Αναμονές οπλισμού για το "πανωσήκωμα"

Τα πράγματα είναι πιο σύνθετα και πιο

σοβαρά από ότι φαντάζονται κάποιοι …

 Μηχανισμοί υποβάθμισης
 Επιπτώσεις στην μελλοντική κατασκευή
 Μέτρα προστασίας
 Οι υποχρεώσεις του Μηχανικού

Χρήστος Α. Ροδόπουλος
 Δρ. Χρήστος Α. Ροδόπουλος
Dipl-Eng, MSc, PhD, CEng

Έχει διδάξει κόπωση υλικών, μηχανική των θραύσεων, μηχανική επιφανειών και
δομική ακεραιότητα στα Πανεπιστήμια Virginia Tech, Sheffield, Sheffield Hallam,
Πατρών και Monash. Έχει δημοσιεύσει 158 άρθρα σε περιοδικά, έχει
παρουσιάσει εισηγήσεις σε 82 διεθνή συνέδρια και έχει συγγράψει 4 βιβλία. Από
το 2010 είναι ο επιστημονικός εκδότης του περιοδικού International Journal of
Structural Integrity.  
Το 2001 τιμήθηκε με το βραβείο του ESIS για την συνεισφορά του στο αντικείμενο
της δομικής ακεραιότητας και αξιοπιστίας των κατασκευών.
Από το 2000 συμμετέχει σε ομάδες εργασίας κρατικών οργανισμών (Μ. Βρετανία,
Αυστραλία, Καναδάς, ΕΕ) για την συγγραφή διαδικασιών και προτύπων
επιθεώρησης υποδομών.
Υπήρξε μέλος της ομάδας εργασίας του ΕΛΟΤ ΤΕ/20/ΟΕ3 και της ομάδας
εργασίας του ΕΛΟΤ για την αναθεώρηση/επικαιροποίηση των ΕΤΕΠ. 
Εχει συνεργαστεί με πληθώρα κατασκευαστικών εταιριών και μελετητικών
γραφείων όπως OVE Arup, Atkins, Saipem, Bechtel, Freyssinet, Harrison
Grierson, Άκτωρ, Ασπροφώς, JP Avax, κ.α..
Έχει στο ενεργητικό του πάνω από 1600 μελέτες επεμβάσεων και επιθεωρήσεις.
e-mail: carodopoulos@gmail.com
Αναμονές οπλισμού για το "πανωσήκωμα"
Τα πράγματα είναι πιο σύνθετα και πιο
σοβαρά από ότι φαντάζονται κάποιοι …

Πίνακας περιεχομένων

1. ΕΙΣΑΓΩΓΉ 2
2. ΤΟ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 3
3. ΟΙ ΣΥΝΙΣΤΩΣΕΣ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ "ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΝΑΜΟΝΩΝ" 4
3.1. Η κρατούσα νοοτροπία 4
3.2. Η έκθεση των αναμονών στις περιβαλλοντικές δράσεις 5
3.2.1. Περιοχή Α 5
3.2.2. Περιοχή Β 8
3.2.3. Διεπιφάνεια Περιοχών Α και Β 9
4. ΠΡΟΕΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ 10
4.1 Προτεινόμενη λύση για συνθήκες έκθεσης C2/XA1 10
4.2 Προτεινόμενη λύση για συνθήκες έκθεσης C3/ XC3, XC4 και XA2 11
4.3 Προτεινόμενη λύση για συνθήκες έκθεσης C4/ XD1, XA2, XC3 και XC4 11
4.4 Προτεινόμενη λύση για συνθήκες έκθεσης C5-1/ XC3, XC4, XA2 και XA3 12
4.5 Προτεινόμενη λύση για συνθήκες έκθεσης C5-Μ/ XC3, XC4, XS2, XS3, XA2 και
XA3 12
5. ΜΕΣΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ 12
5.1 Τα σύνεργα του Μηχανικού 12
5.2 Η στρατηγική του Μηχανικού - Ντετέκτιβ 14
5.2.1 Κίνηση A: Look around 14
5.2.2 Κίνηση Β: Η ανάκριση (ή άλλως, ρωτώντας πας στην πόλη). 16
5.2.3 Κίνηση Γ: Ώρα να ανοίξει το "βαλιτσάκι" 16
ΤΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΚΑΘ. Γ. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑΚΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΝΑΜΟΝΕΣ 18

ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΣΕ ΠΡΟΤΥΠΑ ΚΑΙ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ 20

1 / 20
1. Εισαγωγή
Η Ελλάδα έχει πολλά "μοναδικά" χαρακτηριστικά. Ένα από αυτά είναι το πλήθος των αναμονών
σιδηροπλισμού για μελλοντικά "πανωσηκώματα" οικοδομών. Το ποια είναι η αναλογία τους ανά
κάτοικο είναι αδύνατο να εκτιμηθεί, είναι όμως μάλλον σίγουρο ότι αποτελεί παγκόσμιο ρεκόρ!
Άγνωστο είναι επίσης πόσες αναμονές (σωστές αλλά και κοντές, στραβωμένες ή σκουριασμένες)
έχουν ήδη "αξιοποιηθεί" για την εκ των υστέρων επέκταση τεχνικών έργων και οικοδομών.

Εικόνα 1: Αναμονές "εν ώρα κρίσης" σε Κυκλαδονήσι (αριστερά) και σε δημόσιο έργο (δεξιά)

Το τι είναι μια αναμονή έχει τόσο τεχνική όσο και κοινωνιολογική διάσταση.
Τεχνικά ορίζεται ως: "Ο οπλισμός που ενδεχομένως προορίζεται να ενσωματωθεί στο σκυρόδεμα
σε απώτερο μελλοντικό στάδιο εργασιών" (βλέπε ΕΤΕΠ 01-02-01-00).
Κοινωνιολογικά, η αναμονή είναι συνυφασμένη με την ελπίδα. Η ελπίδα ότι "κάποτε θα το
συνεχίσω το σπίτι, ότι κάποτε θα ζήσουν εκεί τα παιδιά μου".
Κατά την μυθολογία η Ελπίδα ήταν ο μόνος δαίμονας που παρέμεινε στο κουτί της Πανδώρας. Οι
άλλοι δύο, ο Λιμός και οι Ασθένειες ξέφυγαν.
Η Πανδώρα είχε σχέσεις με τον Προμηθέα, οπότε θα μπορούσε κανείς να "δει" στον μύθο και μια
τεχνική διάσταση.
Είναι βέβαια ένας παρατραβηγμένος (far-fetched1 ) συσχετισμός, αλλά δυστυχώς και η έλλειψη
κατανόησης της έννοιας "προστασία των αναμονών", όπως αναλύεται στην συνέχεια, είναι επίσης
far-fetched .

1
Η Ελληνική απόδοση του far fetched είναι υπερβολικός, παράλογος, εξωφρενικός, παρατραβηγμένος

2 / 20
2. Το κανονιστικό πλαίσιο
Το Ελληνικό κανονιστικό πλαίσιο για την προστασία των αναμονών, παρά την εντυπωσιακά
μεγάλη συχνότητα εμφάνισής τους, είναι εξαιρετικά περιορισμένο. Βέβαια και οι Αμερικανοί στις
οδηγίες ACI 3182 δεν γράφουν και τόσο πολλά, αλλά αυτοί έχουν κατεβατά από ASTM, χιλιάδες
σελίδες τεχνικών κανονιστικών διατάξεων, ενώ σπάνια αφήνουν ημιτελή τα έργα τους!
Ο Κανονισμός Τεχνολογίας Χαλύβων (ΚΤΧ-2008) αναφέρει μόνον τα εξής ελάχιστα:
α) "Οι αναμονές ράβδων οπλισμού κάθε είδους πρέπει να παραμένουν ευθύγραμμες και να
προστατεύονται από διάβρωση και μηχανικές φθορές."
β) "Για την προστασία των αναμονών από διάβρωση, και αφού προηγηθεί καθαρισμός ... μπορεί
να γίνει επικάλυψη με (πχ. ασφαλτόμιγμα ή/και εγκιβωτισμός των ράβδων σε σκυρόδεμα, το
οποίο μελλοντικά θα καθαιρεθεί"
γ) "Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται όχι μόνον για τα ενδεχόμενα γυμνά μήκη ράβδων, αλλά κυρίως
για τις θέσεις απ' όπου αναδύονται οι αναμονές".
Οι "τηλεγραφικές" αυτές αναφορές χρειάζονται, βέβαια, ανάλυση και επεξήγηση, πράγμα που
επιχειρείται στην συνέχεια. Οι έννοιες-κλειδιά που περιλαμβάνονται στις απαιτήσεις αυτές του
κωδικοποιούνται ως ΚΤΧ xxx για τις ανάγκες του παρόντος κειμένου.

