ayazmayı görmeğe giderken yo)
kenarında üzerinde kabartma haçlar bulunan
bir sütun kaidesine rastlanm ıştır ki bu civar­
da Bizans zamanında m anastır bulunduğu ri­
vayetini teyid eder.
Hakkı Göktürk
AYtOS PANDELEİMÖN AYAZMASI —
Topkapjda, sur dışında; H aanedar Çiftliğinde
köprüyü geçmeden sol tarafta Bay HamJd'iu
Kırkkavak Bağçesindedir; üzeri ve yanları
kaba taçtan yapılmış, içerisinde suyu bulunan
dar uzun bir kanaldan ibarettir. Ağzının ke
narında bir taş parçası üzerinde duran yatı­
mı* mum parçalarından da ayazma olduğu
s anlaşılır.
H ak k ı G tttfirfc
http://groups.goog le.c
 AN&İKLOPfcötSt 1S81 - AYİOS STSTANIKİ

AVİOS rANHKl.KhlON AYAZMASI — 23 metre IrtirıımıUki üç Kaili büyük Mglr çan

P enrüklç, M otor İsk elesin in Ma rlıs ın a geren
B a lık tı S okağında fili; yoya k a ld ırım ın ın y a ­
nında bir k u y u d a» iM ro tii. 1040-1041 u n ­
u n d a B elediyece *DpahJ/nı*1ır
(fak tı tsüktürk
A vius p a n p iü -e Jm » * a v a z m a s j —
Emirgâttdn e»k* KarAtag Sofûretiııiıı hmusm-
jcü 1P/S -J019 *rjı.«ujda bu sefûre41ıârw y ı­
kılırken aynın» da kapatılmıştır.
K m fclls G a rriı
AVİIB PANOIİİ.KİMON RUM ORTODOKS
KİUSRSİ — Kuzguncuktadır. 1861 deki bü­
yük yangında yanımı, bugünkü bina, 1B96 da
SOTitin Rum cemaati bilhassa Rum duvarcı
esıu/j lırarından yaptırılm ıştır. B ir bahçı- or-
lasındadır. Kiliseye girilecek kapının üstünde
kufcai bilâhare 1911 tir il ive edilmiştir; cin*
nnrt.it irol dükkânları, âz ilerisinde de bir
ayaıranm vardır.
H a k k ı GlU uılrb
AYİIMI PANHKLEİMON Stl'lKIIKlN KUS
MANA.HTltîl — (ialatada; HocaUıhiin Soka
gıadadır. Altı katlı büyük fcfcgir bir yapıdır.
50 odu w (Isı katta bir kiliseyi İhtiva «der.
Bina kâtibi Bay Milıail Atofin'in naklettiğine
göre, 1B71 de inşa edilnıiçtir A ynana ve Ku-
dlisü zlynrctc giden tuşlar gidi; ve dönUjte
bu binada konaklarlardı. Bina 1914 - 1918 Bi­
rinci Cihan Harbi yıllarında ciheti askeriye
ce ifgal edilmiş, 1918 ıuiitnrekoslnde rn» csı-
nıaallııc testim odilmif, 1029 da tekrar el
konmuş. 1034 de Muhtelit Mübadele Komis­
yonunun kararı iizerln» cemaat* İade edllmlı-
lir O tarlhtcnberi apartm an gibi kullanıl­
m aktadır (IMS).
H akkı GSM ürk

AYİOS STEFANOS AYAZMASI — Kar­

tal ile Pendik arasında Yunus Çimento Fab*
kasının kanısındadır, halk ağım da Meşeli
A yaana adı ite m eşhurdur. iki ulu tneje a ta ­
cının yanında, etrafı duvar ile vevrilmia yer
altında bir toııoıdan ibarottir, duvarlar ve
ayazmaya İnen taş basam aklı merdiven 1947
de çok hartıb b ir iıa'.rte idi, içi de ta$ ve moloz
ile dolm uştu.
Haklu (iBktürk

AYİOS STKFANOS RUM ORTODOKS

KİLİSESİ — Ve-
;ilköyde, Mirasye­
di Sokağı ile Ka-
lem kâr Sokağı ara­
sındadır. Dört du­
var üzerine kire­
m it iirtiUil kâgir
bir yapıdır 1845
de yapıl m i s t i r .
Narteksi camlı iki
kapıdan girilerek
b un dan di asıl
m ihede demir k a­
natlı bir kapulatı
girilir.
İki İsrafta ke­
K ııiftuıtnlulı Ayfm F a n M H ip tn K flbcıl merli s e k i l sü­
(B in in '. Ayhan) tun v a r d ı r. Ze>

:om/group/merakediyorum
 AYİOS S I I M T t — 1568 —
inini m ermer döşelidir. İçerisi on pencere ile
sydınlslılnıiftır. Arka tirattı mabedin için­
im b e; basamaktı alışap merdivenle çıkılır
kadınlar mahfili vardır. Troncm vc anvan'u
ve ikoııoıtasyomı ahşaptır; ikonostasyonu al­
tısı yaldızlı kabartm alarla tezyin edilm iştir.
Mibeditı İçinde beyazla boyanmış ta h ta mum-
Ju Ucl balar famdan, üç büyük avize, d ö rt
tan» elektrikli kandil, on lano yağ kandili. iki
iane ortzcli yağ kandili vardır. lkonosUsyon-
dan başka duvarda azizlerin gUmiiflü re sa­
de tasvirleriyle bezenmiştir. Çanı, ön cephe­
nin sağ köşefinin tütü ndedir. B inasın etrafı
duvar vc dem ir parm aklıkla çevrilm iştir.
Hatla UMtUrk
AYİOS S i n ATİ AYAZMASI — B alatta
Ayan Sokağında, ayni adı taşıyan kilisenin
avUısundatfır, çinko örtülü ahşap bir kulü­
beden ibaret olup tem ini m erm er dönelidir;
kapıdan girince hem en solda yekpare m er­
m er bilezikli b ir kuyudur. K apının k a rşı­
sında yarun m etre kadar genişlikte ve 36
santim i.-Ulamda, b ir kem er vardır ki, gi­
rilecek yeri arka taraftaki b ir dehlizdedir,
Ayazmaya getirilen h&Stâ (ocuklar bu kem e­
rin altından geçirilir. Y erm anos Papaduputus
imzasını ve 1919 tarih in i taşıyan bir Nevci-
van Ayios S tratı tasviri, ayazm anın ziyneti­
d ir denilebilir (1947).
H akkı Gfiklfirk
AYİOS STHATt RUM ORTODOKS K İ­
LİSESİ — B alana Ayan So& tğındadır. M üs­
takil plânlı b ir m ib s t olup k âgir d u v ar üze­
rine kirem it örtülü bir çalıdan ib arettir. 1836
senesinde inşa edilm iştir.
llu sta til kaide üzerinde o rtası tonoz olan
ahşap tavan on iki ahşap siituna istinad eder.
Zenjial merıneı- döşelidir K adınlar m ahfili
ahşap olup sol tarafta bulunan b ir kapıdan
ve dehlizden ahşap basam aklı m erdiven ile
tık ılır. Ahşap olan ikonostasion tam am en k a­
bartm a m otiflerle, altın yaldızla bezenm iştir.
Oera pili de tahta üzerine yapılm ış H azretl
tsanın ve Ayla Triyada’nın b u lu tlar ve m elek­
le r arasında oturm uş vaziyetteki yağlı boya
tasvirleri Kostantlrıos Sota ism inde U r re s ­
sam tarafından 1938 d e yapılm ıştır, İ n d i
okunan yari ve despot kürsüsü kabartm a n a-
kıştarla, altın yaldızb bezenmiştir. Sağ d u ­
varda kabartm a nakışlı, altın yaldu lı büyük
L k H p : / / g r o u p « îff n n jİ p t
lStAKBTn.
çerçeve İçinde Uç aziz tasviri, aol duvarda Ayi­
os Yorglos’un ejderha mızraM ayan b ir tas­
viri vardır.
N artcks a h ja p olup geniş pencerelerle
aydınlatılm ıştır. Çan kulesi sol duvarda olup
kısm en ta ı ve tuğladan yapılmış, üst kısmı
ahbaptır.
U .U ı OiikUM
AYİOS TCODOKOS AYAZMASI — U n -
gada Alacacam ii Sokağında, A yios Teodoro»
kilisesi avlusunda y er altındadır. Sekiz ta*
basam aklı m erdivenle İnilir. Sağ tarafta 1,32
m etre genişliğinde, 7,75 m etre uzunluğunda
ta v a n ı tonoz, zem ini m alta taşı döşeli b ir deh­
lizden y ü rü dük ten sonra b ir kapıdan geçilerek
3 m etre genişliğinde, 3,40 m etre uzunluğun­
da tav an ı tonoz, zem ini m alta tayı döşeli ka­
ran lık olan ayazm anın içerisine gelinir. Kapı­
dan girin ce k arşılıklı ağzı yekpare m erm er
bilezikli ve ta s kapakla ö rtü lü b ir kuyu, solda
m erm er b ir tek n e bulunm aktadır. Sağ tarafta
tek n e si 3,5 m e tre uzunlukta, 30 santim geniş­
lik te, 77 santim yükseklikte, som aki düşeli a ltı
m usluklu, v e a ltı b a k ır ta şlı b ir çeşm e vardır.
Çeşm e d uv arın ın ü stü n d e m erm er b ir h a ;
v ardır. N ih ayette bu lu nan b ir tulum ba vasıta-
siyle ku y u d an çıkarılan su , hâzineye getiril­
m ektedir. D ışarı d u v ard a 1,35 m etre boyun­
da, 66 san tim genişlik te b ir hücre olup içeri­
sin d e m erm er Üzerine k abartm a Ayios Yorgi-
os'u n a t Üzerinde m ızraklı bir resm i vardır.
Y ine dış kap ıdan girildiğine g ü re sol tarafta
b ir kapıdan 3,22 m e tre genişliğinde, 4,80 m et­
re uzunluğunda, tavan ı tonoz, zem ini çim ento
o la n b ir odaya girilir. K apıdan girince karşı­
dan sokağa açılan üç ta ş basam aklı, cam lı b ir
kapı v ardır. O rtada büyük bir avize asılıdır.
D uvarlarında H azreti 1sanın ve azizlerin yağlı
boya tabloları asılıdır. Panayırı m artın ilk cu­
m artesi günü yapılır.
H a ttı Gâfctürk
AYİOS TEODOROS RUM ORTODOKS
KİLİSESİ — Langada, Alacacamii Sokağın-
dadtr. Bizans kiliselerinden olup eskiden Ayi-
os’u n adım taşım akta idi. 1830 d a Kazaz Ar-
tin ln delâleti Ue ta m ir edilmiş, adı da Ayios
Teodoros'a çevrilm iştir.
M ibede cam ekânlı iki kapıdan girilir. Ta­
vanı ahşap zem ini m erm er döşelidir. İki sıra
üzerine on iki sü tu n vardır. Duvarlarında
 AMStlUOPEDtSl
H am li İsa'ma, Hazret» VaJl)-anlfl azizlerden
liijV m n, A y io s Haralambos’un tasviriert.
Ccteaîl ateybisseUmın Meryem anaya çiçek
kokutmasını giM erirîr b ir lasvir, Uazreli I *
Bin Hazretj Yahya tarafından vaftiz olunma-
jın ı gösterir bir tasvir, Hazretj Isa'nın çarm ıh
lan indirilmesi tasviri ve daha balı mukaddes
tasvirler vardır.
Avtaya biri on beş basamaklı, biri düz iki
kapıdan girilir. Bina aviunun ortasında olup
ç3u telesi avlunun sağında sokak üzerindedir.
Sağ tarafla ayni adı taşıyan y e r altı bîr ayaz­
man. sol tarafta Rum İkokulu vardır.
H ak k ı G û k U rk
AYİOS TEODOROS RUM ORTODOKS
KİLİSESİ — Büyütodada M iden m evkiinde-
bağçell M şkler arasında kirem it örtülü ahşab
kulübenui b ir yapıdır. Caddeden kilisenin bu­
lunduğu yere İT basamaklı beton b ir m erdi­
venle inilir. Kilisenin ıçj 3 x 9 m etre genişlik­
te olup küçük ahşab bir ikoncstasıouu vardır;
Bu M ü srifin b u lu n d u |u saha civarında­
ki Ayios Nikolaos Manastırının m ezarlığı
iroiş, eski bir m ezarlık kilisesi olduğu m uhak­
kaktır; tesbit edemediğimiz bir tarih te m ezar­
lık kaldırılmış, porselenmiş, arsalara hâlen
görülen köşkler yapılmış (1659).
Hakkı Gfiktttrt
AYİOS TERAPON AYAZMASI — Çu­
bukluda, Belediye gsz deposunda îdi. Y er a l­
tında b ir tonozdan ibaretti. 30 sene evveline
B O y ttlK a ıla » « d e tide
A yto* T«o4«*o» K iB »nrt
(R cin: R em i S m ı)
nw /«rnı c/merakediyorum
— 1589 — AYtOS TERAPON
kadar ziyaret «dilen bu ayazma Birinci Cihan
Harbi m ütarekesinden sonra lüzumsuzluğu
görüldüğünden ilzeri toprakla örtülerek yer
altında kalm ıştır- Bu satırların yazıldığı sıra*
da. tesviye edilm iş bulunan o sem tte, gaz de­
posuna ait hlc çardak bulunm akta idi (1M7).
H ak k ı G tk tto k
AYtA TF.RAPOV AYAZMASI — Yeni-
köyde, fstlrıyeye giden yolda; M übaşir Soka-
Çındadır. Tuğla yapı küçUk viran bir kulübe­
den ibarettir. İçinde bir kuyu vardır.
Duvarında H azreti Isanın tasviri, Ayia
T crapis'in güm üşle işlenm iş b ir tasviri ve sair
birkaç ikon asılıdır.
H er gün açık olup h e r yıl 14 mayısta p a­
nayır olur.
H a k k ı G B k tb fc
AYİOS TERAfO.V AYAZMASI — Yeni-
köyde, Serm ed Sokağında b ir arsadadır. 6 nu-
m araiı evin a rk a tarafın a yapılm ış k ârg ir du­
v a r üzerine çinko ö rtülü , ön cephesi keza çin­
ko kaplı b ir kulübeden ibarettir. K apıdan
girince sağda ağzı 30 santim genişlikte çim en­
to bilezikli d e rin bir kuy ud ur. K apının ya­
nında sağda camek&n içinde Ayia T erapon'un
güm üşlü b ir tasviri vardır. Bakımsız kalm ış
b ir ayazm adır.
Hakkı Göktürk
AYİOS TERAPON AYAZMASI — S an -
y erde, M esariıurnu C addesinde; Koca taş mem­
ba suy unıın bağcesindedir.
Ağzı 35 santim çapında d erin b ir kuyu­
d a n ib a re ttir. Ö zerinde bulunan tonoz, bir
yapı 1935 y ıllarınd a yıktırılm ıştır. MetrOk
b ir baldedir.
■akta Gdkttrt
AYİOS TERAPO.V AYAZMASI — Pen-
dikte, A nkara Caddesinde, T ekel idaresinin
tü tiln deposu olan bir küşktin önünde, taşlık­
tadır. B ir sarnıçtan ibaret olup b ir tulum bası
ve m erm er teknesi vardır.
n a k b Göktârk
AYİOS TERAPON AYAZMASI — Alem­
dar Caddesinde Alaykİişkü civarında, saray
su ru na bitişik iki k atlı bir binânuı altındadır;
te f basam aklı m erdivenle in ilir; içinde yük­
sek merroçr bileşikli b îr kuyu ile yanındaki
duvarda m erm er b ir tekne vardır; ta ş iftiligf
pek güzel olan bu tekne 1031 <fe p atrik Jk in d
 AYİOS VEOHYlOS — 1590 —
Follos zamanında Hum Cemâatinin hediyesi
Olarak patrikhâne t'11 île yaptırümıg ve kon-
mıışiıır, iki küçük sütun arasında U; musluk­
lu. ayna taşında da Ayios teraponun k abart­
ma bir heykelcik • ikonu vardır, bu sanat eseri
tekneoJn kenarına da İncilden: «Sâde yiizüııü
yıkama, kalbini temizle» sözü yazılmıştır.
Kilçiik sütunlarla müzeyyen m erm er iko-
nostasionu da b ir sanat eseridir; burada Ayaz-
maya adını vermiş olaıı azizin güm üş kaplı
bir ikonu vardır. 1M7 de ayazma bu durum da
•idi.
Bin dörtytfz senelik mfizUi olan bu ayaz­
ma hakkında şöyle bir rivâyet vardır: Yedin­
ci asırda Kıbrıs Adasında arablar tarafından
öldürülen Ayios Terapon'un r.â$; vasiyeti
üzere getirilip bu ayazmanın bulunduğu ye­
re gömülmüş, medfeninin yanından hemen
bir su fışkırmış. Ayazmanın duvarında bu
hâtırayı tasvir eden bir tablo vardır: Kale
duvarıma ününde Anlzin ceıı9zesi. etrafında
İmparator, patrik ve rflhiniler, bir yandla ha-
ıırianıııış mezar, uz ötede bir kuyu; kale du­
varının gerisinde do kubbeli binalar.
Unutmamalıdır id ayazmanın arkasında­
ki kale d u ru n Fatih Sultan Mehraed yapısı­
dır.
Diğer bir rivayete göre de bu ayazmanın
yerinde «skiden bir kilise varm ış; yukarıda
bahsedilen Ibtidâi tabloda ressam a it sol kö­
şe bu kiliseyi de gösterm iştir.
1739 - 1747 mum parası kübiklerinde bıı
ayazmamın adı •Metamorfosis» olarak kay ıt­
lıdır: bu isalla, nıetrûk U r halde bulunurken
bu tarihlerden sonra bir yangında h arab o la­
rak, Sarayı Hümâyûna yakınlığı dolayısı İle
tamamen kaldırılan kiliseye aid olacağı m uh­
tem eldir <1959)
Hakkı C«ktbrk
AYİOS YEOJtVİOS AYAZMASI — Kum-
kapıda, Gerdanlık sokağında; Fanaiya kıiise-
lindedtr. Mâbedin altındadır. Zemini m erm er
döşelidir Kapıdan girince sol tarafta yüksek
mermer bilezikli, bakır kapaklı bir kuyu, so­
lunda yuvarlak, kırmızı porfir bir tekne, onun
yanında müstatil bir mermer tekne bulunmak­
tadır. Altlarında demir ıskara vardır. Sag ta­
rafta sanat eseri bir mermer ikonastasiyon
vardır. Duvarlarında mermer üzerine kabart
ma Ayios Yarglosuu at üzerinde bir tasviri,
ile yine ınermer firarine kabartma kucağın­
İSTANBUL
da çocuk laa ile Meryem ana tasviri vardır.
N ezir m um lan iîin bir de kum lu şamdanı
vardı.
Etftklu Gtklfltk
AYİOS YEORYİOS AYAZMASI — Da-
kiidarda. A raba vapuru iskelesi ile meşhur
Moskoflu fırın karşısında. M. CeUleddin
A rslangirayın m erkez eczanesinin altında idi.
B ej, a ltı taş basam aklı m erdivenle inilir bir
tonoz olup içerisinde b ir kuyu bulunmakta
idi. Yedi, sekiz sene evvel m eydanın geniş­
letilm esinde b u civardaki b in alar [istimlâk
edilmiş, ayazma da to p ra k altın d a kalm ıştır
RııMı Göktürk
AYİOS YEORYİOS AYAZMASI — K|.
üiiloprakla Tahtaküprii Caddesinde, bu cad­
d enin Bağdat Caddesi ile olan kavşağında,
ZUhtiipaşa Camii kargısında, Şabanuı baştanı
kenarındadır. Üstü kirem it ö rtülü ahşap bir
kulübedir, tahta b ir ra f üstü nd e aziz ikon­
ları sıralanm ış önüne bir camokân. çekilmiştir.
Suyu, k ulübenin dışında y e k p lre m erm er
bilezikli bil' kuyudan çekilir. Panayırı 23 ni­
sandadır.
Hakkı GüklSrk
AYİOS YEORYİOS AYAZMASI — Btl-
yükadada, teped ek i Ayios Y oryios m anastı-
rın d ad ır. A yios H aralam bos ve Ayios Yoryios
kiliselerinden geçilir. 17 taş basam aklı mer­
divenle inilir. 3 m e tre uzunlukta, 6 m etre
k a d ar genişlikte, tavam ahşap, zemini (ini
döşelidir. M erdivenlerden inilince karşıda sağ
köşede yek pare m erm erden oyulm uş b ir k u ­
y u , yan ınd a büyük mermer b ir te k se bulun­
m aktadır; ü zerinde beş b ak ır taş vardır. M er­
m er kaide üzerinde b ir kOllii şam dan vardır.
Avluya açılan iki penceresi vardır.
Ayios Yoryios M anastırı avlusunda bu­
lunan bu ayazma ile Ayios H aralam bos, Ayi­
os Yoryios, Ayii A postoli kiliseleri d ö rt kâgir
duvar üzerine kirem it örtü lü b ir yapı içinde­
dir. P anayırı 23 nisanda ve 24 eylülde ya­
pılır.
II«kkı GSktUrt
AYlOS YEORYİOS AYAZMASI — Ûr-
takttyde, çevjrjtıecj Sokağında; Rum Ortodoks
jnezarJjgmda kilisenin altındadır. SahaAUi sol
tarafında dokuz t&g basam aklı m erdivenle
http://groups.goog le.c
 a .v -IKLOPEDİSİ — ıs tıı
u f tarafa dönem eçti olarak 1,07 m e tre g f
n iğlikte dört m etre uzunlukta bir m ahale 1<>>-
Ur. Bu kısm ın nihayetinde solda Mı! basam ak­
lı merdiveni© bir kapıdan iıfr m e tre g eniş­
likte, diirl m etre uzu İti kin loııos bir m nhale
geçilir ki, kilise yapılm adan önce ibadet ma-
half idi, Buranın nihayetinde? altı bo$ kâgir
bir set, sol tarafta bir hücre bulunm akladır.
Bu kısmın baş tarafında sağda lws taş basa­
maklı m erdivenle sola doğru bira* dönem eçli
olarak dar bir m ahalden asıl ayazma m ahal­
line gelinir. Bir ınotre k ad ar ilerisinde ince
tuğladan yapılmış bir totıos altında 2.5 m etre
genişlikte, dört m etre uzunlukta, öniinde d e ­
mir korkuluk olan derin b ir kuyu b ulu n m ak ­
tadır, Tepesinde bir m enfez olup m âbedin
içinden bir elek trik lâmbası sarkıtılm ış! ir.
Kilisede m ihrabın sağ la ra ltu a ayrıca bir m a ­
hal yapılarak m e rm e r tekn eli, m e rm e r ayna
taşlı bir su haıinosi yapılm ıştır. A yazm adan
su buraya tulum ba ile çekilir.
H ak kı G ö ktürk
AYİOS YEORVİOS AYAZMASI — Bu
ismi taşıyan b ir ayazma da B altalim anı ile
Rumelihisarı arasında bulu nu y ord u; sahil yo­
lu genişletilirkcn kapatıldı.
AYİOS YEORYİOS M A N A STIR I — B ur-
gaz adasında, K ırıalıadaya k a rşıd ır. Ç am larla
çevrilm iş b ir arazi d a h ilin d e d ö rt d u v a r üze­
rin e kirem it ö rtü lü ik i k a tlı y e d i b ö lük lü , ye­
d i kapılı k jg ir büyük b ir y a p ıd ır, y a n ın d a iki
katlı ahşap b ir bina on un d a y a n ın d a b ir k a tlı
k âg ir b ir yapı r e kilisesi b u lunm aktadır. B ü­
yük bina geçen a s ır b aşınd a yapılm ıştır. B u
satırların yazıldığı sıra d a , b u m a n a stır ve
m ü ştem ilitt Kum a ile le ri ta ra fın d a n m esken
olarak kullanılm akta idi.
Hakkı Cökivrk
AYİOS YEORYİOS METODİ R U H O R ­
TODOKS KİLİSESİ — F e n e rd e . V odina C ad-
desindedir. M üstalil p ttn üzerin e yapılm ış
kirem it örtülü k â g ir yapıdır. B izans kilisele­
rind en olup 1132 de yapılm ış, 1730 da y a n ­
m ış ve ta m ir edilm iş. 1913 de ikinci d efa
olarak tam ir görm üştür. K udüs rnetrepolitli-
ğine bağlıdır. Tonos tavan, m usan na b aşlık­
lı on d ört sü tun a istinadcU îrilm lştir. Zem ini
m erm er döşenm iştir. Kasvetli b ir m abettir.
K adınlar m ahfili dem ir parm aklıklı olup so-
lea’nuı içinden çıkılır, ifconostasion oyma,
om/group/merakediyorum
AYİOS YEORYİOS
kabartm a nakıslarla bezenm iş. güm üşlü ve
yağlı boya ikonlarla süslenm iş b ir san a t ese­
rid ir Despot kiirsüsU sedef kakm alıdır. Ca-
ınekân içinde Ayios Y eoryioj’ıın ve Ayios
M inas'tn a t ü zerinde gum iişlîl tasv irleri b irer
san at eseridir. S olca'ntn narlek se açılan bir
kapısı v ard ır.
Son zam anlara k a d ar K udüston golen
kilise rnensubini bu m âbedıle m isafir k a lır­
lardı. İçinde A yios M inas adına b ir ayazma
v ard ır
llıltlıı G öktürk
AYİOS YKOHYİOS RUM ORTODOKS
K İL İSE Sİ — K adıköyünde Y eldegirm etıinde,
K arakoltıane C uddeslnüedir. 1S9S e doğru
m e k te p o la ra k iıışa odilm ij, 1913 de yanına
yeni bir m e k te p binası y ap ılarak bu eskisi
1927 de b ite r, o larak teed îden tam ir ve ki­
liseye tahvil o lu n m u ştu r. K irem it örtü lü ça­
tısı ve ikonostasyonu, vaiz ve despot kürsü­
leri a h şaptır. On b e ; m e tre yükseklikte dem ir
ç u b u k la rd a n yap ılm ış bar çan ku lesi v a rd ır ki,
çan ını S am aty alt m e şh u r Z ilriyan u sla dök­
m ü ştü r
Osman To(f»
AY İO S Y EO RY İO S RUM ORTODOKS
K İL İS E S İ — T a ra h y a d a A hi Ç eleb i Sokagın-
ıla d ır. K onak o te lin in ark a sın a dü şer. D ö rt
d u v a r ü z erin e k ire m it ö rtü lü k â g ir yapıdır.
1830 da y a p ılm ıjtır. N a rte k se cam lı b ir k a­
p ıd an g irilir. N a rle k s kısm ı tu ğ la y a p ı o lu p
d e m ir p a rm a k lık lı ik i p e n ce re si v ard ır. Tava­
nı a h şap , zem ini çim en tod ur. A sıl m âbedin ze­
m ini m e rm e r d ö şelid ir. D okuz p e n ce re ile ay­
d ın la tılm ıştır. tko nestasyo nu tam am en oym a
cevizden y a pılm ış b ir s a n a t eseridir. A hşap
o la n k a d ın la r m ah filin e m ab e d in için d en ah­
şap m erd iv en le ç ıkılır. T avan, k e m e rle r ve
d u v a rla r re n k li boya tezylnatiyle bezenm iştir.
T av anın o rta sın d a güzel b ir p a u to k ra lo r ta s ­
v iri v a rd ır. Sağ ta ra fla y e re dayanm ış büyük
çerçe v e le r ü zerin de ik i güm üş ikon, solda iki
ahşap, b ir m erm e r çerçeve İçerisinde aziz ta s­
v irleri b u lu n m ak tad ır. İki b a k ır şam dan, altı
büyük avize, d ü rt cam , a ltı gUmü? yağ k a n ­
dili kilisenin tezyinatını tam am lam aktadır.
Çan kulesi arka cephenin sol köşesinde olup
beton yapıdır.
lU k k ı G ik lü r k
 A Y IM V M t ir t U — ıa » — UlTANIBl.

J958 da İstimlâk erfüerek yıktırıldı vfi ş a p o la n ik o n A ita sio n u n a rlcaaında kalm ış

yangından som a (ecdlden in$a adilen Ko­
y e ti
nak Oteli aıaaama eklendi.
AYİOS YEORYİOS HRİSOKERESMOS
RL'W ORTODOKS KİJİSESİ — ÇcngeiHiy.
de, ÇeageüBy Caddesi. Kulesi Caddesi vc
Tanrı verdi sokagındadır. Mllslatll planlı, ça­
tın kiremit örtülü bigir bir yapıdır. 1830 da
bir Bizans manastırının yerine inşa edilmiş­
tir Bina yol kenarında olduğundan yol ge-
nlşlelillrton Sn kısmından bir parça yo!)
giderek şeklini kaybetmiştir. Ahşap lonoz ta-
ram, ahşap sütunlara istlnadeder ki sağda üç,
jolda dört sütun kalmıştır. Kadınlar mahfi­
linden de k&ede küçiik bir yer kalm ışta. Ze­
mini mermerdir. İkonoslasion ahşap olup ka­
bartma nakıslı ve İkonlarla süslüdür.
U ıU ı Güklûrt
olu p , k aidesi*. d ö r t k ö şe li s a d e ik i İn ce ay.
tundur. Bir sanat kvymett taşınuyan ahşap
ikonoatasionua luyda d e |e r bir hususiyeti
yoktur. Kilisenin » m in i m erm er döşelidir,
Bu kiliseyi teryin eden ikonlara gelince
içlerinde bilhassa zikredilm işe değer olanla­
rı şunlardır: Ikoanstaaiondaki IBM tarihli
Ayios Yeoryios İkonu; kilisenin s a j duvarın-
da muallâk bttyük Yanyalı (Yeni) Ayios Yew-
ylos İkonu, tebaası bulunduğu devlete karşı
isyan ederek Mora ihtilâline karışan ve ele
geçip Ulam edildikten sonra Hum Ortodoks
Kilisesi tarafından azizler arasına geçiri­

AYİOS YEORYİOS RL'M ORTODOKS

KİLİSESİ — Edirnekapıda, tramvay durak
yerinde, kele kapısının k arg ın d a d ır. Gemi
stilinde, yanı dört duvar iiüerine kiremit dü­
şeli beşik (alı ile örtülmüş, İçerden, tavanın
orta parkası, on iki sütuna istinat eden bir
tonotlur. Tarihi tesbil edilemiyen ter yangın­
da harab olduktan sonra bugünkü Una, nar-
teluden »sil mabede açılan kapının üzerin­
deki nıroe» kitabesindeki kayde göre, IB38
da. Patrik Grigorios'un zamanında toplana»
iane p in tiy le Nikola kalfa tarafından inşa
edilmiştir. Kilfthenin sol tarafındaki m ermer
Üwritıde küçük bir Ayios Ycorytos kabartma­
sı, bir süne sonta. 1837
de konmuştur. B ahçe*
on iki metre Jrtifamdakl
demir çubuklardan ya­
pılmış «ait kulesi 1B8S
de ilâve edilmiş, 1922
1934 arasında da bugün­
kü fekli ile tecdidim ta ­
mir edilmiştir. Ah$ap
sütunlardan onu ibadet
» ta n ın d a olup dört kü­
feli re beyti boyalı bi­
re r kaide üzerindedir,
ba elitıuılar alçı Ue el­
vanmış yeşil y ajlı boya
ile profir taklidi boyan­ Ç ro td U tfiıırfe A rlı» Y enirim K ilim i
m ıştır Son iki sütun ah­ (ftedn: Ayku)

http://groups.goog le.o
 Edirnekapmla Aytns Vrorylftt KUncsI
(Rfsin: H4|lm)

len Yanyalı Yorgiıtfn bu muazzam ikonu sc- ki evlerin hemen hepsi, kilisenin «karları idi.
râpa gtimUş kaplı olup 1844 de İstanbul De­ Bibi.: REK vc Muratta- Earn. 0 « i Notu.
ğirm enciler Loncası tarafından hediye edil­
AYİOS YEORYİOS RIİİH ORTODOKS
miştir. Gümüş işçiliği gayel güreldir, Kos-
K ll.İSB St — B avutpajs İskelesinden Saroaf-
tantînus Y uanu ism inde b ir sanatkârın, elin­
yaya giderken, tramvay yolu Üzerinde Samat-
den çıkm ıştır, kilisenin sağ bölmesinde, a lt
va sinem asının yanındadır, Mütevellilerden
tunlardan birinde m uallak yağlı boya büyül:
kasap Mikonun rivayetine gSre. Samatyada
bîr «Tinos arasında Evangelistra M anastırı»
Sulum anastır kilisesinin yerinde vaktiyte Ayi­
komposİByonu, Odisia Varoci Ve E leni Miro-
os Yeoryios adına bir m m k ilisen varmış; er­
djya tarafından hediye edilm iş olan bu «ser,
meni cem aati taralından ileri sürülen kuyum­
ressam Misailidis’ln imzasını ve 1903 tarih in i
cu başı V abram Ağa ism inde b ir zat, bu rvm
taşım aktadır Büyük b ir A yios Spridon ikonu,
kilisesini alm ağa m uvaffak olmuş ve yerme.
1000 de kuyum cular cem iyeti taralın d an h e ­
Ayios Yeoryios’un erm enice adı olan Surp
diye edilmiş A p güm üş İşçiliği (o k güzeldir.
Kevork ad ı İle yine bu aziz adına Sulıımanas-
Kilise, diğer bütün Rum O rtodoks kili­
tır erm eni kilisesi inşa edilm iş; ram lar da Aya
selerinde olduğu gibi, m üteaddit avizeler, gu-
Anastasiya adına inga edllm ij olan bu küçük
ınSj, bililir ve cam kandiller, büyüklü küçük­
Bizans kilisesini (am ir edip Ayios Yeorylos'un
lü birçok şam danlar ile bezenmiştir.
adını koymuşlar, iç i hayli harap U r Juldedir.
M ütevelli heyetinin elinde bulunan ve­ O s u n T a liı
saike güre, Edirjıekapıdaki M ihrimah Camii
şerifi, bir Ayios Yeorylcra m anastınnın yerine AYİOS YEORYİOS RUM ORTODOKS
yapılım ;, ram lara da b u m anastırla yerine KİLİSESİ - B liyükaK da ayni aziım idm ı
bedel bugünkü kilisenin yeri ile civarında tanıyan m anastırdadır. M anastırın sol tarafı­
geni; bir saha verilmiştir ki, kilise civarında­ na düşer, kesme Uçlan yapılmış dört duvac

m /group/m erakediyorum
 AVI-ıtf VEOBYİOS — 1594 — tSTAJİBtTL

Üzerine kiremit örtülü bir çatıdan ibaret bir
yapı olup. BUyiikaita Ortodoks Cemaatinin
yardımı ite, bu satjrtann yazıldığı sırada 1(6
yaşında bulunan rablp Dinnlslos tarafından
1906 senesinde yaptırılm ıştır
Zemini m erm er d illi d ir . Tavanın orta
kısmı sekil ahşap sütuna atılm ı; m erm er ke­
merler üzerine oturtulm uştur. İkonostasionıı
ahşaptlf. Beyaz boyanm çlır ve m iilaadlt ikon­
larla tezyin eılilmlşttr. .Ah5»j> anvonu Itiva
KriyMi re ırvçesı K aterm e tarafından kon
m u; olup üzerinde isim leri yazılıdır. Rivayet
edildiği ele göre 5 - 6 sene kadar evvel mi ılı
piyangodan kazandıkları büyük İkram iyeler
den birinin adağı olarak yaptırılm ıştır. Sağ
lara/laki duvarda alt Jusmı pirinç parm aklık
içine alınmış ve çerçevesi yere dayanmış Ayi­
os Yooryios’un a t üzerinde gümüşlü ikonu en
az 1504 senelik b ir Bizans eseri olup kiliseyi
tezyin eden e;ya a ra m d a çok kıymetli bir
antikadır. Yanında cam lı bir çerçeve içinde
Ayios Yeargios'un kadife üzerine iflem ni; di­
le r U r tasviri de kıymetli bir 18 inci asır isi­
dir.
T aıaçav a açılan k ap ım n üzerinde duvar
boyunca biKült bir tablo vardır ki Kinci,
Isa’nın e lraü nd a w p la o m i| Hüveriyuo ^
haîk kütlesini Kı^vir etm ektedir. Helsam ilha.
mın> incilin: -Sv mutlu gülerek aglıysatos,
ne m utlu sulh yaparak rahata kavuranlara»
sözlerinden alm ıştır. Oldukça Haratx>ln>u$ cûuft
kilis»«! tam ir cltiTtccek b ir hayır Nhlbinin
çıkınası beklenm ektedir, ^ a n kulesi dış ka
pının üzerinde kesm e ta fta n yapılm ıştır İki
kenarında oturm uş vaziyette iki m ermer arı­
lan heykeli vardır. Hıkkı W km n
AYİOS YEORYİOS K l’M ORTOIKIKS
KİLİSESİ — O rtaköyde, Ç etlınıeçi sokağın­
da; ram m ezarlıgındadır. Dürt duvar üzerine
kirem it örtü lü ahşap b ir yapı olup b ir meta­
lik kilisesidir. Zem ini mozaik döşelidir, lio-
nostasion ahşap b a « t yapı, kabartma nabflı
ve ikonlarla m üzeyyendir, in d i okum» ma
baUi ahşap sade yapıdır. N'arteksin önü ca-
m ekândır. K ilisenin altında tarihi bir ayazını
olup kilise inşa edilm eden ibadet bu kısımda
yapılırdı. K ilise sonradan üzerine inşa edil-
ınislir. Mezarlık çok esk i olup 840 senelik bir
k a b ir taşı bulunm uştur. B»kk» G*UM

Btiyûluftab 4yfoı l'eorylo* Kilisesi

Kemal Ztrtn)
h ttp ://g ro u p s .g o o g le .e e
 v:s:KLOrxrıiTİ - İM5
AYİOS VF.ORVİOS RL'M CİKTOİMIKS
KİLİSESİ — B u t ■ • l a d a . Kınalıadaya
k « q ı olan » itli d ir , ■.;! sjhzlü adını tanıyan
m a n a s t ır ın a v lu s u n tla tfır . U o ı i u u v ^ r ü z e r in e
K iremit ortlılu vc Ic ıbboll, .,.r , s e n a n t e kub
be kasnağı alış-ji kuçtik ba- kagir yapıdır
Rm.y . 'ip ; i,',r.,î±dlr. ıı>97 de yapılm ıştır
Ayi.r; Yeoryios adına Bizans yapılarından olan
ilk Kilise daha aşağıda idi. Pek harap oldu-
■gaaiın yık tırılm ış yerine yeni b ir kilise y a ­
pılını*. İkinci kilise de zelzelede yıkıldıktan
50ara üçüncü d efa olarak şim diki yerine tw
itiiicg inşa edilm iştir. Kubbe dört fil ayağına
istinat eden dort kem er ü stünde yüksek k as­
nağa O t u r t u l m u ş t u r Mâbedin d ö n köşesinde
dört alçak küçük kubbe daha vardır. Kubbe
kasnağında on üç p e n c e r e v a r d ı r . Zeminin
ortası m erm er iki yanı çini döşenm iştir, tko-
nostasionıı tam am en oym alı ve kabartm alı
olup azizlerin tasvirleriyle si&lenmi} b ir sa ­
nat eseridir. Despot ta h tı keza oym alı ve ka
banm a olup altuı yaldızla bczenroiftir. An-
von’u yoktur. D uvarlarında azizlerin tasvir­
leri, Uvamnfia m üteaddit a v û eier asılıdır.
N artekse ilî ta ; basam aklı n ı t T ü v e n l e cam lı
bir kapıdan girilir. Tavanı ahşap, zemini çini
OrtaktfyJo Aylta Y co ry k i Kilisesi
(ftacim: Salih 9»upn)
>m/group/merakediyorum
— AVİr.-i ygOBYtOS
döfelıdir Avluda ' ^ehpa üzerimle uç çan
bulunm aktad» i u u , («ıkı«r*
A v m s v e ftR Y lu s m m o r t o u o k s
KII.İSKSI — Bakırköyunde. ebiiıd ya Cidde-
desl uıeriıııiı ıleınlryolı istasyonundan
giderken sol koldadır
Airçap yapı, d ö rt dn>V. u terın r o’urtul-
ıııu? Dört kofell ahşap hır 'I .
nan kllçllk bir klli.ımllr. yalnız t■-f.-.t,
duvarı kagirdir: IV32 de Bakırköy bıhç". y ı­
ları tarafınd an yaptırılm ıştır Yapı sanatı ba­
kım ından b ir hususiyet ve kıymeti yoktur.
İç e ri» birçok avizeler ve duvarları mütead­
d it ikonlarla tezyin edilm iştir. Kapıdan gi­
rince sağda zamanımızın ruın ressam larından
B asm acidis'in 1942 tarîbini taşıyan ve çocuk
İsa ile Merycmı gösteren bir yağlı to y a tab ­
losu vardır kİ B altayan isminde bir ermeni
tarafından hediye edilm iştir. Çok m uhte­
m eld ir ki b ir hastalığa tutulm uş olan bu za­
tin bu kilisede bir İkonu bulunan Ayios Pan-
detelm oinona l Lokınan Hekimi bir nezridir.
K apıdan girince sol kolda Yinekooltiain (ka­
dınlar m atıfilij altına rastlıyan b ir yerde bu­
lunan Ayios t’aodeleimiott un ikonu bu kilise­
ye B aruthane ayazmasından getirtilm iştir. Ka
A rt06 YEORYİOS
d in in 1 m ahfilinin kilisenin İçine hakan cep­
hesi altına ressam Basm oddls'in iki yağlı
bgya tablosu daha tali* edilm islir.; bunlar­
dan 1SM3 tarihini tajıyan «HaırcÜ h s'ıım
topalı yürütm esi iu u c İîc b İ* mabetle ttör.c Sn-
hap İsminde b ir ta t tarafından verilm iştir ki
bacaklarından Uîun zaman m uzlarip olup şi-
layab olduktan sonra bu tablomu udak Ketli­
ye olarak sureti nıahsusada yaptırm ıştır. Di­
ğeri, <tsa ila balıkçıları Apoîiolidl isminde
bir zatın hedlyeddir, K ilisenin ikonostasionu
ahşaptır. Üzerine talik edilm iş olan ikonlar
şu n lard ır:
Merkezden safa doğru, yukarıda büyük
Hazreti İsa 1W7 de Angeliki Pavlido'm m
hediyesi; slita IcüçlLk Hazret! tsa. tarUısiz,
M ihilâü hediyesi; yukarıda büyük H asreti
h a 1903 d e K e& oglu hediyesi; Merkezden
sol» doğru, Hazreti Meryem, 18R8 da Alek-
sidi hediyesi; altla küçük Hazreti M eryem
1906 da îstavridos hediyesi; Ayios Yeoryios
1909 da Lamhrldo hediyesi; a ltta küçük Ayi-
cs Nikolaos, 1903 de Sirido hediyesi; altta kü­
çük Ayios Nikolaos, 19114 de K lryakidi hedi­
yesi.
Kilisede bulunan sair İkonlar da şu n lar­
dır: Ayia Varvara, 1929 da Filipidi hediyesi;
küçük Ayia V at vara 1907 de, ismini teshil et-
Rakırfcbytindc Aying Ycoryion Kilisesi
<RrOı»: Sılifc Sina»)
— I5 8 fi — İSTANBUL
tirmomifl bir astın hediyesi; Ayios M inaı 190T
da Bakırktty Y ardu m ev en ler C em iyetinin be-
diyesi; (Kilisenin en büyük ikonu); ktiçüi
Ayios Mina», 1007 de Y uvanidlı hediyesi;
Ayios DlmHriyos, 1«M ile Lam biridU hedi­
yesi; küçük Ayios D lm itriyos 190B de Lazari-
<iis hediyesi Ayioa T ripon ikonu 1817; Ayios
Tripon. ikonu, IB47 d e K um kapı H ıristiyan
Cem iyeti hediyesi; Ayios BatilJyos, Grlgoryos
re. H ırisostom os’u giisteren 138$ ta rih li Ütün
İstanbul A nsikolpedisi a d ın ı 1943 Şuba­
tın d a bu kilise ziyaret edilirk en m ütevelliler
heyetine m ensup zevatın gösterdikleri hQs-
nii kabul lesblt edilm eğe değer.
Bilil.; SEK, Muzı/fer Eten ve Umll ZncrUn,
Guii NOtU
AYİOS YEORYİOS RUM ORTODOKS
K İLİSESİ — B üyükadada, tepedek i Ayios
Y eoryios m a n a stırlıd a d ır. Bizans zam anından
kalan yapılardan, A yios H aralam bos kilisesi
içinden iki ta ; basam aklı m erdivenle geçi-
lir. Tonoz b ir hü creden ib a re t olup zem ini
m erm er döşelidir. Ü t parça m erm erden ya­
pılın ı; olan orayapilinin ü st kısm ı oyma olup
a slîlerin tasv irleriy le süslenm iştir. 1790 ta ­
rihinde yapılm ış Uci m erm er kaide vardır.
Ayios Yeoryios M anastın avlusunda ba-
http://groups.google.co
 AKSİKLOPEDtSl
tunan tu kilise ile Ayios U arabm bos, Ayios
Apastoli kiliseleri ve Ayios Yeoryios ayazma -
o dört k ig ir duvar Üzerine kirem it örtükü
h ır v a p i tÇ İn d fiâİT U l U l fiîlk liır k
AVtOS YEORYİOS R l'JI ORTODOKS
KİLİSESİ — Fenerde, Sadrtaıın Âlipaşa
Caddesinde Rum Ortodoks Patrikhanesinde
dir Dört duvar üzerine kirem it ttriülü kâgir
bir yapıdır. 1720 senesinde inşa edildi. Yük­
sek olan kâgir lonos tavan ı n dört sütuna
istinadeder. Zemini m erm er döşelidir. Ka­
bartmalarla siistii m erm er medtıal kapısı.
Patrikhane kaptkâbyası RomanyalI Kostan-
tinos tarafından yaptırılm ıştır. K âgir olan
kadınlar m ahfiline narteksin sol cenahında
olan böcreden abşap basam aklı m erdivenler-
;crlc çiklUr. ö n cephesi tablalarla süslüdür -
Tavın ve kem erler renklidir.
Nakıslarla ve aziz tasvirleriyle bezen­
miştir. İkonostasion cevizden yapılmış, ka­
bartma tezyin motifleriyle bezenmiştir. İkon­
lar arasında bilhassa Hazreti Yahya'nın ve ço­
cuk Isa'yı kucağında gösterir Meryem Ananın
moa yik tasvirleri tikıe değer eserlerdir.
SiMirıda AytıU VMiyiM Billıtd
(K e tin : A lK ı Siawm>
m/group/merokediyorum
1S 87 — AYİOS YBOHYİOS
Saj; tarafında yanında Hazreti Isa'yı çar­
mıha (ektikleri hacın sütunu olup taktık­
ları çivi gözükmekledir İnd i okuma yeri ce­
vizden «lup sedefle işlenmiştir. Despot kür­
süsü dört m erm er basamaklı olup cevizden
yapılmış, sedef kakına ile itleumişUr Sağ ta ­
rafta lkonostasiy«nun yanında uç mermer ba­
samak üzerinde ü f mermer lahit mevcuttur,
itlerinde Ayia Eflmia. Ayla Teofano ve Ayioa
Salomoni'nin mumyaları vardır. Azizlerin tas­
virleriyle sOsltt üçer mumlu İki büyük bakır
gamdan, m üteaddit avize ve kandiller mev­
cuttur. H akkı M İ M
AYİOS YEORYİOS RUM ORTODOKS
KÎLtSESİ — Pendiktedir. Plânı möstatil şe­
kilde kircroil örtülü kâgir yapıdır. İnşa talihi
bilinmiyor; bu satırların yazıldığı sırada Pat­
rikhanece kadro dışı edilmiş. Tekel İdaresi­
nin yaprak tütün bakımevi olarak kullanıl­
makla idi <19481.
1B5B de istimlâk edilerek yerine Pendik
Çarşı Camii inşa edilmektedir (1939).
H akkı ü ü k cn ık
 \Y ln - YEORYİOS
AVİOS YEORYİOS RCM ORTODOKS
KİLİSESİ — Safraköyündedir. M ustatil şek
tinde, kirem it örtülü kâgir küçük bir yapı­
dır. Yapi tarih i bilinmiyor: 1630 - 1B34 a ta »
hnrab bir halde bulunurken 1834 de tecdi
den tam ir edilm iştir. 192$ de bu köyün rum
la n mübadeleye tâbi tutulduğundan. kilise
kadro d tjı bırakılm ıştır.
H a k k ı İM k liirk
AYİOS YEORYİOS RUM ORTODOKS
K İLİSESİ — Yeııikoyıle, Sim itçi Salih sokağı
ile Valide çeşmesi sokağı arasındadır. Miis-
talil plânlı bir kâgir yapıdır- K apısı ü stü n ­
deki yunanca kitâbesi şudur: «Bu m ukaddes
kilise Aıristiyan dini uğrunda kendini feda
eden Ayios Yeoryios nam ına parası tam am en
Kudüs Isa m ezarlığının kilisesi veznesinden
verilmek ü zere K udüs patriği ikinci zam anın­
da 1851 de tem cilerinden inşa edilm iştir.» Z e­
mini m erm er ve siyah taş döşenm iştir. K adın­
lar mahfili ahşaptır. A hşap ikonostasion y a l­
dızlı kabartm a vo oym alarla m üzeyyendir. İn ­
cil okuma yeri ve despot kürsüsü de ahşap,
yaldızlı oyma ve k abartm alarla tezyin edil­
in iştir.
Mâbed kâli dereeede aydınlıktır. N arteks
tamamen ahşapta. K udüs p atriği ikinci K iri­
lde Istaubuida bulunduğu ş u a la rd a vefat e t­
ini;, bu kilisenin narteksine defnedilmiş!!]-.
Duvarında İB Ağustos 1877 tarihini taşıyan
kitabesi vardır. Mezarın yeri döşeme ü zerin­
de görülm ektedir. Çan avluda iki servi ağacı­
nın arasındadır. Bu kilise 1 Şubat, 23 N isan
ve 27 Temmuz tarihinde senede ii; defa a ç ı­
lır; Kudüs patrikliğine bağlıdır.
H akkı Gitkıllı k
AYİOS YEOHYtOS HUM ORTODOKS
KİLİSESİ — Kuzguncukta, teadiye Caddesin-
dedir. Planı ınüstalil şekilde kiren ıit örtülü
kâgir yapıdır. Milâdi 500 de inşa edilm iş eski
Mr kilis«llin yerine yapılm ıştır. Sokak üzerin­
deki kapısı üstünde bulunan yunanca kita­
besi sudur; .-Bu çok ı-lislil m âbedin binasını
H jristlyanlar Ayios Pandeleim lon'un ismini
şereflendirm ek için inja etm işlerdir, yangın
telef e tti ve din hevesiyle 26 Temgıuzda tam ir
edilmiş, tekrar Allahın ismi eskisi gibi azizle-
niyor, ra oraya imanla koçanların canlarına
Allahın bahş*tliii hayat ve sıhhat veriliyor».
Bundan, l>u kilisenin evvelce Ayios Pandelei-
— 1598 — İst a n b u l
ıiHon adına takdis edildiği anlaşılır. Ayios Ye-
oryios ismi yakın ta rih te verilm iştir. Mâbedin
«apışı üstünde A yios Y oorylos'un b ir ikonu
vardır. Kilise İkinci cihan harbi içinde bir
ara T oprak M ahsulleri Ofisi tarafından işgal
edilmişi).
H a k k ı G b k lü rlı
AYİOS YEORYİOS RIH I ORTODOKS
m a n a s t i R i KİLİSESİ — Heybeliada'da,
Çam llm anı yolunda bu isim deki m anastırda­
d ır. D ört d uvar Üzerine k irem it örtülü ve
kubbeli kâg ir b ir yapıdır. 1B62 de yapılmış­
tır. Bu ta rih te n önce y erin d e küçük bir kilise
vard ı; 1045 d e b ir ta m ir görm üştür. Ortada
b u lan an y üksek kasn aklı kubbe d ürt sütun
üzerine atılm ış kem erlere is tin a t eder. Zemi­
ni m erm er döşelidir. A rkada bulunan kadın­
la r m ahfiline n a rte k sten girilir, orcapilt mer­
m erden yapılm ış o lu p İtalyad an getirilm iştir
A hşap olan vâiz k ü rsü sü oym alı, yaldızlı tez­
y in a t ile bezenm iştir. D espot y e ri cevizden
yapılm ıştır. D uvarlarınd a adı tesbit edilemi-
yen b ir ra h ip tarafın d an d u var boyunca tab­
lo la r yapılm ıştır. Ç an kulesi ah şap olup nar
teksin sag ta ra lın d a d ır. B u k ilise Kudüs mel-
repolitliğino bağlıdır.
H akkı G öktürk
AYKAÇ (Eşfak) — Gazeteci, bankacı, Ga­
latasaray K ulübü İd ir e heyeti âzası. Galtas»-
ray KuIiibUnun futbol takım ının eski oyun­
cularından; 1918 de Istanbu ld a Kınalıadada
doğdu: şâir, edib vc gazeteci Fazıl Ahmed
Aykaç’tıı oğludur, tahsilini G alatasaray Lise­
sinde ve İstanbul Ü niversitesi H ukuk Fakül­
tesinde yaptı; Yedek Subaylığından terhisin*
dc A.nk,ırada yerleşti, Süm er Bankta çalıktı,
Fransız H aberler A jansında da bir vazife al­
dı, ayrıca A nkaradaki Z afer gazetesine inli-
sab Ue gazetecilik yaptı: bu gazetede telif ve
tercü m e pek çok yazısı çıkm ıştır; 19B3 de
m üdürlükle lstan bula geldi, banka m üdürlü­
ğünün yanında gazeteciliğini İstartbulda da
devam ettirdi, ancak bu sefer n ı ü n h u s ır c r ı
spor sahasında yazılar yazdı. A slında en çok
tanuıan tarafı da sportif hüviyetidir.
G alatasaray Lisesinde talebe iken. Hu­
kuk Fakültesini! devam ederken Galtasaray
takım ında oynayan Kşfak Aykaç, Ankarada
yerleştiği sırada Uasanpolat Stadyomuoda
uıııutnf k&tiplik yapm ıştı; bu vazifeyi fiörüı"-
http://groups.goog le.ee
 AM U C LO P H D U t
1599 —
ken m illetlerarası spor k o rferan ? b ru ıd a Tıir-
klyeyi tem ıil iU .E .F A . r.ın 19Îİ5 V i­
yana K onferansında, Turkiyenin A»ya v ty f
Avrupa gruplarından hangisine m e n tu p oldu­
ğu m ünakaşasını. Avrupa G nıpuna girm em i*
şek lin d e hal ve intaı «tm iştl. A yni federas­
yonda teknik b ir vazife kabul eden Sşfak Ay­
kaç. T ürk Milli F utbol takımının tek seçicisi
oldu; tek seçici olarak gördüğü hizm etlerin
babında T ürk Milli tak ım ının iki «u m içinde
on b ir def* m illi m aç sahasına ç ık tığ ın ı h a tır­
lamak K zım dır; K ahirede 4 0 M ısır. V arşo-
vada 1 - O Polonya g a libiyetleri ite 1-1 lik Çe­
koslovakya b e rab erliğ id ir. F u tb o l F ederasyo­
nundan a y rıld ıktan so n ra G alatasaray K ulü­
bü id are bevetine girdi.
Artık kultib idareciliğinde de çalınmak
istemeyen Eşfak Aykaç mesâisini tamamen
gazeteciliğe vermek niyetindedir.
Çok İvi Mtdigi fransızcadan başka İngi­
lizce ve ermenice konuşur; çalışkan, muhiti­
ni» çok sevi imi} bir «m isidir.
H ald i CakOrfc
AYKAÇ (FAZIL A H M EI» — M uallim .
m uharrir, şair; eskilerin ■=Şehri» dedikleri,
nazik ve zarif b ir İstanbullu, zengin ansiklo ­
pedik kültürü, nükteciliği ve tertem iz diliyle
bir meclis vc sohbet adam ı, son yarım a sır­
lık Türk m izacının en briiyük şö hretlerind en
biri; 23 Tem m uz 1884 d e B eyazıd’d a Y ahni-
kapan sokağındaki bir evde dünyaya gelmiş­
tir; babası Divaniye m u tasarrıflığ ın d a irtih al
eden Mebmed Cem al B ey, anası Ş abire H a­
nımdır. Mehmed Cemal Bey, Mektebi H ar-
biyede okumu;, 6 2 - 9 3 Rus seferinde izzet
Paşanın erkân ıh arbi?esin e dahil olarak Vitlin
M uhasarasında bulunm uş, büyük y ararlık lar
göstererek iki defa yaralanm ış, mıısal&hadan
sonra müUciye hizme­
tine geçm iştir; son
derece afif, müstakim
ve mütedeyyin, hoş
konuşur, bilgili ve bil­
hassa tıp ilm ine karşı
meraklı bir zat imiş..
Oğlunun tahsil ve te r­
biyesine İtina etm iş­
tir. Fazıl Aioned. ço­
cuk iken çelimsiz, ga- F„ , Ahmcd Arta*
yet asabi, fakat (ok (Kesim: n . ( M
•m/group/merakediyorum
AYKAÇ I Ata *'
sevimli ve fevkalâde çalışkan im iş . Pek ktt-
v-ik y ıtu re sim t ve tU ik yazıya heves etmiş;
U lanbulda. ilk m ektebi olan «Nümunei T erak­
ki- de sınıfın daim a birincisi olm uştur Bü­
yük hareketi arzdan w n ra Yeniküy dalrel
belediyesi m üdürü olan O m a ] Bey 1îtin ye
civarında b ir yalıya taşınm ıştır. 1 jçük Fazıl
b ir gün fcm ırgânda Ş erif AbdiiUh Paşa ya­
lısın ın ününden geçerken, Pencere. Onönde
o tu ra n paşanın nazarı dikkatini çefcm*.-,. pek
sevdiği Cem al Beyin oğlu olduğunu öğre­
nin ce m ahzuz olm uş.. Bu k ib ar ve ilim zatın
m eclisine kabul ed ilen Fazıl Ahmcd. Emir-
gân yalısının m üdavim leri ve o devrin fikir
ve s a n 'a l âlem in de m ıim taz sim alar olan Ali
Şehbaz E fendi, T e rfik Molla, Koca V erir
M akkı P aşa v e T absin E fendi gibi tevalin da
raah b u b u k ulü bü olm uştur. Bu yaşb »dam­
la rın M eclisinde gördüğü alâka çocukla ye­
ni h ev esler uyandırm ış, b ir ta ra fta n biiyttk
b îr gay retle arapç» ve fa n ç a y a çalışm ağa
koyulm uş, b ir ta ra fla » hıfzım ilerletm eğe,
güzel b ir sesle K u ran tilâvetine, Tuhfeyi
Vehbiyi e zb e rlem işe . T arih i A ti'd ır ki en-
d e ru n şairleri m anzum elerini inşada başla­
n ış tır. Şortf P aşanın yalısında, Ramazan ayı­
nın ay rı b ir m erasim i vardı. M ükellef ifta r­
lardan sonra teravih hatim ile kılınırdı, Ce­
m al Beyzade, paşa tarafınd an bu namazlarda
m üezzinlik hizm eti ile ta ltif edilmisLlr.
Güııiin b irind e Mehmed Cem al Bey, Ab-
dDlhamîd’e v erilen b ir ju rn a l üzerine yarı
sü rg ü n b ir tarzda G üm üşhane m utasarrıflığına
tayin edildi. Fazıl A hm ed A ykaç da bahası İle
beraber A nadoluya gitm ek, necip baba dos­
tu ve büyük h&miden ayrılm ak m ecburiyetin­
de kaldı. G üm üşhanede rüştiye tahsilini ta­
m am ladı, m edreseye devam a başladı. Baba­
sının Süleym aniye m utasarrıflığına nakli üze­
rine, Musul idadisine girdi ve oranın ileri ge­
lenlerinden Şeyh Malıvl Efendiden f a rb a ­
sını ilerletti. M usul idadisinden şehadetnam e
alarak tslanbula döndü; .kültürünün şark ta­
rafı m am ur idf, biiyük şehirde, birden garba
döndü. LyıÂe F ran fais’y e girdi, turadan
« P rlı d ’ejceellenee» ife fevkalâde oUrsk çık­
tı; Ve yepyeni bir âlem e daldı, tabiat ilimleri,
fizik, riyaziyat, felsefe ve pedagoji ile uğraş­
mağa başladı. Meclissiz m eşrutiyetin - ki bu
devre ikinci A bdülhamidin devri istibdadı
denllegelir- son yılları idi, 17 ku ruş yevmiye
 AYKAFI CADDESİ
ile darphaneye {talip oldu, bir taraftan da. o
um a n la r darphanenin yakınında bulunan Sa­
nayii .Vefise Mektebinin (Güzel Sanallar Aka­
demisinin) mimari şubesine yazıldı, müze
Müdürü Hamdı ve Halil Beylerin müsaadesi
ile müzenin zengin kütüphanesinde çalışmak
fırsatını buldu; Patisteki bir arkadaşının de­
laleti ile »Ecole libre des seclences politiquc
et morale.» in muhabereil kurlarını takip öl­
meğe ha; [adı.
1908 <tc, M eşrutiyetin ilânı ile, tâbir, F a ­Haliç C addelerinin kesiştikleri yerle, Abdtı-
zıl Ahmed halkanda Milli N evsal'e yazdığı bir
makalede filozof Kıza Tevfik tarafından kul­
lanılmıştır, *ueu pek sivri ve m aklaı pek kes­
kin olan» kalemine sarıldı, yeni edebi neslin,
F e c rü li’nin genç erkânı arasında lâyık oldu­
ğu seçkin Emin Bülend Ue beraber, genç ya-
şınıia şöhretinin ilk basamağına çıktı; o dev­
rin birçok gazete, ilm i ve edebi m ecm uaların­
da imzası görülen Fazıl Ahmed, bilhassa Tû-
nm 'in velüd ve spritücl bir m uharriri oldu;
kendisinin samimi bir sohbet sözleridir, «ta-
manıiyle iM iyar w klâsik b ir rido altında ve
eski edebiyat çeşnisi içinde zam anın bütün
yeni hâdiselerini iğneleyen yeni bir nazım
çigrı açlı. İttihat ve Terakki hüküm etinin m a­
arif nezareti genç şair - m uharriri D arülmu-
alliminin edebiyat, fransızea, psikoloji ve pe­
dagoji muallimliklerine tayin etti. Bu faaliyet,
1918 m ütarekesine kadar devam etti. Bir ta ­
raftan da Terbiyeye Dair», tD ivançei Fazıl»,
'K ırpıntı» ve (Şeytan Diyor ki» isim lerini ta ­
şıyan kitaplarını bastırdı. Bir aralık Diiyunu
Umumiye idaresi Tiiris D ayinler kâtipliğine
tayin edildi, o n d a n G alatasaray Lisesi T ürk
edebiyatı muallimliğine ggçtl, L âtin h arfle ri­
nin kabulünü müteakip. Halk P artisi namzedi
olarak ElâKğ mebusluğuna seçildi: kısa bir
zaman Dil Kurumu izalığmda bulundu, sonra
bütün faaliyetini, memur edildiği «Dünya
Parlâmentolar Birliği Türk Grupu Genel Sek­
reterliği* iğlerinde topladı; bu surette, yirm i,
yıl kadar, bütün Avrupa m em leketleri p a r­
lâmentolarında ve Kahirede, Türkiye BUyiik
Millet Meclisinin, pek çok sevilen, sevgi ve
sevk Ue dinlenen bir mümessili oldtı. Bu sa­
tırların yazıldığı sırada, eski ve yeni eser­
lerinden yedi sekiz d it tutacak alan külliya­
tının neşri ciddi bir tejebblls safhasına girmiş
bulunuyordu.
Aşağıdaki satırlar Rıza Tevfiğm, Nevsali
— 1400 — İ S T A S B lt
Milli deki m akalesinden alınm ıştır: «İstanbul
da 1302 senesinde doğm uştur: ve doğduğu,
na da İyi etm iştir; çünkü, herkesin umuru b i­
lire ve ctddiyeden addetm ektel olduğu birçok
vakayUn, haddi zatında, tuhaflıktan ibaret ol­
duğunu bize İki kelime ile anlatan ve selâmeti
tab'ımızı vikaye eden o oldu.»
AYKAPI CADDESİ — Fatih Kaıaıı,
F en er nahiyesinin Kuçiik M ustafa Paşa Ma­
hallesi C addclerlndedlr. Küçük Muşta tapa ve
zel Paşa Caddesi a n s ın d a uzanır.
Haliç C addesinden gclindlğtne göre yol,
ik i arabanın ferah sığabileceği genişlikle
olup, kaba ta} döşeli ve bozuktur; sağdan ge­
len Ş a ir N cv'i Sokağını da geçerek. GUI Ca­
mii Sokağına k adar, h e r iki yanda umumiye’.-
le ü çer k atlı evler ve bahçe duvarları bulu­
nur. Gül Camiî Sokağını geçtikten sonra yol
pakcttaşı döşelidir. H lsaronü sokağından son­
ra kıvrılır. B ir arsayı m üteakip Ayakapıya
gelinir. K apıdan geçilince, sağda, Haraççı b iji
sokağı ile olan kavşakta. 1341 {1923/ de yapıt­
m ış C um huriyet çeşm esi bulunur. Solda, Aya-
kapı M ecsidindc bu satırla rın yazıldığı sırada
T.C. F e n e r N ahiyesi Abdi Subaşı Mahallesi
m uhtarlığı ile C.H.P. Ciball Sem t ocağı mer­
kezi bulunuyordu (Ekim 1946).
İsm ail E t m l a
AYKUTALP (Ali Nâzım) — 1959 da, İs-
tanbulun ciddiyeti ile tanınm ış Nurgök Mat­
baasının M üdİlrü; İstan bul Ansiklopedisinin
dizilip basıldığı Tan M atbaasının Ebussud
C addesi infilâkında tam am en harab olması
üzerine (B.; Ebussud Caddesi infilâkı) eserin
{jizglal ve baskısı için N urgök Matbaasını
seçtiğim izde bu bily.uk şeh ir kütüğünün nes­
rin in aksamaması
için dostluk göster­
miş. bize huzur te­
min elm iş bir si­
m id ir, Bu ansiklo­
pedi için hal terce-
meşini şu samimî
satırlarda toplam ış­
tır :
«1805 de Ba-
kırfcöylln'de doğ­
A. N in n i Ayltutalp
dum, babam kete <Rc«&ıı: Ntfdk)
http://groups.goog le.co
 M ts tK L o n a > /s i
— 1601 —
beden Hüseyin Avni Brydır, arım Hoca
Said Efendi kızı EnıJne Hamdiye Hanını; I rıd
Cihan Harbi doiayıslylc babam asker oldu ve
askerde vefat etti. İlk mektebi ancak 3 üncü
sınıfa kadar okudum, içim de okuma beresi
vardı ve ayrıca k itlb oğlu, hoca lorunu İdim,
fakat akrabalarım a yüz suyu dökerek tahsile
devamdan ise o küçük yaşım da ra k ım ı tem in
İtin işe atıldım . Zuıdan Kapusuııda d âim i
rahm et ile andığım Mefımcd Aziz Uslanın
dükkânında ıpci (ırağ ı oldum. A skerlik {ağı­
ma kadar bir müddet de kasaplık yaplım , as­
kerde gedikli başçavuş oldum . 1932 d e T ür-
kiyede ilk tank böltigiinG seçüdim. Çocuklu-
gtımdanberl aıkerilge olan şevk ve hevesim
maiyetinde çalıştığım kum andanlarınım tevec­
cühlerini kazandım. Gazete, mecnıua, ta rih i
eserleri, edebi yazılan, şiirleri durmadan
okurdum, ve içimde o âleme karşı öyle bir
bağlılık vardı ki oraya girm ek için yoi aradım
tahail (ağlarım mihentl mesâkı hayat İle he­
der olmuş, kalem yolu kapalı, matbaa İşçiliği
yolu açık, 1930 da tereddüd etmeden, işleri
askeri mtlesgeselerle olduğu için yakından ta­
mmış olduğum rahm etli Cemal Azmi Beyin
matbaasına sifıtim , fak at k ad er, kısm et, 1944
de askerlik şubesine k â tib oldum , ü ç sene
sonra BâbıAIı m ıknatısı beni yine çefcdi, 1947
de şubeden a y n lıb H üsnü T abiat M atbaasına
idareci olarak girdim . 1956 ya k a d ar çalışdım ,
1956 da d a N urgök M atbaasına çağınldım »-
A bhasüerden halife E l Me’m un: «Üç çe-
S*d in san v a ıd ır, diyor; b îr kısm ı gıda gibi,
h er yerde lâzım dır, b ir kısm ı d e v i gibi, y erin ­
de lüzum ludur, b ir kısm ı d a illet gibi.. H ak
bizleri on larla k arşılaştırm ası n>_ A li Nâzım
Aykutalp gıda gibi insan lard an d ır.
AYLA (Safiye) — B üyük se s san ’atkârl.
Aşağıdaki lıai tercüm esi; İsta n b u l A nsiklope­
disi adına, 2 4 A ğustos 1MB Salı günü İsta n ­
bul K onservatuvarm da k endisinden T. Yılmaz
ö jtu n a tarafın dan te sb it e d ilm iştir:
<1911 d e fstanbulda doğdu. Babasını hiç
girm edi: annesini d e çok küçük yaşta 'kaybet­
ti. Saraylı olan annesinin çerkes halayığı olan
Klâdil isim li kalfası tarafın d an üç yaşında,
önceleri B ebek'de olan Ç ağlıyan Dâriil-Eyta-
miBa verildi. Şefkatli ve kıym etli hocalar elin ­
de iyi yetişti. Sonra babasının eski dost­
larından B ursa mdb’u su Servet E fendi ta ra ­
fından B ursa Kız M uallim M ektebine miisa-
m/group/merakediyorum
AYLA IS d ty e ı
baka ifa yan d ırıld ı.
Onaltı yadında mual­
lim olarak çıktı; fakat
m esluiino, Ş etaid e
başuada Dâr-iıt-T&li-
m-i Musiki icra heye­
tinin son konserlerin­
den birisine iştirlk
ettiği için devam ede­
medi; istifa mecburi­
yetinde kaldı. M ekte­
bi b itirdikten altı ye­
di ay sanı* Polidor
ve Columbia müesse­ Kufiye Arla
I Resim: S.B.I
s l e r i n e ilk plâklarını
okumuştu. Kemani ve Rübabı Eyüpiii Muştala
Sunar ondaki istidadı esaslı olarak ilk keşfe­
den olmuştu. 1931 de o zatının Duryişıade îb-
rahim in İşlettiği M ulenruj'da sahne hayatına
atıldı f8 k.: Atlas sineması ve tiyatrosu!. O ta-
mandanberi d e piyasanın hemen h er birinci
sın ıf gazinosunda halkın bîkmaz rağbeti İle
kendini dinletti. Mustafa Sunar, Asım Arsoy,
S ad ettin Kaynak, Selâhattin Pınar’dan kendi
eserlerini m eşkeden Safiye Aylâ, T ürk musi­
kisi tarih inin büyük ud virtüözü Nevres Bey­
den d e klâsik musikimizi mcşkelmiş, ayrıca
Mes’u d Cem il Tel, T anburi Refik Fersan, zev­
cesi F ih ire F ersan gibi büyük üstadlardan
istifade etm iştir. ZeftSİ Dede Efendizâde Hâ-
fız A luned Irsoy m erhum dan da Darül-Eytam
sıraların d a arkadaştan ile beraber İlâhiler
m eşkelm iştir ki, şimdi bunların yalnız birkaçı
S .ın'aîkânn hafızasındadır- Doldurduğu plâk­
la r ise yil2 adedini çoktan geçm iştir. Beş sene
evvel d e musiki İlim i Hüseyin Sadettin Arel-
in şahsen gösterdiği alâka ile konservatuvar
T ü rk M usikisi te ra Heyetine İltihak etmiştir.
Sanatkâr, hayatında elinden tutularak yük­
seltilip bugünkü m evkiine erişmiş b ir kimse
olm adığının belirtilm esini İstemiştir. 1947-46
kışında M ısır'a b ir seyahat yapmış, fazla tu ­
tulm uş, alâk a İle karşılanm ıştır; bilyüfc keman
virtüözü Şaıul üş-Şevva'nın san’a tk ira yazdığı
b ir fransızca m ektup, musikimiz için anlayışlı
ve yüksek gören b ir ifade taşır».
T. Yılmaz öztona daha evvel, 13 Eylül
1047 de Safiye Aylâ ile b ir miilâkatta daha
bulunm uş ve san'atkânn, musikimiz hakkın-
daki fildrlerioin esasını tesbit etm iş v« Istan-
 — 1602 —
bul Ansiklopedisine uzun im- makale tevdi e t­
mişti. Aşağıdaki satırlar bu makaleden alın ­
m ıştır:
•Evvelâ kaydedeyim ki hemen bütün saz
ve ses sanatkârlarım ızın bilgi ve kavrayış se­
viyelerindeki düşüklük Safiye Aylâda da mev­
cuttur. Harikulâde bir sese ve mükemmel bir
eşini daha £0remetiiğinıiü bu büyük san'alkâ-
rm, musikimizi:; tarihi, nazariyatı, en nadir
uıakamatı, din! ve lâdinl, söz ve saz âsarı, es-
tetiJtl, tahlili ve tenkidi, sağlam san'at zevki
ile mükemmel vâkıf olduğu söylenemez.
• Safiye Aylâ — şalisen de IctTübe etmiş
olduğu cihetle — istikbalde dahi ınukimizin
makamsız olaınıyacagım — pek hakti alarak —
sövledi. Yalnız makamlarımızın çokluğundan
bahsederek, bunların hepsinin öğrenilmesinin
pek zer, hattâ imkânsız olduğunu, bunun için
makamlarımızın tasfiye edilmesi ve yalnız
<esass makamlarımızın bırakılması lâzım gel­
diğini beyan etti. Küçük makamlarımızı öğ­
renmenin pek gütı olduğunu Safiye H anımdan
işitmek hazindir. Zira Uşşak gibi Râhat iil-Er-
vah'ı, Sûz-i Dil gibi Sûz-i Dilârâ'yı, R ast g M
Nevâ-Kiirdl'yl aynı muvaffakiyetle okuyup
çalmak o derece zor mudur? Safiye H anım
gibi bir ses virtüozundan bu şikâyeti hiç bek­
lemiyordum. Safiye Aylânm bana bahsettiği
«esas» makamdan «basit makam» değil, «çok
kullanılmış makam» ı kas ilettiği m uhakkaktır.
Zira böyle değilse Nihâvend, K ürdili Hicaz­
la r, Hıcazkâr, Mahûr, İsfahan, SÜ2-İ Dil, Eviç,
Acem Aşıran. Sultani - Yegâtı v.s. gibi en
kulla mimi; makamlardan vazgeçilmesi fik ri
anlaşılmış olur. Şu halde «esas m akam» dan
«çok kullanılan» makam kastolunduğu a n la '
çılır. Fakat bu şekilde dahi fikir bâtıldır. Zi­
ra en az kullanılmış ve şimdi biç kullanıtnu-
yan makamlarımızın bile fevkalâde zengin­
leşmeğe istidadı nihayetsizdir. Meselâ Niha-
vend makamı bundan bir asır kadar evvel o
dereeo fakirdi ki, bugünkü fevkalade zengin
vaziyete vösıl şlacağı şüphesiz o zaman ta h ­
inin edilmiyordu. Halbuki bu makam pek es­
kidir, Şu halde çok fakir olan bir makamın,
ileride bestekârların rağbetiyle fakir kalmış
öyle, gilzel öyle zarif makamalımız vardır ki,
bunlardan eser bestoliyecek bestekâra teşne
vaılyetteyiî. Yakın makamların birleştiril­
mesi fikri dahi boştur. Meselâ (Hüzzam,
Segâh. MüsleSr, IrSk), (Hâhur, Acem-Aşiran,
İs t a n b u l
Zavılı, lEviç, I’eratınSk). (Karcığar, Beyill-Ara-
bân) gibi ma kam lar arasında teknik ve ses iti­
bariyle pek az fark vardır. Fakat ifade şekil­
leri bambaşkadır; Müslcardaki asil hüznii ile
Segâh'tnki tasavvuf] ve ümilsiz aşk; M ahur­
daki muhteşem sesler ile Acenı AşirâıTdakı
ince ve zarif sedalor tamamiyle başka husu­
siyetlerdir. B unlardan birbirine en yakın olan
Eviç ve l'erahnâk bile Cemil Beyin de söyle­
diği veçhile ■ ifade tamları bakımından ayrı
ayrı mevkileri olan makamlardır. Bugün m a­
kamları yaklaştırmak için yapılabilecek şey,
o da yalnız fasıllarda. M uhayyer - Kürdi eser,
leri Kürdî'de, Dügâh eserleri Sebâ'da, Isla-
hâııek, B este-İsfahan gibilerini İsfahan'da
okumaktan ibaret olabilir. Çünkü bu makam­
lar fasıl teşkil etmiyecek kadar fakirdir.
»Safiye H anım musikiye başladığı za­
man ilk defa Yesarizâde Asım Arsoy’dan şar­
kılar meşkettigiııi, Kemani Eyyubı Mustafa'­
dan, HAfn Sadettin K aynsk'taıı ve başkaların­
dan istifade ettiğini, bugün yaştyan bestekâr­
lar içinde başla Sadettin Kaynak olmak üze­
re, Tam buri Selâhattin P ın a r’t, ikinci dere­
cede Udi Şerif İçli'yi, Rakım Erkuttu'yu, Ye-
sarizâdeyi, Osman N ihat Akııı’ı, Faik Kapan-
cı'yı, yakın zam anlarda vefat edenlerden Sup­
hi Ziya Özbekkan'ı, bilhassa Lem 'i Atlı'yı
takd ir ettiğini söyledi. Bu arada, Selâhat-
tin F ıa r'd a n da yüksek bir bestekâr olan
Suphi Ziya Bey m erhum hakkında pek sita-
yişkâr konuşmadı; ancak bazı güzel şarkıları
bulunduğundan bahsetti. K endisinden bütün
m u siki tarihim izde mevkii olan bir bestekâr
sual ettiğim ve ■»Refik Fersaıı» cevabını bek­
lediğim zaman, Sadettin Kaynak'ı ve Selâhat-
tin P raar'ı gösterdi. Bunlarla kıyas edilmiye-
cek k ad ar yüksek bir bestekâr olarak aftel-
tigim Tam buri Refik Forsan ve U di Sedat Öz-
to p rak ’ı hiç bilmediğim anladım, Refik For­
san hakkında ısrarla konuştuğum zaman, han­
gi «şarkılarına» dayanarak bu hükmü verdi-
diğlmi sordu. Ben Refik Beyin peşrev, saz se­
maisi, sirto, yani saz eserleri bestekârı oldu­
ğunu arzettiğim halde, ısrarla şarkılarından
num une vermekliğimi arzu etti. Ben de ca­
nım sıkılarak m uhakkak bir şaheser olan
uzunca bir M âhûr şarkısını (Bir neş'e yaraı
hasla gotttil. sen de biraz giil) misal göster­
dim. D erhal Sadettin Kaynak'ın bundan da­
ha kıymetli şarkıları olduğunu söyledi. Bu
http://groups.goog le.co
 *:;;iK LorED lst
1608 —
rada -Safiye Hanımın sa r « e rle riy le h is fn< -,
ju l olmak külfetine girilm ediğine emin ol­
dum- Bu arada Sadettin Efendi ile I.cın'i Be­
yin aynı seviyede san'atk ârlar olduğunu söv
Uyerek iddiasını gtillinç bir «ekle soktu
i Düyuk b ir teessürle kaydedeyim ki. he­■simdi tr-iııirdedırj ba/ı kelimeleri ımeseli
men MUiİn ses icra kârlarım ııjn san'at bilgisi
acınacak haldedir; Safiye ilan ım ın ilm i s e ­
viyesi onlarla kıyas edllerolyecek kadar yük-
çektir. Bu arada. Safiye A ylîm n da göslerdifti
veçhile, ■bilerek ve m uvaffakiyetle okuyanı
Münir N urettin bağlıca bir İstisna teşkil eder
t Nihayet Safiye Aylu'nm ses san'alıtıa
gelelim. Sabam ın on iki senedenberi işlettiği
şehrin en bilyllk ve m aruf gazinolarında Sa­
fiye Hanımı ve daha nice ses sanaU târlnnı
bfnlerce defa dinledim . B unların içinde S a­
fiye Aylâ derecesinde güzel, âhenkli. kudretli
bir sese rastlam ış değilim. Benden eskiler de
Safiye H anım dan üstün bir kadın sesi tlinle­
mediklerini söylem ektedirler Yalnız ben Mı­
sır'da Safiye Aylâ ayarında olarak m erhum e
Esmahan ül-Atrâg ile Ü mmü G ülsüm 'ii gös­
terebilirim.
«Safiye H anım ın okuduğu parçalar, ni­
hayet halkın zevkine göre olacaktır. K endisi­
nin de söylediği gibi, Şevki B eyin o cânını
şarkılarından ve em salinden halka iki ta n e ­
den fazla dinletm ek k a b il değildir. F ak at bu,
istisnasız okuyucularım ızın y eknesaklıktan
kurtulm am alarını izah edecek sebep değildir.
MusiHmizde halkın d ahi İçkili y erle rd e zevk
alabileceği o k ad ar e se r v arken, b ü tü n b ir
mevsim «repertuar» kelim esini istism ar ede­
rek 2D parçaya m ü n h asır kalm ak n e can sı­
kıcı b ir peydin D inliyen bıkar d a, okuyan bık­
maz; devamlı m ü fteri İse Mç ta tm in edilemez.
Bâki'nin dediği gibi;
Yollarda k*lır r i h i rtv-3 U be-yi Taslııı,
ftmr illır «ln r, m ev t e riş ir, d d i ti ş m e z .
«Safiye H anım da b ir okuyucu için son
derece mühim olan diksiyon (telâffuz) d a mü
kem m eldir B unun için d e, iyi ArOtt ve Os-
manhea bilm ek gerekm ektedir. M eseli Rıfat
Beyin m eşhur Hicaz şarkısının zem ini «Niçin
bülbül figan eyler, b a h ar eyyam ıdır jim di»
şeksinde değil, «N için bülbül figa neyler,
baha reyyam dır şimdi» şeklinde okum sk la­
zımdır. Bir eserd e «siyah» kelim esinin «si­
ydi» mi, «siyah» mı telâffuz edileceğini bil­
mek de, A rûl'a olan vukufa bağlıdır. Kendi­
m/group/merakediyorum
AYLIK ANSİKLOPEDİ
ne gSre her okuyucunun - tâbir caizsp - lnr
«telâffuz ıLslOhu olmakla beraber, nihayet
lıu üslûp, kelimenin ‘.,-vlenlç nr-Mini ısl& de­
ğişti rıncmeliriir. Dinlediği.. tı-sicrin en hari-
kıılSdeleriddPıı birine mâlı!: «lan Sitoıtı1 Tıır
»m ecm uu kelimesini) ‘iı-iı llslııc müjısn-;. hntı-
çeresino uygun vc pek dılriibi l)Ir Unsd; söy­
lemekle beraber, kelimeyi 'ı.n'iyycn bmınaıl:
Safiye İlanımda en Urun!'-;, çıkmalılarımız­
da bile dikkat edilirse tesadüf olunabilen dit
sürçmesinden eser bile yoktur. Alafranga
parçalarda da muvaffak olduğunu Alabanda
Revüsünde görm üştük. Ses |>Lrdcleri gayet
muntazam olup, eserin edasına hâkimdir.
«Safiye Aylâ bazı Arap Tümlerinin mon­
tajın da Sadettin K aynak v.s. besilerini oku­
duğu gibi, plâklara da bazı garhılar doldur­
m uştur. B unlar çok rağbet görmüşlerdir.
«Safiye A ylâıun lâdinl musikimizde nku-
yam ıyacagı parça yoktur. Şöhret l Türkiye hu­
d u tla rın ı çoktan aşm ıştır. Sensierdenberi
m em leketimizin «en büyük ses sanatk&m
şöhretini m uhafaza etm ektedir ve edecektir.
G erek halk, gerek musikişinaslar arasında
em salinden pek fazla iştih ar etmiştir.
AVI.IK ANSİKLOPEDİ — tik saysı J944
H aziranında çıkmıya başlamış ve 1649 yılın­
da beş ciltten ibaret ilk serisini tamamlıyarak
1 Tem m uz 1949 dan itibaren yepyeni b ir şe­
kilde ikinci serisine başlam ıştır. 25 x 35 eba­
dında S2 sayfalık ilk sert fasiküllerim n sayısı
00 d ır ve h e r ciltle 12 fasikül vardır. Bu İlk
seri sekiz punto üzerine dizilmiş ve bol resim ­
lerle d e süslenm iştir. H er fasikiilde metin
dışı b ir resim ilâvesi de vardır.
«Aylık Ansiklopedi» Server İskit'in ku r­
duğu İskit Yayınevi tarafından çıkarılmakta
olup m ecmuanın çok ağ ır olan yazı işlerini
bizzat S erver İskit İdare etm ekledir. Kendisi,
ne altıncı sayıdan itibaren Sadun. Galip Sav­
cı ve 25 inci üayıdan itibaren de H üsam ettin
Bozok yardım etm işlerdir. İkinci serisinin
teknik Sekreteri gene H üsam ettin Bozok ve
yabancı vayın sekreteri de Eroğnl İskit’tir.
Mevzuları Server İskit tarafından seçilmekte
ve h e r mevzu en m ütehassıs otoritesine yaz-
dırılm aktadır. Bu su retle memleketin en seç­
icin ilim ve fikir adam ları bu ansiklopedik
derginin yazıcıları araşm a katılmıştır.
 AVUJE MBCUL’A — 1604 —
Birinci seri «Aylık Ansiklopediye fran-
tızca «Larousse Mensuel» örnek alırım tj ve
bu tip dergi üzerinde uzun bir tetkik yapıla­
rak bizim bünyemize göre tertiplenmiş ve m l-
illeştirilmiştir. Bu tip ansiklopedik dergiler,
bir ansiklopediye geçecek ehemmiyette olup
bir ay zarfındaki hâdise ve İcaplar dolayısı Jle
ön plâna giren mevzuları hemen işleyip sü­
tunlarına almakta, geçmişteki mevzuları da
yıl dönümlerinin yeni aylara tesadüfü, yahut
ber hangi değer bir vesile ile sayfalarına koy­
maktadır. Bu surede, zamanla bir Sistik ve
lam ansiklopedinin ber maddesi bu ansiklo­
pedik dergiye gire gire günün birinde mü­
kemmel ve tam U r ansiklopedi vücut bulmak­
tadır. Bu şekil, klâsik bir ansiklopedinin, İt­
mam edilinceye kadar geçmesi tabii olan za­
man içinde, evvelce yazılmış olan bazı mad­
delerinin değişmiş bulunmasın) da önliyerek
her hâdiseyi, her keşti, ber icadı, hemen o ay
içinde verdiğine göre, bunların en son ve en
yeni peklini tesbit eylemektedir. Bu hal. gü­
nün icaplarına göre m üracaat edilmesi gerekli
Ijentlerin behemehal istifadeye arzını temin
etmektedir. Böylelikle okuyucuyu, klâsik an­
siklopedilerin b a n maddelerini bu imale için
onların muhakkak ikmalini beklem ek mec­
buriyetine sokmatadır. B u nevi ansiklopedik
dergilerin bir hususiyeti de hangi ay m ünde-
recatını ihtira ediyorsa d aya ait siyaset veya
kültür hareketlerini ayrı U r ilâve halinde
vermesidir. BU İlâveler d it sonuna toplu bir
halde konmuştur.
Daha geniş bir okuyucu kitlesinin kültür
ihtiyacını karşılamak maksadiyle ikinci seri
müaderecatı daha mütenevvi olarak te rtip ­
lenmiştir. tkinci sen 2 0 x 2 8 eb’adıııda 40
sayfa metin ve 4 sayfa ilâveden mürekkep
olup kuşe kâğıda basılmış bir kapak içine
konmuştur. Kapağın ilk sayfasında aktüel bir
resim, arka sayfasında da dürt renkli tarih i
hır tablo vardır. Metin kısmı üç ayrı şekilde
işlenmiştir Birinci foram aktüallte kısmı­
d ır ki bunda hem bir ayın çeşitli iç ve ılış po­
litika, ?m r. güzel sanatlar ve 'külliir hâdise­
leri tahlU edilmekte, hem de T ürk ve dünya
matbuatının en cazip, en sürükleyici re fay­
dalı yazılan hulâsa veya nakledilmektedir.
Çok nefis karikatürlerle de süslü olan bu ak-
tüalile kumuldan sonra gene bir formalık ta ­
rih kısmı gelmektedir. Bunda gerek dünya
IgTAİfBtn.
tarihinin, gerek O sm anlI tariflinin s ı meraklı
ve hattâ en tuhaf vak 'alan dikkatle incelen,
inekledir. E ıki Türk hayatını gösteren çeşitli
l a triolar da hu kısmı a y n bir zenginliğe ka­
vuşturm uştur. Üçüncü form a ise birinci seri
ansiklopedi tertiblndcdlr ve onun bir devamı­
d ır Ancak birinci seriyi edinem em iş okuyu­
cuları tatm in edebilmek İtin, u n u düştükçe
oradan bizi hulâsalar da yapılm akladır <B..
İskit, Server).
1059 da Aylık Ansiklopedi neşriyatını
tatil etm iş bulunuyordu (B.: İskit Yayınevi)
AYLIK MECMU A — tik sayısı 1928 Ni­
sanında çıkm ış aylık bir magazindir. 1827
M artına kadar ancak on iki sayı çıkmıştır. İlk
beş sayısı 2 3 x 3 0 boyunda 48 sayfa olup kar­
tona yakın kalın kâğıttan b ir kapak itin d e çık­
mış ve bu kapağın birinci yüzüne 2 0 x 2 5 (tak
ribenj boyunda üç ren kli resim ler basılmıştır.
Bu resim lerin beşi d e şüh sima ve şûh weş-
re b genç kız ve kadın resim leridir. Mecmua-
nın m üdürü Kem al Salih (Se!) d ir kİ o yıllar­
da büyük bir rağbet görm üş H aftalık Mec­
m uanın da sahibi idi. Aylık Mecmua bu bal­
talığın gördüğü rağ b etten cesaret alınarak
çıkarılm ış, fak at berik in in yazı canlılığı her
nedense aylıkta tem in edilem em iş, b ir yıl son­
ra d a kapatılm ıştır. A ylık M ecmuanın on iki
sayısında görülen im zalar şunlardır: Abidis
D âver, Selim Sırrı, A hm ed Şükrü (Esmeri,
Agâh İzzet. Server Bedi, N e b ata t itaatiz. Fo­
to Namık, M ümtaz F aik, S edat Ulvi, Mekld
Salt, A iunet K adri, M ehm et R eli, Refik Ah­
m et, K em al A hm et, A hm et Muhib Doktor
Fahri, Ç eleJrââde Sait, Ekrem Tevfik, Sey­
yah (Hakkı Sflhâ), B aîıattin Tevfik, Akil Şfaa-
si, Ercüm ent Ekrem , Aka Gündüz, H alil Mec­
muanın ressam lığını A hm et M ünif (Mlinif-Fe-
him) yapm ıştır.
A ltıncı sayıdan itibaren mecmııa 16 say­
faya indirilm iş, üç ren k li resim le siislS kalın
kapak da yerini ilân lar basılm ış ince elvan
kâğıda tü k e tm iştir. F iatı d a 25 kuruştan 19
kuruşa iddfrümişUr, K arilerim izle baş başa
sütşmunda bu değişiklik şöyle izah edilmiştir:
«Aylık Mecmuayı beş aydanberi ziyanda fil*
karm akta ısrar ve inat ettik. Ziyanın yekûnu
iki bin beş yüz liraya v an n ea yeni bir şeldt
vermeği mecmuayı kapam ağa tercih edik.
N üsha başına istihsal m asrafı yirm i beş ku­
ruşu geçiyordu. H albuki yirm i beş kuruştan
http://groups.goog le.c
 — 1805 — AVSA

