Yapı Malzemeleri

BÖLÜM 7
Portland Çimentolu Beton

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc.
 Giriş
• Beton insanoğlunun ürettiği en yaygın kullanılan
malzemedir
• İnsanoğlu suyun dışında başka hiçbir malzemeyi
bu kadar yüksek oranlarda tüketmemektedir.

Yeni Doha kulesinde beton dökümü

http://www.constructionweekonline.com/article-23153-xtramix-completes-huge-concrete-pour-in-qatar/
Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 2
 Giriş
• Çok çeşitli betonlar vardır
• Portland Çimentolu Betonlar (PÇB) yaygındır
“beton” = PÇ’lu Beton
• Mühendisler doğrudan
Betonun karışım hesaplarından
Betonun en son elde edilen kalitesinden
sorumludur.

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 3
 Beton Bileşenleri
• Agregalar
İnce
İri
• Portland Çimentosu (PÇ)
• Su
• Katkılar Şekil: Hidrolik çimentolu betonun tipik bileşenleri ve
oranları. (Courtesy of NRMCA Publication Number 2PCO2, Concrete
CO2 Fact Sheet-February 2012)

Hamur= PÇ + Su
Harç = PÇ + Su + İnce agrega
Beton = PÇ + Su + İri ve ince agrega

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 4
 Betonun Avantajları
• Kolay şekil verilir

• Basınç Dayanımı yüksektir

• İşçiliği diğer yapı tiplerine nazaran daha düşüktür

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 5
 Betonun Kalitesi

İyi çimento + İyi agrega + İyi su

= İyi Beton???

-İyi bileşenlere sahip olsak da iyi bir beton

üretemeyebiliriz
-Kötü ve iyi bir betonun bileşenleri tamamen
aynıdır, aradaki fark tamamen uzmanlığa
bağlıdır
Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 6
 Betonun Kalitesi
Aşağıdakilere bağlıdır:
– Kimyasal bileşim – karıştırma
– agrega – nakil
– su – hidratasyon
– katkılar – uygulama
– oranlar – vibrasyon
– kür
Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 7
 Betonun Özelllikleri
• İyi bir betonun 3 özelliğe sahip olması beklenmektedir
İşlenebilir Taze Beton Özelliği
Yüksek dayanımlı
Sertleşmiş Beton Özelliği
Dayanıklı

Taze sertleşme Sertleşmiş

beton periyodu beton

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc.
 Beton Üretim Aşamaları
Belirli aşamalar düzenli bir sıra ile gerçekleştirilmelidir
• En son elde edilecek beton kalitesi her aşamadan etkilenir

I. Karışım hesapları (oranlar)

II. Deneme karışımı & testler
III. Harmanlama
------------------------------------------------------------süre başlar
IV. Karıştırma
V. Nakil
VI. Dökme (yerleştirme)
VII. Vibrasyon (sıkıştırma) Numune alma ve test etme
-------------------------------------------------------------priz başlangıcı
VIII. Bitirme İşlemleri
-------------------------------------------------------------priz bitişi
IX. Kür
X. Bakım
Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 9
 7.1 Beton Karışım Hesapları
(Karışım Tasarımı)
Karışımdaki bileşenlerin oranları aşağıdaki
faktörler gözönüne alınarak belirlenir:
Ekonomi
Uygulanabilirlik
Mevcut malzemelerin kullanımı
Şartların & standartların sağlanması
• Taze halde kabul edilebilir işlenebilirliğe sahip olma
• Sertleşmiş betonun kalitesi (dayanıklılık, dayanım,
görünüş)

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 10
 Çeşitli Metotlar
Projenin büyüklüğüne bağlıdır:
• Rastgele hacim metodu (1:2:3 = PÇ:kum:iri
agrega)
• Ağırlık metodu – en kolay tasarım metodu
• Hacim metodu – en doğru
• Küçük işler, kritik olmayan

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 11
 Karışım Hesabı: Hacim Metodu
1. Dayanım gereksinimleri
2. S/Ç oranının belirlenmesi
3. İri agregaların ağırlıklarının belirlenmesi
4. Hava sürükleme gereksinimleri
5. İşlenebilirlik şartları
6. Su miktarının belirlenmesi
7. Çimento miktarı gereksinimlerinin belirlenmesi
8. Katkı gerekesinimlerinin değerlendirilmesi
9. İnce agregaların ağırlıklarının belirlenmesi
10. Nem düzeltmelerinin belirlenmesi
11. Deneme karışımı
Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 12
 Beton Üretim Aşamaları
Belirli aşamalar düzenli bir sıra ile gerçekleştirilmelidir
• En son elde edilecek beton kalitesi her aşamadan etkilenir