Κωδικός Έννοια-κλειδί Ερμηνεία

Υπονοείται ότι ανεξάρτητα της κατηγορίας του χάλυβα οι
ΚΤΧ-1 "κάθε είδους"
αναμονές πρέπει να προφυλάσσονται
Οι εργολάβοι και οι ιδιώτες, μην τις στραβώνουν επειδή
ξέφυγαν και μην προσπαθούν να εκφράσουν τις …
ΚΤΧ-2 "ευθύγραμμες"
καλλιτεχνικές ανησυχίες τους επάνω τους. Επίσης, να μην
υπάρχουν άντυγες διότι προστατεύονται δυσκολότερα.
ΚΤΧ-3 "διάβρωση" Υπονοείται ότι οι αναμονές δεν πρέπει να σκουριάζουν
Υπονοείται ότι οι αναμονές δεν πρέπει να υπόκεινται σε
κρούσεις, τομές, κάμψεις ή/και πλαστική παραμόρφωση, διότι
ΚΤΧ-4 "μηχανική φθορά" έτσι υποβαθμίζονται οι μηχανικές τους ιδιότητες και τα
γεωμετρικά τους χαρακτηριστικά (συσχετισμός και με την
έννοια ΚΤΧ-2)
"προστασία μέσω
ΚΤΧ-5 Πρέπει να ενσωματωθεί κάτι (γενικά και αόριστα)
επικάλυψης"
Γενική και αόριστη αναφορά. Πείραζε να έχει αναλυθεί κάπως
ΚΤΧ-6 "ασφαλτόμιγμα"
η απαίτηση;
Και αν με την καθαίρεση του σκυροδέματος εγκιβωτισμού
διαπιστωθεί ότι οι αναμονές έχουν υποστεί διάβρωση, τότε τι
"μελλοντική
ΚΤΧ-7 θα γίνει; Δηλαδή ο ΚΤΧ-2008 υπονοεί ότι αν εγκιβωτισθούν οι
καθαίρεση"
αναμονές σε σκυρόδεμα λύνονται "δια μαγείας" όλα τα
ενδεχόμενα προβλήματα;
Υπονοείται το τμήμα των ράβδων που υπόκειται άμεσα στις
ΚΤΧ-8 "γυμνό μήκος"
περιβαλλοντικές δράσεις
"ανάδυση Υπονοείται η ζώνη του σκυροδέματος από την οποία
ΚΤΧ-9
αναμονών" προεκβάλλουν οι αναμονές.

2
Ο τίτλος των αναφερομένων στο παρόν κείμενο κανονιστικών διατάξεων περιλαμβάνεται στο Παράρτημα

3 / 20
Υπάρχουν βέβαια και κάποια άλλα βασικά θέματα που δεν αναφέρονται ούτε στον ΚΤΧ-2008 ούτε
σε κάποιο άλλο Ελληνικό κανονιστικό κείμενο (προς μεγάλη έκπληξη !):
(α) Η απαιτούμενη προστασία του ίδιου του σκυροδέματος του στοιχείου στην περιοχή των
αναμονών (π.χ. στον πόδα μελλοντικού υποστυλώματος ή τοιχίου). Η έννοια ΚΤΣ-8
αναφέρεται στον οπλισμό και όχι στο σκυρόδεμα. Εδώ πρόκειται για την προστασία της
διεπιφάνειας μεταξύ του υπάρχοντος και του νέου στοιχείου για την εξασφάλιση
μονολιθικότητας της όλης κατασκευής!
(β) Ο χρονικός ορίζοντας της προστασίας. Η κάθε μορφής προστασία οποιασδήποτε
κατασκευής είναι συνυφασμένη με τον χρόνο, όπως και η ανθεκτικότητα. Μάλιστα δε με την
πάροδο του χρόνου αυξάνονται οι απαιτήσεις προστασίας, ενώ παράλληλα τα ποιοτικά
χαρακτηριστικά και η αποτελεσματικότητα των αρχικών προστατευτικών μέτρων εμφανίζουν,
δυστυχώς, σταδιακή υποβάθμιση.
(γ) Ο χρόνος της εφαρμογής των προστατευτικών μέτρων. Όταν μια κατασκευή -και εν
προκειμένω οι αναμονές- αφήνεται απροστάτευτη για μεγάλο χρονικό διάστημα και
αποφασιστεί εκ των υστέρων η λήψη προστατευτικών μέτρων, τα μέτρα αυτά θα είναι σε
κάθε περίπτωση επαυξημένα. Αρκεί δηλαδή να ληφθούν, εκ των υστέρων, τα ίδια
προστατευτικά μέτρα που θα εφαρμοζόταν σε αρχικό στάδιο σε αναμονές που έχουν αφεθεί
στην τύχη τους για 5 χρόνια; Σε καμιά περίπτωση! Σίγουρα χρειάζεται κάτι περισσότερο …

3. Οι συνιστώσες του προβλήματος "Προστασία Αναμονών"

Συνηθίζεται να λέγεται ότι η κατανόηση ενός προβλήματος είναι το 80% της λύσης του. Το θέμα της
προστασίας των αναμονών έχει ορισμένες βασικές συνιστώσες, των οποίων η κατανόηση είναι
αποφασιστικής σημασίας για τον καθορισμό των ληπτέων μέτρων.
Βέβαια, αρκετά συχνά, η κατανόηση ενός προβλήματος ενδέχεται να φέρει στο φως πρόσθετα
προβλήματα, δοθέντος ότι συνήθως τα πράγματα είναι πιο σύνθετα από ότι φαίνονται.
Στο παρόν κείμενο εξετάζονται οι βασικές και ουσιώδεις συνιστώσες του προβλήματος. Στόχος
είναι ο προσδιορισμός και η τεκμηρίωση λύσεων που είναι προσιτές και εφαρμόσιμες, με βάση το
σκεπτικό "κάλιο 5 και στο χέρι πάρα 10 και καρτέρει".

3.1. Η κρατούσα νοοτροπία

Στην χώρα μας, στον ευρύτερο τεχνικό τομέα, έχει δυστυχώς επικρατήσει μια άκρως
αντιεπιστημονική νοοτροπία σε συνδυασμό με έναν ανελέητο ανταγωνισμό. Οι μηχανικοί έχουν
καταλήξει να δαπανούν ένα σημαντικότατο μέρος του επαγγελματικού τους χρόνου στην μελέτη
διατάξεων και εγκυκλίων και την διεκπεραίωση γραφειοκρατικών διαδικασιών (διαχείριση
"χαρτούρας"), δηλαδή με δραστηριότητες που ουδόλως συνεισφέρουν στην επιστημονική τους
κατάρτιση και ενημέρωση.
Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τον υπέρμετρο ανταγωνισμό, το μεγάλο πλήθος των
Μηχανικών και την πέραν κάθε λογικής συμπίεση των αμοιβών οδηγεί συνήθως (υπάρχουν βέβαια
και εξαιρέσεις) στα εξής αποτελέσματα:
(α) Βασικές γνώσεις δεν αξιοποιούνται, δεν συμπληρώνονται και δεν επικαιροποιούνται (ισχύει
εδώ το "ότι αφήνεις σε αφήνει")
(β) Oι Μηχανικοί δεν εντρυφούν πάντοτε, όσο ενδεχομένως θα έπρεπε, στα διάφορα τεχνικά
προβλήματα (είτε επειδή δεν τα κατανοούν επαρκώς, είτε επειδή βρίσκονται υπό πίεση
χρόνου, ή ακόμη επειδή δεν αμείβονται ανάλογα) και περιορίζονται να προτείνουν κάποιες
εμπορικές λύσεις, συνήθως με βάση την οικονομική δυνατότητα του πελάτη ή τα οικονομικά
όρια που θέτει αυτός.
Το φανταστικό σενάριο που ακολουθεί είναι ενδεικτικό του τι συμβαίνει:

4 / 20
Ερώτηση: "Τι είναι αναμονή;"
Απάντηση: "Μια μπετόβεργα!" (μια συνηθισμένη απάντηση …)
Ερώτηση: "Πως είναι μπετόβεργα χωρίς σκυρόδεμα;"
Απάντηση: "…."
Ερώτηση: "Πώς το ένα, πώς το άλλο ...;
Απάντηση: ¨…."
Ερώτηση: "Τι θα συμβεί αν υποβαθμισθούν οι μηχανικές ιδιότητες των αναμονών, η αυριανή
πρόσφυση με το σκυρόδεμα ή αν επέλθει μείωση της διατομής των ράβδων;"
Τελικά τα πράγματα είναι αρκετά πιο σύνθετα και η απάντηση ότι η αναμονή είναι μια μπετόβεργα
ήταν πολύ βιαστική και απόλυτα άστοχη. Δυστυχώς αρκετοί μηχανικοί "παρακάμπτουν" τον κύκλο
αυτό των ερωταπαντήσεων και αφήνουν τις καημένες τις αναμονές στην τύχη τους …
Υπάρχουν ακόμη και κάποιοι που μετά μια τέτοια σειρά ερωτήσεων μπορούν να αντιδράσουν
λέγοντας: "σιγά μην το πάθουν αυτό", "σιγά μην το πάθουν το άλλο" και "τόσα χρόνια δεν είχα
πρόβλημα και έχω κάνει εγώ χιλιάδες οικοδομές".
Είναι βέβαια προφανές ότι μέρος των ευθυνών για μια τέτοια αντιμετώπιση (δυστυχώς αρκετά
συχνό φαινόμενο) πρέπει να αποδοθεί τόσο στο εκπαιδευτικό σύστημα –που δεν φροντίζει
αρκούντως για την εμπέδωση και κατανόηση των γνώσεων που παρέχει-, όσο και στο ανεπαρκές
κανονιστικό πλαίσιο …

3.2. Η έκθεση των αναμονών στις περιβαλλοντικές δράσεις

Η αναμονή ως στοιχείο μιας κατασκευής αποτελείται από δυο διακριτές περιοχές Α και Β (βλπ.
εικόνα 1), οι οποίες υπόκεινται σε διαφορετικούς μηχανισμούς καταπόνησης άρα και υποβάθμισης
με την πάροδο του χρόνου.

