Prltivaćeno na Uredništvu

Bifalioteke "Konstrukcije�
ir Mikola Hajciiii, dipLIiig.
đr Vlatko Brčić, dipIJog
dr Boško Petrovlć, đipIJng.
ir Mlodrag Sekiilović, diplJiig.
Slofeociaii Cvetkovićj dIplJng.
 MILENKO PRZUI J

SPREGNUTE
KONSTRUKCIJE
TEORETSKE OSNOVE, PRORAČUN I
KONSTRUISANJE SPREZANJA ČELIKA
1 BETONA KOD NOSAČA, PLOCA I
STUBOVA SA PRIMJENOM U
MOSTOGRADNJI I VISOKOGRADNJI

IRO "GRAĐEVINSKA KNJIGA"

BEOGRAD, 1989.
Prof. Milenko Pržiilj, dipl.ing.građ.
Vajiredni profesor Građevinskog fakulteta u Sarajevu i rukovodilac
sektora za mostove i konstaikcijc u Projektantskom zavodu "Traser"
Sarajevo

Recenzenti
F r o f . Gojko Menađi4 d l p J n g .
P r o f , dr Jakov Lazić, đipLing.

ISBK86~395"0194-7

ZalRO T�RAĐEVINSKA KNJIGA"

Miiaii Višiijić, direktor - glavni urednik
Milica Dođić, odgovorni urednik
0 ! g a Arsenijcvić, urednik
Dragan Paunović, tehnički urednik
Dubravka Jurcla-Kovačcvić, lektor
Šonja Cicović, korektor

Štampa: "Bakar", Bor

Tiraž: 1.500
 PREDGOVOR

U jeđanaesl: poglavlja knjige Spregnute konstrukcije obrađene su teoretske osnove,

proradim i konstruisanje sprezanja čelika i betona kod nosača, ploča i stubova sa
primjenom u mostogradnji i visokogradnji.
U tri decenije primjene spregnutih konstrukcija u Jugoslaviji� projektovano je vi.�c
mostova i objekata visokograđnje sa spregnutim nosivim konstriikcijaiiia. Izdavačka
djelalBOSt nije pratila razvoj u primjeni ovih konstrukcija.
Knjiga predstavlja aktuelnu udžbeničku literaturu za redovnu i postdiplomsku nastavu
aa građevinskim i arhitektonskim fakultetima, a namijenjena je i za inžeBjere koji
rađe na projektovanju i građenu mostova i objekata visokograđnje.
Materija knjige je u loku aktuelne teorije i prakse ovih konstrukcija i usklađena je sa
važećim pra\nlaicima i preporukama evropske konvencije za čelične konstrokcye.
Autor se zahvaljuje recenzentima knjige prof, Gojku Nenađiću i prof, đr Jakovu
Laziću na uloženom trudu i korisnim sugestijama.
Štampanju knjige prethodile su skripte "Spregnute konstrukcije'' u izdanju
Građevinskog fakulteta u Sarajevu� 1986. godine. Tom prilikom značajan doprinos
dali Sli i recenzenti skripti prof. Franci Kržič i prof, dr Slobodan Studen, pa im se i
ovom prilikom zahvaljujem. .

Brojne primjere u knjizi obradio je asistent Zlatko Hadžihasanović� dipLing., a crteže

je grafički obradio Kušmić Mirza na čemu im se autor posebno zahvaljuje. Zahvalnost
dugujem i svim kolegama i saradnicima iz sektora za mostove i konstrukcije
Projektantskog zavoda "Traser" - Sarajevo.
Autor očekuje korisne sugestije, što bi doprinijelo poboljšanju novog izdanja knjigCo

Sarajevo, mart 1989. godine Milenko Pržulj

SADRŽAJ

L UVODNA RAZMATRANJA /I
LI. Uvod u spregnute konstrukcije /I
1.2. Kraći hronološki pregled razvoja spregnutih konstrukcija /3
13, Oblasti primjene spregnutih konstrukcija / 5
1.4, Pravci razvoja spregnutih konstrukcija / 5
2. ELEMENTI SPREGNUTOG PRESJEKA /14
2.1. Čelični tiosaČ / 1 4 i
2.2. Armirano-betonska ili prednapregnista ploča /15 ;
2.3. Sredstva za sprezanje /16 I
2.4. Oznake i karakteristike spregnutog presjeka /16 |
' �
2.5. Obim i vrste sprezanja /21
DOKAZ SIGURNOSTI I MJERODAVNE VELIČINE ZA ANALIZU
SPREGNUTOG PRESJEKA /,22
31 Dokaz sigurnosti / 22
3.2. Mjerodavne veličine /2 5
4. ANALIZA SPREGNUTOG PRESJEKA /39
4.1, Proračun napona i deformacija spregnutih konstrukcija po
metodi prof. Đurića /39
4.2. Granično stanje upotrebljivosti /49
4.3. Granično stanje nosivosti /57
£ KONSTRUKTIVNE METO DE DJELOVANJA
N A SPREGNUTI PRESJEK /63
5.1, Općenito o konstruktivnim metodama djelovanja na spregnute presjeke /63
5.2. Uticaji od prednaprezanja kablovima armirano-betonske ploče u
spregnutom presjeku /64
5.3, Uticaji od prednaprezanja čeličnog nosača /65
5.4. Analiza elastičnog sprezanja /69
5.5. Analiza diskontinualnog sprezanja /73
6. KONSTRULSANJEI P ROR AČ UN SREDSTAVA ZA SPREZANJE /75
6.1. OpŠta razmatranja /75
6.2. Konstruisanje i proračun vitkih moždanika /80
6.3. Konstruisanje i proračun krutih i koinblnovanih moždanika / 9 0
 7. SPREZANJE REŠETKASTIH NOSAČA /93
7.1. OpSta razmatranja /93
- 7,2. Analiza spregnutog rcsetkastog nosača sa ariiHrano-beionskom pločom
na gornjem pritisnutom pojasu /94
7 3 . Spregnuti rešetkasti nosači kod kojih j e kompletan pritisaiiti pojas, Ili ob a
pojasa, od betona /lOO
SPREGNUTA KONSTRUKCIJA PLOČA SA F R O F IL IS A N IM
LIMOVIMA / 1 0 3
8.1. Uvodna razmatranja / 1 0 3
8-2. Materijali / 1 0 4
8.3. Statička analiza /107
8 . 4 Konstruisanje za osiguranje sprezanja /114
8.5. Spregnuta ploča sa spregnutim stropnim nosačima /115
8.6. Spregnuta slropna (krovna) konstrukcija kao horizontalna dijafragma / 1 2 3
9. SPREGNUTI ČEL IČNI STUBOVI / 126
9 1 . Uvodna razmatranja i primjena spregnutih stubova /126
9.2„ Konstruisanje spregnutih sluhova / 1 2 7
9 3 , Nosivost spregnutih stubova /131
9.4. Brojni primjer /140

10. PRIMJENA SPREGNUTIH KONSTRUKCIJA U MOSTOGRAĐNJI /147

lO.L OpšCa razmatranja /147
10.2. Statički sistem; mostova s a spregnutim rasponskim konstrukcijama /i48 ■
103. F o r m e sprezanja Čelika i betona n mostogradnji /150
IDA Fuinij gradski i pješački mostovi sa spregnutim rasponskim
konstrukcijama /153
10.5, Željeznički mostovi sa spregnutim rasponskim konstrukcijama / 1 9 4
10.6= Gr ađenj e mostova sa spregnutim rasponskim konstriiicijama / 199
10.7. Brojni primjer /211
Ih PRIMJENA SPREGNUTIH KONSTRUKCIJA U VISOKOGRADNJI / 2 5 3
ll.L Opšta razmatranja /253
11.2. Nosivi sistemi zgrada sa spregnutim konstrukcijama /253
113. Arrnirano-betonske (spregnute) ploče u spregnutim stropnim
konstrukcijama /262
IIA Sprepiiiti stropni (krovni) nosači / 268
11.5, Primjeri primjene spregnutih horizontalnih konstrukcija kod obj ekat a
visokogradnje /274
11,.6, Brojni primjer /2S1
LITERATURA/ 298
PRILOZI
Prilog br, 1. Pravilnik o tehničkim mjerama i uslovima
za spregnute konstrukcije iz 1970. godine/301
Prilog br„ 2. Spregnute građevinske konstrukcije�
nacrt za standard JUS,U.ZlXil0.1988./ 327
1 U V O D N A RAZMATRANJA

Prvo poglavlje, uvodna razmatranja, čine dijelovi:

- uvod u spregnute koEstrukcijej

- kraći hroiiološki razvoj spregnutih konstrukcija.,
" oblasti primjene spregnutih konstrukcija, i
- pravci raavoja spregnutih konstrukcija,

1«! Uvod H spregnute konstrukcije I

'

Za pronalazak i praktičnu primjenu novih materijala nekada nisu dovoljna ni stoljeća.

Razvijena tehnologija ovoga vremena otvorila je široke mogućnosti funkcionalnog
objedinjavanja postojećih materijala u nove konstruktivne cjeline.

Spresanje u širem smislu je konstruktivno objedinjavanje, spajanje, dva materijala

različitih osobina n jedinstven spregnuti presjek,

Spremanje u užem smislu je konstruktivno objedinjavanje čelika i betona kod nosivih

elemenata građjevinskih konstrukcija.

U nizu dragih mogućih spremanja različitih materijala, praktičnu primjenu imaju

sprezanja betona različitih kvaliteta i starosti (slika 1,2), spremanje betona i drvefca
(slika 1.3), spremanje Čelika i drveta, sprezanje čelika i poiioretana i drugo. Spremanje
kao konstruktivni m.etod koristi se i u drugim obla�stima tehnike, posebno u mašin-
stvu.

Mnogi autori, da bi preciznije na:anacili'materiju n a koju se odnosi spre��anje, usva¬

j a j u nazive: "Spregnute konstrukcije Čelik i beton". Mi smo u naslovu knjige i dalje
zadržali na.ziv "Spregnute konstrukcije" koji se u našoj sredini, u uslovima kada još
nisu šire razvijeni drugi oblici spremanja, odnosi n a spremanje čelika i betona (slika
LI) .

1
u jedanaest poglavlja knjige �'Spregnute konstrukcije" obradjene su teoretske os¬
nove, proračun i konstruisanje sprezanja čelika i botoaa kod nosača, ploča i stubova
sa primjenom u mostogradiiji i visokogradEji.

Vjerovatni razlozi što spregnute konstrukcije, koje objedinjuju najbolje osobine

čelika i betona kao materijala, nisu imale još brži rasivoj i veću primjenu i u našoj
zemlji su:

- kasno i neadekvatno uvodjenje ovih konstrukcija u nastavne programe gradje-

vinskih fakulteta;

- nepostojanje institucije permanentnog obrazovanja inženjera iz prakse, što

bi omogućilo naknadno upoznavanje sa teoretskim osnovama, proračunom i
konstruisanjem spregnutih konstrukcija;

Slika U

Sprezanje čeličnog nosača i

armirano-betonske ploče "Spregnuti
presjek"

MOŽDANICI- , A. B, PLOČA JN situ"

ARMATURA MB@
i
hi

Slika 1.2

Sprezanje betona različitih kvaliteta

i starosti

br

MOŽDANIC! A.B- PIOČ A OD LAKOG

BETONA

Fa hdn Slika 1.3

Sprezanje drvenog armiranog

Fa nosača i armirano-beton-ske ploče.

2
 - preživijenaspecijalizacija diplomira.nih gradjevinskih inženjera konstruktivnog
smjera prema materijalima (čelik-beton), a ne prema objektima. Materijal je
sredstvo da se realizuje konstrukcija, a konstrukcija je samo dio, istina na¬
jvažniji, nekog objekta,

Konsirtikteri koji projektuju ili grade gradjevinske objekte ne smiju u prilazu nositi
opterećenje ti izboru materijala za konstrukcije.

Za projektovanje spregnutih konstrukcija potrebno je da konstrukter, pored ostalog,

ravnopravno poznaje Čelik, armirani i prenapregnuti beton kao i materijal i kao
konstrukcije.

1.2 K r a ć i lironološki pregled r a z v o j a spregnutih' konstrukt

e «

oja

Kao i većina dragih materijala i konstrukcija i spregnute konstrukcije su ušle u

primjenu posredstvom mostova i medjuspratnih konstrukcija. Do 1910. godine
koiovo�ne table putnih i željezničkih mostova, gradjene su od udubljenih i koritastih
limova ili prolila sa ispunom od nevezanog kamenitog materijala.
U periodu od 1910. do 1920. godine beton je upotrijebljen kao ms.terijal za ispunu
kod kolovo�nih tabli- mostova.

Velika težina ovih kolovoza ograničavala je raspone mostova. Da bi se smanjila

težina kolovosa mostova� od 1920. godine prelazi se na primjenu relativno tankih
armirano-betonskih ploča umjesto teške ispune od nearmiranog betona. Ispitiva¬
njem ovako izgradjenih konstrukcija konstatovane .su znatne razlike u računskim i
mjerenim, deformacijama i na-ponima, što je ukapalo da postoji saradnja dva različita
materijala u preuzimanju korisnog opterećenja,

U Kanadi su 1922. godine izvršena detaljna ispitivanja medjuspratrie konstrukcije

sa ubetooiranim I nosačima (slika 11.Id) koja je bila znatno lakša od ranijih rješenja.
Betonska ploča i�snad nosača bila je armirana. Kao rezultat ovih ispitivanja dat je
postupak proračuna novog spregnutog nosača.

Značajna istraživanja saradnje čeličnog nosača i armirano-betonske ploče obavljena

su u periodu od 1930. do 1940. godine u SAD, Kanadi i Engleskoj, a nešto kasnije i
Švajcarskoj, ali nije bilo integralne teoretske osnove za projektovanje i širu primjenu
spregnutih konstrukcija.

Na kongresu Medjunarodnog društva za rriostove i konstrukcije 1932. godine u

ParisUj pojavili su se prvi radovi i� oblasti spregnutih konstrukcija.- U ovim radovima
profesor Stiissy je prvi put pomenuo mo'Manik kao sredstvo sa sprezanje dva ra¬
zličita materijala.

3
 Detaljno ispitivanje putnog mosta preko rijeke Save u Zagrebu, koje je obavljeno
1939. godine pod vodjstvom profesora Rosa i ukazalo je nedvoj]>eno da se most
t- ponaša kao spregnuta konstrukcija. Kod ovog mosta, koji nije računat kao spreg¬
nuta konstrukcija, primjenjeni su moždanici koji su obezbijedili veći stepen saradnje
čeličnih glavnih punostjenih nosača i armirano-betonske kolovozne ploče mosta.

U SAD su od 1936. do 1944. godine obavljena obimna ispitivanja koja su omogućila

donošenje prvih propisa za spregnute konstrukcije u mostogradnji.

Njemački propisi za spregnute konstrukcije izdati su 1955. godine (DIN 1078 Ver-
-
bundtrager Strassenbrucken), a u Velikoj Britaniji 1965. godine. Od 1950. godine
(a u našoj zemlji od 1965. godine) intenzivnije se primjenjuje hladnooblikovani pro-
filisani čelični lim kao oplata i kao dio betonske ploče u zajedničkom spregnutom
presjeku.

Prva primjena spregnutih konstrukcija u našoj zemlji bila je 1955. godine kod mosta
preko rijeke Save u Bosanskoj Gradiški. Profesor Dušan Sirnič sa Gradjevinskog
fakulteta u Sarajevu uspješno je primjenio, na osnovu Š-vajcarskih propisa, sprezanje
kolovoznih nosača putnog mosta sa rešetkastim glavnim nosačima i upuštenim ko¬
lovozom.

Naš "Pravilnik o tehničkim mjerama i uslovima sa spregnute konstrukcije" ok-

vaničen je 1970. godine (29), a do tada su projektanti bili upućeni na korišćenje
stranih propisa.

Knjiga akademika Milana Djurica, izdata 1963. godine pod nazivom "Teorija spre¬
gnutih i prethodno napregnutih konstrukcija", koja obradjuje metode proračuna
uticaja u spregnutim i prethodno napregnutim konstrukcijama, s obzirom na viško-
elastično ponašanje betona, učinila je snažan uticaj na razvoj spregn.utih konstruk¬
cija u našoj zemlji.

Specijalno izdanje časopisa "Izgradnja" pod mazivom "Spregnute konstrukcije", koje

je izašlo 1972. godine, prva je zbirka radova i stručnih prikaza izgradjenih objekata
iz oblasti spregnutih konstrukcija. Knjiga je predstavljala pomoć i podstrek rnladjim
projektantima na p u tu prihvatanja spregnutih konstrukcija. U radovima (19) i (20)
dat je djelimičan prikaz primjene spregnutih konstrukcija u našoj zemlji do 1980.
godine. 'U posljednjoj deceniji oblast spregnutih konstrukcija proširena je i na spre¬
gnute stubove i spregnute okvirne konstrukcije. Zahvaljujući opsežnim ispitivanjima
i medjunarodnoj saradnji, većina razvijenih zemalja novelirala je propise za spre¬
gnute konstrukcije prelazeći na proračun po teoriji plastičnosti, odnosno konceptu
granične nosivosti, što je dalo novi podsticaj i povećalo konkurentnost spregnutih
konstrukcija.

U toku je usvajanje novog standarda za spregnute konstrukcije i u našoj zemlji, koji

akceptira dostignuti nivo u razvoju teorije i prakse sprezanja čelika i betona (30).

4
1.3 Oblasti p r i mj en e spregniitih konstrukcija

Putni mostovi i međjuspratne konstrukcije višeetažnih zgrada su oblasti najšire

primjene spregnutih konstrukcija čelik-beton.

Četrdeset godina primjene obogatilo je forme sprezanja i širinu primjene. Obi¬

mna istraživanja, teoretski radovi i uspješno realizovani projekti otvorili su puteve
za, dalju širu primjenu spregnutih konstrukcija kod putnih, gradskih i pješačkih
mostova. Do izražaja su došle prednosti spregnutih konstrukcija n pogledu utroška
materijala, veličine raspona i brzine gradjenja. Željeznički mostovi su, takodje,
obiost gdje su spregnute konstrukcije našle primjenu zahvaljujući svojim kompara¬
tivnim i drugim prednostima. U odnosu na putne mostove, primjetan je zastoj u
startu i manji broj varijantnih rješenja (stoje, inače, karakteristika i drugih ma¬
terijala i konstrukcija) u primjeni kod željezničkih mostova. Razlozi za ovo su veće
korisno opterećenjcj veći dinamički uticaji i veći rizik u slučaju otkazivanja kon¬
strukcije mostova.

Spregnute konstrukcije u mostogradnji koriste se pored ravnih rasponskih konstruk¬

cija i kod lučnih visećih i zavješenih mostovaj za sprezanje glavnih ili kolovoznih
nosača. Kod objekata visokogradnje (višeetažne javne zgrade, javne garaže, in~
� dustrijske zgrade, sportske, sajamske i druge dvorane velikih raspona) sprezanje se
; koristi za ekonomično i brzo gradjenje rnedjuspratnih i krovnih konstrukcija većih
raspona primjenom spregnutih ploča sa profilisanim čeličnim limovima ili montažnih
armirano-betonskih ploča. Konstrukcijske, tehnološke i ekonomsko prednosti spre¬
gnutih presjeka koriste se i za vertikalne elemente nosive konstrukcije ~ stubove u
kombinaciji čeličnog plašta i betonske ispune ili ubetoniranih čeličnih profila, tako
da je savremeno koncipirana zgrada kompletno u spregnutoj konstrukciji.

Sprezanje se primjenjuje kod statičkih sistema prostih i kontinuainih greda i ramovskih

konstrukcija za punostjene i rešetkaste presjeke nosača.

Općenito se može reći da je oblast primjene spregnutih konstrukcija u graditeljstvu

neograničena.

lA Pravci r azvoj a s p r e g n u t i h konstrukcija

Razvoj spregnutih konstrukcija odvija se u dva osnovna pravca:

" razvoj teorije spregnutih konstrukcija kroz eksperimentalna i teorijska istraživanja;

~ razvoj novih i unapredjenje postojećih formi oblikovanja i tehnologije gradje¬

nja spregnutih konstrukcija.

5
1,4.1 R a z v o j t e o r y e spregniitili konstrukcija

U većini razvijenih zemalja, zahvaljujući rezultatima opsežnih istraživanja aa na-

cionaliiom i medjunarodnom planu, na snazi je proračun spregnutih konstrukcija
primjenom teorije plastičnosti, I pored evidentnih prednosti realnijeg pristupa
proračunu spregnutih konstrukcija preko analize graničnih stanja i granične upotre¬
bljivosti, nisu savladane sve teoretske osnove za cjelovitu primjenu novog koncepta.
Istraživanja, koja su u toku, i dalji razvoj ide u pravcu da se i za dinamički
opterećene konstrukcije, tj. konstrukcije izložene zamoru, dobije zadovoljavajuća
teoretska osnova za proračun po graničnim stanjima. Dalji razvoj teorije spre¬
gnutih konstrukcija, temeljen na napretku fundamentalnih tehničkih disciplina uz
korištenje moćnih računara, omogućiće cjelovitu analizu, po teoriji plastičnosti, kon-
tinualnih spregnutih konstrukcija mostova koje u postupicu gradjenja prolaze kroz
različite faze djelovanja.

Nova saznanja otkloniće prevelika ograničenja zatežućih napona u betonskoj ploči u

zonama negativnih momenata što će povećati konkurentnost spregnutih konstruk¬
cija.

Opšti razvoj teorije konstrukcija omogoćiće da se i spregnute konstrukcije izložene

zamoru utvrdi vijek trajanja i povratno utiče na ispravno konstruisanje i koncipi¬
ranje svih bitnih dijelova i detalja nosive konstrukcije.

Bolje posnavatije teoloških osobina betona na bazi eksperimentalnih istraživanja u

laboratorij ama i na gotovim objektima omogućiće realniju analizu stalnih uticaja
koji su II funkciji vremena.

Istraživanja će omogućiti da se realnije analiziraju uticaji temperaturnih promjena

na spregnute presjeke, što je posebno značajno za konstrukcije mostova koje su, u
ciklusu 24 sata, izložene značajnim naponskim promjenama.

U toku je razvoj teorijskih osnova i praktična primjena sprezanja betona različitog

kvaliteta i različite starosti. Ovo sprezanje nastalo je u nastojanju da se kroz
mpntažno-monolite konstrukcije iskoriste prednosti montažnog i monolitnog pos¬
tupka gradjenja.

lA/2 R a z v o j konstriikiivBog oblikovanja i t ehnologije gr a d j e nj a spre-

gnutih k o n s t r u k c i j a
Spregnute konstrukcije slijede i apliciraju sva dostignuća u razvoju čelika i betona
kao materijala i kao konstrukcija. Za mostove većih raspona sve više će se primje¬
njivati super Čelici sa visokim mehaničkim osobinama (granica razvlačenja 400-800
N/mm�) i čelici sa povećanom antikorozionom otpornosti. Zavarivanje i visokovri¬
jedni vijci ostaće i dalje kao osnovni postupci spajanja sa tendencijom povećanja
stepena sigurnosti i ekonomičnosti.
Cijena krade betonske ploče bitno otiče na konkurentnu sposobnost spregnutih
konstrukcija. Kod spregnutih mostova većih raspona, razvoj će se kretati u sto
većoj primjeni prefabrikovauih. kolovo�nih armiranobetonskih ploča, uk istovremeno
otklanjanje uočenih nedostataka koji smanjuju trajnost mostova. Razvoj tehnologije
sintetičkih ljepila i pouzdanost njihove primjene ključni su za siguran prelazak na
primjenu prefabriciranih armirano-betonskih ploča.

Pored tehnološke prednosti, montažne ploče značajno smanjuju uticaje od skuplja¬

nja i tečenja betona, što je posebno bitno za kontinualne mostove velikih raspona.
Na povećanje ekonomičnosti spregnutih mostova uticaće se kroz nove ili novelirane
postupke montaže. U toku su praktična istraživanja da se cjelovita spregnuta kon¬
strukcija izvodi na obali od prefabriciranih dijelova čeličnog i betonskog dijela spreg¬
nutog presjeka i, preko stubova i pomoćnih potpora, navlači u definitivan položaj.
I spregnute konstrukcije mostova mogu se graditi postupkom simetrične slobodne
konzolne gradnje s tim da segmenti u sebi sadrže i betonske dijelove presjeka.

U zgradarstvu, spregnute konstrukcije će postati dominantne jer će se pored racional¬

nih spregnutih medjuspratnih konstrukcija, koje nemaju konkurencije za rastere
veće od 8 m, iskoristiti ekonomske i druge prednosti spregnutih stubova i spre¬
gnutih okvira. Razvoj spregnutih konstrukcija omogućiće dovoljno tačan cjelovit
i jednostavan proračun, po teoriji plastičnosti; za objekte visokogradnje. Razvoj
novih konstruktivnih postupaka, uz korištenje novih materijala, treba da obezbijedi
veću protupožarnu otpornost nosive spregnute konstrukcije javnih zgrada. Za rne-
djuspratne konstrukcije zgrada sve više se, pored spregnutih ploča sa profilisanim
limovima, koriste rešetkasti nosači kod kojih je gornji - pritisnuti pojas montažna
betonska ploča.

Primjetan zastoj u primjeni spregnutih konstrukcija za putne mostove velikih raspona

nastoji se, istraživanjima u ovoj deceniji, otkloniti kroz novu koncepciju poprečnog
presjeka u nove forme sprezanja čelika i betona.

Na slici 1.4 shematski su naznačeni zatvoreni sandučasti poprečni presjeci grednih

mostova velikih raspona sa kojima su ostvareni rekordni rasponi i to 300 m u Čeliku
za most kod Rio de Janeira i 260 m u prenapregnutom betonu kod mosta na rijeci
Brisbane.
-If)
B/4 , -B/2 , -8/4 - -B/2
r" r~: 1 r r" 1

Slika 1.4 ~ Poprečni presjeci mostova velikih raspona, a) od preuapregnutog betona, b) od

čelika.
7
Dalje povećanje raspona velikih mostova od prenapregnufcog betona ograničeno je
velikim učešćem težine rebara sanduka u težini mosta, koje se kreće issmedju 30 i
40% ukupne težine mosta, neadekvatnim preuzimanjem dijela opterećenja u cjelini
presjeka i složenijom tehnologijom betoniranja rebara. Visok procenat učešća or-
totropne ploče u težini (cijeni) nosive sandučaste čelične konstrukcije mostova, nedo¬
voljna iskorištenost u svim presjecima i cijenama održavanja upućuju na kolovo�no
ploču od armiranog ili prenapregnutog betona visokih marki MB50 - MB70.

Spregnuti presjeci sublimiraju dobre osobine Čelika i betona kao materijala i otklan¬
jaju gore analizirane nedostatke čeličnih i prenapregnutih presjeka mostova velikih
raspona.

Na slici 1.5a dat je uobičajen presjek spregnutih mostova koji može biti sa ili bez
gornje čelične ploče i sa kojim su ostvareni rasponi samo do cća 150 m. Dalje
povećanje raspona, odnosno ukupne neprekinute dužine mosta ograničavaju uticaji
od skupljanja i tečenja betona. Tehnika sprezanja uobičajenih rešetkastih nosača
(slika 1.5b) u relativnom je zastoju u odnosu na sprezanje punostjenih nosača, ali
modificiranjem rešetkaste konstrukcije otvara se put novih formi sprezanja ovih
racionalnih čeličnih nosača. Ubacivanjem donje pritisnute betonske ploče u zonama
negativnih momenata, koje je počelo kod mosta na rijeci Savi u Orašju (slika L5c),
počinje nova faza u razvoju spregnutih konstrukcija za mostove većih raspona.
Najnovija istraživanja i izgradnja prvih probnih mostova u Francuskoj rezultirala
su novim idejama.

Na slici 1.5d prikazan je spregnuti presjek mosta kod koga su oba pojasa od armi¬
ranog (za statički odredjene sisteme) ili prenapregnutog betona za kontinualne sis¬
teme. Rebra sanduka su od naboranog (plisiranog) čeličnog lima koji se kontinualno
ankeruje ~ spreže sa betonom pojaseva. Naborani lim se radi pomoću teških presa,
nisu mu potrebna nikakva dodatna ukrućenja.

Za premoštenje sa jednim većim rasponom povoljan je presjek na slici L5e kod

koga je donji zategnuti pojas riješen kao čelična cijev u kojoj su smješteni kablovi
za preuzimanje zatežućih napona. Po sličnom konceptu projektovan je most na slici
7.9. Rebra presjeka m.ogu biti riješena kao rešetkasta ispuna ili kao naborani lim.

Kod mostova veće širine, čeličnom rešetkastom prostornom ispunom (slika L5f)
dobij a se prostorna saćasta konstrukcija i smanjuje se težina betonskih pojaseva.

Eksperimentalni p r i j e ć i L6d, L5e i L5f još nisu krenuli prema većim raapoaima,
Znatnije povećanje raspona uslovljeno je prefabrikacijom I betoHskih pojaseva čime
će cijela konstrukcija mosta postati industrijski proizvod, a uticaji ođ puzanja i
tečenja znatno će se smanjiti. Razvoj spregnutih konstrukcija prema veličini ra¬
spona, pratiće i razvoj ili noveliranje postupka montaže i gradjenja sa ciljem da se
postigne sprezanje i vlastite težine i da nosiva konstrukcija sama sebe montira bez
skupe dodatne opreme.

8
 Armirano betonska ili pređnapregnuta kolovozna ploča
čelična ortotropna kolovozna ploča
Rebra sanduka od prednapregnutog betona
čelična punostjena rebra sanduka
Donja ploča sanduka od prednapregnutog betona
čelična donja ploča sanduka
čelična rešetkasta konstrukcija
čelična rešetkasta ispuna
Spregnuto prednapregnuti donji pojas sanduka
Betonski ili prednapregnuti donji pojas sanduka
Naborani punostjeni čelični lim za rebra sanduka
čelični utegnuti donji pojas

Slika L5 - Razvoj nosivih konstrukcija spregnutih mostova veiikih raspoxia. '

9
2 ELEMENTI SPREGNUTOG PRESJEKA

Spregnuti presjek čine:

čelični nosač,

armirauobetoaska ili utegnuta ploča i

sredstva m spremanje - moždanici,

Pravilno konstruisanje i proračun spregnutog presjeka zahtjeva dobro poznavanje

sva tri njegova sastavna dijela. Na slici 2.1 prika.zani su uobičajeni oblici poprečnih
presjeka spregnutih nosača. Spregnuti presjeci a�bjCjdjC, koriste se vise u visoko-
gradnji, a presjeci f,g,h u mostogradnji.

2ol Čelični nosač

Za konstruisanje spregrnitih nosača najviše se koriste (posebno u oblasti mostogra-

dnje) limeni punostjeni aavareni nesimetrični nosači. U oblasti visokogradnje i sa
manje raspone mostova mogu se koristiti i valjani profili (NPI, PI, c) bez ojačanja
ili sa ojačanim donjim, pojasem.
Osnovna karakteristika čeličnog ?.avarenog nosača za spregnuti nosač je naglašen
veći presjek donjeg zategnutog pojasa i minimalne dimenzije gornjeg pritisnutog
pojasa koji je u spregnutom presjeku u blizini neutralne ose idealnog presjeka. Pos¬
toje pokušaji da se nesimetrični I nosači proizvode valjanjem ali obim potreba ne
garantuje komercijalnu cijenu. Metalopreradjivačka industrija proizvodi i na tržištu
audi �.avarene nesimetrične nosače visine od 600-1200 mm.

Valjani i zavareni čelični nosači su od noi:m,aluih konstrukcionih č<�iika ČN 24, ČN

26j ČN 29 i ČN 36 sa mehaničkim i hemijskim osobinama prema JUS G.BO,500 od
oktobra 1970. godine,

Ovdje ćerno dati neka pravila i empirijske obrasce prema našim i inostranim nor¬
mama, z;a formiranje nesimetričnog zavarenog presjeka čeličnog nosača.

10
 (T) ARMIRANO B E TO N S K A / P R E D N A P R E G N U TA / PLOČA

(2) ČHLtČ H! NOSAČ

(3) SREDSTVA ZA SPAJANJE - MOŽOANICI

e/

h" VISmA SPR EGN U TO G NOSAČA

b" SUĐJELUJUĆA ŠIRINA ARM. BET. / P R E D N A PR E G . / PLOČE

Slika 2.1 Uo b ičaj eni oblici poprečnih presjeka sp reg n u ti h n o s ača

11
G OR NJ I P O J A S ho ■ to
VERT IKA LN I UM \�ho-5o
DONJI POJAS �bi -h

G OR NJ I P O J A S (lamela)

m i n b ~ 200 — 250 rn m
m i n to = — 12 mm >
10

VERTIKA LN I LIM

~ ±. I
ho ,15 26 I * ZA GREDE NA DVA OSLONCA
ho - L hr. ZA KONTINUALNE NOSAČE
.20 id
6o = 750 P R E M A JUGOSLOVENSKIM ISKUSTVIMA
�0 = .10 PREMA PROPISIMA SAD

DONJI P O J A S (jedna do ivi lamele)

~ 100 mm min ~
by ~ho

DA BI SE ZADOVO LJ ILA POPREČNA STABILNOST P RO FIS J U SAD O D R E D J UJ D

—■ < 6 < -
80 � 25

a So < 12mm

za b» > 12mm

A > 50 mm
� 1,2,3 < 3 0 mrn
I� t -13; A t < 5--10 mm

Slika 2.3

Broj i de}3iji.ue lamela donjeg pojasa zavise o potrebnom momentu mercije id.e™
alnog presjeka. Ne bi trebalo usvojiti presjeke sa više od tri lamele. Radi oteža-oih
uslova zavarivanja nastava,ka, posebno aa gradilištu, preporuaije »e debljiua poje¬
dinih lamela do 30 mm.

12
širina druge lamele smanjuje se ga minimiiiB 50 mm, a treće minimimi 100 mm u
odnosu na prvu lamelu. Cesto je korisnije da se Eosivost spregnutog presjeka (koja
se reguliše kros� p)OYršinu donjeg pojasa) postigne sa jednom lamelom promjenljive
Širine i debljine i promjenom kvaliteta materijala. Izbor savisi i od raspoloživog
asortimana limova. Rješavanje sa jednom lamelom daje znatae uštede u zavarivanju.

Propisi SAD preporučuju daje Wi >2,4 Wč, tj. da momenat otpora idealnog
presjeka (betonska ploča i čelični nosač) bude za 2,4 ili više puta veći od mo™
menta otpora čeličnog nosača. Autor Utescher n knjizi "Bemessiingsverfaren fiir
Verbundtrager" da.o je postupak za proračun površine isategniitog pojasa na os¬
novu posnafce površine betonskog dijela presjekaj pritisnutog pojasa i vertikalnog
lima. Ovaj postupak se koristi za spregnute nosače koji.se sprežu samo ga korisno
opterećenje. U spregnutim konstrukcijama se skoro isključivo koriste čelični mvareni
nosači. Ugaoni šavovi za vezu pojaseva ga vertikalni lim moraju biti kvaliteta L
Posebno je bitan kvalitet ugaonih šavova za vezu donjeg pojasa. Za deblje vertikalne
limove (�� > 12 mm) samo ''K" šav obesbjedjuje potpun provar (slika 2J) kori¬
jena što je naročito bitno za d i n a m i č k i opterećene konstrukcije (mostovi, posebno
željeznički). Svi suČeoni radionički šavovi su "S" kvaliteta. Montažni nastavci se
mogu izvesti u zavarenoj izvedbi (slika 2.4a ili sa visokovrijednim (prenapregnu-
tim) zavrtnjima (slika 2.4b). Moguća je i kombinacija nastavka sa ova dva spojna
sredstva.

Slika 2.4

Uknićenja ga stabilnost vertikalnog Mma koastruišu se i proračunavaju na isti način

ka,o i kod ostalih (nespregniitili) limenih nosača. Iz estetskih razloga, radi lakšeg
održavanja, .uknićenja (vertikalna ili horif�oatalna) se postavljaja sa unutrašnje
strane nosača. Povoljna su ukroćenja koja daju veće momente inercije u odnosu
na ravan lima,

Kod nosača sa velikom visinom vertikalnog lima preporučuju se ssatvoreoa ukruće-

nja od NP C profilaj naročito kod oslonačkih ukrućenja. Na mjestima oslarijanja
formiraju se oslonačka ukrućenja saglaisno širini lamela, visini nogsača i tipu ležišta.

13
Dužiea lamela donjeg pojasa, odnosno promjenrs, površine ako je primijenjena jedna
laniela promjenljive širine i debljine� kod čeličnog nosača u spregnutom presjeku�
može se odrediti analitički.m probama. Univerzalno eksplicitno rješenje, kao kod
limenih nosača bez sprezanja, ne postoji posebno kod kontinuahiih nosača koji pro¬
laze kroz razne faze opterećenja u vremenu' i — io i t = tn-

Kod spregnutih nosača sistema grede na dva oslonca kod kojih se spremanje vrši
samo za korisno opterećenje može se za odredjivanje dužina lamela donjeg pojasa
koristiti sljedeći analitičko grafički postupak, slika 2.5 gdje je:

Ml - Momaeiiat savijanja od stalnog opterećenja koje prinia čelični nosač.

r

M2' - Momenat savijanja od preostalog stalnog opterećenja (oprema mosta 4- as¬

falt), korisnog opterećenja i uticaja skupljanja i tečenja, koje prima spregnuti
presjek.

(Ti - aajveći normalni napon u donjem zategnutom pojasu � a�i + 0-�2;

/ ( M l ) ; 0-S2 =/(M2).

Ako se sračiina u presjecima sa jednom, dvije i tri lamele dobiće se ctj'.

Slika 2.5 Odredjivanje dužina lamela donjeg zategnutog pojasa spregnutog nosača
A je dužina potrebna da lamela na sebe primi punu silu (A > 5/2, b — širiua. lamele).

Zadebljana puna linija na dijagramu napona, poka:siije najveće napone u zategnu¬

tom pojasu čeličnog nosača. Ukupna dužina dodatnih lamela jednaka je .teoretskoj
dužini Lt + 2A..

Da bi se ostvarilo radioničko n-adviŠenje, kod izrade čeličnog nosača treba sračunati

iigib čeiiČEog nosača i ugib spregnutog nosača na ctsnovu krutosti čeličnoga odnosno
spregnutog Eosača uvodeći u račii,ii i uticaje od tečenja i skupljanja betona.

14
2.2 Armirano-betonska ili prenapregauta ploča

Osobine armiranog betona kao sastavnog dijela spregnutog presjeka odgovaraju

iisioviraa datim u "Pravilniku o tehničkim normativima za beton i armirani be-
ton" m 1987. godine. Za spregnute presjeke primjenjuje se beton klase dva (beton
BII) marke betona MB30 MB60. Za armiranje se koriste šipke od glatkog čelika
-
(GA), rebrastih čelika (BA), rnrežasta arm atura (�lAG i MAR) i Bi arm.atura (BiA)
prema usiovima m navedenog pravilnika. Dimenzije armirano betonske pločej kao
elementa spregnutog nosača, odredjuju se na osnovu funkcije ploče u cjelini objekta
i lokaimii napona i deformacije, a ne prema potrebariia spregnutog presjeka. No¬
sivost spregnutog presjeka postiže se čeličnim dijelom spregnutog presjeka, posebno
površinom gategnutog pojasa, djelimiČno markom betona ploče i konstruktivnim
postupcima.

M i n i m a l n e debljine armirano-hetonskih ploča u zavisnosti od namjene konsirukcAjt

Pioca krovova� min d = 6 cm, odnosno 10- cm kod ploča sa profilisanim limovima;
Ploče medjuspratnih konstrukcija, min d 7 cm, odnosno 10 cm kod ploča sa pro-
iilisanim limovima;
Ploče u visokogradnji (javne garaže) gdje mogu doći i vozila, min d 12 crn;
Kolovosne ploče pješačkih mostova, min d :::= 12 cm;
Koiovozne ploče putnih mostova min d ™ 16 cm;
Koiovogne ploče željezničkih mostova, min d 18 cm.

Prelas sa čeličnog nosača na armirano-betonsku ploču može biti direktan bez vute
ili posredstvom vuta (vidjeti sliku 2.1)j što zavisi od statičkih i konstruktivnih
uvjeta, namjene konstrukcije, izbora sredstava za sprezanje, raspona ploče i raspona
nosača i tehnologije gradjenja. Sa vutama se, relativno mali utrošak materijala
m a t n o povećava otpornost spregnutog presjeka, ali se povećava konstruktivna visina
presjeka i otežavaju uslovi i izrade oplate.

Armirano-betonske ploče kao dijelovi spregnutog presjeka mogu bil i radjene na licu
mjesta pomoću drvenih, betonskih ili čeličnih oplata. Betonska ili čelična oplata,
ako je upotrijebljen taiasasti lim, mogu ostati i kao trajni dio spregnutog presjeka.

U industrijski razvijenim sredinama rade se montažne armirano betonske ploče,

prema usiovima za industrijsku prefabrikaciju betona i specifičnim konstruktivnim
postupcima i detaljima vežu i sprežu u cjelinu spregnutog presjeka..

Ako se naponi zatezanja u armirano-betonskoj ploči, kao dijelu spregnutog pres¬

jeka kod statički neodredjenih spregnutih konstrukcija, preuzimaju prenaprezanjem
kablovima tada vaše, pored ostalog, svi uslovi koji se odnose na prenapregnute
konstrukcije u skladu sa važećim pravilnicima.

15
Sve veličine betona kao materijala i betonske, ploče kao dijela spxagnniog presjeka
(čvrstoća, modul elastičnosti, viskoelastičoe osobiGCj midjeliijuća širina) bice obra-
djeni a narednom trećem poglavlju.

2«3 Sredstva spremanje

Sredstva za sprezaRje treba da obe�bijede 5;ajedničko (spregnuto) djelovanje dva

rasiliČita konstruktivna materijala u jedinstvenom spregnutom presjeku. Predmet
našeg interesovanjaj u ovoj knjizi, je spremanje čelika i betona kod nosača, ploča i
stub ova.

Sredstva spresanje preuzimaju smičuće sile koje nastaju aa koiitalctu dva različita
materijala, a time omogućuju jedinstveno djelovanje spregnutog presjeka i ostvarenje
pretpostavke na kojima se �.asniva anaiisa napona i deformacija, odnosno doka?.
sigurnosti.

Kao sredstvo za, spremanje armirano betonske ploče i čeličnog nosača kod konstrii-
isanja spregaijtih nosača ra/�ličite namjene, koriste se moždanici, sidra, čepovi, vi¬
sokovrijedni vijci i njihove kombinacije. Kod konstruisanja i proračuna spregnutog
presjeka nosača zanemaruje se trenje koje postoji na kontaktu čeličnog i betonskog
dijela spregraitog presjeka. Obzirom na značaj pravilnog konstruiranja i proračuna
sredstava xa spre7.a,nje čeličnih nosača posvetili sbio im posebno šesto poglavlje
knjige. Dio materije iz ovog poglavlja odnosiće se i na sredstva sa sprezaaje ploča i
stubova.

Kod spregnutih konstrukcija ploča sa profilisaiiirn limovima za spresanje se prven¬

stveno koristi trenje koje nastaje na dodiru betona i specifično obradjene dodirne
površine profilisanih limova. Pored trenja sprezanje se postiže sa vitkim (elastičnim)
moždanicima. - čepovimaj zavarenim mrežama armature, tačkastim zavarivanjem i
dragim sredstvima. Konstruisanje i proračun sredstava za sprezanje ploča obra-
djeno je u sastavu osmog poglavlja "Spregnuta konstrukcija ploča sa profUisanirri
limovima'�. - '
Osiguranje spres�anja i đokas preuzimanja poprečnih Bila kod spregriotili ČeliČnili
stubova obradjeiio je u devetom poglavlju. Za spre/,anje se koristi trenje na dodirnim
površinama čelika i betona i vitki moždanici u vidu, čepova, pod uslovima i na način
kako je to obradjene u naznačenom, poglavlju,.

2«4" Oliimke i karakteristike spregmitog presjeka

Neka poglavlja ove knjige laasnovana su na vaiećem Praviinilcu o tehničkim mjerama

i ixsloviro.a sa spregnute konstrukcije (prilog br. 1), a neka poglavlja (br~ 6, 8j

16
9, 11) n a preporukama Eurocode br. 4 i aacrta novog s t a n d a r d a !sa spregnute
konstmkcije (prilog br. 2) biće date om ake i karakteristike presjeka prema oba
navedena dokumenta.

2�4.1 Osii,ake i karakteristike presjeka p re m a P r a v i l n i k u o t e h m c k i m

mjerama i uslovima za. spr eg i mte kon strukcije

Ea, Eb� Ei� Ez{k) Modul elastičnosti betona, armature, čelika i kablova pred-
naprezanje;
n ™ � ili � Odnos modula elastičnosti čelika ili arinature prema modulu elastično-
kjh i-fb
sii betona;

nis � � Odnos modula elastičnosti čelika i kablova sa prednaprezanje;

(p Koeficijent tečenja betona;

�sk Skupljanje betona i krajnja mjera neometanog skupljanja betona;

Fi,, Fai Fa, Fk Površina sudjelujućeg presjeka betona, armature, čelika i kablova
prednaprezanje;

Ji, Momenat inercije sudjelujuceg presjeka betona i čeličnog nosača;

d Debljina betonske ploče;

do Ukupna debljina betonskog presjeka;

�>31 Sudjelujuća širina betonske ploče sa jedne strane nosača, iznad čeličnog
nosača i u k u p n a sudjelujuća širina a.b. ploče;

6o, h Širina betonske ploče na dodiru sa čeličnim nosačem, širina čeličnog BosaČa;

h Visina čeličnog nosača, ukupna visina spregnutog nosača;

a Odstojanje izmedju težišta betonske ploče i težišta čeličnog nosača;

(�'bi Odstojanje težišta betonskog presjeka, arm at ure čelika i kablova od

težišta idealnog presjeka; �
�":a

hi Odstojanje naponskog vlakna od težišta idealnog'presjeka:

Yi Odstojanje naponskog vlakna od težišta betonske ploče, odnosno težišta

čeličnog nosača;

o-i, o'ay <7k Normalni napon u betonu, čeličnom nosaču, armaturi, kablovima Ka
prednaprezanje;

r, ro, Ti -Naponi smicanja u čeličnom nosaču� betonu i�armaturi,

17
1], T&, T�, 7y, li Težište spregnutog / i d e a l n o g/ presjeka, bet ona, čeličnog novsača,
a r ma t u r e i kablova za prednaprczanj<i;

Fi Idealna površina spregnutog presjeka u odnosu na data izrazom, Fi = F� t

Fa -f -Ffc + nema kablova posled-nji član izraza j ednak je nuli.

J'i Idealni mo me nt mercije spregnutog presjeka u odiiosu n a d at je izrazom,

Si — Jč i- Ja 4- + /'č • o-i -4- Fa ■ � ako nema kablova poslednji

član izraza j edna k je 0,
Ji — Ji + + Fi ■ ai> - a-č ako se ne uzima u obzir pres¬
jek a r m a t u r e i kablova;
■
Si = (lb F� ■ (ič — Si statički rnomenat
površine;

Mbj Mi, M M o m e n a t savijanja koji djeluju na: bet onski presjek, čelični nosač i na
spregnuti presjek;

Nij N Nor mal ne sile u betonskom presjeku, čeličnom nosaču i spr egnut om
presjeku.

Položaj težišta spr egnutog presjeka odredjuje se na način poznat iz otpornosti ma¬
terijala.

Slika 2.6 Oznake spregnutog presjeka bez kablova za prediiaprezanje (a) i sa kablovima za
prednaprezanje (b).

18
2A.2 Omake i .karakteristike presjeka prema "Enrocode 4�� i p r e d l o g t i
novog standarda spregnute konstrukc�e

povj'šina čeličnog odnosno betonskog dijela presjeka

As - površina armature betonskog dijela presjeka

Ea rnodul elastičnosti čelika

Ef) - modul elastičnosti betona

~ efektivni modul ehističnosti betona

Fly Fg - mjerodavne kombinacije opterećenja

G - stalsio djelovanje (opterećenje)

Lg " mjerodavna širina površine smicanja

- moment piine plastifikacije presjeka s neoslabljenom pločom
Mp
-- mofi'feot pune plastifikacije spregnutog presjeka
Mp�
;

iVcr, E - Eulerova kritična sila I

I
Npi - sila plastifikacije spregnutog stupa
' sila plastifikacije
Npt�a čeličnog dijela spregnutog presjeka
"■ plastifikacije betonskog dijela spregnutog stupa
- sila plastifikacije armature presjeka spregnutog stupa
�pi,s
- granično stanje nosivosti ceiitričiio priUsuufwh spreg. stupova

Qi - promjenljivo mjerodavno djelovanje

Qt Qn " ostala promjenljiva djelovanja

R - otpornost, otpor konstrukcije

R o - granična nosivost moždan i ka.

Rdb "• granična nosivost moždanika u elastičnoj analizi

Ru - granična sila smicanja u pravcu čeličnog nosača.

S " vanjski uticaji na konstrukciji

We - otporni rnornenat u elastfčnoj analizi

19
 hf> - efektivna širina širokog p o j a s a spr egnut og nosača

/ - raspon nosača, raspon ploče

e - ekscentricitet

eo - početni ekscentricitet

n ~ odnos mo d u l a elastičnosti Čelika i be t ona

n ~ broj presjeka a r ma t u r e

/? - koeficijent raspodjele momenta

I�b28 " čvrstoća betonske kocke nakon 28 d an a (MB)

- računska otpornost betona

I3sa - granica p o p u št anj a čelika u s pr e gn ut om nosaču

0SV - granica p op u št anj a armature betonskog dijela pre.sjeka

7 " globalni faktor sigurnosti

S - deformacija, ugib

Cs - deformacija zbog stezanj a betona

H - koeficijent spregnutog stupa

A - koeficijent relativ.ne vitkosti

" vitkost izbočavanja

Ap
- :gatezna Čvrstoća
čeličnog mat er i j al a

<Ty - granica razvlačenja čeličnog ma t e r i j a l a

Ty - napori smicanj a

cpi " koeficijent puzanja betona.

20
2,6 Obim i vrste spremanja

2.5,1 P o obi m u spresanja imamo?

Sprezanje samo za korisno opierečenje

Spregnuti presjek prima samo korisno opterećenjte, a čelični nosač preuzima kom-
pletnu sopsfcvenu težinu, težinu oplate, radnika i betona hez ikakvih pomoćnih
p o d u p i r a n j a u toku betoniranja.

Spre-:anje za korisno i dio stalnog opierecenja

Spregnuti presjek prima korisno opterećenje i težinu dijelova konstrukcije koja nije
vezana za realizaciju armirano betonske ploče (oprema mosta ili sve težine stropa
ili krova osim ploče). I kod ovakvog sprezanja čelični nosač nije poduprt u toku
betoniranja,

Sprezanje za korisno i ukupno stalno opterećenje

Ovaj obim sprezanja rnože se ostvariti ako je čelični riosaČ poduprt� u toku radova
na betoniranju i očvršćavanju betona. i

Sprezanje uz prethodno ili naknadno prednaprezanje

~ p r et ho dn o naprezanje montažnim postupcima;

- deformisanje čeličnog nosača u radionici i betoniranje deformisanog nosača;
~ prethodno prednaprezanje čeličnog nosača i
- na kn ad no prednaprezanje betonske pioče.

U p-oglavlju 10.3 su obradjene forme sp re zanja ko d statički odredjenih i kontinuiranih

nosača i data analiza faktora koji utiču na izbor racionalne forme sprezanja.

2.5.2 Vrste sprezanja

U teoriji i praksi spregnutih konstrukcija prisutne su tri vrste sprezanja čelika i

betona:
- Kruto sprezanje,
gdje nema (ili je zanernariji\'a) popustljivosti na spoju izmedju
čeličnog nosača i armirano betonske ploče;
~ Elastično sprezanje,
gdje dolari do elastičnog pomaka na spoju iamedju čeličnog
i betonskog dijela spregnutog presjeka (u proračun se uvodi deformacija sred¬
stava za sprezanje);
" Diskontinualno
(isprekidano) sprezanje je svjesxio izostavljanje spremanja n a
dijelovima nosača sa maksimalnim momentima.

21
3 DOKAZ SIGU-RNOSTI I M JE RO D AV N E
VELIČINE ZA ANALIZU S P R E G N U T O G
PRESJEKA

3,1 Dokaz s i g u r n o s t i

Prve cjelovite teorije spregnutih konstrukcija i propisa koji su ih pratili, ozvaničeni

su u prve dvije posleratnc decenije, od 1950. do 1970. godine. Dokaze sigurnosti
su zasnivali na teoriji elastičnosti preko dozvoljenih napona. I naši važeći propisi
(29) za spregnute konstrukcije dokaz sigurnosti baziraju na teoriji elastičnosti, a
ograničenja deformacija, vibracija i zarriora svedeni su na nivo preporuka. IJsljed
nedovoljnog poznavanja mehanizma ra da spregnutog presjeka (prsline u beton,
koncentracije napona� lokalna stabilnost čeličnih dijelova presjeka, popustljivosti
moždanika.i zamora konstrukcije, zadržani su visoki koeficijenti sigurnosti �3 za
beton, a za čelik 1,5- 1,7.

Opsežna ispitivanja o a modelima i teoretska istraživanja na rnedjunarodnom planu

omogućila su da većina razvijenih zemalja u periodu od 1975. do 1985. .godine
novelira teoriju i propise spregnutih konstrukcija i prihvati koncept graničnih stanja.
Prijedlog uaseg novog sta nd ar da za spregnute konstrukcije (30) predvidja dokas
sigumosti preko graničnih stanja.

U ovom, g;a nase uslove, prelaznom periodu smatramo da je neophodno da se u

praksi zadrže oba koncepta proračuna. KorivSno je da se novi koncept sa graničnim
stanjirna bez ikakvih rezervi primijeni kod objekata visokogradnje gdje su mirna
opterećenja, s t o j e u ovoj knjizi i uradjeno u poglavljima 6, 8, 9 i 11.

Kod konstrukcija izloženih promjenljivim naprezanjima jačina zamora je uvijek niža

od graničnog napona iimitnog stanja.

I većina razvijenih zemalja novi koncept proračuna usvojila je postepeno. Još uvi¬
jek, do za praksu upotrijebljivog nivoa, nije razradjen novi koncept, za kontinualne
spregnuto prednapregmite konstrukcije mostova koje u periodu gradjenja i eksploat¬
acije prolaze kroz različite faze rada sa različif;im karakteristikama otpornosti ne-
spregnutog i spregnutog presjeka.

22
Novi koncept proračuna po limitnirn stanjima predvidja dokaz sigurnosti konstruk¬
cije dva granična stanja, granično stanje nosivosti i granično stanje upotre¬
bljivosti.

3«1.1 O tp o r konstrukcije

Otpor konstrukcije "R", izražen preko presječnih sila nosivosti Qn i A�iVi

mora biti jednak ili veći od vanjskih uticaja "S", izraženih preko Mx, Q x i Nx
od normativneg eksploatacionog opterećenja pomnoženih sa globalnim faktorom
sigurnosti 7.
R>S-y (3.1)

3.1.2' Faktor sigurnosti " 7 "

Prema nacrtu standarda za spregnute konstrukcije (30) prihvaćeni su globahi fak¬

tori sigurnosti;

- za granično stanje nosivosti .7 1,60;

- za granično stanje upotrebljivosti 7 = 1,00.

Za željezničke mostove, viseće i ��avješene mostove i slične konstrukcije može se

usvojiti i veći faktor sigurnosti, što se mora posebno obrazložiti i naznačiti u odgo¬
varajućoj tehničkoj dokumentaciji.

Za mjerodavne kombinacije opterećenja i Fo djelovanje na konstrukciju može se

reducirati
Fi - 7(G + Q)
F2 = 7[G + 0,9 (3i + OJiQ + Qs + Qn)] (3.3)

G _r jo uticaj stalnog opterećenja

Qi ~ je osnovno promjenljivo opterećenje za razmatrani nosivi element (xa mostove

to BU normativna pokretna opterećenja)

�2) Qn " su uticaji ostalih mogućih promjenljivih opterećenja.

IJ propisima nekih zemalja i u preporukama Evrocode 4 predvidjeni su parcijalni

faktori sigurnosti za svaki pojedinačni vanjski uticaj.

(3 4)

23
 7K - je parcijalni faktor sigurnosti za otpor konstrukcije

Is i - SU parcijalni faktori sigurnosti sa uticaje pojedinih vanjskih opterećenja.

Parcijalni faktor sigurnosti od pokretnog opterećenja na mostovima je 1,5-
1,7, a za stalna opterećenja od betona, 1,5, a od čelika 1,05.

vŠto su više vanjski uticaji odredjeni probabilističkom analizom to je više moguće

smanjivanje parcijalnih faktora sigurnosti 75�.

Pcircijalni faktor sigurnosti za otpor konstrukcije 7� > 1 mora biti veći od jedan, jer
se time neutralise nemogućnost tačnog definisanja otpornosti spregnutog presjeka
(rnodul elastičnosti betona, sudjelujuća širina, uticaji skupljanja i temperaturnih
promjena).

Dokazivanjem sigurnosti preko parcijalnih faktora odvojene su nesigurnosti i iiepos-

naince koje nastaju od vanjskih uticaja, od nepoznanica koje su veim-t sa otpornost
spregnutog presjeka.

3.1.3 Granično stanje nosivosti

Granično stanje nosivosti (krajnje granično stanje) je granično stanje u kome spreg-
nut a konstrukcija ili njeni dijelovi mogu preuzeti maksimalne uticaje uz osiguranje
faktorom sigurnosti.

Za granično stanje B.osivosti otpor konstrukcije R definiše se u zavisnosti od klase

poprečnog presjeka (tačka 3.2.4). Za poprečne presjeke klase 1 i 2 otpor konstrukcije
definiše se rasporedom napona na poprečnom presjeku po teoriji plastičnosti. Za
poprečne presjeke kla.se 3 i 4 otpor konstrukcije defmiše se po teoriji elastičnosti
dostignutim graničnim naponima na krajnjim rubovima konstrukcije. Za vitke
lokalne elemente (klasa 4) rubni granični napon xavisi od vitkosti i�boČavanja.

Vitki čelični presjeci ne mogu se plastificirati, jer prije plastificiranja gube stabilnost,
pa se za njih primjenjuje analiza po teoriji elastičnosti kao i do sada.

Kod kompaktnih čeličnih presjeka moguće je potpuno ili djelimično piastillciranje

presjeka i preraspodjela napona, pa se time može više iskoristiti nosivost spregnutog
presjeka u odnosu na proračun po teoriji elastičnosti.

3,1,4 G r a n i č n o stanje up otrebljivosti

Granično stanje upotrebljivosti je granično stanje koje odgovara uslovima nor¬

malne eksploatacije konstrukcije. Normalni usiovi eksploatacije obezbjedjuju se
kroz elastično ponašanje konstrukcije u svim fazama eksploatacije uz ograničenje
deformacija i pukotina u betonskom dijelu spregnutog presjeka.

24
Otpor konstrukcije "'ir definiše se rasporedom napona po teoriji elastičnosti, sa sve
klase'poprečnog presjeka. Napon u mjerodavnim rubovima može dosfcići vrijc�đnost
nosivosti ili stabilnosti, uključujući i uticaje od skupljanja i tečenja betona.

3.2 M j er o d av n e 'veličine

Otpornost spregnutog �presjeka, Čelik-beton pored ostalog zavisi od osobina ovih

materijala, i egzaktnosti postupaka za definisanje mjerodavnog presjeka.

Svojstva čelika su dovoljno tačno definisana bez većih odstupanja w svim propisima,
kod definisanja svojstva betona prisutna su veća odstupanja koja Je teže smanjiti.
Definisanje osnovnih veličina bitnih za otpornost spregnutog presjeka omogućava
dokaz sigurnosti spregnute konstrukcije.

3,2,1 S v o j s t v u k o n st r i i k c i o i i i l i č eli ka

Za otpornost spregnutog presjeka bitni su idealizirani rsdro đija-grami —e sa grani¬

com razvlačenja i veličinom deformacije koja nije ograniČes:>v (izu�v deformacijom
betona do 5�/oo)-

EFEKTIVHS 0UA68AM

RADMI DIJAGRAM

2 %
s - 1,1 7.0 CM "24 Ć
1,7%o ZQ CM-36

Slika 3J Radni dijagram čelik 24/26

Modul elastičnosti konstrukcionog čelika i betonskog čelika = 210 GPa , Foa-

sonov koelicijeofc Va — 0,3. Specifična masa pa ~ 7�85 t/m�. Ko eici jeot toplotnog
širenja at = 1,2 -10""�. Modul elastičnosti čelika za pređnaprezanje određjuje se
ispitivanjem, a za proračun se može uzeti vrijednost E ~ ~ 200 GPa .

25
q «•> o

Ovdj e će se dali sanio osisovna svojstva za beton nor mal ne specifične mase od 2,0
do 2.8 t/m� za razliku od la.lcih b et o na sa specifičnom masom ma nj o m od 2,0 t/m�
koji se, takođje, mogu koristiti u spregnutim presjecima. Za spregnute konstrukcije
koriste se betoni veće čvrstoće na pritisak odredjeni markom bet ona ispitivanjem
na kocki s a s t r a n i c a m a od 2(1 cm.

Vrijednost Poa.sonovog koeiiciienta -rz 0,2 Koericijent termičke dilatacije bet ona
ar - 10-�

Modul ehkstičnosti betona odredjuje se eksperi ment ahio kod značajnih obj ekata
ka d a j e to predvidj eno proj ektom konstrukcije, U n e d o s t at ku ispitivanja koriste
se vrijednosti \z tabele 3.1. Vrijednosti date u tabeli odnose se na beton starosti
28 dana i vezani su za rna.rku betona, a koi-isie se za k r a t k o t r a j n a opterećenja u
vreiTienu t — 0.
Tabela 3.1 Modul elastičnosti betona Eb (GP a)

PR.OFISI MH 20 MB 30 m:g4o MB50 Mim

Jugoslov. pra vihnk za beton i arrn. belon 28,5 3 i,5 I 34 36 � 38
Eurocode 4 29 32 35 37 -■

Britanski standardi BS 25 28 31 34 37
Njemačke norme .DIN 26 30 �4 37 39
Vrijednosti | n EalEb 7,3C 6,66 6,17 5,83 5,52
koeficijenata ] i/b Eb/Ec (Viae 0,150 0,162 0,171 0,181
i l�a�EJEc za E c ::::r Ea] I'a — 1

U tabeli 3.1 date su i vrijednosti koeficijenta n ~ E�jEi prema našim propisima,

koji .se koriste za iznalaženje karakteristika idealnog presj eka i prevodj eoje bet ona na
čelik u elastičnoj analizi spregnutog presjeka za k r a t k o t r a j n a opt erećenj a u vremenu
t � 0.

Za pr oračun p r e ma gr anični m st anj i ma nosivosti, s voj st va b e t o na ograiiičavajiJ se

radnim dij agr amo m na slici 3.2. Deformacija betona ograničena je na 3,5 �/oo-

26
3.2,3 E f e k t i v n a ši ri na betonskog pojasa

Efektivna (sudjeiujuća) širina betonskog pojasa u analizi otpornosti spregnutog

presjeka i tačnost njenog odrecijivanja utiču na stepen tačriosti dokaza sigurnosti
spregnute konstrukcije.

unose se posred¬
Naponi u armirano betonsku ploču, kao dio spregnutog presjeka,
stvom smičućih sila na kontaktu sa gornjim pojasem i moždanicinia koji se sirini
u smjeru y.
pojasa smanjuju pa se smanjuju i normalni naponi

Definicija sudjelujuće širine može se predstaviti izrazom.

'6
6.'s '• cr,max — / b
'o (3.5)

Norm.alni napon cr�. mijenja se duž raspona.

£.
W

Slika 3.3 Naponi u b eto nskoj ploči s p r e g n u t o g presjeka

Usljed interaktivnog djelovanja smičućih i normalnih napona sudjelujuča širina

mijenja duž raspona i zavisi od više faktora. Navedeni po značaju ti faktori su:

- odnos širine ploče prema rasponu (b/L);

- vrsta opterećenja; koncentrisane sile ili jednako podijeljeno opterećenje;
- statički sistem nosača;
- položaj presjeka na nosaču.

Uticaj ostalih faktora kao što su: odnos debljine betonskog pojasa p re m a visini
rebra čeličnog nosača, elastične karakteristike materijala i stepen ortotropnosti je
zanemarljiv.

U nacrtu novog standarda za spregnute konstrukcije (30) uvažene su preporuke h

Eurocode 4.

Za elastičnu analizu otpornosti spregnutog presjeka usvaja se daje

6, :=/? .6 (3.6)

27
Ef ekt i vna širina 6�, označena je na slici 3.4,
''6" je puna šF'irKi ploče� a "6�'' dio koji se ne redsi<ira,.

I>. b&

Slika 3.4

oa slici
Promjena efektivne širine betonskog pojasa duž raspona nosača prikazana je
3.5-

1/4 1/2 L/4

/3.

KRAJNJI OSLONAC SJNUTARHJ!

SIOBC�DHI KRAJ OSIOMAC
KOHZOlIi

Slika. 3,5

Beiždimens�ionalni faktor f1 računa se h izraza 3,7, ili vadi h dijagrama slika

Pi — r+l;;4(ft/Cp
/?2 ™ TT6(j7£:;H'"r;G(?7ii7
(3J)
A) (0,55-� 0,()25Le/6)A

V3 -/3, -/3
i.a
rTvrnu���
r-*i -/J L �
-yi-
0.5 ■
-j'"'

,1 LJb
1.0' 5.0 !0,0 20.0 50.0 iOO-0

■ skft -U)
 Približne vrijednosti "L" prikazane su na ulici 3.7, predstavljaju razmak izmeđju
Bisltih tačaka kontinualnog nosača. Za konzolni dio kontinualnog nosača kada je
Ls < I-'2/S se L i /?2- pune uklještenosti konzole L 21� /?o i A
Lg za . Igza/Sg____
l,e la /3< Lg zq /3�

' ■
i .

SliU 3.7

Za plastičnu analizu otpornosti spregnutog presjeka efektivna .širina betonskog po-'

je veća i može se uzeti'preporuka iz predloga našeg standarda koji je u skladu
sa BS5400. ;
f
I---L,-----�----
: (3.8)-
--La....

Za proračun unutrašnjih sila spregnute konstrukcije po teoriji clm-;ttčnqsti krutost

presjeka se određjuje sa prosječnom sudjerojisćoni širinom duž raspona uz pret¬
postavku đ a II betonskoj ploči nema prslina.

Presjeci betona u nategnutim zonama, koji nisu prednapregnuti ne uključuju se u

otpornosti spregnutog presjeka oba granična stanja.

3.2a4 Kl asi fi kaci j a poprečnih' presjeka sp re g n u ti h n o s a č a

U uslovsina kada se dokaz sigurnosti konstrukcije zasnivao na teoriji elastičnosti

konstrukcije su se dijelile prema namjeni i karakteru korisnog opterećenja na:

- konstrukcije u visokogradnji sa mirnim korisnim opterećenjem;

- konstrukcije putnih i pješačkih mostova sa korisijun opterećenjem manje

HČestalosti;
- konstrukcije željezničkih mostova I industrijskih đi?.alica sa korisnim optereće¬
njem. veće učestalosti.

U preponskama niedjunarodrdh propisa (ISO, Eiifocodc;) kad m dokasi sigurnosti

temelji na teoriji elastičnosti preporučuje se klaisifikacija poprečnih presjeka Čeličnih
i spregnutih konstrukcija po kriteryu vitkosti.

