A ΦIEPΩMA
KYPIAKH 13 ΦEBPOYAPIOY 1994
2-19 AΦIEPΩMA
Bασιλάκης ο άγνωστος

Aliense ο γνωστς. Σημα-
ντικτατος Eλληνας ζωγρά-
φος στη Bενετία τον 16ο αι-
ώνα.
 H τέχνη στη Bενετία. O
Aντώνιος Bασιλάκης και οι
σπουδαιτεροι καλλιτέχνες
του 16ου αιώνα.
 O Eλληνισμς στη Bενε-
τία. O Aντώνιος Bασιλάκης
και οι σχέσεις του με την
Eλληνική Oρθδοξη Aδελ-
φτητα.
 Oι Eλληνες ζωγράφοι.
Σημαντικοί αλλά άγνωστοι
δημιουργοί που έζησαν και
εργάστηκαν στη Bενετία
τον 16ο αιώνα.
 Tα έργα του Aντώνιου
Bασιλάκη. Περίφημες συν-
θέσεις κοσμούν εκκλησίες,
παλάτια και δημσια κτίρια
της Bενετίας.
 Aριστουργηματικές συν-
θέσεις. Tα ζωγραφικά έργα
που δημιούργησε ο Aντώ-
νιος Bασιλάκης σ’ λη την
Iταλία.
 Γραπτές μαρτυρίες. Aν-
τίγραφα του Aντωνίου Bα-
σιλάκη για τη ζωή και το έρ-
γο του στη Bενετία.
20 KPITIKH
«Γάμοι του Φίγκαρο» του
Mπωμαρσαί στο θέατρο
«Aλφα». Kριτική του έργου
απ τον Γιάννη Bαρβέρη.
21 BIBΛIO
H Aρχαία Eλλάδα μέσα α-
π την ελληνική και ξένη βι-
βλιογραφία.
22 ΘEAMATA
Kινηματογράφοι και Θέα-
τρα.
23 ΓEYΣEIΣ
Oίνος ο αγαπητς και συ-
νταγή μαγειρικής.
24-31 THΛEOPAΣH
Tο πργραμμα της εβδομά-
δας.
Φωτογραφία εξωφύλλου: «H θυσία
του Aβραάμ». San Zaccaria. 147 x
210 εκ. Φωτογραφία οπισθφυλλου:
«H Aποβίβαση της Aικατερίνης
Kορνάρου στη Bενετία». (Λεπτο-
μέρεια). Museo Civico Correr.
Yπεύθυνος «Eπτά Hμερών»:
BHΣ. ΣTAYPAKAΣ
2 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 13 ΦEBPOYAPIOY 1994
Bασιλάκης ο άγνωστος
Aliense ο γνωστς
Σημαντικ τατος Eλληνας ζωγράφος στη Bενετία τον 16ο αιώνα
«...Eικνες ζωντανές αφήκε υπέρο-
χες. Ή λοιπν στον παράδεισον επή-
γεν ο μέγας Aλιένσε ή έμπνευσι είχε
θεϊκή γιατί τέτοια έργα χείρα θνητού
δεν ημπορεί να ζωγραφίση».
Lucretia Marinella,
Ωδή στον Aντώνιο Bασιλάκη, (ελεύθερη
μετάφραση K.Δ. Mέρτζιου, Bενετία 1959)
ONOMAZETAI Aντώνιος Bασιλάκης·
πατρίδα του η Mήλος· θα είμαστε αι-
σιδοξοι ξέροντας τι υπάρχουν αρ-
κετοί Eλληνες που να έχουν δει τα
έργα του στη Bενετία ή να έχουν
γνωρίσει τις αριστουργηματικές συν-
θέσεις του στην Περούτζια.
Δυστυχώς, ο Aντώνιος Bασιλάκης
(1556-1629) ο επιλεγμενος Aliense,
ένας απ τους δημιουργικτερους
Eλληνες ζωγράφους, παραμένει,
τέσσερις αιώνες τώρα, άγνωστος
στον τπο του. Δεν αρκούν τα σύ-
Eπιμέλεια Aφιερώματος:
BHΣ. ΣTAYPAKAΣ
ντομα σημειώματα των ακαδημαϊκών
Mανλη Xατζηδάκη και M. I. Mανού-
σακα που έχουν δει το φως σε επιμέ-
ρους μελέτες, να δώσουν το μέγε-
θος της δουλειάς ενς τσο σημα-
ντικού δημιουργού του 16ου αιώνα.
Aποτελούν, μως, τα πρώτα επιστη-
μονικά δεδομένα, οδηγοί για την ου-
σιαστικτερη και πιο σύνθετη μελέτη
της ζωής και του έργου του Bασιλά-
κη. Eτσι, το καλοκαίρι του 1993, μετά
το αφιέρωμα των «Eπτά Hμερών» για
τη Bενετία ο ακάματος ερευνητής Aντώνιος Bασιλάκης, ο επιλεγμενος Aliense (1556-1629).
Σίμος Mιλτ. Συμεωνίδης με άρθρο
του μας έκανε κοινωνούς του έργου έργων του ζωγράφου. Eνα τέτοιο εγ- σημαντική και πολυτελής μελέτη για
του Bασιλάκη. Δεν ήταν, μως, δυνα- χείρημα θα ήταν, απ την αρχή, λει- τον Mήλιο καλλιτέχνη. Συγγραφέας
τν να παρουσιασθεί στις σελίδες ψ. Λίγους μήνες αργτερα, η τύχη της ο Xάρης K. Mακρυκώστας και εκ-
δτης - χορηγς η «A.E.E. Aργυρο-
μας, αφού έλειπαν αντίγραφα των θέλησε να πέσει στα χέρια μας μια
μεταλλευμάτων και Bαρυτίνης». Στις
160 σελίδες του έργου παρουσιαζ-
ταν, για πρώτη φορά, η ζωή και το έρ-
γο του Aντωνίου Bασιλάκη, χωρίς
διάθεση κριτικής αποτίμησης.
Oι «Eπτά Hμέρες», με την άδεια
του συγγραφέα, δημοσιεύουν στις
σελίδες που ακολουθούν, εκτενή α-
ποσπάσματα απ τη μελέτη αυτή με
την ελπίδα οι ιστορικοί τέχνης να
μελετήσουν και να κρίνουν το έργο
του μοναδικού Eλληνα ζωγράφου
–αντιπρσωπς μας στη μεγάλη ζω-
γραφική βενετική Σχολή της Aνα-
Marco Boschini, La Carta del Navegar Pitoresco, Bενετία 1660. γεννήσεως.
 AΦIEPΩMA
Tου Σίμου Mιλτ. Συμεωνίδη

O ANTΩNIOΣ BAΣIΛAKHΣ, ο επιλε-

γμενος Aliense (ιταλ. ο «ξένος»,
απ το alieno), γεννήθηκε στη Mή-
λο των Kυκλάδων το 1556. Hταν
γις του καραβοκύρη Στέφανου
Bασιλάκη, που έλαβε μέρος στη
μεγάλη ναυμαχία της Nαυπάκτου
(1571) εναντίον του τουρκικού στ-
λου. O Στέφανος Bασιλάκης, εκτς
απ τον Aντώνιο, είχε άλλους δύο,
μεγαλύτερους στην ηλικία, γιούς,
τον Iάκωβο και τον Iωάννη, ναυτι-
κούς στο επάγγελμα.
Mετά το θάνατο του πατέρα τους
στη ναυμαχία της Nαυπάκτου, οι
δύο μεγαλύτεροι αδελφοί παρέλα-
βαν τον 15ετή Aντώνιο και με το
πλοίο τους πήγαν στη Bενετία, -
που και εγκαταστάθηκαν.
O νεαρς Aντώνιος, που είχε με-
γάλη κλίση στη ζωγραφική, γρά-
φτηκε ττε στη Σχολή του μεγάλου
ζωγράφου της Bενετίας Paolo
Veronese, που μαθήτευσε περί-
που τρία χρνια.
Hταν πολύ μελετηρς και εξαιρε-
τικς στην απομίμηση των χρωμά-
των, τσο που ο δάσκαλς του, ο
πολύς Veronese, τον φθνησε και
τον έδιωξε απ τη σχολή, πως α-
ναφέρει έγγραφο ευρισκμενο στο
αρχείο του επισκοπείου της πλε-
ως Treviso.
Aλλά στα τρία αυτά χρνια ο Bα-
σιλάκης είχε αποκτήσει ,τι χρεια-
ζταν για να αρχίσει τη δική του
σταδιοδρομία. Aφού πούλησε -
λους τους πίνακες που είχε ζωγρα-
φίσει κοντά στο δάσκαλ του, άρχι-
σε να εργάζεται μνος του ή να συ-
νεργάζεται με τον άλλο μεγάλο ζω-
γράφο Tintoretto, τον οποίο επίσης
μιμήθηκε. Aργτερα δημιούργησε
δική του Σχολή, τη Scuola
dell’Aliense και δίδαξε πολλούς μα-
θητές που διέπρεψαν αργτερα
στη ζωγραφική τέχνη.

Στη Bενετία
O Aντώνιος Bασιλάκης απέκτησε
μεγάλη φήμη και πλούτισε σαν ζω-
γράφος, αγιογράφος και σχεδια-
στής, παγιώνοντας τη θέση του
στη Bενετία, αντίθετα με τον μεγά-
λο Δομήνικο Θεοτοκπουλο (El
Greco) που αναγκάσθηκε να μετα-
βεί και διαπρέψει στην Iσπανία.
Kατοικούσε σε μεγαλοπρεπέστα-
το παλάτι της Bενετίας, που δε-
χταν τις επισκέψεις βασιλέων,
πρέσβεων και ευγενών που ήθελαν
να θαυμάσουν τα έργα του και τη
μεγάλη συλλογή έργων τέχνης που
είχε συγκεντρώσει σ’ αυτ. Διετέ-
λεσε μάλιστα και πρεδρος της συ-
ντεχνίας των ζωγράφων της Bενε-
τίας. Παντρεύτηκε τρεις φορές.
Aπ τη σύζυγ του Giacomina α-
πέκτησε το 1584 ένα γι, τον Στέ-
φανο, ζωγράφο κι αυτν που πέθα-
νε το 1645. O Aντώνιος Bασιλάκης
απεβίωσε σε ηλικία 73 χρνων, στις
15 Aπριλίου 1629, ημέρα του Mεγ.
Σαββάτου και ενταφιάσθηκε στην
Συνέχεια στην 4η σελίδα «O Aπστολος Iάκωβος». Eργο του Aντώνιου Bασιλάκη. San Pietro Martire (Aγιος Πέτρος ο Mάρτυς) στο νησί Murano.

KYPIAKH 13 ΦEBPOYAPIOY 1994 - H KAΘHMEPINH 3

 AΦIEPΩMA
Συνέχεια απ την 3η σελίδα νετίας υπάρχουν τα έργα του «Δι-
εκκλησία του Aγίου Bιταλίου, πλη- καιοσύνη» και «Eγκράτεια», πολλά
σίον της Aκαδημίας Kαλών Tεχνών δε άλλα κοσμούν τα καλύτερα οικο-
της Bενετίας. δομήματα της πλεως των δγη-
δων (Frari San Giorgio Maggiore,
Tο έργο San Zaccaria κ.ά.).
O Aντώνιος Bασιλάκης υπήρξε ο Aγιογραφίες
μεγαλύτερος ζωγράφος της εποχής
του, συναγωνιζμενος τον μνον α- Eργα του Bασιλάκη σώζονται
νταγωνιστή του Palma τον νεώτε- στην Padova, Treviso, Duomo di
ρο. Στον χρωματικ διάκοσμο των Salo κ.ά. Στην πλη Beluno βρίσκο-
έργων του μιμήθηκε μεν τον νται οι πίνακες «Mυστικς Δεί-
Veronese και στο σχέδιο τον πνος», «Eίσοδος εις Iερουσαλήμ»,
Tintoretto, μως στις συνθέσεις υ- «Nιπτήρας», «O Iησούς εις την Γεθ-
πήρξε και πρωττυπος και άφθα- σημανή», «Σύλληψις του Iησού» και
στος. O Marco Boschini τον χαρα- «Φραγγέλωμα», (το οποίο έχει με-
κτήρισε αρχηγ του «ζωγραφικού ταφερθεί στο να Πέτρου και Παύ-
σκάφους». λου της Bενετίας). Oι περιφημτε-
Tην αξία του Mηλιού καλλιτέχνη ρες μως αγιογραφίες του, σε εντε-
εκτίμησαν ιδιαίτερα το Kράτος και η λώς προσωπικ χαρακτήρα, υπάρ-
Eκκλησία και του ανέθεσαν τη δια- χουν στο να του Aγίου Πέτρου της
κσμηση ανακτρων και εκκλησιών. Perugia.
Yπήρξε ο μνος ξένος ζωγράφος Πρκειται για δεκατρείς πίνακες
που μπρεσε να σταθεί και να δια- με θέματα απ τη ζωή του Iησού
πρέψει στη Bενετία της εποχής ε- Xριστού, πως η «Γέννησις», «η
κείνης, κατά την οποία μεσουρα- Bάπτισις», «12ετής εις τον να»,
νούσαν σπουδαίοι ζωγράφοι - δημι- «Γάμος εν Kαννά», «οι Φαρισαίοι»,
ουργοί της Bενετικής Σχολής. «η Συγχώρησις της Mαγδαληνής»,
Περί τα 40 έργα του κοσμούν το «Eκδίωξις των εμπρων εκ του να-
παλάτι των Δγηδων, το περίφημο ού», «Aνάστασις του Λαζάρου»,
Palazzo Ducale, μεταξύ των οποίων «Σταύρωσις», «Aνάστασις» κ.λπ. O
«η Aλωσις της Tύρου», η «Aλωσις 13ος πίνακας παριστάνει τον
της Kωνσταντινουπλεως υπ των «Θρίαμβο του Aγίου Bενεδίκτου»,
σταυροφρων», η «Στέψις του Bαλ- ηγουμένου της (άλλοτε) μονής του
δουΐνου» κ.ά., που προξενούν το Aγίου Πέτρου.
θαυμασμ στον επισκέπτη για τα Eίναι τοιχογραφία μεγάλων δια-
χρώματα, τη συμμετρία και τη σύν- στάσεων και πολυπρσωπη και κα-
θεσή τους. ταλαμβάνει ολκληρο τον άνω τοί-
Περίφημες αγιογραφίες του υ- χο της εισδου του ναού.
πάρχουν σε περίπου τριάντα εκ-
κλησίες της Bενετίας, έξι δε έργα Στη Pωσία
«H προσκύνηση των μάγων». (Λεπτομέρεια). Eργο του Aντώνιου Bασιλάκη.
του στην περίφημη βασιλική του Palazzo Ducale (Δουκικ ανάκτορο), Sala del Consiglio dei Dieci. Eξήντα επτά έργα του Bασιλάκη
Aγίου Mάρκου στο κέντρο της ορο- σώζονται στο Palazzo Barbarigo
φής της οποίας υπάρχει η αναπαρά- 1600. Kατά τον Iωάννη Bελούδο, ο Iωάννη τον Πρδρομο που βρίσκο- στην πλη Noventa Vicentina, κοντά
σταση του Παραδείσου σε ιχνογρά- Aντώνιος Bασιλάκης, μαζί με τον νται στο ιερ βήμα του ελληνικού στην Vicenza. Aλλα έργα του βρί-
φηση του Bασιλάκη και ψηφίδωση Kρητικ ιερέα Iωάννη Bλαστ ζω- ναού του Aγίου Γεωργίου Bενετίας. σκονται στη Pωσία, που μεταφέρ-
του Giannantonio Marini, έργο του γράφισαν τη Θεοτκο και τον Aγιο Στην Aκαδημία Kαλών Tεχνών Bε- θηκαν μετά το 1797, μετά την κατά-
λυση του ενετικού κράτους απ το
Nαπολέοντα.
H φήμη του μεγάλου Eλληνα ζω-
γράφου είχε ξεπεράσει τα σύνορα
της Iταλίας και ο βασιλιάς της Πο-
λωνίας Σιγισμούνδος Γ΄ τον προ-
σκάλεσε στην αυλή του για να δια-
κοσμήσει τα ανάκτορα. O Bασιλά-
κης μως δεν εννοούσε να εγκατα-
λείψει τη Bενετία και δεν επήγε.
Eτσι ο Σιγισμούνδος αγρασε διά-
φορα έργα του, πως την «Aρτέμι-
δα», την «Kαλλιστώ εις το λουτρν»
κ.α. με θέματα εμπνευσμένα απ
την αρχαία μυθολογία. Eπίσης πίνα-
κες με θέματα απ την αρχαιτητα
ζωγράφισε και κατά παραγγελία του
βασιλιά της Iσπανίας.
Στην Aυγούστα της Γερμανίας
διασώζονται αρκετοί πίνακες του
Aliense, μεταξύ των οποίων διακρί-
νεται ο περίφημος «Θρίαμβος του
Bάκχου», απ τα καλύτερα έργα
του, «η Aρπαγή της ωραίας Eλέ-
νης» «η Aρπαγή των Σαβίνων» και
«η Iουδήθ φονεύουσα τον Oλοφέρ-
νην». Δημιουργίες του υπάρχουν ε-
πίσης στην Iσπανία, Bιέννη, Mσχα,
Πετρούπολη κ.α.
Bενετία. H πλατεία Santo Stefano που βρισκταν το σπίτι του Bασιλάκη. Tο κτίριο δεξιά είναι η εκκλησία του San Vitale, - O θαυμασιτερος, τέλος, πίνακας
που κηδεύθηκε ο ζωγράφος. Συνέχεια στην 6η σελίδα

4 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 13 ΦEBPOYAPIOY 1994

«H Φραγγέλωση του Xριστού». (Λεπτομέρεια). Eργο του Aντώνιου Bασιλάκη. Santi Giovanni e Paolo (Aγιος Iωάννης και Παύλος).

KYPIAKH 13 ΦEBPOYAPIOY 1994 - H KAΘHMEPINH 5

 AΦIEPΩMA
Συνέχεια απ την 4η σελίδα
του Bασιλάκη (διαστάσεων 4 επι 2
μ.) εκτίθεται σε περίοπτη θέση στο
Δημσιο Mουσείο Kορέρ της Bενε-
τίας.
Πρκειται για το έργο με θέμα «H
αποβίβασις στη Bενετία της βασι-
λίσσης της Kύπρου Aικατερίνης
Kορνάρο», που φιλοτεχνήθηκε κα-
τά κυβερνητική παραγγελία. Kυριο-
λεκτικά έκθαμβος μένει ο επισκέ-
πτης μπροστά στον πίνακα αυτν,
στον οποίο παριστάνονται, σε μιαν
αποθέωση χρωματισμών και συνθέ-
σεως, η προκυμαία μπροστά στο πα-
λάτι των δγηδων, ο νας του San
Giorgio Maggiore, ο Bουκένταυρος,
το περίφημο πλοίο του δγη, ανα-
ρίθμητες γνδολες, θεσπέσιο βά-
θος ορίζοντος, θαυμάσια πρσωπα
και η καλλονή βασίλισσα της Kύ-
πρου αποβιβαζομένη.

Mοναδικτητα
Aυτς υπήρξε, σε συντομία, ο
Aντώνης Bασιλάκης ή Aliense, ο εκ
Mήλου, ο μοναδικς Eλληνας ζω-
γράφος - αντιπρσωπς μας στη
μεγάλη ζωγραφική βενετική Σχολή
της Aναγεννήσεως. O ιταλς συγ-
γραφέας Molmenti ισχυρίσθηκε τι
ο Bασιλάκης, γεννήθηκε μεν στη
Mήλο, αλλά «δεν πρέπει να λογίζε-
ται Eλλην, αλλά Bενετσιάνος, διτι
ήλθε μικρ παιδί απ την Eλλάδα,
εμεγάλωσε μως κι εσπούδασε στη
Bενετία». Aντίθετα, ο μαθητής του
Bασιλάκη, ζωγράφος και συγγρα-
φέας, Kάρολος Pιδλφιο, έγραψε
γι’ αυτν:
«Oι μεγάλες αρετές του τον καθι-
στούν αιώνιο καύχημα, χι μνο
της Eλλάδος, της οποίας είναι τέ-
κνον, αλλά και της Bενετίας, η ο-
ποία περικλείει τσα πολλά απ τα
λαμπρά του έργα».
Oμως, το «καύχημα» αυτ, κατά
το Pιδλφιο, παραμένει, ατυχώς,
aliense = ξένος και άγνωστος στους
Eλληνες. Tο έργο του δεν έχει με-
λετηθεί, ούτε προβληθεί, πως θα
πρεπε, για πολλούς, αλλά και εθνι-
κούς λγους.
Eνας που ασχολήθηκε συστημα-
τικά μ’ αυτ, ο αείμνηστος ιερατι-
κς προϊστάμενος του Aγίου Γεωρ-
γίου των Eλλήνων της Bενετίας αρ-
χιμανδρίτης Στέφανος Kωττάκης,
ανεχώρησε σύντομα απ το μάταιο
τούτο κσμο και η εργασία του πα-
ρέμεινε αδημοσίευτη.
Tο 1970 ακούστηκε τι τα χειρ-
γραφα του Kωττάκη και το σχετικ
πλούσιο φωτογραφικ υλικ (που
είχε συγκεντρωθεί, χάριν του Kωτ-
τάκη, με έξοδα και επιμέλεια του
Iδρύματος Kαλών Tεχνών Giorgio
Gini), είχαν περιέλθει στην Eνωση «H Παρθένος, ο Aγιος Φραγκίσκος και ο Eπίτροπος Federico Contarini». Eργο του Aντώνιου Bασιλάκη. Le Zitelle στο νησί
Mηλίων, η οποία είχε πρθεση, σε Gindecca.
συνεργασία με την Eταιρεία Kυκλα-
δικών Mελετών, να προέλθει στην Bιβλιογραφία: κού Πολιτισμού και Tέχνης, Aθήναι 1935, τμος A’, σελ. 28-
έκδοση του έργου και ουδέν πλέον. 1) Iωσήφ Xατζιδάκη, «Iστορία της Nήσου Mήλου», εν Aθή- 32.
Eπιτρέπεται, αλήθεια, ένα παρ- ναις 1927, σελ. 238, υποσήμ. 4) Στέφανου Kωττάκη, αρχιμ. «Aλιένσε» Aντ. Bασιλάκης ο
2) K. Γ. Nαυπλιώτου, «Kυκλαδικά, ήτοι Συλλογή Σημειωμά- Mέγας Zωγράφος, εφημερ. «Kυκλαδικν Φως», φ. Mαΐου
μοιο εθνικ καλλιτεχνικ κεφάλαιο, των ιστορικών περί Kυκλάδων και βιογραφικών περί Kυκλα- 1958.
πως «ο Aντώνιος Bασιλάκης, ο εκ διτών», Aθήναι, τεύχος Oκτωβρίου 1930, σελ. 87-96. 5) Περιοδ. «Kυκλαδική Eπιθεώρησης», έτος Δ’, περίοδ. B’,
Mήλου» να παραμένει άγνωστο, αλ- 3) Iπποκράτη Σ. Kαραβία, «Aντώνιος Bασιλάκης (Aλιένσε)» αριθμ. 3 (φ. Mαρτίου 1970) και έτος E’, αριθ. 13 (φ. Iανουαρί-
λά και ανεκμετάλλευτο; στην Eπετηρίδα της Λαογραφ. και Iστορ. Eταιρείας Kυκλαδι- ου 1971).

6 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 13 ΦEBPOYAPIOY 1994

 AΦIEPΩMA

H τέχνη στη Bενετία

O Aντώνιος Bασιλάκης και οι σπουδαιτεροι καλλιτέχνες του 16ου αιώνα
Tου Xάρη K. Mακρυκώστα

OTAN ο Aντώνιος Bασιλάκης φτάνει

στη Bενετία, η πλη έχει αφήσει πί-
σω της το απγειο της πολιτικής της
δύναμης, αν κι αυτ μπορεί να το
πει κανείς μνο τώρα, ταν έχει α-
πλωμένο μπροστά του, ολοκληρω-
μένο πια, το μεγάλο ψηφιδωτ της ι-
στορίας. Bρισκταν, μως, χωρίς
αμφιβολία, στο καλλιτεχνικ της α-
πγειο.
Γιατί το δεύτερο ήμισυ του 16ου
αιώνα είναι η εποχή που χτίστηκαν,
ανακαινίστηκαν ή διακοσμήθηκαν τα
περισστερα δημσια, ιδιωτικά και
εκκλησιαστικά κτίσματα της Γαληνο-
τάτης. Δεν είναι υπερβολή να λεχθεί
πως η σημερινή Bενετία πήρε την ο-
ριστική της μορφή τα δημιουργικά ε-
κείνα χρνια, ταν βρέθηκαν μαζε-
μένοι στην πλη τσοι πολλοί και με-
γάλοι καλλιτέχνες. Hταν, για ένα δη-
μιουγ, μια μεγάλη εποχή. Γιατί είχε
την ευκαιρία να δει ,τι καλύτερο εί-
χε να παρουσιάσει η ώριμη πια Aνα-
γέννηση και να μαθητεύσει κοντά
στους μεγαλύτερους δημιουργούς
της βενετσιάνικης σχολής – ήταν -
μως και πολύ εύκολο να επισκιαστεί
απ’ αυτούς.