Εικόνα 1. Γεωμετρικό πλαίσιο προστασίας αναμονών

3.2.1. Περιοχή Α
Η περιοχή Α είναι το τμήμα του οπλισμού που "αναδύεται" από το σκυρόδεμα (έννοια ΚΤΧ-8:
"γυμνό μήκος") και υπόκειται στην διαβρωτικότητα της ατμόσφαιρας, η οποία εξαρτάται από τα
χαρακτηριστικά της περιοχής του έργου και τις δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα εκεί.
Το διεθνές πρότυπο ISO 12944-2 κατηγοριοποιεί το διαβρωτικό για τον χάλυβα περιβάλλον
(κατηγορίες έκθεσης) σύμφωνα με τον ακόλουθο πίνακα:

5 / 20
 Πίνακας 1: Διαβρωτικότητα του χάλυβα στην ατμόσφαιρα
Κατάταξη
Κατηγορία Ρυθμός διάβρωσης
κατά ISO Συνθήκες έκθεσης
διάβρωσης (μm/έτος)
12944-2
Συνήθως εσωτερικοί χώροι σε
C1 Πολύ Χαμηλή ≤ 1,3
αγροτικές περιοχές
Εξωτερικοί χώροι σε αγροτικές
C2 Χαμηλή 1,3-25
περιοχές
Αστικές και ημι-βιομηχανικές
περιοχές με μέτρια συγκέντρωση
C3 Μέτρια 25-50
SO2. Αστικές περιοχές σε μεγάλη
απόσταση από την θάλασσα.
Βιομηχανικές περιοχές μέτριας
C4 Υψηλή 50-80 έντασης και περιοχές κοντά σε
ανοικτές πισίνες
Βιομηχανικές περιοχές υψηλής
C5-1 Πολύ υψηλή 80-200
έντασης και αυξημένης υγρασίας
Παραθαλάσσιες περιοχές με
C5-M Πολύ υψηλή 80-200
αυξημένη ατμοσφαιρική ρύπανση.
Ο κατάταξη αυτή του ISO 12944-2, βασίζεται στο είδος και τον ρυθμό επικάθισης διαβρωτικών
ουσιών όπως, SO42- , NO3-, Cl- αλλά και στην ύπαρξη διαβρωτικών ενώσεων σε αέρια φάση, όπως
H2S, H2O2, CO2, HCHO, κλπ.
Πίνακας 2: Τυπικοί ρυθμοί επικάθισης ρύπων κατά ISO 12944-2

Διαβρωτικός Ρυθμός επικάθησης ανά κατηγορία έκθεσης

παράγων (mg/m2)
C2 C3 C5-1 C5-M
SO42- 10-45 24-59 42-86 14-55
NO3- 14-49 17-52 30-50 7-90
-
Cl 7-49 2-50 60-90 90-500

Η επικρατούσα υγρασία (ατμοσφαιρική ή λόγω διαβροχής) επηρεάζει σημαντικά την δημιουργία

διαβρωτικών ενώσεως, όπως για παράδειγμα:
FeSO4 +2H2O →FeOOH + SO4 2- + 3H+ + e- (εικόνα 2)
FeCl2 + H2O + ½ O2 = FeO (OH) →Fe + 2HCl + ½ O2 = FeCl2 + H2O (εικόνα 3)

Εικόνα 2: Τυπική διάβρωση από SO42- Εικόνα 3: Τυπική διάβρωση από HCL (Cl-).

6 / 20
Διάβρωση μπορεί επίσης να προκληθεί στον χάλυβα από τις εκκρίσεις μικροοργανισμών
(Microbiological Induced Corrosion, MIC), όταν οι επικρατούσες συνθήκες θερμοκρασίας και
υγρασίας ευνοούν την ανάπτυξή τους.
Σπάνια εμφανίζεται τέτοιας μορφής διάβρωση στις ελεύθερα εκτεθειμένες αναμονές, αλλά μπορεί
να παρατηρηθεί όταν για αρχιτεκτονικούς λόγους οι αναμονές εγκλείονται σε κάποιο κέλυφος (π.χ.
τσιμεντοσανίδες) που δεν αερίζεται επαρκώς (ευνοϊκό για τους μύκητες μικροκλίμα).
Οι συνηθέστεροι από τους μύκητες που προσβάλλουν τον χάλυβα είναι οι εξής:

Ονομασία μύκητα Συχνότητα εμφάνισης

Aureobasidium pullulans 38%
Cladosporium cladosporioides 30%
Alternaria alternata 24%

Aureobasidium pullulans Cladosporium cladosporioides

Alternaria alternata Μικροβιακή διάβρωση χάλυβα.

Κρίσιμη παράμετρος της ατμοσφαιρικής διάβρωσης του χάλυβα είναι η επικρατούσα σχετική
υγρασία (RH).
Σύμφωνα με το πρότυπο ISO 12944-2, το κρίσιμο ποσοστό σχετικής υγρασίας για την έναρξη της
αποπαθητικοποίησης του χάλυβα για τις διάφορες κατηγορίες έκθεσης έχει ως εξής:

7 / 20
 Πίνακας 3: Κρίσιμη σχετική υγρασία για την έναρξη της αποπαθητικοποίησης του χάλυβα

Κατηγορία Κρίσιμη σχετική

έκθεσης κατά υγρασία για την έναρξη
ISO 12944-2 της διάβρωσης (%)
C2 >70
C3 >60
C4 >50
C5-1 >40
C5-M >40

Το συμπέρασμα που προκύπτει από τα παραπάνω είναι ότι η Περιοχή Α των αναμονών απαιτεί
προστασία έναντι χημικής προσβολής και διάβρωσης με κάποιο από τα συστήματα βαφής που
αναφέρονται στην σειρά των προτύπων ISO 12944-53. Προφανώς η έννοια ΚΤΧ-6
"ασφαλτόμιγμα" είναι ιδιαίτερα περιορισμένη ως προς τις δυνατότητες επιλογής.

Επισημαίνεται ωστόσο ότι όταν κάποτε αποφασισθεί η συνέχιση της κατασκευής απαιτείται,
κατά κανόνα, επιμελής αφαίρεση της προστατευτικής βαφής των αναμονών με αμμοβολή, για
την εξασφάλιση (αποκατάσταση) της πρόσφυσης των ράβδων με το νέο σκυρόδεμα.

3.2.2. Περιοχή Β
Η περιοχή Β, η επιφανειακή δηλαδή στοιβάδα του σκυροδέματος από την οποία προεκβάλλουν οι
αναμονές, χαρακτηρίζεται από μηδενικό πάχος επικάλυψης οπλισμού. Συνήθως στην περιοχή
αυτή η διεπαφή του οπλισμού και του σκυροδέματος είναι ελλιπής λόγω των δυσχερειών πλήρους
συμπύκνωσης του σκυροδέματος, οπότε η συνάφεια είναι μειωμένη.
Πρόκειται κατά συνέπεια για μια περιοχή υψηλής διεισδυτικότητας ύδατος, άρα ιδιαίτερα ευάλωτη
στην χημική αλλά και την ηλεκτροχημική διάβρωση. Στην περιοχή αυτή τα φαινόμενα διάβρωσης
είναι ιδιαίτερα πολύπλοκα.
Στην περιοχή αυτή (έννοια ΚΤΧ- 9. "ανάδυση αναμονών") έχει παρατηρηθεί αυξημένος ρυθμός
διάβρωσης με σημαντική απώλεια τόσο της διατομής όσο και μηχανικών ιδιοτήτων του οπλισμού,
ακόμη και όταν υπάρχει εμφανής υποβάθμιση της Περιοχής Α ("γυμνό μήκος").
Πρόκειται για ένα εν δυνάμει σοβαρό πρόβλημα που μπορεί να περάσει απαρατήρητο αν ο
Μηχανικός δεν δώσει την δέουσα προσοχή …

Εικόνα 4: Τυπική θραύση αναμονής οπλισμού

στην περιοχή της ανάδυσης.

