Zadaci Vnms 2012 PDF

УНИВЕРЗИТЕТ СВ.
“КИРИЛ И МЕТОДИЈ” СКОПЈЕ
ФАКУЛТЕТ ЗА ЕЛЕКТРОТЕХНИКА
И ИНФОРМАЦИСКИ ТЕХНОЛОГИИ

Ристо Ачковски
ЗАДАЧИ ПО ПРЕДМЕТОТ
ВИСОКОНАПОНСКИ МРЕЖИ
И СИСТЕМИ

ЕТФ ‐ Скопје, 2012 г.
Р. Ачковски, „Задачи по предметот високонапонски мрежи и системи“
I) ЗАДАЧИ ОД ОБЛАСТА НА ПРЕНОС НА МОЌНОСТ

СО ДОЛГИ ТРИФАЗНИ ВОДОВИ
Задача 1.1. Со примена на преносните равенки да се пресметаат приликите на почетокот од
водот кој е на крајот оптоварен со потрошувач чијашто моќност изнесува S2 = (P2+jQ2) =
(100+j32,876) MVA (cosϕ = 0,95) при напон U2 = 215 kV. Познати се следните податоци за
водот: должина l=300 km; z = (r+jx) = (0,078+j0,40) Ω/km; y = j·b = j2,9 μS/km.
Р е ш е н и е:
Параметрите на водот ќе бидат:

z = (0, 078 + j 0, 40) = 0, 4075 ⋅ e j 78,96 Ω / km; y = jb = j 2,9 ⋅10−6 S/km.
78,96 −90
z 0, 4075 j
ZC = = ⋅ e 2 = 374,85 ⋅ e− j 5,52° Ω ;
y 2,9 ⋅10−6
78,96 + 90
j
γ = z ⋅ y = 0,4075 ⋅ 2,9 ⋅ 10−6 ⋅ e 2
= 1,087 ⋅ 10−3 ⋅ e j 84,48° = (0,1045 + j1,0819) ⋅ 10−3 1/km.
γ = (α + j β ) = (0,1045 + j1, 0819) ⋅10−3 1/km; γ ⋅ l = (α l + j β l ) = (0, 03136 + j 0,3245) ,

ch γ l = (chα l ⋅ cos β l + jshα l ⋅ sin β l ) = (0,94826 + j 0, 0099) = 0,9483 ⋅ e j 0,6° ;
sh γ l = (sh α l ⋅ cos β l + j ch α l ⋅ sin β l ) = (0, 029723 + j 0,3189) = 0,3203 ⋅ e j 84,67° .
Ќе го поставиме напонот U2 на фазната оска, т.е. U2 = 215 ej0 kV. Во тој случај, согласно со
релацијата (2.7), за природната моќност SN2 ќе добиеме:
U 22 2152
SN 2 = *
= ⋅ e− j 5,52° = 123,316 ⋅ e − j 5,52° MVA
Z C 374,85
.
За моќноста на крајот од водот ќе имаме:
S2 = (100 + j 32,867) = 105, 263 ⋅ e j18,2° MVA .
Понатаму, согласно релациите (2.8) ќе имаме:
⎛ S* ⎞
U1 = U 2 ⎜ ch γ l + *2 ⋅ sh γ l ⎟ ;
⎝ SN 2 ⎠
⎛ 105, 263 ⋅ e − j18,2 ⎞
U1 = 215 ⋅ ⎜ 0,9483 ⋅ e j 0,6 + j 5,52
⋅ 0,3203 ⋅ e j 84,67 ⎟ = 238, 493 ⋅ e j12,97° kV
⎝ 123,316 ⋅ e ⎠
Слично, за струјата на почеткот добиваме:
U2 ⎛ S2* ⎞ j 5,6°
I1 = ⎜ sh γ l + * ⋅ c h γ l ⎟ = 0, 25642 ⋅ e kA .
3 ⋅ ZC ⎝ SN 2 ⎠
Моќноста на почетокот од водот S1 ќе биде:
S1 = 3 ⋅ U1 ⋅ I1* = 3 ⋅ 238, 493 ⋅ 0, 25642 ⋅ e j (12,97 −5,6)° = 105,922 ⋅ e j 7,37° ;
.
S1 = (105, 047 + j13,583) MVA.
Загубите на моќност во преносот ќе бидат:
ΔS = (ΔP + jΔQ) = S1 − S2 = (5, 047 − j19, 284) MVA .
1
Факторот на моќност cosϕ1 на почетокот од водот ќе биде:

ϕ1 = arg {U1} − arg { I1} = 12,97 − 5, 6 = 7,37° ⇒ cos ϕ1 = cos 7,37° = 0,992 .
Задача 1.2. Да се пресметаат параметрите ZP и YP на точната π–заменска шема на водот

разгледуван во претходната задача. Потоа, користејќи ја добиената точна π–заменска шема,
да се пресметаат приликите на почетокот од водот U1, I1 и S1.
Во согласност со релациите (2.35) и (2.36), за параметрите на точната π–заменска

шема на водот добиваме:
Z P = Z C ⋅ shγ l = 374,85 ⋅ e− j 5,52 ⋅ 0,3203 ⋅ e j 84,67 = 120, 064 ⋅ e j 79,15° = (22, 6 + j117,917) Ω ;
YP chγ l − 1 0,94826 + j 0,00999 − 1
= = = 438,8 ⋅10−6 ⋅ e j 89,92° S ≈ j 438,8 μS.
2 ZC ⋅ shγ l 120, 064 ⋅ e j 79,15°
Понатаму, во согласност со сликата 1.2.1 имаме:

S2 = (100 + j 32,867) = 105, 263 ⋅ e j18,2° MVA ;
S20 = U 22 ⋅ YP* / 2 = 2152 ⋅ (− j 439 ⋅10−6 ) = − j 20, 283Mvar;
′′ = S2 + S 20 = (100 + j12,583) MVA ;
S12
U1 = U 2 + ΔU d + jΔU q
Слика 1.2.1
P12′′ ⋅ RP + Q12
′′ ⋅ X P P′′ ⋅ X − Q12
′′ ⋅ RP
U1 = U 2 + + j 12 P
U2 U2
P′′ ⋅ R + Q12
′′ ⋅ X P 100 ⋅ 22, 6 + 12,583 ⋅117, 917
ΔU d = 12 P = =17, 416 kV
U2 215
P12′′ ⋅ X P − Q12
′′ ⋅ XrP 100 ⋅117, 917 − 12, 583 ⋅ 22, 6
ΔU q = = = 53, 538 kV
U2 215
U1 = 215 + (17, 416 + j 53,538) = (232, 416 + j 53,538) = 238,5 ⋅ e j12,97° kV .
Загубите на моќност ΔS12= (ΔP12+jΔQ12) во редната гранка ZP ќе бидат:
′′2 P12′′2 + Q12
S12 ′′2 1002 + 12,5832
ΔS12 = 3 ⋅ Z P ⋅ I122 = Z P ⋅
= ⋅ ( RP + jX P ) = ⋅ (22, 6 + j117,917) =
U 22 U 22 2152
= (4,969 + j 25,927) MVA; S12′ = S12 ′′ + ΔS12 = (104,969 + j38,51) MVA.
S10 = U12 ⋅ YP* / 2 = 238,52 ⋅ (− j 438,8 ⋅10−6 ) = − j 24,96 Mvar;
′′ + S10 = (104,969 + j13,55) = 105,902 ⋅ e j 7,35° MVA .
S1 = S12
Споредувајќи ги овие резултати за приликите на почетокот од водот со резултатите
добиени во претходната задача, се заклучува дека тие се практично идентични и дека обата
начина на пресметување се, во поглед на точноста, рамноправни.
2
Задача 1.3. 400 kV надземен вод со должина l = 400 km и подолжни параметри z = (r+jx) =
(0,031+j0,327) Ω/km и y = jb = j3,48 μS/km е приклучен на ЕЕС во точка со напон U1 = 400
kV. Водот работи во режим на празен од. Да се пресмета напонот на крајот од водот U2 = ? и
моќноста на почетокот од водот S1 = ?
Бидејќи се работи за „долг“ вод (l > 250 km), задачата ќе ја решиме со примена на
преносните равенки, и тоа на два начина – егзактно, без какво и да е занемарување и
приближно, третирајќи го водот како идеален.
а) Егзактно решавање на задачата
Постапувајќи на начин како и во задачата 1.1, во овој случај се добива:
84,58−90
z 0,32846 j
ZC = = −6
⋅e 2 = 307, 22 ⋅ e− j 2,71° Ω ;
y 3, 48 ⋅10
84,58+ 90
j
γ = z ⋅ y = 0,32846 ⋅ 3, 48 ⋅10−6 ⋅ e 2 = 1,1428 ⋅10−3 ⋅ e j 87,29° 1/km ;
γ ⋅ l = (α l + j β l ) = (0, 0216 + j 0, 4566) ; γ ⋅ l = (α l + j β l ) = (0.02020321 + j 0, 427178853)
ch γ l = (chα l ⋅ cos β l + jshα l ⋅ sin β l ) = (0,89776 + j 0,00952) = 0,8978 ⋅ e j 0,6° ; = 0.910362423 ⋅ e j 0.527°
sh γ l = (sh α l ⋅ cos β l + j ch α l ⋅ sin β l ) = (0, 0194 + j 0, 441) = 0, 4414 ⋅ e j 87,48° . = 0.4147972 ⋅ e j87.459°
Ќе го поставиме напонот U1 на фазната оска, т.е. U1 = U1 ·ej0 = 400 kV. Понатаму, со оглед
дека е S2 = 0 (празен ôд), врз основа на релациите (2.8) ќе имаме:
⎛ S* ⎞ U 400
U1 = U 2 ⎜ ch γ l + *2 ⋅ sh γ l ⎟ = U 2 ch γ l ⇒ U 2 = 1 = = 445,533 ⋅ e j − 0,6° kV ; = 439,386 kV
⎝ SN 2 ⎠ ch γ l 0,8978 ⋅ e j 0,6
U2 ⎛ S 2* ⎞ U2 445,533 ⋅ e − j 0,6
I1 = ⎜ sh γ l + *
⋅chγ l ⎟= ⋅ sh γ l = − j 2,71
= 0,36957 ⋅ e j 89,58° kA .
3 ⋅ ZC ⎝ SN 2 ⎠ 3 ⋅ ZC 3 ⋅ 307, 22 ⋅ e
S1 = 3 ⋅ U1 ⋅ I1* = 256, 045 ⋅ e− j 89,58° = (1,832 − j 256, 038) MVA . = (1.050 − j 229.777) MVA
б) Приближно решавање на задачата, третирајќи го водот како идеален

Во овој случај (r = g = 0) ќе имаме:
x 0, 327
ZC = = = 306,537 Ω ;
b 3, 48 ⋅10 −6
γ ⋅ l = j β ⋅ l = j x ⋅ b = j 0, 4267 rad / km = j 24, 448° ;
chγ l = cos β l = cos 0, 4267 = 0,9103 ; shγ l = j sin β l = j sin 0, 4267 = j 0, 4138 ;
U1 400 U2 U2
U2 = = = 439, 4 kV ; I1 = ⋅ sh γ l = j ⋅ sin β l = j 0,3424 kA ;
cos β l 0,9103 3 ⋅ ZC 3 ⋅ ZC
S1 = 3 ⋅ U1 ⋅ I1* = 3 ⋅ 400 ⋅ 0,3424 ⋅ e − j 90° = − j 237, 22 MVA .
Очигледно е дека, во случајов, со идеализирањето на водот се добија резултати со
задоволителна точност, но на многу поедноставен и побрз начин.
3
Задача 1.4. Се посматра 400 kV надземен вод од претходната задача 1.3. Напонот на поче-
токот од водот изнесува U1 = 400 kV а на крајот од водот е приклучен потрошувач чија што
моќност е S2 = SN2, или, како што се вели, водот пренесува природна моќност. Да се пресме-
таат напонот на приемниот крај U2 и моќноста на отпремниот крај S1.
Врз основа на релациите (2.24), помеѓу напоните U1 и U2 во ваквиот режим важат

следните релации:
U1 I γl
= 1 = e = eα l ⋅ e j β l .
U 2 I2
од каде што се добива:
U 2 = U1 ⋅ e −α l = 400 ⋅ e −0,0216 = 0,9876 ⋅ 400 = 391, 453 kV
Сега, со познатиот напон на крајот, лесно ќе ги добиеме најнапред струјата I2 и моќ-
носта S2, а потоа и струјата I1 и бараната моќност S1.
За таа цел најнапред ќе усвоиме U2 = U2·ej0 = 391,453 kV. Тогаш за напонот U1 ќе
имаме:
U1 = U 2 ⋅ eγ l = 400 ⋅ e j β l = 400 ⋅ e j 0,4566 rad = 400 ⋅ e j 26,161° kV.
Бидејќи импеданцијата на потрошувачот е еднаква на брановата импеданција на водот ,
o
т.е. ZP = ZC = 307,22·e–j2,71 Ω, ќе биде:
U2 391, 453
I2 = = − j 2,71°
= 0, 7356742 ⋅ e j 2,71° kA
3 ⋅ ZC 3 ⋅ 307, 22 ⋅ e
S2 = 3 ⋅ U 2 ⋅ I2* = 3 ⋅ 391, 453 ⋅ 0, 7356742 ⋅ e − j 2,71° = 498, 781 ⋅ e − j 2,71° = (498, 223 − j 23,583) MVA
γl
I1 = I2 ⋅ e = 0, 7356742 ⋅ e j 2,71° ⋅ e0,0216 ⋅ e j 26,161° = 0, 751738 ⋅ e j 28,872° kA .
S1 = 3 ⋅ U1 ⋅ I1* = 3 ⋅ 400 ⋅ e j 26,161° ⋅ 0, 751738 ⋅ e − j 28,872° = 520,819 ⋅ e− j 2,71° MVA , или:
S1 = (520,819 − j 24,597) MVA . S1 = (518,348 − j19, 253) MVA
Задача 1.5. Се посматра 220 kV надземен вод од задачата 1.1 (l=300 km; z = (r+jx) =
(0,078+j0,40) Ω/km; y = j·b = j2,9 μS/km). Водот е на крајот оптоварен со потрошувач
чијашто моќност изнесува S2=(P2+jQ2) = (100+j32,867) MVA (cosϕ2=0,95). Со примена на
преносните равенки да се пресмета напонот на крајот U2 ако на почетокот од водот напонот
се одржува на вредноста U1=238,5 kV. (Истиот овој режим е разгледуван во задачите 1.1 и
1.2).
Во задачата 1.1 беа пресметани следните параметри за овој вод:

γ = (α + j β ) = (0,1045 + j1, 0819) ⋅10−3 1/km; γ ⋅ l = (α l + j β l ) = (0, 03136 + j 0,3245) ,
ch γ l = (chα l ⋅ cos β l + jshα l ⋅ sin β l ) = (0,94826 + j 0, 0099) = 0,9483 ⋅ e j 0,6° ;
sh γ l = (sh α l ⋅ cos β l + j ch α l ⋅ sin β l ) = (0, 029723 + j 0,3189) = 0,3203 ⋅ e j 84,67° .
4
Врз основа на преносните равенки чијшто облик е даден со релациите (2.2), можеме да
пишуваме:
U1 = U 2 ⋅ chγ l + 3 ⋅ Z C ⋅ I2 ⋅ shγ l .
Ќе го поставиме напонот на крајот од водот на фазната оска, т.е. U2 = U2·ej0. Во тој
случај ќе биде U1 = U1·ejθ = 238,5·ejθ kV. Понатаму, за струјата на крајот од водот I2 важи:
S2 = (100 + j 32,867) = 105, 263 ⋅ e j18,2° MVA
S 2* 105, 263 ⋅ e j −18,2° 60, 7737 ⋅ e j −18,2°
I2 = *
= = .
3U 2 3 ⋅U 2 U2
Со замена на оваа вредност на струјата во претходната релација се добива:
jθ j 0,6° 60, 7737 ⋅ e − j18,2°
238,5 ⋅ e = U 2 ⋅ 0,9483 ⋅ e + 3⋅ ⋅ 0,3203 ⋅ e j 84,67° ,
U2
3 ⋅ 3542, 551 3 ⋅ 6379,11
238,5 ⋅ e jθ = 0,94826 ⋅ U 2 + j 0, 0099 ⋅ U 2 + +j .
U2 U2
или:
3 ⋅ 3542,551 2 3 ⋅ 6379,11 2
238,52 = (0,94826 ⋅ U 2 + ) + (0, 0099 ⋅ U 2 + ) .
U2 U2
По средувањето на последната релација по непознатата U2 се добива следната биквадратна
равенка:
0,899197 ⋅ U 24 − 45026, 665 ⋅ U 22 + 159728136 = 0 .
чиишто решенија гласат:
1) U2 = 215,02 kV; 2) U2 = −215,02 kV; 3) U2 = 61,99 kV; 4) U2 = –61,99 kV.
Од сите 4 решенија единствено логично и прифатливо е првото решение, т.е.
U2 = 215,02 kV.
Гледаме дека вредноста на ова решение се совпаѓа со решението од задачите 1.1 и 1.2.
Истата задача можеме да ја решиме и приближно, но на многу поедноставен начин, со

примена на π−заменската шема на водот (слика 1.2.1 од задачата 1.2). За неа важи:
Y B
Z P = ( RP + jX P ) = 120, 064 ⋅ e j 79,15° = (22, 6 + j117,917) Ω ; P = j P = j 438,8 μS.
2 2
P ⋅ R + (Q2 − Q20 ) ⋅ X P
U1 = U 2 + ΔU d + jΔU q ≈ U 2 + ΔU d = U 2 + 2 P .
U2
Со занемарување на попречната компонента на падот на напон ΔUq, што е обично при-
фатливо кај водовите со напон Un < 220 kV, значи, се добива една алгебарска равенка во која
единствена непозната е напонот на крајот U2. Понатаму, бидејќи е Q20 = U 22 ⋅ (YP / 2) следи:
P2 ⋅ RP + Q2 ⋅ X P YP ⋅ X P
U1 = U 2 + − ⋅ U 2 , или
U2 2
X P ⋅ YP
(1 − ) ⋅ U 22 − U1 ⋅ U 2 + ( P2 ⋅ RP + Q2 ⋅ X P ) = 0 , т.е.
2
(1 − 117,917 ⋅ 438,8 ⋅10−6 ) ⋅ U 22 − 238,5 ⋅ U 2 + (100 ⋅ 22, 6 + 32,867 ⋅118,917) = 0 , или
5
0,948258 ⋅U 22 − 238,5 ⋅ U 2 + 6168, 445 = 0

Решенијата на оваа квадратна равенка гласат: 1) U2 = 210,745 kV и 2) U2 = 27,755 kV.
Од двете решенија единствено логично е првото, т.е. решението на проблемот гласи:
U2 = 210,745 kV.
Бидејќи точното решение (коешто е веќе пресметано во претходниот дел од задачата)
гласи U2 = 215 kV, произлегува дека грешката во добиениот резултат изнесува:
U 2,pribli`no − U 2,to~no 210, 745 − 215
g% = ⋅100 = ⋅100 = − 1, 98% .
U 2,to~no 215
Од примеров гледаме дека, и покрај големата должина на водот (l = 300 km), занемару-
вањето на попречната компонента на падот на напон е донекаде оправдано бидејќи со тоа се
добива резултат со прифатлива точност, но на многу поедноставен начин.
Забелешка. Секое приближно решение, добиено на било какво начин, може да се уточни. Доколку
се инсистира на повисока точност можно е вака добиеното приближно решение да го уточниме. За
таа цел ќе постапиме на следниот начин. Најнапред, со тукушто пресметаната вредност за напонот
U2, ќе ги пресметаме реактивната моќност Q20 генерирана од попречната гранка на крајот од водот, а
потоа и подолжната и попречната компонента на падот на напон ΔUd и ΔUq:
Q20 = U 22 ⋅ ( BP / 2) = 210, 7452 ⋅ 438,8 ⋅10−6 = 19, 489 Mvar .

P2 ⋅ RP + (Q2 − Q20 ) ⋅ X P 100 ⋅ 22, 6 + (32,867 − 19, 489) ⋅117,917
ΔU d = = = 18, 209 kV
U2 210, 745
P2 ⋅ X P − (Q2 − Q20 ) ⋅ RP 100 ⋅117,917 − (32,867 − 19, 489) ⋅ 22, 6
ΔU q = = = 54,518 kV
U2 210, 745
Со вака пресметаните вредности на компонентите ΔUd и ΔUq на падот на напон се добива новата, корегирана,
вредност на напонот U2:
U1 = (U 2 + ΔU d ) + jΔU q ⇒ U 2 = U12 − ΔU q2 − ΔU d ,
U2 = 238,52 − 54,5182 − 18, 209 = 213,98 kV .