O Sansovino
Yπεύθυνος για το εντυπωσιακτε-
ρο οικοδμημα της εποχής είναι έ-
νας Φλωρεντινς, ο Jacopo Tatti
(1486-1570), που άρχισε τη σταδιο-
δρομία του σαν γλύπτης και (πως -
λοι σχεδν οι καλλιτέχνες της επο-
χής) έγινε γνωστς μ’ ένα ψευδώνυ-
μο — στη συγκεκριμένη περίπτωση
με το επώνυμο του πρώτου του δα-
σκάλου. Oταν διορίστηκε Proto (με
άλλα λγια Aρχιμηχανικς) του Aγίου
Mάρκου στα 1529, ο Sansovino βάλ-
θηκε να σφραγίσει με την τέχνη του
λα σχεδν τα κτίρια που περιβάλ-
λουν την ομώνυμη πλατεία. Σχεδίασε
την εσωτερική Xρυσή Σκάλα (Scala «H αποβίβαση της Aικατερίνης Kορνάρου στη Bενετία» (λεπτομέρεια). Eργο του Aντωνίου Bασιλάκη. Museo Civico Correr.
d’Oro) του Δουκικού Aνακτρου και
έφτιαξε τα δύο γιγαντιαία αγάλματα ση. Oμως, η Bιβλιοθήκη του τερα με τη θεωρητική πλευρά της τέ- του υπήρξε το Oλυμπιακ Θέατρο,
του Aρη και του Ποσειδώνα που έδω- Sansovino είναι εκείνη που αποκλή- χνης του και, μετά τον οδηγ του για για το οποίο ένας ιστορικς της τέ-
σαν το νομά της στην εξωτερική θηκε «το πλουσιτερο, το πιο μορ- τα αρχαία μνημεία της Aιώνιας Π- χνης έγραψε3:
Σκάλα των Γιγάντων (Scala dei φα διακοσμημένο κτίριο απ την λης (Le antichita di Roma, 1554), τύ- Eκείνο που περισστερο συνδέει τον
Giganti). Λίγο πριν απ το 1550 τέλει- Aρχαιτητα μέχρι σήμερα» απ τον πωσε στη Bενετία τα περίφημα Tέσ- Palladio με τους ζωγράφους της εποχής
ωσε την κατασκευή του Nομισματο- Palladio. σερα Bιβλία της Aρχιτεκτονικής (I του, και κυρίως με τον Tintoretto και τον
κοπείου (Zecca), αλλά το μεγάλο του quattro libri dell’ architettura, 1570). Veronese, είναι ο εντελώς μη κλασσικς
έργο (που θα ολοκληρωνταν μετά
O Palladio O Palladio που, για λγους χι ιδι- τρπος με τον οποίο τα τρία κεντρικά α-
τον θάνατ του) είναι αναμφίβολα η Palladio είναι το προσωνύμιο που αίτερα προφανείς, θα επηρέαζε απο- νοίγματα (της σκηνής) οδηγούν σε ακτι-
Mαρκιανή Bιβλιοθήκη που χτίστηκε (προερχμενο απ τη θεά της Σο- φασιστικά την οικιακή αρχιτεκτονική νωτούς δρμους που φαίνεται να τελει-
στην Piazzetta1, για να στεγάσει τη φίας, την Παλλάδα Aθηνά) δθηκε της αριστοκρατικής αγγλικής εξοχής ώνουν σε τεράστιες αποστάσεις απ τη
συλλογή χειρογράφων του Tραπε- στον Andrea di Pietro (1508-1580), έ- με τη Villa Capra (ή, απ το σχήμα σκηνή. H οφθαλμαπάτη της προοπτικής
ζουντίου Mητροπολίτη Nικαίας και ναν απ τους μεγαλύτερους αρχιτέ- της, Villa Rotonda), είναι γνωστς οφείλεται, μως, μνο στο υψούμενο
μετέπειτα Kαρδιναλίου Bησσαρίωνα. κτοντες λων των εποχών. O περισστερο για τα κτίσματά του μέ- δάπεδο και στο μειούμενο ύψος των κτι-
Kάθε άλλο κτίσμα που θα είχε ακρι- Palladio επισκέφτηκε για πρώτη φο- σα και γύρω απ τη Vicenza2, που το ρίων που πλαισιώνουν τις λεωφρους
βώς απέναντί του το Palazzo Ducale ρά τη Bενετία το 1548 και, εντυπω- αριστουργηματικ Palazo della αυτές. O επισκέπτης, λοιπν, που διεισ-
και, λίγο πιο πέρα, τον να του Aγίου σιασμένος βαθειά απ τη Bιβλιοθήκη Ragione καταδεικνύει την έντονη ε- δύει μέχρι τη σκηνή, ανακαλύπτει συγχι-
Mάρκου, θα είχε εξασφαλισμένη τη του Sansovino, ξαναγύρισε πολλές πίδραση της Mαρκιανής Bιβλιοθή- σμένος πως αυτά τα γοητευτικά ανα-
δυσμενή έως καταστροφική σύγκρι- φορές στην πλη. Aσχολήθηκε ιδιαί- κης. Eνα άλλο απ τα μεγάλα έργα Συνέχεια στην 8η σελίδα

KYPIAKH 13 ΦEBPOYAPIOY 1994 - H KAΘHMEPINH 7

 AΦIEPΩMA
Συνέχεια απ την 7η σελίδα
γεννησιακά παλάτια έχουν ελάχιστο βά-
θος και πως, καθώς προχωρά στο δρ-
μο, ο δρμος ανεβαίνει να τον συναντή-
σει και οι στέγες κατεβαίνουν. Eχει, φυ-
σικά, παραβιάσει τη βασική αρχή της α-
ναγεννησιακής προοπτικής διατηρώ-
ντας το κανονικ του ύψος ταν, σύμ-
φωνα με τους αναλλοίωτους νμους της,
θα ’πρεπε να ’χει συρρικνωθεί.
Oι αππειρες του Palladio να συ-
νεργαστεί με την επίσημη Bενετία
δεν ήσαν καθλου καρποφρες: έχα-
σε το διαγωνισμ για τη Xρυσή Σκά-
λα (που ανατέθηκε στον Sansovino)
και για τη μοναδική (μέχρι το 1854)
γέφυρα του Mεγάλου Kαναλιού, τη
γέφυρα του Rialto, που χτίστηκε απ
τον Antonio da Ponte, μεταξύ 1588
και 1592. Mνη του παρηγοριά, στη
δεύτερη περίπτωση, θα μπορούσε πι-
θανώς να ’ναι το γεγονς πως απορ-
ρίφθηκαν, μεταξύ άλλων, τα σχέδια
του Sansovino και του Michelangelo.
Kαι δεν έγινε, βέβαια, αποδεκτ ούτε
το ρηξικέλευθο σχέδι του για την
κατεδάφιση του Δουκικού Aνακτ-
ρου και την αντικατάστασή του μ’ έ-
να ανάκτορο στο ρυθμ της κλασι-
κής αρχαιτητας.
O Θρήνος της Aριάδνης του Monteverdi, σε έκδοση του Gardano, 1623. Tην ίδια χρονιά ο Aντώνιος Bασιλάκης ζωγραφίζει
Hταν, μως, τυχερτερος με τους στην πλη του Monteverdi, τη Mάντοβα, τη «Γέννηση της Θεοτκου».
Bενετσιάνους ιερωμένους: εργάστη-
κε στην αδελφτητα της Santa Maria πλωση της κλασσικής φιλολογίας, ξιταλισμένο σε Henrico Sagittario. «Bιασμ της Eυρώπης» (1559-1562)
della Carita (τη σημερινή Accademia) δουλειά του συνέχιζαν στα χρνια Ξαναγύρισε στην πλη στα 1628, και ο Tiziano έδειξε πως είχε πια φτάσει
και στους ναούς του San Francesco του Bασιλάκη ο γιος του Paolo και ο φεύγοντας μετέφερε στη Γερμανία την τέχνη του σε επίπεδο τέτοιο,
della Vigna, των Le Zitelle και του συνωνματος εγγονς του. το νέο είδος μουσικής του «Herr που ήταν δύσκολο να τον μιμηθεί
Redentore στη Giudecca, καθώς και Eνας άλλος εκδτης, ο Angelo Monteverdi». κανείς. Oπως έγραψε ο σύγχρονς
του εντυπωσιακού San Giorgio Gardano (1540-1611), είχε κάνει τη O Claudio Monteverdi (1567-1643) του Vasari5:
Maggiore. Bενετία παγκσμια πρωτεύουσα των είχε εργαστεί στην αυλή των Oι τελευταίοι αυτοί πίνακες είναι
μουσικών εκδσεων, έτσι που τα έρ- Gonzaga της Mantova για περισστε- φτιαγμένοι με τολμηρές, κοφτές πινελιές
O Vincenzo Scamozzi γα του μεγαλύτερου συνθέτη της ε- ρα απ είκοσι χρνια χωρίς να βρει και μεγάλες επιφάνειες χρώματος, έτσι
Eνας άξιος βοηθς και συνεχιστής ποχής, του γεννημένου στη Φλάνδρα ποτέ την αναγνώριση που άξιζε στον που δε μπορεί να κοιταχτούν απ κο-
του έργου των δύο μεγάλων αρχιτε- και εργαζμενου στη Γερμανία άνθρωπο που με τη «favola d’ Orfeo» ντά, απ μακριά μως φαίνονται τέλειοι.
κτνων υπήρξε ο Vincenzo Scamozzi Orlandus Lassus (1531-1594), εκδί- δημιουργούσε το είδος μουσικής Aυτή η μέθοδος είναι ο λγος για τους
(1552-1616) που, πέρα απ το τι τέ-
λειωσε αρκετά απ τα ημιτελή κατά
τον θάνατο και των δύο, έργα (τη
Mαρκιανή Bιβλιοθήκη του Sans-
ovino, το Oλυμπιακ Θέατρο, τη Villa
Capra και τον San Giorgio Maggiore
δονταν στην Aδριατική, κάνοντάς
τον γνωσττερο με το εξιταλισμένο
νομα Orlando di Lasso.
Στην ίδια την πλη δημιουργού-
σαν, άλλωστε, οι Bενετσιάνοι Andrea
και Giovanni Gabrieli. O Andrea
που θα ονομαζταν Oπερα. Oταν η
θέση του αρχιμουσικού κενώθηκε οι
επίτροποι του Aγίου Mάρκου έστει-
λαν γράμματα στους πρεσβευτές της
Δημοκρατίας σε λη την Iταλία ζητώ-
ντας τους να υποβάλουν σχετικές
κακοφτιαγμένους πίνακες τσων ζω-
γράφων που προσπάθησαν να μιμηθούν
τον Tiziano και να εμφανιστούν σαν με-
γάλοι ζωγράφοι, γιατί, αν τα έργα του
Tiziano φαίνονται σε πολλούς να μην έ-
χουν απαιτήσει μεγάλη προσπάθεια, αυ-
του Palladio), έμεινε στην ιστορία Gabrieli (1515-1586) βρέθηκε, γύρω προτάσεις. τ απέχει πολύ απ την πραγματικτη-
της βενετσιάνικης αρχιτεκτονικής στα 1560, στην αυλή του Albrecht της Mια απ αυτές ανέφερε τον συν- τα και σοι το νομίζουν αυταπατώνται.
σχεδιάζοντας και κτίζοντας το μέγα- Bαυαρίας, που βρισκταν και ο θέτη της Mάντοβας και, ταν ο Eίναι, στην πραγματικτητα, προφα-
ρο των Procuratie Nuove που, έχο- Lassus. Eπιστρέφοντας, τέσσερα Monteverdi εκτέλεσε τη σύνθεσή του νές πως ο Tiziano έχει ξαναδουλέψει
ντας ως υπδειγμα τη Mαρκιανή Bι- χρνια αργτερα, διορίστηκε οργανί- στις 19 Aυγούστου 1613, προσελή- τους πίνακές του πολλές φορές (...). H
βλιοθήκη, ολοκληρώθηκε στα 1640, στας στον Aγιο Mάρκο. O ανηψις φθη αμέσως με μισθ κατά 50% με- μέθοδος που χρησιμοποίησε είναι φρ-
καταλαμβάνοντας τη ντια πλευρά
της Πλατείας του Aγίου Mάρκου.
Tο τι οι Bενετσιάνοι θέλησαν να
στεγάσουν τα βιβλία τους σε κτίρια
σαν τη Mαρκιανή Bιβλιοθήκη δεν εί-
ναι τυχαίο, αν κανείς αναλογιστεί
πως η πλη ήταν, στην αρχή του δέ-
κατου έκτου αιώνα, η εκδοτική πρω-
τεύουσα του κσμου, έχοντας περισ-
στερα τυπογραφεία απ λη την υ-
πλοιπη Iταλία μαζί. Tο σημαντικτε-
ρο απ αυτά είχε ιδρυθεί στα τέλη
του προηγούμενου αιώνα απ τον
Aldus Manutius. Mε σήμα το δελφίνι
και την άγκυρα (που μορφοποιούσαν
το αγαπημένο του ρητ «Σπεύδε
βραδέως»), ο Aλδος απαγρευε τη
χρήση άλλης γλώσσας απ την ελλη-
νική μέσα το σπίτι του και τσακων-
ταν με τον φιλοξενούμεν του Eρα-
σμο για τον σωστ τρπο προφοράς
της. Tην καθοριστική, για την εξά-
8 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 13 ΦEBPOYAPIOY 1994
του Giovanni (1555-1612) έγινε φίλος
του Lassus, ταν ο τελευταίος επι-
σκέφτηκε τη Bενετία στα 1574, και
τον ακολούθησε στο Mναχο την ε-
πμενη χρονιά.
Γυρνώντας στη Bενετία το 1584
διορίστηκε αρχιμουσικς (maestro di
cappella) του Aγίου Mάρκου και βρή-
ξε εξαιρετικά πρσφορο έδαφος για
το πληθωρικ ταλέντο του, έχοντας
να γράψει και να εκτελέσει τη μουσι-
κή για την πληθώρα των εορταστι-
κών εκδηλώσεων της Γαληνοτάτης.
Kαι θα ανταπέδιδε σα έμαθε στη
Bαυαρία, διδάσκοντας στη συνέχεια
μερικούς σημαντικούς Γερμανούς
συνθέτες πως ο Hans Leo Hassler
(1564-1612) και ο Heinrich Schütz
(1585-1672). O Schütz έφτασε στη
Bενετία το 1600 και είδε τα πρώτα
του έργα να εκδίδονται απ τον
Gardano το 1611, με το νομά του ε-
γαλύτερο απ εκείνον του προκατ-
χου του. Tου δθηκε, επίσης, εφάπαξ
το σημαντικ ποσ των πενήντα δου-
κάτων, με το οποίο ο νέος Maestro di
cappella έσπευσε να αγοράσει ένα
καινούργιο σακάκι4.
Zωγράφοι
Πλάι σ’ αυτούς δημιουργούσαν με-
ρικοί απ τους μεγαλύτερους ζωγρά-
φους της εποχής - κι χι μνο εκεί-
νης της εποχής.
Πρώτα-πρώτα, ζούσε ακμη ο
Tiziano Vecellio, θεωρούμενος, χι
απ λίγους, ως ο μεγαλύτερος ζω-
γράφος της ιταλικής Aναγέννησης,
ο οποίος κατάφερε να δημιουργήσει
μερικά απ τα πιο αισθησιακά του
έργα πλησιάζοντας ή κι έχοντας ξε-
περάσει τα 70 του χρνια («Δανάη»,
«H Aφροδίτη και ο Λαουτιέρης», «O
βιασμς της Eυρώπης»). Mε τον
νιμη, μορφη κι εκπληκτική, γιατί (...) α-
ποκρύπτει τη σκληρή δουλειά που χρει-
άστηκε.
O Tiziano πέθανε στα 1576 αφήνο-
ντας επιτέλους, ανοιχτ το πεδίο
στους δυο νετερους ανταγωνιστές
του: τον Jacopo Robusti (1518-1594)
και τον Paolo Caliari ( 1528-1588).
Σπάνια βρέθηκαν να ανταγωνίζο-
νται, στην ίδια πλη και την ίδια επο-
χή, δυο τσο διαμετρικά αντίθετες ι-
διοφυίες. O πρώτος απ τους μεγά-
λους αυτούς ζωγράφους, που απο-
κλήθηκε Tintoretto απ το επάγγελ-
μα του πατέρα του (που ήταν βαφέας
υφασμάτων), θα χρησιμοποιούσε ιδι-
αίτερα δραματικές κι απκοσμες
σκηνές για να εντυπωσιάσει - ο δεύ-
τερος, γνωστς απ τη γενέθλια π-
λη του ως Veronese, θα ζωγράφιζε
εικνες γεμάτες απ τη χαρά της ζω-
ής. Oταν τέλειωσε, στα 1573, τον
 AΦIEPΩMA
«Mυστικ Δείπνο» για την εκκλησία
των Aγίων Iωάννη και Παύλου (Santi
Giovanni e Paolo), κλήθηκε απ την
Iερά Eξέταση να εξηγήσει πώς γίνε-
ται να συγχρωτίζονται με τους 15 (α-
ντί για τους συνηθισμένους 13) συν-
δαιτημνες, σκύλοι, γελωτοποιοί,
νάνοι, Γερμανοί μισθοφροι και άλλα
τέτοια υποκείμενα. O Veronese, α-
φού αναφέρθηκε στην «ποιητική ά-
δεια» των τρελών και των ζωγράφων,
μετονμασε τον πίνακα σε «Δείπνο
στον Oίκο του Λευί» και διάβασε το
σχετικ χωρι απ το κατά Λουκάν
Eυαγγέλιο (E΄, 29-32):
Kαι εποίησε δοχήν μεγάλην Λευίς αυ-
τών εν τη οικία αυτού, και ην ο χλος τε-
λωνών πολύς και άλλων οι ήσαν μετ’ αυ-
τών κατακείμενοι, και εγγγυζον οι
γραμματείς αυτών και οι Φαρισαίοι (...)
και αποκριθείς ο Iησούς είπε προς αυ-
τούς, ου χρείαν έχουσιν οι υγιαίνοντες
ιατρού, αλλ’ οι κακώς έχοντες, ουκ ελή-
λυθα καλέσαι δικαίους, αλλά αμαρτω-
λούς εις μετάνοιαν.
Kαι, καλού-κακού, για να μην υ-
πάρχει καμιά αμφιβολία, σημείωσε
στην κουπαστή της δεξιάς σκάλας H υποδοχή του Eρρίκου Γ΄ στη Bενετία. H τιμητική αψίδα των Veronese, Tintoretto και Bασιλάκη (Aliense) βρίσκεται ε-
«LUCAE CAP.V». πάνω αριστερά.
Tίποτα, ίσως δεν εικονογραφεί κα-
λύτερα την αντίθεση ανάμεσα στους H «μεταφορά του Σώματος του δεξιά, δίνει μια πρωτγνωρη ένταση λου Συμβουλίου, δίνει μια εντελώς
δύο μεγάλους ζωγράφους απ τη σύ- Aγίου Mάρκου» του Tintoretto είναι ο στο βάθος, πράγμα που έκανε τον πί- νέα αίσθηση αρχιτεκτονικών στοιχεί-
γκριση του πίνακα αυτού με τον πρώτος απ τους τρεις πίνακες που νακα να βρει πολλούς μιμητές που ων και ανθρώπινων σωμάτων που,
«Mυστικ Δείπνο» του Tintoretto παραγέλθηκαν απ τον Tommaso καθλου, μάλιστα, δεν πτοήθηκαν α- ξεφεύγοντας απ τη στέγη του
που, τελειωμένος τον τελευταίο Rangone6 για να ολοκληρώσουν την π τη λανθασμένη προοπτική της α- Palazzo Ducale, ξεπετιούνται πέρα α-
χρνο της ζωής του, δίνει μια αίσθη- περιγραφή του θρύλου του Aγίου ριστερής πλευράς του έργου, προο- π την πραγματικτητα και την Aνα-
ση τσο σκοτεινά μυστικιστική που Mάρκου, που είχε αρχίσει με την ε- πτική που ο ίδιος ο Tintoretto διρ- γέννηση και οδηγούν κατευθείαν
δεν αφήνει περιθώριο για σκέψεις ντυπωσιακή «Aπελευθέρωση του θωσε υποδειγματικά στην «Aνακάλυ- στο Mπαρκ.
άλλες απ εκείνες που αφορούν στα Xριστιανού Σκλάβου». ψη του Σώματος του Aγίου Mάρκου».
Yποσημειώσεις:
«πέραν του κσμου τούτου». Mε την ταχύτατη, προοπτικά, απο- Aπ την άλλη μεριά, ο υψιπετής 1) Mνο η πλατεία του Aγίου Mάρκου απο-
Kαι οι δύο ζωγράφοι άνοιξαν, ο κα- μάκρυνση της μιας πλευράς του πί- «Θρίαμβος της Bενετίας» του καλείται Piazza. Eκτς απ τις δύο προε-
θένας με τον τρπο του, νέους δρ- νακα και τη μικρή ομάδα των πρωτα- Veronese, ζωγραφισμένος το 1585 κτάσεις της, την «σκέτη» Piazzetta και την
μους στην τέχνη. γωνιστών του να ξεφεύγει προς τα στην οροφή της αίθουσας του Mεγά- Piazzetta dei Leoncini, οι άλλες πλατείες
της Bενετίας είναι Campi. Mε την ίδια συλ-
λογιστική, μνο το Δουκικ Aνάκτορο ή-
ταν Palazzo, ενώ λες οι άλλες μεγαλπρε-
πες κατοικίες της πλης ήσαν απλά σπίτια
(Case) –αν και η επίσημη αυτή «γραμμή»
είχε την τύχη που είχαν και οι περιορισμοί
στον τρπο ενδυμασίας των πολιτών.
2) Kαι οι δεκαεννέα σωζμενες επαύλεις του
Palladio βρίσκονται στο Veneto, την ηπειρω-
τική, δηλαδή επικράτεια της Γαληνοτάτης.
3) Frederick Hartt, History of Italian
Renaissance Art. London, 1987.
4) Robbins Laudon a Norwish: «Five
Centuries of Music in Venice», Schirmer
Books, New York, 1991. O Λρδος
Norwich είναι συγγραφέας του έργου: «A
History of Venice», Alfred A. Knopf, New
York 1982, ενώ ο μουσικολγος Robbins
Laudon είναι γνωστς απ τα πολλά έργα
του για τον Mozart.
5) O Giorgio Vasari (1511-74) είναι πια γνω-
στς χι για το εικαστικ του έργο, αλλά
απ το βιβλίο του, που η πληρέστερη δεύ-
τερη έκδοσή του (1568) είχε τίτλο «Oι Bίοι
των Eξοχωτέρων Zωγράφων, Γλυπτών
και Aρχιτεκτνων, γραφέντες απ τον
Giorgio Vasari, Zωγράφο και Aρχιτέκτο-
να απ το Arezzo, αναθεωρημένοι και ε-
πηυξημένοι απ τον ίδιο, με τις προσωπο-
γραφίες τους και με προσθήκη των Bίων
των καλλιτεχνών που ζουν κι εκείνων που
πέθαναν μεταξύ των ετών 1550 και 1567».
Tο βιβλίο αυτ στάθηκε άλλωστε υπδειγ-
μα για τον μαθητή του Bασιλάκη Carlo
Ridolfi στη συγγραφή του «Le Maraviglie
dell’ Arte».
6) Σε δωρεά του πάμπλουτου Rangone οφεί-
λει την ύπαρξή του και ο San Giuliano, ο
μοναδικς νας της Bενετίας, του οποίου
Bιβλίο του εκδοτικού οίκου του Aλδου Mανούτιου, τυπω- Πέντε κοντσέρτα των Andrea και Giovanni Gabrieli, σε έκ- μπορεί κανείς να περπατήσει λη την εξω-
μένο τη χρονιά γέννησης του Bασιλάκη (1556). δοση του Angelo Gardano. τερική περίμετρο.

KYPIAKH 13 ΦEBPOYAPIOY 1994 - H KAΘHMEPINH 9

 AΦIEPΩMA

O Eλληνισμς στη Bενετία

O Aντώνιος Bασιλάκης και οι σχέσεις του με την Eλληνική Oρθδοξη Aδελφτητα
H KATAΛYΣH της Bυζαντινής Aυτο-
κρατορίας (1453) προκάλεσε τη μαζι-
κή έξοδο προσφύγων στη Δύση και
φυσικά η Bενετία δέχθηκε μεγάλο α-
ριθμ! απ’ αυτούς. Eτσι, η μικρή ώς
τ!τε ελληνική παροικία της Bενετίας
γνώρισε ξαφνικά, με τον ερχομ! των
προσφύγων αυτών, σημαντική ανά-
πτυξη. Tο Συμβούλιο των Δέκα υπο-
λ!γιζε, στα 1479, πως στη Bενετία
ζούσαν 4.000 έως 5.000 Eλληνες – κι
αυτ! πάνω σ’ ένα συνολικ! πληθυ-
σμ! 150.000 κατοίκων.

Aδελφτητα
Eνα απ! τα πρωταρχικά προβλή-
ματα που οι Eλληνες της Bενετίας
είχαν ν’ αντιμετωπίσουν, ήταν το
πρ!βλημα της ελεύθερης άσκησης
των θρησκευτικών τους καθηκ!-
ντων σύμφωνα με τα έθιμα και το
δ!γμα τους, δηλαδή το δ!γμα της
Oρθ!δοξης Eκκλησίας. Στην αρχή,
συγκεντρώνονταν για τις θρησκευ-
τικές ιεροτελεστίες σε σπίτια και
κρυφά, γιατί οι ορθ!δοξοι ιερείς
που τελούσαν τις ιεροτελεστίες κα-
ταδιώκονταν ως «σχισματικοί». Mε-
τά τη Σύνοδο της Φλωρεντίας
(1439), τους δ!θηκε η άδεια να τε-
λούν τις λειτουργίες τους σε καθο-
λικές εκκλησίες και μάλιστα στην
εκκλησία του Aγίου Bλασίου.
Tο 1498, οι Eλληνες της Bενετίας
με έκκλησή τους στο Συμβούλιο
των Δέκα ζήτησαν την άδεια να ορ-
γανωθούν νομίμως σε Aδελφ!τητα,
σύμφωνα με το συντεχνιακ! δίκαιο
της εποχής. H άδεια για την ίδρυση
της «Scuola de San Nikolo della
nazione Greca», με έδρα το να! του
Aγίου Bλασίου, δ!θηκε στις 28 Nο-
εμβρίου 1498.

Aγιος Γεώργιος
Δεκατρία χρ!νια αργ!τερα, δ!θη-
κε η άδεια για την αγορά οικοπέδου
και λίγο αργ!τερα η άδεια για την α-
νέγερση ναού. H οικοδομή της ωραί-
ας και μεγάλης εκκλησίας του Aγίου
Γεωργίου άρχισε μ!λις το 1539 –πά-
νω σε σχέδια του Sante Lombardo–
κράτησε 34 χρ!νια και τελείωσε το
1573, με μεγάλες θυσίες και εισφο-
ρές !λων των Eλλήνων.
Tο 1574 η Eλληνική Oρθ!δοξη
Aδελφ!τητα της Bενετίας προσκά- Yδατογραφία άγνωστου Iταλού ζωγράφου των αρχών του 19ου αιώνα που απεικονίζει το να του Aγίου Γεωργίου των Eλλή-
λεσε απ! την Kρήτη τον ονομαστ! νων στη Bενετία (ιδιωτική συλλογή).
ζωγράφο Mιχαήλ Δαμασκην!, που
διακ!σμησε μεγάλο τμήμα του εικο- Θεοτ!κου (Mήτηρ Θεού) και του Aγί- μιά άλλη πηγή δεν υπάρχει οποιαδή- τίας», Iστορία του Eλληνικού Eθνους, τ
μος
νοστασίου και του ιερού. Tο 1592, οι ου Iωάννη του Προδρ!μου ο Aντώ- ποτε πληροφορία γι’ αυτ!ν τον I, Eκδ. Aθηνών, Aθήνα 1974.
Eλληνες οικοδ!μησαν το ψηλ! κα- νιος Bασιλάκης, ο οποίος είναι εγγε- «Jacomo», πρ!κειται πιθαν!τατα εκ 3) «Oψεις της Iστορίας του Bενετοκρατού-
μπαναρι! που γέρνει απ! τ!τε που γραμμένος ως μέλος της Eλληνικής παραδρομής γραφή του Alience και ο μενου Eλληνισμού - Aρχειακά Tεκμήρια»
θεμελιώθηκε. Kαλλιτέχνες και ζω- Aδελφ!τητας απ! το 1600. Tην 10 Iα- Iάκωβος και ο Aντώνιος Bασιλάκης (Eπιστημονική Διεύθυνση: Xρύσα A. Mαλτέ-
γράφοι έρχονταν να εγκατασταθούν ζου) εκδ. Iδρυμα Eλληνικού Πολιτισμού,
νουαρίου του 1600, !πως προκύπτει είναι ένα και το αυτ! πρ!σωπο. Aθήνα 1993).
στη Bενετία, !πως ο Mάρκος Mπα- απ! τη μελέτη του M.I. Mανούσακα
Πηγές: 4) Bενετία, ένα άλλο Bυζάντιο, Aφιέρωμα
θάς, ο Iωάννης Kύπριος, ο Θωμάς που δημοσιεύουμε σε επ!μενες σε- των «Eπτά Hμερών», 12 Σεπτεμβρίου 1993.
1) M.I. Mανούσακα, «Eπισκ
πηση της
Mπαθάς και ο Aντώνιος Bασιλάκης λίδες, υπάρχει στα ταμειακά βιβλία Iστορίας της Eλληνικής Oρθ
δοξης Aδελφ
- 5) Mαν
λης Xατζηδάκης, «Eλληνες ζω-
(Alience). της Aδελφ!τητας, η εγγραφή πλη- τητας της Bενετίας (1498-1953), απ
«Tα γράφοι μετά την Aλωση (1450-1830)», τ
μος
Στο να! του Aγίου Γεωργίου, είναι ρωμής αμοιβής στον «Jacomo Iστορικά» 11 (1989), σ. 243-264. 1, Kέντρο Nεοελληνικών Eρευνών E.I.E.,
πιθαν! να σχεδίασε τα ψηφιδωτά της Vassilachi». Δεδομένου !τι απ! κα- 2) N. Mοσχονάς, «H παροικία της Bενε- Aθήνα, 1987.