3
ISO 12944-5: Paints & Varnishes - Corrosion Protection of Steel Structures by protective paint
systems --- Χρώματα και βερνίκια - Αντισκωριακή προστασία χαλύβδινων κατασκευών με συστήματα
χρωμάτων - Μέρος 5: Συστήματα χρωμάτων

8 / 20
Ενδιαφέρον εμφανίζει ο συσχετισμός των κατηγοριών έκθεσης κατά ISO 12944-2 και ΕΝ 206:2013.
Πίνακας 4: Κατηγορίες έκθεσης κατά ISO 12944-2 & ΕΝ 206:2013 - Απαιτήσεις

Κατάταξη Περιοχής Α Κατάταξη Περιοχής Β Ελάχιστη κατηγορία Ελάχιστο πάχος

κατά ISO 12944-2 κατά ΕΝ 206:2013 σκυροδέματος επικάλυψης (mm)
C2 XA1 C25/30 35
C3 XC3, XC4, XA2 C35/45 35
C4 XD1, XA2, XC3,XC4 C35/45 35
C5-1 XC3, XC4, XA2, XA3 C35/45 35
XC3, XC4, XS2, XS3,
C5-M C35/45 50
XA2, XA3

Δηλαδή η "προστασία μέσω επικάλυψης" (έννοια ΚΤΧ-5) οδηγεί στην χρήση σκυροδέματος
κατηγορίας τουλάχιστον C25/30 (περιβάλλον χαμηλής δραστικότητας) με τουλάχιστον 35 mm
επικάλυψη. Όμως με τον τρόπο αυτό η προστασία μετατρέπεται σε κανονική σκυροδέτηση!

3.2.3. Διεπιφάνεια Περιοχών Α και Β

Η διεπιφάνεια των Περιοχών Α και Β (ουσιαστικά η επιφάνεια του σκυροδέματος από την οποία
προεκβάλλουν οι αναμονές) υπόκειται στις περιβαλλοντικές δράσεις που με την πάροδο του
χρόνου οδηγούν στην ενεργοποίηση ποικίλων μηχανισμών υποβάθμισης.
Οι ακόλουθες εικόνες 5 και 6 είναι χαρακτηριστικές της μηχανικής υποβάθμισης της επιφανειακής
(τουλάχιστον) στοιβάδας του σκυροδέματος λόγω διαδοχικών και μεγάλου χρονικού ορίζοντα
κύκλων θέρμανσης/ψύξης και ύγρανσης/ξήρανσης που έχουν οδηγήσει στην σταδιακή
αποκόλληση των αδρανών από το σκυρόδεμα. Οι μετρήσεις έδειξαν ότι το βάθος της φθοράς μετά
από έκθεση επί 17 χρόνια είχε φθάσει στα 79 mm σε πλάκα πάχους150 mm!
Στην περίπτωση αυτή η απομείωση της αντοχής του σκυροδέματος (εκτιμάται ότι είναι σημαντική)
μπορεί να επηρεάσει την φέρουσα ικανότητα του κόμβου (όταν σχηματοποιηθεί πλήρως με την
μελλοντική σκυροδέτηση) είναι δε σίγουρο ότι θα έχει και σημαντικές επιπτώσεις στην
μονολιθικότητα του νέου με το παλιό σκυρόδεμα (βλπ. Και ΕΤΕΠ 01-02-01-00).

Εικόνα 5: Διεπιφάνεια ανάδυσης Εικόνα 6: Ανάδυση αναμονών και άλλου οπλισμού.

αναμονών μετά από 17 χρόνια.

9 / 20
Κατά κανόνα όλοι οι παραγωγοί υλικών συγκόλλησης παλαιού και νέου σκυροδέματος αναφέρουν
στις τεχνικές οδηγίες τους σχεδόν στερεοτύπως, ότι:
"Η επιφάνεια εφαρμογής πρέπει να είναι δομικά σταθερή και καθαρή χωρίς σκόνη, τσιμεντόνερα,
αλατώσεις ή άλλες ρυπογόνες ουσίες."
Άλλωστε και το πρότυπο συγκολλητικών υλικών ASTM C631 ορίζει ότι η ποιότητα της υπάρχουσας
επιφάνειας σκυροδέματος παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη ισχυρής διεπιφάνειας.
Σημειώνεται εδώ ότι στον ΚΑΝ.ΕΠΕ. έχει εισαχθεί ο όρος "επάρκεια/έλεγχος διεπιφάνειας".
Είναι λοιπόν εμφανές που αποσκοπεί η προστασία της διεπιφάνειας!
Αναφέρεται ως χαρακτηριστικό ανέκδοτο η απόκριση Μηχανικού σε συνάδελφό του που θεώρησε
ότι με ένα καθαρισμό μπορεί να συνεχίσει την σκυροδέτηση:
"Πως είσαι τόσο σίγουρος, προσπάθησες να μετρήσεις την αντοχή της διεπιφάνειας τραβώντας τον
οπλισμό από το υποστύλωμα;"

4. Προετεινόμενες λύσεις
Οι προτεινόμενες λύσεις προστασίας των αναμονών έχουν επιλεχθεί ώστε να καλύπτουν τόσο τις 9
προαναφερθείσες απαιτήσεις ΚΤΧ-2008, όσο και τις τρεις ουσιώδεις πρόσθετες απαιτήσεις υπό τα
στοιχεία (α), (β) και (γ) του εδαφίου [2]. Όλες βασίζονται στην λογική της προστασίας μέσω
θυσιαζόμενων μέσων (protection via sacrificial means), μέχρι την μελλοντική καθαίρεση/καθαρισμό
αυτών προκειμένου οι αναμονές να ενσωματωθούν στην συνεχιζόμενη κατασκευή.

4.1 Προτεινόμενη λύση για συνθήκες έκθεσης C2/XA1

 Περιοχή Α
Μια καλή λύση για την περιοχή Α είναι η εφαρμογή ενός επαλειφόμενου τσιμεντοειδούς κονιάματος
κατά ΕΛΟΤ ΕΝ 1504-7 (Corrosion protection: coatings for reinforcement). Τα υλικά του τύπου
αυτού έχουν τα εξής χαρακτηριστικά:
α) Παρέχουν υψηλή προστασία έναντι διεισδύσεων ακόμα και σε μικρά πάχη (2-3 mm).
β) Έχουν αυξημένη αντοχή σε κύκλους ψύξης/αποψυξης.
γ) Παρέχουν υψηλή αντίσταση στην υδατοπερατότητα.
δ) Λόγω της τσιμεντοειδούς βάσης δεν μεταβάλουν το φυσικό υμένιο προστασίας του οπλισμού,
το οποίο σε μελλοντικό χρόνο θα είναι συμβατό με αυτό το σκυροδέματος.
ε) Συνήθως περιέχουν και αναστολείς διάβρωσης.
ζ) Η μελλοντική αφαίρεσή τους είναι ευχερής λόγω του μικρού τους πάχους.
η) Το κόστος τους είναι χαμηλό.
Συνήθως για την εξασφάλιση χρονοεπάρκειας της προστασίας εφαρμόζεται επιπρόσθετα, επάνω
στο κονίαμα, υλικό υδροφοβισμού κατά ΕΝ 1504-2. Ο υδροφοβισμός πρέπει να επαναλαμβάνεται
κατά διαστήματα έως 8 ετών και όχι περισσότερο από 2 φορές, διότι επέρχεται κορεσμός των
πόρων του κονιάματος.
 Περιοχή Β
Για την προστασία της περιοχής Β συνιστάται η χρήση αυτοεπιπεδούμενων κονιαμάτων κατά ΕΝ
1504-3 (Structural and nonstructural repair). Τα υλικά αυτά έχουν τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:
α) Ρεοπλαστική συμπεριφορά, περιορισμένη συρρίκνωση, δυνατότητα εφαρμογής σε μικρά πάχη
(το πάχος εγκλεισμού της περιοχής Β δεν χρειάζεται να είναι μεγαλύτερο από 20-30 mm).
β) Δυνατότητα ευχερούς χύτευσης.

10 / 20
γ) Αυξημένη αντοχή σε κύκλους ψύξης/απόψυξης.
δ) Λόγω της τσιμεντοειδούς βάσης δεν μεταβάλουν το φυσικό υμένιο προστασίας του οπλισμού,
το οποίο σε μελλοντικό χρόνο θα είναι συμβατό με αυτό το σκυροδέματος.
ε) Παρέχουν υψηλή προστασία έναντι διεισδύσεων.
ζ) παρέχουν μεγάλη αντίσταση στην υδατοπερατότητα.
Για την διευκόλυνση της καθαίρεσής τους συνιστάται η κάλυψη της βάσης της περιοχής Β με
μεμβράνη (cling film), σε πλάτος έως τα 2/3 της μέγιστης απόστασης από τα καλούπια. Με τον
τρόπο αυτό δημιουργείται μια εσωτερική "τεχνητή ρωγμή" που θα επιτρέψει την εύκολη καθαίρεση
της προστασίας, όταν αυτό απαιτηθεί.
Όπως και στην Περιοχή Α, για την εξασφάλιση χρονοεπάρκειας της προστασίας εφαρμόζεται
επιπρόσθετα, επάνω στο κονίαμα, υλικό υδροφοβισμού κατά ΕΝ 1504-2. Ο υδροφοβισμός πρέπει
να επαναλαμβάνεται κατά διαστήματα έως 8 ετών και όχι περισσότερο από 2 φορές, διότι
επέρχεται κορεσμός των πόρων του κονιάματος.

