Chöông 3 ÑOÄNG LỰC HOÏC LÖU CHAÁT

Toùm tắt baøi giaûng TS. Huyønh Coâng Hoaøi – ÑHBK TP HCM - www4.hcmut.edu.vn/~hchoai/baigiang

I HAI PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU

z
1.1– Phöông phaùp Lagrange. t
(J.L de Lagrange, nhaø toaùn hoïc ngöôøi Phaùp,1736-1883) z
y
to
Theo doõi quùa trình chuyeån ñoäng cuûa caùc phaàn zo
r y
töû chaát loûng vaø nhöõng dieãn bieán trong quùa ro

trình di chuyeån cuûa noùù. yo

 
r  f ro , t
xo x x
(3.1)
hay x  xxo , yo , zo , t y  yxo , yo , zo , t z  zxo , yo , zo , t

 dr dx dy dz
Vaän toác u ux  ; uy  ; uz 
dt dt dt dt
 
 du d 2 r
Gia toác a 
dt dt 2

du x d 2 x du y
d2 y du z d 2 z
ax =  2 ; ay =  2; az =  2
dt dt dt dt dt dt

Trong phöông phaùp Lagrange , caùc yeáu toá chuyeån ñoäng laø moät haøm coù bieán soá laø thôøi gian
Ví duï 1 : u = at2 + b (a, b laø haèng soá)
1.2– Phöông phaùp Euler. ( L. Euler, nhaø toaùn hoïc ngöôøi Thuïy Só, 1707-1783)

Moâ taû caùc yeáu toá doøng chaûy taïi töøng ñieåm trong khoâng gian, do ñoù caùc thoâng soá doøng chaûy
laø moät haøm theo vi trí vaø thôøi gian
 
u = u x , y , z , t 
vaø caùc thaønh phaàn
u x  u x  x, y, z, t  u y  u y x, y, z, t  u z  u z  x, y , z , t 

Ví duï 2 : Moâ taû chuyeån ñoäng theo phöông phaùp Euler:

ux = x(1+t) , uy = y(-1-t) , ux vaø uy vöøa coù bieán khoâng gian x, y vöøa bieán thôøi gian t

 du
Gia toác cuûa chuyeån ñoäng : a
dt

u x u u u
treân phöông x: ax  ux  u y x  uz x  x
x y z t
u u u u
treân phöông y: ay  ux y  u y y  uz y  y
x y z t
u u u u
treân phöông z: az  ux z  u y z  uz z  z
x y z t
Gia toác ñoái löu Gia toác
cuïc boä
II. MOÄT SOÁ KHAÙI NIEÄM
2.1 Ñöôøng doøng : Ñöôøng cong ñi qua caùc phaàn töû chaát loûng coù caùc vector vaän toác
laø tieáp tuyeán vôùi ñöôøng cong ñoù.
Ñöôøng doøng
Phöông trình vi phaân cuûa ñöôøng doøng

 

Tính chất:
+ Hai ñöôøng doøng khoâng caét nhau
+ Trong chuyeån ñoäng oån ñònh , ñöôøng doøng truøng vôùi quõi ñaïo

2.2 Doøng nguyeân toá :

Doøng nguyeân toá
Xeùt dieän tích dA, caùc ñöôøng doøng bao quanh chu vi
dieän tích dA taoï thaønh moät oáng doøng, chaát loûng di
chuyeån trong oáng doøng ñöôïc goïi laø doøng nguyeân toá
dA
Löu chaát di chuyeån trong doøng nguyeân toá thì khoâng ñi
ra khoûi vaø löu chaát beân ngoaøi cuõng khoâng ñi vaøo doøng
nguyeân toá

Doøng chaûy ñöôïc xem nhö laø taäp hôïp voâ soá nhöõng doøng
nguyeân toá
2.3 Dieän tích öôùt - Chu vi uôùt – Baùn kính thuûy löïc
Dieän tích öôùt laø dieän tích thaúng goùc vôùi caùc ñöôøng doøng vaø chöùa chaát loûng
D
a D d
a
b
b