Mecmua, Istanbulda magazin yolunda atılmış

Topkıpun Sarayı MUjm İhi' ç Kainini
galu s gttternusıa fthıljl et a y n a
(S n ln : llnsntt)
ilk büyük adımlardan biri olmuştur.
AYNA ■— Endam aynası, k o n u l «e du*
var aynası, el aynası ve cep aynası denilen
ÇLlilleı-iylo. Bilyitkfchirde devir olmuştur kİ.
ayna kullanmak ve bulunulan yeri ayna Ue
süslemek salgın bir merak, W moda halini
alm ıştır (B.: Avize ve Ayna Modası).
Son zamanlara kadar, lıtanbulda, orta
halli ve hallice aileler kız alırlar İken, gelin
odası eşyası arasında, Üstünde iki lurpuztu
lâmbası ve çerçevesi yaldızlı aynan Ue bir
konsol, t» ; parçayı tenkil ederdi.
Eski İstanbul konaklarında ve yalıların­
da yerli, muhteşem çerçeveleriyle duvarlara
gümülmüş m üteaddit endam aynaları, etki
T ürk yapı san’atının iç mimarisinde başlıca
tezyin m otiflerinden İdi; öylesine ki, İstanbul
Ü niversitesinin edebiyat ve ten fakülteleri
iken yanm ış otan m eşhur Zeynep Hanım ko­
nağında, bu m eşhur prensesin şahsına mah­
su l olan ayak yolunda bile bir endam aynası
vardı.
Duvar aynaları, asırlar boyunca İstanbul
kahvehanelerinin, berber dükkânlarının mey­

fada bir fiyat da konulamazdı, bunu verebi­

ldiler dahi mahduttu. Gösteri? namına yapı­
lan kap masrafını hazfettik. Buna mukabil
ttünderecala ihtimama karar verdik. Mecmu­
anın yeni şeklimde daha kısa ve kolay okunur
mütenevvi re eğlenceli razılar bulunacaktır.»
Aylık Mecmuada İstanbul hayatı bakı­
mından bugiin bir vesika kıymeti alan yazı­
lar şunlardır: Doktor Galip Hakkı merhumun
Topkapa Fukarsperrerâne Yurdu (Mümtaz
Faik) Bayazıd kulesinden İstanbul ve İstan­
bullular (Mekki Sait) Beyoghımın İÇ yüzünü
Okumak İsterseniz Oraya Sabaha Karşı Gidi-
niz. Süt Damlası. Süleynıanive Kulübü, Altın-
ortu Kulübü, Muharrir Kasan Bedrettin'e ait
batınlar. Hilâl Spor K u lü b ü . Yıldız Kumar-
k u c sl Beykoz Zindeler Yurdu. Vefa İdman
Vurdu. Beylerbeyi Kulübü, Kapahcnpda Ur
atleyemeğt. Ah^ı Mığır Efendi. İstanbullu
Şampiyon Horozu. Beşiktaş Kulübü, Diyojen
Mehmet A |a, Galatasaray Kulübü.
Mecmuanın ikinci saysuıda Foto Namı-
fcn sünnet gocuğu resm i de İstanbul hayatı T # t a p w Sm yı Mtectade | M ( ef « * ■■»
bakımından kıym etli b ir vesikadır. Aylık ( U k Bcferei D u r l
om/gf’oup /meral<ecliyorum
 • .v s A — 1606 —
hanelerinin ve hamamlarının da bağlıca süs­
lerinden ve bir İhtiyacı karşılayan batlıca eş­
y a s ın d a n o lm u ş tu r: bunlardan çoğu da, ayna­
larının çokluğu veya büyüklüğü dülayıslyle
<Aynalı Kahve*, 'Aynalı Meyhane» gibi isim ­
ler almıştır; ve h a tt â bu yerler de isimlerini
İstanbul sokaklarına vermişlerdir, Galatsda
b i r ^ A y n a lı L o k a n ta Sokağı», K aragüm rükto
Kasım G tin an f Mahallesinde bir «Ayanalı
Dükkân Sokağı», Mevlevlhanekapısı Ue Siliv-
r ik a p ıs ı a ra s ı n d a k i Veledi K arabaş Mahalle­
sinde b ir •Ayanlı Bakkal Sokağı» vardır. Be-
yoğlıınun da m eşhur b ir «Aynalıçarşı» s ı v ar­
d ır ki son zam anlarda ismi «Avrupa Pasajı»
ita değiştirilmek soğukluğu yapılm ıştır.
Yemçeri zorbalığının en azgın devrinde,
(Üçüncü Selim. Dördüncü M ustafa ve İkinci
Mabmud devirleri), ocağın sayılı fırtınaları
olarak geçinenler, hem kârlı, hem şenlikli bir
meşgale olarak büyük ve fevkalâde müzeyyen
kahvehaneler açıp işletirlerdi: resm i küşadı.
Süleymaniyedeki Agakıpısından başlıyarak
kahvehanenin bulunduğu y ere k a d a r devam
eden tantanalı bir alayla yapılan bu kahveha­
nelere, sahibinin haraca kestiği erbabı ser-
vel ve tüccar tamundan, hediye olarak içinde
kuşu ile beraber kıym etli ka­
narya kafesleri ve keza kıy­
m etli duvar ve el aynaları ge­
tirilirdi (E.: Kahvehaneler).
Eski b erberlerde de, tı­
raştan sonra, çırak m üşteri­
ye bir el aynası tu ta r, bah­
şişi de avucuna değil, tu ttu ­
ğu aynanın üzerine bırakılır­
dı (B.: Ayinedarj. M üşteri e r­
babı servet ve itibard an İm,
çırak, yüz tıraşı m üddetince
karşısında d u ru r ve ayna tu ­
tardı; aynı âetel ham am larda
da vardı, m üşteri giyinip kuşandıktan,
bilhassa itin a edilen kavuğunu giydikten
sonra n a tu r ayna tu ta r bahşişi d e ayna
üstüne konulurdu; tstanbulun es Kİ kül­
hanı ağzında bu adetten gelm e bir «ay­
na öpmek» tâbiri vardı, bir yere gidip
de yediğine içtiğine veya kendirine ya­
pılan b ir hizmete parası çıkışmayarak
hacil ve rezil olarak çıkıldığın1
anlatmak için söylemi' (B.: Ayna TopJupusu ftarayı MttzcsLtıd?
tmırsssi mİ a )m a n
Öpmek). O edu; Behçet Elver)
ISTAJTEUL
Aşağıdaki m ısralar EndmuıSu Visıtm
İstanbullu bir m ahalle kızı ağzından anası&g
hitiben yazılmış m eşhur mamuracjlndendlr,
C»k ya'nyao nu bUlr i» fnkM tuk fteıen
Ta geroedlkr* olainadıın b u buuk rtUsm
T M ı M n rtmitlimi gürilktc mtrd u « o
Kendime virub âylnedı* b ir çHıi dux»n
Onbes yaşında kindim,' lılr oytıaç a n y ım
El aynaları, saplı veya sap sa, çerçeveni
nin. yuvasının ve kapağının gümüşlen v*ja
altından, fil dişinden yapıldığı zaman üzerine
bir de kuyum cu emeği ve san 'atl binerdi ve
bir ailenin m ücevheratı arasında yer alırdı;
m u rassi el aynaları ise. glranbaha b ir kıymet
(aşırdı. K ıym etli e l aynaları, kibar ailelerin
kız c ih a n arasınd a asla unutulm ıyan başlıca
eşyadan v e m ücevherat faslından idi.
Eski e l ay n alarn ın en güzel ve kıymetli­
lerin d en b iri T opkapu Sarayı Müzesinde Ka­
nuni Sultan Süleym ana a id b ir fildişi aynadır,
m üzede 2883 n u m ara ile kayıdlt olan bu ayna
h ic ri 950 (m ilâdî 1543 -1 5 4 4 ) yılında Gani
adında b ir san a tk â r ta ra fın d a n yapılmıştır;
aynanın ark alığ ı y ek p ârc fildişinden olub üze­
rin d e T ü rk oym acılık san atın ın şahikasına va­
rılm ıştır, göbeğin ösHHıiajtcrümış çiçekleri
sey red e n le rin gözlerini karar­
tacak d ereced e hurda nakış­
larla b ir cen net bağçesi giti­
dir. K enarında çiçekler ve
d a lla rla süslenm iş bir zemin
üzerine sü lü s b a t île şu kıla
yazılm ı$tır:
Rüşen cemâlin âyinesin »1 sitil
lenıml
Kılsan münevver dUmA hav ^
menün her (b Mel
Dev IMügaiKe rftrigir İle k«n
leyllî oitir
(M (İl krm ili Ilın ile âkmıte
latfl biemâi
Rab bi bakkı Muharamul âtü
tıokkıç4n
g e l d u fin n » L İîA to c A b b u b e n d e n i n b l
Fildişi arkalığın sapa raMediî*11 alt
kısmı üzerinde de san a tk in n lmö*1
vardır: «Der eyyâmı Sultan Süles,JDa,,
Şâft Amile Ganî sene 950’ .
Bu güzel ayna 1968 yiüı'd*
m üze m üdürü H alûk Şeftsü«r
http://groups.goog le.co
 - t i ' J P E D 'J İ — 1007 —
-^Il'uun himmeti ile sarayda açılan K anuni
S e rg ltis^ edileı: eşyadan biri olm uf
tu.
Sakal traşını kendi -Mi}.. yapan İstanbul
kjjuidelerinin Ira ; tak ım ları a rısın d a b îr ay ­
na. ılm j a y n am adını a lırd ı ki, el aynacın ­
dan fariı. açılan k ap alın ın arkaya çerrilidigi
saman aynı u m a n d a aynaya b ir destek olma
tiydi. Bilhassa Tanzim atıan so n ra, giivey h e ­
diyesi arasında kıym etli b ir usturamı ile s an 'at
eseri b ir tıa ş aynrsı. kız ta ra fın d a n giirgil ve
.‘ riin ü i m e ltro k len n d c n say ılırdı, kıym etli
trış aynalarının çerçeve r e kapakları, altın
ve giinuiş yerine terc ih a n fild işind en. bağ a­
dan. abanozdan, gü l, m aun, zey tin ağ açların ­
dan yapılırdı. Ceviz çerçeveli ve kap ak lı traş
aynaları harcı Alem sayılırdı.
İstanbul saray ve k o naklarının eski h a ­
nımefendileri ta ra fın d a n k u llan ılan ve naml*
bir kuyumcu d in d e n çıkm ış a ğ ır ve kıym etli
el aynaları, zam anım ızda, y e rin i tu v a le t ta -
bralanfun şu veya bu k ıy m e tte k i ayn aların a,
lüks eıy adan sayılan k a d ın ç an tala rın ın b ir
kadın ağzını, b ir k a d ın gözünü sah ib in e gös­
terebilecek lilip u t ay n alara te rk e tm iştir.
T aıuim attan beriye, B ü y ü k jc h ir halkının
avale!akimı, onların da hovarda, kabadayı ve
kiillıanl boyunun uçarı delikanlılık ile k ıra n ta ­
lık çağlan arasında olanları, bıyık burm ak,
düzeltmek ve ZUlUf, k ik ü l taram ak için yelek
ceplerinde bir cep a y n a » bulutıd uragclm i,-
]e rd ir ekseriya u n , mavi, kuram ı, yeşil bo­
yalı teneke yuvalara o tu rtu lm u ş olan bu ay­
nalar, ayak satıcılarının işp o rta m alıd ır, m a ­
halle a tta rla n n d a , U ra; takım ı, (a k ı. oyun­
cak, mendil, çorap gibi şey ler b u lu n d u ra n han
kapıları esnafında satılır.
Bu teneke ceb a y n alarının ark aların d a,
Bayand kulesinin. G alata kulesinin, Kız kule­
sinin resim leri iptidai k ab artm aları bulun an­
ları da vardır..
1909 da da ark a la rın d a , o zam anın tâbiri
ile hürriyet kahram anları E nver ve Niyazi
Beylerin resim leri bulunan h a rc ı âtetn ceb
aynaları çıkm ıştı. C um huriyette d e A tatü rk
resimli ceb a y n a lsn çıktı.
Bu m adde İçinde. İstan b u l laram vayları-
nın vatman aynalarını, taksi otom obillerinin
Şoför dikiz aynalarını, belediye tarafından
sert dirsekli yol kavşaklarına k azalan önle­
mek İçin asılmış büyük sokak aynalarını um ll-
m/qroup/merakediyorum
\v :. i
mamak lAtımdır kı 1047 de bu aynalardan biri,
Kcyaffilı kaymakamlığı s . t s u ı d n n ÎH*|»s«j-e
inen yolun ;s r t d inletind e, biri . >
doslyU. A lem dar O d rte .ı km viun.!*. biri t«-
linye asfaltında. biri AV-jûr- k . ik.olu ya
nında idi. Taksilerdeki dikiz îy n a la n , t. r anı.
m ü fterilerin .)ofiir gülü altım la y,,l, ,.|,y?;-r,
duydukları sıkıntı d i i ş ü n ü U- k
fakat, şoförlerin, uygunsuz yolcular n ra fm
dan i n i b ir tecavüze u£ram*,' <rı. <>io:ı ı>n
can em niyeti bakım ından dikiz
ra r m üsaade edilm iştir.
A ynanın âd i cam dan veya k ristald en j » p .
m ış bu lun m ası, ay naların sır safcbm l'; ■
tem izliği b akım ından kıym etlenm e-!, bu a n ­
sikloped in in m evzuu dışınd adır; buntds jur.
k ay d etm ek liz ım d ır k i, halen p iy a n d a in;-,
c u t e n kıym etli ay nalar, yıkıcılar elinde sayı­
la rı h e r g ü n biraz: d a h a azalan eski. U tanbui
konak ve y alıla rın d a n çıkarılan biiyuk kri*’-ai
e ndam ayn alarıd ır.
.• \V \.\ — İstan b u l su ların d a rastlanan
m ah lü k a tta n d ır; çağanoza benzer, fakat ista­
vroz k a d a r b ü y ü k tü r, v ücudu beyzi. m orum tı­
ra k nâki re n k te , vücudunun k u tru otuz san ­
tim e tre k adard ır. U çlarında b ire r sivri tırn ak
bulunan d ü rt çift ayağı ve bir çift m akası v ar­
d ır. fakat m akasları İstakozun m akaslan ka­
d a r büyiik ve dayanıklı değildir. Vücudunun
e tra fın d a siv ri dikenler, gözlerinin arasında
boynuza benziyen bir çift kem ikten elleri v a r­
dır. B u nların yekdiğerine tem as eden kenar-
ları te stere gibidir. H ayvan ieabm da diş ye­
rin e k ullan ır. A yna, İstakoz ve böceklerle be-
A yıı
(Resün: K. Devcci»u4*D)
 ATN4C1 — 1808 —
raber tutulur. Eü az, le&eUizdir. makbul de-
(ildir Cahil halk arasında, kabuğu. kam (fit­
lere karşı tılsım bilinir; «akiden, esnaf ayna
kabuğunu yaldızlayıp nazarlık olarak dükkân­
lara» asarlardı.
AYNACI — Istanbulurı kfllbanl argosun­
da vjdlncfe, fân ind e durmayan adam; hile-
k ir, düzenbaz,
AYNACI ÇIKMAZI — Bayaııd nahiye­
sinin Kalenderhanc Mahallesi sokaklarından-
dır. Kovacılar Caddesinin, Süleym aniye Cad­
desi kavlağından gelindiğine göre, başlangı­
cından az ileride, iki arabanın geçebileceği
genişlikte, bozuk, kaba taş döşeli olarak baş­
lar. Hafif U r m eyille yükselerek, kısa tn r gi­
dişten sonra, sırtım Bozdoğan kem erin e ver­
miş. betonla takviyeli ü ç katlı b ir kâgirin
önünde biter. Etrafındaki evler de birer, üçer
katlı kâgir ve ahşap yapdardır.
Aynacı Çıkm an Siirtlilerle m eskûn olup,
pek bakımsızdır. MÜzabrafat İle dolmuş bulu­
nup daha cadde kavşağı başında insanın y ü ­
züne müteaffin b ir hava çarpar, şehrin göbeği
sayılan bir yerde bu ihmal, halin dir (1947).
İsmâl] E m rim
AYNALI — Istanbulun külhânl ve hâne*
berduş p ırp ırılar argosunda giizel, yakışıklı
oğlan, delikanlı; m isaller:
Bir kahveciden bahsederken:
— Olan h e rif nereden bulu r bu aynalı aynalı denilm işti».
çırakları...
B ir seCit ih tija n işâretle:
■— Moruğa Güzel H aşan derlerm iş., ö y ­
le aynalıymış ki çocukken, Tophânede b ir ta ­
neymiş..
Köprü altında yalın ayak y a n çıplak iki
çocuk arasında:
— H&fızsın sen ulan., ten in gUtf aynalı
olsam sü rü nür müyüm burada..
B.E. Koçu bu argo kelim eyi «Hüseyin
Çocuğa Mersiye* (B.: Ayaşlı, Hüseyin) adlı {li­
rin in U r kıtasında yine «güzel» anlam ında
fakat yalnız b ir u m tahsis ite tereddüd «t-
den kullanm ıştır:
Sesi p t y r u
G8*leri Ryıub
Kan kırm ın
K ülhan foeolUıır
N tdiren kadın hakkında d a kaİtana,,,
«Kart ama.. aynalı kandır..» gibi.
İşlerin m ataad ve murada uyguD
•i. m isil:
— D algan (durum un; nasıl?
— Aynalı
B ir şeyin en güzeli. m ükem m eli:
— Falçatan (bıçağın) v ar mı?
— Aynalısı!,.
A rgo kelim eler genç şairlerim izin aft.,.,
da edebiyatım ıza bol bol girm eye başlamışın
AVNAIJ DÜNYA
Ne aynalı l»lcf dtaAjrır *'
Un aksam rBnllhdcU ai ı p j l TnjM.|.»
Baflf Mr yafm ır ba|lamqü
7^5 İlk Mr k o rtu Kd
Sevdkh adam
FİKtnfek bir kadın
Tamam.
Şahinkan DU (G uib »Ürter Anttloflıij
Ş. Dil «A ynalı» yı «Tuhaf, garib* yerinde
kutlanıyor gibidir.
A Y N ALI — Ü çüncü Sultân Muştalama
büyük k ıt'ad a k l altrn p arasın ın halk ağanda­
ki ad ıd ır. M ehroed Z eki P ak alın «Tarih De­
y im leri ve T erim leri» ad ın d ak i mühim eserin­
d e b u a lıra p arayı {öyle tâ r if e d iy o r «Kenar­
ı m nakışlı o lup tu ğ ra İle yazıların etrafnub
s id e veya n o k ta lı ik işe r ü ç e r değirmi çizgi
vard ı, h a lk ta ra fın d a n aynaya benzetilerek
A ynalı, k adın ziy n et altın ı olarak bilhas­
sa rağ b et görd ü; Ve bu m ak satla İstanbul sar­
ra fla rın d a dâim a a ran d ı. H icri 1290, milM
1874 in tişar» başlam ış ilk m iztiı gazeteleri­
m izden «Lâtife» n in 1 num aralı sayıfuub
«Sarrafiye» b aşlıklı bendde ziynet altınların­
dan bahsedilirken şu s a tırla r yazüm lftır
Y ı l d a ...... V ın k a la riı bulaaar
Pul ......... ketasn altmış par»7B
Ayılalı ...... akşamlan bayii ı . ı ^ i ı i
P utık ...... ısaesf 5, b an a t ta n ı
*U&nurfJye...... Centaede İlminle
Bu fıkracıkda «hayli kalabalık» «fiye J*
pılan imâ bu isim deki m eşhur bir G*W*
m eyhanesidir.
AYNALI BAKICI — Y arım asır evrdfe
İs ta n b u llu n am lı bakıcı ve büyıicül*rifl^e0’
Süliiklü’de OlUTUTdu; aslı Rum elili, ellili* t*
http://groups.goog le.c
 « M ÜU MO M — |«» _ AYNAUÇeŞME MESCİDİ

kadındı. Kendiline müracaat edenlere, bir No. da: Anna Papazya», Dugme ateiyesl.
karı< boyunda Ur aynaya bakarak ü t ikbalden VOffl Kalumenue, Kunduracı. 14 Ne. da. Ka­
ıra gaipten haber »erirdi. nada kürk evi. iıt Na. da: Yorgi Papamilıal.
H e rm ti MalıUr Alı» Gömiokçl. Yorg! (.'riyanla*. Ajurca. 18 No. da:
Ytteııl Yayınevi. Galeri, çanta gatımevi, 73 N».
AYNALI ÇARŞI — Beyogluıtda, Meşru­
da: Bogo* Sancıyan, Düğmeci. 20 No. da: Yö-
tiyet Caddesinde, Galatasa raya yakın, bu cad­ cel Yayınevi. Galeri, fanla «atımevi. 22 N».
de Ue Sahne sokağı urası/ıda uzanan bir pa- da: Ulus pazen (1941/-.
tajdır; bir sunanlar lö b rril büyük geliri dol-
tamall Kntylm
(turan bu geçidin bugünkü adı Avrupa Pasa­
jıdır. AY.NAL1ÇKŞME MESOlOt — Hastahane
A yuıalı Ç a re y i M eşru tiy et C ad d esin d en (Yenibabçej çayırı yanında geni* bir yangın
iki bâjam aklı b ir m erd iv en le çücılır; sem in yerinde. Sultan Selim Medresesi ve Mescidi
m ermer döşelidir, iki ta ra fın d a b irb irin in ta ­ onüiııton Aksaray • Topkapu tramvay cadde­
m imiyle e?i otan d ü k k â n la r v ard ır. P a ja j A y­ sine çıkarken Saray [lamamı Sokağı ile bu
nalı Ç arjı adını d ü k k â n la rın a ra sın d a b u lu n a n
gıüstakil seklindeki a y n alard an atm ıktı; bu
aynalar üzerine asılı k ü re v i a b a ju rla r lç c rifİn ­
de birer e le k trik am p ulü a silid ir, A y nalı
Çarjı üzerini ö rte n balık s ırtı b ir cam ta v a n ­
dan ışık alır. Sahne noltaguıa çık an m a h re c in
jç tarafında b ir m adalyon iç e ria in d a k a b a rt­
ma bir arslan başı; M eşrutiy et C addesindeki
mahrecin t{ ta ra fın d a k a b artm a b ir A ta tü rk
bafi vardır.
1947 de İstanbul Ansiklopedisi adına pa­
saj gezilirken 7 numaralı ıtriyatçı dükkânın­
dan, bu pasajın Sait Ktnoglu isminde birisi­
nin m#Ikö olduğu ögrenilmiçtir. Y*aHMİK*4e AjraaJı Ç enat .
Pasajda bulunan dükkânlar (Unlardır: (fe d a i: B. SetfaçıejJ

Solda: 1 No. da: Konstaıttin Siotis, ber­ sokağın Sigortacı Sokağı ile olan kavjagı kö­
ber. 3 No. da: Josef ve Puzant Bisar. ipek­ şesinde idi; Hadikat-lil-Cevamiin kaydlne gö
t i S N*. da: R. Levı, Tuhafiye mağazası, re, yaptıran bir divitlar Mehmet Efendidir ki
Marino elbise boya ve temizleme evi. 7 No. mescîd bu isimle de anılırdı. Bu satırların
da A. Aikestaridis, Itriyat, çorap, eldivene! yazıldığı sırada fTemmuî 1946), dört köşe mi-
9 No. dâ: Y. Kailaoglu, Ajurcu. İ l No. da:
Antajqro Katenari, Kundura boya evi. 13 No.
4a: Moiz Piıante, Pijama ve ropdöşambr. Mi-
ha] Danlolot, kuyumcu ve tam irci 13 No. da:
Rupenyaa Hanberk - Takvor Hanberk. Türk
nıâiU pazarı. 17 No. da: Pagonl, Kadm-arkek
(«dal. 19 No. da: Yako Acıman ve biraderi
îrgÖDikl, Tend (evazunatı. 21 No. da: Çamlıca
paıan.
Sağda: 2 No. da: B o{ Bayveıtyan. Düğ­
meci. 4 No. 4a: Nikn Dimatı», Ayakkabı, ter­
lik, bat tttotl; Güne; boya ve temizleme evL
t Ne. da: Mibran. İşlemeci, J. Tapalar, Ku­
yumcu ve t u l tamircin. S No. da: Hakver,
Parfümeri. 10 No. da: Rafael Moi. İbrijlmci: Yndbahferfc A n ıtı CifBK
kordon, ajur, pilse, çorap tamiratı, diigme. İS (K n Ik B. Beviafoy)

om/group/mcrakediyorum
 MESCİDİ — 1610 —
narc kaidesi üc küçük harab tfffnıe müstesoa.
yer ile bir olmuş bulunuyordu. An kaz ve mi­
nare kaidesine güre- kesine laftan yajubmş
olduğu fcreddms&f kaydoJunafcllIr, Saray Ha-
mamı Sokağı iUerinde yine kesme taştan ve
fcî&fk fclûnîa, kemerine Kadar toprağa gft-
cnülmilş olan çe$menin hatinftâ tamamen yı­
kılmıştır: kitabesi yoktun cephesindeki na-
faşlı üva ilerinden vaktiyle Oilüplaçmış çifiet
nakışlan He müjeyyon olduğu gftrülmekte-
dîr kî çesıneferde emsaline pek nadfr rastlanır.
aiül- - Ilodlkatül-O virni, î; REK v* M ıııafta
fisen, Ged notu.
AVVALfÇEŞME MESCİDİ — Y«nibah«»
civarında, geniş bit yangın yerinde. 1934 Be­
lediye Şehir rehberine göre Akdeniz Caddesi
He Ycnitetıçedea Fatihe çıkarken s a f kola
rastlayan Hakperest Sokağı «zerindedir. Ha*
dikat-ül-Cevami. onyedind asır vcairlertnden
Silâhtar Bıyıklı Mustafa Pa$a tarafından yap­
tırıldığını, köşesinde Mr sebil ve çeşme bu­
lunduğunu, sebilin, «air Çevri tarafıudan ya*
zrtmıg manzum tarih kitâbesinln tarih mısraı:
Mvabıu kov&er sMjİU âbı n»1)
H İM*
olduğunu kaydeder. Mustafa Paşa, kaptan pa­
şalıkla gittiği Girit çenginde şehit olm uştur.
Bu satırların yazıldığı sırada, bir avlu
duvarı ile harab avlu kapısı, harab ve ayna
taşma kadar moloza gömülmüş çeşme ve çek­
menin yanı başında m inare kaidesi, raihrab
duvarının alt kısımları ve cenup duvarının
kilşesî Müstesna yer ile bir olmuş bir halde
idi. Çeşme ve duvar parçalan ve dört yıl ka­
dar emre) yıktırılmış olan minarenin taşları,
bu mabedin kesme ta? ve tuğladan yapılmış
olduğunu göstermektedir. Sebilden en ufak
bir iz kalmamıştır Kesme taştım kUgik Üs­
lûpta olan {eşmenin kitabesi yoktur. Nakışlı
sıva illerinden vaktiyle cephesi serâpâ üslûp-
laşmış çiçek nakışları iie müzeyyen im iş ki. bu
nakışlarda beyaz a m in üzerine siyah, mavi
ıçlvil maviıi), ve kırmızı (kiremit kırmızısı)
kullanılmıştır. Çeşmenin haznesi durmakta­
dır (Tsnıtnuı 1946),
Bibi.; Hadi&8L-Ul'C«v&ml, I: R£K VO Mu/Iiifcr
2
£ n p , Cc İ rıntu.
AYNALIDÜKKÂN SOKACi — Fâtih
k a m ı Fener nahiyesinin Hamaml MttUddin
ve Kasım Oiinani Mahalleleri arasında amir
IS T A ÎfB ^
teşkil eden sokaklardandır. Ayan ve Kitak[Q
çeşmesi sokakları arasında uzanır.
Ayan Sttüafeı Kavşağından girildiğine göre,
yol iki arabanın ferah ferah geçebileceği g6!
nişlikle olup kaba ta* döşelidir ve bozuktur.
Kenarlarda ayrıca birer kişilik yaya kaldırım!
lan vardır. Yol toyunca ekseri ikişer katı,
kâgir evler sıralanır.
Başlangıçtan u ileride, solda nihayetle,
nen Karakapan sokağının hemen karşısında
Balat Rum kilisesi buiunnr Daha ileride uç
araba genişliğine çıkan yol Tamburacı, Top.
tancı ve Kiza sokakları tarafından Ü re r defi
kesilir. Bu arada, m ahalle bakalitimi karşısın,
da, sağda. 43 num aralı ev hakikaten ince bir
zevkin m ahsulüdür. Hamam t Camii avlusun­
dan itibaren sola dirsek yapıp sağa kıvrılan
sokak, az ötede K ürkçü Çeşmesi Sokağına ka­
vuşur (Ekim 1046).
İsm ail E n m la ı
AYNALIKAVAK CADDESİ — Beyoğlu
Kazasının H asköy N ahiyesinin Keçeciptrt Ma­
hallesinin sokaklarındandır (1934 Belediye
Şehir R ehberinin 17 nu m aralı paftasına ba­
kınız); Hasköycamii Sokağı ile Kasımpaşa -
Hasköy Yolu arasın da u ıanıf; Keçeciplri Ma­
hallesi ile K asım paşanln C am ükebir Mahal­
lesi arasında sın ır sokaktır; Hasköycamii So­
kağı başın (tan y üründüğüne göre sol kolda
M uslukluçeşrae Sokağı ile b ir kavşağı vardır.
Toygar Sokağı i)e d e b ir dörtyol ağzı yaparak
kesişir. İki araba ra h a t geçecek genişlikle.
Toygar Sokağına k a d ar asfalt, o d ö rt yol ağ­
zından bitim ine k adar da paket ta jı döşelidir
dikçe b ir yokuş halinde Kasımpaşa - Hasköy
yoluna bağlanır.
tik kısm ının «al k enarında arsala r ara­
sında a ltı b ir kaç göz dükkân b ir kâgir ev.
bir arsa aşırt iki k a tlı k&ğlr b ir ev, sağ kol­
da da Denizcilik B ankasının Liman İşletmesi­
nin anbarlar duvarı vardır.
Toygar Sakağı dörtyol ağzından sonraki
ikinci kısmında ik işer üçer katlı, kaplıları
[tünler beşer basamak ta ; m erdivenli evler
vardır. Kasımpaşa - Sillhdarağa otobüsleri
bu caddeden geçer (aralık 1959).
H akkı Göktürk
AYNALI KAVAK SAKAYI y a h n d TER­
SANE SARAYI — Kasımpaşa’da Haliç sf\bi"
h t t p : / / 9 rO U p S .g O O g le .C O lT
 ANSİKLOPEDİSİ
lin in en büyük «arayı. fjbmbulüiı Topkspu ve
CJ-:î- ıd a r s a ra y la rın d a n s o n ra m ü k e lle f v c b ü ­
yük b ir y a p ısı idi.
lfl$aaına. B ilin c i A h m ed z a m a n ın d a ve bu
h ü k ü m d a rın e m ri i le H icri 1022 y ılı s o n la r ın
d a ıM 16131 b ir k a s ır İle b a ş la n m ış , b u k a s ır
b ir m ü d d e t ıııe irû k k a ld ık ta n s o n ra b e d rn e -
d ilm iş, O ç ü n rü S etlin d e v rin e k a d a r, tec d i-
d e n y a p ıla n b in a la r v e ilâ v e le rle b ü y ü m ü ştü .
İmparatorluk tersanesinin Kasımpaşa'da
kuruluşu Yavuz Sollan Selim zamanında bağ­
ladı (B.: Tersane, Tersaneiimire). Fetihten Y a­
vuz devrise kadar, Haliç kıyısından Okmeyda-
nına doğru Kasımpaşa sırtlarını büyük bir
koru kaplamımı (E.: Kasımpaşa); bu koru. Fâ­
tih Sultan Hebmedin sevdiği yerlerdendi. ota
gı hümâyûnunu kurdurarak sık sık gelir. Ok-
meydanında da kemankeşlik yapardı. Yavuz
zamanında sahildeki arazîye tersane k u ru ­
lunca, koru'da ona nisbetle «Tersane Bahçe­
si», hükümdarların bir tenezziih yeri olması
itibariyle de «Hasbahçc» diye anılır oldu.
Hicri 1022 Şevvalinin başlarında Birinci
Ahmed bir Edirne seyahatine ç itti; sadaret
kaymakamına gönderdiği bir hatU hümâyûnu
ite, bir yıl kadar kalmağa niyet ettiği Edim e-
den avdetine değin, p«k sevdiği ve ekseriya
oradan yaya olarak Kiıâ Eyyubül-ensari'nln
türbesini ziyarete gittiği Tersane Bahçesin­
de bîr kasır yaptırılmasını em retti; bunu,
vak'a nüvis Nalma Efendi, tarihinin ikinci
cildinde söyle kayıt ve tesbit eder:
<Btnji kasrı Tersane - kendâler Edirne-
de iken Tersane Bahçesinde bir kasri İ li maa
Ictimmâtihâ bina olunmak buyuruldu, Istan-
bola teşrif buyurduklarında sAbika ve lâhika
ekser antte olup gilıice Ebâ Eyyubül-ensarl
radiyaUahü anhülbârı Hazretlerinin ziyaret­
ler rae vahi pinhan ile tevazuan piyade hare­
ket iderler idi».
Birinci Ahmed Edirneden Hicri 1023 Mu­
harrem i taşlarında (1614 Şubatı) döndü, vak’a-
nilvisin tasviri Ue tAvani berfü biran» idi,
yollarda çok rahmet çekilmiş bilhassa Çorlu
il* Silivri atasında «çamur slnebende çıkmış
idi»; genç hükümdar, sayfiye mevsiminin gel­
mesini beklemeden Tersane Bahçesine f it ti:
«İstanbul* vusulden birkaç gün sonra
Tersane Bahçesine birkaç gün göçöp mukad­
dem i binası ferman olunatı kasri vdlft dahi
turnam olmagla arnle ârâm buyurdular ve
ı/group/merakediyorum
— İ f lll — A m i l U V U SARAYI
T e rs a n e B a h ç e sin e b itta b i' m e y ille ri o lm tg ile
iç h a re m b a h ç e sin e iy a m ia n tük& fe e rb a b ı
e n v a ie z h a r g e tü r u p m u te b e r o b a la r ı b tr e r
m a h a lle U r h e ltile r , h a t ı l m a lu w v O ttra « t
e m r e m ü b a ş ir o ld u la r» .
Nıima tarihinin yine ikinci cildimle.: alla­
mış atan bu bend de aydın olarak gösteri­
yor ki, te ra n e kasrının yanında bir 4e
bahçesi tanzim edilmiş, başta ŞeyhulUItm .gel­
mek üzere devrin viitertsı, uleması muhtelif
nadide çiçek soğan ve fidanları hediye «üni-
terdir; burada Birinci Aluncd devrinin Türk
çiçekçiliğinde parlak bir devir Olduğunu ha­
tırlam ak ilaimötr, ki tarikimizde -U t* Dev­
ri* diye bir çiçeğe nlsbetle anılan üçüncü Ab-
med devri. XVII inci asnn büyük çiçekçileri
âyarmda sim alar yetlşUşmemiştlr.
T ersane sarayı harem Ue enderin takı­
mından ancak b ir kısmım alabildiğinden. Pa­
dişah buraya göç ettiğinde maiyetinden bir
kısmı da Halicin nihayetlerinde Karaağaç
kasrı ile yanında yine emlâki miriyeden Yu­
suf Elendi bahçesine çıkardı: Birinci Atüne­
din en küçük şehzadesi Sultan İbrahim, (B :
İbrahim . Sultan) Tersane sarayında doğdu.
Sultan Ahroedin iiç oğlu ve bir torunu.
İkinci Osman, Dördüncü Murad, İbrahim ve
Dördüncü Mehmed. babalarmın ve dedeleri­
n in pek sevdiği Tersane sarayını ihmal etme­
diler. kendi zevklerine uygun ilâvelerle bilâ­
kis levsi ettiler.
Bu devrin adam ı olan Evliya Çelebi, Ter­
sane sarayı hakkında şunları yazıyor. -Haskoy
kurbinde lebi deryâda, Tersane Bahçesi padi­
şahlara m ahsustur. K efere arasında da kırat­
lara mahsus bağ im iş. F âtih Sultan* Mehmed
fetihten son ra iptida çadırını burada kurdu­
rup gaza m alini burada tevzi etmiş. Fermanı
ile hamam ve kasır, sofalarla havuz ve şadır­
vanlar yapılmış. Satrançvari on iki bin p îi ser­
vi ağacı dikilm iştir ki rayihası dimağı ta tir
ider. Bu ağaçlardan dolayı bu bağa güneş gir-
u ie z . Bu bağın Sbdir şeftalisi kayısısı pek
memduhtur. Lebi deryâde İbrahim Han bir
kasır bina etmiştir.
«Bağçe önündeki denizde U r gfina denil
hayvanı çıkar ki ayrıca sayyadlan vardır, adı­
na istiridye derler, sadef gibi kabuk içre rf
ruh b ir mahlûktur, ki mey hor kimseler zeyt
yağıyle pişirip yahut limon ile çlyce lenavdl
 A V K A U K A V A K SABAYI — 1812 —
ederek bMo nıış Iderler. Bağçe ustasına say-
yadlan senevi on bin akçe avaid verirler.
«Bu bağın bir ustası üç yüz kadar hali­
ta ! vardır M hizmet iderler. Hünkârlara mah-
atu kayıkhaneler vardır. Padişah Yeni Saraya
(Topkıpg Sarayı) ve gayri bir yere gitmek ifl-
tarse, kayığın kıçında cevahir kubbe altında
mücevher taht (berinde side cura, a ın u ve
çiHp nakkare faştı idûrek Halicin tarafeynin­
de olan kat kat yalıları, bag ve b afte ve ter­
saneleri seyıti temaşa İderek giderin'. Bu
bagçede bir bas ahır vardır. Okmeydamna
drid oynamağa giderler».
Naimanın dördüncü cildindeki bir kayde
gire Tersane sarayının harem kısmı denizi
görmezdi, dnünde yüksek U r duvar vardı,
gününün biiyük bir kısmını haremde getiren
Sultan İbrahim tarafından bu duvar Hicri
1057 yılında yıktırıldı, haremin yüzü denize
atıldı, buna mukabil, o taraftan pereme ve
kayıkların geçmesi şiddetle yasak edildi; fa­
k at bu yasağın halka verdiği sıkıntı pek ça­
buk anlaşılarak bir hafta sonra yasak kaldı­
rıldı.
Tersane Sarayına sık sık giden hüküm­
OnM ııtuBcu «srıtt Ayrttlıkavvk Sarayı
<blt emüritn Ktnui zerttt «ii tte> h++p://groups.google.co
lSTANBtn.
darlardan biri de Dördüncü Mehmed olmuş­
tur: Kanb bir ihtilâlde tahtta» indirilmiş ol­
masına rağmen, kırk senelik saltanatı İmpa­
ratorluğun en muhteşem devrini temsil edea
bu hükümdarın zamanında, Hicri 10BB Mu­
harremi f-U. 1677 M artı) ortalarında bir
yangın felâketi gördü; vak'ayı, mbrerrib Si­
lâhtar Fındıklılı Mehmed Ağa, kendisine nU-
bette anılan tarihinin birinci cildinde şöyle
nakleder:
<lhrak şiiden baremi haası Bagtei Ter-
sane-Evsatı rnâhi mezburda sabaha karlb Ter­
sane Bağtesi hareminde horanda odalarının
birinin ocağından âteş isabet edüb itinde olan
kirişe ve badehu tavanına yapışup K an at*
lar soğündiirememekle in i vihidde bütün
odayı ihata ve etrafnda olanlara dahi sirayet
idicek, itindeki câriyeler ancak biner başlan
ile Pâdişâh Hasretlerinin olduğu camlı büyük
köşke firar, ande dahi karar idenieyub akıbet
deryaya nârır kafesli köşke kattılar. Bl em-
rillâhi taalâ ol gice bir azim duman (gayet ke­
sif sis) olmağla şule'i âteş bir yerden müşa­
hede alunmayub aneak m d e b ta r buluma
iki yüz mikdar halvetti bostancılar İle Bm-
tancıbaşı Rum Salih Ağa ve ocaklarının
baş çavuşu Kanozlu ÜMn Ali yetişüb ve
Zülüflü baltacılar gerdeller, ve aştılar iri
kazanlarla deryadan su taşıyıp semender
vâr dört taraftan kuşatup balta üşürdüler.
,
 A59&O0PİDtl) — 1 B IJ —
E ite M a l e b n a |la fa u l» UmejrOp g ittik te * K (
İflial b u lv b c a m ii b ııy u k k n ş k e y a p ışm a ğ a o n
tir» m ik ta rı k ı U ı j ı m a h a ld e n B a şç a v u ş keadü -
n ib b U r n illih i la a lâ a h i k a lu ı d u v a r ç ık m ak la
itef te sk in o ld u . V » illâ m ü şk ü l o tu rd u . M ü llifl
b a k ir lü m r e i b m ta D c ly a ttd a a o lm a m a h a se ­
biyle h lım e tt* h â z ır v e o t v a ra ta i hm dlnSki
U ıretaûm aye n i z ı r k lim . T a r a f ı P â d işa b ld e n
aua lıltfe m « h a r o ld u k M ü c e d d e d e n ta m l-
n a c fe rm a n ı h ü m â y û n s â d ır o lu b K a ra a ğ a ç
B i ç e s i n e r a b i r a y d a n a o n ra . e v s a ti b a h a r
idi, Ü s k ü d a r s a ra y ın a n a k lü t e ş r if b u y u r d u ­
lar».
Yine aynı m üverrih. Hicri 1090 yılı Mu­
harreminde CM. 1919 Şubatı) Potonva seferin­
den donen Dördüncü Uebm cdin Büylikşehlr-
de Sç gün ii{ (e c e süren b ir donanma ve şeh-
rayin it* karşılandığını kaydediyor ki, bu mü­
nasebette. Haliçte kayıklarla büyük b ir de
esnaf atayı te rtip edildiğini zikrediyor, {fiy­
le ki: İstanbul esnafı kiraladıkları at kayık­
larını ve m avunslârı birbirine çattırıp Üstüne
kekler yaptırıp Galata otıündc toplanırlar,
c-.ıvii türlü oyunlar oynayarak bu kayık ve
m arallar ile Tersane Sarayı ününden geçerek
ılıy gösterirler, P adljah bu alayı Kafesli
Köşkten seyreder-
Tersânc Sarayı 15.000 arşın ntıırabbaı
sahayı kaplıyordu. A rka ta ra fta sed sed yük­
selen 9.000 arşın m urabbaın d a b ir bahçesi
vardı. H aliç'den bakılınca sarayın biltttn dai­
releri görülürdü
Harem dairesi 4.300 a ışm m urabbaı yer
işgal ediyordu; iki katlı idi, dairenin önünde
alt katını haftan başa U r cam ekân örtüyordu.
AY>.'AUKAVAK &ARAT)
haninin ılstü kiremit tatûiü bir kamamı vir­
di. H arenin ön israfında da üzeri kurcun ör-
1U1U bir kaıır vardı, denli tararında tahtanı
çamaşırhlnesl ite kâgir ocak yeri inşa edil­
mişti.
Harem di)inda tkıert kiremil «rtiıla u b -
lanl bir kasır bulunuyordu ve bu binadan
sonra üzeri kiremitli büyük saray kaput geli­
yordu Harun tarafındaki «Dairei hümâyûn»
üzeri kiremit kaptı obnak ürere 1162 arşın
nııırabbaı bir sahayı işgal eden iki katlı U r
bina İdi; dairemin, Üzeri kurşun an u ta Mr ha­
mamı, bağçeslnde bir pavlyonu, bir kamer-
yası, ve daire* hOmiyün önünde etrafı mer­
mer döşenmiş. ortası fcal'a resminde fıskiyeli
Mr havuz vardı.
Deniz tarafında Üzeri kurşun örtülü tez-
hlbli Namazgâh Köşkü 284 a r a raurabbaı bir
yeri işgal ediyordu; bundan sonra da sarayın
cam ii geliyordu, camiin etrafı, üzeri kurşunlu
tu r r e saçaklarla çevrilmişti, kurşun damlı,
mermer sökeli, kem erli ve fenerli mükellef
bir kapısı vardı. Camiin yanında demir par­
maklıklı küçük bir kö;k bulunuyor, ondan
■onra hamamlar, Kızlarağası dairesi, Hazine­
dar Ağa vc maiyetimn daire», acemi ağalar
koğuştan, badem e oda la n geliyordu; burada,
harem ağalarına mahsus b ir cami inşa edil­
mişti.
Harem ağaları dairesi ile haremi hümâ­
y û n arasında b ir ta ; duvar ve üzeri kiremit
örtülü ve fenerli büyük bir kapı vardı. Bu
sahada «Hasoda tahtı* tâ b ir olunur, üzeri
kurşun örtülü, iki tarafında üçer adet eenahlı
ve abdest odalı, divanhâneli dairei httmft-
yûn bulunuyordu. Divanhâneli dairei hö-
mâyiın 979 arşın murabbaı bir sahayı kap­
lıyordu; mülevven. turre saçaklı idi; kut-
besi üzerinde altın yaldızh iki fener alem
vardı; bu daireye altın pûşideli tahtanl bir
hamam yapılmıştı; ve etrafında cndenın
ağalarının odaları, Silâhtar Ağa, Hazine
ve Seferli daireleri yapılmıştı. Divanhâne-
li dairei hümâyûn önünde, üç yerde «tah­
tı ratlı ve m ermer pehtüden döşemeli» bi­
nek taşı mcvcut idi.
Divanhâneli Kasri Hümâyûn mey*'
nuıda kiremit örtülü fevkani bir köşk
Silâhtar Aga dairesi altında da ctahtı ra­
hattı köfeke pehlûdan» binek taşı vardı.
Dairei hümâyûun etrafında açıklık
 tYr.AMKAVAK SARAYI — [614 —
mahalde mermer döşemeli ve dem ir knpai-
lıkiı balıkhane 30 üira murabbaında bir yeri
işgal ediyor idi. {Bu tnairtnıa!, merhum Saffet.
Bey tarafından 1329 da neşredilmiş Bahriye
arşivinde 1220 tarihli bir vesikadan hülasa
edilmiştir.)
Tersane Sarayının «Aynalıkav.ık Sarayı»
atilin alması Üçüncü Ahmed zamanında, 1713
den sonradır; bu tarihte Venedik C um huri­
yeti ile Pas s rafça Muahedenamesi imza edil­
miş. Cumhuriyet OsmanlI Padişahına gayet
büyük ve güze! Venedik aynaları hediye e t­
mişti. Uçiincü Aluned de bu aynaları T e r­
sane Sarayının m uhtelif dairelerine ko y d u rt­
muş. kavak kadar uzıtn endam aynaları» dil­
lere diişüp «Aynaları kavak sarayı», giiıılük
sohbet a ja n d a «Aynnlıkavak Snrayı» diye
kısaltılmış ve Tersane Sarayına alem olarak
kalmıştı.
Üçüncü Alımed. şehzadelerinin sünnet
düğününü, Nevşehirli İbrahim Paşa sad â re ti­
min ilk yılında, Okmeydanında ve onbeş gün
oııbt's gece devanı etmek üzere pek parlak
bir surette yaptırmıştı, dügiiııün devamı m ü d ­
detine® kendisi de haremi hüm âyûn tak ım ı ile
beraber Tersane Sarayında ikam et etm işti Ki.
sarayın önündeki deniz, geceleri pek m uh te­
şem fişenk h ün er ve eğlencelerine sah n e ol-
m u ş tu .
1771* da. K üçükkaynarca M uahedesinin
Ruslar tarafından kaaden karışık ve m uğlak
yazılmış maddelerini açmak ve izah etm ek
için Türk ve Rus m urahhaslarından tn iirek-
kop bir konferans Aynalıkavak Sarayında
toplanmış ve yeniden imzalanan m uahedena-
me tarih kütüğüne «Aynalıkavak Tenfeihna-
mesl» adı ile geçmişti.
Aynalıkavak Sarayı, Üçüncü A hm ed'den
sonra bir müddet padişahların iltifat ve rağ ­
betinden mahrum kaldı ve harabiye yüz tu t­
tu; nihayet Hicri 1021 de Birinci Abdülhaıni-
{tin sadrazamı Koca Yusuf Paşanın nazarı dik­
katini çekerek hu Veririn himmeti ile tam ir
edildi, şöylo k i :
Bu güzel sarayın içilen tam ir edilmediği
lakdirde yıkılıp kaybolacağını gören Yusuf
Paşa, birkaç defa Aynalıkavak'a gidip bütün
dairelerini gezmiş, Pâdişâha yazdıjjı bu- te l­
histe hu sarayın tamiri ve müceddeden tefrişi
ile ihya» fikrini kabul elik m iş ve hem en işe
girişmişti. Aynalıkavak Sarayının Koca Y usuf
tSTAHBVL
paşa tam irine dair B aşbakanlık arşivinde kıy.
metli vesikalar m evcuttur. Tam iri iilr'atie ta­
mamlanan sarayın tefrişinde de. mtinecçim-
başının tayin eylediği «vakti m es’udr da. İM İ
Şevvalinin 22 İnci Pazartesi günü İM. 1787)
Temmuzun sabah a laturka 12 yİ 35 geçe baş­
landı. Sarayın bu tam irine en glizel târihi
Stirftri söylem iştir;
Tauvlre hrıın'dı tınhın AylnctikaTkh
S ürûri D ivanının T a rih le r kısmında Ay-
nalıkavafc Sarayının tam iri iiîerine iki U rih
daha vardır, biri şudıır :
A y and ır h e rh irin d e miİHİjılılt lârih ı c ev h erd âr
Sürür! iki "ü'-nV y andı ki hry tiil knsiri ntdu
S arâyt dilfceşt T e r a n e b u ld u zibt ilin .uru
Zeht mıılhû e s e r »İni l.ırhl ıin n AbcEüIh&mld oldu
U zunca olan diğ er m anzum e dc Tersane
Saray m m 1a m irin d e Sadırûzam Y usuf Paga­
nın h im m et hissesi bilhassa belirtilm iştir, hıın-
dan anlaşılıy o r ki, tam irin itm am ın d a değil de
ta m ir te şeb bü sü n ün ta h a k k u k u n d a yazılmış­
tır, nitekim ta rih m ıaraı da iki sen elik pir fark
île hicri H 0 9 {milâdî 1785) yılını verm ekte­
dir:
A bdülham ld H an k i safây i ta b İrli
\ y i w i S itenden? v e rm iş k e d iırrli
Isk e n d c rio m etû n e lî şe d d i şe d id in i
{reçm lçlir ü s tu v a rii h ü n y â n ı sa tv e tİ
N U ıhel s a riy i d e v le tin e v ird i b ü ro i U m
V ûnuf lik a a v eziri p e sen d id e h a sle ti
K lhak MrâVİ d e h re s e râ s e r v lrilb nl*âm
T ek m ili hizm et eyledi n ü r a i n him m eti
EıcümTe ftilk i X ûh pîbi yapdı p<*k m etin
Tcrsântf Dahilim le sa râ y i nıegeîTPti
M ir'üti y enide aktti tlira lılln 1(1 tteyritfc>
K aabii m i ftdem anm aya lûbâyJ C enn eti
T e k ra r e s e r kavak y eli b âçında içikift
KordUkcc kaddi d ilb e re se rv in d e ntabeti
Şfthi eJM n ö s a d n Bazın m ih rü m eh gibi
İ le r r û tii «eh maknT id e e y v im r if a tl
Der^Ahl fişiflye S iirtin İdcib şjtâb
Ar* ft lıuıurn kıt'nm fevt iteno fırscti
Jlakkaa ki buldu sâyi camilinle âuffl
SûhİJsnrûyi EUihal Tersane &a(vctl
Tcvcihi rûyî p ik He târihi» kıl naıcar
«Aytttellkavak ne Kü*el buldu mtreti»
S w c 11SO
Y«nl sarayın sahne olduğu flk LariM
vak'a, 1787 Rus harbine tekaddüm eden Süıı-
terde. Koca Y usuf Paşanın İngiliz elçisi ite
giali m ülakatıdır, Sadırftaam Aynal&avak mü-
lâkatmda: *Elçi bey, seninle sineni adideden-
beri
 - 1615 —
■ 3.: =s ilu n n u y a rit ve ha-
fj<p -n ■ : s ra : ;-i ıî-r î M esabesinde birt*
^sht~' edfUm* diye a fi» V jla ım t elçi ite
HuçaıuA T ııık-,--. t- durum unu ıntıtalfta
•lükten »Ö(ir3 Tiır*'5<ni:ı Rusya ile b ir harbi
s ö v ıld ıi: ta k d - r i ' İT işücr?nin dostluğuna
İıimad ed elıi;e« g l n e tin s in * v arılın ıjtı Rus­
y a » harp iU ıu. A vustıııyanın TürUyeye>«
Xjrşı harbe Ş iirin i. R usların karşısında uğ­
ranılın vrit -:4lı ve kanlı m ağlûbiyette, B irin­
ci Abdülhanrirm bu felâk etler karşısında d uy ­
duğu te r - u r le m cnzulen ölüm ü, bu m adde­
nin çerçevesi içinde m ütalâa edilecek mevzu­
lar de#i!dir. H arbin devam ıncı, A ju a iık a v jt
Sarayı yine bekçiler etine terkedilm işti, bir
ara da miri am b ar o larak kullanılm ıştı.
Birinci A bdülbam id’in yerine OsmanlI
(ahuna otu ran (jçiincU Selim in ilk saltan at
yıllarında A ynalıkavak Sarayı, K aptanı der*
ya Küçük H üseyin Paşa etiyle b ir ta m ir da*
ba gördii, bu ta m ird e P iy ale B üyük B asan
Paşanın sarayı d a a lın a ra k A ynalıkavak Sa­
rayının harem dairesine eklendi. T am ire baş­
lanacağı zam an, saray ın itin d e bulun an m iri
buğday ekm ekçilere tevzi edilm iş, a rp a da
arpa em inine teslim e d ile re k saray b ir iki gün
İçinde boşaltılm ıştı. F a k a t Ü çüncü Selim bu
sarayda ancak b ir b a h ar geçirdi, b ir m addesi
ile K ırım 'ın Rusyaya ilh ak ın ın T ürkiye t a n ­
lından tasdikini ihtiv a e d en Ziştovi M uahe-
denamesini bu saray d a im zalayan Ü çüncü
Selim, d e rin b ir te e ssü r içind e B eşiktaş Sahil*
sarayına g itti. A ynalıkavak’a b ir şeam et ço k­
lu vo evvelâ b ir daha ta m ir edilm em ek üzere
ketıdi haline terk ed lld i; so n ra, T ersane, K ü­
çük Hüseyin P aşan ın g ay retleriy le tev si edi­
lirken, sarayın bin a la rı d a kısım kısım y ık tı­
rılarak T ersane sabasına ilhak edildi (B .:
Tersane) H 1271 - 1218 ıM. 1802 -1803) ara*
sında da son ille ri k aldırıldı, Câbi Said E fen­
dinin el yazm ası vakayinam esinden Reşad
Ekrem tarafın d an çıkarılm ış ve bu satırla rın
muharririne tevdi edilm iş küçük b ir notla:
'A ynalıkavak Sarayı hcdraedildl. y eri te rsa ­
neye ilhak o lu n ü u ve am elim anda sefaine
tahsis olundu, e tra fı sed d ü ben<i edilerek
Tersaneî A m ire em im o lan lara m ahsus b ir
yeni daire İnşa edildi, A ynalıkavak Sarayının
Uçları. M ihrişah V alide Sultanın E yyub’da
inşa edilecek m edrese ve tü rb esin d e kulla­
\/group/merakediyorum
AYSi/UJ Kİ-T
nılmak üzere Eyyub Sultan: naklolundu* ile*
niliyor.
Bıiyiik Tersane Sarayı yıkılırken. Üçün­
cü Selim yerine Hicri 1208 ıM n a lı de Has-
bahçe kbjkünü inşa ettirdi, bu koşk. harabtni
enak ambarı olarak kullanılan kaan ^ 1::'.
yunun yerine yapunlmıştı.
Ü çüncü Selim zamanında Utanbcıla gel­
miş olan ressam ve mimar Vt'lİJTitf, meşhur
resim albüm tlnün tznhnamesindc Aynalika-
vaktan bahsederken, bu sarayı. F âtih M etane­
tlin ahfadından birine, dünyanın en güzel sa­
hiline milik olmak gururunun yaptırttığını
söylüyor; saray yıkıldıkta» sonra, Haliç sahil*
leri. onun İstanbul zeraleti eseri o güzel adı­
nı uzun zam an unutm adı. N asıl unutulabilir­
di kİ, A ynalıkavak. aynı zam anda, iiaerme
şark ılar tanzim edilip bestelenm iş bir mesire
İdi; L âtif Ağanın hicazkârdan bestelediği a l ­
gıdaki şarkı. Hâşim Beyin kendi adına nis-
betle anılan m eşh ur eserind en nakledilm iş,
ü r:
İster İsen bubise ey ıMJşIMr
M ba
S*« de rerur qrln(8 ■*** w var
Ajv 0 İ ı b n |ı KİNİ bu ptur
K ir m ü rtrra h IM d eğ ild ir Ihlam ur
Şim di B o la d ç ln e gitmtk d e tor
Cam basa gitsek oJvrsun b lh a ru r
AyaalıÇ*v»|a gitsek bu pazar
P e k kalabalık i u i h t h ı « h e lf
| « h W p azraedap ( K q u t dile
B ir Eki candan fü ze ! a h bab l ir
A ynalıkavağs gH»ck btl pazar
H icri 1286 da T ersanede inşa olunan 195
tonluk bir vapurum uza da A ynalıkavak adı
v e rita işti.
lîıtltık V. gthrihrarotlii
AYNALI K tT — O sm an Cemal Kaygı-
lı’nın Ç ingeneler rom anında, gece ve gündüz
içer, y a rı deli b ir serseri ayyaş tipidir. Mu­
harrir, Kazıklı bağıla çingeneler arasında g e­
çen bir âlem e soktuğu bu adanı hakkında:
O Eyyub, D efterdar, Ayvansaray sokak­
ların da İter gün çocukların peşine takılıp da:
— Küiıp: A ynalı küiip’
Diye kızdırdıkları saç sakalı karışm ış o
perişan ve hiç ayılmaz herif» diyor <B- Çin­
geneler).
 AYNALI LOKANTA SOKASI
AYNALI LOKANTA SOKAĞI — Çata
tanuı Miieyyetzade mahallesi sokaklarından»
dır: bir çarşı boyudur.
Necattbey Caddesinden ıKaraköy - Top­
hane tramvay yolu), iki arabanın zor geçebi­
leceği gonişLUcto ve kaba taş düşeli olarak
baslar. Ortalardan ssfca doğru ayrılan Argın
Sokağı kavşağına kadar; bulunan müesseseler
şunlardır:
Başlangıçta, solda: Tavukçu, depo; iki
tavukçu yanyana; bitişiğinde Sarnıçlı Han, al­
tında bakkaliye: yanında hurdacı, terzi leva-
zunatçısı.
Sağda: Komisyon evi, Süs Foto cvj, iki
ten i, Adapazar tavukçusu, yanında lâstik fab­
rikası, Kefalonya lokantası.
Arsın Sokağı kavşağından, Yenicamı Ha­
mamı Sokağı ile Kemem İÜ Caddesinin kesiş­
tiği yere, buradan itibaren artılı bir araba
anine ilimi; Aynalı Lokanta Sokağının niha
yetine kadar olan müesseseler de şulardır:
Solda: Evkafa ait iskeleti ayakta duran
iki katlı bir kAgiria, altında komilrcü; ileride
en nihayette hurdacı.
Sağda: Eskiden Bilyfik Millet Kam de­
net), jlmdi Büyük Balıklı Haıu, altında ta­
vukçu ve sobacı; yatımda Aynalı Aşevi, Ulus
berber »tonu; tavukçu. Ototeknik, tesviyeci,
çarkçı.
İşlek bir sokaktır, daimi bir faaliyet ve
canlılık halindedir. Sekenesi yukarıda zikre­
dilen iş ve sanat erbabıdır (Temmuz 1947).
İsmail Erseyim
AYNALI LOKANTA SOKA& FACİASI
— 194G yılı Ocak ayının oUi:-’ birinci günü
içlenmiş bir cinayetin Hdjıei safhası; m uhiti­
nin sevilmiş ve hürmet edilmiş b ir siması ulan
kaaLilin bu sokakta bulunan atölyesine kapa,
nırak, binlerce tstanbullunun güzü önünde
intiharı vak’asıdır.
O yıllarda intihar vak'alarının neşri ya-
sak olduğu için gazeteler Galatayı saatlerce
heyecan içinde ayakta tutan Aynalı Lokanta
Sokağı faciası kahramanının bir kaza kurşunu
ite vurularak öldüğünü yazmışlardır. Genç
tornacı uslan Nazif Kuş birbuçuk sene evvel
V ilih'de Şekerci Hanının odabaşısı olup ayni
banda oturan Mehmed Muzafferin güzel kızı
Kevser ila evlenmiştir. Nazif ustanın yersiz
ve ölçüsüz kıskançlığına ve hırçın tazyikine
tahammül edemiyen genç kadın az sonra Şe­
— 1816 — 1STANOTL
kerci Hanına kaçıma, kocasının görüşüp ba­
rışma tekliflerini kesin olarak reddetm iştir,
Nazif de bu red cevabını bildiren kaynata­
sına: «O halde bu İşi tabanca temizler!..* de­
miştir. BU tehditten dort ay kadar sonra, çı­
rağının anlattığına göre 31 Mayıs gecesini
cinnete yakın buhran içinde geçirmiş, atöl­
yenin Üstündeki odasında geç vakte kadar ta,
bancasını silmiş, yağlamış, hazırlamıştır. E r­
tesi sabalı saat yedide Şekerci H anına gidip
Kevgeri aramış, bulamamış, kaynatası ve kay­
nanası ile kavga ederek silâhım çekmiş evve­
lâ onları, sonra silâh seslerine kotan diğer oda­
başı Kâzım Güngör'ü vurm uştur. Cinayeti mü­
teakip bir taksiye binerek Gaitadaki atölyesi­
ne gelmiş ve kepengi içeriden kapayıp hâdi­
senin inkişafını beklem iştir.
KaatiÜıı izini pek çabuk bulan zabıta 8.30
da Aynalı Lokanta Sokağındaki atölyeyi kor­
don altına almış, teslim olması ih tar olunan
Nazif:
— Ben ancak savcıya teslim olunun!..
Cevabını vermiş, savcı da geldiği halde
kepengi yine açm am ış:
— Bir parça m üsaade edin düşüneyim!..
Demiş, vak’ayı duyan iki bini mütecaviz
İstanbullu bütiln civar sok ak tan doldurmuş;
zabıtanın bütün tedbirlerine rağm en Galata-
da trafik felce uğram ış ve kaatilin teslim ol­
masına intizar, akşam üzeri ortalık kararm aya
kadar devam etm iştir. N ihayet kendisine kar­
şı silâh kullanılacağı ih ta r edilerek kepengin
kırılmasına başlanırken atölyenin içinden bir
silâh sesi lşitilm lştir ve tornacı ustası Nazif
Kuş intihar etm iştir ve cesedi bir cenaze ara­
bası İle Morga nakledilm iştir.
Genç sanatkârın kaatil olduktan sonra bu
feci âkibeti kendisini iyi ve temiz adam ola­
rak tanım ış m uhitinde çok derin ln r teessür
uyandırmıştır.
«En Son Dakika» gazetesi bu vak'a üze­
rin e «bir yuvayı söndüren F âtih «inayetinin
iç yiizü» serlevhası altında « A d -A k» imzan
ile birkaç gün devam eden b ir yazı neşret-
miştlr
«Kemal Film» in çevirdiği «Kanun nâ­
mına..» adındaki filmin senaryosu da bu Ayna­
lı Lokanta faciasından mülhem olarak yazıl­
m ıştır (B .: Kanun nâmına).
BtW, ı Cumhuriyet OınslMt,
http://groups.goog le.ee
 jOM hOO PZDlSt
— 1617 ayna Öp m e k
AYNALI * E Y .
fU.VELKB — Ga­ O sokağın az
lata köprüsü geçi­ öteninin «ski adı
lip Karakoye varı­ «Sidikli Sokak-p
lınca. Tophaneye Gelen geçenin ka­
fiden tramvay cad­
şesine bucağına
desinde. şimdiki
boyuna su dfikül
dttfiümlen otliriL
«Arlin> ve «Sa-
D a h a ilerisinde
ray> lokantasından birkaç umumi ev
sonraki H e l v a c ı de var kİ içleri 100
Sokağında idiler. paraya, ttç kuruşa,
Bugün o sokağa balta bir çift tayin
a d l a r ı verilerek ekmeğine fit yol­
«Aynalı Lokanta malarla dolu.
Sokağı* deniyor. S fn ın d Midi(a r A lın
Bundan SS, 40
yıl evvel orada AYNALI YAZI
karşılıklı iki mey­ A rab asıllı Türk
hane, daha doğru­ harfleriyle te k
su birahane vardı. harfi, veya U r k e­
limeyi, yahut bir
Bu adlan taşı­
cümle lû r te n i ol­
malarının sebebi,
m ak üzere karşı­
duvarlarda, çepe­
lıklı iki defa yaz­
çevre a y n a la ra
mak; eski y a n sa­
bulunuşu.
n atı ıstıla lu a * mü-
Galata meyha­ sennâ yazuırn halk
nelerinin hepsinin ağzındaki adı. ts-
(iîttail, t e m i z i tanbulda m iisenni.
o ikisi îdi. Tertem iz Aynalı Van Aynalı yazının bi­
m e r m e r l i , pı­ r e r san’a t bediaıı
rıl pırıl d ltit masalar; g ü v e y kadife döşeli olan en güze] örnekleri, F âtih Sultan Mehmed
kaaapeler; garsonların sırtlarınd a beyaz pi­ devri eserlerinden Bâbı Hümâyûnun kitâbesi
keden ceketler, ellerindi; k a r gibi peçeteler. ile zamanımızın seçkin sanatkârı H attat H i-
Uygumuz [atım ının uğrağı değil; haraza ma­ m idin Şişli Camiinin topusu üzerine yazdığı
raza az. Zira m üşterinin para tu ta n la n , rabı­ yazıdır.
talıları gelip gitm ede. Çünkü civarın kıyak B ibi.: M. Zeki Pakalm , T arik deyim leri ve
meyhanesinde rakının karafakisi, biranın bar­ Terim leri, 1.
dağı kuruşa iken orada rakı ikiliğe bira 60 AYNA ÖPMEK — latanbulun eski kül­
paraya. hanı, pırpırı, k o p u i argosunda «parasızlık
Verdiği halis kayık dttzll, yahut mihyoti yüzünden fiyakası bozulup h a d i ve rezil olma»
mezeleri de seçme, sıcaklı soğuklu, artık lar­ yerinde kullaılırdı; şüyle t i berberlerde tı­
dan kavançe değil. raş bilince çırak, hamamlarda da giyindik­
Havalanmış, Beyoğluna ayak dadandır­ ten sonra natır m üşteriye bir el aynası tu­
mış daire mümeyyizleri, kâtipleri, yukanyl tardı; müşteri de tıraştan veya hamam çıkışı
boylamadan önce oraya seğirtirler, biraz kain tutulan aynada yüzünü şöyle lnr temaşadan
Parlatıp efendi efendi kapıdan çıkarlar, yolda sonra çırak oğlanın veya natırın bahşişini tu ­
eş ihvana rastladılar m ı: tulan ayna içine bırakırdı. Yeniçeriliğin it­
— Aynalı'da beş altı tek çaktık. Arkası lik, kopukluk, haytalık yolunda en argın dev­
bilmem nerede sökün edecek?..! yapıştırır- ri olan Üçüncü Sultan Selim ve Dördüncü
lirdi. Sultan Mustafa samanları ile İkinci Sultan

rjv'group/merakediyorum
 AYT.'A.-.U
M ahnıud'un ilk saltan at yıllarında Istanbul-
da «CezSyer Kesimi i denilen b ir b a ld ın çıp­
lak kopuk kıyafeti moda olm uştu: giil gün­
cesi gibi beyz&deler, paşazadeler bile Cezâyer
Kesimi esvaplar y aptırıp sokaklarda baldırı
çıplak, yalınayak dolaşm ışlardı (B.: C ezâyer
Kesimi); baldırı çıplak, kopuk gürûiıu da
ayakları yalın olduğu halde aç d u rarak , veya
gasp ile, hırsızlıkla, ve güzelceleri d e h attâ
iffetini satarak bellerine, baslarına ü çer be­
ş e r endaz uzunluğunda tra n ve Mind şalları
sararlardı. B erbere gittiklerinde veya ham a­
m a-girdiklerind e şallarına aldanıp da ayna
tu ta n çırak oğlanlarla n a lu rla ra h ah jiş v er­
mek şdyle dursun, yine itlikden kinaye «param
yok» yerine tu tu la n aynayı Öperler, ve ekseri­
ya tıraş parasını, ham am parasım bile verm e­
den çıkıp giderlerdi. H em bu zillet karçısın-
da bem de edebsizliklerinden çekinilerek
berberle hnmamer p a ra için yakalarına y a p a ­
mazlardı.
Bıı küthânller kendi araların d a çekişirler-
t e n birbirlerine h a k aret k astı ile, yah o t çeret
ve haysiyet iddiası ile; «U lan sen ham am da
ayua öpersin!,,*, yahut «ben ham am da ayna
öpenlerden değilim!..» derlerdi.
AYNASIZ — Külhanı ve hâne berduş
pırpırılar argosunda poLLa; külhânî ağım dan
alınma olarak teıkireslz ay aksatıcıları ara­
sımda belediye polisi: m is a lle r:
— İzm irli geliyor, çeneni tut.,
•— Bilirim, aynasızların adam ıdır..
1e
*— A ynasızların eline düşm edim hiç..
— D üşersin oğlum» bi2yolcu, o n la r hancı.
*
Mahmudpaşa Çarşısında halkdan b ir fah­
ri m uhbir işportacılara seslenin
— Aynasız!..
AYNASIZ, AYNASIZLIK — İstanbul
argosunda aksi, kötü, cem sıkıcı durum , y e r ve
adam ; misaller:
Otobiisde uzunca tü r y oku lu kda o tu r­
duğu yerde m ütem adiyen zıplayan:
— Amma aynasz yerm iş be..
tş bayatında durgunluk yabud serseri
giir Ahunun sıkı baskı ve tâkih altında bu­
lunduğu sıralar için:
— İşler aynasız!..
Şahıs h ak k ın d a:
— 1618 — ISTA'.TSİ
— Cemal mi?. B ırak aynasızı..
Faraza hak edilen b ir ham m allık ucreti-
ul kırpan, yahud bir hak ödem ede sonra gel
diyen şahsa h ita b d a :
— Abİ . aynasızlık yapm a şimdi...
AYNİ — O n beşinci a sır şâirlerinden,
bal tcrcüm csı teshil edilem edi; «Câroiül Ne-
zâir» d e İstanb ul sânında yazdığı b ir murab-
bâ vardır; bu m:ınxıııoçyi A saf H alet Çelebi
m erhum un “Divan şiirin de İstanbul* adın­
daki eserinden naklediyo ru z:
Ş e h ri âzam kim b in iş i g erçi m»*tt U fndadur
T a an ım fistttnded ür c en n H yahud a ltindadur
B û h a b e r k im s ö y lra iir hem « â h ir ü b&tındadnr
R evnakı b u k â in a tın «eh ri K osta tUlMİedar
C e r sala S u lta n M nbam m trf Z ü lfiltaan H ar deri
M isti H a y b c rd ü r kiisârf i d t b u yedi k isvert
» İ r m ele k le r n u tk a geldikçe fe le k le r dilberi
R evnakı b ü k â in a tın ş e h ri Konta n lfndedur
M id i d ü n y id a r a n ın i(indr-ki cam ileri
Z eyn o tu r b em cuuTfl g ü * h u f lâ r ile m akulleri
K û şe b e r İlk te o lm u ştu r c ih an ham illeri
R evnak ı b u k â in a tın .şehri K ostauliodednr
İk i « k m g ö rm e li fik r id e n e n c a n Ue
V ar H alata şe h rin e d e ry a y ı gev sey ran ite
Bârte v lr d e ö m rü nûg i l b& lei bubim Ue
R evnakı bit b â in â tın şe h ri K ostaatİoded ur
ŞOle a d a k t ı rem in ü stü n e m âhl tn c ttm fn
.Vergisi r â n i b ite r, bük fo re h * r fcdşe «tm en
P i r zebâm c in İte sorsan bu * l i f l i n ç i nıea
R evnak ı M k â in â tın ş e b ri K o staatİnd edur
Fftth M tib S u lta n M ubarom ed an da e â eyledi
K i n A liler yapub firdevsİ â lâ eyledi
D etm em iş e y A y al p ü r gilm ânii h a f r t eyledi
R evnakı b â k â in â u a ş e b ri K o staatfad ed ar
AYNİ (BALATM) — O naltıncı asırda
G alatanm en nam lı uygunsuz kadınlarından;
m ahallesinin şikâyeti üzerine tevkif edilip ya­
pılan tahkikat ve yüzleştirm ede yaramadığı
sabit olarak H. 973 (M. 1565) tarih li b ir fer­
m anla ve yine G alatanm diğer nam lı birkaç
fâhişesiyle b eraber Islanbulcüın sürüldü. (B :
F ati. A rab; K am er, A thases; N arin, Nefise).
BIW.: AJımed R efik, Onuncu hicrt asırda istenbcl
AYNİ (llasan Tahsin) — Seçkin ilim
adam ı, iktisadcı; Mehmed A li Ayni’nln küçük
kardeşi ffi.: Ayni, M ehmed Ali); 1877 da Ser-
fiçede doğdu, tahsilini Istan bulda Vefa İda­
disi Ue Mülkiye M ektebinde yaptı, Mülkiye-
den 1896 da henüz on dokuz yaşında iken bi­
rincilikle çıktı ve m aarife iotisab etti; Kabf-
http://groups.goog le.c<
 İN' IKUOPBÜtSl
— 1619
ta; Sultanisinde,
Ticaret Mektebi
Alisinde Müdürlük
yaptı. Divanı Mu-
iıâsetö: Atalığında,
Maliye Miisteıarlı-
jmda. I.^LâhsıU Mj.
üye Komisyonu
Szaligında tekrar
Lise’ Müdürlükle­
rinde, M ü l k i y e
Mektebi Müdür.
luğLLnde bulundu.
Hukuk Fakültesi­
ne iklisad ve m âli­ H a şa n T ih ıJ ıi A v n l
ye muallimi oldu. (R etim ; Nezih)
1937 de muallimlik
hayalının kırkıncı yılı m ünasebetiyle Mülkiye
Mektebinde jübile yapıldı. O kuttuğu dersler
için yazdığı «tim i Servet Dersleri», *llm i M i
U« ve tMebâdii İk tisa d ı adındaki eserleri çok
değerli kitahlardır; iki kalem arkadaşı Ue be-
ra&er geçen narın dünya ölçüsünde büyük ikti-
ssdcısı Charles C ide'den lercem e etliği 4 cfld-
lik itim i lllsad» de milli kütüphanemi»* bü­
yük kam a; olm uştur. Türkiye Mâliyesi hak­
kında da bir broşür JılJinde neşredilmiş gtlîel
bir etlltlil vardır. Bu mes&isine gezete ve mec­
mualara yazdığı ilm i m akaalulcri de eklenirta
Kasan Tahsin A ynı'nin T ürk irf&nına olan
aiiıneu iç |n hiç tereddild etm eden çok büyük
olmuştur dernek lâzımdır.
Bibi.: t .A. Gbvya, Ttlrk meşhurlan.
AVNİ i MtlIMKD ALİ) — Âlim, şair, fi-
îmor; muhtelif idare am irliklerinde, valilik­
lerde bulunmuş, İstanbul D arülfünununda
müderrislik etmiş, bütün öm rünü ilme ve fel­
sefeye vo çeşitli fikir meselelerine harcamış,
yerli ve yabancı ilim ve fikir m uhitlerinde,
kongrelerimle Türk ve Müslüman tefekkürü­
nü münakaşa vc müdafaa etmiş bulunan Meh-
*w l Ali Aynî san elli yılın yetiştirdiği seçkin
zekâlardan birdir. 12115 Zilkadesinin 25 inci
Perşembe giinü - 25 Şubat 186S • Ser f İçel'de
Ayııl oğullarından Necip Efendinin sulbün­
den dünyaya gelmiştir. Çocuğa ünce büyük
tabası AH Rtea Efendinin adı kondu. Necip
Kemli eski bir Sipahi ailesine mensuptu. Ti-
ısrelle İştigal ederdi, Mehmed Ali bu Türk ve
Müslüman evimle sağlam bir iman, ve Kur’an
terbiyesiyle büyüdü. Yetil yıkına gelince Sor-
jm/group/merakediyorum
A Y \ ( (MffcmK)
flceıic Tajflık mahallelindeki Sıbyan mekU’-
blne verildi Kakal Vunan çetelerinin Ser-
rice balkını rahatsı* etmelerinden muUM .ir
ulıın Necip Efendi aileni Scrlicedeıı SeSânifte
taşındı. Mehmed Ali de Selanik!. n la-jıaıi
M m genç münevverler dönmelerin açmsş ol­
dukları yeni usul iizere tedrisat yapan bir
mektebe kaydoldu. Ancak yedi ay kalabildiği
bu mektepten Mehmed Ali. babasını Yemen
vilJyeUndf SaıVa şehrine, harekeli üzerine
ayrıldı,. Necip Efendi ailesi Istenbula ve o t ­
lunu Çiçek pazarındaki Rüştiye mektebine
yerleştirdikleri sonra, San’ada muhasebe mü­
meyyizi olan kardeşi Şerif Efendinin yanına
gitti.. Sonra ailesini d e küçük Mehmed Ali ile
beraber San’aya getirtti. Mehmed Ali San'ada
askeri rüştiyesine yazıldı. Iiususl alarak da
ona fransızca ders verdirildi.
Bıı askeri rüştiyede Mehmed Ali dikkati
çekti. Vali ve kum andan Ferik İsmail Hakkı
Pasa m ektebin mükâfat tevzii merasiminde
Mehmed Alinin fransızca okuduğu bir nutuk
üzerine ona kitaplar hediye etmişti.. Mcbmed
A li'de fransıara jevki i;te bu yaşlarda aşılan­
mış bulunuyordu.. Babası San’adan Istanbula
gelince D da Sofukçeşme A skerî Rüştiyesine
nakletti, sonra da Giilhane Rüştiyesine devam
ederek mezun oldu. 1883 de Abdurrahm an
Şeref Beyin m üdürü bulunduğu Mülkiye
Mektebine girdi..
Bu devir, Abdiilhamid istibdadının en
yldrteUl, Mülkiye Mektebinin de en parlak
devirlerinden biridir. Kecafeade £kram, Mu­
rat Bey, Ali Şehzade Elendi, Portakal MikScl
Paşa, Şakuli Ohanes Efendi gibi zamanın seç­
kin ve tanınmış simaları mülkiyetle ders ve­
riyorlar ve genç­
lerin ruh ve ufuk­
larını genişletmeğe
çalışıyorlardı. Melı-
med Ali burada
Süleyman Nazir.
Ali Kemal vc Beşit
Bey (H. Nâzım) gi­
bi sonradan mem­
leketin meşhur o la­
cak K e n tle riy le ta ­
nıştı.. Yeni fikir
ic rle k a rş ıla ş tı, U-
/tib d fid a karşı M eturiBd .U t rty ftl
ayaklanmanın, H u r- { R e sim : N e ıib )
 AYNI (Mehmed Mü — 1620 —
riyeün, Jîerİ fikirlerin canlılığı bu muhitte
Mehmed Ali de nasibini alıyordu, Vaz* yaza­
rak geçinmek ve ömrünü iime hasretmek ar­
zusu da içte bu muhitte inkişaf etmişti.. Haki-
katen Mehmed Ali, Mülkiycden mezun oldu­
ğu sen», mektebin son smıfuıda okutulan is­
tatistik derslerinin fransızca aslını buldu ve
bunu türkçeye çevirerek memlekette ilk defa
istatistiğe ait bir eser neşretmiş oldu. Fakat
bu kitabın neşri ona zamanına ali bir ders
daha vermiş oldu. Fikir, duygu, serbest ko*
nuşuş ve kitap bastım a hususundaki devrinin
pek şiddetli otan tazyiki ite karşılaştı.. Bir
yandan da, devrin açık fikirli ve ileri nâzır*
lanndaa olup o zaman Maarif Nezaretinin ba*
şında bulunan Müıuf Paşanın teveccühünü
kazandı. Paşa Mehmed Aliyi Edirne idadisi
Tarih, Türkçe ve İlmi Serveti Mile! muallim­
liğine tayin etti, sonra Dedeagaç İdadisine
müdür olarak kaldırıldı, Edirnede ve Dede*
ağaçta resmî işinin yanında tercümelerle de
meşgul oldu, Edim ede Sanat Tarihi, Dede-
ağaçta Hukuka Düveli Bahriye diye kitapları
türkçeye çevirerek bem kitap yazma ve bas*
tırma arzusunu yerine getirdi, hem de ileriki
felsefe kültürüne malzeme olmak üzere geniş
bir kültür edinmeyi sağladı.. Buradan üç yıl
sonra Halep İdadi müdürlüğüne nakledildi.
Halepte do boş durmadı, «Malûmatı Fenniye»
diye bir kitap bastırdı, o zamanın mektepleri*
nin fen dersleri ihtiyacım karşılamak istiyor*
du.. 1309 da Diyarbakır Maarif Müdürlüğüne
terfi ettirildi.
1895 de Maarif Nezaretinde ihdas edilen
İstatistik kalemi kâtipliğine getirildi. 1897 de
Maarif Nezaretindeki bu vazifesinden ayrılıp
Kosova Vilâyeti mektupçuluğun* nakletmek
suretiyle mülkiye işlerine başlamış oldu., ts*
tatlstik kalemi baş kâtibi iken Em este Lavta*
se’den küçük Tarihi Uımımi'yi tercüme etti,
Kosovaden Kastamonu mektupçuluğuna ge»
linet Küçük Tarih, Fakir, Ziraat Derleri, Ta­
rihi fideUİ Alem adlı kitaplarını da Kastamo­
nu Vilâyet Matbaasında bastırmağa muvaffak
olda.
1903 de Talî mutasarrıfı fo n* tayin olun­
du. Sonra Atsare mutasarrıflığına kaldırıldı.
Balıkasire ve Lftdktyeye mutasarrıf yollandı-
Elâziz Valisi oldu. 10U de de Yanyaya Vali
tayin olunup bir yıl sonra Trabzon Valiliğine
nasbedUmiş bulunan Mehmed Ali Ayal bu vi­
istAm a
lâyette iken emekliye ayrıldı ve bundan son­
raki biltltn ömrünü de itme ve felseefye ver­
di..
Şüylece 45 yaşma kadar muallimlik, mü.
dürlük. mektupçuluk ve valilik suretiyle Ot-
manii im paratorluğunun birçok yerlarinde
Aumelide, Anadoluda, İrakta, Suriyedt v%
Arabistanda bir hayü gezdikten, görgü, bilgi
ve tecrübesini arttırdıktan sonra idare İşlerin­
de çalışmasına son veren üstad, ömrünün ba­
kiyesini tam hazırlıklı bir halde, arapçı,
acemce ve franstzcaya geniş vukufiyetl Ue, il­
mi tetkik ve tetebbüe ve bunların neticeleri­
ni neşir ve tamime, sahası ve ihtisası içinde
ki neşriyatı tenkide hasretm iştir. 1915 de İs­
tanbul Darülfünununa m üderris olarık giren
ve hayatının otuz yılını alan bu safhada Meh*
med Ali Aynl’nin çalışmaları bilhassa t*ıa»
felsefesini ve İslim mutasavvıh ve ahlâkçıları­
nı incelemeğe yönelmiştir-, FarabJye dair bir
telif, Baron C erra de Vatuc’dan çevirdiği t mam
Gazlî, Türk Mantıkçıları, Şeyhi Ekber, Kaa
Bayramı Veli Siyasetname Tercümesi, Tasar*
vuf Tarihi, T ürk Ahlâkçıları, Muhiddini An*
bt Felsefesi, BursalI İsmail Hakkı, Celâl Dev-
vant Abdülkadir Geylânl gibi mühim eserleri
işte hayatının bu safhasını dolduran eserler­
dendir. Bu Şark irfanına a it bulunan eserler
yanında E, Rabeaudan tercüm e ettiği Ruhiyat
Dersleri Ch. Bartlell'den çevirdi# Felsefe
Tarihi, Ahlâk Dersleri, Demokrasi Nedir,
İtim ve Felsefe, Hükmü Cumhur nev’inden
kitapları ile de garpta o devrin yüze gelinil
allAmelerini dilimize aktarmağa çalışmıştır.
Milliyetçiliğe ait tetkiklerini de hlr ki­
tapta toplamış bulunan Üstadın ilmi hüviye­
tine gelince: Mehmed Ali Ayni her şeyden
önce îsiâmcı bir mütefekkirdir. Vahdeti vü-
da İnanmış bir tasarrufçudur. O, ilmin en aon
keşiflerinden, enerjiden, elektrondan bahse­
derken bile yazılarına vahdeti vücuda dasr
olan kanaatini serpiştirir. Bu inanışla o aynı
zamanda milliyetçi ve garpçıdır. Çünkü o mil­
liyette dahi külü bir ruhun tecellisini görür
ve böylece tslâmcılık, garpçıhk ve milliyet­
çilik tezadına düşmekten nefsini korur. Hentfs
otuz beş kırk yaşlarında iken dostu ve mek*
tep arkadaşı Süleyman Nasifin kendisini bu
ruhçuhıktan ve tasavvufça düşüncelerden ve
neşriyattan kurtarmak için verdiği öğütler*
hiç itibar etmemiş kültürünün ve mfrer'*1"1"
http://groups.goog le.co
 :-:aİ--T4
:£»punA* \v3 irrk h a y a tı ^ ü İK> <bti!ün ile
vc h W s''-î în ilâh! b ir t.
aA tin fe a :ia c c t» bulufw|ıj*îUna d a ir im anını
otuhafaia e tm iş tir . K ü tü n frii*rK', i ifa t* | im a ­
nın b ir açsklanrafc-îndan hvı-.ka b i r !.ı»y degıl
d f- Bu k a n a a tle rin i 1928 d a Kı-m brtç tfn i-
t o p la n a n A ltın cı F else fe K o n g re
«jr|- tf<t 1030 d a H a n v a r d üniversitene Is-
UûtlUİ D a rü lfü n u n u n d a n ı n u r a h h a ı o lara k sn-
^Jip jrpllaıulsğı z J m a n B u r s a h tsm aij Hakkı-
va ve CclâİL'JdİJi Rumi'ye- d a ir h azırla d ığ ı
iftb] ,--rîc g a rb â le m in e d e izh a r e tm iş ve
e serlerinden M u h ld d ln A r a b ln in felse fe si, a r-
kidâ«* Reşid B ey UE. N âzım ) m a rife tiy le frarı
sızeayâ te rc ü m e e d ilip P a r ia le b a s ıld ık ta n
sonra da ü s ta d ın h izm e tle ri g a rb ın ş a rk iy a tla
me$guî m ü te fe k k irle rin c e k a b u l v e h u ş a h a ­
d e ti geni^ bilgisi tasd ik e d il m içtir..
29 Kasım 1945 de yetmiş attı yaşında ol­
duğu halde hayata gözlerini kapayan ûslad
Mehmed Mi Ayni. Şark felsefesini ve medre-
9a bilgisini garbm müsbet ilimleri ışığı altın*
da incclemcğe ve yaymağa çalışmış ve bunda
muvaffak Otmuş, neşrettiği kırka yakın eseri
ile memleketin ilim muhitinde bihakkın bit-
yük yer almış bir Türk âlimi ve ahlâkçısıdır..
Kısa boylu, hareketlerinde aceleci, yol­
da gayet hüdı yürür, gayel te m » ve cidden
kiMrâne giyinirdi; İmparatorluk ananesine
uyarak mutasarrıflığında sakal bırakmış ve
Ur daha kesmemişti, bu küçük sivrice sakal
ve bıyığının üstünde büyükçe bir et beni mu*
nis simasının hususiyetlerinden idi. Hüsnü
cemâl âşıkı, yiyeceğinde nefasetperest, dostla­
nsa vefakâr, spglam tur hafıza sahibiydi, ts-
tanbulda Kızıltoprakta yerleşmiş, bu köyün,
demiryolu boyunda en güzel köşklerinden bi­
rine sahiptir. Türk irfanının güzide simalann-
daıı Leyla Hanımefendiye damat olmuştu,
tylvnun Ingiltercde tahsilini bitirdikten sonra
memuriyetle gittiği Ankarada âni Slümü. ha-
yttuun ton yıllarında ağır ln r darbe olmuş,
fakat evlât acısının tesellisini sağlam imanın­
da bulmuştu; kendisi de, yaşının hayli İlerle­
miş olmasına rağmen, umulmadık bir saman'
^ <b hayata gözlerini yumdu. Koltuğunun altın-
. da bir köpek tnepoesi çıkmıştı, bir gün. ara
I treninde, çok sevdiği tür jgeıtce ıstırabından
( bahsederek; «Beydebânın hîkmetlerlndendir.
^rcun, ateşin, düşmanının, hastalığın küçüğü
j yoktur, ameliyat olacağım! > demişti; işte bu
İn/group/merakediyorum
j
\ y ?; ı İ T O r ft îl
11...... • iv» fivi... r-Tı-jî ol4h-
fta-lrlik».-"! m ^ ' i i v r d. fn. ■Ijldi. Ru l«u-
yül* ilimin ülUtıtu, Isi^oImiI m-', *:-iuıTi:iuı fikir
âl. mlndü derin U -.Kr'.r karnUııdı O ."im­
le rin n ü ü l-İL T ln rtt M ehmed -. i a >jiÎ •* Sr! tn
da kıymetli m * l!a 'V ı t ardır
*. S*‘ I »Vtf
AYMÎALtBAJlA I)KR<jÂIII — Kto-
p a şad a fte d re d d in Mahalli- .jmI:* iı.Jin., t >n
so k a k ta h a re m i, sctSAn*!*;*: vl- < m ih âru M olan
üç k a tlı a h ş s b b ir İtinâdır.
Kurucusu Fiıih SvılUıı MehmM devrin­
de yaşamış olan Ayni Alt Babadır. Krmdbi v*
R lfil erkim üzerine kurulmuş bir (U r^ r idi
İlk yapısından ener kalmamıştır; 1902 de ta ­
bası tarafından Ahmed EI-Rifiiye vc- Eyyub
Rl-Knsârlyo ve anası tarafından AbdûJks 'îjr
Geylânlye monaub olan Bağdadi* ş^yh ttv
hammed Ensâri tarafından kendi parası ile
yeniden yaptırılmış, dergâh yapıları iken bu
Şeyh Efendi ile çoluk çocuk ve kadınlar bü­
tün ailesi efradı sırtları ile •**, luğla ve harç
taşımışlardı; kendisinden sonra meşihat kü­
çük oğlu kıdemli binbaşı Muhiddin Bns&ri;.«
kaldı. Bu Muhiddin hâli hayatta ve bu
dergâhda İkamet etmekte idi; gençliğinde her
sene kadir gecesinde Ok Meydanındaki târihi
namazgâhın açık mihrabında muazzam bir
mümin kitlesine nazaran kaldırırdı. Meakür
mihrpb Fâtih Sultan Mehmeddin fethi mü­
himlen evvel ilk cuma namazını kıldığı yer­
dir; orada Kadir Gecesi namazı an anesi za­
manımızda maalesef terkedilmiş bulunmak­
tadır.
Bu dergâhda âyin an’anelerinden idi:
Zikir esnâsında cezbeye gelen dervişler
şeyhlerinin em ri ile sekiz on adım geriden bir
duvara doğru koşarlar ve bu duvara sûreü
mahsusada yerleştirilmiş meşe direklerine
başlarını bütün hızları Ue vururlardı: bir kı
sim dervişler de mangaldan ateş alıp yer­
ler. kızıl olmuş kızgın demirleri yalarlardı,
bir kısmı da karınlarına, kafalarına, vücut*
(arının muhtelif yerlerine katın şişler, çiviler
sokar, şaplarlardı. Bilhassa Şeyh Muhammed
Bağdadi bu yolda pek meşhur İdi. bir han­
çeri, kılıcı gögsünÜn pınarına suplardı.
Tekkesindeki dervişin* akrepler ve yı­
lanlarla oyuncak gibi oynar, ba zehirli mah­
lûklar o cezbe sâhiplerine bir şey yapamazdı.
Zamanımızda -oğlu Muhillin Ensâri de ayn,
 a y n Ia U b a b a SOKACl
çeylerl yapma kudreti mâneviyyesinc silılp-
tir, bu bakımdan memleketlmbıdtt M r benzeri
yoktur. Tekkelerin kapanmasından 8«ce dor-
gâbı İyin gibilerinde bilhassa ecnebilerle do­
lu r* : İlâhi bir aşkm verdiği kudretle yapılan
bu harlkûlâdellldcrl yakından tetkik «den bir
Alman papazı ile bir profesiirlin Islâmiyetı
irs bul ettikleri söylenir. Tarikallerln lâgvl ve
tekkeleri]] kapatılmasından sonra. Ayni Ali
Baba dergahı tempo ile sahihleri bulunduk­
ları Şeyh Muhammed Bağdadinin vârislerine
İkametgah olmuştur.
Hakkı flüklürk
AYNİAl.tHAlU SOKALI — Kasımps-
şada Bcdreddin Mahallesi sokaklarmıiandu1;
An bar arkası Sokağı »e Tepebaşı arkası yolu •
İle tenkil etliği bir llç yol agîi Ue Ya^nıaksıyı-
ran Caddesi arasında uzanır. (B.: Bedretldirı
Mahallesi) Uç' yol aizm ian girildiğine göre
sag kolda Tayyarectokl ve Uıbul sokakları il>
birer kavjagı vardır, Lobut Sokafiı kavuşa-
ğında sert bir dirsekle sola kıvrılır ve sağa
doğru bir kavis çizerek Yaşmaksıyırsn Cad­
desine yarır; paket taşı düşeli, iki kenarında­
ki yaya kaldırımları kaba taktır. Şebinkarahi­
sar! Otobüsleri bu sokak üzerindeki bir arsa
dan kalkar. Ayntaübaba Dergâhı bu sokak
(ilerindedir ki sokağa adını veren de o b in i­
dir. B ir tornacı ve bir lol çekme atölyesi, bir
elektrikçi, bir motnr tamircisi vardır; kayde
değer başka hususiyeti yoktur 11950).
Hakkı G S ktirk
AYNİ IIİVANI — Onsekizinci asır aon-
larlyle ondnkuzımcu asır başlarında yaşamış
Ayıntablı Unsan Ayni Efendinin divanı; ki
bu şair, zamanında seçkin b ir Ihan Mimi ala­
rak tamumu;, kendisine «mümeyyizi şûrâ» un­
vanı verilmişti. Aşağıdaki notlar İçin, bu di­
vanın (H. 1258) 1842 de İatanbulda Serasker-
Ik matbaasında basılmış olan nüshası gözden
geçirUmişUr.
Divanda İstanbul hayat vo tarihi İle ilgili
parçalar şu n lard ır:
— Üçüncü Selime'mersiye ve şehadetlne
tarih.
— Kibar konaklarında anberli kahve:
(•el akldr İle «eker yt lutbv« İle anbvr lf
— İstanbul civanlarından Sucuzarie
O ftumskdr peri lal'atl Mr drm giww ı
Baku y ii vcçhltv hin Aytsri ib t tabtfı
— 1822 — İstan bul
Tasmaları sırmalı hamam nalınları:
Koyundu n i ı I h ol prri prykrr
AyafcJ» ■a lin i v n n M d dm la«malıdır
— Çengelköy meyhâjıeleri yangını:
Kariyytl Çvngtlrie yandı Ah kim DtryMııefer
Nâr* «Udp kendin ul aûrte «lan BMtrifrttJer
Helva s o hbetleri:
Rezml fapM<İR v u lftc dair
İtİr fplerr çlğtıftdl o haç tiiR ır
— Lâleli» H o rh o r:
Hasreti Arın pUrtAb ile rinan giryan
Ultrayub Lâleliye llorhor* tta|ru ««yarız
— Fesin mîllî serpuş olarak kabulü vc
ördurfa Enderiıntlan çırak edilmiş genç feıil
seAbitler;
Un bejinde böyle bir yüzbaşı x « lM t tuğlaya
G iy» de her harta hfn ncvcivan dtinyadc f a
KMe »imi» tAslyanr belde tlgl «ertÜBan
Arkada jilıtpcmbe harvonı bapta aide f n
ft»k kabak yalın ayak sürdü beni bilıll o |b h
('Urefci vardır Ayniyi jt'lÂde feı ednâdc fes
— Helva sohbetleri:
F iş eytrdl ballandırarak KabbeU duban*
llehra «eeetf iUttlmls sobbetl maktfta
— K ibar gençlerin lala refakatiyle gw-
mesi:
llnbahtcd» al lâle hân g«ri)b HÜiD
lalanı ile Ukllye da’vali nufafiM
— A teş gecesi:
Al*ö gecesi mrellai nûr eyledi Vanko
Saki karft-b* badeyi bu sevkile yan ko
— Çengiler:
Diklik M lı M k Ih c , kemer ince bel iaM
Çalvan »Uriioüfiec o fin g ir beNtee
KakflJlftn dalıl Ztiltre ıfcfl bfllel meblc
Perte* ı c n a e t m «Uk ft*gj |üw lim «
— Körfezde m ehtap âlemi:
Bir kaval RflmbUlfde çıkd» »eMAbc ba
nilftfi Ayni kör jflfet nkri bfltmla KErfroe
— A rif Beyin kasrj,
— Kuruçeşme ateş gecesi:
Kuracttme «eki Jtepfe bular AMItr tfb
■— Camcı güzeli:
^amcı tfflıelJn ftyûwt rüyln* bafcdıa
AW {«bknln «fvUm. ^eıı Udtyl faiktım
— İstanbul gairleri:
KMnldde bıılab N rfi mriııret
http://groups.goog le.c<
 aSİİK tO FZPİSI — 1«23
Alil fH w H * bvlla yüuvt
HitiR, Mantıki Baki. K«*ti
Ibhdi. SidiH. Emri B Z âti
SıhifL Perte** Batikle Raİh
F>anf * Ran S C ın ı fi Bltib
m » fi Sanık Q Vfiart Bahayl
Mönlf ft Vehbt 6 R aim i Nidayı
* StU« U R jtin II Kini i Aura
BeAİ Ao»rdi İhya iı SİUn
Kemali RaYet a Cvridtt r«vdel
Bini «Ugfri Amir be Ne*>t
{Sâbı teocaai dekrtn Galibidir
Utabt R&soa Aştan «bitid ir
O SünbâbMe Vehbi IIire Nrf'cl
Krcttiılit In rL «İH l n t i
mAverrih Pertev fi Esrftr
S in i r i i
Uslfitti mlnübet plrtri la tir
\cdbintn hafMİ Miri Arif
Nilcitf fi'rüe nakil
Vedim ü Şahit â Sami i Tâîlh
Fekimâ Sabi i Veyai ü Sahih
Cenabı Perll» mihri meaııl
O ftMdl krthBdal «adn İQ
O jrfti Akif tajrtl tttftarif
Odv fcejllkrlf sahih avarff
O foH t beytfendbide Hikmet
H&nerdfi Rubilye HU sebkat
Dthl Tlk'uürU E&ad Efendi
0 n ıo tt nesirde âlem pesendJ
Cenabı Mfari lUJf SDnl Ant
Odnr esran uannıı a tın vakıf
Topu]üsttedir U u MM Rlfftt
Solümde eytemls kesbl mehaıtl
VIrtr Zlver nıU ej’are xiy»Cl
Selim i l kaR> il feriıulıdt Ublll
Mertliden Haşan Tabdo Efendi
Bfllun «bU tfhnn lab'ın kefendi
Z em Ipr dahi cUi Miat
Nnlbc Zeynek i Leyli tt Fttaet
— Dördüncü M ustafa ve İkinci Mahmu-
da cölûs tarihleri.
— Şehzade ve sultan doğum larına ta­
rihler.
— Devrin v â ıe ri, rical ve kibarına Ölüm
ve tayin dolayısiyle söylenmiş talih ler; çocuk*
tamun doğum tarihleri.
— Düğün tarihleri, sünnet dügüûü ta­
lihleri. Kibar ve rksllzadelerin sakal salıver­
me tarihleri.
— Yıl ba$ı tebrik ve tarihleri.
Ayasofyanın tamirine tarih.
Aşçılar Camünin tam irine tarih.
— Tülbende» HLisanıetki Uı mescidinin
b i r i n e tarih.
— OrtakOjrden ileride Ali Pag* Camiine
yapılan mahfili hüm&yûna tarih.
)ir\/group/merakediyorum
AYNİ DtVAMI
— Silâhtar Ali Ajanın Tarabyada ihya
ettiği camiye tarih
— Takketl cunlinin tecdidine tarih
— BoşlkU|ta Yahya Efendi d o r m d a ya­
pılan mektep ve muvakktthaneye tarih.
— İbrahim Paşa Cunhnin tamirine tarih.
— Heybelâada kiflası Camiine tarih
— Abbas Ağa Camilnin tamirine tarih
— Arnamıtköy Camiine tarih.
— Salıpaaarı Mescidinin LaDUTine larth.
— Salih Ağa Camiine tarih.
— Galata M evlerihanesinln tecdidin* ta ­
rih.
— Sinan Paşa türbesinin tam irine tarih
:— Üçüncü Selimin Nişantaşı tarihî.
— Baruthane çarklarına tarih; Haddeha­
ne. elek, c ili çarklarına tarih.
— Halim Girayın satın aldığı eve tarih
— Kâğıthane çarklarına tarib.
— Topçu b jla s ın a tarihler.
— Selimiye kışlasına tarih.
— Babıâlıde yapılan kasra tarih.
— Davııtpaşa Kışlasına tarih
— Heybetiada B ahriye kıjlaım a tarih
— M ehterhaneye tarih.
— D efterhaneye tarih.
— Hasanpaşa. Odunkapısl. Şehzade başı,
tstinyo karakolhanelerine tarihler.
— Timarhaneye tarih.
— Miri am barlara tarih.
— Hatice Suttan kasrına tarih.
— lcadiye kasrına tarih.
— Heybeilada Mühcndihanesine tarih.
— Beyazıd kasrına tarib.
— üçflneU Selimin filikasına tarih.
— Kazasker Şemseddin Efendinin evine
tarih.
— Amedi (n e t Beyin satın aldığı eve
tarih.
— Şâir Akif Paşanın konağına tarih.
— Darphane MOgiirü Riza Pa^anuı ya­
lısına tarih.
— Ömer Lûtfi Efendinin satın aldığı ko­
nağa tarih.
— Mektupçu Şerif Beyin evine tarih.
— Akıntıburnonda Halil Paşazade Nuri
Paça yalısına tarih.
— Çeşme tarihleri.
—- Selimiye hamamına tarih.
— Unkapanı İle Azapkapısı arasında ya­
pılan köprüye tarih.
 AYNI EPEN Dİ ~ 1624
— Feshaneye jarih.
— Cafaloğlunda Haşan Paya «bilin e ta­
rih.
AYNÎ EFENDİ t Aymtablı İlanım)
— Oıisekiainci aaır tunları Ue «ndokuzıınciı
asır başlarında yasamış ve devrinde büyük
şöhret yapmış bir şairdir; 1760 dıı AyifılalKİs
doğdu, ondört yadlarında ikon metnlckotnden
ayrılarak bir müddet Maraş, Elbistan ve Da*
rendede kaldı, ve 1790 da Istanbula seldi.
Sutta n&hmed medresesinde okudu. Şeyhülis­
lâm Diirmade A rif Efendi samanında mütü-
ienıei rüusu aldı, kâtipliklerden başlıyarak
Devlet Matbaası musahhihliğinde, kalem
âmiUeriııdc* ve meşhur Kırımlı Abdullah Kâ­
iniz Paşanın kitapçılığında bulundu: devrinin
ricalim yakından tanıdı; 1831 de tekaüt cdi*
lerrit Babıâll arapça ve farsça muallimliğin*!
tayin edilerek himaye edildi. bu vesile Ue
ikinci Mahmudun illlfat ve himayesine nail
ûldü; 1837 de vefat etli, kabri Galata Movle-
vihanesindedlr.
Bbş şâhidesl destarlı mevlevi sikke-
IL yanları çiçekli, mailen astarlı olan kabir
taşının Ulaııbul Ansiklopedisi adına ınerhum
Ihsan Hamalofilu tarafından okunan kitabesi
Sudur
Yâ Hû
«Klbân vâlâ teber tariki saadet refiki
Mevlevlyeden Babıâll hâcesi iken b&l küşâyi
sema’kedei l&hût ölün suUanÜssUarft ve bür-
hanülurefâ Ayint&bi Mevlâ na E&seyid Jinsan
Ayni Efendi Hazretlerinin ruhi p ür fûtuhlerl-
ne rizaen lillâhi taalâ elfatil». Sone 1223 fi
4 s. tSafi&n*,
Şeyh Galip İle sohbet ve ülfet etmek fır­
satını bulmuş. Keçecizâde tzzet Molla ile mü
şaarede bulunmuş olan Aytd’nin filrlerl umu*
mlyetle «gelişi güzel» yağılmış şeylerdir; ede­
bi şahsiyetinin yegâne eaerl denilebilecek
uzun, yekdiğeri ile alâkalı hikâye ve bahisler­
den mürekkep «Sakinime» sl dahi, emsaline
niabetle sıkıcıdır. Divanında Üçüncü Selim Ue
Mahmuda ve zamauının diğer büyüklerine
yandığı kasideler ve Hicri 1203 Ue 1252 yıl­
ları arasında geçen vak'alarıı düşürmüş tarih­
ler geniş bir y er tular, yarım asırlık bir devir
İçin bu tarihlerin vesika kıymet) ntUhJrmİİr.
Aynt’n/n İkbalim çekemeyenler çok olmuş,
kendisine müteşair, dalkavuk mlaatfı denil-
İSTANBUL
n ıJe , firik ve fü cu ra m e y y a l o lm a k la dİ!® d ij.
ştirü lm ü ş. hayli d e rfik o d u h ı bir ö m ilr aUrmujj
tlir. M u a s ır la r ın d a n E s a d E f e n d i n i n i f a d e s i i]*
« m ed resed en m a im d vc m e c lisi u le a a d a a
ım trd ıu U o la n A y tıi, sa çın » ü u k a îjm b o y a r . I&
g iy e r, m e v k iin e ve y a d ın a y a k ışm a y an han*j
ketlerde b u l u n u r m u ş : b u n l a r da g f o l o H r k i
Aynî kıymetli bfr şâir olmamakla beraber v».
lûd bir nâzım, devrinin, muhakkak k i miiit
ccllid vc rind b i r simasıdır rB.: Ayni Dlvanıı.
Divanında kendi hayatı hakkında da man­
zum h atıralar vardır, hicri 1233 yazı içiıuJr
milâdî 1817 bir gün Bogaeifindf' devlet rick
Iinden Tahsin Efendinin yalısına gece yatta
ıtıi&ıfirfigme gider, yalıda yalnız, olarak yal-
dığı odaya hırsız girerek cübbesini, şalım ve
iki kıymetli saatini çalar, «rlosi sabah yalıda
pek soğuk bir hava csdlği muhakkaktır, fakat
hırsı* bulunamaz; zamanının şâirleri arasında
vakalara tâ rih le r yazmakla meşhur olan Ayni
Efendiye yüreği aızlaya sıslaya ebced hevabt
ile m a rtla r tanrım etnıckden g afrl yapacak
i; kalmaz:
Bir ge*c TıMin Cfradl yıİKioda rattım
Hasılı kabiıa gibi bendeni ncvml gtfM
Şalımı Jııras »tüfe aklıma ıtridİ hlffrt
İp kuşaklı oTnfe İUİm Mttrrl» Glfrt
Çatub lafflrdUer eyvah İki Mitimi
SflciMm mktimi şimuleagvrû metmım aıM
BirW basma falar saati amin İdi Ilı
Birisi «Ctıcb idi doğru yftrürdü g^yiri
lUnMtimre i([ sandallı o cübbem giUl
feybii dâmânmı pür eyledi denli ftıltanri
ilmfi irfouiljfrrâcrlle Mttb fttri dakik
IMdİ bir «Mî hirrdmrndt) (elâlun hikmet
Sâfclbl hâıiM İc yi lUıilıl eyyida tık a r
A n lar» «ylew o ıab b c sd r rabyet ikrlel
Sui zan nylcmertin kimseye «mdanıfa Wc«k
Sizgu »lAkusı hudnr işle lıc *ofkl sıhhııl
<»«rılU rtmmâlü mnnrccla bcı i k i Urllıiffl
\okt»fl nccmlte vfctfomnn 6 ıWı hfomel
«cıiljhi* vü fvvıri'ijtim *Ayİ olnb flitti mudıtf»
«Oldu saftUtr ifr çalı r«Hİrita ılrkal»
AYJVSş a H SUI.TAN — İkinci Sultan B»-
yazıdtn kutı; Hacı Beşir Ağa külliyesi » •fy
binin ilk baniyesi. Kabıi mekıebin aluo^*^'
hayatı hakkjnda baskn bfr kflyde
madı.
WbL : Jlpditıııyib ovAnıJ T ■
nfTp://groups.goog le.co
 ıSjlKl.OPEDlSİ
1625 —
A Y \l!K .Sj.VtMASI — Aksaryyda .V!u
raiptS3 Mehaliesir.de Sofulnr Caddesindedir.
yaılık ve kışlık çifte sinemadır, bahçeli kumı
Sotulsr Caddesi lio Millet Caddesi fAksaray -
Topfcapı tramvay caddesi! kavşağındadır. Kı:|-
İli: Itısıın. eski Sofular Taş Mektebinin »ınul.l
iuerinde insıı cdjiıui^i.r Sahibi Bay tsnöi.i
ŞlrıTdir. Her iki kısım da 4SÖ şer kişi alır.
(Taftada tiç giin ttu-kçe yerli veya arab filim­
ler! gBstorillr; Pav.ırtesi gütıîerl yalnız kadın^
hra laalısusiur, Salı günleri de halk gLinü olup
her yer 38 k u ru ş tu r İler iki sinema 1939 da
açılmış olup semtin yegâne sinem alarıdır, ts-
mvl Şiril'in bir sinem ası d i Koca Murialapa-
ç-.ıda vardır ve aynı isnıi ta |ir (19411i.
Belitti ElvfT
Bu siııema son imâr faaliyetinde kaldı­
rılmıştır Iİ959).
AYNUR SİNEMAM — Kuca Muatafapj-
ijada, Koca M ustsfapaşa Caddesi tlîtrln dc,
Cerrahpaşa h a sla h m tsi tivarm da bir yaalıs
sinemadır. 1948 de açılmış olup sahibi Buy
İsmail Şiril'dlr. Bu Katın Aksarayda da biri
yazlık, biri kışlık iki sinem ası vardır. 450 kişi
alır, haftada iki gün Uırkçe y erli w arab fi-
linıtert göstarir. M evsimlerinde sem tin sünnet
düğünleri de bu » nem ada yapılır. yanın bü­
yük şehrin Dumbüllü İsmail tru p u ve emsali
Bibi bâzı kum panyaları da burada tiyatro t e r:ı-
sillert verir 11940!. Behçet Elvtr
AYM1,IIAVAT ÇIKMAZI — Kumkapı-
ıla Kadırga meydîınmdadır. 1934 Belediye Şe­
hir Rehberinde ŞehaüYtr Mahallesi hududu
kindedir. Kayda değer bir hususiyeti yoktur.
AYNl'l.llAVAT lıA TUX — Üçüncü Sul­
tan Mustataıım hasekilerinden oluş H adital-
ûl-Cevamiin kaydına g öre Kadırga limanı ci­
varındı! Katırcı Ham Mendilinin baıtiyesi;
fcd>ri lâleli Camiinde Hasekiler Türbaslnde-
:lır.
tîilal.: lladlkMttll Cevami, I.
AVOMAK ı Mlhlaıı Nlvsri ı — Klâsik
Tiifk musikisinde kıymetli bir bestekâr ve
büyük musiki İUmi; ib SB de Serftce'de dağ­
ılıl: haylili hakkında elde edilen mıılılımıl. ilmi
şanına nisbelle pek m ahdut Italnujtır. son yıl­
larının hastalıkla geçmesi, yalcın doatlaruıı
kendisiyle terriinıei hali hususunda komış-
■nflktan incitmek luıdigeslyle alıkoymuştur.
d /g r o u p /m e r o k e d iy o r u m
AVOMAK ıMUJn SİjiH j
tik tahsilini yay
tıklan sonra tstaııbul
Darülfünunu riyaziye
*ubtMine devam el­
miş, fakat tUplomtı
alamadan, Birinci Ci­
han Harbine ihtiyat
zabit alarak iştirak
etmiştir.
Mîldan Niytıainln
yüksek m aiyetleri­
nin U kdirkâr bir dos-
tu olan İstanbul Uni- Militan Nlyatl A^omtk
versitpsi Üroloji do- (Resim: sı. çiıtr)
çenti Dr. Sâim Erkun.
MÜdan Nlyaziuin Basra iisorâ kampındaki
hayatı hakkında bize şu malûmatı veriyor:
«Mildan Niyazi'nin Basra üseri kampın-
tfukl portresi: Çenesini çerçeveüyen simsiyah
sakallı, sevimli yü&Unâe tebessümü eksik ol-
mıya ınevmn endamlı, neşeli olgun bir genç­
tir.
«Türk, musikisi hakkında geniş bilgisi yc
insanı kendine çekici kudretiyle ttserâ kam­
pındaki genç, birçok yaşlı zâbiUeri etrafına
topladı. Be* yüz kişilik kampta evvelâ beş od
kişi ile kurduğu Musiki B irliğinin âza sayısı­
nı kısa bir zaman içinde iki yüzden favaya
çıkardı. Onlara nota ve solfej dersleri verme­
ğe, klâsik musiki eserleri öğretmeğe başladı.
B u hareketiyle hepimize hem çölün ortasın­
da esirliğin verdiği Tuhi ıstırabı dindirmeğe
muvaffak oluyor ve hem de kurduğu yüksek
b ir sanat mektebine devanı İmkânım sağla­
mak suretiyle bizi ruha» tatm in etmiş, oyala­
mış oluyordu, Mildan Niyazi'nin bu hareketi
o kamptaki esir Türk zâ bitlerinin ferdî ve !<;-
ti mal durum larında usta bir pedagog ve psi­
kolog olduğunu göstermiş olması ba&ımmdan
dikkate şâyândır. 0 günün yurduna dönmeğe
m uvaffak olan gençligı kendisine çpk şeyler
borçludur.
«Musiki görüşlerine gelince; gölün orta­
sında, o sadece znıulkiyi muhitine tanıtmak,
sevdirmek ve Öğretmekte kalmamış, ayni za­
manda kampta mevcut ve ıtıüntesibi daha mr
olan Garp mOzIğl kulübü Ue de samimi te*
maşlar teinin etmiş, otüara Türk musikisine
ait ilmi görüşlerini îtab ederek Türk musiki­
sinde* yapılması lâsımgeîen yenilikleri, Üç
dttrt actfli koro yapabileceğini Istuh etmiş ve