4.2 Προτεινόμενη λύση για συνθήκες έκθεσης C3/ XC3, XC4 και XA2
 Περιοχή Α
Αρκεί η προστασία της § 4.1, υπό την προϋπόθεση ότι δεν υπάρχει ενδεχόμενο όξινης βροχής. Για
τις κεντρικές περιοχές των Αθηνών συνιστάται αντί του υδροφοβισμού η χρήση βαφών κατά ΕΛΟΤ
ΕΝ 1504-2, με τα εξής χαρακτηριστικά::
α) Να περιέχουν υψηλό ποσοστό στερεών και ειδικότερα πυριτικών αλάτων (>50%), ώστε να
διασφαλίζεται η πρόσφυση μέσω διάχυσης και όχι επιφανειακού υμενίου.
β) Να πληρούν τις προδιαγραφές ανοικτής διαπνοής κατά DIN 53122. Αυτό είναι σημαντικό για
την διασφάλιση ότι μεταξύ του κονιάματος και της βαφής δεν θα υπάρξει πίεση υδρατμών.
Επανάληψη της βαφής θα πρέπει να πραγματοποιείται σε διαστήματα τουλάχιστον 12 ετών και όχι
περισσότερο από 3 φορές (κατάσταση κορεσμού).
 Περιοχή Β
Όπως και στην περίπτωση 4.1, εάν δεν υπάρχει ενδεχόμενο όξινης βροχής. Για τις κεντρικές
περιοχές των Αθηνών συνιστάται αντί του υδροφοβισμού η χρήση βαφών που πληρούν τις
απαιτήσεις του ΕΝ 1504-2 (βλέπε περιοχή Α).
Επανάληψη της βαφής θα πρέπει να πραγματοποιείται σε διαστήματα τουλάχιστον 12 ετών και όχι
περισσότερο από 3 φορές (κατάσταση κορεσμού).

4.3 Προτεινόμενη λύση για συνθήκες έκθεσης C4/ XD1, XA2, XC3 και XC4
 Περιοχή Α
Κατά την επιλογή του επαλειφόμενου τσιμεντοειδούς κονιάματος προστασίας κατά ΕΝ 1504-7
πρέπει να ληφθεί υπόψη η αυξημένη πιθανότητα χημικής προσβολής.
Για τον λόγο αυτό συνιστάται η επάλειψη του κονιάματος με εύκαμπτες εποξειδικές βαφές
λιθανθρακόπισσας (ιδού η αποκρυπτογράφηση της έννοιας ΚΤΧ-6 "ασφαλτόμιγμα").
Για τις βαφές αυτές δεν υπάρχουν Ευρωπαϊκά Πρότυπα για την μέτρηση των επιδόσεων σε
χημικές προσβολές και καταπονήσεις διαφόρων τύπων, αλλά μόνον διάφορα Εθνικά Πρότυπα
ASTM, DIN, BS.
Συνήθως οι εποξειδικές βαφές λιθανθρακόπισσας δεν απαιτούν συντήρηση για χρόνους έκθεσης
μικρότερους των 20 ετών.

11 / 20
 Περιοχή Β
Όπως και στις περιπτώσεις 4.1 και 4.2 (έκθεση C2 και C3) συνιστάται η προστασία με
αυτοεπιπεδούμενο κονίαμα κατά ΕΛΟΤ ΕΝ 1504-3 και η εφαρμογή επ' αυτού εποξειδικής βαφής
λιθανθρακόπισσας (όπως και στην περιοχή Α).

4.4 Προτεινόμενη λύση για συνθήκες έκθεσης C5-1/ XC3, XC4, XA2 και XA3
Η προτεινόμενη λύση είναι ακριβώς η ίδια με αυτήν της § 4.3. Oι εποξειδικές βαφές
λιθανθρακόπισσας παρέχουν συνήθως επαρκή προστασία έναντι πληθώρας χημικών ενώσεων
υπό διάφορες συγκεντρώσεις.

4.5 Προτεινόμενη λύση για συνθήκες έκθεσης C5-Μ/ XC3, XC4, XS2, XS3, XA2
και XA3
 Περιοχή Α
Όπως στην περίπτωση 4.1, εάν δεν υπάρχει το ενδεχόμενο συνδυασμού χλωριόντων με χημική
προσβολή, συνιστάται η χρήση βαφών κατά ΕΝ 1504-2, αυξημένης αντοχής στα χλωριόντα. Σε
περίπτωση συνδυαστικής δράσης με χημική προσβολή μπορεί να εφαρμοσθεί η λύση 4.4.
Επανάληψη της βαφής θα πρέπει να πραγματοποιείται σε διαστήματα το πολύ 12 ετών και όχι
περισσότερο από 3 φορές (κατάσταση κορεσμού).
 Περιοχή Β
Όπως στην περίπτωση 4.1, εάν δεν υπάρχει το ενδεχόμενο συνδυασμού χλωριόντων με χημική
προσβολή, συνιστάται η χρήση βαφών κατά το ΕΝ 1504-2, αυξημένης αντοχής στα χλωριόντα. Σε
περίπτωση συνδυαστικής δράσης με χημική προσβολή μπορεί να εφαρμοσθεί η λύση 4.4.
Επανάληψη της βαφής θα πρέπει να πραγματοποιείται σε διαστήματα το πολύ 12 ετών και όχι
περισσότερο από 3 φορές (κατάσταση κορεσμού).

5. Μέσα και μέθοδοι επίλυσης του προβλήματος

5.1 Τα σύνεργα του Μηχανικού
Η αναζήτηση και επιλογή λύσεων για τα προβλήματα που εμφανίζουν οι αναμονές υφισταμένων
κατασκευών προϋποθέτει μια σειρά ελαχίστων ελέγχων. Παρότι οι έλεγχοι απαιτούν εξειδικευμένο
προσωπικό και εξοπλισμό, σε πρώτη φάση και στην απλή ή βασική τους μορφή μπορούν να
διανεργηθούν από την πλειονότητα των μηχανικών με χαμηλό κόστος.
Αρκεί προς τούτο ένα "βαλιτσάκι" με βασικά σύνεργα διενεργείας απλών, αλλά ουσιαστικών
ελέγχων, αυτό που στις ΗΠΑ το ονομάζουν The $500 Kit, το οποίο πρέπει να περιέχει:

(α) Μολύβι μέτρησης αλκαλικότητας σκυροδέματος κατά ASTM F710-5: κόστος  20 €

Με το μολύβι αυτό ο Μηχανικός μπορεί

εύκολα να διαπιστώσει πτώσεις
αλκαλικότητας που οφείλονται είτε σε
απλή ενανθράκωση (pH<8,6), είτε και σε
χημική προσβολή (pH<7). Ο έλεγχος
πρέπει να γίνεται τόσο στην επιφάνεια του
στοιχείο όσο και στο βάθος επικάλυψης
του οπλισμού.

12 / 20
(β) Απλός μετρητής ημιδυναμικού κατά ASTM C876-09: κόστος  200 €

Η πλέον διαδεδομένη και απλή ποσοτική

μέτρηση ενεργού διάβρωσης. Μια
χαμηλού κόστους απλή φορητή συσκευή
είναι συνήθως επαρκής.

(γ) Φιαλίδιο διαλύματος νιτρικού αργύρου: κόστος 8 - 10 €/100 ml

Ο ψεκασμός του σκυροδέματος με

διάλυμα Νιτρικού Αργύρου 0,1 Ν παρέχει
χρωματικές ενδείξεις για την ύπαρξη
χλωριόντων. Αποχρώσεις προς το λευκό,
θαλασσί, ακόμα και ανοικτό καφέ είναι
ενδεικτικές της ύπαρξης χλωριόντων. Η
μέτρηση πρέπει να γίνεται εντός 2 έως 6
λεπτών από τον ψεκασμό.

(δ) Συρμάτινη βούρτσα: κόστος 5 - 8 €

Οι αναμονές πρέπει να καθαρίζονται από

τους ρύπους και τα οξείδια.

(ε) Παχύμετρο: κόστος 35 - 50 €

Με το παχύμετρο μπορεί να μετρηθεί με

επαρκή ακρίβεια η απώλεια διατομής
προκειμένου να υπολογισθεί στην
συνέχεια η απώλεια μάζας.

(ζ) Σφυράκι: κόστος 30 - 40 €

Είναι απαραίτητο για τον ακουστικό

έλεγχο σύμφωνα με το πρότυπο ASTM
D4580-86. Προτιμητέα είναι τα σφυριά
τύπου Concrete Busting Hammer που
αποδίδουν ευκρινέστερο και δυνατότερο
ήχο κρούσης.
Οι υπόκωφοι ήχοι αποτελούν ένδειξη
αποσάθρωσης του σκυροδέματος.

13 / 20
(ζ) Σουφλί: κόστος  10 €

Χρησιμοποιείται για την χάραξη της

επιφάνειας του σκυροδέματος.
Περιορισμένη ποσότητα σκόνης
εκατέρωθεν της χαραγής σημαίνει
συνήθως καλή κατάσταση του
επιφανειακού σκυροδέματος, ενώ η
αυξημένη ποσότητα σκόνης αποτελεί
ένδειξη υποβάθμισης του σκυροδέματος.