A  D2 / 4
p  a  b  a  2a  b p  D R = (D-d)/4
A ab A D 2 / 4 D
R  R  
P 2a  b P D 4
Chu vi öôùt (P) phaàn tieáp xuùc vôùi chaát loûng vaø thaønh raén
Baùn kính thuûy löïc (R): tæ soá giöõa dieän tích öôùt vaø chu vi öôùt
2.4 Löu löôïng
Löu löôïng theå tích: Theå tích chaát loûng ñi qua maët caét öôùt trong moät ñôn vò thôøi
Bieåu ñoà phaân boá
gian (m3/s) vaän toác
Q  udA A
(3.5) dA

Löu löôïng khoái löôïng: löu löôïng tính theo u

khoái löôïng(kg/s) A
Qm   udA
A A
Nhận xeùt: Töø (3.5) cho thaáy löu löôïng chính laø theå tích cuûa bieåu ñoà phaân boá vaän toác
Ví dụ 3 : Một ống baùn kính ro coù phaân boá vaän toác coù daïng parabol, bieát vaän toác
cöïc ñaïi taïi taâm oáng uo. Xaùc ñònh löu löôïng trong oáng.

Löu löôïng trong oáng chính laø theå tích bieåu ñoà parabol phaân boá vaän toác:
Parabol
Do ñoù:

ro
uo
Q  ro
2
uo 2

2.5 Vaän toác trung bình:. 

Thoâng thöôøng bieát vaän toác trung bình do ñoù löu löôïng (Q) hay khối lượng (Qm) ñöôïc
xaùc ñònh baèng coâng thöùc :
Q  VA hay Qm  VA
Ví dụ 4 : Một ống baùn kính ro coù phaân boá vaän toác coù daïng parabol, bieát vaän toác
cöïc ñaïi taïi taâm oáng uo. Xaùc ñònh vaän toác trung bình trong oáng.
uo
Q  ro
2
Töø ví duï 3 coù löu löôïng trong oáng laø
2
 ro 2uo uo
Do ñoù vaän toác trung bình laø : V =Q/A V 
2( ro ) 2
2
III. PHAÂN LOAÏI CHUYEÅN ÑOÄNG
3.1 Phaân loaïi theo ma saùt:
Chuyeån ñoäng chaát loûng lyù töôûng, : khoâng coù ma saùt
Heä soá Reynolds
Chuyeån ñoäng taàng VD 4VR
Chuyeån ñoäng chaát loûng thöïc: coù ma saùt Re  
 
Chuyeån ñoäng roái  : Heä soá nhôùt ñoäng
hoïc
Khi Re< Regh: chảy tầng R : Baùn kính thuûy
Khi Re> Regh: chảy rối löïc
3.2 Phaân loaïi theo thôøi gian:
* Chuyeån ñoäng oån ñònh: Khoâng phuï thuoäc vaøo thôøi gian

u = u(x,y,z) a = a(x,y,z)
 
 
 

* Chuyeån ñoäng khoâng oån ñònh: Phu thuoäc vaøo thôøi gianï
u = u(x,y,z,t) a = a(x,y,z,t)
3.3 Phaân loaïi theo khoâng gian
Doøng chaûy 1 D, 2D vaø 3D (Dimension)
IV. PHƯƠNG TRÌNH LIEÂN TỤC
Xeùt moät ñoaïn doøng chaûy nhö hình veõ, giôùi haïn bôûi 2 maët caét 1-1 vaø 2-2õ
Trong thôøi gian dt maët caét 1-1 di chuyeån ñeán
2
2’
vò trí 1’-1’ vaø töông öùng maët caét 2-2 di
A2 chuyeån ñeán vò trí 2’-2’,
1 1’
A1 V2 Ñoái vôùi löu chaát khoâng neùn ñöôïc thì:
2’
V1 2 Theå tích 1122 = theå tích 1’1’2’2’
1’
Maø theå tích 1’1’22 chung
1

Do ñoù theå tích 111’1’ = theå tích 222’2’

Vaø ñoaïn 11’ = V1 . dt , ñoaïn 22’ = V2. dt

Suy ra : A1V1 . dt = A2V2 . dt
hay : A1V1 = A2V2

Q1  Q2  const.
Chaát loûng neùn ñöôïc:
Qm1  Qm 2  const.

1Q1   2Q2  Const 1V1 A1   2V2 A2  Const

V. PHÖÔNG TRÌNH NAÊNG LÖÔÏNG TRONG DOØNG CHAÛY

4.1 Naêng löôïng trong doøng chaûy

Caùc thaønh phaàn naêng löôïng trong doøng chaûy

V2
 Ñoäng naêng cuûa moät ñôn vò troïng löôïng lưu chất.
2g

p
AÙp naêng cuûa moät ñôn vò troïng löôïng lưu chaát.