AVOMAK ıV ilriu S ı n a i
h atti yapanjtır, ü « r t kampında musiki na­
zariyatına d ü r yazdığı notlar 108 sayfa k a­
dar tular. Hem monist vt kem idealist U r
ruh taşıyan Mildan Niyazi o (fin V>k sevilen
ve Jıiirmet £3ren kimi] bir insandı, bttttin ha­
yatı boyunca da böyle kalmıştır*.
Mildan Niyazi. esaretten dSnüjüjıde İz-
mirde yerlermiş, musiki çalınmalarına devam
ederek Medine yolculunda «Dariiîmutiki» ad­
lı bir mektep açmiftir. Daima mttsbet ve ve­
rimli çalışmış olan sanatkâr ilim, gördiigii
rağbet üzerine miiessesesini genişleterek ha­
pishane arkasında daha geni? bir yere naklet-
aıiftir.
M ild an Niyazi. Doktor Soim Erkun'un
bilhassa kaydettiği Türk musikisinde yenilik
WIM»tı N ljari Ayemak’ın K k â r ^ td lk
(V«n; îluhlddhı E*ev>
ISTA M rn,
— 1626 —
yapmak lüzumuna çoktan Inanmi) olduğu içio
Ahmed Adnan Saygı'nın da hocası olup o es-
nada seksen yasinde oldujju »Sylenen Miear
mlUıımdUi Macar Tevfik Bey adlı bir hoca­
dan fia rp musikisi nazariyatını tahsil etaıiftir.
tzmirde kurduğu Darutaıuslki m«Jetse»
sinde yüzlerce talebe y e ld ire n Mildan Niya-
zi «yenem ediğim iz sebepler yüzünden ra&ts-
seseaini kapatarak İstanbul* gelip yerieınüj.
tir; geçim endişesiyle belediyede mütevazı bir
memuriyet bulm uf. Bayazıdda da «Musiki
Birliği» adı ile bir dernek kurarak musiki g .
lışmalarına başlam ıştır; ve burada da yüıltr-
ce talebe yetiştirm iştir: rakat bu esnada ge­
çirdiği bir kalb krizi yüzünden çalı^malarau
fasıla vermek* zorunda kalmış, derneği dagıt-
m if. b ir m iiddel sonra ba satırlara
m u h arriri ile tanışarak beraber
«Türk Musiki Derneği» nl tesit tt-
tıtijlir.
İnsanlığı, eşsiz fazileti, musiki,
deki d erin bilgisi ve hudutsuz me­
ziyetleri Ue arkadaşını kendsioe
hayran bırakan Mildan Niyazi, ar­
tık ölüm ü gününe k ad ar (alıgnu-
larına durm adan devam etmtytir.
26 Nisan 1647 Cumartesi günil sast
11 de, bir kalb krizi neticesinde
H akkın rahm etine kavugmuştar.
ö lü m ü Ue dostlarım sonsuz bir
elem ve ıstıraba düşüren bu büyük
adam, arkasında 700 - 800 sayfa tu­
tacak olan büyük bir «musiki naza­
riyatı» telif etm iştir ki tab'ı linki*-
la n elde edildiği gün. railli küîüp
hanemiz muhalled bir eser kazana­
caktır.
B îr öm ür verdiği bu çalıjma-
laruu bir şöhret yapma veya servet
toplama vasıtası olarak kuUannttf*
a sli tenezzül etmemiştir. Onun. W-
lün hayatı boyunca çektiği nıaıîdl
sıkıntıdan bir gün olsun şikâyet et­
tiği işiUlmemiftlr. izinlide iken
Leta’i Beyin Mr aralık İzmirde tu ­
tunduğu maddi bakımdın aıtantı
içinde olan bu büyük Türk b«le- (
kâruu Darütmusiklsinde aylarc*
barındırdığını en yakın döstiv
bile, ağsından içitmcmişlerdir.
http://groups.goog le.cd
 A.VİtKLÛMB’b ::
Vefalından sonra hMiscyj bilenlerden Üg
ra a m İşM i. 30 nisan 1947 4e halkevlnde lop
Türk Musiki Derneğinin yıllık kon-
^nefiiıin hazrrltklan ba$laıaiftı B ir» evvel
geçirdiği gripal btr hastalığın Rekabetinde ol­
duğu için, yanılmamasını temin maksadı İle,
provaları yetişkin talebelerinin yaptırabile­
ceklerini söyUyerek kendisinin provaya git*
peşi meoedUroişür. O e id i olarak provalara
giUniş ve yorulunca da balkcvine çok yakın
«]afi evine dönmüş, provalara geldiğini, bu
$atırtann m uharrirlerine söylememelerim de
talebeferine tenbtf» e Uniş. bu hali, vefatından
bir gün evveline kadar devam ettirm iştir. Söz
dinlemeyip provalara gittiği öğrenildiği za­
man, suç tulünde yakalanmış bir öğrencinin
öğretmenine karşı Aldığı masum ta v n ile mu­
nis ve İçinde samimiyetler dolu olan bakışları,
gözün unutacağı sahnelerden değildir.
Dr. N'e?at Halil ita c a
AV PEŞİNDE — Refik H aüd'in, siyasi ve
edebi sohbet m akalelerinden mürekkep bir
eserdir; esere adım veren kısa, fakat pek ta*
rtC bir vatan m a llıd ır. Bu eserde toplanmış
diğer yazılar şunlardır:
Anadoluda Bahar; Ne zannederim..: ÜÇ
Nehir; Kervanda Muaşaka: Üzüm ve İpek Bel­
desi; Hiçten Saadetler; Hiçten Felâketler, Çay
Belâsı; Olmasaydı. . N e oturdu; H ürm et Gö­
renler: Canlı Vesikalar; Akrabayı Ziyaret; Ya­
zık oldu; Eski Yaz A şkları; Bal Ayı Sohbeti;
Zavallı Boğaziçi; Mehmetçe Beyle Muhabere;
Kendime Dair; A yrılık Gayrdık.
Bu yazılardan büyük ln r kısmında, mu­
harririn fslanlnıla ait çocukluk ve ilk genç*
İlk hâtıraları île Mütareke yıllanm a İstan­
bul» tesbit edilmiştir:
Kalamış koyu — ... Durgun b ir sonbahar
akmamı, tek başına Kalamış koyu kenarların­
daki kumsallarda ağır ağır yürüyorum. Ufak
i kıpkızıl— Fakat sahillere doğru bu kızıllık
| koyulaşarak geliyor ve erguvanlden leyliklye
dönüyor, nihayet tam kenarda morlaşıyor.
Nereden geldiği farkedîlmiyen çocuk kahka­
haları.,, İşte iki narin ve genç hanım, acele
acele, yan yana yürüyorlar.., Denizde yarı
çıplak bir adam» din d e kepçe, balık arıyor ve
her adımda geniş su halkaları katmer katmer
»çılarak, rengarenk dört tarafa yayılıyor...
'Hiçten Saadetler).
m/group/merakediyorum
1627 — AYFBSCOfi
Büyük Şrlılr k * |n i — Mescit yat-
murlu bir lecefc. mahalleler arsamdan ge­
çerken bir evin perdesi açık kalmış «Un ay­
dınlık ottasına bakıyorum: Bir kalabalık allı
masanın başına ctisllip kbesinden dumanlan
La^an torbadan İçerek yemek yiyorlar Ne
hoş! Yahul Mr kızgın dğle iiıttt kftşkkr ilm ­
ilen gederken bir piyano sesi duyuyorum. ışU
evin. I05, serin bir odasından gebyor. Ne tat­
lı:.. YahuUa Boğaziçi vapuru İle ikindi üzeri
Anadolu yakasını geçiyorum. Harap U r yalı­
nın (One} vurmuş bir pencerelinden bir ka­
dın gölgesi görünüyor. Belli kİ ö jle uyku­
sundan kalkmış, mahmur güderiyle ne yapa­
cağını bitmeden bu baş d e n in bakıyor... Ne
güzel*
M eseli akşam üzeri İstanbul mahalle­
lerindeki yoğurtçu sesleri... Meseli Vapur dü­
dükleri.. Meselâ tramvay (ellerinde çıtırdaya­
rak tutuşan mavi elektrik alevleri... Bunlar
bile intana hayatın bl nllıaye zevklerinden
batısını tattırır, yaşamayı sevdirir (Histen
Saadetler).
Tramvaya atlarsınız, her tarat dolu. Be­
beğe kadar gideceksiniz.. Ayakta bu ne güç
İş!.. 0 esnada bakarsınız ki oturanlardan biri
ikide birde kalkacak gibi b ir lavır abyor, pal­
tosunu ilikliyor, saiu n , solunu gözetliyor, sık
sık kımıldanıyor: hah. muhakkak BeşikUşta
inecek.. Açık gözlülük eder, onun yerini haya­
linizde peyliyerek arkasına geçeniniz.. Lâkin
tam siz orada ahzı mevki ederken o dakikaya
kadar yanında beklediğiniz zat katkı verir ve
yerini U r başkasına bırakıverir! Derhal kan
başınıza fırlar, dişleriniz kilitlenir, takat bir
müddel daha Beşiktaşa inecek tesellisi ile
sabretm eğe çabalarsınız.. Çabalarsınız ama
tramvay arabasının yarısı boşanır. Ortaköy.
Kuruçeşme geçilir. y iK o adam kunıldana kı-
mtldana yerinde oturur. Bebeğe beraber iner­
siniz: (Hiçten Felâketler).
İlk çay ziyafetleri modası — Malûm a.
ben öyle pek hSdOk. pek gttrgiısüz bir adam
değilim: bayii salonlar, ziyaretler, âlemler
gordiim, fakat bu bizdeki çay dâvetteri kadar
manasızını, mUşkillGnU, tatsızını görmedim
Geçen gün bir aile n ezaketen beni de gönle­
rinde divei etuler. Gitmemeğe azmetmiştim;
nedense kararımda duramadım, gittim. Aman
yarabbi, her taraf o derece ısınmış, öyle Ur
cehenneme dönmüştü ki gömlekle olursak
 A ••KAL .J r j .. - H ohfiı — 1628 —
teriiyecektik . Birçok U mmadığım zevat, ki
m i a ık e r. k lıai doktor, kim i ecnebi, kimi y e r­
il. Ev sahibesi bütün bu halka. bil otuz beş
derecci hararette, m uttasıl pervane gibi do­
laşarak çay ve yiyecek yetiştiriyordu. B ir a ra ­
lık bnıta da bir fincan uzattı: ayakta yeni ta k ­
dim ettikleri bir ehem m iyetli zat ile görüşü­
yordum; henüz bir yudum olmamıştım, ünü­
me bir tabak uzattılar, fincanımı sol elim e ge­
çirdim. sağ elim e - hiç sevm ediğim — bir
tane sandflviç aldım , almağa m ecb ur oldum:
derhal üçüncü bir tabak daha uzattı; K ızar­
dım, ondan da aldım .,. F akat n e m üşkülâtla...
Ellerim dopdolu fdi. Aksi gibi tüm sırtım a da
soba isabet etm işti, kaynar ftcaıun guğuau ise
yüzümü haşlıyordu. M uhatabını ne diyordu?
Anlıyacak halde değildim ki... Tanı o esnada
bu zat;
— Kerimem!
Diye beni kızma takdim etm esin mi? H a n ­
g i elim i uzatacaktım, ne yapacak, nasıl neza­
k et gösterecektim ? Fincancı k a tırı gibi yüklü,
terli, yorgun, şaşkın b ir haide idim; y e rle re
kadar eğildim, etrafıda fincanım ı olsun koya­
cak bir yer «ıradım. B ütün m asalar sü slü p ü s­
lü eşya Ue dopdolu idi. Ö yle, uzatılan e le bön
bön çaresiz bakarak *cala kaldım . Ter- ta n e ­
leri ahum a dizilipthıruyordu; m u d ilim i inle
çtksnunıyordum . K apılardan ise m ü te m a d i­
yen yeni dâvetliler b ir teviye doluyordu. Bo­
ğulacak gibi olm uştum , teneffüsüm ân zay a
uğram ıştı; kendim i dışarıda keskin ayazın o r­
tasında. eli b o; bulm ak için cebim dekini, bü­
tü n m evcudimu derh al fedaya hazırdım (Çay
Betası).
Birinci Cihan H arbinin değiştirdiği İsta n ­
bul hayatı ve İstanbullulardan p o rtre le r —
Kadıköy vapuruna yanaşır yanaşm az binm iş
ve iskeleden girenleri tâ karşıdan görecek bir
yere oturm uştum . Elim de gazete ve kitap
yoklu, zaten olsa da okuyacak halde değil­
dim; gözlerimde yorgunluk, başım da a ğ ır­
lık duyuyordum.
— En iyisi yolcuları seyrederim !
Dedim ve sigaram ı yaktım , tem âşeya k o ­
yuldum . B ir tarudık söktü, elli beşlik b ir zat...
On sene içinde ne kadar da değişmiş, ne ta­
nınma* b ir hale girm işti... Etinde örm e b ir er- <
Zak kesesi, sırlın da bolluk zam anından artakal-
m ıj bir redingot, boynunda yum uşak yaka ve v
başında kiril bir ten, güm ü j saptı yadigâr b a v .
İstanbul
tonunu kakarak, bezgin ve düşünceli, geliyor­
du. Ona İrfan Bey d e rle rd i, zarif, vakur, hoş
sohbet b ir adam dı, ekseriya F en erd e çift atlı
kupasında kibârân c gezerken ve vapurlardı
önü ipekli pardesiiau sırtın d a , uşağı ardında
ağır ağır, raiitobessim ve m ü llefit. memuri­
yetini; giderken veya d ö n erken ra st gelirdim.
Ne sakin, ne kaygısız ve ne kibar bir hayat
g eçirirdi... B elliydi ki varid atın ı masrafına
u y durm uş, ailesinin re fa h ın ı tem in etm iş, kü­
çücük zevk lerin i d e d ahili hesap ederek borç,
sıız. düşüncesiz, d e rtle rd e n uzak pürhuzur
yaşıyordu. O nu, o te rte m iz giyinen, o vakarı­
nı bir an te rk etm iy en , azam etle m üteradif bir
nezaket İçinde tepeden tırn ağ a kadar kibara-
ne üm iir sü re n bu zatı b ir giin, kısa müd­
d et so nra, ark asınd aki u şağınd an daha ber­
bat, daha şerefsiz b ir halde, sırtın da liyme
liym e elb iseler, ikinci m evkiye d o jru itişe
Jıakı^a g id erk en göreceğim i aklım dan geçir­
meydim. Şim di selâm laşırken biçarenin halin­
de b ir m ahcubiyet, beni görm em ezlikten gel­
m ek arzusu hissed iy ord u m ve yan yana tesa­
d ü f edersek:
— N a ib in iz efen d im , iyisiniz inşallah!
D em ek ten , h a l ve h a tır so rm ak tan çeki­
n iy o r, n e za k e te n is tifs a rı b atırılan vaz geçi­
y ord u m . B u a d am , şu v aziyetiyle, ödiinç para
bulm ak, b o r; v ereb ilm ek, ek m eğini tedarik
edebilm ek m ü şk ü lâ tı içinde y a rı yarıya, hattâ
y a rıd a n fazlası b itm iş değil m iydi?
«Ay P e şin d e» n in ilk ta b 'ı, 1938 de, 13 X
19 boyunda 159 say fa o la ra k Sabah matbaa­
sın d a basılm ıştır: B askı say ısı te sp it edileme­
m iş olan bu e s e re o zam an 25 kuruş fiyat
k onm uş ve kısa b ir zam an zarfında tüken­
m iştir (B-; K aray, R efik Halid).
A Y RA I, (Jey an M ahfl) — T iyatro ve si­
nem a a rtisti, 1928 d e tsta n b u ld a doğdu, Şehir
T iy atro su n un seçkin
san a tk â rla rın d a n Nec-
d e t M ahfi A y ral’ın
kızıdır. B eyoğlu Kız
L isesinde ouncu sın ı­
fa k ad ar okum uş, fit.
r î istidadını gürejı b a­
hasının teşvik ve ıs­
r a rı ile 1938 de Şehir
Çocuk T iyatrosunda
sahne hayatına atıl- J t, „ x „ , n Arr.ı
m ıştır. Pek çabuk in- u tn in : K «M
http://groups.goog le.co
 A .\stıc u > ra j)sf
İnşat ederek Şehir Tiyatrosu kadrosuna geç-
dı ve ilk defa P ergıint piyesinde Solveyk ro ­
lünün hayaline çıkdı..
Öylesine m uvaffak oldu ki m ühim ro l­
ler giıveple verilm eğe başlandı, «Şafakda ge­
len kadın* da Adela Iİ950), ^(’rıknmino i n ­
dine gel* de Lelana. '■Tehlikeli dönemeç» dc
f’reda, «Vahşi Kız* da Terez 11951), «Annemi
hatırlıyorum* da K rislin, «H alanın Mirası» n-
da AtlBnla Iİ955), «Gizli Anne» d e Kletnan-
tln, <Hayaller U m anı» nda M an H956) oldu.
Trajedi ve dram da m uvaffak olan genç s a ­
natkâr Türk -B ir yaz perdesinin* d e seçkin
simalarından btrl oldu, »Gençlik g ü n a h lı,
«Uçuruma Doğru». «E fsuacu Baba», «Bekle­
nen Şarkı». «B rakurt Obası» film lerinde birin ­
ci derecede ro ller aldı. Fransızca ve rum cayı
pek güzel konuşan, son d ereced e sem patik ve
sağlam bir sanat terb iy esin e sahib Jeyan
MaUfi Ayral bu satırla rın yazıldığı 1956 y ı­
lında otujîbir yaşında bu lu nu y o r idi, ve İstik­
bal için çok şey ler vaad e tm ek te idi.
AYRAI, (N ccdet Mahfi) — Şehir T iyat­
rosu artistlerin den 1908 d e Bogaziçinde Paşa
bagçesinde doğdu; babası jâ i r m iralay Melı-
med Mahfi Bey, annesi F atm a M esadet H a­
nımdır; G alatasaray Lisesinde oku d u, tiy a tro ­
ya k a n ı pek küçük y aşlarınd a b a şla n ış, m ek-
ieh sıralarında iken de b ir aşk b ilin e gelm iş­
tir. jlln net düğününde ne eğlence istediğini
soran babasına o g ü n lerd e Beyttozda tem sil­
ler verm ekte olan a k tö r S ilim Bey m erh u ­
m lu tiyatrosunu getirtm iş, Paşabağçesindeki
yalısının bağçesin-
de bir açık hava
temsili verdirtm iç-
ti. 1932 de Ş eh ir
Tiyatrosuna figü­
ran olarak girdi, ki
yirmi sekte yasın­
da idi, evliydi, kızı
sanatkâr J e y a n
Mabflde dürt ya­
şında idi; bilhassa
sağlam sahne k ü l­
tü rü ile büylik re -
jisür Muhsin Er-
tuğrul'un nazarı
dikkatini ç e k d İ, Necdet Nahn Ayrıl
takdirlerim kazan- (Reste: N«llı)
. m / g r o up / me r ak e di y or u m
- 182 0 — AYRA»
dt. esas sanatkârlar kadrosuna alındı; ilk ba;
role Johann Slrauss’ın 'Y arasa- piyesinde
Yarasa rolüne çıkdı..
Daha sonra Shakespeare'in tK ral Lear» in­
de Soytarı, «Yumurcak» da Yumurcak, ;F’iga
ronun Düğünü» ntle Figaro rollerini lagarı ile
oynadı, yüz elliye yakın piyesde birinci d?
roccdo rollerde görüldü, onyedi sene sahne
müıiürlUgl) yapdı, Muhsin K rlugrul'un çevir­
diği tüm lerd e de rejisör asistanlığı yapdı.
Ayni zamanda kalem sahibi olan Necdet
Mahfi piyesler ve senaryolar yandı; trajedi,
dram , komedi, operet, sahne hayatının her
sahasında kıym et olan sanatkâr Çocuk T iyat­
rosunda aldığı rolleri de m uvaffakiyetle ba­
şardı. «A ksaray P a la sı, «Akdeniz Kolsan lan»,
»Efsuncu Baba», Paydos», «Yaprak Dükümü*.
«H ürriyet A partım anı», «Cici B erber» film ­
lerinde d e mühim roller deru h de etti. 1947 de
fransız a rtistle ri ile b erab er Jcan Sarm ant’ın
«Les plus beaun Jeu x du mnnel» piyesini fran-
Stzca olarak iki defa tstanbulda Maksim Ti­
yatrosunda, bir defa da An karada Konserva-
tu v ar sahnesinde oynadı.
T aklidde m üstesnâ h ün ere sahib olan
N ecdet Mahfi nam lı Italyan komiği Toto'yu
film lerinin dublajında musev! ağzı ile ko­
n uştu rm u ştu r. 1959 da T oto'nun yirm i dör­
düncü film inin dublajım yapm ış bulunuyor­
du.
îtan b u l R adyosunu radyofonik tem sille­
rin d e m ühim hizm etleri olm uştur. Şehir Ti­
yatrosunun tu rn elerin e katılarak m em leketi­
n in hem en h e r ta ra fın ı gezmiş, görm üştür, bu
seyahatlardan zengin hatıralar, notlarla dön­
m üştü r.
Bilhassa mesleği, edebiyat ve sanat eser­
le ri bakım ından değerli b ir kütüphaneye, ti­
y atro ve sinem a üzerine kıymetli bir resim
koleksiyonuna, b ir de posta pulu koleksiyonu­
na sahiptir,
H alûk, zari! mütevazı kendisini beşeri fa­
ziletlerle de süslem esini bilmiş b ir sanatkâr­
dır.
AYRAN — tstanbulda, küçük dükkân­
larda, yahut ayak esnafı eliyle bilhassa yazın
satılır. Devir devir, kullandığı yoğurdun ne­
faseti Ue Büyükşehirde şöhret yapmış ayrancı
dükkânları vard ır ki, son sekiz on yıllık mazi
İçinde, Bayazıdda. Sahaflar [K a tU k la rı çar­
şısına girerken koldaki ayrancı bunlardan
 AYHAN ACI2U
biri idi. Seyyar Ayrancılar, bilyukçc deştiler
veya gügüm lerte dolaşırlar. gfiğiimUn veya
destinin ağzını yeşillik ile süsleyip ağzına bir
bur parçası yerleştirirler; saltıklan ayran da.
ekseriya beyazımtırak so£ıık bir sudur; seıy-
yur aucutar gibi barıiaklartm şıngırdatarak-.
— BU2!.. Ayranım Iju î !.. gibi!.. Dişleri
donduruyor!., gibi şeyler bağrırlar; m üfteri­
leri dc umumiyetle ayak takımıdır., K öprü­
nün Eminünl! tarafında bu seyyar ayrancılar
stlc sık görülür.. Bazı kimseler, ayranı tuzlu
içer, bu gibiler için ayrancı dükkânlarında bir
tuz kabı mutlaka bulunur, ayrancı bir barda­
ğın dibine kahve kaçığı ile bir m iktar tuz at­
tıktan sonra, ayranı bardaktan bardağa bir­
kaç defa Hktararak tuzu erittikten sonra müş­
terisine sunar.
Amele ve işçi arasında ve d ar gelirli a i­
lelerde. koca bir kâse içinde ekm ek doğrayıp
kaşık ile a tıjtm lan ayran, yaz günlerinin hem
ucuz, hem mugaddi, hem de ferahlık veren
bir gıdası olmuştur,
Yazın. İstanbul konaklarında ve yalıla­
rında ayran ikram etmek, feü htenberi yer-
yerleşmiş bir an'ar.c idi. Bununla beraber,
hezil ve mizah vadisinde kalem yürü tm ü ş İs­
tanbul şuarâsı, ayran düşkünlüğünü âd eta bir
taşralılık alâm eti gibi gösterm işlerdir; Siiru-
rinin hezfiyatındaki şu beyit b u n a güzel b ir
ürnektir:
Soğuk ayrfln içersin evde ekmek doğrayıp ey T ü r k
M a f f r l i M t H k n g u ı c a { o r t u v t t e S e n m e ı t i n '. . .
Yine Sürurlruıin h ezliv alm d au d ır;
I n c ıtk o ld u h a v a la r b q g b n a n ı i t e g ö r
Y a rın a k a lır s a e k ş iy ip a y r a n d ö k iiliir
Ahmed Hikmet Bey m erhum da, m eşhur
«Yeğenim» monologunda, tah sile gittiği Av-
rupadan kötü bir fironk m ukallidi olarak dön­
müş bir gence tiirlü çılgınlıklar yaptırttıktan
sonra, bu hallere tahammül ederaiyen amcası
tarafından Zonguldağa göndertir ve motıolo
ğunu Zonguldak dönüsünde şu çitinle ile bi­
tirir :
<0 şampanya gibi kabına sığtm yan yeğc-
nim, Zonguldaktan avdet ettiği zaman, ayran
gibi sakin ve râkid, apışmış kalm ıştı...»
Mehmed Akil do, Ivenk m ukallitlerini şu be­
yitle hicvetmiştir:
Aynın daha midesinde kaynar
K a lk a r d a t e r e s m » . . ,
1890 — İs t a n b u l
Ayranın, kap İçinde bu sik in ve rakid
halidir ki. İstanbul argosuna «ayran delili»
U blrilli mal etm iştir. Yine Büyllkşehir argo-
«unda «ayranı kabartm ak», «ayranlığı şimşek*
tâbirleri v ardır (B.: A yran Delisi; Ayranı Ka­
barm ak ve Ayrantıgı şişmek).
AYRAN AGIZI.I — KUlhânl ve hâneber-
d uşlar argosunda abdal, budala, sersem ; mi­
saller :
— tyl oğlan ama., ayranağulı..
*
— Beyi gördün mü?
— Gördüm ama anam dan emdiğim bur­
num dan geldi..
— Neden?
— K apucu diye bdr ayranagızlı koymuş­
lar, beni çapaçul gördü, sokmadı, bey çağır­
dı, nişanı Ikartvtalt) var dedim, yine sokmaz
içeri...
AYRANCI SOKAĞI — Küçükpazar na­
hiyesinin T lm u rtaş Mahallesi sokaklarından;
doksan derecelik bir zaviye teşkil eden tek
dirsekli bir sok aktır; k aba taş döşeli, ik i ara­
b a geçebilecek k a d a r g en iş v c bozukça b ir so­
k ak tır. B irb irin e bitişik ü ç er, d ö rd e r katlı ve
bozukça b ir sok aktır. B irb irin e bitişik üçer,
sokak k a p ıla n ta ş m erd iv en li tem iz ahşap ev­
leri, hali v akti y e rin d e a ile m eskenleridir.
G ürültüsüz, te n h a b ir so k ak tır (H aziran 1946).
Bibi.: REK ve Saim Turgud, Gcıt notu.
AYRAN' D ELİSİ — İsta n b u l argosunda,
safdil, bön adam m ânasına; ekseriya hitap
o larak h a k aret kasdiyle:
— Haydi u la n a y ran delisi!., diye kulla­
nılır.
AYRANI KABARMAK, AYHANLIĞ!
ŞİŞMEK — A yram kabarm ak İstanbul argo­
sunda, kızmak, aşırt hiddetlenm ek manasına
kullanılır.
— A yranım ı kabartm a benim.'...
— Ü stüne varm a, ayranı kabardı ba- ke­
re!...
— Ayranı kabardı mı, babasını dinle­
me! gibi.
A yranlığı şişm ek, söz dinlem em ek, inat­
çılık. kızm ak k arşılığı kullanılır:
— A yranh fı şişli mj, kötildilr! gibi.
http://groups.goog le.coıt
 A.VStKLOI’E D İS l — 1831 —
AYRIMK ÇEKMESİ — H aydarpaşa'da,
kandı adın» nispetle anılan y erdedir ki eski
demiryolu köpriiıUnUn altından geçip sola,
lbmhJınajaya doğru kıvrılırkon sağda görü
İsn meydan gedmesidir Müslüman İstanb u ­
lini tarihinde zengin h âtıraları alan b ir çeş­
itlidir Her yıl, dinimizin çıktığı. Peygambe
riroiıin yaşadığı topraklara yüzsürm eğc giden
hacılar kaTIlesi. evlâtları, akrabaları, dostları,
koşusu komşusu tararından bu Haydarpaşa
(ayınna kadar ugurlnnırdı; bu çeşm enin e t­
rafında büyük bir cem iyet olurdu. Yalnız ha­
cılara mahsus değil, um um iyetle A nadolu
kervanları da yolcuların yakınları tarafın d an
Ayrılık Çeşmesinden geçilirdi. Ç eşm enin ya­
nında bir <le m eşhur namazgâh vardı; Istan-
buldan ayrılan b ir yolcu B üyükşehirde son
namazını orada kılardı. A naldoluda vazife
alan verirler de, Ü skü d ar h alk ın a A yrılık
Çeşmesinde alay g ö sterirlerd i; m eselâ geçen
asır başlarına aid kıym etli bir vakayinam e bı­
rakmış olan Cftbi Said Efendi, d e v rin büyük
şöhretlerinden B aba İbrahim Paşanın alayını
şöyle naklediyor:
cBalra P aja H icrî 1228 y ü ı ReblUlevve-
li&in başında Sıvan valiliğine tayin edildi ve
L’sküıl ardan m uhteşem bir alay gösterip yola
çıktı Yağmurlu b ir gün idi, İkinci M ahmud
Baba Pajanın alayını görm ek için, tebdillkı-
yafelle H aydarpaşa'da A yrılık Çeşmesinde
Giimrükçü’nün bağındaki köşke gitti. B a ta
Paşi, H aydarpaşa Çayırında Padişaha yağm ur
altında güzel bir süngii m uharebesi oyunu
A yrılık Ç eşm esi
(Reeimı R«sart Sovincmr)
ı^yroup/merakediyorum
A V R IM K ' E Ş M E Sİ
seyrettirdi. Baba Paganın onbir, oniki y aşla­
rım la b ir oğlu vardı ki babasının gözbebeği
idi; Paşazadenin yine çocuklardan k ırk etli
kişilik bir de m aiyeti vardı ki kavas. enderun
ağası ve e nd eran çavuşıı esvapları giyn. }lerd\-
bu çocuklar kafilesinin M idilliler usîünıl*'
geçişi de Baba Paşa alayına başka bdr ren k v*
zenginlik vermişti.*
Kesme taşlan klâsik üslûpta bir çeşm e­
dir; ilk yaptıran. O naitıncı asır sonu devlet
Kapııagası G azanfer A ğadır; çeşm e m üruru
zam anla h arab olmuş, İli. 1154j. 1741 de Bi­
rinci M ahmudun kapuağası Ahmed Aga ta ­
rafından ta m ir edilm iştir; kem erinin alındaki
kitabesi bu tam irinde k onulm uştur ki şudur:
İlan Mahmudun troibl Kltrriyi
Zâtin tısta menbai lülfü ali
Çtşmel piki (İaaenfcr Ağanın
BdDctk Cehrin raiınjrivlc fenâ
KapuajUst Kerimi hayri hafef
A b d i Mitfindc g ü z e l hıMı b i n i
Geldi bir hayr ehil Urihin dildi
«Pâk Uıya eyledi Alıaned A£«»
1154
Bu k itab en in altın d a, diğer b ir m erm er
kitâbeden, son zam anlarda küçük b îr tam ir
g ördüğü anlaşılıyor ki tâlik yazı ile olan k ita ­
be şudur:
Dünire Sultanın ruhlyçtoo Hfıllhj
1340 (İM İ)
Susuz, h arab olmağa, yıkılm ağa m ahkum
bırakılm ış b ir haldedir. Lülesi kopm uş, tek ­
nesi yanındaki yalak ları laş ve toprakla dol­
m uş, üstündeki kabartm a nakışlı /iriıin de
b ir parçası kırılm ış bulunuyordu. Tarihimiz­
de zengin hâtırası olan bu
güzel çeşm enin tam ir ve ih­
yası gerekir. N üktedanlığı
ile tanınm ış şair ve edebi­
yat tarih i m uallim i T ahir
Olgun (Tahirulmevlevi) Ay­
rılık Çeşmesinin adm ı bir
ı kil'asıı:» pek zarifine y e r­
leştirm iştir.
* ijjy

A Y B O JK ÇEKMESİ SOKAĞI
Niri hicranı iurm o gülüm
Pili piir itilişimi .«ındıriı
Gofftrim faiııl finkiMİa nvıriıi
Ayfifık fvşneabri anılırdı.
Çeşme ile beraber târihi namazgâh da yok
olmak üzeredir (6.: Sogütiü Çeşme).
Bibi, r îUSK v e A li V e ren . G«<1 n o tu .
AVHILIh ÇEŞMESİ KOKALI — Kadıköy
kazası Kasımpaşa mahallesi soluklarındandır.
Dokuz m etre genişliğinde kaba taş döşeli ba­
kımsız bir sokaktı. Yeldeğirraeninden gelen
tramvay yolunu taklbeo dem iryolu köprüsünü
geçtikten sonra sağa doğru dönünce bu sokağa
girilir. Sc&ağa ismini veren «A yrılık Çeşmesi»
sol köşede kalır. Acıbadem C addesinin baş­
langıcı olan HaJidağa köprüsüne doğru yü­
ründüğüne göre sokağın sol tarafını, b ir bu­
çuk m etre yüksekliğinde duvarla çevrilm iş
mezarlık teşkil eder. Sağ ta ra fta ise yine bu
sokakla şim endifer b attı arasında d a r bir sa­
haya sıkışmış olan bir sıra evler vardır. Soka­
ğın Yeldeğirmeni tarafından gelen düz sokak,
Haşini Paşa Rıhtım Sokağı, D uatepe Sokak­
ları ile k a v la k la n vaı- is» de, H aydarpaşa ■
P eııd ii demiryolu 5 - 6 m etre b ir yarm adan
geçmekte öldüğünden karşı sokaklarla İrti­
batı kesilmiştir. Bu yüzden bu üç soka­
ğın demiryolu ila Ayrılık Çeşmesi Sokağı ara­
sındaki kısınılan komşu evler ta ra fın d a n iş ­
gal edilmiş bir vaziyettedir. Yalnız U zun H â­
l a Sokağı tre n h attı üzerinden b ir k ö p rü Ue
Ayrılık Çeşmesi Sokağına bağlanm ıştır. Bu
sokaktan halen onbir ad et boş arsa ile 34 adet
ev vardır. Evlerin hem en h ep si ikişer k atlı ah­
şap evler olup sakinleri um um iyetle H aydar­
paşa garında {alışan ve m üstahdem lerden
ibaretti.
Kadıköyünün «Paris Mahallesi» diye an ı­
lan m eşhur um um haneleri. Bu sokak üzerin­
deki evler idi. Evlerin nazenin s a k in d e n mi
safir-m üşterilerini bu sokakda tü rlü lü rlü iş­
ve ve cilve ile karşılarlar, bilhassa yaz gece­
leri, snkakda sazlar çalınır, çengi k arılar, kö­
çek ogianlıır oynatılırdı.
Sokağın evlerinin obtir yüzleri Haydar-
paya yarması (Istüuden donür yoluna bakar;
Paris Mahallesi gülleri k atarlar geçdikçe p en ­
cerelerde tıîm üryan arzı eııdâm ederlerdi. Bu
evler Cumhuriyet devrinin ilk yıllarında te­
mizlendi ve Paris Mahallesi fâhişeleri Galata
da Kuledibinde, Beyoğlunda Abanoz Sokağın­
İSTANBUL
— 1032 —
da vc Y enişehirdcki um um hanelere nakl*.
dildi.
Haftan Kocaman
AYRILIKLAR — R uşen E ş re fin İstan­
bul üzerine on altı m akalesinden mUrckkcp
nefis bir eserd ir, 1923 de tstanbulda tkbal
külli pil.-Iiıcsi tarafınd an basılm ıştır. Bu maka­
leler, İstanbullu edibin, 1818 - 1920 arasında
düşm an işgali altında yaşayan Istanbula kar-
şi t e r T ü rk ü n y a ra lı kalbine tercü m an olmıış
coşkun aşkının sesidir.
A şağıdaki s a tırla r, eserin ilk sayfaların-
dandır:
B u n e fe r K astam onunun köy lülerin d en ­
d ir (>921 de L on d ra k o n feran sın a d âvet edi­
len T ü rkiye Biiyiik M illet M eclisi H üküm eti
m u rah h as hey eti deniz yolu ile d ön erk en ls-
tan b u ld an geçiyor. R u şen E ş ıe f v e h u n efer
bu h ey et ile b erab erdir).
Y edikulc a çık ların d a ... N e fe r yanım a so ­
k u ldu . S u rlara v e e n bü yü k b in a la rı beyaz,
sarı b ire r silin ti h alin de k abarm ağa başlıyan
Istan b u la nasıl bak tığ ını görseydiniz heleca­
n ın ın İzlerini kolay anlardınız.
— Bey, h a n ı b u n u n Ilg azd aki çam lar ka
d a r m inaresi v a rm ış d e rle r... N e re le rd e ki!
d iye so ru y o r. D ü rb ü n ü m ü veriyorum . A rad ık ­
la rın ı k eşfettik çe k e n d i kend in e: «Sahi imiş
an am , m aşallah çogim iş çok!...> diyor. B ura,
sın ı ö m rü n d e b îr defacık bile görm em i?. Onun
için ts ta n b u lu o n a b ü y ü lte n ve d aha yakına
g e tire n bu icad ı en çok şiın di anlad ığ ın a, sev­
diğine, Adeta k e ra m e tin i duy d uğ u na kaniim!
B iliyor ki, e te k leri »uya d eğen ta ş k em erler
itin d e ü st üste, a rk a a rk a y a ku b b e dalg aları,
m in are o k ları v e serv i tu ğ la rı a d ese le rd e to p ­
lan arak, b üyüyerek g ö zlerin e b ir tasv ir, bir
şifa tılsım ı g ibi hakkoluyor! R u han i iptilâlar
ve dünyevi z aferle r nam ına k u ru la n bu ecdat
bergüzarı ru h u n a b ir büyü, b ir g u ru r gibi s in ­
sin diye d ü rb ü n ü e lin d en alm ıyorum ,
«Sarayburııunu sapınca su lard an göklere
doğru kabarm ış ve incelm iş gibi fışkıran Is-
tanbulla kıyılara doğru, yoğrulm uş gibi, bo­
ğum boğum inen Beyoğlu arasındaki mavi d e ­
niz önünde h ayran ve tutku n kaldı. Boğaziçi
dehlizindeki yalılara, k o ru lara sahllsa raylara
ne inticapla baktığı ta rif edilemez.
«Böyle üç su yun üstü n d e üç şe h rin te p e ­
lerden birbirini Beyretmesi öm riinde um m adı­
ğı, öm ründe unutm ıyacağı b ir şa'şa a oldu.
h ttp ://groups.goog le.<
 A N S İK L O P E D İS İ — 1633 —
Bu dev g ibi şeh rin u fu k lara d a sığm adığım
kestirem ivordu: Zira g ö rü lüy o rd u ki Çamlı-
çayı da a lıy o r. H alice de kıvrılıyor, M arma-
raya da dönüyor. Vc bitti sandığı y erd e d e ­
nlilerden te k ra r b ire r ada halinde lışknyor.
Ona: — Bu su y u n neresin d en K aradı'-
aize çıkacağız? dlve so rd u la r. Çeugelköyiin-
den sonra da d eniz olduğunu b ir türlU dlişiin-
cesine sığ d ıram ad ı da İzm it körfezi ta ra fın ı
gösterdi.
IK araya ayale basacağı a n ı hepim izden
sabırsızlıkla, m uh ak k ak o b ekliyordu. N c Lon-
drada, ne P a ris’de, ne V enedik ve Homada
d uyguları böyle yüzüne ve Sudaklarına v u r­
m am ıştı.
F a k a t gem i su y u k u rc a la m ak tan vazgeç­
m iyordu ki!..
«Durmadan gideceğiz» gibi b ir ik i söz k u la ­
ğına çalındı. B ir m ü dd et güzden kaybettim .
Kendi hey ecanım d an fazla on un k i ite alâk a­
darım. O nun İçin k en d isin i a ra ştırd ım . T â a r­
kaya gitm iş, deııizs d o ğ ru sarkm ış, om uzları
sarsılıyor, çocuk gibi hıçkırıyor!
— Ne o ld u n ayol! dedim .
« A m irinden a za r iş itti sandım . B öyle n a ­
d ir bir a n ın da bu g e n cin k alb in i k ırm ak m ü­
nasip m iydi?
B aşını k a ld ırm a d ı:
— Ç ık a ım a y ıv erirle rse nideriz!... dedi.
B ü tün sebebi an ladım . Boğazın: sözlerim e
zorluk v e r d i;
— H iç Öyle şey mi olur!
— B ırazıcık göre de gideydik bari!.,,
« İstanbulun eşiğinde de T ü rk çocuğu ağ­
larsa, vatan, sen a rtık n ered esin ? H â li m ı sa­
na gelm edik, sana kavurm adık? Sen var mı­
sın? Y oksa g ö n ü llerd e ln r y a d mı kaldın?»
diye bağıracak, bu n e fe r gibi bıçkıracaktım .
«Y irm i ik i saa t tsta n b u ld a kalm ak has­
re ti sö nd ü rm ek m idir? B unu kendim e sora
sora U r ciim le b iriyle, b ir cüm le biriyle ko­
nuştum : b îr parça b ir camii kapısıdan, b ir
parça bir sokağı ucundan biraz b ir evi alt ka­
tından gürdüm! G ünler gibi uzun süren saat­
leri aradım , zira bugün b ir dakika kadar biie
uzun gelm iyordu. İçim de b ir nevi teselli var­
dı: Biliyordum ki n e fe r d e bu saatlerd e tstan­
bulda geziyor, görüyor. K endisini rıhtım da
te k ra r bulunca:
— ft'esıl begi'iıdin m i dedim .
om/group/mer<akedıiyeor'ı!Hrı
AYRILIKLAR
— B ir zorlu şehirm iş kİ am a... H epsin­
den bu ho;um a gitti. Dedem rahm etlik: <ts-
tanb u lu n Üstüne çıkar olu r mu» deyip d u ru r­
du! Sahi de Sy!e imiş.. Paraya kıydım. Tomo-
filo bindim. O yana bu yana seğirttim ve lâ­
kin b ir iyice tadına varam adım ki!» dedi
O gün ben n eferi, n e fe r d e İstanbul» en
doğru sim asında tanıyorduk!.. Bizim için İs­
ta n b u l beklenm edik b ir rüya gibi güzel ve
kısaydı.. Biz de İstanbulun Üzüntüyle göçkün
ru h u n d a âni b ir neş’e, b ir iftiyak uyandırm a­
dık mı7 Öyle değilse halk bir vicdan fevera-
ııiyle yollarım ızı em irsiz ve gösterişsiz neye
kapladı? Boğaziçi, Kadıköy gem ileri niçin ya-
n a yattı? Ve çeh relerle hıncahınç güvertler-
d en büyilk k an at seslerin i an d ırır el şak ırtı­
la rı lim anı niçin sard ı? Bu sesler kayıklarda,
istim b o tlarda Önümüze çıktı, arkam ıza düştü.
Y alılardan bliyttk beyaz çarşaflar halinde sar­
kıyor, çırpınıyordu. Sahil kahvelerinde, va­
p u r İskelelerinde vaveyla oluyordu. Bu teha-
lük, çoğu (esterinin ren g i uçuk ve libaslarının
havı dökük en elem li ve nam uslu İstanbul ta ­
bakasına aid değil mi? Y a n gıdasından, yarı
hevesinden geçerek, b elk i b ir gece lâm basını
sö n d ü rerek , m um unu üfleyerek k end i çare­
sizliğinden a rtırıp asıl ru h u n u n ve re b â ümi­
dinin tecelligâhı bellediği Anadoluya yüz bin­
le rc e lira ve yüzlerle evlât gönderen mütevazı
İstan b ul halkına.. N eferin gözlerinde de bi­
zim gözlerimizdeki gibi ıslak b ire r titreklik
olan ku b beler ve m inareler Istanlm lunun bu
&nl ggleyaniyle sanki ihtilâçtı ru h u ürperdi!
O ru h u bizim gibi o da güzergShnda et ite do­
kunulur, kulakla sezilir bir madde halinde
Boğaziçi sonlarına kadar gördü, ağladı. Anla­
dı kİ e si i engin devletin merkez! fim di de
d ö rt g ün d ür h âtıraları kadem e kadem e içimi­
zi dağlayarak engin lm aran ülkesinin merkezi
o lm uştur A rtık eminim k i o çocuğun dertıni
hayatında bu ziyaret ve bu hıçkırıklar mu­
hakkak b ir m erhale kalacak, benliğinde bir
dönüm yeri olacak.
«Ve akşamleyin bir kayığa binerdim.
G urubun renklerini tek rar eden sular üstün­
de a ğ ır a ğ ır Istan bulu b ir baştan bir boğa sey­
rederdim : Bir u ran d a Peygam ber emanetleri
ve e: İti cihangirler penihı Topkapı. bir ucun­
da yarım hac kudsiyetinde Eyüp türbesi!...
lstanY jl. bu din ve milliyet umdesinden çer-
 AVHILrK SOKAÛt — 1634
çeve ortasında sulardan göklere doğru ince­
lerek, ruhanileşerek yükaclPtı bir rrukacîdps
tasvirdi. Onu haUfesjndcn rcnçberine varın­
caya kadar her Tıirk, her Müslüman ötene
foene asırlarca süsledi. Ve bu mirası kanlar
ve alevler içinde yoıta bojula nesiller nesillere
emanet bıraktı. Zira edebiyatın, mimarinin,
bütün sanalların ve nıüessoselerin. biitün
tarihin liibbü budur ve bundadır. Bunsuz t a ­
lan Tiirkler, -kitabı kaybolmuş bir mezhebin
ümmetine ıtiinerler... Onun için ey İstanbul,
ey gönüller güreli, etrafını gölseler sardıkça
yükselir, yükselir, semaviteşirdin... Yanında
ila Edirne vc Burssyu senin uıânam tamamla­
yan ita dibâce gibi görünür, bu temftşayu hay­
ran kalır (imi
«Bana derlerdi k i madem bu kadar sevi­
yorsun. neden içimle oturm uyorsun da karşı­
sında duruyorsun?... Onlara genç «K ânı» n in
şu mısralarını söyledim :
Bru gurbtup değilin,
Guıfcel beırim iftmde!-
«Zira bilhassa kendisini kaybedecek gibi
olduğumuz o ilk mütareke ve hakaret yılla­
rında İstanbul TiirJtler için ne yaman ve ne
sevgili bir gurbete tan ıeraişti. Ruhlnrımız
ezilmeğe çalışıldıkça onun güzel ve m üebbed
nesi varsa baden olduğunu ve bizim İçin ol­
duğunu — bir hasta, nöbet halinde sayıklar
glM — yad ederdim. AlelAde zamanlarda dik­
kate bile pek çarpraaksmn bir itiyad halinde
tekerrür eden hâdiseler d in hilil kılıklı yıl­
larda bütün hasreti erin m ihrakı olmuştu. V a­
kit taşından, çeşmesinden, türbesinden, iba­
detinden derin heyecanlar ve kırgın bir te ­
selliye kapılır, bir garip şifa bulurdum . On­
ları - eyvah, çok eksik ve çok solgun olarak -
ara sıra kaydettim.»
Ayrılıklardaki makaleler şunlardır:
Bıraktığım İstanbul; Bulduğum İstanbul;
İftar; Davulcunun Mânileri: Eyyub Sultanda
Ramazan Gecesi; Bayazıd Sergisi, [tırkni Safl-
det D aim inde Teravih-, Kadir Gecesi Mevlevl-
ler; Ayasofyada Bayram Namazı; Süleymanl-
yeıle; Mimar Rinanın Kabrini Ziyaret; tslan-
bulun Çarşısı; İstanbulun Caddesi; Yol Üstü
Birkaç Çeşme; İstanbulun Cûşlşi. (B.: Eyyub
S u lta , Bayazıd Sergisi, Hırka! Saâdct, Rama­
zan, Ayasofya; Kadir Gecesi; Sakaklar; Çek­
meler; Evkaf M(itesi; Kdirnekapı Camii; SU-
leymanlye; Sinan, Mimar).
İSTANBUL
a y r i i . i k s o K A f t l — Kumkapı'd» Kâtip
Kasını Mahallesi sokaklarından. Linga kara­
kolu sokağı kavşağından yüründüğüne güre
Uç araba geçebilecek kadar geniş, kaba taş
düşeli ve bozuk bir sokaktır, öyle kİ be; altı
adını sonra bîr toprak y o l olur, evleri iiçer
dörder katlı kâgir yapılardır, sekenesi umu,
m iyetle T ürktör, orta halli ailelerdir.
İsm ail E n rv k m
AY8U SİNEMASI — Karagüm rükte Zin-
cirllkuyuda, Hasanfehimpaşa Caddesinde Atik
A il Paşa (Zincüiikuyu) Hamamının yanında­
dır; yazlık ve kışlık iki kısım olup iuşlık ıl-
nema, bir çifte hamam otan Atikali Paşa Ha­
m am ının cam ekân kısım ları bozulup birleş­
tirilerek yapılm ıştır IB.' Atikallpaşa Hamamıi
Sahipleri Osman G ültepe ite amcası Yusuf
Gültepe’dir; üçüncü suııf b ir sinem adır.
E v veli 1937 de yazlık sinem a açılmıştır;
bahçenin ortasındaki tisklyeli dondurm a ha­
vuz m arifetli bir zat olan Osman GUltepe ta ­
rafından bizzat yapılm ıştır. Yazın, gündüz se­
ansları kıştık sinem ada yapılu', gece seansı
için bahçe açılır.
K ışlık kısım 1938 de yapılm ıştır, bir par­
teri ile altı sıralı b ir balkonu ve onun arkasın­
da beş tocacığı vardır. Balkon ve localar 100.
p arter dc 250 kişi alır. Sag d uvara da Kema!
ism inde genç bir am atör tarafınd an yapılmış
büyük bir yağlı boya tablo v a rd ır ki Milli Mü­
cadelede cepheye kağnılarla silâh vc cephane
taşıyan bir köylü kalitesini gösterm ektedir.
Büyük sinem alara çok u u k bulunan bir
sem tte, Aysu sinem ası bir ihtiyacı karşılamak
bakım ından, yerinde b ir teşebbüsün eseridir.
İstanbul Ansiklopedisi, sahiplerine, yeni ve
konforlu bir kışlık sinem a yaptırtacak ve Ati-
kalipaşa Hamam ının camekfln kısım larını da
resto re e ttirip eski Ç ifte Hamamı ihya etti­
recek b ir kazanç ve muvaffakiyet temenni
eder!!! (Mart 1947),
B l b |. ; BI5K vı’ M u im /fer FNen G v tl N ütu.
AYŞE | Tııvukknldınm ) — Bu satır­
ların yazıldığı sırada, Btiyükşchirde, nam­
lı bir tavuk hırsızı olan 55 - 90 yaşlarında bir
Kıpti karısı; geniş petorînll bir çarşaf ile do-
loşun bu hırsız, bilhassa şehrin tenha kenar
sokaklarında rastladığı semiz tavuklara alkol­
lü rotstr serpip hayvanları »arhoş ettikten
sonra
 AKglEkOFKDlst — 1835 A YŞ E H u b b I ı ı A n r *

mak yolun» mi™**1!*; *M6 M artında suç 1te-

ttinde yakalanmış ve koy jı un tian küçük bir
mj5tr kesesi. alkollü m ısırlar ve bir de kütük
aîkolîiseü çıkmıştır.
AVŞFÇAVUŞ SOKAtiE — Anadolu ban­
liyösünde Suaüyededir. Suadlyr plâjına giden
sokağın lam karşısında. tiren istasyonuna gi­
den sokaktır. Bagdad Caddesinden girilince
solda- köse basında, tramvay bekleme mahal­
li ye polis nnktası vardır. İki tarafında yaya
kaldırımlar! vnrsa da ortası toprak ve kışın
Çamurdur. Bu satırların yazıldığı tarihte, is­
tasyona doğru gidildiğine göre, sol tarafla
bajtan ba^a bo; arsalar, sağda ise ikiler Uçsr
katlı bahçeli kâgir dört köşk vardı. Sokağın Pnkücljtrda A yıebA tun Ç * n n w l
nihayetinde bir merdivenle S’jadiyc tren is­ (R esim ; tfeıiJı»
tasyonuna çıkılmakladır (Mayıs 1847).
l i a s a a K ocam an ve kerimesi Ümmehani H atunların nıhlyçün
clfattha.
AYŞE HANİM < V ap u rso ran | — 1380 1060 (M . 1690)
tarihiyle 1895 tarihleri arasında Davudpaşa İbrahim llilmi Toaıgrk
Mahkemesi, laakapısı ve Etyemez arasında do­
AYŞE IlUBBt HÂTÛN — OnaUıncı asnn
laşan zararız bir meczup badındı. Rivayete gö­
büyük İradın p irle rin d e n ; evveli İkinci Se-
re bu kadın, silrgün edilen b ir oğlunun ele­
Ura’in, sonra oğlu üçüncü Murad’ın nedime-
miyle delirerek sokaklara düşm üştür. Ekseri­
lerioden, bu iki hüküm dar devrinde Osmantı
ya. tsakapısmdan Etyemeze İnen ve Deve
» r a y ı barem inin en parlak simalarından;
Bağırtan yokuşu denilen İnİf üzerinde dola­ İkinci Selim'in $ehzâdeliğinde olan Şeyh
şır; «vapur geldi mi? V apur geliyor mu?...» Yahya Efendinin torunu idi, saraya da bu
sözlerini ra st geldiklerine sorardı... münasebetle gitm işti. Ak Şemseddin ahfa­
Repri Mimareiln dından Şemsi Çelebi Ue evlendi. Kızını da
asrın ulem asından Mehmed Vusûti Efendiye
AYŞE HATUN — Hadikat-ül-Cevamiîs.
verdi k i İstanbul kadılığına kadar yükselea
kaydına göre Müftü Ali Hamamı k ü rtü n d e
bu zata, kainıvalideslnin himayesini kasteden
Karabagh Mescidinin ba tüyesi Mr hayır sa­
İstanbul zürafası «Hubbl mollası» lâkabını tak­
bidir. *
ın ırı; Fındıklı Camilnin bânifli olan Mehmed
Bibi.: ttadiJmtÜl Cevimi, I.
Efendiyi, tlâtHkaiülcevamî yanlış olarak Hüb-
AYŞEIIATUN ÇEŞMESİ — Usküdarda bi H iltunun zevci gösterir, Birçok gazelleri,
Sultantepesinde, Hamalbaşı Mescidinin biti* kasideleri ve ilçbuı beyittik «Hurgidü Cem-
eğindedir. 1047 de ak ar çeşma idL Aslı onye* şid» adında bir eseri bulunan bu kadın şair
dinci asır yapısı olup son tamirinde. tu$la ve hislerinin rikkati ve ve lisanının zarafeti ile
çimento ıu» karakteri bozularak acayip bir divan edebiyatında mümtaz bir yer alır:
Şekil almıştır, aslından tekncai, iki tarafım Sular gârtıle hal olmu^n gnyei
dakl sedler, ayna taşı ve fctt&bed kalmıştır. G«c*a fthvali eylerdi glfciyırt
Klişem Valide SulUnın kethüdası Arslan Ağa­ Sır, rahmet lııılltlu eylerdi labrlr
ma zevcesi Ayşe Hatun kızı Ummcham Hatu­ Vfeıîn et ijratı eylemi Kfılr
nun ruhları için yaplırılıwştır« kitabesi şu* Fevkalâde giııcl İmi;, bir ara Üçüncü Mu-
dur; rad İle olan yakınlığı bir saray dedikodusuna
Sahibülhayral Valide keÜıüdasi Aralan sabeİHİnıuf. agajjıdakl zarif beyti, kendilini
A |i merhumun halilesi sahibetlilhayrat Ayşe m ihbr ıt yolunda yazdığı söylenir:

com/group/merakediyorum
 AYŞ£ KAPIN «Kbc> — 1636 — İSTANBUL

K iıld u f t f l i n m v a » n r g d l oıilİ tACIyt sblifti İdi. çirkinine ablalına tahammül edi>

R ir k e tın iR M M m i m a r a Rİrm lş ( i l m i n . Jfttnc/.. akıllısı, güzeli Ue de hasa «Adamındı
Recai Mollayı Mora Yentşehrine kadı ta­
Kabri Eyyubdadır.
yin etmişlerdi. Hem yol hazırlığına, hem de
AY ŞE KA D IN (Ebe) — H ndlkût-ül Gevn* kim bitir kaç yıl sonra göreceği güzel Istan-
ifiiJn kayd ın a gü re. A k sa ra y c iv a rın d a k i l la n i ' bulu gc2 ib doluşacağına, eşe dosta, yirina
m aj lla y re d d in c a m iin i icc d id o n ta m ir e t t i ­ vçdâ ziydrellcrine başlanıışdı.
ren b ir h a y ır sa h ib id ir. A slı B c n d e rll o lu p ts - Bir Rİirı yolda biri tâze biri yaşlıca iki
îanb u ln g e le re k Aksar&yda y e rle şm iş, b ir y a n ­ kadına rasllamışıiı, hfinımlarızı arkalarında da
gın n e t i m i h a ra p o lu p m e ı r û k b u lu n a n m ra- bir halayık vardı. Soknkdan da kömürcü de­
k û r Cam ii ihya e tm işti. fB H am n ıa) H ayred* veleri geçiyordu. Kadınların Üzesi deveyi gtlft.
ditı Camii). te re re k :
l i lb l .: H.nILkaiiil Ccvaml, I.
— Aman anacığım bunlar ne?, diye sur­
a v s u k a k in h a m a im i k o k A G i — na- du.
v a /ıd N a h iy e sin in S tile y m a n iy c E lm a ru f ma- Yaşlıca kadın:
h a ile si so k a k la rn ıd a n d tr. K ira z lım e sc İd ve — Onlara deve derler kızım!., dedi.
K an u a im e ıtrP sesi S o k a k la rı a ra sın d a u z an ır, — Ya anacığım arkalarındaki boğmalarda
K ira a lm ıo s c iti k & v u şa g m d a ıı y ü r ü n d ü ğ ü n e gü- nç v a r d ı ı * ? .
re. ik J a ra tan ım r a h a t g e ç e b ile c e ğ i kadar g ı^ — Kmm onlar boğça değil, develerin
n iî? , k a b a ta ş d ö şe lid ir, a d m ı b u sa tırla rın ya­ hörgücü...
z ıld ığ ı s ır a d a b ir h a ra b e halinde b u lu n a n ha­ Recai Molla çöyle bir toplandı, «bu yaşa
m am dan a lk ıştır. îk l B ira lı ik işe r üçer k a tlı gelmiş, deve ile hörgücünü bilmeyen bir ka! .
a h şa p e v ler a ra s ın d a n g e ç e r k i b u e v le rin he­ Yakmak altındaki yüz huri misâli, gözlerde
m e n h e p s i h a li v âk H y e rin d e T ürk a ile le rin i âteşi zekâ, işte benim arayıb da bulamadığım
m esk en lerid ir. B ir m a h a tte b a k k a lı v a rd ır. böylesidir.. Allah vere de evli olmasa..» diye­
Ifmaİl firaevtm rek peşlerine düşdü. K adınlar Süleymanlyede
m eşhur Ayşe Reisin konağına girdiler.
AYŞE REİS HİKAYESİ — İlk defa ne Ayşe Reis, Cezayerli Ahmed Dayı İsmin*
yırtan, kîmln tarafından söylendiği tesbH edi­ d e namU bir korsanın kızı idi. Din ve devlet
lememiş bir meddah hikâyesidir: uğruna yapdığı gazalarda Karun hâzinelerine
Recâi Molla ya$ı otuzu aşmış, bir türlü ev sâhib olan Ahmed Dayının oghı olmamış, d iri
lenememişti. Kızların kendilerine sorulmadan dünyada tek evlâdı k a im erkek gibi yetiştir
gözlen kapalı kocaya verildiği devirde gene miş, ölümünde de işini, gücünü, ona devret*
mollanın bekâr kalmasına yüz vc vilcud ö lü r­ tnişdi. Ayşe Reisin koynunda pâdişâhın fer*
leri hahls mevzun olamazdı, kaldı ki Recai 1114111 vardı, erkek esvabı giyer, beline yata­
Molla erkek güzeliydi: Tüy koyu Kumral, göl ğan hu^Jcları, tabancaları dizer, başını, saçla*
elâ çakırı, beniz buğday; kemazı kaşlı, ş&hin rını sımsıkı s a r a r , üç anbark, bağçell, hamam-
bakışlı, afctt erkek İşi biraz büyükçe, düzgün lı. üç kat yatırm a toplu ticâret kalyonlarını
bir burnun altında sünneti Muhammediye gö­ ve yirmi beş çifte küreğini zincire vurulmuş
re kesilmiş karanfil bıyık, ve düzgün bir çe* ikıyiiz etli forsa çeken cenk kadırgalarım idâ*
nenin üstümle oya gibi bir sakal. Boy boa, re ederdi.
alım çalım yerinde, üstelik zengindi, U r h a­ Recai' Elendi hir rahat nefes daha aidi.
mam, iki han. olıa kırk parça dükkân 1râdı « T e v e k k e U d e ğ i l kız deve İle hörgücünü bil­
vardı. Cerrahpaşada konak, Kanücada yalı. miyor.. Korsan k a r ı n ı n baBkisı altında yetiş-
Şamandırada çilftlik sahibi hanedan kişiydi. mlş.. Lam benim aradığım..» dedi ve hemen
Şeyhülislâmlar damad edinmek istemiş de, ertesi günü anasını görücü gönderdi. Takat
«tüm ile meşgulüz, «f buyursunlar» diye özür Ayşe Reis: «Damadı kendim görmeyince kızı
dilumişdi. Konu, komşu, mahalleli: «Zâhir bir veremem., yarın molla erendi teşrif eylesin .»
mahrem ayıbı vardır» diyordu. Halbuki Re* demlşdi. R e c a i M o l l a n ı n anafti;
câi Mollanın bek&r kalmasının tek sebebi — K ix ç o k g ü z e l e v la d ı n ı., a d ı d a M flh b û
vehmi, kadın denilen mahlûka karşı güven- b e ,, m e le k y ü z lü m û s ü m e . fa k a t b e n a sıl A y ?t

http: //groups.goog le.<

 AN'SlKUJPEDlSt AVŞE REİS H İK A Y E S İ

H âıin kendisine bıltim.. îiptarr"£svabı $ır- besi yanında yok., her şeyi unuttu, düşe kal­
lıjıda.. lepiska saclar belinde. bülbül de lisa ka, tutuna senücleye güverteye ç ık tı..
na gelmiş dilinde., ya o kaslar, gözler.. nczâ- Bir de nc gönriln.. dalgalar dag gibi.,
f ketle ttr ife t onda tastamam olmuş., ilim, ir­ bir taran an sağanak., gök yüzünde şimşekler
fan. cümle mâlûmat onda.. Ayşe Reis durur* birbirini kovalar geminin kapUıtı köşkün*
k#n deve ile horgiit'ilnU bilmeyen kız alınır de de gelinlik entarisi ile Mahbûbe, başını bir
*nı£ ile sımsıkı sarmış, tayfalara emirler ver­
Deyince Recai Malta yerinden fırlayarak: mede :
— Aöuü anacınım sus.. dedi, onun me- — Büyük yelkeni toplayın., fırtına yel­
lümatı da. güzelliği de kendisinin olsun.. bc:ı kenini açın..
öyle tabanca elde, yatağan belde kadınla mi­
Molla yanından koşarak geçen bir gemi­
sil tas ederim...
ciye:
Ertesi gün Recai Molla Ayşe Reuitı kona-
gına gitıi, Kadın Korsan Molla ile Isafca arka­ — Bre şehbaz bu avret kimdir?., diye
sından konufüu • sordu.
— Molla Efendi hasretleri- dedi, ben o Tayfa : — Ayşe Reis!., dedi, gemiyi eline
kızı sana veririm ama şartım vardır.. Mabbûbe alıl), kurluldu-k demektir...
tenim ruhum, caıum evlâdımdır, bir katyon
yükü çeyizi vardır., bana b ir hafta itin, kızın
eşyasını gemilerimden birine yükleteyim, kı
a da içine koyayım, seni de o gemiye bindiril.
Mora ceziresine yola çıkartrım.. ama erkek­
lere pek emniyetim yoktur, komşunun tavu­
ğunu kas görürsünüz., nikâhı 100.000
alımdan aşağı kırdırtmam..
Recai Molla boşamak için karı al-
iniyordu, razı oldu. Bir iıafia sonra da
Ay$e Stcisden haber geldi: «Bir kalyon
yükü çeviri ile kız helâlini kalyonda
beküyor..» diye, Ayşe Reisin ten*
sibi ile zifaf da gemide olac&kdı
Molla gemiye Wndi, kalyon
lenger aidi, damad efendi gelin
kızın duvağını kaldırınca heyeca­
nından az kalsın düştlb bayılacak­
tı- Karşısında bir peri kızı
vardı.. o ne güzellik., o ne
masumiyet Recai Molla bek*
lenUf beklemiş, lam ay ı gö-
flmteıı vurnuışdu...
Fakat. Çanakkale Bo­
ğazından çıkar çıkmaz
nûdhiş bir fırtınaya tu-
'ulduUr. Gece deniz bİı*
kat daha azgmlaşdı. Ge-
m* battı batacak. Rccai
^öllayj âeuue lulmuşdu.
y«n baygın yatıyordu..
bir ara gizlerini «d*~ Aj k Bel»
aıttatı Allahım.. .MıbMı- tenim ; Sabiha Bem lıj
o m /g r o u p /m e ra k e d ıy o r u m
 AYSE SULTAN HACÇKSİ
Gemiyi batmaktan kurtaran Avşe R e is:
— Kocacığım , dedi-, ananın gördliğii birm er. kemeri bir beyaz b ir renkli m erm er ile
sersem put misâli câriye idi, yolda senin gör­
düğün. deve ile hÜrgOcünil bilmeyen kız ise
ben idim., kimse cesiret edip benimle evle­
neni ezdi. ben de ha- erkeğe k o ta diye baka­
nındım .. son defa korsanlık yapriım. fesi kal­
dırdım.. erkek esvabı giymemeğe and etmiş-
dim.. bu gece gelinlik esvabımla buraya çıkıp
geminin kumandasını elim e almasaydını cüm ­
lemiz gemiyle beraber batar, boğulur g ider­
dik. ama ben yine senin o mâsura Mahmube-
nim.. üstüme senden başka erk ek eti değme
Hiiştir.. sen de vehim ve vesveseni at., kadı­
m a nâm usunu kocanın baskısı, kilidi degıl.
sevgisi ve itim adı korur.
AYŞE Sl'LTA.V BAĞÇESİ — Onyedîılci
asır ortalarında Üsküdar sahrasında ıııirl bah­
çelerden; bir a n d a lb şir Paşa zevcesi Ayşe
Sultana verildiğinden bu isimle anılm ıştı; y eri
tesbit edilemedi; paşa, kendisine m ührü h ü ­
mâyûn ile beraber Ay^e Sultana v erilip ts-
(anbula çağırıldığında. ev veli bu bafçeye in­
mişti |B.: Mustafa Paşa, lb ş:rt
bibi.: SllÂhctar Tarihi, I,
AYŞE St'LTA N ÇEŞMESt — Ü sküdar-
da, tm rahor Caınif kar^um daki küfededir;
onallmcı asır yapısı olup bu satırla rın yazıl­
dığı sırada mııatta! idi. T ürk klâsik m im ari
ÜKküdarda A ytm lU n Çefmeii
<>esllıl: Ntılh)
— 163» — İSTAMBJL
üslûbunda. haznen kesm e taştan, yüzü m er­
örülm üştür. K em erin üstündeki kitabesi, celi
EtilUs İle bir beyitten ibarettir k i sudur:
O s a b ı H u ı t tl A îîe S u lu n cüd İIit A e lti ba l A l
Piriti
Ilkllm lAribîne unun kıldı te n Ztılill çefttel »yaiıl-
k v llt
t o » (M. ıssa)
M usluğu koparılıp çalınm ıştır; Ustu çatı­
şır ve acıktır, fak at ayna taşı teknesi ve haz­
nesi m am urdur. Cephesi, k ilib e n ü t altında
ve kam erin '(» 'is le ri üstünde iki madalyon
çiçek ile tezyin edilm iştir. Bu güzel çeşmenin
suyunun akıtılm ası. BUyiikşehirin in u r faa­
liyeti arasın d a çok y erin d e b ir iş o lu r ki. ağır
b ir m asrafa da m al olm asa g erek tir (1947).
İb ra h im Bilimi Tutttık
AYŞE SU LTANIN D O G O M ) — Vak’a-
nüvislerin kaydettiği saray d üğ ü nlerinden bi­
ridir; H icri 117i y ılı Cem azîyelevvelinin al­
tın cı g ü n ü (Milâdi 17581, Ü çüncü M ustafa, kız
kardeşi Ayşe Sultanı devrin vezirlerinden Si-
lâh dar M ehmed Paşaya verm iştir.
SilAhdar M ehmed Paşa T ırhala m utasar­
rıfı bulunuyordu. N ikâh, paşanuı gıyabında»
s u lta m a lkam el etm ekte bulunduğu Hekim­
başı sarayında Kızlaraga&ı, Şeyhülislâm efen­
di, paşanın vekil ve şah itleri huzurunda beş­
ti in a ltın üzerine kıyıldı. M ükellef bir ziyafet­
ten sonra, Şeyhülislâm Efendiye bir bohça
içinde beyaz çuhaya kaplı b ir sam u r kürk
hediye edildi; harem de Kızlarağasına da bir
sam u r kürk giydirildi; diğer hazır bulunan­
lara da m evkilerine göre. Sultan ile Paşanın
şanlarına lâyık hediyeler verildi. Sür’atle ts-
(anbula çağrılan dam at paşa, büyük şehre an­
cak Şevvalin dokuzuncu günü gelebildi; k en ­
disine Koca Ragıp Paşa tarafından Bahariye'
de b ir ziyafet verildi; oradan yedi çifte bir
kayık ile B ahçekapısı iskelesine çıktı, Babtâ-
liye giderek S adırlzaraın elini ö p tü ve Sadi-
râzam tarafından serâsereye kaplı bir sam ur
k ürk giydirilerek ta ltif edildi vc binek taşma
hediye olarak çekilen fevkalâde müzeyyen bir
ata binerek iskeleye dSndU. ve kayık İle Sul­
tanın Ortaköydeki sahilsarayına gitti, yatsı
namazından sonra, Kızbragasj vasıtasiyle
http://groups.goog le.<
 ANSİKLOPEDİSİ — 1639 —
«hacUgâJu isııietpenibiye rûm al ve şerefi zi­
faf ile dağzeoi kuliibi emsal» oldu.
BıU : Vfaıl Tııthi. I
AYŞE SULTAN SARAYI — Evliya Çe­
lebinin yazdığına güre, onyedinci a sır n rta-
larıııda Aksarayda İstanbulun en büyiık s a ­
raylarından biri idi. Baglca bir kayda rastla-
namadı. Zamanımıza kadar nişanı, izi kalm a­
m ıştır
Bibi.: Erlira (,'rlnN, I.
AYTAÇ (Hdntidl — Zamanımızın en s e ç ­
kin b attan, arab asıllı T ürk h arfleri ile yazı
sanatının son üstadı; rind m eclis adam ı, İsta n ­
bul ansiklopedisinin m üm taz dostlarından;
«Son H attatlar» m üellifi m erhum M ahmud
Kemal İnal bu değerli sanatk ârın hal te rc e '
meşine: «M iikerreren vâki talebim iz üzerine
yazdığı hal tercem esini aynen dercedediyo-
n ı u diye başlamıştır. İstan bu l A nsiklopedi­
si de: tM iikerreren vâki talebim iz ü zerin e to k
daha etraflı bir hal tercem esini vaid b u yu r­
dukları halde b ir tü rlü yazıb verm edikleri için
«Son H a tta tla » dakî satırların nakil Ue İkil-
fa olundu» derken duyduğu derin leessilrü
bilhassa belirtm ek ister. Ü stadın İnal nuurhu-
ma gönderdiği yazı şudur:
»Asıl adım Şeyh Musa Azmidir; Azmi im ­
zalı bir çok yazım vardır; otuzbeş seneı] enberi
Hâmid nâmı müsLeârı ile yazdığım için h e r­
kesçe Lamnan m üsteâr ismimi değiştirm eğe
Siinım görmedim.
«Yazı sanatının nâçiz hâdim lerinden b u ­
lunan fakir 1309 da (milâdî 1891 - 1892) tti-
y arıbekirie doğdum, Tuhfei H atm in d e m u­
h arrer hatlâtlnden
Âdemi Âmedl'nin ah-
f&duıdan Z u 1 f i k a r
Ağanm oğluyum.
• tik tahsilimi sib-
yan mektebinde. Bü­
yük Millet Meclisinin
ilk devrei intihabiye-
slnde Diyarbokir me­
busu olan lloca Mus­
tafa Âkit Efendinin
rahlel tedrisinde yap-
dım ve ondan yazı ag
kuıı meşk eyledim.
«Diyanbeklr Aake H .u .t utmM a ,ta ,
rt Rfifdl Mektebinde ( M n : Nedfci
om/group/merakediyorum
AYTAÇ I H tn id l
Hoca VfthLd E fendiden rik ’a, ve jan d arm a ko­
la la rın d a n A hm ed H ilm i Efendiden sülüs
yazdım. Sonra K avasısagir imamı Said ve
idadi hüsni h a t m uallim i h a t bocası akrabam ­
d a n A bdbsselâm Efendilerdim teallüm etlim .
«Yazı k ad ar te sm e d e istidM un vardı,
resm i, a sk eri rlişdide resim ve fran su c a mu-
a ilim i Ressam i! ilmi Efendiden Öğrendim . Bu
z ât ressam m erhum Ali Rlza B eyin m ektebin­
den yetişm iştir.
«M erhum H aşan F erid B eyin atlas hari­
tasını a sü n d an fa rk edilm eyecek şekilde mu-
tahassüs bdr h arita c ı g ib i çizdiğimi gferea coğ-
rafiy a m uallim inin ta k d irin i m ucib olmtışdu.
Bu e se r m ekteb m üzesinde m ahfuzdur.
«İdadiden m e tu n olarak 1324 d e 4milâdi
1906J îsla n b u la geldim , b ir sen e k a d a r Mek­
tebi H ukuka, 1325 d e (M. 1907) Sanayii N efl-
sede resim v e hakk kısm ına devam ettim .
«1326 d a (M. 1908) H asekide G ülşeni Maa­
r if M ektebi resim ve yazı m uallim liğinde b u ­
lundum . Bu sıra d a talebe ara sın d a istidadını
g jrd iig iim M ustafa H alim i yetiştirdim f H attat
Halim).
«H ususî m ah iy ette m atbaa işleriy le meş­
gul oldum. 1327 d e (M. 1900) m ünhal bulu*
tıan R üsûm at M atbaa M üdürlüğüne bilmiisa-
M a tâyin edildim . Bu m em uriyet Sanayii
Nefis'eye devam ım a m âni olduğundan istifa
ettim .
*1328 de (M. 1910) M ektebi H arbiye m at­
baa hattatlığın a, bilâhare E rkânı Harb&iyyei.
serh&Ltatı Hocam M ehm ed N azif Efendinin
vefatı üzerine m ezkûr m atbaaya geçelim. Bu
m atbaada yedi senelik hizmetim devresinde
B irinci Umumî H arbde Y ıldırım O rduları
grup em rinde hizm etten so n ra Istanbula av­
d et ettim . M ütârekeyi m üteakib 1336 d a (M.
1918) istifa ed erek H attat Hâmid Yazı Evi
nâm ı m üsteân ile K apalıfınn karşısında b ir
dükkân açdızn. O larih den U ihiren serbest
çalışmaktayım.
«A radan altı ay geçdjkten sonra H attat
A rif H ikm et Beyin vefatı tilerine ondan m ün­
h al olan yazı yu rdu n u (şimdiki A fitâb K ırta­
siye Mağazası) istihlâf ederek orada çinkograf-
hâne açdım. K ardeşlerim ve talebem burada
çınkograflık öğrendiler.
«Şimdi A nkara Caddesindeki matbaamda
yazı işleri ile beraber tezhib, çelik üzerine re*
sim ve yazı hakki, çlıikograflık, kabartm a ve
 tS T A S B tl.
1 64 0 —
AYTEKl-V .-,KA(iI

ll&nıid A y in in bir yaasc

IPtjfiınıbrrlrrintlziu Felhi Miibini (rb^r «len hudîn)

lüks etiket ve saire islerini bilfiil tatbik e t­
mekteyim.
«Şişli Camii şerifinde, daha başka cam i­
lerde. tstanbulda b ir çok zâtin salonlarında,
Mısır ve lrakda binden (azla yazını vardır.
«tstanbulda SÜU13celisini Mehmed Nazif,
suliıf ve neshi Hacı Kâmil Efendilerden, tâ ­
liki de H.ılüai Efendiden meşk eyledim».
Merhum Mahmud Kemal inal bu lıal te rc e -
mesi notuna şu m ütalâayı eklem iştir «Hâmid
Bey, celi sülîisde, sülüs ve nesihde ve tâhkde
zamanın en değerli hattatlarından sayılmak
hakkını hâizdir. Fakat yazının dekaayikine
m uttali olanlar ve kıymetini takdir edebilen-
ler, benim g ib i:
M#gL vlur Rorse ftğer lıalhut orbâbı V[ıkınır
tiahanuz dilberinin oolcla] halli batın»
dem eğe m ecbur olurlar. MedhU s e n i bir âde­
mi en2ân am m ede kıym etli gösterm ek, yâhud
kıym etini a rttırm a k için ihtiyar olunur. Ha
m idin kıym etini yazıları is te t etm ekde oldu­
ğundan m edhü senâ ile ona kıym et vermek,
yâhud kıym etini arltırm ak için uğrarına bey-
hûtledir. Güzelin ınedhe ihtiyacı yokdur, Gü­
zelin m eddâbı güzelliğidir».
AYTEKİN SO K A tl — K um kapı nahiye­
sinin T ülbentçi H üsam eddin mahallesi sokak-
larındandır. M erm erciler Caddesi ile A tatürk
Bulvarı arasında uzanır, b ir araba rah at geçe­
bilecek kadar geni;, kaba tu ; döşeli bir so­
kaktır, evleri ikişer. Üçer k atlı kâgir yapılar,
sekenesi Rtım dur: Uç bakkalı, b ir Jtundura ta­
mircisi vardır. T em m ta 1947.
AYTCTULMASI — İlk okul talebesi ço-