29
Prema. (BO) poprečni presjeci su razvrstani u četiri kiase kroz' kriterije ograničenosti
rotacionog kapaciteta spregnutog presjeka, lokalnog iiabočavanja čeličnog dijela spreg¬
nutog presjeka i drobljenja betona.

Klasa 1. U klasu 1 spadaju presjeci koji omogućavaju preraspodjelu momenata.

Presjeci klase 1 nazivaju se i plastificirani poprečni presjeci.

Kiasa S. IJ klasu 2 spadaju presjeci koji mogu razviti punu plastičnu deformaciju,
ali im je rotacioni kapacitet smanjen, a time nije osigurana preraspodjela m o me n at a
savijanja.

Presjeci klase 2 mogu se na'�vati kompaktnim presjecima.

Klasa 3. IJ klasu 3 spadaju presjeci u kojima je dozvoljeno dostisanje' granice

popuštanja materijala sarno na rubovima. Svi pritisnuti dijelovi presjeka mogu se
aktivirati bez redukcije.

Presjeci klase 3 mogu se nazvati i semikornpaktni presjeci.

Klasa U klasu 4 spadaju presjeci koji se ne mogu svrstati u tri prethodiio

navedene kl�e. l \ i spadaju presjeci sa vitkim nosivim elementima, presjeci jače
izloženi dinamičkom opterećenju i vibracijama kod kojih je mjerodavno opterećenje
na zam.or, prije dostizanja granice popuštanja.

U tabeli 3.2 dati su granični odnosi b/t za pojedine klase poprečnih presjeka spre¬
gnutih nosača.

3.2.5 DeforiBacije'betona z a v i s n e od vremena - skupljanje

i tečenje betona

Beton je elasto-plastičan ili viskoplastičan materijal koji se pod opterećenjem de-

formiše. Deformacione osobine betona zavise od dužine traja,-nja opterećenja� od
cikličnog ponavljanja opterećenja, od vlažnosti i temperature sredine i drugih uslova.
Skupljanje i tečenje betona su deformacije betona koje se odvijaju u toku vremena
i bez promjene vanjskog opterećenja pa se zato nazivaju "vremenske" deformacije.

Skupljanje ocvrslog betona je postepeno smanjivanje njegove zaprernine usljed ne¬

prekidnosti procesa hidratacije cementa i vode, U procesu hidratacije suvišna voda
teži da ispari, pa tako dolazi do smanjenja zaprernine i težine betona.

Tečenje očvrslog betona je njegova osobina da se pod djelovanjem stalnih i nepromje¬

nljivih opterećenja, u toku vremena, i dalje deformiše i povećava početne elastične
deformacije. Ove vrenienske deformacije betona, deformacije tečenja, mogu biti
značajno veće od tren.utnih ela-stičnih deform.acija.

30
 RASPORED
TiP PRESJEKA
NAPONA
KLASA 1 KLASA 1 KLASA 3

Valjani pi 0 f 11 i

■
r

166 20 £ 28 6
Vy7777777.,

pritisak
j :;x t
.,(-)

L......-..J

Zavare n i profili
' !

-
r

7,5 e 9 e 136

�-t 1

■
L 1 :t t

�/ert ik alni i imovi

JUS
30 6 33 £
%9 U.E7.
a a
t b .t 1 •|E
b Wa 121

i---� _!
d- r
i

OjaČanJe pojasa

\ 246 325 40£

——«——� �

e = \/235//3s ; /3s u N/mm�

Tabela 3.2. Granične vrijednosti odnosa b/t

31
i
Skupljanje i tečenje betona kao pojave isiog karaktera zavise od ni�a istih paranie-
tara koji se masiifestwju na približno isti ili sličan način,

Osnovni parametri koji utiču na skupljanje i tečenje betona su uticaj sastava betona
(količina i vrsta cementa, vodocementni faktor, granulometriskl sastav), čvrstoća
betona, vlažnost i temperatura sredine, dimenzije i oblici poprečnog presjeka be¬
tonskog elementa, interval vremena ii kome se deformacije pcsmstmju, a m lečeftjc
betona značajna je starost betona u momentu opterećenja i vrsta napressanja (pri¬
tisnuti ili zategnuti elemenat).

Dalja zajednička karakteristika skupljanja i tečenja betona je da su to procesi koji

se u početku brzo odvijaju, a kasjtiije tokom vremena te se deformacije smaiijiijii i
asimptotski teže konačnim veličinama.

Intenzivna njega betona, posebno vlaienje, koje se preporučuje u periodu ocvr-

šćavanja betona povoljno utiče na proces skupljanja betona kao i na sva druga
svojstva betoxis. Najnovija saznanja upozoravaju da se vlaženjem mladog betona
samo pomijera proces skupljanja, a vrlo malo se utiče na konačnu mjeru skupljanja,
tako da se uzima da proces skupljanja počinje od momenta prestanka njege betona.
Povećairjein sadržine vode u�betoau beton bubri, tj. povećam svoju zapreminu, tako
daje i skupljanje betona parcijalno reverzibilan proces.

3.2.5.1 Tefenje betona

Već SHiO koinstat,ovali da je tečenje betona vrerrienska deformacija pod uticajem

stalnog opterećenja. Naziv tečenja usvojen je u važećem pravilniku (34), a u literatu¬
ri se »ailasi i na nazive puzanje betona ili naponsko stiiijavanje 'betona. Deformacije
.tečenja betona sii kvazi linearne u području eksploatacionih opterećenja do napona
U uvodnom dijelu naveli gmo zajedničke parametre koji utiču na
skupljanje i tečenje betona.
Na povećanje vremenskog toka tečenja betona utiče:
- veći vodocementni faktor;
- veća količina cementa i kamenog brašna;
- agregat manjih elastičnih osobina;
- tanji elementi (imaju veće deformacije od tečenja);
- mlad beton.

Na smanjenje vremenskog toka tečenja betona utiče:

- upotreba visokovrijednih cemenata;
- agregat viših elastičnih osobina;
- 'deblji elementi (imaju manje deformacije od tečenja);
- star beton.

32
Deformacije tečenja o. početku r ast u soatno brže, sa ai;iraptotskirn priblisavanj erii
komičtioj vrijednosti tečenja n vrcincnii oć 5 Starooi b�:tona j e vrijciQe od
spr avlj anj a do' opterećenja.

mmxmA

(MMMMA

ZAOSTALA
��slATACMA

?CrOVRAT,MA
miMiKClIA
-ii--

Slika 3 J Deformaciji� tec�mja btiofsa tolorn mmem. (i) pfi optetcceajiia i

Elasticiiia diiatacija e« — 175/�1,��

Đitrsi-acija t ečesj a Ct e�. ■
(pt - koeficijent ili rryera tecerya betona vi vr emenu I

-
Ct/c,,

j e odtiGS dilatacije tečenja i t r e n u t n e elastične dilatac�e, od aiapoea� a

funkcija Je vremena. Od vrijednosti � ™ 0 u vremeiu! i 0� Ikoencijent '-pi
povec&va do granične vrijednosti � vremenu t

Freiiia preporiikania Evropskog ko mi t e t a ;5;i bet on (EKB)

c " " -"-f (3.1

Kc - k!im?»,tski uslovi sredine - vlažnost atnjosfe�e

Kd - uticaj starosti bet o oa si vrij eme opti:rečcnja i vrste c.erri/'.;rita

Kl - uticaj sastava bet ona (količina cement a)

Kq
- dimenzije bet ona - površine izložene atmosfetfjkim ut i caj ima (srednja, de¬
bljina elementa)
Ki ■ ■ iiticsj proteklog vr e men a p o d opteirec.eajeni
Ukupna dilatacijći Eu - ™ + �0
Modul elastičnosti betona u vremenu Ei.� = �h/�e
Modul elastičnosti betona u vremenu i je

E. � :r� _____(3.11) .z
Ce'V�t t e (l + �0 i+

Zavisnost tečenja betona od vremena i konačne vrijednosti tečenja odredjuju se

eksperimentalno prema JUS.U.Ml.029 i JUS.U.iM1.027.

Ako konačne vrijednosti koeficijenta tečenja betona �oo vrijeme �oo

nisu eksperimentalno odredjenej najmanje prvih sedam dana i pri temperaturi sre-
-dine ođ pribb'žno 293�K (20'�C) rnogii se koristiti vrijednosti date n tabeli 3.3,
saglasiio BAB 'S7 (34),

Tabela 3.3 Konačne vrijednosti koeficijenta tečenja nearmiranog b eto na

,1 Koeli-
Sredsija debljina pres¬
ireimiku opterećenja cijent i tečenj i nearm iranog be¬
i (dan i/g od ia e ) jeka elernenta tona �foo)
KeTativna vlažnost � re
((im U cm)
%)
40% 70% 90% « vodi
i 2 3 5 6
< �0 4,3 3,1 U
7 20 4,1 2,9 1,6 1,4
> 40 3,8 2,7 1,6
< 10 . 4,0 2,9 1,6
14 20 3,8 2,7 1,5 i,:i
> "10 3,6 2,5 1,5 .
< 1*� 3,7 2,6 1,6
28 20 3,6 ■ 2,6 1,5
> ■10 3,4 2,5 1,4
< �0 , 2,7 ■ 2,0 1,3
90 20 2,8 2,1 i,;i 1/2
> 40 2,9 2,1 1=3
< 10 1,7 1,3 1,0
36S 20 1,8 1,4 1,1 1,0
> �0 2,0 1,5 1,1
< 30 0,9 0,8 0,7
3 godine 20 1,1 0,9 0,8 0,8
> 40 1,2 1,0 0,8

Za koeficijente tečenja betona mogu se uzeti iste vrijednosti pri pritisku i pri za¬
tezanju.

34
 Iq (dana)

i H
2&
- 90

1 godina

3 godine

___MElAmHA .
vlažn6s"t (vV)�

blika 3.9 Konačne vrijednosti koeficijenta tečenja u funkciji relativne vlažnosti i starosti
betona u trenutku opterećenja io, za dm = 20 cm

Ako zavisnost koeficijenta tečenja betonaV(�, to) od vremena i, odnosno od starosti

betona \i trenutku opterećenja (i — to), nije eksperimentalno odredjena, za srednje
debljine preseka elemenata i relativne vlažnosti sredine, za elemente i konstrukcije
koje se nalaze n sredini približno stalne vlažnosti i temperature, koriste se vrijednosti
date 11 tabeli 3.4.

Tabela 3,4 ZavisBost koeficijenta tečenja betona 9(�,�0) od vremena i i od starosti

betona u trenutku opterećenja to

"OHnosTToefičljenta tečer�a betona u trersutl�u

vremena i konaćne vrijednosti koeficijenta
tečenja
S t a ro s t betona u trenutku opterećenja
Trajanje opterećenja (/ — U) (dani/godine)
io (d an i )
7 14 28 90 365 3 go d .
� �
? o,2r� 0,30 .0,38. 0,53 0,73 0,85
'
28 do 90 : 0,1 5 0,23 0,30 '~T),48 0,68 0,83
■
365 oao 0,1 8 0,2 5 0,43 0,65 0,80

3«2,6.2 Skupljanje betoaa

Konstatovaii smo d a j e skupljanje betona postepeno smanjivanje njegove sapremi-

iie usljed neprekidnosti procesa hidratacije cementa i vode, a bez uticaja spoljnih
opterećenja.

IJ procesu očvršćavanja beton se sknplja što iza.ziva napone zatezanja i prijevremeno

mikroprsline ako beton nije postigao potrebnu čvrstoću i ako je lošijeg kvaliteta.

35
Vremenski proces skupljanja traje više godina, a konačne - vrijednosti u
suviin sre<iuiania dontizn vryednoh�t 0,6 m m /nt . Za. tanke elernerste 15-20 cm skuplj-
ćaije se za'vrši od dve do cetiin godine, a, kođ elemenata debljih od 100 crn može da
i viat' od petnaest godina.

«
t;:
li
tss
V,.
n.„ '
&
»r:

5,n
/
0 t t
3..in Vreimesisli lok dnaiiXfja, skiapljaižja li �islovikasa ko�staiJiiiFiie iempefalMS-e i

Ili,
n

šVk - difatacija skoplp.aja betona u vreoienii l

.;"5y:o kouaciia dilatn-cija r;k;Uipiljanjs betos�a a vreiroeniji i

špi " koeficijeiit tečenja si vremerui i

ip.� koiiiacitia vriijedoosi koeflc�eii��a tečenja, u vrernenu i 1.�

Prema preporuka-ma EKB

• /U • 'Z.U

skupljanja nearmiranog betona zavisno od kniHcttwKui usu

veiistveiio vlažnosti sredine
Kh ■' koeficijent zavigaa od sastava beioiia> vrA-iocemeiiii�og faktora vir�ie i količisie
ceffflciiia

•- koeficijent, xavkan od oblika i

dimesisija, poprečnog |>'fesj<:ka-

Kp ■■ koeficijent od proceota armiranja

Kt - koo'ficijent zavisan od vremenskog toka skiipljcaija li srednje đe'bljiiie elementa

Ako kosishie vrijcdnof�ti hetor�a vrijeme nisH odredjenr kpi-
tivaiijem, sa oearmirani betoE k<yi se održava ia vlažaorn staryy ��ajnia�Je prvih
:seda0i daiRa i pri temperaturi sredine od približno 293�K (20�C) mogu se� be¬
tone spravljene sa portland-cemeEtom beg dodataka, koristiti vrijednosti dato u
tabeli 3.5,
Tabela 3.5 Konačne vrijed.iic.sti skuipljaHja Bea�finirariog feetoaa

''""SFe�nj-a' 3.eEljJria"pix;sJe�a 5,M:ne

£le)rifii(tr£iia dm (u cm) neamirano.g betona (�. .
ileIzitivKm vlažnost sredile (
40% 40% 1 90% a ¥0«ii.
0,5« 0,40 Ojl5
0,48 0,34 I 0,12 0
O/l 2 0,30 ! 0,1.0

■iredoja đe4'>ljmci pi;ef?jeka eleoi��oata odredjena jc- iz�s-zom

o (3J 4)

� "■ vršioa po|>rečnog preyeka belooskog elementa, ii cer;

obirn poprečnog presjeka elein�'Aaia ii dodira sa vasdiishom.- 'CS/S.

Za elemeate konstrakcije u v;<itvor€.n;ira prostoriina može sxxžatirj=Joi cl.a se iialaze u

sredini sa relativncni vlais�osćo 40% fveoma s«va sredioa). nezaštićene elemente
1 sa elemente i konstrukcije ii slohodoom proKtoru smatra se da su u sredini sa
reiativaorii v|ažs"fiosii 70% (srediijf; vlažna središta)., Za IkoKstrsskcšje sieposreclEo
mvid vodeRC povrSnse, relativna vkdsiC'�t mm-'C: da 90% (veoma vlažna
sredhia)� što se sa, značajne konstrukcije niiora potvr�~IUi iryefcniem, prerna usky�iiT�a
projekta koitstrukcije.

Slika 3oll Konačne vrijeiinosti sktipljaiij<a u funkciji relativne vlažnosti i srednje debljine
presjeka cim

37
Za odnose skupljanja betona u vremenu t poslije prestanka njegovanja betona, (i) i
konar.nih vrijednosti skupljanja u zavisnosti od dimenzija poprečnog presje¬
ka elemenata i relativne vlažnosti sredine, za elemente i konstrukcije koje se nalaze
u sredini približno stalne vlažnosti i tem.perature, mora se koristiti vriiednosti date
u tabeli 3.6.

Tabela 3.6 Zavisnost skupljanja betona od vremena

Si edTi]a deElJP" "Zavisnovst s <ljp�janja"Tetc >na b<I vremena

Relativna vlažnost na presjeka el¬ £a(�oo)
sredine (u %) ementa dm (u Vrijeme t poslije prestanka njegovanja bet¬
cm) ona f dani/godine)
. 7 14 28 90 365 3 godine
< 10 0,20 0.28 0,38 0,60 0,S5- 0,95
40% 20 0,10 0,16 0,23 0,40 0,68 0,88
> 40 0,05 0,07 0,10 0,20 0,45 , 0,73
ž 10 0,16 0,23 0,30 0,50 0,75 0,90
70% 20 .0,08 0,13 0,18 0,30 0,5S 0,83
> 40 0,03 0,05 0,08 0,15 0,35 0,63

38
4 ANALIZA SPREGNUTOG PRESJEKA

Bez obzira što se i u spregnutim konstrukcijama za osnov proračuna prihvata kon¬

cept sa graBičoim stanjima, smatramo neophodnim i korisnim da se daju teoretske
osnove analize napona i deformacija spregnutih konstrukcija po teoriji elastičnosti,
što je detaljnije obrazloženo u tački 3.1.

4�1 P r o r a č i i n napona i d efo roi acij a spregnutih k o n s t r u k c i j a

po' metodi prot Djiirića
!

I
U knjizi prof. Djurića ''Teorija spregnutih i prethodno napregmitjh konstrukcija" (1)
data je približna metoda za proračun napona i deformacija spregnutih konstrukcija,
Metoda ima jasnu teoretsku osnovu, a izrazi za, napone i deformacije su jednostavni
i slični izrazima za deformacijske veličine nosača od homogenog materijala. Jedan
od nedostataka približne metode prof. Djurića, kao i niga drugih približnih nietoda
je Što je zanemarena osobina relaksacije visokovrijednog čelika koji je tretiran kao
� elastičan
materijal. U knjizi (2) data je približna teorija spregnutih i prethodno
napregnutih konstrukcija koja u'analizu napona i deformacija uvodi i relaksaciju
čelika za prednaprezanje, kao njegovu reološku osobinu. Koristeći metodu prof.
Djurića mi smo projektovali i izgradili veliki broj diskontinualnih i kontinualnih
mostova sa spregnutim i spregnuto prednapregnutim novsivim konstrukcijama od
kojih su neki prikazani u poglavlju 11.

U ovom, skraćenorn prikazu biće zadržane osnovne oznake iz knjige (1) uz napomenu
daje korespodencija sa novim oznakama relativno jednostavna.

Proračun napona i deformacija spregnutih konstrukcija pod dejstvom stalnih uti-

čaja uključuje i defmisanje efekata reoloških osobina materijala koji Čine spregnuti
presjek. Stalni spoijni uticaji koji se mijenjaju sa vremenom su: sopstvena težina,
pomjeranje oslonaca, skupljanje betona, prethodno prednaprezanje silama i doda¬
vanje presjeku naknadnih elemenata nakon djelovanja uticaja od sopstvene težine,
pornjeranja oslonaca i skupljanja.

39
4�t/l B a p o B a 1 đs�lbrmacija b eto ia k a o wkoelastlcan

Korkieci slieae rclacije ismedju nap ona i dllatacija koje su date u tački 3.2,6 dolagi
se do difereiicijaln-e jedn'?xine u obliku:

de 1 da- (t Csk
� " �
# Sd � E

e - je uk�j�paa điiaiacija od iecesija i skupljanja.

U ovoj jediiačini ugetoje d a j e modul elastičnosti |)etona nakon 28 dana konstaotaD

E ! ovako pojednostavljena ve'/.a naporis i deformacija teška je 'zb. primJerMj
pa je razumljivo Eaf�tojanje đa se ta ve2-;a oprosti. Postoje elementi da se pretpostavi
da sa e i a- Hnearne funkcije promjenljive ip� pa se diferericijakii kolicpici đJe/dip i
— —
dcf/d(p mogu da namijene količnicima konačnih razlika (e eo)/(p i («r (To/(p.

£cj i fFo dilatacrja i aapon u vreniesm t 0 n kome je i (p 0, Ka d a se ove

2;aTTije0e unesu u (4,1) i ograniči se samo na pojavu tečeaja (h ra�rnatraiya se
isključuje skupljanje betona) dobije se israz:

e — £o 1 ■
..... e"�'E
od nosao

1 + �p T a -
£' r~ ill (4,2)
E 1 + tp

™
u vremerio i 0, veza napona i dilatacija je to &q/E pa se dolazi do pojiiia
idealnog modula elastičnosti

Ei = r—-
1 + tf

koji je fiuikcija vremeiia, pa se ur<vi sa žT u (4,2) može dati u oblik'u:

E,e (4.4)

Ova zamjena je suština približne metode koj« je predie>žio B. Fritzs ali koja ne
uključuje TUipone i deforniacije od skupljanja betona, a đobijeni rezultati nemaju
uvijek potrebnu tačnost, pa je Fritz predložio novi oblik ssa idealni modul elastičnosti.

40
 (4.5)
1 -f

U ovom izrazu i/i je koeficijent koji zavisi od vrste uticaja i karakteristika spregntitog
presjeka. Dat u ovom obliku nije više karakteristika materijalaj a izra� (4.4) gubi
karakter normalne veze napona i deformacija u betonu.

Polazeći od ovoga prof. Djurić je jednačinu (4.1) pomnožio sa i integsralio od

9? = 0 do i dobio izraz:

odnosno,

(4.6)

■'
Ranije je pokazano daje, Sg = '
Vk |
j

Ako pretpostavimo da se a mijenja lioearno-sa (p, vrijednost integrala je

(4.7)

pa se izraz (4.6) rnože dati u obliku

1
(4.8)

odnosno.

(4.9)

Ako se usvoji oznaka daje

41
 E,n = E (4.10)
2 + v�
9
(4.11)
2-hep

dolazi se do i�-ra�a
= E�{e - Cs) - pa-Q (4.12)

koji predstavlja algebarsku vezu napona i deformacija za beton kao viskoelastičaii

materijal.

TaČnost rješenja koja pruža ovaj izras! scatno je veća od tačnosfci sa kojom se odre-
djojii karakteristike materijala i

Iznalaženje što tačnije veze napona i deformacija ga materijale koji imaju reoioške
osobine, kao beton, je i dalje predmet istraživanja. U tabeli (4.1) dat je pregled
poznatijih algebarskih veza napona i deformacija.

7.'abela 4.1 Pregled poznatijih algebarskih veza napona i deformacija

ALGEBARSKA VEZA NAPOMENE

Fritz
.im ............
Eu>(£ -
ii I r-'fTiri fiim-• -i—"i i • in i nn i'iin ni injir mnitu fi n ■ ...
(pi i) " parametri
- s�) — pao
I,u.......... ..m

Đjurić or KS E p funk, param.

Irost, Bazant � .
■ CEB - ®� + -�{1 4-X�)4-e� X funk, param
YU) HXtp
.eonja a ■' parametar-
S'f�ix. • 0 <Po5

4«!.2 Naponi u vremenu � = 0

Ponašajije spregnutih konstrukcija znatno je bliže, u odnosu na armirano betonske

konstrukcije, posašanju konstrukcija od homogenog materijala, pa je logično da i
njih važi Bernoulli" eva hipoteza o ravnom presjeku. Dilatacije u pravcu ose štapa
su linearne funkcije koordinata tačaka u poprečaom presjeku i slučaj pravog
savijanja mog-u se dati u obliku:

tio -}~ voy (4.13)

U vremenu � = 0, ne postoje viskozne deformacije pa 8ii naponi u čeliku aa� i betonu

<�bo proporcionalni dilataciji eo«

42
 = Eat� = £a(«0 + ��oy) (4.14)
0-5� = E'&eo - Ei{no -f voy) (4.15)

Kada na presjek djeluju siie N i M, iz uslova ravnoteže vanjskih i unutrašnjih sila

dobiju se izrazi:

ao (4.16)
jjiJF=N

.ydF+ =M (4.17)
j�ffi�ydF

Ako n izraze (4,II>) i (4.17) stavimo vrijednosti za i date jednačinama (4.14)

i (4.15) i nz konstataciju da integrali .

yd F = FaVa, f y�dF = Ja + F�vl

[ d.F=�Fa,
Ja
(4.18)
Ja i

f dF = Fh, f y�dF
= Jh-i-F�yf
f ydF Ftyty (4,19)
Jh Jh Jh

predstavljaju površinu, statički moment i moment inercije čeličnog, odnosijo beton¬

skog dyela presjeka, o odnosu na težište idejnog presjeka, uvažavajući oznake date
na kraju ove tačke dolazi se do izraza:

■ Fi • wo = iV", odnosno uq = N/E� • Fi (4.20)

E t ' J i 'V Q � M, odnosno Vo = M/Ec • Ji (4.21)

Iz i�ram (4.20) i (4.21) se vidi da su dilatacija u težištu (wq) i' promjena krivi¬
ne spregnutog štapa n vremenu � � 0 jednake odgovarajućim deformacijama lio
mogeno� štapa sa modulom elastičnosti Ec i karakteristikama, poprečnog p r i j e k a
Fi i J,-.

Ako se vrijednosti m iio i (4.20) i (4.21) unesu n jednačine (4.14) i (4.15)

dobiju se igira�i napone:
■ 43
 M
,N ,
ao =+
j:y)
(4.22)

(4.23)

Iz i�raga (4.22) i (4.23) vidi se da m i naponi u spregnutom presjeku u vremeau t =

0 proporcionalni naponima u korespodentnom liomogeiiom presjeku sa fakSorima.
proporcionalnosti i/« = Ea/ Ec čelik i Pi == E�fEc beton,

Normalna sila koju prima čelični dio spregnutog presjeka Na� je:

+ (4.24)

Normalna sila koju prima betonski dio spregnutog presjeka JV�o, je

(4.25)
i i �i

Momenat savijanja koji prima čelični dio spregnutog presjeka je

(4.26)

Momeiiat savijanja koji .prima betonski dio spregnutog presjeka je

, (4.27)

Ea " modul elastičnosti čelika;

modul elastičnosti betona;

Ec - uporedni niodul ekiv�tičnosti. Kod spregnutih konstrukcija. kod

™
prethodno napregnutih Ec Ei,;
n
Ea/Eb
- odnos modula elastičnosti- čelika i betona;

� Ea/Eci — Ei/Ec - odnos modula elastičnosti čelika, odiiosEo betona i iipa-

rednog modula elastičnosti;

Fa - površina čeličnog dela poprečnog preseka sa težištem u tački Ta';

F(, " površina betonskog dijela poprečnog presjeka sa težištem u tački I); ,

44
c ' odstojanje težišta Ta. i T�,. Težišta Ta i T|, leže u ravai sa vya n j a u kojoj je i
jedna cd glavnih centraji�ih osa inercije površina poprečnog presjeka čelika i
betona; c je pozitivno kada je težište Ta ispod težišta Ty]
"
Far — �6-�6 - tedukovana površina čelika, odnosno betona;
—
F'i Far 4* Fbr - površina idealnog ili spregnutog presjeka;

y - odstojanja tačaka od ose upravne na ravan savijanja kroz težište idealnog pres¬
jeka Ti čija su odstojanja i yt, od težišta Ta i % oHredjena jednačinama
' ' ~
Far Va /'6r Vb 0 i ya Vb - - odnosiio ya '{■Fhrc/Fi i
-
�p��,c/Fi,
Pozitivan smjer ?/ - ose je ka donjem vlakno poprečnog presjeka;

Jar 'h ' momenat inercije čeličnog odnosno betonskog dijela poprečnog presjeka u
odnosu na ose kroz težišta Ta i Ti;

Ji,. = viJ}, - redukovan momenat inercije čelika, odnosno betona

zr -f- i�(ir 2/a Jbr Vh ar ~T �hr F�f - Ff�f C f Fi �

I
~ Jar + h r - FiVa ' Vb " momenat inercije idealnog presjeka;

a - napon u čeliku-;

& - iiapoa H betony;

li ~ dilatacija u težištu idealnog presjeka 2], i

V - promjena krivine štapa.

Oznake koje nisu ovdje navedene objašnjene su u tekstu, na mjestu n a kome su prvi
put primijenjeEe.

4,1.3 Naponi n vremenu i

Proračiia napona ii vremenu i postaje sličan proračimu Eepoiia u vremeimi � � 0,

ako se zb, vezu Eapoaa i deformacija polazi od pojednostavljenog'kra�a (4.12)

I � - E�{e - Cs) - po'o

Eadi analogije umjesto nepoznate dilatacije u težištu idealnog prajeka ibo»

duliaia elastičnosti i uvodi se nova nepoznata koja je diiatacya u težištu

Eovog idealnog presjeka sa fiktivnim modulom elastičnosti b e t ona E�tp i čelika Ea-
Odstojanja t]a i Vh težišta idealnog presjeka Ti,p od težišta Ta i ođre�jeaa su
jednačinama:

45
 - 0 i - = C
FaVa + -�Fbm T]a

Uvodeći oznake:

Fi
Fhrif —
j~, F}) —
�bifi .be

iz izraza (4.28) dobij a se: = =

� i Fi� Far + F i

yrip �Far ■ �c
fla Vb � (4.30)
F;. F- (f
J-1

Odstojanja tačaka presjeka od težišta 1]� označavaju se sa r/, a promjena krivine

štapa V radi simetrije sa pri čemu je ~ pa se osnovne jednačine približnog
rješenja mogu dati u obliku:

6 (4,31)

(Tq — Fa,{y'{p "f' (4.32)

(Tt = -
pcTQ
-
Ei�,e, (4.33)

I (radF+ I ndF�N
Ja Jb
/ (ra7]dF -i' I rji,ridF M' (4.35)
Ja Jb

~ je momenat vanjskih sila u odnosu na težište 7},

M i iV su uticaji u težištu 1}

- je odstojanje izmedju težišta 71 i

7]i ™
7]cp
M' ~ M -{- Nr}i =: M -f- N{r)�

Zamjenom vrijednosti >sa cr� i ah datim sa (4.32) i (4.33) u i?.raze (4.34) i

dobij a se:
f dF) + 4' Et,,
n �[Ea [ v,�iEa [ /?/dF)-
Ja 'Jb Ja Jb

N�p f[dF (4.37)

Jb Jb

46
 f =
u�iEa Ir!dF + Et� i i ]Jbd F ) + v,,{Ea ifdF+Ei
j � TfdF)
Ja Ja Jb

Jah�rjdF -i- Ey�Ss f rjdF (4.38)

Jh Jb

Eanije uvedenim oznakama dodaju se nove:

■ip (4.39)
li/r

Jitf Jar + Ear ni"+ Jbnp + Fhrip1]b - Jar + Jbr-� + -

E'
— Jar + Jhr<f - Ei�rjaTIh (4.40)

Koeficijenti uz Uip ivtp u jednačinama (4.37) i (4.38) su:

Ea f dF-hEb� + (4.41)
Ja Jh
Ea f r}dE + Ehip f 1-]dF ~ Ec{Farfla -f Fhnpnb) ~ 0 (4.42)
Ja Jb
™
Ea ri�dE + E},� rfdF E�Jar 4- Far�l H- JbT<p + �anpnl) - EcJi� (4.43)
j

Na desnoj strani jednačine (4.37)

/ (r�,dF-�N,, (4.44)
Jb

predstavlja silu koja se prenosi preko betonskog dijela presjeka u vrerninu ž ™ 0, a

(ri,�r]dF � M/,, + Ni,�r)}, (4.45)

j

predstavlja momenat unutrašnjih sila u betonu za = 0 u odnosu na težište 7]gp

47
 Kako je dF � Ft, a 7)dF =
i uz oznaku đa ie

= Ei�F�e, � (4,46)
'Pn

jeđnačine (4.37) i (4.38) mogu se dati u obliku:

F-cFi�pU�p + p N h � 4- iVjfc
— N
(4.47)
™ M/ + -f
EcJi�v� (4.48)

Sile na desnoj strani (4.47) označi se sa iV�

Momenat na desnoj strani (4,48)-označi se sa M�p pa je

(4.49)
- M' + -f N.urih
p{M�� (4.50)

Izrazi za defonnacijske veličine i % su

= (4.51)
iip

Mip
(4,52)
4

.1 po obliku su slični izrazima (4,20) i (4.21) za defomiacijake veličine u vrem.eiii! t

M�ože se zaključiti da su deformacijske veličine u,� i jednake deformacijskim

veličinama štapa od homogenog materijala sa modulom elastičnosti Ec i karakter¬
istikama poprečnog presjeka Fi� i Jit� i fiktivnim silama u presjeku N�p i

Uvrštavanjem vrijednosti za i u (4.32) i (4.33) dobijaju se izragi n a proračun

napona u čeliku i betonu

48
 , Afip V

(4.53)
�a(~ �-- h•y—Tj)
"

, N(p AI(p V

- (4.54)
p(rho Eh�pC,
= -

" 'J i(p

%<p

Napon u čeliku proporcionalan je naponu štapa od homogenog materijala sa kara¬

kteristikama poprečnog presjeka Fi� i sa fiktivnim silama u presjeku i
a napon u betonu linearna funkcija napona u takvom štapu.

Jeđnačine 4.31 -- 4.35 ne podliježu ograničenjima, tako da i:3razi sa oapoB.e (4.53) i

(4.54) važe i onda kada se uticaji za N i u toku vremena mijenjaju, tj. važe i
za statički odredjene i statički neodredjene nosače.

Ova približna teorija odnosi se na spregnute presjeke kod kojih se u betonskoj ploči
ne javljaju prsline.

Brojne vrijednosti ovih napona, u konkretnim proračunima spregnutih konstnikcija

moraju biti manji od odgovarajućih vrijednosti, definisanih u pravilniku (29).

4«2 G r a n i č n o stanje upotrebljivosti

Granično stanje upotrebljivosti je granično stanje koje odgovara wsloviraa nor¬

malne eksploatacije konstrukcije. Normahii uslovi eksploatacije obe�bjedjuju se
kroz elastično ponašanje konstrukcije u svim fazama djelovanja už ograničenje de¬
formacija i pukotina u betonskoj ploči.

U upotrebna granična stanja ulaxi i pojava zamora u zavarenim spojevima čeličnog

nosača i na /.avarenoj vezi. 2a nosive konstrukcije željezničkih i putnih mostova
obavezna je provjera zamora kada je broj promjena veći od 10�, a razlika At veća
od 20 N/mm�.

Otpor konstrukcije odredjen je rasporedom napona po teoriji elastičnosti za sve kkise

poprečnog presjeka, sa faktoroni sigurnosti 7 1 za eksploataciono opterećenje.
Naponi za čelik moraju biti manji od a za beton od Ove vrijednosti
napona ne treba oporedjivati sa dozvoljenim naponima, koji su znatno manji, kod
proračuna preko dozvoljenih napona.
4«2/l An al i z a k r u t o g sprez ai ij a po t e o r i j i el a st i čno st i

Osnovne teoretske postavke i dokazi, proračuna krotog spresanja po teoriji elastičnosti

detaljno su obrađjeni u prethodnoj tački 4„L U odnosu na, tackn 4.1, ovde će sa
saroo preći na novfe medjunarodrie oznake geometrijskih karakteristika presjeka i
dragih veličina u skladu sa (30).

4=2,1.1 G e o m e t r i j s k e kii-rakteristike, raspored sila u p r e s j e k u i naponi u

vremenu � rs 0
Površina idealnog ili spregnutog presjeka Ai

—'Ai ili A!'i — "f- (4.55)

rt
(fi = Ea/Ei, n = l/n = Ži/Ea)

Odstojanje težišta i prema siici 4.L

Ah ~
(l(X — • a, ... 'G (4.56)
nAi Ai

Statički morneriafc površine Si

Ay
— • 05 ™
Ah
™ .a
'

(4,67)
n nAi
Idealni momeiifciiiercije spregnutog presjeka (bes iivodjeoja površine meke armature
i kablova)

Ji — Ja "f """ ' Jb + "'"A}} ' af -f Aa °

n n
(4.58)
==

T3.a

o
x:

Slika 4.1 Geometrijski odnosi, raspored sila i naponi u spregmitom presjeku

50
Vanjsko opterećenje sa nedužnom silom "iV" i momentom savijanja "M " dijeli se
Ea betonsku ploču i čelični presjek.prema sljedećim igrazima:

Ni = �Ni + "Nt = N- + M • (4.59)

n • n ■ Ji

Nh - je Bormalna sila koju prirna betonski dio spregnutog presjeka, saglasiio izve¬
denom izrazu 4.25.

Ai n ' Ji

= + = N-� + M-
" (4.60)
Na je B o m a l o a sila kojo prima čelični dio spregnutog presjeka, sagiasiio igvede-
Eom izrazu (4.25).

Momenat koji prima betonski, odriosEO čelični dio presjeka

■
Mi = Afo = Af (4,61)
'M-�, �

Izrazi napone, saglasEO izrazima (4.22) i (4.23)

N M
O-a = "J- -f - - r y i
Aa Ji
l,N M , , �

Kada na spregnuti presjek djeluje samo vanjski momeoat, što je u praksi najčešći
slučaj iz izraza 'lo, napone otpadaju članovi sa N.

4»2™1.2 G e o m e t r i j s k e karakteristike, r a s p o r e d sila ii presjeku, i n a po ni ii

vremciiiii i

Protačuii napoEa i deformacija spregnutih presjeka po teoriji elastičnosti n vremenu

" f ' pod djelovanjem stalnih uticaja uključuje, i efekte reoloških osobina materijala
(betona).
u tački 4.1.1 data je veza izmeđjn napona i deformacija beton kao viskoelastiČari
materijal, tj. materija! sa reološkim osobinama.

Polazeći od ove veze izrazi (412) u tački 4,L3 izvedeni so za iiapoae u spregaiitom
presjeku n vremenu t (izrazi 4.53 i 4.54) pa se ovdje nece ponavljati,

Postoje i drugi postupci sa proračun iiticaja u spregEiitiom presjeku ii vremeaii

na što Bpiićuje i tabela 4,L

Dalja istraživanja reološkiti osobina materijalaj posebno betona, resoltirace ra�vo-

jem teorije spregnutili konstrukcija.

43.2 A n a l i z a iitic aj a deformacije b e t o n s k e ploče isa spregnutom nosaču.

Skupljanje betona i nejednake promjene temperatare i�asivaja deformacije armirsEO

betonske ploče kojima se posredstvom moždaaikaj siiprostavlja čelični n.osač kao dio
jedinstvenog spregRiiiog presjeka.

A, r~-i
!. 3ET. PLOČA
-ĆEUĆNl NOSAČ

Slika 4.2

Ukupiia slobodna deformacija betonske ploče A može se izraziti preko jedinične

deformacije koja je proporcionalna djelovanju sile P (slika 4,2).

P - €b ' P ' Ah (4/)4)

Slobodnoj deformaciji betonske ploče suprostavlja se spregnuti nosač posredstvom

moždanika (slika 4.3).

K- MOZDANICI

Slika 4.3

52
Is usiova ravnoteže na betonsku ploču djeluje ekvivalentna sila P kao vanjsko
opterećenje, koja se posredstvom sredstava za sprezanje (mpždanika) prenosi u
težište idealnog - spregnutog presjeka (slika 4.4).

Slika 4,4

Naponi u armirano betonskoj ploči: - od vanjskog opterećenja (natezanje) F/Ah

- od spregmitog djelovanja (pritisak)

Naponi u spregontom nosaču:

P-ab
� �
n ' Ai n ' Ji
Ah

Ako u ovaj izraz uvrstimo vrijednost sa P iz (4.64) i oakoa sredjivanja dobije se

definitivan hmz za napon u betonu:

n= • Eh •
r-! / i "• —J—Vi) \
(4 J 5 )
Ai Ji

Napon u rubovima čeličnog nosača

ea "
±
—— -yi
�8 J%

Nakon Evodjenja vrijednosti za P ig (4.64) i sredjivanja dobije se:

Ah. Ai'Uh .
Ch ' Eh ' —(""1 ± (4,66)

Izvedeni izimi 4.65 i 4.66 za napone mogu se primijeniti za proračiiB. napona n

spregnutom presjeku od uticaja neravnomjerne promjene temperature aa spregnu¬
tom presjeku ako se deformaciju, betona stavi vrijednost � ■A•1

Koeficijent toplotnog širenja čelika (a približno i betona normalne gustoće) �

L2-10-��

53
Pri kmjeni temperature graka čelik se brže zagrijava. Betonska ploča ima znatno
manju (cea 50-puta) provodljivost topiote.

Slika 4,5 Piomjena temperatureu čeličnom nosaču i betonskoj ploči spregnutog presjeka

Za statički odredjene spregnute nosače (uz dosta aproksimacije) usvaja se'skokovita

promjena temperature za A'� na preiazu is betonske ploče na čelični riosač, a za
statički ii-eodredjcEe sisteme ravnomjerna promjena temperature po cijelom presjeku
(si. 4.5b).

Neravnomjerna promjena temperature ne spada u stalne utidaje (vidi tačku 4.1) pa

proračun napona važe geometrijske karakteristike spregnutog presjeka �a kratko¬
trajna opterećenja i

At ' - --(I - Vi) (4.67)

Ai
At- E i ■ ��(�4 : i'
•Vi) (4.68)
Ai

Istraživanja i ispitivanja na i�gradjehirn spregnutim mostovima oka:suju da su uticaji

dnevne promjene temperature i njene propagacije u spregnutom, presjeku gnatoo
složeniji kao i slika napona i deformacija kao posljedica toga uticaja. Za sada je
sigmrB.o da su ti uticaji matno, dva do tri puta veći od vryednosti koje se dobiju
ovim. pojednostavljenim proračunom.

Ako se preko ovih izrada za napone žele sračunati i uticaji od skupljanja betona
deforoiacijii betona ušima se zavisno od uslova u kojima se odvija proces
skupljanja (tačka 3,2.5.2). Obzirom da skupljanje betona spada u kategoriju stalnih
spoljnih uticaja koji se mijeiijajti u funkciji vremena
' pa se moraju uvažavati reološke
osobiee betona, ■ ■

Za ovaj slučaj izdvojenog proračuna napona od skupljanja može se koristiti približna

metoda sa efektivnim modulom elastičnosti (koji je već s�astario) prof. Eritg-a.

54
Foređ uvrštavanja adekvatne vrijednosti za potrebno je geometrijske karakteri¬
stike presjeka, gdje figuriše koeficijent n, zamijeniti (reducirati) sa nt

fit = n(l -f 0, 52 ' (fi) (4.69)

Naponi od skupljanja betona i nejednake promjene temperature kod statički odred-

jenih sistema isti su duž cijelog raspona,

'
% Ga\-nEZULTUJUGi HAPONi
1 '-NAPONI U SPREGNUTOM PRESJEKU
— NAPONI u! BETONSKOJ PLOČi
■
Slika 4.6 Naponi od skupljanja betoma i nejednake promjene temperature u spregnutom
presjeku

4.2o3 'CJgibi i Badvišenja s p r e g n u t o g nosa ča

Proračun ugiba spregnutog nosača potreban je da bi se koo.statovaia krutost kon¬

strukcije i odn,os te krutosti prema dozvoljenim deformacijaBia. Na osnovu sraču¬
natih ugiba odredjuje se nadvišenje čeličnog nosača koje se realiz�uje kod radioničke
i�ade. Eadioničko nadvišenje se uzima 1,3 - 1,5 veće od sračunatog ugiba nosača,
iz fa�logašto se dio Badvišenja izgubi kod-i7.rade radioničkih i montasuih nastavaka.
Bolje jcj h estetskih i ekspioatacionih uslova, da izgradjeua spregnuta konstrukcija
zadrži dio nadvišenja.

Ugibi se jraČuEaju po fazama rada nosačaj cijelo stalno i polovinu pokretnog

opterećenja. Za fase kada opterećenje prima sam čelični nosač, ugib se računa prema
karakteristikama čeličnog nosača i statičkom sistemu nosača u toj fazi. Za fa7.e
kada opterećenje prima spregnuti nosač uključujući i uticaje od tečenja i skupljanja
betoiias" se račuua sa karakteristikama spregnutog, nosača u vremeau t � i
i — too j sagtono st�.tičkom sistemu uosača u toj fagi rada. Eež;ultirajući ugib je
algebarski �hir ugiba po fazaoia. Naši propisi obavezuju na dokag ugiba, ali oe daju
mjere dozvoljenih ugiba. Jedno od graxiicniii stanja upotrebijivosti konstrukcije
obavezuje aa ograničenje deformacije. Prema Švajcarskim propisima SIA 161 ova
ograBiČe�Ja iisiiose:
" sa putue mostove L/500;
- za Mje�uicke mostove L/800;
" ga aosaČe u visokogradnji L/350 (L/500 ako se na nosače oslanj'aju zidovi);
- sa kougolne nosače uzima se dvostruki raspon konzole.

55
 4.2.4 Smifiuće sile n a sp o ju čeličnog n o sa č a i a r m i r a n o b e t o n ske ploče

Na diferencijalnom odsječku Rosaca đx, prema računskom modelu sa slike 4,7,

djeluju naznačene sile.

Slika 4.7

Is iisiova ravnoteže horizoiitalniii sila na dif�reiicijaliaom odsječku:

= ili
'
T(�.)-dx = dN{x)
,-rv �
"" a;
=
&

Smičiića sila na jedinica dužine Eosača To je:

�
Ji
iS.
dx =!«
�iV«
5.- ■
{AM)
Ji

Qm - traEsverzalna sila u presjeku '�X" nosača;

Si i Ji so poznate karakteristike spregnutog nosača u presjeku ''X'' a lačiinsjii se

'
sa odgovarajoćim faktorima redukcije.

no, 2,3. i --io i rit

Za'iiticaje od skupljanja betona i nejednake promjeine temperaturej smiciica sila T

je približno konstantna (ako je presjek nosača konstantan), fe uvjeta ravEOteže aa
krajevima nosača mora biti
�sk,h.iie.mp � ""-�a � N'y N � (4.71)

56
Ako za uvrstimo -vrijednosti h 4.66 i 4.69 m odgovarajuće transformacije dobi¬
jemo:

Zt = +c, -Et-nf -%-(/« + ■�) (4.72)

a ■ Jg n

Ako 2a uvrstimo vrijednost m 4.68 m odgoTM-aJiice traMforme�e dob�amo:

21 = ±at ■ At-Ei-n- • (J« + —) (4.73)

Smičoca sila od skupljanja betona i teraperature ima prem� arediai uosaes,

tj. suprotan od smjera smičtice siie koja Baataje od gravitaciosih optere&i�'a. Ove
sile trebalo bi preuzeti na krajevioia nosača, što je, Es||e<l elastičae popMitiji'�o�ti
moždanika, praktično neizvodljivo pa se te sile preuzimajui n a duiini L/10 koja
mora biti manja od suđjeluji�će širine betonske pi<xe (slika 4.8).

F IT.m
.2Uma
b STVARMS DUA0RAM SHJČUĆSH SSIA

b'�L/lO <

Siika 4,8

4.3 G r a n i č n o s t an j e nosivosti

4.3.1 Op će ni to o nosivosti

Granično staaje nosivosti je granično stanje u kome spregnuta koristrakcija ili njeni
dijelovi mogu preu:seti vanjske uticaje uvećane faktorom sigurBosti.

Dokazom nosivosti doka'/Aije se da naprezanja od računskih opterećenja pomiioieEa

faktorom sigurnosti 7 = 1,60 ne prekoračuju otpornost spregiiote koEStrukcije ili
njenih dijelova,

57
Granični naponi su naponi koji pri dokazu nosivosti ne mogu biti prekoračeni,
Granični naponi za Čelik moraju biti manji od granice razvlačenja psa, � za, be¬
ton od

Prema SIA 161 (Svajcarske norme 2a čeiične i spregnute konstrukcije h 1979. go-
dine) za sprovodjenje dokaza nosivosti postoje ovi postupci:

Tabela 4.2 Postupci za dokaz nosivosti

Proračun presječnili sila Analiza otpornosti poprečnog

Postupci
presjeka
■}
X elastično elastično
2 elastično plastično
3 plastično plastično

Dokaz nosivosti, kada'se prosječne sile računaju po elaističnoj" metodi obuhvata

dokaz potrebne otpornosti poprečnih presjeka i stabilnost pritisnutih elemenata
konstrukcije," Pretpostavlja se elastično ponašanje svih konstruktivnih dijelova i
nerna preraspodjele presječnih sila usled plastičnih deformacija.

Analiza otpornosti poprečnog presjeka po teoriji elastičnosti karakteristična je po

neograničenoj primjeni Hukovog zakona. Rubni naponi moraju biti manji od grani¬
čnih napona. Pritisnuti dijelovi poprečnog presjeka uvode se u proračun sa reduko-
vanom. sudjelujućom širinom.

Analiza otpornosti poprečnog presjeka po teoriji plastičnosti zahtijeva kompaktnost

čeličnog presjeka koji omogućuje plastičnu deformaciju sa Smax

Sg - je deformacija na granici razvlačenja čelika.

Za naše proračune, u ovoj fazi razvoja teorije i aplikacije, interesantan je postupak 2,

tj„ proračuo presječnih sila preko teorije elastičnosti, a analiza otpornosti spregnutih
presjeka po teoriji plastičnosti. U odnosu na postupak 1 koji je do sada bio u
primjeni postižu se odredjeni ekonomski efekti.

4,3»2 Plastična anal iz a otpornosti spregnutog p r e s j e k a

Osnovne pretpostavke ga analizu otporilosti spregnutog presjeka po teoriji plastičnosti

osobine Čelika i betona mpraju biti poznate do loma;

presjek je kompaktan, tj. ima dovoljnu sposobnost rotacije;

58
 - presjeci ostaju ravni sve do loma;

betonski dyeiovi n lategaiitim goiiama ne nose;

- sredstva spremanje moraju osigurati ve�u (spremanje) ismeđju čeličnog nosača
i betonske ploče sve ,do loma. Stepen spremanja mora biti provjeren i dokazan

(4.74)

- je ukupna kotissontalna smičuća sila izmedju betonske ploče i čeličnog iriosača

od oslonca do presjeka u kome se raČUEa momenat nosivosti.

Plastična analiza može se odnositi oa čisto savijanje, kada je spregnuti nosač opterećen
saaio na savyanje (što je slučaj za presjek n sredini nosača opterećenog ravnom¬
jernim opterećenjem) i na savijanje sa smicanjem. U ovoj tački biće obradjea
uopšteniji i najčešći slučaj, tj. savijanje sa smicanjem. Kod čistog" savijanja Mps >
jiM� + Mp). Kod savijanja sa smicanjem Mpi�g > y{Mg + Mp).
Polazi se od uobičajene pretpostavke da se sile smicanja preu�žimaju samo sa ver¬
tikalnim limovima čeličnog nosača, pa se traži redukovana debljina vertikalnog lima
"red. preko izraza

(4.75)

- je normalna debljina vertikalnog lima

Q '• je maksimalna poprečna sila

Qpl - l -�Q = �3 ' hs (4.76)

kg - je visina rebra čeličnog nosača.

Redukovana površina čeličnog presjeka red.

red. Aa — red. ■ hg + +K ■K (4J7)

59
Za iznalaženje momenta pune plastičnosti Mpi treba daje poznat'položaj neutralne
linije plastificiraii.og presjeka.

Položaj neutralne linije računa se h iislova ravnoteže � unutrašnjih sila

�pl,a i
red ~ je plastična sila rađiiciranog čeličnog presjeka.

red, Npt�a ='red. ■ 0�,

(4.78)

Npi j - je puna plastična sila betonskog dijela spregnutog presjeka

■ Pm
Npi�i, = (4.79)

4.3.2=1 , N e i i t r a l n a osa leži ii b e t o n sk o j ploČi

Ovo je najčešći slučaj i nastupa kada je:

JVp;,j > ređ.iVpi.a

■ Neutrolna oso

d, ►/3rk- b-X
� rt '

red. A „-/a
Q ' sa

Slilca 4,9 Momenat pune plastičnosti Mpi,Q kada je neutralna osa ii betonu X <

'b'X tt d.Afs. '

red. Aa • P$a
■ (4M)
Pm • �
™ red, A(i '
�pl,Q 0(�{za x/2) (4.81)

60
4.3,2,2 Netitraliia osa leži ti g o rn j e m po j a s u čeličnog nosača d < x < 'd-�tQ

Npi,h - red, Npi�a

red. Aa " T&d. tg • hs to ' ho tu '
- P m ' �' đ h
X = dt-i- red.yiaAa (4.82)
2i>o0,.

■ ~
Mpi.Q = red.
-
f}„{xa 26oAa(« (4.83)
2 d)|

db /3uh- b-x
tn-
2/3sq- bo(x-d�)

Slika 4.10 Momenat pune plastičnosti d < x < d-j-iQ

4,3,2.3 Meutralr�a o s a leži ii- vertikalaoiii limu čeMenog nosača x > d-j-iQ

Npifi < red. iVpi,«

b

/�Rb- b'db

2/3sQTed.t (x-dftj

Slika 4,11 Momenat pune pla,stičnosti '&& x > d -j-U

61
 A-a/Ssa --
�R}) ' h to ■ h

�pi,Q -�aPsai��a �0 * �0 ' /�5a(�& "f" �o)

5 KONSTRUKTIVNE M E TO D E
DJELOVANJA N A ' S P R E G N U T E
PRESJEKE

5 J. O p ć e n i to o konstruktivnim, metodama djelovanja na. spre�

g n u t e presjeke

Razvojem i primjenom konstruktivnih ■metoda djelovanja na spregnute nosače želi

se kod svili vrsta objekata i n svim uslovima proširiti obim sprezanja i na cjelokupnu
vlastito težinu konstrukcije. Ako se podsjetimo da vlastita'težina kod spregnutih
konstrukcija, u zavisnosti od namjene objekta, čini 40-60% ukupne težine tada je
jasan i ekonomski interes da se i ovaj dio težine preuzme spregnutim presjekom.

Znamo da se u nosivi dio spregnutog presjeka ne rnože uključiti betonska ploča sa

prslinama, pa se tim ograničava primjena spregnutih presjeka samo na jednoznačne
momente. Prednapreganjem kablovima betonske ploče uvodi"se vještački pritisak,
a time i ona postaje aktivni dio spregnutog presjeka. Primjenom prednaprezanja
betonske ploče ili čeličnih nosača proširuje se primjena spregnutih konstrukcija na
kontinuahie nosače i okvire, tj. na sve statičke sisteme.

Raznim formama prednaprezanja čeličnog nosača u radionici i na gradilištu stvaraju

se i konzerviraju o njemu naponi suprotnog znaka od napona u eksploataciji, čime se
ostvaruju ekonomski efekti. Primjenom elastičnog sprezanja utiče se konstruktivnim
.mjerama na smanjenje smičuće sile na spoju čeličnog nosača i betonske ploče uz
istovremen.o smanjenje normalne sile u betonu i čeliku.

Diskcmtinualnim spremanjem smanjuje se normalna sila na dijelovima nosača sa

najvećim momentima i u području koncentrisanih sila.

Razvoj i primjena spregnutih konstrukcija obogatiće forme konstruktivnih djelo¬

vanja na spregnute presjeke.

U tački 10 J detaljnije su razradjena konstruktivna djelovanja i forme sprezanja u

oblasti mostova.

63
 5«2 U ti caj i od prednaprezasija k ab l ov i ma ar mi r an o - b et o n s k e
ploče H s p r e g n u t o m p r es j eku

Za smanjenje ili potpuno neutralisanje napona zatezanja ii armirano-betonskoj ploči

spregnutog presjeka koriste sa kablovi od visokovrijedBOg čelika. Kablovi se po»
stavljaju u težištu betonske ploče i utežu se siakoE sto betoo postigee potrebnu
čvrstoću. Pored napona pritiska koje kablovi igiaMvajii u" betonskoj ploči, Bji~
Iiov ekscentričan položaj djeluje kao vanjska sila iia spregmitom presjeku. Nakon
utesaoja i injektiranja kablova i kablovi postaju nastavni dio spregnutog presjeka,
pa za iznalaženje Rapona za preostale fa�e i opterećenja treba računati sa aovim
(povećanim) karakteristikama presjeka.

Slika 6,1 Spregimii presjek sa. Icablovima

T; firrr� a
Ga

— Ai -f (5.1)
nk
(5.2)

" je površina
idealnog presjeka sa kablovima;
J- " je momenat inercije idealnog presjeka sa kablovima;
/ " je rastojanje ismedju Ti i T-� tj. pomjeranje težišta Idealnog presjeka usljed
okljočivanja i kablova u presjek spregEiitog Bosača.

Kada u težištu betonske ploče spregnutog presjeka djeluje sila od prednaprezaiija

F (presjek kablova nije uključen u karakteristike spregnutog presjeka), raspodjela
unutrašnjih sila je:
- uzdužna sila u kablovima
N =P (5 J)

- uzdužna sila u čeličnom nosaču

Na
KT -i-i PO ' O.� � -gt ' JiT A ' Ai
A '
D
j~(�f Fa \
—- *
/ —

� . (5;4)

64
pri Čemu je � � gianemareao je (J� � 0)
~ iizdiižEa sila n armirano betonskoj ploči

(5=5)

- momenat savijanja n čeličnom nosaču

M� = P-m-'� = P-�-�-a = T-a-0 (5.6)

Ji Ji Ai

" momenat savijanja u betonskoj ploči

Mt = P -ai - =P■ P-a - fi (5.7)

n- Ji n' Ji Ai Ja

Kod statički seodredjeBih sistema ovako doMjene Miiitarnje sile od ufclcaja kablova
i�mjeiaice se u vremeim t
— iisijed reoiošlcih c�obina materijala (tečenje i sku¬
pljanje betona i relaksaxija visokovrijednog čelika ga predaaprezaeje).
i

5.3 Uticaji od predrapresarija čeličnog nosača i

!

Ovdje ce se analizirati samo iiiicaji od prednapre�anja čeličnog nosača kod statički

određjenih sistema - grede na dva oslonca. Prednaprezanje se može obaviti Ea
gradilištu prilikom montaže ili u radionici pri proisvodaji čeiičnih Eosaca.

BoB.l P r e d n a p r e z a i i j e čeličnog nosača n a gradilištu

Za prednapre�anje čeličnog nosača koriste se ptivremeEi osIoKci iiEiitar raspoBa

nosača. Ovi privremeni oslonci (jarmovi) obično služe i m moatažu aavlaceajem
čeličnih nosača. Broj jarmova zavisi od veličine rasporiaj Hačiiia moEta�e i karak¬
teristika koEstnikcije. Najveći efekti, m najmanja ulaganja, postižu se sa jedixim
privremenim osloncem u sredini raspona sa koga se đjeleje Mdra-ulickim presama
prema fazama sa slike 5.2,

65
 Siika 5.2 i

Faza (a)

Montaža čeiičniii nosača navlačenjem sa čela preko pomoćnog privremenog oslonca - jarma
u sredini raspona.

Faza (b)

Sa privremeiiiog oslonca djeluju hidrauličke prese i ostvaruju deformaciju nosača 55a veličinu
je sila 11 presi. Krajeve "A" i "/i" nosača treba ankesisati za preuzimanje
negativnih reakcija i R'��.

Faza (c)

Vrši se betoniranje kolovozne ploče. Pnvrem.em oslonac prima reakciju Rc + P na koju se

i dimenzionira. Nakon završenog betoniranja vl osloncima A i B djeluju pozitivne reakcije.

Faza (d)

Nakon očvršćavanja betona uklanja se privremeni oslonac. Spregnuti presjeci glavnih

nosača primaj« silu R!q -f- P (apiicirajuća sila), ostatak stalnog i korisno opterećenije.
0 zavisnosti od veličina A, odnosno sile koju izazivaju prese sa jarma, postiže se
potpuEO ili djelimicno spreg:anje nosača i sa opterećenje od vlastite težine.

66
Krajnja vrijednost za A ograničena je napo-nom zatezanja u gornjem pojasu. Ovaj
napon se može koristiti do dozvoljene granice za fazu montaže.

U brojnom primjeru tačka 10J.2 korištenje ovaj postupak prediiaprezaoja čeličnog

nosača na gradilištu.

Kod visokih prepreka i teških uslova za temeljenje nije ekonomična primjena privre-
rnenih oslonaca - jarmova sa unošenje kontra napona u čelični nosač pa se pre¬
poručuje primjena kablova.

Kablovi za prednapresanje ođ patentirane žice (j) 5 iii 7 mm (sistem IMS, BBEV ili
neki drugi) posta,vljaju se privremeno (iii stalno) u zoni donjeg pojasa sa ciljem da
se u čelični nosač unesu željeni n.aponi do granice dozvoljenih napona u čeličnom
nosaču. Mogući položaj kablova na čeličnom nosačn sa dijagramima momenata koje
izazivaju vide se na slici 5.3.

(a)

M-XK-eK

(b)

(C)

Il@i
(d

Slika 5.3 Prednaprezaiije čeii�-nog aosača kablovima

67
5.3.2 Prednapre�anje čeličnog n o s a č a n r a d i o n i c i

Od 1951. godine u Belgiji, a kasnije i u drugim zemljamaj proizvode se i primje-

Ejiijn specijalni "PREFLEX" nosači sa nh izvanrednih osobina u pogledu nosivosti
(primjenjuju se za velika opterećenja i veće raspone) ekonomičnosti, brzine gradje-
nja, male konstruktivne visine i malih troškova ga održavanje.
"
Postupak proizvodnje i primjene Preflex" nosača po fazama prikazan je na slici

I
5.4.

u
[a) U radionica dol�i čelični valjani ili gavareni I nosač odredjene dužine nakrivljenom
obliku;

I
(b) Na nosač djeluju aplicirajiiće sile koje isa�ivajis kontra deformaciju i napone u
čeličnom nosaču; !

MB 60
(c) Utezanje adhezioni'h kablova (ili polaganje kablova u cijevi), betoniranje donjeg po¬
jasa, stvrdnjavanje betona;

i
s

(d) Uklanjanje aplicirajtićih sila, prednaprezanje kablovima (sječenje adhezionih kablova.)

sa ciljem da se u donji pojas unese što veći pritisak. Nosač je spreman za transport
na gradilište;

te

[e) Montaža nosača na mjestu u konstrukciji� betoniranje gornje ploče, stvrdiyavanje

'
betona� završni radovi i eksploatacija

Slika 5,4 Proizvodnja i primjena "Preflex" nosača

68
 MOŽĐANIC! ZA SPREZANJE U GORNJOi KOČI

BETONA A SE U II FAZI JH S!TU"

VALJANI ILI ZAVARENI I NOSAČ

KA ARMATOi
A U DONJOJ ZONrMSN.'
OVE ARMATURE MOZDAHICI

15-40 KABlOVf lA PREDMAPRE�ANJe

DONJI POJAS SE BETONfRA U

45-100 cm RADIONI SA MB 60

Slika 5.5 Karakterističan poprečni presjek �Preflex," nosača

Neke bitee Bapomene vezane za. konstruisanje i primjenu ''Prellex" siosaČa:

" odnos površine betona i čeličnog nategnutog pojasa mora biti manji od 7;

- smiČuće sile proračun sredstava sa spremanje (moždanika) uzimaju se 15%

veče nego kod Eormalnih spregnutih nosača;

- Preflex nosači se mogu raditi sa ili bez prednapK�anja donjeg pojasa. U

sliicaju kada se ovi nosači rade hez prednaprezaiija treba računati sa dijelom
ispucale površine betona;
" Preflex nosači hez predttap?esaiija donjeg pojasa ne primjenjuju se sa mostove
i slične konstrukcije.

5.4 Analima elastičnog sprezaiija

Pod ela�stičEim spre?.arijem podrazumijeva se takav stepen spremanja (sa odredjenom

elastičnom konstantom) koji omogućava elastične pomake betonske ploče i čeličnog
Eosača na dodirnoj površini.

69
 KRUTO ELASTIČNO
®-
SPREZANJE
SPR E ZAN JE

Slika 5.0

Pod i je predstavljena deformacija poprečnog presjeka-ođ vanjskog momenta M

kod krutog sprezanja kada je � 0.

Pod 2 je predstavljena deformacija poprečnog presjeka od vanjskog momenta M

kada je došlo do klizanja - poniaka na vezi izinedju betonske ploče i čeličnog nosača
veličinu 8 koja se đefiiiiše kao konstanta elastičnog sprezanja.

Vanjske uticaje rastavljamo na komponente N'h� Na, Mf,, M«.

Nepoznatu veličinu S nalazimo iz uslova ravnoteže kako je to grafički prikazano na

slici 5.7-

Pored ranije navedenih pretpostavki uvodimo i nove:

- neprekidnost veze izmedju betonske ploče i čeličnog nosača defmiše se sa kon¬
stantnom elastičnosti "C" pa je: :
elastično klicanje

K � (\ Q\

- presjek spregnutog nosača je duž raspona konstantan.

IJslovi ravnoteže i iisiovi kompatibilnosti (jednaka zakrivljenost oba elementa od

djelovanja vanjskog momenta M), biće:

dx A M r. Mfc + M,

-Miu.

Slika 6.7

70
Odnosi deformacija na diferencijalnom elementu dx biće:
(IIP
(dx -f A đxa) — {dx A dxi�) — dS
G
Adxa Adxff 1 dT
(5,10)
dx dx C dx

Deformacije na spoju:
c, — - H .. I d

(5.11)
iT — � ~ — /y „ j__
C /I j�
E�-Aa � Bc-i« v" 2�

Ako vrijednosti ,5.11 vratimo n igraz 5.10 uk korištenje uslova h 5.10 i eirijeiiice da
dobiće se:

/ 1 , 1 A Ma 1 d�N , ,

) V £„ • yl„ i?j • 7'i j Ea -Ja C'

Sredjivanjem izraza 5 J.2 dolazi se do diferencijalne jednačine drugog reda (Hoischen)

koja rješava problem elastičnog spre�.anja� a koja glasi:

d�N .2
~f 7�0 (5.13)
dx'�

N- je normalna sila n betonskom, odnosno

, /V . čeličnom
A'f dijelu presjeka
M - je momenat savijanja u nekom presjeku spregnutog nosača od spoljnjeg optere¬
ćenja

�
2 � _____ •'�i �p
at ' Eh • Fh • {Jh ' "■ • Jcj
a
- 'C
Eh{h 4: n J�)

Za svaki slučaj poprečnog opterećenja može se riješiti diferencijalna jednačina

uzdužnu silu N = N{x)� koristeći se ivičnirn uslovima.za odredjivanje integracionih
koiistanti.

Iz odnosa T{x) dobijamo dijagram smičuće sile T u dodirnoj spojnici.

71
Za nosač na dva oslonca za rasne vrste poprečnih opterećenja koja su česta n praksi
lloischeo je dao rješenja za. N i T.

Za ilustraciju daje se primjer grede na dva oslonca sa kontinuiranim opterećenjem

f (slika 5.8).

SMICUC! SPREG

S l i ka 5 J Slika 5.9

Nq i To znače normalnu i-smičiiću situ kada na čitavoj dužini nosača postoji kruto
sprezamje pa je:

Nn = ■M (5.14)
Ji

To = i�Li!
±.Q :5.15)

odnosno 5

N � Noil-
COS
i -» .16)
x(i — COS

1 mihu>{� — x)
T:=�To — (5.17)
(4 x)u> COS /l Y

cehom
Kada nam je posriata uzdužna (normaka) sila iV, mogu se odrediti Ma
Bosač i Mh betonsku ploču, iz obrasca

Mg Mb � M ~ N-a
(5.18)
Ea 'Ja Ja �b ' Jb ■
+

72
 Sa ovim su odredjeiie veličine potrebne za izračunavanje normalnih n a p o n a u be¬
tonskom i čeličnom dijelu spregnutog presjeka.

Elastično sprezanje se očituje u smanjenju normalne i smičuće sile u nekom presjeku,

a momenti Ma i Mf, se povećavaju u odnosu na kruto spremanje.

Za slučaj kada je <C J« naponi u betonskoj ploči opadaju jer pretežno ovise od
normalne sile N , u čeličnom nosaču rastu, naročito na gornjoj ivici.

Koristi od teorije elastičnog spremanja dolaze do izražaja kod mostova većih ra��pona
kada su uobičajene (funkcionalne) dimenzije kolovoznih ploča nedovoljne ga preuzi¬
manje uzdužnih sila krutog sprezanja, a čelični nosač je-vrlo visok.

Praktično korištenje efekata elastičnog spremanja je dosta složeno jer zahtijeva pose¬
ban konstruktivni element - smičući spreg.