Z Vò naêng cuûa moät ñôn vò troïng löôïng lưu chaát
p
z Theá naêng ( coät nöôùc ño aùp )

V2 p
H   z Naêng löôïng cuûa doøng chaûy tính treân moät ñôn vò troïng löôïng lưu chaát
2g  ( Coät nöôùc naêng löôïng , m)
Naêng löôïng toaøn doøng taïi moät maët caét trong moät ñôn vò thôøi gian
P  QH (Coâng suaát cuûa doøng chaûy, Watt)
Thí duï 5
4.2 Phöông trình naêng löôïng trong doøng chaûy

Phöông trình naêng löôïng cho chaát loûng lyù töôûng

V12 p1 V22 p2
1   z1   2   z2
2g  2g 

Phöông trình naêng löôïng cho chaát loûng thöïc

V12 p1 V22 p2
1   z1   2   z 2  h f 12
2g  2g 
Phöông trình naêng löôïng cho chaát loûng thöïc coù thieát bò thuyû löïc
V12 p1 V22 p2
1   z1 +HB -HT  2   z2  h f 1 2
2g  2g 

HB Naêng löôïng maùy bôm cung caáp cho moät ñôn vò troïng löôïng chaát loûng (m) P = QHB (watt)

HT Naêng löôïng tua bin laáy töø moät ñôn vò troïng löôïng chaát loûng (m) P = QHT (watt)

Ñieàu kieän öùng duïng phöông trình naêng löôïng

(i) Chuyeån ñoäng oån ñònh, (ii) Khoâng trao ñoåi nhieät, (iii) Taïi maët A1, , A2 ñöôøng doøng
thaúng song song, (iv) Lưu chất khoâng neùn vaø (v) Löu löôïng taïi maët caét A1 vaø A2
baèng nhau.
Ñöôøng naêng vaø ñöôøng coät nöôùc ño aùp ( lưu chaát lyù töôûng)
V2 p p
H   z Ñöôøng naêng Hp  z ñöôøng coät
2g   nöôùc ño aùp

Ñöôøng naêng

Ñöôøng coät
nöôùc ño aùp

Maët chuaån
Các ứng Sôn ñiện
Máy bay
Ñieàm döøng dụng Quaït khoâng caùnh
 SUY LUAÄN

Xem ñöôøng oáng coù ñöôøng kính baèng nhau, haõy cho bieát :
- Ñoaïn ñöôøng oáng naøo coù aùp suaát lôùn hôn khí trôøi, nhoû hôn khí trôøi vaø aùp suaát
baèng khoâng
- Ñieåm coù aùp suaát lôùn nhaát, nhoû nhaát
VI. ÖÙNG DUÏNG PHÖÔNG TRÌNH NAÊNG LÖÔÏNG
1. Ño löu toác ( oáng Pitot ) Aùp duïïng phöông trình năng lượng treân một
ñường doøng (Bernoulli) cho ñieåm 1 vaø 2,
k Chaát khí xem löu chaát lyù töôûng
V2 p1
2 2
V1 Maët
V p V p2
 
1
 1
 z  2
  z2
p1 p2 p chuaån 2 g  1
2 g 
1
V12 p1 V22 p2
  gz1    gz 2
pM 2 k 2 k
h V12 p2 p1 1
pN    ( p2  p1 )
2 k k k
Chaát
loûng  Aùp duïïng tính chaát aùp suaát tónh hoïc tuyeät ñoái
p1   k gz1  pM   k gz M
p2   k gz 2  p N   k gz N
Suy ra p2  p1  p N  pM  (  k gz N   k gz M )
p2  p1  gh  (  k gh)
p2  p1  (    k ) gh
  
Thay vaøo treân V12

1
(    k ) gh  (   1) gh V1    12 gh

2 k k  k 
   
V1    12 gh
 k  Oáng
pitot

Thoâng thöôøng k<<  neân /k >> 1 neân


V1  2 gh
k

Ñeå xeùt ñeán aûnh höôûng cuûa söï ma saùt cuûa

doøng khí, heä soá CI ñöôïc theâm vaøo ñeå
ñieàu chænh vaän toác tính baèng coâng thöùc
treân