http://groups.google.co
 AN SİK LO PE D İSİ
cılkların bile basit bir izah ile kavrayıp anla­
dıkları ay tutulması hâdisesi, kaba cehlin vc
dolayım İle bâtıl itikadların karanlığından k u r­
tulamamışlar tarafından dalma k o rtu ili: sey­
redilmiş, yakın istikbalde kölii vak'alara bir
işaret gibi kabul edilmiş, ay üzerine elliden
dünyanın gölgesi onu yutan bir canavar zan­
nedilmiş. canavarı korkutup kaçırtm ak vo
ayı kurtarm ak için dualar «dilmiş ve giik yli-
züne tabancalar, tüfenklor boşaltılmıştır.
Bıçkın, külltânl ve serseri gfirûhu silah
ateşliyerek taşkınlık göstermek için bu tjJtıl
itikadı fırsat bilmiştir. Bu hal Istanbuldâ I î)06
meşrutiyetine kadar devam etmiş, ancak o ta ­
rihten sonradır ki ay tutulunca silâb alm ak
yasak edilmiş, yasağı clinlcmiyenler de asa­
yişi İhlâl ile suçlandırılarak hapse m ahkûm
olmuşlardır.
iç in d e yer y er geçen a sır
İsta n b u lu n çok g ü zel ta sv irle ri b u lu n a n
L o ti'n in tAıid e > ro m an ın d a ay
de b ir p arça v a rd ır:
lU lık a p a n s e d le rin i m u h te şe m
iç in d e in iy o rd u k .
• İstanbulun alışılmamış bir .manzarası var­
dı; bütün m inarelerde hocalar garip m akam ­
larla meçhul dualar terennüm ediyorlardı; ge­
cenin bu alışılmadık saatinde bu kadnrr yiik-
sekten (ikan bu tiz sesler muhayyeleyi endi­
şeye düşürüyordu; ve kapılarının önünde top
lanmış olan M üslümanların lıepsl gcfc yüzü­
nün bir korkunç noktacına bakıyor gibi idiler.
^Ahmed nazarlarımı takip e tti ve dehşet
İçinde elimi yakaladı: Demin Ayasofyanuı
kubbesi Özerinde o kadar parlak görm üş ol­
duğumuz ay. yukarıdaki büyüklük içerisinde
sönmüştü; artık »olgun, sönük ve kanlı bir
kırmızı lekeden ibaretti.
«G5k yüzünün işaretlerinden daha tees­
süre garkedici b ir şey yoktur ve b ir şimşek
çakısından daha siir’atle peyda olan ilk his­
sim de bir detışel hissi oldu. Takvime bakm a­
ğı uzun zamandan beıi ihmal etm iş bulundu
ğum için, bu vak'ayı tahmin etm em iş bulum,
yordum.
«Bunun ne kadar rmlhlm ve korkunç bir
hal olduğunu Ahmed bana izah etti: T ürk iti­
kadına nazaran bu esnada ay kendisini p ar­
çalamakta olan bir canavarla mücadele halin­
dedir. Maamafllı Allah nezdinde şefaatta bu­
m/oroup/merakediyorum
— 1A41 — AYVAD BEN Ol
lunarak ve canavar üzerine kurşu n sıkarak
kendisin! kurtarm ak m üm kündür.
Filvaki bultin cam ilerde vaziyetle alâka­
d a r dualar cılılnıektıyilr ve tstanbulda yaylım
aleşi 1>h ş I jiıiışlır Bu korkunç hale hayırlı ça­
tılardan aya tü fekler atılm aktadır.
Evimize varm ak iızere F enerden bir ka-
yjca biniyoruz. Yolda bizi tevkif ediyorlar.
Halicin yarı yolunda, zaptiyelerin motBrlj bi­
ze geçidi kapıyor; b ir husuf gecesi kayıkla
dolaşm ak ıııeınnû.
-îFakal sokakta yalam ayız yal Zaptiye
efend ilere k arşı gayet yükseklen alarak m ü­
zakere eıliyor, m ünakaşa ediyoruz ve ciir’e t
gösterm ek sayesinde b ir k ere daha işi halle­
diyoruz. — N âhid S ırrı O rik tercenıesinden».
tB.: Av,iade).
AYVA — M eşhur ıneyva; İslanbulıia b il­
o rta la rın d a k i
hassa [Soğnziçinde Ç engelköyüııün ayvası m eş
P ierre
h u rd u r; m evsim inde bu köye m isafirliğe g i­
tu tu l m a s ı iç in
denler. sem tlerin e hiç olm azsa b ir sepelçik
nyva ile dö nerlerd i; a sk e r m ekteplerim izin en
b ir ak şam
büyüklerinden biri o lan K uleli lisesinde, do­
laplarında k e h rib a r gibi b ir kaç ayva b u lu n ­
d urm ak çocuklar arasın d a b ir a n ’an e hük m ü ­
ne g irm iştir ve K uleliler evci çıktıkları za­
m an, analarına, b abalarına, k a rd e şle rin e Çen­
gelköy hediyesi olarak ayva getirirler.
AYVAD BENDİ VC DERESİ — Belgrad
o rm anların d a. Onsekizjnci a sırd a Ü çüncü Mus­
ta fa ta ra fın d a n y aptırılm ış b ir ben d d ir ki,
adını o zam anlar civarında bulunan b ir köye
nısp-.-Lle an ılan bir d ered en alm ıştır.
O ııaltıncı asırd a bu yana, B üyükşehir b a­
y atın d a {ok kıym etli j-ol oynam ış olan Kırk
çeşm e su ları, B elgrad orm an ların da yap tırıl­
m ış bendlertlen, ufak havuzlara akıtılm ış d e­
re le rd e n ve m ü tead d it p ın arlard an toplanm ış
su lard ır; İm paratorluk ta rih i boyıtoca bu su
şebekesini yeni katm alarla zenginleştirm ek,
daim a d üşünülen bir hayır işi olmuş, her tu 4
şatta, yeni ve büyük inşaata girişilm iştir. Ay-
vad bendi de bunlardan biri olııb Hicri 1179
(M. 1783 - 1766ı yılında yaptırılm ıştır. Aşağı­
daki bilgi. Dr. Sadi Nâzını N irven’in İstanbul
S uları, adındaki çok kıym etli eserinden nak­
ledilmiştir:
• Bu beııd. Belgrad orm anlarında mevcut
suyun tslanbula en uzak mesafede olanıdır.
10ü m etre irtifam da bulunan tepeler arasın
 AVVAGClÜ
da Ajvaıl deresi üzerinde ^ a p ıb n ijtır Ista *
bulda Aymd deresi Özerinde y»pılmi}iır. İs­
tanbul? Lâleli Camiinin kurulduğu bir devre
ati olan bcı bendin mimarisi de çok güzeldir
Adeta el ile fcabarulnııj gibi duran koyu ye-
şinikler a ra m d a bend duvariannuı oterm er
konsollarının güzel bir duruşu vardır. Bende,
deresinden maada, kendini .o ran tepelerden
derecikler de akar.
Bendin lemel üzerinden yüksekli# 12 m.. 57
Bendin üstünün uzunluğu 55 m , 20
Bend üst kısmının kalınlığı 6 m.
Eend kaidesinin kalınlığı 9 m .. 44
İstiap hacmi 15B.000 tn3
H avai ntaiye sathı 2000000 m2
Süvari miilâîiüslerinden Mehmed E şref
Beyin 1 60.000 mikyasında İstanbul civarı
haritasında, Ayvad Deresi ;qyle gösterilm iştir;
A jT a rt pfftn. cehbe ^(VrtİBÜfU v« kcftlrltrr
(Dr. Saadi N u r a N lrvtnla lu a u b a l S ulan n e H n d e n l
— 1&42 — ISTANBUt
Bendden ayrıldıktan sonra. sağdan. eski
Ayvad JtOyiı civarında O rta dereyi, az aşağıda
Altımı ve Hamam derelerini. B aşç ım * man­
dırası önünde Çakal Dereyi a lır ve PetnahM
altında. Süleyman Bey ÇLfltiJi önünde Kağıt­
hane Deresine karıdır, ki Ba|çe«ı»eden itiba­
ren aşağı kısmı. Davutpaşe M eraları eteğin­
den geçtiği için Davulpaşa Deresi diye de
anılır
AVVAGULÜ — İstanbul arzının tama-
n un n da unutulm uş renk isim lerinden; taya­
na yakın uçuk pembe; geçen asrın seçkin t ü r ­
lerinden Vâsıf, bir şarkısında bir İstanbul ci­
vanına :
Sana ayvı gttltf (alvaır
Yarasur ejr g&U blhar!_
diyor.
AYVALI — Geçen asır sonlarında. Ay-
vaıısarayda Loncada tsUn-
_______ b ulu n eski gedikli mey ha-
= :— nelerinden b ir nam lı mey-
hane idi.
_____ AYVANSARAY — ts-
[— — tanb u lu n H aliç yalısı semt­
lerinden, k a r a suıivle
d e n i z s u r u n u n bir
http://groups.goog le.c
 A-SSIKLOPEDISI
Jeytijl köjede. sur dışının Haliç kenarın­
daki son parça» İte su r içinin b ir tasım ın iti­
l i n eder ki Balat Karabaş. Atik Mustafapa)»
ve Abdülvedûd m ahallelerinin oldukça geni;
bir parçası Ayvansa ray hudutları içindedir
Amele. i#çi, kiiçitk esnaf, gemici yatağıdır:
Ajvad Bendi vr fttrûfı
Ayvad P»Mİİııde oton** jtrt
Nesih)
om/group/merakediyorum
— 1643 —
AYVANSARAY
Lonca adını alan iç kısım B üyükşchrin Sulu-
kuld ile b erab er cn kesif çingene kolonisidir.
Deniz am elesi gelip gidici, fab rik alar ve k a­
lafat y e rle ri am eleleri yerle?m i{tlr
« arad enize doğru inen ve gittikçe açılan
bir vidirien ib a re ttir ki Lonca bu vâdinin d i­
llinde ve geride bulunup k ara su ru n u n son
parçacı batıya (İlişen sırtın tilerinde u tan arak
vo iki büyük kavis çizerek Haliç sahiline iner.
Deniz ilin i A yvansaray Caddesi boyunca uza­
nır kl sem lin hııdudu içinde kalan izi küçük
birkaç parçadan İbarettir.
Sahil A yvansarayda bir körfezcik ve ya-
rırcıadKik vücuda g etirir, m e ş h u r Ayvansa ray
k alafat y eri ve H aliç v ap u rların ın iskelesi bu
yarım adacık Ü zerindedir fB.: A yvansaray K a­
lafat yeri.)
Bu sem te gerideki sırtla rd a n , m esela H o­
ca A li M escidinin bulun d uğ u tep ed en bakıldı­
ğı vakit göz ö nünde uzanan panarom a A tik
M ııstafapaşa (Câbir) C am iinin m inaresi e tra ­
fında sıkışm ış b ir ç atı yığınından ib a re ttir.
San p lân d a y a n i deniz k en arın a rastlay an sa­
hada blok halinde fabrika y a p ıla n uzanır. Bu
panoram a aydın olarak g ö sterir ki Ayvansa-
ray sü k k Jn ım n gü n lü k kazancı dolgun dahi
olm uş bulunsa, çatılarının altına has m ânada
re fa h ın girdiği tahm in edilemez.
Sem tin çarşı bölgesi sahil parçası listün-
dad.tr, am ele ve gemici yatağı olduğundan
kah v ehaneleri ve ahçı dü k kân ları çoktur, ah-
çıian n da ağız tadından ziyade kifafı nefis d ü ­
şün ü lü r, kahvehanelerinde tiryakilerden ziya­
d e günlük yorgunluğunu iskam bil ve tavla
gibi oyunlarla a vu tantar o tu ru r; bilhassa ge­
m icilerin içkiye düşkün olduklarını Ayvansa­
rayda hatırlam ak lâzımdır: bu son hüküm il-
Ay«a4 BmdİMto «luvır ü«Ut
(Ketim: N?dfe>
 \YY4X SA*A Y CAOOESt
— 1 64 4 —
libaslara sebep olmasın, Ayvansaray sekenesi-
ain Loncalılar müstesna, büyük bir kısmı mü'-
rotn vc tnu'tekid insanlardır.
Ayvansarav huduttan içindeki başlıca
fabrikalar çeltik, lâstik, dokum?, konserve,
katem fabrikaları ?e mecbur Ayvansaray de­
ğirmenidir Avra Hayim Musevî hastahanesi.
semtin yeğine sıbbat möessesesidir
S â rjrf hczil yollu kaleme aldığı bir m an.
zumede Ayvanssrayı şöyle tasvir ediyor:
Halta biıim fMJullealjı » U tt v ır
K ıalranı, kani. «atın. W&gi. t* U |ı nr
Bir lûM ^avdır <*ribaşmtu 9>Ip k in
Aj-rftftsıraj-di m&i buîaaau r k o tu £ W
S ıiU ıa tf bir « J lb u Ç lagiR fltrfe kim
Heydı» n p ı^ f s i gfbi ipten kuşağı « r -
.4W A \S A Ü A V CADDESİ — Eyyubu
Büyükşehrip m erkezine bağlayan büyük cad­
denin. Arslan iskelesiyle İstanb u l k ara s u r­
larının Haliç u m arasında uzanan kısm ıdır.
A rdan iskelesinden yüründüğüne göre. 3 a ra ­
ba geçebilecek kadar geniş, paket lası döşeli
bir yûMu: sağdaki Bakkal B ayram Sokağı k a­
v a ğ ı n a kadar olan ilk kısm ın iki yanında
2 - 3 kath ahşap evler sıralanm ıştır; sekenesi
m ütevaa gelirli aileler olarak görüliir. B ak­
kal Bayram Sokağı kavşağından A y ra n sy a y
vapur iskelen sokağı kavşağına kadar ise. de­
vam eden tâki: ahşapların altı sıralı dükkân,
çan ı boyudur bunların büyük ekseriyeti de.
Pazar günleri açm ak için ru h satiyeleri otan
manav, helvacı» tütüncü, altçı, içkili lokanta
vç kahveci dükkânlarıdır kİ bu m anzara ve
bi!hassa ahçı dükkânlarının çokluğu, d v a r
fabrikalarda çalışan am ele ve gemici gibi be­
kâr uşaklarından mühimce Vtr kalabalığın b u
semtte oturduğunu gösterir, A yvansaray vapur
iskelesi serağından öle sağ kolda Güven Çe­
lik ve Buigur Fabrikası ile m üştem ilâtı bin a­
lar uzanır. Solda da iki ahçı dükkânı. Halid
btn Zeyd’in gaza yoldaşı Sahabeden b ir zatin,
Huhaaim edül Ensari’nin sembolik türbesi,
yanında Hatice Sultan Mektebi, sebili ve çeş~
mesi vardır.
İkinci Mahnmd yapısj olan tü rbenin ça­
tısı 1945 kışında baktm tııU ktan çökm üştür;
kapısının üzerindeki tarih kiU besi şudur:
Ja*trt1İ Mthmad Han kim d mfceddld hasletin
Oldu bo ftudea rine b ılk ı k e n n a tı 171a
Bu rnâbırtk türbenin Icvaiine hİmoMt Wip
tjlcti jam stfcttrd? riâyet bi fâjnao
tSTA-VBV\
Hiltd »bal ity4t h ra rtfc* f » b sl|
no *ewtjrl K ım ıl Peygamberi tiü r a n a n
N'ör b»bfi m r ş h tû »M alıca ba ı*U ö ahw rpcn
Ol Kbtn İkb^JtB f f n o ide «M u
O lfct Vıtbı nis. i i f r Kc**d ba UrUıi « â n *
Yaptı i t i pH*rk«WI »uA riji fth i fJK■»
H I2SI <M 1834 18»)
AYVANSARAYDA LONCA — Lonca aduıı
al^n A yvansarayuı »Ç kısm ı. B üyukfeluin, Su
Uıkule ile b erab er en kesif çingâne kolonilc-
rinden biridir. Lonca Ç ingeneleri İstanbulun
saa ve söz. i>s ve nûş âlem lerinde her zaman
en zengin (akım lan çıkarm ıştır; beynelm ilel
kıym etiyle bohem hayatı Loncada görülür.
M erlu ıu Osm an C em al Kaygılı tÇingeneter*
adındaki m eşhur-rom anında, ki kendisi Islan
bul civarı Ç ingenelerini pek vakıadan ta n ı­
m ış tır ro m an ın k ah ram an ı İrfa n ın ağzından
Lonca yı y er y e r ta sv ir ve nakleder- Aşağı»
d a ki sa tırla r O sm an C em alin rom anından se­
çilm iştin
«Ç ingenelerin asıl g örülecck hayatı h a r­
m an y e rle rin d e , ç erg elerd e. sep etlerd e, sep e t­
le r. m a şa la r* sa ca y a k la r, ay ılar, m aym unlar,
heybeler, fal çıkınları, sıp alar, k ısra k la r a ra ­
sında değilm iş... A s:l görillecek v e hoşlanıla­
cak Çıgaıı hayatı, R eha B eyin, beni yeni alış­
tırm aya oaşiadığı y e rle rd e im i;...
• Bizim Y enikapıya göçettiğim izin h a ft
sın d a R eha Bey. k en di evinde bazı ark ad aş­
la rı ile birlikte b ana b ir çalgılı ziyafet verdi
Fakat bani, a la tu rk a ziyafet de bu k a d ar olur
Sofra: içkinin, m ezesinin bin bir tü rlü sü ılı-
dolu irti. Sonra, sekiz kimilik b ir incesazla k a­
d ın la n a n beş kişilik b ir h an end e ve çengi ia-
k ıx ı vardı. Saz takım ı, başla E dirn eden li-
ianfaula yeni gelini? olan kem ancı Bülbüli Se­
lim olmajc üüere A yvansarayuı en gözde çal­
gıcılarından m ürekkepti. H anende kadınların
üçü A yvansaraydan ve köçeklik ıköçek oğlan
:>iur. çengi dem ek lâzımdı) eden iki kaduı da
Sulukuledendi. Fakat «efendim nered e, ben.
r.r r e ie . dedikleri gibi, öteki çergiciler. h a r­
m ancılar n ered e .bu n lar nerede? Hele bun­
lar;:) erkekleri p ek k ib ar insanlardı. M isafir­
lerle hiç *bendeniz» siz, i î^'lü iiiı‘.7. siz ko­
nuşm uyorlar. H epsinin de elbiseleri, ayakka­
bıları yepyeni ve son m oda... Hepsmiıı de
yeleklerinin cebinde altın r e güm üş b ire r sa­
a t... Parm aklarında pırıl p ın l yanan elmas
yüzükler. İçtikleri rıg aralar h ep birinci sınıf
http://groups.goog le.<
 A Jo u a o rc M sı — 1645 —
cıgara U r . Ç algılarının k ulu ve kılıfları h a ­
ni. diyebilirim k i benim çok kıym etli kem a
itimin kutusundan daha ş ık ... B unlardan k»
Miani Raif ism inde birinin kem anına baktım ,
sakağa atsanız elli lira e d e r su içinde. K adın
isrdanda A vvansaraylılar. pek k a la n to r «ey­
ler... K ılıfları biraz ataca bulaca o lm akla be
rsber. p arm ak tan p ırlan ta, züm rüt yüzükler,
kulakları aynı (e şitte n k ü p e le r ve g e rd a n la rı
sapsan beşi b.'r y e rd e lo r ve ziynet altınlara tls
dolu... Yalnız S u lukuleden g e tirilm iş o la n to k
genç ve çok güzel iki çengi kız. bu cih e tle rd e n
b u z la n a yanında p e k sönük, p e k s â d e su ya
kalıyorlar.
(Z avallıların attı, p u llu m o rlu , s a rılı v e
yepyeni e n tarilerin d en , a y ak la rın d a k i pem b e
püsküllü yepyeni te rlik le rd e n b a şk a ü s tle r in ­
de göze ç arp ar b ir şey cik leri y o k Y akıâ iki­
sinin de k ollarında a ltın su y u n a b a tırılm ış in ­
cerek bir k aç bilezik v a r am m a , b e lk id e o n ­
lar vetmis, seksen k u ru şlu k şey le r...
• Reha Bey, benim , A yvansaraylı k ad ın
la n a altınlarına, e lm asların a, p ırla n ta la rın a
pek dftk atli baktığım ı g ürünce:
— Daha, dedi, b u n la r hiç! Sen, b u n la rı
eskiden b ir cuma günü K âğ ıth an eye, Ç ağlıyan
Köşkünün arkasına, kapalı ku pa a ra b a la rı ile
gesmege gittik leri zam aıı b ir g ö rm eli idin, ja -
(M kalırdın! Şim di a ra sıra. hâlâ da g id e rle r
amma, eskiden, daha b u ndan on beş yıl önce
o canını feraceler, yaşm ak larla m ü k e lle f kupa
. . ı ı « Ayvaınuırfiy<fc Lmeıt, 1051).
:om/group/merakedıyorum *«110
AYVANSARAYDA IjONOA
arb a la rın » k u ru lu p g e rd a n la rı beşi b ir verde-
le rle dolu o la ra k K iğ ıth an ey e g ittik leri va-
■iit h erk es b u n ları o rad a A yvansaraylı değil,
g erçek ten b ire r saraylı sanırladı
«G eçen yazı nasıl ç erg eler, çadırlar, h a r­
m a n la r, k öp ek ler, a y ıla r ara sın d a hoş g eçir­
dikse. bu kışı d a m eyh an eler, sazlar, zurnalar,
k tâ rn e lle r, ç ifte n a ra la r ara sın d a d ah a hoş
geçirdik. G eçen yaz, N azlılar, tirşe gözlü kız­
la r, T o p a l G ü llü le r, fa lc ıla r gönliimU yelpaze­
liy o rd u ; b u kış ise, h a n en d e Z iyn etler, çengi
S e h e rle r, B en li K iih ey lân lar. y an ık yüreğim izi
ta z eliy o rla r. O ooh, iş te k ış d a g eçti; yakında
b a h ara g iriy o ru z. İk i, iiç g ü n s o n ra tiç ü n rü *
c e m re d ü şec e ğ i için , R eh a B eyin evinde, o
gece, b ir k ışta n ç ık ış â le m i y a p ılacak ... V e bu
â le m e A y v a n sa ra y u ı e n m a ru f sazcı v e okuyu­
c u la rı iş tirâ k edecekm iş. G el key fim gel!..»
«R eh a B ey b an a, d iin Loncada öyle ş a ta ­
fa tlı, ö yle d ö rt b a şı b a y ın d ır b ir Ç ingene
k av g ası s e y re ttird i k i ben. bu çok c an lı v e çok
re n k li p a n o ra m a y ı ö m rü m o ldukça u n u ta n u -
yacağım ! B u kavga, öyle a ra sıra S ulukulede
filân p ara için te rtip ed ilen yapm acık ufak
te fe k k av g alard an olm ayıp gerçek candan, y ü ­
re k te n , d a h a d o ğ ru su sin ird e n gelm e sam im i,
lirik v e b astan basa hey ecan dolu b ir kavga
[di.
 i . • •••A — IMS —
'B ir gün <ri« cuma olduğu isin Kiğıt-
baoeye gezmeğe. eğleşmeğe fiden bir takım,
akşam tu lü geç vakit arabalarla oradan dö­
nerken. karşılarında oturan bir evin kız ço­
cuktan. bu Kâğıthaneden dönenlerin çocuk­
larına takılmış, anlarla:
— A a . Şunlara bakuı... Bitli Kâğıtha
neden donuyorlar: bir de bize çalım satıyor­
lar!
Diye alay etmişler.. Bunun üzerine, ak­
şam karanlığında oracıkta hafiften bir ağız
dalaşıdır başlamış, fakat Kâğıthaneden. dö­
nenler yorgun oldukları için i # o gece pek
Ulatmamışlar: ufak tefek bir İki atışmadan
sonra meseleyi ertesi sabaha bırakm ışlar...
< Balada. Kilise dibindeki büyük meyha­
nenin bahçesinde bunu haber alan Reha Bey.
kulağıma e ğ ild i:
— Öyle ise. dedi, yarın erken kalkalım;
birlikte Loncaya gidelim; çok enfes b ir kav­
ga seyredeceğiz ki sen bunu rüy an da hile gö­
remezsin!
• Ertesi sabah erken Loncaya geldik; en ­
ce oradaki şişman n u n Sütçüde birer süt, son­
ra da tepedeki Hançerli Bostan kahvesinde
birer kahve ile nargile içtik,,,
i Dertten efendim, baktık ki a lt tarafta.
Hançerli B ostasın yilkseit duvarının dibinde­
ki tozlu meydanda b ir kaynaşm adır oldu. Ön­
ce çoluk çocuk, sağa, sola koşuştu. A rkasın­
dan kadınlar kızlar, kapıların önlerine dizil
diler. Erkeklerin hem en hepsi işlerine ve işi
olmıyanlar da mahalle kahvelerine gitm işler­
d i Daha sonra, açık pencerenin birinden uza­
nan bir genç kız, karşıki eve doğru hafiflen
sestendi:
— Biz K âğıthaneve gidiyoruz akı (a kızı!
Keyif etmeğe, cana can katınıya gidiyoruz;
nasıl var mı iştahınız sizi de götürelim ; orada
bizimle birlikte hem keyif eder, hem eğlenir;
hem cana can katar; hem de soracığıma efen­
dim, bizim sofralarımızı kaldırır, bulaşıkları­
mızı yıkar papuçlanmızra tozlarını silersiniz.
Karşı pencereden uzanan başka bir kız
ona karşılık v e rd i:
— Bitli Kâğıthaneye!.. Bitli Kâgıthane-
ye! Orası açar sizi!.. Orası açar!..
— Bitli Kâgıthaneye sizin gibi bitliler gi­
der. Bizler ise buradan kuruluruz tenteli a ra ­
baya... Sepctlerimizlen, bohçalanmızlan, hab-
belerimizlen (yemeklerimizle) çala, oynaya
IS T A N B n.
gider; oracıkta. Çağlayan KöşküoUtl arkasın­
da size inat yeriz, içeriz U iyetlen... Siz d s bu­
rada kokmuş evinizde pineklersiniz akşamla­
ra k adar eziyetten
— Orada bir gün yersiniz, içersiniz am­
ma, sonra burada haftalarca açlıktan nefesi,
niz kokar:
— Onu sen halletmişsin! Bizim evimizde
h er gün iki üç tencere kaynar!
— Sizin evdeki tencerelerin içinde her
gün cinler tap oynar!
— Ay, ay. ay! llçcriyo seslenerek) Getir
anam şu dünden kalan patlıcan dolamalarını
görsün de arsız k a in birazcık gönlü gözü
açılsın!
Tam bu sırad a elinde, kora bir do İm i
tenceresi ü e o rta yaşlı b ir kadın pencereye
geldi ve kapağı açık tencerenin içindeki dün­
den kalm a birkaç yaprak dolmasını karşı pen­
ceredeki kıza göstererek ve olduğu yerde gö­
bek çatkabyarak kendilerine mahsus olan kıv­
rak kavga makamı Ue tuttu rd u :
— Dolma görsün gözlerin!
Bu sefer ana kız, ikisi birden ayni tavır
ve ayni makamla:
— Dolma görsün gözlerin Dolma gör­
sü n gözlerin... D olma görsün gözlerin... Yağı
halis A yvalık... Dolma görsün gözlerin. Pi­
rin ci h ilis M ısır... Dolma görsün gö zlerin ..
B ahar, biber tastam am ... Dolma görsün ( i z ­
lerin ... (Elleri ile oradaki Hoca Ali Camiinin
m inaresini işaret ederek): Gel sen de ye he>
im a m 1 Dolma görsün gözlerin.. Selim söy-
leen kocana... Dolma görsün gözlerin!
Şimdi k arşı taraftaki pencereye, elinde
yeni kalaydan çıkmış b ir bakır sahanla gelen
orta yaşlı kadın, bu sahanın içindeki bezelya-
y ı karşıdakilere göstererek, ayni edâ ve aynı
cdâ ve ayni makamla kızı iie birlikte başladı­
lar:
— Buna d erler bezelye... Buna derler be­
zelye... Yağsı h ilis kuyruktur... Buna derler
bezelye... Tuzu biberi tam am ... lOnlar da ayni
camim m inaresini işmarlıyarakl: Gel sen de
y e imam!.. Buna d e rle r bezelye... Ağzın ya­
n ar usul ye!..
< Karşıki pencereden baş üçleşir ve üçün­
cü gelen kocakarı, içi kavurm a ile dolu bir
tabağı uzatarak:
— Buna d erler kavurma .
http://groups.google.co
 ANSİKLOPEDİSİ — 1647 —
yanındakiler:
— Dumanmı savurma...
— Eli aldık kasaptan!
— Biz korkmayız hesaplan!
— Hâlis kavurm adır bu!
— Körpe toram andır bu!
tK arjı taraftaki başlar da üçlejtj. Ve o ra ­
ya <la elinde içi reçel dolu hlr kavanozla ge
İfMi bir kocakarı, kavanozu kargıdakllere gös­
tererek:
— Keçelimiz vişnedir:
Y anındakiler tef vc zilli maşa i l a :
— Görenleri kişnetir:
— Onlar biltıısz i[ nadir?
— B ilirler (.......) nedir)
4Bu ağaza alınmaz söz üzerine karşıdaki­
ler birden alevlendiler ve avazları çıktığı k a­
dar bağırarak teflerini, darbukalarım , zilleri­
ni, boş yoğurt tenekelerini alıp kapının ününe,
dökülmeleri ile b erab er yine onların taraflısı
olan birçok kadın, kız ve çocuklar «rast bir
panayır yerine döndü. Orada ahengin daha
suuturlusu olan ik ln d faslı başladı.
«Berikiler du ru rlar mı ya? Bunu görünce
onlar da teflerim, zillerini, darbukalarım, ke­
manlarını alınca ayni çığlıkla kendi kapıları­
nın önüne sıralandılar ve onların taraflısı
olan bir alay kadın, kız, oğlan da o nların ya­
nına dizildiler. E, a rtık lam mân asiyle k u ıjtı;
sinirlerin en gizli köşelerde*i zem berekleri
boşandı. A rtık m üstehcen denilen sfizierüı
yirmisi, otuzu, kırk ı birden ayni edâ, ayni ma­
kamla karjıUklı savruluyor ve her savrulan ya­
kan açılmamış sözün, tâbirin, ıstılahın, argo­
nun ağızlardan kıvrıla kıvrıla çıkışına güre gö­
bekler çalkanır; eller çırpılıyor; gerdanlar kı­
rılıyor; gözler süzülüyor; arada bir arkalar dö­
nülüp tersine ruküa v arır gibi karşılıklı vazi­
yetler alınarak kalçaların yukarı kısımları,
Upkı darbuka çalınır gibi ellerle dövülüyor­
du.
«Sonra yine arada U r bu çak kıvrak, oy­
nak. çok curcunalı alı&ıge hafi! bir fasıla ve­
rilip evlerde ne kadar kap kacak, çanak, çüm-
lok, bohça, sepet, yalak, yorgan varsa karşılık­
lı ortaya yığılıyor; bunlarla vasiyetlerinin,
servetlerinin dereceleri biribîrlerine gösteri­
liyor ve sinirlerin en gizU yerlerindeki zembe
rekler yine birdenbire boşanınca biraz önce­
ki çok kıvrak, çok oynak, çok curcunalı ve çok
açık saçık »henk tekrar bağlıyordu... Bu ara­
m/group/merakediyorum
AYVASSAHAYDA l û n c a
da çingene kavgalarının en bellibaşiı, en im in
ve agıza alınmaz tekerlem elerinden IdHriş Oku­
ması) denilen tekerlem e karşılıklı okunurken
e tra fı saran yüzlerce kadın, erkek, çoluk ço­
cuk seyircinin, kim i gülm eden bayılacak hale
geliyor, kimi jaşkınüklan aptallaşıyor; kimi
utancından kıpkırmızı, eli ile yüzünü örtüyor
ve seyirciler arasındaki hele kavgacıların iç­
l e r i n d e k i s i n i r zem berekleri çok bozuk olan­
l a r , b a b a ) araplar gibi bir takım m jrazt hal­
l e r geçiriyorlardı!.,
«Böylelikle saatler geçiyor, kavga da bi­
teceği yerde uzuyor; ortada karşılıklı savru­
lacak sövmeler, fcillürler, günahlar kalmayın­
c a bunlar, yeni bastan daha kuvvetti, daha ko­
yu. dalıa jid d e tii olarak tekrarlanıyor; hele
kavgacıların içlerindeki sin ir zem berekleri çok
bozulan kadınlar, baştan ayağa kadar bütün
vUcut uzuvlarını m ıncüdıyarak kan ve ter
içinde yerlere yatıp kendi kendilerine tepini­
yor; tıpk ı her yıl, mayısın on dokuzuncu gü­
n ü Çobançeşm esinde (A raplar düğünü) diye
b ir âyin yapan babalı araplar gibi b ir takım
y arı maraz! haller geçiriyorlardı.'..
«Fakat, n e dersiniz; o gün sabahleyin, e r ­
kenden başlıyan o pek şatafatlı ve d ört bo}ı
m am ur kavga, öğle vakti biraz yemek paydo­
su verilip öğleden sonra ayni tertiple tek rar
başiıyarak akşam erkekler evlerine dönünce-
y e kadar siirdügü ve akşam geç vakit, gerek
kendi erkeklerinin, gerek m ahalle imam, muh­
ta r, bekçisi ile, polislerin m üdahalesi m eri­
ne giiç yatıştırıldığı halde h e r ik i taraftan da
hiçbir kimse, değil bir hafif lokat. bir mini­
cik fiske hile yemedi. Kavga, akjam ezanı ile
birlikte yine çalgı, ahenk arasında, tıp k ı bir
düğün, dem ek, eğlence biter gibi lallı tatlı
mayna oldu.
it k i üç gündür, gündüzlerimizi ve gece­
lerimizi Ayvansarayuı arkasındaki Lonca Ma­
hallesinin kahvelerinde geçiriyoruz.
«İki üç gündür, bunıda öyle bir düfün
hazırlığı var ki, sanırsınız, masallardaki peri
pâdişâhlarının k m ile eski Hindistan hüküm­
darlarından birinin oğlu evlenecek...
«Halbuki yaşlı bir lâvtacının oğlu olan
kemancılardan biri ile eski bir zurnacının kızı
evlenecekler... Aman yarabbinı, günlerden
beri o ne hazırlıktır o... Günterdenberf çeyiz
namı ollmda evden eve neler gidip geliyor.
 A.T»AXIA»ATT>A W » f * — IM »
■d a r l Cnnierdeeberi çifte çifte hallaçlar ev-
tir f e boruna pamuk alıyor, boyuna yı*nl jm i
yalaklar yorganlar. yastıklar dikiliyor. u h u
Ur tUlDFror takım takım ırljr dlkıLı-
yor. duvarlar badanalanıyor. bakırlar kalas
lamyor ve h«ıinç yorgancı, dönm eci ıı*t*».
h iç durmadan d ılg u n nlacak evdeki g e lin r e
miaafir odalarını hazırlıyor; hamam, lra$, <:■'<
mİ ve gelin alayları İçin f e n e r l e r m e ş a le le r
jtiiıljr buketler hazırlanıyor
«RugOn çanam b* olduğu için, gelin ta
rah çalgılarla Eftrikapıdaki Hançerli Hama­
mına gidecek Onun itin yliıden Fazla kadın,
çoluk ç « u k en ilk elbiseleriyle kapıların
dnünde alayın kalkmasını bekliyorlar
,ljte hamam alaymın ününde çalacak
çalgı lakımı da kadınlı, erkekli. Um on bir
kişi olarak Sulukuledcn geidiler Lotıcalıiar-
dan hiçbir çalığı cı bu alayın önünde çalmı-
vacak, onlar, hamamda, kendi aralarında çalıp
scyliyeceklermij...
«Alay toplandı, Sulukuledon para ile se-
lirılmi? otan on bir kifillk çalgt, hinend e ve
çengi takımı bu. yıü. yüz elli fcifilik alayın
önüne geçli. Çalgıcıların arkasına, ünde iki
tarafın kaynanaları, arkada çok süslü gelin
ve gelinin yanında görümceler. baldızlar, tey-
jeler. balalar, yengeler, daha arkada da bü
tiin d irettiler olduğu balde alay, çalgı ile h a ­
reket etti. Artık baybaylar, boyhoylar. raaşal-
bhlar. ala atabeylerden. Lonca Sokakları
gümbür güm bür ölüyor. Loncadan Yatağan
Mahallesine ve oradan Eğrikapıya doğru bü
kitlen daracık sokaklar binlerce seyirci ile
dom Arabacılar hamamının önünden geçen
caddenin itd tarafındaki evlerin pencerelerin­
den, alayın U2erine çiçekler, lavantalar, ko­
lonyalar serpiliyor; eller çırpılıyor. Biz. Reha
Beyle birlikle oranm en kibar kahvesinin
ünündeki peykelerin üjtiine çıkmış, hu hamam
alayını seyrederken, yarın gece güvey gire­
cek olan çok yakışıklı ve esmer güzeli deli­
kanlı yanımıza gelip;
— öpeyim bey bala! tJ
Diye Reha Beyin ellerini öpüyor ve ba­
na yerden kandilli bir temenna ederek elimi
sıkıyor
Zurnası koltuğunda olarak karşı kahve
nin peykesine bağdaş kurmuş olan İhtiyar
zurnacı Şişko Ahmed ağa aglıysrak güveyi ır
yo^lı balasına bir şeyler anlatıyor.
— İ3TA.TÎCL '
O ne y a ' Şu u n baptaki pembe evin pe«-
(-e r o ın d o n ı ı ı ı n a n b irk a ç lu d ın başı. J r r ş r ı
a la y ın lim o n tık ıy o r v e a ra d a bir. ba
M kılan l im o n la r d ille rle y a la n a ra k ala y a k a r­
lı lu h a f tu ,ı* ( tıa r e k e lie ı j ıp a l ıy o r t u n u gfr.
n ı n ! . ' H eh a B ey , k u la ğ ım a e ti l d i
— B u n la r, dedi, ıJuJlın yapanltıa tu rp
k o n tr p a rti katanlar Onun Kin fimdi İM
a la y ı çekemiyor v< onlara ııi*lwt (ermek için
b n y le y a p ıy o r la r Kilerinde, k ih alayın İ te ­
rine s ık lık la r ı, »kâh kendi dilleri ile yaladık­
ları bu limonlarla (unu demek İstiyorlar:
— A m a n , aman, tınan . U oğnm f Bu
a la y ın ız a b a y ıld ık İçimize baygınlık geldi
Belki sizin de gelmiştir. Onun için, b u limonu
y a lıy o ru z ki b a y ıl nııyalım, ve sizin üzerinize d*
s ık ıy o ru z ki bay ıtm ıyasınu,.,
R e h a Beye sordum:
— Sakın bundan yine bir kavga çıkıp
alayın tadı bozulmasın?
— İmkânı yok... Onlar fimdi ne yapar­
larsa yapsınlar; ötekiler cevap vermezler ki
kavga olsun:
•Reha Beyin anlatLıgına göre kadınlarla
o günkü hamam alayı en aşağı on. on beg li­
raya (altın para) pallarm ış ve cuma sabahı
güvey ile birlikte erkeklerin yapacağı hamam
alayı da yine jatafat vc m asraf cihetinden
bundan aşağı kalmazmış .
«Akjam Ba lalla ki Selâtin meyhaneler
den birinde kafaları b ir hayli çektikten sonra
yine Reba Beyle birlikle ayni kahveye geldik
«Bu gece, yatsıdan sonra buradaki ber­
b er masasının önünde güvey ile arkadeflan
tra-î olacaklar... Onun için kahvenin bir ke­
narındaki berber masası ile aynası ve lakım,
la n pırıl pırıl yanıytr. Yanan sade onlar mı?
Kahvenin önünde yüz d il mumluk koskoca
bir lüks lâmbası... içinde ayrıca bByafc çap­
la dört bej petrol lâmbası. Her ınasanın üs­
tünde rengarenk fanuslu başka lâmbalar vc
rengarenk mumlar...
t Kahvenin bir köşesinde sekiz kişilik bir
incesaz lakımı durmadan çalıyor Bu gibi bü­
yük (tilgunlerdc glıveyi traş eden Dalatın. Fe­
nerin en meşhur berberlerinden berber Tay­
yar İle kalfaları he» tertemiz, bembeyaz gi-
yhunfşler. boyuna ellerindeki yepyeni natu­
raları kdağlıyorlar. Bir larafla saçı «bahşiş,
hediye? tepsileri... Ortadaki. aaplan blie gü
mU.jlen olan hu tepsilerin etrafına çevrilen
http://groups.goog le.<
 »İIİÖ PEDİSI — İM »
5
nagsnak kordeleden îtııler. sanki anlan ku
çık çapla birer gelin g d a u ıA n daJıa SU5İU
itD o t^ r . Güvey. ırat a n d a ljm iııt ntnnıncı
berber Tayyar, berberlerin piri Selman Pikin
ruhun* bir fatiha okuyup, banlıyor guvey'nfn
saçlarında makası şıkınlaımıya... Kjılralar da
gfvey'nin arkadaşlarını traşa koyuluyor, ö te ­
de ssa. durmadan en b o | havalan çalıyor
■ Baylec* tra ş biter bitmez, güvey hem en
kalkıp o bahşiş tepsilerinin içine avuçlar do­
lusu bahşişlerini atıyor. Tabii, arkasından bu
tila arkadaştan, ki bunlar e n aşağı yirm i b ej
kişidir, oniar da traşlan so n ra güvey’i taklit
ederek lıer iki tepsiye İkişer, üçer, balta dör­
der. beşer mecidiye ln h şiş fırlatıyorlar. Böy­
lelikle o {ece tra ş m erasim inde çalan saz ta ­
kımı ile beraber, b ir hayli p ara alıyorlar. O
gece. on beş liradan (altın para) aşağı p ara
loplamadıgmı söyliyen b e rb e r Tayyar, b ir a ra ­
lık Reha Beyin kulağına eğilip diyor ki:
— Ah. bey babacığım , nerede o eski d ü ­
ğünler: gecede elli altm ış lira p a ra toplard.k.
Şimdi ise görüyorsan, lopu topu, o n beş os
kinin içindeyiz!
Sonra ben, Reha Beye soruyorum :
— Peki amma, bu adam lar bu k ad ar pa­
rayı nereden buluyorlar kİ düğünlerde böyle
ivuç avuç serpiyorlar?
>Reha Bey g ü lü y or:
— Nereden bulacaklar? Vükelâ, viizera,
konaklarından, c kabir yalılarından, saraylar­
dan... Bunlar, bu dediğim yerlere bir kına
gecesine, bir sünnel düğnüne g itliler miydi,
o zaman paranın anasını ağlatırlar. Faraza
sekil kişilik bir saz takım ı, yah u t altı kol tur
Çengi takımı, Boğaziçindela en k ib ar yalılar­
dan birine on, on beş Uraya pazarlıkla gider­
ler: fakat gece katalar dum anlanıp da herkes
kendinden geçmeğe başladı mıydı, yalı sah ip ­
lerinden olsun; m isafirlerden olsun, en aşağı
otuz, kırk lira bahşiş kaldırırlar. Ve senede
her takım on aşağı böyle on düğüne ve kına
Becetine gitse fena mı? Sonra piyasada ça­
larlar; orta halli düğünlere giderler.
— kaza­ Sokağı, Şehbender Mümtaz Sokağı, Si-
Desene ki bunlar Tröyle haydan Vezir
nıp huya sarfederler
| — Öyledir, zavallılar... Eğer bunlar, de-
diglnU gibi böyle havadan kazandıklarını hu­
ya iuırcamasalar, şimdi bunlarm her biri Be-
yoglunda birer İkişer aparlınan sahibi ol:ır
rom/gro’u p / m e r a k e d i y o r u m
■ AYVANSARAY U lV 't
«Ertesi gilnh gelin, ve düğün gecesi ya­
pılan güvey alayları bir gün önceki hamam
alayından pek çok muazzam ve mutantan
oldu. O glan ve o gece Loncada sanki kıya­
metler koptu Her kahvede ayrı ayrı saı ve
çengi takımları okluğu gibi düğün evi ihenk-
ten yıkılıyordu.
•H ele o yemekler, içm ekler hiç hatır ve
hayale gelir şeyler değildi. Düğün evindeki
hususi m isafir sofralarından başka Loncanın
geniş meydanlığına kurulan upuzun sofralar­
d an çorba, kızartm a, pilâv, zerde tep ti vc kâ­
selerinin biri kalkıyor; b in konuyor, dâvetii.
davetsiz yoldan geçen bütün yolcular, esnaf,
fakir fukara, zorla çevrilip tıka, hasa doyu­
rulduktan sonra kahve kahve üstüne, şerbet
şerb et üstüne ikram edilerek salıveriliyordu
Ya öğleden başlayıp da gece yarılarına kadar
sü re n içki sofraları, sanki. Loncada, insana
b ir içki bayram ı yapıldığı duygusunu veriyor­
du.
<0 gün ve o gece bu muazzam Çingene
düğününde acaba kim ler yoktu? B ir k ere, Ay­
vansa rayın, Sulukutenin. Kasırapaşaıtın, Us-
k üd arın e n namlı kıpli çalgıcılarından başka
yine istanbulun en gözde çalgıcılarından Türk,
Kum. Erm eni, la h u d i kemancılar, utçular.
kanuncular, hânendelerden bazıları dâvetii
olarak arada idi. Semra yine dtvetliler ara­
sında istanbulun bazı m aruf ve kibar zatları
da göze çarpıyordu.» (B.: Çingeneleri.
İstanbul Ansiklopedisi için 1947 yılında
dolaşıklığı zaman Lonca, yakın geçmişe na­
zaran pek sön ilk bulunuyordu.
Büyük bir kısmı Atikjnusîsfapaşa, bir
parçası da Mollaaşkî Mahalleleri çemberi için­
de kalan Loncayı, Mollaaşkî Mahallesindeki
bir iki sokak istisna edilirse Lonca Caddesi,
Ebekadın Sokağı. Bekârodası Sokağı, Yata-
gankülhanı Sokağı, Şamdanctbaşı Sokağı ve
Demirci Haşan Sokağı ile çerçevelemek müm­
kündür; bel kemiğini Yatağan Caddesi teşkil
eder, iç sokakları da şunlardır: Hacı A rif Bey
Sokağı, Kunduracı Sokağı. Aktarma Sokağı,
rikapı Sokağı, Eğriknle çıkmazı. Yatağan Cad­
desi müstesna, I; sokakların hemen hepsi be-
niiı tam im edilmemiş toprak yollardır, Yol
kavuşsMarı küçücük meydancıklar halinde­
dir.
L onca C ad desi boyundaki e sk i m eşhur
AYVAMSAHa y d a l o n c a m e v h a v e i . k r î
m eyhanelerinden hiçbiri kalm am ıştır, ik i fı­
rını, Yatağan Caddesi üzerinde biri Ziya K ih -
yaogluıuın, diğeri Calip Kızılovanro iki k a h ­
vehanesi vardır. N üfusu 4500 - 5000 a rasın ­
dadır. A rabacılar Hamam ı kapandığından,
halkı yıkanm ak için civardaki H ançerli, Ba-
lat. Tahtam inare ve S ultan ham am larına g i­
der.
Lonca sokakları daim i b ir hay huy için­
dedir. Yalın ayak, yarı çıplak, esm er, birçoğu
harıkulâde güzel, fakat kirli, çam urlu çocuk­
ların çığlıklarına pencere ve kapılarda k ad ın
yaygaraları karışır. Tülü k afa, y ırtık m inta­
nından memesi, yırtık pantalonundan baldırı
görünen yalınayak b ir delikanlı. ru g a n isikor
pinti, rayye pantalonlu, ipek göm lekli, saçlaıı
biryantinlt b ir arkadaşı ile kol kola g eçer...
B ir kulübe azm anından, p arm ağında te k taşlı
gül yüzüğü İle kalantor b ir bayırı çıktığ ı gö­
rülür. B ir sokakta, pak eti yüz k u ru şlu k b ir
çikolatayı mıncıklayıp m acunlaştırm ış bir
kızcağa, etrafına toplanm ış boydaşlarına avu ­
cuna yalatarak ikram da bulunur. Ziya K âhya
oğlu’mın kahvehanesinde, kem ani A li T etik,
İstanbul Ansiklopedisi yazı ailesiyle b ir san­
atkârın bütün zerafetiyle konuşur, H anende
İsmet ise, tavla oynarken bu ziyarete m âna
verm ekten içiz, gazapla hom urdanır; Lonca,
son yıllarını yaşar gibi gö rün en bir daim i
panayırdır.
Piyasa sazende ve hanendelerinin en
nam lıları Loncadan yetişm iştir; b u n la r a ra ­
sında geçen asır sonlarının şöh retleri kem ani
Memduh Bey, kemani İhsan E fendi, kem ani
Aşki Efendi, kem an! B ülbül Salib Efendi, ke­
mani Ağa, kem ani Tahsin Efendi, -kemani Kâ-
öi, klârinet İbrahim Efendi, hanende A hmed
Beydir. Bu sau la n n yazıldığı sırad a ise, Lon­
canın beş bine yaklaşan nüfusu arasında ha
yatm ı sası ve sesi ile kazananların sayısı 60-70
arasına düşmüş bulunuyordu; başlıca şö hret­
ler arasında da klârinetçl Şerif, kanunî İs­
mail, kanuni Ahmed, kanuni İsm ail, kemani
Alı Tetkik, kem ani diğer Alı, cümbüş Feh­
mi, cümbüş Rahmi, cümbüş Enver vc hanen­
de İsmet bulunuyordu. G ençlerden Şerifin
oğlu Saim yetişmekte İdi.
Lonca -lnr halk musiki m ektebidir; yakın
bir istikbalde bu mektebin sessiz sedasız ka-
panmaslyle, Büyüşehire U r ıssızlık çökeceği­
n i kabul etmek lâzımdır Konservatuvar, Türk
— 1650 — ÎST A N B U .
m usikisini tem sil eder; fakat kahvehaneleri­
mizin, m ey hanelerinizin, m esire yerlerimizin,
sünnet düğünlerim izin, orta halU ve fak ir aila
düğünlerim izin, m illi bayram larım ızda sem t
h alk to p lantılarının da saza ve söze ihtiyacı
vardır; buralarda akadem ik kıym etler mevzuu
bahis değildir; sadece gönül pası silinir; ve
k o n serv alu v ann diplom alı sazendeleri ve so­
listleri, B alıkpazarı, K um kspı, Kalyoncu K ul­
luğu m eyhanelerinde, çalgılı gazinolarda, Kâ-
ğıLhaıtede, Gdksuda, Sularda, kırlarda dola­
şacak değillerdir.
ista n b u lu n şu yoksul ve yoksulluğun se­
bep okluğu nej'esiz g ü nleri de devam edecek
d eğildir.
Lonca gençleri a rtık fabrikalarda amele
veya to rn acı atölyelerinde işçi olm aktadır. B u­
n un sebebi de, Loncanın birinci sınıf piyasa
sazende ve hanendelerinin, kendilerini yetiş­
tirm ek im kânını bulam ayışlarıdır; Üçüncü de­
recede s a n 'a tk â rla n , sıkıntı içindedir. Son
y ıllard a büyük çalgılı gazinolarda şö hret yap­
m ış olan solist k ad ın lar, saz heyetleri angaj­
m anlarında k a t'î S O I sah ib i o lm uşlardır ve
h e r ned ense b u kad ın lar, Loncalı san'atkâr-
la n n bu giM koruyucu m üesseselerle anlaş­
ma ve b u ralard a iş bulm a im kânını ortadan
k aldırm ıştır.
AYVANSARAYDA LONCA MEYHANE
LERİ — İsta n b u lu n eski gedikli m eyhaneleri­
nin en m eşh u rlarınd an iki tanesi d e Ayvan­
sa rayda I<oncâda idi; h e r ikisinin de sahibi
Musevi olaıı bu m eyhaneler «Ayvalı» ve «Ya-
vaşko* isim leriyle m aruflu; geçen asrın m u­
h a rrirle rin d e n olup yazılarında devrim tespit
etm eğe çalışm ış bulunan Çayiak Tevfik Bey
m erhum ne k a d ar yazıktır ki, «İstanbul Mey-
haneleri» adındaki risalesinde birçok isim sı­
ralark en m eyhanelerin hususiyetlerinden ayrı
a y rı bahsetm em iştir. Loncanın bu iki m eşhur
m eyhanesinin de bu eserden sadece isim leri­
ni öğrenm iş bulunuyoruz.
Bu satırların yazıldığı sırada yapılan bir
araştırm ada «Ayvalı» denilen meyhanenin bdr .
araba a h ırı olduğu, sahibinin de Yavaşta» ol­
duğu öğrenilm iştin kuvvetle tahm in edile*
b ilir ki, meyhaneci Yavaşta), Çaylak Tevfiğin
bu sem ti tetkikinden bil1 m üddet sonra «Ay­
valı» yı da afinLj olacaktır; yahut «İstanbul
Meyhaneleri» müellif:, Loncayı görmemiş
ağızdan aldığı malûmatı risalesine geçirmiş.
http://groups.goog le.co
 ANSİKLOPEDİSİ — te s t —
<nr m eşhur meyhane ile sahibinin ıd ııu bir­
birine karıştırarak « e rm e iki m eyhane kay
kaydetmiştir
Lonca meyhaneleri. 1034 Belediye Şehir
Rehberinde Esnaf Loncası Caddesi adiyle tes­
pit edilen cadde boyunda idi; bu ış tırla rın
yauldığı sırada, bu cadde boyunda, tslaııhul
kütüğüne mal edilecek bir meyhaneye dc ra st­
lanmamıştır <1047 Nisanı).
B ibi: R£K ve Muzalfrr Es«ı. Geri Notu.
AYVANSARAY GİZLİ TOPLANTISI —
Şeyhülislâm Feyzullah Grendi ile evlât ve y â­
rınının felâketine, ikinci M üstafimin tah tta n
indirilip Ü çüncü A hm edin cülûsuna v aran ve
Türkiye tarihine E dirne Vak’ası adı ile g e­
çen askeri ihtilalin başlıca sim aları pek az
sonra, hüküm et otoritesi bakım ından tehli­
keli görülüp idam olunm uşlardı, E d irn e Vak­
asına iştirak edip de h e r nasılsa tak ib attan
kurtulm uş olan bam kim seler, vak'aniivis Ra-
jidin tâbiriyle «eşkıyadan olup zindanı (ed
mirden kurtulan bazı m U isidler». tstanb u ld a
ikinci b ir hüküm et d arb esi hazırlam ağa te ­
şebbüs ettiler. (M. 1707) de, Ç prlulu A li Paça
sadaretinin bağında, A yvatuarayda, su r d ışın ­
da sabık Cebeci başı K irem it;izade M ehmed
A |anuı yalısında gizli b ir to p lan tı y aptı­
lar. bu toplantıda, M ısır V alisi Küseç H a­
lil Paşanın sad arete, K ulkeibiidası Dev Ali
Ajanın yeniçeri ağalığına, yalı sahibi Meh­
med Ağanın da yine C ebecibaşılığa getiril
ıneılne, H alil Paşa B asradao gelinceye kadar
da Kara M ustafa Paşa nam ında hiç tan ın m a­
mı) b ir zatın da Sadırazaro kaym akam ı tay i­
nine karar v erdiler ve and İçtiler. İçlerinde
bulunan bir softa, yeni b ir ih tilâlin devleti
felâkete sürükleneceğini d üşü n erek keyfiyeti
yeniçeri ağasına ihbar etti, o da Sadırâzama
haber verdi. A yvansaray Içtim aında b u lu n an ­
ların isimleri bir deftere yazılıp ocak ağaları­
na tevkifleri em rolundu; ele g etirileb ilen le r­
den birkaçı Bablbiinıavun ân illide idaın edil­
di.
BM .: Rısid Tarihi, tlt.
AYVANSARAY llİS A B ttN l) SOKAĞI —
fatih kazası Fener Nahiyesinin Bulat K arabaş
Mahallesi sokaklam ıtlandır, A yvansaray Cad­
desi ila Çember Sokağının y aptıkları kavuşak-
başlayıp D emirhisar Cadılaş;ne paralel ola-
rck tid er ve ileride. viue ona kavuşur,
m /ûroup/m erûkedıyorum
AYVANSAfUV KALAFAT Y E*t
Zikredilen kavusaktan girildiğine göre,
üç araba genişliğinde toprak bir yol olup, ite-
de beride moloz yıjgınlariyle ürtülti vc hara­
belerle çevrilidir Sokağın ancak sonlarında
ikişer. ılçer kattı, dll/günce ve hatta glkelco
kagir binalar görülür lEklm 1946)
İm ali Kncvlnı
AYVANSA RA V KALAFAT YKKİ _ Ay­
vansaray sahilinde Ayvansaray Musevi hasta-
hanesi ile Ayvansaray vapur iskelesi arasın­
daki yarım adacık üzerinde Halicin ve belki
İstanbulun en büyük kalafat yeridir.
Bu satırla rın yazıldığı 1947 yılında Kala-
(at y erin in sahipleri şu zatlar idi kj hepsi dc
aynı zam anda İstanbul limanının en namlı çe­
kek ustalarıd ırlar: Şaban Usta, Koyunoğlu İb­
rahim Efendi, Kara M ustafa Usta, Yahya
Efendi, Hafız M ehmet Usta, Şerif Kaptan.
Ç ekek ustalığı gem ileri kızağa a lıp karaya
çekm ek, kalafattan sonra da denize atm ak hü­
n eridir. K alafat y e ri sahiplerinden birinin sa­
h asına 150 - 200 to nluk en az 18 - 20 gemi çe­
kebildiği kaydedildikten sonra aşağıdaki ma­
lûm at şayanı dikkat b ir kıym et a lır (1947).
K alafat usta ve am eleleri umumiyetle çe­
kek u staların ın adam larıdır. ISO-200 tonluk
b ir gem inin sahibinden çekip indirm e 300 Ura
çekek ü c re ti alınır; bu ü cret sabit değildir, yer
daralm ışsa 600. hattâ 600 liraya kadar çıkabi­
lir. insaf işidir; buna m ukabil külfet ve mas­
ra fı beş kilo don yağıdır. Gemi kalafat y e tin ­
d e kaldıkça günde 30 lira toprak kirası verir,
b u da t a zan 50 ye çıkabilir; bir gem ide b ir
k a la fa t ustası ve 4 - 5 amele çalışır; amele
yevmiyesi 10 -1 2 lira olup gem i sahibine ait­
tir; ISO - 200 tonluk bir gemini» kalafatı 4 - 5
günde biter; bu müddet İçin halafat işçilerinin
hüsnüniyet ve namusu şarttır; bazı hesap
am eliyeteri yapılırsa ortalama şu rakam lar el­
de edilir:
150 - 200 tonluk bir geminin kalafatı beş
günde 500 - 800 lira biralar. Bir kalafat ye­
rin d e yirm i gem inin mevcudiyeti düşünülürse
çekek ustalarının beş günlük k&2aacı on bin
İbradır. H esaplarda mübalağa olduğu da dü­
şünülse bir kalafat yeri sahibi olmak ve çe­
kek ustalığı yapmak tatlı bir iştir, tstanbulda
hiçbir arsa bir kalafat yeri kadar verimli de­
ğildir.
Ayvansaray kalafat yerlerinde gemi t ez-
 AYVANSARAY K C Y d SOKAĞI — 1B 52 —
ffttıı kunıhıp inşaat da yapılır; geaıı İJiŞJ •**-
ulara ayrıdır fcu satırU nn yazıldığı eırnd«
faali bayatla veya Ölmfl* olup halırlauan en
kıymetli gemi ustaları fu zatlardır kİ isimleri
Türk deniz tarihine geçmeğe d ejer: Başta
Fatlı utta» »oma Huırem usla, Kemal usta.
Pamuk Ahmet usta. Ahrart usUu Karak&ş ll-
yas turta, Hacı Mehmet usla.
Ayvansaray teagfthlarında balıkçı iöoLo r­
ları ve büyült motorlar da inşa edilir; tetik?*
motoru yapı ustası olarak Şevki usta, motor
yapı ustası olarak Meftmel Bayrak usta kıy­
metli şöhretlerdir.
Ayvansaray’ın yakın geçmişteki en bü­
yük şöhretterinden birisi de sandalları idi;
Llanbıd kibarlarının, İmparatorluk ricalinin
kuru tekne halinde essiz bir sanat eseri ota tı
kayıkları vc sandalları hemen istisnasız Ay­
vansaray kalafat yeri fezgâhldrmda inşa edil­
miştir. İnce sandal ustaları arasında da m er­
hum Halil usta, keserini kullanacak bir el da-
ha yetinemez şöhretini bırakmış büyük san­
atkâr idi»
Ayvansaray tezgâhlarında 7 5 -8 0 tonluk
bir motor d&rt namusk&r amele Ue iki buçuk
ayda m^a edilebilir,
BlbL ; 8EK, ve Muzaffer JEmh, Ged ontu.
AyfiRura^ bM U ıvrf, J*9j>
<Rc4kn: S ilili *
te tA M U t *4
AYVANKAKAV KLVU SOKAĞI — Ay.
vansany sotntl ile Faner Nah»y«*Hün BıU*
Karabaş vo Atfkrootlofepaşa Mahalleleri ara*
suıd» sınır teşkil eden sokaklardan biridir.
Ayvansam) Caddesiyle Aya Vlabcroa (Vaual*
yay kUİRCMlHlo bahçesi arasında uzanır ki. bu
bahçenin önünde Derviş Aüzade ve Mustafa*
paşa Bostan l sokakUriyle bir Üçyol agu teşkil
eder. Cnddekavuşafljgdım yüründüğün* göre,
Itç araba rahat geçebilecek kadar geniş, kaba
taş döşeli vc bozuk bir yoldur, ve gayel hafif
meyilli bir yokuştur ki, inıHdadı olan Derviş
Alızadc Sokağı, îynzefcndi Camiine do^ru ol­
dukla dik ln r yokuş halini alır. Cadde kavıt-
şağnıuı sol köşesinde Ayvansaray Mescidi, al­
tında İskender Bey Çeşmesi O : Ayvansaray
MeacUli; IrAenderbey çeşmesi) ve yanında bir
mahalle kahvesi, a r ileride sağda Ur İkinci
mahalle kahvesi vardır. Kayda d e fe r başka bir
hususiydi yoktur (Mart 1947).
fciM.: RKK. ve Muıaljer E*en, O a i notu.
AVVANKAKAY KÜLHANI SOKAĞI —
f'âtih kabası Fener Nahiyesi. Aitkmustafapaşa
mahalleri kokaklarındandır. Mustafopaşa Boa-
Unı-ve Itemataşı sokakları arasında uzanır.
B ir toprak yoldur, İlk zikredilen sokaktan
http://groups.goog le.ee
Biz bülbüli muhrik demi güttâri fir lk u Ateş kesllür geçse sabâ güdenimizden
Selimi Sİai
Zara*omuna aeçklo yan ttsttdi Hâmid A y tıç 'u t ıt u ti n l AMUtlopedldiK h«üy* e tti# ^
 , ; |U K i N I — ı«sa — »nrjmsAMAY T u c n u ıı

{j-JA|ia* P *e' Mr n a ta genişliğinde *«■ tok

p o ftu r. n «ede gemtjlSyerek HU araba eni
ne çıkar. Her üd tarafta umumiyetle ikişer
k«l JW*P v# kigir binalar, yer yer ıctukcU
tunhcUr eortilûr. Bir meydanlığı müteakip
, 01da iki kattı. sağda uç katlı bahçeli bir
erit' B unatıp .Sakıtına ulaşır (Ekim IMfl)
iyVANSARAY MESCİDİ — Ayvanlara?
tipat diamda. Ayvansaray Caddesi üo Ayvan-
sjny Kuyu Sakatı kavşağı kösesindedir. halk
ifanda Korucumehmedaga Mescidi diye ma
rjdar. Bu satırların yazıldığı sırada Evkafça
tedro dışı bırakılmış. mimari kıymeti olmı-
vii kırm a aşı boyalı harap bir ıhşap yapı
idi: Fevkani bir mesciddir, minaresi de olroa-
np ezan, balkonumsa bir yerden okunurmuş;
jltında bir dükkân ve Onaltıncı Asır yapısı
. icTiderbay Çekmesi vardır (B.: Ukenderbey
'.eşmen): Evkaf tarafından Karadeniz Yalısın­
dan bir a la ve galiba ayda dört lira karşılığı
t;rıy a verttmi}, m ilate ciri tara fın d a n da gemi
re kalafat am elesi için b ir b e k â r pansiyonu
haline k anım ı; bu lu n u y o rd u rM art 1947).
Bu meseid hakkında Hadikat-ül-Cevami
in malûmatı veriyor
«Filasıl hanisi K orucu M ehm ed Çelebi (■« İ n : RMJd S*rin{M]r)
bts Hüseyin’d ir. V aktiyle ta rih i 969 (M. 1990)
lo r. Banisinin k a b ri T o k m ak tep en in eteğin - AYVANSARAY VAPUR İSKELESİ SO­
dedir. K abir taşınd a tiirk çe şu beyit yazılıdır: KAĞI — A yvasaray C addesinden girildiğine
(ü re , sağ ta ra fı Fatih Kazası Fener Nahiyesi­
Dili dttaya kir mııanrlıaaedlr
Güç yaragm gönnerra rtlvim-dır n in B alat K arakaş Mahallesine, sel tarafı ay­
n ı kazanın E yyub NahiyesiDin Abdulvedut Ma­
i M inberini Z âl M ahm ut P aşa T ürbesi hallesine aid bir sokaktır, ü ç araba gedebilir.
kurlnııde vaki Iskend erb cy M ektebinin bocası Solda, köşe başındaki bakkalı müteakip, vasi
ve ÇiiralekçUer k u rb in d e A rpacı H ayreddin b ir sahaya yayılan «Nıırkalem Limited Şir­
Mescidinin im am ı o la n Şeyh A bdullah E fen ­ keti k u rşu n kalem fabrikası» vardır. Bitişiğin­
di ketymu stu r. K ab ri A rpacı H ayreddin M esci­ d e yalnız it anıtla r ı kalm ış. İki üç kayık bağlı
dinin karşısınd aki E lh em B aba tttrb esln ded ir. b ir iskele bulunur. Sonra Ayvansaray vapur
.v.^ansaray Mescidi 1187 (M . 1773) ve 1249 İskelesi gelir.
'M. 1833j ta rih le rin d e yanm ış ve k a d ıla ra k a ­ Sağda baştan itibaren Papağan Doyum
pı ketbüdalıSı yapm ış M ü h ü r H acı Befcri'nir Evi, yatım da, iki katlı bir ev bulunm aktadır,
kerimesi ta ra fın d a n te c d id en İnşa edilm iştir» iskele binasına kadar, daha da genişllyen yo­
Tokm aktepe eleğ in d e k ay d ettiğ i k ab ir, lun bu kenarı, k ereste ve kütük y ıju ıla n ile
gayet sade fakat pek azam etlidir: d ö rt köşeli kaplıdır (Ekim 1946).
iki büyük ta} sü tu n d a n ib a re ttir ki İstanbul Iıoull E m i n
mezarlıklarında b ir eşi daha y o k tu r denilse
AYVANSARAY YANGINLARI — İstan­
yeridir; İstanb u l cen g i şüh edasının to plu ola­
bullu) bu sem II, tarih i fttiyûk yangınların bir-
rak 3‘>mDldüga T o k m ak le p e yehiUiginde. bu
kaçında başlara ta şa harap oldukLan başka,
tarihi tepeyi san ın a lây ık b ir azam etle tezyin
kendi sın ırla n İçinde çıkan ateş Afeti tie de
«•en b ir e se rd ir (B.: Tokm akU peJ. birkaç d efa mahvolmuştur.
B U L ; R a d lln c UI-CfcıftiBt, h M * « M uzatter
*«>, Ota notu. I75S (H. 7 şab an 1168) yangını — f u a r

.coıtj/group/merakediyorum
AYVAMSAKAV YAX0SŞLAJ11
gecesi s u r iç io d r bi* e?ü>n çıktı, p a y r a z Hu
aur’ftile £«nifleyip fukara, kibar ^ ra /U n bir­
çok ı ileleri açıkta bırakıp ifçiınctl Otmtn'ın
ciUûmnufi leıine sadaret mevkii he gelirlimi*
olan tleklmofllu Ali P»** mt) da. ı*datrtU)in
elli ke*Jnri günü azline sebep oldu şuyle ki
fin padijahm sü ih ian Ali Aga tenasübü
endam sahibi ve gayet gükfel bir gençli, da-
n ıd l hır sese sahip ve musikiye ifin a idi; ca-
ıavı hiıroayuoft Çirag edilmeden önce İntisap
jtfTıftf efendilerinden g&rdugu muamele ve
terbiye icabı Hakimofttu Ali Paşa gibi şanlı
bir veziri çekemiyenlerie birleşmesine sebep
oktu. Ayvansaray yangınında âdi bir hîyle ile
vtıiri azleitirme&e muvaffak oldtı. Ali Paşa,
muîad o)du$u üzere yangın yerine gitmişti
Padişahların da yangın yerine gelmesi, atehin
bir an evvel etirunesi için bir « tu r sayıldığın
dan üçüncü Osman da saraydan bir filıkav-
binip Ayvansaray önüne gitmişti, Silâhtar
mahbub Ali Aga'nuı talimi littre Kapıcılar
Kethüdası Arapkirli İbrahim Bey, Sadırâza.
mı Ayvansaray’a yakın hlr yerde onliyerek:
— SevkeUû efcfidlınte avdet: etliler, yangın
a4ıfc(«pr Ay»tt«trıy Atesddl bSmİNi Itarucıı Mf'hmcd Abanıp kabri
- İv>S4
s*ır,".n;rtiMo. '•!/ elendim d* ■ ■; ■*-r
Sandal ile Bflh^c.!,H,r:i_ıaa riof'ij, ?:• ' ı . —
karaya çıkaı-H#/ nir?dA zltlan loplar,
hin ':aruyu hfenuıc dondagünıi . «- ki •••_ -
»ftrei's hir «>un oynandığını ı j.
rafla da Silâhlar AU -\ga ^ra»A ?
fie muvaffak oldu. Padigaha.
— Şevketlû elepdünu henüz 4*-- -
ittiKİe yangın haberinin neiLcçatm b e .1 :^ ^ :
Sadır&zam teiıutt, penası* alıp yürfc?** r'%_ <
lerT diyerek gazabı hümâyûnu tatırtfr '■**< f/<
t esi günü. Beşikta.} Sarayında huzuru h ^ .:
yâna varan Ali Paşa Pâdişâhın acı Jı5’ ^ :i -
karşılaştı, huzurdan çıkıp Kuüarag? .x oda*:
varınca da, mührü hümâyûnu, isicaov-1^
beklemeden: «Gayri kullarına kerem «yl-
îer, zira İhtiyar oldum, muradı hüuıftybn
u hizmet edemem, kafese girmiş kuş gibi <v
lehndeyi* İsterlerse azlederler, isterle» >öt
dürürler: diye Pâdişâha gönderdi. Derhal 'i
ledildi ve can düşmanı Silâhtar Ali Afta'nuı
nezaretinde Bostancıbaşı kayığı ile Kızfcuk
sine gönderildi. K uJaraftuı odasından Bos-
tancıbaşt kayığına giderken, Sultan Osman'ın
Beviaçfto?)
http://groups.goog le.cod
 > :*!J U 0 P 5 P U l — J85S
kasrın penceresinde;) kendisini seyrettiğim
j ö r n Hektmoglu Ali Paşa, bütün vaKar vc
azameti fe r İle b ir temenni ederek Pâdişâhı
selimbumş. Pâdişâh; — Ne garip «ilamdır,
böyle vakitle istifini bozmayıp ccsunm e se-
J&ra verir, ne korkmaz, gayyur adabıdır: de­
miş, muhatabı olan zat da:
— Pag* kulunuz eski vezirdir,
âdabını güzel bilir! Cevabmt vermişti (B.; Ali
| Pa$*, Hefcimoglu; Osman JİJ).
lttfiİ <&2 Birinci Teşrin 1278) yangını
Lonca’da ev yaııdj.
18Ö3 ı3l Temmuz 13801 yangım — Lon­
camda 79 ev yandı.
1878 (10 Nisan 1296) yangını — Loa&Cda 67
ev yanık
AYVA SOKAĞI — Beyoğlu kazası, mer-
1 fcc7 nahiyesinin Çukur Mahallesi sokakların-
fendir. Karakumm ve Çukur Sokakları ara­
sında tutanır. İki araba genişliğinde ve kaba
ta} döşelidir. Evler, ekserisi üçer kal otan
kagirlerdir. Sekenesini ÎUımlar teşkil eder.
Sokağm kayda değer başka b ir hususiye­
ti yoktur ıTemmuz 1Ü47).
İsmail Knetiuı
AYVATYAN (Matleos} — Ermeni mu­
harrirlerinden; Mıgır Kalfa isminde bir zatın
oğludur. 1830 da Kayserinin Muncusun kö­
yünde dolmuştur. On altı yaşında İstanbul*
gelerek Samatyadabi Sahakyan Mektebiud?
okumu;, 1852 < 1B58 yılları arasında ermeni-
cc «Araka» mecmuasında yazılan çıkmış, l9Sd
yılında Yedikule Ermeni Hastahaneslnin mat.
baasutt kurmuştur. 1882 de bu matbaanın ka*
panmaaı üzerine b ir müddet muallimlik et­
miş. 1609 da Ermeni harfleriyle lürkçe neş­
redilen «Manzume* gazetesinin yazı işleri m ü­
dür muavinliğini üzerine almış ve ay m yU
İçinde «Ararot> gazetesini kurm uştur, ki Ma­
sı* adı Araratın crmenlcesidir,
Ayvatyan. cesur bir teıtkidci olarak ta ­
nınmıştır, devrinin hükümeti ile mücadele
dem çekinmemiş, bundan dolayı da gazetesi
sık sık kapatılmıştır. 1876 da Trab*ontte bu­
lunan bir Ermeni ruhanisi nm aleyhinde yaz
dıfcı bir makale yüzünden hakkında hüküme­
te şikâyet edilmiş, tevkif olunmuş, birkaç ay
sonra, aynı yıluı oralıik ayının 13 tinde vefat
otmişür. Ga latadaki Ermeni kilisesinde med*
fundur. Ayvalyûn'm başlıca eserlerinden biri
\/g r o u p /m e r a k e d iy o r u m
AYVAZ
'Ermeni Kilisesi ve Amerikalı Misyonerler»
(I8fi0(. diğeri di* bir Ermeni grameridir 11863).
m. Fıantoapta
AVVATVAN (Ohannen Kalfa* — Sıvacı-
başı namı ile tanınmış Kayserili bir Krmeni
kalfasıdır, Tarihçi il. Mırmıryan bu ıalln Üs­
küdar'da Lcadiye’de büyük bahçeli bir ktfşkta
vezirlik
oturduğunu ve Eçmiyazın Katogikosu Hlftm-
yamn Istanbuldakl hâmisi olduğunu yazıyor.
Hayatı hakkında başka bir kayda rastlanama­
dı
K*»ork W. Pnı«ki|)iu
AYVAZ — Eski kibar konaklarında en ka-
ba işlerde kullanılan uşaklara verilmiş isimdir;
ekseriya ermeni, yahudi, kiîrd ölürlerdi; bal­
lıca vazifeleri şunlardı:
1 Muibakdan (matbah. mutfak) sa*
hanlığa ve hareme yemek taşımak. Konak­
larda yemeği erkek aşçılar pişirirdi, mulbak-
dâ b ir aşcıbaşının idaresinde tatlıcısı, hamur-
kârı, yamağı en az beş allı kişi bulunurdu;
muıbakda, hem konağın içine yemek kokusu
yayılmaması, hem de, yağ parlama ihtimali
ile yangın tehlikesine karsı konakdan ayn,
bağçeoln ux»k hir k o li n d e yapılırdı. Yemek
zamanları tabla tabla hazırlanan yemekleri
ayvaz alır, götürürdü. Haremin yemek tabla­
sını. haremle sel&mlık arasındaki bir dönme
dolabU. ete tarafda tablayı alacak câriyeîerin
yüzünü, elini görmeden hareme verirdi IB,:
Dönme dolap).
2 — Kışın mangalları hazırlamak. Eski
Kokaklarda salonlara divanhane yolunda sofa
denilirdi, bu büyiik salonlar hem ocak — şö­
minelerle hem mangallarla işitilirdi. Bir de
baya konaklarda bir sobalı oda bulunurdu; ve
bunlar dâima kahve ocağı denilen odaya bi­
tişik olurdu. Bu odalardaki «soba», zamanı­
mızdaki odun sobası değildir; kahve ocağın­
daki ocak kısın durmadan yanardı, çay. kah­
ve» sahleb hep bu kahve ocağında hazır bu-
İunurdtf. Kâftveocağındafcİ ocağın bitişik oda­
ya rastlayan ard kısmı ateş tuğlası Ue gaayet
ince olarak örülürdü ve bitişik odadaki yüzü
bir kor şömine şeklinde bir çıkıntı yapardı,
ocağın bacası da ayni yapı ile duvar içinden
çıkardı;. ve kahve ocağınıu davarından ya­
nan ocağı, bitişiğindeki sobalı odaya bir ne­
vi kalorifer vazifesini görürdü. Konağın geri
kalan 30 • 40 odanın oturulanları mangallarla
 AVVAZ
ısıtılırdı. Her n b ı h jekiz «o mangalın kdrtıti
riıoii doldurarak. yıkmak, kömürler iyice yan­
dıktan ve mangalları tepeleme kor oturtul'
dullan m ı mandalları yerlerine darılmak
a y n a n vazifesi idi
3 — Akfamdan gece için şamdanları te
m izlemek, mumlarını dikip hazırlamak Petrol
lâmbaları tıktıktan sonra lâmbaların gazını
doldurmak, fitillerini kısmak, jilelerini sil­
mek.
4 — Vekilharcın yanında çarcıya gitmek,
alınan teyieri konağa getirmek, yân! konak
hammallıgı yapmak.
5 _ IcJbındj sebze iyikiamak. bula?ık
yıkamakda mutbakda aacı yamaklarına yar
dım etmek,
6 — Mulbak odununu yarmak. kırmak.
Ayvanlar başlarına. bir keçe külâiı giyer­
ler. külaha koyu san . mavi, m or kaba diil-
bend, {evre tararlar; sırtlarına da salta, yahud
âaü kapalı, omuzdan iliklenir yelek, bacak
lanna da kara bez şalvar giyerlerdi; bellerine
de yine kara bir kıışak sararlardı; yazın dai­
ma yafuı ayak dolaşırlar, sokağa çıkarken k a­
ra meşinden kaba kundura, ardı basık yeme­
ni, lomak geçirirler, kışın da dalma çiçekli
kaba yün çorap giyerlerdi.
Bir konakda ayvaz, yukarıdaki işlerin­
den de aydın olarak anladılar, en hor insandı.
İstanbul konaklarında ayvazlar Tanzimat
inkılâbında bu horlukdan kurtuldular, ayvaz
adını m uhafaza'etmekle beraber diğer uşak­
ların gördüğü muameleyi gördüler, elendi ay
vaza hitab eder oldu. 1909 inkılâbından son­
ra da büsbütün ortada» kalkdılar
Üsküdarlı halk fiiri Vâsıf Hoca m erhu­
mun İstanbul Ansiklopedisine tevdi e ttifl
notlar arasında destan kılıklı bir manzume
vardır, kimin olduğunu kaydetmiyor, -kendi­
sinin olmadığı muhakkaktır; tab’ı bezle m iil
?air yalın yüzlü genç ayvaza» gönül verib
hareme ağa diye çekib alan b ir hanımı hicve­
diyor;
E m e n i, klird mü desem, I4t mı Anem
DıngU dangul k im a y v a mı dm rra
H u n m U lbanuııla hayU t mı licum
H in in sönül v « m |ş ja lm fehbını
tik le ri guvlmli). yuni ıu«1ur>
El ayak 4&axU»ıntt}, u n a h a p k m
iam«raiM|, k M i yan
Devirt kuısa kondu yolak p a k la
— IrtSd ___________________ m a n il i ,j
lljdimım cık M it c**v H*1^
İki kAcrllılIr uevclvanlan I
Bulunur t*twı bir k«*r*han ;ı
Atalık »lur mu J*«1ı <»«■"
pir t i m «fenni» Mi
H H u n ^ ıIHIthh* yıkam a İli |
KatUrınıln oynar c ın b ırtif lifli .
KkhrylAfi llrr M*rar l»»ıı foyM o .I
tlnttaban otlaftı ( f l w halıya
Trlli d iv itin atma çalıya
Kail e l e n i r k o ı u f c t l e y ı l ı r * 1
Mkfth k ıy d ıın ıa rm rrd y a p ıu .. ^
lüUııbulun cıki kibar vc rx a ] kapıların
ila;; ayvazlar h ık ın d a . Scrıned M uhtar Mut.
İstanbul A nsiklopedisine verdimi notlarda u
satırları yazıyor:
1908 M eşrutiyetinin ilânına kadar ic-
tanbuldoki büyük konaklarda, vükeU. vbzert,
kalbur ü stüne gelen b ütün paçalar, beycim
d ilerin selâm lık bölüklerinde ayvaz dt-nflta
uyakları vardı; b iz i kapılarda iki ta n e de bu
lunurdu.
4 Ayvazlar Şark Erm enilerinden çıkardı.
D illeri İstanbulun Sam atya, K um kapı EnM -
m lerine benzemez. gayet kaba idi.
•Vazifeleri: Öğle ve ak jam vakitleri, tab­
ladan değirm i bir tablaya yem ekleri koyup
başına alm ak, harem bölüğünün kapuıma, se.
lâmlık bölüğüne taşım ak; lâm balara gaz koy­
mak. fitillerini kesm ek, lâm ba şişelerini te­
mizlemek; kışın m angallara köm ürlükten kö­
m ür; sobalara o d un luktan o d un çıkarm alı vc
la;ım ak; konak ham am ı yakılacağı vakit kül­
hanı yakmak.
-K endilerine m ahsus k ıy afetleri virde
Kaşla um um iyetle kalıpsız fes, s ırtta siyah»
çalar kaba çuhadan salta, a lt ta ra fta saha»;
kaba yün çorap, çivili kundura.
«Ağavat dairesinin en cefakeş, en hor
görülen, e n ho r içlere sald ııiılan ayvazlardı
K ıdemli ağaların, h a ttâ ufak ların sırf kendi­
lerine aiti işler, bu glhi nngariyeler de hep
tına yükletilir, hepsine eyvallah deyip boyun
«gerdi. Bayram lardan, yortu günlerinden te f-
ka öyle b ir kılıkta bulunurdu ki y a b an a W
kimse görse bu acayip mahlûk nedir? diye
şaşarlar. Suratı, elleri, çıplak a y ak lan k a n ­
lara bulanmış Gömleğinin açık göğsünden
kara kara kıllar fışkırm ış. Yanına biraz yak­
laşılacak o l» , gaz kokusundan, is to k u s u n ^
burnunun direği k ın iır
http://groups.goog le.co
 -lE L O fE D tS t
«Senin m iuteseacı ii UT Bir la rib u
îsjaıenı hangi buruk m m koniğin la öyie yr-
tıfıldı, genç, y abirak te - ayvaz v ı m : ; iti
«KcragiB» hıkiyasiBûeıı alınan bir manzume
-e ta i bozulup bestelendikten s o n n bu Sence
jiftdjterafc dillere dûçm üjtûr:
Kır ita U ı4 i« ta h t lir
Srtt m d ta brrtt ilf
AİUn jraalı u t de
A ttb mer AoMor. m y doldur
f« iU net M dor. d<Hıinr
«Bu türkü bizim çocukluğumuzda bile
mce ssı fasıllarında çalınır m: söylenir, güf­
te Te bestesi çok beğenilir. unutulacak olursı
aayz katılmasını ısrarla isteyenler bulunur­
du».
AYVAZ (Bir Korojlıı bir) — İstanbul
ıvun sohbetinde kullanılan sözlerden, çocuk­
ları obnıvan kan koca: m ini: — Malum ya.
c.;afaiıfımı» yok. bir köroğlu tür ayvaz.
AYVAZ (t1iki:darlı Kasabbaşı-
oğlpı — K öroglu hikây elerm iş
re rivayetlerisin hepsinde m i l i ­
rin br kahram an; K oroğlunun.
j.iielliğihi ve yiğitliğini işitip
»içirdiği, Ç am lıbel’e getirdiği
-d ih n lı
Bir çok rivayetlerde Köroğ-
•!i aun Avvaz’a uzaktan uzağa
İşık olduğu an latılır; fakat ts-
tanbtılda taş basm ası olarak ya­
balanm ış otan Köroğtu hikaye-
h-jıien başka h ik iy elerd e. Ay-
taz'ın, Çamlı b e k geldikten son­
ra Köröğfn'nun <mahbu-
bs> olduğu söylenmcnıiş-
tıi'. Hepsinde Ayvaz. Kö-
»t'-unufi beylerinden' sa­
vaş arkadaşlarından, keleş­
lerinden biridir: çok defa
o. Koroğhı'na kâtiplik vc-
yiverlik vazifesinde g örü­
lür Bâzı rivayetlerde mâ­
nevi evladı, b ir rivayette
Özbek rivayeti ı veliahdı
rolünde görülür. M araş ri­
vayetindeki şiirlerden bi­
rimle. Köroglu ondan «kü­ tüvdıH ı buM ifioilü Aynı
ılltvia: SjWk* B<ım)o
çükten büyüttüğü ,-ignile-
t »/cıroup/meraKedıyorum
— İÇ Ş T — AY V A Z ( Ş c i $ i s S n
yDp uyuttuğu, rn jh yüzünü îey rçu ig ı Han
Ay-?£z > Jıv" b a h u d e r
A ıudtıiıı nvayeıi Küroglu hikayelerinde
Ayvaz. Ü sküdarlıdır Anadolu d ifi anlatm a­
larda onıı b t|S u m am leketlcre mal ederler.
İran A » ı i n , 'c » u u l ı m eydana gelmiş b ir K6*
■ ••jîu htUyeainde 'Cbodzko'nun tesbit etliğt
:r.ctıoı Ayvaı L'r(: iıdır; Özbek anlai^ıaaında
Gürcistanlıdır
Avvaz'ın maceraları Köroğlu hiUyetain-
dc uran bir bâlâm tular: ber kahramanın m».
cerasuu avn bir hikâye halinde ve m uftm i
şekilde veren Azerbaycan ve Doğu Anadolu
anlatmalarında 12 veya 24 «kola içinde «Ay­
vaz kolu: da vardır: bu ad ile anılan kot. Ay­
vazın Kasabbaşıdan hile Ue kaçırılmasını te
tam lıbel'ı- getirilmesini anlatır: Ayvaz'ın şöh­
retini işiten Köroglu onu kaçırmak için bL'
hifc düşünür. güzel çocuğun babası Kasabba-
şıya bir sürü koyun götürür, sürüyü şehirden
- ;a i bir yere bırakır Kasabtafı sürüyü gör­
mek üzere giderken, babası ile
beraber gitmeğe heveslenen
Ayvaz, bir ara yalnız kalınca.
Köroglu çocuğu atının terkisi­
ne atar ve kaçırır. Ayvan kar
tarmağ» gelenleri. Kasabbaşı-
nın adamlarını, dövüşte yener.
yahut yiğitliğiyle kendine ben-
deder. böylece Ayvaz'ı Çamlı
bel'e götürmeğe muvaffak olur.
Ayvaz'm yaşamış. g e rç ei
b ir şahıs olup olm adığı ve aslı
n ereli olduğuna d air şimdiye
k ad ar bazı düşünceler yü rütü l­
m ü ştü r; Zıya C ökalp Köroğ-
lunda -Gazneii Mahmud» u.
Ayvazda da Mahmud un göz­
desi ve n e d i m i
A v a z » ı görm ek
İstem idir; bu izah
hiçbir sağlam esasa
dayanamaz.
Ayvaz'ın Ü skü­
darlı olduğunu ka­
bul eden rivayetler
oldukça yaygındır:
fakat bununla Istan
bulun malûm Üskü-
darı mı anlaşılmalı
4YVA3 *'• -ittdarl» - 1638 — ıs T J V s m

dır? Köroglu hikâyelerine oğlunun maceraları ren vesikalar («kuyunu*- Pertev Kaili Bora
karışan Üsküdarlı bir Kasabbajı yaşamı* mı­ tav. Ilalfc hikayeleri v« halk hikiyeciUftt, S.
dır? Kai l bir şey «öylencntoz. Köroglu hika­ 1021 ve devamı) vardır. Çeliklilerden bahseden
yelerinde Türkmen kabilelerinden birçoğu­ hicri tarHıli bir hükümde Kdroftlu hika­
nun İsimleri vardır ve bu hikâyelerdeki m* yelerinde atiı geçen «ahuların adlarını hatır
ceralardan pek çorunun Türkmenlerle ilgisi lalan İsimler aracında Iva* adlı bir Cel&Uden
vardır öte yandan. XVIII. yttayıl baslarına de bahsedilmekledir. Ama vesikada bunun
ıtd bir vesikada -Ür’îöd&r Türjoneni» adı İle KdrojElu ile ilgisini gösteren herhangi bir ka­
bir aşirele rastlıyoruz; Ayvaz'ın. Üsküdarlı yıt yoktur. Bununla beraber yine bu çefil ve­
Türkmen aşiretlerinden bir güzel delikanlı sikalardan birinde, hicri 988 tarihli huktım.
olması İhtimali dç boylece varid oluyor. Bolu civarında zuhur etmif şaki Knroglg’mır*
Köroglu ile birçok arkadaşlarını XVI, yü*- «çektiği» fvani zorla kaçırdığı) bir «emred oğ­
yıl sonlanntn ünlü Celâlilcrl arasında göste­ lan» dan bahsediliyor. Belki de bu. hakiye-
terdeki Ayvaz'uı tari­
hi simteıdır.
Burada. «Tevatür
ite Meşhur Köroglu
Hikâyesi» nden güzel
Ayva* üzerinde bir­
kaç m e t i n parçası
kaydedelim.
Köroglumın Ay­
vaz elinden mey içer­
ken söylediğidir:
Anten hir keyfiyetim n r
Ayvat mry domur mty
doldur
A n d a b ir ^ ırtİm t u
Ayv** mey doldur mey
ıtoldnr
Kalımda tolb*Aı u tre s o
S n » kurfetn o M n bir
CM
BUntfr fağfur! fincan
Ayvmr m r; doldur
doldur

K ır al RörUnmcs lıaıodjn
B rn korkmam bfryden
papd»n
A llıa ysM ub şişfNİ*o
Ayva* m ct ılotdur «nej»
dftldur

Koroftlu’nun Ay­
v a lı ÜskÜdardan ka-
çırriığıru söylediğidir:
Seni t'skbdonfaı* aldı»
gcikür muradıma vrdlM
Çimdi Çamlıbcle Ufldlı»
H^lc m ry rietdur mer
Bİr Küroftlv Hlkay***! hitabının knpaf(mrffl Ayva!
K&rotfmıua ardıorinkl yalın >tUIU gtnır Köroglu n u n Ayvaz
(Hcılm: HâllıU ağlarken söylediğidir

http://groups.goog le.
 \ SU ffT O fSI
» ( İ M .İ p * i K * < ıtta |i grim e» n i
f |» m nrnfa n c U n a a ?ofın?ı mı
R ıa i k M n Han .%>Tj«am 4r n r ı mİ
i Bafi lelH Hm Ayvaara ı|l» o n
| ArvM’ın güzelliğini ve tuvaletini lasviT
I eden parçalar:
« K r«kt »lim olsun a|I n« Ayr»*
O ltr beaH tim bllrkll sorîıan
« ksjrtl |lr a K vırnı» r a l ı 'ı
AO al rrl» ü kulak bttpeti
* A y v a c a |B t ttn g t ıliM fit l i g d i r
* Oitloaa Ajrat bir bıt« Mkır
Alcii baftnoıı yakar
ı ( Âkta Kftlif Ayvaz g u lım
Eli m5c ys* mıâtt ne<Iİr
* $imdl görürsün keodtoİ
Gülden kınnm rrn|İal
GÂrmednu bunua 4«a|ial
<Wftr gürleyi şiirleri
* Yalakla* kalkmı* bir anlan
Gelür h a rü y ı h o r la n
BatuHu ?ıkftHf «jr
Gelar par]ayı pjırl*yı
t Tıflı rnvmle efvandır
Pfriev Naili Bortay
Rumi 1341 m ilâdi 1925 d e tstanb u ld a
Sûii Kütüphanesi tarafından basılan vc ka­
pağında «yanhsfarjHj düzelten Sin. Te. Ha-'
diye işaret edilen bir Köroglu H ikâyesinde
Üsküdarlı Kssabbaşııırn oğlu Ayvazın k açırı­
lıp sahnesi şöyie nakledilm iştir:
• Kıiroğiu bir gün. Ç am lıbel'in karsısın d a­
ki yaylaya bir oba T ü rkm enlerin ta d ır k urub
oturduklarım gördü, çadırın b irinden b ir k’z
<;ıktp tekrar içeri girdi. Köroğlu hem en hin
can Ue o kıza İşık oldu. Kızı babasından he
İsiliğe istemek üzere atm a b inerek yaylaya
vardı Kızın babası K örnğtunun kıyafetini*
bıkarak bunun bir dağ haydudu, kanlı gözlü,
ied yüzlü ceitida benzer herif olduğunu gö-
riib anladı, bir hile ile başından savm ak iste­
yen*:
— Behey ağam! Ben kızımı senden âlâ­
sına mı vereceğim, tan ım a m innet ki senin
gibi pehlivan damadım olsun, lâkin sen yal-
nıs başııu dağlarda iskân d in işsin , böyle y er
telde bir kızın m ünasebeti atamaz, size arka
daç olmak için bir delikanlı lâzımdır, hem si­
te hizmet idor hem yoldaş ohır, dilediğin ye­
re beraber gider. , dedi.
Bunun Özerine Köroğlu:
— Söylediğin pek münasib, fakat bu va-
ııfda bir delikanlı nerede bulmalı?..
ım/ q r o u p / m e r a k e d i y o r u m
— 1699 — AYVAZ lİ-afcuO afto
Dedlkde kızın babası:
— tstanbulda Kaıabbapnm bir Oğlu var­
dır. dünyada bir milli görülmemiştir Dünya
Jü/flı «dur. anın cemilin! bir kere gören âşık
olur, tamam size lâyık(lir, adına Ayvaz der­
ler.. dedi.
K ö roğ lu :
Pek güzel ama »m nasıl almalı?
deyince:
Bu i« kolaydır, sana bir sürü koyun
ile bir dc dört boynuzlu koç vereyim, onları
alub Üsküdara gidenin, koyanları İbrahim
]>aşa Çayırında bırakıp kendin Kasabbafuun
dükkânına varının, bir sârii getirdim görü,
nüz dersin, o sırada Oralarda gezinen çocuğun
kulağına kuzum sana görmeğe te z i dört boy­
nuzlu bir koç getirdim dersin, çocuk bunu
işidlnce babasına sizinle beraber çayıra var­
mak i{in rccaya başlar, eğer pederi gMitrme-
mek isterse efendim ben küçükbeyi atımın
terkisine a İnim, size hiç zahmeti olmaz diye­
rek Ayvazı terkiye bindirdiğin gibi kaçıp ge­
lirsin.- dedi.
«K öroğlu bu ted b iri pek beğendi. Türk-
m enden k o y an ları a lıp tlognı Ü sküdara geldi,
ve onun dediğini yaptı. Köroğlu Ayvazı te rk i­
sine a lıp U sküdardan babası ile beraberce
İbrahim paşa Ç ayırına geldiler, K asabbafi sii-
ruyü tem aşa ederken K ö ro ğ lu :
fctsabbaşl Kasabbap
Sürt senin Ayva* benim.
D?yüb atını mshmuzlsdı. mâltiffl olduğu
«eçhPe at yelden tefc gider. Kuş gibi uçar ol­
d u ğundan gözden nihan oldu. Kasabltaşı oğ^
tun un kaçırıldığını görünce can başına sıç­
radı. çobanlara bu adamın kim olduğunu sor
du:
— Efendim buna Köroğlu derler, Çam­
lı bekle haydutluk eder..
dediklerinde bîçâre pederin gösterinden
yaşlar döküldü. Doğruca Paşakapusuna varub
keyfiyeti anlattı. Faşa* K;ısjbba$ıya tesliyct
id ü p :
— M e ra k e ü u e , T im u rie n fc o g lu K c n a n j
İki h a y d u d u n p e ş in d e n g ö n d e r e l im , o r r jn h â k
k ı n d a n g c H r. biz d e a r d ı s ı r a a s k e r l e v a r ı r A y ­
v a » k u r t a r ı n * ! d e d i.
K e n a n h a y d u d u n arkasından y o la revan
oldu.
Köroğlu Ayvası alıp kaçmağa başladikdfl
Ayvaz kork ti b ağlamağa, güzel gözlerinden
 ACTA2 AU 'K ifA ctl
inci gibi yaflar dâkm*fe bağladığından Kâr-
oğhj Ayvazı leaelli ve teskin JÇin fu fc**yıtler1
akuda:
Al ı ı ^ ı ^ i i A p B k m « n l tr
I t h ı fiili A r » n u 4*nür
A j tf » a gtrMkp ( i a « u n ^ tr
B«44»d (Altı ATV «|Uhu
■İJlftTTBfr d* beaj fm lât* t }\rnr
Sonr* arkasını gelir gider var mı diye
bakdıfcda Kenanın gelmefcd* olduğunu gördü,
karımadığını göstermek için Ayvaza şöyle
söyledi ;
4j i | u i C iftir l l r k l f a ı r l d l t
K m ı |(1m » da h u mAUdlr
Sea fiiw tön d*mT« boiu t*alhflr
Bili )U{rf»d fAlU Ayvıı t |l ı ı u
A |lkjv b 4t brmi yaldın
Aaâa k b I benim İçin b«l*di
fc»iM b u o »rai bilen d ile d i
Cârs^lu da A rm an ı dlk*U
Ba» Bıgdad jaltı A y n ı ı|la jn «
Affeynb da beni yaldın eyleme
AYVAZ ALİ ıKavıkcı Güzellj — Bir med­
dah hikâyesi kahramanıdır.
Samurkaş Ayvaz Ali İkinci Sultan Mah*
mut samanında Sirkeci fıkelesindeki kayık­
lardan birinde sabahtan akşama denize kürek
çalan lnr kayıkçı şehbaa idi. Henüz on sekiz
yadında bir nevdvan olup samur kâkülü alnı­
na dökülmii§. karanfil bıyıkları yeni yeni te r­
leyip bükülmüş, bakışları merdâne, hal ve
lavn levendine» kayıkçılar arasında güzellik­
te bir tin e idi. Kıyafeti dahi kıyafet idi; Ya­
lınayak, baldır bacak çıplak .. Sinesi üryan,
kollar sıvalı- - Belde TVablus kuşağı, başta
keçe külâh üstüne çat sarılmıştır...
Günlerden bir gün ikindi vakU altmış,
altmış beşlik bir kadın ile ferice altına yeni
girmiş en dört yaşlarında gönce gül misali
bir ka, Samurkaş Ayvaz Alinin kayığına bin­
diler. Nereye gMecekirattnl söylemedikleri
gibi, Ayva* AU de nereye götüreceğini sor­
madan iskeleden açıldı. Kadınlar i r ehli gü-
rüadâkUnnden delikanlı yüzlerine bakmı­
yordu. Amma yaşU kadın pırpırı oğlanı gön
tepsinde tutayor, kayıkçı giixeU de bunu his­
sediyordu. lim andan açılıp Salıpazart açık­
larına gi ttiklerinde Ayvaz Ali nihayet bayım
kaldmp:
— Nereye gideril nine hatun?
Diye sorunca kadınların ihtiyarı:
— J«0 — tSTA.N«OW
- 1
— K unıçeşm ed* SulU n yjünoneî, .
Dedi
O tirada güzel k n da »öze karışıp Aliain » id
aıla bekinmediği lâubalilikle*
— İnci Unesı terlerin ile gümüş bara
lanftın hakkını b a h riy le alın ın kayıkçı Jü-
wU’,..
Dedi.
Bre meded: Ayvaz Ali aklım oyn alı-
yazdı O zamanlar yeniçerilerin zorbalıkta
ve l u r İli lürtıi rezâU>l ve edebuzUkte azgınlık
devri İdi. Samurkaj Ali de yemçert ocağına
kayıtlı yoldaşlardandı. Ortalık da karam ak
üzereydi...
Henüz on sekiz yadında idi amma. Sı
murkaş Ayvaz Ati için Saiıpazan önünde ka­
yığı alarga edip akıntıya vermek ve palaauu
çekip; ‘ Sesinizi kısın, yoksa kıtır kıtır kese­
rim» diye tehdit ettikten sonra kadınları Mar­
mara açıklarına götürmek ve tâzesi ile gök 0a
denli arasında dilediği gibi muhabbet etmek
işlen bile değildi. Fakat kendisine âdeta ilânı
aşk eden ki2in sesinde öyle bir sihir, füsun
ve hatâvet vardı ki:
— SulLanim! . Ayağına yüz ve göz sü­
reyim. . Size para ve pul lâfı eden yoktur,.
Emir sizden, itaat da benden!..
Itadi, dedi amma evvelki hlcâbı da ter-
keyledi. Gözlerini kızın, yaşmak altında bir
çifl siyah elmas gibi parbyan gözlerinden ayı­
ramadı. K ürekleri aheste âheste alırdı. Her
ne hal ise. karşılıklı tebessümler, göz süzme­
ler ve İç çekmelerle Kuru çeşmeye geldiler
O sırada akşam ezanı okunuyordu. Ka­
dınlar yalıya çıkarken güzel kız:
— Şahbazım... Vakit geç oldu... Kayığı­
nı yalının kayıkhanesine çek... Bu gece ya­
lımda m isafir ol!...
Dedi,
Burada da lw* «ya hey!...*
Samurkaş Ayvaz Ali içinden. «Hele ba­
kalım.. Bu gece gün doğmadan neler olacak!»
diyerek kayığını Kuruçeşmedeki Sultan yalı­
sının kayıkhanesine ç e k ti..
Kayıkhane zifiri karanlık.. Ayvaz Alıma
karnı da iyice acıkmış, zil çalardı ve: «Kadın­
lar, hele o güzel kız beni unutacak değildir...»
diye düşünürken elinde fener ile bir hırvat
uşak g eld i:
— Buyur bakalım delikanlı... Seni Fe-
rahnâz Sultan Hanımefendimiz İster..
http://groups.goog le.co
 JkNSfltturEMsI — (« 6 1 — ayvaz aU ‘lurıkcıt