Вака корегираното решение веќе може да се смета за сосема прифатливо, бидејќи тоа се
разликува од точното за само 0,48%.
Постапката за корекција може да се изведе произволен пати, итеративно. Притоа, во секоја нова
итерација, за пресметка на величините Q20, ΔUd и ΔUq, се оперира со вредноста за напонот U2
добиена во претходната итерација.
За добивање на “точното” решение за напонот U2 теориски е потребен бесконечен број итера-
ции, но во практиката доволни се само 2 до 3 итерации за да се стигне доволно блиску до точното
решение.
Задача 1.6. Се посматра 380 kV преносна мрежа составена од 2 вода V1 и V2 со идентични

карактеристики [ z = (r+jx) = (0,032+j0,315) Ω/km; y = jb=j3,492 μS/km; ZV = 310 Ω ] и со
должини l1 = 150 km и l2 = 150 km. Мрежата работи во режим на празен од при што напонот
во напојната точка A се одржува на константна вредност UA = Un = 380 kV = const. Реакторот
XP, приклучен во точката B, е исклучен. Третирајќи ги водовите како идеални (r = 0) да се
пресмета:
а) Колкав е напонот UB = ? и моќноста SA = PA + jQA = ? на почетокот од водот V1 за
случајот кога прекинувачот P е исклучен.
6
б) Колкави се напоните UB и UC како и моќноста SA = PA + jQA за случајот кога

прекинувачот P е вклучен.
в) Се посматра режим на празен од со вклучен прекинувач P. Со цел да се елиминира гене-
рираната реактивна моќност на празен од QA , се предвидува поставување на реактор во
постројката B чијашто реактанција изнесува XP = 950 Ω. Колкава ќе биде струјата IP низ
реакторот? Колкави се напоните UB и UC во тој случај и колкава моќност SA ќе повлече
водот од напојната точка "A" во тој случај.
A l1 ZC1 B l2 Z C
C2
V1 P V2
SA PA jQA
UA 380 kV XP
Слика 1.6.1. 380 kV преносна мрежа во празен од
Решение:
а) Решавање на водот V1
Во задачата 2.2. беше покажано дека кога е водот V1 во празен од, ќе важат следните
релации:
Z = Z1 = z ⋅ l1 ≈ jx ⋅ l1 = j 0,315 ⋅150 = j 47, 25 Ω;
Y = Y1 = y ⋅ l1 = jb ⋅ l1 = j 3, 492 ⋅150 = j 523,8 μS; .
UA Y 2 + Z ⋅ (Y / 2)
UB = ; IA = ⋅ ⋅ U Af
1 + Z ⋅ (Y / 2) 2 1 + Z ⋅ (Y / 2)
На тој начин добиваме:
Z ⋅ Y / 2 = j 47, 25 ⋅ j 523,8 ⋅10−6 = − 0, 012374,
UA UA 380
UB = = = = 384, 76 kV, (UB > UA).
1 − 0, 012374 0,987626 0, 987626
U Y 2 − 0, 012374
IA = A ⋅ ⋅ = j 0,11564 kA ≡ j115, 64 A.
3 2 1 − 0, 012374
Моќноста SA што ја “влече” водот во режимот на празен ôд ќе биде:
S A = 3 ⋅ U A ⋅ I A* = 3 ⋅ 380 ⋅ ( j 0,11564)* = (0 − j 76,111) MVA.
Значи, водот V1 во празен од влече чисто капацитивна струја и соодветно на тоа влече
негативна реактивна моќност. Тоа значи дека тој всушност “генерира” реактивна моќност во
износ од 76,111 Mvar.
б) Решавање на мрежата составена од водовите водот V1 и V2

Кога прекинувачот P е вклучен, се формира радијална мрежа од два редно (сериски)
поврзани вода V1 и V2. Бидејќи обата вода се со идентични карактеристики, тие можат да се
третираат како еден единствен вод V со должина l = l1 + l2 = 150+150 = 300 km. Понатаму,
постапувајќи на сосема ист начин како и во случајот под а) може да се реши и водот V
којшто работи во режим на празен од. На тој начин добиваме:
7
Z = Z1 + Z 2 = j 47,5 + j 47,5 = j 95 Ω; Y = Y1 + Y2 = j 523,8 + j 523,8 = j1047, 6 μS.

UA U A Y 2 + Z ⋅Y / 2
UC = = 399,8 kV; IA = ⋅ ⋅ = j 0, 2358 kA ≡ j 235,8 A.
1 + Z ⋅Y / 2 3 2 1+ Z ⋅Y / 2
S A = 3 ⋅ U A ⋅ I A* = 3 ⋅ 380 ⋅ ( j 0, 2358)* = (0 − j155, 5) MVA.
Бидејќи точката B претставува почеток на водот V2, којшто работи во режим на празен од,
неговата вредност UB ќе ја добиеме на ист начин како и во случајот под а), тргнувајќи од
врската што постои помеѓу напонот на почетокот и напонот на крајот од еден вод во празен
од. На тој начин добиваме:
Z 2 = z ⋅ l2 ≈ jx ⋅ l2 = j 0, 315 ⋅150 = j 47, 25 Ω;
Y2 = y ⋅ l2 = jb ⋅ l2 = j 3, 492 ⋅150 = j 523,8 μS;
UB
UC = ⇒ U B = U C ⋅ [1 + Z 2 ⋅ (Y2 / 2)] = 394, 79 kV.
1 + Z 2 ⋅ (Y2 / 2)
в) Состојба во мрежата со вклучен реактор X P
Слика 2.9.2. Работа на мрежата со вклучен реактор
Во согласност со заклучоците изведени во задачата 2.2, водот V2 во празен од можеме, со

доволна точност, да го еквивалентираме со својата влезна адмитанција (импеданција) Yvl.2 ≅
Y2. Истовремено водот V1 ќе го претставиме со неговата π−заменска шема, составена од
редната гранка Z1 и двете напречни гранки Y1/2 и Y1/2, како што е тоа прикажано на сликата
2.7.2. И конечно, во точката B е приклучен и реакторот XP = 950 Ω.
Ако паралелната врска составена од трите гранки приклучени во јазолот B ги еквивален-
тираме со една еквивалентна Zek , ќе добиеме:
Z ek = jX P Π (2 / Y1 ) Π (1/ Y2 ) = j 950 Π (− j 3818, 25) Π (− j1909,13) = j 3746,3 Ω.
Понатаму, струите IAB IA0 и IA (слика 2.9.2) ќе ги добиеме на следниот начин:
U Af UA / 3 380 / 3
IAB = = = = − j 57,833 ⋅10−3 kA;
Z1 + Z ek Z1 + Z ek j 47, 5 + j 3746,3
Z ek
U B = 3 ⋅ Z ek ⋅ I AB = ⋅ U A = 0,9875 ⋅ U A = 375, 27 kV,
Z1 + Z ek
Y1 j 523,8 ⋅10−6 380
I A0 = ⋅U Af = ⋅ = j 57, 459 ⋅10−3 kA ≡ j 57, 459 A,
2 2 3
I A = IA0 + IAB = j 57, 459 − j 57,83 = − j 0,37 A ≈ 0.
Значи со приклучувањето на реакторот XP се изврши практично целосна компензација на
капацитивната струја што ја генерираат водовите V1 и V2 во режимот на празен ôд. Значи
мрежата вака компензирана нема да влече практично никаква струја, односно моќност.
8
Овој резултат е сосема логичен бидејќи вредноста XP = 950 Ω е избрана така што приближно
важи:
1 106
= = 954, 6 Ω ≈ X P = 950 Ω. .
Y1 + Y2 523,8 + 523,8
Лесно се покажува дека напонот UC на крајот од водот V2 во случајов ќе биде:
UC = 379,95 kV ≈ UA.
И конечно, струјата IP низ реакторот како и реактивната моќност SP = јQP што реакторот ја
троши во посматраниот режим ќе бидат:
UB 375, 27
IP = = = 0, 228 kA; QP = 3 ⋅ U B ⋅ I P = 148, 24 Mvar .
3⋅ XP 3 ⋅ 950
Задача 1.7*. Трифазен вод со должина l = 310 km и подолжни параметри z = (0,03+j0,33)

Ω/km и y = j3,22 μS/km напојува потрошувач со моќност S2 = P2+jQ2 = (500+j100) MVA при
напон U2=390 kV. Да се пресметаат приликите на почетокот од водот U1, I1 и S1:
а) со помош на преносните равенки;
б) со помош на точната π−заменска шема;
в) со помош на упростената π−заменска шема.
Задача 1.8*. Идеален трифазен вод со должина l = 400 km и карактеристична импеданција Zc

= 310 Ω има напон на почетокот U1 = 380 kV. Да се определи:
а) напонот на крајот U2 како и струјата I1 и реактивната моќност Q1 на почетокот од водот
кога водот работи во режим на празен од;
б) колкава треба да биде реактанцијата XP на реакторот приклучен на крајот од водот во тој
режим за да се изврши целосно поништување на капацитивната струја на почетокот од водот,
т.е. да биде I1=0;
в) законот на промена на напонот по должината од водот U(x) за разни вредности на параме-
тарот XP. Колкава треба да биде реактанцијата XP за да биде задоволен условот U1 = U2.
а) U 1 = U 2 cos β l + j 3Z C I 2 sin β l ; I 2 = 0 ;
U 1 = U 2 cos β l ; β l = 0, 06 ⋅ 400 = 240 ;
U1 380
U2 = = = 415, 962 kV
cos β l cos 240
U2 U2 380
I 1 = I 2 cos β l + j sin β l = j sin β l = j sin 240 = j 0, 288 kA
3ZC 3Z C 3 ⋅ 310
S 1 = 3U 1 I 1* = 3 ⋅ 380 ⋅ ( − j 0, 288 ) = − j189, 461 MVA ; Q1 = 189, 461 Mvar .
U2 U2 U2 U2
б) I 1 = 0 ; I 2 = ; I 1 = I 2 cos β l + j sin β l = − j cos β l + j sin β l = 0
(
3 jX p ) 3ZC 3X p 3Z C
9
cos β l sin β l
− + = 0;
Xp ZC
Z C cos β l Z 310
Xp = = C = = 693, 3 Ω
sin β l tgβ l tg240
U2
в) U 1 = U 2 ; I 2 = ;
(
3 jX p )
U2 ⎛ Z ⎞
U 1 = U 2 cos β l + j 3Z C sin β l = U 2 ⎜ cos β l + C sin β l ⎟ ;
3 jX p ( ) ⎜
⎝ Xp ⎟
⎠
⎛ Z ⎞ Z sin β l 310 ⋅ sin 240
⎜⎜ cos β l + C sin β l ⎟⎟ = 1 ; X p = C = = 1458, 4 Ω .
⎝ X p ⎠ 1 − cos β l 1 − cos 24 0
Задача 1.9*. Идеален трифазен вод со должина l = 1000 km и карактеристична импеданција

Zc = 310 Ω работи во режим на празен од. Напонот на почетокот од водот (точка А) се
одржува на константна вредност UA = 500 kV = const. За да се намали реактивната моќност
QV0, генерирана од водот во режимот на празен од, како и за да се ограничат вредностите на
напонот по должината на водот, предвидено е на средината од водот (x = l/2) да се приклучи
реактор чијашто реактанција изнесува XP = 450 Ω.
Да се определат напоните UB и UC на средината и на крајот од водот пред и после
приклучувањето на реакторот. Колкави се реактивните моќности на почетокот од водот во
споменатите два случаја.
QV0 A l/2 IB1 B IB2 l/2 I=0

C
~
UA=500 kV
XP=450 Ω
Slika 1.8
UA 500
a) вод A–C: U A = U C cos β l ; U C = = = 1000 kV
cos β l cos(0, 06 ⋅1000)
l
вод B–C: U B = U C cos β = 1000 cos(0, 06 ⋅ 500) = 866, 025 kV ;
2
б)
вод B–C
l UB
U B = U C cos β ⇒UC = ;
2 l
cos β
2
10
UC l UB l UB l
I B −C ′ = j sin β = j sin β = j tgβ ;
3Z C 2 l 2 3Z C 2
3Z C cos β
2
UB UB ZC 310
Z vl ( B −C ) = = = =−j = − j 536,936 Ω .
3 I B −C ′ UB l l 0
3⋅ j tgβ j tgβ tg30
3Z C 2 2
jX p ⋅ Z vl j 450 ⋅ ( − j 536,936 )
Ze = = = j 2779,306 Ω ;
jX p + Z vl j 450 + ( − j 536,936 )
l l UB
U A = U B cos β + j 3Z C I A− B′′ sin β ; I A− B′′ = ;
2 2 3Z e
l UB l ⎛ l Z l⎞
U A = U B cos β + j 3Z C sin β = U B ⎜ cos β + j C sin β ⎟ . ;
2 3Z e 2 ⎝ 2 Ze 2⎠
UA 500
UB = = = 542, 42 kV ;
l ZC l 0 310 0
cos β + j sin β cos 30 + j sin 30
2 Ze 2 j 2779,306
UB 542, 42
UC = = = 626,333 kV .
l cos 300
cos β
2
Задача 1.10*. Даден е идеален трифазен вод со должина l = 500 km и со карактеристична

импеданција Zc= 300 Ω. Водот работи во режим на празен од. За да се изврши компензација
на произведуваната реактивна моќност QV0 и елиминираат познатите проблеми што се
јавуваат во таквиот режим, се предвидува поставување на два наполно идентични реактора,
првиот на неговиот почеток, а вториот на неговиот крај (слика 1.9). Реакторите имаат
реактанции XP1 = XP2 = 1200 Ω. Да се пресмета:
а) напонот U2 и струјата I 2′ на крајот од водот; 1 2
I1 I’1 l, Zc I’2
б) струјата I l / 2 на средината од водот (x=l/2); I2=0
QV0
в) напонот U1 и струјата I1′ на почетокот од водот; XP XP
г) струјата I1 и моќноста QV0 на почетокот од водот; Slika 1.9
U2
а) I 2′ = ;
3 ⋅ jX p
11
U 1 = U 2 cos β l + j 3Z C I 2 sin β l ;
U2
U 1 = U 2 cos β l + j 3ZC sin β l ;
3 ⋅ jX p
⎛ Z ⎞
U 1 = U 2 ⎜ cos β l + C sin β l ⎟ ;
⎜ Xp ⎟
⎝ ⎠
U1 400
U2 = = = 403, 622 kV ;
ZC 0 300 0
cos β l + sin β l cos 30 + sin 30
Xp 1200
403, 622
I 2′ = = − j 0,194 kA .
3 ⋅ j1200
l U2 l 403, 622
б) I l / 2 = I 2′ cos β + j sin β = − j 0,194 ⋅ cos150 + j ⋅ sin150 = j 0, 013 kA
2 3Z C 2 3 ⋅ 300
U2 403, 622
в) I 1′ = I 2′ cos β l + j sin β l = − j 0,194 ⋅ cos 300 + j ⋅ sin 300 = j 0, 220 kA
3Z C 3 ⋅ 300
U1 400
г) I 1 = I 1′ + = j 0, 220 + = j 0,028 kA ;
3 ⋅ jX p 3 ⋅ j1200
S 1 = 3U 1 I 1* = 3 ⋅ 400 ⋅ ( − j 0, 028 ) = − j19, 232 MVA .
Задача 1.11*. На сликата 1.10 е прикажана 400 kV мрежа. Водовите V1 и V2 се со идентични

карактеристики ZC1 = Z C2 = Z C = 310 Ω и во пресметките можат да се третираат како
идеални.
Во прикажаниот режим на работа потрошувачот приклучен во јазелот 3 зема моќност
S3=(P3+jQ3)=(600+j200) MVA при напон U3 = 380 kV, додека водот V2 е исклучен. Притоа
генераторот G го одржува напонот на собирниците 1 на констатнтна вредност. Да се
пресмета:
а) напонот U2 како и моќноста S2 на почеткот од водот V1 со помош на преносните равенки;
б) напонот U1 како и моќноста SG што ја произведува генераторот G во тој режим;
в) за колку проценти (%) односно kV ќе порасне напонот во точката 2 ако во прикажаниот
режим, со помош на прекинувачот “P”, го вклучиме и водот V2 кој е неоптоварен. Колкава
реактивна моќност QV20 ќе генерира овој вод во тој случај. Колкава ќе биде моќноста SG што
ја произведува генераторот G во овој режим.
1 2 3 600 MW
V1
~ 270 km 200 Mvar
250 MVA 250 MVA P U3=380 kV
15,75 kV 15,75/400 V2
150 k
uk = 12% m 4
Slika 1.10
12
Задача 1.12*. 400 kV преносен вод, долг l = 200 km, е изведен на портални столбови
(хоризонтален распоред на фазните спроводници) со n = 3 спроводници по фаза. Спровод-
ниците во снопот се јажиња Al/^ 490/65 поставени во темињата на рамностран триаголник
со страна a = 40 cm. Растојанието меѓу секои два соседни снопа изнесува D = 10 m.
Напонот на почетокот од водот изнесува U1 = 400 kV а на крајот од водот (точка 2) е
приклучен потрошувач со моќност S2 = (500+j15) MVA. На крајот од водот е приклучен и
синхрон компензатор SK кој има задача напонот во токата 2 да го одржува на константна
вредност U2 = 400 kV. За дадениот режим на работа да се пресмета:
а) подолжните параметри на водот r, x и b како и карактеристичната импеданција Zc (g = 0).
б) параметрите на приближната π−заменска шема, уточнети со помош на Кенелиевите кое-
фициенти;
в) Колкава реактивна моќност QSK ќе произведува синхрониот компензатор во дадениот ре-
жим на работа и колкава е моќноста S1 = (P1+jQ1) на почетокот од водот. Решавањето на
задачата под в) да се изведе со помош на преносните равенки, третирајќи го водот како
идеален.
Податоци за јажето . Ном. пресек 490,3/63,6 mm2; пречник: dp = 2rp = 30,6 mm.
Задача 1.13*. На сликата 1.12 е прикажан еден 400 kV систем. Водовите се со идентични
карактеристики и имаат карактеристична импеданција Zc = 310 Ω. Напонот при собирниците
1, на кои е приклучен моќен ЕЕС со голема инсталирана моќност, се одржува на константна
вредност U1=420 kV = const., независно од режимот на работа. Прекинувачот P е отворен.
Генераторот G притоа произведува моќност SG = (120+j0) MVA, а потрошувачот во јазелот 2
прима моќност S2 = (250+j80) MVA. Да се пресметаат напоните U2 и U3. Задачата да се реши
приближно, третирајќи ги водовите како идеални.
jak
Податоци за елементите од системот: EES
1 U1=420 kV
G: 150 MVA; 10,5 kV; xd′′ = xi =12%; xd′ = 20% ;
150 MVA 150 MVA 100
T: 150 MVA; 10,5/420 kV; uk%=12%; спрега 10,5/420 0 km km
10,5 kV
3 10 2
4 uk=12%
ΔYz; ~ 200 km
S2
водови: x=0,34 Ω/km; x0 = 2,15.x ; Zc = 310 Ω. G T Slika 1.12
P
Задача 1.14. На сликата 1.14.1 е прикажана една 400 kV мрежа. Сите водови од мрежата
имаат исти подолжни параметри и иста карактеристична импеданција ZC = 300 Ω. Во
посматраниот режим на работа, со вклучен прекинувач „P“, напонот во јазелот 3 изнесува U3
= 410 kV, а системот работи во режим на празен од. Да се пресмета:
а) напоните UA, U1 и U2 во преостанатите јазли, како и моќноста SA-1 на почетокот од
водот V1.
б) напоните U1 и U2 како и моќноста SA-1 на почетокот од водот V1, за режим кога
прекинувачот „P“ е исклучен.
13
Во пресметките сите водови да се трети-

раат како идеални. Да се претпостави дека
напонот во напојната точка „A“ е констан-
тен и независен од режимот на работа на
мрежата, UA = const.
Слика 1.14.1
Решение:
а)
β l = 0, 06 ⋅150 = 9o
Вод 1 – 3:
U 1 = U 3 cos β l = 410 cos 9o = 404,952 kV ;
U3 410
I 1−3′ = j sin β l = j sin 9o = j 0,123 kA .
3ZC 3 ⋅ 300
Вод 1 – 2:
U1
U 1 = U 2 cos β l ⇒ U 2 = = U 3 = 410 kV ; I 1−2′ = I 1−3′ .
cos β l
Вод А – 1:
I A −1′′ = I 1− 2′ + I 1−3′ = j 0, 247 kA ;
U A = U 1 cos β l + j 3ZC I A −1′′ sin β l ;

U A = 404,952cos 9o + j 3 ⋅ 300 ⋅ j 0, 247 ⋅ sin 9o = 379,9 kV ;
U1 404,952
I A −1′ = I A −1′′ cos β l + j sin β l = j 0, 247 cos 9o + j sin 9o = j 0,366 kA ;
3Z C 3 ⋅ 300
S A −1 = 3U A I ′*A −1 = 3 ⋅ 379,9 ⋅ ( − j 0,366 ) = − j 240, 7 MVA .
б)
Вод А – 2:
UA 379,9
U A = U 2 cos 2β l ⇒ U 2 = = = 399, 45 kV .
cos 2 β l cos18o
Вод 1 – 2:
U 1 = U 2 cos β l = 399,5cos 9o = 394,532 kV .
14
U2 399, 45
I A −1′ = j sin 2 β l = j sin18o = j 0, 238 kA ;
3Z C 3 ⋅ 300
S A −1 = 3U A I ′*A −1 = 3 ⋅ 379,9 ⋅ ( − j 0, 238 ) = − j156,3 MVA .