10 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 13 ΦEBPOYAPIOY 1994

 AΦIEPΩMA

Oι Eλληνες ζωγράφοι
Σημαντικοί αλλά άγνωστοι δημιουργοί που έζησαν και εργάστηκαν στη Bενετία τον 16ο αιώνα
ΣHMANTIKOTATOI υπήρξαν οι Eλληνες ζωγράφοι, γάστηκαν στη Bενετία και ήταν εγγεγραμμένοι στα ε- μο «Mνημσυνο Σοφίας Aντωνιάδη» (εκδ. Eλληνικ
κατά τον 16ο αιώνα, οι οποίοι διετέλεσαν μέλη της πίσημα βιβλία (μητρώα, κατάστιχα εισφορών ή ταμεια- Iνστιτούτο Bενετίας, Bενετία, 1974) και παραμένει, έως
Eλληνικής Aδελφτητας της Bενετίας. O ακαδημαϊκς κά βιβλία) της Aδελφτητας. Aνάμεσα στους ζωγρά- σήμερα, σημαντικτατη. Mε την άδεια του συγγραφέ-
M. I. Mανούσακας, ύστερα απ μακροχρνιες μελέτες, φους βρίσκουμε και τον Aντώνιο Bασιλάκη εκ Mήλου ως την αναδημοσιεύουμε γιατί παρέχει πολύτιμες πλη-
συνέταξε, το 1974, κατάλογο των Eλλήνων ζωγράφων (Antonio Vassilachi). ροφορίες για τους Eλληνες καλλιτέχνες που έζησαν
οι οποίοι –οι περισστεροι άγνωστοι– έζησαν και ερ- H μελέτη του κ. Mανούσακα δημοσιεύθηκε στον τ- και δημιούργησαν στη Bενετία.

Tου M.I. Mανούσακα

Aκαδημαϊκού

1) Nικλαος Tαβλάρης (Nicolo

Tavlari depentor). Aναγράφεται ως
καταβαλών την εισφοράν του εις την
Eλληνικήν Aδελφτητα της Bενετίας
κατά τα έτη 1501, 1505, 1514, 1515,
1517 και 1518.
2) Xριστφορος (Chrestofalo
depentor). Mνημονεύεται ως πληρώ-
σας την εισφοράν του κατά το 1505
και το 1518. Kατά την δευτέραν μνεί-
αν του χαρακτηρίζεται και ως
chantador, ήτοι ψάλτης.
3) Nικλαος (Nicolo depentor). Φέ-
ρεται καταβαλών την εισφοράν του
το 1520. Aγνοώ αν ταυτίζεται προς
τον υπ’ αριθ. 4 ή και τον υπ’ αριθ. 16.
4) Nικλαος εκ Xάνδακος (Nicolo
depentor di Candia). Kατέβαλε την
εισφοράν του το 1521. O αυτς μή-
πως προς τον αμέσως προηγούμενον
(αριθ. 3);
5) Παύλος Kούλο(υ)ρος (Polo
Culoro - ή C(h)uluro - depentor).
Eπλήρωσε την εισφοράν του κατά το
1521 και το 1530. Mεταξύ των μελών Eγγραφή του Aντώνιου Bασιλάκη στην Eλληνική Aδελφτητα. Aρχείο Eλληνικής Kοιντητας Bενετίας. (Φωτ. Bαγγέ-
της Aδελφτητος κατά το 1563 ανα- λης Zουρνατζής).
γράφεται και ο Polo Culuro, άνευ -
μως ενδείξεως επαγγέλματος. Tο υ- 8) Iωάννης (Zan depentor). Mνημο- νεκδτου, καθ’ σον γνωρίζω, διαθή- αβέβαιον μως αν δύναται να ταυτι-
περτριακονταετές κενν εν τούτοις νεύεται ως καταβαλών την εισφοράν κης του μαρτυρείται ως υις του Πά- σθή και προς τον υπ’ αριθ. 23.
(ουδεμία μνεία του ζωγράφου εν τω του το 1527. Aγνοώ αν πρέπει να ριδος, καταγμενος εκ Xάνδακος και 16) Nικλαος (Nicolo depentor). Kα-
Mητρώω B΄ των μελών) καθιστά κά- ταυτισθή προς τον αμέσως προηγού- κατοικών εν Bενετία («Marco Cauxo τέβαλε πρώτην εισφοράν την 6 Δε-
πως δυσχερή τον ταυτισμν. Πιθα- μενον (αριθ. 7) Iωάννην Περμενιάτην de Candia q. Paris, depentor, κεμβρίου 1533 και ακολούθως ετέρας
νώτερος φαίνεται ο ταυτισμς αυτού ή και προς τον περαιτέρω μαρτυρού- habitante in Venetia in confin de S. τέσσαρας, κατά τα έτη 1535, 1536,
προς τον αμέσως επμενον. (αριθ. μενον (αριθ. 14) ομώνυμν του Iωάν- Zulian in corte de Cha Pisani»). H εκ 1537 και 1538. Πρβλ. και αριθ. 3 και 4.
6). νη των ετών 1533-1535. Xάνδακος καταγωγή του και η διετής 17) Γεώργιος (Zorzi depentor).
6) Παύλος (Polo depentor). Aναφέ- 9) Mιχαήλ (Michali depentor). Aνα- μλις χρονική απστασις ίσως συνη- Eπλήρωσε πρώτην εισφοράν την 6
ρεται ως καταβαλών την εισφοράν γράφεται μεταξύ των μελών της γε- γορούν υπέρ του ταυτισμού του Δεκεμβρίου 1533 και ανενέωσεν αυ-
του κατά τα έτη 1521, 1523, 1524, νικής συνελεύσεως (Capitolo) της προς τον ανωτέρω υπ’ αριθ. 10. τήν τον Δεκέμβριο του 1534, 1535
1526 και 1527. Tην 6 Mαρτίου 1524 υ- Aδελφτητος των ψηφισάντων την 13) Στέφανος Nταμπραρπουλος και 1536, ως και κατά το 1537 και
πογράφει μετ’ άλλων μελών πράξιν απ 30 Mαΐου 1527 απφασιν αυτής. (Stefani Dabraropulo depentor). Aνα- 1538. Aγνωστον αν είναι ο αυτς
της διοικήσεως της Aδελφτητος. Πιθανώτατα ταυτιστέος προς τον υπ’ φέρεται ως πληρώσας δύο εισφοράς, προς τον υπ’ αριθ. 24.
Iσως δύναται να ταυτισθή προς τον αριθ. 15. την πρώτην μετά την 6 Δεκεμβρίου 18) Φραγκίσκος Aργείτης
αμέσως προηγούμενον (αριθ. 5) Παύ- 10) Mάρκος εκ Xάνδακος (Marco 1533 και την δευτέραν την 19 Δεκεμ- (Francesco Argiti depentor). Mαρτυ-
λον Kούλουρον, διτι αι μνείαι του α- depentor candioto). Eπλήρωσε την βρίου 1535. Aναγράφεται και μεταξύ ρείται τι ενεγράφη ως μέλος της
π 1522 - 1527 καλύπτουν σχεδν εισφοράν του κατά το 1527. Aγνω- των κατά το 1563 μελών της Aδελφ- Aδελφτητος («intra in la Schuola»)
καθ’ ολοκληρίαν το μεταξύ των δύο στον αν ταυτίζεται προς τον αμέσως τητος (Stefano Da Braropulo την 23 Aπριλίου 1534, πληρώσας
γνωστών χρονολογικών περί Kου- επμενον (αριθ. 11) αμαρτύρου επω- depentor). τρεις λίρας και τι την 6 Δεκεμβρίου
λούρου μαρτυριών κενν διάστημα. νύμου και πατρίδος ομώνυμον αυτού 14) Iωάννης (Zuan depentor). Mαρ- του αυτού έτους κατέβαλεν ως ει-
7) Iωάννης Περμενιάτης (Zuan ή προς τους κατωτέρω Mάρκον τυρείται ως πληρώσας πρώτην ει- σφοράν δώδεκα σολδία.
Permeniatis depentor). Mαρτυρείται Cauxo (αριθ. 12) ή Mάρκον Mπαθάν σφοράν, την 6 Δεκεμβρίου 1533, και 19) Nικλαος (Nicolo depentor).
ως πληρώσας την εισφοράν του το (αριθ. 20). ακολούθως, την 12 Aπριλίου 1534, Φέρεται εγγραφείς ως μέλος της
1523. Eικών αυτού, φέρουσα την λα- 11) Mάρκος (Marco depentor). Kα- δύο άλλας διά τα έτη 1534 και 1535. Aδελφτητος την 29 Iουλίου 1537,
τινικήν υπογραφήν JOANNES τέβαλε την εισφοράν του κατά το Πρβλ. και αριθ. 8 και 25. πληρώσας μίαν λίραν και τέσσαρα
PER/MENIATES/P. και παριστώσα 1528. Πρβλ. τον αμέσως προηγούμε- 15) Mιχαήλ (Michali depentor). σολδία. Eίναι βεβαίως διάφορος του
την Θεοτκον επί θρνου μεταξύ νον αριθ. 10. Aναγράφεται ως καταβαλών πρώτην υπ’ αριθ. 16, μέλους ήδη κατά το
του Iωάννου και του Προδρμου και 12) Mάρκος Kαούζος (Marco εισφοράν την 6 Δεκεμβρίου 1533 και 1533.
του Aγ. Aυγουστίνου (;), σώζεται εν Cauxo depentor). Mαρτυρείται ως ακολούθως ετέρας τρεις, τον Δεκέμ- 20) Mάρκος Στριλίτσας - Mπαθάς ή
των Museo Civico Correr της Bενε- καταβαλών την εισφοράν του το βριον του 1534, 1535 και 1536. Πιθα- Bαθέος (maestro Marco Striliza,
τίας. Πρβλ. και αριθ. 8 και 14. 1529. Eκ της απ 13 Mαρτίου 1534 α- νώτατα ο αυτς προς τον υπ’ αριθ. 9, Συνέχεια στην 12η σελίδα

KYPIAKH 13 ΦEBPOYAPIOY 1994 - H KAΘHMEPINH 11

 «H Aλωση της Tύρου απ τους Σταυροφρους και τους Bενετούς». Eργο του
Aντωνίου Bασιλάκη. Palazzo Ducale (Δουκικ Aνάκτορο), Sala dello Scrutinio.
Συνέχεια απ την 11η σελίδα
detto Batha ή Batta ή Patha). Tου ζω-
γράφου τούτου, του οποίου ολίγιστα
βιογραφικά στοιχεία ήσαν μέχρι προ
τινος γνωστά και εν μνον έργον (η
προσωπογραφία του Kρητς ιερέως
Zαχαρία Mαραφαρά Σκορδίλη, εκτυ-
πωθείσα εν βιβλίω το 1563 και ανατυ-
πωθείσα υπ E. Legrand), ανεκάλυψε
προσφάτως λίαν ενδιαφέροντα ενυ-
πγραφα σχεδιάσματα, καθαρώς δυ-
τικής (βενετικής;) τεχνοτροπίας, εις
ελληνικούς κώδικας της Bιέννης
«O πάπας Λέων ο Mέγας και Aγιοι». Eργο του Aντωνίου Bασιλάκη στο να του San Zaccaria (Aγιος Zαχαρίας) στη συνοι-
12 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 13 ΦEBPOYAPIOY 1994
(Vindob. Phil. gr. 182, Vindob. Theol.
gr. 7 και Vindob. Histor. gr. 117) και
του Mονάχου (Monac. gr. 163) ο κα-
θηγ. κ. H. Hunger, στις και εδημοσί-
ευσεν αυτά, προτάξας της εργασίας
του και νέα βιογραφικά στοιχεία,
γνωστοποιηθέντα εις αυτν υπ’ ε-
μού. Παραπέμπων εις την αποκαλυ-
πτικήν ταύτην εργασίαν του κ.
Hunger, παραθέτω ενταύθα τας κυ-
ριωτέρας βιογραφικάς ειδήσεις περί
του ζωγράφου.
O Kρης Mάρκος Mπαθάς εγεννήθη
κία Castello.250X190 εκ.
«H Aποβίβαση της Aικατερίνης Kορνάρου στη Bενετία». (Λεπτομέρεια). Eργο
του Aντωνίου Bασιλάκη. Museo Civico Correr (Δημοτικ Mουσείο).
το 1498 και απεβίωσεν εν Bενετία
την 28 Iουνίου 1578. Kατά την εύλο-
γον εικασίαν του κ. Hunger, ίσως υ-
πήρξεν αδελφς ή εξάδελφος ετέ-
ρου συγχρνου του ονομαστού Kρη-
τς ζωγράφου, του Θεοφάνους
Στρελίτζα-Mπαθά (1490/95 - 1559).
O Mάρκος εγένετο μέλος της
Aδελφτητος την 16 Iουνίου 1538 και
μαρτυρείται ως καταβάλλων έκτοτε
ανελλιπώς τας ετησίας εισφοράς του
μέχρι και του 1561, εν συνεχεία δε
φέρεται εγγεγραμμένος και εις το Γ΄
Mητρώον των μελών της Aδελφτη-
τος τω 1563. Eκ των ταμειακών βι-
βλίων της Aδελφτητος προκύπτει
τι είχεν εκμισθώσει παρ’ αυτής κα-
τοικίαν, ένθα και διέμενε, καταβάλ-
λων ως μίσθωμα εξ δουκάτα ετησίως
απ Aυγούστου του 1546 μέχρις Aυ-
γούστου του 1548 και απ του μέχρι
του 1550, ακολούθως δε οκτώ μέχρι
του 1552 και τι εξ αιτίας του μισθίου
τούτου (ή του μισθώματος) περιήλ-
θεν εις δικαστικήν διένεξιν προς την
Aδελφτητα, ήτις ηναγκάσθη να υ-
ποβληθή εις διαφρους δαπάνας διά
την διεξαγωγήν της δίκης («spese
fatte in la lite del maestro Marco
Batha») το 1551, το 1552 και το 1560,
εισέπραξε δ’ αφ’ ετέρου παρά του
Mπαθά διάφορα ποσά έναντι των ο-
φειλών του, κατά τα έτη 1554 και
1560. H Aδελφτης εξ άλλου την 1
Mαΐου 1550 κατέβαλεν εις τον Mπα-
θάν διάφορα ποσά δι’ εργασίας εκτε-
λεσθείσας υπ’ αυτού εντς του ναού.
Tέλος, ο Mάρκος Mπαθάς αναφέρε-
ται την 27 Iουνίου 1563 ως υποψή-
φιος διά το εξ 21 μελών σώμα της
Προσθήκης (Gionta) της Aδελφτη-
τος και ως συγκεντρώσας 59 θετικάς
και 69 αρνητικάς ψήφους και κατά
συνέπειαν μη εκλεγείς. Eκ των κατω-
τέρω δύο υπ το επώνυμον Mπαθάς
αναγραφομένων εν τω παρντι κατα-
λγω ο μεν Γεώργιος (αριθ. 22) υπήρ-
ξεν ίσως υις του Mάρκου, ο δε Θω-
μάς (αριθ. 28) δεν φαίνεται έχων σχέ-
σιν τινά ή συγγένειαν προς αυτν, α-
φού δεν ήτο Kρης, αλλά Kερκυραίος.
21) Γεώργιος Σκορδίλης (Zorzi
Scordili), Kρης. Eνεγράφη ως μέλος
της Aδελφτητος την 25 Δεκεμβρίου
1553 και αντί χρηματικής εισφοράς
υπεσχέθη να ζωγραφήση μίαν εικνα
του Xριστού. Φέρεται ακολούθως εγ-
γεγραμμένος ως μέλος της Aδελφ-
τητος το 1575. Eις τα πρακτικά της
Aδελφτητος μνημονεύεται πολλά-
κις, το 1572, το 1576 και συνεχώς απ
του 1580 μέχρι και του 1587. Σημειω-
τέον τι κατά τας μνείας του ταύτας
σχεδν ουδέποτε σημειούται παρά
το ονοματεπώνυμν του το επάγγελ-
μά του ως ζωγράφου. Oτι μως πρ-
κειται πάντοτε περί του ζωγράφου
προκύπτει εκ του τι διά τον έτερον
ομώνυμν του Γεώργιον Σκορδίλην
σημειούται παραπλεύρως, προς αντι-
διαστολήν προφανώς, το επάγγελμά
του ως sanser.
22) Γεώργιος Mπαθάς (Zorzi Batta
depentor). Φέρεται εγγραφείς ως μέ-
λος της Aδελφτητος την 6 Δεκεμ-
βρίου 1561, αναγράφεται δε και εις
το Γ΄ Mητρώον ως μέλος αυτής κατά
το 1563. Tην 6 Iουλίου 1567 καταβάλ-
λει χρηματικν ποσν εις την Aδελ-
φτητα διά την κηδείαν του εκ Xάν-
δακος Manea Clapuzorchi και την 27
Σεπτεμβρίου 1573 έτερον ποσν διά
την κηδείαν της ιδίας του θυγατρς.
O Γεώργιος ήτο πιθανώτατα υις του
ανωτέρω Mάρκου Mπαθά (αριθ. 20)
και δέον να ταυτισθή προς τον «Zorzi
de Marcho, candiotto depentor, sta in
corte de messer S. Zorzi di Griegi»
τον μαρτυρούμενον την 25 Σεπτεμ-
βρίου 1560.
23) Mιχαήλ (Michali depentor). Φέ-
ρεται εγγεγραμμένος το 1563 εις το
τρίτον βιβλίον των μελών της Aδελ-
φτητος. Πρβλ. και αριθ. 15.
24) Γεώργιος (Zorzi depentor). Φέ-
ρεται ομοίως εγγεγραμμένος ως μέ-
λος της Aδελφτητος το 1563. Πρβλ.
και αριθ. 17
25) Iωάννης (Zuanne depentor).
Aπαντάται ομοίως εγγεγραμμένος
ως μέλος της Aδελφτητος το 1563.
Aγνοώ αν δύναται να ταυτισθή προς
τον υπ’ αριθ. 14.
26) Mιχαήλ Δαμασκηνς (Michel
Damaschino, pittor) εκ Xάνδακος.
Περί του κορυφαίου τούτου των με-
τά την Aλωσιν αγιογράφων (1535 ci.-
post 1591) έχουν γραφή και δια τού-
το θα περιορισθώμεν να παραπέμ-
ψωμεν εις τα δκιμα έργα των Aνδρ.
Ξυγγοπούλου και M. Xατζηδάκη, έν-
θα ευρίσκει τις και την λοιπήν βιβλιο-
γραφίαν. Σημειούμεν μνον ενταύθα
τι ο Δαμασκηνς φέρεται εγγε-
γραμμένος ως μέλος της Aδελφτη-
τος και υπ την ιδιτητά του ως ζω-
γράφου της εκκλησίας αυτής («pittor
di jexia») κατά τα έτη 1577 - 1582. H
εν Bενετία παρουσία του μαρτυρεί-
ται ήδη απ του 1574, παρετάθη δε,
ως φαίνεται, μέχρι του 1582 τουλάχι-
στον, καθ’ ην περίοδον εζωγράφισε
πολλάς εικνας του τέμπλου και του
ιερού του Aγ. Γεωργίου. Tο 1584
μαρτυρείται εν Kρήτη, ένθα και πα-
ρέμειναν έκτοτε, ως φαίνεται, διτι,
προσκληθείς κατ’ επανάληψιν υπ
της Aδελφτητος Bενετίας κατά το
1588 και 1589, πως έλθη εκ νέου
προς εκτέλεσιν των τοιχογραφιών
του θλου του Aγ. Γεωργίου, απεποι-
ήθη τελικώς την πρσκλησιν και το
έργον ανετέθη εις Iωάννην τον Kύ-
πριον. O Δαμασκηνς επεχείρησε δις
κατά το 1581 να εκλεγή υπ της
Aδελφτητος μέλος του διοικητικού
αυτής συμβουλίου, αλλ’ απέτυχεν.
27) Nικλαος Γριμάνης (Nicolo
Grimani depentor). Aναγράφεται ως
μέλος της Aδελφτητος απ του
1578 μέχρι του 1582. Tην 12 Δεκεμ-
βρίου 1589 θα είχεν ήδη αποβιώσει,
διτι εις κατάλογον υποψηφίων δια
«O Δγης δεχμενος Iστορικούς και Ποιητές». Eργο του Aντωνίου Bασιλάκη. Palazzo Ducalle (Δουκικ Aνάκτορο),
προικοδτησιν Eλληνίδων της Bενε-
τίας αναφέρεται κατά την ημερομη-
νίαν ταύτην και η ορφανή θυγάτηρ
του Mαριέττα («Marietta de quondam
Nikol`o pittor Grimani»), ήτις και επε-
λέγη μετ’ άλλων ένδεκα νεανίδων.
28) Θωμάς Mπαθάς, Kερκυραίος
(Tomio Batta depentor). Γνωστά είναι
και τα κατά τον ζωγράφον τούτον
(1554 ci. - 1599), άσχετον προς τον
Mάρκον Mπαθάν (αριθ. 20), εκ των
εργασιών κυρίως του M. Xατζηδάκη
και του K.Δ. Mέρτζιου, στις εδημο-
σίευσε προσφάτως και τας δύο δια-
θήκας του. Aρκούμεθα να σημειώσω-
μεν ενταύθα τα ακλουθα. O ζωγρά-
φος ούτος φέρεται εγγεγραμμένος
ως «Tomio da Nikol`ο da Corfù Battà»
και καταβάλλων ετησίως την εισφο-
ράν του απ του 1581 μέχρι του 1598.
Kατά την τελευταίαν του βραχέος
βίου του δεκαετίαν ανεμείχθη ενερ-
γώς εις την διοίκησιν της Aδελφτη-
τος, εκλεγείς και βικάριος κατ’ επα-
νάληψιν, ήτοι την 16 Aπριλίου 1592,
την 19 Oκτωβρίου 1595 και την 19
Mαρτίου 1598. O Mπαθάς, ανταγωνι-
σθείς προς τον γνωστν Bενετν ζω-
γράφον Giacomo Palma (τον Nέον)
και τον Eλλήνα Iωάννην Bλαστν
Mπουνιαλέτον, προεκρίθη τελικώς
υπ της Aδελφτητος, την 3 Σεπτεμ-
βρίου 1598, δια το ιδικν του σχέδιον
προς κατασκευήν, κατά το υπδειγ-
μα τούτο, του μωσαϊκού του Xριστού
Παντοκράτορος εις το ημιθλιον του
ιερού του Aγίου Γεωργίου. H εκτέλε-
σις εγένετο διά Bενετών τεχνιτών.
Tην 11 Aπριλίου 1599, ασθενών, συ-
νέταξε την τελευταίαν διαθήκην του,
δι’ ης εκληροδτησε τα αγαθά του
εις την σύζυγν του και τα ιχνογρα-
φήματα και σχέδιά του εις τον μαθη-
τήν του Eμμαν. Tζανφουρνάρην (βλ.
αριθ. 30), απεβίωσε δε μετά διήμε-
ρον, την 13 Aπριλίου 1599, ως μαρτυ-
ρείται εκ της ακολούθου υπ την η-
μερομηνίαν ταύτην ληξιαρχικής πρά-
ξεως: «Adi 13 ditto. – Misser Tomio
Sala del Senato. 260x420 εκ.
Batta, greco madonnero, de anni 45
in circa, amalato gia giorni otto da
febre continue, cascato popletico et
dolori colici.- Licenziato».
29) Iωάννης του Πέτρου (Zuanne
de Piero pittor). Aπαντάται εγγεγραμ-
μένος μεταξύ των μελών της Aδελ-
φτητος την 23 Aπριλίου 1590. Oυ-
δέν άλλο περί τούτου είναι γνωστν.
30) Eμμανουήλ Tζανφουρνάρης,
Kερκυραίος (Manoli Zanfurnari). O
γνωστς ούτος ζωγράφος, εργα-
σθείς καθ’ λον του τον βίον
(1570/75 ci. - 1631) εν Bενετία, περί
ου διέλαβον διεξοδικώς ο K. Δ. Mέρ-
τζιος, ο A. Ξυγγπουλος και ο M. Xα-
τζηδάκης, απεκαλύφθη προσφάτως
τι εφιλοπνησε και προσωπογρα-
φίαν του μητροπολίτου Φιλαδελφεί-
ας Γραβριήλ Σεβήρου. Mολοντι φέ-
ρεται εγγεγραμμένος ως μέλος της
Aδελφτητος μνον απ του 1600
και εντεύθεν μέχρι του 1631, τε
φαίνεται τι απεβίωσε, μαρτυρείται
δε και εις τα πρακτικά της Aδελφτη-
τος απ του αυτού έτους 1600 και ε-
ξής, είναι βέβαιον εν τούτοις τι η
δράσις του ως καλλιτέχνου ήρχισεν
ήδη προ του 1600, ως μαρτυρεί το
μνον χρονολογημένον έργον του, η
εν τω Mουσείω του Eλλην. Iνστιτού-
του Bενετίας εικών του Aγ. Σπυρίδω-
νος, του έτους 1595. Eίδομεν εξάλ-
λου ανωτέρω τι μνημονεύεται ήδη
εις την απ 1599 διαθήκην του Θωμά
Mπαθά (αριθ. 28), ως μαθητευμενος
ζωγράφος, εις ον ούτος εκληροδτη-
σε τα ιχνογραφήματά του.
31) Aντώνιος Bασιλάκης εκ Mήλου
(Antonio Vasilachi). Πρκειται περί
του λίαν γνωστού Eλληνος ζωγρά-
φου δυτικής τεχνοτροπίας, του επο-
νομαζομένου Aliense (1556-1629),
του οποίου πολυάριθμα έργα διεσώ-
θησαν εις πινακοθήκας και ναούς
της Iταλίας. Oύτος μαρτυρείται εγ-
γεγραμμένος ως μέλος της Aδελφ-
τητος υπ χρονολογίαν 1600. Eξάλ-
λου, την 10 Iανουαρίου του αυτού έ-
KYPIAKH 13 ΦEBPOYAPIOY 1994 - H KAΘHMEPINH
τους (βενετ. ετ. 1599) αναφέρεται η
ακλουθος εγγραφή εις τα ταμειακά
βιβλία της Aδελφτητος: «Per pitura
de musaico A cassa duc. 2 L. 1 soldi 4
cntadi a Signor Jacomo Vasilachi per
far i disegni della M(adonn)a et de
S(an)to Zuene con la tella et porton in
tutto duc. 24 L. - sold. 4». O ζωγρά-
φος ο ούτως αμειφθείς διά τα σχέδια
της Θεοτκου και του Aγ. Iωάννου,
επί τη βάσει των οποίων θα κατε-
σκευάζετο εν τω ιερώ του ναού το
μωσαϊκν το έχον ως κεντρικήν μορ-
φήν τον υπ του Θωμά Mπαθά, ως
είδομεν ανωτέρω (βλ. αριθ. 280, σχε-
διασθέντα Xριστν Παντοκράτορα,
ονομάζεται περιέργως ενταύθα Iά-
κωβος και χι Aντώνιος Bασιλάκης.
Eίναι μήπως ούτος ο γνωστς
Aliense, του οποίου το βαπτιστικν
μετηλλάγη εκ παραδρομής του γρα-
φέως ή είναι άλλος τις άγνωστος και
αμάρτυρος άλλοθεν Eλλην ζωγρά-
φος; Tο πρώτον φαίνεται πιθανώτε-
ρον, η δε προσφορά των υπηρεσιών
του Bασιλάκη εις την Eλληνικήν
Aδελφτητα και η αμοιβή του υπ’ αυ-
τής θα ηδύνατο να ερμηνεύσει και
την κατά το αυτ έτος εγγραφήν του
εις αυτήν. Kαι ο ιστορικς άλλως τε
των Eλλήνων της Bενετίας I. Bελού-
δος φαίνεται μη αμφιβάλλων περί
του τι ο Iάκωβος και ο Aντώνιος
Bασιλάκης είναι εν και το αυτ πρ-
σωπον, διτι, περιγράφων τα μωσαϊ-
κά του ναού του Aγ. Γεωργίου, γρά-
φει τι αι μορφαί της Θεοτκου και
του Iωάννου εγένοντο «κατά τας ι-
χνογραφίας του εκ Mήλου Iακώβου
του Bασιλάκη», περαιτέρω δε, ανα-
φέρων τους περιφανείς ζωγράφους
της Bενετίας, προσθέτει τι εις αυ-
τούς ανήκει «και αυτς... ο ρηθείς
Aντώνιος Bασιλάκης εκ Mήλου».
Προφανώς ο Bελούδος στηρίζεται
εις την ως άνω ταμειακήν εγγραφήν
και δεν γράφει εσφαλμένως το νο-
μα Iάκωβος, ως υπετέθη υπ Δημ.
Σισιλιάνου.
13
 «Eπίσκεψη της Παρθένου στην Aγία Eλισάβετ». Tο έργο βρίσκεται στο κτίριο της Seminario Patriarcale, της Eκκλησιαστικής Σχολής της Bενετίας. 390X280 εκ.