 Oáng Pitot ñöôïc laép treân maùy bay ñeå ño

V1  CI 2 gh vaän toác cuûa maùy bay (1knot =
k 1,852km/h)

CI : Hệ số ống Pitot
CI > 1, Nếu chất lỏng lyù töôûng CI= 1

Haõy giaûi thích taïi sao CI > 1 khi xeùt ñeán söï ma saùt cuûa doøng khí ?
 2. Ño löu löôïng ( oáng Ventury )
Aùp duïng phöông trình naêng löôïng giöõa 2 maët caét 1-1 vaø 2-2
V12 p1 V22 p2
  z1    z 2  h f 1 2
2g  2g 
Q2 p1 Q2 p2
  z    z 2  h f 1 2
 2 gA2 
2 1 2
2 gA1
Q2 Q2  p1   p2 
    z     z 
2   h f 1 2
2 gA22 2 gA12  
1 
   
p1 pA p2 pB p A  pB
Maø:  z   z  z   zB
 
2
 
1 A

Q2 Q2  pA   pB 
  
  z  
A 
  z 
B   h f 1 2
2 gA2 2 gA1  
2 2
    2
1 V2
Q2  1 1  P2
 2  2   h  h f 1 2 V1
2 g  A2 A1  p1 gas

A2
Q 2 g (h  h f 1 2 )
1  D2 / D1 
4 A Z2
Z1 h
B

A2
QC 2 gh
1  D 2 / D1 
4 ZA ZB datum

(C<1 : heä soá oáng Ventury)

Một vài kiểu đo lưu lượng thông dụng:

Đo lưu lượng bằng lỗ thành mỏng

Đo lưu lượng bằng vòi

Thí duï 6
3. Xaùc ñònh löu löôïng ổn đñònh qua moät loã : Tìm lưu lượng qua lỗ A cách mặt thoáng đoạn H
AÙp duïng phöông trình naêng löôïng cho 2 maët caét 1-1 vaø
maët caét co heïp c-c (taïi ñaây ñöôøng doøng song song)
1 1
V12 p1 Vc2 pc
  z1    zc  h f 1c
2g  2g 
Choïn maët chuaån ñi qua taâm loã. AÙp suaát taïi maët thoaùng vaø H C
maët caét co heïp laø aùp suaát khí trôøi , p1= pc = 0. Vaän toác V1 Maët chuaån Ac
A Vc
taiï maët thoaùng raát nhoû neân ñoäng naêng xem nhö baèng
khoâng ( V12/2g = 0)
2
C
V
H c
 h f 1c
2g
Neáu boû qua toån thaát naêng löôïng hf1-c = 0
Vaän toác qua loã taïi maët caét co heïp : Vc  2 gH
Vôùi Cv heä soá löu toác
Neáu xeùt ñeán toån thaát naêng löôïng Vc  Cv 2 gH (Cv < 1)
Löu löôïng qua loã : Q  Cv Ac 2 gH Vôùi Ac tieát dieän maët caét
co heïp
Ac
Neáu heä soá co heïp :   Ac = A Q  Cv A 2 gH
A
Vaø ñaët heä soá löu löôïng CD = Cv  thì
Q  CD A 2 gH
Löu löôïng qua loã :
Thí duï 7: Moät bình chöùa nöôùc nhö hình 3 ñöôïc caáp
vaøo löu löôïng Q = 10 lít/s. Ngöôøi ta döï ñònh gaén moät
loã thaùo ñöôøng kính D = 5 cm coù heä soá löu löôïng Cd
= 0,65.
1) Xaùc ñònh vò trí H cuûa loã thaùo ñeå möïc nöôùc trong
bình luoân caùch mieäng thuøng moät ñoaïn a = 0,5 m.
2)Vôùi vò trí loã nhö caâu 1, tìm ñöôøng kính loã thaùo toái
thieåu ñeå nöôùc khoâng traøn ra ngoaøi
 2
4. Xaùc ñònh coâng suaát moät maùy bôm
V2
2
AÙp duïng phöông trình naêng löôïng cho 2 maët caét 1-1 vaø
maët caét 2-2
V12 p1 V22 p2
  z1  H B    z2  h f 1 2 Q
2g  2g 
H
Choïn maët chuaån ñi qua taâm loã. AÙp
suaát taïi maët thoaùng vaø maët caét 2-2
laø aùp suaát khí trôøi , p1= p2 = 0. Vaän
toác V1 taiï maët thoaùng raát nhoû neân
bôm Maët chuaån
ñoäng naêng xem nhö baèng khoâng
( V12/2g = 0)
2
1 1
V
HB  2
 H  h f 1 2
2g
HB (m) :laø naêng löôïng maø moät ñôn vò troïng löôïng cuûa doøng chaûy phaûi nhaän