□ □ □
Задача 1.15*. На сликата 1.14.1 е прикажана 400 kV преносна мрежа која се состои од два
вода V1 и V2 со должини l1 = 70 km и l2 = 180 km – респективно. Обата вода се изведени на
ист начин, според скицата од сликата 1.14.2 и имаат исти подолжни параметри и исти
карактеристики: спроводници: 2xAl/Fe 490/65; a=35 cm; D = 8,4 m.
Во посматраниот режим водот V2 работи во режим на празен од, додека потрошувачот
приклучен во јазелот 2 прима моќност Sp = (Pp+jQp)= (400+j100) MVA при напон U2=400 kV.
Да се пресмета:
а) колкав ќе биде напонот U3 и реактивната моќност QV2 што ја генерира водот V2. во
посматраниот режим.
б) колкави ќе бидат напонот U1 и моќноста S1 = P1 + jQ1 на почетокот од водот V1.
в) колкави ќе бидат напоните U2 и U3 како и моќоста S1 за режимот со исклучен потрошувач
(Sp=0) доколку се смета дека напонот во напојната точка 1 се држи на константна вредност,
независно од режимот на работа на мрежата.
1 V1 2 V2 3 D D
70 km 180 km
U1=const Sp a a a
Слика 1.14.1
Слика 1.14.2
Напомена: Задачата под а) и под в) да се реши приближно, третирајќи ги водовите V1 и V2 како

идеални. За решавање на задачата под б) водот V1 да се претстави со помош на приближната
π−заменска шема.
□ □ □
Задача 1.16. Напоните на почетокот и крајот на еден идеален вод изнесуваат 400 kV, при
што напонот на неговиот крај фазно заостанува за 5о. Водот е долг 600 km и има
карактеристична импеданција ZC = 300 Ω. Да се пресметаат:
− привидната моќност на почетокот на водот S1;
− привидната моќност на крајот на водот S2;
− напонот на средината на водот U3;
Решение:
U 1 = 400 kV ; U 2 = 400 ⋅ e− j 5 kV ; β l = 0, 06 ⋅ 600 = 36o ;

o
U 1 − U 2 cos β l
U 1 = U 2 cos β l + j 3Z C I 2 sin β l ⇒ I 2 = ;
j 3Z C sin β l
400 − 400e − j 5 ⋅ cos 36o

o
I2 = = ( 0, 092 − j 0, 254 ) kA ;
j 3 ⋅ 300 ⋅ sin 36o
15
S 2 = 3U 2 I *2 = 3 ⋅ 400 ⋅ e − j 5 ⋅ ( 0, 092 + j 0, 254 ) = ( 79, 082 + j169,838 ) MVA

o
400 ⋅ e− j 5
o
U2
I 1 = I 2 cos β l + j sin β l = ( 0, 092 − j 0, 254 ) ⋅ cos 36 + j
o
sin 36o ;
3Z C 3 ⋅ 300
I 1 = ( 0,114 + j 0, 245) kA ;
S 1 = 3U 1 I 1* = 3 ⋅ 400 ⋅ ( 0,114 − j 0, 245 ) = ( 79, 082 − j169,838 ) MVA ;
βl βl
U 3 = U 2 cos + j 3Z C I 2 sin ;
2 2
U 3 = 400 ⋅ e− j 5 ⋅ cos18o + j 3 ⋅ 300 ⋅ ( 0, 092 − j 0, 254 ) ⋅ sin18o = ( 419, 785 − j18, 328) kV ;
o
U 3 = 420,185 kV .
□ □ □
16
II) ЗАДАЧИ ОД ОБЛАСТА НА РЕГУЛАЦИЈА НА НАПОНИ
Задача 2.1. Се посматра 220 kV надземен вод со следните параметри: l=100 km; z = (r+jx) =
(0,1+j0,40) Ω/km; y = j·b = j2,7 μS/km (слика 2.1.1). Напонот на почетокот од водот изнесува
U1 = 228 kV = const. Водот е на крајот оптоварен со потрошувач чијашто моќност изнесува
SP = (PP+jQP) = (90+j50) MVA (cosϕ2=0,874). На крајот од водот е приклучен синхрон
компензатор SK кој има задача напонот на крајот да го одржува на вредност U2 = 215 kV
(слика 2.1.1).
а) да се пресмета реактивната моќност QSK што ја произведува компензаторот во дадениот
режим.
б) колкава треба да биде реактивната моќност QSK на компензаторот ако напонот на поче-
токот од водот е U1 = 220 kV а напонот на крајот повторно треба да биде U2 = 215 kV.
Водот ги има следните параметри:

Z = ( R + jX ) = z ⋅ l = (10 + j 40) Ω;
Y / 2 = jB / 2 = j135 μS .
Слика 2.1.1
Врз основа на сликите 2.1.1 и 2.1.2 можеме
да пишуваме:
S 2 = S P − jQSK ⇒ P2 = PP ; Q2 = QP − QSK ,
Q20 = ( B / 2) ⋅ U 22 = 135 ⋅10−6 ⋅ 2152 = 6.24 Mvar

′′ = S 2 − jQ20 = [90 + j (43, 76 − QSK ] MVA;
S12
.
′′ = (P12′′ + jQ12
S12 ′′ ).
Ќе го поставиме напонот U2 на фазната оска, Слика 2.1.2
т.е: U2 = U2·ej0 = (215 + j0) kV. Врз основа на
сликата 2.1.2 можеме да ја напишеме
напонската равенка за четворополот:
P12′′ ⋅ R + Q12
′′ ⋅ X P′′ ⋅ X − Q12
′′ ⋅ R
U1 = U2 + + j 12
U2 U2
Со замена на познатите вредности за поедините величини се добива:
′′
90 ⋅10 + 40 ⋅ Q12 ′′ ⋅10
90 ⋅ 40 − Q12
228 ⋅ e jθ = 215 + +j
215 215
2 900 + 40 ⋅ Q12′′ 2 3600 − 10 ⋅ Q12 ′′ 2
⇒ 228 = (215 + ) +( ) .
215 215
Со средување на последниот израз се добива една квадратна равенка по непознатата
Q12 чии решенија гласат: Q12′′ = 44,85 MVA и Q12′′ = − 2221 MVA . Бидејќи второто решение е нело-
′′
гично останува единствено првото решение, т.е. Q12′′ = 44,85 MVA .
Сега лесно ќе се пресметаат и останатите барани величини:
′′ + Q20 = 44,85 + 6, 24 = 51, 09 MVA и
Q2 = Q12
Q2 + QSK = QP ⇒ QSK = QP − Q2 = 50 − 51, 09 = − 1, 09 MVA .
17
На наполно ист начин се решава задачата под б) кога напонот на почетокот од водот
изнесува U1= 220 kV. Во тој случај за одржување на напонот на крајот на вредноста U2 =
215 kV синхрониот компнзатор ќе мора да дава QSK = 42,8 Mvar.
Задача 2.2. Два електроенергетски система (ЕЕС) „A“ и „B“ (слика 2.2) се поврзани со еден
220 kV вод со параметри: l = 120 km; z = (0,1+ j0,4) Ω/km; Z = (R+jX) = (12+j48) Ω. Да се
пресмета колкава е моќноста SB што ја предава системот B на водот ако напонот на собир-
ниците B изнесува UB = 220 kV а моќноста што пристигнува на собирниците А изнесува SA =
(100+j0) MVA. Во пресметките да се занемари капацитивноста на водот (B/2 ≈ 0).
Слика 2.2
Нека е UA = UA·ej0. Тогаш напонот за U B = U B ⋅ e jθ може да се напише следната равенка:

PA ⋅ R + QA ⋅ X P ⋅ X − QA ⋅ R
U B = UA + + j A ,
UA UA
100 ⋅12 + 0 ⋅ 48 100 ⋅ 48 − 0 ⋅12 1200 2 4800 2
220 ⋅ e jθ = U A + +j 2
⇒ 220 = (U A + ) +( ) ,
UA UA UA UA
U A4 − 46000 ⋅ U A2 + 24480000 = 0 ⇒ (U A )1,2 = ± 213, 217 kV ; (U A )3,4 = ± 23, 21kV .
Од сите 4 решенија единствено логично е првото, т.е: UA = 213,217 kV.
Сега можеме да ги пресметаме загубите ΔS во редната гранка од водот:
PA2 + QA2 1002 + 02
ΔS = ⋅ ( R + jX ) = ⋅ (12 + j 48) = (2, 639 + j10,558) MVA .
U A2 213, 217 2
Моќноста SB што ја испраќа системот B на системот A ќе биде:
S B = S A + Δ S = (100 + j 0) + (2, 639 + j10,558) = (102, 639 + j10,558) MVA .
Задача 2.3. Напонот на почетокот од еден 220 kV далекувод изнесува U1 = 220 kV = const.
додека моќноста на потрошувачот, приклучен на крајот од водот изнесува SP = (PP+jQP) =
(110+j80) MVA. На крајот од водот е инсталиран синхрон компензатор кој има задача
напонот на крајот U2 да го одржува на константна вредност U2 = 210 kV. Да се пресмета
колкава треба да биде моќноста на синхрониот компензатор QSK во опишаниот режим.
Задачата да се реши со примена на преносните равенки. Познати се следните податоци за
водот:
l = 200 km; z = (r + jx) = (0,1 + j 0, 4) Ω / km; y = jb = j 2,8 ⋅10−6 S/km;
chγ l = 0,978 ⋅ e j 0,35° ; Z C ⋅ shγ l = 0,9925 ⋅ e j 0,1°
18
Струјата IP што ќе ја влече потрошувачот во дадениот режим ќе биде:
U 2 = U 2 ⋅ e j 0 = 210 kV;
S P* 100 − j80
IP = *
= = (0,30243 − j 0, 21994) = 0,37395 ⋅ e − j 36,03° kA
3 ⋅U 2 3 ⋅ 210
Струјата I2 на крајот од водот ќе биде збир од струјата на потрошувачот IP и струјата на
синхрониот компензатор ISK = jISK, т.е.
I2 = IP + jISK = 0,32043 + j ( ISK − 0, 21994) .
Врз основа на преносните равенки пишуваме:
U1 = U 2 ⋅ chγ l + 3 ⋅ I2 ⋅ Z C ⋅ shγ l .
Со замена на познатите вредности, последната комплексна равенка се претвора во рела-
ција во која единствена непозната е модулот на струјата на компензаторот ISK:
225 ⋅ e jθ = 210 ⋅ 0,978 ⋅ e j 0,35° + 3 ⋅ [(0,32043 + j ( ISK − 0, 21994)] ⋅ 0,9925 ⋅ e j 0,1° .
По средувањето се добива:
2
ISK − 3, 2478 ⋅ ISK + 0,5535 = 0 ⇒ ISK,1 = 0,180448 kA; ISK,2 = 3, 0675 kA .
Второто решение е нереално големо (му соодветствува моќност QSK = 1116 MVA), па
затоа се усвојува првото решение, т.е. ISK = 0,180448 kA. Во тој случај моќноста на компенза-
торот ќе биде:
QSK = 3 ⋅U 2 ⋅ ISK = 3 ⋅ 210 ⋅ 0,180448 = 65, 635 Mvar.
Значи, за да биде напонот на крајот U2=210 kV компензаторот ќе треба да произведува реак-
тивна моќност од 65,635 Mvar.
Задача 2.4. Во една трансформаторска станица за снижување на напонот е инсталиран

трансформатор со следните карактеристики: Un1/Un2 = (110±7×2%)/35 kV/kV; 40 MVA;
uk%=12%; ΔPCun = ΔPk = 225 kW. Се посматраат двата карактеристични режима во текот на
денот:
а) режим на максимално оптоварување и
б) на минимално оптоварување.
Податоците за овие два режима се дадени во табелата 2.4.
Да се избере позицијата на регулационата преклопка во обата режима така што напонот
на секундарната (СН) страна биде 36,5 kV во max. режим и 35,5 kV во min. режим.
Табела 2.4. Податоци за карактеристичните режими
Режим на U1 (kV) P2 (MW) Q2 (Mvar) cos ϕ2 U2o (kV)

max. оптоварување 110,0 30,0 22,50 0,80 36,5
min. оптоварување 116,0 9,0 6,75 0,80 35,5
19
1) Параметри на трансформаторот:
uk % U n2 11 1102
ZT = ⋅ = ⋅ = 33, 275 Ω;
100 S n 100 40
U n2 1102
RT = ΔPCun ⋅ 2
= 0, 225 ⋅ 2
= 1, 7 Ω; X T = ZT2 − RT2 = 33, 23 Ω.
Sn 40
а) Режим на максимално оптоварување.
Ќе ги процениме најнапред приближно, пресметани со номиналниот напон, загубите ΔST во
редната гранка на трансформаторот, а потоа ќе ги пресметаме компонентите ΔUd и ΔUq на
падот на напон:
P22 + Q22 302 + 22,52
ΔST = ⋅ ( RT + jX T ) = ⋅ (1, 7 + j33, 23) = (0,197 + j 3,862) MVA ;
U n2 1102
S 1 = S 2 + Δ S = (30 + j 22,5) + 0,197 + j3,862) = (30,197 + j 26,362) MVA .
P1 ⋅ RT + Q1 ⋅ X T 30,197 ⋅1, 7 + 26, 362 ⋅ 33, 23
ΔU d = = = 8, 43 kV ;
U1 110
P1 ⋅ X T − Q1 ⋅ RT 30,197 ⋅ 33, 23 − 26, 362 ⋅1, 7
ΔU q = = = 8, 715 kV .
U1 110
(*) U 2′ = U12 − ΔU q2 − ΔU d = 1102 − 8, 7152 − 8, 43 = 101, 224 kV .

Потребниот коефициент на трансформација, значи, ќе биде:
U ′ 101, 224 α
kTo = 2 = = 2, 7733; kTo = kTn ⋅ (1 + o );
U2o 36, 5 100
.
⎛ kTo ⎞ ⎛ 2, 7733 ⎞
⇒ αo = ⎜ − 1⎟ ⋅100 = ⎜ − 1⎟ ⋅100 = − 11, 76%
⎝ kTn ⎠ ⎝ 3,14286 ⎠
Ако со u% го означиме чекорот на регулација на трансформаторот, тогаш позицијата на
преклопката mmax во режимот на максималното оптоварување ќе биде:
mmax = nint(ao / u%) = nint(−11,76/ 2) = − 6.
Во тој случај за коефициентот на трансформација kT и за напонот на секундарот U2
добиваме:
kT = kTn ⋅ (1 + mmax ⋅ u% /100) = 0,88 ⋅ kTn = 2,76571; U 2 = U 2′ / kT = 36,6 kV
б) Режим на минимално оптоварување. На сосема ист начин, за режимот на минимално
оптоварување се добива:
U ′ 113,86
U 2′ o =113,86 kV; kTo = 2o = = 3, 20732 ⇒ α o = 2, 05% ⇒ mmin = 1 .
U 2o 35,5
Според тоа, за коефициентот на трансформација kT и за напонот на секундарот U2 во
мин. режим добиваме:
kT = kTn ⋅ (1 + mmin ⋅ u % /100) =1,02 ⋅ kTn = 3, 20571; U 2 =U 2′ / kT = 35,52 kV .
(*) Забелешка. Вака добиената вредност за напонот U'2 е сепак приближна, но доволно блиску до својата точна
вредност, која изнесува U'2 = 101,224 kV (ΔPT = 0,233 MW и ΔQT = 4,561 Mvar).
20
Задача 2.5. Познати се следните податоци за еден регулационен трансформатор:

(110±12x1,25%)/10,5 kV/kV; 20 MVA; uk%=12%; XT/RT = 25
Трансформаторот работи со променлив товар S2 = P2+jQ2 во текот на целиот ден. Напонот U1
на високонапонската страна (ВН) од трансформаторот исто така се менува во текот на денот.
Во задачата ќе се посматраат два карактеристични режима: режимот на максимално и
режимот на минимално оптоварување. За нив е познато следното:
− режим на максимално оптоварување: U1 = 108 kV; P2 = 15 MW; Q2 = 10 Mvar;
− режим на минимално оптоварување: U1 = 113 kV; P2 = 9 MW; Q2 = 6 Mvar.
Трансформаторот е снабден со автоматски регулатор на напонот (АРН) кој има задача
напонот на нговиот секундар да го одржува на вредноста U20 = 10,5 kV преку целиот ден. За
режимот на максимално оптоварување да се пресметаат:
а) позицијата на која АРН ќе ја постави регулационата преклопка;
б) преносниот однос kT на трансформаторот во тој случај како и напонот на секундарот U2.
Истите пресметки да се повторат и за режимот на минимално оптоварување.
Решение
uk U n2 12 1102
а) ZT = ⋅ = ⋅ = 72, 6 Ω ; X T = 25 RT ; Z T = RT2 + X T2 = 12 + 252 = 25, 02 ⋅ RT
100 S n 100 20
72, 6
RT = = 2,902 Ω ; X T = 25 ⋅ 2,902 = 72,542 Ω
25, 02
P22 + Q22 152 + 102
ΔST = ⋅ ( T
R + jX T) = ⋅ ( 2,902 + j 72,542 ) = ( 0, 078 + j1,948) MVA
U n2 1102
P1 = P2 + ΔPT = 15, 078 MW ; Q1 = Q2 + ΔQT = 11,948 Mvar
P1RT + Q1 X T 15, 078 ⋅ 2,902 + 11,948 ⋅ 72, 542
ΔU d = = = 8, 430 kV
U1 108
P1 X T − Q1RT 15, 078 ⋅ 72,542 − 11,948 ⋅ 2, 902
ΔU q = = = 10, 225 kV
U1 108
U 2′ = U12 − ΔU q2 − ΔU d = 1082 − 10, 2252 − 8, 430 = 99, 085 kV
U 2′ 99, 085 U 110

kT = = = 9, 437 ; kTn = 1n = = 10, 476 ;
U2 10,5 U 2n 10,5
⎛k ⎞ ⎛ 9, 437 ⎞ −9,92
α = ⎜ T − 1⎟ ⋅100 = ⎜ − 1⎟ ⋅100 = −9,92 % ; m = = −7,94 ; m = −8;
⎝ kTn ⎠ ⎝ 10, 476 ⎠ 1, 25
⎛ −8 ⋅1, 25 ⎞
kT = 10, 476 ⋅ ⎜1 + ⎟ = 9, 428
⎝ 100 ⎠
U 2′ 99,085
U2 = = = 10,510 kV
kT 9, 428
□ □ □
21
Задача 2.6. Регулационен трансформатор Т напојува среднонапонска (СН) мрежа, според

шемата од сликата 2.6. Регулаторот на напон има задача напонот на СН собирници да го
одржува на константна вредност U2 = 10,5 kV. Во посматраниот режим вкупното оптова-
рување на потрошувачите на СН страна изнесува S = 25 MW, cosϕ = 0,9, додека напонот на
ВН собирици изнесува U1 = 108 kV. Да се пресмета:
а) со кој преносен однос ќе работи трансформаторот Т во прикажаниот режим.
б) за колкави процентуални износи ΔU3% и ΔU4% ќе се покачат напоните при
потрошувачите S3 и S4 доколку во јазелот 4 се инсталира кондензаторска батерија со
моќност QKB4 = 300 kvar.
в) за колкави процентуални износи ΔU'3% и ΔU'4% ќе се покачат напоните при потрошува-
чите S3 и S4 доколку наместо да се инсталира во јазелот 4 една батерија од 300 kvar, исто-
времено ќе се инсталираат две кондензаторски батерии од по 150 kvar во јазлите 3 и 4.
Бројни податоци: T
1 2 3 4
Трансформатор Т: V1 V2
2 km 4 km
31,5 MVA (110+15x1%)/10,5 kV/kV U1=108 kV S2 S3 S4
uk%=12% , ΔPCun = 160 kW
Вод V1: L1=2 km z1 = (0,6+j0,35) Ω/km. Слика 2.6
Вод V2: L2=4 km z2 = (0,6+j0,35) Ω/km.
Решение
U2 110 2
uk U n2 12 1102
a) RT = ΔPCun n2 = 0,16 ⋅ = 1,951 Ω ; Z T = ⋅ = ⋅ = 46,095 Ω
Sn 31,52 100 S n 100 31,5
X T = Z T2 − RT2 = 46, 054 Ω

P2 + Q2 252 + 12,1082
ΔST = 2 2 2 ⋅ ( RT + jX T ) = ⋅ (1,951 + j 46,054 ) = ( 0,124 + j 2,937 ) MVA
Un 1102
P1 = P2 + ΔPT = 25,124 MW ; Q1 = Q2 + ΔQT = 15, 045 Mvar
P1RT + Q1 X T 25,124 ⋅1,951 + 15, 045 ⋅ 46, 054
ΔU d = = = 6,869 kV
U1 108
P1 X T − Q1RT 25,124 ⋅ 46, 054 − 15, 045 ⋅1,951
ΔU q = = = 10, 442 kV
U1 108
U 2′ = U12 − ΔU q2 − ΔU d = 1082 − 10, 4422 − 6,869 = 100, 625 kV
U 2′ 100, 625 U 110

kT = = = 9,583 ; kTn = 1n = = 10, 476 ;
U2 10,5 U 2n 10,5
⎛k ⎞ ⎛ 9,583 ⎞
α = ⎜ T − 1⎟ ⋅100 = ⎜ − 1⎟ ⋅100 = −8,52 % ;
⎝ kTn ⎠ ⎝ 10, 476 ⎠
⎛ −9 ⋅1 ⎞
m = −9; kT = 10, 476 ⋅ ⎜ 1 + ⎟ = 9,533
⎝ 100 ⎠
U 2′ 100, 625
U2 = = = 10,555 kV
kT 9,533
22
I начин на одредување на елементите на матрицата на реактанции:
За да ги одредиме влезната реактанција во јазелот 3 и меѓусебната помеѓу јазелот 4 и 3, во

