જ પેશ બગદ રયા ш кш હા દક ડાયાણી

• ш кш ?
શ દકોશ એટલે માં શ દનો સં હ હોય તેવો થ
ં .
#ુજરાતી ભાષાનો સૌ(થમ શ દકોશ “નમ*કોશ” છે . -ુધારક /ુગના (ણેતા
નમ*દ0 ઈ.સ. ૧૮૭૩માં બહાર પડ6ો હતો.
ગ7ડલના મહારા8 ભગવતિસ:હ;ની દ<ઘ* >?@ટ અને ભાષા (ેમને લીધે ઈ.સ.
૧૯૨૮ થી ૧૯૫૪ -ુધીના ૨૬વષ*ની મહ0નત પછ< “ભગવદગોમંડલ” નામે નવ
ભાગમાં શ દકોશ (કટ કરવામાં આHયો માં ૨,૮૧,૩૭૭ શ દો, ૫,૪૦,૨૦૨
અથK, ૨૮,૦૦૦ Lઢ<(યોગો છે .
ઈ.સ. ૧૯૨૯માં મહાNમા ગાંધીના (ેરણાથી #ુજરાતી શ દકોશ તૈયાર કરવામાં
આHયો ને ઈ.સ. ૧૯૩૧માં અથ* સાથે (િસP કરવામાં આHયો
“સાથ*જોડણીકોશ” તર<ક0 ઓળખાય છે .
ઈ.સ. ૧૯૪૦માં Tુબ
ં ઈ સરકાર0 એવો Uક
ુ મ બહાર પડ6ો ક0 સાથ*જોડણીકોશની
જોડણીને અVુસર0 એવા જ WુXતકોને માYય WુXતકોની યાદ<માં Xથાન આપZુ.ં
સાથ* જોડણીકોશ #ુજરાત િવ[ાપીઠ ]ારા (િસP કરવામાં આવે છે .

1. શ દકોશમાં સૌ(થમ Xવરથી શL થતા શ દો આવે અને Nયાર પછ< Hયંજનથી

શL થતા શ દો આવે.

2. શ દનો (થમ અ^ર જયાર0 સમાન હોય Nયાર0 બી8 અ^રને આધાર0 અને
બીજો અ^ર સમાન હોય Nયાર0 _ી8 અ^રને આધાર0 એ જ ર<તે આગળ
(માણે શ દ `મ નa< થાય છે .

3. શ દકોશમાં ખોડા(અધ*) અ^ર વાળા શ દો હમેશા છે લે આવે છે .

દા.ત. : (૧) કeસ, fારો (૨) સૌરભ, Xપ@ટતા

www.gujmaterial.in 1
જ પેશ બગદ રયા ш кш હા દક ડાયાણી

4. Hયંજનનો `મ ગોઠવતી વખતે ^, g, _, h આ ચાર જોડા^રના `મ બરાબર

8ળવવા.

5. કોઈ પણ અ^રના આડ< ર0 ખામાં _ણ `મ હોય છે .

દા.ત. : અ – k – અ:

અ – k - અ:
ક ખ ગ ઘ ચ છ જ ઝ ટ ઠ
આ - o - આ:
ડ ઢ ણ ત થ દ ધ ન પ ફ બ
ઇ – q - ઇ:
ભ મ ય ર લ વ શ ષ સ હ ળ
ઈ - r - ઈ:
ઉ – t - ઉ:
ઊ - v - ઊ:
ઋ – ઋ - ઋ:
ક, કં, ક:, કા, કાં, કા:, ક, ક:, ક:, xુ, xું, xુ:, x,ૂ xં,ૂ xૂ:,
એ - } - એ:
xૃ, xૃં, xૃ:, ક0 , ક{, ક0:, કો, ક7, કો:, કૌ, કe, કૌ:, `, |લ,
ઐ – • - ઐ:
|વ, ^, ...........
ઓ - € - ઓ:
ઔ – ‚ - ઔ:

ઉદાહરણ :
o ƒુભ, અશોક, મલમ, ઋિષ, kબર, મંદાર, „યાન
: 7 1 4 3 2 5 6

અશોક, kબર, ઋિષ, મલમ, મંદાર, „યાન, ƒુભ

www.gujmaterial.in 2
જ પેશ બગદ રયા ш кш હા દક ડાયાણી

o Tુ…ક0લી, ખંત, ઉ[મ, Hયાજ, સરસ, hવણ

: 3 2 1 4 5 6

ઉ[મ, ખંત, Tુ…ક0લી, Hયાજ, સરસ, hવણ

o મરામત, અનામત, મો^, મીરાં, મહ0માન, મદદ

: ........ ........ ........ ........ ........ ........

....................................................................................

o દ0 ખાવ, >0ષ, †ુ‡ુપયોગ, †ુગ*િત, †ુ:ખ

: ........ ........ ........ ........ ........

..........................................................................................

o ધYય, ઘડો, ˆાસકો, ‰વજ, ધનવંતર<, ધ8

: ........ ........ ........ ........ ........ ........

.....................................................................................

o Šેક, ‹ ૃહદ, બહાર, બોકડો, બંદર, લોક

: ........ ........ ........ ........ ........ ........

.......................................................................................

o પંખો, પસાર, પીઠ<, (તાપ, પૌ‡ુષ, પંપ

: ........ ........ ........ ........ ........ ........

.......................................................................................

www.gujmaterial.in 3