Tα έργα του Bασιλάκη

Περίφημες συνθέσεις κοσμούν εκκλησίες, παλάτια και δημσια κτίρια της Bενετίας
Tου Xάρη K. Mακρυκώστα
O ANTΩNIOΣ Bασιλάκης είναι, απ το
1584, μέλος της αδελφτητας των
Bενετών ζωγράφων και έχει αποκτή-
σει ένα προσωνύμιο.
Πρκειται για μια συνήθεια στην α-
ναγεννησιακή Iταλία πολύ συχνή και,
στη Bενετία, σχεδν καθολική. Tα
προσωνύμια προέρχονταν απ τον
τπο καταγωγής, απ το επάγγελμα
των προγνων, απ κάποια ιδιτητα
ή χάρισμα του καλλιτέχνη, ακμη και
απ το νομα του δασκάλου του.
Eχουμε ήδη δει τον Bερονέζο, τους
ζωγράφους απ την Padova και τη
Vicenza, τον Bαφέα, τον άνθρωπο
της Παλλάδος, τον μαθητή του
Sansovino. Yπάρχει μέχρι και ο «μι-
κρούλης» απ την Πάρμα, ο
Parmigianino.
Kαι έχουμε τώρα το «Aliense», που
ο Bασιλάκης θα χρησιμοποιεί άλλοτε
ως προσωνύμιο και άλλοτε ως κανο-
νικ επώνυμο. Σ’ ένα αυτγραφ
του, του 1597, είναι «Ant. Vassilacchi
detto Aliensis». Γύρω στα 1600, γρά-
φει σ’ έναν απ τους κίονες της
«Στέψης του Bαλδουίνου» ANT-
(ONI)VS VASSILACHUS ALIENSIS
F(ACIT). Σ’ ένα άλλο αυτγραφο του
1622, είναι Antonio Aliensis - το ίδιο
είναι και στη «Γέννηση της Θεοτ-
κου» του Salο, ένα χρνο αργτερα.
Eίναι, έτσι, λογικ, η καταχώριση του
θανάτου του να έχει γίνει με το νο-
μα Antonio Aliense.
Tο Aliense προέρχεται απ το λατι-
νικ alienus, που σημαίνει αλλ-
τριος, αλλοδαπς, ξένος και δθηκε
στον Bασιλάκη προφανώς λγω της
εντελώς ξένης, δηλαδή μη ιταλικής
(και χι απλώς μη βενετσιάνικης) κα-
ταγωγής του.
Oρθδοξος
Aυτς λοιπν ο «ξένος» γεννήθη-
κε ορθδοξος κι έφτασε σε μια πλη
που, αν και επίσημα καθολική, ήταν
περίφημη για τη θρησκευτική της α-
νεκτικτητα. Γιατί η Bενετία δεχ-
ταν Oρθδοξους (Aγιος Γεώργιος
των Eλλήνων), Aρμένιους (σχολείο
στην πλη, αλλά και εκκλησία στο
νησάκι San Lazzaro degli Armeni),
Διαμαρτυρμενους (που συγκε-
ντρώνονταν κάθε Kυριακή στο
Fondaco dei Tedeschi)1, Mωαμεθα-
νούς (Fondaco degli Arabi και
Fondaco dei Turchi)2. Aκμη κι
Eβραίους, αρκεί να έμεναν στη δική
τους γειτονιά (δεν είναι τυχαία η βε-
νετσιάνικη προέλευση της λέξης
«Ghetto»).
H Δημοκρατία θεωρούσε πως δεν
χρειαζταν τη μεσολάβηση του Πο-
ντίφηκα στις σχέσεις της με τον Θε
και οι σαράντα περίπου μεγαλπρε-
πες θρησκευτικές τελετές που γίνο-
νταν κάθε χρνο σε αυτήν ήσαν ά-
μεσα συνδεδεμένες με τις λειτουρ-
γίες και τις επετείους του Kράτους3.
Tίποτα δεν αποδίδει την πίστη της
Γαληνοτάτης στην αποκλειστική της
αρμοδιτητα σε θέματα επίγειας ε-
ξουσίας απ την περίφημη φράση
«Veneziani, poi Cristiani» («Πρώτα
Bενετοί, μετά Xριστιανοί») και, μέ-
χρι την κατάργηση της Δημοκρα-
τίας, η Bασιλική του Aγίου Mάρκου
δεν ήταν ο καθεδρικς νας της π-
λης, αλλά απλώς το παρεκκλήσιο
του Δγη, ο οποίος και διριζε τον
εφημέρι του.
Για τη στάση της αυτή η Bενετία
είχε αφοριστεί ήδη τρεις φορές (στα
1284, 1309 και 1483) και είχε, σε -
λες τις περιπτώσεις, υποχωρήσει.
Hταν, μως, στα χρνια της ακμής
του Bασιλάκη ταν, η Γαληνοτάτη
αποφάσισε πως θα έμενε αταλά-
ντευτη στις απψεις της.
Oταν ο Πάπας επέβαλε τον αφορι-
σμ της 6ης Mαΐου 1606, ο Δγης
Leonardo Dona έστειλε στον Aπο-
στολικ Nούντσιο την περίφημη επι-
στολή με την οποία του ανακοίνωνε
την κατάργηση των ταγμάτων των
Iησουϊτών, των Θεατίνων και των

14 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 13 ΦEBPOYAPIOY 1994

Kαπουτσίνων και τον διέτασσε να ε-
γκαταλείψει αμέσως την πλη. H ε-
πιστολή κατέληγε:
«Aδιαφορούμε για τον αφορισμ σας.
Δεν είναι τίποτα για μας. Σκεφτείτε μ-
νο πού θα οδηγήσει η αποφασιστικτη-
τά μας, αν το παράδειγμά μας το ακο-
λουθήσουν και άλλοι».
H επιστολή αυτή, που αποτέλεσε
το σκάνδαλο της εποχής, είχε ως συ-
νέπεια την άρση του αφορισμού σε
λιγτερο απ έναν χρνο.
Aκμη μως και σ’ αυτήν την πλη,
μνο ένας πιστς καθολικς θα εκα-
λείτο να αγιογραφήσει σε καθολικές
εκκλησίες και θα πρέπει να θεωρεί-
ται βέβαιο πως ο Aντώνιος ασπάστη-
κε το δυτικ δγμα πολύ νωρίς. Σί-
γουρο είναι πάντως πως η καθολική
στια ήταν η τελευταία του κοινωνία
και καθολική ήταν η κηδεία του.
«Aνάσταση»
Aυτς λοιπν ο νεοφώτιστος κα-
θολικς καλείται, το 1586, να φτιά-
ξει έναν απ τους μεγαλύτερους πί-
νακές του, την «Aνάσταση» στο ιερ
του San Marziale. Tο προσχέδι της,
σε chiaroscuro, το χάρισε στον
Domenico Cresti4, ζωγράφο της
«Σταύρωσης», που βρίσκεται στον ί-
διο να. H κοινή μοίρα των δύο πινά-
κων συνεχίζεται μέχρι τις μέρες
μας, αφού και οι δύο αποκαταστά-
θηκαν το 1958 και εξακολουθούν να
βρίσκονται, πάνω απ τέσσερις αιώ-
νες, στην ίδια θέση, ατενίζοντας ο
ένας τον άλλον πάνω απ το τερά-
στιο, σε μέγεθος, και μάλλον μπερ-
δεμένο, σε σύλληψη, μαρμάρινο θυ-
σιαστήριο του ναού.
Tο 1591 ο Bασιλάκης αναλαμβάνει
να ζωγραφίσει για την Aδελφτητα
των Eμπρων (Scuola dei Mercanti).
Φτιάχνει, στην επάνω αίθουσα της
αδελφτητας έναν «Aρραβώνα της
Παναγίας με τον Iωσήφ», μια «Γέν-
νηση» και μια «Περιτομή» που έ-
χουν χαθεί, καθώς κι έναν «Eυαγγε-
λισμ» και μία «Eπίσκεψη της Παρ-
θένου στην Aγία Eλισάβετ» που σώ-
ζονται σήμερα στην εκκλησιαστική
Σχολή της πλης (Seminario
Patriarcale) πλάι στην εκκλησία της
Santa Maria della salute. Tα έργα
του Bασιλάκη για την ισγεια αίθου-
σα της αδελφτητας ήσαν δύο πίνα-
κες που απεικνιζαν το «Mαρτύριο
του Aγίου Xριστοφρου», ένας απ
τους οποίους φαίνεται πως μετα-
φέρθηκε στην εκκλησία Santa Maria
degli Angeli του Murano τον 19ο αι-
ώνα. Kανείς απ τους δύο, πάντως,
δεν σώζεται σήμερα.
Aνταγωνισμς
Στο να του San Giovanni
Elemosinario, λίγα μλις μέτρα απ
το εμπορικ κέντρο της Bενετίας, το
Rialto, ζωγραφίζουν ταυτχρονα ο
Bασιλάκης και ο γνωστς του απ το
εργαστήριο του Tintoretto, Leonardo
Corona, και ανάμεσά τους αναπτύσ-
σεται έντονος ανταγωνισμς, οφει-
λμενος ίσως στο τι ο «κύριος» ζω-
γράφος του ναού είναι ο Corona,
πολλά έργα του οποίου σώζονται σή-
μερα εκεί. Eνα μνο έργο του Bασι-
λάκη βρίσκεται τώρα στο να: ο ε-
ντυπωσιακς «Mυστικς Δείπνος»
που απεικονίζει τη σκηνή της απ
τον Iησού,«Nίψεως των Ποδών των
«H Aγία Iουστίνη». Tο έργο ζωγράφισε ο Bασιλάκης σε ανάμνηση της Nαυμαχίας
της Nαυπάκτου (που έγινε στις 7 Oκτωβρίου, ημέρα εορτασμού της Aγίας). Bρί-
σκεται στην αίθουσα του Συμβουλίου των Δέκα στο δουκικ# ανάκτορο.
Aποστλων». O πίνακας βρίσκεται σε
πολύ καλή κατάσταση, έχοντας απο-
κατασταθεί εντελώς πρσφατα.
H αντιδικία των δύο ζωγράφων ή-
ταν τέτοια που ταν ο Bασιλάκης α-
νέλαβε την επμενη δουλειά του
(στους Gesuati), ο Corona πρτεινε
στον ηγούμενο του τάγματος να ζω-
γραφίσει έναν απ τους πίνακες για
δέκα δουκάτα λιγτερα απ’ σα θα έ-
παιρνε ο Bασιλάκης. O εύστροφος η-
γούμενος του απάντησε τι ο Bασι-
λάκης θα τον έφτιαχνε δωρεάν απ
καθαρή ευγένεια.
Tο τάγμα των Padri Gesuati (γνω-
στ επίσης και ως τάγμα των
Gavotti), ιδρύθηκε στα τέλη του 14ου
αιώνα στη Fondamenta delle Zattere
(Aποβάθρα των Φορτηγίδων) και, -
ταν καταργήθηκε στα 1688 η περιου-
σία του περιήλθε στους Δομηνικα-
νούς. H σημερινή του εκκλησία, η
Santa Maria del Rosario, χτίστηκε πα-
ραπάνω απ έναν αιώνα στα (1736)
μετά το θάνατο του Bασιλάκη και δεν
είναι γνωστ τι έχει απογίνει η πολύ
σημαντική δουλειά του ζωγράφου.
Eργα
Πρκειται για οκτώ μεγάλους πί-
νακες: τον «Aγγελο αναγγέλλοντα
στον Zαχαρία τη γέννηση του Iωάν-
νη του Bαπτιστή», την «Eπίσκεψη
της Θεοτκου στην Eλισάβετ», τη
«Γέννηση του Bαπτιστή», το «Kή-
ρυγμα του Iωάννη στα πλήθη», τον
«Aγγελο αναγγέλλοντα στους ποι-
μένες τη γέννηση του Xριστού»,
τους «Ποιμένες λατρεύοντες τον
Xριστ», την «Προσκύνηση των
Mάγων» και την «Παρουσίαση του
βρέφους απ την Θεοτκο στον
Συμεών».
Περιελάμβανε επίσης έναν πίνα-
κα της επικύρωσης και επίδοσης
των καννων του τάγματος στους ι-
δρυτές του απ τον Πάπα, ένα
«Mαρτύριο της Aγίας Aικατερίνης»,
τους Mακαρίους Giovanni
Colombino και Francesco Vicenti, ι-
δρυτές του τάγματος, καθώς επί-
σης και τη διακσμηση του εστιατο-
ρίου του τάγματος με σκηνές απ
την Παλαιά Διαθήκη.
Στον να του Angelo Raffaele βρί-
σκεται ακμη ο πίνακας της «Mάστι-
γας τον Oφεων» του 1588, δεν σώ-
ζονται μως οι δύο προφήτες που ο
Bασιλάκης είχε ζωγραφίσει στο
ψαλτήριο.
Σώζεται ο «Aπστολος Iάκωβος»
στον να του San Pietro Martire στο
Murano, ενώ ο νας του San Provolo
δεν υπάρχει πια – ούτε, βέβαια, οι
τρεις ιστορίες απ την Παλαιά Δια-
θήκη που βρίσκονταν εκεί. Aλλα δύο
KYPIAKH 13 ΦEBPOYAPIOY 1994 - H KAΘHMEPINH
χαμένα έργα είναι το «Mαρτύριο
της Aγίας Aικατερίνης», ζωγραφι-
σμένο για το τάγμα των Padri
Crociferi5 και ο San Raimondo,
φτιαγμένος για την εκκλησία του
San Domenico6.
Δύο βήματα απ το Ponte San
Provolo βρίσκεται η εκκλησία του
San Zaccaria, που σώζονται τέσσε-
ρα, τουλάχιστον, μεγάλα έργα του
Bασιλάκη. Πρκειται για τα «Eισ-
δια» και τον «Aρραβώνα» της Θεο-
τκου, τη «Θυσία του Aβραάμ» και
τον «Πάπα Λέοντα τον Mεγάλο».
Στο να του San Geremia ο
Aliense ζωγράφισε δύο μεγάλους πί-
νακες, την «Πτώση του μάννα» και
την «Eκ των φεων τιμωρίαν» κα-
θώς και δύο μικρτερους, τους
«Aβελ και Kάιν» και τη «Θυσία του
Aβραάμ». Kανείς απ’ αυτούς δεν
σώζεται, ενώ στις θυρίδες του ορ-
γάνου των Aγίων Aποστλων (Santi
Apostoli) μικρά μνο ίχνη των έργων
του μπρεσε να διακρίνει, σχεδν
δύο αιώνες αργτερα, ο Zanetti.
Eίχε ανατεθεί στον ζωγράφο να
ζωγραφίσει και την οροφή του ναού,
αλλά, λγω «φρτου εργασίας», -
πως λέει ο Ridolfi, τελικά ζωγράφισε
μνο τον κεντρικ της πίνακα, την
«Aνάληψη του Kυρίου», έργο στο ο-
ποίο τον βοήθησε ο μαθητής του
Tommaso Dolabella. H οροφή του
ναού ξαναζωγραφίστηκε απ τον
Fabio Canal (1703-1767).
O Dolabella (1560-1650) επρκει-
το, χάρη στον Bασιλάκη, να γίνει ε-
πίσημος ζωγράφος του βασιλιά Σιγι-
σμνδου Tρίτου της Πολωνίας και
να ζήσει το μεγαλύτερο μέρος της
ζωής του στην Kρακοβία, που και
πέθανε. O βασιλιάς είχε παραγγεί-
λει στον Aliense έναν πίνακα με την
Aρτέμιδα και, γοητευμένος απ το
αποτέλεσμα, κάλεσε τον ζωγράφο
στην Πολωνία. O ζωγράφος μας,
«μαθημένος στις ανέσεις του σπιτι-
ού του, αρνήθηκε μια τσο καλή ευ-
καιρία» κι έστειλε στην Πολωνία τον
μαθητή του. Oι πίνακες του μαθητή,
«αν και πολύ μικρτερης αξίας απ
εκείνους του Δασκάλου, εξασφάλι-
σαν (στον Dolabella) την εύνοια του
βασιλιά και πολλά πλούτη»7.
O Bασιλάκης πάντως ζωγράφισε
για τον Σιγισμνδο, μαζί με τον
Palma il Giovane, έναν πίνακα με
τον μύθο της Ψυχής και, στη συνέ-
χεια, μνος του έναν πίνακα με το
μαρτύριο της Aγίας Oύρσουλας. Για
τα έργα του αυτά, ο Bασιλάκης έλα-
βε απ τον βασιλιά συστατικά γράμ-
ματα και πολλά δώρα.
O Ridolfi περιγράφει ως καταπλη-
κτική την εικνα της Aνάστασης
στον San Leonardo, την εκκλησία
της οποίας η ανάμνηση έχει μείνει
στο ομώνυμο κανάλι που, παραγε-
μισμένο πια, αποτελεί τον κυριτε-
ρο δρμο της συνοικίας του Canna-
regio.
Bωμς
Στα 1559 οι Bενεδικτίνοι μοναχοί
του Aγίου Γεωργίου του Mείζονος
(San Giorgio Maggiore) αποφάσισαν
να ανακαινίσουν τον να τους και α-
νέθεσαν το έργο στον Palladio, που
δεν θα προλάβαινε να το ολοκληρώ-
σει μέχρι το θάνατ του, 21 χρνια
αργτερα. Mετά το θάνατο του
Συνέχεια στη 16η σελίδα
15
Συνέχεια απ# τη 15η σελίδα
Palladio, ο Aντώνιος Bασιλάκης
κλήθηκε απ τον ηγούμενο να επι-
λέξει το, κατά την κρίση του, καλύ-
τερο προσχέδιο για τον κεντρικ
βωμ του ναού. Aπ τη φύση του
μετριφρων και ευγενής, ο Aliense
βρήκε να πει έναν καλ λγο για -
λα τα σχέδια, πράγμα που, αντί να
απλοποιήσει, δυσκλεψε την κατά-
σταση. Eτσι, στο τέλος, ζητήθηκε α-
π τον μέχρι ττε κριτή να κάνει ο
ίδιος ένα σχέδιο, που έγινε αμέσως
αποδεκτ. Πρκειται για το μεγάλο
ορειχάλκινο σύμπλεγμα με τους
«Tέσσερες Eυαγγελιστές στηρίζο-
ντες τον Kσμο και τον Θε».
Στον εμπνευστή αυτού του βω-
μού (που, λγω της τεράστιας υ-
δργειας σφαίρας του, θεωρήθηκε
αρχικά σαν τεχνικά ακατρθωτος),
ανατέθηκε και η επιλογή του γλύ-
πτη που θα εκτελούσε το έργο,
πράγμα για το οποίο ενδιαφερταν
ιδιαίτερα ο πιο γνωστς γλύπτης
της εποχής, ο Alessandro Vittoria8.
Oμως, ο Bασιλάκης επέλεξε τον
Gerolamo Campagna9 προκαλώ-
ντας την εχθρτητα του Vittoria αλ-
λά και δικαιωμένος απ το αποτέ-
λεσμα, για το οποίο συνεργάστηκε
στενά με τον Campagna, κάνοντάς
του σε chiaroscuro λες τις φιγού-
ρες του συμπλέγματος ιδωμένες α-
π πολλές πλευρές.
Hταν τέτοια η ικανοποίηση των
Bενεδικτίνων της Bενετίας απ το
έργο του Bασιλάκη, που τον συνέ-
στησαν στους συναδέλφους τους
της Perugia, που ο Bασιλάκης θα
φτιάξει τους δέκα μεγάλους πίνα-
κες απ τη ζωή του Xριστού.

Yποσημειώσεις:
1) Eνα πολύ επιτυχημένο παράδειγμα σύγ-
χρονης χρήσης ενς παμπάλαιου κτιρίου,
η «Aποθήκη των Γερμανών» στεγάζει σή-
μερα το Kεντρικ Tαχυδρομείο της π-
λης.
2) Aν και η «Aποθήκη των Aράβων» δεν υ-
πάρχει πια, πάνω στο Mεγάλο Kανάλι
στέκεται ακμη το «Fondaco dei Turchi».
Σ’ αυτ, ταν ακμη ανήκε στους Δούκες
της Φερράρας, είχε κατά ειρωνική συγκυ-
ρία, φιλοξενηθεί στα 1438 ο αυτοκράτο-
ρας Iωάννης Oγδοος Παλαιολγος.
3) Eτσι, της Aναλήψεως γιορταζταν ο αρ-
ραβώνας του Δγη με τη Θάλασσα, του
Aγίου Mάρκου ήταν η ημέρα της Bενε-
τίας, της Aγίας Iουστίνης ήταν η επέτειος
της Nαυμαχίας της Nαυπάκτου κ.ο.κ.
4) Eπιλεγμενος «Il Passignano» απ τον
τπο που γεννήθηκε το 1558, ο Cresti πέ-
θανε στη Φλωρεντία το 1638.
5) Πρκειται για τον να της Santa Maria
Assunta ή των Iησουιτών (Gesuiti) που α-
νήκε αρχικά στο τάγμα των Padri
Crociferi και αγοράστηκε απ τους Iη-
σουίτες στα 1657.
6) O νας του Aγίου Δομήνικου, μαζί με το
ομώνυμο μοναστήρι, κατεδαφίστηκαν
στα 1807, μαζί με πολλά άλλα κτίρια του
ανατολικού άκρου της Bενετίας, προκει-
μένου να δημιουργηθεί ο Δημσιος Kή-
πος (Giardini Pubblici) του Nαπολέοντα.
7) Tα σε εισαγωγικά αποσπάσματα απ τον
Ridolfi.
8) O Alessandro Vittoria, γεννημένος στο
Trento το 1524, ήλθε στη Bενετία για να
σπουδάσει πλάι στον Sansovino και, με ε-
ξαίρεση μία διετία, έμεινε στην πλη μέ-
χρι τον θάνατ του, στα 1608. H μοίρα θέ-
λησε το νεκρώσιμο μνημείο του να βρί-
σκεται στο να του San Zaccaria, κάτω α-
π τα «Eισδια της Θεοτκου» του Bασι-
λάκη.
9) O Campagna, γεννημένος στη Bερνα, το
1549 ή 1550, ζούσε ακμη στη Bενετία το
1626. Aνέλαβε την εκτέλεση του έργου
στις 20 Iανουαρίου 1591.

16 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 13 ΦEBPOYAPIOY 1994

«H Aνάσταση του Xριστού». Tο έργο βρίσκεται στον αριστερ# τοίχο του ναού San Giorgio degli Schiavoni. (Aγιος Γεώργιος των Σλαβ#νων),
ανάμεσα σε σκηνές απ# τη ζωή του Aγίου Γεωργίου. 140x84 εκ.

KYPIAKH 13 ΦEBPOYAPIOY 1994 - H KAΘHMEPINH 17

 «O Eυαγγελισμ#ς της Θεοτ#κου». Tο έργο βρίσκεται στο κτίριο του Seminario Partiarcale, της εκκλησιαστικής σχολής της Bενετίας. 390x280 εκ.

«H Nίψις των Ποδών των Aποστ#λων». Tο έργο βρίσκεται στον να# του San Giovanni Elemosinario (Aγιος Iωάννης ο Eλεήμων) του Rialto στη συνοικία San Polo.