I. Karışım hesapları (oranlar)

II. Deneme karışımı & testler Tamamlandı
III. Harmanlama
------------------------------------------------------------süre başlar
IV. Karıştırma
V. Nakil
VI. Dökme (yerleştirme)
VII. Vibrasyon (sıkıştırma)
-------------------------------------------------------------priz başlangıcı
VIII. Bitirme İşlemleri
-------------------------------------------------------------priz bitişi
IX. Kür
X. Bakım
Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 13
 7.2 PÇB’nu Karıştırma, Yerleştirme &
İşleme
İstenen miktarların harmanlanması
• Bileşenlerin kesin miktarlarının ölçümü ve miksere yerleştirme
• Ağırlıklarına göre yapılması daha doğrudur çünkü hava miktarı
bu şekilde sorun olmaz (havanın ağırlığı yoktur)
Karıştırma
• Üniform bir görünüş elde edilene kadar
• Genellikle mikserlerde (her seferinde bir defa), fakat bazen
sürekli olarak (taşıyıcı bantlar otomatik olarak bileşenleri
miksere taşır)
• Genellikle karıştırma suyun % 10’u ile başlar, daha sonra katı
malzemeler suyun % 80’i ile karıştırılır ve daha sonra kalan su
ilave edilir
Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 14
 Merkezi Beton Santralleri
Çimento siloları
Karışımdaki
malzemelerin
oranları önceden
Karıştırma belirlenmiştir
tavası

Agrega bunkerleri Mikserlere

doldurulur

Su tankları
Boşaltma oluğu

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 15
 Kayarkalıp Beton Karma Makinesi
(Yol İnşaatı)

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 16
 Mobil Santraller

• Harmanlayıcı
 Şantiyede (veya
yakınında) harmanlayıcı

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 17
 Karıştırma
• Santralde karılmış • Mikserin dönüş hızı ayrışmayı
– Beton santralinde karıştırılır önlemek için şartnamelerle
ve karıştırıcı mikserlerle iletilir sınırlandırlmıştır
(2 - 6 rpm) • Karıştırmanın başlamasından
betonun dökülmesine kadar
• Santralde kısmi karılmış
geçen süre max. 90 dakika
– Beton santrallerinde kısmi (geciktiricilerle bile)
karıştırılır ve karıştırıcı
mikserlerle iletilir (4 – 16
rpm)
• Mikserde karılmış
– Tamamen mikserlerde
karıştırılır (4 - 16 rpm)
Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 18
 Beton Üretim Aşamaları
Belirli aşamalar düzenli bir sıra ile gerçekleştirilmelidir
• En son elde edilecek beton kalitesi her aşamadan etkilenir

I. Karışım hesapları (oranlar)

II. Deneme karışımı & testler
III. Harmanlama
------------------------------------------------------------süre başlar
IV. Karıştırma
V. Nakil Tamamlandı
VI. Dökme (yerleştirme)
VII. Vibrasyon (sıkıştırma) Numune alma ve test etme

-------------------------------------------------------------priz başlangıcı
VIII. Bitirme İşlemleri
-------------------------------------------------------------priz bitişi
IX. Kür
X. Bakım
Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 19
 Numune Alma ve Test

• Numuneleri şantiyede al
• Şantiyede test
Çökme (slump)
Hava miktarı
• Daha sonra test etmek için numuneleri
hazırla
Silindirler, küpler
Kirişler

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 20
 İşlenebilirlik
• İşlenebilirlik, bir beton karışımının ne derece
 Yerleştirilebilirliği
 İşlenmesi
 Sıkıştırılması
 Bitirme işlemleri
yapılabilirliğidir
• Kuru veya katı betonların yerleştirilmesi, işlenmesi,
sıkıştırılması, bitirme işlemlerinin gerçekleştirilmesi zor
olabilir ve iyi üretilemezse sertleştiğinde dayanımı ve
dayanıklılığı yeterince iyi olmayabilir. Betonun işlenebilirliğini
ölçmek için çökme (slump) deneyi kullanılabilir.