5 »5 Analiza diskontiiiiialiiog spremanja ■

Smanjenje normalnih sila može se ekonomičnije postići sa diskontioualnim sprezia-

njem.

Na relativno većoj dužini nosača u zo nama maksimalnih negativnih (ili pobitivEih)

m o m en a ta izostaje sprezanje bez poprečnih prekida u j;loči koja djeluje kao 'za-
tega. Na tim djelovima nema smičućih sila igmedju betona i čeličnog nosača, p a je
normalna sila konstantna u oba ma,terijala (čeliku i betonu),

'd:
IŠPREGNUIO SrRL3Nlir

,0__ HESPREGNUf

(u1

Slika 5.10

73
uzdužna sila, na dijelu nosača gdje je izostalo sprezanje, dobije se vi usiova podje¬
dnake deformacije dužine I za Al betonskih i čeličnih vlakana.

N M, d � N y Ma , i, ,

a;=0 x~0

Iz jednačine za Ae i usiova kompatibilnosti kao kod elastičnog sprezanja, dobije se:

� �
Ei- Ji E7- J a Ea ■ Ja + Et ■ Jf,
f

i'b ' 1 / �
-n/f • dx — n/f
N — :r" • I M "" �e.sr.vrij
n ■ Ji e J Ji
x~Q

■
(5-21)
Ji

Na dijelu gdje je izostavljeno sprezanje normalna sila je ista kao kod krutog sprezanja
ako se 2;a M uzme Me sr. vrijednosti, tj. srednja vrijednost momenta na dijelu "e",
što je znatno manje od max. M u oslonačkirn zonama i ispod koocentrisanih sila.

Za uticaje od skupljanja betona i nejednake promjene temperature prekidi spremanja

nemaju nikakvog uticaja na presječne sile, jer se ukupna smičuća sila prenosi na
krajevima nosača gdje postoji kruto sprezanje.

'/

74
6 K O N S T R U I S A N J E I PRORAČUN
SREDSTAVA ZA SPREZANJE

6«1 Opš-ta razmatranja

B.1.1 Uvod, i po dj el a

U drugom poglavlju pođ tačkom 2.3 dati su opšti pojmovi o sredstvima za sprezanje,
a u četvrtom poglavlju, tačka 4.2.4 izveden je opšti i�raz za smičuće sile po jedinici
dužine nosača, koje nastaju na spoju izmedju čeličnog nosača i armirano-betonske
■
ploče. i
Kao sredstvo sa spremanje, u dosadašnjoj praksi primjene spregnutih konstrukcija
u mostogradnji i visokogradnji, koriste se moždanici, sidra, Čepovi, trenje posred¬
stvom visokovrijednih vijaka i njiliove kombinacije. U literaturi i u praksi odomaćen
je zajednički nasiv moždanici koji uslovno obuhvata sva sredstva sa sprezanje i
dozvoljava druge bitnije podjele,
Prema načinu preuzimanja smičućili sila i ponašanja u dijagramu nosivost defor¬
macija (slika 6.1), moždanike možemo uslovno podijeliti na vitke (fleksibilne, po¬
pustljive, elastične)'i krote (nepopustljive).

Slika 6.1

75
Vitki moždanici preuzimaj u smičuće sile savij anj em, gafcezanjem i smicanj em u rji-
j ni ži m dijelovima i].a vezi za poj as čeličnog nosača, a u blizini po dr u čj a granične
nosivosti p r et r pe velike plastične deformacije.

K r ut i mo ždani ci .pr euzi maj u smičuče sile po sr ed st vo m čela smicanjem, a u blizini

p o d r u č j a granične nosivosti neznatne su plastične deformacije.

6J-.2 O p ć e n i t o o nosivost i moždanika

U tački 4.2.4 izveden je Izraz za vrijednost smičuće sile od gravitacionih opterećenj a

na ko n t a kt n o j spojnici izmedju betonske ploče i čeličnog nosača u nekom presjek«

' Qx
/-p =
io (6.

Sila ;smicanja koju pr ima j edan rrioždanik j e

(6.2)

K od pr or a č un a po teoriji elastičnosti moždani ke t r eba tako dimenzionirati i ras¬

por edi ti d a n a svakom dijelu spregnutog nosača preuz m u siie smicanj a od gravita¬
cionih (stalno i korisno opterećenje) i vremenskih opterećenja (skupljanje b et o na
i nej ednake promj ene temper at ure). Kod sprezanj a 'za korisno i ukupno stalno
opterećenj e (čelični nosač po d u pr t ili predna.pregnut prije bet onir anj a ploče) tada
kod p r o r a č u n a smičuće sile To, transver zalna sila Qx sadrži ukupno stalno i korisno
opterećenje. Kod sprezanj a samo za korisno opterećenje (čelični nosač nije p o d u p r t
u t oku b et o ni r anj a ploče pa pr euzi ma njezinu težinu) spregnuti nosač pr euzi ma
o st at ke stalnog opterećenja i korisno opterećenje. Opiti n a spregnuti m nosači ma
obuhvatili su i ovaj problem obima sprezanj a. r3a bi sredstva za sprezanje mogla
d a izdrže smicanj e kod kritičnih delbrniacija po t r e b n o j e da se riičunaju i n a 50%
st al nog opterećenj a koja prima samo čelični nosač, tako da n a spregnuti presjek
(bez obzira n a obim sprezanja) ne djeluje m a nj e od 80% stalnog opterećenja,

Ako nosivost j ednog sredstva za sprezanje (moždani ka) označeno sa možemo

odr editi r a zma k m.oždanika u presjeku " x" iz izraza:

e. = (6.3)

76
Na nosivost inoždaaiika utiču: oblik i dimenzije moždanika, kvalitet materijala
moždanika, čvrstoća betona, vrsta opterećenja (statičko ili dinamičko opterećenje),
način spajanja za čelični nosač, razmak moždanika, dimenzije betonske ploče, pro-
cenat i način armiraiija.

Vidimo da nosivost mozdaoika zavisi od niza pojedinačnih faktora kao i medju-

sobnog odnosa tili faktora, pe je nemoguće bez eksperimentalnih istraživanja na
modelima doći do zadovoljavajućih izraza za proračun nosivosti,

6,1,3 GraB-ični razmaci m o ž d a n i k a i u z d u ž n i s m i č u ć i naponi u b e t o n s k o j

ploci

Za ostvarenje jedne od Četiri pretpostavke na-kojima se zasniva ■ proračun j�pre-

gnutih konstrukcija, kontinualnost i nepopustljivost veze na� kontak tu dva različita
materijala, bilo bi poželjno da se sredstva za sprezanje realizuju bes razmaka, tj.
neprekidno Teoretska pretpostavka kontinualnog sprezanja ostvaruje se samo tre¬
njem dodirnih površina posredstvom visokovrijednih vijaka i trenjem ismedju proli-
iisanih limova sa neprekinutim uzdužnim žljebovima i bet ona ploče. U svim drugim
slučajevima sprezanje je diskontinuaino pa je ra:si3.mljiv značaj što tačnijeg defin>
sanja najmanjeg i najvećeg razmaka moždanika. i

Najveći razmak moždanika koji još garantuje kontinuitet sprezanja, mota

da bude manji od 2 do 3 debljine betonske ploče

W <(2 - (6.4)

Najmanji razmak m.oždanika (cmin) dobije se iz tri uslova:

- da nisu prekoračeni smičući naponi u betonu

ploče u kritičnim presjecima
prema slici 6.2;
- da nisu prekoračeni naponi lokalnog pritiska na čeonoj površini moždanika
prema slici 6.4;
- da najmanji razmak moždanika osigurava uslov za realizaciju Veze
(u većini
slučajeva zavarene) moždanika za gornji pojas čeličnog nosača.

Smičući naponi u presjeku betonske ploče nastaju od savijanja spregnutog

nosača, a računaju se prema poznatom izrazu:

Qx Sh. • .
� - ---- (6.5)

77
 " je transverzalna sila u presjeku "a:" nosača
Sh - je statički moment'dijela betonske ploče izdvojen presjekom, za koji se računa
smičući napon u odnosu na težište 7}
Ji - je idealni moment inercije spregnutog presjeka
� - je širina presjeka za koji se ođredjuje smičući napon.

Slika 6.2

Ako su prekoračeni smičući naponi u nekom od naznačenpi presjeka, povećavaju se

odgovarajuće dimenzije ploče, odnosno dimenzije i razmak moždanika.

Uzdužno smicanje n naznačenim presjecima betonske ploče osigurava se minimalno

potrebnom poprečnom armaturom u naznačenim ravnima smicanja prema slici 6.2.

qp Kl Lg
—- ■

n ■ OJffsv

As - je površina armature po jedinici dužine nosača u ispitanim presjecima 0-0,

1-1, 2-2, 3-3, 4-4

Lg " je mjerodavna širina površine smicanja u m m

" je smičuća sila po jedinici dužine nosača ođ vanjskih uticaja u mjerodavnim
qp
presjecima (0-0, 1-1 ...) u N/mm�

K l - je računska čvrstoća pri smicanju (r�) 0,8 (za MB 20), a 1,5 (za MB 50) u
N/mrn�

0SV ~ je granica popušta.nju armature u N/mm�

n - je broj presjeka armature u ispitanim ravnima smicanja (na primer u presjeku

M,n = 2).

78
Sračunata poprečna armatura rasporedjiije se saglasno pojednostavljenom dija¬
gramu poprečne distribucije uzdužnih smičučih napona.

B/2 B/2

Slika 6.3

Uticaj iokainog pritiska na minimalni razmak moždanika

Usijed troosnog naponskog stanja betoua ispred moždanika dopušta se povećan

lokalni pritisak u betonu ci prema izrazu

o'i ~
a (6.7)

0" - je dozvoljeni napon pritiska za odredjenu marku betona

Fi - je dodirna površina moždanika i betona

��2 površina na koju se raspodjeljuje pritisak prema slici 6.4. Uzima se za ploče
bez viita F2 = 2 • a za ploče sa vutom F2 bodo (slika 6.5)

d d.

F2 - 2đ ' F2'�- bo do�2d'

Slika 6.4 Slika 6.5

79
Granični - minimalni razmak možđanika ernin dobije se m usiova da ukupni super-
ponirani napon a-[ od dva susjedna možđanika bude manji od < 1, pri čemu
je -�2 � 3Fi, a tga ~ 1/5

'mm = 2,5 vt�ji 4- 0,56i)� -f ihibi - (hl -f 0,56i)j (6.8)

6.2 Konstraisanje i proračun vitkih moždaHlka

Prema specifičnostima konstruisanja, proračuna i primjene razlikujemo tri karak¬

teristična tipa vitkih možđanika:

- Čepovi sa glavom
~ sidra zatvorena i otvorena raznih oblika
- prednapregnnti vijci posredstvom trenja.

6.2«! Čepovi sa glavom

(

Od svih do sada-poznatih i korištenih sredstava za sprezanje, i čepovi sa glavom

se daleko najviše koriste i u oblasti mostogradnje i n oblasti vjsokogradnje. Naš
važeći pravilnik za sprezanje konstrukcije (29) nije obuhvatio i ovaj tip možđanika
h razloga što nije bilo adekvatnog iskustva i ispitivanja za defmisanje nosiv(Bti.
" "
Uobičajen naziv ovih možđanika u E>ropi je Peco", a u SAD Nelson", a odnose se
na Hrme - proizvodjača pa ih treba izbjegavati. Projektanti spregnutih konstrakcija,
koristeći podatke h literature, dosta primjenjuju Čepove sa glavom. Nacrt novog
standarda za spregnute konstrukcije (30) daje neophodne elemente za primjenu ovih
možđanika.

Prednosti možđanika Čepovi sa glavom su:

- brgo i jednostavno spajanje za čelični nosač

korištenjera ručnog pištolja za
poluautomatsko zavarivanje električnim otporom;
- zauzimaju mali prostor a time najmanje remete raspored a r matu re u beton¬
skim pločama p a su. povoljni i kod montažnih betonskih ploča;

~ kombinovan prenos smičuće sile, savijanjem, zatezanjeni i smicanjem i povo¬

ljan tok u dijagramu nosivost - deformacija, što je posebno povoljno di¬
namički opterećene konstrukcije izložene seamoroj gdje je prisutno i vertikalno
smicanje;

80
 - manja težiua 'žci 15-30% u odnosu na
druge tipove moždanika;
- postavljaju se u radionici na već gotove nosače bez posljedica na deformacije
lamele na koju se vare i hez bojazni sa oštećenja n toku transporta.

Nedostaci čepova sa glavom:

- poluautomatsko zavarivanje električnim otporom potrebna je jaka struja

p a se teško koriste van tvornica.

Materijal čepova sa glavom je hladno objikovani čelik sa zatesEom čvrstoćom sr«

4,50 N/mrn� granicom ragvlačenja > 350 N/mni� i isdiiženjem 6� 25%,

Materijal čepova sa glavom je hladno oblikovani Čelik sa ?,ateg}aom čvrstoćom

450 N/mm� granicom raz vlačen ja cr„ > 350 N/mm� i izdiižeiijem > 25%.

Tabela 6.1 Osnovne dimenzije čepova sa gia�vom

ĐIJAMETAlfCEPOVA"" rdfmmfTls 16
VISINA NAKON k( 70 80
mrn)j 100 pm
ZAVARIVANJA I 90

�l.Sd
i

35,

ti
A\
•

A
\
Slika 6.6

Minirruilno rastojanje čepova sa glavom u smjeru djelovanja smičiiće sile (u smjeru

osovine nosača) je 5d, a upravno na smjer smicanja 3,5 d. Prekrivanje betonom na
svim strana.ma ne smije biti manje od 30 mm.

Najveći razmak čepova je 600 mm. Nosivost grupisanih m.oždanika na većim T'a,z~
macima koji se primjenjuju kod montažnih betonskih ploča mora se posebno dokazati.

81
 Slika 6.7 Normativni razmaci čepova i odnosi prema betonskoj plod u pojasu čeličnog
nosača.

Slobodna površina vute mora biti izvan naz.iiačene linije A-B na slici 6.7.

Veličina dijametra čepova ograničava se do 22 mm radi postupka varenja električnim

otporom jer raste potrošnja i cijena električne energije,

Veličina dijametra se, takodje, ogra.iiičava debljinom t pojasa čeličnog novsača:

- pritisnuti pojas, < 2�5 i

- zategnuti pojas, d < I,

NosivcBt Čepova sa glavom odredjena je na osnovu mnogobrojnih ispitivanja na

normiranim modelima kao na slici 6.8.

Slika 6.8 Model za ispitivanje nosivosti čepova sa glavom

82
Granična nosivost vitkih moždanika u,obliku čepova sa glavom visine /i > 4,0 cl
odredjena je manjom od dvije vrijednosti:

(6.9)

(mjerodavno je gnječenje betona)

i?;, = (6.10)
0,7-�-ff«

(mjerodavno je otkazivanje moždanika.)

Eh " je modu! elastičnosti betona u N/mm�

0b2s - j� čvrstoća na pritisak betonske kocke (MB) u N/mm�

" j� čvrstoća na zatezanje Čelika moždanika u N/mm�
i
d - je dijametar čepa sa glavama u mm.

Kada se otpornost spregnutog nosača računa po teoriji elastičnosti, graničnu n,0"

sivost moždanika datu izraKoni 6.9 treba redukovati.

Rde =�O,6O-i�0 (6/11)

Eksperimenti su pokajali da čepovi bez glave imaju nosivost približno dvostruko

manju u odnosu na čepove sa glavom. Čepove beg glave ne treba primjenjivati
kod mostova i drugih dinamički opterećenih konstrukcija. Ako se čepovima doda
spiralna armatura prema slici 6.9 nosivost moždanika se može povećati za 20%.

• Slika 6.9
Čep sa glavom ojaxan spiralom

83
Zaprimjeijii u projekta-ntskoj praksi vrijednosti granične nosivosti čepova sa glavom
date su u tabeli 6.2.
Ta b e l a 6.2 G r a n i č n a nosivost Rj;) čepova sa glavom u kN 2a o*« > 450 N/mm� i h > 4.d

' '
"l)TTKmTKK PO T FX3 RIJ I ELASTIČNOSTI
fff.
ČEPA „ JiLASJ:K.mi5jJ__ .. _______..... ..
d (mm) P628 — 20 > 30 �28 - 2(r �628 - 3Tr f�b28 � 40
N/nirn� N/mm� N/mm� N/rnm�
13 32 42 19 25 30
16 48 63 29 38 46
19 68 89 41 53 65
22 91 120 55 71 87
(6,9) (6,10) (6,9) sa red u kc ij o m 0,6
..IZ.R.A.Z .

Veliki broj ispitivanja čepova sa glavom pokazao je da kod čvrstoća betona spregnuta
veza otkazuje usljeđ prekoračenja lokalnog pritiska u betonu, a kod viših čvrstoća
betona torn čepova nastaje smicanjem kao kod nepopustljivih nioždanika. Iz ovog
saznanja izlazi da su povoljne marke betona od MB30 do MB50.

U ranijoj projektantskoj praksi, po teoriji dozvoljenih napona, siJa smicanja koju

prima jedan moždanik debljala se iz izraza:

■Pdo.. = 0 , 4- d �'s /W �P i �

(mjerodavan je lokalni napon pritiska u betonu)

= (6,12)

(mjerodavan je napon smicanja u čeliku moždanika),

Uporedjenjem rezultata proračuna po graničnoj nosivc�ti (izrazi 6.9, 6.10) sa rezul¬

tatima po teoriji do?A'oljeoih napona (izrazi 6.11 i 6.12) vidimo da proračun po'
graničnoj nosivosti daje veće vrijednosti za nosivost moždanika što je i logično.

Već smo konstatovali da se čepovi sa glavom zavaruju poluautomatskim električnim

otporom uz korišćenje specijalnog aparata - pištolja. Zavarivanje ima sledeće faze:
a) Čep se uklješti u pištolj i sa keramičkim prstenom (sprečava prodor zraka ii
zonu varenja) namjesti na čelični nosač;

b) Prsten se automatski diže za par mm i uključuje se električni luk;

c)- B.astapa se donja površina čepa i gornja površina lam.ele i moždanika se utisne
11 rastopljenu masu, tako daj e zavaren svojim punim poprečnim presjekom� a
ne sam.o rubnim dijelom vara;

d) Skida se keramički prsten, a čep je zavaren.

84
 Slika 6.10 Faze zavarivanja čepa

Slika 6.11 Glavni nosači spregnutog mosta sa gavarenim čepovima

Ispitivanje kvaliteta zavarivanja čepova obavlja se na taj način da Be 5% moždaiiika

savije ugao od udarcima čekića kao što to pokazuje slika 6.12. Savijene čepove
ne treba ispravljati jer ako pri tom savijanju nije došlo c!o oštećenja vara ispitani
moždanik ima potrebnu nosivost,

Slika 6.12 Jednosta vna provjera kvaliteta čepova

Reuspored moždanika duž raspona čeličnih nosača vrši se m osnovu dijagrama smi-
čućih sila.

Kod dinamički opterećenih konstrukcija treba težiti ravnomjernijem raf5poredu mož-

danika duž raspona, jer moždanici u srednjoj zoni nosača dodatno su opterećeni
vertikalnim smicanjem.

Pod uticajem zona plastifikacije dijagram smičućih sila postaje ravnomjerniji što,
takodje, ide u prilog ravnomjernijem rasporedu moždanika duž ta.sponaj tj. usva¬
janju manjih razm.aka i u srednjoj zoni raspona nosača.

85
6.2»2 Sidra zatvorena i otvorena raznih oblila-i

Sidra i!i ankeri mogu se primijeniti kao samostalno sredstvo sa sprezanje kod lakše i
m i m o opterećenih spregnutih konstrukcija u visokogradnji ili fcio dodatno sredstvo
u kombinaciji sa k ra tim moždanikom.

Pored prijema, smičiiće sile sidra služe i da spriječe odizanje betonske ploče od
čeličnog Bosača pa se primjenjuju na krajevima nosača gdje se javlja tendencija
odizaiija od uticaja skupljanja betona i promjene temperature (vidjeti sliku 6.21).
Za sidra se koristi glatka armature od mekog betonskog čelika GA 240/360 dijametra
12-18 m m ,

U projektantskoj praksi i literaturi prisutno je više različitih oblika ankera. Osnovna

podjela j e na zatovrena sidra ili omče i otvorena sidra. Na slici 6.13 data su tri
karakteristična sidra od kojih su (a) i (c) otvorena, a (b) je omča,

b)
�lOd
<m
A

— —---
I
I r � 15 d
Simjer smičuce sile

Slika 6 J 3 Karakteristična sidra

DuLŽiea iibetomranog sidra u pritisnutoj zoni beton.ske ploče treba daje veća od 30
d (d je dijametar sidra). Na kraju svih tipova sidara m ora biti kuka. PreČnik omče
uziro.ati veći od 15 d, a prekrivanje betonom, u pravcu sile veće od 3 d.

Veličina sile smicanja koju preuzima jedno sidro je:

Sa - i-i' Aa- <Ta (6.13)

Aa " površina presjeka sidra

aa~ je dopuštani napon u betonskom čeliku sidra (160 MPa )

fi ™ 0,5 ssa otvorena sidra

-
/i, = 0,7 za zatvorena sidra omče
' "
86
Dimenzije vara za vezu sidra na čelični pojas treba da odgovaraju veličini smičuće
sile koju preusirna sidro.

U ranijim periodima primjenjivani su vitki moždanici od mekog betonskog Čelika u

vidu spirale (slika 6.14). Dobra strana je kontinuitet sprezanja, a loša dosta rada
oa is�radi, varenju i montaži armature ploče.

Slika 6.14 Sidra u vidu neprekidnih spirala

6.2,3 Pi'ediiapregmiiti vijci, posredstvom trerija� kao vi t ki moždanici

Spresiaoje trenjem posredstvom prednapregnutih vijaka koristi se za vezu prefabri-

ciranih (montažnih) armirano-betonskih pioča sa pojasem čeličnih nosača. Radi
visoke cijene prednapregnutih vijaka veza se prvenstveno koristi kod moiitažiio-
demontažnih objekata gdje je nezamjenjiva. Kod sprezanja trenjem betonske ploče
se pomoću visokovrednih vijaka pritisnu na pojas čeličnog nosača, tako da nastale
sile trenja preuzimaju smičuče sile od sprezanja.

Gotove betonske ploče polažu se na sloj epoksi maltera (može i cementni malter)
debljine 10-30 mm, ili na ravnu čistu pripremljenu površinu pojasa čeličnog nosača.
Neposredno nakon spajanja, spojnica je spremna da preuzme opterećenje.

Prefabricirane betonske ploče proizvode se uz uvažavanje svih tolerancija, koje vaie

ovu vrstu proizvodnje. Ako se betonske ploče montiraju neposredno ha čelični po¬
jas njihova proizvodnja mora biti u čeličnim kalupima koji jedino garautuju ravncBt
dodirnih površina.

Jedan specifičan način spajanja (sprezanja) montažno-dernontažnih ploča primijenili

smo kod privremenih mostova preko rijeke Neretve. Na slici 6.16 vide se detalji
veze. Ležište čelične ploče su preko kombinovanog moždanika spojeva sa piočoro u
postupku prefabrikacije. Na gradilištu se sa v.v. vijcima veže gotova a.b.' ploča na
gornji pojas čeličnog nosača. Otvori u gornjem pojasu bušeni su "in situ".

87
 EPOKSI HALTER -20 mm
A � PODLOŽNA ČELIČNA PIOČA -t O A-A
PRHFABRSCmAHA
t A. B. PLOČA

p.y.c. CIJEV
SPJRAIA

EPOKS! !LI CEMEHTMI

V.V. ZAVRTHJI MAITER
'��600

ČELiČN! NOSAČ

Slika 6.15 Detalji veze (sprezanja.) neprekinutih montažrdh a.b. ploča sa čeličnim
nosačima, pomoću prednapregnutili vijaka

-POOlOZNA PLOČA

V. VIJAK
Slika 6.16
RV-C- CUEV
Detalj veze gotovili a,b. pioča koje
SPIRALA
se prekidaju isnad pojasa čeličnog
nosača. Podložna pritisnuta ploča
kružne osxiove i nas�načenog presjeka
CEIICNT NOSAČ
obradjena kovanjem

Slika 6.17

Sprezaeje gotovih betonskih ploča za čeličnim nosačima sa predaapregHutim vi-

jcima posredstvom trenja ponaša se kao ve��a prednapregnutim vijcim,a n čeliČBim
konstrukcijama. Kod manjih opterećenja trenje preuzima sile smicaeja. Kada je
sila trenja savladana pojavljuje se klizanje na dodirnim površinama u mjeri koja
zavisi od postignutih tolerancija i�medja cijevai vijaka. Vrat vijka pritišće beton
ploče i veza radi slično kao veza sa čepovima. Kod ■većih sila, ve�.a ima gsnačajne
plastične deformacije i dolazi do povećanja nosivosti.

88
 Lom
Granica
klicanja

Slika 6 J8 Odnos sile i deformacije kod

Defermcscija veze sa prednapregiiutim vijcima

Ispitivanjima je utvrdjeno da koeficijent trenja najviše zavisi od oačiria obrade

dodirnih površina betonske ploče i čeličnog nosača, a ma,nje od debljine čeličnog
pojasa na koji se spaja betonska ploča. Kvalitei betona ploče je bez uticaja iia
veličina koeficijenta trenja.

Tabela 6.3 Koeficijenti trenja kod spremanja sa v.v. vijcima

"TjEBi:jTKX"n OBRADA
OBRADA
G. POJASA
DODIRNE DODIRNE KOEFICIJEN1;
CEL.
POVRŠINE POVRŠINE BE¬ T RENJ A fi
NOSAČA
ČELIKA TONA
(mm)
Oplata bez uljnog 0,766
Valjaonička
premassa
15 Oplata sa uijnim 0,646
hrapavost
premazom
t3 plat a'bez uTjnog
Premaz cink-prajmer 0,618
prema?va
Oplata "Fez uljnog 0,630
Valjaonička
prexnaza
10 Oplata ia uijium
hrapavost 0,586
premazom
Premaz cink-prajmer C3piata.'Fezinj nog 0,456
premaza

Proračiiii spremanja sa visokovrijednim �avrtnjevima provodi se sagteno JUS.U.-

F/i.lAO uvažavajući neke specifičnosti veze a posebno realne koeficijente trenja. Broj,
dijametar i klasa čvrstoće v.v. �avrtnjeva bira se saglasRO veličini smičuće sile u
presjeku spoja i vrsti spoja.

89
6=3 Koostriiisaiije i p r o r a č u n krutih i koiiibinovasiili mož-
daiiika ,

Kruti (nepopustljivi) moždanici preuzimaju smičuće sile posredstvom čela smica-

njem. Većinom se primjenjuju kod spregnutih mostova gdje su smiČuće sile veće, a
kolovoKne ploče deblje, k rad juje se od dijelova valjanih I,C, L 1. profila, od dijelova
djevi i radioničkih otpadaka limova debljine 15-30 nim.

Ve7.a moždanika za pojas čeličnih nosača izvodi se kontinualnim ugaonim šavovima.

Debljina šavova zavisi i od debljine elemenataj m or a se dimenzionirati prema smičučoj
sili koja djeluje u težištu moždanika i i�-a�iva napone od savijanja i smicanja. Varovi
moraju biti kontinualni.

Iz navedenih razloga najmanje dimenzije gornjeg pojasa čeličnog nosača su 200* 10

mm. Kruti moždanici treba da su kraći od širine pojasa za najmanje 2 ■ 20 = 40
mm, što omogućuje kontinuitet varova i sa bočnih strana.

Slika 6. ' Karakteristični kruti moždanici

(a) od NP CI profila (d) od T profila

(b) od L profila (e) od čelične cijevi
(c) o d ' N P I profila (f) od dijelova lima.

90
NosivcBt krutog moždaaika uz korištenje lokalnog pritiska na beton O i, prema izrazu
6// i siikaraa 6.4 i 6.5 je:

�đop — (6.14)
�dop > T (6.15)

Prem.a izrazima 6.2 i 6.1 T = Tq - To —

fe ovih relacya, Ba osnovu dijagrainasmičućih sila, konstrukcije i nosivosti inoidanikaj

može se napraviti raspored raožđanika duž raspona iiosača.

Tipovi kombrnovanih moždanika nastali bu spajanjem krutih moždanika i sidara u

radnim kombinacijama sa, ciljem da se poveća nosivost krutog moždanika, a radi
preuzimanja smiČuće siie angažtije veća površina betona. Na ovaj tip moždanika
nputila su ispitivanja na modelima u nekim evropskim zemljama od 1950-1960.
godine.

Slika. 6.20 Kojistriikcije konibiBovaiiih moždanika

NotSivc�t kombioovanog moždanika jednaka je zbiru nosivosti krutog moždanika i

sidra (iznosi 6.14 i 6.13).

' fi ' Aa ■ O'a

Ddop ~ �dop -i- Sa — O-i Fi (6.16)

91
Kod proračuaa, varova sa vezu kombinovanog moždaiiika ne treba z�anemariti i sihi
zatezanja sidra.

U našoj praksi projektovanja spregnutih mostovaj đo osvajanja tehnologije primjene

čepova sa glavom primjenjivali srno jedan specifičan vid kombinovanog moždanika
koji je obradjeri u zadatku hi. 1 kod mostova, a vidi se iia. slici 6.21, Ankeri
suprotnog smjera na kraju glavnog nosača preuzimaju smicuće sile od skupljanja
betona i promjene temperature.

Slika 6.21 Kombinovaid moždmld na kraju glavnog nosača i poprečnom nosaču

spregnutog mosta.

92
7 SPREZANJE liEŠETKASTIH NOSAČA

7.1 Opšta raziiiatrarija

U dosadašnj em ra�matraiiju spregnut i h koxistrukcija govorili smo o sprezaiijii armi-

rano-betoEske ploče i čeličnog pimostjeriog limenog ii.osaČa, odnosEo 2;atvoreiiog
s and uča st o g presjeka sa puni m vertikalni m rebrima. Ideje o s}3resaiijii axmiraao
b et o ns ke ploče sa rešetkastim, čeličnim n osači ma stare sii preko 30 godina, ali iiiBXi
sve do posljednjih 10 godina naišle na široku primjenu.

P r ed nos t i sprey�anja bet ona sa čeličnim rešetkastim nosači ma'mogu se korisno pri¬
mi j eni t i kod m,ostova, a takodje i kod o b j e ka t a visokogradnje.

Na slici 7.1 prikazane su dvije karakteristične forme rešetkastih nosača koji se pri¬
mjenjuju za mostove i kod kojih postoj i mogućnost spremanja sa bet onom

PUYNi ŽELJEZNIČKI

--L.—----------j 1_ !............{
--------------------- k..-...... j
a) Rešetkasti nosač na. dva osIoRca. sa, kolovozoiB na gornjem pritisnutom pojasu koji se
spreže
PUtN! ŽELJEZNIČKI

»pr@xanje popr, ctUcno;

nosača [ a.B". ploct"
b) Rešetkasti nosač sa kolovozom na donjem zategnutom pojasu sa sprezanjem
kolovozBih nosača.
Slika 7.1 Sprezanje karakterističnih rešetkastih nosača za putne i željezničke raoHtove.

93
Mogiiće je spremanje i dmgih formi statički odredjenih i statički neodređjenih (kon-
tinualnih) nosača, krog sprezanje kolovozne ploče koja je prisutna po funkciji sao¬
braćajne plohe ili kroz sprezanje pritisnutih pojasnili štapova ili štapova ispune.
Ako se žele spremati i nategnuti pojasevi mora se spremanje kombinovati sa pred-
naprezanjem koje preuzima isatežuće napone.

Spremanje rešetkastih nosača koristi se i kod objekata visokogradnje sa stropne i

krovne konstrukcije većih raspona. Rešetkasti uosaČ je kombinovan od armiraBo-
betonske ploče koja zamjenjuje gornji pojas klasičnog rešetkastog nosača, a ima i
ulogu stropne ili krovne ploče. Štapovi ispune i donji pojas su od Čelika. Armirano
betonska ploča može se betonirati "in situ" i sprezati sa čeličnim dijelom gornjeg
pojasa slično kao kod mostova. Ovaj način spremanja koristi se' sa veće raspone od
10 do 20 m. Za manje raspWe od 7,0 do 12,0 gornji - pritisnuti - pojas je kompletan
od betona i proizvodi se o tvornicama, a za čelični dio rešetkastog nosača veže se
prema detalju (C) na slici 7.2.

(a.) Ugdnžni presjek i, oslanjanje rešetkastih spregB-O-tili nosača

(c) Detalj veze gotove a.b.

■
(b) Presjek a a -
ploče i čeličjiili dijagoHala
Slika 7.2 Rešetkasti ptefabricirani spregnuti nosač za medjuspratne konstrukcije u
visokbgradnji

T.2 A n al i za spregnutog r e š e t k a s t o g n o s ača sa. armixaHO-be-

t o B sk o m p l o č o m n a g o r n j e m p r i t i s n u t o t t i pojasu

2a analizu sprezanja rešetkastih nosača u�et je primjer nosača sa slike 7.1 a i 7.2
sa a.b. pločom na gornjem pritisnutom pojasu, kada se dobije najveći efekat od
spremanja. Sprezanje ploče sa gornjim pojasom rnože biti na cijeloj dužini pojasa ili
samo 11 čvorovima

94
 (a) Sprezanje a.b, ploče i gornjeg pojasa po cijeloj dužini pojasniK stapova i sprexaaje
poprečnih nosača

(b) Sprezanje a.b. ploče i gornjeg pojasa samo \i čvorovii�ia

Slika 7.3 Dva karakteristična slučaja sprezanja a.b. ploče sa gornjim pritisnutim pojasom
i sprezanje poprečnih nosača

Kod sprezaoja rešetkastih nosača sa a.b. pločom smičuće sile se javljaju samo u
čvorovima rešetke gdje se u pojas unosi horizontalna komponenta rezultujuće sile
štapova ispune. Moždanici ga sprezanje (r�isporedjeni u zoni čvora) preuzimaju ovu
'
sile (slika 7.3b).

Kod sprezanja na dužini cijelog pojasa, smičuću silu od horizontalne koraponente

reEiiItujiiće sile štapova ispune preuzimaju takodje moždanici a zoni čvora, a smičucu
silu od savijanja, điiž stapa (ismedju dva čvora) preuzimaju moždanici rasporedjeni.
duž štapa. Za praksu se� posebno kod mostova, preporučuje spremanje duž cijelog
pojaaa, jer je jednostavnije betoniranje ploče 1 održavanje gornjeg pojs��a u toku
eksploatacije.

Za dalju - statičku analizu mzmatracemo samo slučaj sprezanja po cijeloj duzini

pojasu

95
Postoje dvije faze rada rešetkastog nosača.

U I fasi čelični rešetkasti oogač prima opterećenja od vlastite težine i težine betonske
ploče sa oplatom..

U II fc-i spregnuti rešetkasti Eosač prima preostali dio stalnog opterećenja (izolacija,
asfalt, ivičnjaci, ograde, oprema itd.) i korisno-pokrefcoo opterećenje {gjjf �-p).

fenaiaženje sila u štapovima celicae rešetke za I fazu poznato je iz teorije konstruk¬

cija (h rešetke = fe//)..

U II fazi spregnuti rešeikasii nosač prima slijedeće statičke uiicaje i naprezanja:

- aksijalne sile (aapresaBja) sa hr /i.// -f e;

- momeete savijanja u gornjem spregnutom pojasu izazvane deformacijom re¬

šetkastog Bosača;

- momente savijanja u gornjem spregnutom pojas-o. nastale od ekscentrične v e m

u čvorovima, štapova ispune;

- Hiomente savijanja-u gornjem spregnutom pojasu od lokalnog savijanja štapova

i�medje čvorova.

7.2.1 Aksijalne sile

Za II rada, kada je gornji pojas rešetkastog nosača već spregnut sa a,b, pločom,
nalaze se na isti način kaoi za I fazu samo je sada visina rešetkastog nosača uvećana
zh veličinu eksceB,triciteta (rastojanje težišta čeličnog i spregnutog presjeka gornjeg
pojasa).

7.2.2 Momenti savijai:\|a n gor nj e m spregnutom p o j a su od deformacije

rešetke

Dopiinski momenti (naponi) od deformacije cijele rešetke usljed (�/// i p), mogu se
dovoljno tačno odrediti m pretpostavku da se normalni naponi mijenjaju linearno.

96
 x: -
6„r"" Fo r " ' -�u 7.1
Ft

�0! u 7.2
ns.r.

Slika 7.4 Naponi, u pojasevima od deformacije rešetke

(T�i je normalni napon u težištu gornjeg spregnutog p o ja sa

je napon u težištu donjeg čeličnog pojasa

O i U su odgovarajuće sile u pojasni'm štapovima

Foi je idealni presjek gornjeg spregnutog pojasa

je presjek donjeg čeličnog pojasa

hs_r. sistemna visina spregnute rešetke

Ah je rastojanje od težišta spregnutog presjeka gornjeg pojasa do ivice a.b. ploče.

7.2,3 M o m e n t i savijanja ii g o r n j e m sp r e g n u t o m pojasu n a st al i od eks-

ceiitricne veze \i čvorovima. Štapova ispu ne

Pasto su štapovi ispune centrisani prema osama čeličnih presjeka gornjeg pojasa,
prisutna je ekscentričnost veze u čvorovima u odnosu n a osoviEii spregBiitog gornjeg
pojasa. Uticaji ekscentriciteta "e" na dodatne napone u svim štapovioia rešetkastog
spregnutog nosača mogu se tačno odrediti� ali je postupak dug i b Io m i . Ako Be
usvoji realna pretpostavka daje krutost stapova ispune znatno m.aoja od kratosti
spregnutog gornjeg p ojasa i da je krutost gornjeg pojasa konstaiitna moga zb.

inženjersku praksu dovoljno tačno, odrediti dodatni momenti u čvorovima.

� 1 +l *
Mn = --Rn
■ e Mr 2-�nJI pri čerrni su (7,3)
- i
(Dn COS a lii' -(A (7.4)

97
iloraoMtaliie komponente rezultante sila štapova ispune u čvorovima n i n-f i

Slika 7.5 Momenti u štapovima gornjeg spregnutog p oj asi iisljed ekscentiične vese
stapova ispima

T«2«4 M o me nti savijanja n gornjem spregnutom pojasu od lokalnog sa¬

vijanja štapova izmeđju čvorova
i

Usljed sprezanja na cijeloj dužini na štapove gornjeg pojasa prenose se momenti

savijanja ođ opterećenja koje se nalazi izmedjii Čvorova.

Za projektanisku praksu dovoljan je približan proračun po kornese momenat u polju

i momenat nad osloncima (čvorovima) ušima 0,7 M«, pri čemu je Mo momenat u
prostoj gredi raspona A od lokalnog opterećenja.

/- P

Slika 7.5 Momenti od lokalnog opterećenja štapovtt gornjeg pojasa

 K o n t r o l a s a p o i i a ii it-apovima sprcgBiite rešetke�

Za Štapove ispune i donjeg pojasa izbor presjeka i kontrola napona su isti kao i kod
klasične čelične rešetke. Za stapove gornjeg spregnutog pojaca naponi se moraju
sumirati po fazama., vodeći računa da je u I fa?i presjek štapova ČeliČEi, a n II fasi
spregnuti sa svim dodatnim iiticajima i naponima koji sn ovdje razmatrani. Pored
ra�Biatranili treba dodati i utieaje od skupljanja i tečenja betona samo ga svaki
izdvojeni spregiiuti štap gornjeg pojasa.

Kod statički neodredjenih rešetki dodatni uticaji od skupljanja i tečenja preaose se

na kompletan rešetkasti spregnuti nosač.

7.2M Smičiice sile na ko ataktii čeličnog i betonslčog dijela sp re g n u t o g ■■■

presjeka gornjeg p o j a s a

Na spoju čeličnog pojai�a i a.b. ploče na~staju srničuči naponi od horizoatalne k6m-
ponente re�\iltante sila Štapova ispune i i od mofti��nata ekscentričnosti
Mn i Mn-{-i ri tačke 9.2.3 i2;azvamli ekscentricitetora sile i Rni-i-.

Dio sile koji otpada na a„b. ploču

= - • ftJ (7-o) �

Fj, - 8X1 po¥ršio.e presjeka betonskog i čeličaog dijela gornjeg spregnutog pojasa

- su moduli elastičnosti betona i čelika ■

c ™ rastojanje težišta čeličnog i betonskog dijela presjeka gonijeg spregnutog po¬

jasa
e - rastojanje težišta čeličnog i spregnutog presjeka gornjeg pojasa

Poprečna sila od ekscentričnog dejstva sila i

. e,
Qp = (7,6)

a smičuča sila na jedinicu dužine od poprečne sile

Top = (7.7)

Sh - statički mpmenat betonskog dijela presjeka ii. odeosu na osu x�p. - spregnutog
presjeka

li " inomenat inercije idealnog presjeka pojasa

99
Smičuća siia u jednom čvoni iz dva susjedna polja;

r-n � m � QpSh � � � � '

\ � —--S h
- ' �\ - :r: - �
i2 lop (7J)
—jy-A —j-X

Ukupna smičuća sila u jednom čvoru iznosi T Ti -f-To, a preuzimaju je moždanici

rasporedjeni u zoni čvora.

Smičiiće sile izazvane od momenata lokalnog savijanja spregnutih štapova izmedju

čvorova (tačka 7.2.4) račiniaju se na isti način kao kod spregnutih pmiostjeBih
BosaČa i preuzimaju se moždanicima rasporedjenim duž štapa,

7.3 Spr egnut i rešetka.sti nosači kod kojih je kompletan, pri¬

tisnuti pojas (ili ob a po j as a) od betoiia

Na slici 7.2 prikazan je rešetkasti spregnuti nosač koji se koristi ga hori2:ontake

(stropoe i krovne) konstrukcije objekata visokogradnje kod koga je gornji pojas a.b.
ploča, povezana u čvorovima sa čeličnim dijagonalama.
Ovi nosači proizvode se u tvornicama kada su u syirn elementima rešetkastog nosača
nulta naponska stanja, |

Kod velikih rešetkastih nosača koji se koriste u mostogradnji ili za velike raspone u
visokogradnji moraju se predvidjeti konstruktivne mjere za prenošenje sita pritiska u
čeličnog dijela pojasnih stapova ti a.b. ploču. Čelični pritisnuti pojas ima dimenzije
koje mogu da preuzmu sile od vlastite težine i težine svježeg betona a.b. ploče.
Čvorovi se moraju tako konstruisati da predstavljaju oslonce a.b= ploče, da preuzmu
smičuče sile i da omoguće demontažu čeličnih pojasnih štapova na-kon očvrščavanja
betona a.b, ploče,

Slika 7,7 Mode! čvora koji omogsićoje prersošes-ge kompletne sile u a.b. ploču

100
Djelovanjem prese u čvorovima rešetke simetrično i Istovremeno od krajeva p re ma
sredini mogu se osloboditi vijci koji su privremeno spajali čeličai pojas za Čvorove i
demontirati pojasni štapovi� a rezultujuća horizontalna sila iz štapova ispiiiie preni¬
jeti n a armirano-betonsku ploču preko ubetoniranih moždauika i dijelova cvomih
limova.

Istraživanja razvoja nosivih konstrukcija putnih mostova većih raspona obavljena u

PraEcuskoj o ovoj deceniji sa ciljem smanjenja vlastite težine i poboljšanja tehničkilij
tehnoloških i ekonomskih karakteristika, ukazala su na komparativne prednosti spre¬
gnutih rešetkastih nosača� kod kojih su gornji pojas� na kome je kolovoz mosta, Ili
o ba po ja sa ođ betona, a ispuria od čelika. Spregnuti rešetkasti nosači koriste se
ga .sisteme sa jednim rasponom ili za kontinualne sisteme sa više r�pooa. Naponi
natezanja ii "betonu pojaseva iieutrališu se prednaprezanjem kablovima. Betonski
pojavSevi se mogu betonirati na licu mjesta, na obali pored mosta ili u prefabrikacijij
što zavisi od statičkog sistema, veličine nnosta i odabrane tehnologije gradjenja.

(b)

(c)

Slika 7.8 Dijelovi uzdužnih presjeka (a), (c) i poprečni presjeci (b) i (d) mostova sa
savremeno koncipiranim spregnutim rešetkastim nosačima

101
Za projekat, mosta na dubokom ujezerenom kanjonu rijeke Drežnice kod Mostara
ponudjeno je rješenje savrerneno koncipirane rešetkaste spregnute konstrukcije, sa
troiiga.onim poprečnim presjekom. Rešetkasti nosač raspona 8 x 8,40 = 67;20 m
ima konstruktivnu visinu 4,20 rn. Zategnuti pojas uteže se visokovrijednim čelikom
profila 7 mm po sistemu BBR u dvije eiape, nakon montaže čelične rešetke i nakoa
očvršćavanja betonske ploče na gornjem pojasu čime se Štedi na čeliku sa zategnuti
pojas. Na obali formirana rešetka montira se uz pomoč plovne platforme sa tornjem
koja vodi nosač prema suprotnoj obali. Nakon što beton gornjeg pojasa očvrsne
demontira se gornji spreg.

�_____
_______ 8 67.20 m
-840= |_

Slika 7,9 Uzdužni i poprečni presjek pu tnog mosta raspona 67,20 ra sa spregmitim
gornjim pojasem i prednapregnutim donjim pojasem.

102
8 SPREGNUTA KONST RUKCIJA PLOČA
SA FROFILISANIM LIMOVIMA

8.1 U v o d n a razmatranja

Nosive sisteme zgrada svih namjena čine vertikalni nosivi elemeriti (zidovi, stebovi,
okviri) i homontake medjuspratne - stropne i krovne konstriikcije.

Udio medjustropoe konstrukcije li cijeni nosivog sistema Kgrađa iznosi 50-70% pa je

razumljiv i n t e r s da se prirnijene ekonomična rješenja.
■

Za-litjevi tržišta sa većim slobodnim korisnim površinOTa prostorija povećali su ras-

- ra�stere nosivih vertikahiih elemenata, a time i raspone medjuspratnih kon¬
strukcija. Na većim rasponima dolazi do izražaja komparativna prednost čelika kao
nosivog rna.terijala. Armirano-betonska ploča prisutna je u m�djuspratnoj konstruk¬
ciji po namjeni i kao sekundarni i�p�ivi elemenat. Rcizvojem spregnutih konstrukcija
iskorišteno je, posredstvom moždanika, sadejstvo dva materijala.

Betoniranje stropnih pto�a "in situ" pomoću drvene oplate zahtijeva dosta živog
rada i dodatnih materijala pa je vremenom u industrijski razvijenim zemljama
postalo neekonomično.

U SAĐ se od 1930. godine primjenjuju feliČni profilisani limovi kao izgobljena

oplata kod betoniranja medjuspratnih konstrukcija.

Nakon drugog svjetskog rata od 1950. godine intenzivnije se primjenjuje hladrioob-

iikovani proliiisaai čelični lirn ali u dvostrukoj ulozi kao oplata i kao nosivi dio
betonske ploče u ?,ajedničkorn spregnutom presjeku.

Medjuspratna konštnikcija ima višesnačnu statičku i funkcionalnu namjenu. Pored

neposredEOg prijema vertikalnih i horizontalnih opterećenja djeluje i kao horizon¬
talna dijafragma koja obe�bjedjuje traženu krutost objekta kao cjeline i sprečava
neželjene deformacije i oscilacije. U funkcionalnoj namjeni stropna konstrukcija
je medij za horizontalni raigvod svih vrsta instalacija i za obezbjedjenje toplotne,

103
zvučne i protupožarne zaštite. Navedeni razlozi statičke i funkcionalne prednosti,
a prvenstveno ekonoitiičnost uticali su da se dana� u industrijski rag-vijenim zeml¬
j a m a u visokom procentu primjenjuju spregnute konstrukcije ploča sa profilisanim
limovima za medjuspratne konstrukcije zgrada različite namjene. Ovo je bio i os¬
novni razlog da materiju vezanu za ovu vrstu spregnutih konstrukcija izdvojimo u
posebno poglavlje. U jedanaestom poglavlju: "Primjena spregnutih konstrukcija u
visokogradnji�' biće dat prikaz i drugih rješenja medjuspratnih spregnutih konstruk¬
cija.

Spregnuta konstrukcija, ploča sa profilisanim limovima, pored primjene u visoko-

gradnji gdje su pretežno mirna opterećenja, može se primjeniti u spregnutoj raspon-
skoj konstrukciji mostova uz uslov da se pouzdano dokaže obezbjedjenje sprezanja.
/

Jedan od razloga nedovoljne primjene ove vrste spregnutih površinskih konstruk¬

cija u jugoalovenskoj praksi je nedostatak odgovarajućih propisa i literature. Novi
standard JlIS.U.ZLOlOj 1988. kada bude usvojen obuhvata ovu materiju i poslužio
je kao osnova za statičku analizu spregnutih ploča.

8.2 M at erij ali

Konstrukciju spregnutih ploča čine:

- hladriooblikovani profdisani čelični lim;
- beton;
- čelik 2;a armiranje;
- sredstva za sprezanje;
~ sredstva za zaštitu, od korozije i požara.

Izabrani materijaH treba da su kompatibilni i da� ispunjavaju sve statičke i funkci¬

onalne uslove koji su neophodni kod primjene za medjuspratne konstrukcije,

8.2«! H l a d n o o b l i k o v a i i i profilisaiii čelični l imovi

Za izradu profiHsanih limova koristi se čelični lim sa mioimaJnom granicom rasvla-

Čerija — 240 N/mm� debljine od 0,75 do 2,00 mm.

Kod oblikovanja limova moraju se uvažavati odredjeni oslovi naznačeni na�lici 8.1.

Ako se kao sredstvo za sprezanje koriste čepovi visina profilisanih limova hi < 80
mm..

104
 S l i k a 8.1

U dosadašnjoj praksi pojavio se veći broj različito profilisariih limova od kojih su

karakteristične grupe profilisauih i taiasastih timova prikazane na slici 8.2.

Razvojem, profilisanim limovima je: povećavana nosivost, a time je omogućeno

povećanje r3�spoe.a spregriiitili piočaj 'odnosno razmaka spregniitili stropnih nosača.
Oblikovanjem limova znatno se ntiče i na povećanje stepena sprezaojs'. sa betonom.

t-0.75-0.91 138-51
> �
O' 1150
TALASASTf. L5H
T.

k.0,75-1.5 140 "IŽO 400-600

0.75-2.0
<C SI
t/1
t-0,75-1.5 !"\i—vL :i«)-i2o
U-
O |l50-20()
ce:

t»0.8~ 1.0 155

�885

Slika 8,2

105
8,2.2 Be t o n

Sve osobine betona kao sastavnog dijela spregnutog presjeka treba da odgovaraju
nslovirna datini u "Pravilniku o tehničkim normativima za beton i armiram beton"
17. 1987. godine. Za spregnute ploče primjenjuje se beton klase dva (Beton BII),
marke betona MB30 ~ MB40. Poseban uslov koji se fcraži od betona je ograničenje
veličine srna agregata. Prečnik zrna agregata < l>o/3; odnosno manji od Beton
ploče treba dobro izvibrirati, uz uslov da se mehanički ne ošteti Jim. Dozvoljeno je
korištenje i lakih betona, ali pod uslovom da se odgovarajućim ispitivanjem dokažu
njegove osobine bitne za sprezanje.

8.2.3 Čelik za a r m i r a n j e

Za armiranje se- koriste šipke od glatkog čelika (GA) i visokovrijednih tvrdih re~
br�tih čelika (EA)j mrežasta armatura (MAG i MAR) i Bi arm at ura (BiA) prema
uslovima koji su regulisani u citiranom pravilniku za beton. Radi brzine montaže
prednost se daje primjeni mrežasfce armature.

S.2A S r e d s t v a za spremanje

Pored oblikovanja prolilisanog lima sa kojim se postiže najveći stepen sprezanja, sa

sprezanje se koriste Čepovi sa i bez glave, ekseri za vezu limova sa nosačima, mrežasta
arm.atura zavarena sa gornju površinu Uma, zavarene' tačke za vezu (sprezanje)
limova sa nosačima i druga specifična rješenja sa kojima se može eksperimentalno
dokazati sposobnost sprezanja.

8.2«5 S r e d s t v a za z a št i t u od korozije i po ž ar a

Prolilisaiii limovi moraju biti za.štićeni od korozije. Površina u dodiru sa betonom

ploče zaštićena je betonom. Slobodna površina je izložena vanjskim oticajimai mora
se zaštititi od korozije saglasno namjeni i korozivnoj agresivnosti sredine. Tvornički
pocinčana površina debljine 30 mikrona smatra se dovoljnom zaštitom u normalnim
uslovima eksploatacije. Plastificiranje površina može se smatrati dobrom zaštitom
od korozije. Vatrootpornost spregnutih, ploča sa profilisanirn limovima iznosi 30' —
60� u zavisnosti od stepena iskorišćenja napona i nije uvijek dovoljna u zavisnosti
od namjene objekta. Otpornost na uticaj požara povećava se sledećim mjerama:

106
 - sprečavanjem horizontćUnog pomjeranja spregnute ploče;

- dodatnim armiranjem iznad srednjih oslonaca;

- primjenom, visećih plafona od vatrootpornih ploča;

- nanošenjem, vatrootpornog sloja po donjoj površini lima i stropnih nosača.

Ispitivanja su pokazala da prednost treba dati konstruktivnim mjerama iz prve dvije

tačke sa kojima se vatrootpornost produžava od 90' do 120' u zavisnosti od količine
dodatne armature, debljine ploče i načina sidrenja koja sprečavaju horizontalna
pomjeranja.

8.3 Statička aiiari2;a

Statička analisa spregnute ploče ili njenih dijelova mora se uskladiti sa tehnologijom
izgradnje i uslovima eksploatacije uz uvažavanje adekvatnih opterećenja.

U L fasi, dok beton kolovozne ploče ne očvrsne, profilisani lim je oplata i preuzima
odgovarajuća vertikalna (sopstvena težina proiilisanog lima� težina svježeg betona i
r ad na opterećenja) i horizontalna opterećenja (uticaj vjetra na nosivi skelet objekta
u kome profilisani limovi imaju ulogu ukrućenja).

U II fazij nakon očvršćavanja b et ona i uspostavljanja sprezanja (uz konstrukciske

i druge uslove koji će 'biti obradjeni u ovom poglavlju) spregnuti presjek preuzima
preostali dio težine medjuspratne konstrukcije (izolacije, podovi, plafoni, instalacije
i sL � 1,50 kN/m�) i korisno opterećenje u širokim granicama u zavisnosti od
namjene objekta.

8.3«1 Profilis ani lim kao o p l a t a

Za osiguranje st-abilnog položaja profdisanih limova u toku betoniranja i za preuz¬

imanje uloge horigoofcaliiog sprega, limovi moraju biti spojeni rnedjusobno i za,
stropne nosače i prečke okvira sredstvima za pričvršćavanje postavljenim n a rag;-
makli manjem od 500 mm. Na j m a n j a dužina nalijeganja limova je 40 mm n a kra-
jojim; a 50 m m na srednjim osloncima. Ovako pričvršćen talasasti lim predstavlja
kontinualni nosač preko "n" oslonaca, zavisno od dužine limova. Dodatno, radno
opterećenje lima iznosi 1,5 kN/m�, a za raspone veće od 3,00 m, alternativno linijsko
opterećenje 2,0 kN/m�.

107
Kod većih razmaka stropnih nosača, odnosno većih raspona profiiisanih limova
moguće je njihovo podupi ranj e privreinenirn osloncima pr�;ma �;nci 8.3 p'% ovo t r e b a
uzeti u obzir ko(i statičke analize.

i PRIVREMI�N
STROPNI
NOSAČ
OSLONCI

S l i k a 8.3

Proračun profilisanih limova može se izvršiti prema teoriji elastičnosti ili prema
graničnoj nosivosti. Po p r e p or u ka ma Eur ocode 4 i nacrtu novog st a n d a r d a za spre¬
gn ut e konstrukcije proračun se provodi elastičnom analizom.
:

Statičke karakteristike presjeka iirna (površina, mo me n a t otpora, m o m e o a t inercijcj

statički momenat) , r ačunaj u se uobičaj eni m p o s t up c i ma vi ot pornosti ma t er i j al a ili
Bc uzi maj u iz gotoviVi t abela proizvodjača.

M'.tv. < R (8.1)

ft — f ' Ve ' 0 do;{v (8.2)
\ /

Mstv. " je najveća vrijednost stvarnog (projektovanog) momenta savijanja

II - je otpor nost n a savijanje odgovaraj ućeg presjeka Urna

We - je efektivni momenat o t po r a presjeka h ni a

o'dozv. — o-y/j •» (granica razvlačenja kroz faktor sigurnosti).

'Treba kontrolisati i smičuće napone \i zoni oslonaca.

Dozvoljeni ugib profilisanog lima od vlastite težine i težine svježeg b et o na ploče

(bez radnog opterećenja) tr eba daje'manji od 1/250.

P r et p ost a vl j a se daje proizvodjac limova, prije njihove serijske proizvodnje, obavi o

odgovaraj uća eksperiment al na istr aži vanj a sa kojima j e obezbijedio da ne dodje do
gublj enj a stabilnosti pritisnutih elernena.ta profilisanog tima izloženog s a vyanj u.

108
Kod proračuna profilisanih iirnova mj erodavni su i uslovi koje propisuj u proiKvodjači.

8.3.2 Spregnuta ploča s a prolilisaRim limovima

Tretman s pr e gnut e pioče mogu dobiti samo one betonske ploče kod kojih se pose-
bi u m ko r i st mkt i vi i i m mj e r a ma (oblikovanjem profilisanih lirnovaj melianičkiin spo-
j r u m s r e d s t v i m a i sidrenjern ploče iznad oslonaca) obezbij edi efikasno spreg;aaje sa
proiliisanim limovima. S a ma athes�ija izniedju glatkih povr ši na lima i b et o na ne
može "ti s vi m sl učaj evi ma (vremenske deformacije, di nami čka opterećenja) obezbi-
j edi ti potpuno spremanje pa se takve ploče t r et i r aj u kao djelirnlčno spregnute i ne
primjeiijiijii se kod svih objekata. U tački 8.4 biće prikazani oaciri i detalji vezani
za'obezbjtjdjeiije spreza,nja.

Stepen sprezanja ploče u funkciji je osiguranja prenosa smičučih sila izmedju

dodirne površine profilisanog lima i betona,

'� = -(8.3)
§7�

12 Dg - je ukupna horizontalna srničuća sila izmedju betona I profilisanog lima. od

oslooca do presjeka u kome se r aču na monieiiat nosivosti

■ ' je granična hirizontaina sila koju može pri plastifikaciji cijelog

Npj�a = Aa <y'v
presj eka primiti profilisani lin\.

U slučaju d a nije obczbijedjen prenos smičučih sila 2-�« ~ 0, a stepen sprezanja

� ™
'f} 0, t a d a cjek)ki.�pno opterećenje pr euzi ma profilisani lim (maxM Mpi�a)- U
slučaju kad j e obezbijedjen potpun prenos smičučih sila i] � 1�0 p a se sa lima u
bet on može prenijeti p un a granična smičuča sila Y2Dg ~ .D5 = Npi�a ' �J'v-
Momenat nosivosti spregnute pioče (?? = 1) je 2-3 puta veći od mo me n t a nosivosti
samo profilisanih lim,ova (?/ — 0) p a ima punog ekonomskog i drugih razloga d a se
projektuju i koriste spregnute ploče.

Gr ani čne nosivosti spregnute ploče sa profilisaiiirn lim,ovima mogu biti odredjene na
tri nači na u tri karakteristična presjeka pri kazana n a slici 8.4.

r i 'i

j3

Slika 8„4

109
 - lorn od maksimalnog momenta savijanja u kritičnom
presjeku 1-1 ako je zado¬
voljen uslov r/ ~ 1,0;
- otpornost na savijanje pri lomu utvrdjuje se teorijom plastičnosti;

- lom od uzdužnog smicanja u kritičnom presjeku 2-2 kod oslonaca ploče obeab-
jedjuje se ograničenjem vertikalnog smicanja u dozvoljene granice;
- lom od vertikalnog smicanja u betonu kritičnom presjeku 3-3, nastaje u slu¬
čajevima kada se koincidiraju velika opterećenja, maii rasponi i male debljine
ploča. Mora se dokazati otpornost presjeka na probijanje.

Granično stanje upotrebljivosti kontroliše se kroz ograničenje prslioa u betonu n

zonama negativnih momenata prema pravilniku o tehničkim normativima za beton
i armirani beton i ograničenje ugi

Približan proračun ugiba može se odrediti \iz aproksimaciju odnosa modula ela¬
stičnosti, pa se za i to i i — tn uzima zajednički n 15 i prosjek vrijednosti
momenta inercije zb. beton bez i sa prslinama.

U kontinuiranoj spregnutoj ploči preko '"n" oslonaca odredjuju se mjerodavni pozi¬

tivni i negativni momenti a proračun provodi prema teoriji dozvoljenih napona. Is¬
pucala zona betona iznad srednjih oslonaca se ne uzima u obzir pa se mogu oslonački
momenti smanjiti do 30%, a pozitivni momenti u susjednim poljima'za odgovarajuću
mjeru povećati.

Za djelovanje koncentrisanog i linijskog opterećenja na spregnutu ploču utvrdjuje

se efektivna širina ploče prema slici 8.5 i obra�scima koji slijede.

Poprečna armatura

Slika 8.5

110
 anja opterećenja na: gornjem nivou lirna.

bm ~ + 2(/ifc + h j )

a za savijanje kontinualnih ploča:

hem - brn + 4/3(1 - x ' / l ) x ' (8.5)

Efektivna širina aa savijanje diskontinuainih ploča:

bern�Kn -\~ - x '/ l ) x ' (8.6)

Za kontrolu srničućih napona:

bem —
■rVO
I ~ je raspon pioce
- je odstojanje koncentrisanog opterećenja od bližeg oslonca. .

Rasprostiranje koncentrisanog ili linijskog opterećenja osigurava se poprečnooi ar¬

maturom u iznosu 2% površine presjeka b etona iznad rebara lima. Poprečna ar¬
mat ur a se daje na širini by>rrf

izložena savijanju ponaša se kao rebrasta ploča kod koje na pote-

m omen ata proFilisani lim ima ulogu armature.

Neutralna o s a s p r e g n u t e p l oč e

hsna osa u

Slika 8.6 P r esj e k i naponi spregnute ploče na p o t e z i m a p o z it i v ni h momenata savijanja

apon pritiska u betonu spregnute ploče:

' �
(Tf} —
�bdop.
Ji

111
Napon u profiJisanom limu:
M,.
�čj. i�P
*
- � V

Ji
EcJ.
==10-15 (8.10)
Ei

Ji - je momermi inercije spregnute ploče;

o'bdop. " dopušteni napon betona pri savijanju;

" je dopušteni napon profilisanog na savijanje;
�&.i.dop

}-<" Bapors li profilisanomjirnu od L faze (lim kao oplata).

Iziihd BređEjili oelooaca, na pote�Jma gdje su negativni momeBti, spregnuta ploča

djeluje kao MEkaao-betonska iste visine. Stvarni poprečni pretek se
'
(radi upta&mn} idealisiraBimj koga. čine prHisniiii beton površine ' X i armaters
ploce,

.Ukupin iiapori u profdisanooi lirnu je:

n (fiin

Slika 8.7 Fresjeei i siapord spregnute ploče na pote'žima HegativBili ummm

Kod djeiimiciio spregiiHtili ploca »ije u svim slučajevima obesbijedjea psreaos smiču-
ćih sila je etepeis �presamjai 0 < 'q < i. Nosivost ploča, ograničena je dopuštenim
naponima smicanja utvrdjenim ispitivanjima. Kritični presjeci kontroiisani su na
momente savijanja kao i kod potpuno spregnute ploče.

112
SmiČiići papon kontaktu betooa i profilisanog lirna

r rr :r: 5N/cm�' 12)

Q
-
je transverzalna -sila u razmatranom presjeku

Sh - j e statički mo me nt homogenog presjeka bes prslina u betonu

Jk - j e rrioment inercije homogenog presj eka bez prslina u, betonu

hr - j e razvijena širina profilisanog lima.

Smičući naponi od skuplj anj a betona čtja je vrijednost obično veća od preuz¬
i ma j u se n a kraj evima stropnih nosača posredst vom ar mat ur ni h mr e ža i arskera
razne konstrtikcije. Na slici 8.8 d a t je detalj primjenjenog rješenja kod i svedenog
obj ekt a.

bETOHSKA PLOČA
1/2 NPX20-- MREŽASIA n •- PROFHJSANi IIK
ARMATURA - ČELIČKl SEKUHOAl?«! MOSAČ

• Slika 8.8

Za kontrolu ugiba spregnute ploče u zi ma se daje presjek homogen po cijeloj visini

i na potezi ma pozitivnih i negativnih mo me n at a . Dozvoijerd ugib ođ st a l n o g i
korisnog opterećenja ograničava se u većini zemalja na 1/250 što savisi i od siamj eae
o bj e ka t a (1 j e raspon spregnute ploče). Pri kontroli ugiba vodi se r a čun a o fasjaeia
rada, i opterećenja Hma odnosno spr egnut e ploče.

1.13
8.4 KoHstriiisanje osiguranje spregarija

Osiguranje trajnog i sigurnog sprezanja izmedju čeličnog profilisaaog lima i betona

ostvaruje se na više načina od kojih su neki glavni prikazani na slici 8.9,

a) K on.ti im aln o sp rez an j e

posredstvom prijanja-
Mj-a ciste površine profil-
i®Mog lima

b) KontimiaJRO spremanje
trenjem posredstvom \s ~
pupčeiija i iidubljesija
xia rebrima profiilsanih
limova ili zavarenom
mrežom rma ture
a

c) Sidrenje na krajevima
limova iznad oslonaca

Slika 8.9 Pregled načina za osiguranje sprezanja betonske ploče i profilisamh čeličnih
limova

Za svaki od predvidjenih načina otpornost na smicanje dokazana je ispitivanjem im

modelima prirodne veličine i proračunom,koji se zasniva na podacima za. ispitivanja
na modelima/

Sidrenje na krajevima iimova obezbjedjiije sprezanje kod svih tipova limova iikiju-
čujuči i limove pod a) uz uslov da se realizuje kod svih oslonaca kontinualnih ili
diskontinuainih ploča.

Ako se primjenjuju limovi pod b) dovoljno je ankerovanje samo iznad krajnjih

oslonaca.

Na slici 8.10 pokazana sn dva uobičajena načina sidrenja spregnute ploče iznad
kraj nj il) os 1 ona.ca..

114
 Slika 8J0

Sidrenje na krajnjim osloncima dimenzionira se na smičiićii silu koja n profilisaiiom

limu isja�iva plastifikaciju (napon u limu im granici razvlačenja

(813)

Ako se kao sredstvo ga sidrenje na krajnjim osloncima primjeB,e ankeri u vidu čepova
treba voditi računa da se u njima superponira i sila od njihove uloge kao m.oždaiiika
za sprezanje ploče sa čeličnim nosačem.

Rd < s / d U �R I (8,14)

�-.je granična nosivcst vitkih moždanika - čepova

D - je sila sidrenja isriad oslonaca

i?� " smičuća sila od spre�-anja ploče sa čeličnim nosačem.