Coâng suaát phaûi cung caáp cho doøng chaûy P = QHB (watt)

Neáu bôm coù hieäu suaát laø  (%) thì coâng suaát cuûa maùy bôm Pb = QHB / 
 5. Xaùc ñònh chieàu cao ñaët maùy bôm
Khi maùy bôm ly taâm ñaët quùa cao so vôùi maët nöôùc beå huùt, bôm seõ taïo moät aùp suaát chaân
khoâng raát lôùn ñeå huùt nöôùc do ñoùseõ xuaát hieän hieän töôïng khí thöïc trong bôm gaây hö hoûng
maùy bôm. Ñeå traùnh hieän töôïng khí thöïc caàn phaûi xaùc ñònh chieàu cao toái ña ñaët bôm cho
pheùp [Zb].
AÙp duïng phöông trình naêng löôïng cho 2 maët caét 1-1 vaø
maët caét 2-2 ( maët caét ngay tröôùc cöûa vaøo maùy bôm)
V12 p1 V22 p2 2
  z1    z 2  h f 1 2
2g  2g  bôm
Choïn maët chuaån ngang maët thoaùng beå huùt. AÙp suaát taïi [Zb]
maët thoaùng vaø maët caét 2-2 laø aùp suaát khí trôøi , p1= 0. Vaän 2
Maët
toác V1 taiï maët thoaùng raát nhoû neân ñoäng naêng xem nhö 1 1
chuaån
baèng khoâng ( V12/2g = 0). Aùp suaát p2 laø aùp suaát chaân
khoâng cho pheùp [pck]trong buoàng bôm ñeå khoâng xuaát
hieän hieän töôïng khí thöïc. Do ño chieàu cao cho pheùp [Zb]
cuûa bôm ñöôïc xaùc ñònh nhö sau:
V22  pck   pck  V22
0   Z b   h f 1 2 Z b     h f 1 2
2g   2g
Ñeå traùnh hieän töôïng khí thöïc, chieàu cao ñaët bôm Zb < [Zb]
Cải tieán maùy bôm ly taâm, ñeå taêng chieàu cao ñaët bôm (xem baøi giaûng trong lôùp)
Baøi taäp PTNL: 1) 4.12 2) 4.14 3) 4.16 4)4.18 5) 4.20 6) 4.22 7) 4.24 8) 4.27
Thí duï 8

Moät bôm duøng ñeå bôm nöôùc töø beå chöùa coù maët thoaùng ôû cao trình Z1 =168 m qua
moät ñöôøng oáng daøi 1524 m, ñöôøng kính 0,3 m. Ñöôøng oáng naøy ñöa nöôùc ñeán beå chöùa
coù cao trình maët thoaùng Z2 = 189 m. vôùi löu löôïng bôm laø 0,22 m3/s . Bieát toån thaát
naêng löôïng trong oáng:

Xaùc ñònh cột aùp naêng löôïng maùy bôm vaø coâng suaát cuûa maùy bôm cung caáp cho doøng
chaûy. Veõ ñöôøng naêng (EGL) vaø ñöôøng coät nöôùc ño aùp (EGL). Xem ñöôøng oáng naèm
ngang vaø ôû cao trình Z=155m
Z2

Z1
Bơ m Z
VII. PHÖÔNG TRÌNH ÑOÄNG LÖÔÏNG :
Xeùt moät theå tích kieån soaùt (Control
Volume) laø ñoaïn doøng chaûy nhö hình
veõ, giôùi haïn bôûi 2 maët caét A1 vaø A2 A1
A2
V1 C.V
Aùp duïng ñònh luaät ñoäng löôïng: Söï bieán
V2
ñoåi ñoäng löôïng cuûa moät vaät khi chuyeån
ñoäng trong moät ñôn vò thôøi gian baèng
toång löïc taùc ñoäng leân vaät ñoù
Söï bieán ñoåi ñoäng löôïng cho ñoạn doøng
chaûy giôùi haïn bôûi 2 maët caét A1 vaø A2
trong ñôn vò thôøi gian
  
 o 2 Q2V2   o1Q1V1   F

 Fm (Löïc khoái :Troïng löôïng,… )
ÑL ra ÑL vaøo Toång löïc 
 FS (Löïc treân beà maët :Aùp löïc, löïc ma
saùt, phaûn löïc ..)