Mamlouk/Zaniewski,
Cement ConcreteMaterials for Civil and
& Aggregates Concrete
Construction
Australia: Engineers,Basics-A Guide
Third Edition. to Concrete
Copyright Practice
© 2011 Pearson Education, Inc. 21
 İşlenebilirlik
• İşlenebilirlik aşağıdakilerden etkilenebilir:
Çimento hamurunun miktarı
(agrega ile daha fazla hamurun karıştırılması
işlenebilirliği artırır)
Agrega tane boyutu dağılımı
(iyi dağılımlı, pürüzsüz, yuvarlak agregalar
karışımın işlenebilirliğini arıtırır)

İşlenebilirlik Ölçüm Özellikleri

Taze betonun kıvamı: Kuru, plastik, akıcı

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 22
 İşlenebilirlik
• Daha işlenebilir bir karışım için:
- Daha fazla çimento hamuru ilave et
- Tane boyutu iyi dağılımlı agrega seç
- Katkı kullan
- Su ilave et

-ASLA TAZE BETONA

SU EKLEME

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 23
 Çökme (Slump) Deneyi
• İşlenebilirlik çökme deneyi ile ölçülür
Koniyi 3 katmanlı olarak doldur, her bir katmanı 25
defa şişle
Koniyi kaldır ve ilk yüksekliği ile çöktükten sonraki
yüksekliği arasındaki farkı ölç

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 24
 Çökme
Çökme; bitirme işlemleri, yerleştirme ve sıkıştırma
kolaylığıdır.
• Ayrışma veya aşırı terleme olmadan en yüksek çökme
 İri agrega tabana doğru çöker & su yüzeye çıkar
• Çökme değeri;
 katkılarla
 Yuvarlak agregalarla
artırılır.

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 25
 Çökme Deney Sonuçları (TS EN
12350-2)
Sınıf Çökme (mm)
S1 10-40
S2 50-90
S3 100-150
S4 160-210
S5 >210

•İşlenebilirliği ölçmek için Ve-be deneyi ve sıkışma

katsayısı deneyi de kullanılabilir

•KYB’da: yayılma deneyi, J-ring deneyi, L-box deneyi,

V-funnel deneyi…..
Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 26
 Taze Betonda Hava Miktarı Deneyi
• Toplam hava miktarı ölçülür (hapsedilmiş ve
sürüklenmiş)
• Yalnızca sürüklenmiş hava iyidir fakat bu deneyden
farkı ayırt edemeyiz
1) Basınç Metodu
2) Hacimsel Metot
3) Ağırlık Ölçme Metodu
4) Hava İzleme Göstergesi

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 27
 Silindirler ve Küpler (TS EN 12390-1)
a
H=2D
a
a
D

D, 100 113 150 200 250 300 a, 100 150 200 250 300
mm mm

• Genellikle;
150x300 mm standart silindir
150x150x150 mm standart küpler

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 28
 Silindirler ve Küpler

Betonu 3 aşamalı
olarak yerleştir, her bir
aşamada 25 defa
şişle
Şantiyede 24 saat
küre tabi tut
–Sıcaklık
–Nem / kireçli suda
sakla

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 29
 Beton Üretim Aşamaları
Belirli aşamalar düzenli bir sıra ile gerçekleştirilmelidir
• En son elde edilecek beton kalitesi her aşamadan etkilenir

I. Karışım hesapları (oranlar)

II. Deneme karışımı & testler
III. Harmanlama
------------------------------------------------------------süre başlar
IV. Karıştırma
V. Nakil Tamamlandı
VI. Dökme (yerleştirme)
Numune alma ve test etme
VII. Vibrasyon (sıkıştırma)
-------------------------------------------------------------priz başlangıcı
VIII. Bitirme İşlemleri
-------------------------------------------------------------priz bitişi
IX. Kür
X. Bakım
Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 30
 Betonun Yerleştirilmesi
Mikserden Transfer….

Oluk Taşıyıcı bant

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 31
 Direk olarak kalıba

Pompa

El arabası Kova

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 32
 Yerleştirme Sorunları

• Düşüş yüksekliği
< 3 ft (≈ 90 cm)
• Yatay hareket
Ayrışmayı önlemek için
sınırla
• Pompalama
Karışım tasarımını ayarla
Düşüş yüksekliğini sınırlandırmak
için tremie borusu

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 33
 Betonun Vibrasyonu
• Oturma (sıkışma)
priz başlamadan bitirilmelidir
• Elle
– tokmaklama
– bastırma
• Vibratörlerle mekanik olarak
– dahili – poker
• Bir noktada 5 sn.’den 2 dakikaya
kadar
• Tipik olarak <10 sn.
• Ayrışmadan kaçın
• Tüm derinlik boyunca
• Hala plastik olan alt katmanlara
doğru daldırılır
– Harici
• Prekast betonlar için sarsma
tablaları, silindirler
Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 34
 Beton Üretim Aşamaları
Belirli aşamalar düzenli bir sıra ile gerçekleştirilmelidir
• En son elde edilecek beton kalitesi her aşamadan etkilenir

I. Karışım hesapları (oranlar)

II. Deneme karışımı & testler
III. Harmanlama
------------------------------------------------------------süre başlar
IV. Karıştırma
V. Nakil
VI. Dökme (yerleştirme)
VII. Vibrasyon (sıkıştırma) Numune alma ve test etme
Tamamlandı
-------------------------------------------------------------priz başlangıcı
VIII. Bitirme İşlemleri
-------------------------------------------------------------priz bitişi
IX. Kür
X. Bakım
Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 35
 Beton Bitirme İşlemleri
Betonun tesviyesi ve istenen şekilde yüzey baskısı
• Priz bitmeden tamamlanmalıdır
• Günümüzde çok farklı renk ve desenlerde
mevcuttur
Baskı betonda kauçuk baskılar kullanılarak
taş, seramik vb. şekiller verilebilir.