8�5 S p r e g n u t a ploča sa spregnutim stropiiim no s ačima

Spregnute konstrukcije ploča sa profilisanim limovima, pored toga što djeluju kao
samostalne površinske konstrukcije, mogu da se (posredstvom 03oždanika) obje¬
dine - spreže sa linijskim stropnim nosačima tako da se i stropoi nosači koEstruisu,
računaju i djeluju kao spregnuta konstrukcija. Cjelovito spregnuta medjuspratna
konstrukcija je veorna racionalna i ima veliku nosivost i krutost i povećava kru¬
tost objekta kao cjeline. Racionalni rasponi ovih konstrukcija kreću se u širokim
granicama od 6 do 15,00 m,

115
Sudjelujiica. širina, b odredjuje ;;k; im rjacin koji je da.t y tačk? 2-2„ Za siocaj ra/VKO-
Hijeraog po'�/ršinskog o|>terećema cKcIjelujiića fihiiia rnoži: ;;e odi-cditi fcM> aajmiiiiya
od tri vrijednosti:

b i7 (ra2iuiak skop�ih nos&ca)

■—
b bp "h Oj 251.- (L --je laspon stro'pi'iili nosača}
b ;::: hp -f Wkp (hp - je ukupna debljina spregnute p!oce)
bp je širina čeličnog stropDOg nosača

Prema načinu primjene razlikujemo dva odnosa položaja rebara profiiisanog lima
spregeiite ploce i osovine strop'nili. nosača:

a) Rebra spregnute ploče su paralelna sa osovinom siropiiili nosača (slika 8.12)

f-' j..
br

Slika 8.12

116
 b) Rebra spregnute ploče su okomita na osovinu stropi>ib nosača (siika 8,13)

b
r-

Slika 8.13

Kod proračuna spregnutog presjeka stropnog nosača m odnosa a) n predjel« poz¬

itivnih momenata u spregnuti presjek ulaze površine presjeka betona, armature
ploče, profilisanog lima i čeličnog nosača. Uvodjenjem icleaiiziraeog homogenog
presjeka betona uirijesto stvarnog betona i profilisaEog lima. dobije se uobičajeB
presjek spregnutog nosača koji se rješava na poznate iiačias..

U predjelu negativnih momenata n spregnuti presjek o.lase ;površiee presjeka

'
turCj profiiisaiiog lirna i čeličnog nosača.

8,5.1 Osnove p ror ač u na spre gn uto g n osač a lo�da s u re b r a spre gnu te

ploče o k o m i t e na nosač

Na osnovu rezultata eksperimentalnih i teoretskih istraživanja, ovaj slučaj sprezanja

može se, wi ođredjena pojednostavljenja, svesti na posnate postupke proračuna.
Podrazumijeva se postizanje punog sprezanja koje omogućuje dovoljna širina rebra
lima i adekvata,n broj elastičnih moždanika za spremanje saglasno smlčućim silama.
Na mjestima pozitivnih momenata u spregnuti presjek iilaxe površine presjeka be¬
tonske ploče, armature ploče i čeličnog nosača.

Na mjestima negativnih momenata u spregnuti presjek ulaze površine presjeka ar¬

mature ploče i čeličnog nosača.

Proračun se može obaviti primjenom teorije elastičnosti ili teorija plastičnosti.

8.5.1.1 P ro r a č u n spreg n u to g nosača p ri m je n o m teorije el a sti č no sti

Karakteristike spregnutog presjeka na mjestima po25itivnih momenata.

117
 a) Visina rebara proftlisanog iima hi < 40 muij a neiitraina osa je u betonskoj
ploči X <

Karakteristike presjeka odredjuju se kao za spregnuti presjek sa pločom površine

b ' h,

JZ

Slika 8.14

b) Visina rebra profilisanog lima hi < 40 rom, a neutralna osa prolazi krof. čelični
presjek X > hb. :

nG

Slika 8.15

Ma karakteristike presjeka utiče i čelični profilisani lim. Za kontrolu napona mogu

se koristiti piribiižEe vrijednosti karakteristika presjeka.

Moment ioerdje spregnutog presjeka

hl
7,- � )Ji (816)
5 = h,

118
Momeet otpora na gornjem rubu ploče

- (1 - (817)
2hp

Moment otpora aa donjem rubu čeličnog nosača

(8.18)

Jgj PF®, su karakteristike spregnutog presjeka sa punom betoeskom pločom

debljine hp.

Js, PFg', Wg" Sli karakteristike spregnutog presjeka uključujući i čelični profilisani
lim.

Ako je visiaa, rebra pirofilisaBog lima 40 mm < hi < 75 mm. Nesavisoo od položaja
iieiitralEe ose karakteristike presjeka zavise od ponašanja profilisariog lima pa se
karakteristike spregnutog presjeka računaju kao i u slučaju b).

P ro r a č u n s p re g n u t o g nosača primjenoBi teorije p l a s ti č n o st i

Za proračutt po teoriji plastičnosti moraju biti ispunjeni uslovi:

- osobiRe čelika i betona moraju biti poznate sve do loma;

- presjeci ostaju ravni sve do loma;
- presjek mora da ima sposobnost rotacije;
- sredstva za sprezanje moi;aj'U osigurati spre7.anje sve do pojave loma.

ProračiiEom po teoriji piaustiČBosti dokazuju se dva karakteristična stanja nosača:

- granično stanje nosivosti i

- graaiČRO stanje upotrebljivosti

Graniceim stanjem nosivosti dokazujemo da-smo nosač obesbijedili od stvaranja

plastičnog :ggloba u sredini raspona usljed djelovanja momenta savijanja ili od loma
im osloncii usljed djelovanja poprečne sile.

Koeficijent sigurnosti m Čisto savijanje jm = �

—
Koeficijent sigurnosti za čisto smicanje j q 1�60

Cilj proračuna je da odredimo presjek spregnutog nosača koji protiv loma od savi¬
janja ima sigurnost 7M — 1,75, fej= daje:

119
 •
M p l > JM {Mg -i- Mp) (8.19)

(8.20)

Da bi se kbjegla mogućnost gubljenja stabilnosti pritisnutog dijela, čeličnog presjeka

i omogućio puni rotacioni kapacitet (presjek klase 1) kontrolile se i granična vitkc�t
h/t', koj.a prema eurocode 4 izrBosi:

h/i 24 e (8,21)
£ = ■sfmi(T.,{MPa) (8.22)

Graničnim stanjem.- upotrebljivosti doka�iijemo da se nosač u eksploataciji, pod

iiticajem Hajnepovoljnije kombinacije opterećenja (uključujući skupljanje i tečenje)
ponaša elastično. Za ovo stanje koeficijent sigurnosti y = 1,0. Sa istim koeficijentom
sigurnosti dokazujemo daje iigib nosača manji od dozvoljenog ugiba (L/2�50).

Ovdje će se dati aplikacija proračuna spregnutih iiosača po teoriji pls�ticBosti «a dva

karakteristična presjeka h tačke 8,5.1.1 u području po�itivnib. momenata savija-nja.

a) Neutralna osa leži u betonskoj pioči Xp < hh

0'

Siika 8.16

(8.23)

(8.24)

"■
(8.25)
f)m-h

120
Rasmak sprega sila:
Y �Z +
h,-- �- (8.26)
Momenat plastičnosti:
M„, �Z' -Y (8.27)

Upi - cr„ ■ An ■ {Z + hp (8.28)

Granična smičuća sila:

Ru�- An ' a, 8.29)

'�vi " j® površina presjeka čeličnog nosača'

granica ragvlačenja čelika

P m "■ granična nosivost betona (0,6)

z - je položaj težišta čeličnog nosača

b) Neutralna osa leži u vertikalnoni limu čeličnog nosača Xp > hp

...„„Ob
Ka.

...:gv I

"
Slika 8.17

Momenat pime plastičnosti spregnutog presjeka:

—
Jfpi 0,85Mpi (8.30)

Granična smičuća sila:

Ru """
I�Rh ' �
(BM)

Mp - je momenat pune plastičnosti presjeka; sa neoslabljenom pločom debljine L

121
 Proračun sr edst ava spre'/.mije

Kođ spregnutih konstriskcija ploča- i nosača skoro isključivo se koriste elastični dim-
driČni moždaoici - čepovi sa glavom. Kao dodatno sredstvo koristi se i tačkasto
zavarivanje koje povećava stepen sprezanja i ojačava lim za funkciju dijafragme.
Na slici 8.18 dat je aksonometriski izgled dijela spregnute stropne konstrukcije sa
položajem moždanika i varova.

SPREGNUTA PLOČA

TALASASTI LIM

TACKAST! VAR

ČEPOVI

STROPNI NOSAČ

Slika 8.18

Za raspored rnoždanika vrijede pravila naznačena « tački 6.3. Kada so rebra spre¬
gnute ploče paralelna sa čeličnim nosačem može se uzeti puna nosivc�t rnoždanika
ako je ispunjen uslov brj/hi >1,5 (prema slici 8.1). Đijametar rnoždanika treba da
je manji od 19 mm.

¥rh možđaBika treba da prelazi iznad gornjeg ruba lima ga 30 mm.

� 3.5 c
5d!� e � 6h<600mm

p---� r---——- - —' - - --- --tIc

�20 mm 12mm®S d � 2 to< 19 mm
H
<
K--
kOOmm
-
�
1
točkasto ZQVQrivQ
.
vijci � e¥sin

Slika 8.19 Raspored i odnosi moždanika na sprezanje

122
Granicixa nosivost elastičnih moždanika - čepova s a glavom

= 0,25 ■ < 0.7�- ■ o-u (8.32)

Eh - j e mo dui elastičnosti betona u N/mm�

Pb'žs - j e ma r ka bet ona ploče u N/mm�

- j e �.atezna čvrstoća čelika moždani ka u N/mm�

<1 - j e di j a met ar tijela Čepa u mm

" j e ukupna visina čepa sa glavom

I�raz s a nosivost važi za odnos � > 4

Za nosivost moždani ka kada su rebra s pr e gnut e ploče o ko mi t a im čelični nosač i ka da

nije ispunj en iisJov bo/hi >1,5 kod paral el ni h r e b a r a nosivost moždanika mor a se
korigovati sa koeficijentom, a < LO

« = (8.33)

Slika 8.20 Položaj i način spajanja čepova

a) Položaj moždanika na mjestima gdje se

limovi prekidaju
b) čepovi su navareni u radionici, a, limovi
se igjfouše i montiraju preko moždanika
(lošija veza traži preciznost)
c) Čepovi se vare im gradilištu nakon
montaže nosača i Umova

8.6 Spregiiiita stropna (krovna.) koiistriikcija kao horizon«-

talna dijafragma

U u vod i i ot a dijelu ovoga poglavlja smo konsta.tovali da me dj u sp r at n a s pr e gn u t a

koBstrakcijaj pored pr ij ema vertikalniii opterećenja, djeluje kao horizontalna di¬
jafragma 11 pr ij emu horiMntalnih sila od vj et r a i seismike i njihovom prenošenju na
kruta jessgra ili vertikalne dijfragme.

123
Ulogu horizontalne dijafragme stropna konstrukcija ostvaruje u dvije faze:

" U fazi montaže višeetažnog objekta kada se horizontalna krutost objekta

postiže samo preko profilisanih limova koji su adekvatno spojem sa nosivim
skeletom i stropnim nosačima. U ovoj fazi bitan je pravilan raspored smjerova
rebara da bi se dobila približno ista krutost u oba ortogonaina pravca, jer su
ispitivanja pokaza.la da ploče profilisanih limova nemaju istu krutost u oba
pravca.
" U fazi eksploatacije objekta kada kao horizontalna
dijafragma djeluje spreg¬
nuta ploča. U ovom slučaju spoj na sredstva - moždanici koji spajaju spreg¬
nutu ploču sa stropnim nosačima i prečkama okvira moraju da prime i preuzmu
horizontalne smiču će sile. Iz navedenog razloga treba uvijek ostaviti rezerve
u nosivosti spojnih sredstava za vertikalna opterećenja, posebno u rubnim
zonama horizontalne konstrukcije gdje se neposredno uvode spoljna horizon¬
talna opterećenja. Za prihvatanje ovih horizontalnih opterećenja predvidjaju
se posebni čelični rubni nosači posredstvom betona povezani sa profilisanim
limom (slika 8.21).

RUBNI L NOSAČ

Slika 8.21

Spregnuta ploča sa profilisanim limovima zamjenjuje se betonskom pločom, debljine

hp i tretira kao neograničeno krut nosač na elastičnim osloncima (mjesta vertikalnih
dijafragmi ili jezgra).

Dalje analize izlaze h okvira ovoga poglavlja.

U poglavlju 11: Primjena spregnutih konstrukcija u visokogradnji, dat je primjer

proračuna spregnute rnedjuspratne konstrukcije javnog objekta sa primjenom pro-
filisanih limova koji dobro ilustruje primjenu materije izložene u ovom poglavlju,

124
Korištenjem odgovarajućih programa i računara mogu se rezultati dimen�ioniFanja
i kontrole nosivc�ti tabelarno svrstati što olakšava poslove projektovanja. U knjizi
(13) date su takve tabele.

Projektanti spregnutih konstrukcija i studenti mogu na vlastitim personalnim ra=

čunarima napraviti parcijalne ili cjelovit program (savisno od kapaciteta račiiiiara
i nivoa programera) za proračun spregnutih nosača. U knjizi (27) dat je primjer
takvog programa.

125
 9 S P R E G N U T I ČELIČNI STUB OVI
!

§«1 Uvodna razmatranja i primjena spregnutih c �l i c m h stii-

bova

Kod primjene spregnutih čeličnih stubova, kao i kod primjene spregnutih nosača, do
izražaja dolaze prednosti čelika i betona kao materijala. Sa čeličnim dijelom pres¬
jeka dobija se velika nosivost uz minimala.n gabarit. Betonski dio presjeka povećava
nosivost čeličnih stubova, m isti gabarit i znatno povećava protupožarnu otpornost.
Adekvatoim konstruisanjem mogu se racionalno iskoristiti izvedbene - tehnološke
prednosti koje pružaju spregnuti čelični stubovi kod svih vrsta objekata visokograd-
nje, industriskih objekata, mostova i geotehničkih konstrukcija.

Spregnuti čelični stubovi su savremen i racionalan vid gradjevinskih konstrukcija

koje 11 zadnjoj deceniji ulaze u praksu industrijski razvijenih zemalja. Nedostatak
tehničke regulative i iskustva i'z prakse usporavaju primjenu-'ovih konstrukcija u
našoj giemlji. Uvodjenjem u praksu DIN-a 18806, dio L ;aa spregnute čelične stubove
od 1984. godine i EUROCODE br. 4 (upute Evropske konvenkcije �a čelične
konstrukcije) od oktobra 1984. godine, otvorene su mogućnosti praktične primjene
spregnutih čeličnih stubova.

U konkurenciji sa armirano betonskim i čeličnim stubovima spregnuti stubovi se

koriste u konstrukcijama sa velikim uzdužnim silama i ograničenim presjecima i
većom transportnom dužinom montažnih dijelova.

Na,slici 9.1 dati m presjeci armirano-betonskih, čeličruh i spregnutih stubova iste

is,osivosti i iste protivpožarne otpornosti. Slika sorno ihistruje odnose gabarita.
Odnos površina pre�yeka a : b : c : d : e r™ 1 : 0,46 : 0,47 r 0,36 : 0,36.

126
STUBOVI—----
a) ARMIRANO BETO- b) ČELIČNI c) 3 0 / 3 9
NSKI đ) 3 05/03/05 0 @| 30/30 34/34
SPREGHUTf

SHka9.1

9.2 Konstruisanje s p r eg nu t ih stubova

Poprečni presjek spregnutih stubova uvijek grade dva osriovna elementa - materijala;
čelični profili raznih presjeka i beton visokih marki. U zavisnosti od oblika presjeka
čeličnog elementa i veličine presječnih sila konstrukcija presjeka spregnutih stubova
sadrži i betonsko željezo - armaturu 'i moždanike koji pojačavaju i obezbjedjuju
zajedničko djelovanje čelika i betona.

U dosadašnjoj praksi primjene karakteristična su tri osnovna tipa formiranja po¬

prečnog presjeka spregnutih stubova: i

- spregnuti stubovi od čeličnih okruglih i pravougaonih cijevi ispunjenih betonom

- spregnuti stubovi sa ubetoniranim čeličnim profilima;

- spregnuti stubovi sa izbetoniranirn prostorima otvorenih čeličnih profila (obe~

tonirani spregnuti stubovi).

Kod definisanja pojmova spregnutih stubova bitno je uočiti granicu izmedju armi-
rano-betonskih stubova sa krutom armaturom i spregnutih čeličnih stubova. Ako
je učešće površine krutih čeličnih profila manje od 15% neto površine betonskog
presjeka m stubove kažemo da su armirano betonski armirani sa krutom armaturom
i betonskim željezom. Proračun ovih stubova isti je kao i kod stubova sa vitkom
armaturom i obradjen je u teoriji armirano betonskih konstrukcija.
9.2.1 Spregnuti st i i b o vi o đ čeliciniili o k r u g H l i i p r a vo u i ga o o i l i c i j e d i is«
pmijenili betoiibrn

Čelične okrugle i pravouga:one cijevi sa ispunom ođ betona su najjednostavniji i

najviše primjenjivani viđ sprezanja čelika i betona kod stubova u gradjevinskim
konstrukcijama različite namjene.

a) KROŽHI b) KVADRATM! cj PBAVOUGAOf�S

Slika 9.3 Karakteristični presjeci spregnutih stubova od čdičjuh cijevi ispisnjenih betonom

U tehnički razvijenim zemljama i u našoj zemlji, takodje, metaiopreradjivačke in¬

dustrije proizvode bešavne i šavne okrugle cijevi prečnika do 500 mm. Cijevi većeg
prečnika, za šipove i druge konstrukcije, proizvode se od konstrukcionih limova ra¬
zličite debljine i kvaliteta. Domaće tvornice proizvode i toplooblikovane kvadratne
cijevi presjeka 220/220 - 400/400 i pravougaone cijevi presjeka 140/100 - 500/300,
debljine stjenke od 4 do 16 mm.

Čelična kružna cijev ispunjena betonom (bez armature i rnoždanika) je najstariji i

najefektniji vid sprezanja. Čelična cijev djeluje i kao obruč i pored na-pona pritiska
preuzima napone zatezanja, čime se ojačava betonska ispuna i do 40% i odlaže
pojava, bočnih deformacija.

Kod-kvadratnih i pravougaonih cijevi Čelični omotač ne djeluje kao obruč i ne ra�-vija

se "mehanizam konfajninga" kao kod kružnih cijevi pa je m.a.nji i efekat spre�saiija.
Ravne strane profila ne sprečavaju bočne deformacije betonske ispune. Aksijaloi
pritisak u cijevi u kombinaciji sa bočnim pritiskom betona umanjuje nosivost ovih
stubova. Povećanje nosivosti pravougaonih cijevi ispunjenih betonom postiže se
dodatkom spiralne armature prema slici 9.4 koja omogućuje da su stranice proMa
opterećene na istezanje.

128
Slika 9.4 Prenos bočnog opterećenja kod kvadratnog s tu b a bez i sa spiralnom armaturo m

Neophodno je d a se na svakoj etaži ostave otvori profila 12-15 mm za izlazak viška

vode (višak slobodne pare) od betona iz cijevi koja u slučaju požara može d a k a z o v e
pucanje cijevi.

9.2.2 Spregnuti s t u b o v i sa t i b e t o i i i r a n i m če l i č ni m profi l i m a

Poprečne presjeke spregnutih stubova sa ubetoniranim čeličnim profilima čine tri

komponente, otvoreni čelični valjani profili, beton visokih marki i betonsko žeije2;o
u vidu podužnih sipki i vilica.

Na slici 9.5 prikazana su tri karakteristična presjeka spregnntih stubova h ove gmpe,
Ako se želi pravougaoni presjek, koriste se valjani I nosači aa uskim i srednje širokim
pojasevima. Za kvadratne presjeke koriste se valjani profili sa širokim pojasevima
ili valjani C nosači.

�C>5cm

Slika. 9.5 Karakteristični presjeci spregnutih stubova sa ubetoniranim čeličnim nosačima

Ovaj tip stubova ima najveću nosivost u slučaju požara pa ih treba primjenjivati kod
objekata gdje se traži najveći otpor prema uticaju visokih temperatura. Spregnuti
stubovi sa ubetoniranim čeličnim profilima, :sa uticaje od požara, ponašaju se kao i
armirano-hetonski stubovi, ako je debljina betonskog sloja isnad pojaseva veća pd
5 cm.

129
Sa gledišta teliDologije graxlj��nja ovi stubovi su. ma-nje povoljni, jer zahtijevaju izradu
oplate i armature kao i armirano-betonski stubovi.

Konstruktivna rješenja veza stubova sa temelje i prečke okvira je znatno složenije

nego kod ostala đva tipa spregnutih stubova i ostvaruje se ve/.om ceUčnih dijelova
spregnutih, presjeka prije betoniranja. Primijećeno je da u toku eksploatacije ovi
stubovi dobijaju horizontalne pukotine,

9.2c3 Spregnuti fc-i"ixbovi sa issbetosiiranim prostorima otvo renih čeličnili

profila

Na slici 9.6 vide se tri karakteristična, od niza mogućih, presjeka spregnutih stubova
ove grupe. Za sprezanje su podesiiiji čelični profili sa širokim pojasevima, jer
daju mogućnost betoniranja većih presjeka betona i bolje -zaštite rebara od uticaja
požara. Betoniranje ovih stubova zahtijeva oplatu na vanjskim stranama komora.
Vilice se mogu variti za čeiični profil ili provoditi kroz otvore ii rebru. Uzdužna
anTia,tura treba daje ja.ča radi preuzimanja uiicaja od čeličnih poja„seva u slučaju
požara sa zaštitnim slojem većim od 4 cm. ;
!
;

Veza stubova prečke okvira i temelje je jednostavnija.

C>4 cm

Slika 9.6 Tri presjeka, spregnutih stubova sa izbetoairanira prostorima iinuta�r čeličxdh
profila

Spregnuti stubovi ove grupe kao" i stubovi od cijevi "ispunjenih betonom rriogii se
betonirati prije montaže i montirati kao vec spregnuti stubovi ili se zabetoniraju
aakoB montaže ii toki! ostalih radova, na betoniranju. Stubovi sa ubetoniranim
čeiičiiirB profilima većinom se betoniraju na licu mjesta, pogotovo ako se želi postići.
kruta veg;a na krajevima.

■
130
u pogledu otpornosti protiv vatre najpovoljniji su sptegnniA stiibovi sa, iibetoniraaim
čeličnim profilima, a oajnepovoljniji su spregnuti stiibo'vi od šupljih čeličnih cijevi
ispunjenih betonom'. Otpornost ovih stiibova može se povećati dodatnom lakom ar¬
maturom koja povećava nosivost betonskog jezgra kada slabi nosivost čelične cijevi.
Savremena tehnologija pruža mogućnost različitog stepena zaštite od požara u vidu
premaza, folija, omotača i obloga. Izbor vrste zaštite ?;avisi od namjene objekta
odnosno od tražene kia�e'zaštite od požara F20 - F90 gdje broj označava dužinu
trajanja požara u minutama.

9.3 Nosivost spregnutih stiibova

§»3«1 Općenito o nosivosti, spre gm i t i l i stiibo'i-a

Doka:s nosivosti - dimenzioniranje spregnutih stubova ba�/ira na konceptu gra-oičiiili

stanja nosivosti elemenata. Proračun spregnutih stubova, ka,o i spregnutih nosača
gasoiva se iia uvodjenjii tri pretpostavke koje su dovoljno taČne ga praktične zadatke
inženjerske prakse:

~ čelik i beton su izotropni i elastični materijali koji se ponašaju u skladu sa

Hukpvim zakonom;
- čelični profd i betonska ispuna sjedinjeni su potpuno i nepornjerljivo po cijeloj
dužini stuba i medju njima postoji puna interakcija;
- ravni presjeci i nakon deformacije ostaju ravni.

Granično stanje nosivosti je dokazano oko presječne sile. u najnepovoljnijoj kombi¬

naciji, uzimajući pri tome i uticaj deformacija po teoriji II reda� ni najednom, dijelu
stuba, nisu veći od granične nosivosti poprečnog presjeka, pri Čemu je cijeli sistem
u stabilnoj ravnoteži.

Dokas sa granično stanje upotrebljivosti kod stubova nije potreban.

NosivcBt spregnutih stubova, kao i stubova od jednorodnog materijalaj zavisi od

karakteristika presjeka, irnperfekcije, usiova oslarsjanja (veza) krajeva i dužine izvi¬
janja. Najveću nosivost imaju stubovi od čeličnih okruglih cijevi ispunjenih betonom,

Spregnuti stubovi rnogu biti izloženi centričnom pritisku sa ili bes i:svijaBja ili ek~
centrično opterećeni sa savijanjem u jednoj ili dvije ravni.

131
Dimenzioniranje spregnutih stubova sprovodi se za kratkotrajno opterećenje u vre¬
menu t � io i dugotrajno opterećenje u vremenu i kada se pojavljuju uticaji
skupljanja i tečenja betona te dolazi do prera,spodjele opterećenja sa betonskog
dijela presjeka na čelični dio presjeka stuba.

9,3,2 Proračun presjeČnih sila

Presjeciie sile se odredjuju za. opterećenja uvećana sa koeficijenfeom sigurBosti:

- za osnovno opterećenje 70 — 1,7
~ 2a osnovno i dopunsko opterećenje 70+Đ — 1,5
" sa opterećenja koja utiču na povećanje nosivosti jq = 1,3;
Jo��d —
Kod proračuna presječnih sila po teoriji drugog reda uzimaju se u obzir geometrijske
i strukturne imperfekcije. Geometrijska imperfekcija se aproksimira kvadratnom
parabolom sa strijelom 1/500 - 1/200.

Uticaji od skupljanja i tečenja betona đokazuju_se samo ekscentricitet opterećenja

e/d < 2 i pri prekoračenju granične vitkosti A, u zavisnosti od tipa presjeka spre¬
gnutih stubova i pornjerljivosti sistema prema tabeli 9.1.

Tabela 9.1 Granične vitkosti A kada se \i proračun uvodi skupljanje i tečenje betona

Sistem Profili ispunjeni betonom Ub<�toHirani profili

Nepomjerljivi sistemi Ni
Poinjerljivi sistemi A = 0,5

9.3,3 Dokaz nosivosti

11

Osnovu za dokaz nosivosti čine DIN 18806 od marta 1984. godine. Pojednostavl¬
jeni postupak dimenzioniranja može se prirnjeniti za poprečne presjeke spregnutih
stubova prema slici 9.7.

1li
Slika 9.7 Poprečni presjeci spregnutih stubova sa oznakama

132
 Oznake u obrascima;

Aa � površina poprečnog j>resjeka čeličnog profila

- površina poprečnog presjeka b e t o n a

As « površina poprečnog presjeka a r m a t u re

Ja - momeBat inercije čeličnog profila xa posmatra,nu osovinu

Jh " moirieeat inercije betona sa posrnatranu osovinu

Ja - �momenai inercije armature za posmatra.nu osovinu

računska vrijednost granice razvlačenja čeličnog profila

fiwN - nazivna jačina betona nakon 28 d a n a

Prt - računska vrijednost jačine bet ona iznosi (0,6"0,7)/?jyAr

" granica razvlačenja armature

- pimi momenat plastičnosti spregnutog poprečnog presjeka

Mpi

" puni !Tioro.enat plastičnosti dijela-.od armiranog betona

- puJii momenat plastičnosti spregnutog poprečnog presjeka pri nsimanju i5

obzir normalne sile

- puni momenat plastičnosti spregnutog poprečnog presjeka pri uzimanju n

Mpi �q
obzir poprečne sile

- p u n a normalna plastična sila spregnutog poprečnog presjeka

Npi

—
Npj Npi�a -f Npih +
' � -�s '
(9.1)
I�S,a Npl�s I�S�s I

~ parametar poprečnog presjeka 8 z-z Npi �a/ �pi mora biti u granicama 0, 2 < � < 0,9

- odnos stranica presjeka spregnutog st u b a mora biti u granicama 0,2 < < 5

- vitkost spregnutog stuba A < 2,0

- zaštitni sloj betona Cz i Cy ne mogu biti manji od 4 cm oiti veći od ; ™

0,3/j�, max Cy 0,4 hy

" podužna armatura ne može preći granicu od 3%,

9=3=3«1 Dokaz sigurnosti protiv l o k a l n e nestabilnosti

Za spregnute stubove ocl čeličnih okruglih i pravoiigaonih cijevi ispunjenih betonom

i spregnute stubove sa izbetoniranim prostorima otvorenih čeličnih profila, ae smiju
odnosi d/s, odnosno b/t preći granične vrijednosti date u ta-beli 9.2 u funkciji od
vrste Čelika.

Za spregnute štabove sa ubetoniranim Čeličnim profilima ne treba voditi računa o

dokasiu lokalne nestabilnosti.

Tačniji dokag lokalne nestabilnosti oslobadjpiobaveze ograničenja datih u tabeli 9=2.

Tabela 9.2

KonstrukcIon I čelik
Presjek (JUS C.B0.500)
isiuba
Č.0361 Č .0 5 6 1

84 68

■a 51 42
. fl

22 18

9«3«3.2 Povećanje nosivosti spr�gmitili stubova od Čeličnih okraglili

cijevi ispiinjeriili betonom

Prilikom dimenzioniranja spregnutih stubova od čeličnih okniglib. cijevi isponjeeili

betonom koji zadovoljavaju uslove prema tabeli 9.2 i kod kojih Je koelicijeut vitkosti
A < OsS, može se pri centričnom pritisku uzeti u ob�ir povećana čvrstoća betona
iisljed obničnog ("mehanizam konfajninga") djelovanja cjevastog kružnog prolila.

- At •
Sila plastiHkacije Npi /�rl + Aa • 0sl (9.2)

Pri = Mi + m(9-3)

fisL " m
'
Ps,a (9-4)

Veličina koeficijenta r/i i date su u tabeli 9.3

134
 Tabela 9,3

A m i?2
0,1 3,20
0,2 1,91 0,85
0,3 0,90 0,90
0,4 0,24 0,95
0,5 0,00 1,00

Za ekscentricitet e > d/S� 'qi 0, r]2 � 1,0 U području 0 < e < d/B, koeficijenti rji
i 712 odredjiiju se linearnom interpretacijom.

9.3«3,3 Sprei�iiiti stubovi i zl o žen i ceiitriciiom pritisku

Granično stanje nosivosti centrično pritisnutih spregnutih stubova N mora biti

manje od raco uske nosivosti Nkr-

N < Nkr n ■ N�i (9„5)

1% - je bezdimenzionaJni koeficijent izvijanja u zavisnosti od oblika poprečnog pres¬

jeka stuba. i odgovarajuće vitkosti A po sta nd ar du JUS U.ET.OBl.

Odgovarajuća vitkc�t A računa se i'� izraza

' X y�N pij Nic i (9.6)

Euierova kritična sila Nm

Nu-=-�x''{EJ)wlSl (9.7)

Sk - j e dužina igvijaaja stuba,

EJ)w " aktivna krutost p n savijanju,

{EJ)w = Ea ' Ja + Eu ' Jh + Es ' Js (9.8)

Ea - modlil elastičnosti Čelika�

Es - mođuI elastičnosti armature,

Eu - modul elastičEosti betona pri kratkotrajnom opterećenju i može se uzeti daje

Ebi — 500 • fiwN

135
Kod spregnutih stuhova sa ubetoniranim čeličnim profilima
■ < 0,5 a
Npi a/Npi
'
A < 2

9.3.3,4 Spregnuti stiibovi izloženi pritisku i savijanjo oko jedne osovine

Dokaa nosivosti provodi se uz pomoć interakciorie (sadejstvujuče) krive koja je data

n a slici 9.8.

S l i k a 9.8

Interakcioiie krivine se računaju za prethodno odabrani presjek po teoriji plastičnosti,

Za tako odabrani presjek moraju biti ispunjena dva uslova:

N = 53'�' •

•
<Mkr<Q,9-S- Mp, Mi' = 7i (9.9)

N - je centričim sila pritiska u graničnom stanju

- je mome nat savijanja koji na-staje u graničnom stanju nosivosti sračunat po
teoriji II reda

7,; - je koeficijent sigurnosti

Ni - su pojedinačne sile pritiska

" je momenat savijanja sračunat po teoriji prvog reda

faktor koji zavisi od primarne momentae površine.

136
Begđimenzionalni faktor S odredjuje se pomoću iriterakcione "krive (slika 9.8) koja
je definisana parabolom

X = l-�C 'Y
(9.10)
X � M/M,i, Y - N/N,i, C�{1- S ) /S , 6 - iV�i,

Vrijednost 5 > 1,0 smije se koristiti aa presječne sile M i N koje pripadaju istom
slučaju opterećenja. Uticaj imperfekcija zavisan je o odnosu ivičBih n a po na po
teoriji prvog reda.

S l i ka 9.9 Od no s ivičnih napona

Za odnos momenata prema slici 9.9 je

(9.11)

9 = 3„3.5 Spregnuti s t i i b o v i izloženi pritisku i đvoosaom s-av�jaiijtt

Dokaz nosivosti, sa dovoljnom tačnošću za- projektantsku prakso, provodi se posebno

sa svai<u ravan opterećenja, tj. glavne osovine y — y, z — p r e ma postupku koji je
naznačen u prethodnoj tački 10.3.3.4.

Gentrična sila pritiska "iV" u graničnom stanju dokazuje se Z'd odabra,iii presjek
spregnutog stuba kroz proračun za svaku glavnu osovinu.

Proraxun momenata savijanja koji stub može primiti u graničnom stanju nosivosti
računa se za svaku osovinu savijanja uz odredjivanje be�dimeii�ionalEih faktora Sy
i 5.2 pomoću interakcionib krivih sa svaku osovinu. Za svaku ra;vaa opterećenja važi
uslov Mkr < 0,9 • 6* h'fpi. Vektorski zbir momenata iz obje ravru
� m o r a biti ma,uji.od
■ ■
1. . ■

(9.12)

137
9„3.3,6 Dokaz preuzimanja pox)rečnih sila i o s i g u r a n j e sprezar\ja

Da bi se ostvarila jedna od tri osnovne pretpostavke za proračun spregnutih stubova,

datih u tački 9.3.1, mora se obezbijediti sprezanje čeličnog profila i betona. Smičući
naponi od poprečnih sila preuzimaju se sredstvima za sprezanje - moždaniciraa.

Kod spregnutih stubova izloženih centričnom pritisku dokaz osiguranja sprezanja

obavezan je samo u zonama unošenja sile.

Raspodjela ravnomjerne poprečne sile u graničnom stanju nosivosti na dijelove koje

prima čelični profil i armirani beton može se izvršiti prema obrascima:

h = Qa = Q-Qi (9.13)
Q�,-

Q - je poprečna sila u graničnom stanju nosivo.sii

Qa - je dio poprečne sile koji preuzima čelični profil u graničnom stanju nosivosti

Qi) - je dio poprečne sile koji preuzima betonski presjek u graničnom stanju no¬
sivosti

Obavezno je dokazati daje;

Oa<0,3-Qpi,« (9.14)

Qpi,a � j<� puna poprečna plastična sila čeličnog profila

Računski smičući napon u spojnici spremanja računa se iz izraza:

J{ ■ hy

S " je statički momenat odgovarajuće površine betona

Ji "j e idealni moment inercije spregnutog presjeka
hy "j e širina pojasa čeličnog profila u spojnici sprezanja.

Ako je smičući napon r > m a x r prema tabeli 9.4 sredstva 2:a-spremanje se raspored-
juju prema toku smičućih sila.

Ako je smičući napon r < m a x r sredstva za sprezanje, od ukupne smicuće sikj

ra�sporedjuju se samo u zonama uvodjenja sila, tj. na krajevima stubova.

138
 MARKA BETO NA MB 25 MB 3, MB 45 MB 55
maxr u M/mm 0,55 0,60 0,80

Tabela 9.4 Maksimalni naponi smicanja betona u graničnom stanju nosivosti u

spregnutoj spojnici izmedju čeličnog profila i betona

Kod spregnutih stubova od čeličnih cijevi ispunjenih betonom vrijednosti iz tabele

9.4 smanjuju se za 30%.

Preuzimanje smičucih sila, u zonama uvodjenja sile, vrše sredstva za sprezanje za

granično stanje nosivosti uz plastičnu podjelu presječnih sila.

Dopunskim proračunom treba dokazati preuzimanje smičucih sila za granično stanje

upotrebljivosti (7 — 1) uvodeći u proračun skupljanje i tečenje betona.

Kod spregnutih stubova od čeličnih kružnih cijevi ispunjenih betonom može se odus¬
tati od sredstava za sprezanje kod primjene za mirna opterećenja u objektima vi-
sokogradnje. Čelična cijev je dimenzionisana da preuzme nastale poprečne pritiske.

Kod spregnutih stubova od čeličnih kružnih i pravougaonih cijevi ispunjenih betonom,

primijenjenih u visokogradnji mogu se izostaviti sredstva za sprezanje ako smičući
napon r u graničnom sta.nju ne prelazi vrijednosti 0,7 r max izjtabele 9.4, a u
graničnom stanju upotrebljivosti r�op, — 0,7r/7. i

Kao sredstvo za sprezanje mogu se primijeniti samo elastični moždanici u vidu

čepova (detalji o ovim možda.nicima obradjeni su u tački 6.3).

Za granično sta.nje nosivosti, računska nosivost moždanika u vidu čepova max

data je izrazom: __
ma.x D5 Q' ■ 0, 25�"� ■ \/�wN ' (9.16)

Eh - je modul elastičnosti betona prema Pravilniku o tehničkim normativima za

beton i armirani beton

(i - je prečnik čepa

h - je ukupna visina čepa

a 0,8S — 3,0 1.00 za hj d � 4.2 a medjuvrijednosti se interpoluju

linearno.

Računska vrijednost max D, , prema prethodnom izrazu, ne može biti veća od:

max Dg < 95kN za čep i9mm

max Dg < riOkN za čep <j) 22mm

139
9«4 Brojm primjer

9.4.1 U v o d u zadatak

Provjeriti nosivost (dimenzionirati) spregnuti stub koji je dio višeetažne okvirne

konstrukcije javne garaže.

Pr eth od nim probama usvojene su polazne dimenzije spregnutih stubova i spregnu¬

tih prečki okvirne konstrukcije. Stalno opterećenje izaziva tečenje u betonskom
dijelu presjeka spregnutih stubova pa se njihova krutost i presječne sile razlikuju u
vremenu f it Proračun dužine-izvijanja stubova vrši se prema sta nda rd u
"Stabilnost okvirnih nosača JUS U. E 7 . 1 H " iz 1986. godine.

Osnovtt za provjeru nosivosti čine DIN 18806 od marta 1984, godine povezane sa
našim ostalim odgovarajućim, propisima i standardima,

2 a stubove okvira, odabrane su čelične kvadratne toplooblikovane djevi ispunjene

betonom.. Prednost ovako odabranih presjeka spregnutih stubova su jednostavnije
konstrukcije krutih veza sa prečkama okvira. Nedostatak, u odnosu na kružni pres¬
jek, je što čelični omotač ne djeluje kao obruč bez dodatka spiralne arma.ture. Karak¬
teristična je i manja protupožarna otpornost ovoga tipa stubova, što nije posebno
traženo obzirom, na namjenu objekta,

9=4/2 Materijal, prola zn e dimenzije, presječne sile, k ar ak te ri st i ke pres-

■ .
jeka st u b a

Čelična toplooblikovana cijev presjeka 400- 400- 16 - Č.0361 sa granicom razvlačenja

Ps.a —-24 kN/cm�. Beton za ispunsi MB40, sa ra.Čunskom vrijednošću jačine betona
z:z 0,7 'pwN = 0,7 , 4 — 2,8 k N / c m ' \ Površina poprečnog presjeka Čeličnog
-- ■
prolila Aa 242,50 cm�. Površina poprečnog presjeka betona �-(40 2 1,6)�
1354,24 cm�.

Na presjek o glavi stub a u vremenu i ™ djeluju presječne sile:

Ni = 2474,40 kN
= 254,10 kNm.
39,00 kNm,

Dužina izvijanja stuba u vremenu t =

Skz = 5,94 m, Sky — 5,88 m (visina stu ba 5,00 rn)

-.140
 dv=40 cm

Slika 9.10

Ko e fic ijen t sig u rn o s ti za o sn o vno o p te r eće n je -yo = li7-

Akti¥na krutost s p r e g n u t o g stuba pri s a v i j a n j u
{EJ)w = EaJa + Eti • Jj
Ea = 21.000 kN/cm2, = 59230 cm�
■
E i i =- 500 ■ pwN = 500 4 = 2000 kN/cm'
Jj =r, 36,80712 = 152826 cm�
•
{E J )v/ = 21.000 ■ 59230 + 2000 • 152826 = 154948 10� IcN/cm�.

P l a s t i č n i momeriat sa vi ja n ja M,,; za u svo jen i presjek s p r e g n u t o g stuba

/žal = A,a(dj/-2S)24-se.s-1,6 = 1 4 1 3 , 1 2 kN
Ra2 ■=■ p,,a • 2 ■ /i„ • 5 = 24 ■ 2 • hn • 1,6 = 7 6 , 8 0 / j „ k N ■ ■
Raa = A,o • 2 ( d , - hn) ■ 5 = 24 • 2 • (40 - An) • 1 , 6 = 3072 kN - 76,80 /»„ kN�
■K4 = A,a • iđy •••• 2.S) • 5 = 24 • 36,8-1,6 = 1413,12 kN
- • ■ ■
S) = 2 , 8 36 ,8 {K -1,6) =
Rk -
Pii{dy 25) (/i.„
1 0 3 , 0 4 /t „ kN - 164,86 kN

Izjednačavanjem sta ti č k ih momenata sila R�n i Rb n a lazi se p o ložaj n e u tr a ln e oso¬

vine h-a p l a s t ič n o g momenta Mpj.

1 4 1 3 , 1 2 - (/i„ - 0 , 8 ) + 7 6 , 80 • ■rt„/2+ (103,04fc„ 164,86)

- - ■ 1413,12-
(hn 1,6)1, (3072- 76,80/j.„) -(40-- /!.„) |
(39,2-�/i„) = 0
hn = 1 7, 73 c m

141
Plastični momenat savijanja iznosi:

M,, = 1413,12 . (17,73 0,8) + 76,80 • 17,73V2 + (103,04 • 17,73

- 1 6 4 , 8 6 ) • ( 1 7 , 7 3 / 2 - - 0,8)+ 1413,12 • (39,20 - 1 7 , 7 3 ) +
+(3072 - 76,8 ■ 17,73)(20 - 17,73/2) = 987,SlkNm
Mpi = 987,81kNm, {Mpi�y = Mpi�z ~ Mp()radi simetrije presjeka

9-4.3 - Dokaz sigurnosti p r o t i v lokalne stabilnosti

Za spregnute sfcubove od pravougaonih čeličnih cijevi ispunjenih betonom odnos d / s

Hiora biti manji od vrijednosti iz tabele 9.2 ™ 25 < 51.
40/1,6

9AA P r o v j e r a nosivosti za s p r e g n u t i s t u b izložen pritisku i dv oosiio m

savijanju ;

Dokaz nosivosti provodi se posebno za svaku ravan opterećenja. P u n a normalna

plastična sila spregnutog presjeka Npi
Npl — �pi(,a ""h �pl,h ™ -�a ' 03,a "H
■
Npi r. 242,5 24 + 1354,24 -2,8::::: 5820 + 3791,87 9611,87 kN
Idealna kritična sila za pravac z
Nkiz = 7r\EJ)wlSk�z 3,14" -154948 • 107594;-� 43342,70 kN
Idealna kritična sila za pravac Y
Nkiy 7r'�{EJ)w/Sk,y � 3,14� . 154948 107588� = 44231,75 kN
•
N-jo'Ni�lJ- 2474,40 == 4206,50/b7V < Nh z
Tim e je ispunjen prvi od dva uslova
Za ispunjavanje drugog uslova

< Mkr < 0,9-SMpi i

potrebno je riješiti jednačine i nacrta ti dijagrame interakcionih krivih. Iz ovih dija¬

gr a m a odredjuju se vrijednosti Sy i S�.

142
 nv2

� 0,6055

y - 1, 1�2

X 1,000 1,0486 1,064 1,046 0,996 0,912 0,796 0,647 0,464 0,249 0
Y 0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1,0

Slika 9.11

Is vijanje oko z osovine

A, = = x/9611,87/43342,70 = 0,47 —► H, = 0,933 (kriva "A")

i'l dijagrama� JUS IJ.E7.081

t = 254,10/- 137,20-� -1,85, prema slid 9.9, 'Hn � 0
Vrijednost odgovarajućeg momenta u nožici stu ba

Sz = 0,88, Sy = 0,96 su vrijednosti očitane ri interakcionog dijagrama.

 0,07<0,9.5,.M,,
5� -Mpi 0,96-987,81

M . " = ,0 . Mi . = 1, 7 . 254,
Nkiz-N 4 3 3 4 2 , 7 0 - 1,7-2474,40
M , " = 465,72kNm
Ml� 465,72 = 0,5337 <0,9-5, ■ M,
S\-Mp,' 0,88 ■987,81
M
.J. = 0,07 + 0,5337 = 0,605 < 1
' ■
by JVlpl Mpl

Time je ispunjen 1 drugi iislov za izvijanje oka � osovine,

"
Isvijarye oko Y osovine
�=n:39,0/--26,r--1.49
*
Vrijedsiost odgovarajućeg momenta u nožici stuba,
NjNpi = 0,437 isto ka,o i zb. izvijanje oko z osovine

-s/NpJWkiy \ / �l 1.87744231,75 0,466 fL 0,934

5,-�:0,96, 5, .-
Ml. 1,7-254,i
0,455 < 0,9
.
Mr ■ ;l
.// � �44231,75-™ 0,273-2474,40-1,7
M,r i J-39,0 ™71,36kNm
44231,75 - 1,7-2474,40
\

.ML =: 0,082 <0,9

5y -M�yi 0,88-987,81
M,
-h 7--; 0,082 + 0,455 ::� 0,537 < 1
V S\ • h4.pi

Ispunjen je uslov izvijanje oko Y' osovine.

Sa ovim je dokazano da odabrane dimenzije stuba zadovoljavaju uz matne resserve

u ovom presjeku.

9.4™5 Dokai� p r e u z i m a n j a poprečnih sila i o s i g u r a n j e spremanja

Na prcjsjek u glavi stuba 0 vremenu t — Iq, za osnovno opterećenje djeluje sila Qj

= 292 kN sa koeficijeatom sigurnosti 70 1,7= Q — 292,0 • 1,7 496�40 kN

144
Dio poprečne sile koji' preuzima betonski presjek u graničnom stanju,

Mpi =: 987,71kNm
= Rh ■ ihn/2- 0,8) = 134,00kNm

Mp,,„ = 987,81
- 134,00 = 853,81kNm

Qt = 496,40 ■ 134,00/987, 8i = 67,34kN

Q„ = Q ~ Qj = 496,40 - 67,34 = 429,06kN
• •
Qpi,a = Ao P,,alS = 242,50 24/1,73 = 3364,16kN
Qa < 0,3(3p,,«; 429,06 < 0,3 ■ 3364,16

Saiičući napon u spojnici sprezanja

( 3 5 , 8 0 - 1 6 , 1 3 ■ l(),13/2)/6,83 = m . U c m �
-
hy :r: 36,8 + 2(17,73
- 69,06cm
1,6)
Ji 'z.. {EJ)v//Ea � 154948 - lOV�iOOO 73784cm�
OJw = 0,70 • 0,65 r. 0,455MPa

T> pa Sli potrebna sredstva za sprezanje.

Za, spremanje će se primjeniti čepovi (fi 22 rnrn,
dužine 2,2-4�2 = 9,24 crn, pa je 0= 1,00

max I), = a • 0,25 - d\/§wN ■ Ei> < 120kN

max.D, = l,00-0,25-2,2''v�'"-�00r-: 1 4 5 , 2k N> 120kN

usvaja se max r- 120 kN

Smičuća sila na jednoj stranici presjeka stuba
cy .r h-h-r = 500 - 36,80 ■ 0,069 � 1269,6 kiSf
Potreban broj rnoždanika
QVmaxD, ::::: 1269,6/120 r:: 10,58- 11 moždaiiika
za cijeli stub 4 - 11 — 44 rnoždanika.

145
9«4,6 Uporec lj e nj e nosivosti, s p re g n u t o g s t u b a iz o v o g a b r o j n o g primjera
i č e l i č n o g s t u b a i s t o g presjeka

Za spregnuti stub, ti. cijev 400 • 400 • 16 ispunj enu b e t o n o m MB40

Mpi =. 987,81 kN m
Npl 9611,87 kN

Na čelični st u b presjeka 400 ■ 400 - 16

M�i�a = 853,81 kN m
Npi'�a � 5820 kN

Razlika u nosivosti u korist spre��nulog s t u b a je:

Npi/Npia � 9611,87/5820 1,65, odnosno 65% Mpi/Mpi�a � 987,81/853,81 1,16,
odnosno 16%.

Napomena: Iz ovoga pr i mj er a se vidi daje potrebno dosta vr e me n a i t r u d a za

iznalaženje momenata plastičnosti Mpi spregnut og presjeka stuba,
U knjizi (10) date su tabele koje olakšavaju rad n a pr or ač un u mo¬
menata plastičnosti. Postoje mogućnosti i za još j ednost avnij e
t a bel ar no r ačunanj e Mp/, naravno uz pomoć r ač unar a. Aut or sa
s a r ad n i c i ma radi na izradi ovih tabela.

146
10 PRIMJENA SPREGNUTIH
KONSTRUKCIJA U MOSTOGRADNJI

10.1 Opšta razmatranja

Pu tni mostovi su prva oblast kod koje je došlo do praktične primjene spre�.aiija
čeličnih nosača i armirano-betonskih ploča i formiranja novih, spregnutih raspon-
skih konstrukcija. Za više od tri decenije primjene razvijale su se teorijske osaove
proračuna, obogaćivale konstruktivne forme i širina primjene spregnutih rasponskih
konstrukcija.

Danas su, u većini industrijski razvijenih zemalja, spregnute konstnikcije konku¬

rentne ;kod primjene za putne, gradske, pješačke, željezničke mostove, vijadukte,
nadvožnjake� podvožnjakCj visoke ulice, podzemne ili depresirane sa.obraćajnice i
slične objekte gdje se traži ekonomičnost, sigurnost, trajnost i brzina gradjenja.

Obalni i sredriji / ri j e č n i / siuhovi mostova sa spregnutim rasponskim konstrukci¬

jama temelje se� oblikuju i dimenzioniraju po istim, principima kao i kod rnostova
kod kojih su raspoiiske konstrukcije od drugih materijala. Znat,no m a n j a težina
spregnutih rasponskih konstrukcija / c c a 40-50% od težine betonskiii i prednapreg-
nutih rasponskih konstrukcija/-©mogućuju, �a iste uslove i iste raspone, uštede u
temeljima i stubovima mostova. Ova prednost je naročito značajna kod loših uslova
temeljenja gdje se moraju primijeniti šipovi.

Za mostove sa spregnutim konstrukcijama mogu se primijeniti sve savremene vrste

■Mičnih i oeoprensko-tefioriskih ležišta i zglobova, koje su detaljno obradjene u
jedanaestom poglavlju "Čeličnih mostova" od istog autora.

Čelični dio spregnutog presjeka čini roštilj glavnih i poprečnih nosača i spregovi.
Broj i đim.eMje nosača zavise od raspona namjene, širine i korisnog opterećenja
mosta. Za mostove se primjenjuju čelici koji imaju granicu razvlačenja ciy rr. 240-
360 MPa, g;agarantovanu zavarljivost, žilavost i liomogenost presjeka (bej5 pojave
dvoplatnosti i lamelarnosti). Nosači se rade u zavarenoj izvedbi prema unapri¬
jed ragradjenoj tehnologiji zavarivanja i tehnologiji izrade koja garantuje kvalltet

147
šavova, mi n i ma l n e zaostale n a p o n e o d zavarivanja i iaČBost d i me n z i j a i oblika.
P o r e d p u n o s t j e n i h nosciča mogu se u s p j e šn o s p r e z a t i i rešetkas&i nosači, što će b iti
obradjeno u p o se b n o m, d e ve to m, poglavlju.

Betoiiskz dio spregnutog presjeka armirano betonske ploče je od betona visokih ma rk i

M B 4 0 -N B 6 0 sa m a r k o m o t p o rn o s t i na mraz M I5 0 - M 2 0 0 , PloČe se mo g u betoni¬
rati na licu mjesta u mo n o litn o j izvedbi na fik sn im ili p o m i č n i m oplatama koje za
oslonce k o riste roštilj glavnih i p o p re č n ih nosača ili mo n t i r a t i od prefab ric iran ih et-
erno n ata. Primjena m o n ta ž n ih ploča dolazi ii obzir kod mo s to v a sa j e d n o s t a v n i j o m
g e o me t r i j o m, ma n j i m o p te re ć e n j e m (p o se b n o dinamičkim) i u k limatsk i p o vo ljn ijim
usio vima.

M o ž d a n i c i za sprezanje čeličnog i b e to n sk o g dijela p resjeka d imen z i o n iraju se i kon-

stru išu prema p r i n c ip i ma koji su d e ta ljn ije obradjeni u šesto m poglavlju. Ko d
mo s t o v a se n ajviše koriste moždan ic i u v i d u č ep o va i kom,binovani moždanici.

10.2 Statički sistemi mostova sa s p r e g n u t i m r as p on sk i m

koiis t r u kc ij a m a

10.2.1 M o s t o v i sa jcdmrn otvorom, statičkog sistema grede na dva oslonca, raspona

od 20--50 m. Pozitivan rnornenat duž cijelog raspona n ajb o lje o d g o v a ra p rirod i
sp rez anj a čelika i betona. Armirano'- l:)etonska kolovozna ploča na cijeloj dužini
n o sača prima napone pritiska, a čelični nosač napone zatezanja od m om e n at a savija¬
nja. Kod ovog s i s te ma postoji mo g u ć n o st poi.|)unog sp rezan ja, tj. s p r e z a n j a vlas ti te
težine i korisnog opterećenja. U p o s eb n o in dijelu ovog poglavlja biće lakazano
n a neke k arak terist ič n e forme spreza-nja koje su u d r u g o m i četvrtom p o g lavlju
teo retsk i o b rad je n e . Mosto vi sa j e d n i m, r e l a t i v n o većim r a s p o n o m, p r i m j e n j u j u
se za premoštenje ma n jih i srednjih rijeka gdje se žele izbjeći riječni stn b o vi, 2a
p r e m o š t e n j e d u b o k i h suvih p re p re k a i za p rei n o šten je vještačkih p re p r ek a gdje siisii
poželjni med juoslonc i. Konstruktivna visina r a s p o n s k e konstrukcije je konstantna i
može da se b ira u širokim granicama od / / 1 5 - //2 5 .

JO.2.2 M o s t o v i sa više istih ili vazličilih otvora, diskontinualnog statičkog sistema,

raspona n x (20-50 rn). Sve što je rečeno u prethodnoj tački 10.2.1 može se primi¬
j e n it i i ovdje, Vještačke i prirodne p re p re k e šire od 40-50 m moraju se p r e mo s t i t i sa
d v a ili više rasp on a . O s n o v n a d ile ma k o j a se pri tome p o s t a v l j a je d a li p rimijen iti
d i sk o n t in u a ln u ili kontinu alnu spregnutu rasponsku konstrukciju . Za razliku od
klasičnih rnaterijak i (Čelik, beton) kod spregnutih konstrukcija, k o at i i ml t e t ne znači
r a ci o n ai n o s t cijene ko mp le tne izrade rcJ�ponske ko n stru kcije. P r e d n o s t i koje pružaju
d i sk o n t in u a ln e sp re g n u te ra spo nsk e k o n stru k cije su:

- mogućnost primjene u iošim usiovima temeljenja gdje se mo gu očekivati slije¬

ganja oslonaca,

148
 maksimalan stepen spresanja čelika i betona hez st varanja vještačkog pritiska
u betonu sa kablovima ili oekim drugim načinom,

- mogućnost primjene i za iiajsložeBije eleniente tfase saobraćajmice (mostovi

krivini malih radijusa, kosi mostovi),

- mogućnost etapne -- sukcesivne izgradnje uz višestruku primjeBU opreme i

opetovanje istih faza radova.

Nedostaci mostova sa diskontinualnim rasponskim konstrukcijama:

- stvaranje dilatacija na spoju dvaju susjednih konstrukcija što ima loše posljedice
u eksploataciji posebno kod putnih mostova,

- dva p ut a veći broj ležišta na srednjim stubovima,

- teža montaža čelične konstrukcije kod prepreka gdje nije moguć pristup sa
autodizalicama,
- veća potrošnja čelikauslovima kada nije moguća ili oije racionalna izgradnja
pomoćnih oslonaca sa sprezanje vlastite težine.
j

10.2.3 Mostovi .sa koniinuaintm. rasponskim konstrukcijama prirnjerijoju se za pre-

moštenje širih i dubokiii prirodnih ili vještačkih prepreka sa relativno povoljnim
uslovima temeljenja. Broj, veličina i odnos veličina raspona varira n širokim grani¬
cama. Racionalni su rasponi od 20-120 m, pri čemu krajnji rasponi treba da budu
manji za 60-80% od srednjih ra.spona da bi se izjednačili momenti u prvim i ostalim
poljima i osloncima. Povoljne su i česte rasponske konstrukcije sa tri raspona i prom¬
jenljivom visinom konstrukcije, što pored statičkih prednosti doprinosi povoljnoni
estetskom oblikovanju mostova. Kontinualne konstrukcije omogućuju rnanje kon¬
struktivne visine koje se kreću od //15.- //30 za mostove konstantne visine i 1/25 ~
1/40 u poljima, odnosno //1.5 - //25 nad osloncima za promjenljive visine konstruk¬
cija.

Za obezbjedjenje sprezanja na cijeloj dužiiii kontinualne koiistrukcije, tj. i u zonama

iznad srednjih oslonaca, gdje Jiegativni momenti izazivaju prekomjerna zatezanja u
armirano-betonskoj ploči, moraju se primijeniti postupci koji ove napone dovode u
dozvoljene granice.

Postupci sa kojima se mogu smanjiti ili potpuno neutralisati naponi zatezanja u

betonu kolovozne ploče iznad srednjih oslonaca su:

- prednaprezanje dijelova kolovozne ploče sa kablovima (primjeri mostova preko

reke Bosne u Zenici, Maglaju, Zepču),

149
 - unošenje pritiska u kolovoznu ploču vještačkom denivelacijom srednjih oslonaca,

- povoljan rrispored betoniranja, tj. da se prvo betonira kolovozna ploča u

poljima, a kasnije u zonama oslonaca.

Ako se statičkom analizom i analizom cijena i vremena građjerija utvrdi da nave¬

deni postupci za eliminaciju zatezanja u a.b. pioČi nisu, u datim okolnostima,
povoljni, može se ostvariti kontinuitet rasponske konstrukcije primjenom diskontin-
ualnog spremanja (primjer mosta preko rijeke Neretve u I). Jablanici). Prednosti
kontinualnih spregnutih rasponskih konstrukcija su:

- mogućnost premoštenja širokih i dubokih prepreka sa relativno velikim raspon¬

ima,
- širi izbor mogućnosti za ekonomičnu montažu čelične konstrukcije,

" izbjegavanje dilatacija iznad medjuosionaca. s t o j e posebno značajno za putne

i gradske mostove,

- racionaližiranje potrošnje Čelika ako su omogućene i ako se iskoriste adekvatne

forme sprezanja korisnog i stalnog opterećenja.

Nedostaci kontinualnih spregnutih konstrukcija su;

- složenija tehnologija gradjenja radi primjene kablova za prednaprezanje ili

drugih postupaka eliminaciju naporxa natezanja u a.b. ploči.
" složenija statička analiza rada konstrukcija u vremenu t — Iq i t

10 »3 Forme spremanja čelika i betona ii mostogradnji

Kod spregnutih rasponskih konstrukcija 40-60% ut i c aj aj e od korisnog opterećenja,

60-40% od stalnog opterećenja, što prvenstveno zavisi od namjene m.osta. Kod
putnih mostova taj odnos je oca 50%.

Sprezanje čelika i betona sa korisno opterećenje postiže se beg posebnih mjera od

momenta kada je konstrukcija spremna za eksploataciju, tj. od momenta kada be¬
ton ploče postigne projektom traženu čvrstoću. Iz navedene konstatacije, odnosa
statičkih uticajaj jasan je interes konstruktora mostova da posebnim mjerama pos¬
tignu potpuno ili djelomično sprezanje čelika i betona i za preuzimanje stalnih
opterećenja. Dio stalnih opterećenja mostova (izolacije, kolovosiii zastori, ograde,
ivičnjaci, vijenci, oprema) koji.se po redosljedu gradjenja nanose na most nakon

150
ocvrićavanja betona prenosi se aa spregiiiifcl presjek. Poeebiiim mjerama tre6a
postići, da se i vlastita težina čelične koEstrukcije, težina betona kolovosne pioee i
opterećenja ¥egaiia postupak betoniranja prenesu ea spregnuti presjek.

Faktori koji u t i č u na i�bor racloiialne forme spre�a�ja Čelika i b e t o n a u

mo s t o g r a đ u j i stis

- statički sistem rnosta, veličina raspona i odnos veličine raspona,

- morfologija, (visina, dubina vode» okupiranost i težina) profila prirodae ili

vjestačke prepreke koja se premoštava,
- odabrani način montaže čeličnog roštilja i mogućnost da se pomocEi osloaci
od montaže ili-dri�gi elementi iz procesa moataše, koriste i spremanje Čelika
i betona,
- geometrija tiase saobracajnlce na'mostUj

- teliEologija gtađjetija, raspoloživa oprema, iskustvo i podobnost ig:vodjača

radova�
" geoteko-geomehaničke osobine terena n profilu premoštenja koji utiču na-ci-
jeaii temeljenja stubova mosta i privremenih osloaaca m spremanje,
- postupci i redosljed betoniranja (montaže) armirano- betoaskili ploča,

- braiiia - rok gradjenja,

- odnos cijene utroška veće količine čelika Ega nosivi,čelični roštilja prema cyeai
rada I materijala ostvarenje većeg stepeiia spremanja vJaaiite težine čelika i
beloaa,

U fivakom koBkretiiom skčajo treba izvršiti kvantitativno analim svih navedeiiili (i

drugili) faktora da bi se došlo do mjerljivih poka-�atelja o isplativosti i izboru načina
racionalnog spremanja vlastitog opterećenja. Pri ovoj analizi konstruktor mora pored
catalog, raspolagati realnim cijenama ve?.anira sa vrijeme i mjesto gradjenja, jer su
ođEOsi cijeae rađa i materijala (čelika) funkcije vremena i mjesta gradjenja.

Ha sJiei lOJ aliematskl su oassnaceue neke osBovBe forme sprezaDja čelika i betona
u mostogradiiji m dva karakteristična statička sistema: gredu na dva oslonca i
koutiauaki ooaač sa tri raspona.

151
aj - Sprezanje saino za. korisno opterećeiije
■ Spreza.nje za stalno i korisno opterećenje

" Sprezanje za stalno i korisno opterećenje nz

prednapresaraje celicidk nosača presama
Ui - Spreisanje za. stalno i korisno opterećenje us; pre�inaprez-anje kablovima

as - Spremanje dijela stalnog opterećenja sa betoniranjem a,b, ploče po fazama

�6 - Pređuaprezanje donjeg pojasa glavnih čeličnih nosača n radionici

bi - Sprezanje samo ?/& korisno opterećenje

�2 Sprezanje 2a stalno i korisno opterećenje

&3 " Spremanje za stalno i korisno opterećenje uz prednaprezanje čeličnih nosača presama

152
�4 - Sprezanjc za korisno i dio stalnog opterećenja uz prednaprezanje čeličnih nosača kablovima
Os - Sprezanje za korisno i stalno opterećenje uz prediiaprezanje sa deniveia-djom nosača
5f> - Sprezanje donjeg pojasa čeličnog presjeka ii pritisnutoj zoni iznad srednjih oslonaca.

10.4 Putni, gradski i pješački m os tovi sa spregiiiiiim

ras ponskiin konstrukcijama

Za korektno dispoziciono rješenje putnih, gradskih i pješačkih mostova potrebno

je d a projektant raspolaže aktuehiim urbanističkinij saobraćajnimj geodetskim, ge¬
ometrijskim, geoioško-geotehničklm, hidrotehničkim i drugim podlogama. Ma bagi
raspoloživih podloga i projektnog zadatka investitora, utvrdjuje se namjena i ko¬
risna Širina mosta, ukupna dužina mosta, broj, veličina i odnos veličina raspona,
statički sistem i drugi elementi dispozicionog rješenja. Do pravih rješenja dolazi se
kroz studiju i anafizu svih dijelova nosivog i funkcionalnog sklopa mosta i izradu
više varijantnih rješenja.

Namjena, ukupna širina, statički sistem, veličina rsuspona i tehnologija gradjenja

opredjeljuju rješenje poprečnog presjeka mosta. Analizom karakterističnih rješenja
poprečnih presjeka putnih, gradskih i pješačkih mostova ukazaće se na bitne ele-
me)"!te rješenja.

10.4.1 P o p r e č n i presjeci pufcniii, gradskih i p j eš a čk i h m ost ova

Za putne i gradske mostove sa jednim kolovozom (dvije saobraćajne trake) i pješačkim

sta.zarna, širine mostova su od 8,00-13,00 m. Širine pješačkih mostova su obično od
3,0-6,0 m. Za mostove ukupne širine od 3,00"13,00 m, prema na�oj i evropskoj
praksi, racionalno rješenje nosivog sklopa Čine dva glavna nosača manje i srednje
raspone ili jeda.n zatvoreni presjek za veće raspone. Starija rješenja poprečnih pres¬
jeka mostova imala su, za iste širine, više glavnih nosača ili kombinaciju glavnih i
sekundarnih podužnih nosača.

Konstruktor je obavezan da kroz statičku, tehnološku i konstruktivnu analizu dokaže

d a su odabrane veličine, odnosi veličina i rješenja optimalni za date konturoe oslove.

153
 Slika 10.2

Slika 10.2 pokazuje racionalno i jednostavno rješenje poprečnog presjeka putnih

mostova raspona 20-40 m za statički odredjene sistemej odnosoo'srednjeg raspona
od 20-60 m za kontinualne sisteme. Dva glavna punostjena zavarena nosača su na
razmaku b > 2a, posta�vljeni da istim ili raznim visinama, zavisno od poprečnog
nagiba. Poprečni nosači sa razmakom 6,00-8,00 su takodje punostjeni zavareni
nosači od tankih limova 8-12 mm visine 1/2 - 1/3 visine glavnih nosača sa specifično
oblikovanim prelazom i vezom na glavne nosače. Kompletan čelični sklop bpregipit
je sa krstasto armiranom kolovozpom pločom koja ima vute visine 10-15 cm iw
glavne i poprečne nosače.

Debljina ploče je od 18-20 cm od MB40-MB60 i M200.

Slika 10.3

154
Na slici 10 J prikazanje poprečni presjek pješačkog mosta širine 3,0-6,0 m ga raspone
20-40 odnosno 20-60 ro kod kontinualnih sistema.

Dva giavna. eosača sii Ba razmaku b > 2a. Poprečni nosači su spušteni n srednje
visinu presjeka i nisu spregnuti sa a.b. pločom koja je montažna (ili monolitna)
debljine 14-16 cm. Poprečni Eosači sa ojačanjima uz glavne nosače imaju ulogu oba
sprega u fazi montaže donjeg sprega nakoii' montaže.