јазелот 3 поставуваме струен генератор со струја I3 = 1A. Во тој случај, реактанциите X33 и
X43 се еднакви на напоните на јазлите 3 и 4 поделени со струјата I3. За колото од претходната
слика тие напони изнесуваат: U3 = 0,7 V и U4 = 0,7 V. Според тоа за бараните реактанции
можеме да напишеме:
U 0, 7 U 0, 7
X 33 = 3 = = 0, 7 Ω и X 43 = 4 = = 0, 7 Ω .
I3 1 I3 1
За да ги одредиме влезната реактанција во јазелот 4 и меѓусебната помеѓу јазелот 3 и 4, во

јазелот 4 поставуваме струен генератор со струја I3 = 1A. Во тој случај, реактанциите X44 и
X34 се еднакви на напоните на јазл ите 4 и 3 поделени со струјата I3. За колото од претходната
слика тие напони изнесуваат: U3 = 0,7 V и U4 = 2,1 V. Според тоа за бараните реактанции
можеме да напишеме:
U 2,1 U 0, 7
X 44 = 4 = = 2,1 Ω и X 34 = 3 = = 0, 7 Ω .
I4 1 I4 1
II начин на одредување на елементите на матрицата на реактанции:
Влезните реактанции во јазлите 3 и 4 можеме да ги одредиме како еквивалентни реактанции

на колото мерени од јазлите 3 и 4 спрема земјата како што тоа е прикажано на сликата. За
нив важи:
X33 = 0,7 Ω и X44 = 0,7 + 1,4 = 2,1 Ω.
Меѓусебните реактанции се пресметуваат со следниот израз:
23
X 33 + X 44 − X 34,вл.
X 34 = X 43 = ,
2
каде што X34, вл. е еквивалентна влезна реактанција помеѓу јазлите 3 и 4, која во овој случај
изнесува X34, вл. = 1,4 Ω.
Според тоа за меѓусебните реактанции имаме:
0,7 + 2,1 − 1,4
X 34 = X 43 = = 0,7 Ω .
2
III начин на одредување на елементите на матрицата на реактанции:

Матрицата на адмитанции на јазлите е:
⎡ 1 1 1 ⎤
+
⎢ 0, 7 1, 4 −
1, 4 ⎥ ⎡ 2,143 −0, 714 ⎤
Y =⎢ ⎥= .
⎢ 1 1 ⎥ ⎢⎣ −0, 714 0, 741 ⎥⎦
⎢ − 1, 4 1, 4 ⎥⎦
⎣
Матрицата на реактанции се добива како инверзна матрица од матрицата Y. Иверзна матрица
на матрица од втор ред се добива така што дијагоналните елементи си ги менуваат местата, а
вондијагоналните елементи си го менуваат знакот. Потоа така транформираната матрица се
дели со детерминантата од оргиналната матрица која во овој случај е:
2,143.0,714 – 0,714.0,714 = 1,02.
1 ⎡ 0, 714 0, 714⎤ ⎡0, 7 0, 7 ⎤
X= ⋅ =
1, 02 ⎢⎣ 0, 714 2,143 ⎥⎦ ⎢⎣0, 7 2,1 ⎥⎦
б) QC3 = 0; QC4 = 300 kvar

Q 300
ΔU 3 = X 34 ⋅ C4 = 0, 7 ⋅ = 21 V 0,21 %
U4 10
QC4 300
ΔU 4 = X 44 ⋅ = 2,1⋅ = 63 V 0,63 %
U4 10
в) QC3 = 150 kvar; QC4 = 150 kvar

Q Q 150 150
ΔU 3 = X 33 ⋅ C3 + X 34 ⋅ C4 = 0, 7 ⋅ + 0, 7 ⋅ = 21 V 0,21 %
U3 U4 10 10
QC3 Q 150 150
ΔU 4 = X 43 ⋅ + X 44 ⋅ C4 = 0, 7 ⋅ + 2,1⋅ = 42 V 0,42 %
U3 U4 10 10
□ □ □
Задача 2.7. На сликата 2.7 е прикажана 35 kV мрежа преку која се напојуваат два потрошува-
чи S1 = (6+j3) MVA и S2 = (4+j3) MVA. Познати се слените податоци за елементите од
мрежата:
V1: z = (0,32+j0,40) Ω/km; l1 = 5 km; V2: z = (0,32+j0,40) Ω/km; l2 = 10 km;
T1: 8 MVA; 35/10,5 kV/kV; uk%=7%; ΔPCun = 54 kW; T2 = T1.
За да се намалат загубите на моќност и енергија во мрежата, предвидено е вградување на
кондензаторски батерии (КБ) кај секој од потрошувачите. Потребно е да се определи:
24
а) за колку % ќе се зголемат напоните U1 1 T A B C

V1 V2
и U2 ако се инсталира КБ од 3 Mvar 5 km 10 km
при потрошувачот 1. UA= const T1 T2
б) за колку % ќе се зголемат напоните U1 S1 S2
и U2 ако при обата потрошувача се
инсталираат КБ од по 3 Mvar. Слика 2.7
Решение
X V1 = 0, 4 ⋅ 5 = 2 Ω ; X V2 = 0, 4 ⋅10 = 4 Ω
U n2 352 uk U n2 7 352
RT = ΔPCun 2 = 0, 054 ⋅ 2 = 1, 034 Ω ; Z T = ⋅ = ⋅ = 10, 719 Ω
Sn 8 100 S n 100 8
X T = Z T2 − RT2 = 10, 669 Ω
I начин на одредување на елементите на матрицата на реактанции:
U1 12, 669 U 2
X 11 = = = 12, 669 Ω и X 21 = 2 = = 2 Ω .
I1 1 I1 1
U 2 16, 669 U 2
X 22 = = = 16, 669 Ω и X12 = 1 = = 2 Ω .
I2 1 I2 1
25
II начин на одредување на елементите на матрицата на реактанции:
X11 = 2 + 10,669 = 12,669 Ω; X22 = 2 + 4 + 10,669 = 16,669 Ω

X12, вл. = 2 + 2.10,669 = 25,338 Ω
X 11 + X 22 − X 12, вл. 12, 669 + 16, 669 − 25,338
X12 = X 21 = = =2 Ω,
2 2
III начин на одредување на елементите на матрицата на реактанции:
1 −1
Y := Y :=
1, 1 XT 1, 3 XT
1 −1
Y := Y :=
2, 2 XT + XV2 2, 3 XT + XV2
1 1 1 −1 −1
Y := + + Y := Y :=
3, 3 XT XV1 XT + XV2 3, 1 XT 3, 2 XT + XV2
⎛ 0.094 0 −0.094⎞
⎛ 12.669 2 2 ⎞
Y= ⎜ 0 0.068 −0.068⎟ S
Z=⎜ 2 16.669 2 ⎟ Ω
−1
⎜ ⎟ Z := Y
⎝ −0.094 −0.068 0.662 ⎠ ⎜ ⎟
⎝ 2 2 2⎠
или
⎛ 0.094 0 ⎞ ⎛ −0.094 ⎞
Y12 = ⎜ ⎟S Ykolona = ⎜ ⎟S Yredica = ( −0.094 −0.068) S
⎝ 0 0.068 ⎠ ⎝ −0.068 ⎠
Ykolona ⋅ Yredica ⎛ 0.08 −9.653 × 10

−3⎞
Y12 := Y12 − Y12 = ⎜ ⎟S
Y ⎜ −3 ⎟
3, 3 ⎝ −9.653 × 10 0.061 ⎠
−1
⎛ 12.669 2 ⎞
Z12 := Y12 Z12 = ⎜ ⎟Ω
⎝ 2 16.669⎠
26
а) Q1 = 3 Mvar; Q2 = 0
Q 3 10,5
ΔU1′ = X 11 ⋅ 1 = 12, 669 ⋅ = 1, 086 kV ; ΔU1 = ΔU1′ ⋅ = 0, 326 kV
Un 35 35
Q1 3 10, 5
ΔU 2 = X 21 ⋅ = 2 ⋅ = 0,171 kV ; ΔU 2 = ΔU 2′ ⋅ = 0, 051 kV
Un 35 35
в) Q1 = 3 Mvar; Q2 = 3 Mvar
Q Q 3 3 10,5
ΔU1′ = X 11 ⋅ 1 + X 12 ⋅ 2 = 12, 669 ⋅ + 2 ⋅ = 1, 257 kV ; ΔU1 = ΔU1′ ⋅ = 0, 377 kV
Un Un 35 35 35
Q Q 3 3 10,5
ΔU 2′ = X 21 ⋅ 1 + X 22 ⋅ 2 = 2 ⋅ + 16, 669 ⋅ = 1, 600 kV ; ΔU1 = ΔU1′ ⋅ = 0, 480 kV
Un Un 35 35 35
□ □ □
Задача 2.8. Се посматра 220 kV надземен вод со следните параметри: l=100 km; z = (r+jx) =
(0,1+j0,40) Ω/km; y = j·b = j2,7 μS/km (слика 2.1.1 од задачата 2.1). Напонот на почетокот од
водот изнесува U1 = 220 kV = const. Водот е на крајот оптоварен со потрошувач чијашто
моќност изнесува SP = (PP+jQP) = (90+j50) MVA (cosϕ2=0,874). На крајот од водот е
приклучен синхрон компензатор SK кој има задача напонот на крајот да го одржува на
вредност U2 = 215 kV. Колкава треба да биде реактивната моќност QSK на компензаторот ако
напонот на почетокот од водот е U1 = 220 kV а напонот на крајот повторно треба да биде U2
= 215 kV.
Во овој случај задачата 2.1б ќе ја решиме со ите-

ративна постапка. Водот ги има следните парамет-
ри: Z = ( R + jX ) = z ⋅ l = (10 + j 40) Ω; Y / 2 = jB / 2 = j135 μ S .
Врз основа на сликата 2.8 можеме да пишуваме:
S 2 = S P − jQSK ⇒ P2 = PP ; Q2 = QP − QSK ,
Q20 = − ( B / 2) ⋅U 22 = 135 ⋅10−6 ⋅ 2152 = 6, 24 Mvar Слика 2.8.1
′′ = S 2 − jQ20 = [90 + j (43, 76 − QSK ] MVA = (P12′′ + jQ12

S12 ′′ )
Ќе го поставиме напонот U2 на фазната оска, т.е: U2 = U2·ej0 = (215 + j0) kV. Врз основа на
сликата 2.8.2 можеме да ја напишеме напонската равенка за четворополот:
P′′ ⋅ R + Q12
′′ ⋅ X P′′ ⋅ X − Q12
′′ ⋅ R
U 1 = U 2 + ΔU d + j ΔU q = 12 + j 12 ⇒ ΔU d = U12 − ΔU q2 − U 2 .
U2 U2
Во последната комплексна равенка единствена непозната е пренесуваната реактивна моќност
′′ . За нејзиното определување ќе примениме итеративна постапка, но за тоа ќе биде
Q12
потребно да имаме некакво почетно решение. Почетното решение ќе го добиеме врз основа
на следната приближна напонска равенка:
27
P12′′ ⋅ R + Q12
′′ ⋅ X (U − U 2 ) ⋅ U 2 − P12′′ ⋅ R
U 1 ≈ U 2 + ΔU d = U 2 + ′′ = 1
⇒ Q12 = 4,375 Mvar .
U2 X
Со оваа вредност на најнапред ја пресметуваме уточнетата вредност на попречната компо-
нента ΔUq , а потоа, врз основа на напонската равенка, пресметка на подолжната компонента
на падот на напон ΔUd:
90 ⋅ 40 − 4,375 ⋅10
ΔU q = = 16,541 kV; ΔU d = U12 − ΔU q2 − U 2 = 4,377 kV ;
215
U ⋅ ΔU d − P12′′ ⋅ R
′′ = 2
Q12 = 1, 028 Mvar
X
После само уште едно уточнување го добиваме практично конечниот резултат: Q12′′ = 0,96 Mvar .
Според тоа бараната моќност на СК ќе биде: QSK = QP − Q20 − Q12′′ = 42,8 Mvar .
Задача 2.9 На сликата 2.9.1 е прикажана 110 kV преносна мрежа направена од надземни
водови со надолжна реактанција x = 0,4 /km. Должините на водовите се дадени на самата
слика, а моќностите на потрошувачите се дадени во табелата 2.9.1. Во јазелот А е приклучен
генератор кој го контролира напонот и го држи на константна вредност од UA = 110 kV. Да се
определи:
− матрицата на импеданции на краткоспоената мрежа,
− за колку ќе се променат напоните на јазлите во мрежата ако во јазелот D се инјектира
реактивна моќност со вредност 10 Mvar?
− колкави реактивни моќности треба да се инјектираат во јазлите B, C и D за да
напоните во тие три јазли се зголемат за по 1 kV?
Слика 2.9.1
Табела 2.9.1
Јазел P (MW) Q (Mvar)
B 40 20
C 30 15
D 50 25
28
I начин
Задачата ќе ја решиме со примена на Mathcad. Матрицата на реактанции на кратоспоената
мрежа ќе ја добиеме како инверзна матрица на матрицата на адмитанции на јазлите: Z = Y −1 .
Како што е познато за елементите на матрицата на адмитанции на јазлите Y важат следните
правила:
- дијагоналниот елемент во редицата i е еднаков на сумата на адмитанциите на сите
гранки кои го содржат јазелот i;
- вондијагоналниот елемент во редицата i и колоната j е еднаков на негативната сума на
адмитанциите на сите гранки кои едновремено ги содржат јазлите i и j (директни врски
меѓу јазлите i и j).
Ако јазлите A, B, C и D ги означиме со индексите 1, 2, 3 и 4 соодветно, во Mathcad имаме:
Ω
z := ( 0 + j⋅ 0.4)
km
⎛1⎞ ⎛ 2⎞ ⎛ 60 ⎞ ⎛ 24j ⎞
⎜1⎟ ⎜ 3⎟ ⎜ 40 ⎟ ⎜ 16j ⎟
⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟
IP := ⎜ 1 ⎟ IQ := ⎜ 4 ⎟ LGR := ⎜ 40 ⎟ km ZGR := z⋅ LGR ZGR = ⎜ 16j ⎟ Ω
⎜2⎟ ⎜ 4⎟ ⎜ 50 ⎟ ⎜ 20j ⎟
⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟
⎝3⎠ ⎝ 4⎠ ⎝ 50 ⎠ ⎝ 20j ⎠
ORIGIN:= 1
n := max( IP , IQ) m := rows ( IP) i := 1 .. n j := 1 .. n Y := 0

i, j
n=4 m= 5
k := 1.. m
1 1
Y := Y + Y := Y +
IP k , IP k IP k , IP k ZGR IQ k , IQ k IQ k , IQ k ZGR
k k
1 1
Y := Y − Y := Y −
IP k , IQ k IP k , IQ k ZGR IQ k , IP k IQ k , IP k ZGR
k k
Бидејќи напонот во јазелот А е константен, мрежата во тој јазел треба да биде краткоспоена
со референтниот јазел (земјата). Тоа во Mathcad ќе го симулираме со додавање на
импеданција од ј10−6 Ω (адмитанција од − ј10−6 S) во јазелот 1:
6
Y := −j⋅ 10 S
1, 1
⎛
Како резултат за матрицата на адмитанции на јазлите добиваме:
,
⎛ −j × 106 0.042j 0.063j 0.063j ⎞
⎜ ⎟
Y= ⎜
0.042j −0.092j 0 0.05j ⎟
S
⎜ 0.063j 0 −0.113j 0.05j ⎟
⎜ ⎟
⎝ 0.063j 0.05j 0.05j −0.163j⎠
а за матрицата на импеданции на јазлите:
29
⎛ 0j 0j 0j 0j ⎞
⎜ ⎟
⎜ 0j 13.542j 2.145j 4.827j⎟
Z= Ω
⎜ 0j 2.145j 10.637j 3.933j⎟
⎜ 0j 4.827j 3.933j 8.849j⎟
⎝ ⎠
Ако со векорот Q ги означиме инјекциите на рективни моќности во јазлите, во случајот кога
само во јазелот D инјектираме 10 Mvar тој вектор изнесува:
⎛0⎞
⎜ ⎟
0
Q := ⎜ ⎟ Mvar
⎜0⎟
⎜ 10 ⎟
⎝ ⎠
Прирастите на напоните изнесуваат:
⎛ 0j ⎞
⎜ ⎟
Q ⎜ 0.439j⎟
Un := 110kV ΔU := Z⋅ ΔU = kV
Un ⎜ 0.358j⎟
⎜ 0.804j⎟
⎝ ⎠
За да ги одредиме инјекциите во јазлите B, C и D за да напоните во тие јазли се зголемат за
по 1 kV ја формираме матрицата на импеданции на јазлите B, C и D која е всушност
подматрица од матрицата Z:
ZBCD := submatrix( Z , 2 , 4 , 2 , 4)
Со што добиваме:
⎛ 13.542j 2.145j 4.827j⎞
ZBCD = ⎜ 2.145j 10.637j 3.933j⎟ Ω
⎜ ⎟
⎝ 4.827j 3.933j 8.849j⎠
Посакуваните прирасти на напоните се:
⎛ j⋅ 1 ⎞
ΔU := ⎜ j⋅ 1 ⎟ kV
⎜ ⎟
⎝ j⋅ 1 ⎠
Со што за бараните инјекции на реактивни моќности добиваме:
⎛ 4.583 ⎞
Q = ⎜ 6.875 ⎟ Mvar
−1
Q := ZBCD ⋅ ΔU⋅ Un
⎜ ⎟
⎝ 6.875 ⎠
II начин
30
1
X DD = 16 Π 36 Π 44 = = 8,849 Ω
1 1 1
+ +
16 36 44
⎛ 16 ⋅ 44 ⎞
X CC = 16 Π ( 20 + 16 Π 44 ) = 16 Π ⎜ 20 + ⎟
⎝ 16 + 44 ⎠
X CC = 16 Π ( 20 + 11,733) = 16 Π 31,733 = 10,637 Ω
X CC ,вл. = 20 Π (16 + 16 Π 44 ) = 20 Π (16 + 11,733)
X CC ,вл. = 20 Π 27,733 = 11,620 Ω
X CC + X DD − X CD,вл.
X CD =
2
10,637 + 8,849 − 11,620
X CD = = 3,933 Ω
2
X BB = 24 Π ( 20 + 16 Π 36 ) = 24 Π ( 20 + 11, 077 ) = 24 Π 31, 077 = 13,542 Ω
X BD , вл. = 20 Π ( 24 + 16 Π 36 ) = 20 Π ( 24 + 11, 077 ) = 20 Π 35, 077 = 12, 737 Ω
X BB + X DD − X BD, вл. 13,542 + 8,849 − 12, 737
X BD = = = 4,827 Ω
2 2
□ □ □
Задача 2.10. На сликата 2.10.1 е прикажана 110 kV преносна мрежа направена од надземни
водови со надолжна реактанција x = 0,4 Ω/km. Должините на водовите се дадени на самата
слика, а моќностите на потрошувачите се дадени во табелата 2.10.1. Во мрежата постои
можност за приклучување на синхрон компензатор преку прекинувачот P во јазелот C.
Напоните на јазлите А и B се одржуваат на константни вредности кои изнесуваат UA = UB =
110 kV. Во случај кога прекинувачот P е отворен напоните на јазлите C и D изнесуваат
UC = 103,918 kV и UD = 103,682 kV. Со затворање на прекинувачот P синхрониот
компензатор инјектира реактивна моќност во мрежата, така што напонот на јазелот C се
покачува на вредност UC = 110 kV. Да се определи:
− реактивната моќност на синхрониот компензатор,
− напонот на јазелот D.
Слика 2.10.1
31
Табела 2.10.1
Јазел P (MW) Q (Mvar)
C 40 20
D 80 40
Решение:
20 ⋅ 40
X DD = 20 Π ( 24 + 16 ) = = 13,333 Ω ;
20 + 40
24 ⋅ 36
X CC = 24 Π ( 20 + 16 ) = = 14, 4 Ω ;
24 + 36
16 ⋅ 44
X CD , вл. = 16 Π ( 24 + 20 ) = = 11, 733 Ω ;
16 + 44
X CC + X DD − X CD ,вл. 13,333 + 14, 4 − 11, 733
X CD = = = 8 Ω;
2 2
QC ΔU C ⋅ U C (110 − 103,918) ⋅103,918
ΔU C = X CC ⇒ QC = = = 43,891 MVA ;
UC X CC 14, 4
QC 43,891
ΔU D = X DC = 8⋅ = 3, 379 kV ;
UC 103,918
U D (нов) = U D + ΔU D = 103, 682 + 3,379 = 107, 061 kV ;
□ □ □
32
III) ЗАДАЧИ ОД ОБЛАСТА НА КУСИ ВРСКИ ВО ЕЕС
Задача 3.1. На сликата 3.1.1 е прикажана 110 kV мрежа составена од три вода V1, V2 и V3
со должини l1=60 km; l2=40 km; и l3=50 km – респективно. Сите водови имаат исти каракте-
ристики и исти подолжни параметри: z = (r+jx) = 0,123+j0,40) Ω/km; x0/x = 3,5. Мрежата е
приклучена на ЕЕС со бесконечна моќност. Истовремено, на мрежата работи и една елект-
рана во која има инсталирано два идентични блока генератор-трансформатор (G–TR) од по
50 MVA.
Се посматра режим на куса врска во суптранзиентниот период, настаната на среди-
ната од водот V1 (локација “К”). Пред настанувањето на кусата врска системот бил прак-
тично неоптоварен. Да се пресмета:
а) распределбата на струите во гранките од мрежата и во блоковите G–TR како и фазните
напони на собирниците “2” за случај на трифазна куса врска;
б) струите што течат низ водот V1 кон местото на грешката “К” како и фазните напони на
местото на грешката за случај на еднофазна куса врска на локацијата “К”.
Податоци за параметрите на елементите