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 36
 Mastarlama – beton istenen
seviyeye hizalanır

Perdahlama yüzeydeki
kusurları yok eder ve iri
agregaları yüzey hizalamadan
Helikopter perdah makinası sonra betona gömer.
Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 37
 Beton Üretim Aşamaları
Belirli aşamalar düzenli bir sıra ile gerçekleştirilmelidir
• En son elde edilecek beton kalitesi her aşamadan etkilenir

I. Karışım hesapları (oranlar)

II. Deneme karışımı & testler
III. Harmanlama
------------------------------------------------------------süre başlar
IV. Karıştırma
V. Nakil
VI. Dökme (yerleştirme)
VII. Vibrasyon (sıkıştırma) Numune alma ve test etme
Tamamlandı
-------------------------------------------------------------priz başlangıcı
VIII. Bitirme İşlemleri
-------------------------------------------------------------priz bitişi
IX. Kür
X. Bakım
Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 39
 7.3 Betonun Kürü
• Hidratasyonun • Kür aşağıdaki
devamı ve dayanım özellikleri etkiler:
kazanma için betona – dayanıklılık
sıcaklık ve nem – dayanım
sağlar – su-geçirimsizlik
• Kür kesilip yeniden – Aşınma direnci
başlatılırsa – Hacimsel sabitlik
hidratasyon da – Donma-çözülmeye
yeniden başlar karşı direnç
– Buz-çözücü
kimyasallara direnç
Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 40
 Basınç dayanımı, 28 gün suda kür edilmiş
Tamamen suda kür

numunenin dayanımına göre % olarak 7 günden sonra havada

3 günden sonra havada

Tamamen havada kür

Yaş, günler
PÇ’lu betonun farklı yaşlarda & kür koşullarında
basınç dayanımları
Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 41
 Kür İçin Yaklaşımlar
1. Betondaki suyun korunması
2. Yüzeyi kapatarak karma suyunun
kaçmasının önlenmesi
3. Isı & ekstra nem

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 42
 1. Yaklaşım: Suyun Korunması

• Periyodik olarak sulamak

• Aynı zamanda soğutma sağlamak

• Metotlar
gölleme: küçük ve düz yüzeyde işler
(döşemeler, yollar ve kaldırımlar) ve
laboratuvarda
Püskürtme veya sisleme: pahalı ve çok su
gerekir
Islak kaplamalar: çuval bezi, pamuk, kilim, vb.
Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 43
 Spraying

Püskürtme

Sisleme

Chapter 7 Portland Cement

Concrete Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc.
Mamlouk/Zaniewski, 44
 Islak kaplamalar

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 45
 2. Yaklaşım: Yüzeyi Kapatmak

• Geçirimsiz kağıt ve plastik

örtüler
• Membran oluşturan
bileşikler
• Kalıpları sökmemek

Plastik örtüler

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 46
 Membran
Oluşturan
Bileşikler

Chapter 7 Portland Cement

Concrete Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc.
Mamlouk/Zaniewski, 47
 3. Yaklaşım: Isı

• yalıtmak
• buhar
Erken dayanım kazanmak
için ve dondurucu
havalarda iyidir

• Isıtıcı sargılar, elektrikli ısıtıcı kalıplar veya

altlıklar
genellikle prekast üretimlerinde

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 48
 Metot Seçimi
• Önemli hususlar: • Kür – yüzeye zarar
– Kür malzemelerinin vermemek için priz bittikten
bulunması hemen sonra başlamalıdır
– Yapının şekli ve boyutu • Kür süresi
– Üretim imkanları – minimum 7 gün
(yerinde veya prekast) – f’c ‘nin % 70’i (yüksek
– Estetik görünüm erken dayanım için 3 gün)
– Ekonomi – İşin gerektirdiği diğer
şartlar
Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 49
 Beton Üretim Aşamaları
Belirli aşamalar düzenli bir sıra ile gerçekleştirilmelidir
• En son elde edilecek beton kalitesi her aşamadan etkilenir