Dedi ve A y m Aliyi yalının harem kapı­
şım götüriıp bir dadıkalfa vb (eslim eyledi
Kalb da pırpın oğlanı her binnde j f a adel
mum yanar dört buyıik iv in ile lenvir edil-
natf U r mükellef divanhaneye çıkardı kı. ziy­
net re ;a |a a u kayıkçının (inlerini kam aştır­
dı Ortada altuı (ini ile «o(ra kurulm uş, ü s­
tündeki nimetler ne » y ılır, ne tarif edilir, bîr
küf südü ek sik .. Bir tarafta hanende ve s i­
tende cartyeler.. Ortada perviııe gibi dönen
hizm ettir halayıklar Sofranın başında da
hanım sultan oturmuş ki. kayıkçı Sam ur Ay­
n ı Alinin o dilbaz giizel k u la beraber yalıya
gelirdi# altmış beşlik h&tundur .. Amma yü­
nlüde aklık, yanağında allık, gözünde sürm e,
kaşında rastık, saflar kınalı, iğne, küpe, yü­
zük. bilezik, gerdanlık m ücevherden yana da
kuyumcu dükkinı gibi...
Ayvaı Ali. yer 6püp e l pençe divan du­
runca hanım sıılian bir kahkaha attı:
— Benim yalınayaklı şehhazım’.. dedi.
Bu sofra re bu meclis senin içindir... S iy le
yanıma gel de seninle farabı erguvan nuçe-
delim Vc {« fini dünyada [elekten bir ge­
ce çalub kendimizden geçelim
Kayıkçı oğlan da içinden: «Zatınım. bir
balak hânuye duçtlık. . Burada emre Maat ge­
rektir...» dedi ise de azıcık nazlanmayı da
nevdvanlıkjlnından bildi:
— Sultanım efendim... Ben U r yalına­
yaklı kayıkçı beklin garibim. Sen efendimle
bir sofrada oturup jarat» erguvan n&feünck
ne baddimdlr!...
Ded). Hanım çullan:
— Y ok... Y ok... Ben bu gece i t a (eh ta-
zunın elinden bkdenüg olurum. .
Dedi ve Sam urkaş Ayvaz Aliyi dizi­
nin dibine oturtarak saz ve söz ile bir kaç
saat muhabbet eylediler ve altın ta s ile şarabı
erguvanı dolu dolu içtiler... Vakta ki keyifler
tam am oldu... Hanım Suttan: #
— Haydi nevcivanım ... Şimdi yatmak
zam anıdır Odamıza gidelim!...
Deyince Sam urkaş A li:

İ t a y d ı» A yvaı A lt
(H n iv Sabun HmcBb)

m/groııp/merakediyorum
A W AZ $AH HCfcprll — 1062 —
— Aman «fendim.. 0 u n izin . Ben ka
ytlthanede kayığımın içinde yatanm
Dedi. Hamrn Sultan da o And» gazaba
geldi
— Kaldırın şu kopuğu karcımdan*
Diye bağırdı. Meğer kapı ardında bek­
lerler hnij .. Dev gftt İki uçak Samurkaş Ay­
vaz Alinin yakasına yapiçıp hanım sultanin
huzurundan çıkardılar. Sille ve yumruk ve
tekme il: «Sen nc kopuksun ki sultanımıza
karşı naz edip hatırım remelde edersin bre
metun!» diye süriikliyerek yalının mahzeni­
ne attılar
Mahzen lif iri karanlık olup içi küf ko­
kardı ve » m ini dahi dört parmak su idi, og*
lanın ayakları su içindeydi. B tr müddet fer*
y*L ve ifftinıdat ettiyse de kendi «esini yim
kendisi ittird i...
Kayıkçı gt&el Ayva» AU yahnin mahze­
ninde fclb bakırdı, kfth sualu, kSh ağladı ve
böyiece «aatler ve belki dc günler geçti... Gü­
lüne uyku girme*, susadıkça da, mahzenlo û
pis suyundan İçerdi, amma açlıktan başı dö­
nerdi... Bîr ara eli duvarda bir demir halkaya
rastladı: «Acaba nedir Kî?» diye yoklayınca
halkama çakılı olduğa taş yerinden oynadı
ve o anda delikanlının tuvana vücuduna tâze
can geldi. Ayağını duvara dayayıp halkaya
yapiftı ve çekti ve o taşı yerinden ç ık a rd ı..
Baktı gördü ki, bir yol açılmıştır.. Hemen
içine daldı ve sürüne sürüne ilerledi. Biraz
aoora. aman Allahım, ne görsün!... D ört du­
varı. temini ve tavanı laftan ln r oda... Ortada
bâr direk... Direkte fifeti devran bir güzel kız
bağlı . Kerabn&z Hanim Sultan elindeki bir
kırbaçla o güzel kıza vurur:
— Söyle katibe. . Babanın baataesi ne­
rede:
— Kıyma bana dadtcıgım!.,
Diye yalvarır...
A y m Alt bunu görünce kendisini tu ta­
madı. hemen içoriye dalıp hanım sultana çul­
landı. İhtiyar kadın neye uğradığını İnlemedi,
Kayıkçı gUz?li evvel* bayından yemenisini
alıp acâzenm ağsım tıkadı ve belinden Tra­
blus kuşağını çözerek banım sultanın elini
ayağın: muhkem bağladı. Direkte bağlı olan
kız:
— Sen kimsin delikanlı? lıı misin, d n
mitin?. .
İSTANBUL
niye «ordu. Ayva* A li:
- Ben ne İnim, ne anim Senin gibi
$u acüıe katibenin tuzağına bir garip
kayıkçıyım Ya sen kimsin4
Dedi K ız:
— Ey benim haftakinin. fChbazuıı. Ben
Aralan Pa$a kızı hanını Kullanım Adım F>-
rahn&zrttr. Bu yalt dahi benimdir. Şu bağla-
ılığın kadın ise benim ıladım idi. Paşa ha<
bam iki se n t evvel öldüğünde beni bir hile ile
buraya getirip -kapattı. Kendisi hanını atıllan
olup yalıyı zaptetti. Bani çoktan öldürürdü
amma babamın gizli hazinecini söyletmek için
öldürmUyor. Her gün bir sefer gelir, beni
böyle kırbaçla döver... Amma l«n öîlimij göze
aldım... Hatinenin yerim söylemem...
Dedi. Delikanlı hanım sultanı bağli ol'
duğu direkten kurtardı ve yerde yatan dadı
kadımn belinden anahtarları aldı, kapıyı açıp
«tadandan Çiklı lar ve dadı kadın sahte suİUju
içerde bırakıp kapıyı tekrar kilitlediler. Kıtın
rehberliği ile kimseye görünmeden Kayıkhane­
ye gittiler. Alinin kayığı orada dururdu. İçine
atlayıp doğruca Beşiktaş sarayına varıp Sul­
tan Mahmudun huzuruna çıktılar, mâccriyı
naklettiklerinde Padişah yalıyı bastırdı. Dadı
kadım cellâda verdiler, cürüm ortaklarını do
lers&ııe zindanı İle BaUacafer zindanına attı­
lar. Ferahnâz hanım sultan da halaskarı ka­
yıkçı giizeti Samurkaş Ayvaz Ab' île evlenip
Kuruçcşmedeki Arslanpaşa Yalısında aafayi
hatır ile can sohbetleri etliler...
AYVAZ ŞAH (Küpeli) — Onyedinci Asjr
ortasında namlı köçeklerden, meşhur Ahmed
Kolu'nun oyuncularından Bala Ilı «âfltab mi­
sal* bir Çingene oğlanftTır. Hayatı hakkında
başka bir kayda rastlanmamişdır (B.: Ahmed
Kohıj.
B ib i.: Evliya Çelebi. I.
AYVAZ YAN (Aprahaml — Ermeni n»U
harrhiaerlnden; 1846 yılında IsUnbulda doğ
muş ve 5 Eylül 1909 da Yedikule Ermeni has-
tahanesinde ölmüştür.
A. Ayvazyaıı Kumkapi Ermeni Mektebin
de okuduktan sonra henıtz 19 yağında iken
Ilarputta muallimlik yapmış, az sonra latan-
bula dönerek biraderi Kcvork Ayvaqrwüa bir
Mkte 18Hfl da «Maınul» (Basın) isminde erme-
nice mizah] bir gazete çıkarmıştır kİ )960 U
rihitoe kadar neşredilmiştir.
http://groups.goog le.c
 v ıi’E O Jst
.4, Ayvaıyanın 6 - 10 kadar vc ekserisi
ıtuaıunı ermenle* eseri vardır. Ayrıca 1093 de
OCîT«tilaii? üç «İHlik ■ Ermeni Biyografileri
Silsilesi» namı i3e crmenice tarihi bir telifi
vardır. Lâkin bu e je rin mevsuk olmadığı
ve dalı* fu ta kulaklım dolma malûmatı ihti­
va n tiii siyleulr.
A. Ayvazyan İstanbul Erm eni cem aati­
nin nuhtelif idare işlerinde de ça'uşdnı ıştır.
K rrg rk IM. P « ıu u tc a ) ia
AYVAZYAN tiskuhiı — Tam nnuş bir
ermeni kadın ses s a n 'a tiâ ııd ır t)!‘. Nişan Ay
nuj-a»‘aı zevcesi ve (ıeykeltraş Agop Arab-
ran'ın da teyzesidir. 1900 de Beyoghı’nda ve-
fıt pLaıifÜr.
Emsalsiz kudrette bir ı F orte cSıanteusc»
olan Madam Ayvazyan, Italyada ve Paris Kon-
îervaîuarında tahsil görm üştür. »Sem iratnisı,
. iArlesifnıte», «Hugucnots», «Minecin». «T ra­
nsta» gibi operalarda biiyiit b aşarılar elde
H.niftir. Aynı zam anda değerli bir pianist
olan Madam tskııjıi ressam lıkda da istid at
göstermiştir. B ir m üddet A vrupa'da katm ış
-'İman hasebiyle fraBstzcaya ve italyancaya
da ana lisanı kadar vukuf kesbetm işU r.
, m t s . Pamukçuysa
AYVAZYAN (K apriyel B&şpiskepost —
Ermeni aslından büyük R us deniz ressam ı
Ohannes A jvazuıvdy •=* Ayvazyan’ın bli.vtik
iardeji ve Rus K rm enıleri üdcbasından ıB.t
Aitazow$ky). tk l ciltlik b ir O snurtlı ta rih i var-
dar. lfH l de basılmıştır. 1857 Mayısında İs­
tanbul* gelmiş, kısa bir m üddet kaldıktan soıı-
ta Kınm'a gelm iştir.
E e ıu t V. F t t ı A n y u
AYVAZYAN' (Nişan Etendi) — İstanbul*
«o namlı ermeni tabiblerindendir. 1844 dc
■tlgmuş ve 24 Ağustos 1907 de Beyoglunda
îeial etmiştir.
1870 de Ilalyada diplomasını aldıktan son­
ra İstanbul'a dönerek. 1874-1877 yıllan zar-
tında Vedilcule Ermem Hastahanesinde baş­
hekim olmuştur, ve uzun yıllar lntn Sefa*
retbanesinde hizmetle bulunmuştur. 1901 de
®*y«tlu Belediyesi Sıhhiye Dairesine azâ se­
fil/n:^lir Üçüncü rütbeden Osman] ve Mecidl
"v rlan ite de taltif edilmiştir
Kfvcrlı M. r**nukcn>»/ı
om/qroup/merakedıyorum
— 1M 3 AVVMIDİ >Hkr«m Itekkı
AVVKROt il'.krfıtı Hakkı) — Yüksek mü-
hendia. İnşaat müteahhidi. Türk yapı san’atı-
ıtjn harap olmuş şaheserlerinin tam ir ve res­
ti) ras.von idinde miitehasuft kıymetlerden, bu
ansiklopedinin ve müellifinin pek ısıl dostu,
deynl şUkranımtu ifadede kalemimizin ica
kaldı£ı bir necabct timsali IB.: İstanbul An­
siklopedisi). İstanbul AngUtLopcdûi'nın kıy-
kalera a r k a d a ş ı ; 1899 birinci Kinunu nda U
lanbulda Şehzadobaşjnda K alcnderha«e ma­
hallesinde doğdu; piyade kaymakamlarından
İsmail Hakki Beyin oğlu, seçkin kadın roman­
cımız Samiha A yvcrdi'ain ağabeyidir. O rta
tahsilini D aru ıted n s r e Hâdikai Meşveret
m ektepleriyle Vefa Sultanisinde yaptı. Vefa
Sultanisinin onbirinci sınıfından mühendis
M ektebine im tihanla girdi. 1920 de diploma
alarak bir buçuk yıl kadar fen iş le rin i- ça­
lıştıktan so n ra serbest meslek hayatına atıl­
dı.
B ir kısmı taah h ü t eseri, bir kısmının
planları da kendisinin olmak üzere yaptığı bi­
n aların belli ta şlı çaları şunlardır:
Elham ra sinem ası ı Mimar Kiryakidis ile
beraber). V eznecilerde Sevhan ve Ceyhan
apartm an ları iüniversite inşaatı istimlâkinde
yıkılm ıştır), G u re ta H aîtahanesindeki iki anfi
dershane, G ureba Hastaiıanesinde ceırahL
liçiincü dahiliye, göz - kulak, radyoloji w ka­
dın hastalıkları pavyonları, llasek i tiastaha-
nesiade tedavi kliniği, Cerrahpaşa hastahane-
sin d e göz kliniği. Suleymaniyede Biyoloji ens­
titü sü «proje Prof. Egli'nindir), üniversite Ra­
sathanesi. Taksim Belediye gazinosu. Kadıköy
Halkevi, Taksim gezisi. Barbaros anıdı. Üni­
versite m erkez binası rektörlük dâiresi itti­
haz edilmiş H ün­
k âr k asn vc Pro-
fesflrler evi olan
şehzadeler köşkü
ve lâk - bapunun
ahşab kısınılan hâ-
riccn m u b a f a-
za edilerek beton-
laumasi ve resto­
rasyonu ve küıflp-
baaıeler tesisi
Tamir ve res­
tore ettiği san al „ 3klu Ayr,*!
e s e r l e r i de <H*sia; s»bifa Boıcab)
 AVVER&t «StirlK »! 1664 —
{tınlardır: Edirne'de Sultan Selim. Üç Şer**
(eti. B sjnad. Muradiye Ç inileri, İstanbylda
Bâlİpefa, Sultan Selim. Mıhrimah, Davud
p a p Camileri, G au afer A |ı Medresesi; Top*
kapı Sarayında: Mutfaklar. Orta Kapı. Ha
zi.ne, KubbeaKı. Baltacılar ko£u$u. barem dal-
rasî. ki Topkapı Sarayında altı yj; çalışmıştır.
Kuyucumuradpa*n vç Ilnsnnpnşa Medrese­
lerinin restorasyonu vc enstftü hâline ifrâgı,
Beyluuda îsîıaka** Çeşmesinin ve Çarşamba­
da [smallefendi Çamiintn, Mercanda İbrahim-
paşa. BalaUa Ferruhkellıüdâ Camilerinin res­
torasyonlarım yapmıştır.
Projeleri Evkaf Hey’eti Fenniyesi tara^
Eından hsnrUnmış camilerden Boyaoköy Ca­
milin 1925 de. Heybeliada Camiini de 1035 de
yeniden inşa etli.
105D den sonra müktesebi! ı mimâriyesı-
ni kâgıd üzerine dökmeğe bavlıyarak Türk
mimârl tarihine ve lstanbula âid makaalolor
ve monografiler y ad ı; bu yolda neşriyatla
buluanan müesseseierde çalıgdl, 1BG0 dn İs­
tanbul Fetih Cemiyeti reisi, İstanbul ve Vah*
ya Kemal Enstitüleri âzâsı bulunuyordu
Ekrem Hakkı Ayvertîi, san’a tk ir kszkarde*
şiyle beraber, Fatih - Edirnekapı Caddesinde,
semtin en güzel yapısı olarak tanınm ış b ir ev­
de oturur. Evi, sahip olduğu &aa’a t koleksiyon*
ları Ue bir müzecik halindedir: bu koleksiyon­
ların başlıcalan da şunlardır:
1 — Hat koleksiyonu.
Ekrem Hakkı AyverdJ, bu koleksiyon
hakkında: <BilAtereddüt muazzam bîr koleksi­
yondur, toplamak imkânım bulmakla ve hâlen
sahibi olmakla övünürsem, zevkimin coşkun­
luğu gururuma hamledilmemelldlr? diyor.
2 — Kalem, kalemtraş, divit, kubur, ya-
zı kutulan ve çekmeceleri koleksiyonu,
3 — XVI - XIX uncu » i r Turic işlome-
lerl koleksiyonu,
4 — Bir miktar ok ve yay,
5 — fteykoz mamulâiı yaldızlı cam eşya
ve ıjegml bülbüller,
fi — XV inci asırdan itibaren İznik ve
Kütahya mamrnlâtı toprak avfini,
7 — Çiniler.
3 — Bir miktar tablo rbu arada Şevket
Boy’in İkinci SeLiro IBrbesU AU Rıza Beyin
Kalender Köfkü. b u kemeri, iki peyizajı, Ha*
lil Paşa’nın Natürmortu, Şeker Ahmet Paga’
nın natürmortu).
İSTANBUL
9 — X I X uncu asjr Turk mobilyasından
birkaç parça.
Ekrem Hakkı Ayvcrdi. uîun boylu, me«
Hh yüzlü ve hakikaten zarif İnsandır. Tarib
ve edebiyatım» üzerinde bllgbri olgun» inumı
sağlam, ecdat yadigârlarına ve hâtıralarına
fevkalâde hürmetkâr. milli an'anelcre sadık,
has mânosiyle münevver bir fe adamıdır. Mes­
leki faaliyetinin dışında, uzlet ve «rujvay 1 alâ­
yişe tercih ederiîk ya$<jr.
K ita p la r
X V I» . a s ırd a Jöle
Fitih devri mimari eserleri
Y u ^ ^ l e v y a d s T ü rk e s e rle ri
XIX. as ırd a İstanbul h arita sı
F â tih (fevri h a tta tla r ı
F nıih d e v ri m im a risi
Ffttih d e v ri .sontorınıin h ia n b ııl M ahalle-
{eri, ş e h rin iskân ve nüfusu.
İstanbul İte ilgili m ak a le ler
Ajtmn KöprU hakkında f Ak&am ga^cto*lT 1992;
Bojnzkcsen H itan (Turlnk Kltlb Belleteni, lSS3ı
tslajılmldtı birin.-: osmnh kltâbosi <Fâılh-İst«ıbul
dergisi, 19Î3>
A y azm a C a m ii [İstanbul A n s i k l o p e d i s i )
 î^ k a ^ ti Caıttti (İstanbul AnsIklo^Kİ)
B4bı h&raâyûa (İstanbul Ansiklopedikli
Bagılad Kasrı (İstanbul Ansiklopedide
Fâtih Camii (Islâm Ansiklopedisi)
İstanbul Çarşısına mersiye (Mlllljvl gazetesi» 1954)
İKlanlml Çarpsı omi) tamir edilmeli (Milliyet gaze­
tesi, 19(54}
İsbmbul mûrizcsi (t.Manbul Mcemuası. 1980)
llın m ııa y ı Türbeyi (tut. Bn«t(lMteil deflgisl. 18M J
İstanbul fethinde* «otr» yapılan İlk İki eamJ (Ha­
vadis g]»MH. INI)
Bogjti Tüneli (HıvMİk gazetesi, W9î)
{Sazaafdrags manzumem (İst. EnslItttsU Mecmuası)
P&ılb devri sonlanndıt İstanbul MshaUcterl (Vakıf­
l a r dergisi. 1S5Ö).
AYVERDİ (.SAmJbfl) — Devrimizin seç
kin münevver kadınlarından, roman müellifi;
1006 (1321) da Istan bulda Şelızartebaşında,
Katenderhane cfvanndft dngdu, babası pfyade
kaymakamlarından İsmail Hakkı Bey; anası.
Fatma Meliha Hanımdır; mimar UaMu Ekrem
Ayveıdi'nm küçtlk kardeşi! olan Saınilıa Ay­
vcrdi, romanlarında, son yarım asrın İstanbul­
lunu. pitoresk dekorları vc pek casip ve oriji­
nal tipleriyle yaşatan kalem sahipleri tidendir; '
İstanbul Ansiklopedisi tarafından gönderilmiş
bir mektuba cevaben çok ciddî bir tahsil ve
terbiye ile göçen çocukluk hayatını şöyle an-
latıyoi" **
http://groups.goog le.
 A v ıljc & a r ta tç i 1665 —
«Çocukluk hay»-
tun. dadımın soy
İrdiği n I p d i I e r i V t
nJnalandır- W? ^ V robayı düşünebiliyor
sı j k endişesiyle £ Ama o. iade bunları defti. U r aşk ale
baçlıvan bir dü* Jk .E
fflnce ve tetkik at- s ft ^ İB
nostennc s a r ı l ı V ni de bilmiyor vc düşünemiyor
oUnk geçmiflir.
• Yuttfcak* Ümit * /B ğ g ^f
son kKabımın için ^ / S j A
de. ba tefekkür * r f f ijjft
tavasında kendini jfflB d t*
ve etrafını dinle- - w ı
yen çocuğun şöy- ,Krsia>: Smkiha Bmrılı)
le bir tasavvura
v a r:
»Küçük bir «1. bir hayat sahnesi­
nin perdesini atıyor. Karlı, soğuk bir kış ge­
ce». Büyük, loş bir odanın içinde kum ral bir
çocuk dolaşıyor. Tavanın bir noktasından dö­
külen ağır, geni; bir cibinlik İçindeki yalağı,
karanlığa gizlenmiş bir sevgili gibi onu bek­
liyor. Fakat çocuğun yeşil gözleri bu gece ona
karşı pek kayıta»,
Uzun boyat geceliğinin içinde bir lu!
daha soluk ve zayii görünen çocuk, bu akşam,
üstünde her u m an sogıık ellerini ısıttığı so­
baya da yaklaşmıyor. Yalnız genzinin pek iyi
tanıdığı bir odun ve küf kokusundan, soba­
nın henüz yasılmış olduğunu düşünüp geçi­
yor ve odada yatnız olmasından İstifade ede-
I rek mum iskemlesinin yanında duruyor.
Burada, odayı masalların efsanevi kah-
tana döken bir mum yanıyor, çocuk, her za­
man olduğu gibi düşünceli. Bu tefekkür sık­
leti. onun küçük başını çok defa bir yana çe­
ker ve bu bükülmüş basta bir düşünce hum­
malım gitremiycnler, bir hüznün izini ararlar.
Fakat çocuk bu gece, her vakit boynunu bük­
türen 0 bağından büyük düşüncelerine dat-
mış değil. Sadece, odada yalnız olmasından
faydalanarak, etini şamdana uzatıyor ve en
sevdiği oyuau oynamaya başljyor.
— Mum dibi, mum ortası, mum tepesi,
pımr...
Diye saydıktan sonra, parmağım sür'atle
«levdejı geçiriyor ve elinin yanmaması sırrı­
nın, şu saydığı tekerlemede olduğunu işitmiş
olduğundan, aynı siteleri »ıralarken, aynı ha­
l e l l e r d e de de\a:n ediyor.
om/groııp/merakediyorum
AYVRR£>t İlm ü u *
«/ocuk, terkine daldığı bu oyunu oynar­
ken. ne adık bir köle gfbi kımıldamadan
bekllycn yatağım, tıc yavaj yava-, Uattı ısuan
vinln yalımını ok hızı İte allayıp nuanın, ken­
dili ana illim edip yakıcılığını inkar elliği­
Kımbilır, belki de hayal, ona ileride sa­
de bunu düşündürmeli kararlaştırmış oldu
ta için, çocuklumun şu hayal ve ebane çalın­
da onu rahat bırakmayı istemiş ve ateşle bu
oyuncak gibi oynamasına güt yumamı ola-
cak »
Bir buçuk yaşından itibaren sahne sahne
hatırladığım çocukluğumda, farkında almak
sızın böyle yakalamış Olduğum tabloları, üat
üsle biriken senelerden sonra birdenbire İn­
kişaf edivermiş buldum.
Şehzadebsşı gibi İstanbulun karakteris­
tik semtlerinden birinde geçen çocukluğum
ve babamın dostlariyle dolup boşalan selâm­
lığımız. h altl uşak, aşçı ve mahalle bekçileri­
nin uğrağı olan koğuş salaları, bize efimertçe
iz bırakıp geçen mali levhalanndandır. Bahu­
sus, ekseri ihtizar halindeki hastalarla sünmek
üzere olan ışıklarda görülen bir son parlayış
ve zindelik nevinden, eski İstanbul hayatı da
can çekişen günlerini yaşarken, pek yakın bir
akraba konağı, bu son ve ânı canlılığın biitttn
vasi narını önüme sermiş bulunmakla, bana
bol, sahih ve hakiki fırsatlar vermekten geri
kalmamıştır.
Ben, belki bir yaradılış tekazası yüzün­
den maziye çok bağlıyımdır; belki Istanbu-
lu da bunun için çok severin). Bütün mer-
[tiiıngîrizligime rağmen beni böyle kolay ko­
lay söyletebilmenizf. biraz da, memleket kül­
türüne tercihan İstanbul kapısından, bu hay­
ratı olduğum yoldan girişinizde aramak icap
gibi görünür.
Eserlerimi yazdırtan saika gelince, top­
rak altına gömülmüş bir tohumun zamanı ge­
lince İnkişafı nevinden, günün birinde kendi­
mi bu tarlada sürmüş bulduğum zaman bu-
ııa ben de şaşlım. Ezel tasarrufu beni o tarla­
nın bir köşesine gömmüş olabilir; fakat onun
sürilp gelişmesinin saiU, lütfedin de benim
sımm olarak yine bende kalsın.
Otobiyografi cihetine gelince, hiç bir eser
h a U ı hayata ayna tutmadıkça aldatıcı sanat
 AVVEKI’i PUtaıtttn — Jfî66 —
ö)m*ktan kurtulamaz; fakat şu da ıııuhak
hak ki» yaşanmış s:ıhneler vc hakiki hayat çU-
gileri, değirmim Ufinııı arasına buğday ola­
rak girip un olarak çıkan tanecikler gibi,
haj'îi tebdil ve tağyirden sonra ortaya çıkar
Sence ıflatınıyan fîün» ün «trlan Paga> ki ve
--Yaşayan Ölti* nün «Gerçek Çelebi* sİ, tu l­
lerinde durulacak birer tiptir.
Maamafih ba?.ı kiLaplard» ikinci derece
de otan tiplerin daha dikkatle r^loıımlş olduk
Iflrını söyliyeeeginı. Bahusus »İnsan ve Şey­
tan* da bu örneklerden bir hayli vardır.
Ru kügük t^ tr. eski İstanbulun hususi­
yetim ve imparatorluğun payitahta bahşel-
mif olduğu imkân vo imtiyazların belirlileri
i iç Brütüdür
K«a, yeni nt*şrüdilıuiş o lan «Mosih l’aşa
lınnm» nda da Ih-lanbul bögka cephelerden
kendini gösterir vc Mesih Paşa tmanıı Hâlis
Efendi hem kitabın rnerkctscî şahsiydi hem de
ilmiye mesleğinin örnek tipidir.
Ben gerçi IjUnıbulu kitaplardan, argiv*
lantoft, bir JelkJk vc ta ria d ığ ı
imkânlar penceresinden dc seyrettim; ama
onu tanımaklığım, bir Utantuı) tiryakiliği, bir
İstanbul düşkünlüğü, y&khglıkça uzaklık du­
yulun bir anlaşılmaz hasret, b ir yatışmaz iş­
tiyak yiftündundir.
Kvel, o süyteıheklf1 tüken mlyecck büyük
hasret ki. bizi gtfzlc görülür, elle tu tu lu r her
liarlü sevgi sınırlarından aşırır. Ama söztt bu
vidiyc sürüklemek, dereleri ırm akları gü İlet­
tiren bir bendin tnşıııı koparmak kadar leh
ilkelidir Onun İçin b u yine, bir eşik taşı gibi
rastgele basıp geçtiğimiz İstanbul şehrine
dönelim.
Size son olarak, baştan aşağı ve sem t sem t
iatanbulu söyliyen «İstanbul Geceleri» isimli
eserin ilk sayfasını yazayım:
»Asya ile Avrupanın ortasında, boşluğa
kurulmuş muazzam br örümcek ağı gibi, her
telini U r kıtaya İliştirmiş olan bu şehrin mâ­
nevi gemlerinde dolaşmak, onun kıldan ince
İpek tellerini koparmadan, örselemeden bir
taraftan t>bür tarafa geçmek için U r örümcek
mahareti nerede?
Sanının» ki («tonbul, meyvatanrım a/tına
çaitaf tutulup silkelenen bir ağaç gibi, asır­
lar toyunca «lallarında budaklarında oldur­
duğu ne varsa, çelimsiz b ir İnsan gücü, m ü­
tevazı bir teşebbüs, münferit bir hamle İle
İSTANBUL
döküp bllimctrklir. Onu gövdesinden 'tutup
sarsacak vc haşmetli nıarJulni, lezzetleri, zevk*
lerl, husrnnlart, mürüvvetleri, hülyaları, ha­
kikatleri. hulftsa Mittin çeşmi ve hasiyet 1er*
kîbî J)e eleğine indirecek kuvvetli baxu cıc-
re*de?
Nttrcıle bu şehri fedaice benimsemiş, ne-
rede nııun hûklın hüviyetini can gibi gixlemlf,
nerede onun irfanına, lahiatjyle tarihin İşbir­
liğinden örülmüş ınazUine hasretle yanmtj
aerdengeçtj nerede? Nerede o ad;ı/jQ ki, bir yü­
rek dağının lek solukta söylediği bir kaside
gibi, onun beyanında Lükeııirceainc feryad el*
siu, içinden, tâ içinden vurulmuşların «ıtc$i İle
coşup, bir sevdalının bağrı gibi yansın ve m i­
stin..»
Sam ıha Ayverdi'nin bize gönderdiği mek­
tup burada bitiyor. Bu Ansiklopedi, ki müel­
lifinin yegâne medarı iftiharı hor an için ac­
zini idrakidir, burada kemali hu&b ile, kıy­
metli romancının «İstanbul Geceleri* ııi 1044
don evvel yazmış olacağım tahmin etmekte
dir /B.; İstanbul GcceJıv'l; Balmjyan Gün).
Devrimizin, kıymet hükümlerini itaat et-
miyen MU* bir münekkidi Kufi Cevat Ulunay,
Samıha Ayverdi'nin eserlerine tahsis ettiği
bir makaleye ~Bir mistik edebiyat nlimunesl»
aerlevhasını koyarak şu satırları yazıyor:
tSam iha A y ra tll, hikâyelerinde, bire
binlerce senelerden beri binlerce büyük di­
mağların nesirle, .şiirle, musiki ile, labiatle,
aşkla, hicranla, elemle terennüm eyledikleri
biiyiik Şark felsefesinin sevahlr çal ılıklarına
gizlenmiş hakikat kaynaklarını arzedlyor. Geç­
miş w gelecek eJıll aşka ka/üeai arasında bu
değerli Türk kadınının bir mevkii olduğuna
ve olacağına şüphe etmiyorum».
Eserler ve m üellifler üzerindeki hüküm­
leri muhakkak ki, pek mSnalı olan Necip Fâ­
a l Kısa kürek de. m e ş h u r «Çerçeve» lerinden
birini Samiha A yrcrdrye ayırmıştır; kıymet­
li şair:
■tJU&bette bir Geca), (Ateş Ağacı), (Bal-
tnıyan Gilnj. (Aşk Buymuş), (Yaşıyan ölü). iln-
aan ve Şeytan) isimli, hikâye ve romatı, birkaç
kitabını gördüğüm bir kadın muharrirden
bahsetmek isterim: Sftmihp Ayvenlİ...
8u kadın muharrirden güzüme çarjıan İlk
hususilik, onıin çahsl muarefe ve Kiin'I &<Jtor©t
teri İplerinden- hiçblrlaine kıymet vermeden,
ınlitcvBzi bir kUtUphanc vnsitafclyK* yalnız üst'
http://groups.google.co
 .\\sik C U lP £ l> IM — 1657 —
üste eser vermesi oldu. Ru i a cim muharrir,
ne ccic bücüç Babıâü aynacında boy göstereli
endamı, ne de fYemiş) iskelesinin (Dolmuş)
kayıkları gibi açıkgöz yazıcılar zümresinde
mevki almak isüyen edasiyle. daha (ek »atı•
rtnt okumadan. insana olgun bir nefes kifaye­
ti vtdediyordu-
Snmiha Ayverdi'nin bazı satırları ile tc-
nıasa gelir gelmez, onda cins isLidaUara aİd
«soylu çilenin bütiin izlerini gördüın. AgıkgÖs
ve gün birlik şöhret avcılarının daima kolaya,
hafife kaçan, göz alıcı ve alâka çekici âdi hok­
kabazlıklarına karşılık, onda, derin bir meta-
fizika ihtirası, mâverâ humması, eşya ve hâdi­
selerin düğümünü ruhta ve müessirlerin mü­
essirinde ariyan hakiki insan hanılest, ka­
leminin dokumalarındaki mihrakı şekillendi*
riyordu.
Sâmtha Ayverdi. maddî eşyanın bılliği,
deri üstü hâdiselerin tükendiği ve ‘/ âhir ufuk­
larının sona erdiği noktaya bitişik âlemin ser­
den geçti meczubudur.* diyor.
AYYAR — Hüseyin Kâzım Bey Büyük
Türk Lûgatında: «Serseri, çapkın; hilekar;
kurnaz» diyor; ve tasrih eylemeden N edim 'in
bir hamamiye ile başladığı m eşhur kasidesin­
de üryan bir nevcivan ağzından yazdığı beyti
misal olarak kaydediyor; N edim'in bu beytin­
di? kullandığı «ayyar» sadece çapkın, haltâ
«sevimli külhanı» manasınadır:
Nedim nâmına bir *Url cihan vanmş
Kemendi aüfttmt» düşsün Uâhi ol «yyır..
Şu kirada da düzenbaz» yerine kulla-
nılmıştır:
SOrmeli sözlerin, ayyar bokıgııı
haçemin yanına çiçek (»kıyın
Kocr y n aldatdıu beni ey fıiUatı
Bttkklun De cefft cylertln kıjın
İstanbul masallarında biri kadın, «Ayyar
Zclihaı., biri de erkek «Ayyar H a m ı» , halk
muhayyilesinin yarattığı san derecede kuv­
vetli «hilekâr, kurnaz» tiplerdir.
Ajnmr lla m c ı m ıd ır UstM uı canını
EUndc ta p a ra (törulüin civanım
AYYİLftIZ (Hakkı Kil ti ^ Bu satırlnrm
y37.ilclığı sırada emekli Tuğgeneral, coğrafya­
cı; Cumhuriyet ordıi'umı» askor muallimle­
rinden ilk general; Mlr‘al-1 İstanbul müellifi
merhum Mehmet Rrrif Hey’in İkinci oğlu;
m/group/merakediyorum
AYVILD1Z ı H akkı HAlf)
6 Haziran 1604 dc Is-
lanbulda Çengclkö-
yünde d o ğ d u ki,
< Mir'at i Mekteb i
tfarbfye» müellifi ve
Kuleli Askeri Idudisi
fcitfıbel muallimi Ko­
lağası Esad Bey do­
ğumuna şu tarihi söy­
lemiştir:
C ev h e ri Kcıuet btfl& gntür
bii U r lh j E s a t i r
«Mrt&riu İcmali H»kk:
)Ü m n ilu ikbal Ue>
1313
İlk tahsilini Çengelköy Ilavuzbaşı mekte^
blııdc yaptı, oradan Beşiktaş Askeri Rüştiye­
sine girdi. 19L2 dc piyade mül&umi sanisi
olarak diploma aldı, Selanik beşinci kolordu
nişancı alayına tâyin edildi ve bu alayla Bal­
kan Harbine iştirak elti Birinci Dünya Har*
binde* birinci kııvvej seferiye ile İran ve Kaf­
kas cephelerinde bulundu, bu as&eri birlik
51 inci fıkra ad-mı alarak İrak harekâtına iş­
tirak ettiğinde mülâzımı evvel oldu; General
Townsend kumandasındaki İngiliz ordusuna
karşı yapılan kanlı ve şerefli Selmanpak mey­
dan muharebesinde, Deiâbihâ takip muhare­
besinde ve Kötülammare kuşatma vc Felahi­
ye m üdafaa muharebelerinde bulundu, iki de­
fa yaralandı. İstiklâl Savaşına Elcezire cep­
hesi em rinde olarak istirâk etti- 1926 da Har
biye Mektebi piyade bölük kumandanlığında
bulundu. Babasının vasiyeti üiterine yüzbaşı
iken İstanbul D arülfünununun Edebiyat Fa­
kültesinin coğrafya zümresine girdi vc 1928 dc
diploma aidi. Erkânı Harbiyeİ Umumiye Coğ­
rafya Encümeni İktisad Şubesi Mûdürldğüne
tâyin olundu, 1930 da binbaşılığa terfi etti ve
askeri muallim sınıfının ihdası üzerine üni­
versite mezunu olarak bu sınıfa Mk geçen mu­
allim oldu. 1935 -1939 yılları arasında Kuleli
ve Maltepe Askeri Liselerinde coğrafya mual­
limliği yaptı, 1943 de Milli Savunma Hakan­
lığı »at işleri öğretmenler ve hâkimler şubusi
fliüdürlüğüjıe tâyin edildi, 1944 de generallik
stajı için Bursa Askeri Lisesine coğrafya Öğ­
retmeni oklu ve 1047 <!e general oldu ve As-
kerl Liseler Eğitim Müfettişliğine tâyin edil­
di. ltlttJ yılı sonunda (44 yıl 1 ay fiili, II yü
 a t y ;l m z •M — 1668 ~
haris zam ları ile »tibâri -'intak ıiıere «•ınıvn
S S y t l l a y hizmet Üzerinden» em ekliye ayrıldı.
Birinci O h a n H arbinden harp ve kılıçlı
güm üf UytkJl m adalyalarını ve istiklâl Sava
çından kırmızı kordelâh İstiklâl madalyasını
taşır. H arplerdeki fedakârlığından ve Üni*
versile tahsilinden d o rt yıl kıdem zammı İle
taltif edilmiştir. Komşu devletler coğrafyası­
na ait seri halinde kıym etli tü r telifin sahibi­
dir. Bu satırların yazıldığı sırada, 1950, alfa­
betik. resim li ve h arltalı büyük b ir Türkiye
Coğrafya Ansiklopedik lügati hazırlam akta
İdi O rta boylu, tıknaz, gayet tatlı dilli, se
viroü. hoş sofabet. meclisi âra. çocukluğundan
beri arkadaşları ve m uhiti ve bilhassa talebe­
leri tarafından çok sevilmiş, elinden gelen
iyiliği ifinHoMİMi esirgem iyen tem iz, necip bir
simadır. Muallimlik hayalında talebesine, bil­
gi verm esinden m aada şahsan iyi ask er ö rn e ­
ği olmuş ve birçok gencin yetişm esinde bü­
yük tesiri görülm üştür.
AYYILDIZ (M emmel M azhan — A nka­
ra Caddesinin seçkin kırtasiye tü c c arların ­
dan. Ay Yıldız kırtasiye mağazasının sahibi.
1891 de Ordu'da doğdu, babası a ile n Rizeli
yelken gemisi kaptan ve sahiplerinden Yunus
Kaplan İsminde bdr zat olup İstanbul^ gelm iş
K artal M altepesinde yerleşm iş ve Mehmet
Mazhar henüz Kartal R üştiyesinde taîebe
iken vefat etmişli, çocuğun mektebe de­
vanı arzusu çok şedîd olmasına rağmen, ba­
basını kaybeden ailenin geçim kayguauna
dikmesi üzerine, Mehmet Mazhar. Darüşşe-
laka Kütüphanesi sahibi Hüseyin Beyin ya­
yanına çırak-tezgâhtar olarak girdi, patronu
Ebüzzîya Tevfik Beyin yanında yetişm işti, bu
meşhur gazetecinin, o hıralarda m enfası olan
Konyadan İstanbul? avdeti, genç kitapçı çı­
rağına yeni bir meslek yolu açtı, Tevlik Bey
çok zski ve çalışkan bulduğu Mehmet M azharı
kendi matbaasına m ürettip olarak aldı, bu işi
s ü ra tle kavrayan genç, yıllar boyunca Tasviri
Efkâr M atbaasının baş m ürettipliğine kadar
yükseldi. İstanbul Ansiklopedine tevdi edilen
h âtıralar arasında şöyle b ir fıkra nakledil­
miştir;
Birinci Cihan H arbi arifesinde! Goben ve
Breslav harp gemilerinin Almany&dan satın
alındığı haberi. İstanbul basınına, sadaret ya­
veri tarafından gece yarısından sonra haber
verilmişti.
lSfTASBOt
M atbaada y u i r-vlrosundan kimse ka]m>
mı* -.-<?» 3.30 İdi, basm ttrettıp Mehmet M a-
har da yıkanmağa gidiyordu, mühim haberi
a lır almaz m ürettiphaneye koymuş, haberi
buvuk bir başlık altında tertip etm iş. mafct-
n isir d e. mesuliyeti üzerine alarak 50.000 mi*>
ha basmasını söylemişti; ertesi sabah, hükft-
m etin yarı resm i gazetesi olan Tfcnln. haberi
atlam ış, çırpınarak ikini: baskısını hazırlar
iken, sokaklarda Tasvir, yağma fcdilircesioe
satılıyordu.
M ütareke yıllarında. AnadoJudaki Milli
H üküm etin evrakı m atbuasını basan ve bun-
ları gizlice Anadoiuya kaçıran teşkilâtta c ı-
lı$tı, san sü r tazyiki altındaki yorucu mesai İle
yıprandığını görünce birikmiş parası ile Ay
Yıldız K ırtasiye mağazasını aldı; burada da
b ir ara Anadoiuya adam ve silâh kaçırma su-
çu ile 2 num aralı divanıharbe verildi ise de
d eliller bulunam adığından beraat etti.
AYYILDIZ CADDESİ — Ileğbeliada. ada­
nın başlıca ç a n ı boyu, en İşlek yoludur. Vapur
iskelesinden çıkılınca sağa diiçen bahçeli lo­
k an ta ve birahane ile köşesindeki pastacı dük­
kânından sağa doğru başlayıp rıhtım boyunca
devam e d er, solda Düzayak sokağı kavşağına
kadar, rıhtım İle cadde arasında dar ve uzun
b ir yapı adacığı vardır. Kısmen paket taşı ve
kısmen asfalt olan t u uzun caddenin üzerin­
d e ilk görülen binalar şunlardır. İki yaoı fi­
d an dikili, sağlı sollu karakol, ada idare bu-
cağı kom iserliği, tatlıcı, eczahane; hepsinin de
ö nlerinde rıhtım a muvazi bahçeleri ve bu
caddeye açılır ayrıca kapılan bulunan aile
gazinosu ve bahriye gazinosu gibi gazinolar,
dondurm acı dükkânı vesaire...
Cadde, aile gazinosu önünden rıhtıma
d<ıj£m b ir dirsekle bağlanır.. Sağda b ir yeşil
saha ve sonra bir meydancık vardır... Cadde
çarşı boyu hüviyetini muhafaza eder, mütead­
dit olarak sağlı sollu şü dükkânlar sıralanır:
Lokanta ve birahane, boyacı, kundura c*.
bakkal, kitapçı, fırın vesaire.. Cadde,
b ir kahvehane Önüne kadar asfalt, ondan a®rt‘
ra paket taşı döşeli kısım da burada nihayet
bulur, cadde bundan sonra eski paket taşı
arnavut kaldırım ı döşeli olarak devam edtf-
Cadde sağa tatlı bir kavis ile kıvrılır ve nhlı-
m a çıkar.. S a f taraf rıhtım boyu, caddenin
nihayetine kadar b ir park olarak tanzim edil­
miştir. Düzayak sokağı kavşağından az İleri-
h ttp ://g r 0 ups.9009 le.c
 V SİKXXıP£t>fSt
Ayyûda Sineması» (M I)Qr- Cadde b u rt-
103 numaralı evden başlayıp park karşı-
gıpjia 129 numaralı binaya kadar, yanJ men-
Hirgfc iMiiHiiati fenur j]« nhtuj) arasındaki
T irini çeke# w kalafat yeri karşısındaki es­
kiden otel olan merdivenli binaya kadar sü*
r e r (I945J.
Uuan lltm aal*£lıi
AVYIUMZ KIRTASİYE MAĞAZASI —
Ankara Caddesinin eski ticaret roiiessesclerin-
den biridir. 1914 de Ali Şükrü Bey tarafın ­
dan tesis edilmiş, 1916 da. Ati Ş ükrü Beyin
Trabzondan mebus seçilmesi üzerine devren
a lilin i;. 1936-1937 arasında da şim diki sah i­
bi Bay Mehmed Mazbar'a intikal etm iştir. Bu
m alalanın ımiessisi olan A li Şükrü Bey, Bi­
rinci Büyük H illet Meclisinde İkinci G urup
Azak A ııartuttanı f / t ynriık filoemAst
(Resim: N'erilıj
roup/merakediyorum
— tM d — A Y Y 1LD 12 Y A S A Ğ I
diye vücud bulm u; m uhaleftin liderlerinden
olup m uhalefetin naşiri t U n «lan A nkara-
ılakl Tan gazetesinin d e başm uharriri idi Laz
Osman A ga vo adam ları taralın dan kaçırılıp
oldürdlın ü jlü r.
AYYILÜl'/. YASACl — Y eniçerilerin,
m ensup oldukları ta b u rları gösteren m eactt
kılıç, ok. kayık, y ü rek çapa gibi (nr takım n i­
şanları vardı, b u nları kollarına, baldırlarına,
bassan göğüslerine dövme alarak n akfettirir-
lardi. Y eniçeri ocağı kaldırılınca, yeni k u ru ­
lan A sakiri M ensurcı M uhamm ediye'ye a li-
m et olarak ay yıldız kabul edildi, tstanbulda
derhal; ay yıldız m odası çıkarak kayıklara,
a rab alara, satıcı tab lalarına, dükkân ve kah.
re b a n e cam ck ân lan n a ay yıldızdı sü sler ve
n ak ıslar yapıldı. H üküm et bunu hog görm edi.
 AZAK APARTK ANLAİÜ — !« 7 0 — İs t a n b u l

ay y ıid ıa hrtrmetstelik taydı ve bu alametin dtiMİUIjnif, binanın temelleri ulıhntf ta Ur

askerden gayri hiç kimsenin hiç bir yerde miktar duvarları ylıkıeinıif iken, sonradan ba
kuilauamıyacajını ilân ettirdi. yapılanları da i|ten vazgeçilmiş ve bina haliyle bırakılm alı.
kaldvttı. Biiyltk^ehrjn İş hayatında du rüstlüiü İle ta­
Fakat bu yasak bir müddet sonra unu­ nının:) zenginlerinden Azakogullan bu anayı
tuldu; ay yıldız yine Ibilzale düsurüldUj pek satuı alarak 1831 tarihinde Üzerinde inıaata
litif oUut şekli de bozularak, ekseriya, yay- banladılar, evveli yirm işer daireli iki apart­
ran yahut tıkız ve kaba bir hilâlin Jtarşısın- man. sonra kışlık binasını yaptılar. Muhtelif
da gayet kaba, hattâ bazan tersimi daha ko­ tarihlerde aynı arsa üzerinde yine yirmi dai­
lay olduğu için altı suali bir yıldızdan ibaret reli ve bütün asıl konfor vasıtalarım haiz
olarak, kundura boyacısı kipti çocuklunun çüneü bir apartmanla geniş b ir garaj ve bu
boyacı sandıklarının üstüne varınca nakşedil­ satırların yazıldığı sırada (1950) çorap fabri­
di. kası olarak kullanılan binayı yaptılar.
Azak sineması, şehrin İstanbul semtinde
AZAK APARTMANLARI — Bayazıd ci­
Şetaadebaş/ndan ayrılan ilk sinem a binasıdır.
varında, eskiden at cambazhanesi, daha Gül­
Dört yüz ki;i alan bir parteri, on locası, 100
lü Agop'un tiyatrosu olan sahada, ikisi H at­
kişilik balkonu vardır. Sıcak vc soğuk hava
tat sokağında, birisi do Tiyatro Caddesinde
tertibatını havidir. Yalnız İkinci sınıf ve eski
olan apartman. Hepıi yirmişer daireyi hav!
flllnrteri oynadığı için seyirciler;, şehrin müm­
otan bu apartmanlardan Tiyatro Caddesinde
taz simaları değildir; kelimenin bütün mSna-
bulunanı, asansörlü, kaloriferli muhteşem bir
slyle orta halli halkın ve çocukların sinema­
binadır; en üst katında fazüet sahibi ve din­ sıdır.
dar bir aile olan Azakza delerin hususi bir
G arajın üzerinde tuğla döşeli yazlık si­
mescidini ihtiva eder ki, bu bakımdan şehri­
mizde eşsizdir. nema ise yalnız yaz gecelerinde çaLışıı; serin­
lenmek İsteyen halkın uğrağıdır, halkta be­
Bulundukları muhitte daima milletin
rab er sinemaya nazır olan balkonlarda top­
menfaatlerine hizmet eden ve hayır işleyen
lanan bedavacılar da buradan b ir iki mevsim
Azakadeter. apartmanları yaptırdıkları 1931
evvelki fi timleri seyreder. Bu bahçede arada
tarihinden itibaren çok ucuz b ir kira ile hal­
sırada tiyatro (ropları da mflsamereler verir,
ka vererek elliden fazla aileyi barındırmış­
sünnet düğünleri ve buna benzer eğlenceler
lardır. İkinci Ç itan Harbinin, hayati (ekilmez
bir yük batine getirdiği ve ev kiralamam ateş
pahasına v&kseldigi. kara borsanin hakim ol­
duğu çetin {ünlerinde cidden fazilet sahibi
olan Azakzadeler, kiracılarından açık veya
kapalı hiçbir zam istememişler, hava parası
almağa tenezzül etmemişler, apartm alann
konforundan hiçbir şey eksiltmemişler, bu
surttle kiracılarının hem ks İtlerini, hem de
hayır dualarını kazanmışlardır.
Mımffor Ban
AZAK SİNEMASI VE BAFtÇESİ — Ba­
yana civarında, Çarşıkupıdan KuııAapıya inen
Tiyatro Caddaıl üzerinde eskiden a t cambaz­
hanesi ve daha sonra Oülia AgDp’un tiyatrosu
olan arsa üzerinde yapılan sinema ile, biraz
daha aşağıda bir garaj Örerinde kurulan yaz­
lık sinema vc tiyatro.
Gülltt Agop'un tiyatro arsası Üzerinde
1908 inkılâbından sonra mühendis mektebi Aak shmum
yapılması takarrür elmiş. a ı» m n topraklan «M m : Noikı

http://groups.goog le.
 A -'iS İR /lP E O İS t
tertip olunur. Sildi Tek. Muammer Karaca,
İsmail DüraMUlü İcmsılItTİnd,. hem bahçe,
hem dp balkanlar tıklım tiklim dolar; Zati
Sungur'un hünerlerini gösterdiği günlerde be-
davacılar!? sanatkârlar arasında sahneden
balkonlara, balkonlardan sahneye lallı şaka­
lar yapı 1ir? Balkon seyircilerine Bedavacılar
adını Iskan ZaU Sungur olmuş (ur.
Vız tık sinemaya bakan apartm an daire-
{erinde oturan kiracılar, bu temaşadan çak
memnun iseler de, aralarında geceleri çalış-
m at torunda bulunanlar (kİ bu satırları ya-
a n da anlardan biridir) gürültüden şikâyet­
çidirler; gürültüye rağmen Çalışmak istedik­
leri vakit lambalarının ışıklarından sinem a
seyircileri ra h a tsa oldukları için evvelâ ha­
fiflen toslayan, sonra derece derece şideteli
yükselen <I$ıjjı söndürelim! P erdeleri kapa­
yalım!» sesleri yüzünden, sıcak havalarda ka­
p ılı odada çalıgstnıyacakl&rı İçin lâmbaları
söndürerek mecburen Bedavacılar kafilesine
katılırlar.
M uzaffer E s e n
AZAK SOKAÛ1 — Beyoğiunda, Şişlide.
Feriköy ve E s k itilir m ahalleleri arasında uza*
nan toprak bir yoldur, kayda değer bir husu­
siyeti yoktur. Sekenesi um um iyetle orla halli
Rum aileleridir (1947).
İsm ail Erseyim
AZARYA — İstanbul Erm eni patrikle­
rinden. İranda Cıılfa şehrinde doğmuştur.
Doğduğu tarih malum değildir. 1591 -1592
yıllarında b ir sene kadar İstanbul Erm eni p at­
riği olmuştur. Bundan sonra eski makamı ola»
Sis Katoğikosluguna dönmüş r e 1601 de vefat
etmiştir. Halepleki «Kırk Çocuklar» Ermeni
Kilisesinde medfundur.
Kevorfc K . fa m u k c J y a o
AKAftYAN EFENDİ (Arislake*) — Er­
meni zenginlerinden vc kültür adamlarından;
İstanbul Ermeni Kalölik Patriği Istepan Böd-
ros Azaryan’m kardeşidir. Bcyoğlundakj Surp
Agop Haslahaneslne yaptığı hüyük hayır iş­
leriyle tanınmıştır. Kardeşiyle birlikte 1048
yılında, Viyanaüaki Ermeni Mihitaristler mat-
baBgmda, yunanca, İtalyanca, ermeniee, lürk-
çe olmak Üzere dürt dilde büyiik bir lügat
tıeŞTûlmiçtir.
Jlevw k İH. Psm ukc^yu
corçVgroup/merakediyorum
— 1671 — AZARYAN EFENDİ tUUPM B*Sm>
AZ/VRYAN EFENDİ (B tdrtt) — Ka
tollk mezhebine mensup degorti bir ermeni
ticaret adamıdır. 1851 de İstanbul'da doğmuş
ve 21 Ağustos 1906 da tedavi için gitmiş ol­
duğu F n n tc b a d ’da (Avusturya) vefat, etmiş­
tir.
Tanınmış v* tengin bir aileye mensup
olan Azaryan Elendi yüksek lahsûde bulun­
muşsa da daha faala i$ hayalına temayül gös­
termiş vc pederinin llcarl illerini devam et­
tirm iştir. Ticaret âleminde gösterdiği kabili­
yet ve muvaffakiyetler naaan dikkati celbe-
derek, İstanbul Ticaret Odası Reislisine ta»
yin olunm uştur ve uzun müddet bu vazifede
kalarak baharı göstermiştir.
Katolik cem aatine mensup olması hase­
biyle, b u cem aatin idare işlerinde de vazife­
ler deruhde etmiştir. Aynca hayır içleriyle de
tanınm ıştır. Bilhassa Hacın ve Bilecik’dckı
Erm eni Katolik mekteplerine ve Büyükdere
ile PendÜc'cieki fakir haika teberruda bulun­
m uştur.
ffcvork M. Pımokci^an
AZARYAN EFENDİ (Istepan Bedrin) —
Erm eni âlim lerinden bir edip dilci, İstanbul
Erm eni K atolik cem aati patriklerinden; kibar
ve zengin bir ailenin çocuğu olarak 1820 ya
doğru Tstanbulda doğdu, Türk Rüştiyesinden
şahadetnam e aldıktan sonra Roma’ya gön*
derildi ve orada ruhban mektebinde okuyarak
1850 de rahip oldu; 1871 de Papa tarafından
kardinallik verildi ve İstanbul Ermeni Kato­
lik patriği Hastın Efendi*ye müşavir tâyin
otundu, bu zatın hastalığında patrik kayma­
kamı oldu, 1875 de Hasun Efendi'nin yerine
İstanbul patriği seçildi. Türkiye İmparatorlu'
ğuna sadakati ile tanınmış pek afif ve nezih
bir sima olarak bu makamı hakkiyle doldur­
du. 1377 de Paşa
Onuncu Leon'un lac
giyme merasiminde
bulunmak üzere Ro-
raa’ya g ö n d e r i *
1 e n Türk heyeti arü-
snda bulundu; 1692
de de Popa Onüçüncü .
Leon'un rahipliğe in- r £
tisabım ellinci yıldö­
nümü şenliklerinde
Romada TUrkiyeli | ^ B Aanry»n
lemsil etti. N«ft)
 AZABYAN EFENDİ d h n u k ) — 1 672 —
Tıirkçe ve ana dilinden gayn. ramca,
ETansızca, İtalyanca, İngilizce bilen Azaryan
Efendi, gençliğinde Mirçedcn franaızca, Hal
yanca, nımca re ermcnlceye bir lügat n e p rl-
mijtir. Sakuağacında patrikhaneye bitişik bir
Ermeni to lleji, Beyoğlunda bir Erm eni kız
Sksils mektebi ve bir kız sanayi m ektebi aç­
mıştır. Zamanında patrikhane bir edebi mah­
fil halinde idi. İkinci AbdlUhanıid’ln sohbet­
lerinden zevk aldığı Azaryan Efendi'yi her
huzura kabulünde ıram zaman alıkoyduğu
meşhurdur. 2 mayıs 1899 da öldü.
MU.: N cvsoll Mıılijlıidt; G m e le îc r.
AZARYAN' EFENDİ Ihlanuk) — OsmanlI
devrinin ermeni aslından mühim siyasi sim a­
larından; 1850 de İstanbul'da Ortaköy’de doğ­
muş ve 1322 yılı Nisan ayında Beyoglımda
vefat etmiştir.
1664 de Devlet tarafından Paris'e gön­
derilerek orada Saüıte-Barbe asker! m ekte­
binde tahsilde bulunmuştur, 1868 de İstan­
bul'a avdet ettikten sonra Hariciye N ezare­
tinde kâtip tayin edilmiş ve aynı zamanda as*
keri mekteplerle Hask&ydeki Şahnazaryan E r­
meni okulunda fransızca muilUrni olmuştur.
1873 de sadâret tercüm anlığına tâyin edilm iş­
tir. 1878 da Hersek İhtilâlinde ve T ilrk - Rııs
harbinde Balkan ordularında diplom atik k a ­
riye olarak vazife görm üştür. 1878 de Tiirk
esirlerini İstanbul’a getirm ek üzere B ükreş’e
gitmiştir. 1879 da Turkiyenin P etersburg Se-
farethânesi başkâtipliğine tayin olunm uş ve
iiçbuçuk sene bu vaafede kalm ıştır. 1883-1889
yılları arasında K orfu ve 1890-1908 yılların­
da da Galatz başkonsolosu olm uştur. Bu «ıra­
larda, Tuna N ehri Beynelmilel Seyrüsefer
Komisyonuna reis se­
çilm iştir 1908 de
Belgrad sefirliğine
getirilmiş ve az sonra
Ayan Meclisi âzası ol­
muştur. 190S da ise
Hariciye N e z a r e -
t i müsteşarlığına ta­
yin edilmiştir. Birinci
ve ikinci rütbeden
M e c 1 d 1 ve birinci
rütbelerden de Osma-
ni nişanları île taltif mmuk Aıarym
olunmuştur. <RrıLm: Nısilo
İSTANBUL
Azaryan Efendi erm eni cem aatı idare İş­
lerinde de mühim mevkiler işgal etmiştir. Ez­
cümle 1BÎ4-1875 yıllarında Patrikhane Tedri­
sat Heyeti âzahğm da bulunmuş ve 23 Ekim
1909 da mezkûr makamın clsm anl meclisine
reis seçilmiştir. 26 Kasım 1910 ve 6 Mayıs
1911 tarihlerinde ise aynı makamın omurnl
meclisine başkan geçilmiştir. 1912 den sonra J
cem aat işlerinden çekilmiştir.
Eski Moskova btiyük elçisi Calip Kemali
Söylemezoğlu «Hariciye hizmetinde 30 tene»
adlı eserinde Iİstanbul, 1949) Azaryan Efen- I
d i’den, «m uktedir v e m ücerret) hariciyecileri­
mizden» diye bahsetm ektedir.
Azaryan M anuk Efendi IsUkU) Caddesin­
deki apartm anının altındaki eczahanede bu­
lunduğu b ir sırada çıkan y a n g ın a kurbanı
olm uştur.
Kevork M. Pamukclyaıı
AZATAMART — 1910 -1912 yıllan ara­
sında tstanbulda T ajk an K om itesinin organı
H. Tiryakyan m atbaasında neşredilm iş erm e-
nice gü nlü k b ir gazetedir, adı türkçede «H ür
M ücadele» m&nasuıa gelir; gazetenin haftalık
m ecm ua şeklinde 72 sayı İlâvesi çıkm ıştır.
H e r rkisinin de m üdürlüğünü şair B upen Bar
Ü ry an ifa e tm iştir
Kevoık H. Fum gkdm
A ZATLI SOKAĞI — Y ukarı Boğazın Ru­
m eli yakasında B üyükdere köyü sokakla n n -
dandur. Y ukarı Boğazı G alataya bağlayan bü­
yük sahile yolnunun b u kSydekl parçasını
teşk il eden Çayırbaşı Caddesi ile Uzu ofistik
Sokağı arasında b ir dirsekli b ir sokaktır, taş
döşeli ve bozuktur, cadde kavuşağından giril­
diğine göre solda 1866 da inşa edilmiş İta l­
y an kilisesi bulunm aktadır, sağdaki genişçe
b ir a n a sem t çocuklarının oyun yeri, bilhassa
futbol » h a s ı olm uştur (Nisan 1947).
tm a il Bnevfn
AZAT YOKUŞU — Ü sk ü d a ra tm rabor
sem ti sokaklanndandır; U ncular Caddesi Ue
Azizmabmutefendi Sokağı arasında kısmen
düz, kısmen m erdivenli dik yokuş b ir sokak
tır; ıkl arab a sığacak genişlikte, kaba taş dü­
şeli; sağ kDtda Bakıcı Sokağı kavşağından son­
ra 32 basamak m erdiven sokak olarak Aziz-
nr.nhınudetendi Sokağına bağlanır. İki kena­
rında ikişer katlı ahşab evler, bunların a n -
http://groups.goog le.cçj
 ANSİKLOPEDİSİ
suuto Ud k ig ir yapı orU halli aile m eskenleri
dir. Altbaşuıda, kapusu cadde üzerinde bir
gazoz («İnikası vardır. M erdivenli kısm ında
bir evin çok güzel bağçesi, duvar üstünden
taşm ış dallar, çiçekler sokağı pitoresk btr g ü ­
zellik vermiş bulunuyordu (aralık 1959)
ki G öklir*
AZATYAN (Toros) — Tanınm ış b ir E r­
meni s ü r . edip ve tarihçidir. IB98 de E ğin'in
Abuçeb kasabasında doğmuş ve 15 K asım 1955
de İstanbul'da vefal etm iştir. A zatyan anı Ira­
ların abfaduıdandır.
Tahsilini, doğduğu y e rin V araka (19 0 4 -
1910), E ğin'in N arekyan (1910-1912) ve ü ç -
bek'de diğer bir m ektepte (1912-1914) aldık­
tan sonra 1915 yılına k a d ar V araka o k u lu nd a
muallimlik yapm ıştır. 19X9 da İsta n b u l’a g e­
lerek y a a hayatına atılm ıştır. A ynı zam anda,
Ermeni Patrik han esin de m u h telif kâtiplik va-
sileleri ifa etm iştir. Ezcüm le 1935 y ılm a k a ­
dar Patrllıhâne T ed risat H eyetinin s e k re te r­
liğini deru h de etm iştir. B ir m ü d det «A revelk
_ Şar» ve «Zartonk — Uyanış» gazeteleri­
nin neşriyatım tedvir ettik te n sonra, 1936 da
«Mışaguyt — K ültür» adlı n e şriy at d airesin i
tesis etm iştir. Bu daire ta ra fın d a n 20 ad et
kadar eser n eşred ilm iştir. 1945 de E rm en i
Patrikhanesi tara fın d a n seçkin heyete dahil
olarak Eşm tadzindeki KatoğÜcos seçim ine k a ­
tılm ıştır, 1949 y ılı Eylül ay ın d a ise. P a trik
vekili A slanyan Başpiskopos’un m üm essili sı­
fatı Ue, İstan b u l'd ak i ru h a n ile r arasmdaJci ih­
tilâfı tetk ik e d en A ntilyas K atoğlkosu K are-
kin Hovsepyan'ın (1867-1951) başkanlığtnda-
daki heyete izahat verm ek üzere B eyrut'a
gitmiştir. 1951 de, 30 sayı in tişa r ed en «As-
tağpert» adlı m ecm uayı çıkarm ağa başlam ıştır.
1953 de, İstan b u l m e­
busu m erhum Salih
Fuad K eçeci'nin ön­
derliği ile tesis edilen
K ültürel A raştırm a­
ları Teşvik Cem iyeti­
nin başlıca mSessisi
olmuş ve vefatına ka­
d ar İd are K urulubeş-
kaniığında bulunm uş­
tur.
T. Azatyan’ın, irili ^ kartal başı da yapılm ıştır ki, A rdzruni hane­
m / g r ^ y ^ e r t e y o r ü P f f 1- N" u,)
— 1673 — A2ATYAN AMİRALAB SÜLALESİ
zulara a ü yırm ibeş kadar ermenice matbu
eseri m evcuttur. İlk eseri şair Mtsak Medza-
rentz’e (1885-1908) aid olup 1922 de neşre­
dilm iştir. Diğerler) meyanında şunları zîkre-
debüiriz: «Ağpilr A nm abutyan = . Ölümsüzlük
Çeşmesi» (şiirler. S clld), 'Bezeiyao Okulu­
n u n tarih i (1830 - 1930), «M eşhur kompozitör,
müzisyen ve m aestro K ooıltas V artabed'ln h a ­
y atı ve eserleri» (1931). «Eğin ve Eğinliler»
(1943), «Ksayan M ektebinin tarihi» (1945),
•Jam anak gazetesinin 40 İnci yıldönümü ha-
kitabı» (1948), «M ışaguyl salnamesi»
«Lübnan H atıraları» (1950), «Kevork Başpis­
kopos Aslanyan» (1952).
T oros A zatyan iki ta n e d e miihim gayrı
m atb u e se r b ırakm ıştır. B unlardan birincisi,
E rm eni halk şairlerin in tiirkçe şiirlerini ihti­
va eden antolojisi, İkincisi İse, G etronakan
L isesinin tarihid ir.
Bu s a tırla rın m u h a ıtirin in teşriki m esai­
si ile hazırlanan Eğin E rm enileri hakkuıdaki
m ufassal e se ri ise ölüm ünden sonra 1957 de
natam am şekilde in tişa r etm iştir.
Kevarit M. Panokcfrın
AZATYAN A MİRALAR SÜLÂLESİ —
O nsekizinci A srın başlarından itibaren yaşa­
m ış asil b ir E rm eni ailesidir. M enşeleri Eği­
n in A buçuiıa koyıındciidir. A ile ınaftberleri
Ü sk ü d ar'd a B ağlarbaşm da Erm eni Mezarlı-
ğındadu-. M ezar taşı kitabelerindeki kayıtla­
rın gösterdiğine göre Azatyan A m iralarm en
eskisi Nikoğos ism inde b ir zattır, kendisinin
k abri yoktur, a d ı ev lâtlarının taşlarında yazılı
o lduğundan Istanbula gelip gelmediği şüp-
Udir. Bu sülâleden ilk defa olarak Amira u n ­
vanını taşıyan N ikoğosun Oğlu Hacı Bedros
d ur. A zatyanların en eski ecdadının Van ta­
rafların d a hüküm ran olm uş A ntenini kıra]
ftan»rignnıa hağlaııdığı m uhtem eldir. (X - XI.
■s ır), bu ktr&llık V andan Sivasa nakil olunup
o rada m ünkariz olunca hanedan efrad ı Eğin
ve D ivrikl taraflarında Bizans tebaası olarak
tavattun etm işlerdi. Yukarıda adı geçen me­
zarlıkta bulunan kabir taşlarından Hacı Bağ­
d a ş ır Azatyan ve H acı Bağdasar’ın oğlu Ohan-
nes Azatyan’m ta şla n fevkalâde güzel oyma
Itırla müzeyyendir, bu nakışlar arasında b irer
danının armasıdır, Krvarfc M. Punufeiyta
 AZBt BASA
AZBt BABA — Ondokuzuncu asrın bi­
rinci yarısında yaşamış İstanbullu bir Rektfl*
|İ u s gaLhtilr* Ömrünü tekkelerde hizmet JJo
geçirmiş, Vakai Hayriycden ûr evvel ölmllş
ve Karaağaçta defnodilmişlir. Aşağıdaki n o ta
merhum Sadettin Nüzhet Ergun'lın Bektaşi
Şiirleri Antolojisinden alınmıştır
ftaıu jrrden büyük A&ftlhJt
ü ö r d d g â n örU * ö n a * tJ * i n
lir c D İ c r d r n , p ir d e n b o d u r c m t M t
G U r d ü ü m ö r t f f û r m e d lf to « ü y le n e .
J k n d a h i ig flı rBh o U m d tn tn
E v c i » m i r t U ı m i b a la r a d frtc n
,S e l i n t i ı c h r l n e (ta m denco
C d r t u t ü d ö rt, J İ n n e d l f l ö s ö y le m e ,
KehHI b İ l f i ı l a c g i d e n l i n e t
K i ı i e te v il o I b b s h ı k t ı r b u u h b c l
Kimseye rtH ©!mı *y «U1 h u c « t
Gantfct£Un ö r t , g E rm e d ig ln s ö y l e n e .
B d y o la c td k Ue f i d e n t e l i d i r
Bo yot» » t ik ile glfts M ildir
A lla h H a k M u b a s u n o d « a k ım A l i d i r
G t a l t i g ü n ö rt, g U rm e ıh g ln ö y l e m e .
A ıh i k i ş t a h l ı k l â f « e o d e A y a n d ır
S e n beti d r m « d a im h i l l 0 e y u a d ı r
Afadc u b i t k a d e m « h li t a s a d ı r
(JördlifrUrı ö r t, f t t n p e d i g i » s ö y le m f -
AZER. AZEBLER. AZE8LEE OCAĞI —
Azeb, bekâr genç demektir; Azebter ocağı,
Türk donanmasında kürekli gemiler devrinde
(Onyedinci asır sonlarına kadar) Tersane as­
ker ocağının adı olmuştur ki, Yeniçeri ocağı­
nın kuruluşunda bekâr kalmanın şart koşul-
mug olduğu hatırlanırsa. Yeniçeriler gibi dev­
let hâzinesinden gündelik alan Tersane efradı
İçin de bekârlık şart olduğu, ocaklarına veril­
miş bu isimden pek ayduı olarak anlaşılır.
Bu ismin arap harfleriyle yazıldığına gö­
re bir noktanın düşmesi Ue «arab» olarak
okunur, haklarında en h adi hüküm muhak­
kak ki gaflettir, bâzı muharrirler, hattâ bu
artda bâzı şöhretler, Tersane efradını» «ev­
lâdı araptan» toplandığını yasarlar kİ, kolay
affedüemiyen bir lâubaliliktir.
Azebler. tersane ve donanmanın muha­
fazasına memur olup sefer esnasında gani­
leri sevk ve idare ederlerdi; yani bugünkü
mânada devletin bahrîye askeri İdi. şu fark
ile kİ, askerliği meslek edinmiş İdiler, buna
rağmen bir muharip sınıf da değildi; Türk
donanmasında Çekdiri {kürekli gemiler) dev­
rinde gemilere aynca, gemicilik ve denizle il­
— 1074 — İ5TAHBVL
gisi olmayan cenk ferleri (acemi oğlanlar, yi»,
niycrilur ve deniz seferi ile miikeUcf tinıarh
sipahiler) bindirilir, gemilerin muharrik kUV»
veli olan in.san hulusunu da, kürek sıralarına
zincirle çakılmış forsalar iharb esirleri ve
m ilerimler, kürek mahkûmlanj temin eder­
di, McscIS çekiliri smıftnın en kuvvetli gemi
tipi olan bir kadırgada (25 çifte kürekli gemi)
gominltı reisi, kaptanı ve zabitleriyle beraber
ancak BO bahriyeli bulunurdu; bunlar da kü­
rek mahkûmları) temin ederdi.
Bunlar dn kiirek kuvvetine yardım­
cı olarak çekilen yelkenleri kullanırlar, for­
salara nezaret ederlerdi; bir kısmı da ka-
t&falçı, kürek ve yelken tamircisi idi; baş dü­
menci, baş yelkenci, udaba^ /geminin İnzibat
âmiri) geminin zabitlerini teşkil ederdi. Buna
mukabil, bir kadırgada, bir küreğini beş kişi
çekliğine göre, elli küreği için 25D zincirbent
forsa bulunurdu; bir kadırgaya iiç yüz katlar
da cönk eri bindirilırdj (B.: Tersane; Donan­
ma) aîebler, reis vc zabitleriyle beraber mu­
ayyen bir geminin daimi eiradmı teşkil eder*
ler dj,
Evliya Çelebi. Onyedincı asır ortaların­
daki Kasımpaşa tersanesini tasvir ederken:
«Kaptan paşaya on iki bin (?) Azebİstan as­
keri, y iv elli enderun kaptanı, yûz elli btrûo
kaptanı, yetmiş alem ve tuğ sahibi «zeban
ağaları, cezirelerden ve kırk sancalf yerden
sair kürek keş an azeban gelmek Kanuni Sil-
leymantdfr» diyor. Galata surunun tersane
tarafındaki kap»), bu askere nisbeüe cAzeb
kapısı» adım almıştır; Sokollu Mehmed Paşa­
nın burada Mimar Sinan'la yaptırdığı bir bü­
yük cami de paşanın adına nisbetle olduğun­
dan fazla Azebkapost Camii diye anılageUr.
Halicin karşı sahilinde, Unkapanznda bulu­
nan Elvanzade Camii ve civarındaki Çifleha-
mam da iıalk ağzında Azebler Camii ve Aaeb-
ler hamamı (ber ikisi de Ataliirk Bulvarı açı­
lırken yıktırılmıştır) diye megfıur İdi
A2EBASKJSRİ SOKAĞI — Em inönü Ka­
zası Kfiçükpazar nahiyesinin Hacikadın ve
Bayazıd n?blywönin Mollabüsrev Mahallesi
arasında am ir teşkil eden sokaklardandır.
Atatürk Bulvarından meyilli bir inişle
başlar, sona kadar dÜ2b ir şekilde devam eder,
tki araba eninde topraktan ve bakımsız bir
yoldur. Üzerindeki arsalar birer foplfik ha-
http://groups.goog le.c
 A N SİK LO PED İSİ — 1075 — AZEBKAPU50 CAMtt

Uhdedir Sekenesi um u m iyetle o rta h alli ve
fakir T ürk aile le rid ir (1947)
bmall Ktm-vİid
A ZE B K A PL 'Sf CAMİİ — Gazi K ö prü sü ­
nün G alata başında; S okol'u M ehm etl P aşanın
hayratından olup M im ar S in a n ’ın e serid ir; U-
lanbulun ziyneti o lan â b id e lerd en d ir; adını,
ttu satırların yazıldığı sırad a a rtık m evcut ol-
mtyan G alata su ru n u n b u rad ak i b ir ta p u s u n ­
da» Jlıcıştır.
Denizin yaladığı b ir y e r seçilm iş o lm a­
sından dolayı, p ek y e rin d e bir tarz in tih a p
edilerek, fevkani y spılm ıjU r, P lâ n ı s e k iî köşe
b îr kasnağa o tu ra a m erkezi b ir ku b b e e tra ­
fında, cen ahların k em erler, u fak k u b b e le r ve
tonozlarla genişletilin esi su re tiy le elde ed ilen
h ir m u slatild ir. M erkezi
kubbe m ih rab cih etin d e
d u v a rla ra gö m ü lü ve
m u sta til iki, allı ta n e si
de açık ta ve y u v arlak
iekiz m e rm e r ayak ü s­
tü n d e o tu ru r. Bu ayak-
ü z e r l e r i n e
gelen gem i ü zengilerinden y u k a rın Oluklu,
a it kısm ı düzdür. M ethal cih etin e g elen i t i
köşo y arım kubbesi d e ayrıca m urabba! i t i
ayağa istinad eder. Bu sahayı Uç tarafınd a»
lıaçvari tonca, yarım ve b ü tü n k u bb elerin ö rt­
tü ğ ü b ir galeri ihtiva eder. K ubbe difiaaı.
y a n la rd a d u v arlard an çıkıntılı p ayelerle, roıb-
ra b c ih e tin d e de m ih ra b hücresi duvarlartyle
k arşılan m ıştır Bu yan p ay eler genişliğinde,
h e m e n m ih ra b hizasına k a d ar devam eden,
b ir m ah fil biittin cam ii d olaşır M ahfilin m u­
vasalası p a y e le re açılm ış k ap u larla tem in ed i­
lir. M ahfilden m üstak il o larak m ikrabın so ­
lu n d a b iri k ırm ızı, d iğ eri yeşil ik i z arif sü tu ­
na d a y an a n m e rm e r b ir k em eri vardır. Mah­
filin döşem esi büyü k kö fek e laşlariy led ir, kor­
k u lu ğ u m e rm e r şebek ed ir. P ay elerin kaide
k ısım la rın a ay ak k ab ı koym ak İçin güzel m e r­
m e r h ü c re ra fla r o yu lm uştur.
B u bina zam anla harabe haline gelmi}.
b ü tü n p e n c e re le ri açıktı, k u rşu n la rı harahatı,
so n cem aat ö n d u v arı ve çatısı tam am en m ah­
volm uştu; v e bu bale bilhassa son 30 - 40 se­
n e için d e gelm işti- G u rllt’in 1805 tarih li ese­
rin d e k i rö lo veleri pek az harabı gösteriyor.

Anhkkpıum ranıU, 194?

IR eııiıu : N e z ih )
:om/group/merakediyorum
 AZÇBKAFU5U CAMİİ
Birkaç sene devam eden esaslı bir lamir ca­
mii ihya e lli
Kubbe ve kemerlerin sıvalan kâm ilen ye-
nidir. tçf zamanı üslûbunun tfilrel nakışları ilo
bczenmifUr; yalmz son tamirinde o zamanın
stileğen kırmızısı yerine kullanılan fes ren­
gine yakın, koyu bîr renk, kölemin tesirini ta­
mamen bozmuştur Kubbe göbek yazısı «tn-
nallahe yiimslküssemavfit...» ayeti kerimesi­
dir; 1357 tarihini ve Halim ketebesiııi taşır.
Evvelce kubbe müselles kiirrevileri çini ile
kapılı idi, bunlar Jıarab olduğundan yerine
çimdiki kötü çiniler konmuştur, Beyaz diye
ancak bir çlvidt mavi yapabilen bugünkü çi­
ni işçiliğimi* böyle bir âbidenin çinilerini
yapmağa kasdir değildir. Ve böyle harab
olan yerlere velev ufak bir çini parçasını da
muhafaza ederek etrafını sulu boya kalemle
ikmal etmek bu çinileri koymağa müreccah*
tır. Bu suretle asıl ve tamir ayan olarak gö­
rülür* müstakbel nesiller de hu kötü çiniler
karşısında tereddüt ve M am d a n kurtulur.
Çinilerin ortasında çiharyar isimleri dc gtasol
bir yazı olmakla beraber diğer yazılarından
farklı olduğundan çok aykırı duruyor. Kubbe
yazısı böyle değildir: kalem her zaman bozul-.
Au-hkapasu Cnmli
(P lin : CurnL'Uus (iurllt)
167« — İSTANBUL. ANSİKLOPEDİSİ
maya müsait olan sıva üzerine vurulduğundan
yaaıaı deglçir; caasen tarihli de olduğundan
do zamnn tecdid olunduğu anlagüu*. Bütün iç
vc dış hİçi pencereler yeni yapılmıştır. Son
ccmıa;ri mahfiline çıkan sağlı sollu iki kapuı
yenidîr. Ve gerek yıldızlı ş o k e le riy le , gerek
ayımı yozılariyle sun derece güzel ve zamana
uygun yapılmış parçalardır. Camiin -zeminine
tuğla Zaklidj çimento müseddesi kırmızı çini­
ler konmuş, ahşaptan secdelikli nama/ safları
yapılmıştır İçende yapılan tamirat ufak te­
fek başka idlerle, yaldız, temizleme gibi idlere
münhasırdır. Pencere kapakları kimilen za«
matımdan kaiıııadır. Mihrab cihet indekiler
yıldı* şeklinde müşebhek, diğerleri mustatil
ufak parçalardır. Mihrab duvarında altı par­
çada «Ayetelkiirsı* yazılmıştır. Bunların ya*
zun eski, yaldızları yenidir. Kürai üzerine dc
yine eski olmak üzere «Rabbena inrıenâ semi'
nâ münadiyen ylinâdı lil iman.» ayeti kerimesi
yazılmıştır. Mihrab ve minber On altıncı asrın
Banat eseri camilerinde olduğu gibi mermer­
den, şebckull ve islalâktftlidir, çok güzeldir.
Fakat fazla hususiyetleri yoktur. Cümle ka­
pıların iç yüzünde yerini pek güzel kavramış
rumî işlemeli birer lac vardır.
Hariçte yûpılajı l&mirat ise da­
hile nazaran pek fazladır- ve cid­
den kusursıra ve iyi olmuştur. Sen
cemaat yerinin üç duvarı ve pen­
cereleriyle parmak lıklariyle, oyma
şebekeleriyle, merdiven ve döşe­
meleriyle kârnilûii yenidir. Ve da­
hiline pek çok uygundur. Son ce­
maat yerinin döşemesi dc cami
gibi, kırmızı tuğla taklididir; yalnız
son cemaat yafalarının kenarına iki
santimlik mermer koıımugtur; böy­
le eski eserler tamirinde lûgey me-
sabesinde olan bir fedakârlıktan
buraya anlı gibi kalın mermer vaz’ı
lâzımdı. Son cemaat yerine sokak
tan iki -kfipu ile girilir. Kapularcn
yanlarında mu/rintil plflnlı iki ni$
vardır: ki üstlerimle Fatih devri
motiflerine müşabih dilimli birer
yarım kubbe ve lk.1 sıra ıstalâkUt
bulunur. Kaplılardan birinin üstün­
de camiin Hicri 085 ıM. 1577) seno-
Kinde yazılmış eski k l t â b ı* s i
v a r d ı ; p e k hara b t ir mülû-
http://groups.google.cofr
 AZEMC-'.PVSf1 cUIİI — 1678 — İS T A N B D l

hazastyle hattat K imıl Efendiye aynı yaz­ eserlerinin en güzellerinden biri olarak bir
dırılarak yerine konmuştur. Bu kit&bc birin­ Abide şeklinde yükselir: aksi takdirde müştak'
cinin aynı kopya» olmakla beraber, vesika bol nesillerin acı tenkitlerine hedef olmak
kıymetini muhafaza için, eskisinin de yerinde mukadderdir.
muhafazası lâzımdı. Diğer Jcapunun Dstttnc de M r«» H ıU ı A ^tnft
tSokollu Mehmed Paşanın âsân hayrlycsin-
Aşağıdaki satırlar. İstanbul Ansiklopedi­
den olan bu camii şerif tamamen Harab bir
sinin ziyarei notlarıdır: Camiin m ethal yıbfin-
duruma girmiş dten Cumhuriyet etiyle yeni­
de ve sağındaki kapunun üzerinde bulunan
den tam ir ve ihya edilm iştir 1941» ibaresiyle
kitabesi şu d u r:
yeni bir kitâbe konmuştur.
İki kapunun ortasında eskiden mevcut Ah H âzam Mebmed PA«&yl ahd atalım*del
Mkdıarl harrt («ı^l A nen«) İM(U aU
abdest mumluklarının yalıta aynaları ihya Sihlll drryMr İtmişken bu i l k t n i l
olunıuuı. musluk konmamış, bittabi su veril­ Kirglr İtli mükerrer «I blpayı ballyi
memiştir. Son cemaat yerinin üstü m urabbai
Cem olub diriüMMM mahfilinden ekildin
çıtalı tavaniyîe ahşaptır. Gurlİt bunun yerine Kıldılar lif» valilinin sahibine rahmet m İ
muhtemel bir kubbe resütüsiyom ı çizmişse de Ktkaldıntb dtiaye llalil 4e tarikin dldl
yanlıştır; aslında kubbe yoktur, yeni yapıldığı «Camii wır HmlelfiİM Htk tiyi Mi»
gibi çatılıdır. Camiin altında birtakım dük­ «85 İM. S&77)
kânlar yapılmış ve bunlar eşhas tasarrufuna
Camiin e tra fın ı (eviren ve küçük döküm­
geçmişti. İstim lâk olunarak hepsinin kapıları
cü atölyeleri yerleşm iş bulunan harabelerin.
kesme îaşla örülerek kapatılmış, yalnız m ih­
rap cihetindeki pencereleri açık kalm ıştır. Ca­
miin minaresi hiçbir yerde tesadüf edilmiye-
cefc bîr tan d a, biraz uzak yapılm ış ve bîr
köprü ile son cemaat köşesindeki m erdivene
bağlanmıştır; köprünün altından d a r bir yol
geçer. Minarenin son cem aat yerinde ve so­
kakta iki kapusu vardı, m erdivenle köprüye
çıkılır, oradan m inareye geçilir. HadilcattiL
Cevaaıi minarenin H icrî 1222 senesindeki y a n ­
gından rtn ra esaslı ta m ir olunduğu ve te k ra r
saika isabetiyle harab olarak yoîdırüdiğını, ve
Kicrİ 1242 (M. 1826) d e henüz inşa olunm a
mtş olduğunu söylüyor. Gövde kısm ının İn­
şaatı da bunu gösteriyor, kaide ve kup kısm ı
ise Onaltınçı asır yapısıdır.
Bu güzel cami bugüne tam ir olunm akla
beraber dört cihetten berbad binalarla ve
köprü ile kapanmış bir haldedir. Deniz cihe­
tindeki Denizyollarına ait deponun ve diğer
taraflardaki mağazaların gün geçirm eden yı­
kılıp etrafının açtırılması, sokaklarının terte­
miz yaptırılması lâzım dır Ondan sonra asıl
büyük engel olan köprünün havuz, cihetine
doğru alınması ve yansına kadar gömülmüş
camiin meydana çıkarılması b ir zarurettir. Bu
ameliye büyük m asraflara m uhtaçtır. Accle
yapılıp tatbik edilen plânların da sonu böyle
fuzuli m asraflardır. M inarenin de Onaltmcı AacMutpnsu (Hnıllnıle mlaireyl mâbcdt
asır Uslübiyle yeniden ihyası mübrem bir za h a n t , İte rd e n W|>r* U ralın* k « b |
ru rettir. Bu şekilde camit karşı cihetteki Türk {Prafan: R t H Sevinç«Mr>

http://groups.goog le.co
 ANSİKLOPEDİSİ
m âbedi şartına lâyık g ü z ellik te m eydana çı­
karm ak için yık tırılm ası, d ö k ü m c ü le rin cam i
te rim in d en u z ak laştırılm ası, h a ttâ A zebkapıı
meydan çeşni t/sı vc sek ilin e k a d a r olaıı s a h a ­
nın istim lâki He, bu ad acık tile rin d e , esk i
çejrae m eydanının d ah a geniş ölvilde ihy ası
lâzım dır. M inarenin a ltın d a n geçen y olun hıı-
ştnda. m İ kolda ki tâ besi/, ve k lâ sik ils lâ p ta
oılyuk b ir ç ejn ıe v a rd ır, lü lesi k o p a rılm ış vc
teknesi molo* ile dolm uş olan b u güzel e se ­
rin d e b ir an evvel ta m iri ve s u v e rile re k ih ­
yası lazım dır.
K&pni a ltın ın cam i « n ü n e ra s tla y a n a lt
kısmı. A zebkapusu s a n d a lc ıla rı ta ra fın d a n b ir
kayıkhane gibi k u lla n ılm a k ta d ır. M abedin
denizden gö rü n m esin e m in i te şk il e d e n ve
harikulade (irk in b ir yapı o la n ş e h ir h a tla rı
am barının da tez e ld e n y ık ılm ası lâzım dır.
8 u takd ird e, cam i baritininin s a h il ta ra fı da
tem izlenerek A zebkapu isk elesi d e b u g ü n k ü
perişan halin d en k u rta rılm ış o lu r (N isan 1947).
A ZE B K A PU Sl ÇEŞM E VF. S E B İL İ —
Tiirk çeşm e yapısı s a n a tın ın en güzel e s e r­
lerinden, (întatay ı tezyin erten â b id e le rd e n ­
Ascbfcaptısiı Çe$n»*sî
(W* U. Btftlett'dr-n Snblfn Bov-alt Hİ İlo)
m/group/merakediyorum
167B — AZEBKAPLSU ÇEŞME VE SEBİLİ
d ir. h ic ri 1143 (m ilâdi 1732 - 1733) yılın d a
İkinci S u ltan M usU fanm z e v m i ve B irinci
S u ltan M ahm udun a n a sı S ilıh a S u ltan ta r a ­
fın d a n o ğ lu n u n pad işah lığ ı ve k en d isin in v i-
lu te s u lta n lığ ı u m a n ın d a fcvV.aanl b ir sibyan
m e k te b i ile b e ra b e r y a p tırılm ıştır; m im arı
m a a le se f bilin m iy o r. P a d işa h la rın vc vU ide
s u lta n la rın , h a se k i su lta n . $ e W id ele rin ve j>a
d lşah k ız la n s u lta n la rın h u gibi h a y ır e s e rle ri
d e v irle rin in d e v le t m im ar b a şıla rın ın elin d e n
yıkm ası lâ z ım d ır diy e b ir h â k tim vereb ilirsek
b u güzel e s e rin , P rn f D r. S ü h ey l U n v er'in
ta ra fın d a n y a p ıld ığ ı tü y le n e b ilir.
R esm i çeşm e y a p ısın d a ih tisa sı o lan d ev .
le l m im a rla rın d a n b iri ta ra fın d a n çiıilm i}
olsa d a h i, b u re sim ad ı geçen m im ar h a fin in
h iç o lm azsa k ab u l ve ta sd ik in d en so n ra d ır kî
yap ıy a b aşla n m ıştır.
A zebkapusu çeşm e v e sebili b ânisin e nis­
p e tle S& lihasultnn Ç eşm esi d iye d e a n ılır;
GnUndc m eydanı msı açıklık b u â b id e n in inha­
s ın d a n s o n ra Ç eşm e M eydanı a d ım a lm ıştır.
K a rşısın d a Sokollu M ehm ed P*5a tlw fln d a n
M im ar S in an a y a p tırılm ış Ç ifte H am am var-
 AZEBKAHJSt; ÇEŞME VC dEflİLl — 1660 —
dtr. bu şaheser de halk ağsında Yoşildirek-
II Hamam. yahut »emte nispetle Aaobka-
pusu Hamamı adını taşır. çaşmeııln he­
men yanı babında da yine Soknllu hayratın­
dan ve Mimar Sinan yapılarından Asebkapu*
su Camii ve Medrese* bulunmaktadır <B :
Azebkapusu Camii; Azebkapusu Hamamı).
SoKollu Mehmed Paşnıun onalUncı asırda
yapılmış bu eserleri arasında bir slbyan rnelc-
İebj ile çeşme ve sebil bulunmadığına göre
onları da birbuçuk asır kadar sonra SMiha
Sultan ilâve etmiştir. Her ne kadar etrafı fır­
dolayı açık, bir duvara veya bir yapıya da*
yanmamış ise de tek kaşe cepheli olan bu
âbideye fköşelemesine Ur sebilin iki yaıunda
iki çeşme) meydan çeşmesi demek doğru de­
ğildir; hırbuçuk asır ara ile yaşamış ikİ hayır
sahibine aid haşmetli bir küUİyenia bir parça-
$ıdu\ Unutmamalıdır ki meydan çeşmeleri
daima münferld eserlerdir IB.: Mehmed 111
Çeşmesi; Tophane çeşmosil Sâliha Sultanın
Abidevi çeşmesinin yanındaki fcvkaanl mek­
tebi istanbulun sahne olduğu son imârda
1999 -1959 arasında kaldırılmıştır.
Son yüzyıl içinde görenlere hîiı(in veren
■bir tmrâbiye yüz tutmuş olan /Uebkapusü Çeş­
mesi 1952 - 1&53 yıllan srasında eski îstanbo.1
Valisi ve Belediye Reisi, bu satırların yazıldı-
| t sırada Türkiyenİn Bern Büyük Elçisi bu­
lunan Ord. Prof. Dr, Fahreddm Kerim Gökay’
m himmetiyle vc lâyık olduğu ehemmiyetle
tamir görmüştür. Tamir projesini, klâsik Türk
Mimarisi Üzerinde tam salâhiyet sahibi Ten ve
Ran'at adamlarımızdan Yüksek Mimar Alı
Süm Ülgen hazırlamıştır.
İstanbul Belediyesi Sular idaresi Müdür­
lüğü tarafından 1954 de neşredilmiş «Azcb-
kapı Çc*aıeai> adındaki kollektif risalede
Yüksek Mühendis Cahit Çoçen âbidenin son
lamrrini afiyle anlatıyor:
«O muılakaria oturan halkın ihtiyacını
temin eden ve âbidevi bir eser olarak şehri­
mizi süsleyen hu çeşme bir müddet sonra ba­
kımsızlık yüzünden harabiye yü* tutmuş, müh­
mel bir halde senelerin tahribatına terkedil­
miştir. Çalısı gittikçe eğilen bu san’at eseri'
nin bundan 30 - 30 sene evvel Evkaf idaresin­
ce tamirine tevessül edilmiş ve çeşme etrafı
tahta perde ile çevrilmiş ise de hu sıralarda
Vakıf sularının ve çeşmelerinin Belediyeye
devri dobyisiyle tamirat İp geri kalmış ve
tFTAKVtJL
unutulm uştur İC Çeçentn bahsettiği bu tamir
teşebbüsünde tam ir projesini merhum Mimar
Kemal Allan hazırlamıştı) Bu geçen seneler
esnasında b e çcşidli sebeplerle Sebilin kub­
beleri çokmuş, bronz parm aklıklın sökülmüş,
işlemeli taşlan da kırılmıştır. Son senelerde
bu güzel Türk medeniyet eseri çürük ve kinfc
tahta parçaları arkasında gizlenen, çatılı ve
kubbesi dökülmüş siyah bir taş yığını h a li»
gelmiş bulunuyordu. Nihayet iki sene evvel
sayın Vali vc Belediye Reisimiz Ord. Prof. Dr,
F, Kerim Gökay*ın himmetiyle Belediye Mec­
lisinin verdiği 170.000 liralık tahsisat sayesin-
dc tam irine başlanmış ve aslına eo uygun bir
şekilde ikmal odilmişmişti*.
Yine ayni risalede Ord. Prof. Dr. Süheyl
Ü nver de bu tam ir hakkında şu satırları ya­
zıyor:
«... İtk esaslı onarun projesini İstanbul
Belediye Reisliğinin arzusu ile yliksek Mimar
Ali Sâim Ülgen yapmış ve benim delâletimle
makama verilm işti. Halen bu proje ve tadil­
leri üzerine yapılan onarıra cidden muvaffak
olm uştur. Bir de£a, bozulan nakışlı taşların
asılları gibi yapılmasına İtina olunmuştur,
saçak nakısları da XIX uncu asırdaki duru­
mundan alınarak aynen yapılmıştır. Bu m u­
vaffakiyetli tam irden dolayı başta kıymetli
m üdürleri olmak üzere bütiln Sular IdSresi
tebrike şayandır.
«....... elimizde bu çeşmelerin ve sebUin
XİX uncu asırda yapılmış esaslı b ir gravürü
vardır |W.H. B artlett'in) ... 150 senedenberi
*emin bir m etre kadar yüksekliğinden bu âbi­
de jim di toprak seviyesinden biraz »sakıda bir
va â y ete düşmüştür. O zaman (te ahşap saçak­
ları vc üstündeki ufaklı büyüklü kubbetan
Kurşun ile örtülüdür. Saçak a ltla n devrinin
rokoko tezyinatı île süslüdür ki bunlar esas
tutularak «on tam iri de ayni şeklide tam ir edil­
miştir».
Yukarıda da kısaca tarif ettiğimiz gibi
Azepkaptısu Çeşme, doksan derecelik bir za­
viye Üzerinde bir büyük sebil ile iki yanında
iki büyük çeşni eden mürekkeptir: bilemeyiz
ne dereceye kadar doğru, biz bu plân için «tik
köşe cepheli» tabirini kullandık; âbideye sa*
bilin tam karşısına geçerek bakmak lâzımdır
Nitekim âbideyi lâyıkıyle gösterebümek içfo
merhum Mimar Kemal Allan bir r estiitfiıiyon
resmini böyle yapmıştır; doksan derecelik bir
http://groups.goog le.c
 A M a tu ro ıa — İM İ — A z n u r d K ( U n v s sz s ta J

z r n y t U f k U e d e n İ Y İ *jr> h a t Oseruıdeki U d de IbnU i, M t dem ede tarif. son dtrMedt