Aριστουργηματικές συνθέσεις
Tα έργα που δημιούργησε ο Aντώνιος Bασιλάκης σε λη την Iταλία
Tου Xάρη K. Mακρυκώστα
OΠΩΣ και σχεδν κάθε άλλος ζω-
γράφος της εποχής, ο Aντώνιος Bα-
σιλάκης δεν έμεινε μνο στη Bενε-
τία, αλλά αν και, πως είδαμε, αρνή-
θηκε τη θέση του βασιλικού ζωγρά-
φου στην Πολωνία, ταξίδεψε, για να
εκτελέσει διάφορες παραγγελίες
στην Iταλία, και κυρίως στο Veneto.
Eχει ήδη αναφερθεί πως μια απ
τι πρώτες δουλειές του Bασιλάκη ή-
ταν στο Treviso, ενώ στη συνέχεια
εργάστηκε στην Padova και στην
Montecchia.
«Mυστικς Δείπνος»
Στα 1594, ο Aliense, συστημένος α-
π τους Bενεδικτίνους του San
Giorgio Maggiore, αναλαμβάνει να
ζωγραφίσει τη «Zωή του Xριστού»
για το να του Aγίου Πέτρου στη
Perugia1) που ανήκε στο ίδιο τάγμα.
Oι πέντε πίνακες που βρίσκονται
στο δεξι μέρος του ναού ζωγραφί-
στηκαν εξ ολοκλήρου στη Bενετία,
ενώ οι πέντε του αριστερού άρχισαν
να ζωγραφίζονται στη Bενετία και ο-
λοκληρώθηκαν στη Perugia απ το
ζωγράφο και τους βοηθούς του, που
έμειναν για ένα πεντάμηνο εκεί.
Πρκειται, αναμφίβολα, για τα ση-
μαντικτερα έργα του Aliense έξω
18 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 13 ΦEBPOYAPIOY 1994
«H Στρατιωτική Tέχνη στη Θάλασ-
σα». Eργο του Aντωνίου Bασιλάκη.
Palazzo Ducale, (Δουκικ Aνά-
κτορο), Sala dello Scrutinio.
Oροφή. 260X260 εκ. H επι-
στήμη ή τέχνη του ναυτικού
πολέμου κάθεται πάνω σε
μια άγκυρα καλυμμένη
απ χοντρ παλαμάρι
και κρατά στο δεξί
της χέρι ένα πλοίο.
Xαρακτηριστικά
είναι τα ναυ-
τικά κουμπιά
που έχει
στον δε-
ξι της
ώμο.
απ τη Bενετία. Eίναι τώρα η σειρά
του Belluno 2), που ο Bασιλάκης
ζωγραφίζει (στην Compagnia della
Croce) έναν «Mυστικ Δείπνο», την
«Προσευχή στον Kήπο της Γεθσημα-
νή», τη «Σύλληψη» και τη «Φραγγέ-
λωση του Xριστού». Eιδικά ο «Mυ-
στικς Δείπνος» επαινέθηκε απ τον
Tintoretto, που κατά τον Ridolfi, ε-
γκωμίασε «τη ζωηρή έμπνευση και
την αξία» του ζωγράφου. Στην ίδια
πλη, ο Bασιλάκης ζωγράφισε την
εικνα του επώνυμου αγίου για το
να του Aγίου Bερθολομαίου 3). Aπ
τους παραπάνω πίνακες, σώζεται
σήμερα μνο η «Φραγγέλωση του
Xριστού», έχοντας μεταφερθεί τον
περασμένο αιώνα στον San
Zanipolo.
Στη Montagnana 4) ζωγραφίζει ένα
πίνακα με τον Σωτήρα και τους πολι-
ούχους της πλης ενώ, για χάρη του
φίλου του, πατέρα Girolamo Facino,
ζωγραφίζει τις εικνες των Mακα-
ρίων του Tάγματος του Monte
Ortone κι ένα «Mαρτύριο του Aγίου
Στεφάνου» για την εκκλησία του
Olmo.
Στα 1602 ο Aντώνιος Bασιλάκης α-
ναλαμβάνει να ζωγραφίσει στον κα-
θεδρικ να του Salo. H πλη, χτι-
σμένη στη λίμνη Garda και σε μικρή
απσταση απ τη Brescia, ήταν πα-
τρίδα του Bertolotti da Salo, του ε-
«H Στρατιωτική Tέχνη στην Ξηρά».
Eργο του Aντωνίου Bασιλάκη.
Palazzo Ducale, (Δουκικ Aνά-
κτορο), Sala dello Scrutinio.
Oροφή. 260X260 εκ. H γυ-
μνστηθη τέχνη του πο-
λέμου στην ξηρά κάθε-
ται σε ένα καννι και
στηρίζει το δεξί της
χέρι σε έναν πέλε-
κι. Στα πδια της
βρίσκεται ένας
θώρακας, ένα
κράνος, μια
ασπίδα κι
ένα τύ-
μπανο.
φευρέτη του βιολιού και, στην εποχή
του Bασιλάκη, μια απ τις ισχυρτε-
ρες πλεις του βενετικού κράτους 5).
Mαζί με τον Palma il Giovane ζω-
γραφίζουν εκεί μια «Aνάληψη της
Θεοτκου», που επαινείται ιδιαίτε-
ρα απ τον Ridolfi, ενώ φέρεται να
έχει ζωγραφίσει στις θυρίδες του
οργάνου την ιστορία του «Xαλκού
Oφεως».
Σήμερα, σε μια θυρίδα του οργά-
νου απεικονίζεται «H θυσία του
Aβραάμ», φέροντας το μονγραμμα
«AV» 6) ενώ με βεβαιτητα του απο-
δίδονται δύο ενυπγραφα έργα: «Tο
Θαύμα του Mάννα» και «H Γέννηση
της Θεοτκου».
Tελευταίο έργο
Στο Segiano της Vicenza ζωγραφί-
ζει, μαζί με τον Palma, στο σπίτι του
Girolamo Aviano, ενώ εντυπωσιακ
είναι το σωζμενο έργο του (κυρίως
διακοσμητικ) στην έπαυλη του γε-
ρουσιαστή Giovanni Barbarigo στη
Noventa Vicentina, πολύ κοντά στη
Montagnana.
Στη Santa Maria in Vanzo της
Padova 7), ο Bασιλάκης ζωγραφίζει έ-
ναν πίνακα με τους «Aγίους Mάρτυ-
ρες Σεβαστιαν, Λαυρέντιο, Iουλιαν
και Γεώργιο», ο οποίος σώζεται φέ-
ροντας την υπογραφή «ANTONIVS.
ALIENSIS. F.». Στον ίδιο να σώζεται
επίσης το, κατά πάσα πιθαντητα, τε-
λευταίο έργο του ζωγράφου, μία
«Γέννηση της Θεοτκου», υπογρα-
φμενη «ANT. ALIENSIS. OPUS» και
χρονολογημένη «MDCXXIII» (1623),
έξι δηλαδή χρνια πριν απ το θάνα-
τ του και ταν είναι ήδη 67 ετών.
Yποσημειώσεις:
1) Mια απ τις δώδεκα μεγάλες ετρουσκικές π-
λεις, η πρωτεύουσα της Umbria, με 140.000 κατοί-
κους σήμερα, δεσπζει της κοιλάδας του Tίβερη. O
νας του Aγίου Πέτρου χτίστηκε αρχικά στα τέλη
του 10ου αιώνα και ανακαινίστηκε πολλές φορές.
2) H μορφη ορεινή πλη, περί τα 100 χιλιμε-
τρα απ τη Bενετία, παραδθηκε στην τελευταία
το 1404 κι έχει σήμερα 40.000 κατοίκους.
3) O ίδιος μως συγγραφέας (Ridolfi) αναφέρει
την ίδια εικνα στη βιογραφία του Palma, ως έργο
του τελευταίου.
4) Mε 10.000 κατοίκους σήμερα, η Montagnana
(85 χιλιμετρα νοτιοδυτικά της Bενετίας) έχει τα
καλύτερα διατηρημένα μεσαιωνικά τείχη της Eυ-
ρώπης. O καθεδρικς της νας έχει μια πύλη του
Sansovino και μια «Mεταμρφωση του Σωτήρος»
του Veronese.
5) H πλη είναι σήμερα περισστερο γνωστή α-
π τη «Δημοκρατία του Salo», το κράτος που ίδρυ-
σε ο Mουσολίνι μετά τη φυγή του απ τη Pώμη, το
1943.
6) Xydous Ergina: Der Maler Antonio Vassilaki,
gen. Aliense. (Seine signierten Werke. Diplo marbeit,
Wien, 1992), που και πλήρης περιγραφή του έρ-
γου, καθώς κι εκείνων που βρίσκονται στην Πά-
ντοβα και αναφέρονται στη συνέχεια.
7) Mλις 37 χιλιμετρα απ τη Bενετία, η Πά-
ντοβα κατακτήθηκε στα 1406. Mε το δεύτερο σε
αρχαιτητα (1222) Πανεπιστήμιο της Iταλίας (στο
οποίο κάποτε δίδαξε ο Γαλιλαίος), η πλη υπήρξε
πάντα η πιο ζωντανή και φιλελεύθερη γωνιά του
βενετικού κράτους.
 AΦIEPΩMA

Γραπτές μαρτυρίες
Aυτγραφα του Bασιλάκη για τη ζωή και το έργο του στη Bενετία
Aνάγνωση και Mετάφραση: χρειάστηκαν μεγαλύτερο κπο και ο-
Aγαμέμνων Tσελίκας λοκλήρωσαν την ομορφιά του έργου.
και Γιολάντα Xατζή O Bruni έπραξε άριστα να μην επα-
ναλάβει το ίδιο διακοσμητικ σχέδιο
ΠAPOYΣIAZOYME δύο αυτγραφα για την προαναφερθείσα κιονοστοι-
του Aντώνιου Bασιλάκη. Tο πρώτο χία, γιατί αν περιριζε τα πάντα σ’ έ-
έχει ημερομηνία 29 Mαρτίου 1597 να μνο σημείο, λγω του μικρού ύ-
και το δεύτερο, του 1622 αφορά τα ψους της οροφής, θα είχε σαν απο-
έργα που άρχισαν στο Palazzo τέλεσμα μεγάλη δυσαρμονία επειδή
Ducale το 1618. οι κολώνες θα καταντούσαν επιμή-
κεις και αποκρουστικές. Eκανε το
Πρώτο αυτγραφο έργο πιο μορφο επειδή μεγάλωσε
τις τρεις εσοχές, που βρίσκονται οι
«Στο νομα του Θεού, στις 29 μορφές, γιατί ο τεχνίτης πρέπει να
Mαρτίου 1597, στη Bενετία. φροντίζει πάντα να είναι πιο μεγάλα
Eμείς, ο Aντώνιος Bασιλάκης ο ε- και μεγαλπρεπα τα κύρια σημεία
πονομαζμενος Aliensis, γαστάλ- του έργου και να τοποθετεί στα κα-
δος1) της αδελφτητας των ζωγρά- τάλληλα σημεία τις μορφές.
φων και ο κύριος Marco dalla Carità, Eίδα, επίσης, τα παραπάνω έργα να
ο κύριος Battista Marcuzi και ο κύ- φωτίζονται απ το παράθυρο, πράγ-
ριος Piero Lucadello, συνελθντες μα που χωρίς αμφιβολία, διπλασίασε
δυνάμει της εξουσίας που μας δθη- τον κπο του τεχνίτη, γιατί δεν έβα-
κε απ την αδελφτητα με την απ- λε το φωτισμ απ πάνω, πως φαί-
φασή της της 24ης Φεβρουαρίου νεται στο σχέδιο. Yπάρχουν, επίσης,
1596, για να δοθεί τέλος στην υπ- και επίχρυσα αραβουργήματα και αν-
θεση μεταξύ της αδελφτητάς μας θοδοχεία πάνω στους στυλοβάτες κι
και των κυρίων Piero Mall’ ombra και άλλα πράγματα που δείχνουν αυξη-
Juanne Contarini, για να μπουν στην μένο κπο και μεγαλώνουν την ο-
αδελφτητα ως πρσωπα που εξα- μορφιά του έργου.
σκούν το επάγγελμα της ζωγραφι- Kατά συνέπεια, στη δική μου συ-
κής, δυνάμει της παραπάνω εξου- νείδηση, φαίνεται πως λα τα προα-
σιοδτησης. ναφερθέντα κατασκευάσματα αξί-
Aποφασίζουμε ομφωνα και ομο- ζουν εκατ δουκάτα περισστερα α-
νοούντες τι, απ τις 126 λίρες και 8 π σα θα άξιζαν αν το έργο είχε α-
σολδία που δαπανήθηκαν για την α- κολουθήσει το προσχέδιο. Kαι, πως
ναφερθείσα υπθεση, οι προανα- παρουσιάζεται η παραπάνω εργασία,
φερθέντες κύριοι Mallombra και εκτιμώ τι αυτή δεν μπορεί να αξίζει
Contarini πρέπει να καταβάλουν στα λιγτερα απ 400 δουκάτα –και αυτή
μέλη της αδελφτητάς μας 62 λίρες είναι η γνώμη μου σχετικά με το έργο
καθώς και το σύνηθες τέλος εγγρα- του Bruni, αρχιτεκτονικ και άλλο.
φής στην προαναφερθείσα αδελφ- Σε ,τι αφορά τους πίνακες, δηλα-
τητα, που είναι 9 λίρες και 1 σολδίο. δή τις μορφές, κρίνω τι η προσπά-
Tο υπλοιπο, που ανέρχεται στο θεια για τον μεσαίο πίνακα αξίζει ε-
προαναφερθέν ποσ των προανα- κατ δουκάτα και για τους άλλους
φερθέντων εξδων, δηλαδή σε 64 δύο απ πενήντα δουκάτα τον καθέ-
λίρες και 8 σολδία, προκειμένου να να και αυτά μπορώ να πω, σύμφωνα
αρθεί κάθε λγος συνέχισης της δι- με τη συνείδησή μου, για τα παραπά-
καστικής διαφοράς και της περαιτέ- νω έργα και για πιστοποίησή τους.
ρω αύξησης των εξδων και της μιας Eγώ, ο προαναφερθείς Antonio
και της άλλης πλευράς, τους το χα- Aliensis, επιβεβαιώνω τα σα έγραψα
ρίζουμε εξ ολοκλήρου. παραπάνω και υπογράφω την παρού-
O ίδιος ο προαναφερμενος Aντώ- σα ενρκως».
νιος Bασιλάκης έγραψε την παρού-
σα. «H Aνάσταση». Eργο του Aντώνιου Bασιλάκη. San Marziale. Yψος περ. 6 μέτρα. Yποσημειώσεις:
Eγώ, ο Marco dalla Carità, επιβε- 1) O gastaldo ήταν, ανάλογα με την περίπτωση, δι-
βαιώνω επιπροσθέτως τα παραπάνω. και των εκλαμπροτάτων και εξοχοτά- π το σχέδιο, για τους λγους που καστικς επιμελητής ή επιστάτης κτημάτων – α-
των κυρίων επί των οικοδομικών του θα αναφέρω. κμη και επίτροπος εκκλησίας. Eδώ πρκειται
Eγώ, ο Battista Marcuzi επιβεβαιώ- για τον «δικαστή της αδελφτητας.
νω επιπροσθέτως τα παραπάνω. Aνακτρου, για να δω τα έργα ζω- Kαι πρώτα - πρώτα γιατί τα συ- 2) Busta Proveditori al Sal, Nο 48.
Eγώ, ο Piero Lucadello ικανοποιη- γραφικής που έχουν γίνει στη νέα αί- μπλέγματα των λουλουδιών θα ήσαν 3) Γεννημένος στη Brescia στα 1591, ο Domenico
μένος με τα παραπάνω. θουσα της Aυτού Γαληντητας και υπερμεγέθη και δυσανάλογα αν εί- Bruni ήταν μέλος της αδελφτητας των Bενετών
να κρίνω αν αυτά είναι αντάξια της χαν γίνει σύμφωνα με το σχέδιο, για- ζωγράφων απ το 1636 έως το 1639. Σήμερα,
Tην 1η Aπριλίου 1597, μετρήθηκαν σώζεται η οροφή που ζωγράφισε στην εκκλησία
απ τον κύριο Juanne Contarini για αίθουσας και ακμα αν αυτά εκτελέ- τί βρίσκονται σε ύψος πολύ κοντά του San Martino, απέναντι απ την είσοδο του
το δικ του μερίδιο 40 λίρες». στηκαν πως έπρεπε απ τον κύριο στο πεδίο ρασής μας. Arsenale. Πέθανε στα 1666.
Dominico Bruni2, σε εκτέλεση των ο- Δεύτερον: το τι έκανε το έργο
Δεύτερο αυτγραφο δηγιών τους. τμηματικά, κατά τη σειρά των στύλων,
Eυχαριστούμε την «A.E.E. Aργυρομεταλ-
Kατέβαλα κάθε επιμέλεια, παρ- είναι πιο κουραστικ και χρειάζεται λευμάτων και Bαρυτίνης» και τους M.I. Mα-
«Eγώ, ο Antonio Aliensis, προσκλή- ντος του προαναφερθέντος αρχιμη- μεγαλύτερη θεωρητική κατάρτιση απ’ νούσακα ακαδημαϊκ, Xάρη K. Mακρυκώ-
θηκα απ τον κύριο Bortolo, αρχιμη- χανικού κυρίου Bortolo, για να εξε- τι φαίνεται στο σχέδιο, γιατί έτσι στα και Σίμο Mιλτ. Συμεωνίδη για τη βοήθεια
και το φωτογραφικ υλικ που μας παραχώ-
χανικ του Δουκικού Aνακτρου, με- τάσω καλά αυτά τα έργα και βρίσκω φαίνονται πολλά ανάγλυφα, σκαλί- ρησαν για το αφιέρωμα.
τά απ εντολή της Γαληντητάς του πως τα έργα είναι πολύ πιο σωστά α- σματα και άλλες λεπτομέρειες που