I. Karışım hesapları (oranlar)

II. Deneme karışımı & testler
III. Harmanlama
------------------------------------------------------------süre başlar
IV. Karıştırma
V. Nakil
VI. Dökme (yerleştirme)
VII. Vibrasyon (sıkıştırma) Numune alma ve test etme
Tamamlandı
-------------------------------------------------------------priz başlangıcı
VIII. Bitirme İşlemleri
-------------------------------------------------------------priz bitişi
IX. Kür
X. Bakım
Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 50
 7.4 Sertleşmiş Beton Özellikleri

1. Erken Hacim Değişimi

2. Sünme
3. Geçirimlilik
4. Gerilme-Birim Şekildeğiştirme İlişkisi

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 51
 Erken Hacim Değişimi
• Plastik rötre – plastik beton –
buharlaşma kaynaklı % 1
büzülme – çatlamalar
• Kuruma rötresi – kür
yapılmazsa prizden sonra –
çatlamalar
• Sürekli ıslatılırsa – çok az
şişme
• Üniform olmayan kurumadan
dolayı kıvrılma

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 52
 Sünme
• Uzun dönem, kademeli, sabit yük altındaki
deformasyon
• Betonda bu deformasyon çok az olup
onyıllar sürer.
• Birim şekildeğiştirme her ne kadar az olsa
da kolon ve kirişlerde yükün betondan
çeliğe aktarılmasına neden olur.

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 53
 Geçirimlilik
• s/ç = 0,3’den 0,7’ye
çıktığında geçirimlilik
katsayısı 1000 kat artar

Geçirimlilik katsayısı, 10-14 m/s

• Boşluklar neden olur: zayıf
konsolidasyon & aşırı su
• Su ve kimyasallların nüfuz
etmesine izin verir
• Dayanıklılığı, dona karşı
direnci, alkali reaktivitesini ve
diğer kimyasallara karşı Su/çimento oranı

direnci düşürür
Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 54
Gerilme-Birim Su/çimento=0.33

Şekildeğiştirme
İlşkisi

Gerilme, MPa

Birim şekildeğiştirme, 10-6

• 28 günlük betonun tipik s-e grafiği
• S/ç oranının artırılması dayanım (f’c) ve rijitliğin (E) her
ikisini de düşürür
• Yüksek dayanımlı betonlar daha gevrektir
• Düşük şekil değiştirmelerde hemen hemen lineer davranış
gösterir
Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 55
 • Ec (elastisite modülü) hesabında genelde chord modülü
kullanılır
– Çok küçük şekildeğiştirme ile maksimum birim
şekildeğiştirmenin %40’ına kadar olan bölgeden veya belirli
bir birim şekil değiştirmeye kadar olan kısımdan ölçülür
– 3 veya 4 defa yükleme boşaltma yapmak gerekir
• Ec = 2000 - 6000 ksi (14 GPa-40 GPa),
• Poisson oranı, ν = 0.11 - 0.21
• ACI building code: 
Ec  4,731 f c , MPa

Ec  57,000 f c , psi
Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 56
 7.5 Sertleşmiş Beton Testleri
Basınç Dayanım (f’c)
Deneyi
• Açık ara en yaygın testdir (çökme
deneyinden bile yaygın)
• 2:1 silindir veya küpler 3 tabaka
halinde dökülür, her seferinde 25
defa şişlenir ve sonrasında % 95
nemli ortamda kürlenir

(silindir ve küp boyutları için 28.

slayta bakınız)
Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 57
 Basınç Dayanım (f’c) Deneyi
• ASTM: 6” çapında x 12” boyunda
• TS EN 12390-1: 150x300 mm - büyük numuneler gerçek
beton dayanımını küçük numunelerden daha iyi belirleme
yeteneğine sahiptir

D=150 mm & H=300 mm

D=100 mm & H=200 mm

a=15
Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 58
 Basınç Dayanım (f’c) Deneyi

Daha küçük boyutlar (100x200 mm,

100x100x100 mm)
• Genellikle daha yüksek dayanımlıdır çünkü
küçük hacimlerde daha az kusur bulunur
• Daha fazla numune test edilir çünkü
sonuçlarda dağılım daha fazladır ve daha az
temsil eder
• Üretimi kolaydır, kazayla zarar görme ihtimali
azdır, daha az beton, daha küçük cihaz, az
kür & saklama alanı
Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 59
 Normal ve Ağır Beton İçin Basınç
Dayanım Sınıfları

TS EN 206: Beton
Mamlouk/Zaniewski, - Özellik,
Materials performans,
for Civil imalat
and Construction ve uygunluk
Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 60
 Basınç Dayanım (f’c) Deneyi
Mevcut yapılarda
• Mevcut yapılardan karotlar alınır

• 7 günde 28 günlük dayanımın % 60

• 28 günde maksimum dayanımın % 80’i
• Tipik basınç dayanımı (5-40 MPa)
Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 61
 Yarmada Çekme Deneyi
• Çekme dayanımı ölçülür
• Basınç dayanımının (f'c)
yaklaşık % 10’u