^ ı n d ı t e k bat û e rin d e göstermek t a k t t a » » fû 2*l bir nakıı M |lıü iii pek arahteşeadir
ta n te n d ik etaoe» de Ukdenin flttelltgl k i Abidenin Iklıl çe^melrria kenu ricıi üt-
£ıt Sterinde a n c a k M yle U r rcaka Ue göıte- lûadt biri de »ebtlin kemerleri Ozennde
r iid iV . ICennl A l l a n 'ı n tıu g ü r e l nam ını. maıuaim tarih kHlbeu \*/du. jürler «fevrinin
d i a U t ancak m i n y a t ü r bir r ö p r o d u l u t y o c u SuHIflttHÛrâal Uta «dUaüf Scyytd
bulunduğundan k a ı n r t k l o p e d l j e kayam adık; dir Çnmelerin tarihleri «n Urw beytt olup
ba rtprodUksiyandan n e kli|* yaptırm ak ve bir cattrd* iki beyitle bey çatır ıe-
a t de ressam larım ı» Mr kopyesinl (âd lrm ek billa tarihi de Allı beyit otup ortadaki üç şe~
ıınU ııuu bulamadık. bifeenm (Herine lldşer Dü|er hâk '^»■nnııfır
Ba doksan derecelik kın k cephenin tam Sağda, batıdaki ekmenin tiUbesl :
kösesinde bulunan sebil yarım silindir jek-
ünde bir çıkıntı tq U ] eder; dört m erm er «ii* MeAhal İM » U ll ■ ı ı l ı f l
tun arasında bej bronz (ebUtelidir. Mlrcrl pir ci*l ikılnfl ııU
■tevlui pkr U ri tahnM
Ba cephe zeminden ahgap ve geni} saçak Şemü ( « e t aOdtri Zilli lfo4k
lı çatışma m erm er kaplıdır; çeşm elerin tek­ VUtdtaaUaıı kİ d « İ f alca»
se himıada» sebilin de şebekeler iutUıuSeU İtaat cAdid ım lıcttl İbl ati
dantelli kem erlerinden çiçek m otifleri Ue sı­ fclkrt» flfcrt U k b m * H U t
U r l kajrrfc 4Umk
vama alçak kabartm a n a k ilid ir; son derece­
F| atfaİllIUh lire isaf Idufc
Eyledi In U rU yi KlkHjft
tjte netimle ba dilet Çtgm* Ma
T q v İ d d ir H u r d lıle ıd e r u f t
Ctrl k«fular flfaf hrr Itleal
Sü rt KtfMr akur «akta a « d
M lkınl M caofahıi ile
•Itfo fidae rtfcl piki KuriaM
Aıv «h C «iM rir û t t eyüye
Hftklİ Kttm » A lt^i Mvvlrrt
Dtdllfr Ab* b ıj lb ı nıfaaı
CA$ M(tb Mi^rndıı amini V«kMyl
Biri Mr mftmttc Ürik e/leyflk
V&fideeattaan lc kayrtoe mh

Solda, doğudaki çekmenin kitftbesi:

llurrtl I l H ı l f liaa yAaf
Mldcrl llanrli SofUa MakaM
Matlal « n d hiHf«t fcl ama
Feridir ı4yH Hattaki M fc l
Ameli «Ulhadır §a’yt nfidAm
Kândır kesM rUjrl .«İMd
Ilım himmet leıcm iadfı mrmlâ
Pejnl n f e l e « rM * i n«|M d
İşle cvcftaıfe ta âsinaa bak
Utanı be efer Uyâaı gOMd
Nk* l « yanıb yakıldı fialaia
«ttıkıllb İaVt alı» âtefA « d
Klnue ak İUft Icrm l
K«mwl* Ityar kbi «Ak llld
İlaca A'ıaâ dnılfea atml* hMfc
Çefme ahmakla UAn MkMd
OMo Ur h ım nwti(fık kİ ıh r
Ccrl OaaaMdakl havil m trrû 4
» * ■ ama kem «kİ d m la n «la
Omri H»tr O* samlaı mrmdttd
A n M a fO H Ç « |i a c « l Okta tlrlİKi ima ty IViıbl
ilid ir Mtreflafa b»d|BrtBidenl ÇetauA VklMcl Um Mafcn»*ıt
:om/group/merakediyorum
 •VZEBKAJ»UM.’ Ç55UE VE SEBİLİ — 16B2 — İSTANBUL

Sebilin kitabesi: — Testiyi kırdım, parası için ahlamıyo­

Vilidetollûnı i ü şia> himmet m eşrrtİP rum. bir su getirmenin üstesinden gelemedi­
Ayal eftritmdan gel *7 leb iet&e «rlri* frb k « r iç ğime ağlıyorum., diyor.
D f-rrl I s k e o d e r d e o k a Ilın- derdi <fl»terüb
İ ç i r m i l a y ı t i U t e y i t j b u ttu m e y t«kp o «# er iç «.Valide Sultanın çok hoşuna gidiyor.
T ıflJ m ü d r ik l û l n l t t rermrtUl Mdyl d iyrye Ailesine haber salınarak kız saraya alınıyor
Dişeler i s l e r » if i ç t e n e |lri m ârtrr İç Küçük Sâliha, sarayın «engin ve renkli mu­
S û b f « â g ü y i lls iû » K ile ile ç e ş m e l e r hiti içinde bir çiçek gibi büyüyor ve nihayet
C4£l*yul> [ilr& ş u fîb l d e rle r u b e r iç
J ittıib til bakrın duim a *û gibi e t e r l e <te
bir gün de İkinci Suilan MuHüfanm zevcesi,
t$l« rû L$le sebil b te r - vımı e t 1x1er İç Haseki Sâliha Sultan oluyor. Bir müddet son­
Y r h b l y i U r lta ln Jşrfcb e l a t|A i am n * te ra gebe kalıyor. Yattığı atlas döşekler içinde
Gel seMli VANdcıullaıuU'i Abı Kevser if Azebkapısını. başında testisini kırdığı çeşme­
Bu Ansiklopedinin has dostlarından otup yi hatırlıyor. Sarayın ihtişamına, arzutarmın
Millî Kütübhanemize «İstanbul Suları» adın­ yerine getirilm esine alpm ış sultan, daima 'j
da çok kıymetli bir eser koymuş olan Dr. Saa- ufak çeşmenin yerinde büyük ve muhteşem
di Nâzım Nlrven 1945 de Belediye Sular İda­ bir çeşmenin yaptırılmasını düşünüyor, ve
resi tarafından neşredilmiş ve yukarıda da yaptıracağı çeşme için bir şekil arıyor. Gebe­
zikredilmiş olan «Azapkapı Çeşmesi» adında­ lik yatağında tabiatın iyice kabarttığı gülüş­
ki koLlektif risaleye yazmış olduğu makalede leriyle vücudunda husule getirdiği değişiklik
bu âbidenin Azebkapustında İnşası olduğu ona b ir ilham kaynağı oluyor; bu suretle
sebebi üzerine çok girin b ir fıkra naklediyor: Azebkapusu Çeşmesinin her iki yanında mer­
<Aıebkapusu Çeşmesinin tam iri sırasın­ mer beyaz çeşm eler ile ortada müzehheb, za­
da semtin gün görmüş, saçları bembeyaz ol* rif sebilin şekli bu saf sultanın temiz hislerin­
muş ihtiyarlarından da bu yapının tarihine den doğmuş oluyor.
aid şu hikâyeyi dinledik: «Birinci Suilan Mahmud 1143 tarihinde
istanbulun ilik re güneyli aylarından bir /Milâdi 1730/ saltanat tahtına oturunca sevgi­
HÜn, Dördüncü Mehmüdin zevcesi ve ikinci li anasının yıllardanberi özlediği arzusunu
Muştalanın annesi Validesullan şehirde b ir yerine getiriyor. Taksim suyu Ue bol suya
gezintiye çıkıyor. Arabası ile kavuşan Galata semtinin Azeb-
Azebkapjamın sokakları ara­ kapusunda çeşme ve sebil inşa
sından geçerken ufak bir ettiriyor.
meydanda bir çeşme başında,
«Sâliha sultan Azepkâpısını so­
kınlan tenisinden elinde kul­ kaklarına aşı boyalı evlerin, mor
pu kalmış, ağlıyan bir kız ço­ salkım larla yeşil asmaların se*
cuğu görüyor. Yavrucuğun a f rin gölgeler serptiği mahallesini
lamakla büsbü­ asla unutmuyor.
tün mâsumlaş- Sokollu M c iı-
mış. ra«lekleş» ın e d Paşanın
miş yiizü Valide Camiinin m er­
Sultanın rikka­ mer duvarları
tini çekiyor; ço­ önünde çekdir-
cuğa çağırtarak,
melerin, büyük
kırılan testinin
sandalların su­
bu üzttnt&ye se*
bep olduğuna da lara yelkenlerin*
hükmederek bir den düşen akis
başkasını alması lerin titreştiği
için bir miktar Halicin bu kıyı­
para ihsan e t­ larını daima ta*
mek istiyor. hattur ediyor;
Çocuk p a ­
Azrbk&jiUEiı Çeşmesi oraya hayr ve
rayı a lm ıy o r, ve: hasenat için bü
(Sular İdaresinin broşnrüaden)

http://groups.goog le.c
 ■OJSIXLOmı!St — 16B3 — AZEBKAPl'iU HAliAMI

m ektep yaptırıy or, eski A ra b C am iini de i j .
m ir ettiriy o r ve büyütuyftr»
Bu Çıkrada muhterem S N N irv cn ’in de
kaydettiği gibi Azebkapımı Çeşmesinin sııyu,
Uksim suyudur; bu su da B irin ci Suttun Mah-
mudun hayır » e ri olsrıık inşaatı hicri 1144
lU iU dt 1731-1732) yılım la biten Topuzlu
Bendde toplanmış ve büyük şöhrel Galata ve
Beyoğlu ta n lla rt İl* Boğaiıçsnıo Rum eli ya­
kasını ihya etm iştir; BaifekSyüud«ki 420 m e t­
re ımınlugımda Bajccköy Kem eri yahut B ü­
yük Kemer diye a n ılın su kemerinden ve ge­
m i b ir galeriden geçerek Taksime g e lir ve
ondan je lırin yukarıda zikredilen senitlerine
dağılılır. Bugün B eyoğlum ın m erkezi y e rin d i
o lup H üyiikçeltrin n tifu i k esafeti bakım ından
v n k alabalık y e ri o la n T aksim , «u yu n g etiril,
iliği vc A zebkapusıt sefin esinin yapıldığı t a ­
rih le rd e , kırlık, ormanlıktı; T ak tım adını da
o ta rih te bu su m ün asebetiyle a lm iftı ıB.; SJ-
lllıa S u ltan , M ahınud I; Bug<,’«kây K em eri; To
fjııahı Bend).
JJibJ : C. S.N. Nirven v* S. Üavtr,
A jjıp ln p ın u Çeşm ebl
A /K liK A PÜ SV İ H AM AM I — O nalU ncı
A sır y a p ısı bir f if te ham am dır; O alatada Çeş-
m em ey d am m la. T e rsa n e C addesi üserinıir- ve

A zefctapusu H u n u n u , 1941
(R esim : Kezİh)

Axc1)lüi|)u»u U m u m i. IBGO
(«fslm : N*«Jh)

:om/arouD/merakediyorum
AzZFKAft'SU Va HCISOAIU
Aırbkapuftu Hamamımla Câıaefca*
(R rılm :
bu caddenin Aıeb&apusu taaşt vakumdadır.
Halk sjzuıtla «Çeşmeffleydanı hamamı» ve
«Yefildirek hamamı» diye de anılır. Bu satır­
ların yazıldığı sırada B. Mustafa Karamsa ta ­
ralından isletilmekte idi. Kalabalık ve bekâr
yatağı bir semtte bulunduğundan işlek, ta­
kım lın letniı. bakımlı bir hamamdır.
Erkekler hamamına birkaç basamak m er­
divenle girilir; camek&n kısmının ortasında
bir mermer fıskiye vardır, üzeri daima bir
tahta ile örtülmüş durur.
ü s t kat ahşab soyunma bölmelerine üç
k&gesinden üç ahşab merdivenle çıkılır; b ir
küçük kubbe ve bir ktıçUk beşik kubbe ile
örtülmüş ûlan soğukluğun sagud a dört göz
ayakyolu vardır. And hamam kısmı, halvet
kaplılarının yatunda ilriger ikişer konnlmu;
sekiz mermer sütun öterine d ö n büyük ke­
merle oturtulmuş U r kubbe He örtDlfi-
diir-, ortada s e te köşeli bir göbek taşı vardır;
dört kösesinde İkiyer kurnalı dört halvet ve
halvetler arasında da ıkiçcr kumalı üç sofası
vardır.
AZEBKAPU5U YANGINLARI — (17
— 1«IM İSTANBUL
S fviırçrty )
Muharrem 1127) yangını — Öğle üe ikindi
arası çıktı, fakat b ir âfet baJinJ almadım sön­
dürüldü.
(20 Şevval 1211) yangını — Bir cunta ge­
cesi çıktı, yedi saat sürdü, bu yangın bilyûk
gayretler gösteren Yeniçeri zabit ve’ nefer­
lerinden otu* iı r k kişi yaralandı. ıl
AZEBLF.it CAMİİ — UnkapanııuU İdi.
A tatürk Bulvarı açılırken yıkılan eserlerden­
dir; binişi Elvan Çelebi diye anılan Fatih
devri ulemasından Sinan Efcndi'dir. .Sokak
topusundan bir avluya girilirdi, gayet lıûyük
bir asma, geni; b ir çardak üstüne yayılıp ser­
pilmiş. bahçenin sokak duvariyle m lbet ara­
sını iirUntlşiii. Sokak kapusundan gtnline*
cami saga dillerdi, sol İsrafta şadırvan vardı.
Mabed. dört duvar üzerine kiremit örtülü bir
çatıdan İbaret baait bir yapıydı. Camiin ark* *
tarafındaki ınoarbgında Azeb Baba denilen-,
Mr yatır v arid i kİ Camiin adı ya bu kabirjleıfc,
veyabud kİ azeblcr denilen bahriyelilerin kap­
tı sahilden munana bu camie gelmelerinden
kalmış olacaktır. Cami yıkılırken amelenin
toprak altından «Bana dokunma!..» diye bir
http://groups.goog le.<
 •.-I1CU>1*EW*I — 16B5 _ A2£BLKR HAHAHİ

- : ji: JJınl. bir iki g ü n ( a lı ş ım jd d tltr ı o a

manlar î ' ~ : r sütunlarına gecmt{ vakalar -
dağdır. Halk ağzında AteDler Camiine ı-El-
ranadF Camii» d» denilirdi.
Aıeblcr Canıil hak-kuı d a Evliya Çeltbı
ju n b n yatıyor:
<L'nktpaaıııın if yüzünde. Kliütfoth za­
manında Elvan çelebi binasıdır. Avam ara-
jında Şefikli '.'amil dirler. Binıı olunduğu se-
duvarıma dışında b ir şeftali ağacı husule
gelijb dördü bir okka gelir şeftali v e rir bü­
yük bir ağaç olmuş. Ijle je lla li Camii naroiyk-
yad olunduğuna sebep (ie bııdıır. Lâkin «in- _
a l ı r ı M usia Suilao sarayında bir yangın olup
İki vasıla üe »eftail a ja ct vo cam iin bir kısmı
y-uJdından halen ol m ahalle ahaüsi joflali-
m kaldıkları cihetle et şeftalisiyle geçinir
Icr».
liadikatül-cevami’de «Azrblyr ı'am ii
diye sâdece ismi kaydedilmiş olup banisi K i­
ran C'eleVl'niıt hal Lercemesi Demirkapuda
kendi adına niâüelle anılan nu-iridim le y a alı
dır I.B.,: Elvan Çe!eW, Elvan Mescitlij.
-VZiîBi.Fit HAMAMI — Unkapunında
Aiciıer Camiinin itarşısmtıa, istanbulun en
eski hamamlarından biri
idi; AlatUrk Bulvarı a tılır­
ken yıkılan eserlerdendir,
tvhya Çelebi, İstanbul ba­
bamlarından bahsederken:
•tstanbulda OunanUlar eli
ile ilk yapılan hamam Fâ-

A«H»1h Cunil
(TCrtHİia: f'ffk! Wr İ r t f W*ı> Hi Uı*>

jjy'group/merakediyorum
 fif n -firCTHİ r™ 4> — IM6 tsrnm ,'
lU ıia biuagerdesı oia .ı , ■ «r«?k v«* kahv«xı ç ır a k h i* »î* i l İM»
] r g a d H a m a m ıd ır y a tın a a tıld ı; bir a r (t p n t i l ı w\ a d u n l t n f o "
fti h ı r d ı m ı s a ra y ın k u rd u k la r ı Mr %irk<! a d ın a Iir9U}«rlUfı f | .
jücii ve Uthirine p u rla rın ırı bufel*r»::ı ı^i«*Milrr. 193$ - tOftB
lııs w $ id i. tk io c i lu - a ra n ın d a y irm i y ıl d a K ö p rü n ü n K adıköy
tn*m A arbJer h a n u - ke|<*ıi id in d e k i buiı*>i M**ıtı 1 9 M d a U tta n
m ıd ır ki. k e fe re t a n ı v a p u rla r ın d a n M«*d? v a p u ru n u n b ü fe s in i Ii l e ­
m im a risin d e n ta h v il tiy o rd u . Cî*;,J k ı t biri odları d o r t *vlfrd s a h ib i,
ile İslâm âdabı üıere g tirg ü s ti ile . lerbıy«-si Ilı* b ir j a b ıjy e tiir .
yap ünu«tıı> d i y o r .
V/KRBAVCAN1JI.AK lUUnbuldaı ^
Bir çift* hamamdı.
İstanbul fethinden gl»<tûnuizv kadar muhtelif
Â7.ER (Styyid O demirlerde, m uhtelif vif»lalarla, çeşitli yolU rlı
vadi — Hâteasînda Utanbula brr hayli AzerbaycanlI T urkler gel
Fars vc Türk edebi­ 5 t j ? l d C rv ad A w r ntif. yerlefm ı;. bııyiık bir kısnu bir iki n»?«J
yatından b i n l e r - ıBmlra; N'Milll ..oma tstanbııllularla kaynaşmıştır.
t e kıi'a ve beyit bu­ Fetihten -sonra. Fatihin ilim , sanat ve
lunan münevver iş adamı; Hicri 1313. Milâ­ r- ttfbiya* m ensuplarını hiınaye etmesi üzerine
di J900 Aıerbaycanda Selmaü'da doğdu *ovc seve Istanbula gelip Büyükçehrin ilim
bahasj Ulemadan Scyid Ahmcddir; İt) 17 dc mahfillerin* inl sab edenleri ancak devrin
Ermçaiterift Selmas Müslûmantanndan vc «"MreİM-iiiden. Ul&nbul küıüphanelerûıj dol­
Türklerinden 170.000 kişiyi öldürdükleri bü­ duran yazma « e r-
yük katliâmda hiitün ailesi efradım kaybetti;
onyedj yaşında bir gençti. cenazelerin Uç ay
sokaklarda yaüıgı Selmas’da. katliamdan mu
çiz* «-seri kurtulan bir avuç Türk arasında
Sefn»5fa giren AJi İhsan Paşa Kolordusu ta­
ralından selâmete çıkarıldı, 1919 da İstanbul»

\ttb tr r tiM İ)
( R o tlın : b ir l a l a p a M n S n d b H l H r)

http://groups.goog le.
 v - ik lû peo Is I — 1567 —
D ü k d e v ri p a r a s ı n d a n M evlâ na K a b u ü 'n jn d e
Ş jrra n d a n g e ld iğ i d iv a n ın d a n a n la ş ılıy o r. K a-
ra iü y u n lu ve A k k o y u n Ju d e v le tle r in in s a r a y ­
larında b u lu n a n ilim v e s a n a t a d a m la r ı d a ,
ini T ü rk m e n d e v le tle r i s u k u t e d ip m e m le k e t­
leri O sm a n lIla rla Sa fe v tle r in e lin e g e ç in c e ,
fsfanbultf h ic r e t e tm iş le rd i. S a f e v i ■- O sm a n lj
m u h a re b e le rin d e , Â z e r b a y c a n ın O s m a n lı id a-
resin d e b u lu n d u ğ u s ır a la r d a d a , T e b r lz d e n v e
diğer m e ş h u r A z e rb a y c a n Osm ajıLı id a r e s in d e
bulund uğu 6 ira ltırd a d a , T e b r iz d e n v e d iğ e r
m eşh u r A z e rb a y c a n ş e h ir îe r m d e n ilim v e s a ­
nat a d a m la rı İ s ia n b u la c e lb c d ilm iş ti.
Safeviler devrinde, Şiy'i Kızılbaş Safevi
idaresi atfında ya$ama£ istemiyen Sünnî Aîc-
riler Osmanlı ülkesinin muhtelif yerlerine
hicret etmişler ve oralardan İstanbul'a gel'
inişlerdir. Son asırlarda. Rus İstilâsı devrinde
d e . gayri müslirn lnr devletin tebaası olmak
istemiydi AzerbaycanlIlar Türkiyeye, bu ara­
da bilhassa İslanbula göç etmişlerdir.
Bunlardan m a a d a t ic a r e t i t i n , ic r a y ı s a ­
nat için, hattâ a m e le lik , h a m m a J lık , u ş a k lık ,
aşçılık, tüccarlık» t ü c c a r k â tip liğ i, a y a k sim­
sarlığ ı gibi İ ş le r e g ir iş m e k i ç i n İ s ta n b u l* p e k
çok kimse g e lm iş tir. B u n la r d a n b a ş k a . I fa c c e
g id e rk e n I s ta n b u U g e îip y e r le ş e n , m e n s u p o l­
d u ğ u t a r i k a t p i r in in z iy a r e ti n e gelip bir
tek k e d e h ü c r e l is i n o la n  z e r b a y c a n b la r d a
m ühim b ir y e k û n l u l a r . B ir in c i C ih a n H a r -
b inden e v v e l t s t a n b u ld a 2 5 -0 0 0 A z e rb a y c a n lI
vard ı; h iç b ir d e v le tin p a s a p o r tu n u taşımayı p
t a ş ı boş g e b e n le r b u y e k û n a d a h il d e ğ ild ir
ts ta n b u ld a A a e r b a y c a n lıla r h e r işde, h e r y e r ­
de h e r s a n a lla g ö r ü n ü r l e r ; O sm a n U d e v le ti­
nin sa d ırâ z a m lıg ıu a k a d a r y ü k s e le n l e r d e n B ü -
y iik je h rin ç ö p ç ü lü ğ ü n e te n e z z ü l e d e n le r e k a ­
d a r v a rd ır: Â lim , ş a ir , d e rv iş» h o c a , m e m u r ,
e sn af. a y a k s t l ı c s u i u h v e d , m e z e c i. sâb U ,
poOf. taiaci, tiy a tro c u , s in e m a c ı v e o y u n c u - •
d a n u m u m h a n e iş le te n le r e v a rın c a r a s ta la m r .
B u n u n la b e ra b e r b irk a ç s a n a t v e m e s le k , la*
lanbtıkf* z a m a n aann p n . Â z e rh a y e a n lıla r a ra -
*uıda fazla y a y ılm ış tır ; b u n la r d a A z e rîle rin
k opup g e ld ik le ri  verbaycan. ş e h ir v e k a s a b a ­
ların a g o i f a y n la h iV r; m e s e lâ T e b r iz tile r u m u ­
m iyetle h a lı U<*areUT k â ğ ıt v e k ırta s iy e işle ri
Ue u ğ ra ş ırla rd ı. S e lın a s lıla r v e H o y lu la r d a h a
fazla çu v alcılık , s a n d ık ç ılık » g ü m rü k haram at*
lıfc»* k o m isy o n c u lu k g ib i İs le rle m e ş g u l o lu r ­
lardı. Ş irv a n lıla r, h a lı t ic a r e ti, ip e k li k u m a ş
ı / g r o u p / m e r a k e d i y o r u m
ÂZEflAAVt,ANL!LAr5
ticareti, pamuklu bet. havlu, yazma ve bu gibi
işlerle meşgul olurlardı. Ayra »manda Şir­
van abulisinin çoğu âlim ve tizıl adamlar'ol­
duğu itin yüksek memuriyetlere. hocalığa m
münevver zümreye mahsus işlere <l« intlsab
ellerlerdi. Çenetliler ise halt ticareti kuma;,
(ay ve kahve işleriyle daha çok uğradırlar.
Karabaglılar, (ay ticareti, antikacılık, altuo ve
gtlraüş l|lerfylc ugaraşırlsrdı. .Sebüşteriiler
tuhafiye, kahvecilik otelcilik, faizcilik ve liı-
lUllciillikle meşgul olurlardı. Muhtelif köy­
lüler ise, hammalık, eşekcllik ve ayak salıcı-
Itgl Ue meşgul olurlardı; bu köylülerden biri
gelişini jtiyle nakletmişlir:
«Birkaç kuruşla köyden (iklim. Birkaç
günlük yiyecek ekmeğimi aldım. Yaya alarak
yola -koyuldum, köylerde çalarak Uç ayda
Trabrana geldim, vapura binip vapur parası­
nı vapurda kömlir ve eşya hamallığı ederek
ödedim. Üstelik birkaç kum; da para birik­
tirdim. Istanbula tıkar çıkman hemşehrileri
buldum, bana bir yer tarif ettiler. Bir tabla
teıtorik ederek ulak tefek utmağa başladım
Köprilde. pazar yerlerinde dolaştım, hem ge­
çimimi temin eltim, hem de para biriktirip
İşimi büyüttüm. Şimdi Kumkapu Ue Çamlıca-
<ta t.re r evim, Asınaaltında bir dükkânım
vardır». Bu Azeri köylü, bu satırların yazıl­
dığı sırada İstanbul zenginlerinden biri idi.
Harbi Umumiden evvel git gel kolay idi,
döviz meseleleri, iş kanunları çıkmadan İstan­
bul ile Azerbaycan şehirleri arasında devamlı
bîr bağlılık vardı. Bir müddet İstenbulda otu­
rup memleketlerine dönenler çok id); bunlar,
OsmanlI Türk kültürünün Azerhayeanda ya­
yılmasına çok hizmet etmişlerdir.
tstanbulda bulunan belli başlı büyük
aileler şunlardır:
I : Şirvanlılar
] — Faik Paşa Şirvani ve kardeşi HMct
Molla Bey: Faik. Paşa son OsmanlI paşaların-
dandır. ilim, fâzıl bir aat İdi: ŞeJuadebapn-
da konağı vardı
2 Sadırâzam Şirvanizade Rüştü Paşa,
kardeşi Ahmet Hulûs] Efendi. ŞehsMtebaşmda
konaklan vardı; bugün bu semtte Şirvaniaade
sokağı onun adına atfedilmiştir. Bu ailenin
evlâd ve ahfadı, bu satırların yazıldığı sıra­
larda mühim memuriyet «e İşlerin başında
bulunmaktadırlar.
A — * Mesut Efendi Şirvani: Son la n r a ı-
A Z O ftA Y C A S U U U t - K İM
Isrda gelmiştir, edip Mr ı»t olup, mektepler
de Türkçe muallimliği yapmıştır Sabılc llu -
rif Vekili Kısan Al! Yücel. Mesul Efendinin
talebelerinden bindir.
4 — Kurbruıoglu aileıu, İlci nesilden beri
Islaobuldadır; halı ve antika «*ya ticareti İle
meşgul idiler Beşiklaşta konakları vardı; yan­
dı. Ailenin bir parçası Şiryandadır. İstanbul»
Safder Beyle Baba Bey Kurbangll (Kıırbanof)
gelmişlerdir. Baba Beyin edebiyat ile tevag-
jtulû, tılriçD ve farşça eş'arı vardır.
[1; Sekililer
Pek çoktur, fakal ekseriyetle' ufak tefek
ticaret İşleriyle meşguldürler. Maruf simalar
az yetişmiştir.
t — Profesör Ali Nllıat Tarlan ailesi, ev­
velâ Erzurumda tavattun etmiştir nesil
denberi de tstanbulda yerleşmişlerdir. ıB
Tarlan. AH Nihad).
2 — Saraeeddin Bey ailesi; geçen asır
sanlarında Utanbulda yerleşmiş halı ticareti
ile meşgul bir sat idi; bu satırların yazıldığı
sırada oğulları da tanınmış halı tüccarların­
dan idi. Halı: Hüsnü Beyle kardeşi, Halıcılık
Türk Limited Şirketi sahihidirler.
3 — Hacı Bekir Efendi: Kapalıçarşt es
nafındandır; tipik bir seki kıyafetini muhafaza
eder, altmış yıldanberi Istanbulda olduğu hal­
de Türkçeyi Şekl lehçesiyle konuşur; vc mem­
lekette olduğu gibi dükkânında da post üre­
rindir oturur.
4 — Hacı Tâki Efendi ailesi; geçen asır
sonlarında İstanbul! gelmiş, gümrükte halı
komisyonculuğu ile işe başlamış 'Dellâl Hacı
Tâki» (üye şöhret bulmuştur, oğlu, Ali Bey de
gümriık komisyoncusu olup zarif, nDkleda»
bir zattır.
u f : Karabağlılar
• — Caffar Oğulları; büyük bir ailedir, sı da geniş olduğundan bu şehirden Şirvan,
Yirminci asrın başından beri tstanbulda yer­
leşmiş bulunmaktadır, antikacılık ve halı ti­
careti Ue iştigal ederler. Bebekte yalıları var­
dır, çocukları Rubert Kollejde okudukların-
dan bir kısmı Amerikaya Meret etmişlerdir;
Istanbulda Kapalıçarçıda Antikacı Abmet
K a n e r bu ailenin Istanbulda en maruf s im a ,
sid ir.
î - Feyyaz Oğultarı; bu da kalabalık bir
«iledir, dünyanın en mühim şehirlerinde kol­
lan vardır. Vaktiyle gayet zengin idiler, Ca-
— İstanbul
^..•r.glunda konakları. B ebekte yald an . Ka-
dtköyûnde K ıışdilinde köşkleri vardı, b ta n -
bulun meşhur ve ilk büyük sineması olan
Melek Sıntınıaıu. bu aileden İsmail Bey’in
kın Melek Kanımın ismine izafeten konul­
muştur. Sirkecideki .Âıen Sinema» da ayıu
aile efradından bjrlntndtr.
3 — Civanşir ailesi, Ovanşir Aterbay
canın en eski ailelerinden biri olup Timûri-
ter zamanından beri Karabag vilayetinin be
yı. hükümdarı olmuşlardı. Bunlardan Behbud
ilan Civanşir Azerbaycan Sadat hükümetinin
harbiye nâzın İdi. Park otelinde Krmeni Tor
U'.yan tarafından öldürüldü; elbisesiyle Azer­
baycan bayrağı, hatırasını taziz İçin Askeri
Müzeye kaldırıldı.
4 Agaoglu Ahıned Bey ailesi- ' B Sa
men Agaoğlu Te/^r Ağaoglu.ı
I V : Saüyanhkır
1 — Merhum AU Bey HüseyimMe ailesi;
»cinci AbdülhamSd devrinde İstanbul* gelmiş.
Tıp doktora idi. Mektebi Tıbbiyede profesör­
lük yapmış, Genç Türklerin hareketlerine iş­
tirak etmiş, Türk milliyetçilerinin ünlülerin­
den biri olmuştur Sultan Hanıid tarafından
takibata maruz kalmış, bir ara üsküdarda
Genceli Mehmedzâdelerin yalılarına çekilmiş,
bu sıralardadır ki. Hacı Cevat Gencelinin (bu
satırların muharririnin babası) bir portresini
yapmıştır. Oğlu Mehmcl Selim Turan İstan­
bul iid tanmmıj resssmlanndandır.
2 — AU Bey Akşin; Birinci Cihan Harbi
sıralarında Baküda TOrk Konsoloshanesinde
çalışırdı; sonra tslanbuia gelip yerleşmiştir
Gayet zarif bir zattır. Türkçode Azerbaycan
ağzını muhafazaaiyle meşhurdur.
V: Bakû'lular
Yeni inkişaf eden bir şehir olup iş saha­
Şekl, Gence, TebriA Hoy, Selntas gibi harice
tüccar, esnaf muhacir gitmemiştir. Bunun için
Istanbulda birkaç nesil geçiren Bak&lu Aze-
rllere seyrek rastlanır.
1 — Mirza Bala, Bakûnun tanınmış aile­
lerinden birine mensup bir zattır. Harbi Umu­
m id e n sunra IsLanbuLı yerleşmiştir ki, kuvvet­
li kalem sahibidir. Karaca, fransızca, nısca
iyi bilir; ilim ve fazileti ile seçkin bir simadır.
R iııd ntoşrob, hayyamperesltir. İ s l i m Ansik­
lopedisinde değerli makaleleri vardır.
http://groups.goog le.ee
 4 \S lK U > m > IS I
VI Nahcivan ve ftevanlılar
Bu vilâyetler uzun zan u n Osmaniı İdam
| sinde bulunduğundan istanbula selenler ^nfc
olmuştur. fakat bunlar. İstanbul denilen der-
vjda. U r katrecik su gibi kaybolmuşlardır.
Bugün tanınmış Nahcivanlı ve Revanlı aile
i Icrden:
\ 1 —. N ahdvan vilâyeti vc beylerbeyini
Kengerlü aşireti beyi Forccullah Han oğulla­
rı. torunları, torunlarının torunları. Ferecul-
]j)ı Han. bu satırların yazıldığı sırada 08 ya
juıda Kızıltopraktaki kâşkilnde torunlarının
oğullan ile oturuyordu Kendi dişleri ile. her
m nan cebine doldurduğu badem leri yer. Dok­
san sene evvel okuduğu Gülistanın birçok
yerleri hafızasındadır. Kızıltopraktan KadLkü-
yılne yaya gidip gelir. Canlı bir tarihtir. 1293
Kars muharebesini görm üş ve IstlklH H ar­
bine iştirak etmiştir.
2 — Sadık B ey HaJcvertü R eranlıdır, ku­
maş fabrikatörüdür.
VII: K arabağlılar
J — Ahmedagaoglu ailesi (B.: Ağaoğlu
AhratdJ.
1 — Mehmet Sadık Bey: K aratogın ] e
hir ailelerinden birine m ensuptur. Bilgili, fa-
liletll bir zattır; farsea, arapça, rusça. fran-
ssca, almanca ve ünce bilir. Azerbaycan ta ­
rih. coğrafya ve etnolojisi üzerine kıymetli
tetebbeleri vardır. U lus’ta. C um huriyet'te,
Taîrir'de ve Tanin'de değerli makaleleri in-
tifar eimiştir. Finlândiyada «Yeni Turan» ga­
zetesini çıkarmıştır; m uhtelif gazetelerimizi
Avrupada ve Şark m em leketlerinde tem sil e t­
miştir. Utanbuldan başka, A nkara. Kars,
, Trabzon ve En u ru m d a da şö h ret sahibidir.
3 — Doktor Ağaoğkı Mehnıet; Istaııbnl-
I da yerleşmiş, Vlyanada icmali tahsil elm iş. İs­
li lim sanat tarihi m ütehassısıdır E vkaf Müze­
ci sinde, İstanbul D arülfünununda bulunmuş,
j Amerlkaya davet olunarak Filadelflya Gni-
I ^ersitesi İslâm Sanal Tarihi profesörü olmuş-
J tur. Ars İsiâmice cemiyetinin mecmuasını ida-
re ediyordu. 1M9 da orada öldü. Annesi BA-
' ııiı Hanım istanbuldadır.
V III: Tehrlzliler
Birtok aileler gelmiştir, İçlerinden vezir,
hattat, şairler yetişmiştir.
1 — Muallim Feyzi Efendi ıB : Feyzi
BfaiHU, Muallim); Tebrlzin Türkm enler kasa-
l>asw<iandır. Kabası Bscdullah Molla kasaba
ım/group/merakediyorum
Attmvruuuı
nın muftlsl vc hocasıydı. Peysl Efendinin ot­
lu Mehmet Safa Bey (Safa Ikselı. OsmanlI hâ­
riciyesinin değerli nıenmrUriftdaiMtır. matbu­
at miidariutu yapmıştır. bu satırların yazıldı­
ğı »ırada Cumhuriyet Merkez Bankan mıılıa-
berat müdürü idi. Onun ojjlu Settar Ikael.
Pari* elçiliği müsteşarıdır, kın Zeyneb H a ­
nım. Ankara Hadyosunda tarihi tnUıik saati­
ni dinleten Cevat Memduh Allar ın «vceai-
dlr.
2 — Kemzi Baba ıB.: Remzi Baba.ı, İsisn-
tantıiılda yerleşmiş TebrizlJ kalender bir Bek
taşidir; deryakes idi, her çeşit adamla düşüp
kalkar, vüzeıadan, şuaradan sokak dilencisi­
n e varınca herkesle demleşirdi.
3 — Sadık K igıtçı; Afîtah mağazası sa­
hibidir K ig ıt ve kırtasiye tic a r i y l e meşgul
hayırsever bdr zattır.
4 — Cevat Bey  ier; milliyetçi, Türkçü
bu- zattır. Teln-izdc muallim idi, İstanbula
gelerek ticaretle iştigal etti. Eedebiyat ve ta ­
rih ile sağlam ülfet sahibi sözü tatlı bir zattır.
5 — İhrabi, Tebrizin Ibrab Mahallesin -
dendir. Harbi Umumiden evvel Istanbulda
yerleşm iştir. Altesi ötedenberi İstanbul ite
Tebriz arasında halı ticareti ile meşgul idi.
Alim, flzıl bir zattır. Parsça şiirleri vardır.
6 — Pren s Daniş, Prens Mirza Bıza Er-
faüddevle, aslı Erzurnm ludıır, geçen asırda
Revana hicret etm iş b îr ailenin evlâdıdır. Is-
tan hu Ida uzun zaman sefiri kebir olarak İra*
m temsil etm iştir. Ana dili Türkçeden başka
farşta, arapça, fransızca, nısca. almanca, lâ-
tince, İngilizce bilir. Türkçe ve tarafa şiirler
yazmıştır­
l a r Genceliler
t — İstanbula yerleşm iş Gencel! Azerl-
lerin en eskisi «Genceliler» denmekle meş­
h u r K ara Mehmed Bey ailesidir. Bunlara
<M ehmeıbâdeler, Mehmedoflar» da denilir.
D ört kuşaktnnberi İstanbul hemşehrileridir­
ler. İlk defa 1250 ye doğru Ucarot maksadı
ile gelmişlerdir. Osküdarda Şemsipaşads bir
yalı almışlardır. 1300 de Mabmutpaşada Yıl­
dız Hanının büyük Mr hissesine sahib olmuş­
lardır. Kıı aileden merhum Hacı Baba Gence-
lı ve kardeşi Necef Gen celi (bu satırları yaza-
nın dedesi) Büyükşehrin maruf tüccarları ol­
muşlardır. Bu aileden Mehmed Bey Mehmed-
zâıle, Yıldız Hamııda ticarette meşguldür.
Edip bir zattır. Bu satırların m uharriri, Ali
 1690 —
(iş- iı. herketls üt/el v« lohbot eder, mizacı
..t>zaba mail, samimi bir itirafın hiiknm ola*
raJc. kalender adamdır »Bu » I ir lan Jieşad
Ekrem muhabbetle ilâve eder: Has m&nada
münevver, harikulâdc enerji, belki biraa la*
libsiı. ateşin zekâsının hakkı olan tevazuu n
tir ucunu arasıra açmaktan hohlanan bir sat­
tır. İstanbul Ansiklopedisinin hazırlıklarından
iik haberdar olanlardandır ve Rcşad Ekrem
Koçu’yu tcşci edenlerdendir. <B.: Gencel!, Aİih
Merhum Zeynel Genceli. edip, şair, alim
ber lal idi. ömründe hiçbir işin Üzerinde se­
batkâr oEıntad, eserini tebyiz etmekten bile
Üşendi Butun ömrünü eşe dosta takılmak,
lâtife ile geçirirdi. Şiirlerini, -«»kalelerini hep
müslpar isimle nefretti.
2 — Adi3 ZiyndoğUı aüeti< Gencinin en
es-kı ai İşlerindendir. Safevi, OsmanlI ve Rus
devirlerinde dedtden babadan Gence beyler-
' bejlisi olmuşlardır; Kaçar aşiretinin Yuharı
Başkolunun Ziyadoğlu boyuna mensupturlar.
Bu aileden İsStanbula yerleşen Adil Cevad
Handır Gencetfn son bcylerbeyisi Cevad Ha­
nın oğludur; Azerbaycan hükümeti hariciye
nazın idi. Sonra İran sefiri oldu; Finlândiya
MUslümanlar Kongresinde Aîerbaycan müs-
lûfnanJarım temsil elti, üniversitede Rus dil
ve edebiyatı profesörlüğünden tek aü t edildi
Rusça, faraga, fransızca ve almancayt ana dili
£ibı bilir. Azerbaycan etnografyasında ve
folklorunda derin bilgi sahibidir; Azerbaycan
hakkında Tahranda, Baküda, İstanbul'da bir­
çok eserler neşretmiştir.
3 — Yusuf Bey kızları: Gencenin tanın*
iniş ailelerinden Yusuf Bey. Azerbaycan dev­
let reisi idi; .Azerbaycan devleti sukut edince
kayboldu* tuzı. refikası ve damadı İstanbul’a
yerleştiler; refikası Şefika Hanım. Kırımlı
meşhur Gaspıralı İsmail Beyin kızıdır.
4 — Doktor Ahmed Caferoğlu: Genceden
Utanbuta tahsile gelmiş ve Büyükşehîrde yer­
leşmiştir. İstanbul üniversitesi Edebiyat Fa-
kültesinde Türk Dili Tarihi profesörüdür. Bir­
çok teli falı vardır IB.; Caferoğlu, Dr. Ahmed ı
Ali Geacefl
AZERİ — On sekizinci asır şâirlerinden
ve Biiyûkşehrin kâtifcr tabakasından; doğma
büyüme İstanbullu, Lâleli Çeşme semtinden
idi. Kadıasker Mehmed Salim Efendinin şue-
r i tezkiresinde Reis ffieisulkütttb) kaleminde
İrilince yükselmiş olduğu kaydedildikten son­
İS T A .\2?, u
r a b a k k u v iö 5u s ş t f r l a r yrt.'il-nî 1 ı r EM »',‘r.
b i r m a h b u b a lâ le y e * d af; t* -- d il o lu p t
a ş k ı ile s ü z a n î>lur v> ;* jîi;îâ n j t i k i n d e h ir
a n ııia h b u b fiu z e v k a s is " ü z e r a n e tm e z d i A kı-
b e l b u h a v â d a n f e r i g a t ıtf n e y û ji r e L â t l i
Ç eşm ede* b e y h u d e fiükû;ıi*ldc îıû v i r â h e t b u-
la a ıa y u p d jru u g j e f . -îr-J*- in r tv â y i h i jâm r
c e n n e t m e rö ın i le ta H ir iç ü n -7^*m d t f i ı r d a n
o îu p g e lli»
Şamda öldü. Sâlim tezkire-inde ,ür di­
line Örnek olarak şu meralar alınmıştır
Trîlı itti İy^iml Irfcînf nâ*J fcatıd tdr-n
Kaltnif #*ni tabib beni ıtrrıtm^tjıl jdm
Virmiş Ktkibü sabri seviıp «*p %itrıuxrrt
ttabr ll beügrı »SİM» deyi hana prnri Mea
A t r f b ıra k ril m e c m o rti k a lb i ig ık a
R u h u n n lizrr d&neî hsMtı sljMrnd M*n
Bu üç beyit taze dilli seçkin tir şâir ol­
duğunu söylemek için kâfidir.
Bibi. : Salim . Şıxvrâ TctkİrvRİ.
AZİMET V A P tR f (23 Numaralıj — Şir
keti Ilayriyesinin eski vapurlarından; ıRumİ
1266) 1870 do Ingiltercde yaptırıldı ve aynı
yıl İçinde İstanbula gelerek hizmete girdi:
90.31 ton hacminde olup makine» 60 beygir
kuvvetinde îdi; ve (Rumi 1327) 1911 de kadro
d/şı bırakılarak satıldı.
AZİMKAR SOKAĞI — Kumkapu Nahi­
yesinin Mimar Kemaieddin ve Mesihpaşa Ma­
hallesine ait sokitklaruıdandır. Alatiirk Bul'
varı ile Koska Caddesi arasında uumır.
Atatürk Bulvarından girildiğine göre yol*
Uç arabanın geçebileceği genişlikte, toprak vc
bozuktur. Aksaray Caddesi. Paşazade Sokağı,
Lâleli Caddesi ve Kızıllaş Sokağı ile kavuşağı
vardır.
Yolun başlangıç ve sonları daha mamur
olup ekseri üçer dörder katlı apartımanlar
sıralanmıştır. Ortaları, en çoğu sokak kavşak­
larına rastlamak üzere sık sık arsalar ve iki*
şer kat kagirlerle çevrilidir. Bulvar kavşağın­
da, sağda: «Bereket» Döşeme ve icpvatlık
kumaş İmalâthanesi, ve Lâleli Caddesine ya*
kın bir kundura tamircisi bulunmaktadır. Se­
kenesi. hali vakti yerinde Türk aileleridir.
Bibi..* M u z a ffe r £ a h i v e N ım ii EÜrscvioı Gen n o tu .
AZİVAUE. ÂZÂDE — Fransız ediplerin­
den Plerre Lotj'ııin bu isimdeki romanı, için
de İstanbulun tasvir edildiği Garb romanları
http://groups.google.coi
 A>-SIKUırE01Sf — ıe # ı
ırasındaki en meşhurlardan hırl. hal (A belki
tanların en meşhurudur.
Malum olduğu veçhile Uakıkl iscııl Jullcn
V'iaad ve mesleki bahriye subaylıpı Loti 11850-
t#2S|, Vakın Doguy» tik önce 1870 de bir
mektep g*mist içimle gelerek tım irl jjftrmii;
se dc bu ilk ziyaret. uwrlndo büyük bir tesir
rapnıamışlır- «Aîivartc» roman» bundan allı
«ene sonraki ziyareti esnasında tuıulmuş not­
ların mahsulü ve iddiasına güre hayatta lal -
ııgı en biiyüK aşkın tasviridir. 1870 - 18"0
arasında, genç bahriye zabiti, dünyanın bir.
(Ok tarafım, Amerika ile Afrlkaıım bir hayli
yerini görecektir; v« 1878 İlkbaharında bir
harb gemisinin subaylarından olarak Selâ-
ııik'e gelecektir. Konsolosların katli (Herine
büyük dovletter bu liınaua hatb gemileri yol­
lamışlardır ve rom anın anlattığı şekle göre
lııgilterenin yolladığı gemideki genç subay­
lardan bilidir. Eserde onun nıznauı esindeki
notlardan ve Londraya gönderdiği m ektuplar­
dan mürekkep olup 1879 da Pariste müellif
ismi taşımaksızın [Aayadö (tstanfnıl 76-77) II)
Mayıs 1876 ela Türkiye hizmetine girerek 27
Teşrinievvel 1877 de Kars istihkâm ları içinde
maktul düşmüş olan bir İngiliz bahriye mülâ-
zimlnin not ve m ektuplarından çıkarılmışı»1]
baslığı altında neşredilecektir. Bu izahattan
sonra artık vakaların seyrini takib edebiliri?.:
Genç İngiliz , bahriyelisi Loti, gemiden
izinli çıktıkça şehrin Türklerle meskûn ma-
hailelerinde dolaşır ve bir gün bir kafes ar-
dimla A zyade'yi görür; «Kaim demir parmak­
lıklar arkasında bir insan başının üst kısımım
vc bana dikilmiş iki büyük yeşil gözU -kentli
yakınımda lark ettiğim zaman garip bir his
duydum. Kaslar siyah, hafifçe çaük, birbiri ile
birleşecek kadar yakındı; bu narana ifadesi
irade ile masumluğun biı< imtizacıydı; o kadar
tazeliği ve gençliği vardı ki, bir çocuk bakışı
denebilirdi.» Kafes arkasından ve gariptir ki,
sırımda yeşil ferace ile görilleıı, gözleri yeşil
renkli ve kumralı Saçları kail Azyade oııaltı
OTiyedi yağlarında bir Çerkeş cariyedir ve zen­
gin bir ihtiyar olan c-fendisiniıı ayrıca Uç ka­
rısı vardır. Sanıuet isminde, palisparelcr için­
de, fakat bir »ilişi kedi kadar temi*» Yahudi-
nin delâleti ile bu geni; kadınla tanışacaktır,
ve şehirde mutlak ve korkunç bir taassubun
nüküm sürmesine ve Asayade'mn kocası Abcd-
<lin Efendinin hareminde şiddetli bir istibdat
, / n r o u p / m e r a k e d i y o r u m
— AZJyAOE
mevcut bulunmasına rağmen. Ik) sevdalı Se­
lanik limanında geceleri, kayıkta faallerce
7>evuecı>klcrâtr. Aztyadc'nin U ıttyi kabul et­
liği kayrk «yumuşak halılar. Tiirkiye yaslık
vc lıalılarlyte doludur, Kunda Şark rehaveti­
nin bütün incelikleri bulunur ve intan Ur ka­
yıktan îiyatio yüzen lnr y*tsk gûrdUgünU zan­
nedebilir.-, Gir müddet sonra Loli’niıı gem isi
IsUıııtmla gider. Fakat Azlyade'den ayrılı* kı­
sa sürecek. Abcddlıt Efendi ailesi İstanbula
nakledeceği gibi sadık Saınuel de gelecektir.
(Sili’nin haıille daha içerilere yapacağı kısa
bir seyahat müstesna, eser artık hep Istanbutu
tasvir edecek, fakat gariptir ki. Lcs tMsen-
chantees (Bezgin kadınlar) Boğazın şanına bir
uzun kaside olacağı halde bunda iUhl sahil­
lerden hiç bahsedilmiyeceklir.
b ir gece yarısı pek genç Loti’ye Kasım­
paşa mezarlığı servilerinin arasından çıkıp
musallat olacak adamın kabul edilmiş gibi
davranıldıktan sonra elli metrelik kayalardan
LoU'ııin eli ile fırlatılışına ait çirkin hikâye­
den sarfınazar, eser bir müddet siyasi olay­
ların akislerini ihtiva eder. Sultan Murad taht­
tan indirilmiş olup fkinci AbdüJhamid kılıç
kuşanmağa gider; ve Eyyubd» Eylülün ihtişa­
mı içinde yapılan bu merasimin tasviri haki­
katen güzeldir,
Lnli gemiden ayrıldıkça Beyoglunda ya­
şamakla ve Halice yükseklerden bakaıı evin­
de sıkılmaktadır; tllrkçeyi ise Türk sanılacak
kadar (igıeııivermişlir. Samuel kendisine en
ınûteasilp semtle, Eyyuböa bir ev lulup tan­
zim edecek ve Loti bu evde Arif Efendi ismi
altında mahalle ihtiyarlarının saygılarına
mazhar bir halde yajıyacaktır. Hakikatle Ey-
yublnlar bir Hıristiyan ve bir yabancı oldu­
ğunu bilseler bile bu Müslüman hayatın: sür­
mesine ses çtkarmıyacaklardır. Ve işte, kış
bastırdıktan sonra Ajiyade Eyyubdnki bu eve
gelir. Biçare Abeddiıı Efendi, işleri icabı fıejı
Asynda seyalıat oderkeıı, Loti ile genç kadın
pek mes'ut günler geçirirler. Bu esnada Sul­
tan Hsnıid millete Kanunu Esasi verecek ve
Loli tctanbuldafci cevelânlan esnasında key­
fiyetin ihtiyar sarıklılar (aralından İslâmlığa
ııe kadar aykırı sayıldığına şahid olacaktır.
Fakat asıl mühim mesele aşklarının en güzel
günlerini tüketmeğe başladıklarıdır. Çünkü
bir gece, Loti ile Samuele rakip diğer bir fe-
da k ir dost., genç Ahmed münavebe ile kürek
 ç e k tik le ri h a ld e A ziy ad e ile b irlik te Kyyub- bura d î: olan U; «u Loti d*.;iİ fal ı> A ri\ yüz­
daki «ve d ö n ü lü rk e n b a h a rın d a baykuş ö te ­ başı Arif iVaam .smini Ihıyordu — Cephe­
cek ve b a şlartn d a fe lâ k e t k u lu n u n o lu şü jca- nin on afına ^nrJcrilm ek mÛBaad-r-m ute-
v aJI; A z ı y a d ^ 'y i j,^ ? y n ş î s r m d a n b itk in tn r h a ­ M^îJrrı Yarrrt gidiyorum .
le g e tirec ek Jİr. Hulr - f-k vc* biJdiylmiz ; ıbi -idinin Kars
r»;ıü:u:U-kl sı;lr‘îi-r arannda bulunduğun" ve
K a ld ı k i, L o ti b ir g û ıı Ç lra g a n saray ı iir-
Karaca J;!ırıh sahralarındaki Kızıltepe etek
k a sın d a k i caddede ve m u h te şe m b ir konak
lerltı-. yfimüldügüni: İstanbul gazetesi olan
s ra b a sın ıia ra jlla d ıfiı - fakat b u lu ştu k la rı za
fCeride-i Mavndls» bildirecektir.
iT i a j ı k e n tlisin e y a k ışm a y a n b ir g arb tu v a le ti
iç in d e g ö r ü p s e v m iy e c e g i ■ f e v k a lâ d e k ib a r b ir
Romanı bu gaw4e havadisi ikmûJ eder .
M ü slü m a n k a d ım ile b ir m a ce ra y a g irm e k Ltıti, bütiin inanılmam safhalarına ve sey­
ü ıe re A ziy ad e y i aşk y u v a sın d an kovup k o r­ rine rağmen bu maceranın hakiki olduğunda
kunç b ir ıstıra b a da sa lac ak ve bu h a le pek İ s r a r elmiş, Eyyubcîaki mezjrr iu<ş\m evinin
h id d e tle n e n A h m e d de E y y u b d a k i e v d e n uzak­ en aziz hâtırası şeklinde saklamış, sade A zıp
la şa c a k tır. Fakat d e d iğ im g ib i L o ti, konak de’niıı hakikatte Hakidje (hesapça Hatice) ol*
a r a b a l ı z e n g i u v e k i b a r h a n ı m a . S e n i h a ’y a r a ğ - dugtfnu söylemiştir Rus Harbi esnasında ha
beî e tm iy e c e k ve A z iy ad e n in sa lta n a tı y e n i­ kıkaten din ve tabiiyet değiştirmeyi ve sev­
den b a ğ lıy a ca k tır, gilisini muhafaza etmeği düşünmüş olduğu da
iddia edilir, Loti’nin eserleri hakkında mev­
H eyhat k i, bu sa lta n a t a rtık k ısa sürer,
cut malûmata ve verilmiş izahata göre de. sa­
İn g iliz g e m is i D e e rh o ıın d , L o ti'n in g e m isi, İn-
de Azfyad£'yi memleketine dünd [ikfen sonra
g ilterey e ç a ğ ırılır. B u e sııa d a R usya ile T ü r­
tekrar gelip araması hu romanda tasvir edi­
k iy e a ra sın d a h arb b a ş l a m ı ş t ı r v e A z i y a c î e ’d e n
len şekilden farklıdır. Loti, birkaç ay sonra
a y rılm am ak İste y en L o ti b ir an se ra sk erliğ e
değil, ancak 1880 de A âyade’yi »ramağa, alıp
m üracaat e d ip d in ve ta b iiy e tin i d e ğ iştire re k
götürmeğe gcieeek vc izini Haliç sahillerinin
M ü slü m an o lm a ğ ı düşünür. H a ttâ m ü racaat
sem tlerinde arayıp ölümünü öğrenişinin hi­
eder vc a n o ısu kabul o lu n u r. F ak at son d a ­
kâyesi e';e — dilimizde tercümesi bulunma­
k ik a d a, İn g ilte re ile ve a ile siy le b ü tü n b ağ ­
yan '/fan lû m e d'Orient <Uoğu Heyûlâsıı isim­
la rın ı k ıram ıy ac ag m t h isse d e re k vaz g e çe r.
li ve romammsı esere vücut vcrecektİr.
G id e c e k tir ve bu g id iş te n . A i i y a d Ğ ’n i n d u y ­
duğu ıstıra p m ü th iştir, E yyubda z iy n e lli eş­
Genç, taşralı, fakir vc M iniden uıahrum
bahriye zabiti Jutien Viaud o tarihte pek re*
y a sın d a » m a h ru m k a lın c a eski h a ra b b a lım
a la n — b ir y a n g ın da g e ç irm iş o la n — eve
vaçta olan natura üst romanlara tamamen zul
b irlik te veda e d e rle r ve sonra F ın d ı-k îu ia , g e ­
vo seyahatname ve hatırat, yeğnili romanına
m iy e g itm e k üzere filik a y a b in e ce ğ i sıra d a
kolayca lâbi bulamaz ve bir hayli iaraffan
L o ti a rtık e b e d iy e n g n c m iy e c c ğ i se v g ilisin ­
reddedilen eserini nihayet t'.ılımının - L6vy
den ay rılır. müessesesi 500 franga satuı alıp İ87U ocak
ayında neşreder. Kitap bazı tecessüs ve alû*
K ısa b ir z a m a n sonra g erçi te k ra r g e lec ek , k a la n rnucib olur, tenkid makaleleri çıkar;
dünyaya b e z g in g e lm iş k a lb in e İlk d e fa o la ­ fakat bu ilk eserin aynı /.amanda bir şaheser
ra k rik k a t v e m u h a b b e t g e lirm iş o la n g e n ç k a
olduğu ancak yıllar geçtikten ve Loti'niıı da­
d m ı b u lm a k ve a rtık e v in d e n h iç a y rılm a m a k ha sonraki rom anları büyük bir rağbet kasın­
k ira n Ue İsta n b u la y e n id en d ö n e ce k tir. Lâ-
dıktan sonra teslim ve tasdik edilecektir.
k in A r i y a d e 'n ln kederden ve k eder ik a d a r
Memleketimizin münevverleri ise îsUn-
h arem d ek i z u lü m vc istib d a d ın U tira b m d a u
bıtlur. e-ki âbidelerinin, muhteşem camilerinin
ö llip g ittiğ in i öğrenecek, se v g ilin in m e za rın ı
eritilmez bir şiir Usaniyle tasvir edildiği eseri
z iy a re t e d ip soğuk ta şa sa rıla ra k b a y g ın lık
fark bile elmîyecçkler, Namık Kemal ve ar­
g e ç ird ik te n sonra M ü slü m a n o lu p h arb e g it­
kadaşları. Şark hayalı yer yer gülünçleştiril­
m e ğ e , Ö lü m ü aram ay a k a ra r v e re c e k tir. în g U
me bile, muhteşem bir maziye sahib şehrin,
1İ 2 z ab iti a rtık O rm a n lı h iz m e tin e g irm iştir;
içinde bütün azametiyle terennüm edildiği b u
« Y an ım d a T ürk y a ta ğ a n ı sa rk ıy o rd u vc roma adan haberdar olmıyacakt+trdtr. Yirmi
yüzbaşı ü n ifo rm asın ı lâ b is b u lu n u y o rd u m ; yıl anma. Edebiyatı Cedide devrinde, TevCi*

http://groups.goog le.c
 vNitHLOreniM
Fikret, Beyoğlu » to n la rın a müdavini bir s u ­
bayın, Cumhuriyet devrinin m ütekait g ene­
ral milletvekili Muhuidin Akyüz'ün bu «ona-
d> jslanbuldin geçen Loti ile Aziyad£ hakkın­
da bir m ünakaşasından da galiba mülhem ola­
rak «Serveti Funun» da eserden ü /u n uzun
bohsedeesk, bütün şahıs ve hadiseleri sıkı bir
tahlilden geçirerek büylo bir m aceranın haki­
ki olması imkânı bulunm adığının Isholmı m ü­
him bir m uvaffakiyet sayacaktır. Halbuki, m e­
sele maceranın hakiki olııp olmaması mese­
lesi değilelir. Mesele eserde İstanbul şehrinin
ihtişamla tasvir edildiği ve üslûbun nefaseti­
dir. Fikret, Loli’nin dilindeki büyüleyici gii-
KİSİJİ itiraf etmiş, fakat m abetlerim izin, H a­
lide. Eyyub’u n Lotiye ilham etliği m üstesna
satırlar üzerinde durm am ıştır. Bu m akaleyi da
yılların lâkaydisUîi takip edecek ve Ç erkeş
kadın itim bir İngiliz zabitiyle m uaşakasın:
tasvir ettiği itin olacak, hiçbir m ütercim ka­
lemi bu pek lâtif eseri — neler tercüm e edil­
diği hald e— dilim im ç cv im iy ecek tir. Haıı
dan Lûtfl imzalı bir bayan AziyadS'nin iik
mitcTdmi olıa u j ve bu tercüm e. iyi hatırlt-
yorum kİ, eski h arflerle v e aldanm ıyorsam
• İkbal» kütüphanesi n eşriy atı a ra sın d a ç ık ­d e n ganim etlerini alm ışlar, evi tahliye e ttir­
mıştır. t akat b ir nüshasını m aalesef bulam a­
dığın için bunun n e sir tarihini d iren em ed im .
Aziyadenin ikinci m ütercim i ise bu kilçük
yıtınm m uharririd ir ve 1U40 ila yapm ış ol­
duğu tercüm e yine aynı yıl içinde Hilmi K i­
tabeyi taralından neşredilm iştir.
Not — Bu m akaleyi yazm ak İçin bilhassa
P ierrt Brodin'iu 'L o to isimli eserinden isti­
fade edilmiştir
N a h lt S i m Ü rik na v e bütün berbat yerlere beyhude baş vur­
Nahid S u n Ü rik'in tercüm e ettiği Azia-
deden birkaç parça naklediyoruz:
Arifin evinde yangın — «Bir g ü ıel K ânu­
nusani p a ta n , neş'eli b ir kış güneşi altında
eve dönerken mahallemde beş yiiz insanla tu ­
lumbalar gördüm,
«Ne yanıyor?» diye acele ile sordum,
«Evimin yanacağı hakkında daima b ir
hissi kablelvuku duymuştum.
■ Bir İhtiyar Türk: — Çabuk koş. Arifi kadar tatlı olan -kışının bir s-ıbahı idi.
çabuk koş, Ârif! Senin evin, diye mukabele
aUİ.
•Teessür Ve heyecanın bu çeşidi henüz
meçhulümdli.
■nrn/aroup/merakediyorum
1OT3 _ AZIV A Slh
«Bununla beraber birbirimiz için, o be­
nim için ve ben onun için ı» kadar aşkla ha­
zırlamış olduğumu* eve likayd bir eda Ue te-
knrrtlp ettim,
«Halk dilimim ve tehditkâr, giljergihım-
dan çekiliyordu; gazaba gelmiş ihtiyar kadın­
lar erkekleri tahrik ve beni tehdit ediyorlar,
dı; kükürt kokuları duymuş ve yeşil dumanlar
S&rmUşlerdl; beni büyücülük ve sihirbazlık­
la İtham ediyorlardı. Eski şüpheler sadece
uyum uşlardı ve hiç kimseye mensubiyet id­
dia edem et ve İstinattan ınııhrunı, endijeâver
vc acaip bir şahıs utmanın meyvelerini toplı­
yordum.
Evimize ağır ağır yaklaştım. Kapılar kı­
rıtm ış. cam lar kırılm ıştı, duman tavandan çı­
kıyordu. Istanbulda arbede saatlerinde zuhur
eden o korkunç kütlelerden birinin istilâsı al­
tında her şey yağma edilmekte idi. Evime gir­
miştim; kurıım karışık siyah su, yanmış alçı
ve alevli tah talar yağıyordu.
«Maamafih ateş söndürülm üştü. Bir uda,
bir zcnıiıı, iki kapı ve bir bölme yanmıştı.
Büyük bir soğukkanlılık ile vasiyete hâkim
oldum . Başıbozuklar yağm akerlerin ellerin­
miş ve halkı dağıtmışlardı.
«Miisellâh iki zaptiye kırılm ış kapımda
nöbet bekliyordu. Mallarımın muhafazasını
onlara terk ettim ve Galataya gitmek inere
kayığa bindim. Ahmedi arayacaktım: O mu-
sib re y le r serdederdi ve bu karışıklık ortasın­
da dost huzuru benim için kıymetli olacaktı.
«Bir saat nihayetinde bu gttrUUüler ve
kahveler merkezine vasıl oldum; Madamları­
du m ' o gece Alunedl bulmak mümkün olma­
dı.
■V e pencereyiz ve kapısız odamda, öldü­
rücü b ir soğukta yanık kokan ıslak yorganlar
içinde yalnız uyumak üzene tekrar gelmek
ıztırarında kaldım. Az uyudum; mülâhazalarım
muzlimdi. Bu gece bayatmıın nahoş gecele­
rinden biri oldu.*
Bir kış sabahı Hııltc vc kavıkda Azlyadr
— ıB ıı gayet güzel bir kış sabahı, şarkın o
«Bizden b ir saat evvel Eyyıı.Vdaı) ayrıl­
mış ve Halici gümüşü renkte bir elbise İle
innıiş olan Aziyade, efendisinin Mehmet -
Fatihteki haremine avdet etmek üzere bu İla-
 AZtVAIfF.
iiei penbc brr elbise ile tekrar geviyordu Be­
yaz yasmağı yflmnda bulunuyordu v© ön la
rafı inciler ve yaldızlarla stisJiı ol,m kayık
Jarmda her ik isi dc p e k rahat oturmuşlardı.
etki kürekli bir urun kayığın kırmızı yas
lıfcjarına yaslanmış. Ahmedle ben aksi isli
kamette iniyorduk
ılaUftbul sabahının ihtişam dm itli, tulü
eden güneş altında henüz pembe, saraylar
ve camiler Halicin sâkm derinliklerinde ken­
dilerini seyrediyorlardı. Balıkçı kayıklarının
etrafında karabataklar pek acai p fırlayışJar
yapıyorlar ve başları ünde soğuk ve mavi su-
da kayboluyorlardı.
«Ttsftdiir veya kayıkçılarımızın hevesi,
yaldızlı kayıklarınızın birbirlerinin yakının -
dan, hattâ kürekler birbirine karışacak kadar
yakınından geçmesini a n ıd p oldu. Kayıkçı­
larımız bu münasebetle m utat hakaretleri
birtrirterine tercih çimeğe vakit buiduiar:
«Köpek, köpek oğlu! Köpek torunun evlâdı!*,
ve Hadiçe siyah agzınm içinde uzun beyaz
dişlerini göstererek hizo gteliee bir tebessüm
göndermenin caiz oînujFjn* hükmetti.
«Aziyado ise bilâkis hiç-bir alâka ve tanı-
şlk’j'it göstermeden geçti.
Münhasıran karabatakların oyunları i İç
alakadar görünüyordu.»
Azlyade'nin bir tasviri — «Bu gece k en­
disini pek ziyade güzelleştirmiş olan b îr kılı­
ğa girmişti Elbisesinin ğ&rkk&ri ziyneti* y e­
niden muzlim ve sefil otmuş evimizin manza-
raaıyle simdi acayip bir tezad leşkıl ediyor­
du. Bugünkü Türk kadınlarının Âdeta unut
muş oldukları uzun etekli bir ceket, altından
güller serpilmiş bir ipek ceket giyiyordu. Sarı
ipekten bir şalvar topuklarına, yaltyzlı te r­
likler geçirttiği küçük ayaklarına kadar ini­
yordu. Gümüş işlemeli Sursa gazından göm­
leği. donuk ve amber renginde ve güt esan­
sı He oğulmuş yuvarlak kollarını meydanda
bırakıyordu Siyah saçiarı seki?; örgüye ayrıl
miş vc bu örgüleri o kadar kalındı ki, İçlerin
den ikisi Par isi l gayet zarif bir kadmuı saa­
detine kifayet ederdi. Bu örgüler, ucunda sarı
kordeleler bağlanmış ve ermeni kadınları gi­
bi, altın tellerle sarılmış bir Julde kendi ya­
nında sedirin üstün? yayılmış bulunuyordu.
Daha kısa ve daha âsi saçlardan bir yığın, w-
c a k v e yaldızlı hır solgunlukla yuvarlak ya­
nakların etrafında bir hâle teşkil ediyorlardı.
IG9-J — İstanbul
Daha koyu anberden renkler t^kapaldihnı
ihata ediyordu ve mutaden birbirine çok yı.
tun rri;m kakları o gece ilerin bir ıstırap ıt|.
(Jest içinde birbirleri ile birleşmekte idi.
«Gözlerini indirm eli ve kirpikierinta al<
U n d a sade geniş gözbebeklerinin yere dojnj
indikleri görünüyordu, İ d le r i sıkılmıştı va
mııljtdı olan »sabi bir lak*)lliu»!e kırmızı du­
dakları açılıyordu. Kir başka kadını çirkin
yapacak olan bu hareket onu daha sevimli
kılıyordu. Kendisinde bu hal endişe yahut ıs­
tırabı ifade ediyor ve lamamiyle eş kUvucâk
beyax incilerden iki «ıra gösteriyordu. Bu be-
ya* incileri vc bu kırmızı dudağı ve olgun
bir kirazın etinden yapılmışa lıenzlyen bu diş
etlerini Öpmek için insan ruhunu satabilirdi.»
Kasımpaşa Mezarlığı ve Aziyadg’nio Kab­
ri — «Kollarımda tutup sıktığım soğuk şey
toprağa sokulm uş bir m erm er parçası idi.
rfiu m erm er sema mavisine boyanmıştı.
Ve adetu hissi? gibi okuduğum bu altun fii<
çekleri ve yaldızlı harfleri hâlâ görüyorum.
(Bu TUrkrytde kadınlara mahsus olan 9
tartardan biriydi ve büyük Kasımpaşa mezar­
lığında toprak üzerine oturm uş bulunuyor­
dum.
«Kırmız» vc yeni karıştırılm ış toprak bir
İnsan vücudu uzunluğunda bir tümsek te f kil
ediyordu; kürekte köklerinden koparılmış
küçük nebatlar kökleri havada olarak bu ta r­
la itatii'ijic konulmuş bulunuyorlardı. — Türk
mıstarlarına ne buket nc de çelenk konur.
* Bu m ezarlıkta Avnıpa meaarlıklarımız-
dalci dehşet yoktur; şarkkâri hüzün daha tatlı
ve daha muazzamdı, .Şurada burada siyah ser­
vilerin yükseldiği büyük ve mağmum boş­
luklar, akim tepeler; uzaklan uzağa, bu cesim
ağaçtunn gölgesi altında yeni altüst edilmiş
toprak parçaları, eski matem taştan, başların­
da sarıklar taşıyan garip Türk um arları.
«Tâ uzakta,, ayaklarımın aHıfida, lîaliç,
İ.ilaııou!uıı tıgma ştikll ve ülectc.., Eyyub!
-Bu bir yas akşamıydı, kum ot, etrafına
kollarını doladığını soğuk mermerden gayrı
her şey ılıktı; mermerin kökü toprağa dalı*
yor ve ölünün teması ile soğuyordu.
« ta k ta n cihadı mukaddese gidea askeri
kuvvetlerin mızıkaları, o garip Türk ınurkası,
gıcırdayan ve yüksek ahenk, bizim Avrupa
âîeîlerimizce meçhul atta duyuluyordu,
«Vanııııda Türk yatağanı sarkıyordu ve
http: //groups.goog le.
 A,N5İ*U>PEnlSI
yüzbaşı uaiforT r,asını U b is bulunuyordum; bu-
r a d j " 'in in sa n L u ü d e ğ il f a k a t A rir, y ü z b a şı
A rif - L’s u m ism in i ta ş ıy o rd u ; — Cephenin
on s a fın a j ö n d e r ı lı n c k m ü s a a d e s in i İşle m i*
(im. Y ı r ın g id iy o rd u m .
• Gurup eden güneş mezarların yeşilim­ li ıınıum bim cm ndevu evine kaldırmışlardır
tırak eski mermerlerini yaldızlıyor, mahzun
giiraiMİ rcnl<te serviler üzerinde, onlurın asır
dille kökleri ve mahzun yeşil d allan üstünde
pc-nbe ışıklar dolaştırıyordu Bu mezarlık Al­
lahın muazzam b ir mabedi idi; onun esrarlı
sükûnuna malikti ve im anı duaya sevkedi-
yordu
■ Bir m altın örtüsünün sanki ardından
gitıi gonıyürduro ve bütün geçmiş hayatım
rüyaların nıubhem karışıklığı içinde başımda
dönüp duruyordu. Yaşamış ve sevmiş peres­
in etmiş olduğum m uhtelif renkli k ad ın lar ve
sonra heyhat ki ebediyen bırakıp gitmiş e l
dugum şergili yyva. ıhlam ur ağaçlarımızın
gölgesi ve ihtiyar anam ...
«Burada yatm ış «lan için her şeyi u n u t­
tum. Beni a en derin ve en sal aşkla, hem de
en mütevazı aşkla seviyordu; ve bana b ir şi­
kâyet yollamadan, harem in yaldızlı kafesleri
arkasında, çok yavaşça, ECüraptan ağır ağır
oldıi. Ciddi sesinin bana hâlâ $ûvle söylediği-
ni duyuyordum: — «Ben b ir küçük Çerkeş
esiredeo başka b ir şey değilim ... F ak at sen
biliyorsun; bunu eğer istiyorsan gtt Loti; arzu
etliğin gibi yap!»
«İncildeki kıyamet borulan gibi tannan,
mızıkalar uzaktan aksediyorlardı; Allahın
müthiş adını binlerce adam bağırıyordu, uzak
velveleleri bana kadar yükseliyor ve büvtta
u.eurlıklan garip gürültülerle dolduruyordu.
.E yrubun m ukaddes dağı arkasında gü­
neş batmıştı ve Osmanın m irası »zerine y u
gecesi şeffaf iniyordu.
Bu taşın altında olan müthiş şey, ba-
aa yakınlığı Ue beni titreten ve şimdiden
toprak tarafından yenilm iş bulunan ve halâ
sevdiğim bu miKhi? şev. Hepsi bundan mı
ltürel Allahım?.. Yahut tarif edilmemiş bir
taklyye. akşamın saf havasında yükselen bir
rah, burada, bu toprak ürerinde ağladığımı
görebilen bir şey var mıdır?
AZİZ {Ablaııguzrtı — 1800 ile IM S yıl­ sonra. Galata. Beyoghı ve istanbulun bitirim
ları arasında Tophâne sibyan bölüğünden hüs­
nü in i ii« m m almış b ir genelin Küçükpazar-
Uydı, piyasa arabacılarından bir adamın oğlu
m/group/merakediyorum
— Ifl95 AZİZ ı \c r~ ’
idi. Kendisi pek dilber olduğu haldi ablasının
gtlZelllğl Ue lâkabtandırıldıgıııa göre o kızın
behcel ve leUfetı ne olmalıdır ki meşhur
K ayjnakubagı ,B Kaymaklabagıı ağırlığınca
altın sayarak o zamanlar «koltuk» denilen giz­
derler.
Ablasıgfuel Azlı için Toph&ne ketebctln-
den ÜBktidarlı Âşık K âjfm n bir kılası vardır:
l'rjM sordum GenniİH-L VrfMa a fıur-ll
lepil^nnrlati hikUliiM kmurn >«k bhfcrtll
Ablan mı (tikel 5 jbuH cni dlyeıe
C m b n su trrrlh eltim ben Ahlıu(ü»ll
Ablasının ınicerâsı üzerine Azi« kemâli
hicabından Istanbulda duram ayub Tophine
müdürlüğünden istida ederek naklen Rodos
adasına gitti.
V n ıl Hl(
AZİZ (Afcm) — İkinci Abdülhamid dev­
rinin namlı kum arhane tefecilerinden; İran­
dan ıbelki Azcrbaycatırtanı on iki yaşlarında
gelmiş; yapılara kiremit, horasan, tuğla gibi
inşaat malzemesi taşıyan eşekçilerden terinin
yanına girmiş: beş allı yıl sürücülük yapmış,
o devirde peynir ekmek yiyerek para birik­
tirm iş. küçük bir sermaye sahibi olunca da
faizciliğe haşlamış
Delikanlılık (ağında, kendi boyundan
olanların devam ettikleri Galatada Ilurjid
Reisin kum arhanesine gider, fakat ayakdaş-
la n n ı seyir Ue iktifa edermiş.. B arbut ve pa­
tada tabela tutup bahşiş alır imiş.. B llihara
faizcilik için de H urşid Reis in bu iu m a r kah­
vesini seçmişti. Kumarda yutulanlara. alttan
ve giimfiş saat veya köstek, vüzfik. kravat İğ­
nesi. gümüş tabaka gibi eşya karşılığı para
verirdi; biraz nazlandıktan sonra ceket, palto,
gocuk da alırdı; verdiği bir iki günlük müh­
leti geçirenlerin eşyasını zaptederdi; şayet
bunlar Hurşidin h atırlı müşterileri ise. faizi­
nin m ikdanıu azaltır, borcun mühletini de
ujatırdı. Tabelâ tutarken. arap ra k a m la rın ­
da dokuzun boynunu vurup, yedi iİs sekizin
bacaklarından birin: parmak alıjı bire indir­
mek suretiyle oyuncuların hesabından para
çaldığı da söylenirdi, Uıujıd Reis öldükten
yerlerini dolaşmağa, seyyar tefeciliğe başladı.
Sıkıntılı zamanlarında Hızır gibi yetişip bir
daha İstenmemek üzere para verdiğinden.
 AZİZ JSTAXBC(.
— 1699 -

p e n ç e li fcabadftv U r <*n».rin â a fi d a hım a lile r. t u lu m b a c ıla r k a y ık tıla r . s a la p u ry a c ıla r.

ye «rdtUrdi M ü » k .rjt k u lla n ın » / ç ig a ra it m an av , h a m m a t v e h a m a m d M U k U fl A z ıt d o 1
i r c a n a rg ile tiry a k is i m avi ftfe lu . etfm or. ya ^ ■■ ! , t r U ra n ın ı» , k u z u k a lp a k a* a rk a y a d o ğ ru
n k d u d a k , palS bıyık, ( a tlı d ilil, o ı^ e ll. -ik 3 f i j^ ılm u j, s ır tın d a a t a tla s d a n g ö m le k , göm le*
b ir ad a m d ı. ih tiy a rlığ ın a y e tiş e n le r. >ı*nçlı- ftin k o lla n b i lr k le r e k a d a r in m iş ıiifllft, o s tü n -
g in d e «M r Acem d ilb e ri» o k lu ğ u n u Ş iilik le ­ d e b e ld e n s ırm a lı kem eri* s tk ılm lf a l k a d ife
rin d e in a n a m a rta rd ı: 1 0 3 6 - 1037 a ra s ın d a y a ­ ' - ‘k e t. r e k e lifi y a k a sı yok* <m k ısm ı d ü z v r
ş ı se k se n i a çm ış o la ra k OMü- T e re k e s in d e n çarpr;<cllaıı>a. ü n le g e le n k e n a r ı i le e te g l ıır»
y ü zlerce sa al. k o rd o n . gtim u> r^ p lı b a sto n , m a ıd e m c li, a l a lk n d a n y a lv a r. a y a k ta rm d *
şem siy e, ve f titp a ra rm d a b i r d ü k k A ı d o ld u ­ g a a y e t y u m u şa k s a r ı s a h tiy a n ç iz m e , ta b a m
racak k a d a r pallt>, e lb is e . a y a k k a b ı v e b a tta ­ iııue g iid e r ld e n , a y a k la r y e r e y a lın b ttiy o f-
n iye tık tığ ı söylenir. uıu 4 g ib i h a re k e tle rin i! îıiü im . ç iz m e n in dit
Mftnir Sülünüm r/üpjnnglir
k ısm ın d a k ırm ız ı b ir ş t r i d , ş e rid in ü s tü n d e
A ZI/ tAnıele) — Uerarri hiç görülmemi* b ire r m avi p ü n k ü l, n a z a rlık . H oldeki k e m e rd e
b:r kavıya kurban giderek feci bir surette Bi- h a n ç e r, so l e li h a n ç e rin d e , r a g e liy le s e y ir ­
milf genç bir ameledir; Ahırfcapu civarında c ile r e b ir te m e n n a ç a k a r, b a ş la r, S ek e
Lajıardi’nih o;!un deposunda çalıdan Aziz, I94*j s e k e v n e y ü r ü y ü ş le r, o n e d ö n ü ş le r , a y a k la r ­
jubaünın 23 iincü günü elektrikli desten.* ile d a a n e h ü n e r, b i r p a rm a k fis k e s i ile u ç a r,
odun kescrlceıı arkasındaki odun yığını yıkıl­ b a c a k la rd a o w e lâ s tik iy e !, ya iki y a n ın a ya-
mış. ve biçare amele odunlarla Jn ıd 6 n u a rk a y a b ir h a t istik a-
dcâiorc arasında kalarak parça­ metinde açılıp oturması ile fır­
laamiptir. laması, fırlayıb havada uçması,
B ib i. D e v r in ü f K c lu lc rİ.
uçarken perende atması dört
AZİZ IÇcrkesJ — 1905 mî- üönıye, bc$ değil Rivayete göre
nesinde Istanbulda altJ ay kadar
yâverâm hazreti şehriyeden
hüner gizlermiş KafkasyalI bir
ve çerkeoslan beylerinden bi­
rakk&s oğlan, Sermed Muhtar
Alus Galata balozları hakkında rinin akrabası, aslında ki2 oldu­
İstanbul A n sik lo p e d isin e verdiği ğunu iddia edenler de çok. Pür
notlar arasında söyle anlatıyor: silâh İki çerkes sahnenin tâ
«Galatada Zorbanın balozun­ karşısında. Azizin muhafızları.
da Öbiir talozLarm birinde bu Bir gün bir lâf çıkdı ki ojlleı»
lunmayan numaralardan biri de benın yerin Galata balozları de-
Çerkeş Aziz nâmındaki tüysüz itil Haristir, demifier. Aziz de hâ­
oğlanın her'teso parmak ısırtan misi çerkes beyini bırakıp M*
Kafkas rakısları. kazaskaları idi. *ajcrı Martiin vapurlarından bi­
Urun boylu, her âz&sı mütenâ­ rine atlama*. Kransaya kaçmış»,
sibe esir pazarında köle otsa ağu - bitıt : a. * . A tı». Kot.
tıgınc* altın, incecik bel. kişmiri
ten, bir çift ahu gibi göt. keman A Z İZ fSo& aaeınını — İ k in ­
kaşlar, ciddiyet dedin mi de on­ c i A b d ü lh a m ld d e v ri s o n la r ın ­
da, kBçekfcr gibi öyle «ırıtma, d a Ü s k ü d a n n r n u ç a rı tu lu m -
yüifma, kınlma. Ukdjrkârlarma b a a ia r r a d a n . T o y g a rle p e s a n ­
yüz verme, lcılri|Agerandan tak­ d ığ ın ın y iiz ukı o la n d e lik a n lı
dir, aKtış bekleme yok Önce k ırd a n d ı.
mandollnli, kttaraiı iki ruıtı çal­
Bibi. : VII, Net-
gıcı çıkar, ardından da alkış vj
ıslıklar araımda Çerkeş A g d A Z İZ (T o p h a n e li M esLane) —
rüuürdU. Islık tesyjf dogll tak lf r w iio 1895 a ra s ın d a T o p ta n *
dir. zira balozu dolduran kalabil Ç tf k fi Anla s ib y a n b ö lü c ü n d e n JJursnlı bıç­
İlgın yüzde dokt>tmı tersane­ (Kaıinı; Kemal Zorcu j k ın ın ey re b b ir g e n e uJub h â a n li