KYPIAKH 13 ΦEBPOYAPIOY 1994 - H KAΘHMEPINH 19


ΔIΣKOI
Tης Γιώτας Συκκά
EINAI και οι δύο συνθέτες διαφο-
ρετικού ύφους, απ’ αυτούς που έ-
χει συνηθίσει η ελληνική δισκο-
γραφία. O πρώτος, ο Γιώργος
Tσαγγάρης, είναι γνωστς για τη
μουσική θεατρικών παραστάσεων
τίμημα
που έχει γράψει αλλά και για τις
τιμητικές του διακρίσεις τσο στην
Eλλάδα σο και στο εξωτερικ.
«Φυσάει» (MINOS) είναι λοι-
πν ο τίτλος του πρώτου του δί-
σκου, τον οποίο στηρίζει ερμηνευ-
τικά ο Bασίλης Παπακωνσταντί-
νου. «Δίσκος που προέκυψε απ
την ανάγκη για μια δουλειά με λο-
γισμ και μ’ νειρο», πως λέει ο
συνθέτης και αντίθετα απ τα ση-
μεία των καιρών βασίζεται σε ποί-
ηση και χι σε στίχους. Στον ποιη-
τικ κσμο του Tάσου Λειβαδίτη
που στο «Φυσάει» παρουσιάζεται
άλλοτε μελωδικά κι άλλοτε δυνα-
μικά απ τον ερμηνευτή. O Bασί-
λης Παπακωνσταντίνου ταλα-
ντούχος τραγουδιστής –που τα τε-
λευταία χρνια περιορίζεται σε ε-
πιλογές οι οποίες δεν θα μπορού-
σαν να θεωρηθούν οι καλύτερες
γι’ αυτν– εδώ, θυμίζει τον παλι
του εαυτ, ττε που εμφανιζταν
σε μπουάτ ή δίπλα στον Mίκη Θε-
οδωράκη.
H συμμετοχή του ηθοποιού
Γιώργου Mιχαλακπουλου έδωσε
μια διαφορετική μορφή στην ποίη-
ση που μεταφέρεται στη δισκο-
γραφία.
 O δεύτερος, ο Δημήτρης Πα-
παδημητρίου, είναι γνωστς ως
κινηματογραφικς συνθέτης. Δε-
καπέντε χρνια γεμάτα επιτυχίες,
βραβεία, δίσκους...
Kαι τώρα να, εμφανίζεται για
πρώτη φορά με τραγούδια τα ο-
ποία έγιναν αμέσως επιτυχίες, α-
φού πρκειται γι’ αυτά που στήρι-
ξαν την τηλεοπτική «Aναστασία».
O Παπαδημητρίου που μέχρι
πρτινος ασχολείτο με τα σάου-
ντρακ καθώς και με κλασικά έργα
(αποφεύγοντας συνειδητά τα τρα-
γούδια) έδειξε κάνοντας αυτ το
πείραμα, τι μπορεί με την ίδια ευ-
κολία να επιβιώσει –και μάλιστα ε-
πιτυχώς– σε έναν διαφορετικ χώ-
ρο της δισκογραφίας, που λα
κινούνται και καθορίζονται με άλ-
λους καννες.
Στην «Aναστασία» (Polygram)
ωστσο είναι φανερ τι επέβαλε
τους δικούς του, με άξιο συμπαρα-
στάτη την Λίνα Nικολακοπούλου,
η οποία έγραψε στίχους ευαίσθη-
τους και άμεσους αλλά και την
Eλευθερία Aρβανιτάκη που ερμη-
νεύει τα τραγούδια. Eνα στοίχημα
με τον εαυτ του, που φαίνεται
πως κέρδισε, εύκολα, ο Δ. Παπα-
δημητρίου.
20 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 13 ΦEBPOYAPIOY 1994
Yφολογικ
«Γάμοι του Φίγκαρο» του Mπωμαρσαί στο θέατρο «Aλφα»
Tου Γιάννη Bαρβέρη
«Eίστε υπέρ ή κατά
Σκεφθείτε το καλά.
Θα περιμένω.»
Mαν. Aναγνωστάκης,
«O στχος»
ΘA ΠPEΠEI επιτέλους να γίνει αντι-
ληπτ απ τους ανθρώπους του θεά-
τρου μας, και ιδίως απ τους νετε-
ρους, τι η τέχνη τους είναι σε τέ-
τοιο βαθμ απαιτητική ώστε συνυ-
φαίνεται με την λη πολιτεία και τη
ζωή τους. Δεν είμαι απ τους «τα
φαιά φορούντας» ούτε έχω διάθεση
να παραστήσω τον Kάτωνα τον Tιμη-
τή. Eίχε μως τα δίκια του ο Kουν -
ταν απαγρευε στα στελέχη του την
εμπλοκή τους σε μορφές καλλιτεχνι-
κής διατύπωσης που θα τους απο-
προσανατλιζαν απ το κύριο έργο
τους. Eυτυχώς, υπάρχουν και σήμε-
ρα σκηνοθέτες και ηθοποιοί, που τη-
ρούν, με βαριές προσωπικές θυσίες,
την ίδια τακτική. Φοβούμενοι τη σύγ-
χρονη τηλεοπτική Σειρήνα και τον α-
ναπτρεπτο, σταδιακ και ύπουλο,
εκχυδαϊσμ της αισθητικής τους απ
το συμφυρμ τους με τη διεκπεραιω-
τική αυτή υπθεση, μένουν πιστοί
στις θερμοπύλες της Θυμέλης και
τεχνουργούν με το προσωπικ τους
εργαλείο τις μορφές που επιζητούν
τα υψηλά κείμενα. Στην αυστηρή αυ-
τή επιλογή εγείρεται βέβαια η ένστα-
ση του βιοπορισμού. Δίκαια ή άδικα,
το θέατρο δυστυχώς δίνει την απά-
ντησή του που, τις περισστερες φο-
ρές, είναι κι αυτή αυστηρή. Δεν είναι
δυνατν ένας ηθοποις να κατατρύ-
χεται το πρωί με υποπροϊντα μιας
μαζικής υποκουλτούρας γραμμένα
και σκηνοθετημένα στο πιο επιπ-
λαιο γνατο και το βράδυ να έχει τη
φιλοδοξία να οργανώσει πάλι τον ε-
αυτ του στη λογική και στην υφολο-
γία ενς Σαίξπηρ, ενς Mαριβ, ενς
Oυάιλντ, ενς Mίλερ, ενς Πιραντέ-
λο. H θεατρική υπσταση μάς απαιτεί
ολκληρους, ζητάει την ψυχή μας κι
χι την τεχνική της ψυχής μας. Λέω
αυτ το τελευταίο επειδή είναι πιθα-
ν να υπάρχουν ηθοποιοί των οποί-
ων το ταλέντο, η ευελιξία και η οξυ-
δέρκεια τους επιτρέπουν να πραγμα-
τώνουν αυτή την ακαριαία μετάβαση
και κατά συνέπεια να νομίζουν πως
είναι εφικτ το να διατηρούν και την
πίτα γερή και το σκυλί χορτάτο. H
πράξει δείχνει, έστω και με τον και-
ρ, πως το να αλλοιθωρίζεις κατά τέ-
τοιο τρπο, κουράζει το μέγα εφ-
διο, τα μάτια της ψυχής.
Oσα προηγήθηκαν δεν αφορούν α-
κριβώς στην παράσταση των «Γάμων
του Φίγκαρο» (1784) του Mπωμαρσαί
που παρουσιάστηκε στο θέατρο
«Aλφα» με τη σκηνοθετική φροντίδα
του Kοραή Δαμάτη. Aφορούν ένα
KPITIKH
Oι ηθοποιοί Δήμητρα Xατούπη, Πένυ Παπουτσή και Γιάννης Nταλιάνης, πρωταγω-
νιστούν στο έργο «Γάμοι του Φίγκαρο», που παρουσιάζεται στο θέατρο «Aλφα»
πλήθος αθηναϊκών θεαμάτων που
λειτουργούν και θα λειτουργούν με
βάση παρμοιες προδιαγραφές. Eν
προκειμένω, το θέμα έχει εφαρμογή
και σε άλλους αλλά ιδιαίτερα στο
πρωταγωνιστικ δίδυμο Γ. Παρτσα-
λάκης-Δημ. Xατούπη. O Παρτσαλά-
κης (Φίγκαρο) είναι ένας εξαιρετικς
λαϊκς κωμικς ισχυρής φλέβας, με
διαίσθηση, εκρηκτικούς ρυθμούς,
προσωπική ευρηματικτητα, ζωντά-
νια, γκελ στην πλατεία, γνώση του
θεατρικού χρνου και εύφορο κέφι.
Nα μως που τα τσα του επιχειρή-
ματα δεν φαίνονται ικανά να υποτά-
ξουν (ή να υποταχθούν) στο στιλ
μιας δεδομένης εποχής του θεά-
τρου. Oλες αυτές οι ευφρσυνες ι-
διτητες που ανέφερα μοιάζουν εδώ
μ’ ένα παράταιρο κοστούμι γεμάτο
πούλιες και στρας, που μως τώρα
δεν χρειάζεται. Eίναι σαφές πως ο η-
θοποις, δεν πήρε ίσως άλλο δρμο,
αλλά τουλάχιστον ο ρλος απ άλλο
δρμο ανιχνεύεται. Aνάλογες παρα-
τηρήσεις θα είχε να κάνει κανείς για
τη Δ. Xατούπη – Σουζάνα, της οποίας
οι αναγνωρίσιμες δυναττητες έ-
χουν καλύψει με επάρκεια λιγτερο
απαιτητικές παραστασιακές εκδο-
χές. Δεν αρνούμαι τι κι εδώ, πίσω α-
π ένα ευφυές στιλιζάρισμα, προ-
σπάθησε ηρωικά να υποδυθεί τη ζη-
τούμενη σουμπρέτα. Nα την υποδυ-
θεί μως, και χι να την είναι. Aρκεί;
Γνωρίζει πρώτος και πολύ καλά ο
Kορ. Δαμάτης τι δεν αρκεί. Πιστεύω
πως ο Δαμάτης, απ’ τον οποίο ήδη έ-
χουμε δει κάποιες αρκετά σημαντι-
κές παραστάσεις και προσδοκάμε
βέβαια κι άλλες, έχει κι αυτς μερί-
διο ευθύνης: Kμψυνε μεν τη μετά-
φραση Σημηριώτη στους διαλγους
αλλά μάλλον αδέξια θα χαρακτήριζα
τα ψαλιδίσματα που επέφερε στην
πλοκή πως και το μπέρδεμα του
θιάσου με τη σπανιλικη καταγωγή
του Φίγκαρο. Eτσι, η ήδη περιελιγμέ-
νη αυτή ιστορία έχασε την καθαρ-
τητά της για το θεατή.
Θέλησε για ανεξήγητους λγους
να «σοβαρέψει» τον αφρ της κωμω-
δίας με ιστορικοϊδεολογικές αντιστί-
ξεις της Γαλλικής Eπανάστασης και
εμβλιμο φωνητικ φντο τον Mαρά.
Eπέτρεψε ένα βαρύ, αλειτούργητο,
«άλλο» σκηνικ υπογραφής της Aν.
Mαχαιριανάκη, της οποίας και μνα
τα εξαίσια κοστούμια χάριζαν κλίμα
κι εποχή, ήτοι αυτούσιο σκηνικ.
Aφησε σε μια ράθυμη μουσική με-
λαγχολία τον Γ. Tσαγκάρη. Ή ακμα
δεν υπέδειξε στην καλή Π. Παπουτσή
(Kμησσα) τι η θητεία στο Eθνικ
δεν σημαίνει τι πρέπει το «δράμα»
ενς ρλου κωμωδίας να το παίζου-
με ως δραματική συνοφρύωση αλλά
ως καταλύτη κωμικής ευφροσύνης.
Ή άφησε την Kατ. Kαραγιάννη (Mαρ-
κελίνα) στην συμβατική της ορθτη-
τα, αλλά μακριά απ το χυμώδες.
Eνας υπέροχος γνώστης του στιλ
σας περιμένει σ’ αυτ το εγχείρημα:
ο κμης Aλμαβίβα του Γ. Nταλιάνη.
Kαι δυο λαμπερές ντες στιλιζαρί-
σματος: Γ. Σουξές – Mπαζίλιο και ο Θ.
Mπογιατζής – κηπουρς.
Mαιανδρική ίντριγκα, σκηνικ παι-
γνίδι και κοινωνική σάτιρα του Mπω-
μαρσαί εκλήθησαν να υποκαταστή-
σουν την πηγή της Kανάθου για τα-
λαντούχους βιοπαλαιστές, νοσταλ-
γούς της αθωτητάς τους. Συγκινη-
τικ, και το εννοώ. Mήπως μως, σαν
περάσει καιρς, ου παντς πλειν (και
αποπλύνειν) ες ...Kάναθον;
KYKΛOΦOPHΣAN
Mαριρας και Θανάση Eξαρχ-
πουλου «Tο πανηγύρι», εκδσεις
«Aίολος», Aθήνα 1993.
Γιατί άραγε τα ελληνπαιδα είναι
τσο λίγο εξοικειωμένα με την ελλη-
νική παραδοσιακή μουσική; Tο τέ-
ραστιο κεν στη μουσική μας εκπαί-
δευση καλύπτει το νέο βιβλίο με κα-
σέτα «Πανηγύρι» στη σειρά «Hχοει-
κνες» της Mαριρας και του Θανά-
ση Eξαρχπουλου. Mε τη βοήθεια
των πολύχρωμων σελίδων του και
της ποικιλίας μουσικών του φράσε-
ων, μεταφερμαστε στο γλέντι που
ακολουθεί ένα χαρούμενο χωριάτι-
κο γάμο. Mε το κλαρίνο, το λαούτο,
τη λύρα, το νταούλι, το ντέφι, το σα-
ντούρι και το βιολί, οι λαϊκοί οργα-
νοπαίκτες ξεσηκώνουν τους καλε-
σμένους και δημιουργούν ένα μονα-
δικ μουσικ ξεφάντωμα.
Dominique Bona «Romain
Gary», μετ. Aνδρέα Bαχλιώτη, εκ-
δσεις «Xατζηνικολή», Aθήνα
1993, σ.σ. 440, τιμή 4.000 δρχ.
H ζωή του Pομέν Γκαρί δεν έχει
τίποτε να ζηλέψει απ ένα συναρ-
παστικ μυθιστρημα. Eτσι η Nτο-
μινίκ Mπονά, με ένα πρώτης τάξεως
υλικ στα χέρια της, συνθέτει μια δι-
εισδυτική βιογραφία για τον μικρ
μετανάστη Pομέν Kατσέφ, που σαν
ακούραστος δρομέας διήνυσε τερά-
στιες αποστάσεις για να γίνει ο Pο-
μέν Γκαρί. Kαι συνέχισε ξεπερνώ-
ντας τον, με τη δημιουργία ενς
πλασματικού προσώπου, του Eμίλ
Aζάρ για να φθάσει στο τέλος στην
αυτοκτονία.
«Ψυχανάλυση και Ψυχοθερα-
πεία», εκδσεις «Kάκτος», Aθή-
να, Nοέμβριος 1993, τεύχος 1ο.
Περιοδικ που έχει στχο τη δη-
μοσίευση άρθρων πάνω σε κλινικά,
τεχνικά και θεωρητικά θέματα ψυ-
χαναλυτικού ή ψυχοθεραπευτικού
περιεχομένου, το πρώτο τεύχος του
«Ψυχανάλυση και Ψυχοθεραπεία»
περιλαμβάνει κείμενα των Adam
Limentani «Σχετικά με τη θεραπεία
της ομοφυλοφιλίας», Eφης Λάγιου-
Λιγνού «Ψυχαναλυτική παρατήρη-
ση βρέφους», Γρ. Mανιαδάκη «Aσυ-
λο και αποϊδρυματοποίηση: ψυχο-
δυναμικές συνιστώσες», Παν. Σα-
κελλαρπουλου «To Freud Forum
και οι λειτουργίες του», Aνδρέα
Γιαννακούλα «Tο χλντιν του συ-
ναισθηματικού χώρου», Eιρήνης Σι-
νάνογλου «H διεργασία της αντιμε-
ταβίβασης», Robert Hinshelwood
«Tο νοσοκομείο ημέρας και η σύν-
θετη γονεϊκή φιγούρα» και Bασ.
Mαούτσου «Eίναι δυνατή η ψυχα-
νάλυση ασθενών άνω των 50 ετών;».
Tο περιοδικ κυκλοφορεί κάθε Nο-
έμβριο και Mάιο (τηλ. 8081462).
BIBΛIO
H Aρχαία Eλλάδα
Eπτά μελέτες απ την ελληνική και ξένη βιβλιογραφία
ΣE EΛΛAΔA και εξωτερικ η βιβλιο- σημασία της σάτιρας και των ιδιαίτε-
γραφία για την αρχαία Eλλάδα αν- ρων γνωρισμάτων του σατιρικού. Στο
θεί. δεύτερο μέρος γίνεται μια σύντομη πα-
Mary R. Lefkowitz «Γυναίκες στον ρουσίαση των αρχαίων Eλλήνων και
ελληνικ μύθο», μετ. Aμαλία Mεγα- Pωμαίων σατιρικών και τα έργα τους
πάνου, εκδσεις «Kαστανιώτη», ως την 2η εκατονταετία μ.X., καλύπτο-
Aθήνα 1993, σ.σ. 254. ντας τη σατιρική δημιουργία χιλίων πε-
Kαθηγήτρια κλασικής φιλολογίας ρίπου ετών.
στη Mασαχουσέτη, η συγγραφέας α- Kαρλα Pάινσμπεργκ «Γάμος-ε-
πορρίπτει την άποψη τι οι ελληνικοί ταίρες και παιδεραστία στην Aρχαία
μύθοι αντανακλούν ένα κσμο που οι Eλλάδα», μετ. Δημοσθένη Γεωργο-
άνδρες κρατούν τις γυναίκες υποχεί- βασίλη - Mαριέλα Φράιμπερ, εκδ-
ριές τους επειδή φοβούνται την ισχυρή σεις «Παπαδήμα», Aθήνα 1993, σ.σ.
σεξουαλικτητά τους. Προσφεύγοντας 330.
απ’ ευθείας στα αρχαία κείμενα, η Mαί- H σεξουαλική επανάσταση της δεκα-
ρη Λέφκοβιτς φωτίζει τα σημεία εκείνα ετίας του ’60 ενεθάρρυνε τους αρχαιο-
της γυναικείας εμπειρίας που κατά τη
λγους να παραμερίσουν τους δισταγ-
γνώμη της έχουν παραξηγηθεί: τη χωρι- μούς τους και να ασχοληθούν με το ζή-
στή ζωή, το γάμο, την επιρροή των γυ- τημα του τρπου που οι αρχαίοι Eλλη-
ναικών στην πολιτική ζωή, την αυτοθυ- νες ικανοποιούσαν τη γενετήσια ορμή
σία και τη μισογυνία. Aποδεικνύει επί- τους. Ως πηγές χρησιμοποιούν τις γρα-
σης τι ένα απ τα θλιβερά μηνύματα πτές μαρτυρίες (κείμενα και επιγρα-
της αρχαίας μυθολογίας δεν είναι η ά- μπειρίας; O Zαν Πιέρ Bερνάν συζητά φές), καθώς και τις εικαστικές (αγγεία,
θλια τύχη των γυναικών αλλά η σκληρή με τους μαθητές και φίλους του Φρ. ανάγλυφα και γλυπτά), που φυλάσσο-
ζωή που έπρεπε να αντιμετωπίσουν - Φροντιζί-Nτικρού, Φρανσουά Aρτγκ νται σε βιβλιοθήκες, μουσεία και ιδιωτι-
λοι μαζί - γυναίκες, άντρες και παιδιά. προσπαθώντας να ορίσει τι ήταν η αρ- κές συλλογές.
χαία ελληνική σκέψη.
A. Andrewes «H τυραννία στην Eπιστημονική συνεργάτιδα στο
Walter Burkert «Aρχαία ελληνική
Aρχαία Eλλάδα», μετ. Mαίρη Kάσου, Aρχαιολογικ Iνστιτούτο της Φρα-
εκδσεις «Kαρδαμίτσα», Aθήνα θρησκεία. Aρχαϊκή και κλασική επο- γκφούρτης, η Kαρλα Pάινσμπεργκ ε-
χή», μετ. N.Π. Mπεζαντάκος-Aφρ.
1993, σ.σ. 232, τιμή 2.000 δρχ., β΄ έκ- ξετάζει το θέμα αυτ σε τρεις κύκλους
Aβαγιανού, εκδσεις «Kαρδαμί-
δοση. της κοινωνικής ζωής των Eλλήνων: το
Παρουσιάζοντας συνοπτικά τα τυ- τσα», Aθήνα 1993, σ.σ. 694. γάμο, το θεσμ των εταίρων και την
ραννικά καθεστώτα της ελληνικής αρ- «H αρχαία ελλληνική θρησκεία» συ- παιδεραστία.
χαιτητας απ τον 7ο ώς το 2ο π.X. αι- γκαταλέγεται ήδη μεταξύ των κλασι- Bασ. A. Kύρκος «Aρχαίος Eλληνι-
ώνα, ο Aγγλος ιστορικς προσπαθεί να κών έργων, βιβλίο γεμάτο γνώσεις αλλά κς Διαφωτισμς και Σοφιστική»,
δείξει τι οι πρώτοι τύραννοι ήταν και ιδέες ή συσχετισμούς και συγκρί- εκδσεις «Παπαδήμα», Aθήνα 1993,
προϊντα αστάθειας των καιρών τους, σεις κάθε είδους. Hδη το αμερικανικ σ.σ. 340, β’ έκδοση.
προϊντα κυρίως κατάρρευσης των αρ- New York Review of Books το θεωρεί
Oι παλαιτεροι ιστορικοί της ελληνι-
χαϊκών καθεστώτων. ως την καλύτερη ιστορία της ελληνικής
κής φιλοσοφίας αντιμετώπισαν τους
θρησκείας για την παρούσα γενιά ενώ
Jean Pierre Vernant «H ελληνική σοφιστές και τη διδασκαλία τους απ
το London Review of Books το χαρα-
σκέψη», μετ. Σία Aναγνωστοπού- την οπτική της πλατωνικής πολεμικής
κτηρίζει ως θαύμα υπεύθυνσης επιστη-
λου, εκδσεις «Eλληνική Γράμμα- δημιουργώντας την εντύπωση τι ο σο-
τα», Aθήνα 1993, σ.σ. 47. μονικής σκέψης.
φιστής ταυτίζεται με την άρνηση του
Yπάρχει ένας ιδιαίτερος ελληνικς Bάγγος Παπαϊωάννου «H σάτιρα φιλοσοφικού λγου. Mε το βιβλίο αυτ
άνθρωπος; Kαι πώς εκφράστηκε μέσα στην αρχαία ελληνική και λατινική επιχειρείται η ριζική αναθεώρηση των
απ διανοητικές μορφές τσο διαφορε- λογοτεχνία», Eκδοτική Oμάδα, Θεσ- αντιλήψεων τούτων με τεκμήρια χι μ-
τικές πως η τέχνη, η φιλοσοφία, η ι- σαλονίκη 1993, σ.σ. 87, β΄ έκδοση. νον απ το πλατωνικ έργο αλλά κυ-
στορία και η τραγωδία καθώς και μέσα Tο πρώτο μέρος του βιβλίου προσ- ρίως απ τα αποσπάσματα των ίδιων
απ τις μορφές της θρησκευτικής ε- διορίζει την αισθητική και κοινωνική των σοφιστών.
NEEΣ EKΔOΣEIΣ
ούν τη μ
Miguel de Unamuno «Tο παρτι γνωρίζω τι σο ζω δε στο Σρούσμπερι δέχεται με ση, εκδσεις «Oλκς»,
τραγικ αίσθημα της ζω- θα τις βρω. H θρησκεία μου χαρά στους κλπους του τον Aθήνα 1993, σ.σ. 178, τιμή
ής», μετ. H.Π. Nικολούδης, είναι ο αδιάκοπος και ακατα- Mέριετ Aσπλεϊ, γιο φεουδάρ- 2.200.
εκδσεις «Printa», Aθήνα πνητος αγώνας με το μυστή- χη, που επιθυμεί να γίνει μο- Tο έργο διερευνά την έμ-
1993, σ.σ. 436. ριο. H θρησκεία μου είναι ο α- ναχς. Σύντομα μως ο νεα- φυτη στο ανθρώπινο πνεύμα
Kσμος του είναι ο κσμος γώνας με το Θε... απορρίπτω ρς δκιμος γίνεται μια ενο- τάση να γνωρίζει με λα τα
του παραδξου και η τάση την αιώνια άγνοια. Kαι οπωσ- χλητική παρουσία, πειθήνιος μέσα, το παρελθν, το παρν
του αυτή ενισχύεται απ την δήποτε θέλω να αναρριχηθώ και υπάκουος τη μέρα, αλλά και κυρίως το μέλλον. Παρα-
ακραία ιδιοσυγκρασία του. στο ακατρθωτο». τρομακτικς και φοβερς τη κολουθώντας την πορεία της
Tο έργο του, η ζωή του και η νύχτα, αφού ο ύπνος του τα- μαντείας μέσα στους αιώνες,
προσωπικτητά του εκφρά- Eλις Πίτερς «O μοναχς ράσσεται απ βίαιους εφιάλ- ο αναγνώστης καταλαβαίνει
ζονται καλύτερα απ σα υ- του διαβλου», μετ. Γιάννα τες. Eτσι σύντομα θα αποκτή- το δίκαιο της έγνοιας του αν-
ποστηρίζει στο δοκίμι του Aναστοπούλου, εκδσεις σει το παρατσούκλι «ο μονα- θρώπου να αναζητεί την ερ-
«H θρησκεία μου»: «H θρη- «Aγρωστις», Aθήνα 1993, χς του διαβλου». μηνεία των βιοτικών φαινο-
σκεία μου», λέει, «είναι η ανα- σ.σ. 300. μένων πέρα απ την ορατή
ζήτηση της αλήθειας στη ζωή, Tο φθινπωρο του 1140 το Pέιμον Mπλοχ «H μα- ζωή του –στον κσμο των
και της ζωής στην αλήθεια, μοναστήρι των Bενεδικτίνων ντεία», μετ. Aριστέα Παρί- συμβλων που προσωποποι-
KYPIAKH 13 ΦEBPOYAPIOY 1994 - H KAΘHMEPINH 21
 ΘEAMATA
KINHMATOΓPAΦOI P
μπιν Γουίλιαμς Kυρία Nταπφάιρ (κωμωδ. K) Ωρες 6-8.30-11 μ.μ.
MAPOYΣI AΣΣOΣ-ONTEON 1* (Λ. Kηφισίας 215 Mαρούσι.
6208939)
Aνήθικη πρ
ταση (αισθημ. περιπ. A) Ωρες 5.10-7.40-10.10 μ.μ.
Tα χρ
νια της αθω
τητας (περιπ. K) Ωρες 5.05-7.45-10.25 μ.μ.
TPIA AΣTEPIA (N. Hράκλειο, τηλ. 2826873)
Addams familly 2 (κωμωδ. K) Ωρες 6.15-8.10-10.15 μ.μ.
ΦOIBOΣ (Περιστέρι, τηλ. 5711105)
MAPOYΣI AΣΣOΣ - ONTEON 2* (Λ. Kηφισίας 215 τηλ. 6208939) Aλαντίν (κινούμ. σχέδια K) Ωρες 6.15-8.15-10.15 μ.μ. Mετα-
Eπειδή οι ώρες προβολών μπορεί να διαφοροποιηθούν κατά μερικά λεπτά, προτιμήστε M. Butterfly (περιπ. A) Ωρες 6.10-8.20-10.30 μ.μ. γλωττισμένο 6.15 μ.μ. και 8.15-10.15 μ.μ. Mε υποτίτλους
METAΛΛEION* (Παγκράτι, τηλ. 7511515)
πρώτα να τηλεφωνείτε. Aνήθικη πρ
ταση (αισθημ. περιπ. A) Ωρες 5.20-7.50-10.20 μ.μ. ΣYNOIKIAKOI
Oι κινηματογράφοι που έχουν * διαθέτουν Nτ)λμπι Στέρεο. METPOΠOΛITAN* (Bουλ/νης Πλ. Kαλογήρων τηλ. 9706010)
M. Butterfly (περιπ. A) Ωρες 6-8.10-10.20 μ.μ. ANNA NTOP (πλατ. Γλυφάδας, τηλ. 89.46.617)
MΠPONTΓOYAIH* (Πατησίων - Aγ. Mελετίου, τηλ. 8620232) Eνας τέλειος κ
σμος (περιπέτεια) Ωρες 5.30-8.15-11 μ.μ.
Pομπέν των δασών οι ήρωες με τα κολάν (κωμωδία K) Ωρες 6.40-
A£HNA™ ATTAΛOΣ* (Nέα Σμύρνη τηλ. 9331280) 8.50-11 μ.μ. ΠPOAΣTIΩN
Eνας τέλειος κ
σμος (περιπ.) Ωρες 5.30-8.15-11 μ.μ. Aπ
γευμα ώ- NANA* (Bουλιαγμένης, τηλ. 9711285)
ρα 3.30 μ.μ. Eλευθερώστε τον Γουίλι Aνήθικη πρ
ταση (αισθημ. περιπ. A) Ωρες 5.10-7.40-10.10 μ.μ.
A' ΠPOBOΛHΣ ATTIKA* (Πλατεία Aμερικής, τηλ. 8674252 - 8674078)
ΔIANA* (Mαρούσι, τηλ. 8028587)
NIPBANA* (Λεωφ. Aλεξάνδρας, τηλ. 6469398) P
μπιν Γουίλιαμς Kυρία Nταπφάιρ (κωμωδ. K) Ωρες 5.30-8-
P
μπιν Γουίλιαμς Kυρία Nταπφάιρ (κωμ. K) Ωρες 6-8.30-11 μ.μ. M. Butterfly (περιπ. A) Ωρες 6.45-8.55-11.05 μ.μ. 10.20 μ.μ.
AABOPA* (T. Iπποκράτους, 6423271 - 6462253 Air Condition
P
μπιν Γουίλιαμς Kυρία Nταπφάιρ (κωμ. K) Ωρες 4-6.10-8.30-11 ATTIKON* (Oδ
ς Σταδίου, τηλ. 3228821) OΠEPA AΣΣOΣ - ONTEON* (Oδ
ς Aκαδημίας 57. Tηλ. 3622683) ΠAΛΛAΣ (Eλευσίνα, τηλ. 5546990)
μ.μ. Mια καρδιά του χειμώνα Ωρες 6-8.10-10.30 μ.μ. Aνήθικη πρ
ταση (αισθημ. περιπ. A) Ωρες 5.20-7.50-10.20 μ.μ. P
μπιν Γουίλιαμς Kυρία Nταπφάιρ (κωμωδία K)
ABANA AΣΣOΣ-ONTEON* (Λ. Kηφισίας 234. 6715905) AΦAIA* (Kαλλιθέα, τηλ. 9595534) OPΦEYΣ* (Aρτέμωνος 57 - Aγ. Iωάννης Bουλ/νης, 9019724) ΠOΛITIΣTIKO KENTPO NEΩN ΛIOΣIΩN (Aγ. Φανουρίου 99, τηλ.
Στιγμι
τυπα (περιπ. K) Ωρες 6.30-10 μ.μ. Nύχτα πρεμιέρας (περιπ. K) Ωρες 7.45-10.30 μ.μ. Eνας τέλειος κ
σμος (περιπ.) Ωρες 4.45-7.35-10.15 μ.μ. 2637395)
AEΛΛΩ* (Πατησίων, 8214675) AXIΛΛEYΣ* (Πατησίων 177, τηλ. 8656355) OΣKAP* (Aχαρνών 330 - K. Πατήσια. 2281563) Kάθε Παρασκευή - Kυριακή ώρες 6.30-8.30 μ.μ. H κυρία της Σα-
M. Butterfly (περ. A) Ωρες 6.40-8.50-11 μ.μ. Tα χρ
νια της αθω
τητας (περιπ. K) Ωρες 5.40-8.20-11 μ.μ. P
μπιν Γουίλιαμς Kυρία Nταπφάιρ (κωμωδ. K) Ωρες 5.45-8.15- γκάης. Kυριακή πρωί ώρα 11.00 Iππ
τες της ελεεινής τραπέζης
AΘHNA (Aβύδου 93, Aνω Iλίσια, τηλ. 77.92.568) ΓAΛAΞIAΣ* (Aρχή Λεωφ. Mεσογείων, τηλ. 7773319) 10.45 μ.μ. ΣOΦIA (Aργυρούπολη, τηλ. 9927447)
Aλαντίν (κιν. σχέδια K) Ωρες 4.20-6.20-8.20-10.20 μ.μ. Pομπέν των δασών οι ήρωες με τα κολάν (κωμωδία K) Ωρες 6.40- ΠAΛAΣ* (Παγκράτι, 7515434) P
μπιν Γουίλιαμς Kυρία Nταπφάιρ (κωμωδ. K) Ωρες 5.30-8-
Mεταγλωττισμένο 4.20-6.20 μ.μ. και 8.20-10.20 μ.μ. με υπ
τιτλους 8.50-11 μ.μ. P
μπιν Γουίλιαμς Kυρία Nταπφάιρ (κωμωδία K) Ωρες 6.05-8.35-11 10.30 μ.μ.
AΘHNA* (Στάση Kεφαλληνίας, τηλ. 8233149) ΔANAOΣ* (Λεωφ
ρο Kηφισίας - Παν
ρμου, 6922655) Διαθέτει και μ.μ.
Aνήθικη πρ
ταση (αισθημ. περιπ. A) Ωρες 3.40-6.10-8.40-11 μ.μ. parking ΠΛAZA* (Λ. Kηφισίας Φλ
κα, τηλ. 6921667 - 6917722)
AΘHNAION* (T. Aμπελοκήπων, τηλ. 7782122) Air Condition Aνήθικη πρ
ταση (αισθημ. περιπ. A) Ωρες 3.40-6.10-8.40-11 μ.μ. 3 χρώματα η μπλε ταινία (K) Ωρες 5-7-9-11 μ.μ.
¶EIPAIA
Eνας τέλειος κ
σμος (περιπ.) Ωρες 5.30-8.15-11 μ.μ. ΔIANA* (Hλ. Σταθμ. Mαρούσι, τηλ. 8028587) ΠTI ΠAΛAI* (Bασ. Γεωργίου B' Pιζάρη, τηλ. 7291800 - 7243707)
AΛEΞANΔPA* (Kαλλιθέα. Tηλ. 9560306) P
μπιν Γουίλιαμς Kυρία Nταπφάιρ (κωμωδία K) Ωρες 5.30-8-10.20 3 χρώματα η μπλε ταινία (K) Ωρες 6.20-8.20-10.20 μ.μ. A' ΠPOBOΛHΣ
3 χρώματα η μπλε ταινία (K) Ωρες 5-7-9-11 μ.μ. μ.μ. Aπ
γευμα ώρα 3.30 Aλαντίν μεταγλωττισμένο
PAΔIO ΣITY AΣΣOΣ - ONTEON* (Πατησίων Στάση Λυσσιατρείο, AΠOΛΛΩN* (Πασαλιμάνι, τηλ. 4297502)
AΛEΞANΔPA* (Πατησίων - O.T.E., Tηλ. 8219298 - 8832666) EΛΛH* (Oδ
ς Aκαδημίας, τηλ. 3632789) τηλ. 8674832)
Kαλιφ
ρνια (A) Ωρες 6.20-8.40-11 μ.μ. 3 χρώματα η μπλε ταινία (K) Ωρες 6.15-8.20-10.30 μ.μ. Eνας τέλειος κ
σμος (περιπ.) Ωρες 5.30-8.15-11 μ.μ. M. Butterfly (A) Ωρες 6-8.10-10.20 μ.μ.
AΛOH* (Πατησίων 300 - Iακωβάτων 25, 2237660) EMΠAΣΣY* (Πατριάρχου Iωακείμ 5 Kολωνάκι, τηλ. 7220903) ATTIKON ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ* (Πλ. Aγ. Kωνστα-
ΣOΦIA (Aργυρούπολη τηλ. 9927447, 9917094) ντίνου - Hρώων Πολυτ., τηλ. 4175897)
Kίκα του Aλμοδ
βαρ (ερωτική κωμωδ.) Ωρες 6.20-8.30-10.45 μ.μ. M. Butterfly (περ. A) Ωρες 6.05-8.15-10.25 μ.μ.
P
μπιν Γουίλιαμς Kυρία Nταπφάιρ (κωμωδ. K) Ωρες 5.30-8-10.30
AΛΦABIΛ–BAR CINEMA* (Tέρμα Mαυρομ., τηλ. 6460521) ETOYAΛ* (Πλατεία Δαβάκη Kαλλιθέα τηλ. 9510042-9592611) μ.μ. 3 χρώματα η μπλε ταινία (K) Ωρες 6.10-8.15-10.20 μ.μ.
Mαθήματα πιάνου (K) Ωρες 6.45-8.50-11 μ.μ. Eκθεση κ
μικ στο Aνήθικη πρ
ταση (αισθημ. περιπ. A) Ωρες 3.40-6.10-8.40-11 μ.μ. ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ MOΣXATOY (Hλεκτρικ
ς
ZINA* (Λ. Aλεξάνδρας στ. Σ
νια 6422714) ΣTOYNTIO* (Πλ. Aμερικής, τηλ. 8619017) Σταθμ
ς, τηλ. 4816276)
φουαγιέ, μετά τα μεσάνυχτα
AMΠEΣE* (Oδ. Bουλιαγμένης τηλ. 9011063) Aντίο Παλλακίδα (περιπ. K) Ωρες 7.15-10.30 μ.μ. Aπ
γευμα 5 3 χρώματα η μπλε ταινία (K) Ωρες 5-7-9-11 μ.μ. M
νο Παρασκευή - Kυριακή ώρα 8.30 μ.μ.
P
μπιν Γουίλιαμς Kυρία Nταπφάιρ (κωμ. K) Ωρες 5.30-8-10.30 μ.μ. Eλευθερώστε τον Γουίλι TITANIA* (Πανεπ.-Θεμιστ. 3611147) ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ PEΞ (Aγ. Διονύσιος)
ANΔOPA* (Eρυθρ
ς Σταυρ
ς, τηλ. 6919815) IΛION (Tροίας Πατησίων στάση Aγγελοπούλου, τηλ. 8810602) M. Butterfly (περιπ. A) Ωρες 4-6-8.10-10.20-12.20 μ.μ. Eλευθερώστε τον Γουίλι (K) Ωρες 3.50-5.50-8.05-10.20 μ.μ.
Iνδοκίνα (περιπ. K) Ωρες 7.30-10.30 μ.μ. Λευτέρης Δημακ
πουλος (ελληνικ
) Ωρες 6.40-8.50-11 μ.μ. Aπ
- TPIANON (Πατησίων-Kοδριγκτώνος, τηλ. 8215469) ZEA (Πασαλιμάνι τηλ. 4521388)
ANEΣIΣ* (Tέρμα Aμπελοκήπων τηλ. 7782316 - 7785449) γευμα 4.30 μ.μ. Aλαντίν μεταγλωττισμένο Στιγμι
τυπα (K) Ωρες 7-10.30 μ.μ. Aπ
γευμα ώρα 5 μ.μ. Eλευθε-
INTEAΛ* (Oδ. Πανεπιστημίου, τηλ. 3626720) Aνήθικη πρ
ταση (αισθημ. περιπ. A) Ωρες 5.10-7.40-10.10 μ.μ.
Kαλιφ
ρνια (A) Ωρες 6.20-8.40-11 μ.μ. ρώστε τον Γουίλι KINHMATOΓPAΦIKH ΛEΣXH ΔHMOY NIKAIAΣ (Hλιουπ
λεως -
ANNA NTOP* (Γλυφάδα τηλ. 8946617) P
μπιν Γουίλιαμς Kυρία Nταπφάιρ (κωμ. K) Ωρες 3-5.20-8-10.40 TPOΠIKAΛ AΣΣOΣ-ONTEON* (Kαλλιθέα, 9594422)
μ.μ. 7ης Mαρτίου, τηλ. 4915598)
Eνας τέλειος κ
σμος (περιπ.) Ωρες 5.30-8.15-11 μ.μ. M. Butterfly (περιπ. A) Ωρες 6.40-8.50-11 μ.μ.
AΠOΛΛΩN* (Oδ
ς Σταδίου, τηλ. 3236811) KAΛYΨΩ* (Δημ. Σταδίου, Kαλλιθέα 9510950, 9510909) Kάθε Παρασκευή και Σάββατο ώρα 9 μ.μ. Mυστηριώδες φ
νοι
ΦIΛIΠ* (Πλ. Aμερικής - Θάσου 11, 8612476) στο Mανχάταν. Kυριακή πρωί 11 Mπάμπι
Kαλιφ
ρνια (A) Ωρες 5.40-8.00-10.20 μ.μ. Aντίο Παλλακίδα (περιπ. K) Ωρες 7.10-10.20 μ.μ. Aπ
γευμα ώρα 5
Eλευθερώστε τον Γουίλι Aντίο Παλλακίδα (περιπ. K) Ωρες 7.30-10.50 μ.μ ΠNEYMATIKO KENTPO ΔHMOY KOPYΔAΛΛOY (Γρηγ. Λαμπρά-
AΣTEPIA AΣΣOΣ - ONTEON* (Kηφισίας 334, τηλ. 6208521)
KIN/ΦIKH ΛEΣXH THΣ ETAIPEIAΣ EΛΛHNΩN ΣKHNOΘETΩN (Tο- κη -Tαξιαρχών, τηλ. 4970475)
Eνας τέλειος κ
σμος (περιπ.) Ωρες 5-7.45-10.30 μ.μ. HMIKENTPIKOI
AΣTOP* (Σταδίου τηλ. 3231297) σίτσα 11 - Eξάρχεια, τηλ. 8223205) M
νο Σάββατο-Kυριακή Iνδοκίνα. Kυριακή πρωί Oι μικροί πρω-
Eνας τέλειος κ
σμος (περιπ.) Ωρες 4.50-7.35-10.20 μ.μ. Προβολές μ
νο Δευτέρα ώρα 8.00-10.00 μ.μ. Hλιογραφία Σάκο ταθλητές
και Bαντσέτι AΛEKA (Zωγράφου, τηλ. 7773608) ΣINE AKPOΠOΛ (Tαξιαρχών 44-Kορυδαλλ
ς, 4952232)
AΣTPON* (Tέρμα Aμπελοκήπων τηλ. 6922614)
P
μπιν Γουίλιαμς Kυρία Nταπφάιρ (κωμ. K) Ωρες 3.50-6.05-8.30- KINHMATOΘEATPO PEΞ (Πανεπιστημίου 48, 3625842) Iνδοκίνα (περιπ. K) Ωρες 7.15-10.15 μ.μ. Nτένις ο τρομερ
ς (K)
11 μ.μ. Pομπέν των δασών οι ήρωες με τα κολάν (κωμδ. K) Kαθημερινώς ANTAMΣ* ( Περιοχή Aιγάλεω, τηλέφωνο 5989226) ΣINEAK ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ* (Πλατεία Δημαρχεί-
AΣTY* (Oδ
ς Kοραή τηλ. 3221925) 7.50-10.00 μ.μ. Aνήθικη πρ
ταση (αισθημ. περιπ. A) Ωρες 5.45-8-10.15 μ.μ. ου τηλ. 4115354)
Aντίο Παλλακίδα (περιπέτεια K) Ωρες 6.45-10.00 μ.μ. KOPONET* (Oδ
ς Φρύνης Παγκράτι τηλ. 7521521 - 9029964) NTAΛIA (Aιγάλεω, τηλ. 5981432) P
μπιν Γουίλιαμς Kυρία Nταπφάιρ (κωμωδία K) Ωρες 3.10-5.30-
ATΛANTIΣ* (Λ. Bουλιαγμένης Πλ. Kαλογήρων τηλ. 9711511) M. Butterfly (περιπ. A) Ωρες 6.40-8.50-11 μ.μ. Aπ
γευμα ώρα 3.30 Pομπέν των δασών οι ήρωες με τα κολάν (κωμωδία K) Ωρες 6- 8-10.30 μ.μ.
Pομπέν των δασών οι ήρωες με τα κολάν (κωμ. K) Ωρες 6-8.10- μ.μ. Eλευθερώστε τον Γουίλι 8-10 μ.μ. Aπ
γευμα ώρα 4.30 μ.μ. Aλαντίν μεταγλωττισμένο ΦΩΣ (B' Mεραρχίας τηλ. 4520982)
10.20 μ.μ. MAPΓAPITA* (Πλατεία Δαβάκη Kαλλιθέα, τηλ. 9568370) ΣΠOPTIΓK (N. Σμύρνη, τηλ. 9333820) Eναρξη απ
πρωίας δύο έργα Pάμπο Nο-3 - σεξ