T=çekme dayanımı, MPa (psi)

P=kırılma yükü, N (psi)
L=numune uzunluğu, mm (in.)
D=numune çapı, mm (in.)
Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 62
 Eğilme Deneyi (4 noktalı)
• Kaldırım elemanları için önemli
• Basit mesnetli 100x100 veya 150x150 mm kirişler
1/3 noktalarından yüklenir

R=eğilme dayanımı, MPa (psi),

M=maksimum eğilme momenti=PL/6, N.mm (lb.in),
c=d/2, mm (in).
I=atalet momenti=bd3/12, mm4 (in.4)
P=maksimum yük, iki farklı noktadan eşit olarak
dağıtılmış, N (lb)
L=mesnet açıklığı, mm (in.)
b=ortalama numune genişliği, mm (in.)
d=ortalama numune yüksekliği, mm (in.)

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 63
 Eğilme Dayanımı (3 noktalı)
100x100 veya 150x150 mm boyutlarındaki basit
mesnetli kirişler orta noktadan yüklenir

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 64
 Eğilme Dayanımı (3 noktalı)

Pk * L bh 2
M max  W 
4 6
M Pk * L
s eğilme  max  1,5
W bh 2

Mmax : Maksimum moment (N.mm)

W : Mukavemet momenti (mm3)
σf : Eğilme Dayanımı (MPa)
Pk : Maksimum yük (N)
L : Mesnetler arası mesafe
b, h : Kesit uzunlukları (mm)

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 65
 Direk çekme dayanımı
• Betonun karakteristik eksenel çekme dayanımı aşağıda
verilen bağıntıdan hesaplanabilir.

𝑓𝑐𝑡𝑘 = 0.35 𝑓𝑐𝑘

• Betonun çekme dayanımı, eğilme ve silindir yarma

deneylerinden de elde edilebilir. Eksenel çekme dayanımı
fctk, silindir yarma deneyinden elde edilen çekme
dayanımını 1,50 ile; eğilme deneyinden elde edilen çekme
dayanımını da 2,0 ile bölerek yaklaşık biçimde
hesaplanabilir. (TÜRK STANDARDI TS500/ŞUBAT 2000)

𝑓𝑦𝑎𝑟𝚤𝑙𝑚𝑎 𝑓𝑒ğ𝑖𝑙𝑚𝑒
• Bir diğer deyişle: 𝑓𝑐𝑡𝑘 = =
1.5 2.0

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 66
Yıkıntısız Deneyler

Schmidt Çekici
• Beton tarafından depolanan
enerji ölçülür
Yüzeyin sertliği–
dayanımla orantılıdır
• Çok kesin değildir
Bir bölgece 10-12
okumanın ortalaması
alınır
Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 67
 Penetrasyon Direnci
(Windsor Sondası)

• Betonun içine bir sonda

çubuğunun
penetrasyonunu ölçer (çok
az zarar verir)
Yüzey sertliği:
dayanımla orantılıdır
• Üçgen bir bölgede 3
okumanın ortalaması
alınır
Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 68
 Ultrases Deneyi

Alıcı, verici & saat

piezoelektrik kristaller
• Hız = uzaklık / zaman
hızlı = demiryolu rayları gibi
yoğun malzemelerde
Çatlaklar ve boşluklarda
yavaş
• Genellikle çatlakları ve
süreksizlikleri bulmak için
kullanılır
Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 69
Olgunluk Deneyi
• Hidratasyon zaman ve sıcaklığın
bir fonksiyonu olduğundan olgunluk
kavramı yaştan daha fazladır
• Olgunluk metresi ile uzun süreler
boyunca sıcaklık görüntülenir

X-ışınları, dalga kırınımı,

nükleer yöntemler, sonar,
radar
• Ultrases deneyi ile aynı prensipler
• Koyu bölgeler daha yoğundur

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 70
 7.6 Alternatif Betonlar
• Kendiliğinden Yerleşen Betonlar
• Çok akışkan, ayrışma yapmayan beton
• Herhangi bir mekanik sıkıştırma olmadan
yayılarak kalıbı doldurur ve donatıyı tamamen
sarar

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 71
 Akışkan Dolgu
• Kendiliğinden yerleşen ve seviyelenen çimento
esaslı malzemedir. Dayanımı 8.3 MPa veya daha
azdır
• Sıkıştırılarak kullanılan tanecikli dolgu malzemeleri
yerine dolgu malzemesi olarak kullanılır

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 72
Püskürtme Beton
(Shotcrete veya
Gunite)
• Yüzeye yüksek hızlarda
püskürtülen harç veya
ufak agregalı beton