од мрежата:
G1: 50 MVA; 10,5 kV; cosϕn = 0,8;
X d′′ = X i = 12%; X d′ = 30%; X d = 140%; G2 ≡ G1;
T1: 50 MVA; 10,5/115,5 kV/kV; uk%=12%;
спрега ΔY со заземјено ѕвездиште;
Т2 = T1; спрега ΔY со незазаземјено Слика 3.1.1
ѕвездиште.
1) Параметри на елементите од системот (сведени на 110 kV страна)

xd′′ U n2 2 12 10,52 115,52 1,0 ⋅ U n
G1, G2: X d′′ = ⋅ T 1n =
k ⋅ = 32,0166 Ω; X i = X d′′ ; E ′′ = = 63,50853 kV.
100 S n 100 50 10,52 3
uk % U n2 12 115,52
T1: X d = = = 32,0166 Ω; X 0 = X d = 32,0166 Ω; Т2: X d = 32,0166 Ω; X 0 = ∞ .
100 Sn 100 50
V1-K: X1− K ,d = X1− K ,i = x ⋅ l1− K = 0, 4 ⋅ 30 =12 Ω; X1− K ,0 = x0 ⋅ l1− K = 1,4 ⋅ 30 = 42 Ω;
V3-K: X 3− K ,d = X 3− K ,i = x ⋅ l3− K = 0, 4 ⋅ 30 =12 Ω; X 3− K ,0 = x0 ⋅ l3− K = 1, 4 ⋅ 30 = 42 Ω;
V1-2: X1−2,d = X1−2,i = x ⋅ l1−2 = 0, 4 ⋅ 40 =16 Ω; X1− 2,0 = x0 ⋅ l1− 2 = 1,4 ⋅ 40 = 56 Ω;
V2-3: X 2−3,d = X 2−3,i = x ⋅ l2−3 = 0, 4 ⋅ 50 = 20 Ω; X 2−3,0 = x0 ⋅ l2−3 = 1, 4 ⋅ 50 = 70 Ω.
2. Формирање на заменската шема за директен редослед
33
3. Пресметување на еквивалентните (влезни) импеданции за одделните редоследи

Z d = jX K −3,d Π[ jX 1− K ,d + j ( X 1− 2,d + X 2 −3, d )Π j ( X G′′ 2, d + X T 2, d )Π j ( X G′′ 1,d + X T 1, d )] = jZ d
Z d = 12Π[12 + 36Π (32,0166 + 32,0166)Π (32,0166 + 32,0166)] = 8,48316 Ω. .
Z i = jX K −3,i Π[ jX 1− K ,i + j ( X 1− 2,i + X 2 −3,i )Π j ( X G1,i + X T 1,i )Π j ( X G 2,i + X T 2,i )] = jZ i
Z i = 12Π[12 + 36Π (32,0166 + 32,0166)Π (32,0166 + 32,0166)] = 8, 48316 Ω. .
Z 0 = jX K −3,0 Π[ jX 1− K ,0 + j ( X 1− 2,0 + X 2−3,0 )Π jX T 1,0 )] = jZ 0
Z 0 = 42Π[42 + 126Π (32,0166)] = 25,89476 Ω. .
4. Пресметување на приликите во директниот систем за случајот под а)

Во случајот под 1) станува збор за трифазна куса врска настаната на средината од
водот V1 (локација К). Бидејќи за трифазните куси врски постои само директниот систем на
струи и напони, а импеданцијата на кусата врска е Zk = 0, се добиваат следните односи за
местото на кусата врска:
E ′′ 63,50853
Z K = 0; Jd = = = 7,48642 kA. U d = U K ,d = Z K ⋅ J d = 0.
Z d + Z K 8, 48316 + 0
Понатаму, врз основа на сликата 2 можеме да пишуваме:
U 3,d = E ′′ = 63,50853 kV; .
(U 3,d − U K,d ) 63,50853 − 0
I 3− K,d = = = 5, 29238 kA
X 3− K, d 12
I1− K,d = J d − I 3− K, d = 7, 48642 − 5, 29238 = 2,19404 kA;
U1, d = U K,d + X 1− K,d ⋅ I1− K,d = 0 + 12 ⋅ 2,19404 = 26,32848 kV;
U 3,d − U1,d 63,50853 − 26,32848
I 3− 2,d = I 2 −1,d = = = 1,03278 kA;
X 3− 2,d + X 2−1,d 20 + 16
E ′′ − U1,d 63,50853 − 26,32848
I G1,d = IT 1,d = = = 0,58063 kA;
X G1, d + X T 1,d 32,0166 + 32,0166
E ′′ − U1,d 63,50853 − 26,32848
I G 2,d = IT 2,d = = = 0,58063 kA.
X G 2, d + X T 2,d 32,0166 + 32,0166
За проверка на точноста на добиените резултати можат да ни послужат II Кирхофов закон за
контурата како и важноста на I Кирхофов закон за јазелот 1.
На сликата 3 е прикажана распределбата на напони и струи во директниот систем.
34
б) Решавање на режимот на еднофазна куса врска
Пресметка на приликите на местото на кусата врска

За случајот на еднофазна куса врска ќе имаме:
Z K = Z i + Z 0 = j ( Z d + Z 0 ) = jZ K = j 34,37792 Ω ;
E ′′ E ′′ 63,50853
J d = Ji = J0 = = = = 1,48173 kA ;
Z d + Z K Z d + Z i + Z 0 8, 48316 + 34,37792
U d = E "− Z d ⋅ J d ≡ Z K ⋅ J d = 34,37792 ⋅ 1, 48173 = 50,93880 kV; U K ,d = U d = 50,93880 kV;
U i = − Z i ⋅ J i = 8, 48316 ⋅ 1,48173 = − 12,56975 kV; U K ,i = − 12,56975 kV;
U 0 = − Z 0 ⋅ J 0 = − 25,89476 ⋅ 1, 48173 = − 38,36904 kV; U K ,0 − 38,36904 kV.
Пресметка на приликите во директниот систем (слика 3.1.4)

Врз основа на сликата 4, со примена на Кирхофовите закони ги добиваме следните релации:
U 3,d = E " = 63,50853 kV;

U 3,d − U K, d E "− U K,d 63,50853 − 50,93880
I 3− K,d = = = = 1,04748 kA;
X 3− K,d X 3− K,d 12
I1− K,d = J d − I 3− K, d = 1, 48173 − 1,04748 = 0, 43425 kA;
U1, d = U K,d + X 1− K,d ⋅ I1− K,d = 50,93880 + 12 ⋅ 0, 43425 = 56,14980 kV;
U 3,d − U1, d 63,50853 − 56,14980
I 3− 2,d = I 2−1,d = = = 0,20441 kA;
X 3− 2,d + X 2−1,d 20 + 16
U 2, d = U 3,d − X 3− 2,d ⋅ I 3− 2, d = 63,50853 − 20 ⋅ 0, 20441 = 59,42035 kV;
35
I1− K, d − I 2−1,d 0,43425 − 0, 20441

IT 1,d = = = 0,11492 kA; I G1, d = IT 1, d ;
2 2
I1− K,d − I 2−1,d 0,43425 − 0, 20441
IT 2, d = = = 0,11492 kA; IG 2,d = IT 2,d ;
2 2
I EES , d = I 3− K,d + I 3− 2,d =1,04748 + 0, 20441 = 1, 25189 kA.
Пресметка на приликите во инверзниот систем (слика 5)

Врз основа на сликата 5, со примена на Кирхофовите закони ги добиваме следните релации:
U 3,i − U K,i 0 + 12,56975

U 3,i = 0 kV; I 3− K,i = = =1,04748 kA;
X 3− K,i 12
I1− K,i = J i − I 3− K,i = 1, 48173 − 1,04748 = 0,43425 kA;

U1,i = U K,i + X 1− K,i ⋅ I1− K,i = − 12,56975 + 12 ⋅ 0,43425 = − 7,35875 kV;
U 3,i − U1,i 0 + 7,35875
I 3− 2,i = I 2−1,i = = = 0,20441 kA;
X 3− 2,i + X 2 −1,i 20 + 16
U 2,i = U 3,i − X 3− 2,i ⋅ I 3− 2,i = 0 − 20 ⋅ 0, 20441 = − 4,08820 kV;
I1− K,i − I 2 −1,i 0, 43425 − 0,20441
IT 1,i = = = 0,11492 kA; I G1,i = IT 1,i ;
2 2
I1− K,i − I 2 −1,i 0, 43425 − 0, 20441
IT 2,i = = = 0,11492 kA; I G 2,i = IT 2,i ;
2 2
I EES ,i = I 3− K,i + I 3− 2,i =1,04748 + 0, 20441 = 1, 25189 kA.
Пресметка на приликите во нултиот систем (слика 3.1.6)
На наполно ист начин се пресметуваат и приликите во нултиот систем. Резултатите од

пресметките се претставени на сликата 3.1.6.
36
Пресметка на фазните напони на местото на кусата врска

U K, A = U d + U i + U 0 = 50,93880 − 12,56975 − 38,36904 = 0 kV;
U K, B = a 2U d + a ⋅ U i + U 0 = (−19,18452 − j 55,0) = 58, 25 ⋅ e j 270,8° kV;
U K,C = a ⋅ U d + a 2 ⋅ U i + U 0 = (−19,18452 + j 55,0) = 58, 25 ⋅ e j 90,8° kV.
− Пресметка на фазните струи на местото на кусата врска

J A = J d + J i + J 0 = 3 ⋅ J d = 4, 44519 kA;
J B = a 2 J d + a ⋅ J i + J 0 = 0;
J C = J B = a ⋅ J d + a 2 J i + J 0 = 0.
Задача 3.02*. На сликата е прикажан едноставен ЕЕС. За случај на еднофазна куса врска на
средината од водот V1 во транзиентниот период да се пресмета:
а) Струјата на грешката J на местото на кусата врска;
б) Струите што течат низ прекинувачите P1 и P2 во фазата со грешка.
Да се претпостави дека пред настанувањето на кусата врска системот работел во режим на
празен од и дека напонот на местото на грешката притоа изнесувал U = √3.Uf = 220 kV.
37
Пример 4.9 (од книгата). За системот прикажан на сликата П.4.9.1 да се димензионираат

прекинувачите P1 и P2 според суптранзиентната струја на:
а) трифазна куса врска; б) еднофазна куса врска,
во случај кога кусата врска настанува кај потрошувачите, приклучени во јазелот „2“. Да се
претпостави крајно неповолен случај (номинално оптоварен систем пред настанувањето на
кусата врска).
Слика П.4.9.1
Податоци за елементите:
G1 ≡ G2: 50 MVA; 10,5 kV; Xd” = Xi = 13%; X0 = 8%
T1 ≡ T2: 50 MVA; 10,5/115 kV; uk= 12%
ЕЕС: Un= 110 kV; Sk3”= 1210 MVA; Xd” = Xi = X0/2
Водови: сите водови имаат ист пресек и исти подолжни параметри: z = (0,12+j0,4) Ω/km;
x0 =1,3 Ω/km (реактанција за нулти систем).
I начин
видете го решението во книгата на страницата 129.
II начин
a) Еквивалентното коло за директниот систем е дадено на сликата 1. Со еквивалентирање на
двете паралелни гранки приклучени во јазелот 1 со една еквивалентна импеданција и со
трансформирање на триаголникот 1-2-3 во ѕвезда се добива еквивалентото коло од сликата 2.
Слика 1 Слика 2
Според сликата 2, за влезната импеданција во јазелот 2 можеме да напишеме:
Z 22,d = j ⎡⎣6, 667 + ( 33, 0625 + 5) Π (10 + 4 ) ⎤⎦ = j16,902 Ω ;
а за струјата на куса врска во директниот систем имаме:
38
Un 110
1,1 ⋅ 1,1 ⋅
E′′ 3 = 3 = − j 4,133 kA ;
Jd = =
Z 22,d Z 22,d j16,902
Со примена на правилото за струен делител за стуите во двете паралелни гранки од сликата 2

добиваме:
( 4 + 10 )
J 1,d = − j 4,133 ⋅ = − j1,111 kA ; J 3,d = J d − J 1,d = − j 3, 022 kA
( 33, 0625 + 5 ) + ( 4 + 10 )
За да ги пресметаме струите во гранките 1-2 и 2-3 потребни ни се напоните на јазлите 1, 2 и
3. Нив ќе ги пресметуваме со принципот на суперпозиција. Тие се добиваат како збир од
напонот кој владее на јазелот пред настанување на кусата врска (напони од иделните
напонски генератори) и напоните кои се појавуваат поради дејството на струјниот генератор
со струја J d (слика 2). Напоните кои постојат пред кусата врска се за сите јазли еднакви и
изнесуваат E′′ , а напоните поради струјниот генератор ги добиваме со решавање на колото од
сликата 2, така на пример напонот на јазелот 1 изнесува − J 1,d ⋅ j33, 0625 (знакот е минус
поради насоката на струјата), со што за вкупната вредност на напонот на јазелот 1 добиваме:
U 1,d = E ′′ − J 1,d ⋅ j 33, 0625 = 69,859 + j1,111 ⋅ j 33, 0625 = 33,112 kV ;
U 2,d = 0 (при трифазна куса врска напонот на јазелот со кусата врска секогаш е нула);
На сличен начин како за јазелот 1, за јазелот 3 добиваме.
U 3,d = E′′ − J 3,d ⋅ j10 = 69,859 + j 3, 022 ⋅ j10 = 39, 642 kV .
Познавајќи ги напоните на јазлите, за струите во гранките можеме да напишеме:

U 1,d − U 2,d 33,112 − 0
I 1− 2,d = = = − j1, 656 kA ;
j 20 j 20
U 3,d − U 2,d 39, 642 − 0
I 3−2,d = = = − j 2, 478 kA ;
j16 j16
За фазните струи во гранките важи:

I 1− 2,A = I 1−2,d , I 1− 2,B = a 2 ⋅ I 1− 2,d , I 1− 2,C = a ⋅ I 1−2,d ,
I 3−2,A = I 3−2,d , I 3−2,B = a 2 ⋅ I 3− 2,d , I 3−2,C = a ⋅ I 3−2,d ,
но бидејќи нас не интересираат само ефективните вредности на струите (не и нивните фазни
агли) имајќи предвид дека модулот на a и а2 изнедува 1 можеме да напишеме:
I1− 2,A = I1−2,B = I1−2,C = I1− 2,d = 1, 656 kA ,
I3−2,A = I3− 2,B = I3−2,C = I3− 2,d = 2, 478 kA .
б) При пресметување на струи на еднофазна куса врска е потребно да се земат предвид сите
три системи. Но бидејќи кај генераторите, во оваа задача, важи Xd” = Xi инверзниот систем ќе
има исти параметри како и директниот и за нив ќе важат еквивалетните шеми од сликите 1 и
2. Еквивалетнтата шема за нултиот систем е дадена на сликата 3 и таа се разликува од
еквивалетнтата шема од сликата 1 по тоа што тука од јазелот 1 кон земјата е поврзана само
реактанцијата на едниот трансформатор кој има заземјено ѕвездиште. Бидејќи и двата
трансформатори од страната на генераторите имаат врска на намотките во триаголник, во
нултиот систем нивната реактанција е бесконечна и таа на сликата 3 не е нацртана. Во овој
39
случај реактанциите на водовите се различни од директниот и инверзниот систем и нивните

вредности се прикажани на сликата. Со трансформирање на триаголникот 1-2-3 во ѕвезда се
добива еквивалентната шема од сликата 4.
Според сликата 4, за влезната импеданција во јазелот 2 можеме да напишеме:
Z 22,0 = j ⎣⎡ 21, 667 + ( 31, 74 + 16, 25 ) Π (13 + 20 ) ⎦⎤ = j 41, 221 Ω
а за струјата на куса врска во директниот систем имаме:

Un Un 110
1,1 ⋅ 1,1 ⋅ 1,1 ⋅
Jd = 3 = 3 = 3 = − j 0,931 kA .
Z 22,d + Z 22,i + Z 22,0 2 ⋅ Z 22,d + Z 22,0 2 ⋅ j16,902 + j 41, 221
Струјата во нултиот систем на местото на кусата врска е еднаква со струјата во директниот

систем па според тоа имаме:
J 0 = − j 0,931 kA ;

добиваме:
( 4 + 10 )
J 1,d = − j 0,931 ⋅ = − j 0, 250 kA ; J 3,d = J d − J 1,d = − j 0,681 kA
( 33, 0625 + 5) + ( 4 + 10 )
За напоните во директниот систем, на иденитчен начин како под а), но со друга вредност на
струјата на куса врска добиваме:
U 1,d = E′′ − J 1,d ⋅ j 33, 0625 = 69,859 + j 0, 250 ⋅ j 33, 0625 = 61,581 kV ;
U 2,d = E′′ − J 1,d ⋅ ( j 33,0625 + j 5 ) − J d ⋅ j 6, 667 = 69,859 + j 0, 250 ⋅ j 38, 0625 + j 0,931 ⋅ j 6, 667 = 54,121 kV
U 3,d = E ′′ − J 3,d ⋅ j10 = 69,859 + j 0, 681⋅ j10 = 63, 052 kV .
За струите во гранките 1-2 и 3-2 во овој случај добиваме:

U 1,d − U 2,d 61,581 − 54,121
I 1− 2,d = = = − j 0,373 kA ;
j 20 j 20
U 3,d − U 2,d 63, 052 − 54,121
I 3−2,d = = = − j 0,558 kA ;
j16 j16

добиваме:
(13 + 20 )
J 1,0 = − j 0,931 ⋅ = − j 0,379 kA ; J 3,0 = J 0 − J 1,0 = − j 0,552 kA .
( 31, 74 + 16, 25) + (13 + 20 )
40
Напоните на јазлите во нултиот систем зависат само од струјата на струјниот генератор J 0

прикажан на сликата 4. Тука нема потреба од примена на принципот на суперпозиција како
кај директниот систем, затоа што во нултиот систем на постојат напонски генератори како
кај директниот систем. Според сликата 4 за напоните на јазлите можеме да напишеме:
U 1,0 = − J 1,0 ⋅ j 31, 74 = j 0,379 ⋅ j 31, 74 = −12,042 kV ;
U 2,0 = − J 1,0 ⋅ ( j 31, 74 + j16, 25 ) − J 0 ⋅ j 21, 667 = −38,383 kV
U 3,0 = − J 3,0 ⋅ j 20 = j 0,552 ⋅ j 20 = −11, 035 kV ;
За струите во гранките 1-2 и 3-2 во нултиот систем добиваме:

U 1,0 − U 2,0 −12, 042 + 38,383
I 1− 2,0 = = = − j 0, 405 kA ;
j 65 j 65
U 3,0 − U 2,0 −11, 035 + 38,383
I 3−2,0 = = = − j 0,526 kA ;
j 52 j 52
За фазните струи во гранките важи:
I 1− 2,A = I 1− 2,d + I 1− 2,i + I 1− 2,0 = 2 ⋅ I 1− 2,d + I 1− 2,0 = 2 ⋅ ( − j 0,373) − j 0, 405 = − j1,151 kA ,
( )
I 1− 2,B = a 2 ⋅ I 1− 2,d + a ⋅ I 1− 2,i + I 1− 2,0 = a 2 + a ⋅ I 1− 2,d + I 1− 2,0 = − I 1− 2,d + I 1− 2,0 = j 0,373 − j 0, 405 = − j 0, 032 kA
I 1− 2,C = a ⋅ I 1− 2,d + a 2 ⋅ I 1− 2,i + I 1− 2,0 = ( a + a 2 ) ⋅ I 1− 2,d + I 1− 2,0 = − I 1− 2,d + I 1− 2,0 = j 0,373 − j 0, 405 = − j 0, 032 kA
I 3−2,A = I 3− 2,d + I 3− 2,i + I 3− 2,0 = 2 ⋅ I 3− 2,d + I 3− 2,0 = 2 ⋅ ( − j 0,558 ) − j 0,526 = − j1, 642 kA ,
( )
I 3− 2,B = a 2 ⋅ I 3− 2,d + a ⋅ I 3− 2,i + I 3− 2,0 = a 2 + a ⋅ I 3− 2,d + I 3− 2,0 = − I 3− 2,d + I 3− 2,0 = j 0,557 − j 0,526 = j 0, 032 kA
I 3− 2,C = a ⋅ I 3− 2,d + a 2 ⋅ I 3− 2,i + I 3− 2,0 = ( a + a 2 ) ⋅ I 3− 2,d + I 3− 2,0 = − I 3− 2,d + I 3− 2,0 = j 0,557 − j 0,526 = j 0, 032 kA
За димензионирање на прекинувачите меродавни ќе бидат најголемите ефективни вредности