ΘEATPA
AΘHNA (Δεριγνύ & Πατησίων, τηλ. 82.37.330). Nιλ Σάιμον «Eνα αταίριαστο ζευγάρι». Π. Φιλιπ- κή παράσταση για παιδιά. «H Γοργ να ταξιδεύει τον μικρ Aλέξανδρο». Mαρίζα Kωχ (Kυρ. ΛHΔPA (Kέκροπος 12, Πλάκα, τηλ. 32.29.440). Xουρμούζη «O χαρτοπαίκτης». Γ. Mάζης, Γ.
πίδης, T. Xαλκιάς. ΠAIΔIKH ΣKHNH. «Oνειροπ ληση». M τσαρτ «Mαγικ ς Aυλ ς». T. Zα- 3 μ.μ.). Zώη. ΠAIΔIKH ΣKHNH. Mάνου Kοντολέοντος «O EE απ τ’ άστρα».
χαριουδάκη. K. Λα ς (Kυρ. 11 π.μ., 3 μ.μ.). ΔIONYΣIA (Aμερικής 10, τηλ. 36.24.021). Aντον Tσέχωφ «O Γλάρος». K. Δανδουλάκη, Γ. Φέρτης. ΛYPIKH ΣKHNH - OΛYMΠIA (Aκαδημίας 59, τηλ. 36.12.461). Πουτσίνι «T σκα» (16, 19, 26 Φεβ.,
AΘHNΩN (Bουκουρεστίου 10, τηλ. 32.35.524). Eυγ. O’ Nηλ «Πέρα απ’ τον ορίζοντα». Kατερίνα B΄ ΣKHNH. A. Pέινολντς, M. Mπουφίνι «Tζ ρνταν». K. Δανδουλάκη (Δευτ., Tρ., 8.15 μ.μ.). 4, 9 Mαρ.).
Mαραγκού, Γ. Kαρατζογιάννης EΘNIKO ΘEATPO - KATINA ΠAΞINOY / PEΞ (Πανεπιστημίου 48, τηλ. 33.01.880). Mολιέρου «O MEΓAPO MOYΣIKHΣ AΘHNΩN – AIΘOYΣA ΦIΛΩN THΣ MOYΣIKHΣ: Eργα Φρ. Σούμπερτ
AKAΔHMOΣ (Iπποκράτους 17 & Aκαδημίας, τηλ. 36.25.119, 36.03.835). Δ. Ψαθά «Eνας βλάκας Mισάνθρωπος». Σμ. Σμυρναίου, Tρ. Kαρατζάς. (Kυρ.), Pεσιτάλ Hans Peter Blochwitz (Kυρ.). AIΘOYΣA Δ. MHTPOΠOYΛOY: «Iστορίες
και μισ ς». Δ. Πιατάς. ΠAIΔIKH ΣKHNH: T. Γεωργέλη «O Kοντορεβυθούλης και η Πονηρή EΘNIKO ΘEATPO - NEA ΣKHNH (Aγ. Kωνσταντίνου 22, τηλ. 52.33.322, 52.23.242). Π.Π. Παζο- Aγάπης και Tρέλας» (Tετ., 6 μ.μ.), Συναυλία Roberto Aussel/ Juan José Mosalini (Παρ. 12
Aλεπού» - «H Kοκκινοσκουφίτσα και ο Λύκος Tρελογιατρ ς» (Kυρ. 11 π.μ. - 3 μ.μ.). λίνι «Kαλντερ ν», K. Xέλμη, Γ. Mούτσιος. μεσάνυχτα).
AKPOΠOΛ (Iπποκράτους 9-11, τηλ. 36.08.666, 36.43.700). N. Kαμπάνη - B. Mακρίδη «Mου δα- EΘNIKO ΘEATPO - KENTPIKH ΣKHNH (Aγ. Kωνσταντίνου 22, τηλ. 52.33.322, 52.23.242). Mα- METAΛΛAΞH (Yμηττού 56 και Mαραθώνος - αίθουσα Γκουέρνικα - Kαμίνια, τηλ. 48.28.647,
νείζεις... τον άνδρα σου;». M. Kαραγιάννη, M. Kοντού. ν λη Kορρέ «H Kατάληψη». Δ. Λιγνάδης. 41.30.761). Aν. Mπελεγρή «O Mέταλλος, ο Kλ ουν και ο K κκινος».
AΛAMΠPA (Πατησίων και Στουρνάρη 53, τηλ. 52.27.497, 52.44.400). Aλ. Γαλανού «Tα K κκινα EΘNIKO ΘEATPO - ΠAIΔIKH ΣKHNH (Aγ. Kωνσταντίνου 22, τηλ. 52.33.322, 52.23.242). K. MINΩA (Πατησίων 91, τηλ. 82.10.048 - 82.32.578). Eνεκεν - Bέμπερ «Kυρία Προέδρου». B. Tρι-
Φανάρια». M. Tζιραλίδου, Στ. Zαλμάς, Eλ. Φίλιππα, Eιρ. Iγγλέση. Pουγγέρη «Aντζελίνα, η Σταχτοπούτα» (Kυρ. 3 μ.μ.). φύλλη, Π. Kοντογιαννίδης.
AΛIKH (Aμερικής 4, τηλ. 32.44.146). Mπέρναρ Σω «Ωραία μου Kυρία». Aλ. Bουγιουκλάκη, Στ. EΛYZE (Nυμφαίου 12, Iλίσια, τηλ. 77.82.354, 77.71.766). Xανς Kρίστιαν Aντερσεν «Mαγεμένοι MONTEPNOI KAIPOI - ΠAPOΔOΣ (Γεννηματά 20, τέρμα Παν ρμου, τηλ. 69.29.090). Aντον
Ληναίος, Γ. Mοσχίδης. Kύκνοι». Παιδαγωγική Σκηνή Tζένης Φωτίου (Σαβ. 3 μ.μ., Kυρ. 11 π.μ., 3 μ.μ.). Tσέχοφ «Θείος Bάνιας» (Παρ., Σαβ., 9.15) ΠAIΔIKH ΣKHNH. Θεατρικ Παιχνίδι - Oμάδα Πά-
ALDEBARAN (Xαρ. Tρικούπη 134, τηλ. 36.12.217). Iδεοθέατρο Aντώνη Aναστασάκη «Kοσμο- EΛΠIΔAΣ (Aριστοτέλους 53 & Σμύρνης, τηλ. 82.29.030). T.X. Mάνερς «Πεγκ, καρδούλα μου...». ροδος (Σαβ. 3 μ.μ. - 4.30 μ.μ.).
γονία Oρέστη» (Παρ., Σάβ., Kυρ. 9.15 μ.μ.). Eλενα Tσαλδάρη. MOYΣOYPH (Πλ. Kαρύτση 6, τηλ. 32.32.391). K. Γου τερχαουζ «Tο τραγούδι μας». Aγγ. Aντω-
AΛKYONIΣ (Iουλιανού 42-46, τηλ. 88.15.402). KENTPIKH ΣKHNH: Eρ. Iψεν «O Eχθρ ς του Λα- EMΠPOΣ (Pήγα Παλαμήδη 2 - Ψυρρή, τηλ. 32.38.990). KATΩ OPOΦOΣ. Στίβεν Mπέρκοφ «Σαν ν πουλος, B. Παναγοπούλου, Eλ. Φωτίου.
ού». Γ. Mεσσάλας, Γ. Δάνης. ΠAIΔIKH ΣKHNH: «Eνας κλ ουν γελάει και κλαίει» (Kυρ. 11.30 Eλληνας». Kλ. Γρηγοριάδης, P. Oικονομίδου. EΠANΩ OPOΦOΣ. Nτέιβιντ Mάμετ «Aμερικα- MΠPONTΓOYAIH (Πατησίων και Aγ. Mελετίου, τηλ. 86.20.231). Δ. Ψαθά «H χαρτοπαίχτρα».
π.μ. - 3 μ.μ.). νικ ς Bούβαλος». Δ. Kαταλειφ ς, Γ. Kέντρος, Δ. Tάρλοου. Παίζουν Pένα Bλαχοπούλου, Eρρίκος Mπρι λας κ. α.
AΛΦA (Πατησίων 57 & Στουρνάρη, τηλ. 52.38.742, 52.25.032). ΠAIΔIKH ΣKHNH. Eπιθεώρηση EΞAPXEIΩN (Θεμιστοκλέους 69, τηλ. 33.00.879). Aρθουρ Mίλλερ «Tο Tίμημα». T. Bουτέρης, OΔOY ANTIOXEIAΣ (Aντιοχείας 1 και Πιπίνου, τηλ. 88.32.050). Φραντς Kάφκα «η Δίκη». Π. Oι-
«Δώσε μου να κάνω μία». Eλ. Γερασιμίδου, Bασ. Bασιλ πουλος, Φ. Nτεμίρη. Aν. Δεκαβάλλα. κονομοπούλου, Aντ. Aλεξίου.
AMAPOYΣIOY (Παλαιολ γου 9, Πλ. Kασταλλίας, τηλ. 80.25.134). Eταιρεία Θεάτρου «Διθύραμ- EPEYNAΣ (Iλισίων 21, Zωγράφου, τηλ. 77.80.826). T. Kούσνερ. «Oι άγγελοι στην Aμερική». OΔOY EPMOY (Eρμού 106, Mοναστηράκι, τηλ. 32.14.950, 86.40.555). Λ ρκα «H θαυμαστή μπα-
βος». Kαμύ «H παρεξήγηση». Δ. Ποταμίτης, B. Kύρου. ΠAIΔIKH ΣKHNH. Nτ. Γουντ «O άνθρωπος–ψωμί». Aγγ. Bελουδά- λωματού». M Pαζή, T. Xρυσούλης.
AMIPAΛ (Aμερικής 10, τηλ. 36.39.385). Aριελ Nτ ρφμαν «O Θάνατος και η κ ρη». Θέμις Mπα- κη. Σαβ. 5 μ.μ., Kυρ. 11 π.μ. – 3 μ.μ.). OΔOY KEΦAΛΛHNIAΣ (Kεφαλληνίας 16, τηλ. 88.38.727). T. Nτορστ «O Φερνάντο Kραπ που έ-
ζάκα, Mάνος Bακούσης, Γιώργος Kώνστας. ΘEATPO 28 (Mοσχονησίων 28, πλ. Aμερικής, τηλ. 86.43.263). Aϊρα Λέβιν «Tο δωμάτιο της Bε- γραψε ένα γράμμα». Mπ. Aρβανίτη, Γ. B γλης.
AMOPE (Πριγκηποννήσων 10, τηλ. 64.42.869, 64.68.009). KENTPIKH ΣKHNH: Πολ Kλοντέλ «H ρ νικα». Π. Mοντανάρη, K. Tσάκωνας. OΔOY KYKΛAΔΩN (Kεφαλληνίας και Kυκλάδων 11, Kυψέλη, τηλ. 82.17.877). «Nέα Σκηνή»
Aνταλλαγή» Λυδία Φωτοπούλου, Λ. Γεωργακ πουλος. EΞΩΣTHΣ: Στίβεν Mπέρκοφ «Tο τέ- ΘEATPO 44 (Zαΐμη 44, Eξάρχεια, τηλ. 82.36.752, 82.30.384). Iον Λούκα Kαρατζιάλε «Mια Φουρ- Λευτέρη Bογιατζή. Γ. Xορτάτση «Kατσούρμπος». N. Zορμπάς, Στ. Λιβαθιν ς.
λος του οίκου των Aσερ». ΠAIΔIKH ΣKHNH: Tάκη Σαρρή «Oνείρου Oδύσσεια». Θέατρο τουνιασμένη Nύχτα». Γ. Mασαλάς, M. Bουράκη. OPBO (Bουκουρεστίου 3, τηλ. 32.31.259). E. Bέστφαλ «Eσύ και τα σύννεφά σου». Oλγα Πολί-
Kούκλας (Kυρ. 11 π.μ., 3 μ.μ.) ΘEATPO NIKHΣ TPIANTAΦYΛΛIΔH (Στουρνάρη και Kαπνοκοπτηρίου 8, τηλ. 82.27.185). του, Aλκ. Γάσπαρη.
AMΦI-ΘEATPO Aδριανού 111, Πλάκα, τηλ. 32.33.644). Στρίντμπεργκ «Oνειρ δραμα». Λήδα ΠAIΔIKH ΣKHNH. Eυγκένι Λβ βιτς Σβαρτς «Πώς νικιέται μια μάγισσα» (Σάβ. 4 μ.μ., Kυρ. 11 ΠANEΛΛHNIO (Λεωφ. Συγγρού 106, τηλ. 92.34.197). M. Γιουρσενάρ «Φωτιές». P. Bασιλακοπούλου.
Tασοπούλου. π.μ. και 4 μ.μ.). ΠEPOKE (Oδυσσέως 2 - Πλ. Kαραϊσκάκη, τηλ. 52.40.040, 52.32.132). Eπιθεώρηση «Aπ το ωχ
ANAΛYTH (Πατησίων 72 & Aντωνιάδου). T. Oυίλιαμς «O Γυάλινος K σμος». Kάκια Aναλυτή, ΘEATPO TOY HΛIOY (Φρυνίχου 10, Πλάκα, τηλ. 32.31.591). Zαν Kοκτώ «Σατανική Mηχανή». A. στο Πασ...ωχ». Στ. Ψάλτης, N. Παπαναστασίου.
Zωή Pηγοπούλου, B. Στογιαννίδης. Παπασπύρος, Δ. Bασιλειάδου, K. Πολυχρονοπούλου. ΠAIΔIKH ΣKHNH. Tζέιμς Mπάρι «Πή- ΠEIPAMATIKO ΘEATPO THΣ ΠOΛHΣ (Σταδίου 4, τηλ. 32.22.035). Mπ. Tσικληρ πουλου «Kραυ-
ANOIXTO ΘEATPO (Kάλβου 70, Γκύζη, τηλ. 64.45.749). Σαίξπηρ «Oνειρο Kαλοκαιρινής Nύ- τερ Παν». Δ. Bασιλειάδου, Aντ. Διαμαντής (Σαββ. 4 μ.μ., Kυρ. 11 π.μ. – 4 μ.μ. γές κυριών». M. Kουνελάκη, A. Παππά.
χτας». Mηνάς Xατζησάββας, Zαχ. P χας. ΘEATPO TEXNHΣ-KAPOΛOΣ KOYN (Δ. Aρεοπαγίτου και Φρυνίχου 14, τηλ. 32.22.464, ΠOΛYTEXNO (Mαυρομιχάλη 157 & Δ. Aκρίτα - Παναθήναια, τηλ. 64.26.666, 64.11.048). Mάικλ
ANTIΘEATPO (Tήνου 14 και Πατησίων, τηλ. 82.20.207). Aυγ. Στρίντμπεργκ «O Xορ ς του Θα- 32.36.732). Σαίξπηρ «Oπως σας αρέσει». Γ. Λαζάνης, K. Γέρου, Π. Mουστάκης. Φρέιν «Eυεργέτες». Δ. Iωακειμίδης. ΠAIΔIKH ΣKHNH Aλαν Eϊκμπορν. (Kυρ. 11 π.μ.-3 μ.μ.).
νάτου». M. Ξενουδάκη. ΘEATPO TEXNHΣ - YΠOΓEIO (Πεσμαζ γλου 5, τηλ. 32.28.706, 32.29.703). Kάρλο Γκολντ νι «Oι ΠOPTA (Mεσογείων 59, τηλ. 77.11.333). Σ. Xιλ - Σ. Mάλατρατ «H γυναίκα με τα μαύρα». Aλ.
AΠΛO ΘEATPO (X. Tρικούπη 4, Kαλλιθέα, πίσω απ το Πάντειο, τηλ. 92.29.605). Γιώργου Δια- Δίδυμοι», Δ. Oικον μου, Γ. Δεγαΐτης. Aλεξανδράκης, Δ. Kατρανίδης. MIKPH ΠOPTA Ξένιας Kαλογεροπούλου. Pάινερ Xάχφελντ
λεγμένου «Λ γω Φάτσας». Aλέκα Παΐζη, Nτενίζ Mπαλτσαβιά, Σπύρος Kαλογήρου. ΘEATPAKI (Aδμήτου 54, τηλ. 86.41.322, 86.52.505). Γ. Zέριγγα «Περίσκεψη». «O Mορμ λης» (Σαβ. 3 μ.μ., Kυρ. 11 π.μ. - 3 μ.μ.).
AYΛAIA (Kουντουριώτου και 2ας Mεραρχίας, Πασαλιμάνι, τηλ. 42.96.414). K. Παπαπέτρου ΘEATPIKH ΣKHNH (Nάξου 84 - Πλ. Kολιάτσου, τηλ. 22.36.890). Nτέιβιντ Mάμετ «Tέρμα τα γκά- PIAΛTO - ΘIAΣOΣ ’81 (Kυψέλης 54 & Aγ. Mελετίου, τηλ. 82.18.973, 88.27.000). Γκολντ νι «Kα-
«Πέτα τη μαμά απ’ το παράθυρο». M. Λεζές, N. Γκίνη. ΠAIΔIKH ΣKHNH. Eταιρεία Θεάτρου ζια». Aντ. Aντωνίου, N. Aσίκη. βγάδες στην Kι τζα». N. Δαφνής, Γ. Γεωγλερής, N. Nικολάου. ΠAIΔIKH ΣKHNH. Θίασος
«Προσωπείο». Mιούζικαλ «Tο νησί του Mάγου Πρ σπερου». Kώστας Aβραμιώτης (Kυρια- ΘEMEΛIO (Λέσβου 3, τηλ. 86.43.310). K. Γκολντ νι «O Iμπρεσάριος απ τη Σμύρνη». N. Bα- ’81. «Oι περιπέτειες του Bαρ νου Mινχάουζεν» (Kυρ. 11 π.μ.-3 μ.μ.).
κή 11 π.μ.- 3μ.μ.) σταρδής. POEΣ (Eυμολπιδών 39, Kεραμεικ ς, τηλ. 34.79.426). Δ. Kεχαΐδη «Tο τάβλι». Γ. Συμεωνίδης, M.
AX MAPIA (Σολωμού 20, τηλ. 36.39.217, 36.30.086). Aλ. Δουμά, υιού «H κυρία με τας καμε- ΘYMEΛH (Mοσχονησίων 32 πλ. Aμερικής, τηλ. 86.57.677). T. Oυίλλιαμς «Γυάλινος K σμος». Mαυροματάκης (σκην. Aρης Pέτσος).
λίας». T. Xρυσικάκος, Π. Xατζηκουτσέλης. Eλλη Bοζικιάδου. ΠAIΔIKH ΣKHNH. Γ. Σπίρι «Xάιντι, η μικρούλα των βουνών» (Σαβ. 4 μ.μ., ΣHMEIO (Xαρ. Tρικούπη 10, πίσω απ το Πάντειο, τηλ. 92.29.579). Bασίλη Zιώγα «O Δον Kιχώ-
BEAKH (Στουρνάρη 32, τηλ. 52.23.522). Δ. Kεχαΐδη - E. Xαβιαρά «Δάφνες και Πικροδάφνες». Kυρ. 11.15 π.μ.- 4 μ.μ.). της σε νέες περιπέτειες». Iωάννα Mακρή, Xρήστος Γαλάνης.
Στ. Φασουλής, Γ. Mπέζος, M. Xρυσομάλλης, K. Pηγ πουλος. Δευτ. - Tρ.: Δ. Kεχαΐδη «Tο IΛIΣIA (Παπαδιαμαντοπούλου 4, τηλ. 72.16.317). Aλαν Eϊκμπορν «Συνέβη και του χρ νου». ΣOYΠEP ΣTAP (Aγ. Mελετίου και Πατησίων, τηλ. 86.42.888). Eπιθεώρηση «Δώσε τούρτα στο
Tάβλι». M. Mαυροματάκης, Γ. Συμεωνίδης. Aντ. Kαφετζ πουλος, Γ. Bούρος. λα ». Nτίνος Hλι πουλος, Nίκος Pίζος, Zωζώ Σαπουντζάκη.
BEMΠO (Kαρ λου 18, τηλ. 52.29.519, 52.21.767). Nιλ Σάιμον «Sweet Charity».Σμαρούλα Γιού- KAΛOYTA (Πατησίων 240, τηλ. 86.75.588). N. Kαμπάνη - B. Mακρίδη «Kαι μαζί και... μ νος». B. ΣTOA (Mπισκίνη 55 Zωγράφου, τηλ. 77.02.830). Mποστ «Mήδεια». Λ. Πρωτοψάλτη, Θ. Παπαγε-
λη, Xρήστος Πολίτης, Mαριάννα T λη. Tσιβιλίκας, Aννα Kαλουτά. ΠAIΔIKH ΣKHNH. Θίασος «Θεατρικοί Oρίζοντες». Στ. Σπυρ - ωργίου.
BEPΓH (Bουκουρεστίου 1, τηλ. 32.35.235). Zαν Kοκτώ «Tα ιερά τέρατα». Xρ. Φράγκος, Tζ. Pου- πουλου «Σαλτσογιαουρτοπ λεμος στο σούπερ μάρκετ» - μιούζικαλ (Σάβ., Kυρ. 3 μ.μ.). ΣYΓXPONO ΘEATPO (Nορντάου 12–14, Πλ. Γκύζη, τηλ. 64.58.222). Πέτερ Bάις «H ανάκριση».
σέα. KAΠΠA (Kυψέλης 2, τηλ. 88.31.068). «Tο Hμερολ γιο της Aννας Φρανκ». Δημ. Παπαμιχαήλ, Bασίλης Διαμαντ πουλος, Mαρίνα Γεωργίου.
BPETANIA (Πανεπιστημίου 7, τηλ. 32.21.579). Yβ Zαμιάκ «O κύριος Aμιλκάρ». N. Tσακίρογλου, Eλένη Kούρκουλα. ΣΦENΔONH (Mακρή 4 και Διον. Aρεοπαγίτου, Mακρυγιάννη, τηλ. 92.35.296). Mορφές απ το
Xρ. Διαβάτη, Π. Xαϊκάλης. KAPAΓKIOZHΣ KOYKΛOΘEATPO Θ. ΣΠYPOΠOYΛOY (Λαμπρινής – Eρσης 9, πλ. Λαμπρινής, έργο του Bιζυηνού. Aννα Kοκκίνου.
ΓKΛOPIA (Iπποκράτους 7, τηλ. 36.09.400). Σαίξπηρ «Tο ημέρωμα της στρίγγλας». Γ. Kιμούλης, τηλ. 26.29.046, 29.32.000). (Kυρ. 11.00 π.μ.–5.30 μ.μ.) TEXNOXΩPOΣ (Πρώην εργοστάσιο Φιξ, Πατησίων 307, στάση Kλωναρίδη). Oμάδα Θέαμα. «Στο
M. Παπακωνσταντίνου. KAPAΓKIOZHΣ TOY AΘANAΣIOY (Πν. Kέντρο Δήμου Mοσχάτου, Πλ. Mεταμορφώσεως, τηλ. βάθος ...βάθος αμέτρητο».
ΔHMOTIKO ΘEATPO KAΛΛIΘEAΣ (Kρέμου & Φιλαρέτου, τηλ. 95.87.715, 95.84.832). Φραντς 41.31.226, 90.11.636). Παραστάσεις Kαραγκι ζη (Kυρ. 11.30 π.μ.) TZENH KAPEZH (Aκαδημίας 3, τηλ. 36.36.144, 36.25.520). Aρθουρ Mίλλερ «O θάνατος του
Kάφκα «Στην απουσία των καταδίκων» (έως 16/2). KNΩΣΣOΣ (Kνωσσού 11, τηλ. 86.77.070, 86.24.463). K. Γκολντ νι. «H ερωτευμένη υπηρέτρια». Eμποράκου». K. Kαζάκος, Δ. Mπεμπεδέλη, Γ. Kυρίτσης. Παιδική Σκηνή: «Παιδική Aυλαία»
ΔIANA (Iπποκράτους 7, τηλ. 36.26.956). A. Σακελλάριου - Z. Γιαννακ πουλου. «Oι Γερμανοί ξα- Λ. Tσάγκας, Eλ. Nαζλίδου. Γ. Kαλατζ πουλου. Aριστοφάνη «Eιρήνη» (Kυρ. 11 π.μ. - 3 μ.μ.).
νάρχονται». Σ. Mουστάκας, M. Mπονέλλου. ΛAMΠETH (Λ. Aλεξάνδρας 106, τηλ. 64.63.685). Γουίλιαμ Nτ. Xιουμ «Πρ σεξε το σκαλοπάτι». XATZHXPHΣTOY (Πανεπιστημίου 38, τηλ. 36.27.248, 36.10.171). Λ. Mιχαηλίδη - B. Mακρίδη «Tο
ΔIAYΛOΣ (Πεζ δρομος Δράκου 9, ύψος Λ. Συγγρού 70-Φιξ, τηλ. 92.39.588, 92.21.060). Mουσι- Γρ. Bαλτιν ς, K. Kαράντη, Φ. Σοφιαν ς. ...κορ ιδο της χρονιάς». Π. Mιχαλ πουλος, Γ. M ρτζος.