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 73
 Hafif Beton
• Yüzen beton (ASCE beton kano yarışması)
• Maliyeti fazladır fakat düşük ağırlıktan dolayı daha
az gerekir

Ağır Beton
• Nükleer, tıbbi ve atomik koruma amaçlı kütle
betonları
• Çok ağır agregalar (barit, manyetit, hematit, kurşun,
çelik)

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 74
 Yüksek Dayanımlı Beton
• Normal ağırlıkta agrega kullanılarak en
azından 6,000 psi (41 MPa) dayanım
• Çok düşük su/çimento oranı ve
süperakışkanlaştırıcılar ile 20,000 psi (138
MPa)’a kadar

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 75
Büzülme (Rötre) Dengeleyici
• Alumina tozları az genleşmeye neden olarak betonun
büzülmesini dengeler ve normal seviyelerde tutar
– Özel çimentolar (Tip K çimentosu)

Polimer Betonları
• Çok hızlı priz (1 saat) veya süper yüksek dayanım
( >20,000 psi=138 MPa)
• Polimer-PÇ’lu beton
– Portland Çimentosu ile lateks karıştırılır
Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 76
 Lifli Betonlar
• Donatı yerine (korozyon için) –
giderek daha yaygın
olmaktadır
• Eğilme dayanımı % 30’a kadar
artırılır
• İşlenebilirlik düşer
• Çelik, plastik, cam vb.

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 77
 •Silindirle Sıkıştırılmış Betonlar (SSB)
•Çökme göstermeyen, ağır ekipmanlar ile yerinde
sıkıştırılan beton
•Birçok açıdan
daha ucuzdur
•Büyük barajlar
•Park alanları

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 78
 Yüksek Performanslı Beton
• Yüksek dayanım diğer özellikleri olumsuz etkiler
• Özel agrega boyutları, katkılar ve teknikler
kullanılarak birçok özelliği tek seferde iyileştirebiliriz
(işlenebilirlik, dayanım, tokluk, hacimsel sabitlik ve
dış etkilere direnç)

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 79
SICAK HAVADA BETON DÖKÜMÜ

SICAK HAVANIN ETKİLERİ

 Yeterli önlemler alınmadığı takdirde sıcak hava betonda aşağıdaki etkilere neden olabilir:
 İstenen kıvam için gereken su miktarında artış
 Sürüklenmiş havayı kontrol etmede güçlük
 Karma suyunun hızlı buharlaşması
 Hızlı kıvam kaybı ile beton karışımı ile çalışmada güçlük
 Hızlı priz
 Betonun yerleştirilmesi, yüzey düzeltmeleri ve kürü gibi işlemlerde güçlük
 Sertleşmiş betonun soğuması sırasında görülen büyük boyutsal değişimler
 Plastik rötrede artış
 Çatlamaya karşı artan eğilim
 Artan su ihtiyacı ve çatlamaya bağlı olarak dayanıklılıkda (dürabilite) düşüş
 Dayanım kaybı
 Beton yüzeyin görünüşünde farklılıklar
 Beton ve donatı arasındaki bağın zayıflaması
 Geçirimlilikde artış
 Artan geçirimlilik ve çatlamaya bağlı olarak korozyon riskinde artma
 Muhtemel «soğuk derz» oluşumu

http://www.nrcs.usda.gov/Internet/FSE_DOCUMENTS/nrcs142p2_011443.pdf

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 80
SICAK HAVADA BETON DÖKÜMÜ

ÖNLEMLER/ÇÖZÜMLER:
1. İşe başlamadan önce iyi bir iş planı yapılması
2. Sıcak hava koşullarında iyi bir geçmişi olduğu bilinen malzeme ve karışım oranlarının
kullanılması
3. Betonun veya bir ya da daha fazla bileşeninin sıcaklığının düşürülmesi
 Soğuk su veya buz kullanmak
 Soğutulmuş agrega kullanmak
 Agregayı gölgede saklamak
 Tüm malzeme saklama tanklarını beyaza boyamak
 Agrega yığınlarının kontrollü bir şekilde su serpilerek soğutulması
4. Uygun malzeme ve karışım oranları kullanılması
 Düşük hidratasyon ısılı çimento kullanmak
 Çimento dozajını düşürmek
 Çimentoyu kısmi olarak puzolonlarla yer değiştirmek
5. Geciktirici ve süperakışkanlaştırıcı katkılar kullanmak
6. Beton dökümünden önce kalıpları ve donatıyı nemlendirmek
7. Gün içerisinde sıcaklığın düşük olduğu saatlerde betonu dökmek (örneğin gündüz yerine
gece dökümün tercih edilmesi)
8. Nakliye, dökme, yerleştirme ve yüzey işlemlerini mümkün olan en kısa sürede
tamamlamak
9. Uygun kür seçimi
 Taze betondan hızlı buharlaşmanın engellenmesi
 Betonu güneş ışığına karşı korumak
 Gölge yapıcı ve rüzgar kesici ekipmanlar kullanmak
Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 81
SICAK HAVADA BETON DÖKÜMÜ