http://groups.goog le.c
 X .iKI.OPBMJiJ
Hu U uobülun freritıyııet güruhu H rum da
diller» rJwl«n ofanışdıı; TophAnu ketebesîn-
den v* bu satırları yazan günahkârın refiki
can ta ra to r Ü sküdarlı Aşık U ta ki Icafender
tik vadisinde basını bir tûrlil d trd tt M â d a n
kurl-ıraifi^mı^. o yolda luüûh ıılnıug biridir
ı# ; Hizi. Asık H aşanı MesUrıc A?fx için bir
semâi .vjuımştir:
IHrt* MUırt 0 -.uhi Jiüdılİm Uİlmrt k«UU»hâw?
Efpiiriltn u'Af fıılbdmm huj'rtrun sfcfmffr h;»nr
flıkîÜ naıJar clh ctarlr hııktıb luesUtnc mpKlbnı*
(M>lnrtntkf&ıı »jrılb iliihdb bin ıtu 'x rrri hin butum*
YıllJt tııekk ifl «ryinu linkin tn-lr ‘t* klirhikiM’
BifİDRİarl» j | w r kiTir Fvnı«r. fitjksıi, K^iJıılhAıır
lisinir lUflvrl r«Trii r r f i loyjuk oı»tıı*? }utfi
Nolur b ir g*"* seneye >antouı <& t>âhu\ ta « ı
rJy ln r se r Jıoyuh «Udim otatın m nıı M n ri l a u
i,»srb âluri ulııb çoMt a muİ) iki kcm uıı 1id«i
l'iıryt mr>J«k Ivl « p jlo a h a k in h fln 9 u kUlhAot
K tç b o lırlı ı t r ı r r k â d r t 'r ı ı r r . <iiiltsu. KajudM th*
Arfı i l e t i r w iıa yovrunı to[» kııkciMii TVplıâDcIi
İrim kân d f il l kPMillıı ft2i* cemfKİn b lln ırh
O çapkınlar beti tıy n e tle r jcurnr İm* ı ı u l ı beli
Işthıun yılan u lıır İLdkiâHiıtfth İter b ir teli
Yııni m rW i |r | lejrkiB b a k ın lw le 911 kiilhûnı*
Sıkkınlarla k û flr l:« n e r, Cİüksa. K â ftu lh in r
Toptıâııc neforâtııuln;ı ü t _ lüz anbar-
dan bazı eçyayı m iriye «ınlıp îo ta rlıir ve
salarken d e rd c it o lu n u rlar, M estâııe Alizirı ıio
şerikleri olduğu, İ h la rın a rıha m ç o tu ğ u sok-
ıluklan tahakkuk ed er, uıoydaıı dayağından
m w b ü«.cr sen e prangabunri o lu rlar, Slııob
anılanına sevk o lu n u rlar.
M estine A ıiJi b ir d efa Körmiiş idim, bir
rarmuani şcrlfdc O sküılnrda yaptığım çalgılı
kahvehlneye Tuphancli vı> TeMİincI) h e r biri
« h rl İtaatli lâzluı-lu
beraber gelm işti, el
hak g-JiCİLıhtlu Meti
devran idi, lâkin as-
kor fo rtn u ın ıu ıWg
meleri çözük, kuşağın
bir ucu siyaklarımla
» (amanın modası
kiıııorçin ynment (B. :
Kaınerçin, yemeni),
tîivn vn cilâsı son
dörter nıilbtezel, ha?.i
II idi. Çarııgn bir şe;.
kum am ın aöyletlıler Mi'ntinr Aal«
ItuısLaııdı. UsmnBİı- ı.tsaiuıı M. B.ı
/ ^ o K - r t k e d i v o r u i 'n
1607 AZİZ BAHA «Sakat
lordun tiırl suratına lıir şamar attı, ağladı,
sonra bir kesik kerem okudu. sesi ılâvâdl, hıç­
kırır yibi fikıyortlıı. hülJ kulatrlarımıtadır:
H âklı-u m n ı ı n ı l ı ı ı ıp ıllr k u **rjr
S ü y l # l l r iIİ v jiii iIIvHitp tırtıl
S & ra b ı lıV IJmlr ııc k r j ' f l y r l t u r
I t l r k a l r m l k ı l d ı ntTNİAıar fe rnl
Mi'gnr Anijf iMl>bIİIi^> lakabının veril­
m işi bu nıaşlıur kesik keremi fevkalidc guitl
uhuTnasından nniş, O kaılar t ('»ir «İti kİ Axizi
tokn 1Inynn u kaba, hoyrat lılzlarb lıtelm L‘o-
kuriitrııı bazit ve ııoııçe sahibi kabadayıları
arasında blıyiik bir arbede çıkacakdı. hele
«nliLi d«f nlııb g ittiler dr fırtına kopmadı,
o n lar g id er ^itnıı-ı bir nıecidly» sadaka ver­
diğimi dc hatırlarım .
v i n f İlle
A / İ / i m h a (Kaka) — Bir Mıeczub kalen­
der. halk sairi vc kaatil. 1940 tlo sekten iki
y::jinda ölen kahveci AU Etiza Efendinin b-r
isim taşım ayan hatıra defterlerinde hayatı
şttylcee teüblt edilmiştir:
A slı Snkiülı Rum mühtedisi jmi{; babası
n r Köle Y usuf A ga derler ııniş; bu Köle Yu­
su f Afin >922 deki Sakız İhtilalinin sergerde*
lerlm lcıı b ir kaptanın oğlu imiş, ve o tarihde
on Ut; yaşındn imiş; çok kanlı olan bu ih tilil
basrlu'ildıgınıla aydınlı bir zeybeğin eline ıtQ;-
m ilj ve Donanmayı Hümayunda Hurşid Rey
aılım ia b ir kaptana elli kuruşa köle olarak sa­
tılmış; melek misâli güste! olan bu Rum (ocu­
ğ u kendisini biiyilk b ir sevgi ile mânevi evlâıl
uıiinen Flurşid Reyin telkini ile islim iy d i ka­
bul e tn ıij ve T m in v y c nefer olorak kaydo­
lunm uş, A-Iıdeıti/rlt* .lxbandld> denilen Ram
kürs.'iıılannın lâkibinıle. ki babası da vakti ile
bunlardım bu'utlr, ve Mora Ihtilltli muharebe-
lcrlndu y a rarlık lar güsterıııiş; kırk yaşların­
da iken 111147 dcı donanmadan ayrılarak hiz­
m etlerinin ıntiltifat! Kasımpaşa İskelesi ka
y.kcılar kAhyadi olmuş ve Kasınıpaşadan bir
ıııUsHimnıı k m ile evlenmiş, bu iüllvacdaıı da
I'İC'H 12EİU dü (ınılâdT 1M 9-18S0) bu S « a
Ajiz. lUbtı doğmuş.
Aidi sibyan mektebinde okur iken ha bası
ölnıti», çncıık rnektebden alınarak kahvecilik
yapan dayısının riiikk&nınria çırak olmuş, on
allı yaşına kadar çalışmış, berberlik öğren­
miş. oıı altı ya.sı.ıda llıen (iSöö da) baba deml­
imi banriyo lâbiHtu-ijım Sıimâye ve ılellloti İle
Tcsîuieyc alınmış. MııhnıuHiye gemUine tayta
 AOZ BABA — İM -
o lm u ş, o ln ır y a s a r o ld u ğ a ç tv u y h ı( a yu-’;
« İ m iş , o » ı b a n l a r b a h riy e ^ » v ||u ^ y K ı>ım -
pBşa. G a la ta . T o p h â n e . F in ıtü ılı, S a t ıp u a r ı,
İsta n b u l je h r ım n y ı l ı »rD tlerıiM İc a y a k ta k ı
i r . arasında p e k itib a r lı b i r f lit bey m iş. İM»m«n
hep»t b ıç k ın lık la rı. ktıJhao i k a b a d a y ılık la rı ite
m e ş h u r im iş, A m Ç a v u ş d a k ısa b ir z a m a n
için d e k a h v e h a n e le rd e p a rm a k la g te ie r lU r o l­
m uş. f a k a t y irm i b e ş y a ş la rın d a ik e n f l6 7 7 ı,
h ff y ü z ü n d e n te c e n n ü n c U n if. lim arh A n e-
j v g irm iş. ş tlâ b u lu p ç ık ın c a k a le n d e r lik y o ­
lu n u tutm uş» saç s a k a l b ıra k m ış , o z b e k d e r v i ­
şi ► fjıftım t» y a lın a y a k , s in e ü r y a n , o m u z u n d a
m«$fn k ırû n . b a k ır tas, s o k a k s o k a k d o la ş a r a k
•<.\şk â te şi s ö n d ü rü r!..» d iy e fi s e b iU llâ h sa*
k a lık y a p m a ğ a ta ş la m ış . e a r a r k e y fin e , b ir
g u n d e s e rs e r i gU r& hum İan b ir d ilb e r in tii lü f
k em en d in e tu tu lm u ş , b u y ü z d e n d e n a m lı
ş e rirle rd e n Lfia D im itri a d ın d a b ir tu lu m b a ­
c ıyı neO s m ü d a fa a s ı y o lu n d a k a tle d e r e k Si*
n o b Z in d a n ın a g ö n d e rilm iş.
Saka Aziz Babama ınâzisi hakkında bu
mil uman reren Ali Riza Efendi şöylece an*
latıyor; «Sene 1296 imilftdi 1879ı. her yerde
karcıma çıkan in v* nâmus düşmanı Kozlu-
cali Mehroedi vurup Stıtoba gönderildiğimde
henüz onbeş yaşında idim; undun agasj Halil
Ağa adında arslan yürekli bir adamdı, beni
şâir katillerin arasına koymadı, kendi kah-
* mecnunu götUrmeye râî* oldu. Bir müddet
Stıkı Adı Rab* (?)
(ttfljlm: FüloŞm fdan S. B ow sh MI Ho)
ISTANftÜl
V9 oe-agı hizmetine verdi ıD • Efendi, K a b f t .
d Alil; avluya bekan ber dem ir parm aklıkd*^ .
m ahkûm la» d* kahve, tutun çubuk verird i».
Aziz Babayı orada buldum, benden b ir «cm
kadar evvel gelmiş, kendisini Istanbulda d ı
birkaç sefer gormtigiüm. L te Dimttriyl m .
dtıgunu da gaileler yaamış idi » m e d e tim .
Kokuşundan dışarıya pek çıkmazdı. bttÜ a
mahkumin tarafından f« v ta lid e hürm et g».
rürdü. Zindanda iken yazdığı sem ailer S lm b
Kalesinde çite dolduranların agıuıda dolaşır-
di; ben dahi deflerim e kaydettim . «Tahtl»
m ahlasım kullanırdı» saçlı sakallı, levend en­
dam, veçhen de sfthiU m etthet. e l hak erkek
güzeliydi; lâkin gözlerinde b ir lem 'ai d utu n
var İdi. B ir dem ir parm aklıktan kahve verir­
ken adımı sordu, heybetinden öyle dehşet*
düşdûoı ki iki kelim eyi yan yana g etirip Ati
Riza diyemedim, nutkum tutuldu Akıbet bir
gıin zindanda bir vâveyJâ koptu. Saka Baba
te k m cinnet getirip koğuşundaki mahkûtn:-
ne saldırm ış, güçlükle zcbtetm işler. ellerine,
ayaklarına zincirler vuruldu, ağırlığı yüz ok­
ka getir, b ananısın demedi, iki aded d e dem ir
gülle rabteltiler; İstanbula nakli için kaptan­
lar gemiye alm aktan korktular; öç gün üç ge­
ce kapatıldığı hücrede yemedi. İçmedi, bağır­
dı, gürledi, kalede kimsenin gözünü uyku tu t­
madı; nihayet bir beylik gem iota kaptanı
sonra haberini aidık, gemide ölmüş, Karade-
jılte atm ışlar. Şu semâ! bu Saka Ad* Babanın­
d ır:
Olurdu k a n u n a «ilim beni sözlerdi gözleri*
Nİe* bin iMk* m eydan ok«rd« o gizlerle
Esiri zülfü eyledi kenoend alm akla sitelerle
K ararlm ıştı *rhû bakım ı 0 fâh&oe götlerle
ttlM r aoda diğer a is itir SOteymandır o götferle
N’İce bin ijık ı göntöm kılarlardı «m * c d c
Auj kıble sanop biçare el bağlar gelir yerde
H m onuuh niyaz eyler rf>ndJnı çfc/e b*J derde
Kay feşık eylen ü s efgan m rrhscaei yek o buırevde
MNıİr «uda diğer n ittlir SOleyıaândtf e götlerle
«Şu manzûme de onundur;
Aşıkım vallâhl yihû kalbim al kan aflayor
Sin mlPtcnulı geçmez AnJm ruhum ber «A tjtiyer
Mlâhira b*nl *5ıir eylertlnıe lûllnnu
01 Rrnulf bin kasrın mıemric t o u d agüjror
Me|> eeffi çekmek rai dünyâ bEr tlilu l füo yek tnildar
N'&mıiMim İrim sûretrte rh-das Jkthyor
http://groups.goog le.c
 — 1689 —
JUUtrı* bir oebar N lf*l blıı rt-h ru m-m ıw n ıu
U tt* 4 b lb c f n r U l r mitili» a tlıy o r
i l Itabl fllf NhM kalbı»? ol ımb i ^n
TW> UftrtAt b u ü lıa T a k lijr» Ş rjfU ll “| 1<70C
• Mecnunun jemiye nakli tı-Ufi arasımla
uDuluImuj. kırbası i]>> tanları ıındaııda kaldı,
ilûmü halleri geldikten sonra yıkadım. teınl7
İrdim, kahve macında kullandım, vcailet rah­
met dlHuı
Bütün avam! terennümlerde olduğu gılıı
Sakil Azil Babanın tTahtVninı şiirlerindi' de
velin ve kaaCıye aramalıdır: İstanbul An­
siklopedisi binle b'r .Zuıılaıı edebiyali' ol-
ıtugurıu. bâklr ve «ıııgin bir m e v z ii olarak
bunnırt re gayret sahihi bir ıııüdeklû bekledi­
ğ i bilbun belirtir.
Sebatı vc Joaillier Kotofıraflıaııısmiıı
meşhur İstanbul mangandan ve kıyafetim
resimleri anısında bir «Saka Derviş l’or-
resl» vardır ki hal tereenıosini niikleitıgı-
mu Saka Aıi* Batm olduğunu, bu resmin dc
bedbaht adamın iki ciııııcl buhranı nrnsındu,
U j lllmitriyi vurmadan ime? eline bir kat,
kuru; verilerek çekildiğini kvıvvclle tahinin
ediyoruz.
Bibi : AU Rfa», Sinob Z in d a n ı H icrine h a tır ı
M lınlr SU leym an Çopanofilu, not.
AZİZ »ABA (sarart — Muhitinde sevil­
miş ve şöhret olmuş halk tlplerindcndir. Ye-
ınbahçede Kcçecilerdc Karabaş mahallesinde
otururdu, 1014 de seksen yaşlarında olduğu
sSylcnirtli- Birinci Cihan Harbinin heyecanlı
devrinde, bir gün Aîiz Baha'nın içtiği kahve­
nin bedeli mahalle kahvesinde Donanma Ce­
miyet menfaatine müzayedeye konmuş ve al­
tlın para olarak on lira loplnnııııjtı. Aziz Baba
ila beş kuruştan ibaret olan gündeliğini Do­
nanma Cemiyetine Icrketmisti.
Dibi : SSK , C.L-ll NMU.
A/.İZ liEY — Edib, şâir: hicri 2 muhar­
rem 1267 ııniUdl 7 kasını 185(>| dc Istaııbut-
4a dugdu. Uınûri Mülkiye Nâzın Şair Mch.
med Pertev PajazAtle Ahıned Ceınaleddin Bı-
yiıl ofiludur ıB.: Pertev l’asn. Mehmed Sahil.
Hususi Ulu il grirıiu ve hicri l'.:ttr> (milâdi
18081 dc Onsekiı yasında iken killipliklc gir
dljtl MbıMi Sadâret Moktfıbi «aleminden y«‘-
lijtı Meşrutiyetin iL'ınındıı itk Osman lı Me
boşan Mecllıindc «atnl k.iUbli£l yaptı, ahla
kına son derece •Hvt'.ul.l.ı*. i' Türk ■ Utıs
^ ^ ..n /m e r a k e d ıy ö r u m
AZİZ BEY
harhı esnasında Meclisi Vükelâ ıKabınat mü­
zakerelerine zabıt MliU olarak ılındı; karb-
den ton ra Şiırlyı Uevlet ve Sırtllı Ahvil Ko­
misyonu kAtiıdıgine tayin edildi, hır müddet
soma H1ifa ederı-k Kvkaf .Vrairelıne ıııtisab
«-ilerek MirAzatı Muhiınnu- inamına memur
oldu; 1808 de bu mcmuı iyel inerinde k a lm a k
üzere Kvkaf İdare Mcelbi izan oldu; IMM hı­
kı Ilkında Şair Hecaizftde Mahnıud Kkrcm Bey
Kvkaf Nâzırı ulunca Aziz Bey) Mezkûr Metli­
sin roıslifiinL- gelirdi, Jlaınade Pnjanm Evkaf
Nazırlığımla btı idare mcclbi ligvedı linçe cm
ISkı vakfiye müdürü oldu; Şerif Ali Haydar
Paganın NüıtıriığıruJa ise Edirne ve SeUnik
Kvkafımıı teftifinc memur editdl; o zamanın
yolları, seyahat vasıtları, hanlar bu kibar ve
İstanbulluyu (ok yordu. Yakın ahbaplaundan
IbnUlemin Malunud Kemal Beye Tckirdağın
dan gönderdiği Ur mektuptur:
Y la r R rriynrum ben «Uyar diyar
t;tdp yakı u r ne c iı* lk ıly ır
Sıkıldım a rlık burada y r lr r
İle r gıinUn hail d lle n lr n beter
V ııuiuM ak kaldık burada
İleni M r «anran ytık u n u m orada
(Mık jrinli bulııllp U r a b a tlıy a r
l l l ı ü a ınİD y altınar yanup bana »ulıyor
VnbiıJ! «m ilim le C<t|1 e v ln ie
^ > k lllr m İ bu hül altm ış d rm ln d r
Nihayet müfettişliğin lâjjvmdn Vilâyet
lahriri müsakkafât memuriyeti İstanbula gel­
di: Ücretle Maliye Nezaretinde Vakıf Arazi
Komisyonu Heısllğjnc tayin edildi, az sonra
da tekaüd edilıli. Suiistimallere, servet yap-
mjga çok mütaid nıeınııriyetlerinde ellen dai­
ma tertemiz kalnıı» pek asil ve namuskir mc-
ınur olduğundan tekaildlUğUnde geçim sıktıt-
Iuîi tekti bu sıkıntıya dam ar sertliği hastalığı
İle, mcsfııte illetinin ıstırapları da yüklendi.
İP 1(1 ile lİlleri 27
rt'Mülevvol 1337)
jlecesi vofat etti.
()ükildardu Selimi­
y e Dergâhı Nazire­
sinde tabasının
kabrine defnedil­
di.
Geçini? acırlar­
daki Türk Cemiyet
havaimi, merasimi.
illetleri çok İyi b| ıvrır.uMJiidc ,ı.i. tı#j
lc:j h ı r z a t <KrJm: Nrılk)
 idi. Maemud Kemal inalın «ran ile kaleme
aldığı «Mâcâsâm ve ÂdâU KadEmei Osmaniye»
adında çok miıhloı bir eseri bitiremedi; deıic-
si Pertev Posa hakkında yazdığı mufassal bir
hal {ercumesifli dı* yarını toraktı.
Evkaf Nazırlarından Mayii Efendinin mü­
kemmel ve mufassal Mr Evkaf Tarihi yazıl-
foaAi için ceşkit ettiği komisyonlardan birine
Reis olduğu faalde Kvkaf Tarihine dair ancak
od sahtfelik bir müsvedde yazabildi. Ya­
n ı n kalmış eserleri İle beraber oğluna seçil*
miş şiir, hâtıra kırıntıları ve manzum ve men­
s u r tarihi fikralar. lclâif ile dolu defterler b ı ­
rakmıştı; bunların arasında Biiyiık Mecmua­
da keadi şiirlerini ihtiva etmekte idi. Hepsi
neşredilip Alilli Kütüphanemize mal edilım»-
si gereken kalem ınetrûkâtıdır.
Şiir dlliııe örnek olarak «Son asır Türk
Şairleri» nden bir gaaûlini alıyoruz:
Hsyll demir giiaİUınlln lıor k â n yûr endişesi
GUa olur ki i$ıkın belki «yra eudigesi
Saklıdır iliKtudt râri uşkın Umcm aşikar
Cfıll giril ÜU«r ta p i n li ^ r endîtesJ
rami » r rlu il sebûîrrle donandı Ufznaimla
Kalmadı âlemde artık UlMâr endişe»!
İtilir «ıtlk «ıımitmi tklu* ile $iındcııgeni
Herdi firkat didçyiı »lmnT mesâr rnriigffli
f i & y m y dCu o l t n a u ıa k J ır M iû d fn ty u ı r v t h î r â n ı
R tm J c i ilft-ij.fr*cırn teyİU n f h i r e n d ü ^ J
Rindi bl parvâyJ sjkı* yok «lıilkdea eser
ZiıhidJ hiçârrnlıı vardır h tia r «hdlgeai
Bulmaz âlemde Aiiıâ ehli dil eiıyl hujtıır
Blilbüli zârin de vur gillşcgrte bâr «ûdijeai
Aziz Beyi yakından tanımış ve sevmiş
tbnüiemin Mahmud Kemal Bey merhum bu
dostunun portresini «Son asır Türk Şairleri»
inde şu satırlarla canlandırıyor.
-Kuvvci nutkiyesi meşhurdur. Söze âşriı
idi. 3ir meclisde bilâfâsıla saatlerce sot söy­
lerdi, söylemeden lezaetyâb olurdu, sözlerini
herkese dinletirdi, dinleyenler usanmazlardı.
Başkası, forsat buiub da söze başlasa, yüzünü
duvara çevirir somurturdu. Selâhiyettar ol­
sun olmasın her şeyden bahseder, herkesle
mttbâbaseye girişildi. Mütaleat ve mutıâke-
mâU, tavır ve kıyâfeti kendine mahsustu.
Vetâkâr. rijlnuvaz. hayırhah idi, iyilik yolun­
da elinden ve dilinden geleni esirgemezdi».
Pek şirin bir hatıradır, Mahmud Kemaî
İnal ve yîr&m. içlerinde Aziz Bey de dabU,
bir doat cninde toplanırlar, sohbet rahmet
Kahmâna kavuşmuş nueşhıır adamların hal
tercemelorinden açılır, AiIk Bey sıkılır, o ge>
ce suratını asar, ertesi günü do şu hicviyeyi
yazib Inal’a yollar:
D M te c r b ı b ı a v m ü k a r a d ık U beaabâlı
MlintrVr M ^riiK her w U o(mu« MiMkr
•InSMndair. &*M*ı*dan. « T a b in d e* «orduk
(d rn M rii »İÜ kıydın b ir g r w rh ll k ubâr
#yl* tnnük cdjlüb hâil biıliıı» kfffolda
Sfbıfti oıcvti ola» Silkti rib ü biıAr
R ıU ıIt h e r ttkı-una b ir b ir u k a v a k KbdiitdiPiıı
Pişti p n t ^ n İtele hiç kalm adı b ir mcıtiır
Alfk;iilıı»v(ık bite jrak bu kadar oilvm it
■Caba entba olunmuşsa da titi memiır
.tm b ü tiirlıi u e n d e n ne kadar varsa Ölfp
Erfrrek n -a n i g e fid Bfçuifdp lâbitr tab u r
»hJtlp Itnım ııt tümle mile) eım&(ı
Ne garibdlr o gere sanki çalınmış İdi sûr
Bebtü h ay retle k a lır g S n e masaret M atm od
Çünlü e l u i ; ııiçe hem m esleği ■ İrinde zuhur
Güç idi gerçi tahammül br-rekel versün kim
Hana virdi oldu o çeb burmayarak İsraf sabdr
A Z İZ BEY (Çavuş) — İkinci Mahmud
devrinin Emlerurm H üm ayun ağalarından; or­
ta oyununun ku m cu ların d an nam lı bir mu*
kalıid (Ba Orîaoyunu); hayatı hakkında. Hafız
tlyas’m *Vekayw L c ta iH Enderun» adındaki
m eşhur eserindeki birkaç küçük bendden baş­
ka malûmat ed in ilem ed i;
... İşiij liol oyununun kolu kanadı ve
belki sarayda sebebi kfişsdı olan Çavuş Aziz
B ey in pişkâr-ı hiylekân ' Kor Müaiafa Beye
itikadı vb ne kadar cevr ^rlese tahammül
edeceğine ilUnadı olduğuna ıtinayi muhavere­
yi iltizam ve meclise revnak virmek içün kür
mör gibi kelâm istişmua idecek vakarına do-
kunııb hemen Azûoe zaaf-ı basar ile nazar ve
körlemeden attığı saçmalarla iskata zafer bul*
dukda Aziz-i merkun iıor-ii nanköre levm
edüb: Sen açıkgöz bar adam Olsan böyle sakar
kör olmaydın, seninle sual ve cevap aynı
azabdır diye hayli itâb gösterince Mustafa
Bey her ne kadar müşevveş ve şeşi beş görür
bir k#r ü bi eş ise de yine bastığı yeri bilir
keleş olmagla Aziz Bey’e; Aman nan­
körlüğü sen bana korlük içün İdersln hâri İs*
tedlğin gibi eyle de goziin glbne&in! dimosi
parlakça görünmekle Aziz Beyin sair aveneti
http://groups.goog lei
 j o is iR L o r a m f f — 170) —
AılM btidnd» v« Muştala Beye dürüst hitab
ite Sen M k dört gte İte bak sonra cevab bu*
lanla»'» diyerek isiiıiab ittiklerini kür gözü­
ne kcstirOb: Ciiı»len£w hüsnü natarm vardır
didüçe herke* bir glibne peyda v« vafcttt asre
fctdır «ıv»'i iddiaları nıha guta oldu» (H.
1241 — M. 182$ vekayli).
«... Evvelce tanzim olunan kol takımiyle
çengiler taslağı ÇavUf Aziz Bey ve pl^ekâr-ı
hiylckâr Kftr Mustafa Bey ve Osmanlı Ali
Te Mak’ad Esad ve Kanbur Haşmet ve Med­
dah SalHt ve İbrahim Hoca ve Zenne İbrahim
te Malak Halim Bey ve Türk Emin ve Çilin-
poide Ahmed Ağ» ve mukallid Yahudi-i
bedbAd ve ınüteabhid-i taklid Cuhud ve Se-
ferli koğuşundan Koca Vekta’yı sem alûd
Musahib Soid Efendinin indinde isbatı vücud
itmeleriyle kola dâhil ve Musahib Zeki Ağa
dahi dairczenbaşıhjs nâil olub cemi-j neferat
te haşcratlyle sedan gelince asıl kol oyunun­
da dairecen Yahudilere tattnkan huzura yak-
leşdıkljuı İle yerlere beraber tem enni ve ba­
dehu kaiden pastal urm alan muvafık-ı usul
besU-i saye seza oLmağLa başçavuş zurnazen
lset Ağa kaba -iurııJiyt dairelere denk ve nag-
me-i al-ı aegâiu perde-i biâr-ı müsteare âhenk
Idecek cumınaeılara işlek geîiib her biri bir
kisbet-1 bed ile meydan-ı muhabbete vusul ve
kolbaşı Musahlb Said Elendin:tı muvacehesin­
de Aziz Bey Ue Muştala Beyin tepdiği curcu­
nadan başkası mugayir-i usul görütıüb ... Aziz
Beyin Kör Mustafa Beyden bâzı sual ve ce­
vabı mukabili tnâl-1 karun oldu» (H. İ241 —
M. 1825 vekayil).
Uatiz tlyas Efendi, yine aynı yıl vekayil
ananda, Gatatasarayı ağalan arasında Hayali
Hâmid aduıda Ur vatın zuhur ettiğini ve padi­
şahsa huzurunda Çavuş Aziz Beyi mat ettiğini
kaydediyor.
AZtZ BEY (Tambûrl Mahmud) — Musi­
kimizin en büyiik bısleltârlarm dan, en deha-
ktr saoatkirUırunızdan olan T anbûrl Ali Efen-
üi'nin oğludur (K.; Ali Efendi, H ünkâr imamı
Tanbıırl).
Göbek adının «Mahmud» olduğunu da HU-
seyin Sadettin Aret'den öğreniyoruz (3 tem-
| mut 1948 deki bir konuşmasında). Udi Vecdi
j Seyhan da «Santurt Edhem Bey» isimli m“-
t nogratisinde «Tanburt Ali Efendi'nin oğhı
I Aziz Mahmud Bey1in de cuma ve pazar gün-
ı tart Kasımpaşa MevlevihSııesine devam ettl-
i/oroup/fnerokediyorum
AZİZ BfcV (TmMM Itahrnııd)
ğinlt bildiriyor. Tanbunı babasından öğrendi
Sadettin NUzhet, «Türk Musikisi Antolojisi»
nln ikinci cildinde (a. 678 - 07fl) Aziz Beyin
Hicazı Hümayun makamında ve Evsıt ikaaın-
da bestelediği bir Tevşlh'ln (dini musikimizin
büyük formlu ve güç (tekillerindendir) güfte­
sini almıştır; bu (lir. Fıızull'nln olup gazel
aklinde altı beyittik bb- naat parçasıdır
Mes’ud Cemil'in ifadesine güre (Tanlmlt
Cemil'in Hayatı, Ankara 1047} Cemil Beyi,
Aziz Bey, zaman zaman evinde ziyaret eder­
miş; fakat babası Ali Efendi kadar Cemil Bey
İle dost değillermiş. Gene Mes'ud Cemil Tel,
Aziz Bey’ın aslında dahi pek yerinde olmıyan
sıhhatini, hiç iyi kullanmadığından büsbütün
bozulduğunu ve gen; yağında öldüğünü, ayni
küçük notunda bildiriyor. Aziz Bey'in doğum
ve ötibn tarihleri kat i olarak bilinmiyor, tah­
minîmizce 1872 de doğduğu ve 1610 sıraların­
da öldüğü söylenebilir. Mustafa Nezih Albay-
rak, Mes'ud Cemil'e naklettiği bir hatırada
Aziz Bey'in Tanbuıi Çemil'e karjı hayranlı­
ğını belirtir:
Cemil Bey Müikiyede Mustafa Nc2ih re
Aziz Beyler üe aynı sınıftaymış. Mustafa Ne­
zih, Aziz ile pek iyi arkadaşmış; fakat Cemil
Bey ile pek görüşmezlermiş. Bir gün Aziz, Ne­
zih Bey'in kolundan tutup Cemil'i göstererek:
«Şu çocuğu görüyor musun? demiş, işte bu,
babamdan daha İyi taabur çalıyor». Mustafa
Nezih evveli anlamamı; ve inanmamış, Bun­
dan sonrasını, bizzat Mustafa Nezih Bey'den
diniiyelim:
«Doğrusu pek {aştım. Aziz şaka ediyor
sandım, inanmak da güçtü, Tanbuıi Ali Efen­
di gibi bir üstadın üs­
tüne tanbur çalan ol­
sa bile, bu, bizim sı­
nıf arkadaşımız, ses­
siz sedasız Cemil ola­
bilir miydi? Ama bu­
nun böyle olduğunu
söyllyen de yabancı
d e ğ il d i . Sonraları,
merhum Cemil Bey
ile Mülkiye Mekte­
binden başlıyan mua­
refemi ilerlettim ve
arkadaşıma A z i z'in
süzündeki doğruluğu, m taod Jiıta B«y
o zaman kendi kulak- OMm: Ntdk)
 AZİZ BE7 4V«dhlp»yft*ld* Mehmtd) — 1702 —
UrunIsı da ifittılctcn sonra anladım*
T. Vübuu dntmıa
A ltıdaki satırlar Mahmud kemal lnal'ın
«Hoş Sadâ* sından alınmıştır:
«Mahmud Azil Bey 1 8 7 0 ( H ic ri 1287) de
tstanbulda doğdu. Mülkiye Mektebinde İkm a­
li tahsil ile 1893 de şahadetname aldı. Ziraat
Bankasına tucm u r oldu, orada senelerce hiz­
m et etti. Divanı Hümâyûn Beyllkcisi Nâıar
Bey merhumun oghı Haşbn Beyin Mülkiyede
arkadaşı olmak münasebetiyle yıllarca evle­
rinde ikamet etü. İnkılâbdan sonra Ziraat
Bankası merkezi Ankaraya nakledilince açık­
ta kaldı, pek ziyade zarurete uğradı, b ir ta ­
raftan muavenet görmedi, 1029 da vefat etü .
nereye defnedildiği anlaşılamadı; açlıktan öl­
düğü ve cenazesinin ashabı hayır sadakası ile
kaldırıldığı gazetede görüldü.
«Kasır Beyin hânesi yan dik tin sonra ne­
reye nakli mekân ettiğini bilmediğim ve b ir
yerde tesadüf etmediğim gibi arkadaştan ve
âşinâları da kendinden bahsetm edikleri cihet­
le halinden aczimle beraber, İmdadına şitab
ve elimden geldiği kadar izalei ıstırab eyler­
dim; vermeyince ma bu d, neylesin Mahmud..
«Aziz Bey m erhum sarı bıyıklı, o rta boy­
lu, tıknazca, aükûtl, ağırbaşlı, uslu, terbiyeliy­
di. Babasından meşk ederek tanburzenlikde
kespi maharet etmişti, sadası hatif ve hazin
idi, güzel okurdu».
AZİZ BEY (Vecihipaşasâde Mehmed) —
Şair; 1348 de Istanbulda doğdu, Hicaz valili­
ğinde bulunmuş Yozgadtı Vecihi Paşanın oğ­
ludur; hususi alarak sağlam bir tahsil gördü,
arabca, (araca öğrendi; 1864 de babası ile be­
raber Hicaza gitti, maagsız olarak vilîyetin
tahrirat kalemi başkâtiplik vekâletini yaptı;
1887 de babasının ölümü üzerine İstanbula
döndü. Meclisi Vâlâ kavanin dairesine kâtip
oldu; memuriyet hayatında u lâ sınıf evveli
rütbesine kadar yükseldi; bilinci rütbeden
Mecidi ve ikinci riiüıeden O sm ini n işan lan ve
altun liyakat madalyası ile taltif edildi; 1908
de tekaUd edildi ve 1014 de öldü; Rumelihi­
sarı mezarlığına defnolundu. Nezaketi, terbi­
yesi, bilgisi ve tevazuu ile muhitinin hürm et
ve muhabbetini kazanmış b ir sim a KD. Aşa­
ğıdaki gazelini «Son asır T ü rk Şiirleri» nden
alıyoruz:
plyileyi Hsdfcar ü l/e l «yUyelim
n * |ir
S nU e afafl farfck mıkıbbel «jllyellm
iR A m u
Bakırdır gidelim dllyft f m t a r i ıt
h O t l bil lir blf hfcffm nhhM vrUydİA
Getir getir demidir bUri ftnib bakgl
By »akU fırçala addl p ıb iK t ty lly d la
V ptub » gönce f n b ta and t-Ebe gMşende
C*mi flı’ikıtu bir bir hİUyet cjliydibı
Gmnfanü gurbeti terkin asmanı faldı haHıl
V ı h ı d l y i n u a rtık v i v M (fÜ jfeH n
M ı a lu m ıra n a yâri» Irijd lrtn e b td
Haıdengl gamzelcriiMİen ılf c ijc t t|l|yclİB >
O U v c tl f i bilirken n (A ne d ir bilmez
N a ııl nfctbtmfze a tfı töhm et eyUytÜra
Kenfin v u la {«küb yftrl I f f t p erd ln
Cihanda bir de Axht ıcknfaet ehliyetlin
Bu gazeli Hicazda, istanbula dönmek
üzere, iken yazdığı anlaşılıyor.
B ib i,: M. K. în*l» son asır Tttrk Ş iirleri
AZİZ DEDE EFENDİ (N ey»n) — O eç«
asrın ü stad bestekârlarından ve büyük ney»
şenlerinden; m erhum üstad Sadettin Nüzhet
E rg un'un «Türk Musikisi Antolojisi, X>lnl
Eserler» isimli pek mühim kitabının ikinci
cildinde topladığı m alûm ata göre, Aziz Dede,
1840 tarih lerin d e Ü skudarda Doğancılar Par­
kından A hmediyeye inen yolun sağındaki bir
evde doğdu. Ailesi hakkında maalesef hiçbir
m alûm atım ız yoktur; h attâ babasının ismini
ve m esleğini dahi bilmiyoruz. Genç yaşların­
da, tahm inen 1860 senesi civarında Mısıra
gitti; oradaki m evlevihanelere devam İle ney
Öğrendi. Mısıra gitm esinin sebebini bilmiyor*
sak da* h e r halde bu seyahatten evvel d e —hiç
olmazsa aile tarikiy­
le ^— Mevleviliğe İn­
tisabı olduğu tahm in
olunabilir. M ısırdan
sonra GeliboEuya g itll
ve o rad a Ağazade
Mevlevihanesi geyh
v elcili Ali Dede E fen­
d i l i n m eşihatı esna-
a n d a «m atbaha so­
yundu». Sonra Şeyh
Htisameddln D e d e
Efendi'nin (1817 -
1B84 d e yagamış m eş­
h u r b ir Mevlevi ku-
dü&uendir) Şeyhliği
zamanında — tarik at
http://groups.google.corr
 1703 —
m'ımsı— biaMr gün suren Mevlevi (Uealnl
İttirip >0«du oldu.
Aaı Oedc’ftin tilculn) bitirme tarihini
j*?2 olarak tesbtt etmek pek nıakut olur;
{«ikil Hiısaroeddin Dede 1670 4e şeyh tayin
glnnmus w Aîi* D®de <lc AU Dede zamanın-
fa çilesine başlamıştır. A m l>ede, Gelibolu’
mm bu mesrur Mevlevihanesinde fail* ika­
met etmlyerck, tekrar istanbula geldi vc U*-
jjjara yerleşti. Bilhassa Hicaz makamında ve
fıUlt ikaaındaki meşhur şaheser peşrevi ile
musikimtale sanılmaz bir şöhrete saJıip olan
Salim Bey'den mc^Jte banladı; Hacı Stilim
H,y dahi Aziz Dede gibi Üsküdarlı olup, pek
kudretli bir neyzen idi; büyük bestekâr Ney-
Kiı Hacı PaiK Bey, İni zatın küçük kardeşi­
dir.
Büyük H sttat Sam i E fend i, peşrev beste-
Slrlarımsdan M ehmed E m in Y azıcı'ya, Aii*
Dede ile Salim B ey'in tan ışm asın ı şfiyle ra k -
le m is tir:
<A2k Dede neyini ilerletmek maksadı ile
Salim Bey’e müracaat edince, Salim Bey De-
Sç'vî; «Bira* liQe bakayım» der; Aziz Dede’
un sJdasınm harüulâdelijtlni işitir işitmez:
•Sen benimle alay etmeğe mi geldw ?ı hHa-
tünd» bulunuz. (Sadettin Nüzbet, 506). Aziz
Dede. Salim Bey'den muntazam ney ve jbu-
sfc dersleri almıştır; Salim Bey'in dini ve liı
drnl musikimizdeki vukufu düşünülürse, bu
meraldi ve istidatlı talebesine çok «ey öğret-
| tipli tahmin edebiliriz. Zaten Aziz Dede az
om u idinde Büyükşehrin en maruf neyzen­
lerinden biri olmuştur. Sami Efendi'ye göre
Salim Bey, bestelediği âsarını Aziz Dede'ye
aldırtmaktan pek mütelczziz olurmuş. İki üs-
lad atasında bu dostluk, 1894 de Salim Bey'in
veiatına kadar devam etti.
«Aziz Dede, istanbulun on meşhur iki
Mtvlevihanesl olan Galata ve Üsküdar Mev-
Itvihanelerinde neyzenbaşı idi; sonradan, meş­
kur liatıırlyB Mevlevihanesinde de aynı vazi­
feyi aldı. Bu son vazifeye başlamasını Galata
Mtvletihaıuui şeyhi Ahmed Celâleddin Dede
ü tndi <doğarau; 1853) Sadeddin Niizhet'e
anlatmıştır:
«Bahariye Mevlevihanesi şeyhi H üseyin
C e d d in Dede (1854 1BU) bir gtln bana
ki: <Bon Aziz ü e d e 'y i davet etsem get-
w')«!»k, fakat sizi çok sever ve kırm az; [ûtfen
faJ>'7>n, inzim ck-:jiâhıu SL*nı Lyzcnliğtlli de
./^oup/m erafcedıyorufn
AZİZ t>El>E EFENDİ (N em a )
deruhte etain». Bunıın üzerine kendisine söy­
ledim-, «Şişman bir adam ış Eyyub'a gidip
dönmek benim için bir hayli zar olur» diye
kabul etmek islemedi İse de, ısrarım üzerine
reddedemedi ve çarşambaları muntazaman
devama başladı.»
Aziz Dede, 211 ziikaade 1323 126 kânunu­
sani 1906) cuma günü, İstanbulun en soğuk
bir zamanında vetat etti ve Üsküdar Mevlevi-
hanesinin bahçesine def notundu. Yerine, Ga­
lata ve Bahariye Mevlevih&neleri serneyzefi­
liğine Istanbullu Hakkı Dede (vefatı: 1918)
getirilmiştir.
Sadeddin Niizhet, âdeti veçhile Hicri ta­
rihleri Milâdiye tahvil ederken, tesadüf eden
ilk Miladi seneyi aldığından, Aziz Dede’nin
70 yaşlarında vefat etliğini — sebep göster­
meksizin— tahmin etmektedir; halbuki Meh
med Emin Efendl’nin kardeşi Hattat Vasfi
Efondi, yazma nüshası biraderinde bulunan
«Hatırat-ı Ömer Vasfi» sinde, Dede’nin vefa­
tında 60 yaşlarında olduğunu söylemektedir,
üede'nln mezar taşında ismet Bey'in şu tarih
kıt'ası vardır:
M evlevi dergeM eri a e r a e y n l I l ı n d lıtt,
Âlcm-i U ftüla p e m z e lti b u c&n-l Aziz
U c n t » eylertff dil-i y i r i ı n u k dm -1 te lâ ,
B işnev e r n e y d e n -i p liı-fey tted ea «Unuttu M&ctt
F lıb U jıie | « l ı t ( t r i u *»ldu jVmİİ d m ıı İ L
<7* 301-1 c ia - ı û d b a s e U y le t f k r k
M enzili ola tarab-gâh-l r a c û n - ı serm edi,
K im seye ciy-l k a ra r «lm ug m u ç«rh-i pûrciUı.
K e u te rlo -i M evlevi tem el dedi to rttin i:
« C M 1 yâhH I |k -1 M evU kt Ue De>vlf Azh.
1».
Ahmed Celitleddin Dede de şu tarihi dü­
şürmüştür:
B a l * l e n r e l pu lrataft aagme-yl P İy J* n (eu*
Gilfe olup m ly in e d en h a y r İle n tn n yâd e h .
Perde-yi f i ı l g â h 't ı ı ( A b nevi-yl Sbılstf,
<GHd| A t b Dede m eded U ı k l 'ı , m tm r&d ol**.
13».
Aziz Dede, devrinin bir ney virtüözü
idi. Ömer Vasfi: «On idemin üflediği sesi,
orta boyu, şişman karnı ile bir üfler idi ki,
samiin mislini görmüş değildir. Vaktiyle Mı­
sırlılara çok gitmiş gelmiş, mcc-SIis-i zevk-u
tarabda demler çekmiş, taksimler eylemiştir»
diyor (SadeddJ/ı NUıhel, 507). Merhumua ta­
lebesi «lan üstad neyzen Mehmed Emin Ya­
ncı (1884 -1045), hocası için: «Ben öyle ney­
zen görmedim; belki eslltta da gelmemiştir»

AZİZ DEDE EFENDİ (N e m li
difar. Her halde Aziı Dede'nln he>U ohl-l
zevke:
floa-ihN k kt» H M » 7 U K İI 11M naytc a M u
Tıam ur cyk Artık u lıM cnrtt-ı ıM W -
dediftec»k ayarda idi.
Aziz Dede, Mevlevthanelerde mliledavU
otan birkaç neti» peşrev vc m semaisi beste­
lemiştir; on meşhurları, Hlclz makamınrfakl-
dir. l-j»ni sarkılan varsa da, bunlar ehemmi­
yetsizdir. Oıuın ismini musikimizde ilelebet
yaşatacak işarı ise, aşağıda to&sedecegimiz
Beyiti Nakıj Sengin ve Yürük Semailer ile
Ufjakt bilhassa Yegâh Siz Semaileridir. Aziz
Dede'oin Udin! fasıllara, meclislere devam
ettiği de, gerek Ömer Vasfi'nin İfadesinden,
gerek Avnı Aktunç'un tstenbul Ansiklopedi-
ti'nln III. cildine yazdığı «Avni Bey, Yenişe­
hirli) maddesinde, Avni Bey’in kızının Baha­
riyedeki yalısında olan düğününe ijtirik eden
Zekii Ded«’nln de — tabii neyi ile — bulun-
duğuau söylemesinden (S. 798) anlaşılmakta­
dır. General Pertev Demirhan da «Musiki Dü­
şüncelerim» (İstanbul 194ü) isimli risalesinde
şöyle bir hatıra naklediyor;
Bir bahar günü, Babarlye'nin Şinasi'ye:
?]
— 1TOİ — UTAnm.
dedirten o m tthur Utlf mevzSndndt. Tanbutf
Cemil ve zamanın büyük hanendesi
Hafız Osman İle Pertev Paşa. Eyyub'ı Ba;..
riye Dergâhına giderek, flstad mıulki|lı&,
ların tjtirtklyte neft» Mr Rast Im Ii dinUmtj.
ler. Fasılda Aziz Üede'nln 1er» etuff fevkalâ­
de bir Rast ara taksimden büyük dlhi «Vr-u
o kadar mütehassis olmuş ki, kalkıp Dede’oin
elini flpmU|.
Şarlu şeklinin buytik üstadı nnrima
Lem'i Atlı da, Kefad Ekrem Koçu'yı Aid
Dede ile şöyle bir gençlik hâtırasını naklet-
m if tl r :
«Lem'i Atlı, 1000 seneleri esnasında Mr
yaz gUntl, briçka ile Sanyerden Sultansuyıı-
na gidiyormuş. Yolda başka bir araba içindi
de Aziz Dede Segihlan ney ile bir taksim yı
pıyorrouş. Lem’i Bey dahi, o bülbülleri hl-
m ûf eden sesiyle aynı makamdan taksime bzf
tamıt ve üstadı inesi eylemiş. Aziz Dede ha
yerde vesile bulur, Suitatısuyu yolunda tlih
neyine hemdem olan o harikulade sestea btb
sedermiş (B; Ath, Lem'I).
Uşş»k S»z Semailerinin en meşhuru w
en çok çalınanı da Aziı Dede’nln kısa ve zari
parçasıdır. Asım Bey'in be} hanelik, (01
uzun, güzel ve milli Saz Semaisi ayarında bt
eserdir. Piyasada bunlarda]
başka bilyük bestekâr Tatyoa
un Saz Semaisi de çalınır; ta
dahi uzun bir saz eseridir. Uf
şaktan Kemani Corci'nin
Salih Dede’nin ve bunlaı
ayarında eser veremlyen di
terlerinin Saz Semailen ar­
tık (alınmamaktadır.
Aziz Dede'nin ü«*k ®“
Semaisinden pek daha ®û*cl
bir Saz Semaisi, Yegâh maka
mmdadır. Aynı makamdan,
büyük bestekâr Tanbuıi li-
hak'ın, muahhar âsarmdan d*
Sedad öztoprak ve Hasa*
Ferid Alnar’ın pek gfl*«l S»
Semaileri vana da. her *»■
man duyulanı ve en giiseV'
Aziz Dede'nin şaheseridir
Ujjak Saz Semaisi gUH nota
sı müteaddki defa Ub °iu'
 jjiiin c n a tsl — ITO* —
jj[ müşküldür Zira eser Um sekil hant
-■ *, u H a tfy h UM derece u a m d u r Fakat
o n » — h a tıl İstanbul K onservatuarı Tflrk
jfajftUi t e n Heyetinin Yefiih faslında dahi —
n la a 4. pek nadiren d e beş hanesi çatınır.
Slalomdur ki. bu « e rd e n başka m iuikimizde
feii. tekil vejr* daha fad a haneli Peşrev ye
$u S tnuiıi yoktur ve altı haneli olanlar da
birkaç eserden ib a re ttir Aziz Dede’n ln hususi
tir uilipİM besteleniniz bu pek güzel saz ese­
nsin tamamı (alındığı zam an bir yoknesaki
hissi verine de, m u lla m e n in u r a n çok gUzel
tir tpıir bırakır. Son hanesi dahi — hem en
bütün S u Sem ailerinin a k sin e — te k parça­
lıdır. Biraz tışıakl sedalar taşıyan Dede’nin bu
« mesluır eserinin tesiratı, m uaharr eserler­
de görülür. Bu arada; büyük bestekar İsmail
Hakkı Bey'in bazı Saz Sem ailerindeki nâgm e
T:u.jabebeUeri ile yaşıysm büyük bestekârımız
İ’ıtad Tanbuıi Refik F ersan 'm beş hanelik
uzun meşhur Nikriz Saz Sem aisinin mtilâri-
mesinin, Yegâh'ın m ülâzim esi ile nağm e ben­
zerlisine işaret e d eb ilin .
HerluMe Aziz Dede’yi, şaheser veren bir
bostekir, mühim b ir ney virtüözü o larak m u­
siki tarihim in g etirm ek m ecburiyeti vardır.
Bu satırlarla yazıldığı Birada Aziz Dede hak*
kında tek tetkik — eserleri hakkında hiç m a­
lûmat vermeksizin— Sadedin Nttzhet E rgun'
ııun (Tffirk Musikisi A ntolojisi» ndeki bend-
T. Yılmaı öılaa
T. Yılmaz Öztuna, yukarıdaki m akalede
Aziz Dede’nln v etat ta rih in i zllkaade 1323 (26
ünunusani 1006) olarak te sb it ediyor. Aşağı­
daki satırlar, Reşid Halid Gönç tarafın d an sa­
natkarın ölüm ünün ertesi günü in tişar eden
Sabah gazetesinden istinsah edilm iş olup, ta ­
rihte çok biiyük U r fa rk vardır; gazetenin
»sika kıymeti, m ünakaşa kabul etmez:
«Tarikatı Mevleviye feudema-yı dedegâ-
nrndan ve esJtizei m uslkiyeden neyıen-i şehir
Aziz Dede Efendi, dtinkü g ü n sabah namazı­
nı müteakip hulOl-ü ccet-ü mev'udiyle İrd i
«ror-fl celiline lebbeyk zeni İsabet olarak az­
mi- cennatı itiy a t eylemekle nâş-ı gufran nak­
şı Dskttdarda Kepcedede M ahallesindeki ha­
nesinden IhUfalH-ı lâzıme ile kaldırılarak
•inde Üsküdar Mevlevihanesi Seccadeneşitıl
t«aiatLû Arif Efendi ve dedegânı tehlil h&n
«Uukları *e ehlbba »e eviddâsmdan pek (ok
/group/merakediyorum
AZİZ ETENDİ (Ali)
» v a t hazır bulunduğu halde kaldırılarak Ye-
nlcsmi-1 şerlide saUtn cenaze bMel’eda m ak
bere-ı m ahttuasındı defni hik-l gufran kı-
Iııunıştır. Rahmetullahl aleyhi rahmeten vt-
slalen. M erhum u mumaileyh eaatlaei mıul-
klyedcn olup ahUk-ı halene Ue muttaaıf hoş
sohbet bir zat idi. Birçok neyzen yetiştirdiği
gibt kendisi Ycnikapu. Bahariye, Kasımpaşa.
Galata, Uaklldar Mevlevlh&neleri neyıenh^ı
lığını İfa etmefcde idi. Irtihali kendisini tanı­
yanlarca teesaüf-ü izimi muctb olmuş ve za­
yiattan bulunmuştur* (Sabah gazetesi 1 Mu­
harrem 1323 — 23 Şubat 1320 - 8 Mart 190S
Çarşamba tarihli nüshasından. kİ buna göre
vefat tarihi 30 Zilhicce 1322 - 22 Şubat
1320 • 7 Mart 1905 salı olmak icabedeı).
AZİZ EFENDt — Geçen asrın namlı mil-
zehhib ve mUccIHdlerlnden; (H, 1290) 1373 de
eldü. Hayatı hakkında başka bir kayda ra t*
la ıu u n a d ı.
K M .: H, HıL
AZİZ EFENDİ (Ali) — Onsekiziııci asır­
da yaşamış edip ve devlet adamı; babası, Gi-
rid defterdarı Tahmise! Mehmed Efendidir,
bu adada Kandlye’de doğmuştur, doğum ta­
rih i bilinmiyor; zengin b ir adam olan batası-
a ın ölüm ü ile mühim b ir mirasa konmuş ve
gen(lik (ağını sefih b ir mirasyedi olarak ge­
çirm iştir; bütün mallarım yedikten sonra Is-
tanbuta hicret ederek bu bUyiikşehirde yer­
leşm iştir ve o zam anlar paytahtın en nüfuzla
sim alarından hemşehrisi Valide kethüdası Yu­
suf Ağa'ya intlsab etmiştir. Bir ara İki yıl sü­
ren muvakkat b ir memuriyetle Belgrad’a gön­
derilmiş. (££. 1211) 1796 da da OsmanlI İmpa­
ratorluğunun Berlin elçiliğine tayin edilmiş­
tir ki, o zamanlar, Avrupa devletleri nezdi-
ne gönderilen elcilerin memuriyet müd­
detleri üçer yıl olarak tesbit edilmiştir; fa­
kat Aziz Efendi, sefaretinin ikinci yılında,
1796 de Berlinde vetal etmiş vc Berlin Müs-
İdman mezarlığına defnolunmujtur. Tasav­
vufla sağlam bilgi sahibi, ulûmu hikemiye ile
uğraşmış, tttrkçe ve fransızca şür yazan hafı­
zasında 90.000 den fazla beyit bulunan rljıd
meşreb bir meclis adamı idi, ki <ViridJt> is­
mindeki eserinde «Halkın muzir didiklerinde
n ite luej-hecı-l Süleymanl bulunduğunu» sgy.
lemesi ve bazı muzlr şeyleri bizzat İrtiktb et-
İlgini İtiraf etmesi, portresini bir kal daha
 şirinleştirir. Şiirlerinin ancak birkaç parçası
1290 da Istanbulda çıkan »Sandık» mecmua­
sında ne$redümigtir. geri kalanı »e tasavvuf!
bir eser olarak «Varidatı gayri matbudur. Fa­
kat Aziz Efendiye halk arasındaki şöhretini
temin eden, ekseriya kendi adının ilâvesiyle
«MutıayyelAt-ı A z iz Efendi» diye anılan bir
hikâye grupundan müteşekkil olan Muhayye-
lât, Berlin'e gideceği yü kaleme alınmış olup
bunlardan bilhassa «ikinci Hayal», «AtinalI
Cevad'rn Sergüzeştleri», devrinin glinltik İs­
tanbul bayatını göstermesi bakımından, fev­
kalâde mühimdir (B.: Emin, Uzun çarşılı
Molla.),
B ib i.: İslim A n siklopedisi, C avid B sy su n ’un
m akalesi
AZİZ EFENDİ (Çiçekçi) — ikinci Meşru­
tiyet devrinde adliye nezareti hademe müdür­
lüğünde bulunmuş Üsküdarlı namlı bir çiçek
meraklısıdır. Tumısbağında otururdu; Kara-
caabmedden Selimiyeye giderken meşhur çi­
çekçi kahvesi de bu Aziz Efendinin idi, (B.:
Çiçekçi Kahvehanesi).
HajTİ Tevfik
AZİZ EFENDİ (Erzurumlu) — Otısekizin-
ci asır şâirlerinden; Erzurumda doğdu o bel­
denin yerlisi bir mollanın oğludur. Pek gene
yaşında tahsil için İstanbula gelmiş, müderris
ve kısmeti askeriye mahkemesine (askerden
olub da ölenlerin mirâsi ile meşgul mahke­
me) kâtibi olmuştu, tek gaayesi SUleymaniye
müderrisliğine yükselmekdi. buna öylesine
bağlanmıştı ki her gün her yerde: «Âh bir
Siileymaniyeye vara bilsem..» sözü ağımdan
düşmezdi. Yıllar geçdi, hak ettiği halde iste­
ğine kavuşturmadılar, ümidi kökünden kırı­
lınca derin yeis ile tecenniin etti, hazin te ­
cellidir ki Siileymaniye Medresesi yerine Sü-
leymaniye Tiraarh&nesine girdi. Yan şifâ bul­
duktan sonra tstanbulda bir müddet yalın ayak
ve perişan kıyafette dolaştı, ve bir gün izi ta ­
mamen kayboldu, nereye gitdiği, ne olduğu
öğrenilemedi. Şiirleri hastalığında dağılmış,
şunun bunun elinde veya b&fızasında pera­
kende şeyler kalmıştı. Şu gazeli âşık olduğu
nevhat bir mevlevi dervişi için yazmıştı;
M lr'ata bakışa h e r k a ta n ol t&hi m evlevi
A ia l Utui pAklne e r le r m ııV a a b e ir­
i lir h u r ç atm adın n iy e gönlüm sehfc «İç!
KetT&l ile ayâgma dügdüm yüsünı ttttritp
S u n M a ki xâW r «1İB iıanm lA h a ttı n ey
İ h l4 ri h ı n a r g e ld i k u â d a o r n u r v lr ..
B ib i.; S âltm , Ş u c ra T e z k ire si
AZİZ E F E N D İ (Hâfız) — Musikişinas;
1856 t!a Ista n b u ld a doğdu; Sadırâzam AU p a !
şa b e n d elerin d en Selim E fen d i adında bir a.
tın o ğ lu d u r f B . : Selim Efendi). Basit bir ipti,
dal tah silin d en so n ra K uranı Kerimi hıl* et­
m iş, m usikiye heves etm iş, D evrinin seçkin
ilsta d la rın d a n ve b ilh assa zekât D ededen bir­
çok e se r m e şk e lm iştir; Ö ğrendiklerini talebe­
le rin e hiç e sirg e m iy e re k Ö ğrettiği için musi­
kim ize h izm eti b ü y ü k olmuştur.
A şağıdaki s a tırla rı M ahm ud K em al İnal1
m « H oş S adâ» sın ıla n n aklediyoruz:
« B ir m ü d d e t Is ta n b u ld a n a y rıla ra k iz-
m id , B u rsa ve M anisa ta ra fla rın a gitti. Bursa
V alisi M ü n ir P a ş a n ın k o n a ğ ın d a te rtip olunan
m u sik i m e c lisle rin d e s e r h a n e n d e lik etti, in'
a m edildi.
« E n iştesi o la n B e rlin S e fa re ti im am ı Şük­
r ü E fe n d i ile b irlik te K ü rk ç ü le r Kapusunda
y a p tırd ık la r ı e v d e o lu rd u ; O rta k ö y Cam ii ima­
m e tin e ta y in o lu n d u . M usiki m ahzuzatm ı Or­
ta k ö y d e b u cam iin o d asın da, E y y u b 'd a Taş-
İtb u ru n D e rg â h ın d a v e d iğ e r d e rg â h la rd a a r­
zu e d e n le re ta lim e tli, h ay li ta le b e y e tiştird i
İ h tiy a rlığ ın d a n d olay ı te k a ü d ed ilin c e maişet­
çe m ü ş k ü lâ ta u ğ ra d ı.
« B ir g e ce ş â ir T rab z o n lu H alil Nibad
B ey ve d iğ e r b irk a ç a rk a d a ş ile geç vakit bir
â şin â n ın e v in d e n a v d e t e d e r k e n biçare ada­
m ın Ç e n b e rlita şın d ib in d e çöm elip istiâne
e ttiğ in i g ö re re k fe v k a lâ d e m ü te e ss ir oldum;
m u sik id e k i k e m a lin i a n la tın c a a rk adaşlar da
m ü te e ss ir o ld u la r, o n ­
la rd a n b iri ile biraz
p a ra g ö nd erildi.
« B irk aç d e fa evim i­
ze g e lip n â d ir e s e rle r
o k u m u ştu , e d a sı hoş
ise d e sadası nahoştu.
« S â d e d llâ n d an idi.
B ir gece P e rte v P a ş a ­
nın hafidi Aziz Beyle
b e ra b er geld ik lerin d e '
k a d rü k ıym eti bilin­
m em ekte old u ğ u n d an
bahs v e şik » —ây « et ede­ i f r ı A dUı iMirnm
H flid E fendi
rek ciddî t a v ı r ^ ^ p . / Z g ^ y p s ^ a ı a g l g c o
 — 1707 —
_ Haydi sadırâzam oUrnayun, hariciye
üten d* ol»®» mıyım’ ..
Demeti üzerine huzzârıo handeden ziya­
de hayretini mucip olmuştu. »
Biı Byle zannederiz lej Hafız Aziz Efendi-
al# kamili ciddiyetle sarfettiği bıı söz yine
bir [İHfe saciedinıierı dışarıya çıkamaz, lâtife-
fede hüneri ciddiyette aksamamak oha gc
jettir. Cstad Mahmud Kemal İnal, Hâfız Azlı
Efendide bir zihin sakatlığı, akıl hafifliği gö­
rüyor ki kendisine bu zat hakkında Hüseyin
Avni Aktu; tarafından tevdi edilen şu hlLı-
ndan mülhem olsa gerektir; Aktuç: <Aziz
Efendi çocuk İken pencereden düşmüş, dima­
ğında bazı ilrıza kalmıştır..» diyor. Fakat bu
tısa notun alt tarafı çocukluğunda bir kaza
gefiren sanatkar Ilâfız Efendinin dimağında
bir arıza olabileceğini kabul ettirmiyor:
«Ağzına bir damla içki koymadığı halde
ijret meclislerinde bulunur, içenlerden ziya­
de neşelenir, şen ve j&tır bir zat idi. «Kub-
betülislâm» dediği plAva düşkündü, pirincin
nedreti samanında şu şarkıyı bestelemeğe baş
lamı; ise de ikmâl edememişti:
Ka^iIc seti duyulm uyor
H asret k a ld ık pİU v«
< Bestekârı ık kabiliyeti vasat derecede idi.
eserlerinden birkaç İlâhi ile baıı şarkılar ben­
de mahfuzdur. Abdülhalim Çelebinin:
■ i r « f i g o llü d e k â l d ı u t t n n
D il « Id u m ü ş te r i, n y n a z u a ı a
güftesini karciğar makamından bestelemiştir.
MaMuzatı sağlam idi. Meşk etmekten usanma­
dı. Güç nağmeleri başı ve elleriyle tevzih
ederek kolaylık gösterirdi. İmamlıktan tekaüt
e(Üldikten sonra geçim zorluğunun en feci
^etçilleriyle karşılaşmıştır. Kaamcti iki kat
olarak sokaklarda dolaşırdı. Esbak Riyaseti
Cumhur kâtibi Kemal Bey (Kemal Gedeleç)
yakıa akrabalaruıdandı*.
Aktuç’un bu son satırları Ue İnal'ın Çen-
berlitaş dibinde dilenme fıkrası hazindir. Mu­
siki mahfuzatını talebelerine selsobil eden
1,4 «pek çok genç yetiştirdiği» söylenilen bir
«stadın, tekaüde sevkedilerek aslında bir hiç
mesabesinde olan imamlık maaşından iflah-
rWı kalınca feci sefalete düğmesi ve hattâ
dilenmesi o sayısı pek tok olan gençlerin ba-
*ar kür olmalarını icabetlirir. yahut kİ pek
duygusuz, taş yürekli olmaları lâzımdır kİ
ı/aroup/m erûkediyorum
AZİZ EFENDİ lEHUat $»>(.'
o taman da tahsil ettikleri musiki (cani he­
der olmuştur demektir.
Itâfız Aziz Efendi 28 aralık 1026 da ve­
fat etli, Ktllrnckapu mezarlığına defnolundu.
lilbl ; M K İn*], llo f S a d i
AZİZ KFKNRl IHattat Şeyhi — Son dev­
rin bttyllk yazı ilstadlarından, ıtl 1288) 1871
de Maçinde doğdu. Ailesiyle beraber Istan-
bula gelerek Eyyub’a yerleşti. Henüz kiiçük
yaşta ikon hüsnü hatla fevkalâde istidat gös­
termeğe başladığından bu hali fark eden bir
zatın delâletiyle meşhur ve maruf hattat Fili­
beli ilacı Arif Efendiden siiltls ve nesih yazı­
larım meşk ederek icazet aldı. Bir taraftan
Haşan Hüsnü Efendi’ye mülâzimetle tâlik hat­
tını da elde etti.
Bu sırada meşiyhat dairesinde bir me­
muriyet alarak, fetvahane ve saireier ketebe-
sine yazı dersi vermeğe başlamış, MedreseUU-
kuzat île diğer hauı mekteplerde hat mualli­
mi olmuştu. Bunlardan başka, doğrudan doğ­
ruya kendisine müracaat edenlere de ders
verirdi.
Aziz Efendi, kendisini ahlâkına ve kabi­
liyetine hayran bıraktığı hocası Hacı Ârif
Efendinin yüzlerce talebesi arasında teferriid
eyliyerBk asrının en büyük sanatkârı olmak
ve üstadının yerini tutmak mertebesine eriş­
miştir. Kendisi mütevazı, muttaki ve kemali­
ni irfan ile cazibelcndiren bir zat olduğu ci­
hetle, öğreticiliğinden ve sanatının incelik­
lerinden pek çok kimseler hisselenmiş ve is­
tifade etmişlerdir. Bunlardan tanınmış zat­
lar da vardır. Hırkaişerif camii hatibi merhum
Ömer Vasfi Efen­
di, ki bıraktığı celi,
sülüs ve (ilik eser­
ler, muhterem üs­
tadı Sami Efendi'
ye iftihar vesilesi
birer âbidedir; üs­
tadı Sami Efendi'
ye iııtisabdan ev­
vel Aziz Efendiden
talim elmiş ve ir*
tlhaline kadar o
fevkalâde insana
hürmetle merbut
katmıştır.
AZİZ Efendi tâ- Aziz Kiril
İlk hattından icazet iRerinc rveıtkt