5.2 Η στρατηγική του Μηχανικού - Ντετέκτιβ

'Εχοντας στην διάθεσή του το "βαλιτσάκι", ο Μηχανικός-

Ντετέκτιβ μπορεί να βάλει σε εφαρμογή την στρατηγική του για
την εύρεση του "δολοφόνου", του "συνεργού" ή του "αυτόχειρα".
Ποιοι είναι όμως αυτοί οι "κακοί";

■ Οι "δολοφόνοι" είναι προφανώς οι κατηγορίες έκθεσης κατά

ISO 12944-2 / ΕΝ 206:2013.
■ Ο "αυτόχειρας" είναι προφανώς ο ιδιοκτήτης που δεν έδωσε
την απαιτούμενη σημασία στο πρόβλημα ή απλώς πιστεύει
ότι η καλύτερη λύση είναι αυτή που του είπανε στο καφενείο.
■ Ο "συνεργός" είναι αυτός που ενώ δεν γνωρίζει ποιο
ακριβώς είναι το πρόβλημα, πείθει τον ιδιοκτήτη για την
πλέον συμφέρουσα για αυτόν λύση.

Ο Μηχανικός-Ντετέκτιβ γνωρίζει βέβαια πολύ καλά ότι:

 Εάν κάποιος μη σχετικός (ο "αυτόχειρας") πάει σε ένα χρωματοπωλείο να βρει μια λύση για
τις αναμονές θα φύγει με κάποιο μίνιο και μια βαφή για κάγκελα. Εάν πάει σε ένα μαγαζί
δομικών υλικών θα φύγει στην καλύτερη περίπτωση με μια επισκευαστική κονία και στην
χειρότερη με ένα σακί τσιμέντο και άμμο. Το αποτέλεσμα και στις δύο περιπτώσεις θα είναι
τουλάχιστον επικίνδυνο.
 Σήμερα με το internet ο "αυτόχειρας" βρίσκει πάμπολλες πληροφορίες που συχνά δεν
μπορεί να ελέγξει ή/και να κατανοήσει, αλλά το χειρότερο είναι ότι μπορεί να τις εκλάβει ως
επιβεβαίωση της "δημιουργικής λύσης" που έχει στο μυαλό του, που πάντοτε κατ' αυτόν
είναι εύκολη, έξυπνη και προπαντός φθηνή.
Να λοιπόν πως πρέπει να μεθοδεύσει τις κινήσεις του:

5.2.1 Κίνηση A: Look around

Μέσα σε μερικά λεπτά θα πρέπει να αναγνωρίσει τον περιβάλλοντα χώρο (αν του πάρει πάνω από
3 λεπτά αυτό θα λειτουργήσει εναντίον του διότι ο ιδιοκτήτης θα πιθανολογήσει οτι "ψάχνεται" λόγω
αγνοίας):

14 / 20
 - Βρίσκεται η κατασκευή κοντά σε θάλασσα, κοντά σε καλλιέργειες, κοντά σε εργοστάσια;
- Τι χρώμα εμφανίζει το γυμνό μήκος του οπλισμού;
- Υπάρχουν σε άλλα γειτονικά κτήρια εκτεθειμένες αναμονές;
Εαν το χρώμα των αναμονών είναι κόκκινο προς καφέ/κόκκινο και δεν παρουσιάζουν εξαχνώσεις
τότε λογικά οι συνθήκες έκθεσης είναι C2 και ίσως C3, χωρίς χημική προσβολή. Προσοχή όμως
διότι το χρώμα αυτό μετά απο τον πρώτο χειμώνα και θα αλλάξει σε μαύρο, που υποδηλώνει πάλι
μεν συνθήκες C2 και C3, όμως ο φυσικός προστατευτικός υμένας της ράβδου έχει μάλλον υποστεί
διάσπαση και επαναδιάταξη πάνω απο 3 φορές.
Εάν πέραν του μαύρου χρώματος παρατηρείται και ανομοιομορφία στο πάχος των οξειδίων, τότε
πρέπει να πιθανολογούνται συνθήκες C4.
Απόχρωση κοκκινωπή με μπλέ, μαύρες ή/και λευκές πιτσιλιές σημαίνει συνθήκες C5 και C5-1, ενώ
το καφέ χρώμα με διάφορες αποχρώσεις του κίτρινου, υποδηλώνει συνθήκες C-5M.

Τυπικό χρώμα αναμονής ηλικίας < 6 μηνών Τυπικό χρώμα αναμονής ηλικίας > 10 ετών υπό
υπό συνθήκες C2 και C3 συνθήκες C2 και C3.

Τυπικό χρώμα αναμονής ηλικίας > 5 ετών υπό Τυπικό χρώμα αναμονής ηλικίας > 5 ετών υπό
συνθήκες C5 και C5-1. συνθήκες C-5M.

15 / 20
5.2.2 Κίνηση Β: Η ανάκριση (ή άλλως, ρωτώντας πας στην πόλη).

Είναι ουσιώδες να "διαλευκανθεί" το ιστορικό των αναμονών.

• Ο χρόνος είναι η πλέον καθοριστική παράμετρος. Εάν έχει μετρηθεί
απώλεια διατομής π.χ. 5%, έχει τεράστια διαφορά εάν έχει συντελεσθεί
μέσα σε 5 χρόνια ή μέσα σε 25 χρόνια (στην απλοϊκή του έκφραση, ο
ρυθμός διάβρωσης δίνεται σε mm/ετος).
• Πρέπει επίσης να διαπιστωθεί οπωσδήποτε εάν κατά τον χρόνο έκθεσης
των αναμονών έγιναν κάποιες προστατευτικές επεμβάσεις. Μια απώλεια
διατομής, έστω 5%, είναι σοβαρότερο θέμα εάν έχει περαστεί "μίνιο" πριν
από 10 χρόνια, από ότι εάν δεν έχει περαστεί ποτέ!

Και κάτι μεταξύ αστείου και σοβαρού:

Η "ανάκριση" έχει καλύτερα αποτελέσματα εάν παρίσταται και η σύζυγος του ιδιοκτήτη. Οι γυναίκες
έχουν συνήθως μια ιδιαίτερη ευαισθησία στα θέματα αυτά. Αντίθετα οι άντρες, εάν μάλιστα έχουν
βάλει το χεράκι στο πλαίσιο του "εγώ τα ξέρω ολα", μπορούν κάλλιστα να αραδιάζουν δικαιολογίες
και ανακρίβειες.

5.2.3 Κίνηση Γ: Ώρα να ανοίξει το "βαλιτσάκι"

 Πρώτη ενέργεια: μαλακό τρίψιμο με την βούρτσα
Στόχος είναι να διαπιστωθεί πόσο εύκολα καθαρίζονται τα οξείδια. Αργούν 2-3 περασιές με την
βούρτσα στο ίδιο σημείο.
Εάν η βούρτσα τα γδέρνει απλά την επιφάνεια και δεν δημιουργούνται ξέσματα τότε πιθανότατα οι
αναμονές έχουν παραμείνει υπό συνθήκες έκθεσης C2 ή C3 πάνω από 10 χρόνια. Εάν
δημιουργούνται ξέσματα, τότε η έκθεση πιθανολογείται σε λιγότερο από 10 χρόνια..
 Δεύτερη ενέργεια: παχυμέτρηση
Είναι πάντα χρήσιμο να διαπιστωθεί η τυχόν απομείωση της διατομής. Προηγείται ο τοπικός
καθαρισμός της ράβδου. Λογικά η μείωση πρέπει να είναι μικρότερη απο 0,05 mm ανα έτος.
Υπάρχει βέβαια μια δυσκολία στο σημείο αυτό, διότι ήδη από την παραγωγή του ο χάλυβας μπορεί
να εμφανίζει κάποια απόκλιση διαμέτρου (εντός των επιτρεπομένων από τα ισχύοντα πρότυπα
γεωμετρικών ανοχών). Για την μείωση του ενδεχόμενου σφάλματος συνιστάται να γίνονται δυο
αντιδιαμετρικές μετρήσεις μεταξύ των νευρώσεων.
 Τρίτη ενέργεια: προσδιορισμός pH με το μολύβι μέτρησης αλκαλικότητας
Πρέπει να προηγηθεί ελαφρά ύγρανση του σκυροδέματος. Εάν στην επιφάνεια διαπιστωθεί pH >10
σημαίνει ότι η κατασκευή είναι σχετικά νέα και μπορούμε κάλλιστα να εφαρμοσθούν οι
προτεινόμενες στο εδάφιο 4 λύσεις.
Εαν διαπιστωθεί 8<pH<10 τότε πρέπει να γίνει και μια δεύτερη μέτρηση σε βάθος 0,5 cm, μετά από
τοπική καθαίρεση με το ειδικό σφυράκι.
Η μη αύξηση της τιμής του pH κατά βάθος αποτελεί ένδειξη φαινομένων διάβρωσης του οπλισμού.
 Τέταρτη ενέργεια: μέτρηση ημιδυναμικού με την φορητή συσκευή
Η μέτρηση αυτή παρέχει ενδείξεις για την κατάσταση διάβρωσης του οπλισμού.
- Αναγνώσεις στην περιοχή 0 έως -200 mV σημαίνουν κατά κανόνα μη ενεργή διάβρωση.
- Αναγνώσεις στην περιοχή -200 έως -350 mV σημαίνουν περιορισμένη πιθανότητα ενεργής
διάβρωσης
- Τιμές μικρότερες από -350 mV υποδηλώνουν υψηλή πιθανότητα ενεργής διάβρωσης