ÖNLEMLER/ÇÖZÜMLER:
 Kalite, ekonomi ve uygulanabilirliği gözönünde
bulundurarak en uygun yöntemlerin seçilmesi
için iyi bir karar verilmesi lazım
 Hangi önlemlerin kullanılacağı ve ne zaman
kullanılacağı aşağıdaki durumlara bağlıdır:
Yapının tipi
Kullanılan malzemenin özellikleri
Yerleştirme ve yüzey işlemlerini
gerçekleştirecek işçilerin şantiyedeki hava
koşulları altındaki deneyimi

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 82
SICAK HAVADA BETON DÖKÜMÜ

Figure 6.7: Liquid nitrogen added directly into a truck Figure 6.8: Substituting ice for part of the mixing water will
mixer at the ready mix plant is an effective method of substantially lower concrete temperature. A crusher delivers
reducing concrete temperature for mass concrete finely crushed ice to a truck mixer reliably and quickly
placements or during hot-weather concreting

Design and Control of Concrete Mixtures by Steven H. Kosmatka, Beatrix Kerkhoff, and William C. Panarese
Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 83
SICAK HAVADA BETON DÖKÜMÜ

Beton karma suyunun soğutulması

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc.
 SOĞUK HAVADA BETON DÖKÜMÜ

TAZE BETONDA DONUN ETKİSİ

 Betonun erken yaşta sadece bir kez

dona maruz kalması bile —
 Dayanımı düşürürür
 Hava koşullarına karşı direncini azaltır
 Daha geçirimli yapar
 Hidratasyonu yavaşlatır
 Prizi ve sertleşmeyi etkiler
 Eğer don olayı varsa % 50’ye varan
oranlarda dayanım düşüşü —
 Birkaç saat içerisinde
 Betonun dayanımı 3.5 MPa’a (500 psi)
ulaşmadan
Figure 6.10: Close-up view of ice impressions in paste of frozen  Uygun bir kür uygulanması ile nerdeyse
fresh concrete. The ice crystal formations occur as unhardened kaybedilen tüm dayanım geri kazanılabilir
concrete freezes. They do not occur in adequately hardened
concrete. The disruption of the paste matrix by freezing can
cause reduced strength gain and increased porosity (Courtesy of
Design and Control of Concrete Mixtures by Steven H. Kosmatka, Beatrix Kerkhoff,
and William C. Panarese).

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 85
 SOĞUK HAVADA BETON DÖKÜMÜ

SERTLEŞMİŞ BETONDA DONUN ETKİSİ

Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc.
 SOĞUK HAVADA BETON DÖKÜMÜ

ÖNLEMLER/ÇÖZÜMLER:
1. İyi bir çalışma planı
 Mühendis, mimar, beton sağlayıcı ve ilgili yetkililer beton dökümünden önce bir toplantı yaparak soğuk havaya
karşı alınması gereken önlemleri net olarak belirlemelidir
2. Karışımın sıcaklığının artırılması
 Agreganın ısıtılması
 Karma suyunun bir kısmının sıcak su ile değiştirilmesi
3. Malzemeler ve oranlar
 Katkı kullanımı (priz hızlandırıcılar, antifriz ve hava sürükleyici katkılar)
 Yüksek hidratasyon ısılı çimento kullanımı (CEM 52.5-CEM 42.5)
 Daha fazla çimento kullanmak (daha fazla ısı yayınımı)
 Daha düşük s/ç oranı
4. Beton döküm yerini hazırlama
• Metalik donatıların sıcaklığı suyun donma sıcaklığından daha düşük olmamalıdır
• Tüm kar ve buz gibi maddeler uzaklaştırılmalıdır
• Beton donmuş zemine veya döşemeye dökülmemeli
5. Betonun dökümü günün sıcak saatlerinde yapılmalı
6. Yüksek kür sıcaklığı
 Buhar kürü
 Yalıtımlı kalıplar (ısıyı içerde tutar)
 Çeşitli örtü ve ısıtıcıların kullanılması
 Kaplamalar (küçük işlerde)
 Kalıpları uzun süre sökmemek
7. Öndökümlü (prefabrike) elemanlar kullanmak
8. İki veya daha fazla önlem beraber kullanılabilir
Mamlouk/Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, Third Edition. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. 87