Slika 10.4

Poprečni presjek (slika 10,4) više odgovara relativno užim putnim i pješačkim nK>-
etovima. Sa trapeznim presjekoni želi se. pored ostalog, postići povoljna tor�ioiia
kratost. Gornji pojas trapeznog presjeka čini' a.b. ploča koja se spreže preko uskih
gomjili pojaseva. Sva iikmčenja za stabilnost vertikalnih limova i donjeg pojasa su
sa unutrašnje strane,-rade se hez prekida i ulaze u osnovni presjek trapeznog nosača.
Poprečna iikmčenja "T' presjeka obe��bjedjuju poprečnu nedeformabilnost presjeka
i stabilnost limova, a postavljaju se na ra�makn 250-450 m. Zakošeni oblik vertikainih
limova traži dodatnu obrado krajeva radi pravilnog zavarivanja pojaseve.

Slika 10.5

155
Sandučasti presjek (slika 10,5) sa ortogonaliiiin površinama za raspone veće ođ
50 m i naglašenim konzolama primjenjuje se za veće raspone i veće okepne širine
mostova. Minimalna debljina donjeg pojasa je 12 mm. Ako pri ovoj debljini napon
nije iskorišten, t a d a nije racionalna koncepcija satvorenog presjeka. Rešetkasta
poprečna ukrućenja su racionalna jer smanjuju potrošnju čelika. Montažni podužni
nastavak je u sredini donjeg pojasa. Gornja prečka i montažni spreg u njenoj ravni
postavljaju se na gradilištu kod kompletiranja presjeka, a prije montaže. Nakon
betoniranja kolovozne ploče dijagonale ovoga sprega mogu se i demontirati.

Slika 10.6

Zatvoreni sandučasti presjek, (slika 10.6) relativno manje širine primjenjen za mostove
i vijadukte velikih raspona sa osovinom mosta u krivini ili pravcu. Gornji čelični po-
jas ortogonalnog sanduka omogućuje montažu navlačenjem preko dubokih prepreka
gdje konzola ima raspone i preko 100 m. Betoniranje naglašenih konaola (a � h �
B/Z) kolovozne ploče rješava se sa pokretnim o p l a t a m a koje se vežu 2a čeličrd san¬
duk. Sve strane sanduka imaju zatvorena ukrućenja za stabilnost limova jer u fazi
montaže i eksploatacije naponi mijenjaju znak.

2,0-10

Slika 10,7

156
 Poprečni presjek za relativno široke i duge mostove (slika 10.7) ima dva neovisna
saiiđučasta. glavna nosača /bez poprečnih nosača/, što olakšava praćenje složenije
geometrije trase puta na mostu. Nepostojanje poprečnih veza, - nosača, olakšava i
omogućava primjenu racionalne klizne oplate sa srednji i konzolne dijelove presjeka.
Nosači oplate kreću se po proširenim donjim pojasevima sanduka. Širina sanduka
oe može biti manja od 80 cm radi izrade i prohodnosti. Koiovogna ploča je nosiva u
jednom pravcu, inna veću debljinu i radi obegbjedjenja poprečnog sadejstva presjeka
kao cjeline.

Slika 10.8

Otvoreni presjek (slika 10.8) odgovara za mostove srednjih raspona, sa dva glavna
nosača iste visine i rešetkastim poprečnim nosačima na rasrnaku 4-6 ro. Poprečni
nagib kolovoza postiže se vutama uk glavne nosače koje su različite visine. Na mostu
i--------------
nema denivelisanih pješačkih staza, a trake ?,a službeni prolaz su u. ravni kolovozaj
jer je most namijenjen isključivo za motorni saobraćaj. Poprečna ukrućenja su od
okruglih ili pravougaonih zatvorenih tankostjenih profila i zavaraju se- čvome
limove na gradilištu prije montaže, Predvidjeo. je samo donji spreg u ravni donje
prečke poprečnih nosača.

9 10-2.S .bp 50, 6.(X}-B0O

Slika 10.9

157
Poprečni presjek mosta sa upuštenim kolovozom primjenjuje se u slučajevima kada
je ograBičena konstruktivna visina (slika 10.9), (gradski mostovi sa oslovljenim
niskim niveletama, nadvožnjaci većih raspona). Glavni nosači su čelični - nespreg-
nuti, a sprežu se poprečni nosači sa a.fo. kolovoznom pločom koja ima poprečni
koatiniiitet. Za širine kolovoza m i razmake poprečnih nosača 2,0-4,0 rn,
konstruktivna visina je 80-120 cm i neovisna je od ra.spona mosta.

10.4,2 Poprečni presj eci za m o s t o v e n a aiifcoj>iitevima

Savrerneni autoputevi im.aju dva odvojena kolovoza sa po dvije ili više saobraćajnih
traka širine 3,50-4,0 m, razdjelnu traku minimalne širine 1,50 m, trake za vozila u
kvaru širine 2,5-3,0 m i zaštitne .trake. Ukupna širina autoputeva na mostovima.
je obično od 18,00-30,00 m. Kod dužih mostova, radi uštede, izbacuju se trake za
vozila u kvaru. Rasponske konstrukcije mostova mogu biti projektovane odvojeno
Ka svaki kolovoz ili jedna zajednička rasp6nska konstrukcija za cijeli profil autoputa.
Uobičajena rješenja za odvojen�e kolovoze pokazana su na slikama 10.6, 10.7 i 10.8 u
-
prethodnom pasusu. Ovdje će se analizirati nekoliko karakterističnih rješenja koja
su primijenjena na autoputevima u Zapadnoj Evropi.

1
Q�b/2_________j____agb/ 2
-18.00-20.00

■Slika 10.10

I pored velike ukupne širine mosta primijenjena su samo dva glavna zavarena punos-
tjena nosača spregnuta sa relativno debljom kolovoznom pločom, koja ima naglašene
konzole. Poprečni nosači su rešetkasti i nespregnuti sa a.b. pločom (slika 10/10).

Slika 10.11

158
Koncepcija rješenja je slična kao i na slici 10.10. Poprečni nosač je punostjen i
nespregnuf 'sa a.b. pločom, što omogućuje izradu pokretne oplate i za betoniranje
dijela ploče izniedju glavnih nosača (slika 10.11).

S l i k a 10.12

i\pored velike ukupne širine a u t o pu t a od 30�00 m primjenjena'su samo dva glavna

nosača na razmaku 22,00 m povezana jakim' punostjenim poprečnim nosačima spre¬
gnutim sa a.b. pločom (slika 10.12).

Slika 10.13

Na slici 10.13 vidi se specifičan presjek dvoetažnog vijadukta - visoke ulice n a grad¬
skom autoputu sa spregnutim kontinualnšm rasponskirn konstrukcijama.

159
Dva gia-vna nosača su zatvorenog sandučastog presjeka veće širincj radi veće t om one
krutosti, oslonjeni indirektno preko poprečnih nosača iste visine na čelične stiibove.
Sekundarni poprečni nosači manje visine su na manjim razmacima i spregnuti su sa
a.b, pločom. Ispod velikih konzola gornje etaže su čelični konzoioi nosači.-

Za razliku od evropske prakse spregnute rasponske konstrukcije putnih mostova u

SAD rješavaju se sa više glavnih nosača na manjim razmacima. Na slici 10.14 dati su
karakteristični presjeci mostova u SAD. Razmaci glavnih nosača su od 2,()"4,0 rn, što
omogućava izradu oplate od čeličnih talasastih limova. Primjenom ovakvog rješenja
oplate i izbacivanjem konzolnih dijelova a.b. ploče, rad na gradilištu se znatno
smanjuje i p>ojednostavljuje. Rješenje je karakteristično sa privredu u kojoj je jeftin
materijal a skup živi rad. Primjer je ilustrativan jer ukazuje da se ekoaoriiičnost
rješenja ne postiže samo tehničkim parametrima već kroz ;ntegralno sagledavanje
tehničkih i ekonomskih parametara.

10-2D. 6.0-10-0 m__.10-20

,10-21)

Slika 10.14 Uobičajeni presjeci spregButih raspon.gkih konstriikcija mostova o. SAD

10.4.3 Đi sposi ci ona rješes\ja g r a d s k i h i. pj ei a čki l i m o s t o v a s s

s p r e g n u t i m raspori skim konstrukcijama

Za prilaz osmišljenom komponovanju dispozicije mosta treba da se ispune slijedeći

usiovi:

a. Pojedinačno i integralno prostudiraoe podloge za projektovaDje mosta sa de¬

terminiraj ućirn zaključcima.

160
 b. Đefmisana namjena, korisno opterećenje, ukupna širina, iikiipba điižioaj niveleta
saobraćajnice i ostale gabaritne i geometrijske veličine.
c. Sagledavanje osnovnih elemenata organizacije i tehnologije gradjerija mosta
koji utiču na izbor elemenata dispozicionog rješenja moBta.
d. Izbor načina temeljenja i elemenata z'd rješenje stubova mosta.

e. Izbor osnovnih nosivih materijala za nosivi sk!op mosta.

f. Definisanje statičkog sistema mosta i izbor formi i stepena sprezanja Čelika i

betona.-

Posjedovanje informacija ig tačaka a-f i kreativno projektantske razmišljanje i za¬

ključci vesani za ove i druge informacije, omogućuje da se pristupi koustruisarijo
poprečnog presjeka kao osnovnog elementa dispozicionog rješenja mosta. U prethod¬
nom odjeljku 10.4.1 data je detaljna analima mogućih rješenja poprečnih presjeka
putnih mostova.

Osnova mosta rješava se na osnovu utvrdjenih elemenata iz poprečnog presjeka,

ukupne dužine i statičkog sistema mosta, geometrije saobraćajnice na mostu i ugla,
ukrštaBja osovine mosta i prepreka koje se premoštavaju.

S!ika 10.15

Osnova upravnog rnosta sa osovhiom u pravcu, za. mostove sa jednim ili više koEtin-
uaiiiih rćispona (slika 10.15). Razmak glavnih nosača zavisi od širine mosta i drugih
elemenata analiziranih u odeljku 8.4.2.
Razmak poprečnih nosača zavisi od "B", L, konfcurnili uslova i statičke sheme
kolovozne ploče, rješenja poprečnih nosača i spregova. Ai ~ X2 ili Ai � A25 A ™ /
/L/ a ušima se od 20 - 40 cm.

161
 Slika 10.16
Osnova čeličnog nosivog sklopa kontinualnog spregnuto- prednapregnutog mosta na
reci Bosni u Zenici u fazi završne rnonta.'/e: L " 45 + 60 -f 45 m, b = 7,00 m, A =
7 ,5 0 rn (slika 10.16).

S l i k a 10.17
Osriova kosog mosta sa osovinom u pravcu, za niostove sa jednim ili više kontinualnih
—
raspona {a = 45� 90°). Osionački poprečni nosači moraju biti zakošeni za ugao
~ 90® ili
zakošenja a , a srednji poprečni nosači mogu biti upravni a kosi, što
prvenstveno zavisi od a
ugla (slika lO.lT).

S li ka 10.18 ;
Osnova čelične konstrukcije kosog mosta (a 60®) raspona 35,0 m sa kosim-oslo-
načkioi i upravnim ostalim poprečnim nosačima (slika 10.18).

.62
 Slika 10.19

Osnova mosta u krivini mosl:-ove sa jednim ili više kontinupJnih raspona. Glavni
EosaČi su nakrivljeni sa E-fb/2 i R-'b/2. Svi poprečni nosači su radijalni (slika
10.15).

Slika 10.20 .

Osaova mosta li krivini »a mostove sa jednim iii više diskontinoalnih raspona.. Glavni
nosači 8U u pravcu, medjusobno su paralelni. Oslonački poprečni nosači su radijalni,
a srednji poprečni nosači su okomiti na osovine glavnih nosa,ča .Li � L2 ili I-n /
(slika 10=20).

SUka 10.21

Slika 10.21 je dio poligone osnove čelične konstrukcije mosta u krivini R 90 m sa

sedam raspona po 30,00 m.

163
 531ika 10.22

Slika 10.22 je dio poligone osnove čelične konstnikcije mosta u krivini E 90 m,.
sa sedam raspona po 30,00 m, nakon betoniranja koiovozBe a.b. ploče koja prati
krivine trcise puta.

Sa rješenjem poprečnog. pre.sjeka i osnove mosta stekli su ;se uslovi za izradu u?.dužnog
presjeka i ostalih nacrta koji tehnički definišu dispoziciju mosta i otvaraju rad koii-
struktera na statičkoj analizi i potvrdi usvojenih veličin,aj dimenzija i kvaliteta
odabranih materijala.

10.4.4 E l e m e n ti sta tič ke a o a l k e raspoiiskili k on stru kcija spregmtili.

p u t n i h m o s to v a

[J prethodnim pogla.vljima date su teoretske osnove za statičku analizu spregnutih

presjeka. U ovorn odjeljku biće dati neki dodatni eiein.enti vezani za aplikaciju kod
putnih mostova.

Na slici 10�23 dat je d i j a g r a m t ež i na čelične nosive konstrukcije po 1

površine mosta u funkciji raspona. Dijagram se koristi kod analize opterećenja
II fazi izrade idejnih projekata statički odredjenih konstrukcijaj a može se korktiti i
za orijenta��ionu težinu kontinualnih konstrukcija ako se z& raspon iizim srednja
aritmetička vrijednost raspona tj. L�r —

164
 BE? SPREZAMJA VLASTITE
TEŽINE TJ. SPREZAHJE
SAm ZA KORISNO OPTERE"
CEHJE

SA�SPREZANJEM VLASTITE
TE2INE

L u m'
Slika 10.23 Dijagram težin?� čelične konstrukcije kod sp regnutih rasp o n s k ih k o n s t r a k c i j a
p u t n i h mostova.
Kriva 1 odnosi se na težine kada se predvidja potpuno sprezanje, a kriva 2 kada se
spreže samo korisno opterećenje. Krive su pravljene za ukupne širine mostova 8~ 12
rn sa dva glavna limena zavarena nosača.

Na slici 10,24 poka'/aiia je poprečna r a s p o d j e l a kod putnih mostova sa dva

glavna nosača. Ispitivanja mostova poka.zuju odstupanja od računske raspodjele
po sistemu poluge u granicama od 8-15% što zavisi od 'odnosa krutosti poprečiiili i
glavnih nosača i njihovih razmaka.

P P P F
□ no—t: p
iimixmrniimiimnnr

računs ka raspodjela
— ™ stvarna raspodjel;

Slika 10.24 P o p r e č n a r a sp o d j e l a kod p utnih mostova sa dva g l a v n a n o s a č a

165
Za tri ili više glavnih nosača pripadajući đio korisnog opterećenja sra�ima se po
teoriji roštilja, uzimajuću krutost idealnih spregnutih presjeka glavnih i poprečnih
nosača. Stalno i ravnomjerno opterećenje prima svaki nosač izravno bez raspodjele
po teoriji roštilja. U tačkama ukrštanja glavnih i poprečnih nosača veza je kruta, a
ugao ukrštanja može biti 90" ili različit od 90*� /kosi roštilj/. Primjenom elektron¬
skih račimara i modernijih teorija roštilja koje uključuju i torzionu krutost glavnih
nosača može se doći do relativno tačne poprečne raspodjele.

POPREČNI NOSAČI

-a,

Dg-i

£�-90° UPRAVAN ROŠTILJ

!■
KOSI ROŠTILJ

Slika 10.25 Shema čeličnog ro.šti1ja sa 4 glavna nosača

a =- 90" USPRAVAN IIOSTILJ
« � 90" KOSI ROŠTILJ
R.adi orijentacipnog uvida u statičku analizu kontinualnih spregnutih konstruk¬
cija biće dat kraći prikaz faza statičkog proračuna rasponske konstrukcije gradskog
mosta Ra rijeci Bosni u Ma.glaju,

Statički sistem mosta je koEtinualni spregnuto- prednapregnuti nosač preko tri polja,
raspona 45 + 60 4- 45. Odnos raspona 1:1, 33:1 je povoljan za kontinualne nosače
s prooijenljivim momentom inercije. U toku izgradnje i eksploatacije, konstrukcija
mosta prolazi kroz tri karakteristične faze s nizom medjustanja. Sve tri fa:§e i sva
medjustanja obuhvaćeni su statičkim proračunom. Izgradnja mosta mora da se
odvija prema predvidjenim računskim fa.zama. Na slici 10.27 grafički sa predstavl¬
jene karakteristike presjeka, veličine statičkih uticaja i statičke sheme mosta u faai
I i fazi IL

Fa�a L Čelični r o š t i l j glavnih i poprečnih nosača oslanja s e na s t i i b o v e

i prilwatiie jaraiove� U krajnjim poljima postcwljen je po jedan jaram, a u
srednjem polju dva jarma. Statička shema je kontinuahii nosač preko sedam polja
raspona 2x22550+3x20+2x22,50 =:= 150 m.

Stanje I A: GeliČna konstrukcija opterećena vlastitom težinom.

Stanje I B. Čelična konstrukcija opterećena težinom oplate i skele za betoniranje

kolovozne ploče.

166
Stanje I C: Čelična konstrukcija opterećena težinom betona i armature kolovozne
ploče.

Razmatrali smo i stvaranje kontradeformacija čeličnih glavnih nosača, djelovanjem

hidrauličkih presa s jarmova, s ciljem da se postigne ušteda u potrošnji čelika. Kon-
statovali smo da bi po otpuštanju jarmova dobili dodatna zatezanja u betonskoj
ploči u zonama iznad riječnih stubova. Iz ovog razloga odustali smo od apliciranja
sila. Hidrauličke prese služile su samo da se čelična konstrukcija vrati u nede-
formisan položaj iznad jarmova.

Medjufaza I-IL- Čelični nosači spregnuti s armirano-betonskom kolovoznom pločom,

oslonjeni na stubove i prihvatne jarmove. Statička shema je ista kao i u fazi I, tj.
kontinualni nosač sa sedam polja, ali s karakteristikama spregnutog presjeka.

Medjustanje jl-ll/ A: Demontaža oplate i skele za betoniranje kolovozne ploče.

Medjustanje ./!~0/ B: Frednaprezanje kolovozne pioče kabiovima.

S gledišta statičkog proračuna bilo bi jednostavnije da se prvo dezaktiviraju jar¬

movi, pa onda na sistemu s tri otvora u fazi II izvrši prednaprezanje. Pro bo m srno
konstatovali da bi to izazvalo nedozvoljene napone zatezanja u betonskoj ploči u
zonama iznad riječnih stubova. Frednaprezanje je vršeno s kabiovima 6 7 m m po
sistemu "IMS". Na slici 10.26 vidi se raspored kablova u presjeku 12 nad riječnim
stubovima, kao i detalji ankerovanja kablova u prostoru ispod pješačke staze i na
donjoj površini ploče kod poprečnih nosača.

0SB o ' � ® ® ? ' ■T'�e'T'T'e'e'T'FT'a'"® oe« ® e;

�r: IE e e « 9 e J' ® ® ® ® il J
92

____
SS.

2K60? e-
p
p -4~S- « 6:
R
4

Slika 10.�26 Raspored kablova u presjeku 12 sa detaljima aokerovanja

Razmatrano je i prednaprezanje spregnutog nosača spuštanjem srednjih oslonaca.

Radi jednostavnijeg izvodjenja, zatezanja u kolovoznoj ploči preuzeta su u cjelini
prednaprezanjem s kablovima.

167
Fasa II. S p r e g i i i i t o - p r e d i i a p r e g x i i i t a rasponska konstrukcija u početnoiri
vremenskom periodu t Iq (). Statički sistem mosfca je k o n t i i i u al i ii
nosač preko t ri x>olja.

Stanje II A; Demontaža prihvatnih jarmova.

Stanje II B: Demontaža oplate i skele. Ovo stanje ima samo računski karakter, je r
je stvarno obavljeno u rnedjufazi (I- II) A.

Stanje II G: Prednaprezanje kolovozne ploče kablovima. I ovo stanje ima samo

računski karakter, jer je obavljeno u medjiifazi (I-II) B.

Pošto se prednaprezanje u oba slučaja (stvarnom i računskom) vrši na statički iieo-

dredjenom sistemu, koji ne omogućava slobodne deformacije, sračunati su i dopun¬
ski, parazitiii uticaji od prednaprezaiija koji su znatni.

Stanje II I): Definitivno dovršenje kolovoza i opreme na mostu. U ovoj fazi kablovi
su injektirani i uključuju se u karakteristike spregnutog presjeka.

Stanje II E; Most u eksploataciji opterećen korisnim pokretnim opterećenjem. M j e r o

davno je opterećenje teškim motornim vozilima na saobraćajnoj traci.

Stanje II F: Uticaj od temperaturnih promjena. Uticaji od neravnomjerne promjene

temperature po visini spregnutog presjeka spada u kategoriju dopunskih uticaja.

IIL Spregriuto-prednapregiiuta r a sp o r i sfc i konstrukcija u k o e a č i i o i B

vremenskoxn periodu i i�' Statički sistem za III fazu je kontinualni spregnuto-
~
prednapregnuti nosač s karakteristikama presjeka u vremenu t Kao što je
poznato, viskoelastične osobine betona tokom vremena, pod uticajem vremenskih
opterećenja, izazivaju deformacije u betonu kolovozne ploče. Zbog čvrste veze be¬
tonske ploče i čeličnog presjeka pojavljuju se, tokom vremena, druga naponska
starija, koja su različita od na.pona sračunatih u vremenu � 0. U proracuBis
konstrukcije za i = in imamo slijedeća sta.nja:

Stanje 11.1 A: Uticaj stalnog opterećenja ođ reakcija s prihvatnih jarmova.

Stanje III B; Demontaža skele i oplate.

Stanje III C: Djelovanje kablova za prednaprezanje.

Stanje IH D: Vlastita težina II faze.

Stanje III G: Uticaj skupljanja betona.

Kod superpozicije napona gornjim stanjima, koja su vremenskog karaktera, doda¬

-
jemo uticaje od stanja 10 E - pokretno opterećenje i III F temperaturne promjene,
koja su identična sa stanjima II E i II F, kao i napone iz prve faze za čeiiČBi nosač.

168
 — 5ZMJEREr4f MAPOM!
RAČUf�SKf NAPO'HI
.....

POVRŠINA ČELIČNOG I {OEAINOG

SPREGNlffOG PRESJEKA , Ff
0.261
--"T—--
—j-p;
0.073
~h

�lOMENAT INERCIJE ČELfČNOG i SOEAIMOG

SPREGiMUTOS PRESJEKA 35,3j
<5.S A30I
(5,S

-JS
DUAGRAM SlA Pi�MAPREZAHJA Ng
,400
J'
-~T„
5Cfl

DIJAGRAM MOMEMATA 2A !. i li FAZU

mi

I, Naponi od sofjstwm težine

I. Haponj od stalSikog probnog op1«f®cWa
II. S«r;iarni naponi Ili!!)

Slika 10.28 D i j a g r a m i izmjerenih i računskih

1116.4
ii-xpona u g l a vni m nosa diria jnosta
DIJAGRAM TRANSVERZALNIH SILA
Mp 2A l.ui: FAZU IZMJERENI UGfĐI
223,7
200 RAČUNSKI UGiSI
(00

0
4S
(00
e
©
JOO
224.Q
li r-
---
STATIČKI SISTEM ZA I FAZU a
" ČELIČNI NOSAČ

1— 2£.5> 20 I!.

STATIČKI SISTEM ZA U FAZU a n

" SPREGNUTI MQSAC U.

(b
45 60/2 t. llQibs sd liQps�vsns? Užine
II. Ugib ođ probnog opt-sfocen}«

Slika 10.2T K a ra k t e ri s t ik e pre,sjeka, statičke Slika 10.29 Di ja g r a mi izmjerenih i račimskik

veličine i statičke sheme mosta ugiba mosta

119
Kritični su naponi u vremenu i ■:= 2a opterećenja vremenskog karaktera (stanja
III A, III B, IO C, III D i m G) koja stalno djeluju na presjek u vremenu i � tn
naponi na pritisak u betonu se smajijuju. Ovo smanjenje nepovoljno djelnje na
sumarne iiticaje, tako đa u konačnoj sumi dolazi do povećanja zatezanja u betonskoj
ploči. Za prijem povećanih zatezanja bila je potrebna dodatna armatura. Naponi
u čeličnom presjeku u vremenu i � tn povećavaju se za cca 15%.

Probno opterećenje i ispitivanje mosta provedeno je saglasno fazama proračuna.

Dijagirami napona u karakterističnim presjecima (slika 10.28) i dijagrami ugiba (slika
10.29) pokazuju dobru medjusobnu saglasaost izmjerenih i računskih (teoretskih)
vrijednosti uz konstataciju da su u svim presjecima izmjerene veličine napona manje
od računskih. '

10=4.5 Primjeri iz gradj eiii h potiiili mostova sa spregnutim i s p r e g n u t o -

prednapregiiutim r a s p o u s k i m konstrukcijama

Prošle su tri decenije od kada su projektovani i izgradjeni naši prvi mostovi sa spre¬
gnutim rasponskim konstrukcijama. Ako konstatujemo da su prvi Njemački propisi
za spregnute konstrukcije (DIN 1078) usvojeni 1955. godine, a da u Velikoj Bri¬
taniji sve do 1965, godine nisu postojali nikakvi propisi za spregnute konstrukcije,
možemo konstatovati da smo rela.tivno rano i pravovremeno prihvatili spregnute
konstrukcije.

Naš "Pravilnik o tehničkim mjerama i uslovima za spregnute konstrukcije" oz-

vaničen je 1970. godine. U periodu prije pojave naših propisa projektanti su bili
upućeni na korištenje stranih propisa, .što je znatno usporavalo širinu primjene i
prihvataiija spregnutih konstrukcija". Pored propisa, na sporost u širini primjene
spregnutih konstrukcija, uticalo je i uvjerenje da za proračun i konstruisanje treba
znatno više vremena i dobro poznavanje dva osnovna gradjevinska materijala čelika
i betona.

Na slici 10 JO dat je izgled gradskog mosta preko rijeke Drine u Goraždu sa konti-
aualooiB spregmito~prednapregnutom rasponskom konstrukcijom, koji je izgradjen
1962, godine prema projektu prof, Dušana Sirnica.

170
 Slika 10..30 Izgled gradskog mosta preko rijeke Drine u Goražda

U d o s ad a šn j o j p ra k si p r o j e k t o v a n j a p u t n i h , g ra d s k ih i željezničkih mo s t o v a iiajčcšće
je primj enjivan statički- sistem prostih g r ed a r asp ona 20-45 m sa j ednim III više
otvora." U cilju što veće uštede Čelika kod većine mostova, pvimjenj�.'.no je |)Vino
sprezanje stalnog.i pokr etnog op terećen ja, p r i m j e n o m p r i v r e me n i h d rven ih ili čeli¬
čnih oslonaca. Pri vremeni oslonci kokisicjii su i za montažu čelične koristnikcije, sto
je, svakako, uticalo n a ekonomičnost" cjelok upne koncepcije rješenja.

Slika 10.31 Izgled mosta preko rijeke Rame sa spregnutom konstrukcijom ra.:7pon;- ">5,00
m. Most je izgradjen 1965. god.

Na slici 10.32 d a t j e tabelarni pregled unificiranih rnspon�kih k o nstru k cija za dvije

karakteristične širine kolovoza od 7,00 m i 6,00 m. Unifikacija o mo g u ću je racional¬
nije rješenje i višestruko korištenje opreme za p ro iz vo d n ju , montažu i b e t o n i r a n je
kolo vozne ploče.

171
Na slici 10.33 prikazan je prinsjer dispozicioiiog rješenja upravnog mosta raspoEa
35,00 m prema osnovnim elementima iz tabele na slici 10.32.

Interesantan p rim je r primjene unificiranog raspona od 35,0 ra vi d i se na slici 10.34.

Duboki i široki profil rijeke Unac kod Drvara premošten je relativno jednostavno
bez srednjeg oslonca. Prednost spregnute rasponske konstrukcije (u ovom primjeru)
pred montažnom prednapregnutom istog raspona je relativno jednosta vna montaža
sa autodizalicama i brzina gradjenja.

uhm
iifk
mmn
f (m j
lili" Ili SKICA

18.00 3x600 1.30

4-� SIC 21 21.00 3x7.00 t.40

SS 2 4 24.00 4x6.00 1.55

U2B 2B.OO 4 x7 .0 0 t. 65

Sf(30 30.00 5x6.00 1.75

SK35 35.00 5 K 7.00 1.85

SK42 42.00 8x7.00 - 2,15

Slika 10.32 Ta b e l a rn i pregled unificifanih rasponsk� konstrukcija za dvije karakteristične

širine putnih mostova
iBiO
Cl 25-C

Siika 1'0.33 P ri m je rl i i s p o zi c i o n o g rješenja putnog mosta raspona 35,0 m

172
173
Sistem prostih greda uspješno se primjenjuje i kod mostova u krivini, gdje se glavni
liosaa zadržavaju u pravcu u vidu poligona koji se lomi kod srednjih stubova.
Rubovi koiovozne armirano-betonske ploče prate krivinu trase pu ta promjenljivim
rasponom konzola, Itazmakom giavmh nosača, u zavisnosti od radijusa krivine
saobracajnice, reguliše se veličina maksimalnog i minimalnog raspona konzola,

Na fiiikama 10.36, 10.36 i 10.37 koje se odnose na izgradjeni most preko rijeke Prače u
Usiiprači mogu se vidjeti sve konstriikcione karakteristike primjene diskoniirnialnih
ra�sponskib kou.strukcija kod mostova u krivini.

Karakteristično rješenje srednjih stubova odgovara rješenju nosive konstrukcije.

Višestrukom prioijeiiom. prihvatnih jannova i oplate kolovoznih ploča i stubova štedi

se na pomoćnim materijalima i orem i.

Relativno mala konstruktivna.visina nosive konstrukcije omogućila je da se premosti

visok nivo buduće akumulacije HE Višegrađ.

Na filikania 10.38 i 10.3D vidi se uzdužni presjek i obnova mosta preko rijeke Plive
'
kod Jajca na magistrahiorn putu Biliać-Jajce. j

Most je projektovan i izgradjen 1980. godine kao varijanta rješenju sa kontinuai-

norn sanđučastoni konstrukcijom od prednapregnutog betona koja bi se betonirala
na skeli, jer je most u. krivini R ™ 150 m. Dopunskim gedistražnim radovima kon-
statovanc m tri geološke sredine r�a temeljenje. Krečnjačka stijena na lijevoj obali,
sedreria leća ograničene debljine u riječnom koritu i sedrasti pijesak slabo zbijen
na desnoj obali, pa je odbačena varijanta sa kontinualnorn težom betonskom kon¬
strukcijom. Odnos vlastitih težina bio je 1:2 u korist' spregnute konstruakcije, što je
posebno značajno za temelje stubova broj 2 i 3 radi ograničene debljine sloja sedre
i stuba br. 4 gdje se tlo moralo ojačati šipovima od šljunka. Diskontinualni sistem
omogućio je diferericirana slijeganja, posebno stuba broj 4 koji ima računsko slije¬
ganje 15 cm. Iz odnosa težina glavnih nosača u I i II polju, gdje nije bilo jarmova za
spremanje vla�stite težine prema težini nosača u III polju vidi se smanjenje potrošnje
Čelika. U toku montaže i betoniranja kolovozne ploče nosači su privremeno kon¬
tinuirani, stoje omogućilo montažu navlačenjem bez pomoćnih oslonaca, odnosno,
manje napone u kritičnim presjecima u polju od težine betonske kolovozne ploče.
Nakon očvršćavanja betona prekinut je kontinuitet čeličnih nosača tako d a pokretno
opterećenje preuzima diskontinualni sistem, s t o j e značajno radi obavljanja procesa
slijeganja stuba broj 4.

Primjer ovoga mosta iliislruje opredjeljujući značaj geoloških uslova za izbor statičkog
sistema i materijala r.asponske konstrukcije mosta, kao i komparativnu prednost
lakše spregii"ate konstrukcije.

174
175
Siika 10,36 Izgled mosta preko reke Prace (i buduće akumulacije) HE Višegrad u
Ustiprači
 NOSAČ GLAVN! NOSAČ
!!. P O LJ U U Mi, POLJU

400 ■ 3 0 2 5 0 - 12
X
10 208 kg
-if 1 200 -1 2 if 1200-12

¥' 7 5 • 3 0
r.....4 -=?/-4B0- 30 Razli ka za j ed n o polje • 2 104

— �25-30 . « yb 4 0 0 -3 0

Slika 10.38 Uzdužni presjek mosta na red Plivi kođ Jajca

100

beion-' 5 c m
fja 1 cm
bet. p l o č a MB
u našoj zemlji isgradjeno j e nekoliko iziis'.etno uspjelih mostova sa k o n t m u a l n i m
spregnuto prednapregiiutirn raspoiiski m konstrukcijama.

Most preko rijeke Save kod Or ašj a ukupne dužine 790 m izgradjeii je 1968, go¬
dine. i ma gia,vnu konstrukciju preko korita rijeke Save r asp ona 84,4 -f 134,2 +
84,4 riješenu kao kontinualnu spr egnut o -pr ednapr egnut u konstrukciju promj enljive
visine (slika 10.40 i 10.41). Specifičnost spregnute kontinualne konstrukcije je prim¬
j ena donje ploče u zonama srednjih oslonaca. Koliko je narna poznat o ovo je prva u
svijetu pr i mj ena betonske ploče n a o ba poj asa sanduČastog presjeka, što j e u posled-
nj im go d i n a ma postajo hit fra.ncuskih konst rukt er a mostova. Betonskoni pločom u
donj em poj asu štedi se pot r oš nj a čelika i povećava se krutost konstrukcije u toku
gr adj enj a konzoinim postupkom, i u toku eksploa,tacije. Redosljed rrjontaže fsegme-
nata, betoniranja i. prednaprezanja moraju biti pot puno u skladu sa pretpostavkama
h p r oj e kt a kako bi se kontrolisala poj ava tečenja i ostvarila pr oj ekt ovana geomet rij a
mosta.

Aut or p r oj e kt a j e akademik Nikola llaj din

Most preko kanj ona rijeke I bar kod Rožaja na Jadranskoj magistrali (slike broj
10.42, 10.43, 10.44, 10.45 i 10.46) je odličan primjer pravilnog izbora materijala,
statičkog sistema i načina gradjenja mo s t a u teškim terenskim uslovima. Konti-
nualna spregnuto-prednapregnuta konstrukcija promjenljive visine montirana je, u
krajnjim poljima posredst vom jarma koji je poslužio i za sprezanje dijela vlastite
težine, a u srednjem rasponu s l obo dn o m konzolom gr adnj om. Za p r e dna pr e zanj e
kablovima (od 600 kN) iznad srednjih oslonaca utrošeno j e 18,2 tone visokovrijednog
Čelika. Pr i mj e no m zglobova na vr hovi ma srednjih st ubova i p r e du zi ma n j e m hori¬
zontalnih sila na nižem o b a l n o m osloncu ostvareno je racionalno rješenje visokih
stubova�

A u t o r projekta je profesor Goj ko Nejiadić.

179
Slika 10.42 Uzdužni presjek mosta preko reke Ibra na
Jadranskoj magistrali kod Rožaja,

Slika 10.43 Poprečni presjek mosta na reci Jbra na osloncu i m polji

iza A 3S

25 24.5
Faxa B t

40.5
Fssa C
wa*"<owSSiewgii' '!i*"' '{
"-*■ 11*>"».<-»>»"••••
�

1- 40-5 �243_j_n ,
Fa�a D

I I
Faza E
Slika 10.45 Statička šema mosta
I 40.5 8l/2«4a5

Slika 10.44 Faze montaže i betoniranja

kolovozne ploče

lai
 Slika. 10.46 Izgled mosta preko kanjona rijeke Ibar na Jadranskoj magistrali kod Rožaja

Gradski most preko rijeke Bosne u Maglaju projektovan je i izgradjeii sa kor.tinvi-

ainom spregnisto-�prednapregnutom raspoiiskora konstrukcijom ra,spona 45 + 60 +
45 pro0}jenijive visine od 1,70 rn u polju do 2,93 m nad osloncima. Primjenom
specifičnog načina montaže i sprezanja cjelokupne vlastite težine ugradjeno je svega
195 tona čelika ČNSS-G i ČN24-A ili 104 kg/m� mosta i ukupne� 15 tona vi.sokovri-
jeđnog čelika za preuzimanje napona zateze.nja iznad srednjih oslonaca. Na slici
10,47 vidi se dispoziciono rješenje mosta� a na sUkam.a 10.48; 10,49 i 10.50 skladno
oblikovanje riječnih stu b o va i lijep izgled mosta. Relativno složena statička analiza
mosta prikazana je u tački 10.44.
 w fd
rt
.It, O
« Ci.
To
M
%
� a

a> <->
C3
CO p
O f;« �

J<u �g
ty
t-j
C-
ct
«w
if )
O
p:
(~i
fc£
o
Vj
■T}
«
fcC
<1;

Ž
—, �
.
Qj 1--H

.9
"u
t-«
o
co�
s
f-

(/)

183
 ...........
.- —..•»■■„..w.�n II ..... ii-gPi*H*i'»W�'TiTlil'irtj

Slika 10.48 k g le d riječnog stuba i dijela koiistnikcije gradskog mo sta na reci Bobe! n
Maglaju

Slfka 10.49 Rješesije riječnog stuba mosta na red Bosai e

Maglaju

184
 Slika 10,50 Izgled mosta.iia< toI Bosni ii

Za razliku od tri ranije pr i kazana mo s t a sa kontiuualnimspregniito-predsiapiregiiiitixn

konstrukcij ama kod kojih je, zahvaljojući kabiovimaj ostvareno i kontmualBO spre¬
manje, P u t n i most preko rijeke Neretve i buduće akumulacije HE G r a b o vi c a i ma
kontinualnu rasponskir konstrukcij u s a diskontinualnim spremanjem, opisa koji
slijedi vidi se dio razloga za izbor rješenja,

Most je izgradjen 1981. godine u roku od šest mjeseci kaO'ekoBomiČRije rješenje u

odnosu na varijantu sa r asponsko m konstrukcij om od prednapregniit og betona koj a
je takodje bila predmet licitacije. Disposicioni elementi mosta vide se 0 a slikama
10,51 i 10.52, a izgled gotovog mosta n a slici 10.53. Velika visina mosta i znad t er ena,
skupo i teško temeljenje u koritu reke Neretve, čine neekonomićnorn i zr adu privre¬
menih oslonaca za mo n t a i u i sprezanj e vlastite težine. Dobrim i zb o r o m r a s p o r e d a
stubova i centralnim r a s p o n o m od 50,00 m izbjegnuti su radovi n a t emel j enj a u
koritu rijeke Neretve.

U zo n a ma pozitivnih momenata savij anj a iz�vršeno je sprezanje čeličnog nosača," dok

se u zo n a ma negativnih momenata savijanja, obzirom na veličine r a s p o n a , spr ezanj e
ne može obezbijediti bez d o d a t n o g prediuiprezanj a kablovima.

D a bi se izbjeglo pr ednapr ezanj e u zo n a m a negativnih momenata s a vi j anj a d a t

j e oj ačan čelični nosač koji j e u stanj u da primi uticaje bez s ad ej st va a r m i r a n o
betonske ploče. Ti me je nosač u tehnologiji izvodjenja'pojednoatavljen. E kon o ms ka
opr avdanost takve koncepcije j e pojednostavljenje tehnologije gr adj enj a, skraćenj e
vr e mena gradjenja, elirninisanje nepovoljnih dopunskih uticajaod p r e d n a pr e za nj a ,
te smanj enje ut icaj a u vr emenu i — od skuplj anj a i tečenja betona.

P r o bno opterećenje, ispitivanje i eksploatacija mosta potvrdili su sve pretposta.vke

iz statičke analize. K o mp l e t n a čelična konstrukcija mosta, uključujući i gradilišne
nastavke, je u zavarenoj izvedbi. Du ži na transportovanih se gmenat a bila je do 24,00
m. ■ ■ , ■

Autori p r oj e kt a mosta su prof. M. Pržulj i rnr R. Tanović iz P r o j e k t n o g zavoda

"Traser'* Sarajevo.

185
 �5«nn �rvAO 4500 :K),00
2NGe200
2M

! zglob
03 1 r~
r ;r
ri : i: J

Slika 10.51 Uzdužni presjek mo sta preko rijeke Neretve i a k u m u l a c i j e HE Grab o vica
J ab lan i ci

110 600 -1i -4

-i-' 1
�B 5 0
Č.0461

L-�515>':

— fr 2500>

8
515x30

185 A5Q.. 185

Slika 10.52 Poprečni presjek mo s t a u Jablaiiici

Slika 10.53 k g l e đ mo sta « J ab lanlci

186
 Na slici 10.54 je izgled vija.ciukta " P i va r a " na transi obilaznice u. Sar aj evu, kod koga
j e primijenjena kontinuafna s p r e gn u t a konstrukcija sa tri r as pon a 22 + 26 + 22
m. K ar a kt er i st i ka 'mo st a su zakrivljeni glavni nosači koji prate' krivinu puta sa E
™ 120 iTiv
Proi zvodnj a i mo n t a ža zakrivljenih nosača zahtijeva viši nivo i pažnj u
metaloproizvodj ača i montera. Most j e isgradjen 1983. godine. A u t o r p r o j e k t a je
Soko Suad, dipLing.grsdj. iz PZ "TVaser" Sarajevo,

Slika 10.54

Za premoštenje kraka Jablaničkog jezera primijenjena je rješenje koiitiniialne (dls-

koiit mualoo sSpregiiute) konstrukcije sa dva raspona po 45,00 m (slika 10.55). Mor¬
fologija d n a korita, pri r ad no m nivou vode, koji je garantovan 60 dana,, d aj e pred¬
nost rješenja sa dva otvora. Teškoće u montaži' i pristupu kao i kvalitetni uslovi
temeljenja uticali su na izbor relativno visokih obalnih stuboVa. Povećani presjek-
gornjeg p oj asa n a dijelu srednjeg st ub a, radi diskontinuiteta n sprezanj u, poslužio j e
za pr ij em momenta konzole pri mont aži navlačenjem sa čela bez pomoćnih oslonaca.

Slika 10.55 Uzdužni presjek m o s t a na kraku Jablaničko g j ez era

187
 Slil�a 10.56 Poprečni presjek mosta

Slika 10.5T Izgled mosta p d niskom siivou akumulacije

188
 25_________400__________„1.25

Slika 10.58 Poprečni presjek pješačkog mosta preko rijeke Bosne u Žepču

Kod pj ešačkog m o s t a preko rijeke Bosne u Žepču, koji je izgradjen. 1984. godine
(slika 10.59) prirciijenjena je prefabriciraaa kolovozna pIoč.a. K ont i n ual na spr egnut a
konstrukcij a mosta sa tri raspona mont i r ana j e bez p o mo ćni h oslonaca i spregnut a
samo za korisno opierećenje što je znat no poj ednostavil o tehnologiju gradjeiija.
Prefabricirani elementi ploče dužine 4,50 rn i širine 2�50 m teški mi 4�2 KN i lagano
se mont i r aj u,

Na slici 10.58 je poprečni presjek mosta sa novijom koncepcij om rješenja poprečnog

nosača koji se ne spreže. sa kolovoznorn pločom, a za mj enj uj e o b a sprega u montaži i
donji spreg u eksploataciji mosta. Na slici 10.97 je detalj poprečne spojnice izmedju
dva mo n t a žn a s e gme n t a koji osiguravaju kontinuitet." Spre/.a.nje j e postignuto gru-
pisanj em moždani ka i otA'orima u ploči. Ispitivanje mostapotvrdilo je projektovane
stepene sprezanj a.

189
Putni most na rijeci Bosni u Bosanskom Samcu projektovan je 1985. godine.
Radi osiguranja buduće plovidbe na.glašen je glavni otvor mosta. Veličina raspona,
duboko temeljenje i druge prednosti uticali su na izbor kontinualne spregnute kon¬
strukcije sa tri raspona 40,00 + 70,00 -f 40,00 m za glavnu konstrukciju i 4 raspona
po 25,00 m od prednapregnutog betona za inundacionu konstrukciju. Na slici 10.60
je uzdužni pfesjek spregnute konstrukcije.

Kod ovog mosta projektovali smo zatvoreni sandiičasti presjek konstantne širine i
promjenljive visine, sa monta.žnirn uzdužnim nastavkom u sredini donjeg pojasa.
Gornja prečka rešetkastog poprečnog nosača je montažna, a dijagonale obezbjed-
j u j u stabilnost "L" segmenata u toku transporta. Naponi za,tezanja izn.ad srednjih
oslonaca preuzimaju se kablovima, za st o j e potrebno 20 tona pt|tentirane žice profila
7 mm. Na slici 10.61 je rješenje poprečnog presjeka mosta.

Za temeljenje srednjih stubova potrebna su svega Četiri bušena sipa profila 1500 mm,
što je posljedica relativno lagane spregniite ra.sponske konstrukcije mosta. Autor
projekta je prof. M. Pržulj."

40

_i, I-

2 �20-i&O

Slika,10,60 Uzdužni presjek glavne konstrukcije mosta preko rijeke Bosne u Bosanskom
ba.mcu

K-

Slika 10.61 Poprečni pre.sjck mosta na reci Bosni u B. Samcu

190
 10
•
17. 6.6 ,1.7

2.7

šipovi 40150 Slika 10.62 Riječni stub mosta na reci

Bosni u B. Samcu

N a slikama 10.63 i 10.64 dati su uzdužni i poprečni presjek p u t n o g visećeg mo s t a

raspoBa 160 m i korisne širine 3,00 + 2 x 0,85 ni. Kod ovoga mo s t a kolovozna
ar mir aii o -bet onska ploča Spregnuta je sa poprečni m n o s ači ma koji su na r a zma ku
2,50 m. Sprezarsjern kolovozne konstrukcije dobije se poželj na horizontalna kr utost
grede za ukrućenj e.

S pr e gn ut a kolovozna t a bl a uspješno se primjenjuje i kod zavješenih mostova.

U n a r e d n i m sli kama daj e se uvid u dva savrernena rješenja vij adukat a sa kontiriu-
aliiim s p r e gn u t i m konstrukcij ama.

Vi j ad u kt Goklswil n a nacionalnom putu b r, , 8 u Švajcarskoj u ku pn e dužine 529,m

isgradjen j e 1982. godine. Zatvoren trapezni presjek mosta povoljan j e za prijem
torzije, j er j e mo st u krivini i ima naglašene konzole. Mont a žu čelične konstrukcije
obavilo j e par autodiaalica, jer je niveleta mo s t a niska, a p r i st up duž osovine mo s t a
moguć.

Vijadukt "Eeiiionchamps" na autoputu. E-9 u Belgiji ukupne dužine 939 m ima

najveće r aspone od 117 m i stubove visine do 66 m. U ku p n a širina mosta od 27,00
m riješena j e u p o p r e č n o m presjeku sa dva glavna nosača na medj urazr naku iO�OO m
i naglašeni m kon zol a ma 8,86 m koje su p o du pr t e s e ku n d ar n i m u7.du%nim nosačima.
D u ho vi t i m rješenjem poprečnih rešetkastih nosača uticaj i sa sekundarnih podužnih
nosača uvode se na glavne nosače visine 5,60 m.
Most j e montiran, kornbinovanjem navlačenja prelio n-ianjiii r a s p o n a i slobodne kon-
zolne mont aže kod većih ra�spona.

191
Slika 10.66 Vij ad u k t " Re rno nc h a nip s" na a u t o p u t u E-9 u Belgiji

Slika 10.67 P o pr ečni prc.sjck vijad ukta "Ileinonclianips"

193
 10«5 Željeziiički, mostovi sa spregimtim raspoiiskim k o n s t r u ¬
kcijama

Sve Što je izloženo u tačka.ma:

10.1 Opšta razma.tranja,
10.2 Statički sistemi mostova sa spregnutim raspoiiskim konstrukcijama, i
10.3 i'brme sprezanja Čelika s betona u mostogradnjij ovoga poglavlja-, vrijedi i za
željezničke mostove sa spregniitin! ra.sponskim konstrukcijama.
Primjena spregiiutili konstrukcija kod želje�zničkiii mostova uslijedila je deset do
petnaest godina iza primjene ovih konstrukcija kod putnih mostova. Razlozi za veći
opres su razumljivi jer se radi o većem opterećenju, izraženijoj dinamici, zamoru
materijala i većem riziku ako dodje do otkazivanja nosivosti konstrukcije.
Najveći stepen sprezanja, a time i ekonomičikost rješenja postiže se sa statički od-
redjenim sistemom, grede na dva oslonca sa jednim ili više otvora r;ispona 15-40 m.
Dispoziciono rješenje željezničkog inosta zasniva se na geometrijskim, geodetskim,
geološkim i hidroteliničkim podlogama. Na osnovu ovih podloga u procesu razmi¬
šljanja i projektovanja odredjuje se dužina, raspon i raspoloživa konstruktivna visina
mosta. Za razliku od putnih mostova, kod projektovanja željezničkih m.ostova, ne
može se bitno uticati na položaj nivelete i cjelokupnu geometriju trase pruge na
mostu.. Ra.spon mosta i raspoloživa konstruktivna visina (rastojanje izmedju gornje
ivice praga "GIP" i donje ivice nosive konstrukcije "DIK") su osnovni parametri
kojij uz uvažavanje i ostalih uslova, opredjeljuju: oblik, dimenzije i konstrukciju
poprečnog presj'eka mosta. Radi obezbjedjenja kontinuiteta vožnje i smanjenja di¬
namičkih udara i u z-oni mostova se zalitijeva neprekidnost kolovoza sa šljončanim
gastorom minimalne debljine 45 rn.

Na slici 10.68 dat je karakterističan poprečni presjek željezničkog mosta sa spreg-

BUtom i'a.sponskom konstrukcijom neograničene konstruktivne visine. Dva glavna
čelična nosača na razmaku 2,40 m racionalna su za raspone 15-25 rn.

Slika 10.68 Karakterističan poprečni presjek željezničkog mosta za raspone 15-26 ni

194
Na slici 10,69 prikazao je p=oprečni presjek željezničkog mosta sa satvorenirn-san-
dučasfcim presjekom koji se primjenjuje za raspone veće od 25�0 m i neograničenu
konstruktivnu visinu presjeka.

Zatvoreni presjek ima veliku torzionu krutost i omogućuje primjenu jedne lamele
promjenljive debljine za donji pojas presjeka, što znatno smtinjuje radove n a zavari-
vanj u.
.600,390, 33� ,310 , 500,
i—[
1—...... - i—f—1

Slika 10.69 Karakteriyiicaii poprečs>i presjek željezničkog mosta za raspone veće od 25 m

Kod mostova sa ograničenom konstruktivnom visinom može se primijeniti rješenje
spregnutog presjeka bez kolovoznog zastora sa direktnim oslanjanjem šina (posred¬
s t vom elastičnih podmetača) na armirano-betonsku ploču (vidjeti sliku 10 J3).

U slučajevima kada je konstruktivna visina ograničena, a želi se ostvariti kontinuitet

kolovosnog zastora i preko mosta primjenjuje se rješenje sa upuštenim kolovozom.
Glavni nosači mosta su čelični, limeni, zavareni, a sprezanje se ostvaruje samo kod
poprečnih nosača koji su na razmaku 2-4 rn,

Slika 10.70 Poprečni presjek željezničkgo m o s t a sa upuštenim zatvoreiiiin kolovozom i

šljunčani ni zastorom

195
Ako j e raspoloživa konst r ukt i vna visina manja od 120-100 m, a želi se zatvoreni
kolovoz (prelaz pruge iznad drugih sa.ol:)raćajnica) može se primijeniti rješenje bez
kolovoznog zast ora sa direktnim oslanjanjem šina (posredstvom elastičnih pođ-
rn.etača) na armiraiio-betonsku ploču koja je s p r e gn u t a sa poprečnim i podužni m
nosačima.
___
r

Slika 10.71 P o p rečni presjek željeziučkog m o s t a sa n p n š t e n i m zatvorenim kolovozoiu bez

šljunčanog z as to ra

Za mostove manj ih raspona (5--15 m) mogu se primij eniti rješenja sa ubet oni r ani m
čeličnim valj anim ili zava.renim I nosa.čima sa ili bez kolovoznog zastora u zavisnosti
od raspoložive konstrukti vne visine i uslova za kont i nui tet kolovoznog zastora.

a 72 dat je })rirnjer talcvog rješenja.

I
S150

■ecni presjei iiičkog mo st a r a s p o n a 5-15 rn sa :an,im glavnim

no sačima

U našoj zemlji u periodu od 1960-1980. godine n a prugama Sarajevo-Ploče,

Bar, Gostivar-KiČevo, Maj danpek-Bor, izgradjen je veći broj željezničkih
sa sp r e gnut i m rasponskiin koustrukcij ama'st atički odredj enih sistema pojedinačnih
r a s p o n a do 35,00 m. P r oj e kt a nt većine ovih mostova j e naš istaknuti pr(
željezničkih čeličnih mostova prof. Ljubomir Jeftović. Na slici 10.73 vidi se
cija dijela mo s t a kod Konjica na pruzi Sarajevo -Ploče sa spregnutom ra.'.s]
konstrukcij om r aspona 28,50 m i ograničenom konstru.ktivnom visinom, radi
za magistralni put.
 Slik a lO.73 Uzdužni i p o p re č n i presjek dijeia ž e l j e z n i č k o g mosta na, reci N e r e t v i kod
Konjica.

Int eresant nu i neuobičaj enu sp r eg n u to- p red n a.p reg n u t u konst rukciju projektovao je
akademik Nikola Haj din za /.eijezničke podvožnjake u Ljubljani, koji su izgradjeni
početkom šezdesetih godina, llješenje je omogućilo kont i nui t et kolovoznog zastora
uz mini malnu konst r u kt i vnu visinu. Poprečni presjek na d vo žnj a ka je tako konstru-
isan d a se visina glavnili nosača uklapa u visinu gornjeg stroja pruge. Spregnuta
ar mi r ano bet onska ploča je u donjoj zoni presjeka s a p r c d n a p r e za n j e m u polju.

1650 , 3185 1S70 3185 , 1030|

-rT-7-T"
i.. ?T' m: . . . . t i l j j
1
- ._J
Slika 10.74 U z d u ž n i i poprečni presjek željezničkili n a d v o ž n j a k a ' U Ljubljani

197
N a slici 10.75 dat je kombinovan poprečni presjek u polju i nad osloncem željezničkog
m o s t a raspona 28,50 m koji je na pruzi Celje-Velenje projekiovao prof. Franci Kržič.
Most je u krivini radijusa 360 ni. Novi most izgradjen je paralelno uz stari most
p a je poprečno pornjeren n osovinu starog mosta uz minimalan jednokratan zastoj
saobraćaja.

___750 ,__ ________

„3§50 ____ 750
,___

2600

Slika 10.75 Poprečni presjek mosta raspona 2S,50 m izgradjenog na pruzi Celje-Velenje

Na. slici 10.76 vidi se poprečni presjek željezničkog m o st a Mionnaza u Svajcarskoj

s a kontinnainom spregnutom konstrukcijom raspona 34,05+42,33+34�05 m.
Zatežući naponi ii betonu iznad srednjih oslonaca preuzeti su prednaprezanjem
kablovima.

Slika 10.76 Poprečni presjek željezničkog mosta sa kontinualnom konstrukcijom koji je

izgradjen u Švajcarskoj

198
u Zapadnoj Evropi u primjeni su tzv. "Preflex" nosači i kod željezničkih mostova.
Na slici 10.77 dat. je presjek dvokolosječnog željezničkog mosta u Belgiji sa prim¬
jenom "Prefiex" nosača koje karakteriše mala konstruktivna visina-

9 9 40

Slika 10.77 Željeznički clvokolosiječni most sa "Prefiex" nosačima

10.6 Gradjeiije mostova sa spregnutim raspoiiskim koiistru-

kcijaiiia

10.6,1 Uvod

J edna od bitnih prednosti spregnutih konstrukcija kod primjene za, rasponske kon¬
strukcije mostova je brzina i sigurnost gradjenja. Brzina gradjenja postiže se is¬
tovremenom izgradnjom stubova na lokaciji mosta i čelične rasponske konstrukcije
n radionici. Sigurnost gradjenja je poveća.na jer se izbjegava izrada skela što je
posebno značajno kod mostova iznad vodenih i dubokih prepreka. Projektanti sa
iskustvom i invencijom mogu, načinom montaže i stepenom spremanja, postići znatne
uštede u količinama osnovnih materijala i smanjenju vremena gradjenja.

10.6»2 Ijs-građiija stubova i privremenih osl onaca - jarmova

Način isgradrijc obalnih i srednjih (riječnih) stubova sličan je izgradnji stubova za

čelične, betonske i prednapregnute mostove.

Specifičan oblik poprečnog presjeka rasponske konstrukcije i relativno rnaia vlastita

težiria'pružaju mogućnost različitog oblikovanja srednjih stubova.
Na slici 10,78 vide se riječni stubovi mosta sa koritinualnom spregnutom raspon-
skom konstrukcijom. Smanjenje presjeka pri dnu smanjuje površinu temeljne stope-
bunara i daje estetski povoljniji utisa.k. Vrh stuba mora biti prilagodjen razmaku
glavnih nosača i tipu odabranih ležišta.

199
 Slika 10«78 Riječni stubovi i privremeni oslonci za most preko rijeke Bosne u Žepčm sa
koiitinualnom spregnutom konstrukcijom raspona 30,80-4"38550-f30,80 m

Na slici 10.79 vidi se karakteristično rješenje srednji]"! stubova vijadukata. Glave

stubova priiagodjene vsu- poprečnom presjeku i statičkom sistemu mosta sa diskon-
tinusinim konstrukcijama. Unificira.njem oblika i dimen��ija postiže se ušteda u
gradjenju. �

Slika 10.79 Srednji stubovi i j a r a m za sprezanje vlastite težine kod putnog vijadukta

Kod izgradnje mostova sa spregnutim ra.spon8kim konstrukcijama'često se primjen¬

juju privremeni oslonci sa ciljem da se omoguće ili olakšaju montažu čelične kon¬
strukcije i sprezanje vlastite težine čelične konstrukcije i armirano-betonske ploče.
Đa bi se projektant odlučio za primjenu jarmova mora u koncipiranju rješenja da
sagleda tehnologiju gradjenja, a posebno način montaže čelične konstrukcije. Os¬
novni kriterij za odluku je analiza cijene jarmova, prema uštedi koja .se postiže
li smanjenju potrošnje čelika radi sprezanja vlastite težine i pomoći kod montaže
čeličnog roštilja navlačenjem sa čela.

Na slici 10.78 vidi se konstrukcija ja.rma od drvene oble i rezane gradje. Konstruk¬
ciju čine dva neovisna tornja sa posebnim temeljima. Na slici 10.79 prikazano je
rješenje privremenog oslonca za sprezanje vlastite težine izradjenog od elemenata
cijevne skele.

200
Na siici 10.80 dato je treće karakteristično rješenje privremenog osionca kornbino-
vano od čeličnih cijevi većeg profila za stiibove i manjeg profila za ukrućenja.
Ovo rješenje je najracionalnije i sa gledišta angažovanja materijala i utroška živog
r ada za montažu, te demontažu. Sa elementima stub ova modularne visine, kon¬
strukcija tornja se prilagodjava potrebnim visinama.

U statičkoj analizi treba obuhvatiti sve elemente konstrukcije tornja i kontrolu

stabilnosti tornja kao cjeline za sve vertikalne i horizontalne sile koje mogu nas¬
tati u toku montaže čelične konstrukcije, betoniranja koiovozne ploče i perioda
očvršćavanja betona. Na vrhovima tornjeva ostavljaju se prostori za djelovanje
hidrauličkih presa sa kojima se ostvaruje prednaprezanje-nadvišenje čeličnih glavnih
nosača. Pored presa postavljaju se i drveni hr;:istovi klinovi koji sadržavaju nadvišeni
obiik nosača i služe za otpuštanje - demontažu j a r ma .

Slika 10.80 Konstrukcija privremenog

oslonca - jarma od čeličnih cijevi većeg
dijametra z& stubove i manjeg dijame-
tra za ukri!Ćeiija

10.6»3 Moiit;aža čeličnih raspoiiskih konstnikcija

Montaža čeličnili konstrukcija mora se ,i kod spregnutih mostova obaviti u saglas-

nosti sa važećim Pravilnikom o tehničkim mjerama i usloviijia za montažu čeličnih
konstrukcija ("Službeni list SFR.]", br. 29 iz 1970.gJ. Izvodjač vodova na montaži,
obavezan je da izradi projekt montaže koga ovjeravaju projektant i investitor (nad¬
zor). Projekat montaže mora, pored ostalog, da sadrži i statičku anaHzu čelične
konstrukcije, stalnih i privremenih oslonaca u svim fazama montaže.

201
u zavisnosti od veličiiie i složenosti čelične konstrukcije, marfologije prepreke, iisiova
transporfea; ra-spoložive opreme i gicpena obučenosti radnika� kao i specifičnih iisiova
svakog gradilišta razlikujemo šest načina montaže čeličnih konstrukcija čeličnih-i
spregnutih mostova.

- Montaža na.viačenjem sa čela;

- Montaža sa autodizalicania ili dizalicama sa željezničkih vagona, plovila;
- Montaža sa kabl-kranom;
- Montaža postupkom slobodne konzoine gradnje;
- Montaža postupkom bočnog provlačenja i
- Montaža kombinovanim i spe.cifičnirn načinima.

U skriptama "Čelični mostovi" od istog autora detaljnije su prikazani svi navedeni

načini montaže. TJ ovom prikazu, kroz foiose i skice iz prakse autora ili iz literature
daje se zorna ilustracija navedenih, postupaka montaže.
Dimenzije i težina montažnih dijelova moraju biti u skladu sa predvidjenirn načinom
transporta i montaže.

Dužina segmenata je u granicama od 10-25 m, a gaba.ritne dimenzije presjeka 2,5-3,0

m nezavisnosti od vrste transporta (voz, ka.mion) i kategorije saobračajnice. Težina
segmenata varira vi širokini granicama od 10-40 tona.

Nakon transporta, a prije montaže, na gradilištu se obavlja okrupnjavanje nosača

iii dijelova konstrukcije.

Na slici 10.81 vidi se način okrupnjavanja.-kontinuiranja glavnog nosača promjenljive

visine na pristroju koji može da se kreče i dovodi zavarene nastavke u povoljan
položaj za zavarivanje.

Slika 10.81 OkrBpijjaFMije-nMtevljainje glavnog Bosača koniinnalnog spregnutog grnxbkog

mosta raspona IS-fBO-f'IS m

202
Izbor načina montaže znatno ovisi o lokalnim uslovima gradilišta i raspoložive
opreme inontažera. Na slici 10.82 čelični ćelijasti nosači raspona 22,0 rn i te line 4,0
tone montirani su uz pomoć starog rnosia i improviziranih portala na stubovinia
novog mosta.

Slika 10.82 Montaža glavnih nosača raspona 22.00 m kod mosta na rijeci Bosni u
Ra.jlovcii.

U slučajevima kada na jednoj od obala postoji izgradjen fcrup p uta i mogućnost

dopreme segmenata čelične konipozicije n a tu obalu� montaža se može obaviti rela¬
tivno jednostavno i racionalno, navlačenjem sa čela glavnih nosača pojedinačno ili
cjelokupnog čeličnog roštilja glavnih i poprečnih nosača, (vidjeti sliku 10.83).

SMM 10.83 Navlačeaje-moKtaža sa čela cjelokupne čeličise kotistrokcije spregnutog

putBog kontiRiialnog mosta raspona 30,80+38,50-f•''�0,80 t?i u?, pomoć privreoieiiih
oslonaca u sredinama raspona.

U uslovima ograničenog prostora na obalama iza mosta sukcesivno se obavlja monta¬

ža navlačenjem sa Čela i dodavanje novih segmenata. Radi obezbjedjenja potrebnog
koeficijenta stabilnosti K= l , 5 0 koristi se-čelični kljnn na j>rednjem kraju i prefabri-
cirane kolovozne ploče na zadnjem kraju. Na slici 10,S-i dat je primjer opisanog
načina, montaže.

203
 vSlika 10.84 Montaža, čeličsie koiislnikcijc sproginitog snosia preko rijeke Neretve raspona
2 X 35�)0 ni.

Naslikania 10.85 i 10.86 prikazane su dvije k ar ak t e ri s t ič n e faze mo n t a ž e navL'ičenjem

sa čela, kompletjie čelične konstrukcije putnog kontinualnog mosta, uz korištenje
dotrajale d r ve n e konstrukcije starog nioyta. I kod i z g r a d n j e d va riječna stub a, stari
most j e poslužio kao ra<!ni n'iost što je z n a t n o olakšalo g rad jen je.

Slika 10.85 Montaža navlačenjem sa čela kompletne čelične koBstrukcije nz korištenje

starog mosta

Slika 10.86 Faza deriiouia.že starog drvenog mosta i spiišiarsje na ležišta navučene čelične
konstrukcije novog mosta.

Ko d d u b o k i h vo d e n ih ili suvih p rep rek a nije racionalna i z g r a d n j a p rivremen ih os-

lonaca-jariTiova za mo n t a ž u i sprezanje vlastite težine. U toku koncipiranja đis-
p o zicion og rješenja mosta tre b a ispitati r a c io n a ln o s t p r i m j e n e jarmova u o d n o su na
povećan u t r o š a k čelika za glavne nosače i s p r e zan j e s a m o na korisno opterećenje.

204
Kod izgradnje putnog' kontiaualnog mo s t a preko rijeke Neretve u Jablanici raspon
45,0 -t- 50,0 +>15,0 -f 30,0 ni mo nt a ža je oba.vljena navlačenjem s a čela sa naj veći m
rasponom konzole od 50,00 ni.

Siika 10.87 Montaža navlačenjem sa čela bez pomoćnih oslonaca kod k o n ti ma ln o g

putnog mosta raspona 45,0-|-50,0-h45,0+30,0 m.
Kod izgradnje relativno niskih vij adukata, obj ekat a na p e t l j a ma n a d vo žn j a ka i "vi¬
sokih ulica" najčešće se primj enj uj e mo nt a ža čelične konstrukcije sa aut odi zal i cama.
Izbor načina montaže zavisi od nosivosti raspoloživih dizalica i mo gućnost i pr i s t u pa
dizalice duž osovine obj ekt a. Moguće su i česte kombinacije mont aže sa dvije sinliro-
nizovane dizalice. Na slici 10.88 vidi se pet karakterističnih f aza mont a že čelične
konstru kcij e v ij ad uk t a.

Pravac betonirBnJa

____ ;;J1----•]£:-

Slika 10. Karakteristične faze montaže čelične konstrnkdje vija<iiikta dužine 592
nkupne težine 950 i sa, aiiiodizalicarna.
Novi gradski most preko rijeke Bosne u Zenici projektovan j e neposr edno nizvodno
od postojećeg mosta. Stari most j e poslužio za okrupnjavanj e glavnih nosača novog
mo s t a ukupne dužine 150,0 m i njihovu montažu bočnim prevlačenj em u položaj u na
novom mostu. Na slici 10,89 prika.zane su karakteristične faze izgr adnj e i mont aže
čelične konstrukcije mosta, a na slici 10.90 vidi se faza bočnog prevlačeiija glavnog
nosača.

205
3. Postojfićf mosf
8-2

Bosna
16.3 , l&B . 15.7 18-5 , 1Z5
.16......j 15-7
V - . g'.3-4-.ia8....;.........
....
b, izgrađeni stubovi i prihvatni jafrriovi novog m os t a
(3) I1

gŽ5 2 2 3 f 20 2Q.20 ,. J 22.5 22.5

� ........ I 'I
C. SpafHnje glavnog nosača na starom mostu

d. Poprečni transport glavnog nosača i oslanjanje na viSlove

e« spuštanje čeličnog roštilja u definiUven

t >Hk a 10.89 Karakteritl.ične laze iz-giadnje rnositaže čelične konstrukcije mosta preko
rijeke Bosiie o. Zenici

I
Slikn. 10.90 Bočno prevlače-iije glavnog nosača ukupne dužine 150 m.