на струите во било која од фазите. Во случајов тие се: I1− 2,A = 1,151 kA и I3−2,A = 1, 642 kA .
III начин
Принципот на решавање според третиот начин ќе го илустрираме само на случајот под б) со
еднофазна куса врска, кој е пообемен за пресметки. Во овој случај ќе ја користиме матрицата
X на кусоврзаната мрежа, како што тоа го правевме во областа на регулација на напоните во
висконапонските мрежи. Еквивалетното коло за директен систем е дадено на сликата 5, од
каде што со еквиваленција на паралелната врска 12 П (33,0625 + 10) = 9,38479 е добиено
еквивалентното коло од сликата 6.
Слика 6
41
Слика 5
Од сликата 6 можеме да напишеме:

X12,вл. = 20 П (9,38479 + 16) = 11,18647 Ω,
X23вл. = 16 П (9,38479 + 20) = 10,35934 Ω.
Со еквиваленција на триаголникот 1-2-3 во ѕвезда го добиваме еквивалентното коло од

сликата 7.
Слика 7
Од сликата 7 можеме да напишеме:
X11,d = 33,0625 П (10 + 4 + 5) = 12,06603 Ω,
X22,d = 6,667 + (33,0625 + 5) П (10 + 4) = 16,90196 Ω,
X33,d = 10 П (33,0625 + 4 + 5) = 8,07923 Ω,
Понатаму за меѓусебните реактанции добиваме:

X11,d + X 22,d − X12,вл. 12, 06603 + 16,90196 − 11,18647
X12,d = = = 8,89076 Ω ,
2 2
X 33,d + X 22,d − X 23,вл. 8,07923 + 16,90196 − 10,35934
X 32,d = = = 7,31092 Ω .
2 2
Слично се постапува и за нултиот систем, за кој еквивалентите шеми се дадени на сликите 8,

9 и 10:
X12,вл. = 65 П (22,23782 + 52) = 34,65623 Ω,
X23вл. = 52 П (22,23782 + 65) = 32,57999 Ω.
42
Слика 10
X11,0 = 31,74 П (13 + 20 + 16,25) = 19,30109 Ω,
X22,0 = 21,667 + (31,74 + 16,25) П (13 + 20) = 41,22056 Ω,
X33,0 = 20 П (13 + 16,25 + 31,74) = 15,06112 Ω.
X11,0 + X 22,0 − X12,вл. 19,30109 + 41,22056 − 34,65623
X12,0 = = = 12,93271 Ω ,
2 2
X 33,0 + X 22,0 − X 23,вл. 15,06112 + 41,22056 − 32,57999
X 32,0 = = = 11,85085 Ω .
2 2
За струите на куса врска имаме:

U 110
1,1 ⋅ n 1,1 ⋅
Jd = 3 = 3 = − j 0,931 kA ; J 0 = − j 0,931 kA .
2 ⋅ jX 22,d + jX 22,0 2 ⋅ j16,902 + j 41, 221
Напоните на јазлите изнесуваат:

U 1,d = E′′ − jX12,d ⋅ J d = 69,859 − j8,891 ⋅ ( − j 0,931) = 61,581 kV ;
U 2,d = E ′′ − jX 22,d ⋅ J d = 69,859 − j16,902 ⋅ ( − j 0,931) = 54,121 kV ;
U 3,d = E ′′ − jX 32,d ⋅ J d = 69,859 − j 7,311⋅ ( − j 0,931) = 63,052 kV ;
U 1,0 = − jX12,0 ⋅ J 0 = − j12,933 ⋅ ( − j 0,931) = −12, 042 kV ;
U 2,0 = − jX 22,0 ⋅ J 0 = − j 41,221⋅ ( − j 0,931) = −38,383 kV ;
U 3,0 = − jX 32,0 ⋅ J 0 = − j11,851⋅ ( − j 0,931) = −11, 035 kV .
За струите во гранките 1-2 и 3-2 во директниот систем добиваме:

U 1,d − U 2,d 61,581 − 54,121
I 1− 2,d = = = − j 0,373 kA ;
j 20 j 20
U 3,d − U 2,d 63, 052 − 54,121
I 3−2,d = = = − j 0,558 kA ;
j16 j16
а за нултиот систем имаме:
U 1,0 − U 2,0 −12, 042 + 38,383
I 1− 2,0 = = = − j 0, 405 kA ;
j 65 j 65
43
U 3,0 − U 2,0 −11, 035 + 38,383

I 3−2,0 = = = − j 0,526 kA .
j 52 j 52
IV начин
И во овој случај ќе ја користиме матрицата X на кусоврзаната мрежа но тука неа ќе ја
добиеме како инверзна матрица од матрицата на адмитанции на јазлите Y. Еквивалентите
шеми за директен и нулти систем се дадени на сликите 11 и 12. Од сликите веднаш можеме
да ги формираме матриците на адмитанции за двата система.
⎡ 1 1 1 −1 −1 ⎤
⎢ 33, 0625 + 20 + 12 20 12 ⎥
⎢ ⎥ ⎡ 0,164 −0, 05 −0, 083⎤
⎢ −1 1 1 −1 ⎥ ⎢
Yd = ⎢ + ⎥ = ⎢ −0, 05 0,113 −0, 063⎥⎥ S ,
20 20 16 16
⎢ ⎥ ⎢ −0, 083 −0, 063 0, 246 ⎥⎦
⎢ −1 −1 1 1 1⎥ ⎣
+ +
⎢ 12 16 10 12 16 ⎥⎦
⎣
⎡ 1 1 1 −1 −1 ⎤
⎢ 31, 74 + 65 + 39 65 39 ⎥
⎢ ⎥ ⎡ 0, 073 −0, 015 −0, 026 ⎤
⎢ −1 1 1 −1 ⎥ ⎢ ⎥
Y0 = ⎢
65
+
65 52 52 ⎥ = ⎢ −0, 015 0, 035 −0,019 ⎥ S ,
⎢ ⎥ ⎢ −0,026 −0,019 0, 095 ⎦⎥
⎢ −1 −1 1 1 1⎥ ⎣
+ +
⎢ 39 52 20 39 52 ⎥⎦
⎣
⎡12, 066 8,891 6,351⎤
X d = Yd-1 = ⎢⎢ 8,891 16,902 7,311⎥⎥ Ω ,
⎢⎣ 6,351 7,311 8, 079 ⎥⎦
⎡19,301 12,933 7,838 ⎤

X 0 = Y0-1 = ⎢⎢12,933 41, 221 11,851⎥⎥ Ω .
⎣⎢ 7,83 11,851 15, 061⎥⎦
Бидејќи кусата врска е на јазелот 2, за овој случај од интерес е втората колона од двете
матрици. Ако ги погледнеме броевите во таа колона се забележува дека тие се еднакви на
реактанциите кои ги пресметавме во третиот начин за решавање на задачата. Од како ги
имаме добиено реактанциите можеме да продолжиме со пресметките на идентичен начин
како и во претходниот начин.
Знаејќи ги матриците Xd и Xd можеме да пресметаме струи на куси врски, напони на јазлите и
распределба на струите во гранките од мрежата и за куси врски на останатите јазли (1 и 3) со
едноставно селектирање на првата или третата колона од матриците, наместо втората како
што е тука случајот.
44
Формирање на матрица на адмитанции на генераторските јазли

Матрицата на адмитанции на генераторските јазли се користи за пресметување на
моќностите кои ги оддаваат генераторите во мрежата при пресметките на нивното
однесување во проблемите од динамичка стабилност на мрежата. При анализата на
стабилноста на електроенергетските системи сите потрошувачи се заменуваат со константни
импеданции чии вредности се пресметуваат од нивните моќности користејќи номинална
вредност за напонот. Овде, вообичаено е прво да се нумерираат генераторските јазли, а потоа
потрошувачките. Во нашиот пример, бидејќи има два генератори, генераторските јазли ќе
имаат индекси 1 и 2, а потрошувачкиот јазел ќе има индекс 3 (во однос на претходно
индексите на јазлите 2 и 3 си ги менуваат местата). Нека претпоставиме дека во јазелот 3 е
приклучен потрошувач со моќност Sp = (121 + ј0) MVA. Toj потрошувач ќе го претставиме со
импеданција која изнесува:
U n2 110 2
Zp = *
= = 100 Ω .
Sp 121
Исто така, постоењето на куси врски во мрежата се симулира со додавање на импеданциите
на куса врска во јазелот каде настанала кусата врска. Во нашиот случај, за задачата под б)
импеданцијата на куса врска изнесува Z k = Z 22,i + Z 22,0 = Z 22,d + Z 22,0 = j58,123 Ω .
Според тоа, еквивалентната шема за директен систем ќе изгледа како на сликата 13 и 14.
Ако ѕвездата составена од импеданциите ј20, ј16 и (25,252 + ј43,446) ја претвориме во

триаголник ќе ја добиеме еквивалентната шема од сликата 15.
Слика 15
Според сликата 15, можеме да ја формираме матрицата на адмитанции за јазлите 1 и 2:

⎡ 1 1 1 1 −1 −1 ⎤
⎢ j 33,0625 + j12 + −3, 200 + j 41,506 + 56,816 + j117, 753 +
−3, 200 + j 41,506 j12 ⎥
Ygen = ⎢ ⎥
⎢ −1 −1 1 1 1 1 ⎥
⎢ + + + +
⎣ − 3, 200 + j 41, 506 j12 j10 j12 −3, 200 + j 41,506 45, 453 + j94, 202 ⎥⎦
45
односно
⎛ 0.001477− 0.144418i 0.001847+ 0.107284i⎞
Ygen = ⎜ ⎟
⎝ 0.001847+ 0.107284i 0.002308− 0.215895i⎠ .
До истиот резултат можеме да дојдеме и на друг начин без да правиме трансфигурации во

мрежата. На почетокот ја формираме матрицата на адмитанции за директен систем за целата
мрежа:
⎛ 1 + 1 + 1 −1 −1 ⎞
⎜ 33.0625 20 12 12 20 ⎟
⎜ ⎟
⎜ −1 1 1 1 −1 ⎟
Y := −j⋅ + +
⎜ 12 10 12 16 16 ⎟
⎜ −1 −1 1 1 ⎟
⎜ + ⎟
⎝ 20 16 20 16 ⎠
,
а потоа во матрицата на адмитанции ги додаваме импеданциите со кои ги претставуваме
потрошувачите и кусата врска:
1 1
Y := Y + +
3, 3 3, 3 Zp Zk
,
со што за матрицата на адмитанции добиваме:
⎛ −0.164j 0.083j 0.050j ⎞
⎜
Y = 0.083j −0.246j 0.063j ⎟
⎜ ⎟
⎝ 0.050j 0.063j 0.010 − 0.130j⎠ .
На крајот останува од матрицата на адмитанции да го елиминираме третиот јазел кој е
потрошувачки. Тоа се прави со помош на Кроновата редукција на матрицата која се изведува
на следниот начин:
1. Дефинираме матрица колона која ги содржи сите колони кои се однесуваат на
потрошувачките јазли (во овој случај тоа е само колоната 3),
⎛ 0.050j⎞
Ykol := submatrix( Y, 1 , 2 , 3 , 3) Ykol = ⎜ ⎟
⎝ 0.063j⎠
2. Дефинираме матрица редица која ги содржи сите редици кои се однесуваат на
потрошувачките јазли (во овој случај тоа е само редицата 3),
Yred := submatrix( Y, 3 , 3 , 1 , 2) Yred = ( 0.050j 0.063j)
3. Дефинираме квадратна матрица која го содржи горниот лев агол од матрицата на

адмитанции за редиците и колоните кои се однесуваат на генераторските јазли,
⎛ −0.164j 0.083j ⎞
Y22 := submatrix( Y, 1 , 2 , 1 , 2) Y22 = ⎜ ⎟
⎝ 0.083j −0.246j⎠
4. Дефинираме квадратна матрица која го содржи долниот десен агол од матрицата на
адмитанции за редиците и колоните кои се однесуваат на потрошувачките јазли (во
овој случај тоа е само елементот Y33),
Y33 := submatrix( Y, 3 , 3 , 3 , 3) Y33 = ( 0.010 − 0.130j)
Со помош на вака дефинираните матрици за матрицата на адмитанции на генераторските

јазли се добива:
46
⎛ 0.001477− 0.144418j 0.001847+ 0.107284j⎞

−1 Ygen = ⎜ ⎟
Ygen := Y22 − Ykol⋅ Y33 ⋅ Yred ⎝ 0.001847+ 0.107284j 0.002308− 0.215895j⎠
□ □ □
47
IV) ЗАДАЧИ ОД ОБЛАСТА НА СТАБИЛНОСТ НА ЕЕС
Задача 4.1. Турбогенератор G со познати карактеристики, преку блок-трансформатор T и

преносен вод V ја предава произведуваната енергија на јак ЕЕС (крута мрежа). Во посматра-
ниот режим на работа ЕЕС прима моќност S3 = P3+jQ3 = (300+j150) MVA при напон
U3 = 400 kV. Потребно е:
а) Да се пресметаат приликите на почетокот од водот P2, Q2 и U2;
б) Во моментот t = 0 при собирниците 2 доаѓа до вклучување на чисто активен потрошувач
со моќност Pp = 200 MW. Да се определи новата аглова карактеристика на моќност на која ќе
работи генераторот по вклучување на потрошувачот.
в) Применувајќи го методот “чекор по чекор” да се определи временскиот тек θ (t) на ниша-
њето на роторот на турбогенераторот во текот на првите 0,5 s од електромеханичкиот прео-
ден процес, предизвикан од вклучувањето на потрошувачот. Пресметките да се изведат со
временски чекор Δt = 0,1 s.
U3=400 kV
1 2 3
V јак
~ 160 km EEC
G T 300 MW
150 Mvar
Бројни вредности:
G: Sn = 420 MVA; Un = 15,75 kV; X'd = 30%; TJ = 6 s.

T: Sn = 420 MVA; Un1/Un2 = 15,75/400 kV/kV; uk =12,5 %
V: z = (0,03 + j0,34) Ω/km; b = 3,23 μS/km; l = 160 km.
а) Најнапред ќе ги пресметаме приликите на почетокот од водот а веднаш потоа и е.м.с. на

генераторот E' зад транзиентната реактанција која ни е неопходна за решавање на остантиот
дел од задачата. Притоа ќе ги уважуваме реактивните моќности QC1 и QC2 генерирани од
попрчените (капацитивни) гранки на водот V.
Импеданцијата на редната гранка од водот V ќе биде:
Z V = z ⋅ l = (0, 03 + j 0,34) ⋅160 = (4,8 + j 54, 4) Ω .
Реактивната моќност QC2 генерирана од попречната гранка на крајот од водот ќе биде:
QC 2 = B / 2 ⋅ U 32 = b ⋅ l / 2 ⋅ U 32 = 3, 23 ⋅10−6 ⋅ 80 ⋅ 4002 = 41,34 Mvar; (U 3 = 400 ⋅ e j 0 kV) ;
Моќноста на крајот од редната гранка на водот S"23 ќе биде:
S "23 = S 3 − jQC 2 = (300 + j150) − j 41,34 = (300 + j108, 66) MVA .
Загубата на моќност ΔS и загубата на напон ΔU во редната гранка на водот ZV ќе бидат:
P32 + (Q3 − QC 2 )2 3002 + 108, 662
ΔS = ⋅ ( RV + jX V ) = ⋅ (4,8 + j54, 4) = (3, 054 + j34,614) MVA
U 32 4002
P3 ⋅ RV + (Q3 − QC 2 ) ⋅ X V P ⋅ X − (Q3 − QC 2 ) ⋅ RV
ΔU = ΔU d + jΔU q = +j 3 V = (18, 377 + j 39, 496) kV
U3 U3
48
U 2 = U 3 + ΔU = (418,377 + j39, 496) = 420, 237 ⋅ e j 5,393° kV; QC1 = B / 2 ⋅ U 22 = 45,633kV

Според тоа, бараната моќност S2 = P2+jQ2 на почетокот од водот ќе биде:
S2 = S "12 + Δ S − jQC1 = (300 + j108, 66) + (3, 05 + j34, 614) − j 45,633;
S2 = (303, 05 + j97, 65) MVA.
Бидејќи загубите на активна моќност во трансформаторот T се нула, произлегува дека
активната моќност PG што ја произведува генераторот во овој режим е PG = P2 = 303,05 MW.
Реактанциите X d′ и XT на генераторот G и на трансформаторот T, сведени на 400 kV
напонско ниво, ќе бидат:
2
X ′ % U 2 ⎛ 400 ⎞ 30 4002 uk % U n2 12,5 4002
X d′ = d ⋅ n ⋅ ⎜ = ⋅ = 114, 29 Ω; X = ⋅ = ⋅ = 47,62 Ω
100 Sn ⎝ 15, 75 ⎟⎠ 100 420
T
100 Sn 100 420
Ќе ја воведеме ознаката:
X GT = X d + X T = 114, 29 + 47, 62 = 161,91 Ω .
Потоа ќе пристапиме кон пресметката на емс E' на генераторот и за таа цел најнапред
напонот U2, привремено, ќе го поставиме на фазната оска ( U 2 = U 2 ⋅ e j 0 = 420, 237 ⋅ e j 0 kV ).
Тогаш ќе имаме:
Q ⋅X P ⋅X
E ' = U 2 + 2 GT + j 2 GT = (457,857 + j116, 758) = 472,51⋅ e j 5,393° kV .
U2 U2
Ако сега фазната оска повторно ја вратиме на старата позиција ( U 3 =U 3 ⋅ e j 0 ), тогаш ќе имаме:
E ′ = 472,51 ⋅ e j (5,393+14,306 = 472,51⋅ e j19,7 kV.
Значи: E' = 472,51 kV и θ = 19,7о.
б) Пресметка на работната (аглова) карактеристика

Потрошувачот SP =PP+jQP којшто се приклучува на собирниците 2 ќе го симулираме
со неговата импеданција ZP = RP+jXP. Нејзината вредност ќе ја пресметаме со помош на
познатиот напон U2 и познатата моќност на потрошувачот SP = (200+j0) MVA:
U 22 420, 237
ZP = = = 883 Ω; ⇒ R P = 883 Ω; X P = 0 ,
S *P 200 − j 0
после кое можеме да пристапиме кон определувањето на сопствените и меѓусебните импе-
данции (адмитанции) на мрежата и определувањето на новата работна карактеристика на
којашто ќе работи генераторот G после приклучувањето на потрошувачот.
Слика 1
Во согласност со сликата 1, занемарувајќи ги притоа попречните гранки на водот, ќе имаме:

Z 11 = jX GT + RP & Z V = 304, 663 ⋅ e j 86,7° Ω
49
Z 12 = jX GT + Z V + jX GT ⋅ Z V / RP = 217, 247 ⋅ e j 91,365°Ω.
Според тоа добиваме:

Z11 = 304, 663 Ω; ψ 11 = 86, 696° ; α11 = 90 −ψ 11 = 3,304° ;
Z12 = 217, 247 Ω; ψ 12 = 91,365° ; α12 = 90 −ψ 12 = − 1,365°.
E ′2 E′ ⋅U 3
P(θ ) = ⋅ sin α11 + ⋅ sin(θ − α12 ) .
Z11 Z12
или
P (θ ) = 42, 236 + 870 ⋅ sin(θ + 1, 365) MW .
Електричната моќност Pe што генераторот ја оддава во мрежата сега ќе се промени

поради промената на работната карактеристика. Нејзината вредност веднаш непосредно
после промената ќе биде:
Pe = P(θ0 ) = 42, 236 + 870 ⋅ sin(19, 7 + 1,365) = 354,94 MW.
т.е. таа ќе порасне за 51,89 MW. Поради тоа на оската од агрегатот ќе се јави негативен
дебаланс ΔP = Pm − Pe = −51,89 MW што ќе предизвика успорување на роторот и почеток на
процесот на нишање на агрегатот.
в) Пресметка на временскиот тек θ (t) за време на нишањето на генераторот G