16 / 20
Εάν δεν διαπιστωθεί ενεργή διάβρωση μπορούν να εφαρμοσθούν οι προτεινόμενες στο εδάφιο 4
λύσεις μετά από καθαρισμό του οπλισμού και χρήση αναστολέα διάβρωσης, είτε σε υγρή είτε σε
αέρια μορφή (κάψουλες).
 Πέμπτη ενέργεια: κρουστικός έλεγχος με το ειδικό σφυράκι
Εάν διαπιστώθεί ενεργή διάβρωση ακολουθεί κρουστικός έλεγχος με το σφυράκι για να
διαπιστωθεί κατά πόσον έχει επέλθει εσωτερική αποκόλληση του σκυροδέματος (υπόκωφος ήχος).
Στην περίπτωση αυτή απαιτείται τοπική καθαίρεση της περιοχής ανάδυσης των αναμονών για να
διαπιστωθεί το πραγματικό μέγεθος της βλάβης.

Εσωτερική αποκόλληση οπλισμού πλάκας λόγω

διάβρωσης

 Έκτη ενέργεια: έλεγχος χλωριόντων με το διάλυμα Νιτρικού Αργύρου

Ο έλεγχος κρίνεται σε κάθε περίπτωση απαραίτητος, ασχέτως εάν η κατασκευή βρίσκεται ή όχι
κοντά στην θάλασσα. Ο λόγος είναι ότι στην Ελλάδα τα παλαιότερα χρόνια ήταν διαδεδομένη η
χρήση αλατιού στο σκυρόδεμα για την μείωση του χρόνου αφαίρεσης των ξυλοτύπων. Ναι, το
κάνανε και αυτό!
Εάν διαπιστωθεί η ύπαρξη χλωριόντων τότε το πρόβλημα επιδεινώνεται και περιπλέκεται.
Στην περίπτωση αυτή πρέπει να ληφθούν πυρήνες σκυροδέματος και να εξετασθούν σύμφωνα με
το πρότυπο AASHTO Τ260.
Κίτ τοπικού ελέγχου χλωριόντων διατίθενται και στην Ελληνική αγορά. Εάν με την χρήση ενός
τέτοιου κιτ διαπιστωθεί υπέρβαση των ορίων που καθορίζει το πρότυπο AASHTO Τ260, τότε
απαιτούνται ειδικοί έλεγχοι και μελέτη από εξειδικευμένη εταιρεία …
 Ειδικές ενέργειες
Εάν με την χρήση του μολυβιού προσδιορισμού αλκαλικότητας διαπιστωθεί επιφανειακό pH<8
υπάρχει μεγάλη πιθανότητα χημική προσβολής του οπλισμού, δηλαδή η ύπαρξη κατηγορίας
έκθεσης C4, C5-1. Στην περίπτωση αυτή απαιτείται και μια δεύτερη μέτρηση σε βάθος 0,5 cm μετά
από τοπική καθαίρεση χρησιμοποιώντας το κάτω μέρος απο το ειδικό σφυράκι.
Εάν η τιμή του pH παραμένει κάτω από το 8, απαιτείται διεξοδικός έλεγχος της ζώνης ανάδυσης
των αναμονών με πλήρη τοπική αποκάλυψη του οπλισμού. Η τυχόν διαπίστωση απώλειας
διατομής υπό τις συνθήκες αυτές συνιστά σοβαρό πρόβλημα και απαιτείται έλεγχος δοκιμίου
χάλυβα σε εφελκυσμό για την διαπίστωση της έκτασης της βλάβης.
Εαν το pH βρεθεί πάνω από 8 και δεν έχει διαπιστωθεί απομείωση της διατομής συνιστάται η
εφαρμογή παθητικής καθοδικής προστασίας με θυσιαζόμενα ανόδια, πριν από την εφαρμογή των
προστατευτικών μέτρων που αναλύθηκαν στο εδάφιο 4.

17 / 20
Το ενδιαφέρον κείμενο του καθ. Γ. Γραμματικάκη για τις αναμονές

"Αναμονές"
κείμενο του κ. Γιώργου Γραμματικάκη,
καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης και συγγραφέα.
που δημοσιεύθηκε στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία της 5 ης Ιουνίου 2011

Την προσοχή του υπογράφοντος προκαλεί από παλιά ένα ιδιότυπο ελληνικό φαινόμενο.
Εννοώ τα ακαλαίσθητα σίδερα που προεξέχουν από την κορυφή και τις πλευρές οικοδομών.
Στον κόσμο αλλά και τους μηχανικούς είναι γνωστά ως οι περίφημες "αναμονές". Όχι άδικα
διότι σηματοδοτούν την ακλόνητη αναμονή ότι κάποτε θα επιτραπεί -εις βάρος του
περιβάλλοντος- ένας παραπάνω όροφος στη δόμηση της περιοχής· ή ότι σε κάποια
προεκλογική περίοδο η επέκταση, που είναι παράνομη, θα γίνει απρόσκοπτα.
Υπάρχουν βέβαια και οι περιπτώσεις που στον ιδιοκτήτη απλώς εξέλιπαν τα χρήματα για την
περαίωση της οικοδομής, όχι όμως και η ελπίδα. Όταν μάλιστα -πράγμα σύνηθες- η οικοδομή
είναι εξαρχής αυθαίρετη, τα μετέωρα σίδερα δηλώνουν την απόφαση να ολοκληρωθεί πάση
θυσία η παρανομία.
Στις "αναμονές" λοιπόν συμπυκνώνεται, με τρόπο εντυπωσιακό, η οικιστική μας
πραγματικότητα. Το γεγονός ότι οι Ελληνες επέτυχαν να έχουν το υψηλότερο ποσοστό
ιδιοκατοίκησης στην Ευρώπη είναι ασφαλώς αξιοσημείωτο. Ελάχιστα όμως μπορούν να
υπερηφανεύονται για την τήρηση των πολεοδομικών κανόνων, την αισθητική ή τον σεβασμό
του περιβάλλοντος. Το αντίθετο μάλιστα: η μοναδική ομορφιά του τόπου και το κλίμα του λες
και προκαλούν όλες τις δυνάμεις του κακού.
Ετσι, στις πόλεις, σε κατάφυτες πλαγιές ή σε μαγευτικές παραλίες, οικοδομές κάθε είδους
έχουν αλλοιώσει το τοπίο και διαψεύδουν με την ασχήμια τους τον εύκολο φραστικό μας
πατριωτισμό. Ως να μην έφθανε μάλιστα αυτό, η τουριστική «ανάπτυξη», που παρουσίασε τις
τελευταίες δεκαετίες μια παράλογη έξαρση, δεν υπάκουε σε κανόνες ή όρια. Ολοκλήρωσε έτσι
την εικόνα ενός τόπου που είχε αφεθεί ανυπεράσπιστος στη βουλιμία και στην οικιστική
εκμετάλλευση.
Οι "αναμονές", λοιπόν, που προεξέχουν σε ολοκληρωμένες ή ημιτελείς οικοδομές, εκφράζουν
τον γενικότερο οικοδομικό μας παραλογισμό. Γι' αυτό και απαντώνται σε κάθε γωνία της
ελληνικής επικράτειας: Σε μεγάλες πόλεις και σε χωριά, σε απομονωμένες αλλά και
τουριστικές περιοχές. Δεν λείπουν ακόμα οι "αναμονές" και από τα νησιά του Αιγαίου που
έχουν σφραγισθεί από ανεκτίμητα δείγματα αρχιτεκτονικής ομορφιάς.
Τα ακαλαίσθητα ωστόσο σίδερα, που λογχίζουν ένα ουρανό φωτεινό και καθάριο, εκφράζουν
φοβούμαι βαθύτερα την μοίρα του τόπου. Δεν είναι τυχαίο ότι κάθε φορά που επιχειρείται μια
οικιστική ή πολεοδομική αναμόρφωση, σφοδρές είναι οι αντιδράσεις του πολιτικού κόσμου,
αλλά και των ίδιων των πολιτών. Είναι επίσης γνωστό ότι η "νομιμοποίηση" των αυθαιρέτων -
ένας ενδιαφέρων νεολογισμός- περιφέρεται από κυβέρνηση σε κυβέρνηση και από υπουργό
σε υπουργό. Με αυτόν τον τρόπο, οι διαρκείς "αναμονές" κάποιας λύσεως οδηγούν σε νέες
παρανομίες. Ενώ τα σίδερα, που προεξέχουν από παντού, έχουν σκουριάσει από την
πολυκαιρία και τις βροχές.
Οι "αναμονές" λοιπόν απετέλεσαν το σύμπτωμα μιας χρόνιας ελληνικής ασθένειας. Ενώ
ασφαλώς υπήρξαν ορισμένες αναλαμπές -η είσοδός μας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα ή οι
Ολυμπιακοί Αγώνες- η ίδια η Ελλάδα έμοιαζε να σκουριάζει χάρις στο πελατειακό πολιτικό
της σύστημα και την αδυναμία της να εκσυγχρονισθεί.