206
Novi gradski rnosl na rijeci Bosni u Ma.glaju projekl.ova.n je u osovini postojećeg
dotrajalog čeličnog mosta sa rešetkastim giavnirn nosačima. S tari most p o slu ž io
je za o k r u p n j a v a n j e i mo n t a ž u no vog m o s t a , a nosivi čelični roštilj n o vog mosta
iskorišten j e 2a d e rn onta ž u s t a r o g m o s t a . N a sHci 10.91 vide se k ar a k t e r i s t i č n e faze
gradjenja o vog a mo s t a , a slika I0.9'2 p o k azu j e j e d n u od k arak teristi čn ih faza zamjene
nosivih čeličnih k o n st r u k c ija mo s t a .

a. Postojeći most

C. N a v uč e n i glavni n o s a č i na s t a r i most i osionjeni n a vit lo ve

, D e mo n t ir a n s t a r i most

0. Spuštanje i razmicanje g fa v n ih nosača sis montažom poprečnih nosača

Slika 10.91 Karakteristične faze izgradnje nio.sta preko rijeke Bosne u Maglaju sa
spregiiutora kontijuialnoni rasponskoiu konsirnkcyoiii
 Slika 10.92 K ar a k ter i s ti čn a faza d e mo n t a ž e sta r o g inosla. Glavni nosači novog mosta još
nisu zauzeli definitivan visinski položaj.

10,6,4 Iz g r a c!n;i n a r 1.1.11 r <\ 11 o - b c t o uskih k t .> I ()'vo z i 1 i.!i p! o'ča

Kod mostova sa spregnutim rasponskim konstrukcijama kolovozne ploče imaju dvo¬

struku ulogu kao sa.inostahu nosivi elemenat, neposredno preuKimajy korisno op¬
terećenje, a kao dio spregnutog presjeka glavnih i poprečnih nosača preuzimaju
odgovarajuće uticaje. Samo kvalitetno izgradjene kolovozne ploče mostova mogu
dugo godina zadovoljiti obje funkcije.

Prema načinu izgradnje razlikujemo kolovozne ploče koje se betoniraju na licu

mjesta i montažne kolovozne ploče. Betoniranje na licu mjesta može biti na fik¬
snoj ili na pomičnoj skeli. Fiksna skela se primjenjuje kod kraćih mostova i kod
mostova sa složenijom geometrijom. Na slici 10.93 vidi se jedno od mogućih rješenja
skele i oplate za betoniranje kolovozne ploče putnog mosta. Sva rješenja koncipi¬
raju se na korištenju roštilja glavnih i poprečnih nosača kao oslonaca skele. Znatno
složenija su rješenja za konzolne dijelovr:. skele radi preuzimanja horizontalnih sila.
Skela može hiti riješena primjenom Čelika ili drveta kao materijala.

190

....... -ft g ■■■••

4 07 mm <fr'
'y- -I-

Slika 10.93 Poprečni presjek skele i oplate od d rvene gradje za b eto niranje kolovozne
ploče p utno g mosta. .Konzohii dijelovi skele su p oprečno iitegniiti kablovima radi
p r eu zi ma nj a horizonta.]nih .sila.

208
N a slici 10.94 vid i'se faza b e t o i i i r a n j a kolovoznih p lo ča putnog v i j a d u k t a sa niz
tliskoiiiinualuih rasp'onskili i<onsf.i-ukcija.. R a d i u š t e d e ista sk ela se prenosi iz polja
n poije,

Slika i(K94 Betoniranje kolovoznih ploča putnog vijađokta sa sedam diskoB.tiuu.aliiili.

rasponskih konstrukcija raspona 29,00 in.

R je še n ja sa pomičnim skelama primjenjuju se sam o kod dužih k o n tiu u aln ih mostova

sa pravilnom g e o me tr i jo m. P lo ča se b e t o n i r a na o b ali i n a v l ače n je m sa čela preko
gornjili pojasnih larneia glavnih nosača dovodi u p o lo žaj na konstrukciji. Moždanici
se zavaruju nakon montaže ploče.

Montažne kolovozne ploče p rimje n ju ju se znatno manje j e r zabfcjevaju precizan rad i

stroge uslove za kvalltet i geometriju prefabriciranih s e g m e n a t a armirano-betonske
ploče i čeličnog roštilja. Kod mo sto va koji se grade.u teži m k l i m a t s k i m iisloviroa
nije preporučljiva upotreba montažnih kolovoznih p lo ča jer montfjžne spojnice i vezu
ploča za p o j a s e v e čeličnih nosača nai�adaso i" niske temperature,

N a slici 10.95 vide se elementi kolovozne ploče za jedan g r ad sk i sp reg n u ti mo s t. N a

rubovima ploče vide se omče od l)eto!Tskog željeza koje služe za izradu mont;ižnih
na-stavaka.

Slika 10.95 Elenienii montažne kolovozne ploče gradskog hiosIe sa epregnutom

koustru kcijom.

209
 Dimenzije montažnih elemenata zavise od širine mosta i uslova transporta i montaže.
Montažni elementi se moraj u statički kontroiisa.ti i u svim. f azama t r a n s p o r t a i
montaže. Za montažu se koriste autodizalice koje se kreću van m o st a ili po most u
ili viljuškari koji se kreću po mont i r anom dijelu |.>loče.

Slika 10.96
Montaža segme-
na�ta, kolovizne a.b. ploće sa
autodiz�aiicom.

P op r ečn a spoj n -ca i'JiaedJu dva. mo n t a žn a e l e m e n t a kobvozne ploče 10.97 može se

ostvariti p r e m a detalju koji je prikazan na slici.

BETOM ..in situ" 012

7"

■
�

Slika 10.97 Poprečna spojnica izrnedjn dvije mo n ta žn e ploče kod pješačkog mosta na reci
Bosni u Žepču.

I U oblasti mostogradnje,.kod rna.njth r a z ma ka gla.vnih ili poprečnih nosača (255-3,0

m) r aci onal na j e primjena oplate od hl adno oblikovanih limova. Ovakva rješenja
.........•
oplate se puno primjenjuju u SAD i d r u gi m industrijski razvijenim zemljam.a j er
••f—

omogućuj u veliku brzinu gradj enj a uz mi ni ma l no učešće živog rada,

GLAVNA ARMATUBA PO D EON A ARMATURA

t -
U

min 2 '

wm
't
15-20

Slika 10.98 Oplata od hladno oblikovanih limova sa položajem glavne armature ovisnixn o
položaju valova.

210
10/F Brojni' primjeri

Deseto poglavlje " Pr imje na spregnutih konstrukcija n mostogradnji" upotpunjeno

je sa dva karakteristična brojna primjera koji iiustruju materiju izloženu ,u ovom
poglavlju i instruktivno uvode u postupak konstruisanja i proračuna nosivih spre¬
gnutih konstrukcija putnih i želje�nJ-Čkih mostova.

Radi složenosti materije- i ograničenog obima knjige nije dat brojni primjer icon-
struisaiija i proračuna kontinualnih rasponskih konstrukcija mostova, što će biti
učinjeno u novom izdanju knjige.

10.7J. Brojni primjer 1

Konstruisati i proračunati rasponsku konstrukciju putnog mosta širine 7,00 -I- 2 x

1,00 m. 'IVasa p u t a na mostu je u pravcu, a niveleta u nagibii L21%. Oso vina mo sta
i osovina vođene prepreke ukrštaju se pod uglom od 60®. Visok nivo iije?;ereBe vode
ograničava konstruktivnu visinu mosta. U toku izgradnje mosta mjerodavan je nivo
radne vode (M.li.V). U cilju što racionalnijeg rješenja ostvariti potpuno spresanje,
tj, sprezanje vlastite težine i korisnog opterećenja.

10.7.LI Dis'poziciono rješenje mosia

Širina i karakter prepreke kao i mogućnosti spregnutih konstrukcija opredjeljuju na

jedan raspon od 35,00 m. Radi kosog ukrštanja osovine mosta i osovine prepreke
konstrui®aii.a je osnova mosta sa kosim oslonačkim poprečnim nosačim.a. Sa sest
polja po 5,83 m dobijena je nosivost kolovoznili ploča u dva pravca. Za ukupnu
širino mosta od 9,00 m racionalno je rješenje sa dva glavna nosača na medjusobnom
ragmakn od 5;50 m sa konzolama 1,75 m. Ograničena konstruktivna visina uticala je
na izbor visine vertikalnog lima h�i — -
1�40 m. Ostale polazne dimenzije
poprečnog presjeka mosta u skladu su sa materijom izloženom u ovoj knjizi.

Cjelokupna čelična konstrukcija mosta uključujući i montažne n<-xstavke na glavnim

nosačima i ivi vezi glavnih i poprečnih nosača je u zavarenoj izvedbi. Za sprezanje
kolovozne ploče i čeličnog roštilja glavnih i poprečnih nosača primjenjeni su kombi-
novani m.oždanici.

Sprezanje vlastite težine mosta postići će se privremenim osloncim.a u sredini ra¬

spona.

Kolovozna ploča mosta predvidjena je od MBA5.

211
Čelična konstrukcija je od konstrukcionog čelika Č0461 (CN26-B1) prema JUS
C.BO.SOO.

Od opreme m o st a koja bitno utiče na vijek trajanja važno je korektno rješenje

odvodnje sa slivnicima koji idu do donje ivice glavnih nosača i ispravan izbor izo¬
lacije i asfaltnog kolovoza.

Nepokretno ležište je na nižoj strani mosta.

Konstruisanje i proračun obalnih stubova iiisn predm.et ovog zadatka.

Korisno opterećenje mosta uzeto je prema važećim PTP br. 5.

212
 100
Asfalt i izolacija 5 cm
- Ar m, bet.
- Č.0461

rccni pres. putnog mosta L � 35,00 m širine 7,00 -f 2 x 1,00 m.

10.1.11 Faze rada spregnuie konsirukcije

)va fa�a obuhvat a mon t ažu čeličnog nosača pomoću privremenog srednj eg oslonca
j a r ma .

1/2-17,5 12
U ovoj fazi betonira se kolovoz;na ploča. Cjelokupne uticaje preuzima čelični nosač.

17.5

Nakon otvrcliijavanja betona uklanjaše privremeni oslonac, asj ti nosač p r i ma

silu Rc (reakcija privremenog oslonca).

aza
Spregnuti nosač pr i ma uticaje od sopatvene težine 0 faze (ogra.da, mont a žni vijenci,
ivičnjaci, asfalt, izolacija, beton ispune pješačkih staza).

213
Faza lie
Most je opterećen pokretnim - korisnim teretom.

Faza Illa
Spregnuti presjek prima uticaje od skupljanja betona kolovozne ploče.

Faza nib
Spregnuti presjek prima uticaje od puzanja (tečenja) betona kolovozne ploče.

Faza IIIc
Spregnuti presjek prima uticaje od nejednolikog zagrijavanja kolovozne ploče i Čeli
čnog nosača.

10.7.1.3 Anali za opierečerija

Analiza stalnog opterećenja

- težina kolovozne ploče

2.18±o.22 . 2,75 + J2 + 0,25 ■ 0, •

(2J5±M81 jo + l) 25 = 22,55kN/m '
- montažni armirano-betonski vijenac
0,05-0,5-25 -0,(>25kN/m�
- liveni asfalt na pješačkoj stazi 0,52 - 0, 02 - 21 ~ 0,22kN/ir/

- težina bloka za kablove 15/38 ; 0,8 kN/m�

~ beton ispune na pješačkoj stazi; 3;21 kN/rn�

- kameni ivičnjak
0 , 1 8-0 , 24 ■ 28 l,21kN/rn
- tvrdo] iveni asfalt
0,05'3,r>-24:�4,20kN/m'
- ograda ; 0�30 kli/mf

Analiza pokretnog opterećenja

Saobraćajna opterećenja Z'a putne mostove su:

" motorna vodila težine 130 kN

~ ravnomjerno podijeljeno opterećenje
- parni valjak težine 200 kN
- gusjeničar težine 600 kN
- specijalno vozilo "M25"

214
 100 JOQ,

80 80 POPREČNA
w 75 550

RASPODJELA
riff's � OPTEREĆENJA
NA GLAVNE NOSAČE

17S 550 17 5

20
�|~--|--
"

4.3 f1-

a) SAOBRAĆAJNA TRAKA

2S 70
� 19 0

8
ro

b) 6USJENIČAR 600 kN

c) VOZILO M25-OSOVINA I
1© 44!

aso 320

.:rf|
o
o

?>»t�A»TUit«;iT-.«�jnJutfWiTaftlfi'g.»j
d) VOZILO M 25-OSOVINA II i III
445

P-, 110 . 95 . 110 arr

of
1 , i: 5 °
�1) �
e) VOZILO M25-OSOVINA IViV

Uticajna linija za

215
Udarni koeficijent

1 + � 1+ ■ 0, 01 = 1 + . 0, 01 1, 161
i O+ 3 5

Pe := 5 ~ 0, 02/ :.r: 5 ~ 0, 02 ■ 35 4 , 3 0 kN / r f

Sa.ol)ra,ćaj n a traka

Uticaj prednjih i zadnjih točkova

P � 15 ■4 -1,161 ■ 0, 682 - 47, 50 kN

50-4-1,161-0,682 == 158,36 kN

jednako podijeljeno opterećenje pored vozila:

5.ki3Z±1�8i .0,8+ 4_ 3 , ;i � ;igj 5� 54kN7m'

J edn a ko podijeljeno opterećenje iza vozila:

•
P2 = 4,836 + 4,3 1,16:1 • � 22,57kN/m'

Gusjeničar

600
0,79rr 94,8kNym'

Mot or no vozilo M25

Pi 120-0,81 97/20 k N ,
P2 200 -0,81 �� 162 kN
J->4 ::z ,P5 r:: 160 ■ 0, 81 129,60 kN

.Sheme opterećenj a

S ao br ać aj na t raka

7S.
,.58�

O,
uv
P2=« 2Z.S7kN/m'

� p = 5,54kN/
225 I 450

216
Gusjeničar

r- 94.B0 kN/m'
EZZZ3IIEZ3™
1 5.0 m I

Specijalno vozilo "M25"

s s
so «—
s
'
�

360 f 160 m 160

10.7J.4 ProraČtm siaiičkih niicaja po f azama r�ada konsirukcije

Momenti u 1/2

I faza

Analiza opterećenja za I fazu

~ težina čelične konstrukcije ■ 5,00 k N / m '

~ težina kolo vozne ploče
22,55 k N / m '
- težina oplate i skele za betoniranje 3,60 kN/m�
91 31,15 k N/ n y

Mc = -0,125 -gi-P = -0,1. 2 5 ■ 31,15 • 17,5� = --1192,46 kNm

Ry� =: Rs =. 0 , 3 7 5- (// ■ 1 = 0,375-31 ,15 ■ 17,5 = 204,42 kN
R , = 1,25-ffi - 1 = 1 , 2 5 - 3 1 , 1 5 - 1 7 , 5 0 = 681,41 kN
maxM =Q,07-gi- P = 0,07 ■ 31,15 ■ 17,5� = 667,77 kNm
 Paza Il a

1=�35 m

gjx -3, 60 + 0,625 -f 0,22 + 0,80 + 3,21 + 1/21 + 4,20 + 0, 30 - 6, 96 kN/ir/

M(;/2) = = 1065,75 IcNm

� 121,80 kN ; ,
Faza IIc

Saobraćajna traka

218
 158,36 ■ (8.7.5 f 4,25) 4- 47,50 ■ (6,5 + 6,5) + 22,57 ■
(5,37 • 10,75 • 0,5 + 3,125 ■ 6,25 - 0,5) -f 5,54
-
-
(153,125 38,629)
�
M(j/2)

Glisjenicar 600 kN

7,50+8,75
(�/�) •2,5-2) r. 385L25k
2
r-r 0,8 ■3851,25-:::: 3081,OkNrn

Vozilo M25 c

M(f/2) 129,60 - (4,05 + 4,85) -f 162 (s', 75 4- 7,95) + 97, •6,

� 4456,62 kNrn , .

l\'ansver zalne sile

Presiek n a osloncu

30.0
q i,

;i1.6 ; C'J "3 t '■"-K

..y�l
'.O
m, 22,57
S r:v

2,25
N-in „t
� CO.�Q (3'�
-••T t f—-1 M* ~ rfvi co vfji u y, ur
in: 03' :cO C5 I O Oi cd
c5; ici oj c:ij
F -1 '35' 0.5 - 17.50

Gusjeničar 600 kN

asw+l . 5 . 94,8 == 440,109 kN

Vozilo M25

■ � 0,588
Ra 129,6(1 + 0,954) + 162 (0,731 + 0,685) -f- 79,20
Ra � 539,784 kN
S ao br ać aj na t raka

Ra � 158,36 - (1 ■+■ 0,742) +47,50- (0,871 + 0,614) -f 22,57

■ 1-4-0 55
(0,55 • 19,25 • 0,5) -f 5 , 5 4 (-�■�•-~). 15,75

1� 533,503 kN'

Presjek u polju

O. 16 >A

fS

�
tn
f*-"
tn "i— tn
uiro čo CO tn
o o

GusjeniČar

■
T(,/2) = 94,8 (ai±p57�. 5 � 203,109 kN

T(i/2)
= 129,6-(0,5 + 0,454) 162 • (0,231 + 0,185) + 97,20 ■ 0,
T(i/2) = 199,00 kN

S ao br ać aj na traka

71//.)--::: 158,36-(0.5 + 0� , 50 -( 0, 37 .1 + 0,114) +

0,5 + 0,05 •
15,75

%2)-167,

220
 �.7.1.5 S u d jc lu ju č a širina kolovoziie- ploče

147.5 45 2525

m 47.5 47.5

■
bn — 25 + 2 ■ 10 � 45 cm

Pioca:

� rr 0, 072 K - 0,96 b , i 3= 2,43m

Konzola:

= 0,04 A' = 1 b,2 = K • 6 = 1,475 m

hg ™ -j~ b�i + bs2 243 4" 45 + 14T,5 — 435,5

Polovina širine kolovozne ploče iznosi:

= 445 cm
Usvaja se sudjeliijuća širina kolovozne ploče:
bs = 445 cm

10.7.L6 Georneirijske karakteristike nosivog presjeka glavnog nosača u sredim m o s i a

Karakteristike čeličnog presjeka

�25Qv1$
F, rr 537,50 cm�
™
y/ 34,88 cm
#1400-10 F/ � 115,62 cm
Js 1319427 cm�-

�45000

� 400-30
�3SOOO

221
 dijela presj eka

U račun karakteristika betonskog dijela presjeka

u ve d e n a jc i me ka a r m a t u r a kolovozne ploče.

10. U.1 Geometrijsk e karakteristike spregnu tog presjeka u vrem en u t = Iq

222
10.7.1.8 Kontrola- napona po fazama

e sve uticaje prima samo čelični presjek,

O'i j

5192460

1319427 ■ ~ —31,52 M P a (pritisak)

= +104,49 M P a
lisill" ( - 1 1 5 . 6 2 )

aza

a,b OjOZ, -f 28,08 kNm

J � .M. V-

liii-136.20 = iio;2i MPa

= liif • ( - 1 4 , 3 0 ) = - 1 1 , 5 7 M P a

Ađ
(Th T �b
riQ-Ji "

1. ].,57
'2,

..9 7028080 (-�-46,30) -6,78 MPa

5,52-8685005

k N ni

.yd "" 44566�) 136,20

868'5605'
Jž ..... 445662g/iy[ 7, 33
8685005 "i

„'Jal--" 2 Mr a.

J „ „ 4456620
� 5,52-8685005
Dij agrami n a p o n a po f a za ma

I Ila-�b c

�
104.49 I_________________
{-2.09 Lrlil 85.59 !- 3.41 HPa

'
-"31.52 .4-110.21 H>q �69.8S

Iz d i j a gr a m a n a p o n a I faze se vidi da nije iskorištena mo gu ćno st pr eđnapr ezanj a

čeličnog nosača djelovanjem hidrauličkih presa sa pr i vr e me no g oslonca do punog
iskorištenja n a p o na cr'l gore koji sada iznosi i 0 4 , 4 9 .M P a <C montaže.

10.7.J.9 Uiicaji od skupljarija betona na spi-egmtii n o sa č (faza Illa)

Za uti caj e deform.acije b e t o n a od skuplj anj a n a s pr e gn u t o m nosaču prof. F R IT Z je

dao izraz za modul elastičnosti betona:

p. —
�bs — i.fo,52

(pco — 2 , 2 —-> za viažnOvSt 70% i starost b e t o n a pri opterećavanjir, t =:= 28 dan a

• •
( i + Oj 52�00) — (1 + 0, 52�00)

:::: 5, 52 ■ (1 4" 0, 52 ■ 2/2) i i, 83

Kara.kteristike presjeka u vremenu

= Fi+ = 537,50 + = 1315,77 cm'-�

Y? = -68,38 + 32 = -36,38 cm

y/ = 182, 50
- 68, 38 == 114,12 cm

Ji, = + Jč + �'yal + Fi- a j

224
Ji, = �,ir + ■ -
(68,38 13,(56)= + 537,50(114,

Ji, = 7057775 cm"�

Dilatacija od skupljanja iznosi:

Cg ™ ~Q/2S�/oo ~ 20 cm i vlažnost 70%.

aft -68,38 + 13,66 r. �54, 72 cm

= = 17723,88 MPa
ilffFv

= e,, ■ ■ = .0.J
N., Ei, Fi
1000

.
M, TV, cn � --4568,14,- (��-0,5472) rz -f2499,68 kNrn

0,28
1000

� is " iB

d ™„ j _ 2499680 +5,
a 1316 7057775

— O i ) 719
I
4� 2499680
Č -r 7057775

Napon u betonu:

i_ . Mj. .
� is Y)
fv a i6

:r: 1 •
af (-�47,59) (-4,96) +0,937 MPa
1 0 . 1 A.10 Uiicaji od te če n ja betona na sp ra jm ii i nosač (faza Illb)
Profesor je dao izraz za idealni modul elastičnosti u \a'emenii /.<

t<h
i + i,i

ih}, 5,5 -f Li

9207 crrr
537,50 H- IsTa? 'U ,

��207/18,87-13,66-1-537,50-147,6
" ' '2 cm
1.025,41 :

cm

cm

Ui ""T-"" + -Pč ■
ć 'T--Tli

r —
"" 39M7_5 9207 3,66)2+
Is,87 18,87

7028080 QQ
3929725

5929725'� �' •61

■ 7028080
18.87 V 59297�
Dijagram napona od tečenja betona

r
~) /

2.09 {--3.26)MPq

U ZAGRADI SE

'■tcajt pro7n] ene na sprcgiiv.it nosač (faza

se uzimaju u obzir pomoću dodat ne nijere sku pl j anj a St

at • lo¬

Si —
(Xf, • /\l — 2 . 10�-® = 0,00018 At

A
—
c, 0,28

d ČELIK SE BRZE
0"-; zz: ZAGRIJAVA 00
BETONA
4=Q,

■
i = (■�■0,642) 0,937 = +0, Ti
DIJAGRAM At PO
i 0'. 642 . 0 = 0 ViSIHf PRESJEKA

Tabelarni pregled napona za i

FAZE
OSNOVNO
r///-f icč P
OPTE1115Ć.
NArom

aj -3],52 n6� 5;n 09,88

"'�01�48 <�0.55
af "(K937
13: ""'"--5�26 "-4,30'

227
Za odabrani kvalitefc konsfcrukcionog čelika Č.0461 (ĆN26-Bi), dopušteni naponi su

(Jdop ~ 0,665o-„ ~ 0,665 • 250 ~ 166 M P a

- za osnovno opterećenje
* za totalno opterećenje ■
a�op — 0,75(7�; r= 0,75 250 ~ 187 MPa
(jy je granica razvlačenja za iimoye debljine od 16 do 40 mm.

10.7.1.12 Proračun m.ozdanika za vezu armirano-beionske ploče sa glavnim čeli¬

čnim nosačima

Smičuća sila na jedinicu dužine grede iznosi:

To =: rj = �

Statički momenat pritisnutog betonskog dijela spregnutog presjeka iznosi:

• • —
� (H
—
1%' (46,30 13,66) � 54441 cm�

- 8685005 cm�
Ji

Sprezanje kolovozne ploče i čeličnog nosača vrši se samo za transverzalne sile II fhze,

Qo � 340,714-121,80 + 539,784 � 1002,29 kN

340,71+ p + 203,11 543,80 kN

rr / A\ 1002,29-54441 a kN
To(0) — g685005
8685005

ro(i/2) =
543,80-54441 = 3,41 kN
cm

Dijagram smičućih sila

J.

U...

228'
Nosivost rnoždanika

Za spr ezanj e o d a br a ni su kombinovani moždanici p r e m a sljedećoj skici:

Nosivost krutog rnoždanika

dop � I ' Fl
Nosivost krutog rnoždanika u
kombinaciji sa sidrom Ddop ~
Gi-Fi 4- ftCTadoz. • Fa

KONTiNUALNl UGAONI ŠAV

80 30

113 13 /3

a prvoj i kraj nj oj trećini nosača petlje od glatke a r m a t u r e nagnute su pr e ma

horizontali pod uglom 45°.

Sa — �a ' a
'

/i = 0, 7 za omče

5a ™ 1,54 • 14-2 - 0,7 rr 30,18 kN

229
6a COS a r. 30,18
• 0,707 21,34 kN

Dozvoljeni napon na gnječenje u betonu iznosi

0-1 = = 10,75 ■ = 19,04 MPa

a'o "■ dozvoljeni napon oa pritisak za beton,

I'i - čeona površina nioždanilca

i'2 " čeona površina betona na koju se rasprostire pritisak

Ddop � 1,904 -6 -21 + 21,34 261/24 kN

Hl = 8-28±5,32 , 583 � 3381,40 kN

. 583 = 2821,72 kN

fig ::::: iM±Ml . 533 � 2264, 95

„
Potreban broj rnožđanika se računa prema sljedećoj formuli:

..JL�

Na dijelu 0-1
n = 12,94 ~ 13 e= =: 44, 8 cm .
Usvojeno e 40 cm
Na dijelu 1-2
2821,72 1 n oa - 11
1i 6„ 583 r. 53 cni
26iM ff
J. 1
Usvojeno e 50 crn
Na dijela 2-3
n — Usvojeno e ~~ 50 crn

Bez obzira na sračunate razmake moždanika preko dijagrama srničućiii sila, t.reba
usvojiti ravnomjerniji raspored moždani ka duž raspona jer sa razvojem pla.stičnosti
i smičući naponi postaju ravnomjerniji.

Kontrola napona u šavu

~ Karakteristike šava

rr (21 + 2 • 3 -f 9 + 4 ■ 8 + 2 ■ 3 + 2 • 3) ■ 0,7 56 cm�

r. — Q.y�{2�0,35-�2�3-2,2+15-4,05+4'8'7,7-f2-342,05)

230
Jj � + 21 -0,7-4,65: 8, 60 cni"�

12 + 3-0,7 ■2,22''' = 11,98 cm'

jg 15 .0,7.0,95" •■= 9,50 cm"

4
J4=: + 8-0,7-3,70- 3: 101 cm

J = H- 0,7 • 3 • 7, 052 = 104, 90 cm"

• 2
Ji = 318,60 + 2 -11,98 + 9,5 + 4- 101,80 + 104,9 969,06 cnV

1 —
— 161, 51 ciTf'�
Q

- h/2

) 1,24 • 3 39 '70 K

— Z�.�1.2 /1Q
"■max —
y-j
. 16. 1,5 1

O"! ~ r_L "�tl (2/2+4/4 )'fi

O'l t,41

•
__2 6_J I'�L-
'HI (2'3+4'8).0,7

=
ai + 1. 8(r,f + rj) s/34, 30" ■1,8- (98,21-' -I- 34, 30=;

=
< 143,72

�idoz. = /i • o-rf

■
/? = (l + i)-0.8-'-(l ) 0,8 = 0,91

■ 160 =
I�i d o z v. = 0i91

�U �Idozv.

231
10.7.1.13 Preostali poslovi iia konijileiiioj statičkoj analizi spregnute rasponske kon-
sirukcijc' p u t n o g rnosia

U ovorn b r o j n o m prijiijeru obuhvaćen je samo dio statičke analize nosive konstrukcije

koji ilustruje j e d a n od p o s t u p a ka sprezanj a čelika i b et o na u mostogradriji.

K o mp l et a n statički proračun rasponske konstrukcije obu h vat a j oš sledeće poslove:

-- Odr edj i vanj e površine donjeg nategnutog poj asa n funkciji ra.spona i statičkih
uticaja;

- P r o r a č u n ugi ba nosive konstrukcije mo s t a po fazanui r a d a konstrukcije i odre¬

djivanje linije nadvišenj a;

- K ont r ol a stabilnosti vertikalnih limova glavuih nosača;

- P r o r a č u n oslonačkih ukrućenja;

K ont r ol a n a p o n a u st at i č ki m varovima (veza zat egnut o g p o j a sa i vertikahiih

limova);
" P r o r a č u n mo nt a žni h nast avaka glavnih nosača; ■

- K ont r ol a n a p o n a u s pr e gnut i m popr ečni m nosačima;

- K ont r ol a statičkih varova za vez'u 'poprečnih okvira za vertikalni lim nosača;

- Dimenzionisanje rnoiitažnih nastavaka n a poprečni m nosači ma;

- P r o r a č u n kr st ast o ar mi rano -bet onske

ploče kao samost al nog elementa;
- K on t r ol a s u ma r n i h n a p o n a u kritičnim
presjecima ar mi r ano - betonske ploče
od u t i c aj a kao dijela spr egnutog presjeka glavnog nosača i kao samostalnog
elementa;

- Pr or ačun veličine dilatacije rasponske konstrukcije mosta;

~ Izbor t i p a i pr or ačun pokr et nog i nepokr et nog ležišta most a.

10.7=2 Brojni primjer 2

Konstruisati i diiiienzionirati rasponsku konstrukciju željezničkog m o s t a za jedan

nor malni kolosjek sa zat voreni m kolovozom. Raspon most a je 30,00 m. Konstruk¬
ti vna visina mosta nije ograničena. Most j e upravan j er se osovina mo s t a i osovina
rijeke u kr š t a j u pod uglorn od 90". Osovina mo s t a je u pravcu a niveleta je u nagibu

232
 10�/t>o. Konstruktivnim mjerama i tehnologijom gradjenja ostvariti sprezanje za
cjelokupnu vlastitu težinu i korisno opterećenje.

1 0 .7 .2 .1 Đispoziciona rješenje inosia

Kroz hidraulički proračun određjuje se, kod mostova iznad vodenih tokova� otvor
(raspon) mosta i nivo velike vode, pa je tako u ovom primjeru odredjen raspon od
30,00 m. Elementi poprečnog presjeka mosta konstruisani su iia osnovu ga b a r i t a
normalnog kolosjeka, uslova za zatvoren kolovoz i veličine raspona. Kod željezničkih
mostova raspona većih od 25,00 m treba primjeniti zatvorene sanduČaste presjeke
jer se time znatno smanjuju radovi na rezanju i varenju paketa donjih zategnu-�
tih lamela. Razmak vertikalnih limova sanduka je 2,40 m. Visina vertikalnog'
lima je ™ � 2,00 m. Dimenzije gornjeg pojasa u skladu su sa opre¬
djeljenjem za cjelovito sprezanje, što podrazumijeva privremeni oslonac u sredini
raspona. Rešetkasta poprečna ukrućenja su na razmaku 6,00 m. Unutar poprečnog
sandučastog presjeka nema radioničkih iiastavaka jer se gabarit 2,40/2,0 u dužinama
od 15 do 25 m može nesmetano transportovati putem i željeznicom.

'
Cjelokupna čelična konstrukcija mosta je od ČO 461 u zavarenoj izvedbi, Kolovozna
i ploča je od MB60 sa betoniranjem na licu mjesta. Nepokretno ležište je oa nižoj
; strani. Oprema mosta (izolacija, kolovozni zastor, ograda, kanali za instalacije, šine
'
i pragovi) projektuju se prema tehničkim uslovima za željezničke mostove.

Korisno opterećenje je prema važećoj shemi opterećenja za željezničke mostove.

U zd u žn i presj ek želj ezn ičko g mosta L = 30,00 iii.

233
10.7,2.2 Faze rada nosive spregnute konstrukcije

Montaža čeličnih nosača navlačenjem, sa čela preko pomoćnog privremenog oslonca

Faza lb

oslonca djeluju hidrauličke prese i ostvaruju deformaciju nosača za

. "P" je sila u presi. Krajeve:"A" i "B" nosača' treba ankerisati za
negativnih reakcija i R'�. '

Faza Ic

Vrši se betoniranje kolovozne Privremeni oslonac prima reakciju -f- P na

in se i dimenzionira. Nakon završenog befconiranja u osloncima A. i B djeluju
eakcne.

Nakon otvrdnjavanja betona uklanja se privremeni oslonac. Spregnuti presjeci

glavnih nosača primaju silu -f F (apliciraj u ča sila).

235
 spregnuti presjek prima uticaje od sopstvene
FAZA lib težine II fa.ze (tucanički zastor, pragovi, šine,
ograda ltd.)

.FAZA IIc Most je opterećen pokretnim opterećenjem.

FAZA IHa Spregnuti presjek pr ima uticaje od skupljanja be¬

tona kolovozne ploče

Fy\_ZA Illb Spregnuti presjek pr ima uticaje od puzanja betona

FAZA nic Spregnuti presjek p r i m a uticaje od nejednolikog

zagrijavanja kolovozne ploče i čeličnog nosača

1 0 .7 .2 .S A n a l iza opterećenja

Analiza stalnog opterećenja za polovinu poprečnog presjeka:

- vlastita težina betona kolovozne ploče ■

•
fb lb 0,6412 . 25 16,03 kN/m '
" vozne šine i kolosječni priboir —
0,75 k N / m '
- drveni pragovi 0,75 k N/m '
--j-
- zastor od tucanika 1,9 ■ 0,45 • 20 � 17,10 kN/rn'
~ hidroižolacija 0,01 -1,0 -20 0,38 kN/rr/
- gornja montaža ploča kanala za instalacije
0,6-0,1 ■25::3 1,50 k N / m '
- bočne montažne ploče 2 ■ 0,25 • 0,12 ■ 25 = 1, 50 k N / m '
- ograda � 0,40 k N / m ' .
- oplata kolovozne ploče 2, 5- I 2,5 k N / m '
- težina čelične konstrukcije'mosta 10/2 ::::: 5,0 k N / m '

Analiza pokretnog opterećenja aa proračun željezničkih mostova na glavnim prugama

normalnog kolosjeka;
" "
Primjenjuje se opterećenje prema vaiećoj shemi J i " . treba postaviti na most
tako da traženi uticaji (momenti i T-sile) dostignu najveće vrijednosti.

Dinamički faktor:
80 HN/m'
™ 30 m,
S :::= 1,09
,Q8, 1.6 , 1.6 , ti ,0.8

236
10.7.2.4 Proračun p re sje čn ih sila po fazama rada ko n stru kci je

I FAZA

Potrebnu silu u presi za uzdizanje p ri vre me n o g oslonca odredit ć e mo iz u sio va. d a

n a p o n u gornjoj flanši čeličnog s a n d u k a na k r a j u I faze b u d e iskorišten, ~ -
16kN/crn�

�9 "
Jr

M
M 16-2825000 oi-r/Mr' kNciri
"3i/61() im •

gi — 5,0+ 1.6,03 -{■ 2, 5 :::: 2 3 , 5 3 kN/in' (so p st ven a težina L faze)

M = A/, + Mp = --0, 125 g,P

■ •
-3176,16 = -0,125 2 3 , 5 3 15" - �

P = 3 3 5 , 25 IcN

M/ = -�3176,16 kNrn

237
Dijagrami momenta za I fazu

238
Faza Ila

239
10.7.2.5 Sudjeiujuća širina kolovozne ploče

bn � 30 -f 2 • 10 � 50 cm

Za momente površine istog predznaka i različite odnose b /L :

Konzola

i =
.�1 = 0,035 < 0,05 K =1 bsi =K .b=m5 cm

Ploča

1 = a i s = 0,031 < 0,05 -+ A' = 1 bs2 = K-b- 95 cm

bs bsi 4- bn 4- bs2 — 250 cm.

Sudjeiujuća širina za donju čeličnu flarišu:

bm™ B
'
��.11 � r. 0,04 1 5m 1 ■ i? =r 125 COl,

240
10.7.2.6 G e o m e trijsk e karakteristike n o sivo g presjeka m o s t a

Karakteristike čeličnog dijela presjeka

Fi ~ 526
Je 2825000
~ 60j 88 cm
Yg ~ —142,31 cm

sko[?: cliiela p res

Cs(
fVT

Površina. lM)psivenT~ P o l o žaj n i Moment

U d al j en o s t
Geome- moment moment
lika tež, lika, inercij e
i nercij e inercij e
F(cm�) Y(cii"i) Jx (cm�)
■�0 F.
-
1 "~n;rirr"
2012,5 51360 39852 91212
(-4,45)
"TOTfHI
2 862,5 10781 74597 85378
(.4-9,3)
3 975 85820 9069 94889
(3,05)
6,66
4 200 1111 31953 33064
(12,64)
•2T72\5
5 2362,5 99667 8983 108650
(-■1,95)
6412,5 218739 164454 413193

crn

4- F ■ Z'�) r. 413193 cnV

241
 10.7.2.7 GtomeArijske karakierisiike spregnutog presjeka n. vremenu t --

J' 1
___i ..inr-i 1
i_____
XI CT> X3

n � —~ 210000
Ei, 42000

0,2

i�i-.Fa-fn-n- 5 2 6 - f O , 2 4 crrr

� � 175,49 cm

r YH :z: -27,71. cm

-�-60,21 cni
; Jc 4" i'č ■ "l~ i'b ' �-l)

5,49 - 60,88)�+
+0,2(413193+ 64 (-60,21 + 13,2)2

Ji 12650913 cnV

10.7.Ž.8 Geometrijske karakteristike spregmiiog presjeka u vremenu t :=r.

Most j e izložen slobodnom va.zduhu p a j e vlažnost v � 70%. Starost betona pri

opterećivanju je

242
 —
za 70%
i r::'28 dana'Granična vrijednost koeficijenta puzanja, ipn '2/2

~ ~ 0,4761/},
•�J'24-vT 2 +2 , 2

•
"i" Fi = 526 4- 0,095 ,6412 1135 cm

7/ - � 147,62 cm

147,62) = -55,58 cm
-
7/ ~(203,20

- =
y/ ™(235,7 147,62) --88,08 cm

' Fi, ■ al)

Jiip — Ji-h Ft "f �b<p(<�b +

� 2825000 + 526 • - ■ • -
Ji� (147,62 6 0 , 8 8) � -h 0,095 (413193 -f 6412 (88,08 13.2)")

r. 10237243 cm�
i

IG.7.2,9 Kontrola napona u spregnutom presjehi za vrijeme i — to

■

i faza

-
Mi ""'3176,16 kNm

= ■ . = .
f Y/ 60,88 =: -68,45 MPa

= = ■ - +160 MPa
4 �- Yi il™ (�142,31)

II fa za

Mua + Mjjt 5823,22 + 2236,50 8059,72 Mgu

"
Mgij je iiTiomenat od stalnog opterećenja II faze

8059720 • ~
12650913 175,49 +111,80 MPa

- 8059720
J.
—
MPa
12650913 -(-27,71):� -17,65

= Vi-
4 o-f =: 0, 2(-17,65) = -3, 53 MPa

. = 0, 2 . = ��7, 67 M Pa
y/ iHitC-eO, 21)

243
Faza lie

MoineiiaX od poki-etnog opterećenja H faze iznosi;

6700,88 kN m

d __ 6700880 • 175,49 = + 9 2 , 9 5 MPa.

(7
c 12650913

9 „ 6700S80 (-27,71):=-14,67 MPa

o-f 0, 2 • (--44, 67) =: -2, 93 MPa

= 0:2■ (-60,21) = �6,38 MPa

f

DIJA.GRAMI NAPONA PO FAZAMA

N ap on zat e zanj a i ma znak -\-

I faza I I faza / -f // fa:

10.7.2.10 Proračun napona u spregntUom presjeku u vremenu I � tn

Faza ri l a - uticaj i od skupljćinja bet on a

Ffc —6412cm�■

0��-250+17,5+ 115 -f

rn ~~ ~ 2-6412 26 2Q CDH
o 487,5
Konstrukcija mosta je u vlažnoj sredini vlažnosti 70%

za dm — 20 cm � �SOO ™0,
i V =

20000 0.28
'hip •3590,72 kN
'

10 1000

-
Ns •
m

+ 13,20:rr - 7 4 , 8 8 cm

a Dres

ILs� � il£i.
fP. 4. T .

•35907,2 , 26�58730
1135 10237243

J 2688730
-f 1.0237243
čip

'
bip — �bipi "f" �/) �hip ■ �300

= 0,095 ■ (-46,22) - 20000 • (f�f) = +1,2:

= 0,095 • (-31,63+
al� �fH(-88,03)) + 5,6 = +0,40 MPa

Dijagram napona od skupljanja betona

Faza III b - uticaji od puzanja betona

Moment od stalne težine II faze iznovsi;

M g n -= 8059,72.kNm

Koeficijent povratnih napona se računa prema sljedećem obrascu

„ 2,2
2+2,2

0 0,2-6412(-60.21-M3,:
12650913

k]

= 4131.93
ho = '12650913

O - <-'-�5

� 0,523(�3840,71) -2008,69 k:

(p -f N t o ■ m)

if ■' 9 , 7 2 - f 0,523(52., 64+ (-�3840,71)- (-0,7

SU.
O-iifi 'i� � Ju

20086,9
1135 ' 1023724.3

r 10237243

77) -- 0,523(--3,53) = -A,

i = 0,095�17,69+�Jl5(
Dijagram napona od uticaja puzanja betona

A
M7.65
69.77 NPa
A 5,50MPa-tn
/

f, ; 'O
I
/ /
//
y
t
fy . if
t
A
///
!
QHMlHPa NAPOM! U VREMENU
120.60 MPa NAPONI U VREMENU tp

Faza nic i
j
Naponi u spregnutom presjeku od uticaja nejednake promjene temperature.

At = 15°C
a, . At :::: 1,2 • lO""� -15 0, Q0018
Naponi od skupljanja betona i nejednake promjene temperature kod statički, odre-
djenih sistema isti šu duž cijelog raspona.

Dijafcacija od skupljanja betona iznosi;

0,.00028

= a. . IL .

- M �0
£1. —
e« 28

= 0,64-7,13 4,56 MPa

(T% rr 0,64 ■ (--46,22) rr ™-29,58 MP a

i, 0,64 -1,21 r. 0,77 MPa

0 , 6 4 - 0 , 4 = 0,25 MPa

247
Tabelarni pregled napona, po fazama za tn

"Osnovno
faze i giri- Sk upijanje Pokretno Osnovno temper.
napon faza puzanje P At dopunsko

-68,45 120,60 7,13 92,95 152,23 4,56 156,79

160,00 •■69,77 -46,22 -14,67 29,34 -29,58 -0,21
P -4.78 1,21 "2,93 -6,50 0,77 -5,73
&b p -5,50 0,4 -6,38 -11,48 0,25 , -11,23

10.7.2.11 Proračun moždanika za vezu armirano heionske ploče t čeličnog nosača

Sprezanje ploče i čeličnog nosača obavit će se elastičnim moždanicima tip ČEP.

d —22 rnm
/i ~ 150 rnm

Nosivost moždanika iznosi:

Pdoz.=OA- (P ■ = 0,4 • 2,22 . /lO ■ 60 47,42 kN

Nosivast moždanika na smicanje:

� ijL . ra = •
0,8 • 16 = 48,63 k N > 47,
pa je mjerodavna nosivost Pdoz.-

Sprezanje ploče i čeličnog nosača vrši se sarno za transverzalnu silu I I faze.

24S
Proračun T - sila za II fazu

911 � 19,88 kN/m'

15 298,22 kN

-~ = 388,21

POKRETNO OPTEREĆENJE

40 kN/m'
A 125(1 + 0,94 + 0, 89 -f 0,84 + 0,813)-
� 3*�1.6 0.6 24� +40-9,918
9.918 m
/I r. 826, 67 kN

� 826,67 . 1,09 == 901, 07 kN

.A

vTt UT
C-J (M
kOkHh

9.4 as 3�
f-' 1.457 m

~-~!ci.'ja3xnlX T 0.5

Ib.G � 125(0,5 + 0,44 + 0,39 + 0,34) + 40 ■ 1,457 267,09 kN

■ ■
71),5 (P =: 267,09 1,09 291,12 kN

249
Zbirni dijagram T - sila za II fazu

22 + 388,21 -1-901,07:::: 1587,50 k;

To,5 = 388,2] 4- 291,12 rr 679,33 kN

r-'
tn
o m
m
r—
•£)

-5

:a sila na jedinici dužine čeličnog nosača

r • 6 = Ji

c |j ~ I/}) ' F\ ■'

f}) n
= 0,2 • 6412 • (60,21 - 13,2) = 60286 cnv

n 1587.50-60286
126S0913
cm

1284,77'60286
T{ "
1.2650913
~ � cm

rpl
-�2
- 12650913 t,UOKiN/Lia

= �licif� = 3>23kN/cm'

" 4 68 kN/cm�

Razmak moždanika duž čeličnog nosača

0 ~ 1

'VI e ~ razmak moždanika duž nosača

250
T' - ~ fi Q4 JcN
J. g
- O - U,Ot Cl'll'

e ™ ~~ 13,86 > mine = 10 cin.

1 - 2

T' — �■,�'�+4.68 . klL

� — a, i (.j-j.,,

17,4.8cm

2 -- 3

rpi _ 4,6S-f3,23__n AK Isi� /

Ig - 2 ---" ) nl'

e IT —
2 4 , 0 1 c m < snaxe — 60 crn

Kod neravnornjenuh i dinamičkih opterećenja, prednost treba da.li ravnoiiijernijern

rasporedu moždanika duž raspona mosta bez obzira na razmake sra.čnnate i)reko
dijagrama sniičućih sila,

1 0 .1 .2 .1 2 Preostali poslovi no, koinpleinoj statičkoj anal/Jt spregnu te rasponske kon¬

stru kc ije m o s t a

U brojnom primjeru br, 2 obuhvaćen je samo dio statičke analize nosive konstrukcije
•�a o d a b r a l i oblik i stepen sprezanja koji izr-avno ilustruje osnovne zakonito.sti i
postupke sptezanja čelika i betona.

U statičkoj anali/J treba obuhvatiti još sledeće posiove:

" Odredjivanje površine donjeg zategnutog pojasa u funkciji raspona i statičkih

uticaja;

Proračun ugiba nosive konstrukcije mosta po faz-arna r a da kosistrukcije i odi'e-

djivanje iiiiije nadvišenja;
- Konstrola stabilnosti vertikalnih limova sandučastog presjeka;

- Proračun osionačkili ukručenja;

- Kontrola napona u statičkim varovima

(veza zategnutog pojasa i vertikaljiih
limova);
" Proračun montažnih. n.a.stavaka glavnih nosača;

- Dimenzioniranje štapova poprečnih okvira i njihove veze za sanduk:

251
 - Proračun arniira.!K>-l)etonske ploče kao
samostalnog nosivog dij ela spregnutog
presjeka;
- Kojiirola. .suiDarnih i)a|>orja u kritiČDim presjecima, ar mi r a no - betonske ploče
od priniarnih uticaj a, kao dijela spregnutog presjeka glavnog nosača, i sekun¬
darnih ut i caj a ka.o saniosta.lnog liosivog elementa grede sa pr e pust i ma;

- Proračun veličine dilata.cije ra.sponyke konstrukcije mosta;

-- Izbor tii)a i pr or ačun pokr et nog i nepokretnog ležišta most a.

10.7.2.13 Zavrhi a napomena

U slučajevima kada je teška ili neekonomična izrada pr i vremenog osonca u vidu

jarma t reba r a zmo t r i t i varijante sa predućiprezanjem čeličnog s a n d u ka n a gradilištu
pri mj enom kablova 2a prednaprezanj e na donj em pojasu prema tački 4.1.6.

Kod željezničkih mostova nekada j.e racionalno vi obi ma spr ezanj a isključiti vlastitu
težinu čeličnog nosača i ar mir ano -betonske ploče, a sprezanje ostvariti -za težinu 11
faze koja je zn ačaj na , obzirom, n a koiovozni zastor i korisno opterećenje.

252
11 PRIMJENA SPREGNUTIH
K O N S T R U K C I J A U VISOKOGR.ADNJI

" " ' ''

11.1 Opšta razmatranja

U -o vo m poglavlju biće da..t skraćeui prikaz primjene spregnutih konstrukcija kod

objekata visokogradnje različite n a mj e n e (industrijski, ja>vni, poslovni, s t a m b e n i
obj ekti) i uticaj ovih konstrukcija n a ko n ku r e t no s t čelika kod savremenih objekata
visokogradnje.

Negdje 1790. godine, dakle prije 200 godi na, prvi put je upotrijebljen liveni čelik
k;:iO mat er ij al za stubove i nosače u zgr a dar st vu . Već od samog početka uočen j e i
■
r espekt ovan problem zaštite čeličnih nosivih dijelova od ut i c aj a požara. Za zaštitu,
s t r o p n i h čeličnih nosača korišteni su specifično oblikovani elementi .od pečene gline
s a koj i ma je premoštavan raspon izmedj u čeličnih nosača. Napredak u pr er adi
gvoždj a tokom- osamnaestog stoljeća, pr oi zv o d nj a limova 1830. godine i valjanog I
nosača od kovanog željeza 1854. godine otvorili su put industrijskoj.revoluciji,. U
Londonu j e 1951. godine izgraxljena č u ve n a K ristal na pal ata, a već 1866. godi ne
r a spo n krovne konstrukcije željezničke stanice, St. Pancras u Londonu.iznosi tada
r ekor dnih 78 m.

Prva čelična višespratna skeletna konst r ukcij a biia je tvornička zgrada u mj e s t u

Noisiel sur Marne izgradjena 1972. godine. •

Čelični stropni nosa.či pokazali su niz prednosti u odnosu n a nosače od drveta i

svodove od opeke. Početkom devet naest og stoljeća ulaskom bet ona u konstruk¬
cije o b j e k t a str opna konstrukcija evoluira j er beton defuiitivno izbacuje svodove od
opeke. Na slici 11.1 vidi se evolucija nosive st r opne konstrukcije.

U K a n a di su 1922. godiiie obavljena opsežna ispitiva.nja stropne konstrukcije s a

u b e t o ni r a n i m čeličnim I -nosačima (slika 11.Id) koja je bila znat no lakša i nudil a j e
zn a t n o veću zaštitu od požara. B et o ns ka ploča iznad nosača bila je ar mi rana. K ao
r e zul t a t ovoga ispitivanja dat je p o s t u p a k za proračun spregnutog nosača. Već od
1930. godine ko mp l e t i r a nj e post upak za analizu napona spregnutih nosača.

253
 ol
tn t r y.

152 if
r A. B. PL OCA

VALJANU
I NOSAC
200- 4 0 0

-- BETON

PROFILI

Slika 11.1 E,azvoj nosive stropne konstrukcij e u p

Opsežna ispitivanja pojiašanja spregnutih konstruiccija u laboratorij ama i iia-go~

tovim objektima, prvenstveno mostovima, omogućili su da većina zemalja pđ-1960.
do 1970. ozva,Ilici propise i uslove za proračim i primjenu spregmitih konstrukcija.

Spregnute stropne konstrukcije iz ovoga perioda izgledale su kao na slici 11.le� gdje
su sprezani valjani I nosači sa ili be;s vute. Na siici 11,2 vidi se poredjenje spregnutog
nosača sa drugim nosačima iste iiofsivosti, kod stropne konstrukcije raspona 12,00
m i razmakom nosača od 3,00 m. Prednosti spreiganjasu evidentne.

--4

Slika 11.2 Poredjenje nosača iste nosivosti a) spre�iuti nosač, b) ubetonirani čelični
nosač c) armirano betonski nosač T presjeka,

254
Primjena profillsanili čeličnih limova za me d j u s p r a t u e konstrukcije zgrada počela je
u Sj edi nj eni m Američkim Dr ža va ma prije prvog svjetskog rata,- da bi nakou 11 svjet¬
skog rata ovaj sistem bio daleko naj r aspr ost r anj enij i . Konstrukti vnim i tehnološkim
inovacijama, kompleti ranj em i aplikacijom teorije sprezanja, zahvaljujući izslražni m
l abor at or ij ski m i teoretskim radovima, i p r i mj e n o m p r o r ač una po teoriji plastičnosti
s pr e gnut e medj uspr atue konstrukcije s a profilisanim limovima postale su donii-
o ant ne. Navedene činjenice su osnovni razlog što smo ih izdvojili u posebno osmo
poglavlje ove knjige.

Nosiva konstrukcija robne kuće u Novom Sa.du izgradjena 1965. godine i ma spre¬
g n u t e me dj usp r at u e konstrukcije sa profdisani m limovima.

S p r e gn u t e medj uspratue konstrukcije mogu se primjenjivati u slučaj evima kada

j e nosiva konstrukcija od punih zidova ili u vidu skeletne konstrukcije od čelika
i a r mi r a n o g betona. Sa uvodjenjem u širu primj enu spregnutih stubova cjelokuj)iia
nosiva konstrukcija, tj. skelet i sve horizontal ne konstrukcije postaj u spregnute.
Potpuno spr egnut a nosiva konstrukcija kod o bj e ka t a visokogradnje posebiK) kod
višeetažnih javnih gradj evina i ma evi dent nih ekonomskih i konstruktivnih prednosti.

U vr e men u koje dolazi očekujemo punu afirmaciju cjelovito spregnutih konstruk¬

cija, p a j e potr ebno teoretsko i konst r ukt i vno predznanj e d a se na vrijeme ovl ada
specifičnostima proračuna, posebno vodeći r a č u n a o u t i c aj i ma koji su funkcija vre¬
me n a, kao i o ekonomičnom rješenju zaštite nosive konstrukcije od uticaj a visokih
temperatura (požara),

P r ed nos t i primjene spregnutih konstrukcij a u zgradarstvu j e savladavanje znat n o

većih r aspona, manje dimenzije i volumeni, ekonomičnost, brzina gradj enja i veća
kr u t o s t obj ekata.

Za spr e gnut e konstrukcije u zgradarst vu koriste se ovi inaterijali:

- zavareni asimetrični limeni nosači i drugi zavareni nosači, valjani profdi, toplo-
oblikovani cijevni profili, hladnooblikovani limovi i profili, i visokovrijedni vi¬
jci;

- ar mi rani beton visokili marki od MB30~MB60;

~ čelik za armiranje kao profili i kao armaturne mreže;

™ sredst vo zaspr ezanj e u vidu elastičnih moždani ka tip C�EP sa glavom, tačkćisto
zavarivanje i dr. (vidjeti tačku 8.4);
" sr edst va za zaštitu od požara i korozije ( tačka 8.3.5).
Po obi mu sprezanj a spregnutih st ropnih konst rukcij a razlikujemo;

a) Sprezanj e samo za korisno-pokretno opterećenje, kada čelični nosač nije poduprt

prije i za vrijeme bet oni r anj a ploče. Čelični nosač pr euzi ma opterećenje od vlastite

255
težine, težine oplate i skele i težine svježeg betonći. Spregnuti nosač preuzima
preostali dio mrtvog tereta (izolacije, podloge, podovi, plafoni, pokrov) i korisno
opterećenje.

b) Spregnuti presjek prima mrtvi i korisni teret, ali bez prednaprezanja čeličnog
nosača (nosač se samo oslanja na privremene potpore kojih može biti jedna ili više).

c) Spregnuti presjek prima mrtvi i korisni teret sa prednaprezanjern čeličnog nosača,

djelovanjem hidrauličkih presa sa privremenih oslonaca koje daju nadvišenje čeličnom
nosaču. Na ovaj način pojačava se efekat sprezanja i postiže ušteda u potrošnji
čelika.

U slučajevima (b) i (c) povremeni oslonci se uklanjaju kada beton postigne traženu
čvrstoću (marku betona).

Optimalan stepen sprezanja treba izabrati prvenstveno sa gledišta ekonomičnosti,

gdje se pored ostalog analiziraju utrošci materijala, cijene radne snage i brzina
gradjenja. Sva tri navedena faktora su varijabilne funkcije i treba ih analizirati i
utvrditi za svaki objekat.

11.2 N os i vi sistemi ograda sa s p re g n u t i m konstriikcijama

Nosive sistem.e zgrada čine vertikalni nosivi elementi (zidna platna, stubovi, okviri,
jezgra), horizontalne rnedjuspratne ili krovne konstrukcije i elementi za ukrućenje
(spregovi dijafragme, jezgra, fasadna platna ili fasadni okviri).

11,2J. Spregnuta stropna konstrukcija na nosivim zidovima

Kod jedno ili višeetažnih novih zgrada različite namjene sa nosivim zidovima na raz¬
maku većem od 10 rn, racionalna je primjena spregnutih rnedjuspratnih konstrukcija
sa punim obimom sprezanja. Ako namjena objekta uslovljava i veće razmake no¬
sivih zidova racionalan je raspon i do 25 m uz uslov da se ostvari potpun obim
sprezanja uz pred naprezanje stropnih nosača.

Kod ,starijih zgrada sa masivnim nosivim zidovima koji imaju stropne konstrukcije
od drvenih ili čeličnih greda želi se adaptacijom dobiti t r a j n a nosiva konstrukcija
često znatno većih raspona (izbijanjem.'srednjih zidova) p a je racionalna primjena
spregnutih rnedjuspratnih konstrukcija. U slučajevima kada se želi izgraditi nova
medjuetaža bez srednjih oslonaca, takodje, je uputno koristiti spregnutu rnedjus-
p rat nu konstrukciju koja pored ekonomičnosti omogućuje kratko vrijeme gradjenja
i jednostavniju ogranizacju radova.

256
 C« 2.0-3.0 m
MI PO DU ŽN ! MOSIVI 2300VS
s
STROPNi (KROVNU
SPREGNUTI N0SAČ5

Slika 11.3 Spregnuta stropna (krovna) konstrukcija na nosivim zidovima

ile2»2 Zgrada sa s t i i b o v i m a be� p o d v l a k a i spregnutim medjtispratnim

kofistrtikc�ama,

Zgrade sa sinhovima samo na vanjskim siranama bez- podvlaka

Čelični ili spregB.uti stubovi su na vanjskim' stranama i nisu pove�aai podvlakama.

Rastojaeje ismedjii stubova je 250-450 m i identično j�; sa razimakom stropriih aosača.
Spregnuti strop ni nosači su znatnih raspona jer su stropne površine velike. Rasponi
se kreću od 10 do 12 m, a kod javnih garaža (vidjeti sliku 1L32 i do 16 m. Strepio
nosači mogu biti razinb. sistema u savisiiosti od raspona i direktno se vežu za
dubove. Stropne ploČe mogu biti moRolitne ili montažne. Konstruktivna visina
atropne konstrukcije je 30-70 cm. Šuplji prostori izroedju ploča pogodni su 7/a. insta,-
lacije. Za instalacije m drugog pravca prave se otvori iji ako ih je više primjenjuju
se ćeiijasti ili rešetkasti nosači.

Vanjski nosivi stubovi su čelični ili spregnuti (najbolje bu cijevi ispunjene beton,om).
Nosivi stubovi su ujedno i stubovi fasadnih zidova ili panela (parapeta) zavisno
od iianrijene objekta. Ovo je u cjelini jednostavan nosivi sistem karakterističan
m čelik, a ima dovoljno prostornu krutost zahvaljujući 'kvalitetnim horizontalnim
konstrukcijama.

Slilca 11.4 Višeetažiia zgrada sa stubovima na vanjskim stranama bez podvlaka

257
11 . 2 . 2 , 2 Zgrade sa siuhovtma u više redova bez podvlaka

Spregnuti sfcubovi su u više redova. Razmak redova je posljedica namjene objekta.

Poželjno je da unutrašnji redovi budu u ravni unutrašnjih pregrada. Stubovi su na
malom razmaku od'3 do 4 ra. Nepostojanje podvlaka olakšava vertikalne prodore
kroz objekat za stepeništa� liftove i instalacije. Relativno jake stropne konstrukcije
ne ograničavaju položaj pregradnih zidova, ali je sa gledišta manjeg narušavanja
prostora poželjno daj e u ravni stubova. Kod montaže, radi ukrucenja objekta, treba
odmah izvoditi i stropne spregnute konstrukcije ispred kojih stubovi napreduju samo
za jednu etažu. Ako je skelet od spregnutih stubova, isti se rnogu sprezati etapno
ili nakon završene montaže. Veza stropnih iiosača za stubove je preko čeone pločCj
ako su čelični stubovi, ili nastavak neposredno uz stub, ako su stubovi prethodno
spregriuti. Etapno sprezanje stubova i stropova uslovljava odgovarajuai analizu
vremenskih, deformacija od skupljanja i tečenja.

Vanjski redovi stubova su nosivi stubovi fasadnih zidova.

Slika 11.5 Zgrada sa stubovirna xi više redova bez podvlaka

11«2.3 Z g r a d e sa stubovirna ti dva ili više redova, sa podvlakaiiia samo

u jednom pravcu

Za ovaj sistem karakteristični su veliki razmaci izrnedju redova stubova, tj. veliki
rasponi stropnih nosača i veći razm.aci izmedju redova stubova spojenih sa pod-
viakama. Velika opterećenja podviaka ograničavaju razmake redova stubova na 6-9
rn. Obzirom na veliko opterećenje podvlake se mogu projektovati kao spregnuto
prednapregnuti "Preflex" nosači kod kojih, pored, velike novsivosti, donja zabetoni¬
rana nožica predstavlja dobar oslonac za stropne nosače. Stropni jiosači se projek-
tujii saglasRO rasponu, opterećenju i zahtjevima za konstruktivnu visinu. Veličina
raspona i namjena objekta odredjuju kontrohi upotrebljivosti.

258
 Slika 11.6 Stubovi sa podvlakaina sa vai�jskc strane

Slika 11.7 Stubovi u više redova, i>une podviake sa vanjske, a unutrašnji stubovi imaju
rešetkaste podviake

i l «2 . 4 Zgr a do sa stnbovixiia u dva ili više r ed o v a i ; pođv Ia k am a u o b a

pravca

Sa podviakama u oba pravca dobija se veća prostorna krutost xgrada u toku

montaže i eksploatacije. Rasponi sekundarnih, stropnih nosača se smanjuju, a
time se dobija i manja visina stropne konstrukcije. Podviake su, takodje, spreg¬
nuti nosači pa ih tako treba i analizirati, posebno vodeći računa kod uklještenih
vesa sa stubovima,

■Rješenje sa dva reda stubova na većem razmaku od 15 do 30 m karakteristično je za

jedno proizvodne i višeetažne objekte gdje je poželjan slobodan radni prostor bez
stubova. R,a2:maci poprečnih okvira 6-10 m ograničeni su dimenzijama podvlaka.
Stropni nosači se rješavaju kao diskontinualni (zglobna ve�a sa podviakama prema
slici 11, ) ili kao kontinualni ako imaju manju ukupnu dužinu, što zavisi od uticaja
skupljanja i tečenja.

259
 I n-g {a�6-10m]

Slika 11.8 Nosiva konstrukcija sa dva reda stubova i podviakama u oba pravca

Kod objekata društvenog st a n dar da sa jednom ili više etaža nema prepreka za ras¬
pored stubova u oba pravca na razmacima 6-10 rn, što zavisi od namjene objekta i
zahtjeva za unutrašnjim rasporedom površina. Kod ovakvih površinskih objekata i
krovna konstrukcija je ravna pa se rješava kao spregnuta. Stropni nosači se mogu
postaviti u kraćem pravcu ili u oba pravca po rasporedu koji, uz korištenje profii-
isanih hrnova povećava krutost objekta u izgradnji.

Slika 11.9 Nosiva spregnuta ko-��trukcija sa stubovima u više redova i podviakama u oba
pravca.

260
11,2.5 Visee'tažoe zgrade sa'betonskim j e z g r o n i u čeličnom skeletu

Betonska jezgra mogu biti u centru čeličnog skeleta, sa strane ili van skeleta. Broj
i raspored jezgara zavisi od osnove, visine i namjene zgrade kao i od veličine hori¬
zontalnih sila koje preuzima (zona vjetra i seizmičnost lokacije). Zatvoren torziono
krut betonski cilindar preuzima sve horizontalne sile od spregnutih etaža i prenosi
ih u temelj.

Slika 11.10 Prenos horizontalnih sila

sa spregnute medjuetažne konstruk¬
cije u betonsko jezgro

Slika 11.11

Na slici 11.11 data je osnova zgrade sa jednim centralnim pravougaonim jezgrom

relativno veće površine i jednim redom stubova čelične konstrukcije u oba pravca.
Prostor jezgra može poslužiti i za smještaj mokrih baterija obzirom na odnos njegove
površine prema površini zgrade. Razmaci stubova u oba pravca su 8-12 m, a to su
i rasponi stropnih diskontinuainih nosača.

Slika 11.12 Prenos sila i momenta sa

podviaka.m,a čeličnog skeleta na zid
betonskog jezgra

261
Kod primjene čeličnog skeieta sa centrainim jezgrom stambene ili poslovne vi-
šeetažiie zgrade moguća su dva ili više redova stubova čeličnog skeleta koji posred¬
stvom centralnih pođvlaka i sti-opne pioče prenose horizontalne uticaje na jezgro.
Razmak stubova je relativno mali od 6 do 8 iti, Sto omogućava malu visinu stropnlh
konstrukcija (slika 11.13).

r—~—
\V.
. ..

. .�S£L.\Cm -�TU3QVj ..5HELLIA

(SPREGNUTI)

V P RE ČKE PODUŽNiH OKVIRA

(SPREGNUTE)

3 E T 0 MS K 0 JEZGRO ZA LIFTOVE,
STEPENIŠTA 1 INSTALACIJE

t.J

<J '�'T"
'pavtva 1»i«.u SPREGNUT! STRGPNl NOSAČI
"
. - .

P RE ČK E POPS-�EČHIH OKVIRA
(SP RE GNUTE )

Slika 11.13 Centialuo betonsko jezgro i čeiičiu skelet u više redova

ll.S Armirano-betonske (spregiiiite) ploče u spregnutim

stropnini koestrukcijama

Armiraiio-betonska ploča medjuetažne konstrukcije, sprezanjem sa stropnim (sekun¬

darnim) nosačima i prečkama nosivog okvira primarne konstrukcije, postaje pored
svoje osnovne namjene dio nosivog spregnutog presjeka sekundarnih i primarnih
nosača.

U zavisnosti od načina i mjesta izrada djelimo ih na:

-- arrnirano-betonske pioče betonirane na Kcu mjesta; - montažne armirano-betonske

stropne ploče,

262
11,3.1 Stropiie�ploče b e t o n i r a n e n a licu nijcsfca

Karakteristična su'tri osnovna rješenja� oplate za betoniranje stropne ploče na licu

mjesta:

- oplate od drvene
gradje; - oplate od prefabriciranih ojačanih betonskih talpi; -
oplate od čeličnih profiiisanih limova.