Зависноста θ (t) на аголот на изместување на емс E' во однос на напонот на крутата
мрежа U3 за време на нишањето на агрегатот ќе ја пресметуваме нумерички, со помош на
методот “чекор по чекор”.
Од досегашните пресметки произлезе дека во периодот пред вклучувањето на потрошу-
вачот (t < 0) аголот на изместување изнесувал θ = θ0 = 19,7о, додека механичката моќност на
турбината Pm и електричната моќност Pe = PG што генераторот ја оддавал во мрежата биле
еднакви т.е. Pm = Pe = 303,05 MW. Значи дебалансот на моќност ΔP− за t < 0 изнесува
ΔP− = 303,05−303,05 = 0 додека дебалансот ΔP+ непосредно после промената, во t = 0+,
изнесува ΔP+ = 303,05−354,94 = −51,89 MW.
Алгоритмот според којшто се пресметуваат аголот на изместување θ и неговите
прирасти Δθ, во даден момент t = i Δt, како што е познато, е опишан со следната равенка:
Δθi = Δθi −1 + k ⋅ ΔPi −1 ; i = 1, 2,...
каде што е Δθ0 = 0; k = Δt / M = Δt ⋅ ω0 /( Sn ⋅ TJ ) . Притоа ΔPi−1 = Pm − Pe,i−1 е дебалансот на
моќноста за време на претходниот интервал, додека во точките на нагли промени
(динамички удари) величината ΔPi−1 претставува средна вредност на дебалансот непосредно
пред и после промената, т.е. ΔPi −1 = ΔPi −sr1 = (ΔPi −−1 + ΔPi +−1 ) / 2 . На тој начин добиваме:
Δt = 0,1 s; M = Sn·TJ/ω0 = 420·6/180000 = 0,14 s2/o; k = Δt2/M = 1/14 o/MW
t = 0 θ = θ 0 = 19, 7°; ΔP0 = ΔP0sr = (ΔP0− + ΔP0+ ) / 2 = (0 − 51,89) / 2 = − 25,945 MW
i = 1; t = 0,1s Δθ1 = 0 + k ⋅ ΔP0 = − 25,945 /14 = − 1,85°;

θ1 = θ0 + Δθ1 = 19, 7 − 1,85 =17.85°
ΔP1 = Pm − P (θ1 ) = 303, 05 − [ 42, 236 + 870 ⋅ sin(17,85 + 1,365) ] = 303, 05 − 328,57;
ΔP1 = − 25,52 MW.
50
i = 2; t = 0, 2s Δθ 2 = Δθ1 + k ⋅ ΔP1 = − 1,85 − 25,52 /14 = − 3, 67°;

θ 2 = θ1 + Δθ 2 = 17,85 − 3, 67 = 14,18°.
ΔP2 = Pm − P(θ 2 ) = 303, 05 − 275,39 = 27, 66 MW ;
i = 3; t = 0,3 s Δθ3 = Δθ 2 + k ⋅ ΔP2 = − 3, 67 + 27,66 /14 = − 1, 69°;

θ3 = θ 2 + Δθ 2 = 14,18 − 1, 69 = 12, 49°.
ΔP3 = Pm − P(θ3 ) = 303, 05 − 250,51 = 52,54 MW;
i = 4; t = 0, 4s Δθ 4 = Δθ3 + k ⋅ ΔP3 = − 1, 69 + 52,54 /14 = 2, 06°;

θ3 = θ 2 + Δθ 2 = 12, 49 + 2, 06 = 14,55°
ΔP4 = Pm − P (θ 4 ) = 303,05 − 280,85 = 22, 2 MW
i = 5; t = 0,5s Δθ5 = Δθ 4 + k ⋅ ΔP4 = 2, 06 + 22, 2 /14 = 3, 65°;

.
θ5 = θ 4 + Δθ5 = 14,55 + 3, 65 = 18, 2°
Во табелата 1 е прикажана зависноста Δθ (t).
Табела 1. Табеларен приказ на зависноста θ = θ (t)
t (s) 0,00 0,10 0,20 0,30 0,40 0,50

θ( )
o
19,70 17,85 14,18 12,49 14,55 18,20
Задача 4.2. Турбогенератор G преку трансформатор T и преносен вод V оддава моќност на

крута мрежа. Напонот на крутата мрежа изнесува U3 = 110 kV = const. и тој не зависи од
режимот на работа на генераторот. Во дадениот режим на работа генераторот G оддава
моќност SG = (PG+jQG) = (80+j20) MVA при напон UG = U'1 = 10,563 kV (U1 = kT ·U'1 =
1116,193 kV).
Во моментот t = 0 доаѓа до појава на трифазна куса врска на средината на водот. Во моментот
t1 = 0,1 s доаѓа до исклучување на обата прекинувача на водот а во t2 = 0,3 s до нивно
повторно вклучување при што се претпоставува дека во меѓувреме причината за кусата врска
исчезнала.
Да се утврди дали генераторот ќе остане во синхронизам со крутата мрежа.
G: Sn = 100 MVA; Un = 10,5 kV; X"d = Xi = 12%; X'd = 30%; Xd = 120%; TJ = 6 s.
T: Sn = 100 MVA; Un1/Un2 = 10,5/115,5 kV/kV; uk =12 %
V: x = 0,4 Ω/km; x0 = 1,2 Ω/km; l = 50 km.
51
Задачата ќе ја решиме со примена на методот на единични (pu) величини. Ќе усвоиме

SB = SnG = 100 MVA и UB1/UB2 = 10,5/115,5 kV/kV. На тој начин добиваме:
X d′ X d % U n2 S B 30 10,52 100
xd′ = = ⋅ ⋅ = ⋅ ⋅ = 0,3 pu .
ZB 100 Sn U B2 100 100 10,52
Слично се добива xT = 0,12 pu; xV = 0,15 pu .
Понатаму имаме:
U 10,563 U 110
uG = G = = 1, 006 pu ; u3 = 3 = = 0,952 pu;
U B1 10, 5 U B1 115,5
.
S 80 + j 60
sG = G = = (0,8 + j 0, 6) pu
SB 100
eG = u G + jxd ⋅ ( sG / u G )* = 1,006 + j 0,3 ⋅ (0,8 − j 0, 6) /1, 006;
eG = (1, 066 + j 0, 238) = 1, 092 ⋅ e j12,58° pu.
z11 = z12 = jxΣ = j ( xd′ + xT + xV ) = j (0,3 + 0,12 + 0,15) = j 0,57 pu ⇒ α11 = α12 = 0 .
eG ⋅ u3 1, 092 ⋅ 0,952
p1 (θ ) = ⋅ sin(θ ) = ⋅ sin(θ ) = 1,824 ⋅ sin(θ ) pu;
xΣ 0,57
pM 1 = 1,824 pu; p0 = pG = 0,8 pu.
Понатаму, во согласност со сликата 1 имаме:

p0 0,8
θ0 = arcsin = arc sin = 26° .
pM 1 1,824
θ kr = 180 − θ0 = 156°
После настанатата куса врска, работ-
ната карактеристика на којашто ќе работи
генераторот G ќе биде p2(θ) = 0 (pM2 = 0
pu), така што за цело време додека трае
кусата врска дебалансот Δp односно забр-
зувањето α=Δp/М ќе бидат константни:
kr
Δp = p0 = 0,8 pu = const. Истото важи и за

периодот t1 < t < t2 кога е исклучен
преносниот вод V. Слика 1
Во случајот кога дебалансот Δp е константен и не зависи од променливата θ, дифе-

ренцијалната равенка на движење на синхрониот агрегат може да се реши аналитички, во
затворена форма. Во тој случај зависноста θ (t) ќе биде опишана со следната релација:
α ⋅t2Δp t 2
θ (t ) = θ 0 + = θ0 +
⋅ ;
2 M 2
S ⋅T 1⋅ 6 1
M= n J = = pu .
ω0 18000 3000
Применувајќи го правилото на еднакви површини може да се пресмета граничниот агол
на исклучување θig за кој се постигнува максималниот агол на нишање да ја достигне
критичната вредност θkr = 156о:
52
θig θ gr
∫ ( p0 − 0) ⋅ dθ = ∫ [ pM 1 sin(θ ) − p0 ] ⋅ dθ .
θ0 θig
Од последната релација следи изразот:
p ⋅ (θ − θ ) − pM 1 ⋅ cos θ 0
cos θig = 0 kr 0 ⇒ θ ig = 85, 38° .
pM 1
Значи, доколку аголот θ2 што ќе се достигне во моментот на успешното АПВ е помал
од вредноста на θig, тогаш генераторот G ќе остане во синхронизам со мрежата и во тој случај
велиме дека системот е диамички стабилен. Вредноста θ2 на аголот на изместување што се
достигнува во t2 = 0,3 s ќе биде:
Δp t22 0,32
θ 2 = θ (t = t2 ) = θ 0 +
⋅ = 26 + 0,8 ⋅ 3000 ⋅ = 134 °.
M 2 2
Бидејќи θ2 > θig произлегува дека генераторот ќе го изгуби синхронизмот со мрежата.
Лесно може да се покаже дека за да остане системот динамички стабилен потребно е времето
на АПВ да биде t2 < 0,222 s.
Задача 4.3*. Турбогенератор G со познати карактеристики, преку блок-трансформатор T и

преносен вод V ја предава произведуваната енергија на јак ЕЕС (крута мрежа). Во посматра-
ниот режим на работа ЕЕС прима моќност S3 = P3+jQ3 = (300+j150) MVA при напон
U3 = 400 kV. Потребно е:
а) Да се пресметаат приликите на почетокот од водот P2, Q2 и U2;
б) Во моментот t = 0 при собирниците 2 доаѓа до вклучување на чисто активен потрошувач
со моќност Pp = 200 MW. Да се определи новата аглова карактеристика на моќност на која ќе
работи генераторот по вклучување на потрошувачот.
в) Применувајќи го методот “чекор по чекор” да се определи временскиот тек θ (t) на ниша-
њето на роторот на турбогенераторот во текот на првите 0,5 s од електромеханичкиот прео-
ден процес, предизвикан од вклучувањето на потрошувачот. Пресметките да се изведат со
временски чекор Δt = 0,05 s.
G: Sn = 420 MVA; Un = 15,75 kV; X'd = 30%; TJ = 6 s.

T: Sn = 420 MVA; Un1/Un2 = 15,75/400 kV/kV; uk =12,5 %
V: z = (0,03 + j0,34) Ω/km; b = 3,23 μS/km; l = 160 km.
53
Задача 4.4*. Турбогенератор G преку трансформатор T и преносен вод V оддава моќност на

крута мрежа. Напонот на крутата мрежа изнесува U3 = 110 kV = const. и тој не зависи од ре-
жимот на работа на генераторот. Во дадениот режим на работа генераторот G оддава моќ-
ност SG = (PG+jQG) = (80+j20) MVA при напон UG = U'1 = 10,563 kV (U1 = kT ·U'1 = 116,193 kV).
Во моментот t = 0 доаѓа до појава на трифазна куса врска на средината на водот. Во моментот
t1 = 0,1 s доаѓа до исклучување на обата прекинувача на водот а во t2 = 0,3 s до нивно
повторно вклучување при што се претпоставува дека во меѓувреме причината за кусата врска
исчезнала.
Да се утврди дали генераторот ќе остане во синхронизам со крутата мрежа.
T U3
G 1 2 3
V јак
~ 50 km, EEC
SG 110 kV
U1=110 kV
G: Sn = 100 MVA; Un = 10,5 kV; X"d = Xi = 12%; X'd = 30%; Xd = 120%; TJ = 6 s.

T: Sn = 100 MVA; Un1/Un2 = 10,5/115,5 kV/kV; uk =12 %
V: x = 0,4 Ω/km; x0 = 1,2 Ω/km; l = 50 km.
4.5. Задача. Во системот прикажан на сликата 4.5.1 генераторот G работи со својот номина-
лен напон UG = 10,5 kV и оддава номинална моќност во мрежата SG = Sn = (40+j30) MVA.
Напонот на собриниците 3 кај крутата мрежа изнесува U3 = 110·ej0 kV. Аголот θ помеѓу фазо-
рите UG и U3 притоа изнесува θG = 1,9o.
P1
V2
40 k
m
P2
Слика 4.5.1
Во еден момент настанува трифазна куса врска на почетокот од водот V2, веднаш зад
прекинувачот P1. Таа трае вкупно tiskl = 0,1 s а се елиминира со истовремено исклучување на
прекинувачите P1 и P2. После тоа системот продолжува да работи но без исклучениот вод
V2. Да се пресмета максималниот агол на θmax нишање на роторот од генераторот G.
Пресметките да се направат со занемарување на активната отпорност на водовите.
Податоци за параметрите на елементите од системот:
G: 50 MVA; 10,5 kV; cosϕn = 0,8; X d′′ = X i = 12%; X d′ = 30%; X d = 140%; X q = 80%; TJ = 6s;
T: 50 MVA; 10,5/115,5 kV/kV; uk%=12%;
Сите водови имаат исти подолжни параметри z = (r+jx) = 0,123+j0,40) Ω/km.
54
Решение:
а) Пресметка на е.м.с. на генераторот Е’

Најнапред ќе ја пресметаме внатрешната
е.м.с. на генераторот E' и нејзиниот агумент θ
во однос на крутата мрежа. За таа цел фазо-
рот UG привремено ќе го поставиме на фаз-
o
ната оска, т.е. усвојуваме UG = UG·ej0 . Пона-
таму имаме:
X d′ % U n2 30 10,52
X d′ = = = 0,6615 Ω.
100 S n 100 50
QG X d′ P X′
E '= U G + +j G d,
UG UG Слика 4.5.2
30 ⋅ 0, 6615 40 ⋅ 0, 6615
E ′ = 10, 5 + +j = 12, 644 ⋅ e j11,5 kV.
10,5 10, 5
Сведено на 110 kV страна, се добива: E' =139,1 kV.
Бидејќи фазорот UG е изместен за агол θG = 1,9o во однос на напонот U3, тогаш аголот θ0 што
постоел помеѓу фазорите E' и U3 во режимот што му претходел на пореметувањето ќе биде:
θ0 = 11,5+1,9 = 13,4o.
б) Пресметка на работните карактеристики P1(θ) P2(θ) за време на кусата врска

и за време на преодниот режим, по исклучувањето на кусата врска.
Бидејќи се работи за трифазна куса врска настаната практично на собирниците во
самата електрана, моќноста што ќе ја оддава генераторот во мрежата за време на кусата врска
ќе биде еднаква на нула, т.е. P1(θ) = 0.
По исклучувањето на повредениот вод, се елиминира кусата врска и системот продол-
жува да работи, но сега на нова карактеристика P2(θ) која ќе зависи од реактанциите X'd, XT и
XV. Нивните вредности, сведени на 110 kV страна ќе бидат:
X d′ = 0, 6615 ⋅ kT2 = 0, 6615 ⋅ (115,5 /10,5)2 = 80, 042 Ω;
uk % U n2 12 115,52
XT = ⋅ = ⋅ = 32 Ω; X V = x ⋅ l = 0, 4 ⋅ 60 = 24 Ω.
100 S n 100 50
X Σ′ = X d + X T + X V = 80, 042 + 32 + 24 = 136, 042 Ω.
E ⋅ U 3 139,1 ⋅110
PM 2 = = = 112, 5 MW.
XΣ 136, 042
P2 (θ ) = PM 2 ⋅ sin θ = 112,5 ⋅ sin θ .
За време на кусата врска аголот θ ќе се менува по законот:
ΔP t 2 P0 t 2
θ (t ) = θ 0 + ⋅ = θ0 + ⋅ .
M 2 M 2
S ⋅T 5⋅6 1 o
P0 = PG = 40 MW; M = n J = = ( el/s) ⇒ θ (t ) = 13, 4 + 1200 ⋅ t 2 (°el).
ω0 18.000 60
55
За t = tiskl = 0,1 s ќе го добиеме аголот θ1 = θiskl:

θ1 = 13, 4 + 1200 ⋅ 0,12 = 13, 4 + 12 = 25, 4°.
Сега останува уште да го пресметаме максималниот агол на нишање θmax = θ2 (слика 4.5.2).
Применувајќи го правилото на еднакви површини, врз основа на сликата 4.5.1 можеме да
пишуваме:
θ1 θ2
∫ P0 ⋅ dθ = ∫ ( PM 2 ⋅ sin θ − P0 ) ⋅ dθ ;
θ0 θ1
од каде што, по средувањето се добива следната нелинеарна равенка по непознатата θ2:
P
cos θ 2 = cos θ1 − 0 ⋅ (θ 2 − θ 0 ) , или:
PM 2
f (θ 2 ) ≡ cos θ 2 + 0,35558 ⋅θ 2 − 0,98649 = 0.
Решението на оваа равенка гласи: θ2 = θmax = 44,98o.
4.6. Задача. Да се пресмета граничниот агол на исклучување на кусата врска θig во случајот
анализиран во претходната задача 4.5, а потоа и граничното време на исклучување на трифаз-
ната куса врска tig.
Решение:
Граничен агол на исклучување на кусата P(θ) PM2 = 112,5 MW

врска θig е оној агол за којшто се добива A+ =
−
Amax . Значи неговата вредност можеме да ја
пресметаме тргнувајќи од условот за еднаквост _
A max
на површините на забрзување A+ и на успо-
−
рување Amax , во согласност со сликата 4.6.1. P0 = 40 MW
P0
θig θ1′
∫ ( P0 − 0) ⋅ dθ = ∫ [ PM 2 sin(θ ) − P0 ] ⋅ dθ A+
θ0 θ ig θ
0 θ0 θ1 30 60 90 120 150 θ'1 180
Доколку кусата врска се исклучи точно во
моментот кога аголот на нишање θ ја достигнал Слика 4.6.1
вредноста θig тогаш во фазата на успорување тој
ќе дојде до критичната вредност θ'1 што одговара на случајот кога е A+ = Amax −
. Од тука произ-
егува заклучокот дека за секој агол на исклучување θ < θig ќе биде A+ < Amax −
, т.е. генераторот
ќе остане во синхронизам со мрежата, а системот ќе биде динамички стабилен.
Од последната релација којашто произлегува од примената на правилото на еднакви
површини следи изразот:
P
P0 ⋅ (θig − θ 0 ) = P0 ⋅ (θ ig − θ1′) + PM 2 ⋅ (cos θ ig − cos θ1′) ⇒ cos θig = cos θ1′ + 0 ⋅ (θ1′ − θ 0 ) .
PM 2
Со замена на конкретните вредности ќе добиеме:
θ'1 = 180−θ1 = 154,6o;
40 π
cos θig = cos(154, 6o ) + ⋅ ⋅ (154,6 − 13, 4) = − 0, 0271 ⇒ θig = 91,553o.
112,5 180
56
Во претходната задача утврдивме дека за време на кусата врска аголот θ ќе се менува по

законот:
ΔP t 2 P t2
θ (t ) = θ 0 + ⋅ = θ0 + 0 ⋅ .
M 2 M 2
Според тоа граничното време на исклучување tig ќе го добиеме со помош на последната
формула, бидејќи за t = tig ќе биде θ = θig . Од таму следи:
2M 2
tig = ⋅ (θig − θ 0 ) = ⋅ (91,553 − 13, 4) = 0, 255 s.
P0 60 ⋅ 40
Овој резултат е во согласност со заклучокот изведен во претходната задача.
4.7. Задача. Да се пресмета максималниот агол на нишање θmax = θ2 во случајот анализиран

во претходната задача 4.5 преку решавање на равенката на движење на синхрониот агрегат.
Пресметките да се вршат со временски чекор Δt = 0,05 s.
Решение:
Равенката на движење на синхрониот агрегат:

d 2θ P − P (θ ) ΔP
2
= m e ≡ .
dt M M
ќе ја решиме со примена на нумеричката постапка наречена “метод чекор по чекор”. Притоа,
покрај пресметувањето на аголот на изместување θ(t) ќе ја пресметуваме и релативната
кружна брзина на вртење на роторот ω' , според следниот алгоритам:
Δωk′ = α k −1 ⋅ Δt ; ωk′ = ωk′ −1 + Δωk′ = ωk′ −1 + α k −1 ⋅ Δt ;
Δθ k = ωk′ ⋅ Δt ; θ k = θ k −1 + Δθ k ; k =1, 2,3,....
За почетните услови, согласно изложеното во примерот 4.5, ќе имаме:
за t = 0; θ(0) = θ0 = 13,4o и ω'0 = ω(0) – ω0 = 0.
Со t = 0 ќе го означиме моментот на настанување на кусата врска, т.е. почетокот на пос-
матрањето на преодниот процес. Бидејќи во тој момент ќе имаме дисконтинуитет, т.е. нагла
промена на дебалансот на агрегатот ΔP = Pm – Pe , вредноста на забрзувањето α0 со која ќе го
пресметуваме прирастот Δω'1 на релативната брзина на вртење за првиот интервал Δt, ќе го
добиеме како средна вредност од забрзувањето α 0− пред и забрзувањето α 0+ непосредно по
настанувањето на кусата врска, т.е. α 0 = (α 0− + α 0+ ) / 2 . Бидејќи дебалансот на моќности пред
настанувањето на кусата врска бил ΔP0− = [Pm – Pe(0–)] = Pm – Pm = 0, тогаш и соодветното
аголно забрзување ќе биде α 0− = ΔP0−/М = 0. Но по појавата на кусата врска електричната
моќност што ја оддава генераторот во мрежата нагло ќе се промени (т.е. намали на нула)
поради што ќе се јави позитивен дебаланс на моќностите. За дебалансот ΔP0+ непосредно по
настанатата куса врска ќе имаме:
ΔP0+ = [Pm – Pe(0+)] = Pm – 0 = Pm = 40 MW.
Поради тоа на оската од роторот на синхрониот агрегат ќе се јави позитивно аголно забрзу-
вање чија вредност во t = 0+ (а и подоцна, за цело време додека трае кусата врска) ќе биде:
57
α 0 = ΔP0 / M = 40 ⋅ 60 = 2400 °el/s 2 .