22 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 13 ΦEBPOYAPIOY 1994

OINOΣ O AΓAΠHTOΣ
Συνέδριο γνωριμίας
Tου Δημήτρη Xατζηνικολάου
ME την ευκαιρία της διοργάνωσης της 7ης έκθεσης
τροφίμων και ποτών στην Aθήνα, έχουν προγραμματισθεί
αγαπητοί μου αναγνώστες ορισμένες εκδηλώσεις, με πολύ
ενδιαφέροντα και καυτά καταναλωτικά θέματα που αφο-
ρούν τον γευστικτατο αλλά και ανερχμενο κλάδο της ελ-
ληνικής οικονομίας, που χωρίς αμφιβολία είναι ο κλάδος των
τροφίμων και ποτών.
Aνάμεσα λοιπν στις αξιλογες συζητήσεις, συνεντεύξεις,
ομιλίες, γευσιγνωσίες, προβολές και εκπλήξεις που θα πραγ-
ματοποιηθούν απ τις 17 μέχρι 21 Φεβρουαρίου στο Eυρω-
παϊκ Kέντρο Eκθέσεων και Προβολής, ο διευθύνων σύμ-
βουλος της διοργανώτριας εταιρίας Δ & E Δημήτρης Hλι-
πουλος, μας δίνει και πάλι την ευκαιρία να επικοινωνήσουμε
και προσωπικά με λους εσάς τους εκλεκτικούς, χι μνο για
να τα πούμε αλλά και για να τα... πιούμε.
Tην Παρασκευή λοιπν 18/2/94 στις 19.30 στην αίθουσα
συνεδρίων του E.K.EΠ σας προσκαλώ λους «γνωστοί μου
άγνωστοι απ χρνια», για να συζητήσουμε τις εξελίξεις πά-
νω στη Διαχρονικτητα των Eλλ-οίνων, αλλά και να δοκιμά-
σουμε μαζί εκλεκτά κρασιά λων των εκθετών της πετυχημέ-
νης αυτής έβδομης διοργάνωσης.
H έκθεση αυτή φιλοδοξεί να βοηθήσει την ανάπτυξη του
εύρωστου αυτού κλάδου στις δύκολες μέρες προς το 2000 και
να μεγιστοποιήσει την ανταγωνιστικτητα των ελληνικών α-
γροτικών προϊντων, προσφέροντας στον εμπορικ κσμο,
τη δυναττητα της υπεύθυνης ενημέρωσης.
Στην έκθεση θα λάβουν μέρος πολλές και γνωστές οινο-
ποιίες με εμφιαλωμένα κρασιά πως αυτά της Λήμνου, της
Σαντορίνης, της Aταλάντης, της Δράμας, της Kρήτης, της
Mακεδονίας, της Eπανωμής, της Θήβας, της Nεμέας, της Πά-
τρας, της Mαντινείας, της Kεφαλονιάς, της Kάντζας, του Aι-
γίου της Πελοποννήσου, της Nάουσας, της Γουμένισσας, της
Πάρου, της Pδου, απ τις πλαγιές του Mελίτωνα και απ
πολλές ακμη περιοχές.
Mέσα στο πνεύμα τι η διεθνής οιναγορά, αναζητεί σήμε-
ρα τη χαμένη της ισορροπία, δημιουργήθηκε χωρίς αμφιβο-
λία μια κρίση, απ την ανακατανομή των μεριδίων στην πα-
γκσμια πίτα και τη στροφή των καταναλωτών προς τα κρα-
σιά ποιτητας.
H θέση της Eυρωπαϊκής Kοιντητας είναι σαφέστατα ο ά-
μεσος περιορισμς της παραγωγής. Kατηγορηματικά λοιπν
η κοιντητα επιδοτεί την εγκατάλειψη των αμπελώνων, προς
φελος άλλων περισστερο αποδοτικτερων οικονομικών
δραστηριοτήτων χωρίς να αισθάνεται έντονα το βάρος της ι-
στορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς του πανάρχαιου αυ-
τού ποτού της ανθρωπτητας. Σίγουρα θα ασχοληθούμε μ’
αυτ το επίσημο κείμενο των κοινοτικών προτάσεων για το
κρασί απ αυτή τη στήλη για να διαπιστώσουμε τις ευρωπαϊ-
κές ζυμώσεις στη δεξαμενή της γηραιάς ηπείρου.
Ωστσο η ελληνική θέση με τη μεγάλη ποικιλιακή σύνθεση
των κρασιών που διαθέτει και την αυθεντικτητα μας επιτρέ-
πει να βρισκμαστε έξω απ το ανταγωνιστικ χώρο των κα-
βερνέ, προτείνοντας μια μοναδική εναλλακτική πρταση και
λύση στην γευστική μονοτονία των διεθνοποιημένων ποικι-
λιών.
O δικς μας προβληματισμς είναι ακμα μεγαλύτερος
βλέποντας το αντι-οινικ κλίμα που επικρατεί στις Hνωμένες
Πολιτείες με τις αντιαλκοολικές εκστρατείες που έχουν αρχί-
σει, να επηρεάζουν τον κσμο.
Eίτε έτσι, είτε αλλοιώς η διεθνής κρίση στο κρασί, είναι κά-
ποιο πρβλημα και πως κάθε πρβλημα χρειάζεται λύση.
Kαι η λύση δεν πρέπει να δοθεί μνο απ νομοθέτες, οικονο-
μολγους και δικαστές. Πρέπει να έχουν επίσημη άποψη και
θέση οι άνθρωποι που αγαπούν τον οίνο τον αγαπητ και -
λοι οι καταναλωτές που βρίσκουν σ’ αυτ μια μοναδική απ-
λαυση στην καθημεριντητα της ζωής.
Σας προσκαλούμε λοιπν λους εσάς τους φανατικούς α-
ναγνώστες αυτής της στήλης με το απκομμα αυτής της σελί-
δας στο ένα χέρι και με το κολονάτο ποτήρι που θα σας δώ-
σουμε στο άλλο, να έρθετε μαζί με φίλους (είσοδος ελευθέρα)
να δοκιμάσετε μετά την εισήγηση της Παρασκευής 18-2-94
στις 7.30, στο EKEΠ (12ο χλμ. της εθνικής οδού Aθηνών Λα-
μίας), ορισμένα απ τα εκλεκττερα ελληνικά κρασιά της φε-
τινής εσοδείας, που απ μνα τους είναι ικανά να μεθύσουν
τους σύγχρονους Πολύφημους, ανοίγοντας νέους γευστι-
κούς ορίζοντες.
ΓEYΣEIΣ
Aρχαίο γεμιστ κοτπουλο
Tης Mαρίας Xαραμή
«OPNIΘIN κουρνομύαλον... πολιτική αδιά-
ντροπε που πορνεύεις φανερά μάλλον με
τους υιούς σου, κύρην και υιν να πολεμής να
σπαθοκαταλνούνται...».
H σφοδρή μοραλίστικη κριτική του καρκα-
τζά στην κτα κατά τη γαμήλια φιέστα απά-
ντων των πτηνών, που περιγράφει ο «Πουλο-
λγος» αναφέρεται στις θεαματικές κοκκορο-
μαχίες, λαϊκή διασκέδαση στους βυζαντινούς
χρνους και την αρχαιτητα. Kαι μάλιστα στην
Aριστοφάνεια εκείνη μεταξύ πατέρα και γιου
που βρίσκουμε στις Nεφέλες. Σλοικες οι σε-
ξουαλικές παρεκτροπές αλλά για τη γεύση
της σαρκς της τσιμουδιά. «...Kαι η δονή μου
εξαίρετος...» απαντά σχετικώς η πικαρισμένη
ρνις στη συνέχεια του ποιήματος. Kάμπο-
σους αιώνες υστερτερα, ο Brillat Savarin θε-
ωρεί πως το κοτπουλο είναι για το μάγειρα
,τι το κανναβάτσο για τον ζωγράφο. Παρέχο-
ντας την ευχέρεια να αναδείξει τις δημιουργι-
κές του δυναττητες με πλείστους τρπους.
Προφανώς ο Ποντίφηξ των γαστρονμων εν-
νοούσε της εποχής τη στρουμπουλή κτα.
Tην κάτασπρη πουλάδα. Kαι ουχί τα θρασίμια
των πτηνοτροφείων που θρασύτατα πωλεί ο
χασάπης και το σούπερ μάρκετ. Bλακωδέστα-
τα δε και αδιαμαρτύρητα εμείς αγοράζουμε
και βράζουμε στο τσουκάλι μας. Aφού προη-
γηθεί το τρίψιμο με λεμνι, αφού τα εμβαπτί-
σουμε σε νερ με ξύδι και αφθνως τα πιπε-
ρομπαχαρίσουμε ώστε να εξαλειφθεί η οσμή
των δυσωδών ψαραλεύρων.
Aλίμονο δε αν ατυχώς έχετε την έμπνευση
ν’ ανασηκώσετε την επιδερμίδα, θ’ ανακαλύ-
ψετε ίσως μικρές κυστούλες αδιάλυτων ορμο-
νών ή αντιβιοτικών!! Διαλέγοντας ένα κοτ-
πουλο, παρατηρήστε καταρχήν αν είναι ομοι-
χρωμα κρεμ-κιτρινωπ ή κρεμ-λευκ. Πρέ-
πει ακμη να μοιάζει ζουμερ και νάχει ισομε-
ρώς κατανεμημένο λίπος. Tα χτυπημένα, στε-
γνά και ξεθωριασμένα πουλερικά δεν αρμ-
ζουν σε μας τους καλοφαγάδες. Πασιχαρείς
προκρίνουμε τα ελευθέρας βοσκής που δειλά
εμφανίστηκαν στην αγορά. Δεδομένου του
μεγαλύτερου μεγέθους των, απ 2 κιλά και ά-
νω, η τιμή τσούζει: 900 δρχ./kgr περίπου 40%
ακριβτερα των άλλων. Προσφέρονται κυρίως
για ψήσιμο και γεμιστά. Kβοντας μως τις
φτερούγες και τον λαιμ, μπορούμε να παρα-
σκευάσουμε χωριστά ένα θαυμάσιο ζωμ-βά-
ση για διάφορες σούπες, σάλτσες, ριζτι και
να ισοσκελίσουμε με δύο γεύματα τον οικογε-
νειακ μας λογαριασμ.
Tου Hλία Δελλγλου
Σύμφωνα με μια παλαιτατη συνταγή του
Aπίκιου, πριν ροδοψηθεί μια ευτραφής τέτοια
κοττούλα πρώτα έβραζε ή γινταν poché μέ-
σα σε γάλα αρωματισμένο με κρεμμύδι, σκρ-
δο, δάφνη, θυμάρι και μπαχαρικά. Mια εκδοχή
που ως σήμερα εκτελείται στο Mαρκο, το πε-
ρίφημο m’ hammer.
Iδιαιτέρως αγαπώ το κοτπουλο ψημένο μέ-
σα σε πήλινο ή σε βαρειά κατσαρλα την ο-
ποία σφραγίζω με λίγο ζυμάρι καμωμένο με
125 γρ. αλεύρι και νερ. Aν πάλι δεν σας αρέ-
σει η επιδερμίδα, προκειμένου να μη στεγνώ-
σει θα μαρινάρετε το πουλί σε γιαούρτι με μυ-
ρωδικά ή θα το αλείψετε με μίγμα μελιού και
λεμονιού, που θα του προσδώσει ένα λαχταρι-
στ χρυσαφένιο χρώμα.
Yλικά για 6 μερίδες
2 κοτπουλα ελευθέρας βοσκής, 1 λίτρο γά-
λα ελαφρύ, 2+2 κ.σ. παρθένο ελαιλαδο, 2 φέ-
τες φρυγανισμένο ψωμί, 2 πράσσα σε ροδέ-
λες, 2 φρέσκα κρεμμυδάκια, 1 ολκληρη + 2
λιωμένες σκελίδες σκρδο χωρίς την π. ου., 1
καρτο σε ροδέλες, σέλινο, 1 φύλλο δάφνης,
ματζουράνα, 1 μπαστουνάκι κανέλα, 1 τριμμέ-
νο μήλο Tριπλεως, 1 ξερ σύκο ψιλοκομμέ-
νο, 2 κ.σ. brandy, αλάτι, άκοπο και φρεσκο-
τριμμένο πιπέρι.
Eκτέλεση
Πλένουμε το κοτπουλο και δένουμε με
σπάγγο τα πδια και τα χέρια του. Kρατάμε και
ψιλοκβουμε το συκώτι.
Σε μεγάλη κατσαρλα ζεσταίνουμε το γάλα
με τα πράσσα, το καρτο, σέλινο, δάφνη, μα-
τζουράνα, κκκους πιπεριού και αλάτι.
Mλις πάρουν βράση χαμηλώνουμε τη φω-
τιά και σιγοβράζουμε το κατπουλο επί 1 ώρα.
Προθερμαίνουμε τον φούρνο στους 180°
βάζοντας μέσα το πήλινο να κάψει. Zεσταί-
νουμε 2 κ.σ. λάδι και ροδίζουμε τα κρεμμυδά-
κια και το σέλινο σε μέτρια φωτιά επί 5΄-6΄.
Προσθέτουμε το συκωτάκι και ροδίζουμε επί
5΄. Tρίβουμε το ψωμί με την ολκληρη σκελίδα
σκρδου. Aναμιγνύουμε το συκωτάκι με το
σέλινο και τα κρεμμυδάκια με το μήλο, το σύ-
κο, το ψωμί brandy, αλάτι και πιπέρι. Πλάθου-
με τη γέμιση. Στραγγίζουμε το κοτπουλο, α-
λείφουμε με 2 κ.σ. λάδι, αλατοπιπερώνουμε
και γεμίζουμε προσθέτοντας και την κανέλα.
Tο τοποθετούμε στο πήλινο με την πλάτη
προς τα κάτω, προσθέτουμε το λιωμένο σκρ-
δο, σκεπάζουμε κλείνοντας αν θέλετε και με
ζυμάρι. Ψήνουμε επί 1.30΄-2 ώρες στο βάθος
του φούρνου.
KYPIAKH 13 ΦEBPOYAPIOY 1994 - H KAΘHMEPINH 23

Bιασμς της αλήθειας
Aπαράδεκτη και διαστρεβλωτική η εκπομπή της κ. Διγενή
Tης Ππης Διαμαντάκου
ΠAPAKOΛOYΘOYME απ τη μικρή
μας οθ νη να αναμοχλεύονται ιστο-
ρίες φρικιαστικών εγκλημάτων και οι
ένοχοι γι’ αυτά, ενώ πληρώνουν πίσω
απ τα κάγκελα της φυλακής, βρί-
σκονται ξαφνικά να πρωταγωνιστούν
σε τηλεοπτικά «θρίλερ της αλήθει-
ας». Σαν ήρωες χολιγουντιανής ανα-
παράστασης φ νων, βιασμών και κά-
θε είδους διαστροφής της ανθρώπι-
νης φύσης, σαν ηθοποιοί που υποδύ-
θηκαν ρ λους στη σκηνή της ζωής,
ενώ στη μικρή οθ νη παρουσιάζουν
τον αληθιν ανθρώπινο και μετανοη-
μένο εαυτ τους.
Παρακολουθούμε την τηλε ρασή
μας να σέρνεται πίσω απ τους τοί-
χους οίκων ανοχής, να τρυπώνει μέ-
σα απ τα κάγκελα των φυλακών α-
ναζητώντας τα πιο άγρια, τα πιο
σκληρά «κομμάτια» της κοινωνίας
και να συνθέτει με αυτά ένα θέαμα α-
ποτρ παιο, που λ γω της φύσης του
μέσου, αποστειρώνεται απ τα ου-
σιαστικά του στοιχεία, εκείνα που έ-
χουν σχέση με τον ανθρώπινο π νο,
με τον θάνατο, με την αληθινή βία
και προσφέρεται σαν να είναι η καθη-
μεριν τητά μας.
Hρωας
Tελευταίο παράδειγμα οι δυ ωρι-
αίες εκπομπές της Σεμίνας Διγενή
για τον Kυριάκο Παπαχρ νη. Δέκα
χρ νια μετά τη σύλληψή του, τις α-
ποκαλύψεις για τα φρικιαστικά του ε-
γκλήματα, παρουσιάζεται απ μια τη-
λεοπτική εκπομπή σαν ένα είδος
«αμφιλεγ μενου ήρωα». Kάτι σαν
τους ήρωες του Bιετνάμ, που μπορεί
να σκ τωσαν γυναικ παιδα, αλλά το
έκαναν για την πατρίδα. Kαι ο Παπα-
χρ νης μπορεί να βίασε και να μαχαί-
ρωσε γυναίκες, αλλά «κάποια απ νωνίας, σε μια εποχή που έχει τεθεί
αυτές τις «κοινές» τον είχε προσβά-
λει». Συμπέρασμα; Ξέπλενε την αν-
δρική του τιμή. Kαι ξέρουμε πολύ κα-
λά σε μια κοινωνία, που ακ μη συ-
ντηρείται ο «ν μος του αρσενικού»,
π σους «ευαίσθητους» υποστηρι-
κτές μπορεί να βρει μια τέτοια «δι-
καιολογία» για τα εγκλήματα του Πα-
παχρ νη.
Δύο ώρες, επί δύο συνεχ μενες
Kυριακές, οι φρικαλε τητες μιας δια-
ταραγμένης και ψυχοπαθολογικής
προσωπικ τητας ήρθαν στο προσκή-
νιο, τις ξανακούσαμε και οι νεώτεροι
ίσως τις άκουσαν για πρώτη φορά, -
πως άκουσαν και τη φωνή του εγκλη-
ματία να ρίχνει μελάνι στην υπ θεση
αφήνοντας υπ νοιες τι μπορεί να υ-
πάρχει άλλος «δράκος», ως και τι έ-
χει σχέση με «τρομοκρατικές οργα-
νώσεις» υπαινίχθηκε, με τ ση μαε-
στρία, ώστε λίγο ακ μη και θα έβγαι-
νε πολιτικ ς κρατούμενος. Σε λα
24 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 13 ΦEBPOYAPIOY 1994
T HΛEOPAΣH
αυτά η εκπομπή δεν ρθωνε αντίλο-
γο. Aπλώς παρέθετε «περιστατικά»,
φράσεις, υπονοούμενα.
Kύριο χαρακτηριστικ της, πως
άλλωστε λων των εκπομπών της
Σεμίνας Διγενή, είναι η αποσπασμα-
τικ τητα. Oύτε ο λ γος, ούτε οι ει-
κ νες έχουν ποτέ συνέχεια. Mονα-
δικ ς συνδετικ ς «κρίκος» μεταξύ
των σκ ρπιων αποσπασμάτων, το
καθένα εκ των οποίων δεν είναι καν
ολοκληρωμένη εν τητα, είναι τα λο-
γίδρια της ίδιας της υπεύθυνης της
εκπομπής, που δεν σχολιάζουν, ού-
τε κρίνουν, είναι απλώς υπαινικτικά
έτσι ώστε να προκαλέσουν την πε-
ριέργεια του θεατή. Ωστ σο η «συ-
νέχεια» δεν συμπληρώνει τα προη-
γούμενα, απλώς αθροίζεται με αυτά
μέχρι να συμπληρωθεί ο χρ νος της
εκπομπής. Kαι αυτ γιατί είναι φα-
νερ σε λες τις εκπομπές της κ. Δι-
γενή, τι δεν υπάρχει άξονας, μια
κεντρική ιδέα, μία άποψη, η παραμι-
κρή διάθεση έρευνας του θέματος,
ώστε να αποκαλυφθούν πτυχές, που
πιθανώς είναι άγνωστες. Kάτι τέτοιο
απαιτεί και καλλιέργεια, και άποψη
για τα πράγματα και τη ζωή και κυ-
ρίως κ πο.
Σου
H «έρευνα» της εκπομπής περιο-
ρίζεται στην εξεύρεση των τυπικών
και ήδη γνωστών στοιχείων ή μαρτυ-
ριών που έχουν σχέση με την υπ θε-
ση. Στην περίπτωση Παπαχρ νη,
βρέθηκαν τα θύματα να καταθέ-
σουν, βρέθηκαν δυο φίλοι του, δυο
αστυνομικοί, ο δικηγ ρος του, ο ί-
διος και δυο κορίτσια που αλληλο-
γραφούν μαζί του. Στάθηκε η κάμε-
ρα μπροστά τους και κατέγραψε
«δηλώσεις», ούτε συναισθήματα,
ούτε ολοκληρωμένες απ ψεις. Tο
μοντάζ έκοψε το λ γο τους σε φρά-
σεις, ανάμεσά τους προστέθηκαν
σκηνοθετημένες εικ νες, που πα-
ρουσιάζαν τη σκιά εν ς άνδρα με
στολή να κυνηγά μια γυναίκα και το
«σ ου Παπαχρ νης» ήταν έτοιμο.
Tι σημασία και π σο βάρος μπο-
ρούσαν να έχουν αφηγήσεις των θυ-
μάτων της βίας του «δράκου» για τα
σα είχαν περάσει στα χέρια του, κα-
θώς το πέρασμα του χρ νου είχε α-
παλύνει τα σημάδια του π νου, την
ανάμνηση απ τις μαχαιριές, ενώ η
αποσπασματικ τητα της μετάδοσής
τους αφαιρούσε και τα τελευταία ί-
χνη της έντασης, των προσωπικών
συναισθημάτων ;
Ξαφνικά η πιο αντριχιαστική υπ -
θεση βιασμών έγινε «τηλεοπτικ πα-
ραμύθι» και ο Παπαχρ νης «σκοτει-
ν ς πρίγκιπας». Πολύ περισσ τερο
ταν μεταξύ των αφηγήσεων των
θυμάτων, εμβ λιμα, έμπαιναν με το
κατάλληλο μοντάζ οι θετικές κρίσεις
φίλων του και οι αφηγήσεις του δι-
κηγ ρου του, που έλεγε τι «πλήθη
γυναικών περίμεναν τον Παπαχρ νη
στα σκαλιά του δικαστηρίου για να
του εκφράσουν την υποστήριξή
τους ή τον θαυμασμ τους» κάνο-
ντας ένα νοσηρ φαιν μενο να μοιά-
ζει «φυσικ ».
Στο σκοτάδι
H εκπομπή κινήθηκε, πως το συ-
νηθίζει, μεταξύ πραγματικ τητας και
φαντασίας, κράτησε την υπ θεση
ουσιαστικά στο σκοτάδι χωρίς να
προσθέσει ούτε ένα καινούργιο στοι-
χείο, έτσι ώστε να δικαιολογήσει αφ’
εν ς το δικ της περιεχ μενο και να
κεντρίσει αφ’ ετέρου το ενδιαφέρον
των τηλεθεατών. Kατέβαλε προσπά-
θεια μ νο να συμπεριλάβει λες τις
απ ψεις, αλλά χι και να τις αξιολο-
γήσει, διαδικασία που απαιτεί βάσα-
νο. Aρκέστηκε στα έτοιμα στοιχεία
της η κ. Διγενή, χωρίς φυσικά να υ-
πολογίσει τι πίσω απ γυαλιστερή
οθ νη αποκτούν άλλη μορφή, λειαί-
νονται οι αιχμές, δεν φαίνεται ο αλη-
θιν ς π νος, ενώ εκείνος που ευθύ-
νεται για λα, προβάλλεται ως πρω-
ταγωνιστής του «έργου» και περι-
βάλλεται με την ανάλογη αίγλη στα
μάτια μιας κατηγορίας τουλάχιστον
κοινού, ίσως του πιο αφελούς, ίσως
του πιο ακαλλιέργητου, αλλά και γι’
αυτ του πιο ευάλωτου, εκείνου που
αντιδρά ενστικτωδώς και γι’ αυτ εί-
ναι εύκολα κατευθυν μενο.
Σε αυτ το κοιν , αναλ γως με
τους εφιάλτες του ή τα νειρά του,
τις ενοχές ή τις επιθυμίες του του,
είναι απρ βλεπτες οι παρενέργειες
«τηλεοπτικών σακχαρ πηκτων», -
πως οι εκπομπές της κ. Διγενή, που
μένουν με επικίνδυνη ελαφρ τητα
στη γυαλιστερή επιφάνεια των γεγο-
ν των. Kαι η αναμ χλευση της «υπ -
θεσης Παπαχρ νη» με τ ση επιμονή
στα θεαματικά της στοιχεία (οι ερω-
τικές αντιδράσεις των γυναικών -
ποιου είδους γυναικών άραγε; - οι α-
ντιδράσεις συγγενών και φίλων, η ε-
πιμονή του ίδιου τι « λα αυτά είναι
παρελθ ν» σε συνδυασμ με τις α-
π ψεις δύο γυναικών, που αλληλο-
γραφούν μαζί του και που «τον εμπι-
στεύονται ως θαυμάσιο άνθρωπο και
πολύ αρρενωπ άνδρα») μ νο ανη-
συχία μπορεί να δημιουργήσει για
την καλλιεργούμενη ανοχή της κοι-
θέμα αποφυλάκισής του.
Σε σους, δέ αθροίζουν ποσοστά
θεαματικ τητας και προσφέρουν το
εύκολο άλλοθι στις εκπομπές αυτές,
τι είναι το κοιν που τις ζητά, την α-
πάντηση την έχει ο Oυμπέρτο Eκο
και θεωρητικοί των media, που λένε
τι «τα MME έχοντας τεθεί σ’ ένα ε-
μπορικ κύκλωμα, υπ κεινται φυσικά
στο ν μο της προσφοράς και της ζή-
τησης, επομένως προσφέρουν στο
κοιν αυτ που εκείνο θέλει.
Ωστ σο η πραγματική διάσταση
αυτού του «αξιώματος» είναι τι α-
κολουθούν τους ν μους μιας οικο-
νομίας που βασίζεται στην κατανά-
λωση και στηρίζεται στην πειθώ της
διαφήμισης, οπ τε στην ουσία υπο-
βάλλουν στο κοιν τι πρέπει να επι-
θυμεί». Kαι για να επιβεβαιωθεί αυ-
τ , αρκεί να μετρήσουμε τα τρέιλερ
που «διαφημίζουν» εκπομπές σαν κι
αυτή.