1L3.1.1 Ophit od drvene: gradje

Visoka cijena drvene gradje, rad na montaži i demontaži i mali broj obrta oplate
uticali su d a se drvene oplate rijetko primjenjuju, a ako se ipak koriste to je u
slučajevima većih razmaka čeličnih nosača, tj. većih raspona ploče (c > 3,00 m)
kada je iz nekih drugih razloga potreban veći medjusobni rasrnak stropoih spregnu¬
tih nosača

Shka 11.14. Jedno od više mogućih rješenja oplate za betoniranje ploče "in situ"

11.S.1.2 Oplate od prefabricAranih ojačanih armirano- betonskih talpi

Kod manjih razmaka stropnih spregnutiti nosača (c < 2,0 m) za oplatu se prim¬
jenjuju- prefabricirane arniiraiio-beionske oplate debljine 3-5 cm, širine 30 cm ili
više, ojačane čeličnom rešetkom od betonskog željeza. Betonska oplata preuskima
opterećenje od svježeg betona sa kojim se spreže u jedinstven betonski presjek ploče,
a zajedno preko moždanika sprežu se sa čelikom u spregnuti presjek beton-čelik.

263
 Slika 1145 Detalj rješenja oplate sa prefabiiciranim ojačanim Mmiranobetoins'kim.
p!očama>

HladilOoblikomHi profilisani čelični limovi rasnih oblika proilacije i ii-

kombinaciji sa betonom kome' predstavljaju oplatu� a Često i i
oplatu dio spreg-
aiitog presjeka omogućuju brzu i ekonomičii« izgradnju Eiedjogpratnili i krovRsh
konstrukcija kod objekata visokogradnjc različite namjene. Talasasti limavij kao
bitaE konstruktivni i telinotoški elemenat objekta visokogradiijej priiBjemjujH m 11
SAD od 1930. godine n seroljama Zapađrie Evrope i�a II svjetskog mta� a 11 Eašoj
zemlji od 1965« godine. Visoki procenat učešća međjuspratne konstrukcije u ci¬
jeni objekata, značaj i prednost primjene profilisanih limova u visdk��a.dnji bili ot
osnovni cjelovitu materiju vezanu limove izdvojimo u pmebiio osmo
poglavlje, tim prije što je evidentan nedostatak domaće literature te specifičee
oblasti. Obradu ovog poglavlja omogućio je i nacrt novog standarda spregnute
konstrukcije (30) koji prvi put u nas uključuje i ovu materiju.

Slika 11.16 Elementi savremene spregnute stropne konstrukcije sa profilisanim limovima

7M
 Slika 11.17 Detalj spajanja talasastih limova za nosače lačkastim zavarivanjem

11.3,2 Montažne arniiraiio-betoiiske s t r o p i i e - p l o č e

/

f ■ ■ • •

EkonomiČBst i brzina gradjenja su osnovni razlozi koji projektante i investitore

upućuju na primjenu montažnih ć\rmirano-betonskih ploča kod spregnutih horizon¬
talnih konstrukcija u visokogradnji. U industrijski razvijenim ��emljama, gdje je
razvijena prefabrikacija betonske galanterije i konstrukcija, primjenjuju se montažne
belonske ploče kao .dijelovi spregnutog nosača ili se kompletni spregnuti nosači rade
u prefabrikaciji. Za tvorničku proizvodnju su povoljnije veće serije istih pozicija
jeđnostavoijili oblika i optimalnih, dimenzija za proizvodnju, transport i montažu.

Proizvedene ploče moraju imati; zagarantovan ujednačen kvalitet betona, projekte-

vane dim.enzije, uz dozvoljene tolerancije, ravuost površine i kuke za dizanje, utovar,
transport i montažu. U statističkoj analizi ploče se moraju kontrolisati i osigurati za
sve faiže transporta, montaže i eksploatacije uvodeći u proračun i dopunske uticaje
ođ skupljanja i rečenja betona u zavisnosti od usiova i vremena proizvodnje.

Za armira.nje montažnih ploča koriste se armaturne mreže koje se postavljaju u obje

ravni. Marka betona monta.žnih ploča je od MB35"MB5().-

Primjenom montažnih ploča mogu se znatno smanjiti uticaji od sk\ipljanja i tečenja

'
betona kod spregnutih stropnih nosača.

Za sprezanje monta.žnih ploča skoro isključivo se koriste elastični moždanici, tip

čepova sa glavom, radi njihovih poznatih prednosti i malog volumena koji zahtjevaju
u montažnoj vezi.

Moguće je ostvariti i montažno demonta.žnu vezu koristeći za .sprezanje visokovri¬

jedne vijke kao s t o j e to, na primjer, pokazano na slici 11.19.

265
Oblikovanje i obrada dodirnih površina na gornjem pojasxi Čeličnih nosača mora da
zadovolji uslove privremenog sigurnog oslanjanja, obezbjedjenja dovoljnog broja i
odgovarajućeg rasporeda moždanika za sprezanje i jednostavnog zalijevanja betona
u prostore za vezu i sprezanje.

Slika 11.18 Dva moguća, načina sprezanja i vez�e prefabriciranih ploča sa čepovima

Veza montažnih ploča sa čeličnim nosačima može se ostvariti i sa visokovrijednim

vijcim.a. Nosač se tretira kao spregnut, kada se prethodno uspostavi poprečni kon¬
tinuitet armirano- betonskih ploča.

Slika 11.19 Veza (sprezanje) montažnih ploča sa čeličnim nosačima v.v. vijcima

266
 (Q) RASPORED MONTAŽNIH A. B. PLOČA

M O N TA Ž N A
P LO Č A

SPREGNUTI STROPNI
NOSAČI
C« 2,0-3.0

F-

fb) PRESJEK 1 -1 (osnova)

PRES JEK 2-2

PRESJEK 3-3

Slika 11.20 P ri m j e r rasporeda mo n ta žnih a.b. ploča na dijelu liorizontalne k o nst rukci je sa
ra zrad je ni m d e t a l ji ma podužiie i poprečne veze i spremanja sa g o rn ji m pojasem stropnih
nosača.

267
11A Spregnuti stropoi (krovni) nosači

U uvodu osmog poglavlja konstatovali smo daje udio medjuspratiie konstrukcije 50-
70% cijene nosivog sistema zgrade. Ako je čelični stropni uosa,i�osnovEi uosivi dio
te konstrukcije jasan je interes konstruktera da permanentno istražuju i primjenjuju
nove oblike presjeka čeličnog nosača i spregnutog presjeka.

Hronološkim prikazom karakterističnih presjeka nosača stiče se koristan uvid u nji¬

hovu evoluciju.

Karakteristični presjeci spregnutih stropnih nosača koji su se zadržavali u primjeni

u dužim vremenskim razdobljima;

- u betoniran valjani I. nosači;

- valjani I nosač sa a.b. pločom na gornjem pojasu sa ili be� vute;

~ zavareni asimetrični I nosač sa a.b. pločom na gornjem pojasu sa ili bez vute;

- ubetonirani zavareni I nosač sa širokim nesimetričnim pojasevima otporan na

požar;
- spregnuto prednapregnuti "Prefelex" nosači;

- zavareni I nosač sa gornjim pojasom od betona;

- rešetkasti spregnuti nosači;

- nosači I presjeka kombinovani sa kratkim nosačima;

11=4=1 Ubetonirani valjani I n o s a č i

Karakterističan tip presjeka ovih nosača koji je i prvi vid sprezaiija čeJlka 1 betona u
rnedjuspratnim konstrukcijama prikazanje na slici 11.le, odnosno 11.2b. U primjeni
je od 1930. godine. Zahtijevao je dosta rada, a efekat sprezanja nije bio značajan.
Pogledom na: sliku'll�"2 vidi""se njegova evidentna prednost pred arniiraiio-'betonskim
nosačem koji. mu je bio konkurencija. Prednost je dobra zaštita od požara.

11.4,2. Valjani I nosač sa a,b. pločom na gornjem pojasu

Ovo je već pravi oblik spregnutog presjeka gdje su materijali na odgovarajućim

polovima. Nosač se sa pločom spaja direktno kao na slid 2.1b ili posredstvom
vute kao na slici 2.1c ili 11:2a. U presjeku sa vu t o m troši se manje čelika, ali više

268
rada i oplate. Pogodan je kada su razmaci nosača' veći, a konstruktivna visina
nije ograničena. J a k gornji pojas valjanog simetričnog nosača je oko neutralne
ose spreg;nutog presjeka i nije iskorišten. Pokušaj da željezare valjaju asimetričan
I nosač nema ekonomsko opravdanje jer su visoka ulaganja za izmjene valjaka u
valjaonicama, koja ne pokriva ograničena potrošnja. Karakteristike valjanog nosača
mogu se oko dva p u t a povećati ako se od njega, testerastim sječenjem vertikalnog
lima prema odredjenirn pravilima, napravi ćelijasti nosač veće visine..

11.4.3 ZaYareiii asimetričan I nosač sa a.b. p l o č o m n a gornjem pojasu

sa ili b ez v u t e

Razvoj tehnologije zavarivanja, posebno primjeiiom a.utomatskog zavarivanja, omo¬

gućio je ekonomičnu proizvodnju nesimetričnili I nosača što nije bilo racionalno
u postupku valjanja, čelični nosač ka.o dio racionalno koncipiranog spregnutog
presjeka konstruiše se prema pravilima koja su d a t a uz slike 2.2 i 2.3.

Na slici 11.21 dati su karakterističin spregntiti presjeci sa zavarenim nosačem i

naznačene su minimalne dimenzije gornjeg pojasa i vertikalnog lima. Veće dimenzije
gornjeg pojasa osvajaju se samo kada je to korisno radi boljeg rješenja elastičnih
moždanika. Visina i debljina vertikalnog lima su u funkciji "ra.spona i opterećenje a
minimalne su 300 x 4. Širina donjeg pojasa je vezana za visinu nosača, a debljina
donjeg pojasa se odredjuje u postupku dimenzioniranja odnosno provjere nosivosti
i upotrebljivosti.

�■�7222ic:i llp

(b)

Slika 11.21 Spregnuti presjeci sa zavarenim nosačima.

269
IIAA Ubetoiiiraii z a v a r e a i I n o s a č sa širokim nesimetričnim pojžise-
vima otporan na požar

Kod objekata gdje je zaštita od požara primaran iislov nalazi se dovoljno razloga za
ekonomičnu primjenu rješenja prema slici 11.22. Betonska obloga nosača se armira
i aktivno učestvuje u karakteristikama presjeka. Za sprezanje se .koristi e!a.stičan
moždani tip čepa. Potrebna je precizna ugradnja betona uz intenzivno vil:)riranj6
d a bi beton iišao u sve prostore. Najmanja debljina betonske obloge je 6-8 cm.

Slika 11.22 Ubetonirani spregnuti nosač

11»4.5 Spregnuto pređnapregmiti "Preflex"� nosač

Ovaj karakterističan tip nosača u primjeni je u zemljama Zapadne Evrope već

od 195L godine. Način proizvodnje ovih nosača opisan,je u četvrtom poglavlju.
Značajni su velika nosivost i mala konstruktivna visina." Pogodni su za podvlake,
odnosno prečke okvira, jer pored velike nosivosti pogodni su za oslanjanje sekun¬
darnih nosača, kao i za stropne nosače velikih raspona (do 30 m) i ograničene visine.

Slika 11.23 Detalj oslanjanja sekundarnih nosača na "Preflex"

nosač kao podvlaku

Ako sc zabetonira i rebro ovog nosača u postupku betoniranja gornjeg pojasa tada
je čelični nosač potpuno .zaštićen od korozije, a njegova otpornost na požar je 150'.

270
11.4=6 Zavareni _L. nosač sa gornjim pojaseni od betona

Slika 11.24

O vaj oblik n o s a č a r e z u l t a t je želje za d a l j o m red u k cijo m čelika iz zone težišta spreg¬

-
n u t o g presjeka. "Na vrh ubetoniranog vertik aln og lima vare se elastičn i mo ždan ici
čepovi ma n j e g d ija rn e t ra . P rije serijske pro izvodn je potrebno je probno opterećeisje
i ispitivanje odabranog tipa presjeka. U lite ratu r i nema puno podataka o ovoivi lipu
spregnutih nosač a.

11,4.7 Resetkasti sj)regnuti nosači

P o r e d p u n o s t j e n i h va l ja n ih ili za varenih n o sa ča za h o r izo n ta ln e ko n stru kcije se ko¬

riste i rešetk asti s p r e g n u t i nosači u d v a k a r ak t e r i s t i č n a oblika.

- Rešetkasti n o sa č sa čeličnim p o j a s e v i m a i ispimama kod k o g a se ploča b e t o n i r a

iznad gornjeg pojasa i speže se njirn (slika II. 2 5 a ), pri č e mu se oplaf.a rješava
})rimjonom ta la sa sliii limova;

~ R ešetk a sti n o s a č kod koga je gornji poja.s od a r n i i r a n o g betona sjedinjen sa

čeličnim donjim pojasom i štapovima ispune u tvornicama i kao gotov nosač
mo n t i r a n u o b j e k t e visokograd nje (slika l [ . 2 5 b ) .

P o jasevi čeličnog n o sa č a mogu biti od zatvo ren ih to p lo o b lik o va n ih profila ili od

valjanih L i U profila.

271
 u 10.0 "20.0 ffl

Slika ,11.25 R e š e t k a s t i s p re g n u t i liosa.či u visokogra.dnji

Sve detalje o k o n s tri ii sa n ju , pi'oi'ačunii i priinjeiii ovih nosača m o ž e t e naći u knjizi

(13). Jsfontažiii iiosaČi i i n a j u ograničen rasp on i širinu l>etonskog pritisnutog pojasa
radi transporta i mo n t a ž e . Nosači pod a) p ri mjen ju ju se za veće r asp o n e, a često i
kao po d vlak e. Oba tipa o s t a v l j a j u slobodari p ro sto r za proiaz i n st a l ac i ja .

11.4,8 Nosači I presjelvi koinhiiiovaiii;'sa kratkim nosačima

Od 1970. g o d in e u K a n a d i i S A D se za s t r o p n e konstrukcije višeetažnib. objekata

koriste p o s red n o sp reg n u ti čel'ični nosači (tzv. s t u b -g i rd er floor s yi s t e m) . Čelični
nosači se p o s r e d s t v o m kratk ili komada manjih čeličnih n o sača s p r e ž u sa a/b. pločo m,
čime se postiže veći motnenat ot.[K)ra, a šupijine se koriste za p r o laz in stalaci ja.

Slika li.26 P o k a z u j e izgled ove speciHcite s p r e g n u t e ko n s i n i k ct j e i d e t a l j e s|>a.Ja,nj;i. (losača

i ploće.
11.4.9 S t a t i č k i sistem i viviix sfcropnih nosača sa prečkama o kvira

S{.<atički sistein s|)i'eg!iutih stropnih ili

krovnih nosača iriože greda, na dva oslonca.
Za ost,varenje ovog statičkog modela ko n s t r u kt i vn a veza sa pod vlakom izgleda kao
n a slici 11.27a i 11.27b. veza pod a) je bliža zglobiioj. Priključni ugaonici se vare
za j}rečku, a st.ropsn nosači se vežu v.v vijcinia. Veza pod b) ima i neki s t e p e n
elastičnog nklještenja, j ednostavnij a je. Čeone ploče se vare na čela sekundar ni h
nosača, Ako je statički model stroj�nih nosača koiiiinualna greda, veza.sa p r e č ko m
se realixuje prema deiaijn na. slici 11,27c.

O d l u ka konstruktora za izbor statičkog mo d e l a stropnih nosača zavisi od više f a kt o r a

od kojih su najhitniji:

" Uticaj diskontinuil-eta, odnosiK) kontinuiteta, na krutost obj e kt a kao cjeline:

- Uticaj statičkog modela na tehnologiju i brzinu montaže:

- Veličina parazitnih utica.ja kod kontinuahii h sistema, i posljedice isklj učenja

ispucalog bet ona iznad oslonca n a diskontinuitot sprezanja.

Bez obzi ra na statički model stropnih nosača s t r o pna ploča se bet onir a kao cjelina.
N a s manj enj e u ti čaja od skuplj anj a rnože se djelovati ostavljanjem slobodnih spo¬
j n i c a koje se kasnije zatvaraj u epoksi smj esom.

Na slici 11.27 označeni su kritični presjeci u ploči u koj ima se, kod zglobne veze,
rnogu poj aviti pukotine u ploči, pa se pr epor učuj e armiranj e osionačkib. zo na s a
mr e ža ma .

a) Zglobna ve:�a stropnih nosa.ča za p o d viake sa priključnim ugaonicirna

KRITICNf PRESJECI ZA
PUKOTlNf-: U PLOČI
/ /
'JAJM-Sru:

1
s,xr:-

!
i«' STROPJli
NOSAČ

PREČKA OK

273
 b) Zglobna veza st.ropjiilj iiosača za pođvlake preko čeonih pioća

c) NeprekiiiJifca veza siropiiik nosača sa kontinuitetom lamelama

Slika "11.27 Detalji veze stropiiih spregnutih nosača sa prečkama okvira

11 «5 Primjeri, priiiijeiie spregnutih ho ri zontah iili ko nst ru k ¬

cija kod objekata v i so k o g r ad n j e

Na pri mj eri ma izgradjenih o b j e ka t a u našoj ?.emiji i u i nost r anst vu može se ukazati

ea specifičnosti primjene spr egnut i h konstrukcija za me dj u spr at ne I krovne kon¬
strukcije kod različitih o bj e ka t a visokogradnje.

274
 15.50

Slika 11.28 Poprečni presjek robne

kuće ''Stoteks" u N. Sada sa s|>.re"
gnutim stropnim i krovnim koiisiruk-
20.60
djama

Glavni nosači poprečnih okvira raspona 20,60 ni povezani su sa betonskim stnbovima

i spregnuti sa a,b. pločom. Rasponi stropnih nosača (razmaci okvira) su 8,96 i 12,54
m a postavljeni su na ra/.iTiaku 2,00 m. T3irnenzije stropnih nosača su 100.8, H 400,4
i 140.10 (donja lamela.) za raspon 8,96 m, odnosno 200.18 za raspon 12,54 m.

Ploča je betonirana "in situ" na oplati od talasastog lima dimenzije 55 x 188 x

0,88 mm. Debljina ploče ixnad talasa je 5 cm. Kvalitet betona MB30. -Korisno
opterećenje je 4,0 kN/nr\ Spajanje talasastog li nia sa nosače i preiizimanje srnicućih
sila izvedeno je preko ia.čkastog zavarivanja. U toku betoniranja stropni nosači su
bili privremeno poduprti u trećinama raspona pa je izvršeno spremanje i vlastite
težine. Utrošci materijala na m" osnove etaže: sekundarni - stropni nosači 16
kg/m�, talasa~sti lim 12 kg/nr', a r m a t u ra 6 kg/m�, betonska ploča 0,08
Zaštita talasastih limova je izvedena vrućim cinčenjem, što se smatra najkvalitet¬
nijom zaštitom.

Pr imje nom spregnuto-predfiapregnutih nosača većeg rćispona, Jjorizontalne kon¬

strukcije bez stubova, unutar prostora svih etaža ostavlja se mogućnost izmjene
namjene prostorija i boljeg organizovanja nastavnog procesa.

275
 1.11.111!

gngn

XIXEIO-

Slika 11.29 Ka,rakt.eris(.ičan

presjek zgrade
£ to "1 i; po trebe o b razo vne in stit ucij e

■993

Slika 11.30 Nosiva konstrukcija karakteristične etaže d e v e t u a e s t o s p i a t n e poslovne zgrade

"Bavarski dvor" u Ljui.>]jaiii

Čelični st ub ovi, spregnute horizontalne konstrukcije sa ekscentričnim bet onski m

j e zgr o m primijenjeno je kao ekonomičnije rješenje u od nos u n a betonsku varijantu.
P r o j e k t a n t konstrukcije prof. Kržić primjenio je i kod ovog o b j e kt a slično rješenje za
st r op ne spregnute konstrukcije. Betonska ploča debljine 8.cm od MB30 bet oni r ana
je na hl adno prolilisanom. l'imu koji j e predstavljao i armaturu za pozitivne momente.

276
Negativni momenti preuzeti su sa mrežasiom aruiatiixom. Karakterističan je manji
razmak sekundarnih nosača od l�GG m. Korisep opterećenje je bilo ŽjO kN/m®.
Utrošci materijala, sekuiidami aosači 14 kg/m�, lim 12 kg/m�, armatura 1�1 kg/rf�
betonska ploca 0,074

Višeetažna garaža u Čelioslovačkoj

U Cefeoslovačkoj se građe višeet�Ee garaže velikog kapaciteta sa celieEim mmimm

skeletom i sptegEotim horizontalnim konstrxikcijama." Ovdje ce'se dati kraci prikai
i slike seđuiospratEe "garale koja je i�gradjena u Bratislavi l§7i, god. llkiipES
površina-objekta je 17.000 a površina. Jedse etaie 2.450 ICapaeiiet gmirale
585 ■ su m.
je mjesta. Dimeaaije jednog paAiag mjesta 2,50/5�40 Eariipe širlee
3j§0 HI sn nagiba llj6%. Kodsao opterećenje je 3�5 kN/rf. ¥ k i a a elaia je
2j50 m, od Čega je 2,10 slobodna visiaa, a 40 cm je konstniktiviia �islea spfegante
stropne konstrukcije. Rasponi stroprah Eosaea su 540"i 7�20 m, a po�tavljesi su
iia x»ma!ra Ploče su betoaiiaiie iia licu rajesta i spregBHte sa oplatom od
bladao profilisanili limova.

Slika 11.31 Karakteristična osnova, presjek kroz rampe i presjek mn rampi sa��gleclom
čeličnog nosivog skeleta u toku gmdjenja sedmbspratRe garale u Bratislavi.

Utrošci materijala .Čelik nosivu koEStrEkdjii L200 t odaosao 2.220 kg/parking

mjesto. Beton m spregraiie horizontalne konstrukcije L3T0 odnosBO 2,35 m�/par-
kiEg mjesto. Betonsko željen 90 kg/parkiiig mjesto.

U Savezooj Republici Njemačkoj Krupp industrija Je izgradila veliki broj javnih

višeetažaih garaža $a čeliceim nosivim skeletom i montašBim stropriim i kmnmn
pločama spregnutim sa čeličnim nosačima putem V.V. vijaka, -

277
 Slika 11.33 Uiuiiciraiii ..prostorni el-
exnenat u garažama Kriippa sa ra.s-
teiom stubova 16,40/2,40 i visinom
spregnute tavanice 0,55 m.

Gradnja gara.že površine 6.528 m''\ koja se vidi na slici 11.32, trajala je 5 mjeseci,
a montaža nosive čelične konstrukcije i ploča 6 nedjelja.

Jugosloveriska radna organizacija "Goša" iz Srnederevske Palanke izgradila je u Li¬

biji tri tipska supermarketa, svaki površine po 4.000 Objekti imaju pravougaonu
osnovu veličine 36,0/57,6 m sa prizemljem i spratom ukupne visine 10,50 m. Nosivu
čeličnu konstrukciju čine ortogonahii okviri sa stubovirna na razmaku 7,20 m u oba
pravca. Korisno opterećenje etaže je 5,5 kN/m�, a krova 1,0 kN/m� (nagomilavanje
pijeska).
Kod poprečnih okvira prečke su ukliještene u stubove (čeona ploča i V.V, vijci),
a kod podužnih okvira prečke su zglobno vezane, izuzev u redovima 4 i 5 koji su
ukliješteni„ Stropni nosa.či raspona 7,20 rn postavljeni su u podužnom pravcu na
razmaku 2,40 m i zglobno su vezani za prečke poprečnih okvira. Medjuspratna i
krovna konstrukcija izvedene su kao spregnute. Ploča je betonirana "in situ" na
pocinkovanom profilisanorn limu debljine 0,91 mm i visine valova 50 mm. Nakon
sprezanja betona i lima, Hm preuzima ulogu armature. Sprezanje je obavljeno sa
Čepovima 19/110 mm koji su vareni progorijevanjem prethodno montiranog lima.

278
 I If- UKUEŠTENJE
|o~ 2GL0BNA VEZA
!
� E c L E F G H if>
-—•—
d:
r; —� CM

" —�

f*~—�—* .

['--- �—

sf'— •
'

i--- k~--* 1>———8 W" ■

3
);? 7,2 , tt , 7.2 � 7.2 , 7,2 , 7.2 ,

Slika 11.34 Statički sistem o b j e k t a

ITiSON NA CEMENTNOM MALTERU

POLIETILENSKA FOLUA
ZVUČNA SZOLACUA
BETONSKA PLOČA , MB 30
PROFILISANI LIM
ČELIČNI NOSAČ IPE 330 2019 . h1lQ
'*"'1..... Iiiiiii',!! I�>| ■,> liji III ji

Slika 11.35 Detalj s p re g n u t e med j iisp ratne ko nstrukcij e

Da bi se sn'ianjili uticaji skuplj anj a, usljed visokiii t e mp er at ur a, ploča j e b et o ni r a na

u segmentima, a spojnice su zaiivane epoksi smjesom da bi .se zadr žal a kr ut ost
horizontalnih konstrukcija koje prenose opterećenje na okvire.

279
Spregnute stropnc konstrukcije mogu se vrlo u.spješno primijeniti kod rekonstruk¬
cije i sanacije postojećih zgrada, jer se mogu savladati veliki rasponi sa ma l o m
konstruktivnom, visinom i mak)rn vlastitom težinom nosive konstrukcije i neznat¬
ni m radovi ma na nosivim zi dovi ma za oslanjanje čeličnih nosača.

U Parizu j e rekonstruisan unut r ašnj i prostor kupoiastog dijela zgrade Oper e ubaci¬
vanjem dvije nove spregnute etaže kr užnog pr esj eka'dij amet ra 32 m koje čini čelični
kasetirani skelet spregnut sa a.b. pločom, povezan i oslonjen n a kružni nosivi zid

Slika 11-36 Vi š e s p i a t n i stambeni o l )j ekat u Zenici u t o ku m o n t a ž e čeličn e n os i ve

konstrukcije

280
Oko 1970. godine U Zenici, gradu čelika, i zgr adj ena su tri st ambena, višeetažna
objekta sa centr al ni m armirano-befconskim j ezgr o m 4 čeličnim skeletom od valjanih
profila iz proizvodnog pr o gr a ma R M K Zenica. Medj uetažne konstrukcije su spre¬
g n u t e kr u t e dijafra.gme koje pored prij ema vertikalnih uticaja preuzi maj u i prenose
n a armirano bet onsko jezgro horizontahie sile od vj et r a i seizmike.

11.6 Brojni p ri mj er

Odabrani br oj ni primjer ilustruje način p r i mj e ne i pr o r a č u na spregnute konstruk¬

cije pioca sa prolilisanim limovima i spregnut i h š t r o p ni h nosača n a karakterističnoj
medjuspratnoj konstrukciji višeetažnog j a vn o g obj ekt a.

Korisno opterećenj e iznosi 2,00 kN/m�.

Odabran j e profilisani l i m H I-BOND koji se proizvodi i u našoj zemlji.

Nosivi skelet j e Čelični - spregnuti od pr avo u gao ni h cijevnih stubova ispunjenih

betonom i prečki I profila. Čelični presjek sfcropnili nosača biče zavareni nesimetrični
I nosači, s a grariicom razvlačenja 240 N / r n m2 . Stropni nosači su kr ut o vezani
za pr ečke p o sr e ds t vom kontinuitet lamela (prema slici 11.7), što stropne nosače čini
kooti nual nir n preko tri polja. i

Ne p r e d vi d j a se podupiranj e stropnih nosača u fa.zi b et oni r anj a radi sprezanj a

vl ast i t e težine i težine svježeg b et o n a ploče. ■

3-3«9 3-3-S 3- 3»9 3-3 = 9

Slika 11.37 Osnova i presjeci karakteristične spregnute medjospratn<e konstrukcije

281
11.6.1 F�roračim sprcgiiut:e p l o č e sa p r o f i l i s a i u m liiiioviiua

I faza

U prvoj fazi, dok još nije očvrsnuo beton stropne ploče, profiHsani lim je oplata.

Analima opterećenja
- težina betona
(0,13 ■ 1,0 - 6 • p, 075 ■ 0,055) • 25 ::::: 2,63 kN/n/
- težusa iima, 0,13 kN/n/
<ji ~ 2-, 76 kN/nT"

Statički sistem profilisanog lima je kontinuaJni nosač preko n - polja. U statičkoj

analizi se posmatra traka lijna širine 1 nV.

Momenti savijanja

=: = = 1,035 kNrn/ni' �
2-'��

M, = = 2�� = -2,07 kNm/m'

Geometrijske jkarakteristike lima

= 16,66 cm�/m' Podaci su izvadjeni iz tabele proizvodjača
W{ = 21,08 ,cm�/m' (31) za lim debljine 1 m m

Naponi u talasastom limu .

'
•5

- presjek u polju

a ™ —
21,08
""

" presjek na osloncu

" — Mjl ~ 2070 ~~ -»O,

fj i\ii. a
qq 19 MPa
Wi 21�0�

■ " ■■■ ■
II faza

Spregnuti presjek (lim 4- betonska ploča) prima preostali dio težine medjuspratne
konstrukcije i korisno opterećenje.
— MjL — IMS __ An QQ MPa -
282
 težina izolacije, podova, plafona i instalacija 1,0 KiN/m

m' i p ~ 2,0 kN/m'; � = 3,5 kN/m' 1 , 5 / 3 , 5 = 0;

s-Il � m
15

- 2x5: — —3,20 kNm/m'

presjek u polju

3> '
o
rn A Kn r ss-i

H r1 � 9'
jCc 1 K1 m Jr
1-- irf l— , e-.
oi—
J . . «M ... , SZ.i>
Si/n 1

vrši se prema teoriji armiranog

lisani l i m ima ulogu armature. Beton zoni je ispucao.

.,0-5,5/2" 10,25; n

Položaj neutralne ose:

X rr -f \/r" -f S'

r. • 16,66 = 1,666... .....

Sr�-: fFi.hr= -16,66 ■ 10, 25':=� 34

--1,666+ v/1,6662+ 34,153 = 4 ,4 1 cm

. locLMli i g . ifj�666(10,25
j. Fi{h a;)2 � 4,41)-

cm

u betonu spreguiil.e pioče: .

2100
8543 ,41 ::r -1,08 M P a

283
N a p o n u profiiisanom Hrnu;

<T, = n - 5f ■ {h-'zy=. 10- 1111(10,25-4,41) = 14,35 MPa

RezuRuj ući napon u profiiisanom iimu

= 0-f + cr," ~ 49,09 + 14,35 = 63,44 MPa

K o n t r o l a n a p o n a za presjek nad srednjim osloncima

~ 100 — 6 • ~ 55 cm
br 7,5 (redukovana pr iti snuta zona ploče)
10,4 cm
kh = = 10,4 . 4,31
/».y� ,�111
lz_ tablice za dimenzioniranj e armiraiio-betonskih presjeka se vade sljedeći koefici"
j ent i:

(7a
a t = 5j 5 MPa

X k.� ■ h 0,2 ■ 10,4-:�- 2,08 cm <5,5 cm

= 4,87. �=.1,49 cm�

U ku p n i na po n u profiiisanom lirnu iz I i U faze Iznosi:

+ n • o'h — -98,19 - IO - 5,5 � -153,19 MPa < (Xdop.

11.G.2 Proračun sspregn-otog stropnog nosača

"Uspostavljanjem ko nt i n ui t et a na vezi sa prečkama okvira, str opni nosači s« kontin-

ualni sa tri r asp on a po 9,00 rn.

9,0

Sudj el uj uca širina, za / 9,0 m i 2b ™ 3 rn

I = zz 0,166 > 0,15 h, 0,09L

— 0, 09 ' 900 =: 81 cm, usvojeno 2/�g 160 cm

Geometrij ske karakteristike čeličnog nosača

hy_i � � 450 m n , . �0 = 6 nirn

284
 ™ 4- 100 — 212 mm, usvojeno 200 mm

Gornja lamela rniniinalnih dimen?�ija. (iz konstruktivnih ra:sloga) � 100 ■ 8-

Debljina donje lamele 8 odredjuje se kroz kontrolu nosivosti. Za početak se uzima

14 mm.

100-s

-- 5� cm-
Jč — 20369 cm"� ■
y/ 16,49 cm
F/ :r: -�30,71 cm

Geometrijske karakteristike betonske ploče

= 160 cm, hh ~~ 1 , 5 c.)Ti
z. 160-7,5 1200 cm
r —™ 160.7,5� ™ bbZ-j Cl!
b �2

Geometrijske karakteristike spr egnut og presjeka za to«'• ■ •

Rebra spregnute ploče su okomita n a nosač. U području pozitivnih m o m e n a t a u

presjeku sudjeluje betonska ploča Hma i čelični nosač. Karakteristike spregnutog
presjeka su sračunate prema klasičnoj teoriji sprezanja.

ISO

MB40 Eo 36000 M P a
ČN24 - Bi_ E , 210000 M Pa

2S.5
n=§�-=z5,Si

= F; + a = (53 + 1200/5,83 = 269 cm�

23���5�= 47,09 cm

Y/ = - ( 4 7 , 2 0 47,09) = - 0 , 11 cm
-

- 5,5 =-5,61 cm
y/:=-0,11
'
y/=-0,11 ■-13 =-13,11 cm ;

+ F t ■ "4 + ■
Ji = Jl+ "i . ;
- 3,75)�
Ji = 20369+ fi + 63 ■ (47,09 - 16,49)2 + 206 •(13,11

Ji = 98372 cm�

Geometrijske karakteristike spregnutog presjeka za

Za t ™ 28 dana (trenutak opterećivanja elemenata) i vlažnost sredine 40% koeficijent

puzanja iznosi � �5 8

= . = • 360Q0 = 15000 MP a
5� i?j

„ "" 2LQP00 „14�

~~ 15000
Et,�

Fiy, = Fi + = 63,0 + i ff- = 63,0 + 86,0 = 149 cm�

� 39_�

y/ = -7,75cm ;

y/ = - 1 3 , 2 6 cm; y/ = -20,75 cm

= Jt+■ af
Ji�

■ ~ -
J,V = 20369 + Sff + 63 (39,45 16,49)� + 85,71- (20,75 3,75)'-*

J,V = 78752,15 cm-�

286
P r o r a č u n m o m e n a t a savij anja

I f aza

A na i i za opterećenja
- a r mi r a n o betonska ploča
0,075 • 3 • 25 + 2�®- • 3 ■ 25 = 7 , 68 kN / r n '
" t al asast i lim 0,13-3 ~
0 , 39 kN/m'
- limeni nosač 0,0063 ■ 80 � 0,51 kN/jn'
gi 8,60 kN/m'

9j « 8 60 kN/m'

.7A- .AT
B

8,60-9' 55,73 kN m
�
12,0 12,o

i <7p
Mb = fio' == "8,6-9�
tlćf 66 kNm

= = 17,42kNm
i��=1� �

II faza

™
gj� = 1,5 • 3 4,5 kN/m' (stalni teret 11 faze)
— 2 ■3
p 6,0 kN m' (pokretno opterećenj e)

q � gif p — I 0 , b kN/nV

Faza Ila

M o me n t i od stalnog teret a qij

Ml = 12,5 29,16 k N m

luJl -
Mb
-

-10 -10

„ iuJl
r — 4.5-9'-� 9,11 kNm
2 An 40

Faza IIh

M o ment i od pokretnog opterećenja p

 1 = fis = �
6'9 = 49,19 kNm

~ „Pif-: 71
"" ' -i-
-8,57 -8,57

■�2 -' -- 36,46 kNm

1�3�33 .la'jaa
Kontrola napona za stanje '�o

\4.i 55,73 kNm

4 = lii-16,49 = 45.11

1 = fii • (-30 JI) =

«'(16.49)

-69660
"20369" ■30,71):.:: +105,02 MPa

�83 Jifi'(-Ml)--0,28MPa

.„U. mim

98372
 ■ = +0,35 MPa
5�3 ilHf-(-5.61)
1 -�36450
cr\ (__i3,ii) +0,83 MPa
b 5,83 9S372

Ml = 449,19 kNm

4 7 , 0 9 ::r 4-23,

a MPa
�-(-5,61)::.-0,48

1 49190
■
5,83 98372

■d — "56710 'a.
a 98372

J -56710
(--0,11) +0,06 MPa
56710 i

+0,55 MPa
(T\ 5,83 98372

= +l,29MPa
6fe-|ll�-(-13,ll)

a z a rn a r a d a konstruk cije

Presjek u polju

-i f

289
Presjek na osloncu

�QM ■»1.29

I FAZA FAZA llQ FAZA l!b 14- II

Proračun spregnutog presjeka u vremenu tn

Uticaj skupljanja betona

đfn ™ O ™ 160 cm; D ---z 1200 cm�; � 15

Za vIažn.ost sredine 40% i srednji polupreČnik dm — 15 era konačna vrijednost

skupljanja je: Ssk - -0,4 7oo.

� 15000 MPa

Sila u betonu od skupljanja betona iznosi:

N,i = ■ Fi ■ e,k = -1500 • 1200 ■ = -720 kN

N,k ■ % = -720 • (-20,75 ■ 7,5/2) • jL = +122,40 kNm

Usljed skupljanja betona stropne ploče mijenjaju se u toku vremena statički nepoz-
nate veličine:

kontinualne grede (A" � 1,2 ■ ■ •, n).

Koeficijenti kanonske jednačine iznose:

EcJc�Hip i5

EM.k = ■ ds = 122,40 • + 9•1+

EJch.k = 2203,20

290
Statička nepoznata veličina iznosi:

•2203,20
•
15

U - Msk - 4-122,40 kNi-n

■
-hO,5Xi� ::r 122,40 0,5 146,
-

■f 122,40 146,88 --24,48 kNm

Kontrola napona za stanje

■ 15000 -6, 0 MPa

•7200 I 122400
■"I
7S752
'? 32+ .61,31 +12,99 M P a

•7200 i 122400
S ' 78752 V ' ' ,32- 12,05:=: -6[

/V i-' Ji'f • y)
i i (/f Jt t K/i '

X.(.�+�.(„43,25))~(-6)�+1,
�
"" V 149
6 14 (-� + �.M0,75)) + 6�+0,2�
 •f- 0.24 MPa

Dijagram napona od skupljaiija u

+ 12.99 presjeku A

Presjek 1

4 = + ili • 39,45 = --23,79 MPa

erf = + im . (---7,75) = - 5 3 , 1 3 MPa

ađ=±. (r�ao + lili , 25)) + 6,0 = 1, 96 MPa

■ = 1,63 MPa
< = U=Tlr + ili (-20,75 )) + 6,0

Presjek B

ffđ -SSa + . 39_ 45 � �60,58 MPa

� =�|fl + . (�7, 75) � ._45,91 MPa

= Jj . i={m + ■ (-13,25 )) + 6,0 = +2,84 MPa

�> = X. (=im + �||o . (�20,75)) 4- 6,0 = 3,00 MPa

•�3.0

Dijagram liapona od skupljanja

presjeku B

U T I C A J P U Z A N J A BETONA

Statički neodređjene veličine kontinualnog nosača sa konstantnim, poprečnim pre;�-

jekom usljed pot anj a betona u toku vremena se ne mijenjaju. !

�rt — 2f2,8

292
Proračun fiktivnih ut i caj a iV� i

Presjek 1

Nk 2916 . = -67,11 kN

==. 29,16 . = 0,28 kNm

= pNi, = 0,58 ■ (-57,11) = -33,12 kN (sila pritiska)

= M + p(Mi„ + Ni , ■ i]t) = 29,16 + 0,58 • (0,28 -57,1 1 • (-0,17)) = 34,95 kNm

Presjek B

=-3645. =+71,38 kN

= = -0,35 kNm
-36.45gjiy

= 0,58 ■ 71,38 ™ 41,40 (sila zat e za nj a)

-�-36,45 + 0,58 • (--0,35 + 71,38 • (-�-0,17)) = ™43,09 kNm ;

K o n t r o l a n a pon a za stanje tn I

Presjek 1

o'č •y
* t-fi '' i

4 = + fii ■ {3<),�5) = +15,28 MPa

� . � �5� 35
III

''i = nZ�'k; + 77" ■ J/) - /'"■'o

•
<=-- Ta- (-W + m (�-13,25)) 0.58.M,28) = -0,42 MPa

< = ~h- + Hif ■ (-20,75)) - 0,58 ■ (-0,66) = -0,43 MPa

Presjek B

■ = -19,11 MPa
<ri = IM- tif

•
<�•1 = fil
-
lii (-7,75) - +7,06 MPa

< = Ti
■
(fH ili
■
(-13,25)
- 0,58 ■
(0,35) = 0,52 MPa

293
4 = i-(fi-mi-MO, 75 ) -- 0,5 8 ■(0,83) = 0,54 MPa

B.ezultujuci naponi za stanje.

P resjek 1

1 I faza puzanje™� P ,

4 45,11 15,28 -23, 79 23,54 60,14

crf -84,02 -5,65 :~53,ia �0,05 -142,85
4 -
--0,42 1,96 -0,48 1,06
"1
-
-0,43 3,,63 -1,12 0,08

"f zatezanje -pritisak

Presjqk B

I faza /?//+ po žanje P

4 "66,39 -19,11 o CO -27,14 -163,22

<rf il05,02 7,06 -45,91 0,00 66,23
4 -
0,52 3,84 0,55 3,91
4 -
, 3,00"� 1,29 .4,83
Po našim propisima za spregnute konstrukcije:iz 1970. god. ispucali dio betonskog
™
presjeka se ne može uzeti kao nosivi presjek. Ujovom primjeru je a l 4,83 >
3,20 MPa. S obzirom daje ovaj kriterij dosta oštar poslužit ćerno se propisima
drugih zemalja (Velika Britanija) koja doz/voljava zatezanja u betonskoj ploči i do
6MPa s tim da se poveća momenat u polju xa 15%, U ovom primjeru presjek u
polju nije iskorišten i ima rezervu od 15%.

Dio zatežućih napona na osloncu u ploči treba preuzeti mrežastom armaturom.

Izostavlja se proračun spregnutog stropnog nosača na uticaje jer se radi o kon¬

strukciji u zatvorenom prostoru.

Proračun spregnutog presjeka primjenom teorije plastičnosti

Granično stanje nosivosti

Ođredjivanje tipa presjeka

■ ■
Dozvoljena vitkost iznosi:

■dozf = 7,5 •£ 7,5 -0,989 7,41

™
I � � 6,25 < 7,41 za gornji pojas

294
I � 7,14 < 7,41 za donji pojas

Poprečni presjek spregnutog nosača pripada klasi L presjeka. To su presjeci koji

mogu razviti punu plastičnu deformaciju i imaju rotacijski kapacitet koji omogućuje
preraspodjelu momenata.
ft

Presjek nad srednjim osloncan

Betonska ploča, je u zategnutoj ižoni, Momenat prenosi samo čelična konstrukcija

sa armaturom.

Neutralna osa:

8■ 0, 6 • -■ 4- 12,5 (45 - x'')cr� +

:= 28,75 cm

X - 28/75 + 0,8+.13-'::= 42,55 cm

Z'a - Fa ■ � 12,5 • 24 = 300 kN

� (28,75 ■ 0,6 + 10 ' 0,8) • M 60t) kN

D ' � (20 = 1,4 + 16,26 ■ 0,6) • 24 rr --906 kN

Moment plastičnosti

■ Va
Mpi ~ Z / -y-i-

■
M�i � -606 0,334 300 -0,547 � - 3 6 6 , 5 0 kNrn

295
Mg + Afp -69,66 -- 36,45 - 56,71 162,82 IcNm

Koeficijent sigurnosti 7�/

w 182,82 > i, iO

Tiif — ~~Mjd—. ~ 366� — 2 25 > 1 75

P resjek u polju

Poslije obrazovanja plastičnih zglobova nad srednjim osloncima daljniret povećava¬

njem opterećenja formira se zglob u sredini proste grede raspona 9 m.

Položaj neutralne ose:

X —

Za MB40, fim =�0,6' f t a � 24 MPa

24,0-160

. An �m-24 1612 kN

Z' - Pm • 6.x = 2 , 4 0 ' 160 • 3,937 1512 kN

y = 60,2 - 16,49-� =41,74 cm

Mornent plasfciČBOsti

Mpi�Z/- y�iy 1512 ■ 0,417 == 630 kNm

Momenti od vanjskog opterećenja

�� gr; 97 kNm

296
Mg = = ,i2�p' = 106,31 kNm

Koeficijent sigurnosti iznosi:

IM — Mgri-M� 87,07.fl06,31

Iz ovog primjera se vidi da su usljed kontinuiteta, značajni para�-itni uticaji i da

je za veće raspone sa vise polja uputno preći na zglobnu vei�.u stropnih'nosača sa
prečkama, prema detaljima na slici 11.27a, odnosno 11.27b a sa statičkim modelom
grede na dva oslonca, raspona 9,00 m. Veća potreba i:,a čelikom kod prostih greda
može se racionalno sma.njitl podupiranjein nosača prije betoniranja ploče.

'Yjs# ——-si—"" --______1 75

297
LITERATURA

(1) M. Djurić - Teorija spregruiti'h i prethodno napregnutih konstrukcija. Naučno đelo,

Beograxl 196S.
(2) J. Lazić- Približna teorija spregruitih i prethodno napregnutih konstrukcija. Naučna
knjiga, Beograd 1982.
(3) K. Statler - Theorie der Verbundkonstruklionen, W. Ernst uud Soku 1,952.
(4) E. Gibšman - Proektirovanie stalnili kon-strukcij obedinenih s železobetonom v avto-
dorožnili rnostah, Moskva 1050.
(5) B, Fritz - Verbundtrager, Springer Verlag 19G1.
(6) N. Streleckij - Staleželezobetoiiie mosti, Moskva 1965.
(7) L Cook - Composite',construction methods, New York 1977.

(8)' H. Muess - Verbunđtrager im Stalilhochba.u, Berlin 1973.

(9) R. Jonson - Composite structures of steel and Concrete. Volume I ApUcations in,
Bildings, Volume 2 Bridges. Crosby Lokwood Staples, London 1975. i 1979.
(10) K, Roick -- Siahlbaii Handbnch 1, Verbundkonstruktionen Stahlbau - Verlags - GmbH
Koein 1982..
(11) P.R. Knowles - Cornposile Steel and Concrete Construction Butterwortli, London
197đ.
(12) D. Horvatic - Spregnuti nosač (skripta), Zagreb 1976.
(13) L. Chien - Design and Construction of Composite Floor Systems, Canadian Institute
of Steel Construction 10&4.
(14) Verbunđtrager im hochbau. Schweizerische Zentralstelle iur stahlbau, Zurich 1971.
(15) Mod eni steel construction in Europa-Elsever publising company, Amsterdam 1963.
(16) Spregnute konstrukcije, Časopis "Izgradnja" posebno izd'anje, Beograd 1972.
(17) ECCS BrueseLs Eurocode 4 Composite steei and concrete structures, oktobar 1984.
(18) Švajcarske iirrne SIA 16L Ixdanje 1979, prevod J G C Beograd 1982.
(19) Spregnute konstrukcije u jugoslovenskoj mostogradnji, dosadašn ja iskustva i nova
saznanja. Simpozij u Trogiru, izdanje JDGK, Beograd 1980.
(20) F. Kržić - Aktuelni problemi u oblasti spregnutih konstrukcija, Simpozij u Trogiru,
izdanje JDGKj Beograd 1980.
(21) M. Pržiilj - Spregnuta prosta greda primijenjena kao tipsko rješenje 2a putne mostove
raspona 15-35 m- Časopis "Naše gradjevinaxstvo�' br, 2/65.
(22) S. Milić - B. Stanivuković - Dž. Sarajčič - Neke osobenosti ispitivanja spregnuto
prenapregnulih mostova, "Naše gradjevinarstvo" br. 11 ri 1973.
(23) Tehnički bilten firme ''Vevey" iz Švajcarske. Niz aktuelnik članaka h oblasti spre¬
gnutih konstrulvcjjva koje ova firma projektuje i. gradi:.
(24) Ps:ocedisvg ol' conference, on sieel bridges', London-,, 196B.

298
(25) Štampani materijali sa osam kongresa Saveza društava građjevinskih konstrnktera
Jugoslavije (Zagreb 1953, Op a tija 1958, Sarajevo 1964, Portorož 1969, Budva 1974,
Bled 1978, Cavta t 1983. i C a v ta t 298T).
(26) Tri terna-tska simpozija S D G KJ (C avtat 1976, Trogir 1880, Dubrovnik 1985).
(27) Spregnute konstrukcije danas, zbornik radova. Izdanje Društva građjevinskih kon-
straktera Hrvatske, Zagreb 1987.
(28) M, Debeijković - Čelični stubovi u spregnutoj konstrukciji. Časopis "Isigradnja" br.
4 iz 1987.
(29) Pravilnik o tehničkim mjera ma i uslovima za spregnute konstrukcije iz 1970.
(30) Spregnute gradjevinske konstrukcije. Nacrt standarda JUS.U.Zl,010, 1978.
(31) Z. Pavlović i drugi - Priručnik za noseće čelične konstrukcije
(32) F. Hart i drogi - Atlas čeličnih konstrukcija, gradjevinska knjiga, Beograd 1987.
(33) D. Horvatić - Metahu mostovi, Školska knjiga, Zagreb 1988,
(34) Pravilnik o tehničkim normativima za beton i armirani beton.

299
PRILOG BR. L

PRA.VILNIK O TEHNIČKIM
MERAMA I USLOVIMA
ZA SPREGNUTE KONSTRUKCIJE
IZ 1970. GODINE
-

I
 ■
I. OPŠTE ODREDBE

član lp Određbanja ovog pra.viJnika propisuju se tehničke mere i uslovi ga jjrojektovanjei

izvocljenje spregnutih konstrukcija. Pri projektovanju i izvodjenju spregnutih konstrukcija
primeRjiiju se i drugi odgovarajući tehnički propisi, kao i jugosloversski standardi, ako ovim
pravilnikom nije drukčije odredjeno.

Člaii 2, Pri projektovanju i kvodjenju spregnutih konstrukcija može se odstupiti samo

izuzetno od pojedinih odredaba ovog pravilnika, ako je teoretski i eksperimentalno dokazano
da se tim odstupanjem obezbedjujti stabilnost i sigurnost spregnutih konstrukcija i bezjbed-
nost ijudi, saobraćaja i okoline u stepenu propisanom ovim pravilnikom. ;

Gla.n 3« Pojedine oznake navedene u ovom pravilniku irnaju sledeca značenja:

j
i
Eb - modul elastičnosti betoua;
Ea - modul elastičnosti armature;
Ec - modul eia-stičnosti čelika nosača;
Ez - modul elastičnosti čelika za prednaprezanje;
n ~ odnos modula elastičnosti čelilca i betona odredjeu izrazom:

Ea ... Et
n = .1.
�

Uz ■■ odnos modula elastičnosti čelika nosača i čcUka za prednaprezanje odredjen izrazom:

Et
Uz -
J-'Z

(f - koeficijent betona;
- krajnja mera neometanog skupljanja betoiia;

Ft, ~ površina sađejstvujućeg preseka betonske ploče;

Fč - površina preseka čeličnog nosača;
Fa - površina preseka armature u betonu;
Fz - površina preseka čelika za prednaprezanje;
h - moment inercije sadejstvnjućeg preseka betonske ploče u odnosu na njenu težišnu
osovinu;

303
 /č ~ jfioment mercije čeličnog nosača u odnosu iia njegova težišnu osoviriu.;
d - debljirsa betonske ploče;

do - lAkupna debljina betonskog preseka;

ba " ssxicystvujuca širina ploče s jedne strane;
hn - sađejstvujuca širina betona iznad čeličnog nosača;

ho - širina vute na inestu dodira čeličnog nosača i ploče;

br ~ računska širina ploče;
h'c " visina čeličnog nosača;
h ~ i).kypn.a visina spregnutog preseka;
a - odstojanje izmedju težišta betonske ploče i težišta čeličnog nosača;

yh - o'dstojanje naponskog vlakna od težišta betonske ploče;

yi- - odstojanje naponskog vlakna od težišta čeličnog nosača;
€rb ~ napon u betonii;
(Te - napon n čeličnom nosaču;
(Ta - napon u betonskoj armaturi;
(Ta; " napon u čeliku za prednaprezanje;
r - napon smicanja u čeličnom nosaču;
To " napon smicanja u b,etonn;
n " napon smicanja izmedju betona i armature,

Član 4, 0:gnake sa presek spregnutog nosača bez čelika za predif.apreKaiije prikaz,ane

na slid L b,

1) r= težište arma tu re

2) — težište betonske ploče

3) ™ težište idealnog preseka

4) ™ težište čeličnog xiosaca

51. i
gde je;

Fi - idealna površina spregnutog preseka u. odnosu na Et odredjena i'M&xom:

lU iv; "f Fa 'f ■ i'V;

n
 l i ~ idealni moment inercije spregnutog preseka u odnosu B.a Et ođredjen iz-razom:

/, /č + ~ � h + Fč "f
n

a() ~ odstojanje Izmedju težišta betonske i>loče i težišta idealnog preseka;

" odstojanje izmedju težišta
čeličnog nosača, i težišta idealnog preseka;
Ua - odstojanje i�medjii težišta a r matu re i težišta ideaii].og preseka;
hi - odstojanje naponskog vlakna od težišta idealnog preseka.
Č la i i 5« Oižnake za presek spregiititog nosa.ča sa ćeiikom za predriapreaa'nje prikagane si
Ea slici 2.

�1) težište armature

2) težište čelika za prednaprezarije

3) težište betonske ploče

4) — težište idealnog preseka

6) težište čeličnog nosača

gde je:

Fi - idealna površina spregnutog preseka u odnosu na Fjt od�edjena izrazom:

Fl = Ft + • F, +
n-z n \\
\

li - idealni moment inercije spregunto�-r preseka u odnosu na Eč,'\odredjen izrazom:

j; = /č + --- ■ h + Ft ■ n? + F.. . a,;'

"1 '2

- odstojanje izaiiedju težišta betonske ploče i težišta idealnog presV;ka;

\
- odstojanje iaruedjii težišta čeličnog nosača i težišta idealnog prese�-�a; ■
- odstojanje izmedju težišta a r ma t u re i težišta idealnog preseka;
■ d�' 4- V • Fb - a,}, ;
- odstojanje izmedju težišta čelika .za pređnaprezanje i težišta idealnog preseka;

yl - odstojanje naponskog vlakna od težišta idealnog preseka.

Čiaii. 6» Ako se idealne površine i idealni momenti inercije preseka spregnutog nosača
odnose na Eh, F i / sn:
Fit,
-
F\ ■ n; = F/ • n;
\
lil) 1% ' �ib —'

305
član 7. Spregnut,! nosač je, u smislu ovog pravilnika, nosač čiji je čelični đeo vezan sa be~
to nsko m p lo čo m p o seb n i m s r e d s t v i ma za sprezatije, tako daje s p r e č a v an j e m med j uso b no g
p o m e r a n j a na d o d i n i 6 j površini o bezb edjeno njihovo zaj ed ničko dej stvo .

Trenj e ili d e j s t v o glava zakovica, koje u o d r ed j e n o j meri p r o u z r o k u j e zajed ničko dejstvo

čeličnog n o s a č a i b eto ns ke ploče, ne s m a t r a se, u smislu ovog p ravilnika, kao sredstvo za
sprezanje.

Član 8« S p r e z a n j e se može izvršiti;

l ) za korisno opterećenje;
2) za korisno o p ter ećenj e i z<i celokiipnu so p stve nu težinu ili nj en deo,

član S p r e g n u t a ko ns tr u kc ij a može se p r e d n ap re g a t i radi s p r e č a v a n j a p o j a v e liedopiiileno

velikog napona z a t e z a n j a ii b eto n u.

P r e d n a p r e z a n j e sp r e g n u te konstr ukcije o stvaruje se s p u š t a n j e m ili p o d i z a n j e m čeličnog

no sača iznad stalnih i p o mo ćni h oslonaca i p ren o šenj em sila na čelični nosač, kao i čelikom
za p re d n ap r ez a n j e , i to pre ili posle sp r ezanj a konstrukcije,

Čelik kojim se s p r e g n u t a koiistrukcija p red nap reže mo r a biti s m e š t e n u b e to n s ki presek i

zaštićen c e m e n t n o m viskozno m emiilizijom.

Član 1 0 . A r m i r a n o b e t o n s k e ploče sp regnutih konstrukcija, s o b ziro m na njiho vu zašticenost

su: i

i
1) a r m i r a n o b e t o n s k e ploče nep o sr ed no izložene sao b ra ćaj u, bez z a š t i t n o g sloja i izolacije;

2) a r mi r a n o b e t o n s k e ploče po krivene a�sfaltom ili d ru g i m za s to ri ma , b ez p o seb ne izolacije;

3) a r m i r a n o b e t o n s k e ploče sa h a b a j n ć i m slojem ili zastoro m, sa p o s e b n o m izolacijom;

4) a r m i r a n o b e t o n s k e ploče p o t p u n o o b ezbedjene od vlage i kiše.

11, KVALITET MATERIJALA

ČliiB lio K v a l i t e t m a t e r i j a l a za čelične nosače (valjane, s p o j e n e z a k o v ic a ma ili zavarene)

i za mo ž d a n i k e koji se na nosač zakivaju, zavaruju ili p ričvršćuj n n a d rugi način, m o r a
od go varati us lo vi ma k va lit et a p r opisanim tehničkim p ro p isi ma za no sače čelične konstruk-
cije.

Kvalitet m a t e r i j a l a za ankere, za a r ma t u r e za b eto n i za čelik za p r e d n a p r e za n j e , mo r a

od go varati us lo vi ma k v a lit et a propisanim tehničkim p ropisima za b e t o n , za ar mira n i betoni
i za p r e d n a p r e g n u t i b e t o n .

306
član 12. Kvalitet betona ga spregiiiit.e koiisl.nikcije odnosno zn prednapregnute spregnute
konstrukcije, mora odgovarati usloviina kvalit.eta propisanim tehničkim propisima, za beton
i armiram beton odnosno tehničkim propisima za prednapregnuti beton.

Najmanja marka betona koja se upotrebljava za spregnute konstrukcije je:

1) MB 400 - za kolovozne ploče bez asfaltne zaštite;

2) MB 300 -• za m.ostove;

3) MB 200 - za ostale spregnute konstrukcije.

III. KONSTRUKTIVNE POJEDINOSTI

član 13. N ajmanje debljine armiranobetoitskih ploča spregnutih konstrukcija odredjene

su u tablici 1.

Tabl. 1 - Najmanje debljine annimnobetonskih ploča spregnutih konstrukcija

Vrsta konstrukcije Najmanja debljina u cm

Ploče krovova 5
'
Ploče medjuspratnih konslrnkcija 7
Ploče u zgradama ili na drngim 11
pokrivenim mestirna preko kojih
prelaze vozila
Kolovozne ploče mostova, osim 15
pešačkili, ako je marka betona preko
400
Kolovozne ploče mostova, ako je 18
marka betona izmedju 300 i 400

Najmanja debljina kolovozne ploče mostova može iznositi i 12 cm, ako je razmak igmedjxi
poduznih nosača mostova manji od 2 m.

Najmanja debljina kolovozne ploče železničkih mostova mora iznositi 4 cm više od najmaxye
debljine kolovozne ploče mostova odredjene u tablici 1.

Član 14. Nagib vuta kojima se ojačavaju armirariobetoiiske ploče iznad nosača ne treba
da bude veći od 1:3, Ako je taj nagib veći od 1:3, u sta.tičkom proračunu mora se izvršiti
kontrola napona.

član 1§. Površine čeličnih konstrukcija koje nisu vezane sa betonom mo raju biti pris¬
tupačne radi njihovog održavanja.

307
Clan 10. Ra�li prenošenja sila od skupljanja betona i temperaturnili raziilca na spojna
sredstva, kao i radi zadržavanja sadejstvujuće širi'ne pritisnute ploče i na krajevima nosača,
krajnja polja kolovoznih ploča dodatno se armiraju po principu zidnih nosača,

Armatura ploče u području negativnih momenata spregnutog nosača rasporedjuje se na

sadejstvujuću širinu ploče i sidri u pritisnutu zonu, ako nije zavarena na gornji pojas
čeličnog nosača ili usidrena na drugi bezbedan način. Deo ploče koji nije obuhvaćen
sadejsivujučom širirioiu mora se takodje armirati.

Poprečni čelični nosači'spregnutih konstrukcija izvode se tako da ne sprečavaju poprečno

skupljanje i poprečno prednaprezanje arrniranobetonske ploče.

Giaii 17� Najmanja debljina gornjeg pojasa čeličnog nosača iznosi 1/10 dužine njegovog
kraka (slika 3).

P~U2-'=| I

SL 3

i
DimeB�ioBisanjein gornjeg pojasa čeličnog nosača i njegovog spoja sa vertikiUnim Iiro.om i
laoEa ge obezbeditl prijem si!a od moždanika i ankera i od sila smicanja u krajnjim po- |
dničjima. iiosača, koje se računaju po odredbama ovog pravilnifci, ;

Čkm IS. Z<i spremanje čeličnih nosača i armiranobetonskili ploča, tipotrebijavaju se

možđamd, ankeri i čepovi.

Za spiexaEje ploče bez vute ili sa vutom, čiji nagib nije veći od 1:3; upotrebljavaju se,
po pravilu, moždanici zajedno sa kosim ili vertikalnim ankerima, i to tako da svakom
aiožđaniktt pripada po jedan anker, pri čemu ankeri preuzimaju kose glavne napone za~
teanja e axmiranobeiorLskoj pioči i u dodirnoj površini (slika 4).

Za spremanje ploče sa visokom vutom upotrebljavaju se, po pravilu, kosi ankeri izvedeni
n.a principu kosog armiranja u armiranobetonskim konstrukcijama (slike 5. i 6).

Č l a n 19. Za spremanje čeličnih nosača i armiranobetonskih ploča upotrebljavaju se, po

pravilu, vertikalni ankeri ili kosi ankeri u oba pravca sa moždanikom ili bez moždanika,
ako sila smicanja menja uSvoj predznak.

Ankeri iz stava 1. ovog člana upotrebljavaju se i za prijem sila smicanja koja nastaju n.
krajnjim područjima spregnute konstrukcije usleđ skupljanja i temperaturnih razlika.

308
član 20, Moždanici se spajaj« sa čeličnim nosačem spregnute konstrukcije zavarivanjem,
zakovicama ili visokovrednim �avrtnjevima,

Ako se snoždanici zavanijii ga čelični nosač posle betoniranja, beton se mora zaštititi od
visokih temp eratu ra zavarivanja.

Moždanici se zavaruju sa svih strana neprekidnim varom, pri čemu odstojanje vara od
ivice pojasa čeličnog nosača mora iznositi od 5 mm do 10 xnm,

Moždanici koji dejstvuju kao klinovi ne mogu se upotrebljavati za sprezanje.

Član 21« Prečnik ankera na glavnim nosačima mora ignositi najmanje 12 muL

Sučeono zavarivanje ankera za gornji pojas kod mostova tuje dopušteno (slika S),

Član 22, Ako se ankeri zavaruju za gornji pojas preko horis;ontalnog savijenog kraja
ankera (slika 6), prelom mora biti oštar i iskovan n vrućem stanju, a sa,vijeni kraj ankera
-• sa svih st ran a zavaren neprekidnim varom.

Član 23. Čepovi se zavarujn za pojas čeličnog nosača pomoĆE posebnih mredjaja ga
zavarivanje.

Za sprezanje se mogu upotrebljavati samo oni čepovi za koje je prethodnim ispitivanjem

utvrđjeno đa imaju potrebna nosivost.

Površina na koju se čepovi'zavaruju rriiora biti čista, bez tragova bojC; rđje i valjaoničke
pokožice, i potpuno suva.

IV. Osnove proračuna

Član 24. Modu! elastičnosti armature i modul elastičnosti čelika nosača ig;nose:

= 2,1 • 10® kp/cm'�

Modul elastičnosti čelika ga prednaprezanje odredjuje se ispitivanjem takvog čelika. Za

izračunavanje idealnih preseka može se uzeti da taj modu iznosi:

E, 2,0 .10� kp/cm�

Član 25. Srednje vredxiosti modula elastičnosti betoiia i koeficijsat odnos�j �avisBO od
marke betona, odredjeni su u tablici 2»

310
 TahL 2 - Modul elastičnosti betona i koeficijent odnosa n

MB ,kp/cm� Eb Mp/cm� t-h

i irm.
n Ea
200 260 8,OS 0,12
300 320 6,56 0,15
400 360 5,83 0,17
■
500 400 5,25 0,19
600 420 5,00 0,20

Giaii 2@o Ako se pri statičkom proračunu uzima u obzir dejstvo poprečne deformacije,
odnos poprečnih i pođudarBiK deformacija (i'b) iznosi ođ 0,16 do 0,22.

Modul smicanja za kratkotrajna opterećenja izračunava se izradom:

_
2(1 4- f�b)

'

Član 27. Statički proračun, pored dolcasa napona koji nastaje ođ redovaili opterećenja,
.mora sadržati i dokaze napona koji nastaju ođ skupljanja i tečenja betona, izvedene po
metodama proračuna koje odgovaraju tim pojavama kao dejst¥u visko�nik deformacija,

Za proračun uticaja tečenja betona i preraspodele naprezanja u presecima, pored uti-

caja nastalili skupljanjem betona, moraju se uzeti u obzir i svi-uticaji nastali dugotra¬
jnim opterećenjem (sopstvena težina, stalno korisno opterećenje, prednaprezanje), i to
kako za vremensko dejstvo prema fazama izvodjenja i opterećenja tako i za. krajnje stanje
™
naprezanja i oo).

Čliui 2B. Skupljanje betona zavisi od vlažnosti sredine, dim.eimje poprečnog preseka�
vrste i količine cementa, vodocementnog odnosa i si,

Za vređnosti skupljanja neanniranog betona, ako se me odredjuju posebnim ispitiva-mjemj

mogu se uiseti vrednosti odredjene u tablici 3.

Tah!. S - Vrednosti skupljanja neermiranog betona

Granična vrednost skupljanja {sg, u ®/oo

Dimenzije Konstrukcija Konstrukcija
poprečnog u suvoj sredini u vlažnoj sredini Konstrukcija 11
preseka - srednji vođi
(vlažnost 40%) (vlažnost 70%)
i>olaprečitik (dm)
Male < 10 cm 0,45 0,36 0
"Srednje 20 cm. o,a5 0,2 8 0
Velike > 40 cm 0,25 0,20 0

311
Srednji poloprečnik preseka ođrecljuje se izrazom:
21?
(lm —

U
gde je: B površina poprečnog preseka. betona;
-
O " ohlm poprečnog preseka b e to na u dodiru sa vazduhom.

Vredrsosti odredjeiie u tablici 3. iz stava 2, ovog člana odnose se na nearmirani be

je negovan vlažeiijem prvih sedam dana.

Ako su konstrukcije izložene slobodnom va.zduhu, smatra se da su u vlažnoj sredini (vlažnost

70%). Za konstrukcije koje sm neposredno iznad neprekidnog vodenog ogledala, vrednosti
odredjene \i tablici 3 i?: stava 2. ovog čiana nmanjnju se za 20%. Ako se veći deo kon¬
strukcije nalazi iznad neprekidnog vodenog ogledala, smanjenje vrcdtiosti odnosi se na ceiu
konstrnkcijii,

Ako su konstrukcije zaštićene (nnutrašnje) snuiira se da sn u suvoj sredini (vlažnost 40%).

Pri količini cementa preko �20 kg/m� betona, kao i pri vodocemeniniin odnosima većim.
od 0j65 i količini npoiTebljenog cen'ienia ]M'eko 300 kg/m�, vrednosti'skupljanja betona
ođredjene u tablici 3 moraj u se povećati za najmanje 10%.

Član 29® Odnos sknpljanja betona n odredjenom vremenu i konačne vrednosti

skupljanja b e to n a (eaco) sia sredine približno jednake vlažnosti, odredjen je n tablici 4.