+ +
Во согласност со напред реченото, за средното забрзување α0 се добива:

α 0 = (α 0− + α 0+ ) / 2 = (0 + 2400) / 2 = 1200 °el./s 2 .
Според тоа, за првиот временски интервал ќе имаме:
¾ k = 1; t = 1·Δt = 0,05 s:
Δω1′ = α 0 ⋅ Δt = 1200 ⋅ 0,05 = 60°/s. ;
ω1′ = ω0′ + Δω1′ = 0 + 60 = 60°/s.
Δθ1 = ω1′ ⋅ Δt = 60 ⋅ 0, 05 = 3o ;
θ1 = θ0 + Δθ1 = 13, 4 + 3 = 16, 4o.
Понатаму следи вториот интервал во кој нема дисконтиунуитет, т.е. нагла промена на
електричната моќност на генераторот. Поради тоа аголното забрзување α1 со кое што ќе го
пресметуваме прирастот на релативната брзина Δω' во овој интервал ќе се добие со прес-
метка на дебалансот на почетокот на овој интервал, во t = 0,05 s, т.е.:
Pe1 = PM 1 ⋅ sin(θ1 ) = 0 ⋅ sin(16, 4o ) = 0.
ΔP1 = Pm − Pe1 = 40 MW; α1 = ΔP1 / M = 40 ⋅ 60 = 2400 °/s 2 .
Сега можеме да ги пресметаме прирастите Δω' и Δθ во овој интервал:
¾ k = 2; t = 2·Δt = 0,10 s:
Δω2′ = α1 ⋅ Δt = 2400 ⋅ 0, 05 = 120°/s; ω2′ = ω1′ + Δω2′ = 60 + 120 = 180°/s.
Δθ 2 = ω2′ ⋅ Δt = 180 ⋅ 0, 05 = 9o ; θ 2 = θ1 + Δθ 2 = 16, 4 + 9 = 25, 4o.
Бидејќи во t = tiskl = 0,1 s доаѓа до исклучување на повредениот вод заедно со кусата врс-
ка, веднаш на почетокот од следниот временски интервал ќе настане нов дисконтиуитет а
генераторот ќе продолжи да работи на карактеристиката P2(θ) = PM2·sin(θ) = 112,5·sin(θ).
Значи иако во периодот 0 < t < tiskl, до моментот на исклучувањето на кусата врска, тој не
оддавал никаква електричка моќност во мрежата, во t = 0,1+ тој ќе почне да дава електричка
моќност чија вредност, на почетокот, ќе биде Pe (0,1+) = P2 = PM2·sin(θ2) = 112,5·sin 25,4o =
48,26 MW. На оваа моќност одговара негативен дебаланс чија што вредност ќе биде:
ΔP2 = Pm – P2 = 40−48,26 = −8,26 MW; ⇒ α 2+ = ΔP2 / M = − 8, 26 ⋅ 60 = − 495, 4 °/s 2 .
Поради тоа пресметката на забрзувањето α2 со кое ќе го определиме прирастот Δω'3 ќе ја
извршиме на наполно ист начин како и при пресметката на забрзувањето α0 за моментот на
дисконтинуитет t = 0, како средна вредност од забрзувањата пред и по исклучувањето на
повредениот вод, т.е.:
α 2 = (α 2− + α 2+ ) / 2 = (2400 − 495, 4) / 2 = 952,3 °el./s 2 .
Според тоа, за третиот временски интервал ќе имаме:
¾ k = 3; t = 3·Δt = 0,15 s:
Δω3′ = α 2 ⋅ Δt = 952,3 ⋅ 0, 05 = 47, 62°/s. ; ω3′ = ω2′ + Δω3′ = 180 + 47, 62 = 227, 62°/s.
Δθ3 = ω3′ ⋅ Δt = 227, 63 ⋅ 0, 05 = 11,38o ; θ3 = θ 2 + Δθ 3 = 25, 4 + 11,38 = 36,78o.
58
За потребите на наредниот чекор, ќе ја пресметаме вредноста на дебалансот ΔP3 и

аголното забрзување α3 на крајот од третиот, односно почетокот од четвтиот интервал:
ΔP3 = Pm − PM 2 ⋅ sin θ3 = 40 − 112,5 ⋅ sin 36, 78o = 40 − 67,36 = − 27,36 MW;
α 3 = ΔP3 / M = − 27,36 ⋅ 60 = − 1641 o /s 2 .
¾ k = 4; t = 4·Δt = 0,20 s:
Δω3′ = α 2 ⋅ Δt = 952,3 ⋅ 0, 05 = 47, 62°/s. ; ω3′ = ω2′ + Δω3′ = 180 + 47, 62 = 227, 62°/s.
Δθ3 = ω3′ ⋅ Δt = 227, 63 ⋅ 0, 05 = 11,38o ; θ3 = θ 2 + Δθ 3 = 25, 4 + 11,38 = 36,78o. итн.
Вредностите на пресметаните величини за преостанатите временски моменти од преод-
ниот процес се прикажани во табелата 4.7.1. Од неа отчитуваме дека максималниот агол на
нишање изнесува θmax = 45,6o што е сосема блиску до „егзактната“ вредност θmax = 44,98o,
пресметана аналитички во примерот 4.5. Разликата се должи на фактот што применетиот
метод „чекор по чекор“ е нумерички и како таков тој секогаш ќе дава приближно решение.
Табела 4.7.1. Приказ на решението на преодниот процес
k tk Δω'k ω'k ω'k% Δθ k θk Pe (θ k) α k-1

/1/ /2/ /3/ /4/ /5/ /6/ /7/ /8/ /9/
−
0.00 / 0.00 0.00 / 13.40 40.00 0.0
0.00+ / 0.00 0.00 / 13.40 0.00 2400.0
0 0.00 / 0.00 0.00 / 13.40 / αsr=1200
1 0.05 60.00 60.00 0.33 3.00 16.40 0.00 2400.0
0.10− 180.00 1.00 25.40 0.00 2400.0
0.10+ 180.00 1.00 25.40 48.26 -495.3
2 0.10 120.00 180.00 1.00 9.00 25.40 / αsr=952.3
3 0.15 47.62 227.62 1.26 11.38 36.78 67.36 -1641.6
4 0.20 -82.08 145.54 0.81 7.28 44.06 78.23 -2293.8
5 0.25 -114.69 30.85 0.17 1.54 45.60 80.38 -2422.7
6 0.30 -121.13 -90.29 -0.50 -4.51 41.09 73.93 -2036.0
7 0.35 -101.80 -192.09 -1.07 -9.60 31.48 58.75 -1125.0
8 0.40 -56.25 -248.34 -1.38 -12.42 19.06 36.75 195.3
9 0.45 9.76 -238.57 -1.33 -11.93 7.14 13.97 1561.5
10 0.50 78.08 -160.50 -0.89 -8.02 -0.89 -1.75 2504.8
11 0.55 125.24 -35.26 -0.20 -1.76 -2.65 -5.21 2712.4
12 0.60 135.62 100.36 0.56 5.02 2.37 4.64 2121.4
13 0.65 106.07 206.43 1.15 10.32 12.69 24.71 917.5
14 0.70 45.88 252.30 1.40 12.62 25.30 48.08 -484.9
15 0.75 -24.25 228.06 1.27 11.40 36.71 67.24 -1634.5
16 0.80 -81.72 146.34 0.81 7.32 44.02 78.18 -2290.8
17 0.85 -114.54 31.80 0.18 1.59 45.61 80.39 -2423.7
18 0.90 -121.18 -89.39 -0.50 -4.47 41.14 74.02 -2041.0
19 0.95 -102.05 -191.44 -1.06 -9.57 31.57 58.90 -1133.9
20 1.00 -56.70 -248.14 -1.38 -12.41 19.16
Легенда: /1/ реден број; /2/ момент на посматрање (s) (tk = k·Δt); /3/ прираст на релативната кружна брзина на вртење на
роторот за време на k–тиот интервал (o/s); /4/ релативна кружна брзина на вртење на роторот во моментот tk (o/s); /5/
лизгање, т.е. релативна кружна брзина на вртење на роторот во моментот tk , изразена во (%) од синхроната брзината на
вртење ω0 ; /6/ прираст на аголот на роторот за време на k–тиот интервал (o); /7/ агол на изместување на роторот во
моментот tk = k·Δt (o); /8/ електрична моќност што генераторот ја оддава мо мрежата во моментот tk = k·Δt (MW); /9/ аголно
забрзување на роторот од агрегатот на крајот на k-1 интервал, во tk-1 = (k−1)·Δt, т.е. на почетокот на следниот, k-ти интервал.
59
Резултатите од табелата 4.7.1. се прикажани и графички, на сликата 4.7.1. На неа се

прикажани две криви, 1 и 2. Кривата 1 се однесува на случајот кога во пресметките не е земе-
но предвид постоењето на придушниот (асинхрониот) момент којшто се должи на индуци-
раните струи во придушната намотка за време на преодниот процес. Кривата 2 го преставува
временскиот тек на нишањето на агрегатот θ(t) кога во пресметките е уважено постоењето на
асинхрониот (придушниот) момент. Притоа се сметало дека асинхрониот момент е линеарно
зависен од лизгањето на роторот s и дека тој ја достигнува вредноста на номиналниот
момент на генераторот Mn при “номинално” лизгање sn = 7%, т.е. кога релативната брзина на
вртење на роторот е ω' = 1,07·ω0 или ω' = 0,93·ω0. Од табелата 4.7.1 (колона /5/) гледаме дека
најголемото лизгање што се постигнало во текот на преодниот процес изнесува само 1,4% во
моментот t = 0,7 s, во фазата на забрзување. На ова лизгање му одговара асинхрон момент,
односно асинхрона моќност, од 20% од соодветните номинални вредности, што иако не
претставува голема вредност, сепак е доволно осцилациите брзо да се придушат.
tiskl=0,1 s
Слика 4.7.1. Нишање на агрегатот кога времето на исклучување на кусата врска

е tiskl = 0,1 s. 1) без уважување на придушниот момент; 2) со негово уважување
На сликата 4.7.2 се прикажани времснките текови на нишање θ(t) на агрегатот за разни

времиња на исклучување на кусата врска.
Слика 4.7.2. Нишање на агрегатот за разни времиња на исклучување на кусата врска
60
Задача 4.8*. Електрана која е претставена со еден еквивалентен генератор, преку преносен
систем којшто се состои од генераторски блок-трансформатор BT и преносен вод V, е
приклучена на моќна мрежа (сл. 4.8.1).
а) Да се определи агловата карактеристика на моќност P(θ) за нормалниот режим на работа
(режим пред кусата врска) како и почетниот агол θ10, ако во посматраниот режим на мрежата
и се испорачува моќност P∞ = 300 MW при фактор на моќност cosϕ∞ = 1.
б) Ако на почетокот од водот (непосредно зад собирниците VN на блок-трансформаторот)
настане еднофазна куса врска, да се определи агловата карактеристика на моќност за
режимот со кусата врска.
в) Со примена на правилото на еднакви површини да се утврди дали системот и после
настанатата куса врска ќе остане стабилен. Решението да се илустрира графички.
Пресметките да се изведат со релативни единици (pu) земајќи притоа за базните
величини SB = 400 MVA и UB = 220 kV.
Слика 4.8.1.
Задача 4.9. На сликата е прикажан систем кој се состои од генератор G, трансформатор T,

преносен вод V и ЕЕС со бесконечна моќност. Напонот на собирниците "2" при ЕЕС е
константен, независно од режимот на работа на генераторот G и изнесува U2 = 110 /0о kV.
Генераторот G работи во режим таков што моќноста што се оддава во ЕЕС изнесува S =
(40+j20) MVA. Познати се уште и следните податоци:
- Вод V: L = 50 km; x = 0,4 Ω/km,
- Генератор G: 60 MVA; 10,5 kV; xd" = xi = 13%; xo = 8%; xd' = 30%.; xd = 160% ; TJ = 6 s,
- Трансформатор T: 60 MVA; 10,5/115 kV/kV; uk = 15% .
Прекинувачите на почетокот и на крајот од преносниот вод V се снабдени со уред за

трифазно АПВ со следните карактеристики: време на исклучување на грешката tisk = 0,12 s;
време на безнапонска пауза tBP = 0,12 s. Се посматра состојба на трифазна куса врска
настаната на водот V. Кусата врска трае вкупно tisk = 0,12 секунди кога обата прекинувача ја
исклучуваат, после што следи безнапонска пауза со вкупно времетраење tBP = 0,12 s и
61
повторно вклучување на обата прекинувача. Се смета дека кусата врска има минлив карактер
и дека за време на безнапонската пауза доаѓа до нејзина елиминација. Потребно е:
а) да се утврди дали во дадените услови на работа системот е динамички стабилен;
б) доколку времето на безнапонската пауза на прекинувачите се зголеми на вредноста tBP =
0,24 s, да се утврди колкаво треба да биде времето на залет на генераторот TJ за да биде
системот динамички стабилен.
Решение:
a) x ′ U 2 30 10,52 ⎛ 115 ⎞
2
X G′ = d ⋅ n = ⋅ ⋅ = 377,857 Ω ;
100 Sn 100 60 ⎜⎝ 10,5 ⎟⎠
uk U n2 15 1152
XT = ⋅ = ⋅ = 33, 063 Ω ;
X V = 0, 4 ⋅ 50 = 20 Ω ; 100 S n 100 60
X e = X G + X T + X V = 430,92 Ω ;
Q X PX
E ′ = U 2 + ΔU d + jΔU q = U 2 + 2 e + j 2 e = (188,349 + j156, 698 ) kV ;
U2 U2
E ′ = 188,349 2 + 156, 6982 = 245, 009 kV ;

E ′ ⋅ U 2 245, 009 ⋅110
PM = = = 62,543 MW ;
Xe 430, 92
P0
θ0 = arcsin = 39, 759o ;
PM
θ kr = 180 − θ0 = 140, 241o ;
θ kr
( )
A+ = P0 θ gr − θ0 = A− = ∫ ( PM sin θ − P0 ) dθ ;
θ gr
62
⎡ P0 (θ kr − θ 0 ) ⎤
θ gr = arccos ⎢ + cos θ kr ⎥ ;
⎣ PM ⎦
⎡ 40 (140, 241 − 39, 759 ) ⋅ π ⎤
θ gr = arccos ⎢ 180 + cos140, 241⎥ = 69,336o ;
⎢ 62,543 ⎥
⎣ ⎦
S nTJ 60 ⋅ 6
M= = = 1,146 MW ⋅ s 2 ;
ω0 100 ⋅ π
ΔP t 2
θ (t ) = θ 0 + ; t = 0, 24 s ;
M 2
π 40 0, 242
θ = 39, 759 + = 1, 699 rad = 97,355o > θ gr ;
180 1,146 2
Значи системот е нестабилен.
б) t = 0,36 s ; θ (t ) = θ gr ;
ΔP ⋅ t 2 40 ⋅ 0,362
M= = = 5, 021 MW ⋅ s 2 ;
(
2 θ gr − θ 0 ) 2 ( 69, 336 − 39, 759 ) ⋅
π
180
M ω0 5, 021 ⋅100 ⋅ π
TJ = = = 26, 3 s
Sn 60
63
Д О П О Л Н И Т Е Л Н И З А Д А Ч И
ОД ОБЛАСТА НА ВИСОКОНАПОНСКИТЕ МРЕЖИ
преземени од други збирки решени задачи
64
Дополнителни задачи преземени од други збирки на задачи октомври, 2008
65
66
67
68
69
70
71
72
73

Zadaci Vnms 2012 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Zadaci Vnms 2012 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

УНИВЕРЗИТЕТ СВ.

I) ЗАДАЧИ ОД ОБЛАСТА НА ПРЕНОС НА МОЌНОСТ

Параметрите на водот ќе бидат:

γ = (α + j β ) = (0,1045 + j1, 0819) ⋅10−3 1/km; γ ⋅ l = (α l + j β l ) = (0, 03136 + j 0,3245) ,

Факторот на моќност cosϕ1 на почетокот од водот ќе биде:

Задача 1.2. Да се пресметаат параметрите ZP и YP на точната π–заменска шема на водот

Во согласност со релациите (2.35) и (2.36), за параметрите на точната π–заменска

Понатаму, во согласност со сликата 1.2.1 имаме:

б) Приближно решавање на задачата, третирајќи го водот како идеален

Врз основа на релациите (2.24), помеѓу напоните U1 и U2 во ваквиот режим важат

Во задачата 1.1 беа пресметани следните параметри за овој вод:

Истата задача можеме да ја решиме и приближно, но на многу поедноставен начин, со

0,948258 ⋅U 22 − 238,5 ⋅ U 2 + 6168, 445 = 0

Q20 = U 22 ⋅ ( BP / 2) = 210, 7452 ⋅ 438,8 ⋅10−6 = 19, 489 Mvar .

U2 = 238,52 − 54,5182 − 18, 209 = 213,98 kV .

Задача 1.6. Се посматра 380 kV преносна мрежа составена од 2 вода V1 и V2 со идентични

б) Колкави се напоните UB и UC како и моќноста SA = PA + jQA за случајот кога

Слика 1.6.1. 380 kV преносна мрежа во празен од

б) Решавање на мрежата составена од водовите водот V1 и V2

Z = Z1 + Z 2 = j 47,5 + j 47,5 = j 95 Ω; Y = Y1 + Y2 = j 523,8 + j 523,8 = j1047, 6 μS.

в) Состојба во мрежата со вклучен реактор X P

Слика 2.9.2. Работа на мрежата со вклучен реактор

Во согласност со заклучоците изведени во задачата 2.2, водот V2 во празен од можеме, со

Задача 1.7*. Трифазен вод со должина l = 310 km и подолжни параметри z = (0,03+j0,33)

Задача 1.8*. Идеален трифазен вод со должина l = 400 km и карактеристична импеданција Zc

Задача 1.9*. Идеален трифазен вод со должина l = 1000 km и карактеристична импеданција

QV0 A l/2 IB1 B IB2 l/2 I=0

Задача 1.10*. Даден е идеален трифазен вод со должина l = 500 km и со карактеристична

S 1 = 3U 1 I 1* = 3 ⋅ 400 ⋅ ( − j 0, 028 ) = − j19, 232 MVA .

Задача 1.11*. На сликата 1.10 е прикажана 400 kV мрежа. Водовите V1 и V2 се со идентични

Во пресметките сите водови да се трети-

U A = U 1 cos β l + j 3ZC I A −1′′ sin β l ;

S A −1 = 3U A I ′*A −1 = 3 ⋅ 379,9 ⋅ ( − j 0,366 ) = − j 240, 7 MVA .

S A −1 = 3U A I ′*A −1 = 3 ⋅ 379,9 ⋅ ( − j 0, 238 ) = − j156,3 MVA .

Напомена: Задачата под а) и под в) да се реши приближно, третирајќи ги водовите V1 и V2 како

U 1 = 400 kV ; U 2 = 400 ⋅ e− j 5 kV ; β l = 0, 06 ⋅ 600 = 36o ;

400 − 400e − j 5 ⋅ cos 36o

S 2 = 3U 2 I *2 = 3 ⋅ 400 ⋅ e − j 5 ⋅ ( 0, 092 + j 0, 254 ) = ( 79, 082 + j169,838 ) MVA

S 1 = 3U 1 I 1* = 3 ⋅ 400 ⋅ ( 0,114 − j 0, 245 ) = ( 79, 082 − j169,838 ) MVA ;

II) ЗАДАЧИ ОД ОБЛАСТА НА РЕГУЛАЦИЈА НА НАПОНИ

Водот ги има следните параметри:

Q20 = ( B / 2) ⋅ U 22 = 135 ⋅10−6 ⋅ 2152 = 6.24 Mvar

Нека е UA = UA·ej0. Тогаш напонот за U B = U B ⋅ e jθ може да се напише следната равенка:

Задача 2.4. Во една трансформаторска станица за снижување на напонот е инсталиран

Табела 2.4. Податоци за карактеристичните режими

Режим на U1 (kV) P2 (MW) Q2 (Mvar) cos ϕ2 U2o (kV)

(*) U 2′ = U12 − ΔU q2 − ΔU d = 1102 − 8, 7152 − 8, 43 = 101, 224 kV .

Задача 2.5. Познати се следните податоци за еден регулационен трансформатор:

U 2′ = U12 − ΔU q2 − ΔU d = 1082 − 10, 2252 − 8, 430 = 99, 085 kV

U 2′ 99, 085 U 110

Задача 2.6. Регулационен трансформатор Т напојува среднонапонска (СН) мрежа, според

X T = Z T2 − RT2 = 46, 054 Ω

U 2′ = U12 − ΔU q2 − ΔU d = 1082 − 10, 4422 − 6,869 = 100, 625 kV

U 2′ 100, 625 U 110

I начин на одредување на елементите на матрицата на реактанции:

За да ги одредиме влезната реактанција во јазелот 3 и меѓусебната помеѓу јазелот 4 и 3, во

За да ги одредиме влезната реактанција во јазелот 4 и меѓусебната помеѓу јазелот 3 и 4, во

II начин на одредување на елементите на матрицата на реактанции:

Влезните реактанции во јазлите 3 и 4 можеме да ги одредиме како еквивалентни реактанции

III начин на одредување на елементите на матрицата на реактанции:

б) QC3 = 0; QC4 = 300 kvar

в) QC3 = 150 kvar; QC4 = 150 kvar

а) за колку % ќе се зголемат напоните U1 1 T A B C