18 / 20
Υπήρχαν όμως πάντα και οι άλλες, πολυκαιρισμένες Αναμονές. Δεν λογχίζουν αυτές τον
ουρανό, αλλά την ψυχή και τα όνειρά μας.
Καθώς μάλιστα τον τελευταίο καιρό η χώρα παραπαίει και οδηγείται από ταπείνωση σε
ταπείνωση, οι Αναμονές ταυτίζονται με το ίδιο της το μέλλον. Λέγεται, μάλιστα, στους κύκλους
των μυημένων, ότι οι Αναμονές εκφράζουν την παράλληλη Ελλάδα: Εκείνη, δηλαδή, που όσο
θυμόμαστε την ιστορία μας, έμαθε να αντιτίθεται στην Ελλάδα της ευκολίας και των κενών
λόγων. Η παράλληλη Ελλάδα έχει εκπροσώπους, σπάνια όμως αποκτά εξουσία· διαθέτει
ήθος, που ωστόσο είναι δύσκολο να αποτυπωθεί σε κανόνες· δεν ανεμίζει κομματικούς
φανατισμούς, έχει όμως μια συνεχή εγρήγορση για το καλό του τόπου.
Σε αυτή την προοπτική εστιάζουν οι Αναμονές της παράλληλης Ελλάδας. Οσο για την
σύνθεσή της, ούτε εκεί υπάρχουν αυστηροί κανόνες. Θα έλεγα ότι την παράλληλη Ελλάδα
συνιστούν άνθρωποι ή αιχμές ανθρώπων, που σε πείσμα της περιρρέουσας ατμόσφαιρας
εξακολουθούν να πράττουν το σωστό και το δύσκολο, να πορεύονται με ευθύνη και πείσμα.
Η παρουσία τους είναι ορατή, και συχνά εκθαμβωτική: Σε δημιουργίες της τέχνης αλλά και
στον μικρόκοσμο της καθημερινότητας, σε ένα πανεπιστήμιο αλλά και σε κάποιο πολιτιστικό
σύλλογο της επαρχίας, σε μια δημόσια υπηρεσία αλλά και στους γιατρούς ενός νοσοκομείου,
στις μάχες, τις συχνά μάταιες, για το περιβάλλον ή την ποιότητα της ζωής. Σε αντίθεση με τις
μικρές "αναμονές", οι δικές τους αναμονές -οι Αναμονές- προσδοκούν μια Ελλάδα που θα
αποτελείται από πραγματικούς πολίτες και δεν θα διαψεύδει κάθε μέρα τις προοπτικές της.
Αισθάνομαι ότι οι αναγνώστες προβάλλουν ήδη μια νόμιμη ένσταση: Οτι στο κρίσιμο -ίσως και
εφιαλτικό- σταυροδρόμι που βρίσκεται σήμερα η χώρα, τα παραπάνω ηχούν παράδοξα,
κάπως θεωρητικά.
Δεν είναι όμως έτσι. Οι σκουριασμένες «αναμονές», σε πόλεις και σε αιγιαλούς, δηλώνουν σε
μικρογραφία το είδος της ανάπτυξης, που ακολουθούσε η χώρα. Πρόχειρο, σπασμωδικό,
στηριγμένο σε παρανομίες ή στις πελατειακές σχέσεις, που ανθούσαν και κατέτρωγαν αξίες
και όνειρα. Ο κομματισμός κυριαρχούσε, τα μεγάλα λόγια αντικαθιστούσαν τις πράξεις. Είχαμε
γίνει κι εμείς "θεατές των λόγων και ακροατές των έργων", όπως έλεγε για τους συγχρόνους
του ο Θουκυδίδης.
Τώρα όμως, οι ψευδαισθήσεις τέλειωσαν, το σκηνικό κατέρρευσε με γδούπο. Ο πολιτικός
κόσμος, που είχε στήσει με επιμέλεια αυτό το σκηνικό, στέκεται αμήχανος, ανίκανος να
αντιδράσει ή να παραδεχθεί την ενοχή του. Δεν ακούει καν τη βουή "των πλησιαζόντων
γεγονότων".
Μέσα όμως στην απόγνωση ή τον πανικό, η Ελλάδα έχει κάνει ένα μεγάλο βήμα: Αργά αλλά
σταθερά, κερδίζει την αυτογνωσία της. Πρώτα σιωπηλά -ύστερα σε μικρές παρέες, στα
καφενεία ή τα σπίτια- τελευταία στις πλατείες των πόλεων, όπου οι δυνατές, ετερόκλητες
φωνές έχουν ωστόσο μια κοινή συνισταμένη. Είναι η συνείδηση για τον ολισθηρό δρόμο που
ακολουθούσε η χώρα και τον εντοπισμό των ευθυνών στην κορυφή της πυραμίδας. Εκεί
εστίαζε ένα πολιτικό σύστημα με πολλές παραφυάδες, που επιδίωκε κυρίως τη δική του
επιβίωση και θυσίαζε χωρίς αιδώ αρχές και αξίες. Δεν μπορεί ασφαλώς να αμφισβητηθεί ότι
το κλίμα αυτό διαχεόταν και προς τη βάση της πυραμίδας. Στη βάση, ωστόσο, οι ευθύνες,
όπου υπήρχαν, είναι πολύ μικρότερες. Είναι ευθύνες εξ ανακλάσεως. Επειδή όμως στη βάση
συγκεντρώνονται τώρα τα θύματα και οι νέοι άνθρωποι, η πικρία είναι δίκαιη και η οργή
μεγάλη.
Ένα είναι βέβαιο: Οτι το μέλλον δεν θα μοιάζει καθόλου με το παρελθόν. Θα έχει άλλους
πρωταγωνιστές κι άλλη προϊστορία. Υπάρχει λοιπόν η ελπίδα ότι αυτό το μέλλον θα μπορέσει
να εκφράσει κάποιες από τις Αναμονές, που φωλιάζουν χρόνια τώρα στις ψυχές μας.

19 / 20
Αναφορές σε πρότυπα και κανονιστικά κείμενα
ASTM C631-09 Standard Specification for Bonding Compounds for Interior Gypsum
Plastering
ASTM C876-09 Standard Test Method for Corrosion Potentials of Uncoated Reinforcing
Steel in Concrete
ASTM F710-5 Standard Practice for Preparing Concrete Floors to Receive Resilient
Flooring
ASTM D4580-86 Standard Practice for Measuring Délaminations in Concrete Bridge Decks
by Sounding
AASHTO Τ260 Standard Method of Test for Sampling and Testing for Chloride Ion in
Concrete and Concrete Raw Materials
ISO 12944-2 Paints and varnishes -- Corrosion protection of steel structures by protective
paint systems -- Part 2: Classification of environments
NACE 6G191 Publication for Surface Preparation of Contaminated Concrete for Corrosion
Control
ACI 318 Building Code Requirements for. Structural Concrete
ΕΤΕΠ 01-02-01-00 Χαλύβδινοι οπλισμοί σκυροδέματος
ΕΝ 206:2013 Concrete. Specification, performance, production and conformity
ΕΛΟΤ ΕΝ 1504-2 Προϊόντα και συστήματα για την προστασία και επισκευή δομημάτων από
σκυρόδεμα - Ορισμοί, απαιτήσεις, έλεγχος ποιότητας και αξιολόγηση της
συμμόρφωσης - Μέρος 2: Συστήματα προστασίας επιφανειών
σκυροδέματος
ΕΛΟΤ ΕΝ 1504-3 Προϊόντα και συστήματα για την προστασία και επισκευή δομημάτων από
σκυρόδεμα - Ορισμοί, απαιτήσεις, έλεγχος ποιότητας και αξιολόγηση της
συμμόρφωσης - Μέρος 3: Επισκευή φερόντων και μή φερόντων στοιχείων
ΕΛΟΤ ΕΝ 1504-7 Προϊόντα και συστήματα για την προστασία και επισκευή δομημάτων από
σκυρόδεμα - Ορισμοί, απαιτήσεις, έλεγχος ποιότητας και αξιολόγηση της
συμμόρφωσης - Μέρος 7: Προστασία οπλισμού έναντι διάβρωσης
DIN 53122-1 Determination of the water vapour transmission rate of plastic film, rubber
sheeting, paper, board and other sheet materials by gravimetry
DIN 53122-2 Determination of water vapour transmission (density of moisture flow rate) of
plastic films, elastomer films, paper, board and other sheet materials;
electrolysis method

20 / 20