Tab!. 4 '■ Odnos skupljanja betona €at w vremenu t i konačne vrednosti sknpIjanja betona
soo

~~5Tar6st beto'iia
. , . X 7 14 28 90 365.
(n danima) ___.
�St £soo 0)2( ' UU 5

Član 30« Tečenje b e ton a zavisi od veličine naprezanja, vlažnosti i temp eratu re sredine,
starosti b e to a a pri opterećenju, čvrstoće betona pri opterećenju,.prirode agregata, vodoce-
mentnog odnosa i si. Za napone u eksploataciji konstrnkcija može se nzeti da .su deformacije
tečenja (e�,) proporcioiialne elastičnim, deformacijama betona (ee)-

Za koeficijente tečenja "betona proporcionalnosti (pi ako se ne odredjuju posebnim ispiti¬

vanjem, mogti se uzeti vrednosti ođredjene n tablici 5.

312
 Tab!, 5 - Koeficijenti tečenja betona

Granična vrednosi 'i& i � oo koeficijenta tečenja

"" """" ~~~
Starost betona p?:i KonstruTcdja "7."
Konstrukcija n
opterećejijit u suvoj sredini ii vlažnoj sredini
�
(u danima) _ (vlažnost 40%) (vlažnost 70%) _
3.5 3,0 1,4
14 3,3 2,6 1,3
28" ■
2,8 2,2 1,2
90 2,2 i,6 1,0

Uticaj vlažnosti sredine na koeficijent tečenja betona je isti kao i za skupljanje b e t o n a

(član 28).

Član Od nos koeficijenta tečenja b e t o n a (ipt) koji odgovara odredjenoin vremenu

trajan ja opterećenja i kana.čne vrednosti koeficijenta tečenja betona (�oo) odredjen je u
tablici 6.

Tabi. 6 - Odnos koeficijenta tečenja betona (pt 'u vremenu t i konačne vrednosti

I raj anje nanetog !

opterećenja (u dani- 7 14 28 � 90 365

ma)
odnos <ptl9oQ 0,20 0,30 0,40 0,60 0,80

Član 32. Teuiperatu rni koeficijent linearne dilatacije čelika i betona iznosi: at �
1,2-10'
za 1*�0. Za uiicaje (dejsiva) ravnomerne promene temperature za celu konstrakciju pri
odredjivanju pomeranja ležišta ili reakcija okvirniii konstrukcija�, i sL, u račnn se uzima
p ro mena temperature od ±25'�C u odnosu na pretpostavljenu temperaturu od dblO��C pri
montaži,

Član 33o Uticaji različitih te mp e ratu ra b eto n a i čelika u presecima uzimaju se u obzir na
sledeči način:

1) za spoljno-statlčki neodredjene konstrukcije računa se sa linearnim padom t e mp e r a tu re

od il5"C izmeciju krajnjih ivica betonske'ploče i čeličnog nosača.

2) za spoljno-statički odredjene nosa.če, i uopšte za područje krajnjih moždanika, zamenjnje

se uticaj temperature uiicajem skupljanja b eto na u iznosu od 63 -- 0,1 • 10~® pri čemu za
takvo opterećenje ne treba voditi računa o uticaju tečenja betona.

Član 34, Za proračun spregnutih konstrukcija uzima se koeficijent dinamičkog dejstva

opterećenja koji je odredjen tehničkim propisom za opterećenje gradjevinskih konstrukcija
i objekata.

313
član 35. Saciejstvujuća širina ploče bs (siika 7), aico nije sračunata po tačiioj teoriji, luože
se za konstrukcije

sa. iBomentninn površinama istog predznaka odrediti piema tablici 7.

Tahi, 7 - Sadejatvujuca širina ploče za konstrukcije sa momentnim površmama istog

predznaka

h/L I 0,05 0,10 0,16 0,20 0,25 0 30

6, i
1,00 0,89 0,78 0,68 0,58 0,50�

gde je:

L - raspon nosača koji se proračunava.

Ako je odnos h /L manji od 0,05 sadejstvujuća širina je bs 1,0 • 5, a ako je odaos b / L

veći od 0,30 sadejstvujuća širina je bg ~ 0,15 ■ L.

Glan SG, Ako sadejsivwj«ća šitiiia ploče (siika T) nije sračunata po-tačnoj teorijij ona
se može, za konstrukcije sa momentnim površinama različitih predižaaka, odrediti prema
tablici 8.

TabL 8 - Sadejstvujuća širina ploče za. konstrtikcije sa momentnim površinama različitog

predznaka

h/L 0,05 0,10 0,15

hs 1,00 0, 80 0,606

gde je:

L - raspon nosača koji se proračunava.

314
Ako je odnos h/L manji od 0,05 sadejstvujuća širina je 6� = 1,0 • 6, a ako
je odaos h�L
veći od 0,15 sadejstvxiju(fa širina je ™ 0, 09 - L.

člaii 37� Ako se sadej-stviijuća širina odredjuje po o d redb ama čL 35. i 36. ovog praviliiil�s.,
mo r a ju se nad krajnjim ležištima koiistnikcije predvideti poprečni nosači kojima su čvrsto
vezani vertikalni lim i ploča pločastog nosača.

Član 38« Za konstrukcije kod kojih momentna površina meiija svoj predznak a raspoai
pojedinih polja konstrukcije se od sredine prema krajevima postepeno smanjuju, prvo se
odredi sadejstvojuća širina b za svako polje prema tablici 8, a konačne vrednoeti sade-
jstvujucih širina ploča odredjuju se tako što se pravolinijski povežu xiajvece vredsiosti
sadejstvujućih širina nanete iznad odgovarajućih oslonaca, (slika 8).

Član 30„ Za konstrukcije kod kojih mo men tna površina menja svoj pred?.nak i kod. kojih
se rasponi pojedinih polja menjaju beg reda, sadejstvujuća ginna ploča odredjlye se p rema
slici 9,

Član 40o Za izračunavanje napoxia, računska širina ploče br sastoji se od pripadajiićili

sadejsivijjiićili širina ploče hs i širine 5�. Širina hn je širina vute iia rnestii dodira
čeličnim nosačem, uvećana za projekciju kosih đelova vute. Ako su nagibi kosik delova
vute manji od 45®, širina hn odredjuje se p rema slici 10.

'L 9

SI 10

315
316
00 lO •CO <:<i O o
45 45 eo 00 CN!
<>3
lO O O
40 40 r~\
00 iO O o
35 crs
r~�
o o o
2230 XH
>—f
<x> CD o
OD Oi

strane
fSj
V
o
o 0)
"'a, ca
>
*q
a; CJ M JX9 . -'�"•�a
-«-j>
O%-i
-4-5 1:3
a
t�3 E' Cfl o A,
•
O > 0
5::� 0
>u in •�
■c 0 "C5
P4 s cu
.i::)
fci
f *«<< fU
'U r4 -o
« 0
(SJ a. o»
CD d
p
« r-H A! Al
>0 >u
• »H
p. « f-4>

CN! CO tkO u:) CO CT. c-i

r~H fH r-H rH C'i CN

.donj
317
Kod ploča bez viiia, širina hn jednaka je širini pojasa čeličnog nosača na kome leži ploča.

Za izračunavanje pieseka ploče uzima se u račun celokupna površina vute (šiafirana površina
na slici 10),

Član 4 1 . Za odredjivanje clefonnadja i statički neodređjenih vrednosti za procenu opas¬

nosti od prsliiia, kao i za proračun moždanika na slobodnom kraju nosača, uzima se iivek
u obzir sadejslvo beto n a u zategnutoj zoni.

Za odredjivanje nioirienta inercije spregnutog preseka uzima se u obzir i armatu ra koja

leži u zategnutoj zoni betona, ako je ona bezbedno usidrena i ako je obezbedjen preiios
transverzalnih sila.

Pri dokazu sigurnosti protiv kritičnih deformacija pretpostavlja se da beton ne prima sile
zatezanja.

Clan 4.2, Za izračunavanje napona uzima se u račun i sadejstvo zategnute zone betona
pod sledećim uslovima:

1) d a naponi zatezanja u betonn ne prelaze vrednosti odredjeiie u tablici 9;

2) da se u gornjem delu ploče ne javljaju naponi gatezaiija pođ dejstvom stalnih iiti-
caja (stalno opterećenje, prednaprezanje, skispljanjes tečeEje)� Što se ne odnose tia, kra¬
jeve prostih greda u pogledu uticaja od skupljanja b eton a i temp eratu rne promeae. Za
železničke mostove naponi zatezanja u betonu ne smeju prelaziti vrednosti iiapoB.a odre-
djene u tablici 9.

Glaii, 43= Ako se uzima u obzir sadejstvo beto na u zategnutoj gioia, celokupnu silu za¬
tezanja u betoHM, koja nastaje superponiranjem pojedinih vrsta opterećenja� mora prexi�eti
dods�tna armatura. Kao dodatna armatura može se koristiti i neiskorišćeni deo čelika
prednaprezanje.

Ako se predvidja isprskala zategnuta zona betona, takva zona se mora armir-ati sa najmanje
!% armature od zategnutog dela betonskog preseka.

Dopušteni naponi za čelik odredjeni su u tablici 10.

318
 TabL 10 - D o p u š t e n i n a p o n i za čelik�

R,edni broj Konstruktivni el~ Vrsta opteiećeiija Dopušteni napon u

ement kp/cm"�
" " " UT2TGWir~
\ GeUćni nos'ac""" 1900 2500"

Naponi prilikom montaže i

inoiitainog prednapre:sa.nja, sa
vreme gradjenja i pre dejstva
korisnog opterećenja

1650 2300

2. Osnova opterećenja

1850 2600

3. .Osnovna i dopiiiKska
-
opterećenja

2500 3500

4. Sigurnost protiv kritičnih

deformacija

Dopušteni naponi za običnu arma.turu i za čelik za prednaprezanje odredjeni sw u odgo¬

varajućim teliničkim propisima za beton, armirani beton i prcxinapregnuti beton, kao i u
tehničkim propisima za žicu za prednapregiinti beton.

člaii 44« Ako u konstrukciji ne postoje poprečni nosači ili poprečni spregovi za, raspodelii
opterećenja, deo funkcije poprečne raspodele opterećenja preuzima ploča, o čemu se mora
voditi računa pri dimenzionisanju ploče.

�Novim JUS-C, Bo.500 od l . I 1970. g. Iziiienjene su vrste čelika. S mat ramo d a se do doiicšenja
izmena ovih propisa može konstiil t.abela 25 Nacrl a Pravilnika o tehničkim m e r a m a i uslovima za
projektovanje i gradjenje železiiičiih mostova d a t a n a strani 17A.

319
V. PREGLED POTREBNIH DOKAZA

Ćlan 45. U sta,ličkom proračiinu konstrukcije potrebno je izračunati:

1) dokaz napona za monia.žna stanja, i pojedinačna opterećenja, za sva osnovna i dopun¬

ska opterećenja posle završetka gradjenja, za sva osnovna i dopunska opterećenja posle
završenog skupljanja i tečenja betona;

2) dokaz preduzimanjit nieia protiv prslina u beton«;

3) dokaz sigurnosti protiv kritičnih defonnacija;

4.) dokaz, stabilnosti čeličnog nosa.ča;

5) dokaz ugiba;

6) dokaz potrebne starosti betona pri spuštanju skele odnosno pri prvom opterećenju be¬
tona-.

VI, DOKAZ N A P O N A

Član 46 = Naponi nastali nsled različitih uticaja moraju biti posebno dokazani i tabelarno
prikazani, pri oemu treba uzeti u obzir da pojedini uticaji mogu istovj:'em.eno d a nastupe.
Za napone u betonu treba superponirati istosmerne uticaje lokalnog dejstva ploče i dejstva
spregnutog nosača.

član 47. Za pojedina montažna sta n ja konstrukcije, i ako su ona privremenog karaktera,
moraju se u čeličnom nosaču dokazati naponi superponirani sa istovremeno Bastupajućim
naponima od stalniis pojedinačnih opterećenja.

Član 46» Pri dokazu napona za osnovna i dopunska opterećenja po završetku o b jek ta
ili prilikom puštanja objekta u pogon, mora se' voditi računa o svim osnovnim i dop-
usiskim opterećenjima, kao i o naročitim optereće-ajima, prema odgovarajućim tehničkim
propisima� pri čemu se moraju ispitati sva nap onska stanja u njikovoj najnepovoljnijoj
koHibinaciji, kao i preraspodela n ap on a od tečenja i skupljanja b eto na koje je nastupilo do
tog vremena.

Član 40. Dol�a.z napona za osnovna i dopunska opterećenja po završenom skupljanju i

tečenju betona, mora se i/Svesti za najnepovoljniju kombinaciju svih mogućih naponskili
stan ja od opterećenja pren\a odgovarajućim teliničldm propisima, kao i xa prera-spodehi
napona nastalog usled zavr�k'uog tečenja i skupljanja betona,

320
 član 50. U području pritisnute zone prednapregnute na pritisak, za dokaz priiiskujućih
.Bapon-a betoii-u, .prema odredbama elana 48. ovog pravihulva., za vreme neposredno
posle prednaprezanja, može se uzeti 3/4. iznosa pritiskisjućih napona'koji naistajn pred-
naprezanjem, a dokaz napona, prema odredbama člana 49. ovog pravilnifci, naponi
prednaprezanja za to vreme uzimaju se u odgovarajućim iznosima.

Kad se uzimaju u obzir i naponi nastali iisled temperaturnih razlibi, dozvoljene sn olakšice
II pogledu opterećenja, ako se dokaz napona izvodi posebno za:

i) puno korisno (pokretno) opterećeiije i polovinu temperaturne razlike;

2) temperaturnu raaliku » punom iznosu i smanjeno korisno opterećenje, i to za ra�spone

konstrukcija L < 40 m za L%, a za raspone konstrukcije L > iO m za 40%.

Olakšice ix st. 1. i 2. ovog člana ne odnose se na železnićke mostove.

VII. DOKAZ PII ED UZIM ANJA M E R A P R O T I V PRSLI-

NA U BETONU

član 51. Za armiranobetonske ploče iz člana 10. tač. 1. i 2. ovog pravilnika m.oraju
se odrediti svi naponi zatezanja koji na.stajn nsicd opterećenja (osnovnih, dopunskih i
naročitih) od skupljanja betona, od tečenja betona., kao i od dejstva sprexanja.

Maksim-aliie vrednosti za najnepovoljniju kombinaciju svih uiicaja moraju biti manje ođ

dopuštenih napona odredjenih u tablici 9. pod rednim brojevima 5, 8, 9, 10, 22, 13, 15, i
16,

član 52« Armiranobetonske ploče iz člana 10. tač. 3. i 4. ovog pravilnika, mogu se
uzimati ti račun,.pod pretpostavkom ispucaJe zategnute zone betona. Ako se za dokaz
napona -ii�ima celokupni sadejstvujnci presek l�etona, naponi zatezanja mogu za najviše
100$� prelaziti dopuštene vjrednosti napona odredjenih u tablici 9. pod rednim brojevima
6, 7, 11, 13, 14. i 17. _ . .

VIII. .DOKAZ SIGURNOSTI P R O T I V KRITIČNIH*DE�

FORMACIJA

Član. 53. Za prednapregnute spregnute konstrukcije treba izvesti dokaz sigurnosti protiv
pojave pia��tičnog tečenja betona u poja-su čeličnog nosača, kao i dokaz granične jsosivosti
betona, i to za najnepovoljnije kombinacije uticaja u preseku:

1) za jednostruki uticaj od prednaprezanja, čelikom i prednaprezanja u toku montaže i'

i,6-struko opterećenje od stalnih i pokretnih opterećenja;

321
2) za statički neodrecljene nosače uzimaju se, pored toga, u obzir i statički neodređjeiie
vređnosii ođ skispljanja i tečenja betona i od iemperaturmh promena.

Pri izračunavanju opterećenja prema odredbama stava 1. ovog člana, naponi u čeliku ne
smeju da prelate granicu razvlačei�ja, a naponi u betoini moiaju biti manji ili najmanje
jednaki 0,55 gde je 0k - čvrstoća kocke ivice 20 cm starosti ođ 28 dana.

IX. DOKAZ STABILNOSTI ČELIČNOG NOSAČA

Ć l a u 54. Za na.jn epovoljnljc stanje opterećenja i �a monta�-no stanje čeličnih đelova,

mora se izvesti doka.z stabilnosti prema odgovarajućim tehničkim propisima noseće
'
čelične konstrukcije.

X. OBEZBEDJENJE SPREZANJA

C l a n 55. Sredstva za spremanje dinienxionisu se i rasporedjuju tako da mogu preuzeti sile

smicanja od osnovnih i dopunskih opterećenja, i to u različitim vremenski najnepovoljnijim,
kombinacijama.

Ako na spregnuti presek dcjstvnje manje od 80% stalnog opterećenja, pri proračunu sred¬
stava za sprezanje, pored defa stalnog opterećenja koji dejstvuje na spregnuti nosač, naima
se u račun još najmanje polovina dcla stalnog opterećenja koje dejstvuje samo na čelični
nosač.

Č l a n 50, Prilikom kombinacije si!a smicanja zn. dimengionisanje sredstava zn. spresaajes
osim. za železuičke mo&iove, dopuštene su olakšice pri tizimaiijn w račun temperatiirnili,
razlika, .prema odredba.ma člana 50. stav 2, ovog pravilnika.

Č l a n 57« Prirod no prianjanje i/.medja betonske ploče i gornje površine čeiičitog aosača
ne uzima se n račn.n za obezbedjcnje sprez�anja.

ČUm 58. Sile smicanja nasi.ale nslod tetnperaturnili razlika (hladnija betonska ploča i
skupljanje betona i eventualnog prednaprezanja betonske ploče, dejstvuju na krajevima
nosača i uopšte sn suprotnog smera od sila smicanja usled spoljnjeg opterećenja,

Ako nije izvršen tačan proračun za raspored sila smicanja is stava L ovog člana, može
se usvojiti ironglasti dijagrain, sa osnovom jednakom računskoj širini betonske ploče bx-i
maksim.alnom ordinatoni nad osloncem. Maksimalna ordinata nad osloncem ©đređjuje se
pod uslovora da je povr.sina dijagrama jednaka zbiru sila smicanja. Pojedinačno sredstvo-
ža sprezanje opterećuje sila smicanja odredjena pripadajućom površinom dijagrama (slika
11).

322
 Si. 11 SI. 12

Na krajevima nosača uxima se u raćuii i dijagram sila. smicanja od stalnog opterećeiijaj a

od pokretnog opterećenja samo ako đejstvoje nepovoljno.

Č l a n 59, Za ođredjiVanje pritiska betona na čeonu površinu možđanika ušima se u raČHM

samo sila smicanJa""koja se prenosi mozđanicima, a zanemarnje se postojeći pođiižni napon
u presekii ploče. ;

Sila smicanja koja otpada na jedan moždanik ne srne, na dodirnoj površini moldanika sa
betonom ijsazvati napone veće od dopuštenih. Dopušteni' napon za takav slučaj debija se
ako se vređn�i �apoiia odredjeiiih u tablici 9 pod rednim brojem 21 pomnože koefeijen-
�F'zfFi gđe je Fi površina možđanika preko koje se prenosi sila smicanja, a
-
'
F2 podeona površina (slika 12).

Za ploče bez viita F2 — 2d�� a sa ploče sa vutom iznad čeličnog nosača F2 — 5o • sIs >

Pd proračiinn površina F25 širina i visina te površine ne smeju biti veće od petostrake
veličine odgovarajućih dimenzija x>ovršine Fi.

Dopušteni naponi sračunati po odredbama ovog člana ne smeju biti veći ođ 0,50 pk'

Čtei 00« Ako je n betonu postignuto samo delimično prednapreganje, moraju iziiiedjn
gornje ivice čeličnog nosača i gornje ivice betonske ploče pređviđeti kose msengije aa preus-
imanje glavnih kosili n<apona satezanja.

Či aii 61� Pri proračunavanju priključnog šava možđanika uzima se u obair sila raiicanja i
moment prevrtanja, a pri proračunavanju priključnog stava možđanika sa ankeroro. ugima
se 11 ob�ir i sila zatezanja u ankeru.

Član 62« Rastojanje moždanika odredjnje se tako da se u betoH«, duž spoljnjili koniiira
reda možđanika (kod ploča sa vutama u najmanjim presecima uz moždanike), ne stvaraju
površine smicanja,

Pritisak betona na čeonii površinu krutili možda?iika uzima se kao jednako podeljen.

323
Dopušteni p ritisak betona na čeonu povvAinu uia.nje 1\rutih m o ž d a n i k a (od prolUisanog
čelika i sL) s m a n j u j e se sr az mer no elastičnosti pojedinih delova XTioždanika.

Član 63a Dužina prianjanja ankera mora najmanje iznositi 30 d, gde je d prečnik okrnglog
čelika. Na kraju ankera mova se izvesti kiika koja se ne lačiina u dužinu prianjanja.

Č laB 64. Ako su ankeri izvedeni u obliku omče, mora se proveriti pritisak na beton po
omotaču omče.

Član 65. P ri|isto vre meno j upotrebi inoždanika i kosih ankera� preiizeta sila smicanja
određjuje se izfjazom:
i
' i'1 "f*
dop
—
�bdop / i • O adc-p ' �'2

\
gde je;

ii - koeficijent koji za kuke iznosi 0,5 a za omče 0,7;

Fi radn a čeona površina moždanika;
F2 " presek a.nkera koji se na,laze n području jednog moždanika;
o-hdop dopušteni pritisak betona na čeonu površinu moždanika;
cfadop "1 dopnšieni nnpon za ankere.
{
i

Ako se�sprezanje obezbedjuje pntern kosih ankera, sila zatezanja u ankeru određjuje se
izrazom:

op (fa dop ° i* a

gde je Fa površina preseka ankera.

Član 66» Dopušte na sila smicanja, pri upotrebi čepova, odredjuje se ispitivanjero. aasmku
vrstu čepova pojedinačno.

XI. U B E T O N I R A N I ČELIČNI NOSAČI U SPREG-NIJ-

TIM KONSTRUKCIJAMA

ČSan 67. Odredbe ovog pravilnika primenjuju se i Ba konstiiikcije sa iibetoiiiraBim

čeličnim nosačima, ako su ti nosači prekriveni dovoljno debelom pritisnutom »oaom betona
i sa xijoin sigurno veza.ni protiv smicanja, pri čemu se uzima u račun ispucala s�ategniita
zona beto na (slika 13).

Kod žeiezničkih mostova ne uzima se u obzir sadejstvo b eto na i čeličnili nosača, i smatra
se da čelični nosači preuzimaju celokupno opterećenje,

324
 Si. IS

član 680 Ako su donji pojasevi nosača ubetouirarii, debljina betona koji pokriva nosač sa.
donje strane mora iznositi najii�anje 4 cm, a za mostove izna/d zeiexiuckiK p n i g a sa parn im
pogonom ~ najmanje 6 cni

Beton koji obavija čelični nosač mora se sa njim povezati dovoljnom količinom armatu re ,
koja treba da je gusta, da dobro obavija čelični nosač i da je rasporedjena tako da učestvuje
u prensimanjii sila amicavija izmedju pritisrmte i zategnute gone.
j
Ogradjivanje betona, a naročito ispunjavanje prostora ispod fianši nosača, treba obezbediti
brižljivim vibriranjem betona,

XII. PIIELAZNA.....ZAVRŠNA ODREDBA

Član 69� Odredbe ovog pfavilnika primenjivaće se pri izvodjenju spregnutih konstrukcija
Ra objektima čija ce izgradnja otpočeti posle 31. avgnsta 1970. godine.

Ć l a i i 70« Ovaj pravilnik stupa na siia.gu ossuog dana od dana objavljivanja u "S lu žbeno m
iistii S FR J ".

325
PRILOG B'R. 2

SPREGNUTE GRADJEVINSKE
KONSTRUKCIJE
NACRT ZA STANDARD JUS. U. ZL 010.
1988. GOD.
1 SPREGNUTE GRABJEVINSKE
KONSTRUKCIJE (COMPOSITE STEEL AND
CONCRETE STRUCTURES) Nacrt z a : s t a n d a r d
JUS.U.Zl.OlO. 1988.

i
t. Predmet standarda područje primjene
2, Definicije i simhoU
3. Dokaz sigurnosti
4' Mjemđame veličine
S. Osiguranje protiv smicanja
6. Spregnute ploče
7. Pritisnuti spregnuti stupovi
8. Ostale odredbe
Prilog A - Provjera spregnutog nosača

1. Pre dm et standarda i područje primjene

Ovim fm st&ndarđoEi utvrdjisjii metode proračuna za dokaa sigurnosti i poravik koEstris-

isanja i izvodjenja za sve spregnute konstrukcije čelik-betoii. Materijali za izradu spregnu-
tik koasfcrukcija ©dgomrajii galitjevlma danim u sada.$njim JugorfoveiiskiHi standardiisia
ga betonske, deličnej pr€dna|>regii«te konstrukcije i hladno oblikovanje profile.

Ovaj standard odnosi se na spregnute gradjevinske koEstmkcije čelik-betott .ks.p. Ito m

spregnuti aosjiči} spreg�iiite ploče i spregnuti stupovi u kojima je odnos gvakog dđ demeiiala,
spregawic koBstrEkcije takav da može djelovati kao samostaIa.n' elemeEL

2� Definicije i osiiake

2J. De liiiic ij e

Navedeni termini u smislu ovog standarda '/,nače sljedeće:

329
2J.1 Sp rez (nije

- osiguranje zajedničkog rađa betonskih i čeliGnili elemenata pod

djelovanjem momenta
savijanja, iizdtižne i poprečne sile. Sprežanje se redovito osigurava s pomoću možđamka.

2 . 1. 2 Kruio spr-ezanje

- redovito nepopustljiv spoj izmedju betona i čelifci ili je popuštanje tako malo da praktički
ne utječe na raspored napona u s{)regniitom presjeku.

Ž.l.S Elastičn o sprczanje

- spsezanje kod
kojega je omogućeno elastično poraicaiije izmedju spregnutih elemenata.

2.L� P rek inu to sprezav.je

* *
. > •

- na dijelovima nosača izostavljena sredstva za sprezanje, ali je ploča izvedena bez prekida.
••i • • • •

2,L5 P o t p u n o sprezatije

~ osiguranje sprezanja pod djelovanjem svih vrsta opterećenja i utjecaja uključujući i

vlastitu težinu čeličnili elemenata.

2,1,6 D jelo m ič n o sprczanje

- osiguranje sprezanja samo pod'djelovanjem

pokretnog opterećenja i jednog dijela sšalilGg
opterećenja.

2.1.7 S p re za n j t hez raoždaniha

- sprezanje kod kojega se smicanje prenosi trenjem ili posebnim sidrenjem. Prionljivast
izmedju beton a i čelika može se koristiti samo pri spregnutim stupovima (kada je napon.
smicanja kod obložeinh betonom 'r« < 0,6N/mm� ili kod šupljili < 0,4N/mm�) i pri
spregnutim pločama posebnim oblikom profila prema t. ,6.2.

330
Ž.L8 Granično sianje nosivosti krajnje granično stanje

" granično stanje u

kojem spregnuta konstnikcšjaiii njeni dijelovi mogu izdržati maksimalna
djelovanja, Psotiv dosizanja graničnog stanja konstrukcija se osigurava faktorom sigurnosti
1-

2J.9 Granično sianje upoirebijivosii

- granično etaiije koje odgovara mogućnostima normalnog korištenja konstrukcije. Osnovni

je kriterij upotrebljivosti osiguranje elastičnog ponašanja konstrukcije u svim fazama ek¬
sploatacije, 8 isto dobnim ograničenjem deformacija i pukotina u betonskoj ploči.

2«2 Oznake

Navedene oznake upotrijebljene u ovom standardu znače sljedeće:

a) Latinična velika slova

Aa�Ak " površina čeličnog odnosno betonskog dijela presjeka

Afs - površina armaiure betonskog dijela presjeka
Ea - modul elastičnosti čelika
Eb - modul elastičnosti betona
E13& - efektivm modul elastičnosti betona
FiyF2"' mjerodavne kombinacije opterećenja, grupe sila koje istodobno djeluju
G - stalno djelovanje (opterećenje) �
Ls - mjerodavna širina površine smicanja
Mp - moment pune plastifskacije presjeka, s neoslabljenom pločom
Mpi " moment pune plastifikacije spregnutog presjeka
NcrfF�" Eulerova kritična sila :
Npi - sila plastifikacije spregnutog stupa
Npi,a " sila plastifikacije čeličnog dijela spregiui tog presjeka
- sila plastifikacije betonskog dijela spregnutog stupa

Npi s -• sila plastinkadje armature presjeka spregnutog stupa

Nti - granično stanje nosivosti ceniricno pritisnulih spregnutih stupova
Qi " promjenljivo mjerodavno djelovanje
Q2 do Qn "■ ostala promjenljiva djelovanja
R - otpornost, otpor konstrukcije
Rx) - granična nosivost moždanika

331
 " granična nosivost iiioždanika u elastičnoj analizi

Ru - granična sila smicanja u pravcu čeličnog nosača

-/ Va n js k i utjecaji n a -k o n s t ru k ci ji

We. - o i p o n i i inonienat u elastičnoj analizi

b) L a t i ničn a mala slova

be " efektivna (sudjcltijiića) širina širokog pojasa spregnutog nosača

I ~ ra�spon nosača, r<Lspon ploče

e - ekscentricitct

Co - početni ekscentritet

n ~ odnos m o d u l a elastičnosti čelika i betona

n - broj presjeka arinat.uve

c) Grčka rnala slova

- koeficijent raspodjele mo me n t a

Pb2s " čvrstoća p>ri tlaku betonske kocke od 20 cr« poslije 28 dana (ma rk a b e to na )

I�Rb ~ računska ot po rnost betona

- granica p o p uš ta n ja čelika u spregnutom nosaču

l�sv - granica p o p uš ta n ja a rma t u re betonskog dijela presjeka,

7 - globalni f a k t o r sigurnosti

6 - deformacija, ugib

iSa •" deformacija zbog stezanja betona

'H " koeficijent spregiuitog stupa

A - koeficijent relativne vi tk osti

" vi t k ost i?,bočavarija

\p

ffu ™ zatezna čvrstoća čeličnog ma t e ri jal a

(Tv - granica razvlačenja čeličnog ma t e ri ja l a

Tv - napon smicanja

(pt "■ koeficijent pnzanja btjiona,

332
3« Dokaz sigurnosti

3,1 Otpor konstrukcije

Otpor konstrukcije mora zadovoljiti

R> y • S

gdje je:

II - otpor konstrukcije koji se izražava preko pvesječnih sila nosivosti (Mjv, Qn i

7 - globalni faktor sigurnosti
S - varajski utjecaji igraženi preko Mx, Qx i Nx od iiormativnoga eksploatacijskog opte¬
rećenja,

3«2 Faktor s i g u r n o s t i - y

7 = 1,6 ža granično stanje nosivosti (krajnje granično stanje)

7 — 1,0 ga granično stanje upotrebljivosti.
Za pojedine osjetljive konstrukcije kao što su, željeznički mostovi, tornjevi, viseće kon¬
strukcije i sL može se uzeti veći faktor sigurnosti, što treba posebno istaknuti u tehničkoj
đokurrjentaciji.

Za pojedine kombinacije opterećenja, djelovanje na konstrukciju reducira se kako slijedi:

Fi y(G -f Qi) 1. kombinacija opterećenja

™
F2 7[0 + 0, 9Qi + 0, 7{Q2 + Q� + Qn)] 2. kombinacija opterećenja
gde je;

F15-F2 - mjerodavne kombinacije vanjskog djelovanja (uzima se nepovoljnija)

G ~ stalno djelovanje
Qi " promjenljivo mjerodavno djelovanje za ispiti vani konstrukcijski element. Za mostove
su to npr. sva propisana promjenljiva opterećenja

Q2 do Qn • ostala moguća prosnjenljiva djelovanja

7 ~ faktor sigurnosti (7 ™ 1,6, odnosno 7 1).

S.3 G r a n i č n o staiijo nosivosti

Za granično stanje nosivosti (krajnje granično stanje) otpor: konstrukcije R definira se

zavisno od klase poprečnog presjeka (t. 4.2). Za poprečne presjeke klasa 1. i 2, o tp o r
konstrukcije definira se rasporedom najM>!ia u poprečnom presjeku po teoriji plastičnosti.

333
Za poprečne presjeke klasa 3. i 4, o t p o r se definira po teoriji elastičnosti d o s t i g n u t i m
gr aničnim n a p o n i m a na jednom od r ub o v a konstrukcije. Za vitke lokalne ele me nte (kla�a
4) rubni granični nap o n ovisi o vitkosti izb o čavanj a \p.

ZA Granično stanje iipotveb\jivosti

O t p o r konstnikcije R za granično sla nj e np o lreb lj ivo s ti defmira se za sve klase p o p reč no g

presjeka rasp oredo m na.pona po teoriji elastičnosti, s tim d a n a p o n r8.a ka ra kt eri st ič n i m
r u b o v i ma xnoze dostignnti vrijednost nosivosti ili stabilnosti.

Za dostizanje graničnih rubni]} n ap o na u z i m a se n obzir prelaganje od u t j e c a j a steza.nja i

p u z a n j a b eto na. Ograničenje defor macija i vibracija za u p o t r e b n a o p te reće nj a (7 = 1,0)
vrši se elastičnom an a,! i zoni. '

Mj ero d avne veličine za utjecaje stezanj a i p u z a n j a b e t o n a Cs i u z i ma j u se prema pravil-

i\ik\i za b eto n i ar mirani beton. Utj ecaj nenj ed n ače ni h t e mp e r a t u r n i l i p r o m j e n a u z i m a se
kao kratkotrajn.o djelovanje koje ovisi o namj.eni konstrukcije.

4. Mjerodavne veličine

4 ,1 Efektivne širine

U p ro račun otpor no sti pr ema metodi elastičnosi, k

U p roračunu o tp o r no sti prema meto d i ela.?tičnosti, k o mp o n e n t e b e t o n a p revo d e se na

™
.svojstva čelika preko o dno sa mo d ula elastično sti n Ea/£b-

U elastičnoj analizi, široki poja.sovi no sača uvo d e se u p roračun svojom e fe ktiv no m širino m
be � 0-h. Efektivna je širina funkcija geo metrije nosača, ležišnili uvj et a i v rste o p terećenj a,
a d už raspo na nosača mijenja se p r e m a shemi n a slici 1.

Slika 1,

Ako ne ma točnijih p o d ataka, b ezd imenzio nalni faktor uzi ma se iz d i j a g r a m a s a slike 2.

ili p re ma slijedećim izrazima:

334
 l+6C6/I.7) + ]r6(6/I,e)�

,(0,55 + 0, 0 2 5J. ,/6 ) -ft

2.0 20.0
1 50.0 100.0
.
:l, . _ / �s-h
0
-7"

1
/
0.5
/ m!
y
/
/

o.oli i Lg /t>
Slika 2.

Mjerodavne d u ži n e ploče p r e d s t a vl j a j u r a z m a k izmedju i nfi eksijskili točaka Bosača

se aproksimativno u zi m a preiria slici 3.

-9 fJQ. : Lg sa : I9 sa i?,

;
o.«st.t ! o.isu.r •3«®P0.Pl
12 �

S l i k a 3.

Za koiizolxii d i o k o n t i n u i r a n o g nosača kada L3 nije veće od 0, vr i j e d i L�. i �2 kao n a

Kod pune iiklještenosii konzole na ležaju m j e r o d a vn o je 2X3 i /�o-

5ti, nosača, e f e k t i v n a je š ir i n a veća i može se uzeti he, ~ L/6 < b,

nosača. E f e k t i v n a š i ri n a n.poprečnom presjeku označena je na slici 4,
š i r i n a ploče, a 6,,, dio koji se ne l e dn ci r a .

S l i k a Jt
Pri određjivanjij sila u statički neoclrcdjeuim konstrukcijama proračun krutosti sprovodi se
uz pretpostavku neraspucale površine betona, ali bez armatu re, na prosječnoj efektivnoj
širini u rasponu.
Za granično stanje nosivosti mora se nzefi u obzir elastična preraspodjela mo menata
imajući pritom na umu i raspucala betonsku ploču u zategnuto m pojasu nosača, koja se
predvidja. na najviše 15% dužine laspona kontinuiranog nosača od ležaja na obje strane,

Za presjeke klase 1. dozvoljena je plastična preraspodjela momenta, s tim da se rnomewl

nad ležištem mož.e smanjiti najviše do 30% \i odnosu prema pretpostavljenorrž neraspucalom
b eto n u u elaijtičnoj analizi.

Granično stanje upotrebljivosti računa se s neraspucalora gatežučom sonom betona bess

preraspodjele momenta, bez obzira na to što se ispucali beton ne uzima u obzir u proMČunu
otpornosti.

Za oba granična stanja, presjeci betona koji ni.su prednapregnuii izostavljaju se iz proračuna
otpornosti u zategnutim zonama.

4,2 Klasifikacija p o p re č ni h prcsjol<i\

Poprečni se presjeci dijele u četiri klase, imajiia na umu ograničen rotiicijski kapacitel
spregraitog presjeka, lokalno izbočavanje čelika iU drobljenje betona.

- Klasi'L pcipa-dajm presjeci koji

mogu razviti punu pUističnu deformaciji� i imaju rotacijski
kapacitet koji omogućuje preraspodjelu momenata.

Klasi 2. pripa daju presjeci koji mogu razviti punu plastičnu deformaciju, ali ii® je
rotacijski kapacitet smanjen pa zato nije osigurana preraspodjela momeEata savijanja,

-• Klasi 3. pripadaju presjeci u kojima je dozvoljeno dostizanje granice popuštanja samo

na' rubovima odnosno svi prisutni dijelovi presjeka mogu se aktivirati bes redukcije.

- Klasi 4. pripadaju presjeci koji se ne mogu svrstati iž nelcii od navedenili Masa. To

su prirajerice vitki čelični dijelovi presjeka, zatim oscilatorno n ap rezal i i bI,, n kojima se
ne dopušta dostizanje granice popuštanja. Najveći odaos h/t jsa pojedine Mase poprečmik
presjeka spregnutih nosača (greda) naveden je u tablici L

336
Tablica i,

4.3 Granični napoui 1 đcformacifo

Spregnuti se presjeci proračunavaju sa slijedećim graničnim veličirtama:

1) Granični iiaposi u betonu za granično stanje nosivosti s p ravo ku tnom raspodjelom i
intenzitetom — 0 , 6 - /?658.
2) Ilubni napon u betoiui s elastičnom analizom i 0,6
3) Granični napon u armaturi be tona s granicom popuštanja
4) Granični napon u čeličnom dijelu presjeka s granicom popuštMija 0sa-
5) Granični napon za vitke dijelove čeličnog presjeka (klasa 4.) odgovara graničnoj nosivosti
za stabilnost (Tu.
6) Rotacija presjeka ograničena je rubnom deformacijom, pod pretpostavko m ravnog pres¬
jeka poslije savijanja. Pritom je u betonu dozvoljeno £max — 3'j5�/oo, n armatu ri i spoju
čeličnog nosača s betonom Smax < 5,0°/oo dok u čeličnom dijelu nosača udaljenom od
betona deformacija nema ograničenja.

337
5. Osiguranje protiv smicanja

6.1 Betonske |">loče ili spa-egniite međjul�itne-ploče 1 ploče koluikii spojene su

čeličnim nosačem s pomoću aioždaiiika

Za osiguranje moguće prerai�podjele inoiiiena.ta duž rasp o n a redovito se upotrebljavaju

vitki moždaiiici. Suucanje ploče i nosača računa se za oba granična stanja s
prosječnom siidjelnjućon'i (efektivnom) širinom po cijelom rasp onu koja inače vrijedi za
upotrebno granično stanje (nera-spncana ploča, bez armature).

5.2 Granična nosivost vitklii moždanlka u obliku vayka s glavom (šep o vi)
dobiva se Iz formule:

■ ■ . '- .
Ji/? 0, 25 " ■/?fa28 < "0, 7�'■ (7u
• �

gdje je; „
- " '
Eh rriiodiil elastičnosti betona n.N./mni�
■'
/?b28 - definirana marka betona, u njutnima po kvad ratno m milimetru
fju satezn a čvrstoća čeličnog materijala moždanika, u n j u t n i ma po�kvadratijom milimetru
-
d - promjer valjka (moždanika), u milimetrima. i

Formula se primjenjuje u slučajevima kada je odnos

' vjsine i promjera valjka h/d veći od
■ '
4. :"■■■' -

N a osnovu rezultata ispiliva.nja mogu se prirnjenjivati i druge viste-možđamka.

5®S Granična otpornost- krutih moždanika x>5�'«J'��čunava se iz fo rmu las

i?,x> =■- A i -t] ■ I�Rh

f! — yj< 3, pRh = 0, 6 ■ fes

gdje je: . , ; .
A-t " čelična površina moždanika
Aq - površina rasprostiranja pod nagibom 1:5, a najviše do slijedećeg rnoždanika;(»lika 5)
■' računska otpornost betona.

D o d a t n a nosivost žbog zatvorenih petlja ili drugih, oblika sidrenja krutih moždanika može
se �ivesti ii račun prema podacima iz literature.

Priključak krutog moždanika mora se osigurati protiv smicanja i mo me n ta savijanja.

338
 \

Slika 5,

6»4 Za granično stanje upotr<)byiv{}riti ili -ih granično stauje nosivosti,',

kada. je mjerodavna elastična analiza, jjosivost moždanika reducira se iia elastično pona¬
šanje s pomoću izraza Rd'e 0,6 ■ Ud-

5»5 Uzdu žni posinik u b e t o n s k o j ploči

osigurava se minimaliso potrebnom po)M'ečnon\ arniatm'om u ravninama po-smika a-a, b-b,

C-C; prema slici 6.

SI ika ().

> .11 L.

■ ■ ■ ■ � .
gdje je:
qp posmična sila po jediiiici dužine nosa.ča abog vanjskog djelovanja za odgovarajuće
-
gianičjio stanje \i mjerodavni ni posni ičkim ravninama a-a, b-b, c-c, ir njuininia; po milimetru

K\ - prosječna posmična čvrstoća betona n)ože se uzeti sa 0,9 N/mrn�

X,« - mjerodavna širina površine posrnika n milimetrima fhv ~ granica p opu štan ja armature,
u njutniina po kvadratnom milinsetru As - površina armature po jedinici dužine nosača
u ispitnim presjecima a.-a, b-b, c-c u - broj presjeka armature ispitnim posrničnirn ravn-
inajna. Za osiguranje po-smika mogu se primjenjivati i drugi postupci koji su na osnovi
ispitivanja dokazani.

339
5�6 Pravila xa Izvocijciije osnovnih vrsta moždanika su sljedeća
- sloj betona iznad i sa strane ne smije biti manji od 50 mm,
- razmak krutib iiioždanika najviše 600 mm-ili 4 debljine ploče,
- nosivost grupiranih moždanika s većim razmacima mora se posebno dokazati,
~ razmak izmedjii šava moždanika i ru b a pojasa čeličnog nosača ne sraije biti manji
od 20 mm,
~ razmak valjkastih moždanika u smjeru posmika ne smije biti manji od 5 d, a u pravcu
upravnom na smjer smicaiija 4 d, gdje je d promjer moždanika,
" odnos promjera d valjkastog moždanika i debljine t pojasa čeličnog nosača na koji
se moždanik zavaruje ograničava se na:
a) za zategnuti pojas čeličnog nosača dji < 1, 5 b) za pritisnuti pojas čeličnog nosača
đlt<2,h.

Slika 7.

6. S p r e g n u t e ploče

'Opceodrođbo

Pod spregnutim pločama razumijevaju se armiranobetonske ploče izlivene preko bladno

oblikovanih profiliranih Umova s kojima, poslije očvršćavanja betona a s pomoću posebnih
sredstava sprezanja, čine spregnutu konstrukciju (slika 8).

Ove vrste spregnutih konstrukcija koriste se za pretežno statička opterećenja (npr. medju-
katne konstrukcije u visokogradnji). Pri jače izraženim dinamičkim efektima, spregnute sc
plo�re primjeEjuju pod uvjetom d a se osigura efikasno sprezanje izmedju betonskih ploča i
limova, i aa dinamičko opterećenje.

h obzirom na jačinu razlikuje se: p o tp u n a i djelomična

posmična veza izmedja ploče i lima,
Kad a je posmična veza. toliko jaka da omogućuje pojavu momenta
pune pla�stiflkacije, o n d a
je to potpun a veza; u suprotnom veza je djelomična.

340
C>«2 Osiguranje spremanja

Spremanje betonske ploče i profiliranog linia osigurava se jednim ili § više načina prikajsamli
na slici 8:

a) oblikom .profila - prirodno prianjanje,

b) mehaničkim sredstvima - razna, ispupčenja, uchibljenja i perforacije \i celicBom Emu
ili sidresii elementi zavareni za čelični liin,

c) čeličnim sidreiijem,

P rirodno p n a n ja n je može se nzeii 11 obzir samo pri nekijn oblicima limova (slika, 8.a).
Računska otpornost takve veze odredjiije se ispitivanjem na modelima u prirodnoj veličini.

Računska otpornost sprezanja, ,poslignutim nielianičkirn sredstvima, odredjuje se ispiti¬

vanjem n a modelima u prirodnoj veličini iii račnnskim putem, uzimanjem u ob?:ir potreb¬
nih p a r a me t a r a koji su odredjeni prethodnim posebnim ispitivanjima. Čel«o sidre�nje

341
 si
omogiićisje spregnuto djelovanje kod svih tipova limova. Kod prosto položenih ploča
Ko
drenje Je potrebno isisad oba ležaja, kod koiUinuiranih ploča iznad svakog ležaja.
limova kod 'kojih postoji sigurno prianjanje, sidrenje treba predvidjeti samo iznad kTajnji
limu n a p o j e
ležaja. Čelno sidrenje diirien�ionira se na silu koja uzroki�je u profiliranom
na granici razvlačenja materijala:

Z � <T,j ' Fi

gdje je: o« - granica razvlačenje niaterijala lirna

Fi - cjelokupni presjek lima.

6.3 Matorijaii

(>~SJ Hladno oblikovani čelični lim

taKvIačestija
Mat<?rijal koji &e i�edovito, upotrebljava je čelični inn s minimakiom granicom
- 240 N/aim . Debljina limova ne mora biti manja od 0j75 hiib, a. širiita korita 60 Jic
80
mao ja od oO mm. Kada se u korilo postavljaju moždanici, visina hi nc treba prelaziti
mm (slika 9).

SUku 9.
Hladno oblikovani (profilirani) limovij redovito sb 'zaštićeni protiv ciričamjem.�

'6.3.2 Bei on

■Beioii mora odgovarati propisima beton i armirani beton. Korištenje lakih b e t o n a

dozvoljeno je. pod uvjetom dk je njegov litjecaj rta čvrstoću posmične veze ođredjeB odgo¬
vara jućiin ispi ti vanji rn a.

342
6.3.S Armatura

Armatura moi'a o d go var ali pr opisima za b eto n i arswirasii boston.

6.4. .Konsfcriikcijsko pojedinosti

Đa bi se lisnovi za vrijeme beionivanja održali \\ s t a b i l n o m p o lo ž aj u i d a bi niogU imati

funkcije liorixorita.lnili sj>regova, r azma k s red st av a za pričvršćivanje limova na potkon*
strnkcij u ne s mij e bili manji od 500 m m, a isto vrijedi i za med j u so b no sp ajanj e limova.
M i n i m a l n a je d u ž i n a ležišta limova na k r a j e v i m a 40 m m , a n a sred nj im osloncima 50 mm.

'
Cj elo knp iia d e b lj i n a b eto nske ploče hp ne mo ra biti m a n j a od 100 m m (slilca 9), a debljina
betona i z n a d r e b a r a l ima hi� ne m a n j a od 50 mm.

Armatura u s p r e g n u t i m pločama p rimj enj uje se:

a) ka.o r a zd j el na a r m a t u r a u zo na ma ko nceoiriranib ili linijskih o p terećenj a i na mjes¬

tima o tvo r a;
- h) kao s t a t i č k a armai\u-a u z o n a ma negati vn ih momenata i z n a d potpora ko ntinnifanih
' '
ploča;
j
ic) za p o b o lj šanj e o tpo rno sti od požara;
' �
d) za o sigur anj e po&mične veze ako je z a v a r e n a n a čelični lim.

Armatura za raspro5>tiranje koncejitriranih i linijskih o p t e r e ć e n j a o b ično ,se polaže preko

r e b a r a limova,

0«5 Opterećenje.

B o k b e t o n s k a p loča ne očvrsne, Umovi sKrže kao o p l a t a i e ve n t ua l no kao stabilizacijski

ele me n t i 'd o nj e konstr ukcije (npr. o sig uranj e'b o čno g iz vij a nj a čeličnih nosača,� ka,o horiKcm-
talni sprego vi i t đ . ) , p a osim nor malnih o p te reć enj a primaju i o p terećenj a pri" gradnji ođ
rad n e s nage i o p r e m e za betoniranje, uključujući i ud ar ne i vibracijske sile.

K a o dodatno o p ter ećenje pri gradnji, uzeti u p r o rač u n « r a v n o mj e r n o raspodijeljeno opte¬

rećenje li izno su 1,5 kN/m�, a za raspone veće od 3 m i a l t e r n a t i v n o linijsko o p terećenje
od 2 kN/m, p ar a le l no s nosivim g red a ma, na m j e s t i m a gdje ixaziva najveće mo m e n t e
s a v i j a nj a i/ili po smika. U slučaju mo gućno sti povećanili u d a r a ili gomila,nja svježeg be-
fcottši-, om o p t e r e ć e n j a pri gradnji t r e b a o d go v a raj uć e povećati« Ako j e psogib limova B
pođ v l a s t i t o m t ež i no m i težinom svježeg b e t o n a veći o d 20 m m , t r e b a efekat �stvaranja
b azena" (p o već a nj e debljine b eto nske ploče) o b avezno uzeti u obzir sa 0,7 8 po cijeloj
d užini r a s p o n a ,

343
 Statička analiza

Profiitrani čcJični lim kao oplata

Ako su limovi d o 'stvrđ n ja va n ja betonske ploče poduprti montažnim p otporama, to se pri

p ro raču nu u zima u obzir. Za proračun lima koristi se elastična analiza. Utjecaj izvijaitja
vitkih psitisnutik đjelova lima obuhvaćen je efektivnom širinom. Za granično stanje loma,
projektirani momenti savijanja ne sn>ijn prijeći otpornost na savijanje, ođređjenu h igrala:

gdje je: We - efektivni elajjtični momcuat o tpora - granica razvlačenja materijala lima
y " faktor sigurnosti.

Napomena: Maksimalni vertikalni posntik ne treba prijeći otpornost na posmik cebra.. D a

bi se spriječilo izbočavanje rebra lima, koncentrirane sile ili reakcije o.slooaca' ne smiju
prekoračiti lokalnu nosivost reS)ra, uzimajući n obzir interakciju momeiiita savijanja, i
poprečnih sila.

Povijanje limova pod vlastitom težinom i težinom svježeg betona (bez opterećenja pri
gradnji) ne tre b a prijeći L/150, gdje je L rn.spon iziijedju oslonaca u fazi montaže.

§.§.2 Spregnuta pioča ■

6.6.2.1 Kontinuirane ploće

B.edovito se primjenjuje anaJiza elastičnosti. Ako se ivSpncala zona u b etonu ne xidma u

obzir momesUi savijanja izijad niuiirašnjih oslonaca mogu se smanjiti do 30%, a, pozitivni
mo menti savijanja, u s�asjednim rasponima odgovarajuće povećati. Kada se koRtinuirasia
ploča p ro jek tira kao serija slobodico položenih ploča, onda txeba ixnad uniitrsiKijili oslonaca
predvidjeti a r ma tu ru pre ma točki 6,7.2.L N a tim mjestima limovi mo taju teci kon-
tiiiiiiraiio, a beton ploče ne smije biti prekinnt. Analiza s plastičnim sglobovim� može
se primijeniti samo u slučaju kada plastični zglobovi imaju dovoljnu sposobiaost rot&cij©
za prei-aspodjel« mo me nata -(k lasa !).

(>i>.2.2 Koncentrirana opterećenja

Ako na spregnutu ploču djeluje koncentrirano ili linijsko opterećenje, efektivna širima ploče
odredjnje se p re ma sljedećim obrascima (slika 10):

344
 Slika 10,

Širina rasprostiranja opterećenja na gornjem rubu Uma:

hrn - -f 2{hb + /f./).

Efektivna širina ploče:

~ za savijanje slobodno položenih ploča:

hern

- za savijanje kontinsiiranili ploča:

:iem ™ hn + J(l- *
7') 3�'

- za posmik:

gdje je:
� odstojanje koncentriranog opterećenja od bližeg iežnja
~
I raspon ploče.

Ako postoji više od jednoga koncentriranog opterećenja na promatranom rasponu I, za.

treba uzeti rastojanje od bližeg oslonca do opterećenja koje daje manju vrijednost zb. hem.'

Ako je koncentrirano ili linijsko opterećenje mjerodavno sa proračun, rasprostiranje opte¬

rećenja treba osigurati poprečnom a rmatu ro m u iznosu 2% površine presjeka betona, isna-d
rebara limova. Ova se arma tura polaže preko limova na širini jednakoj najro,anje

345
6.7 Provjera spregnutih ploča

6.7.1 Granično siaiijc loma

Otpornost spregnute ploče mora-biti dovoljna' da podiiese projektirana opterećenja i da

osigura da ne dodje do graničnog stanja na osnovi jednog od sljedećih lomova (slika. 11):

- lom ?.bog savijanja: Kritični, presjek I. Ovaj presjek može biti kritičaa u Blučaj«
potpune posmične veze;
- lom., od uzdužnog posmika: Kritični presjek II. Maksimalno
opterećenje ođredjeno
je otpornošcu veze. Lom kao posljedica djelomično posmične veze;
-- vertikalni lom od posmika u betonu: Kritični
presjek III. Ovaj će presjek biti kritičan
jedino u specijalnim slučajevima, primjerice kod ploča kratkih raspona s relativno
velikim opterećenjem.

6=7.1.1 O tp o rn ost na savijanje pri lomu

Otpornost na savijanje pri lomu svakoga poprečnog presjeka odredjuje se teorijom plasti¬
čnosti.

6.7.1.2 Uzdužni posrnik pri lomu

Maksimalno projektirani vertikalni posmik za širinu betonske ploče b Be smije prijec�i

projektiranu otpornost na posmik.

6.7.1.3 Vertikalni i probojni posmik

Potrebno je dokazati otpornost na vertikalni posmik i probojni posrnik spregnute, ploče pri
koncentriranom opterećenju.

(h7.2. Granično stanje upoirebljhiosti ■ ' -

- '
"6.7.2.1 Pukotine u betonu

Širina pukotina u područjima negativnih momenata kontinuirane ploče mo ra še provjeriti

prema Pravilniku o tehničkim normativima za beton i armirani beton.

346
Kada S€ kontinuirane ploče računaju ka.o slobodjio položene, površina poprečnog presjeka
a r ma tu r e protiv pukotina ne treba biti man ja oci 0,2% površine poprečnog presjeka betona .

5/f,2.2 Progibanje ploče

Progibanje lima zbog njegove vlastite težine i težine svježeg betona ne uzima se u obzir.

Ako Slije izveden točniji proračun, progibanje se može odrediti s pomoću sljedećih aproksi¬
• ■ ' • .
macija:

a) moment inercije uzima se kao prosjek vrijednosti za ispucani i neispucani presjek,

b) 2a beton normalne gustoće može se uzeti približno prosječna vrijednost odnosa mod¬
ula elastičnosti čelika i betona n ™ 15, i za kratkotrajno i za dugotrajno opterećenje.

6.7.3 Spregmiia pločo. kao. n o sa č u r a v n i n i .

U višekatnim zgradama spregiujt-e ploče vrše funkciju horizontaJnili spregova za priinanje

opterećenja vjetra i seizniičkili sila. U tom se slučaju spregnuta ploča s ma t r a k ru tim
ravnim betonskiin nosa.čem debljine hit. U obzr še uzima istodobno djelovanje vertikalnog
i horizontalnog opterećenja. [

6»8 Sj>rogm.itl nosač sa sprogiiiitom pločom T

Kad se spregnuta ploča sredstvima za sprezanje poveže s čeličnim nosačem, dobiva se

spregnuti nosač sa spregnutom pločom. Pri tome nastaju dva slučaja (sliJca' 12): rebra
spregnute ploče su {)ara,lclna s nosačem i rebra su okomita na nosač,

S/i'/ca 1.2.

6,8.1 Provjera spregnutog n osa ča

6,8.,LI Rebra spregnute ploče paralelna su s nosačem

IJ području pozitivnih mo menata n presjeku sndjebsju: betonska ploča, a r ma t u r a i čelični

lim. na efektivnoj širini i čeličiu nosač. U području negativnih mo menata u presjeku sud¬
jeluju: arma tu n i i čelični lim na efektivnoj širini i čelični nosač.

347
6.8.1.2 Rebra spregnute ploče okomita su na nosač

Primjenjuje se teorija ehističnosti ili plastičnosti, U području negativnih momenata «.

presjeku sudjeluje samo armatura ploče na efektivnoj širini i čelični nosač, a u području
pozitivnih momenata dio betonske ploče iznad lima, armatura na efektivnoj širini i čelični
nosač.

Kod primjene teorije elastičnosti, karakteristike presjeka odredjuju se u području pozi¬

tivnih momenata na način dat u prilogu A=L

Kod primjene teorije plastičnosti, u području pozitivnih momenata, momenat pune plas-
tifikacije i granična posmična sila približno se odredjuju na način dat u prilogu A.2.

(L8,Ž Sredstva za sprezanje

Ako se kao sredstvo sprezanja (što je uobičajeno) koriste valjkasti moždanici (čepovi) smjer
valjka ne smije biti veći od 22 mm. Čepovi moraju prelaziti gornji rub lima sa najmanje 20
mm. Na jednoiti. čeličnom nosaču po jednom rebru, ne smije biti rasporedjeno više od dva
moždanika usporedno. Za raspored moždanika vrijede odredbe prema t, 5.6, osim bočnog
pokrivanja betonom koje može biti manje. Kada su rebra spregnute ploče paralelna s
čeličnim nosačem, može se računati s punom otpornošču moždanika pod uvjetom ho/ht >
1,5 (slika 9).

Za manje odnose i a se rebra ploče prostiru poprečno na čelični nosač, otpornost čepa
h 5.5.2 treba redu ti faktorom a.

gdje je ht - cjelokupna visina čepa.

Kada sredstva za sprezanje istodobno služe i za sidrcnje ploče (vidi t. 6.2), tada ih treba
kontrolirati na rezultirajuću silu iz djelovanja n oba pravca:

gdje je:

Zi - sila na jedno sredstvo od sidrenja,

ižu,j - sila na jedno sredstvo od sprezanja izmedju spregnute ploče i čeličnog nosača.

7. P r i t i s n u t i spregnuti stupovi

7J. Opće o d r e d b e
Spregnuti se stupovi dobiju kad se šuplji profili okrugloga, kvadratitog ili pravokutnog
presjeka ispune betonom ili kad se otvoreni profil (valjani ili sastavljeni) oblože betonom
(slika 13). Kod profda ispunjenih betonom redovito se ne primjenjuje uzdužna armatura.

348
 Slika IS.

Vanjsko opterećenje mora djelovati istodobno po cijelom presjeku stupa. Takodjer mora
biti ispunjen uvjet da odnos sile plastifikacije spregnutog stup a iznosi najmanje 0,2 a
najviše 0,9.
7.2 Granična nosivost ccntrično pritisnutih s t u |> o va

Granično stanje nosivosti spregnutih stupova iznosi:

gdje je:

7i - koefidjeiit izvijanja spregnutog stupa za odgovarajuću krivulju izvijanja po stan¬

dardu JUS U.E7.081 u zavisnosti od koeficijenta relativne vitkosti A;

Npi - sila plastifikacije spregnutog stopa.

Npl 4- �pl,b + �pt.& '

■
gdje je: ,

�■pi,a - sila plastifikacije čeličnog profila spregnutog stupa i ona iznosi:

�pl,a ™ -�a * l�sa
Npi,b " plastifikacije betonskog dijela presjeka spregnutog stu p a i o n a iznosi:
' i�Rb
Npl,b ~

gdje je:

i�Rh "0,6-

349
Npi�s - sila plai�iifikadje uzdužne armature I ona iznosi:

■�plfS � -Ajs
•

Ncr,B ~ Enlenova kritična sila

Ncr,E - fk��aJa + EuJl> EJ,)

Ehe efektiviii motliii e!a.�iiČTiosii betop.a pn kratkotrajnom opiere&ajn, koji se

svrhu može uzeti sa 500 pi,2s.

Za dugotrajno'opterećenje treba uzeti n obzir utjecaj od stezanja i puzanja betona.

Kod spregnutih stupova s ubetoniranim profilom, kod kojih je

koeficijent relativne vitkosti snora ispuniti uvjet A < 2

Tablica 2.

. L o ka l n a Besi abil nost

Ako se kod spregniHih stupova ue i:žvods detaljnija analima dokaza iokalise

čeličnili profda, presjeci šupljih prolila i presjeci profila kod kojih se zabetoniraju
\ moraju ispunjavati uvjete u tabeli 2.

350
Kod spregnutih stupova, poipinto libeloiilranifn profiloiii (stupovi obloženi betonom) ne
treb a dokazivati lokahui stabilnost profila.

7�4 Povećanje nosivosti'stiix>ova zbog efekta '\)jačanjH'� b e t o n a (sprečavanje

bočnih deformacija)

Kod spregnutih stupo va iz kružnih šupljih profila ispunjenih betonom kod kojih je ispunjen
uvjet iz tabele 2. . i kod kojih je koeficijent relativne vitkosti A < 0,5, može se uzeti u obzir
povećana čvrstoća beto na zbog "obrnčnog" djelovanja kružnoga supljeg profila. U ovom
je slučaju sila piastifikadje d a la izrazom

Aa ' l�aa.L Ah '

/

gdje je:

™
/�sa,L '�2 '

0RL - računska vrijednost ja.čiiie betona, odre<ijena izrazom

■
Uhl ~ fim{l + m i ■ j�;)-

Koeficijenti ■}]i i 772 dati su u tabeli 3. za ekscentricitet e —-0,

7 a he Ia S.

■n\

0,1 3,20 0,80

0,2 1,91 0,85
0,3 0,90 0,90
0,4 0,24 0,95
0,5 0,00 1,00

Pri eksceHtricitetu 0 < e < P/8 koeficijeriti i ?;2 niogu se odrediti linearnom interpo¬
lacijom (teorija prvog reda). Za ekceriiriciiet > / ) /8 tfi ~ 0 i
e ™ 1-

7«5 GrasiiČiia nosivost stupova pritisku i sav\ |aj:ijp

Granična se nosivost redovito dokazuje prema sljedećem izrazu:

351
gdje je:

N ~ vanjska sila pritiska pomnožena globalnim faktorom sigurnosti

M ■■ moment savijanja od vanjskog opterećenja pomnožen globalnim faktorom sigurnosti

p - koeficijent raspodjele momenata prema standardu JUS U.E7.096

eo - početni ekscentricitet koji zamjenjuje ukupne iraperfekdje. Ako se drukčije ne
dokazuje, može se uzeti da je cq == 1/250 dužine štapa.
Mpi - moment pune plastifika.cije presjeka s isključenjem nosivosti b eton a u području !ža-
tezanja.

Dokaz stabilnosti stupova opterećenih na pritisak i savijanje može se sprovesti i po drugim

postupcima koji su dokay�ani ispitivanjem.

8" Ost al e odredbe

8,1 Konstrukcije koje su pronijenijivo na p r e za n e

moraju se ispitati na sigurnost protiv zamora, i to u slučaju kada definirana] naponska

razlika Aa ili At pre!aKi.20 N/mm� i kada se u vijeku konstrukcije očekuje više od 10�
broja promjena tih razlika napona. Kontrola konstrukcije na ove utjecaje vrši se prema
'
kriteriju za granično stanje upotrebljivosti.

0�snovni kriterij za analizu zamora moraju se unaprijed odrediti. P ritom se za otpornost

koriste linije Act - N definirane za pojedine kategorije zareza.

8.2 Prednaprezaiijem se u statički oeodredjeiilm korxstrukcyama

smanjuje ili izbjegava napon zatezanja u betonskom dijelu spregnutog nosača.

Prednaprezanje se obavlja kablovima, krivljenjem čeličnog nosača, denivelacijoin oslonaca

ili kombinirano.

S obzironl na karakter ove vrste opterećenja, granično stanje nosivosti analizira se Icao sa
poprečne presjeke klasa 3. ili 4, ,s uzimanjem, u obzir naponske preraspodjele od puzanja
betona.
8/i Zfi spregnutu je konstrukciju posebno značajan redoslijed izvodjenja,
tj. izrada i montaža. Cjelokupan postupak od trenutka sastavljanja čeličnog nosača do
početka korištenja konstrukcije n\ora se obvshvatiti projektsjom dokumesitarijom. Sta¬
bilnost čeličnih dijelova konstrukcije mora se osigurati u svim fazama izvodjenja, kao i
eventualno oštećenje tek očvrslog betona. Izvodjenje čeličnog dijela konstrukcije vrši se
prema sadašnjim jngosloven5j<im pravilnicima za čelične konstrukcije, a betonskog dijela
konstrukcije prema pravilnicima za beton i armirani beton te za prednapregnuti beton.

352
 ■ ■ ■ " "
Fs�iiog A ...

P ro vjera spragisutog nosača A.l Kod primjene teorije elastičnosti, karakteristike presjeka
o d red ju ja se u po4nsčjii pozitivnih momerjata kako slijedi:'
a) Slika 14j ht < 40 mm; x < ht,

Slika

N eu traln a os ieži u ploči. Karakteristike presjeka odredjuju se kao za spregnuti presjek s

mo nolitno m pločom površine b •
b) Slika IS, hi < 40 mm; 3; > h/,

Slika 15,

N eu traln a os prolazi kroz čelični presjek, Na. kavakU-�rislike presjeka, utječe ponašanje
čeličnog lima. Redovito sie uzima: d a je:

Ji (1 — " B'iomenat inercije spregnutog presjeka

rs (1 ™ ~ otpora na gornji rub ploče

SSS mo menai otpora za donji rub iiosača

gdje su J«, i momeiiat inercije, otporni inoineiii za gornji nib i otporni moment
za donji rub spregnutog preskeka s punom pločom debljine hp-,

353
c) 40 inra < h i < 75 m m Nezavisno od p o l o ž aj a rieiiiralne os�, sve k a r a k t e r i s t i k e p resj eka
ovise 0 p o na ša nj u lima. K a r a k t er i s t i k e se rnogii odrediti na način kao slučaj b).

A.2 Kod prixnjcBe teorije pkstič�isti. p o dručj u pozitivnih m o m e n a t a , moment piiBe

plastifikacije i gr aničnu posmićnii silu mo že mo približno odrediti kako slijedi:

a) Slika 16. Xp < hi,

Sltka 10.

= <■/„ ■ + h„
Mp,

™ (7,

gdje je:

Fn - presjek čelichog dijela nosa.ča

pRb '• granična nosivost b e t o n a ( 0,6 • /?628)
&v - granica razvlačenja m a t e r i j a l a nosača.

b) Slika 17. Xp >Jib

Slika 17.

Po stizanj e m o m e n t a pune plastifikacije često nije moguće zbog neđovoljiiiOg p r o s t o r a za

smještaj moždanika. Za m o m e n t puiue plastifikacije redovito se koriste fo rmule:

"Mp = 0,85 Mp

Itu ~ �Tih b
' �

gdje je: V , �
Afp mo me nt pune ph-istifikacije presjeka s ueoslabljcuo m pločom debljine hp.
-

354
%