o1 , o2 laø heä soá söûa chöõa ñoäng löôïng, ñoái vôùi doøng chaûy roái o1 = o2 =1
     
Neáu Q1 = Q2 = Q  o 2Q2V2   o1Q1V1   F Q( o 2V2   o1V1 )   F
IIX.ÖÙNG DUÏNG PHÖÔNG TRÌNH ÑOÄNG LÖÔÏNG
1. Löïc cuûa tia nöôùc taùc duïng treân moät taám phaúng
nghieâng goùc , vaän toác vaø löu löôïng ñeán V1vaø Q1. FN=?
Xem troïng löôïng tia nöôùc khoâng ñaùng keå

FN =  Q1 V1sin
V1
(Vận toác aâm thanh 346 m/s ( 3 Mach = 1035m/s) Q1
(Xem baøi giải trong lớp)

2. Löïc cuûa doøng chaûy taùc duïng leân moät taám chaén coù
beà roäng baèng 1 ñôn vò, löu löôïng q vaø ñoä saâu h1, h2 .
Bỏ qua ma saùt ñaùy

 q q
FN 
2
 h1
2
 h2 
2
  q   
h1
q FN
 h2 h1  q
h2
(Xem baøi giải trong lớp)
 3. Vòi nằm ngang (song song với mặt đất) với các thông số như hình vẽ. Xác định lực
của nước tác dụng lên vòi:

(Xem bài giải trong lớp)

Baøi taäp PT ñoäng löôïng: 9) 4.29 10) 4.31 11) 4.33 12) 4.35 13) 4.38 14) 4.42
Case study:
IX. PHÖÔNG TRÌNH VI PHAÂN CHO CHAÁT LOÛNG LYÙ TÖÔÛNG CHUYEÅN ÑOÄNG (P.Tr EULER)

Xeùt moät khoái hình hoäp vi phaân dxdydz trong khoái chaát loûng lyù töôûng chuyeån ñoäng.
Toång löïc taùc ñoäng treân khoái hình hoäp vi phaân =>

 1 
F  grad p  a

 1 
z du
F  grad p 
 dt
dz 
F löïc khoái ñôn vò
p p
Vôùi :
y
p dx
x
dy p(x,y,z,t) : aùp suaát
o
dx
x
u (x,y,z,t) : vaän toác
a (x,y,z) : gia tốc
 :khối lượng rieâng
Neáu vieát treân phöông x thì :
1 p dux
Fx  
 x dt
1 p u x dx u x dy u x dz u x dt
 Fx     
 1 du  x x dt y dt z dt t dt
F  grad p 
 dt 1 p u u u u
Fx   ux x  u y x  uz x  x
 x x y z t
uy uz u u
theâm vaøo veá phaûi uy  uz  u y y  uz z
x x x x
1 p   u x  u y  u z    u x u z   u y u x  u x
2 2 2

sau khi bieán ñoåi, ta coù: Fx    u z     u y    

 x x  2 
    z  x   x y  t
1 p   u 
2

 u z 2 y  u y 2 z  x
u
Fx  
 x x  2  t
Töông töï treân phöông y 1 p   u 2  u
Fy       u x 2z  u z 2x   y
 y y  2  t
treân phöông z 1 p   u 2  u
Fz       u y 2x  u x 2y   z
 z z  2  t
vaø vieát döôùi daïng vector  1  u  u 2  
F  gradp   grad  2u
 t 2

pt Euler daïng Lam-Gromeâko

X.TÍCH PHAÂN PHÖÔNG TRÌNH CHUYEÅN ÑOÄNG
1. Tröôøng hôïp chuyeån ñoäng khoâng quay (chuyeån ñoäng theá), chaát loûng khoâng neùn, oån ñònh, chòu aûnh
höôûng duy nhaát laø troïng löïc:

- Chuyeån ñoäng khoâng quay  0
- Moät chuyeån ñoäng khoâng quay luoân luoân tìm ñöôïc moät haøm theá vaän toác (x,y,z,t) sao cho:

u  grad

- Khoâng neùn ñöôïc :

1 p
grad p  grad
 
- Chæ chòu aûnh höôûng duy nhaát laø troïng löïc F  (0,0, g ) F  grad ( gz)

Töø pt Lam Gromeâko:  1

u u 2
 
F  grad p   grad  2  u thay vaøo
 t 2
p  u2   u 2 p 
grad (  gz )  grad  grad  grad grad 
    gz   0
 t 2  t 2  

  u2 p 
- Chuyeån ñoäng oån ñònh 0 grad    gz   0
t  2  

u2 p Điều kiện: (i) Lưu chất lyù tưởng, (ii) khoâng quay,
  gz  C (iii) oån ñònh, (iv) khoâng neùn ñöôïc , (v) aûnh höôûng
2  duy nhaát laø troïng löïc
2. Tröôøng hôïp tích phaân doïc theo ñöôøng doøng, chaát loûng khoâng neùn, oån ñònh, chòu aûnh höôûng duy nhaát
laø troïng löïc:

u
- Chuyeån ñoäng oån ñònh 0
t
- Khoâng neùn ñöôïc (  = const.):
1 p
grad p  grad
 
- Chæ chòu aûnh höôûng duy nhaát laø troïng löïc F  grad ( gz)
F  (0,0, g )
1 u u2  
Töø pt Lam Gromeâko: F  grad p   grad  2  u thay vaøo
 t 2

p u2   
grad ( gz )  grad  grad  2  u 
 2 dS u
 u2 p   
 grad    gz   2  u  
 2   xu
 u2 p     
Nhaân 2 veá cho  grad    gz .ds  2  u .ds maø 2  u .ds  0
 2  

 u2 p   u2 p 
grad   gz .ds  0 d    gz   0
2   2  
Điều kiện: (i) Lưu chất lyù tưởng, (ii) doïc theo
u2 p
  gz  C ñöôøng doøng, (iii) oån ñònh, (iv) khoâng neùn ñöôïc , (v)
2  aûnh höôûng duy nhaát laø troïng löïc
3.Tích phaân theo phöông phaùp tuyeán vôùi ñuôøng doøng, chaát loûng khoâng neùn, oån ñònh, chòu aûnh höôûng
duy nhaát laø troïng löïc:
Không nén được

- Chæ chòu aûnh höôûng duy nhaát laø troïng löïc F  (0,0, g ) F  grad ( gz)
 1   
Thay vaøo pt Euler:
du p du p du
F  gradp  grad ( gz )  grad ( )   grad ( gz  ) 
 dt  dt  dt
  Vector ñôn vò treân phöông s vaø n
 ,n 
  du   u u  u 
Ta coù : u  u.   .  u   u n
dt  t s  R

 p    u u  u 
Thay vaøo pt Euler  grad  gz     .  u   u n R
   t s  R

  p     u u  u 
Nhaân 2 veá cho dn   grad  gz  .dn   .  u   u n .dn
      t s  R 

Chú ý :  và dn vuông góc , n và dn cùng phương

  p  u   p u2   p u2
  grad  gz  .dn  u dn   gz  .dn  .dn  gz    
    R n   R n   R
khi nhöõng ñöôøng doøng thaúng song song thì R   do ñoù

  p u2
 gz    
n   R

  p p
 gz    0 gz  C
n   

Vậy áp suất phân bố trên phương thẳng góc với đường dòng ( phương n) sẽ theo qui luật thủy
tĩnh khi các đường dòng thẳng và song song với nhau.

Ví dụ: Mặt cắt A-A và B-B đường dòng song song có phân bố áp suất theo qui luật thủy
tĩnh
A

A B
Caâu 1 : Moät ñöôøng oáng daãn nöôùc vôùi p1 vaø p2 laø aùp suaát trong
oáng nhoû vaø oáng lôùn taïi caùc vò trí nhö hình veõ. Neáu boû qua toån p2
thaát naêng löôïng ta coù : p1

*a) p1 < p2
b) p1 = p2
c) p1 > p2
d) Chöa theå keát luaän ñöôïc vì coøn phuï thuoäc vaøo
traïng thaùi chaûy trong oáng