, \ 7 *7. K F 'f^ D r Şeytı)
M 3ı Rtffttnln UNk bir yann
(Ekwm Hakkı Arterdi koleksiyonundan)
aldığı halde Ömer Vasfi il* beraber Sami
Efendiye d® devam etmiştir. Bu devamı mü­
teakip. Yesarizâde siyvesiyle tâü.k yazanların
im safına geçmigtir.
Sami Efendi'den îzzet Efendi'ye ciddi bir
teveccühü vardı. Hattâ hir defa tenezzüh için
K â ğ ıth a n e k ö y ü n e gittiğinde, bir zat Kendisine
imzasız büyük bir celi levha göeterek İyi olup
olmadığım sorar. Efendi merhum levhayL in­
ceden tetkik ettikten sonra miitebessim bir
çehre ile; «Böyle yazı her hattatın kârı değil;
bu İzzet Efendinin eseridir* cevabım vermiş­
tir.
1920 tarihinde tab ve neşredilmek üzere
resmi Osmant üzere bir Kur'am Kerim yaz­
dırılmadı ve tstanbul hattatlarının en ileri
gelenlerinden birisinin Mısıra daveti takarrür
etmiş ve Mısır hükümeti tarafından naitibül-
eşral bu i§e memur gönderilmiş, bir ssne fa­
sıla ile üü defa gelerek Azi2 TtfenciTyi tercih
ve itıtihab etmiş ve Mısra götürmüştür. Aziz
E/endi orada Kur'anı Kerimi yazdı, bizzat tez-
bib etti ve basılmasına nezaret etti. Bllâhara
açılan iki hat mektebinin müdür ve hocalığı­
nı da üstiine alarak 115 talebeye icazet verdi.
Mısırdaki ikameti esnasında be§ Kur’anı Ke­
rim ile pek çok meşkler, m uraikalar, kıtalar
ve celi levhalar yazmıştır.
Yazı yazmak, merhum içto ruban! bir
zevk olduğundan, her yazı istiyene hayır di­
yemeyiz ve ücret almaksızın da yazı yazardı.
Ücret aldığı eserlerin bile hakiki kıymetini
istemeğe hicabı mâni olurdu. Fevkalâde gani
ve kanaatkardı; aldığı maaşlarla geçüsir, sa*
natlylc olduğu gibi kesesiyle de her elini uza-
tana yardımını esirgemezdi.
Aziz Efendi hattın bütün kısımlarında
aynı kuvvetle yazar* tuğra da r&srncderdi. Sü­
lüs ve celi istifler yazmakta da pek müstesna
İdi. Kaleminden dökülen istifli mevzular bi­
rer şiir flibi lâllf Jdi. Kaleminin sür'ati de
tS T A N lm ,
— 17D8 —
hayret verecek mahiyette idi. Râkım ilslûbly-
le 12 nevi hatla yazdığı iki büyük eild ile
Bursada Ulu Camie hediye ettiği l-âlik ve sü ­
lüs celi iki levha ve mütenevvi hatalarla yaz­
dığı büyük levhalar kalemi kudretinin ulvi ni­
şanlandır. Müddeti hayatında 12 KuT'anı Ke­
rim yazmıştır. Bunlardan biri, esbak Afgan
Emirinde. biri Mısır Kiralında, biri Validepa*
şada, biri Mısır hâzinesinde* diğerleri ailesin­
de ve kıymet bilen kimselerin elindedir. Ce­
lilerden 116 tanesinin adılları Türk İsl&m
Eserleri Müzesinde bulunmaktadır.
Şeyh Hamdullah devrinden başlıyarak
Hafız Osman ve nihayet İsmail Zühdü zaman­
larında taayyün eyliyen mc§hur hattatların
her biri yalnız kitabe, levha, ve mtırakkalar
ile değil, K ur’anı Korim ve hadis kitapları
yazmakla da meşgul olurlardı. Üstad fiâkım
Efendi celi sülüs yazısına k£t'î bir §ekil ve ul*
vl bir çığır açtığından itibaren yüksek hat-
lallarımızın bazıları celi yazılarla, bazıları da
sülüs ve nesih yazılarla ırteşgul oldular. Bun­
ların içinde eslâfın mesleğine riayet ile mü­
tenevvi hatlarla yazdığı yazılara ilâve olarak
Kur'anı Kerim yazanlar, başta Kadıasker
Mustafa İzzet Efendi olarak bu zatin tebrik­
lerinden Hilmi Efendi, Müzikal Hümayun hat-
muallimi üstad Haşan Rıza Elendi ve Üstad
Aziz Efendi göze çarparlar.
Haşan Rıza Efendi ile Aziz Efendi lestıib
sanatına da sahib idiler. Bu iki zattan bagka
Güzel Sanatlar Akademisi profesörü merhum
Üstad İsmail Hakkı Bey'den maada hiçbir
hattatımız hat ile tezhibi bir araya getirme­
mişlerdir. Aziz Efendi nin pek çok tezhibleri,
ve sülüs yazılan, bilyeleri aJlesi nezdindedir.
Evvelce Abdiilâziz, Mehmed Aziz künye atar­
ken, Rufai tarikına inlisab ile 'kemale yettik­
ten sonra Şeyh Abdülâsiz-el-Rufa! künyesi
kullanmıştır.
Aziz Efendi, Mısırda hastalanarak tftan-
http://groups.goog le.
 — 1709 —
İmli (vJsl elmiş ve 1934 senesinde 62 y itirt­
i l veto etmLsiir. E rllrntiapıı mezarüjtntta
medfundur.
AUeal e frıd rn d ıa biri
AZİZ EFENDİ [IIfklmb«5i IlacızJidc) —-
Tıb ilimi, musiki{inas vc {âir. Birinci S üitin
Maîumıd'un ilk saltanat y ılla n içinde doğdu.
Doğum tarihi bilinmemekle beraber (1730 ■
17351 ara»! olarak tahm in olunabilir. Vak’antl-
rU BeylifcÇi Halil Fehmi Efendizâde Mehmed
SubM Etcndi'ntn (ki 1769 da vefat etmiştir)
Dlludur, 1775 de, bir sene kadar Birinci Ab-
dııllıamidUı hekimbaşılığında bulunm uştur.
Son yedi yılım İstanköy adasında sürgün ola­
rak geçilmiş, Hicri 1197 (M. 1782- 1783, &U
hicri yılın ilk b ej günü 1732 içindedir) d e ve-
tıt elıuif ve orada göm ülm üştür. Halk arasın­
da daha ziyade «AbdülSaiz Efendi» diye m a­
ruftur. Farca, arabca, lâtince ve fransoca bi­
lirdi. Şiirine örnek Olarak aşağıdaki beyit,
Burıaiı Tahir Beyin «Osmaıil» Müellifleri»
nden alıa m ıjtır:
Ettin I d b ln gerçi hakim ane in tisib
LiJcbı b ir ötge derde d üşü rd ü n tababeti
Büyük jdhreU tıb sahasındadır. H erhal­
de, zamanının en m uktedir bekim i idi. E ser­
leri Üniversite K ütüphanesinde bulunan ve
Fârisi e j'a ru u da ihtiva eden Divan; A hlâk'a
»it bir risale; fransracadan b ir «ttalya Tarihi»
tercümeli; çok m eraklı olan Ü çüncü Sultan
Mustafa'nın em ri ile farseadan Ali Şah-i Har-
a n l'n in «El - Eşcar ve'l-Esm âr» m m tercü
meal; Muhanuned Şerif ül-B ekrtnin «Burhân
til-Kıtlye» lin in farseadan tercüm esi; Büyük
bekim (ferman Boerhaavc'nın (1668-1738)
*^phorismi de Cognosecendîs e t Ourandis
Morbis* isimli 1708 d e yazdığı pek m eşhur ve
bymetli Lâtince tıb eserinin, F la m a n ın (Abd
ftl-Hakk Adnân'a göre: A vusturya’nın) İstan­
bul Sefirliği tercüm anı H erbert'in yardım ı ile
«Kıtaat-ı Nekaave tî Tercem e’t-i Kclimât-ı
Boorhaavt» ismiyle yapılan tercümesi. Bu
®*r ile, lâtince beynelmilel tıb ıstıUIıatı ilk
d*fa lisanımıza girm iştir. Üniversite ve Veli-
>û<tdln Efendi (No. 2484). Kütüphanelerinde
"ÜJhalan vardır. Esad Efendi Kütüphanesin­
de (No. 2402) bulunan ve mütercim Azil Efen*
® »in tashlhatını ihtiva eden nüshada, 1188
l»7l) de terciime olunduğu yazılıdır; yani,
^dutbaşıiığmdanı evvel tercüm e (nHlroijtiT-
nj/group/ınerakecliyorum
AZİZ EFfeHDl IH .'kim btnı HKlzld»
ıTeihk: ile emraz*ı müzmine ve gayri roüzml-
ncnln tedavilerine dair» oUn bu pek mühim
vo güzel tercümede, vatı Swioden'in Anptıo-
risma'ları gerheden eserinden de faydalanıl­
mış ve çok kıymetli tıbbi bilgiler memleketi­
mize sokulmuştur.
Azla Efendî'jıin musikişinası ığtndan, ta>
mamlyle ve tam mitıası ile ilk defa bta bah­
sediyoruz; lira Şimdiye kadar bu huauta tek
kelime olsun yazılmış ricaldir. Bugün eiimli-
de maalesef yalnız iki eseri kalmıştır; bunlar,
iki parça, Azli Etcndi'nJn asrın en kudretli
bestekârlarından bir! sayılmasına kllayct eder;
onun için, bestekârLığı üzerinde, bu büyük
adamın, büyük ehemmiyet ila durmak mec­
buriyetindeyiz. Ü stad Ur. Suphi Ezgİ'ftin. «pek
parlak» bulduğu Beyâtl parçalardan birincisi,
bir nakış Ağır Sengln ScmaTdir. Erbabına
malûm olduğu üzere, Se<i£ln Semai denilen
eserler, vezin itibariyle bir nevi Y ürük Semai
olup, Yürük Semailar'den daha ağır okunma­
ları icab ettiğinden, fasıllarda, Ağır Semai
yerine okunur. Aziz Eîendi'nin bu eseri «Ağır
Sengin Sema» denmek münasip düşen 6/2
yemindedir; yani eser «{Ok ağır/L en tt» dun
bu vezinli eserler, musikimizde sayılıdır.
(Eserin notası: Ot. Suphi, Nazari, Ameli Türk
Musikisi, II, İstanbul 1935, s. 23). Eserin güf­
tesi şudur:
A r i n edem em yAre ntgil» eylemedikçe.
Hayretle bakıp rûylue âh eylemedik^
Bir yerde karir eyliyepu» cân-ı Adüm,
Efiylmle m un câ-yl penih eylemedikçe*
Bu eser. «Tab'I» itin XVIII. asır Tiirk
Musikisinin harikalarından olan iki Beyltt
Nala; Semaisi yanında biraz gölgede kalarak,
lâyık olduğu kadar iştihar edememiştir. Aziz
Efendi'nin her iki Beyâtl Semâisi de, piyasa­
ca bilinmez. Musikimizin Uftak'a benzfyen,
zengin, eski, kederli afk tasvirleri yaymakta
kullanılan bu makamından, «TabTnin Nakif
Aksak Semai hediasmdan ba«ka, «Salife Ağa»
nın ve «Nazlm» in de Aksak Semaileri vardır.
Yürük Semai kısmında ise. Aziz Efondi'nin-
kinden bajka, «Musallî» Efendi ve «Mikail» in
çok eski Yürük Semaileri vardır. Fakat en
güzelleri, Aziz Efendi’nin Yürük Semaisidir
(Yürük Semal'nin notası: Sr. Suphi, II, a. 21.
22). Yürük Semai, diğerinden daha güzel ohıp,
musikimizin en zarif eterlerinden madutUır.
Eser üzerinde, «Tab'I» r.m Bayat! Semaileri-
 AZTZ EFENDİ ı H r te J )
nia t*»üi d* blriulir Eserin ölçluü Sengin
Senin i*.*ı diri (fırçadır lAndaniino). Yürük
Semai'nin güftesi pldur;
Myl* n m h rûk i nıM n u n U aî
Mtf. m tf-1 (İM Irr flld ıT
C i» ı Artı’lm gJM «ttkkrr mirin?
■ o u n rM b ir p r r t - p r r k r r m laU T
F a r ta . «UU-i Isb iıu le b u h n lâv c t n e d ir,
n llin o ta y u n g e l. M et-i d e v ra n . fıin e -y l I h ır -
z a m in . g e l tfvebâzım ; (cg jn i fü sıın k â rd ır,
gım zejv g a d d lr d ır. b ity leee b ir y a rd ır, f i t
y l r , d o s t d o st, b e li m ele ğ im , b e ti a k uzum ,
fo n c a a g u n d a h a k ü ç ü k tü r y a şın , k u r b a n o la ­
yım gol, çok a ra d ım y o k lu r e fe n d im esin , n e ­
tin » gibi nim m in a lı c ü m le c ik le rle s ü s le n m iş
n a k şed ilm iştir. Bu te r e n n ü m le r in m O bıuliye-
ti dahi (T ab'I» te s irin i g ö s te r in m a lû m d u r ki,
<Tab'l> de bu n ev i te r e n n ü m le r p ek z iy a d e ­
d ir ve h a rik u la d e d e ğ işm e le r v e n a ğ m e le r ih ­
tiv a ed e r. A ynı s e n e le rd e y a ş ıy a n T a b 'I ve
Aziz E fendi, d e v rin e n m e ş h u r b e s te k â r la r ı­
dır. A nt E fe n d i'n in ba te re n n ü m le r in in v e ­
zinli o lm ası d a na z a rı d ik k a ti « e k iy o r r e s a ­
hib inin yiiksek b ir zevki, m u sik i ve e d e b iy a t
k ü ltü rü o ld u ğ u n u g ö ste riy o r. U ser D r. S u p h i
B e / d e n a sılsa İ d i Y ü rü k S e m ai o la r a k g ö s ­
te rilm iştir. bu k a d a r n a k le d ilm iş b o t t e r e n -
nlim lü b ir i d i S em ai m u sik im iz d e g ö s te r ile ­
n i n . S o n ra e ğ e r İ d i S e m ai g ib i d ü r t h a n e
o k u n u rsa e s e r S d a k ik a 4 3 s a n iy e s ü r m e k te ­
d i r k i. b u u z u n lu k la b i r Y ü r ü k S e m a i o lm az
T Yılanı in tu u
A 2 tZ E F E N D İ (N e d e n li — O n d o k u z u n c u
A a n n bU yük b e s le k lrla rm d n n d ıı; a s le n Me-
diaeU dlr, o rad a d o ğ m u ştu r, d o ğum ta rih i tes-
M t ed ilem ed i. D okuz y a ğ la rın d a İ s ta n b u la
geldiğine ve b u da
A bdU llziı s a lta n a ­
tın ın a k y ılla rın a
r a s t la d ı ğ ın güre
doğum ta rih in in
1851 -1 8 5 5 a n s ı n ­
d a o îm a ıı U zım ge-
lir. B abası Sadak­
ta n A bdullah E fe n ­
didir. S a n a tk â rın
H icazdan B üyük-
;e h r e gellıjl, a ile
h a tıra tın d a jö y le c e M tI|P n i ^
nıfz e d ilrn işlir ki <*wiın: ıı. çı»r>
— |7]Ş I3TAHBUL
Hfşjy ta h l JflZt llU tlİM ll Aftt-kT'^-'-lİJlin#
d e n l A ziz E fe n d i oftlu IX A to r Halin» U t kin
d a n T a n b u ıi F a h ri JM n g e le n «-1» O t U v d j (dil-
m İf t i r :
«Abdullah Kfendl. eski bir an'anc gerau
tince vekâlet ve foragiyet almak u » ro Hılj.
fet ınerlcczinc gelirken küçük oftlu Azit'ı du­
yanına alır. Aziz, lâtif bir sunaya, bir
zekâya sahiptir. Baba ojui, Çıre£an *ar*yıa
da Kıılaragası A nber Ağa'ıun daird in» nn-
safir o lu rlar Küçük arap çocuğunun, ruha
rahmet gibi «n en bir »esle Kur’an ofcuytıpı,
bayta An ber Aga bulunmak üsere. sarayda (Ut-
sarı dikkati colbcder ver ağa, çocuğa meftun
vc meclub olur; avdetlerine yakın. Abdullah
Efendiye, gelecek ferd iy ete kadar Aatfln
muvakkaten kendisine bırakılmasını teklif
eder; Abdullah Efendi, A raplann evlâtlarını
hiçbir yere bırakamıyacaklarım söyliyçrek An-
ber A ğanın teklifini reddeder; fakat u m ha­
reket edcce&i gün, Atız saraydan kaybolur,
kaçırılır, çırpına çırpına ağlayan baba, vapu­
ra bindlriîlr ve Medineye dönüşünün tezine,
oğlunun aynUk acısına dayanamıyarak öittr.
Beride, çocuğu kaçırtan Anber Aga, bu kör­
pe Arap sesini, İstanbullu bir üstadı». Kadı*
asker Mustafa İzzet Efendinin halkaj ledrisi-
ne verir» sağlam bir musiki terbiyesi görürken
faâfoı Kuran olur; çocuk büyüdükçe sesi de
gelişir. Ramazanlarda. Ayasefya Camii ferifi-
niu hünkâr mahfili altında, babında arab sarığı
He, öğle namazlarından evvel mukabele oku*
mağa başlar, o devirler için Ayasofya, bin­
lerce Müslttmanm vecd ve heyocan Ue hunim
İlâhide secdeye kapandıkları bir mâbelllr. bir
genci, Büyükşeİırin. şöhretleri arasına koya­
bilecek bir yerdir. Medetti AztoMn sesini din*
leyenler arasında, bir cuma günü, Sultan Asiz *
de bulunur, pek beğenir, bir kese altın ihsanı
şahanede bulunur ve ertesi ctıtna selâmlık
resminin yine Ayasofyada elmasım irade
eder, bu sefer, genç hafız hutura çıkarılır ve
Hünkâr müezzini olur».
İstanbul Ansiklopedisinin kalemi bu aile
hatırasını, tarih kıymetleriyle tenkide kıya­
mamıştır. sikli, bîr otoriteye bırakmağı tercih
ctmJfllr. aşağıdaki satırlar. Ruşen Ferİd Kam'
ın (B .: Kam, Kûşen Fcrid) Medeni Aıİz Efen­
di hakkında bir makü leşidir:
K I r „ dl «XIX uncu asrin Hacı Arif, Hacı Kalk,
Şevki Boyler gibi büyük benlekArlan arası fi-
http://groups.goog le.co
 — 1711
4ı SI«teni Aziı adını da saygı vo Bnemle an-
ntk İcap eder. Merhumun oghı, kıymetli he-
fe rim iz d e n Ba>' Halim bundan yedi sekli
«ne evvel babasının resm i He birlikle hususi
mİ îorcüjneıine dair, bana şu malûmatı ver-
roiÇö:
«Medeni Aziz Efendi Medine'de doğmuş
lur Bundan dolayı kendisine «Medeni lâkabı
(trilaijU r 9 yaşında iken babalı Abdullah
îfssdi ile istanbula gelerek «Fatma Sultan»
sarayındı başağa bulunan «Anber Ağa» ya ml-
sa£ir oldular. (Aynı kaynaktan nlmau malûmat
iıoırrad*, üstad Rûgen Ferid, dostu Re şad Ek­
rem adına konuşuyor denilebilir). KUçiik Ma­
deni Azlz'deki zekâ ve istidadı anlayan ağa,
oııu kendine evlât edindi, tahsil ve terbiyesi
Ue mefgul oldu. Musiki hocası, m ejhur h a t­
tat ve bestekâr Mustafa İzzet Efendidir. Ara­
dan seneler geçti.. Bir Ramazan günü Ab-
dillim Ayasofysya gelmijti. H ünkâr mahfili
allmda mukabele okuyan genç bir hafızın se­
si ve okuyuş tavrı dikkat nazarını (ekti; ken­
disini takdir ve taltif etti. Ertesi h alta yine
ayni camie gelmiş olan padişah, Medeni Aziz’i
ikinci iımmkkla saraya aldı. Bu vazifede Ur
müddet çalıştıktan sonra, rahatsızlığından do­
layı, kendi isteğiyle çırak edilmişti Bir müd­
det tütün gümrüğüne devam etti. Sonra, Şey-
tıUUsHm Hayri Efendi delâletiyle ilmiye sı­
nıfına geçti. Fakat her nedense Şeyhülislâm
İle aralan açıldı ve bu viziteden çekilmek
zorunda kaldı. Tekrar tütün gümrüğündeki
vazifesine devama başladı. Medeni Aziz Efen-
tö'nln ikinci defa olarak Hışır mevleviyetl
piyesiyle ilmiye sınıfına geçmesi, Abdülha-
mid'in Şeyhülislâmlarından Cemaleddin Kfen-
4 zamanına tasUar.
•Aziz K.fendı'nin memuriyet hayatının
iktDçi ve son yansı Maarif alanında geçer. Bu
alanda ilk vazifesi, Maarif Nazırı Suphi Paça
tarafından kendisine verilen Kız Sanayi Mek­
tepten Müdürlüğüdür. Münif Pas» Maarif Na-
® n olunca Jiluğ VB Ama mektebinin musikî
'»uallimlijinl de Aziz Efendiye vermiştir. Sûr
«omuriyetl k a meklopleri umumi roüfettiş-
litidlr.
•Medeni Aziz Efendi, musiki atanın-
d* çocukluğundan bavlıyarak, ölünceye ka-
İ^r süren geniş ve ateşli bir öğrenme ve
SSretme devresi geçirmiştir. Oğlu diyor ki
'Nk Sevdiği ve âjıkı bulunduğu musikinin
m/group/merakediyorum
- AZİZ EfEVDt ı Medeni)
seçme eterlerini her nerede duysa, uzak, ya­
kın rtcmlyerck gider, ttğrenir.» Işto çocuklu­
sunda bavlıyan bu heves ve sevgi onu giinün
birinde yaşadığı devrin musiki üstadları sı­
rasına geçirdi. Evi bütün musiki severlere
açıklı. Her eseri isteyene türetm ekle bir an
bile tereddüt etmez, usanmaz, yorulmazdı, O
devir musikişinaslarından bir kısmının, eser
verme ve öğretme hususundaki hasislikleri,
düşünülürse, $u halin, Aziz Efendinin musiki
bayatında bir meziyet olarak telâkki edilmesi
icap eder. Ayrıca Fer'lyo saraylarında ve za­
manının büyüklerinin konaklarında da musi­
ki dersleri verirdi. Vetiştirdiği talebelerden
en ünlü ve iktidarluı, şarkı bestekârlarımız­
dan Leylâ Hanımdır.
«Medeni Aziz Efendi, 1311 -M ilidt 1S95-
yılıtım ortalarına doğru hastalandı ve o yıltn
itkklnun ayında öldii. Merhum Nuri Şeyda,
onun vefatına ;u tarih mısraını süylem ifti:
Hak Alili yevm i mahşerde edur mutlak altı.
«Medeni Aziz Efendı'nin musiki alanın­
daki çalışmalarını İki kısma ayırabilirsiniz:
Bestekârlığı, terakârlıgı.
«Ariı Efendi. musikimizin dini ve ttdint
insunlarında. muhtelif makam ve şekillerde,
birçok sözlü eserler meydana getirmiştir.
Kendisine asıl şöhreti temin eden, şüphesiz
bu alandaki çalışmalarıdır. Meselâ, şu anda
hatıramıza geliveren hicaz makamında ve ağır
düyek ikaında şarkı:
Y ar « fb taae y m siB *i n d pirem e
Gayrı cl (e k «y felek vâkıf 4 e |lW « çâreme
ile yine Hicaz makamında ve Türk aksağı ika­
mda şarkı:
E ) f e r tri rile m tp r dU l nilAae rioktrana
İlle r ilm id ir e tt t tl n efgane dokunma
Ejr €k^-l elem yareledis cianhni, biri
canıaia m areyledijtün c in e d a k a m ı
Onun en çok sevilen ve dinlenen eserle­
rindendir. Heic onan, setlerle işlenmiş, -ku-
çuk Ur minyatür tablo kadar zarif, şu Hüz­
zam şarkısı m kadar renkli ve ahenklidir:
Kamu* epte, m ea lin * la l b ir nlgAlı
g u n b iç iOiIUsUm o f * t » l
fta bexm>l MfAdır, {«I ey rturl m ü
Ş artfe l« «UlUİKtll d ç e y n -i r i ^ h
«Medeni Azk Efendi’nin bentekirlıkla
önem ve kıymet verdlfil cihetlerden biri de
«z b o n u ıib w ı — nn —
güfte t n t f lııiıtlr Malûmdur U bir kuun bes­
tekârlarım a. besteleyecekleri güllelerin mâ­
na t t m ahiyetlerini hiç de gdz Ananda tut-
atamışlardır. Muhtelif (eklideki bestelerimiz
iı«ittınıfa «bestesi çok gibol, fakat güfte na
Olt'» gibi hilksmler, U lâ ağızdan agua da­
laşır, durur Bunun sebebi, ya bestelenecek
güftenin (elifi gü**l seçilişinden doğan bir
lâubalilik, Mr aldırmamazlık, yahut bestekârın
güfte seçiğindeki iktidarsızlığıdır. Buna, üçün
eû olarak batır ve gömll gayretini d e ilâve
edebiliriz. Halbuki Medeni Azil Efendi'nin
bestelediği U r çok eserlerin güfteleri, onun
kendi duygu ve heyecanlarının b ire r ifadesi
olduğu gibi, başkalarının Hazmettikleri söz­
lerin de. m im ve mahiyet güzelliklerini ken­
di kalbine naklettikten m nra, onlara, aynı za­
manda melodilerle ifade edilen bir renk, lnr
e d i verirdi.
<Aziı Efendi icrakârlıkla da uğraşmıştır,
İyi Tanbur ve Lüvta çalarmış. Piyano da öğ­
renmişti; kız mekteplerinde piyano dersleri
verirdi. Fakat onun en mükemmel icraatı sesi
İdi. Badiği bütün eserleri, hususiyle kendi
bestelerini, h a d , tatlı, ölçülü sesi ve kendi­
ne mahsus btr tavır ve eda ile okurmuş.. Esa­
sen Asi* Efendi, hanendeleri iki tasm a ayı­
rıyor: Bir kısmı, elleri (akaklarında, gizleri
ve şahdam arları fırlamış, 5işmiş, ağızlan çar
pilmiş müthiş bir İşkence âletinin tazyiki al­
tında kıvranan biçareler gibi tnitün hüner ve
marifeti, sesleri kısüıncaya kadar avaz avaz,
haykırmakta bulun anlardır kİ, onların çu lü­
zumsuz, tatsız feryatlar, onun kendi tabiriyle,
«bağırmak» veya «haykırmak» tır: Diğer kısım
ize. okudukları eserlerin bütün güzelliklerini,
derin bir sanat ve sanatkârlık haz ve zevki
içinde İHçttlU, muvazeneli bir ses ve tavırla,
dinleyenlerin kulaklarından kalplerine M eta
fısıldar gibiler; işte onun nazarında asıl oku.
mak ve »kuyuculuk budur.. Aziz Efendi, muh­
telif ses cinslerinin tizlik ve pestlik hadleri
hakkında «dindiği teknik bilgiye dayanarak
her okuyucunun, ber eseri aynı düzenle oku-
yamıyacsit fikrini, pek doğru ve haklı ola­
rak, daha o zaman ortaya atmış bulunuyordu
Bir de Aziz Efendi gazet dediğimiz ve bdr
anin duygulusunu BBS ve sütle ifade eden
irtlcall beste tekillerinde. gUfteyi melodi Öze­
rine bitlerken, aralarına «aman, of, ley ılAiı.»
gibi metrelerce uzayıp ve güftenin Ufzl ve
teTAMsnt
m ine vl d e f erini bozan kiişelefUrilnıtş te fi­
m e yığınlarından fevkalâde çekinir ve bu­
nu konulm a orannda «efend&cegizlııe attyft.
yeyim, şey, filin!» gibi y e n iz ve luzumam
edelere benzetilmiş lyte Medeni Aziz Efendi­
nin bilhassa beateklrU ı te o kuyuculuk hak.
kuldaki şu fikir ve hanaallerinin, daba |uur-
lu ve daha ilmi anlaşmasının zamanı çoklan
gelmiştir!» (Radyo Mecmuası}.
Ahmed Midbat Efendi’nin kaleminden
çıkmış gu tasvir de güzeldir «Vekarı tezyin
edecek bir tevazuu alınız, edep vc irfana ziy­
net efza olacak bir şûhiyet-i âşıkaneye kalı­
nız. bidebu bunu sabrı cerall. kanaati sahi-
ha, m uhabbette vefa, sam im iyette halâvet gi­
bi cevahır-i ahlâk ile tarsi’ ediniz, işte Aziz
Efendi m erhum un halini tasvir etm iş otur-
sunuz.»
Aşağıdaki satırlar, İstanbul Ansiklopedi­
sinin necip destu T. Yılmaz öztuna'nm gön­
derdiği çok kıymetli notlardan alınmıştır: '
«H ünkâr İmamlığı gibi mühim b ir vazi­
fede bulunm uştur, bundan anlaşıldığına gore,
çok güzel sesli, ilm -1 kıraate, dini musikiye
hakkiyle vâkıf b ir zat olduğu anlaşılır (Saded-
din Niizhet, Dini Eserler. II. 402 de de bu
nokta zikrolunmuştur). Fakat Aziz Efen­
di’nin dini bir eseri yoktur. Aziz Efendi, lâ-
dinl bestelerinden ziyade, musikiye geniş vu­
kufu, yetiştirdiği talebeleri, âlimane dersleri,
edibâne sohbetleri ile bilyilk şöhret kazan­
m ıştır. Dr. Suphi Bey, 1885 tarihlerinde pe-
derinin hanesinde haftada bir defa musiki
fasılları tertib edildiğini, bu fasla zamanın
diğer üstadları Ue Aiiz Efendi'nin de — tabii
udu veya sesiyle— iştir ik eylediğini kayde­
diyor (Ameli ve Nazari Tiirk Musikisi. I, İs­
tanbul 1935, 3). Merhum İsm ail Fenni Krtug
rui'dan da. Aziz Efendi'nin Hünkâr İm a m lığ ı
vazifesinden tekaüt olduktan sonra OrUkSy*
de ikamet ettiğini öğreniyoruz (Islâm - Türk
Ansiklopedisi Mecmuası, No. 74. temmuz
1947, s, 9 b). İsmail Fennt. Dr. Suphi gibi,
devrin üstad musikişinasları da Aziz Efendi'
den istifade etmişlerdir. Üstadın evinde dai­
ma musiki meclisleri ve sohbetleri eksik ol'
m az, Ali Efendi. Salim ve Faik Beyler, Zeki
Arif Bey gibi musikimizin pek m aruf simalan,
evine devam «derlerdi. Dr. Suphi'den. Aziz
Efendi'nin bir müddet de U lelTda oturduğu­
nu Öğreniyoruz. Dr. Suphi, pederi ile dost olan
http://groups.goog le.c
 1
| ^ «S iraO F E D İS İ — 1713 —
ju a Efendi'nin mektepten mezun bulundu­
ğu pgar geceleri Ur hayli fasıl geçmiştir
ayni eser, S). Gene Dr. Suphi Bey'den, Alız
Efendinin Hampanum notan İle yazıtmış g«-
ytt lengtn kolleksiyonlara malik olduğunu,
fakat üstadın seleflerinden aldığı bSîı iiln n
i meseU Z ekii Dede'de olanlarla tamamiyle
I teiabuk edemediğini öğreniyoruz.
Aza Efendi'nin m uhtelif 13dinl eserleri
vsdır. Bunların en güzel, meşhur ve zikre 11-
ydı olanları, İsfahan Beste, Hicaz, Uş^ük, Rast,
Şevketli « t. şarkılarıdır Medeni Aziz Efen­
d i n i n yalnız saz oserieri, bihınsa ja rk i şekli
Ue uğraştığı görülüyor. «Kerem eyle, «nesli-
ur kıl b ir nigih» diye bavlıyan çok kısa, son
derece güzel, m i t denıni pek meşhur M ik­
am garkının Aziı Efendiye a it olduğunu id ­
dia b e sle r varsa da, ben, bu eserin Bolahenk
Vuri Bey'in eseri olduğu fikrindeyim ; onun
için, bu şaheseri mevzuubahis eimivecegim.
Afiz Efendi’nin büyük şekillerde bestelediği
parçaların belki en güzeli Isfahan makamın
(Uki bestesidir. Eserin ikaı. büyük vezinlerin
en basiti olan mürekkep Evsat usulünün 29/4
iült veznidir. Notasını, Dr. Suphi Bey üstadı­
mız büyük eserinde (c. II. I I I - 8) neşretmiş-
tir. Güftesi «Künc-i gamda bl-mecalim ey peri,
;âd et beni* diye başlar ve Artiz'un «fülâtün
(ülâtiin fâilOn» veznindedir. Terennüm leri
«yel le l li» şeklinde ve mânasızdır. Eser se-
üzlik b ir segâh (d) ile başlar. Uşşak g ib i baş­
layıp Rast alan ve ekseriya Sebili g ibi dttg&h
perdevinde kanır eden mürekkep b ir makam
oiaa İsfahan'dan, Zaharyan’ın 300, Itri'n in
260, Haşan Ağa'nın 230, Tanbaıi Ishak’uı ISO
senelik besteleri bilhassa güzeldir. Musikimi­
zin bu rengin maltam inin en güzel ve meşhur
'fMtesi muhakkaktır k i Zaharya'nın şaheseri
iıe de. Aziz Efendi’n inki de neflsdir; fakat
piyasada duyulmaz: Aziz Efendi'nin Hicaz ma­
kamından ve T iirk Aksağı ikiında bestelediği
*e nk - sık okunan pek güzel:
Ey çerh-l slteHCtf, dll4 nUtne dokunma;
| sarkmam güftesi, Aşık Ömer’in meşhur ve
P«k güzel 4 beyitlik b ir gazelinin m a til ve
nıaktaubr (SaadeıMBıt Nüzhet Ergun. Âşık
Ömer, Hayatı ve Ş iirle ri. İstanbul 1B33. OTV
Aziz Efendinin Hicaz'dan besteledi# za­
rif bir şarkı da «Kendine niçin emsftl ararsın»
<Uye başlar ve pek kısa olduğundan, arada
»m /qroup/m erakediyorum
AZİZ ETEN D İ I N ı M l U İ U
yarım aranagm e Ue iki defa tekrarlanm a»
m ünasip olur. Bu şarkı da — birincisi kadar
olm am akla b e ra b er— MM okunm aktadır.
A zb Efendinin duyulabilen ve p<k güzel h tr
şarkısı da Kast makamında olup, «Sevdi göpiU
bir dilberi, kıldı tebah tk ıD teni» diye baş­
lar; yürük bir eser ulup, »ed e Efendinin ay­
nı m akam dan ve aynı uzunlukta m eşhur «Uf-
tâdenim ey bi-vefi* şarkısının b iriz tesirini
taşır. Hicaz ve fla jt gibi basit ve en zengin İki
m akam dan bestelediği bu şarkılardan başka,
üçlü ve şedli bir m ürekkep olup (Hicaz ı Zlr-
güle Acam-Aştran (tabii şeddi Ç irig ih Nikriz)
diye formÜUendirebilecegimiz Şevkefza maka­
m ından da bugün piyasada okunan zarif «Ey
nevbahar-l hüsn-ü ân» şa r kıs uu bestelem iştir.
F akat Aziz Efendinin şaheseri, «H ırim -i y tr
çem ende, hayat i candır* m ısraı ile başkıyan
son derece kısa ve m eşh ur b ir Uşşak şarkı,
dır. Musikimizin H icazdan sonra en »engin
makam ı olan bu basit ve esas m akam dan bes-
telen en bu şaheser, U şşakm hatiften işitilen
tasavvuf! negam atı l{inde pek zarif b ir par­
çadır. Çem ende «h ırlm -i y lr» m verdiği neş-
veyi hisseyleroem ek m üm kün değildir *
A ZİZ EFEN D İ (Mehmed) — Onsekteind
a sır şâirlerinden; asıl adı M ehmed’dir; ule­
m adan ŞehlA A bdurrahm an Efendinin o |lu
olup m edreseden yetişm iş, m üderris olm uştu.
H iç istem ediği halde Sofya K adılığına tayin
edilm esine gücenm iş, ısra r edildiği halde
gitm em iş, ilm iye m esleğinden tam am en ay­
rılm ıştı. Vazife red dinin Padişah ihsanın*
karşı gelme şeklinde tefsir edilerek sürgüne
yollanm asından da korkarak adını gaalbe çı­
kartm ış, evinde saklanarak uzun y ıllar tam
inziva içinde yaşam ıştı. Şu k ıt’ası ş iir dilinin
p flriia ü z olduğunu gösterir;
Simdi cy nilıl leM rt HlMia UnlefMIr
gem lte pervtee kindir, whktİD ktaalertedlr
Mûwİ7 iaın kim df/ifiittf'ı tayftl «jler a tılı
CtmcfcM l(fe iâ/iyi roslabn fctahetodtr.
BİM .J SAlta, Ş u e rl te o f e M
AZİZ EFENDİ (McUufebâde) — Şiir vs
ha) tercümesi bilgini. 1901 de IsUnbo/cia doğ­
du; Meşihat mektupçusu lznei Efendinin Oflu­
dur; Medrese tahmil gtErdü, 1820 de Müder­
ris oldu, 1825 de tedris bayatından ayrılıp
kadılık yoluna intisab etti, ntiblik ile yirmi
yıl Anadolu ve Rmseliade Nâtilii, CisrİB’gç-
 AZİZ ErVTD l — 1714 —
w. Uaniıa, Itparla. tırnm , Tnkirdafr, uran-
caaMd. Flaaköy, Kütahya, Kayseri kaubaian
m dolaştı, IMS bsjKUmal U ntm ı oktu. 1847
de tzralr Kidıltil piyesi «İdi. 1892 dc Şam
Kadın oMu andan tekrar Manisiye gitti:
Mekke. « sonra da İstanbul Kadın piyesi
»Mı 1842 d* Istanbulda vefat etö; OsMidar-
da Hvdâl Aziz Mehmed Efendi Dergâhı bast-
raioe defnedildi. Mustakimzide’nin «Devha-
lâi meaiyih» adındaki meşhur eserine kıy-
uçtu Mr îeyil yazraijlir.
Biti.: MK. tu l; Ski u r Türk |ilriert-
AZİZ EFENDİ (NefeiSİde Sfyyld Mrt-
med) — Onsekizind Asır uieoasındin ve u t ­
un Ulik battallarından; babası nafcfbai-eşraf
Abdtırralunan Efendidir; llüsnü battı Dur-
tm tp idg Ahmed Efendiden d iren m iştir İH.
1130ı M. 1718 de İzmir kadılığında, naibi ve
biraderi o tu müderris Mehmed Re fi Efendi
Ue aynı gilnde ölmüştür. Şiir ile de meşgul
obnu$, fJİrJe Hâzım mahlâstnı kullandıktır
Bibi.: MutıkımUit, TuhUl hılliUn.
AZİZ EFENDİ işlşman) — Goçcn asrın
namlı milıchhib ve milcellidlerindcn; H. 1275
ılSM-iaSS.ı de aidU; hayatı hakkında başka
bir kayda rastlanamadı.
BM: Hal m HitUtln.
AZİZ£FENDİ SOKAfti — Yukarı Boga
na Rumeli yakasında Yenimahalle köyli *0 -
kaklarındandır. Yenimahalle Bağlar Yolu ile
Yeniseilmiye Sokağı arasında, sırtdan aşağı
denin amud olarak uzanır; üst kısmı bir dere
yatağım andıran, bozuk, yer yer basamaklı ve
İM araba geçebilecek kadar, geni; bir sokak,
tır, Bogaıa fevkalâde bir natareti vardır, ev­
leri bahçeli ikişer üçer katlı ahşab yapılardır,
sekenesi Türk ve R um , orta halli ve hallice
ailelerdir. N'iıan >$47.
İsmail Eraevlm
AfctZİ lYtdlkulell MıııUfa) — OnaltUKı
asır Erlerinden, tesbll edilemeyen bir ta r iü .
de tstanbulda Yedikulede doğmuş, uzun yıl­
lar Yedikule Hisarı - Zindanutla kethttdttı-
jnda butunmuş, 1665 de Istanbulda ölmüş­
tür. Şiirlerini divan fiilinde toplamış olan Azi­
zinin edebiyat tarihimizdeki (ühreM divanın-
dan siyâde yazdığı bir «ŞdırengU» e dayanır.
Esnaf civanlarının güzelliklerini övme yolun
da yazılan, mevzuu dlimi oıafabublar dan, n
ttTAMBDL
hsngi fahrin gltael oğlanları modhediliyor İm
o şehrin aduıa nkabetle anılan Şohrengtztar
içkide yalnız ArfzJ'nın İstanbul Ş d ım fia ı
bir İSUsni teşkil eder, «Ur bu «erinde Böyttk-
şehrtn kendi samanındaki gdzsl kadınlarım
medhdmiştır; elli güze! kadını üçer beyit il*
övmüfiur Hiç tereddüt etmeden kaydede­
riz kİ bu elli gllzel kadın onatUneı asır H a
lannda İstanbulun dillere destan obnuı dil
fMrişeaidlr; o asır için ırz ehil güzel kadınla­
rın bir şiir kalemi Ue dile düşUılitmesl aatt
liıifünülemeı.
Aztat'nin güzelliklerini övdüğü etli İstan­
bul işiftest nizeninin isimleri (unlardır:
1— Saçlı Zemine, Z— Penbe Ayni 3—
Kız Atem, 4— M eddibl, 5— Deli Meryem,
6—- T a b a k k ız ı p â tim â n e , 7 — C e n n e t, 8—
Hümâ, S— Burgucuzâde Ayşe. 10— Paşa,
11— Mumcu kızı Fatma, 12— Kasab Ayşesi,
13— Küçük Kamer, 14—Tavukçu kızı Ayşe,
15— Temkin Alem, 16— Turreraâsıe, 17—
Zülfekızı Selimjab, 18— Mihri, 19— Bitızad
HUmisi, 20— SUtliin Emine, 21— Rahime,
22— Mevzûnc. 23— Çeçrakızı Muhsine, 24—
Ayni, 25— Kodui Huraâ, î i — EUerigü»!
Cemile. 27— Kamer;ab, 28— Kupelikızı Ke­
rime, 29— Hocakızı Sentiy, 30— Lâlplre,
31—- Eğlence. 32 - Rebia, 93— Kliçiik Ka- '
mcr. 34— BOlükbaşıkıa Hümi. 3S— Emine,
36— Ak Alem, 37— Cibine, 38— Ermeni Sut- |
tan, 39— Cerntenlil Ayşe, 40— Ka Ayşe, 41—
HUmi. 42— Fahri, 43— Meryem, 44—Mil- '
zeyyenkızı Mihman, 45— Bakkalkoı Selim-
;ah, 49— Kulak Emine, 47— Sıfırcılar Ayşe.
48— Kınocıkızı (Juımüiıan, 49— Havvi, 50—
Tabnklı Ayje.
Bilkrfi NUI Bayrakdar
AZİZ İURİS BEY IKınmlı) — Hekim Batı :
Metodları ile Tiirk Heklmli^nln gelişmesin­
de büyük hizmetleri olmu; ilim adanu.; 1840 '
da tstanbulda doğdu; aslı Kırımda Bogçeta- .
raylı olup Istanbulda yerleşmiş Saraç tdris |
Ağa adında bir satın oğludur, «Kırımlı* diye
anılması bu münasebetledir; henüz on beş
yaşında iken Askeri Tıbblyeye girdi, 1B80 da
buradan diploma alarak syni mektebe iç haf­
talıkları muallim muavini vo ayni yıl İçinde
Tıbbiye! MUlklyeye müdür tâyin edildi; idaft
vazifesinin yanında «Emrftzı Umumiye*»
«Kimyâyı Tıbbi», •Mlkmeti Tıbbiye», «En-
http://groups.google.co
 ıMstELOTODfSİ — 1715 —
rta DUliUye» düşlerini okuttu: Den kitabı
$unk 1360 da iki cüdlik bir «Kimy&yi Tıbbi»
ve ;873 d e tur tS m r iıı Umumiye» yudı,
1842 de meslek artıda;lam dan bazıları
ile F.\ >-'jbiulumli Beşirağa Medresesinde «Ce­
miyeti Tıbbiye! Osmaniye» adı ile memleke-
nmiıin ilk akademik cemiyetlerinden birfiti
tarda; Meclisi Tıbbiyei Mıilkiye'ye i l i tayin
cthldi. 1874 de kurucularından bulunduğu
Cemiyeti Tıbbiyeye reis, Hilttl Ahmer Cemi-
veline delege oldu.
Doktor Aziı Idris Bey, evveli Tıbbiyei
Mülktyede, tıb öğretiminin türkçe yapılması
yolunda çalışanların başta gelenlerinden bi­
ndir. .UiMürJâgttııa yaptığı Mülki Tıbbi}'e'nifl
Türkçe verilen derslerle sağladığı başarı ni­
hayet 1871 de bütün derslerin Iransızea ola­
rak verildiği Askeri Ttbbiyede de tiirkçe ib ­
retime dönülmesin* sebep oldu. O devrin ga­
yelerinde bilhassa Lâtince deyimler ve te­
rimler dglayısı ile tıb ilminin lürkçe olarak
.Ajtulâmıyacaîiûi iddia eden batı muharrir­
leri Lımamen salâhiyet ve bilgiye dayanarak
verdiği cevaplar, ilmi makaleleri ve eterleri
ile susturdu; yine bu maksatla arkadaşları Ue
Vrlikt» Nîsten'in «Tıb Lügati» m tıirkç«ye
:ercüme etti.
Bu değerli ilim adanu 1878 de pek gene.
İn ik 38 yasında iken akciğer vereminden
«idi
BoU : İnönft A ıU lH opedlsl
AZİZİ BATOi — Oosekizmci Asırda ya
şanuş namlı çiçekçilerden, İH 1108) M. 1896
de uç nıml lâlesi «Sincabi Kırlangıç», <Cöl-
peyker» ve «Cihangir Müşabihi» isimleri ile
İradi edilmişti; ve o zamanlar, birincisi:
4larda fadrt İH r basan Hıncabı KıllUSK
^ 1 * bae e h a n e û c d h a n d c b ak i kırlaaC lf
ikincili de:
fciM aıh e jle t b r i a a l IİM r û j i 4Uberi
C«tn4 n j b d l e te f lu fl r y lijc a C d l p c r M
B e y itleriy le tn e d b e d iln tifle rd i. (H. 11W) M.
1897 d e n id ü d e b i r z e r r i n i a ç m ış tı. Hayatı
hak kında b a ş k a b i r k a y d a r a s tla n a m a d ı.
BOL: (.T«r<faıIIjh. T e lk in i ŞdkO fccinn-
U İ Z İ E F E N D İ (M e h m e d ) — O n so k iz in -
ö A sır n i» m M ia ıta n ş a ir v e U r s ü lü s v e u e -
a h h a tta tı; A d ın ı Aaâz d iy e t e s b i t e d e n S ilim
•e^lurestndeU k a y ık g ü r e u le m â d a n B osvaU
m/q ro u p /m e rak ed iyo ru m
AZİZİYE PES
İ n Efendi'nin oğludur; anasının babası da
Onyedinci Asrın büyük müverrihi Şeyhülis­
lâm Karaçelebızâde AbdüJlıh Efendidir Tui-
lel Hattâtin ise baba u n b m Haşan Can sü­
lâlesinden gösteriyor U İn ailenin Boena ile
ilgisi yoktur. Yazıda Suyolcuzâde Muştala
Efendiden idıelnam e almıştır; bilhassa mü­
teaddit Hnshafı Şerif yazmıştır. Selinik ka­
dılığından mûzul bulunurken H. 1100 <1688-
1689) de öldü. Şiir ile de meşgul olmuştur,
şu beyit kendisinindir;
E r fsra b ı agklle ilü d c l n n e l hoauu
C a n r t a e b ir | ü k e ser o ts n riu ia a p u f l H yitr.
Bibi ; U ıu tak in aad e, Tuhfei h a tu n a ; saHm
Ş uezi u d d R d .
AZİZİM — Münevver tabakanın günlük
ülfet ve sohbetlerinde kullandığı bir tâbir­
dir ki, dilimizde İstanbul ağzının icatların dafl-
dır; ve 1908 Meşrutiyetinden sonra yayılmış­
tır; azizimden evvel, genç OsmanlIlar aynı
yerde «dostum» veya «monşer* tâbirlerim
kullanırdı; ki bu satırların yazıldığı sırada
yalnız «dostum» biraz yaşar gibi görünür,
«azizim» ile «monşer» yaşlan kuta aşkınların
dilinde kalmıştır. «Adılın» laubali meşreb
ayak takıau ağzına düdüğünde:
J t k « « s leslıiaı
diye bir de tekerleme dolmuştur.
AZİZİYE FES — Sultan Azizin giydiği
fesin adıdır ki. Devrinde ricalden ayak takı­
mına varınca hemen istisnana kullanmıştır
«Aziziye kabp» da denilen bu {esin hususiye­
ti atı kısmının gayet geniş olup kulak hizası­
na kadar inmesi ve üst tablasının dar oluşu,
püskülün Tanzimat püskülleri gibi kaim, fa­
kat onlardan farklı
olarak fesin alt kena­
rı hizasında kesilmiş
olması tdL A U ıM
labUan İndirildikten
sonra Aziziye fes gi­
yenler hoş görulmiye-
cegindeB dolayı bu
serpuş modası yerini
«Samidiye fes» lere
terk etti m fes ka­ M r Fh
lıpçısı dükkânlarında
Aziziye iıaiıplaf da gSrünmez oldu.
 SZtZtYE HAVAM)
AZİZİYE DAMAMI — K ıd ü tS y 11* Hay-
darjuşa arannda. nfctım boyuna ve tnm ny
inen Recaiudo Sokjfloda (bu m-
kagm okl adı Azlzlyehamim Sokajıdır) bir
çifte hamamdır. Sollan Azizin aoo yıllarında
bışa edildiğinden bu hükümdarın adına nia-
M le isim almıştır. Sokaktan görünüşü biç de
bir bamam y»p™* benzeme*, İt yapısında da
kayda degsr hususiyeti yoktur; her iki kıs-
au da «a yedişer kurnalıdır. Bu satırların ya­
nlılığı tirada içinde Fıalır, meydancı, papuç-
çtı külhancı ve delllk yedi hamam uşağı ça-
hşmakta idi. Takımları (emiz, tarşı boyu at­
mamakla beraber müfterisi oldukça fok, İş­
lek bir hamamdır. Bugünkü sahiplen S/S Ms-
se Ue Karııik kızı Arusyık Andonyan ve S 8
hisse Ue Agavni (îregoryan Hayrebet ismin­
de iki Ermeni kadınıdır, yan hisseyi Blhac
Ahmed Hayri Bey, Nuri Bey ve Feyıiyab Ha­
nım veresesinden, yarı Mtseyi de İzale! şüyu
Üe Bandırma!] Bay Kâmil Umud'dan satın
almışlar; hamamı da damadları Arda} Gre-
goryan iletmektedir, ki bu sat Kadıköy çarşı
hamamlımı da m üatec iridir.
AZİZİYE KARAKOLHANESİ — AbdOU-
zâ deninde gürültülü Galata bayatında, vu­
rucu kırıcı kabadayıların. Galata yankesici ve
•uranlarının, şüpheli eşhasın sric sık uğradık­
ları bir yer idi Karaköy köpriisil başında, bu
satırların yazıldığı sırada Vagon-lüıin bulun­
Kadılûiyftsde Acitlje H n u w
(Sevin: Ncrih)
— 171* —
duğu eski Denizyolları (Seyri Sefain) Mna»
yerinde İdi.
AZİZİYE V A PIIIA M İDAREİ AZİZİYE
— Türkiye Devlet Denizyolları idaresinin İlk
devirlerinde, vapurlaruun ve idarenin bu inim­
deki hükümdara aiabotle anıldığı Mr devir
olmuştur kİ; Abdıilmecld zamanında «Fevald
İdaresi* diye kurulan Devlet Denizyolları
İdaresi, aıraslyle. «ldarei Aziziye» «tdarei
M staıs», «Seyri Sefain İdaresi» ve nihayet
Cumhuriyet devrinde «Devlet Denfeyollsn
idaresin ismini almıştır' Fevaid idaredioin ne
zaman «ldarei Aziziye» ye çevrildiği k ati ola­
rak tespit edilmemekle beraber, «ldarei Azi­
ziye* adına ilk defa (H. 1288) M. 1871 de rast­
lanıyor. İkinci Abdiilhamid'in cUlteundan az
sonra, idare ve vapurların muamele evrakın­
dan «Aziziye» ismi kaldırılmış ve «İdarel Hah-
susa» terkibi kullanılmış ise de İstanbullular,
devlet vapurlarına daha uzun zaman Aziziye
vapurları diye gelmiştir. Bu vapurlar, uzak
ve yakın Türkiye llmanlariyle sovahlll miite-
cavireye (Adalar, Anadolu yakasında Pendik'e
ve Rumeli yakasında da Yegiköye kadar) gi­
derlerdi.
AbdiiUziz, kendi adını taşıyan Devlet De
nlzyoltarı idaresinin, ticaret zihniyeti olma­
dan inkişaf edemlyecegini görerek tdarel Azi-
îlyenln bir milli anonim şirket haline konul­
masına işaret etmiş, (H 1289)
M. 1872 de büyfik servet sahip­
lerinden ve şûrayı devlet l a ­
sından Bogos Şeyin üzerine de­
vir ve ihale edilmiştir; fakat
ldarei Azlzlyenio «Kumpanya»
devri ancak on dürt ay kadar
sürmüştür, bu devirde, idare va­
ridatından mı, Bogos Beyin ken­
di keseğinden mİ ödendiği bi­
linemez» 31 bin altın verilerek
tngiltereye yeni üç vapur sipariş
edilmişti. <H. 1280) M. 1873 de
Bogos Bey ölünce, yine a U İda­
reye dönüldü, (Meclisi Bahriye»
nin eline verildi.
Gemide makine, tekne, sür­
at vo konfor kıymetleri gözetil­
meden gemi sayısının çogaltıl-
nusı y o l u t u t u l d u ;
M f y Y /g lf * o ö p k .g W ! # r e .c
 A N S in flP ro ıs I — 1717 _
y u n alımlı; eldeki vapurlar bakım sa kıldı.
BojMİÇİndeki scyrli seferi te mki eden Şir­
keti Hayriye, ciddi ve temiz ellerde sü r’alle
ia tiftl «derken, ldarei Aziziye, gilnlıik siya*
s! gazetelerin mı«ıh mevzua olmağa banladı.
<Sevahili miltecavire» ye imleyen vapurlarına,
İstanbul zürafası «Tontonu Bahri» lakabını
tattı; dlgtjr limanlara gidip gelenler İse, yük
ve yolca bakımından pek az rağbet g6rdli;
ancak fevkalâde ucuzluğu Ue yolcu ve yük
bulabildi. Kapitülâsyonlardan istifade eden
ecnebi kumpanyalar, bu arada lıattâ Yunan
gemileri kuvvetli bir rakip oldular. Gün goç-
nıadl ki, gazetelerde, Aziziye vapurları hak­
kında milli gururu rencide eden bir şey oku-
nurdu:
Malakof vapurunun yolda kazanı patlar­
dı; Tekirdâj postasını yapan Musul vapuru,
İstanbula gelirken K um kapı önünde köm ürü
Siler; H ayreddin vapuru K artalda kayaya
olurda (Sabah gazetesi 1293 -1294). İstiklâline
sahip olmıyaa idare, meselâ harab olan Malte­
pe ve Kartal iskelelerinin tam irini Meclisi
Baliriyeye arieder, bir iskc'c iamiri, aylarca
süren ttirlıl muameleden sonra tahakkuk
ederdi. Varidatına maliye el koyar, meclisi
bahriyeniıı gösterdiği lüzum üzerine, idare­
nin masraflın mâliyece verilen havalename­
lerle ödenirdi. İdarenin vapur almak husu­
sunda reji yoktu; bu hususta da, araya bir-
(»k banker - komisyoncular girerdi. Mesetfl,
(H 1290) M. 1873 de tdarei Mahsusa için sa­
lın alınan Y am Tongam? vapurunun bedeli
oUn 4000 altun tüccardan Apik Efendi eliyle
ödenir, Apik Efendiye Edime ve Kastamonu
Vilayetlerinden tahsil olunacak havaleler ve-
| rilinll.
j Batan, İdareden gelen raporlarda: «Elde
bulunan vapurlar müstacelen latnîr olunmaz­
lara gelecek rÛH kasımda SelSnik ve Kösten­
ce hatlarının tatiline mecburiyet basıl olaca-
İl> okunurdu (28 temmuz 12*9 — 1873 ta­
rihli rapor).
Bahriyeden idareye tebliğ edilen emir­
lerin itinde, garabetleri üzerinde dikkat ite
durulacak olanları vardır. MeselA 6 mart
1280 -1874 tarihli emirnamede: »Vapurlar ta-
nüre çekildiklerinde bütan mürettebat ve *a-
Utanına yol verilmesi, tamirat bittikten son­
ra yeniden tayla ve kaptan tâyini» bildlril-
m i|i±r.
:om/qroup/mcrakediyorum
A J tU tY S V A P IH L A JII ID a K E I A ZİZİY E
9 ,1 0 Şevval 1280 gecesi Paşallraanuıd»
Bahriye Nâzın llüseyin Avni Pajanın yalısın­
da yapılan bir vükelâ sohbetinde, tdarei Azi-
ayenln durumu ile İstikbaldeki gelııme ve
İlerleme yollan konuşulup yraçtınlmı^ Trab­
zon, Varna, Adalar. Kodıktty, Haydarpaşa ve
Ayastofanos (Yeşilköy) hatlarında imleyen on
yit), dürt tane de tam irde olmak üzere yir­
mi vapura sahip olan tdarei Aziziye, İzmir,
Preveze, Girit, T rıb lm g arb ve Mudanya bal­
la n için d ö rt vapur daha salın alınmasına k ı­
ra r verilmişti. Bunun kargılığı olarak tespit
edilen 115 bin lira, idare hasılatından birbu-
;u k senede ödenebilirse de, vapurların salın
alınabilmesi için bu kadar bir zaman bekle­
mek doğru olamıyacagt, bu masrafı yüklen­
mek için hâzinenin de takati olmadığı dllgli-
niilerok; m iidüni ve meclisi 1dan azalan fen
ve ilim adajnı mütehassıslardan mürekkep
bir heyet leşekiliyle tdarei Aziziyenin onların
eline bırakılm asına karar verilmişti Fakat
dokuz ay k ad ar sonra, Hüseyin Avni Paçanın
imzasını taşıyan bir bahriye buyuruldusu, yu­
karıdaki kararın tatbik edilemediğini göste­
rir, söyle kİ, nazır pata, bu kâğıdında «tdarei
Aziziye müdürlüğüne üf anterit süvariliği
unvanını haiz Mehmed Beyin tiyi» edildiğini,
idare vapurlarının tâyin edilen günlerde yola
tıkmalarını, hasıldım çoğaltılmasına bütün
memurların çalışmalarını, hangi vapurların
hangi günlerde nerelere gönderileceğini bah­
riye nezaretinin tâyin edeceğini, her gün top­
lanan hasılatın geciktirilmeden bahriye hâzi­
nesine yollanmasını, maaşların ber ay bir def­
teri gönderilip bahriye meclisinde tasdik
olunup idareye ilmühaberi gelmeden maaj
dağılıiamıyacaguıı, hiçbir ferde alelhesap pa­
ra verilemiyeceglnl bildiriyordu. (R. 1294) M.
1878 den sonra ldarei Aziziyenin adı «ldarei
Mahsusa» oldu. (B.: Fevaid İdaresi, ldarei
Mahsusa, Devlet Deniz Yolları). Bu tarihte
ldarei Aziziyeden ldarei Mahsusaya devredi­
len yirmi be; vapur junlardır: Malakef, Kay-
seri, Heybeli, Pürsûd, Kartal, Mudanya, Ki­
line Ali, Canik, Hereke. Medarı Tevfik, Şeh-
per, Hayreddin, Pendik, Şere&esan, İzmit,
Selinik, Maltepe. Ratum, Medarı Fevaid, Sey­
yare. Musul, Nfehetlye, Marmara, Hareket
(gambot).
ldarei Aziziye müdürlüklerinde bulunan
zatlar da (Unlardır:
 AZİZ KAFTAN
M&syö Bonai fBojjos Bey devri), Trkır
dagü Mehmed B ey (3 aguıtcu 1Î90 1874).
Binbaşı Şiıbil Bey <6 tegrlnıcwel 1290 —
1874). Ferik Salih I'aşa (üecerinde Uman reis­
liği de bu lııııma k üıere 12 Mayıs 1281 —
1875}. Haşan Pa$a /Bahriye natırı Bo»wıd»)ı
Haşan P»sa-olması muhtemel. Tayin tarihi
tespit edilem edi A yrılâıiı tarih 1 Haziran
1292 — 1876), Ziya Bey (1 haziran 1292
1876-14 teşrinisani 1204 - 1878) Un mü­
dürler arasında idarenin kalkınması için en
ciddi gayreti gösteren Salih Paşa olmuştu ki,
biUUıare on sekiz yıl ldarei Mahsusanm be­
jindi bulunarak oton Con Paga. Salih Paşa­
nın yanında mütehassıs muavin olarak çalış-
mıjLı (B,: Con Paşa).
Bibi: Seyri Sefain TırlhcMiı devrin gMtıtefcri.
A Z İZ KArTAN — Şirketi Hayriyonin
etnekdar kaptanlarından, 65 numaranın sil
süvarisi; merhum A, Cabir Vatla «Bgaziçt Ko­
nuşuyor» adındaki eserinde, bıı gcmlciniu
adını, şirketin, temizlik vc tllisiigi m eşhur
kaptanları aracında zikrederek «Ohlarm va-
pürljriyle seyahat ölmek Boğaziçi sakinleri­
ne pek tavuk bir haz verirdi» diyor.
AZİZLtK SOKAĞI — Üstüibrda Biil-
bıilderesi semti solaklarındandır: kaba taş
düjeli. iU tarafında mütevazı ahşablar sıra­
— 1718 — İSTAN BUL
lanın:}, (ek e n e ğ i fa k ir T ü rk a ile le r i o la a b ir
y o ld u r k o y d a de fle r b ir h u s u s iy e ti y o k tu r
(1947).
i n u l l E n a « t»
AZİZ MAHMUR KFCMIİ ıŞeyb HIHllyi)
- Onalı ıncı Asrın ikinci yarısında ve Onye-
dinci Asnıı ballarında yaşamış büyük bir mu­
tasavvıf, devrinde İstanbulun en büyük şöh­
retlerinden ve cilveliye tarikatının en büyük
Şeyhlerinden, jalr ve bestekâr; hal tercüme­
sini nakleden aşağıdaki satırları Abdülbakl
Golpınarlı'ıun Islâm Ansiklopedisine yazdığı
Celveüyc makalesinden alıyoruı ki, bu saha-
da en satâhiyetll kalemlerden biridir:
•A lil Mahmud Hüdâyl, Şakalk leyli'ne
göre. Seferi llisırlıdır. Gülşen Efendi, KÜ11İ-
yât-ı iıazret-i Mudaylde SivrlhUürb olduğunu
söylüyor. «Stlsilanatne-i celveliye», şeyhi
Konya Koç-Hisarmda göstermede, Tlbyan da
bu İkinci rivayeti kabul etmekle ve H. 948
(M 1541 1542) de doğduğunu ilSve etmekte­
dir. Giilîen Efendi, dojum tariflini H. 950
(M. 1543. 1544i olarak kaydediyor, Islanbul-
da okuyan, Edirne Sultan Selitıı medresesin­
de muittik, Şam ve Mısırda n&ipllk «ta», Mı­
sırda Karim al-Dio Hstvati adlı birisine in­
tisap edip, halveti olan Mahmud Hudayt ni­
hayet Burada Farhadiyc medresesin* mü­
derris ve Cami-l atik mahkemesine ntip olu­
yor. Bu sırada, ananeye göre bir gece rüya­
sında cennetlik sandığı bir çok kimseleri ce­
hennemde, cehennemlik sandıklarını cennet­
te görüyor. Bunun üzerine ertesi sabah der­
hal Umdeye gidip.
İmlim oluyor. Tlbyan
ve KUlüyat, bu tes­
lim olusun tarihini 1
eilkâde 984 cumartesi
|,M. 1077) olarak kay­
dediyor U anane ile
böyle rivayet edilmiş
oidugu 2jılaşlm<iık1a-
ılı.r. Mtüunud Hudâyl,
Oftâdeye 3 yd kadar
hizmet etlikten sonra,
kendisine h a t i f e -
1 i k verilip. Sivri-
Hfsara gânderilnijtr-
Bir müddet svnn Is
tanbula gelip. Çamlı-
h r t l p 7 i g w n ı^ T ;.ş o n g İP . r n
 ANStlOOPCDtet
cadı Muuila Mescidine bilisi* İki u t «da >'*p-
tınp bir vakit orod* olurmuş, oranlan llıımmeh
cıedptja Cnimi yanındaki bir odaya giH'jntis.
II. » 7 (M IMS, 158») do »imdik! tekke vc
camiin yerini alımı, H >003 ıM ısö4 1505)
dc tekkenin ve camiin yapılma» bitmiş ve
oflaya taşınmi|tır. V alini tekke ve camiin,
Rüstatn Paşanın km Ayşe Hafun tarafından
y a p tır ü iıîın ı kaydetmektedir. il 1*02 cemn-
ilyclâhlrinde (M. I5B-J) Katilı camiinin cuma
vliıligl He mlMeasir vc muhaddisliği kendisi­
ne verilmiş, tekkedeki cami yapılınca camiin
hatiplisini atıp, Fatih camimdeki vazifesini
bırokaıj ve buna karşılık üskiidardaki. iske­
le camii dc denen, Mihrimah Sultan camiinin
perşembe vbirliğini almıştır. Ayrıca Sulta
nıüımed camiinin vâizligi de kendisine veril­
m işe de, ÖlOr dilemi; ve yalnız h e r ramanın
ayuun Ük pazartesi günü Sultpnahmedde vaaz
ttm eji kabul etmiştir.
M ahm ud H udayI zamanında b i i y t i k b i r
iiürmete m azhar olmuştur. Silsilnamei rel-
v etly e şe y h in b u t e v e c c ü h e uğrayışına Ah
n td I. i a b ir r ü y a s ı n ı kerametle t â b i r etme­
sin i, s e b e p o la ra k g ö ste riy o r. P e ç ey i, R u m e li
kaaukeri Ş y n a l J j h ı n te tiri ile vezir Ferhad
Paça tarafından Fatih camiine vaiz Uyin edil­
diğini kaydetmekte v o sithretinin I h i suretle
başladığına işaret etmektedir. Nairaâ, şeyhü­
Alil Matımın] SSttudlala türbesi ,c gönül aleylûde unun İbrik
^ j g g ff/merakecliyorum
17 1» — AZİZ MAHMUD tT IK D l
lisla m ın şe y h i lev m e d lfiln i s ö y le m e k te d ir. F a ­
k a t A h m e d I İn ötiim U nde T‘a d i|* h ı y ık a m a k
t l M r e d a v e t e d il d i # . ih tiy a rlığ ın d a n bu M a-
ın e tte h u lıın a m a y ıp , P a d lıa h t h a lif e le r in d e n
ŞShun D e d e n in y ık a d ığ ı d tltu n lıle c e k o t u n * .
A h m e d 1 İn H u d a y t a M e s t « lir k e n i u d i k '
<U|ti V a lid e S u lta n ın h a v lu t u ttu ğ u . p a d k|*.
huı teybin arâatâ» yay» y ü n j d o j l l 0b), bttı
h ik a y e le rin , d o ğ r u o lm a sa lıile b i r « a b b u lu n -
d u g u ve A h m e d I. in t e y b e z iy a d e s iy le la y g ı
g ö s te r d iğ i r n ıla jılır . P e ç e y i, N a i m i v e d l j e r
b ü tü n k a y n a k la r ın , ş e y h h a k k ın d a h a d d in d e n
fazla h i ir m e t k â r b . r d i l k u lla n m a la rı d ı b u n
d e lild ir.
Mahmud HudayI, üç kere baccetıniftir.
M ihrimah S ultanın k i» Ayşt Sultanı aldığı da
rivayet edilm ektedir. Şeyhin UUı dilli ve gü­
zel süz söyler b ir zat olduğu (Nimâj, seyrek
sakallı ve o n a boylu bulunduğu (İsmail Hak-
k ıj sövleııir Akbıyık’ın âdetini tazelediğini ve
s a t koyuverdiğini, dervişlerine de saç koyu­
verdirdiğini Şakaik zeylinden anlıynız. İsma­
il Hakki: tC iineyd Bağdadi soyundan olduğu
kendisinden duyulm uştur» diyor. Mahmud
Jlud lyl, II 1038 (M. 1628) yılı seferinin ikinci
salı gecesi vefat etm iştir, ölüm üne bir çok
tarihler düşurüüniijttir. Fakat kimin oldu£u- .
nu bilmediğimiz «Şeyh Mahmud H ııdayb ta ­
rihi cidden pek güzel bir tesadüftür.
Mahmud Hudaylnln
İS arapça ve 12 tlirkçe
eseri vardır ki, bunlar
Üskiidarda Selimiye kü­
tüphanesinde Hu dayi ki­
tapları arasındadır. Baş­
ka eserleri de belki var­
dır. Eserlerinin çogıı,
bir ka{ sahifeük risale-
'iklordlr. Arapça Maca-
lia, tefsirlere m üracaat
edilmeden yazılan ve ta ­
mamlanmamı; b ir te f­
sirdir. <Risaİe fl'l-tarl-
kat al-Muhatmnediye>
adlı arop fa risalesi ile
tilrkçe Tarlkatnamesi vc
yine lllrkçe manzum Ne­
cat a!-gari* adlı risa­
lesi, Külliyat adı altında
divanı İle bir arada
 A tlZ MAHMUD EFEVDt
— 1720 —
toılm ijtır. En mühim ve büyük «teri. üfU-'
dedin tasvvnfl sollerinin zaptından mcydj.
a l gelen Valciat adlı kitaptır. l'flâdenin tdrk
(e lmnıi|tugu muhakkak almakla beraber.
AıİE Mahmud Hudayİ bu kitabı arapça yaz-
miçtir Kendi elyamı ile yamlmif ve iki elliden
n^vdaaa geluuş olan asli nüsha, S«linu£a
kütüphanesinde Hudayi kitapları arasında 574
utmanda kayıtlıdır. Üstfindeki vakfiyeden,
ş^yhm babasının Mahmud oğla. Fazlallah adlı
Unsj olduğuna da anlıyoruz. Bu ever, yalnız
celvetilik ve tasavvuf bakımından değil, türlü
münasebetler île zamanındaki adamlardan
ve Takalardan da bahsetmesi dolayısiyle. ta-
rîh tntTin''TVJfnr' da değerlidir. Gülden Efendi
merhum, divanına pek faıdeli notlar İlâve et­
niktir. B in şiirlerin tarihini, hemen fosu­
nun bestelenmiş olduğunu ve bestekârlarım,
ba arada şeyhin de besteleri olduğunu ve bir
iUMnm Murad III. m ölümü münasebetiyle
söylendiğini bu notlardan öğreniyoruz. İlâhi­
lerinin bir kısmı, hece iledir ve bilhassa bun­
larda Yunus tesiri görülür ve bir kısmı da
taten Yunusa naziredir. Hemen biitün şiirleri
ZÜJtdJ-tjBavVUfl olup, şiir bakımından pek
değerli değildir» (Uliro Ansikolpedisi. S. VJ-
m med-i Evvel bir gece gördüğü rüyanın tâbi­
A at Mahmud Hudayi’yi Üçüncü llu n d
devri şeyhleri arasında kaydeden Naîm â, Ru­
meli Kazaskeri Sumıutlah Efendinin himaye­
si ile Fatih camii vaizi olduktan sonra şöhret
kazanmağa haşladıguıı söyiiyerek fu tafsilâtı
veriyor: «Bir jeyh-i halev-vtUlîsan ve fâztl-ı
kirdin o ta a f la ek ittri âevtetin kalbim o tb
idûb sonra Hoca Efendi mahdumlariyle ülfet
etlikde Sınııllâh Efendi terbiye (himaye) et-
diğine nadim olub !$gyhiilis!âmlıgmda rağbet
vc İltifat eunedi. Hoeaaadelenn rağbeti mü-
tezayul chıb Cağalazade vc bazı viızera per-
(embe re cumalarda meclis vaazına nrüda-
vemet İdSb gitdikçe «halk) müracaatların art-
tın ii giderek bir mertebeye vardı kİ padi-
şah-ı o han bile kutbu zaman olmasına müte-
kid oldu. Saytı kerameti âlemgir oldu».
Birinci Ahmedin yeyhîn dine ibrikle su
düklüğüne ve valide Sollanın da pegrir tut­
tuğuna dair Ur fıkra vardır. Rivayet edilir ki,
o günkü sohbetlerimi* gene padişah ihtiyar
şeyhten bir kerame! göstermesini rica Bder,
A ltı Mahmud Efendi: «Pıdifah-ı ritn u n eli­
me su dökmesinden ve validelerinin peykiz
tS T M fU .
tu tm a s ın d a n d a h a b ü y ü k k e r a m e t n e o l u Jtr-
« k * « c e v a b ın ı v e rir .
Kendisini gönniij olan PeçevUl tbniıln ^
Efendi de: «Bunların menakib-i celüeal ba
bakirin kalcm-i Kencayişijııletı Unudur. At- s
rmda kutbu zaman idbgiınde intibah olunma* t
İdi. Her diyarda hulefası ve kendiileftn haft* '
tan inzivası re ihyanen vaaz ve teıUr İle ağ-
niya ve fıkaraıra ıras eden salan vasfa gel­
mez. Bir nice defa meclisi fentlerine dalal
olduğumuz ve tak bili yedi mübareklerine vâ­
sıl olduğumuz şeref bu hakire kâfidir» diyor.
Bilhassa Üsküdarlıların ağzında, bir çak ke- ,
ra met fıkraları hâlâ nakledilegclmektedk. ‘
Bunlara örnek olarak aşağıdaki iki fıkra İs­
tanbul Ansiklopedisine halk şair) Üskiidafh1:
Vâsıf Hoca tarafından tevdi edilmiştir:
«Hazreti Pir Hudayt Bursadan şehrime*
teşriilerinde RmmL-tıehtnedpaş» Camii ŞeriS
havlusunun son cemaat mahallinin bir kâse­
sinde hâmile bulunan zevcesi ile sığınmışlar
Yolcunun dakkı bab İsı takamıb edince ta-
çare hatun yoksulluk ve hazıntzlıktan pkâ-
şıkajete banlamış pürden aldığı eevab lâf j*p-
hesiz sabriı sükûn tavsiyesi olmuştur. Ak-
rinde butun ulemayı boş bulmuş, bir tavsiye
özerine haremağalanndan birini bir kırmızı
altın kesesiyle Hazreti Pire gönderisi; «
elindeki mektuba da bir cevap getirmesini
ferman buyurmuşlar Kırmızıyı çok sevdik­
lerinden ötürüdür ki, kırmızı cübbe ve kumlu
pabuca hasret çeken ve tarmızı kesenin içinde
kırmuı dünyalıklar bulunduğunu pekâlâ İri­
len açtkgör haremagası keseyi cebine indir­
miş; — Efendimi* gönderdiler ta mektuba
cevap istiyorlar? der demet Pir mazrufu at­
madan üstüne cevabı yazınca hangi çölün Sam
yeline uğradığını şaşıran ağa: — Efendi bu­
yurunuz bu da sizin! diye sol cebine İndirdiği
keseyi nlçar olarak sağ eliyle uzatmış ve
mamıfu alıp ilk adımını atınca mütevekkili
ıih im ı olan Pir keseyi hatuna atmış hayırlı
babanın hayırlı evlâdının istiklali ihzar ohu-
muş. Gelelim hükümdara. Kendi mazrufunun
şekli aslisiyle geldiğini görünce hayret etmiş,
zarfın üstünü okuyunca muabbirim sarayı
hümayunun» dâvet eimi}, sohbetinden meta­
nım kaldığı misafirini o dakik* kalbine bir
h ttp ://groups.goog le.co
 *.VRİKUOPEB[«l — 1721 —
haldkl aıürşid ala ra k nakşetm iş, ıniirldane İl­
tifatlı. ta ltif buyurarak dergâhı bâzını) küşa-
dıas m üsaade kılmış. Şeyhini ziyaret hıısu-
, sunda Isfanbulla tisk iid a r a rasın ı bir köprü
gibi aşmağa başlamış. bizzat ziyaretine gelme­
diği günler netlim anındaü birini gönderip
şeyhinin h atırını taty ip etm eği de ihm al e-t-
roemif
Bir gün vekil olarak gö n d erilen uedim-
lerdeıı biri şeyhi m akam ında bulam ayınca
Bulgurludaki çiiebanesine g itm iş. nc gürsün?
Sahibi keram et g ö rü lü p kendisinden nassb
i beklenilen P ir karşısın a gözler k a m a ştırıc ı bir
j genç alm ıj sohbette. V ezir hem en selâm ı ar-
1 tedip baş kestikten so n ra uzaklaşm ış, m al bul-
mıgribî gibi k oşarak bu h a b e ri p ad işah a y e ­
tiştirmiş, bunu işite n pad işah veziri gibi içten
çiirüm üj boîulm aga jiiz tu ta n a k id e sin in sev ­
iciyle ertesi giin soluğu Ü sk ü d ard a alm ış o d a
□ e g ö m in aynı hal. U fak b ir a ra m a d a n so n ra
hafif hir m üsaade taleb iy le ayaklanm ış, şeyh:
_Biz de karaya geçmek istiyoruz kayığa
kabul olunursak b irlik te gidelim! denilince
ister istemez buyurunuz demiş. Ahmed Hanla
Şeyh yan yana çocuk karşılarında Kızkıılesî
Ue sarayburnu arasına varılınca eli küpeşte­
de bulunan padişahın senelerdenberi parma­
ğında gezdirdiği yiizügü denize düşüvermiş,
çocuk atlamış yüzüğü Şeyhe uzatmış ve göz­
den nihan olmuş, Padişah: — Aman {ocuk
boğuldu! dîye bağırınca Aziz Efendi: — Se­
nin sui a n l ı gördüğün hu mahcup civan Hı­
zır aleyhisselâmın kardeşi Ilyastır! cevahıbım
vermiş..
Aziz Mahmud Efendi hakkındaki kera­
met menkıbelerinin içinde en şairanesi mu­
hakkak ki şudur: Bursada Şeyh Üft&denin
hizmetinde iken vazifesi, kışın erkenden kalk­
mak, sabah namazı için Gltidenin abdest su­
yunu ısıtınak imiş. Bir gece uyuya kalmış.. Ve
Şeyhinin: — Aziz!- Aziz!., nidası ile uyanmış..
Her taraf çakı] çakıl buz.. Ocakta bîr göz ateş
llîle yok... tbriği alınış, şaşkınlığından Üzeri-
I ol hohlayarak koşmuş... Fakat sııyu dökmeğe
-1 başlayınca, şeyhinin elleri haşlanmış ve Üfta-
j de, gözleri yaşararak:
— Aziz, biz sana suyu kömür
ateşinde
Bil dedik gönül ateşiyle ısıt demedik!., demiş
ve o glin kendisine hilâfet vermiş.
m/qroup/m erakediyorum
A2lz MAHJCUD ır ı s n r i
Aziz Mahmud Hudaylnin bir hüyük bes­
tekâr olarak kıymetlerini tahlil eden aşağı­
daki sslu-lar, İstanbul Ansiklopedisin*, istik­
bal için çok parlak vaadterde bulunan genç
kalem arkadaşımız T. Yılmaz öztuna tarafın­
dan tevdi edilmiştir:
• Bu büyük mutasavvıf aynı zamanda üs­
tad musikişinasın bugün elimizde maalesef
yalnız Ç artgah makamında vs Düyek ıs/g)
ik aatn d s b ir T evşlh'i kalmıştır. Musikimizin
esas m akam ı olan Ç arigâh (do majör), Hazreti
Peygamberin ezanları bu makamdan okun­
duğundan hürmeten iâdinl nıusikimizde kul­
lanılmaz; yalnız yaptığı eserin hangi maka­
ma gireceğini bilemiyen halk musikişinaslan
ta ra fın d a n birkaç türkilde kullanılmıştır; bun­
la r dışında, hu makamdan elimizde İâdinl ola­
rak fevkalâde bir Sirto ile bir de yalnız Uk
hanesi zamanımıza intikal etmiş otan çok eski
lnr P e şre v vardır. Makam, harikulide güzel­
likledir Tevşih. d in i musikimizin büyük şe­
killerinden olup. Hazreti Peygamberi medih
mevzuunda bestelenir ve güftesi niatlaıdan
intibah olunur. Aziz Mahmud Iludâyi'nin mu­
siki cephesi hakknda söylenebilecek şeyleri
merhum Saadeddin Nîizhet Ergun söylemiş­
tir:
«Ezgileri bugün bize kadar intikal ede­
bilen bestekarlarımızdan biri de XVI. A suı
son yarısında büyük bir şöhret kazanmağa
başlıyan ve H. 1038 <M 162*) de vefat eden
meşhur mutasavvıf Aziz Mahmud HudiyMir.
Cetvetilikin İntişarında mühim bir Amil olan
bu değerli şahsiyet, ilmi, tasavvufl eserleri ile
ve bilhassa şiirleri ile tanınmıştır. XVII. Asır­
da ve daha sonraki zamanlarda yetişen birçok
mtıhim musikişinasların da onun vücuda ge­
tirdiği İlâhilere besteler yaptıklarını görüyo­
ruz. Esasen Iludâyl bilhassa bestelenmek üze­
re birtakım manzumeler kaleme almış, tava­
nlı teşbihleri, temcidler. mOnacatlar, İlahi­
ler yazmıştır. Teşbih ve temddlerini bizzat
kendisinin bestelediği de rivayet edilmekte­
dir. Fakat biz. tarihi menbalarda onun namı­
na teshit edilen sadece dört U41H beste'
sine tesadüf edebildik. 11adiyi Azil Mahmud
kurduğu tarikatte musikiye büyük bir ehem­
miyet vermişti. Esasen «Celvetl Ayini* huşu
ve huzua davet eden hazin bir musiki Ue ya­
pılmakta idi. Uâfız Kumral. Şaban Dede gibi
 AZI? MAHMUD ETENDİ
-m a ru f m usikişinaaiaru). Ifu d ây l D ergâhında
«ZökirlM cıhk» e llik le rim d e görm ekleyiz»
(T tirk U usikisi A n to lo jisi. D ini Eserler*. I)
Büyük milldıuı» Sıdeddın Nüzhctin
^fletatiai bulabildiği dürt n»Mo biri vukJ'
nda annuukttblfi olan Tevkili. diğer üçü de
İlâhidir (lâdint musikimizdeki mukabili farkı»
diri; merhum üstad musikişinas olmadığın­
dan, TeVfJb Ue İlâhi arasında ne bfiyilk fark
olduğunu kestlreıneyijı «doct ilâbl» deyiver*
iniştir. Bu dört eseri» güftesi de kendiline
aittir; Tntfh&ı göftesi beyiltik Iıir Naai*
lir; digerlerininkl Uâht şeklindedir. Bunlar;
Sûfiyân ikalarında Ud adet Nevi İlâhi Ue bir
de Hüseyni Uâhtdir, güfteleri hece ile yazıl­
mıştır. bugün, besteleri ımutulmu*iur: mat-
bo Hodâyi Divanında, Hüseyni İlâhinin güf­
tesi yoktur Tevsbı notası JConservatuvaıın
neşrettiği Mevöd Tevcihleri arasında neşro­
lunmuşlar.
Cârigâh Düyek Tevçih. dini musikimizin
bugün elimimde kalan e n eskj ibrfa'larmdan
ve şaheserlerindendir; güfte ve besteleri ken-
dişinindir
K ıdûnia, n h m cl'i terk-fi u H d ır yk ketfrlellâh
Znhflrtm. 4crd*t ns^Uaa devadır jh RraolalUb
BadM*>e aeCâst kıl e |e r ^ fair. c |e r bâlıo
S*pûni Jntlsftfc « in iş s e tid ir j l Rcıûtellib».
' AZİftUAHMLDEFENDİ SOKACl — Üs-
küdarda tmrahor semti sokaklarındadır. Do*
ğanedar Caddesi ile Açıktürbe Sokağı ara
»uıda usanan gayet uzun bir sokaktır. Doğan­
cılardan yüründüğüne göre sağlı sollu Abdi-
efendi Sokağı, Azat Yoşuku, Gülfem Sokağı,
Kuyu Çıkmazı, Mahkeme Sokağı, Hüdalavlu-
su Sokağı. Aztefendf Mektebi Sıcağı. Tepsi-
lıiTUnu Sokağı, Açıktürbe Çıkmazı (aslında so­
kak) ve Açıkiiirbe Sokağı jle konmakları var-
dır. Doğancılar Caddesinden az meyilU bir
joikuf halinde haşlar, kaba ta; döşeli ve iki
arabanın rahat geçebileceği gençlikledir. İki
kenarı boyunca sıralanmış ikişer üçer katlı
evlerin sokak kapatanna hemen umumiyetle
tiçer, dörder basamak taı merdivenler ite Çı­
kılır. bu evler om halli ve hali vakti yerinde
elle meskenleridir, sokak, günün hemen her
saatinde tenha ve «essizdir; Sokak, orta tır­
manıp yokuş sona erince «ota doğru ggp»f bir
kavia çizer, burada sağda, isimsiz bir sokak*
1722 — tSTA JflÖ t
çığın nihayetinde KapUnpeşa Ckmüab yan
kapusu gOrtlnlır, kapımın yanında 1141 ta*
rlhli Şelıx»de Seyfeddin adına yapılanı t*
ve ayna tayına kadar toprağa ggomlarit ı*r
çeşme vardır. Bu çeşmeden aoıua *^ı|ıu
manzarası birden değifir, evler haraMuş»,
günlük geçim kaygıisu içinde çırpman ede­
lere İnkriâbeder. Sogcta Abdlefendİ 6ok*£t
ka»'Ufağından sonra manzara tekrar değişir,
yine iki sıralı mamıır ahşablar gfrunOr Solda
Azat Yokuşu kavuşağmda tahini boyalı bü­
yük ev geçen asır sonlamın tipik güıat yapı-
lamdan biri olııp merhum Tatar Osman Pj-
şanın konak yavrusudur, bu satırların yazıU
dığı sırada varisleri ikamet etmekle idi. Azat
Yokuşu kavuşanından yüz adım kadar sonra
sokağa doğru keskince bir kavis ile tekrar kı­
rdır Te daralır, solda llicri 1140 tarihli Ur
Sullanmuslafa Çeşmesi vardır, jki?er ityp*
katlı ahşab evler arasından hayli yiiründflfe-
ten sonra sağda Hüdaisziznıahmudeiendl Der­
gâhı ve Camii görünür, manzara şdytaür:
NevSehirli Jbrahim Paganın sır kâtibi Kethü­
da Mehmed Façanın güzel bir çeşmesi yanın­
da dergâh ve cami avulsunun mükellef kapa-
su. yanında Aziz Mahmud Efendinin birer
sanat şaheseri olan çeşmeleri; bu mermer kil*
leşinin karşısında Cemtetefendi Türbesi var­
dır: Azizefendimektebi ve tepsifuruım sokak­
tan ile kavlağından sonra, sol tarafda bir
sıra arsalar, bu arada vaktiyle semtin bir şöh­
reti olan Mahmudağa Mektebinin arsan
görülür. Bu uzun sokağın Açıktürbe Sokağın­
da sona ereceği sıralarda, göz^nûne ttsküda-
nn güzel bir panoraması a ç ılır Yaz ise, yeşil­
likler arasında kuş bakışı görünen kırmızı ki'
remltj ve çoğu boyasız ahşab evler ve beyaz
minareler, soldan sağa üç dalga halinde Sul­
tan Tepesi. İcadiye Tepesi ve Toygar Tepesi...
Toygar Tepesinde çıkmakla bitmeyen Kuşoğ-
lu Yokuşu... Ve dört âbide. İskele Camii, Ye-
nivalide Camii, Çinili Cami, Eskivalide Candi..
dördünün de b&nisi kadın. Kanuninin kın
Mihrimah Sultan. Oçüocü Ahmedin anası Dör­
düncü Mehmedin hasekisi Gülnûg Eraetuitah
Sultan; Birinci Ahmedin hasekisi. Dördüncü
Murad ve İbrahimin anaları ve Dördüncü
Mehmedin biiyük anası Mahpeyker Suttan;
İkinci Selimin hasekisi ve üçüncü Muradı*
ana» Venedikli BafTo, Nûrbânü Sultan.
h t 1p ://o ro u D s^o o ^|e.c 3
 A m tfK u m ta ı
Bu sokafuı Açtktûrbe Sokağı ile olan fca-
vuşâgıntjı $»ğ ktişeftlnde de Onzltmcı Asır
TÛrk yapı sanatının şaheserlerinden Halil Fa­
ik Türbedl vardır, maalesef pek harab bîr
haldedir: l&: Halilpaşa Türbesi).
||C—İT Er#vim
AZİZ REFCT EFENDİ (Hadnıtailk- M*h-
Htd) — Onsekbiacl Asa- alemnsnırtan ve tiiik
milatlarından; yazıyı Heis ılt-Hıbba ftfeluned
Refl Efendiden tahsil etti. H- 117# (M. 17H5
İTM) da taundan fiMü.
Bibi.- v m u lü ın tM e . T uhM lu tU tio
AZİZ BEİS — Şirketi Hayriye lostromo
lanndao: Birinci Cilan harbinde şirketin talı-
loiy» teşkilâtına meniu r edilenler arasında
bulunmuş, büyfik fedakârlıkları görülmüştür
Hayatı hattında başka bir kayda rastlanama­
dı.
AZİZ SOKACl — Beyoğlu K alasının
Hajköy nahiyesinin Keçecijriri M ahallen so-
kaklarındandır U934 Belediye Şehir Rehberi­
nin 17 numaralı paftasına bakımzj. Kasköy
CiddMl ile Harapçeşme Sokağı arasında uza­
nır. Hasktjy Caddesi kavşağından girildiğine
jSre sol kolda kubbe; Paçacı ve MahlM so­
kakları, sag kolda da Kıtâbl Sokağı ile birer
luvuşkgl vardır; U r araba rahat geçecek ge­
nişlikte olup sağa doğru h ir kavis çizerek dik­
leşir sag kö|ede b ir tornacı atölyesi, yaıunda
U r manav dükkânı. bir Hasktjy Sinagoa'u. sol
küfede de b ir tatlıcı, üstünde D em okrat P a rti
tııctk mepkraf, b ir elektrikçi. b ir f a la vardır.
Kulube Sükafcl k a n ış ım d a n » m a Aziz So­
kalı bir m erdivenli yakK{ otar, K ilit* Sakağı
kavşatıada tekrar d in yokuş o hır ı t sola d*-
ner. ikiler wçer la llı k ig ir w çinko ta p tı ab-
p p e rler a n sın d a u a ı ı n t H a n p n n e So­
kağı kavşağında soma e re r iarabk İK A .
u t a ra ra rt
AZİZ ENSÂftl BEV — Asrımız ta fb n n
da yaşamış ta E I tfrik ati şeyh agnllanııdan.
Kasımpaşada Ayal Ali Baba Dergâhı i ş t i
VftıtMd Emerinin otludur. 13% de Ei m
canda babannın rençber d t» «alışacak kenü
|>araa üe kurdıge dergahında datçaya «eUL
Şeyh Hehmedin Islaubuia naMiıul™ a n ­
la iptidai. rtşdl ve ididl lahsahrim boada
p şlı. Balkan Harbinde erir mduıama ve
tjkodra katkına yardım için ilk (iden K m bj
yardı» ttşklUuoda (alıştı. Birinci Cihan Har
m / g Po u p /m e r o k e d iy o ru m
— 1723 — AZİZ «NSAM
bfod£ Taşkışlanm Askeri Haslahaneye tebdi­
linden asra(an olarak ceMelerden (elen yaralı­
lara tıiaınel etti, bir müddet de fahri olarak
Beyoğlu laşei Umumiye baş müfettişliğinde
bulundu.
Sesi muhrik ve güzel olan Azis Bey (ok
güzel ezan okurdu; bilhassa sabah* ez&nından
evvel okuduğu illltiler se n t nıhfcıü
vecd içinde bırakırdı.
Galata köprüsü bayında Merettoofcı Kara
Mustafa Pvjh Ca­
mii Şerifinde öğle
zam anında
gidip okuduğu eza­
nı, tainstıyan ve
m üstüman kSprfi-
den geçen halk hu
şû ile dinlerdi. Sa­
zan Harbiye Neza­
retinde Enver Pa-
.yırım daiw>ı^nw
kapısının karcısın­
da ayni saatle oku­
duğu ezanda. Paşa
d ah il biiiiiıı Nc d -
ret erkim re men» ^
sublni daha İ7I din* ik a i
lemek tuere kapüa*
tun difaroıoı yıkmak mecburiyetinde kalır-
(ardı. Tekkede zikir ezanında gtoel OIU «
kailde okurdu. Babasının Erzincandafci tekke­
sinde Sallabaş Dede ismindeki bir uttan ve
Kasımpaşa MevtevihıoHi dedelerinden ^
ver Dede* den tin i îikartnıştır. sikir « u t­
anda dtfrt u a i durmadan sim* etti# olmuş­
tur. Ruf&J tarikattan bötüo burhanlara* yap­
mak kudretine sahip olan Adı Bey başına
sapladığı d ffi kama, vdcudonun muhtelif
yerlerine sapladığı şifler, bflbına ateşte ta*
arttığ ı «Güt» tlbir edilen urun, ucu y*m
demiri diliyle yalaması, a |m u döktdğfl 01
yunurtagn, ateşte kızdırdığı «am ucu küçük
©erit kadar toparlak olan demiri ajana soka-
n k pişirmesi berkesi hayrette btrakırdL
Kader kata Avmpaya yota diyen Artı
Bey bilhassa Pariste şartı fakiri Tafcrft Bty
dîye tamlan TOrk ve m&slöman naau altında
zeatfet yapan bir şarlatanın kir Ermeni oldu*
guan ve yaptıklarının basit hokkabazlık ol*
dağıma Mdia etmiş. Farisi* dejerif bekim*
lcti imamında tecrübelerini yapauştır.
 AZtZ s r a A a J — 1T24 - İftTAinna

A llı B ey yabancı m em lû k atlerd e gâatcr- ta 'd a A ra b mı, f-tlndü mİ, Buharah mı nereli
dJJJ bu m ânevi h ü n e rle riy le F ra n sa , A lm anya, olduğu belirsia yaşlı bir ndım vardı, kattdU-
b p a n y a , tlalya ve H indistan d e v le tle rin d e n rte AbdttMelAın Tant&vl diyorlardı, fakirizme
tak d irn am e le r aUnıjU r. ait h ü n e rle r g ö ste riy o rd u , m « rak sardun, ta­
27 ey itti 1943 dc vefat fitmiş Kasunpa- nışmak inledim, h izm et edetıtn belki h u
şada Zindan arkasında tarikat! moHınl pir­ tcAzet verir d e d ile r, (»nüm. cltai öptfim. ar­
lerinden İrilisi Muhlefl Türbesinin İçine 5n zum u söyledim ;
tarafa Pederi Mehmed Ensartafn yanma def­ — V ıicuduna hâkim mbin?
nedilmiş tir. D edi, sol b ileğim i s u n sık ı tu tu p p a tlı U r
nıU ı CiBktBrk ştşl d e rid e n iç e riy e soktu:
Aziz Ensarl Beyin uzııfct a bir zaman va­ — S an a izin veriyorum *., ded i, b u n d a n
tan dışında dolaşması zannederiz ki siyasi se­ so n ra vücudU nlin te h lik e li olm ayan h e r ta ra ­
beplerle olacaktır. Avrupadan dönüşünün te* fına b u şifi sokabilirsin?.. « B u te lk in a ltın d a
yjp* o zamanın röportaj muharrirlerinden fazla a c ı d u y m ad ım , fa k irliğ e başlayışım böy-
MeWd SaicE kendisiyle konuşmuş ve bu müli* led ir. AbdURtelftmın y a n ın d a üç d ö r t ç en e ç a ­
tcaUOL «Yedi Giin> mecmuasının 27 eylül 1933 lıştım ..*.
tarihli ve 25 numaralı nfisiıssıada «Fahir Ajui Avrupada doladığı yerler için de: «iti
Bey. kafasına bıçak saplayan adam» başlığı buçuk sena Frausada, bir buçuk sese İspan­
ajtında neşreLmlşLir. yada, bir ay da Portekizde kaldım, Fakirizm
Bu mülakat şayanı dikkattir, muharrir hünerleri gösterdim, 3930 beynelmilel Aııver»
muhatabının bir m iti şeyhinin oğlu olduğun­ SergUtodc de Tunusluların pavyonunda ça­
dan bihaberdir. Asiz Ensarl Bey de rufâl der­ lıştım * demiştir.
vişliğini fakir kisvesi altında saklamıştır. Me* fakat aaü foyanı dikkat sözleri, muhar­
selâ: «Bu i$e basıl başladınız, heves etliniz?* ririn «RufâUer de çiş saplarlar, agoianna ateş
sualine verdimi Cevap şudur: alırlardı?» suline verdiği cevaptır:
«Onbef sene evvel Mısıra gitmiştim. Tan- «Hepsinin hilesi vardır! Kömürü yanma­
mış tarafından tutarlar­
dı, şişi de benim yaptı»
gun fekilde. acıya ta­
hammül Ue saplarlar, ta­
kat bu melekelerini ta*
rikatlerinln propaganda­
sı İ0 q kullanırlar, baıH
halkı iğfaS ederlerdi. Es-
kişefcirde Ur müsamere
veriyordum, tecrübeleri­
me başlamadan sahneye
çıkarak tıalka şu »öderi
söyledim:
— Şimdi ^Öreceğ
ni* hOaerlal Ur zama­
nın dervişleri bir hâyu
Jtûy arasında ismi Ce-
Uli zikrederek yaparlar­
dı; halbuki şlzndl şu sah­
nede sac çalmdt. benden
e m i d&rt kut kanto oy­
nayıp göbek attı, bu ma­
A«(a Enaârt Bcjr Fakir kıylfnü İle vc bir
rifetlerin maneviyat JJe
l ı p u r s l lU fis ila S ı ( ik n ıı barikattın aUkası nisa benhn çar­
pılmaklığım lâzımdır!,.».

http://aroiosaooale.co
 — 1725
Aı±ı Pn&srt B<*yJn * b n d e h ü n e r göster-
d i|J A vrup a m em le k e tle rin d e kendiıtndoD
takdir ile bah sed en g m c ip tc r bu lo/ıduğtınu
jöyİİvân m u h a rririn < ı u d u y a r n u sım s» m -
İtfle'
— Y edi s e n e e v v e lin e k a d a r d u y a rd ım ,
fakJf tah a m m ü l e d e rd im , şim d i { iğleri sap*
U rken h iç b ir şey d u y m u y o ru m . y a ln r b a şım a
bıçak g ird ik te n ( ta ş ın a bıçağı b ir ççfciç i)*
vu rd u rarak s o k tu rm a k la d ır) b ir m ü d d e t son*
n dim a£uıt u y u -şu r g ib i o lu y o r.. F a k a t o da
tokm ağın s a rs in lis in dartî..> c e v a b ın ı v e rm iş-
d ir V e s o n ra şu iki h â tır a y ı n a k le tm e d ir:
— A n ta ly a d a >kep s a h n e y e b ir o p e ra tö r
geldi, şişi k e n d i g ö s te re c e ğ i y e rd e n so k m a m ı
û t a f i , so k tu m , f a k a t ç ık a r ır ç ı k a m a z k a n
ta ş a n d ı, s a h n e n in a rk a s ın a d ü g tü m b a y ıl-
dm M e g cr O p e r a tö r b e y h a z ırlık lı g e l ­
miş, B eled iye d o k to ru İle b ir lik te b e n i te d a v i
e ttile r, 2 0 - 2 5 g ü n y a ttım . P r o f e s ö r d o k to r
S üreyya A li B e y dte b î r m e c lis te b a ş ım a b ıç a k
sapladıguni g ö r d ü ’ « S e n iş in f a r k ın d a d e ğ il­
sin, b u y a p tığ ın v a k te h lik e lid ir , b i r g ü n s a h ­
nede ay n ı d a k ik a d a ö lü n Û D * d e d i..
M ekki S a id Aziz Bey İçin «rengi solgun­
du, koca a d a m e lli kilo büe gelmiyordu, vil-
c u d tfn te kanı kalmamış!»» d iy o r. M u h a rririn :
<Hayatının bu tarzda kazanmağa devam ede­
cek misiniz?» sualine h e m e n cevap veremi-
y e n A z i ı Bey;
— A rtık hiçbir şey kendi elimde değil,
hayal beni bıçaklıyor, maişet gailesi vücudu*
şişlerim saplıyor, geçinecek bir iş bulsam,
fakirliğe herkesten önce ben lanet edeceğim!,.
D e m iş tir Hakkı G öktürk'ün zabtetllği hal
iprciijnRsloe göre bu mfil&kattan sonra 48 ya­
lında v e fa t eden Aasiz Entarinin hayatı t ü r lü
bakımdan pek hazin geçmiştir.
AZKABETVA.V fNevtoa Ffan| — Istan-
bulda doğmuş m aruf b ir Ermeni doktoru. Er*
ıtıcnl ProicsUnlar ruhani reisi Agob Boyacı*
yafun oğludur. Tahsilini onoo ftebert Kolîej-
üe yapmış sonra da Genfcve’de ve Amerİkada
Kolombiya Üniversitesinde UnMmJsınışlır.
Bir müddet Amerikada kaJdtJctan sonra (rana
IJfeçmiş ve orada Saray doktoru utarak «ilan*
Linvanmı almıştır. Ktvork M. Pamııkclyın
a z m i, A Z M İN İN M A C U N U — İ s ta n b u l
üniversitesi kütüphanesinde bulunan Onsski-
îihcl asra aid elyazması Wf Fevaid risalesin*
llİ/qroup/ınerakediyorum
A£M1 BEY lü«>
deki kayde göre, « k İ tab a b e t de «Çobi cin»
m ftcunu ad ı Ue an ılan «R lnbir derd e d e r iş m t
tu n la r d a n e n m ecburunu yapan t tt d ır id, h a ­
y a t/ vc m esleği h ak kında m alûm at verilm iyor.
Sanat k ıy m e ti olm ay an m anzum b ir la ılfn a n c -
d e n ib a re t o la n bu k a y d ın b a şın a «Azm inin
M acunu» serle v h a sı k o n m u ştu r k i, sam anında
İlk y a p a n a n isb e lle a n ıla n b u m k tt n . b ilk h ı-
r e . Am ilinin İlk n u s ra d a ta k d im « ttlg l isim le
• ro ta g e lm ^ U r. M anzum enin d e A ıo ü U m *
fu ıd a n yakılm ış o lm a sı k u v v e tle m u h te m eld i/.
T l vItmh nfK «ai «Ç*M «la» 4e« u u ksker
Tat kub|t& ber nmatı f*l bina ey oh*4I btoorr
F»«v«M yMUiş rtıbba ■ ad* nrt*l M «Bakî
Binde birin » m tak tir İde» «f H ü l h*MI
Nnkjrt, t(rcwi)t, «lyka vs tu fr ıa n ı
Vı» ve U i ı|n h n M dafal ala kirger
El arak yantmaaına, U r dm lıraılİM
SM endam olana, «M « te k M rı m akar
Sıtrta 1a|re «ıhsalar. Ia ll|l, Arla
KİM tenine; kalene*, vlr* «**ae anıl fer
D m jttöb kaim yatandan öksAıik «halın
Yediği hannotmayab baş acibem
G it karanaaama» diş sfrdanaa, »»'fey*
Hem bevasira ki «erir wJ>'»4ı d b e dr p r n
Ifsyzl bfk ahaayteak... akim alanlara
Viol sol halanlere ki olu n vdedden behmtr
BahiB M hl oinb «ebib Isa Klürtr kanat*
M rtlkteu hetm- grise kta ssif «Isa.....
«Türbedl ebjrı» Ue «Sirene»» enir dtıfcra ata
«Çohl çlü» 7 ÜI dirhem vr elli *"lrtem ota «grtef*.
«Darbın» vc «Karanfil*! «ÜencfflT» vc Kıfcuie»
«CevU hindi» va *lebstwî*. Hustaiföa **
aSftid&ntr?»
Eyle İJtUmnJ naÛ ff*b (kİ iuptık dirhem
üİkrolaoan «mraıdan ü kıTımya tende eser
Şü| tamahla alasın hu tü^klu emrud&n hslİl
ArmH islfi* h ü r bir dtı* tul ey püsev
AZMİ BE V fü<tt> — A jnulıua en seçkin
bililerinden, bu snzı kendi gttnltt için îilm i|,
udunu ancak y&km yifâru dinliycbil/Bİftir
1870 de Ulınbulda doğdu, Maliy» momuria-
rından Cehıü Efendinin oğludur; basit bLr ip­
tidai tahıilındea Sünfa p«k gen; ys;ınria Se
raskcrtUc dairesinde kâtip Olmuş, kalemden
yetişmiş. İâ08 İnkılflbUida SeraskerU^iA adı
llarhlye Nnîarcli nlarak yeni bir İdari te jidlil
kurulurken topçu dairesi nıümeyyulijjint ti.
yin edilmig, £akaL pek az aoara 1910 da iıtejt
AZMt HEY rGtrtdh — 1726 —
iîe teka&d olarak mbteahhidHk 11e iMboıi iş
hayatına atılmıştır; 1944 d? olraUff. Karılıca
mezarlığına defnedıirniştlr.
Mahmud K om al İnal *H oş Sartû» da şu
hâtırayı naklediyor:
«Azmi Beyin udunu dinlemek m(lyesstfr
olmadı. 5tehib Molla Zftde İbrahim Beyin Pa
şahağçesindekJ hanesinde bir gün tesadüf <?i
tik. ud çalmasını huzurdan bir kaçı İle tora»
ber rica ettlJc Acele- işi olduğunu, vapur vak'
tl yaklaşığın] söyiiycrek itizar vc afifinle fi­
rar etti. Birkaç saat sonra arkad&şlanmülü
avdet etliğimi?, sırada yol üfltilndo ehibbârm?-
dan bir tatın bagçcslno girdfk. Azmi Bey ora­
da idi. Bizi görünce sıkıldı, bir şey sttltye-
medi. Ben de onun bıı «urctlo sıkılmasından
sıkılarak bir şey söyliyfimedjm. Aradan yıllar
geçtikten sonra Eminönü civarında bir dük­
kânda görüştük, Udunu dinlotmeyip o v u ş tu ­
ğu İçin serzeniş ettim. Bir takım vâlıl özörlcr
serti üe affını rica etti. Hayli, zamandflnbçri
ı*dtı lerkfrttiğtni söyledi O günden sonra bir
daha görmedim*.
Bibi.: H.K. t nal. Hoş Sadâ.
AZIMt EFENDİ ı.GIridj Ahmvd Said) —
Diplomat muharrir, doğum tarihi bilinmiyor,
Bâbıüİ kaleminden yetinmiştir. 1763 de sefir
ola □ eoiştesi Ahmed Resmi Efendinin maiye­
tinde BerUne gitmiş, 1787 Ue, hilâfet maka­
mına mali yardım sağlamak İçin elçilikle Fas
Sultanına gönderilmiş, 1791 de Berlin elçisi
olarak üçüncü Sultan Selimden aldığı talimat
İle Prusya Kralı İkinci Frederich WtlhelnTi
Rusyaya karşı harbe sokmağa çalışmış, fakat
muvaffak olamamıştı. Pmçyadan dönücünde
Sadaret Mektubçuluğu Ue mühim bazı idâri
ve mali memuriyetlerde bulunan Ahmed Az­
mi 1821 de Istanbulda ölmüştür. Berlin Elçi­
liğini anlatan sefarctııaroesi 1885 de Ebuzziyâ
Külliyatı arasında basılmıştır; bugünkü dile
çevrilmiş olarak da 1942 de Vakit gazetesinde
«150 sene evvel Şerlinde bir T(irk Elçisi» adı
Ue tefrika edilmiştir; almanca tercümesi de
1918 de Berliüde Dr. Otto MüUer-Koîshorn
tarafından neşredilmiştir. Fasdan dönücünde
Padişaha takdim ettiği takrir el yazısı ola­
rak Topkapusu Sarayı arşivindedir.
Bibi.: İoBntl AjutiUopvdifd.
AZMİ EFENDİ IPIrBtınıedçeleblzâde Meh­
med) — OnaUmcı asır ulemasından ve şâir
İSTANBUL
terinden, neflefdar P\r Ahmed Çt*leta'nln o|>
Judur; lafonbulrJa doğdu, doğum tanhj bilLn>
miyar, 1582 de Istanbulda 61dU. kabri Eyyub-
datlsr Kınnlızâde Latebeal olarak yetişti, mü-
durrialJklcrdc bulundu. Uçuntü Sultan Mah­
dudun şe?ı*Mteljflnd* hocamı oldu, «Enliül
Arifin* adındaki eseri asırlar boyun 11 medre­
se uleması araMuıda en makbul kitaplardan
biri oldu; bu eser Hüseyin V âııln «Ahlâkı
Muhsini* islnılf kilabınuı hulâsa tercümesine
yazılmış çok mühim hâşiyeUrrie (ilâvelerle)
viîcudc gelmişti.
B ib i.; inbnij Ansiklopedini.
\ZMI EFENDİ (Salih) — Onsekizinti Asır
hattatlarından ve devrinin en namlı hanen­
desi, Kara Mehmed Pasa kaputundan yetik­
miş, aaglam bir musiki tahsil vc terbiyesi
görmüş, Sadirâxam Dâmad Nevşehirli İbra*
hım Paşanın serhaflendesi olmuştur. Yazıda
üstadı Hoca Mehmed Rasim Efendi idi. Dra&-
man Camii civarında otururdu, Şeyh Seyyid
Nureddm Süabüliye inllsab etmişti, ölüm ün­
de vasiyeti üzere bu camiin mezarlığına def­
nedildi. Kabir taşının kitâbesl Tuhfel Hatta­
tın müellifi Süleyman Sadeddin Efendinin
olup taşa, kabir sahibinin hocası Rasim Efen­
dinin haltı Dc hâkkedjjmiştir.
Bibi.: Mu.«lakimxâde. TtıMel tatlAUa
AZNAVOR, AZNAVORYAN — Menşei
Gürcistanlı olup tstanbulda cemaat işlerinde,
sarraflıkta, kuyumculukta, güzel sanatlarda
v.s. namlı şahsiyetler yetişmiş bâr Ermeni aile­
sidir. Esasen Aznavor yahut Aznavur kelime­
si de gürcücodir. Bu sülâlenin iik ferdi Tavii
isminde bir zattır ki, GüreüsUndan hicret
ederek Sıva.sa yerleşmiştir. Zamanının sulta­
nı orayı ziymeUûde müşarünileyhin faaliye­
tini takdir ederek, Sivas ve civanım vergileri­
ni toplamak için kendisine ferman vermiş*
tir (?). Bu sülâleden bir kol da îzmire yerle­
şerek orada ticaret işlerinde parlamıştır.
KevorkJl. PaaukcijM
AZNAVOR — Tahminen Ondokuzuncu asır
ortalarında yaşamış meşhur bir Ermeni ku­
yumcu. Bugüne kadar onun yaptığı işlerin
hususiyetini belirtmek için «Aznavor işi» tâ­
biri kullanılmaktadır. Bize malüm olan bu
hususiyet en fazla gümus tatlı kaşıklarında
mevcuttur. Eski kuyumculara müracaat edil'
http://Qroms.aooqle.co
 o ttK L o r v r tg l
J 4 |i hah)*. h a y a tı h a k k ın d a h iç b ir m a lû m a t
cM c e dilem edi
K m r t M. F am b cfeM
AZNAVdR ıltatr«»ı —^ Ondokıizunctı u ırd a
yafanılt bir Ermeni rahibi. 1875 yılında toton-
bulda Ermeni dilinde n eşretti# «Avruponut
t f Avrapâdâkt ve Asmadaki Ocmantı tmpara-
lorlufuoım ticari v* t u u t coğrafyası» tamin-
drid 989 sayfalık eseriyle tanınmıştır
Sfvprfc M. hmukcfyın
AZMAVOR (Hovsept — Mcsbur bir Er­
meni minun. 1854 tarihinde Londrada doğ­
muştur. 1847 de ailece İstanbul* gelmişler­
dir. Mimarlık tahsilini Romadakl Giiıel Sa­
natkar Akademisinde yapmıştır. Hcniu talebe
iken Diperfs Şirketinin villâsının plân müsa­
bakasında birincili# katanmış ve «V»Urye>
nişanı ile mezun olromlur
İnşa ettiği binalardın b&züarı şunlar­
dır. Istanbulda Tepebaşındaki Şehir Ttyatro-
ıu ve Bcyaglundaki Fransız Tiyatrosu bina­
ları, Fenerdeki Bulgar kilisesi. Cibalidcki Re
ji Tulün Şirketinin biiyiik fabrikası, Sanasar-
yan Ham (Şimdiki Emniyet Müdürlüğü Bi­
nası). Gülbenkyan Hanı (Şimdiki Eminönü
Kaymılıunlık binası). Topaiyan Ham (yan­
mıştır) ve Katırcıoğlu Hanı: Prenses Rukiye
Karnının 'c Prens Abbas Halimin köşkleri:
Prenses Nimet Hanımın. Prens Muhammet!
Alinin ıcvcesinln ve Bogos Bey Yusufun
türbeleri v.s.
Arnavut Etendi, gerek Istanbulda ve ge­
rek Kahirede Ermeni cemaatine ait variller­
de de bulunmuştur «Saiımanatrakan Ramga-
van komitesinin kurucularından biridir. Ha-
yırtever cemiyetlerine bağışları ile de meş­
hurdur. Birinci Cihan Harbinden sonra Mı­
sıra güm iş ve 1935 yılı haziranının sonların­
da Kahirede vefat etmiştir. '
Krvark M. Pamakriyaa
AZNAVOR (Jorjı — MeşhuT bir n ebtlat
bilginidir. 1861 dc İstanbul'da doğmuş ve 1980
de vefal etmiştir; Y. Çarît'uı «Türk Devleti
hizmetinde Ermeniicr* ederinde adı geçer; ha.
yatı hakkında başka Ur kayda rastlanamadı
■ m i t al- Fa»aferİ7»
AZNAVOR ıKeropr) — Venedik Ermen»
MılütarlsUer tarikatına mensup U r rahip.
m/qroup/ffîerakediyoruffî
— 1737 — ASZAVOH ( S m r >
17(11 ta r ih in d e Istanbulda dokmuş. 1 (1 4 de
r a h i p o tm u ş Ve 4 n is a n 1843 t a r ih in d e y a »
ts la n b u lıla v e fa t e tm iş tir ^ E d e b t fa a liy e tin d e
B o u o u e t'B in '[ h a c m i n a u r r h is t o ır e Ü n iv e r­
s e lle » . P le u ry 'n in <U ı v ie de* k r a e lile s » « e r ­
le r in i vc K o le ra h a k k ın d a d i t e r b ir k ita b ı
E rm e n ie e y e ç e v irm iş v e m e ş h u r Ç im e n i ta -
nhçW ı r a h ip G u k a s In c ic iy a n ın <A m a ra n û U
l ’ü z a n ty a n » n a m ın d a k i « e r t n l lla iy a n c a y a
ç e v ir m iş tir
K m r t H. rıa a k d ııa
AZNAVOR (O hannnı — M uharrir vt
matbaacı; ISTO de Bahçecik'de doğmuş ve
1940 sıralarında İstanbul'da vefat etmiştir.
Tasillni Usküdardaki Bcrberyan Mektebinde
yapmıştır. 1890 -1908 yılları arasında «A şırı
adil matbaa ve kıtabevinin mudilrü olmuş­
tu r 1908 de BabIâli Cad. No 48 de «Yeni
OsmanlI» Kltabevini ve b ilih are aynı ismi
taşıyan matbaayı tesis ederek b ir m üddet O.
Parsehyan'la btrlikde çalışmıştır. Ühatme*
Aznavor, N asrettin Hocanın hikâyelerini er-
menciye çevirerek 1910 da burada neşret
iniştir. <Rasputin> adlı b ir eseri de aynı mat­
baada u b e tm lşü r 1918 -1919 yıllarında
«Khelbk Tavlı — Uslu Davud» adlı mizahi
bir gazete çıkarm ıştır. M ütarekeden sonra
N unıosmam yc'de «Yeni Türkiye »adlı Mr
matbaa daha tesis etmiştir, Ohaıuıes Aznavor*
un, İstanbul Ermeni basınında intişar eden
m uhtelif yazıları da mevcuttur.
K e r o r f c M- F ım w lıc ly * f t
AZ.VAVOR <Sfffovpe) — Bir Ermeni avu­
katı ve m uharriridir. 1825-30 sıraLannct*
doğmuştur. IÖ4B- 1852 yıllan arasında. İstan­
bul'da, Çanıurcuyan Ohannes Badv&li (1801 -
18881 ve MıSurdıç Agalon (1820 - 18901 tanı,
finden neşredilen «Hayastan» adlı haftalık
gazetenin başlu-a m uharrirlerinden oloıuf ve
nrarfa, İstanbul Ermenilerinin Örf ve adetleri
hakkında makaleler dercetmifUr. Birkaç yıl
sonra, beraberinde Yeniçerilere ait antika eş­
yalarla birlikte Londra'ya gitmiş ve bunları
mezkûr şehirde teşhir etmiştir. Sergi Ingtüi-
ler tarafından takdir görmüş ve kraliçe Vik-
torya tarafından da »yaret edilmiştir. IBA7 de
İstanbula avdet etm iştir 1B70 sıralarında,
Hasunyan İhtilâfları esnasında teşekkül eden
«Şark Ermeni Katolik Cemaatı* tarafındın
teşkil olunan meclisin Ataları arasında bulun-
 ATOAVMYA* ffentot)
msştur. İ t il da katolikligi terk ederek Gre-
gofjen mezhebine intlsab etmiştir.
M sonra Patnkhine cisatanl meclisine
âta seçilmiştir 1860 de Paırikhâneıım hukuk
müşaviri olank nkredUmekledlr. Serovpe t e
oavor. Mason teşkilâtın mensup olup, Islan-
bulda, «Büyük doğu» ilmindeki Fransa Fran.
mason teşkilâtın» himiyeslnie «Sevgi» adlı
Hr loca tesis etmiştir. K m tstabtıTda faali­
yetle bulunan Londra’daki «Jordau* teşkilâtı­
na da i ıi olmujıur. 1liram Asadur'a gthre İn­
gilizce lisanına da vakıfmış.
Kcr*rk M. PunskrfrBD
A2NAVORYAN <Ksrabel Amlrni — Ge­
çen aşna İstanbul ermeni cemaatının mümtaz
şahsiyetlerinden biridir. 1745 de doğmuş ve
1853 de 10S yaşında İstanbul'da vefat etmiş-
tir.
Amavoryan Karabet Amiramn adı, bizce
malûm ennBni kaynaklarında, ilk defa 1811
yılında, Kudüs'ün Mukaddes yerleri için,
ermenllerle rumlar arısında juhıır eden ih­
tilâfın halli maksadlyie, Şeyhülislâmlık Kapı­
sında kurulm meclise, ermeniler tarafından
iftira* eden cismini fahüyetlerln bajmti»
«Sarraflar kethüdası» unvanı ile zikredil­
mektedir. 23 Ekim 1817 yılında da, Gregor-
yen ve Katolik nihailerine mensup ennenl-
ler ansındaki dini ihtilâfa çâre bulmak ga­
yesiyle, Kuruçeşme'de. Patrik Boğos Başpis­
kopos Kutoryanln [1703 - 1853) evinde top­
lanan meclise, Grcgoryeöler taraCndan hazır
bölünmüştür. Burada da «Sarraflar Kethüda­
sı» alarak anılmaktadır. Bu ihtilâfların aka­
binde. 22 EylA! 1820 de Sakız Adasına sürül­
müştür.
1837 <te ise, Yedikule Ermeni Hastaha-
nealnln nazırları, yani İdarecileri meyanında
im i geçmektedir.
Karabet Amira’nın, Ohannesl ve tslepan
Ağa Aznsvoryan adlı iki oğlu olmuştur ki.
banlardan birincini, sütü geçen hastahane­
nin (esişinin ilk yıllarında, müştemilâtından
Sutp Agop manastırına ve İkincisi de Surp
Pırglç kilisesine mütevelli olmuşlardır.
Kerark DC. Punuhelym
AZNAVORVAN (Kaspar Amire) — Za­
manının meşhur Ermeni amiralanndan biri.
Üsküdar Ermeni Kabristanında medfunAur.
Kitâbeslnde kendisinin Eğinin Abuçeh kö-
- 1728 -
yflnden v« prens sülâlesinden olduğu. Kudü-
se gitmiş ve doğru imin La te iyi işlerle (
ağustos 1806 talihinde vefat ettiği yazılıdır.
Diğer Mr menbada da 1709 tarihinde On saf­
ta bulunan Ermeni amiralart arasında zikre­
diliyor. Keza kendisinin Zafcaıya Patriğin va­
siyetnamesinde cemaat işimi üzerine nazır
tâyin olunduğu d a kaydedilmiştir Yaıunıfa
medfun olan Aznavor Aaıira Aınavoryanm
bu u t u ı oğlu O ldu ğu tabmin edilebilir.
Kfrark İH. raauhc^tıı
AZNAVORYAN (Ohannes Efendi) — Er­
meni mimarı. Kendisinin, MSI yılı Ycdikule
Ermeni Hastahanesi Salnamesinde Osnunlı
erkânı harbiye! umum iyesi riyaseti emrindi
mimar olduğu kaydedilmiştir.
K rvnrk M. Pamttfccijfia
AZNAVLROĞLl’ — Onyedincl asır orta­
larında İstanbullu ermeni halk şâiri, hayatı
hakkında en küçük bir kayda rastlanmamış­
tır, adı türkçe olarak yazdığı iki yangın des-
nından bilinmektedir, Bu destanlar New
York'da oturan B. Hamtyun Kürdynn'm ktt-
lü bonesinde bulunan ve 1 6 7 8 -1 6 8 1 arasın­
da Istanbulda yazılmış olan e rm e n k e bir
efinkden alınm ış ve şehrim izde in tişar eden
em ıenice «Astgapert» adlı aylık m ecmuanın
1952 ocak tarih li 10 uncu say am d a neşredil­
m iştir.
Aşağıda naklettiğimiz bu destanlardan
birincisi için B. Kürdyan tBM deki yangmn
tasviri olduğunu tahmin ediyor. Bu yangın
hakkında şâir Aznavuroğlunun muasır Erem-
ya Çelebi Kömürdyan'ın ruzntmesiDde de
tafsilât vardır.
İkinci destan için ise B. Kiirdyan 1600
yangını hakkında olduğunu kaydediyor.
Reşad Ekrem Koçu İse her iki dostsnuı
da İstanbul târihinde en dehşetli ateş âfeti
olan 1660 yangım için yazılmış olduğunu
söylemektedir ki tahmini hakikate daha uy­
gun görünüyor, şöyle ki, bu iki destan asim-
da Ur tek eserdir, şair birinci parçada yana­
nı. ikinci parçada da yangından sonra Istan-
bulnn perişan hâUnl tasvir etmiştir. Birinci
parça hicri 1070 yüuıa rastlayan 1660 yangı­
nının FtndtkUlı Silâhdar Mehmed Ağanın ve-
kaayinâmesinde. ve bilhassa bu âfet hakkında
geniş tafsilâtı veren Hasodalı Mehmed Hali-
http://groups.goog le
 V C ttD tfD tt
— 17» —
fratn tTIriM G llnfab adındaki w rindi
sıUcdikB n w a n ^ lamjjnsn bemem alete­
dir. ViM pek iabödir ki bir balk şiiri, l« ö
rangıûi gibi cehennemi bir «t«ş &fetkti an­
latm ada randın jomuıu tasvir edeg güdük
bir cmt (-eremesdL Kildi kİ her iki dgrt*nm
krt't K olandaki ndK bafijrelen de aywdzr.
Çok byn«Uf bir tarttı vesikası o lu dettin
{»dur :
Yangıa h ıU j n d ı tSytnunJftfir:
I T irild i ■ ( ta le U e« t o j u â
PiWuM ta n ta l r u d ı lata«4a
nnrrrJik ı» k rijft kal «14*
V ifs ıe ııa deril ırak 1 u | «Mu
tie ti a£t>$ar j i ttrl B ili
Erte karta* ^ fliti H vt4i
Vkr ki t n a ^ ı m i l kbtMi
Auş M n i ı m d u p ta i) «(4ı
Ftka « i 4mtU> « lu pektiler
EIbI fUer ktal «H u Jıll«
O m U r v k c iA İ le r . k ilis r ie r
Her «İp <ıiıwB «Ma
Rınkıkı *ter fi^ i bâritti
M h iftta iı şerifed rritf
THI ikttM d«rt kdgefca lötü dft
(jifta yvA knafamm al olda
RUai afiar raaıyanm b ( U w
Tin» «İla n ta h v ab taı g rffa e a
< im * M tıM «mfk M «Ma
fikir ı l t e deyi ifin ir
Simk b e n ü n n a ı ı kfanf n j ı m
KM g*r<te laflar ata* 4«£ûir
k t a lUıa ı M M «Ma
A a t f m t f ı öet tia te jil *w *m
R«ı Hıfcl»» fa jıı MÖ» M M
n t p ^ ı ıld ır te küf» h u m
Ak *4ar «ilama çc^âis «I «Ma
İmaknUâ ra a c n «Ma*« w
f m a lıH u »k*ek ı i ı w n «Ma
( f a k raman j w M e r ıtrta e
C v>4aıa a * iu İim » «Ma
i m » f m a iM ıt y i |ı» d ir Srbi
t |k ı r c â d v halk k f i
Taapa «Ma ka kıüı*ı* " W i
fe r HIM rtH > m bu»™™ *M»
T ık a gtUİ ysrHÜ**»
A(ık i d * U»»>-«İM r tr a l
com/group/merakediyorum
ATTAJt
Btp — Mı (Ü t n l u rLrai
Taacnn yim i — ^ ıtı «Ua
f la p a dt|U te h İ i ^ b k M ı
fttaAa* p tk m * Uvmim m t u
Ç&avmfUr «e s teri» t#ic*ta
» ı ia n u «pw
T«Ka «f|il i
T h iiu ««ifik r ı~*— y«b
tf r f e r w n k m a U « la
D e jv f c r k İ ( t e f H r t ı ı m a l f a
Dbt tOtkfe* Mr 4*ru*
II e m e * kİ û n r« a d ı
T i t H İ ı m » H l l a j t i n a c oM a
Anavm it» 4er k*\wı& *n»
G6|v ünk «M« ik Qe sânm
GAlar ytolâ a e k k s ta ih yitim
y ık ın geMi l i r i n a » oM«
1630 yangım OsmanlI metinlerinde ayaı-
kapımındao «bir tütün içici yaramana» etüv­
den çıkmış olarak gösterilir- AzzuTurofhı
destinin ikinci taam ının, altıncı kAa&ında fau­
na işârrt eiucşdir. yalnn birinci fcıatmrfa
İkifid kıtada atehin Odonkapusandan çıkdığı
yauLmıgtır. Kısa bir um an içinde büyük şefe-
ria bütün Haliç ^ H ı> i sarmış «la» ateşin
AyazmakapusuıuUo a i Oduokapusundan mı
çıkmış olduğunu halkdap bir ferdin dognı
yoktur. Fındıklık UehiMd
Ağa da. Hasodah Mehmed Halife de «araya
meosubdurlar. en doğru mâlûmalı edinecek­
leri şüphecidir «B. Ayannakaposu Yangın-
lan).
Destanın İstanbul Ansiklopedisine nak­
linde TTiinaıfa vuzuhu temin için târkçe ous*
ralarm ermeni harfleri İle yanlı; pekline sâdık
kalmadık, meselâ «el fida» yenne «el vedâ»,
cgnıtczm* yerine «kıvılcım»» «bısreretiik* ya­
rine «bâsîretîm», «Ben hakimi» yerine «Ben
hakkana» dedik.
E m ik X.
AZTAK — Tagnak Komitesinin organı ve
(Aaiamart* ve «Piitanya» ^aatdainim deva­
mı olarak Istanbulda Aleksan Misakyan ta­
rafından 44 sayı ne§aredilmi) ermemce haf­
talık bir gazete Neşriyatı idare edenler an*
sutda $u şahıslar tmionmuftur: Şavarş Misak-
yan, Vahram. TatuL Keğman Parsehyaa ve
Zabel Eseyan,
K fwfc m. M * ı ı
 AZTARAJt -m 1T3Û —•
AZTARAR — fsttn b u ld * 1 Ö 2 7 -I9 3 7 ytf-
U n A ruında « O k ı t tm a ıt » gaftctojfirtla deva­
mı olarak n e şred ilen . siyaat v o edeM gilnJük
erm etûce b ir g a ıe te . S a h ip v« n eşriy a t m ü d ü ­
rü Mantı* Asîanvandü*.
Kvtrofk M. Pwnntely*fl
AKTARAK PC%ANTVAN IBkuuu h ab er
efe!) — tsum btıtda n e şre d ile n ilk e rm e nice
gazetelerden H a ç a tu r O s k a n ja n ta ra fın d a n
ç d n n b ttı$ v+ Boğos Anbytut aitbeasatdA
tabcdilm iğtir lim t ve t (c a d olatı b u ga z e te n in
İSTANBUL ANStKL01*B)til
İlk u y u ) 50 (utun 1840 ta rih in d e çdunifür.
takunyan «/endi. R ttctotain 1Mamm, fi inci
ftayıundftn İh b a rc a , ay n ı tecnl v e a y n ı harf*
lort n m to fa ı» cUfftl t u ld e , a b o n e le rin in
buyUV fcısmuun ricası Qxertr*c lürkg ejre <*■
virmiştir Bu sur elle k o n d i UarİMiu göre
AvrupalI ve> T ü rk İM d e n de a b o n e le r e ld * «4-
m tjü r. FakAi b u le b e d d ü lllm d a mttfaim b ir
faydası olmamış vo 1841 yıtmm «oaUnaâ
d o £ ru g a z e te si k a p a n m ış tır
IU w k M. P uaM riB
*
http://groups.google.coi
 BtaıAlialn Sofakçepse KapuMt
(Etti jülik Ur nstedea O, Zeki Çakalca eS He>

B
BABA — Lügat mâna» He berke&in bil­
diği bu kelime İstanbul ağanda ve argosunda
önemli bir yer alır.
Mekteplerde, bilhassa leyli mekteplerde
kendisini mUeaseseye ve taJebealne vakfet­
miş muallimlere bal» denilir, bunun zama-
mmttda en hagmetti misali tgrth muallimi
îhsaa Şerif Bey merhum idi.
İstanbul esnafı, itetU başı pek düzgünce
Atmayan yaşlı müşterilerine daima «baba»
diye fcdtab ederler, haü& kızdıkları zaman
dahi ayni tabiri kullanırlar:
•— Bat» yaran kilo uskumru alacaksın
çileden çıkarıyorsun be..
— Baba atlan deve mi alıyorsun be? Şu­ den sonra muhakkak kullanılır:
nun turasında alacağın elli fcurujlufc bir çift
çorab.
m/group/merakediyorum
İstanbul esnafı yaşlıca müşterilerinin
kılığı kıyafeti düzgün olanlar için baba ye­
rine *Bey baba» hazan da «Efendi baba»
tâbirini InıJlanıriar; garibtir İd çok samimî
olan bu hürmet kâr hitaba k&scıütr da bulu­
nur. Şuraaım da kesin olarak belirtmek la­
zımdır ki Bey baba tabiri hakikaten hiinûet
makarnanda kullanılır, müşterisine bey baba
diyen bir manavın, bir balıkçıma daha yatfü
olduğu çok defa görülmüştür (B Babalık}.
Serseriler, baldın çıplaklar, hırsızlar ve
yankesiciler arasında kendi yollarının ve ko­
tu mesleklerinin tecrübeli yaşlılarına «baba*
diye hitab edilir, jfıyabiarında da isimlerin­
— Baba seni dinlemedim, «Aytuuus» eo>
seiedi.
 — Ahmed baba ılı geline bts bu ifle ■tabasının hayırlı evlâdı» denilir A&aaı n
vajvn
Hapishanede «ki gardiyanlara Misinam
<bıb>> diye lutab edilir.
M k karakollarında vazifelerini taliı
dille gören, ber lumti Ur nı;la karakol» dü­
denlere rifk Ue muamele eden memurludan
gıyabUrında tlbıkalı gUrtthu tarafından «ba-
İM adamdır» diye habıediUr.
IsUnbulun «rar tekkesi kahvehanelerin
deki ocaktılar» da istisnasız bata denilir.
Türk semicilıJliHİe kaptanlara (emi mB-
retlebalı tarafından istiinJjız «Bata» diye
hltab edilir; kendi aralarında (la kaptandan
«Baha» diye bahsederler. Bu anane liman iş­
letmesi vapıırlannıta da câridir, ber gsmUlc
kâptan rfaîmn «Baba» dır.
bitabı bazan çarkçıbaşılar İçinde hindinin besi»ine: «Baha incir, bab* hindi»
kullanılır.
i.»»»»» vapurlarının kahve ocaklarındaki
ocakçı da yanlıca in , garsonlar om «Baba»
derler.
Spor klüplerinde takanın aknn ve em
a li emekliye aynimi» en yaflı oyucuların.
baba denilir:
— Baba Gündü* topa ağlara güm!
Takım arkadagUn urum da;
— Baba ver p a sın ı.
BSyükfehrimiahı günlük sohbet dilin­
de hayır sever şahıslar hakkında «Öksliz-
Itf tvtNUi>ı «Fukara babası» çok kullanılır
Ubfrlerdir.
Para biriktiren cimriler, nakdi olduğunu
gizleyenler İçin de «Altın babası» denilir:
— Şu yakası yağlı herifi gördiin mü!?
Altın hatasıdır
Ajni UUr zillet {iıfcUı içinde yaşadığı
halde pek çok para», binlerce altını bulunan
dilenciler hakkında kullanılır: «Dilenciye acın­
maz.. hepsi alim babasıdır.».
Dede maniama «Aj* Baba* tâbiri İstan­
bul ağzunn kelimelerinden olup bilhassa
Tanıimattan senra bir milddet «BOyilk peder»
tekline kalb edilmiş sonra da İstanbul ağzın
da «Büyük Baba» otmuftur.
Babası belli etmayan veledhina, piç ço­
cuklara eski İstanbul ağımda « lo ta babalı»
denilirdi.
Kittü yollarda dolaman, başı serserilik,
kabadayılık, havasında olan yahut ayya| veya
kumarbaz gtnçltr hakkında hakaret, yolhı
http://groups.goog le.com/group/merakeciiyorum
babası mahallece «-»ilmemi* kJmseHıae bu
günler hakkında' •Babaaı turp m a şalgam
ojlan na olacak kİ’» denilir.
Sohbet arasında hatırtanamıyan btr şey.
bir isim ferasetli muhatab tarafından atyte-
elverince: «Hay babanın canına rahmet» Mr
halk takdiridir.
Bir hamur tatlısı da «Şam babası» diye
meşhurdur; kİ bunlar kt-nar mahalUatn
•mahalle karış» denilen kadınlanma alsın­
da evlerine kargı İlgisi zayıf. İhmalkâr «kek­
ler hakkında teşbih yollu kullanılır:
— Bilim herifin kan evlâd gOrdûgü yok.
şambabası:
Yine İstanbul ajnndo incirin H y i(lm ,
denir |B .: Babaç). İddialı futbol maçlarında
galip gelen kulübün taraftarları takınılan İt­
kine gol ohiatu am an tribiinlerdea f j I*-
kertemevi bağırırlar:
Bir kalın ve yüksek ses — Bir baba hindi!
taraftarlar Ur ağızdan — Hey Allah. .
— Olsa da ^ h K
— Hqr Allah..
— Pilâv da nerde?!
— Hey Allah..
— Kaşık da nerde?!
— Hey Allah..
Baba hindi adı ile Istanbulda tutulunu
mış bir de mizah gazetesi çıkmıştır.
Üzerlerinde has İstanbul damgası olma­
makla beraber burada bâzı darbı metalleri de
hatırlamak ve kaydetmek yerinde olur.
Baban oğlana baf vermiş, otlu bir salkın ttsllm
vermemi*.
B ab anın adı Hur «Umden £ rie a budur.
Baba mirası jraoan mum sIMdir.
Babadan himmet «soldan klarnet
Baba İrindi gibi kthmr
Babasına dtakuz taş çücanr
Babanını kuduz dalanuı, oğlunu yılan yalam ış
Babanına hayn olmıyamn kime hayn olur
Baha ocatnm iadr dikil
Baka Mr h n a naUoM). ald» «al; atimi»». M t a
«al; farakanyort
a*b» m ıH eMaaMk. kaça m f a doyumluk.
Bu darbı mesellerin çoğu BUyükşehria
günlük halk sohbetlerinde binlerce defa kul­
adır.
m Mm» lıfUnr IIm f|U a a
. IUaW.ll> elirtldir kimi te tiri »akta