Caâu 2: Heä soá söûa chöõa ñoäng naêng ( ) trong phöông trình naêng löôïng duøng ñeå :
a) Ñieàu chænh soá haïng ñoäng naêng do söï maát naêng trong doøng chaûy
*b) Ñieàu chænh soá haïng ñoäng naêng do söû duïng vaän toác trung bình thay cho
vaän toác thöïc cuûa doøng chaûy
c) Ñieàu chænh soá haïng ñộäng naêng do söû duïng aùp suaát dö thay cho aùp suaát
tuyeät ñoái
d) Caû 3 ñeàu sai

Caâu 3 Moät doøng soâng maët caét hình chöõ nhaät coù beà roäng b, chieàu b
saâu h vaø chaûy vôùi vaän toác trung bình V. Naêng löôïng cuûa moät ñôn
vò troïng löôïng chaát loûng cuûa doøng chaûy (laáy maët chuaån ngang ñaùy
soâng vaø =1): h
a) Vbh (V2/2g + h) *b) V2/2g + h
c)  (V2/2g + h) d) V2/2g
vôùi  laø troïng löôïng rieâng cuûa nöôùc
Caâu 4: Trong moät chuyeån ñoäng naèm ngang, giaù trò u2/2g + p = const taïi taát caû moïi
ñieåm khi :
a) Chuyeån ñoäng chaát loûng lyù töôûng, khoâng quay, oån ñònh hoaëc khoâng oån ñònh
*b) Chuyeån ñoäng chaát loûng lyù töôûng, khoâng quay vaø oån ñònh
c) Chuyeån ñoäng chaát loûng lyù töôûng, oån ñònh ( coù theå quay hoaëc khoâng quay)
d) Caû 3 ñeàu sai

Caâu 5: Taïi hai ñieåm 1 vaø 2 trong doøng chaûy khoâng quay, ñeå thoûa maõn ñöôïc
phöông trình:

u12 p1 u 22 p2
  gz1    gz 2
2  2 
thì ñieàu kieän naøo sau ñaây khoâng caàn:
a) Chaát loûng khoâng neùn
b) Aûnh höôûng duy nhaát laø troïng löïc
*c) Ñieåm 1 vaø 2 phaûi naèm treân moät ñöôøng doøng
d) Caû 3 ñeàu caàn
Caâu 6: Moät ñöôøng oáng daãn nöôùc nhö hình veõ. Goïi coät
nöôùc naêng löôïng H = V2/2g + p/ + z vaø Q laø löu löôïng.
Neáu boû qua toån thaát naêng löôïng thì taïi 3 maët caét 1, 2, 3 2
ta coù:
a. H1 = H2 = H3 1 3

b. Q1H1 = Q2H2 = Q3H3

c. Q1H1 > Q2H2 + Q3H3
*d. Caû 3 ñeàu sai

Caâu 7: Phöông trình Euler moâ taû chuyeån ñoäng cuûa chaát loûng nhö sau:

u    1
 (u .grad ).u  F  grad p
t 
 
trong ñoù u vaän toác, F löïc khoái, p aùp suaát,  khoái löôïng rieâng.
Neáu chaát loûng chuyeån ñoäng chæ bò taùc ñoäng bôûi troïng löïc thì vector
seõ coù thaønh phaàn laø :
a) (0,0,-z) *b) (0,0,-g) c) (0,0,-) d) Caû 3 ñeàu sai
Maùy bôm ly taâm
Maët caùnh maùy bôm bò xaâm thöïc do hieän töôïng khí thöïc xaûy ra
1998

Caáu taïo boä phaän

caûi tieán maùy bôm
ly taâm coù theå huùt
saâu
Z
bom

Source: HT Huøng-NHD Kha-NT Haûi-LH Döông

 Q

Q
2
Q
1

Source: HT Huøng-NHD Kha-NT Haûi-LH Döông

 1
1998

Q
Q 1

Z Q
bom
2

2 2

Source: HT Huøng-NHD Kha-NT Haûi-LH Döông

Sô ñoà hoaït ñoäng oáng pitot treân maùy bay

Ngaøy 1/6/ 2009; maùy bay Air France A330-200 chuyeán bay 447 ñaõ rôi xuoáng
Atlantic Ocean , laøm 216 haønh khaùch vaø phi haønh ñoaøn 12 ngöôøi thieät maïng,
nguyeân nhaân ñöôïc cho laø do ….. hö oáng pitot