You are on page 1of 12

1

‫حمْمن ِالرمحييمم‬ ‫ا‬


‫ل ِالر ي‬‫بمسمم ِا م‬
‫ي‬
‫ك ِمعين ِمميجلمْيومعمها ِبمـبمـيمــاةن‬ ‫ل ِلمتَامـنمـ ـ ـ ــالل ِالي ـمع ـيلمم ِام ر‬
‫ل ِبمـمس ـتر ـةة ِ ِ ِ* ِ ِ ِ ِمسـألنيـبمـييـ م‬ ‫ام م‬
Elingo ndak hasil ilmu anging nem perkoro
Bakal tak critakke kumpule kanti pertelo
Ingat ! tak hasil ilmu kecwali ‘nam perkara
Kan ku terangkan semuua dengan sejelasnya

‫صمط ـبمـاةرموبلـيلـغمـةة ِ ِ ِ ِ* ِ ِ ِ ِ ِمو اميرمشـ ـ ــامد ِاليسـتمــاةذ ِموطلـيومل ِمزمم ــاةن‬


ِ ‫ذل مكاةء ِمومحير ة‬
‫ص ِموا ي‬ ِ

Rupane limpat loba sobar ono sangune


lan piwulange guru lan sing suwe mangsane
Yaitu cerdas semangat sabar dan biaya
dengan petunjuk guru dan waktunya yang lama

‫معمن ِاليـممْيرمء ِ م‬
‫ل ِتَاميسأميل ِمومسيل ِمعين ِقممريينممه ِ* ِفملكـ ـ ـ ـلل ِقممرييةن ِبم ـ ـ ـ ـ ــاليـلمْمقـ ــامرمن ِيمـيق ـتمـمديي‬
Jo takon songko wong siji takono kancane
krono saktemene kanca manut kang ngancani
Tak perlu bertanya tapi lihatlah temannya
karena teman itu mengikuti temannya

‫فم ـماين ِمكـ ـ ـ ــامن ِمذا ِمش ـرر ِفمـمج ـن ـيبـله ِلسيرمع ـةة ِ ِ* ِ ِفمـماين ِمكامن ِمذا ِمخـييةر ِفمـمقــامرنيـله ِتَامـيهـتمـمديي‬
Yen ono konco olo lakone ndang dohono
Yen ono konco bagus enggal ndang kancanono
2

Jika ada teman yang buruk cepat jauhi


Jika ada teman yang baik cepat dekati

‫تَامـمعـلريم ِفمـ ـ ـ ـ ـ ـ ـمارن ِايلـ ـ ـمعـيلمم ِمزييـنن ِملميهـملـ ـ ـ ـ ـ ـمه ِ* ِموفمـ ي‬


‫ضـنل ِمومعـينـموانن ِملكـلـنل ِاليممْمح ـ ـ ـ ـ ــاممـمد‬
Ngajiho krono ilmu mahesi ing ahline
lan ngunggulke lan dadi tondo tingkah pinuji
Belajarlah karena ilmu kan menghiasi
Mengunggulkan dan jadi tanda tingkah terpuji

‫مولك ـين ِلمـيس ـتم ـمفـييةدا ِلكـرل ِيمـيوةم ِمزيمـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ــامدة ِ* ِمممن ِاليـمعـيلمم ِموايسـبيح ِفميى ِبللحـيومر ِاليـمفـموائممد‬
Onoho ngalab faedah saben dino ing tambah
songko ilmu lan ngelangi segarane faedah
Jadikan s’tiap harimu bertambah manfaat
Dari ilmu dan b’renang di lautan manfaat

‫ضل ِقمـ ــائمـمد ِ ِ* ِ ِاملم ـ ـ ـ ـ ــى ِالي ـبنـمر ِوال ـترـيقـوىَ ِواميعمدلل ِقمــا م‬
‫صمد‬ ‫م‬ ‫ـ‬ ‫ف‬
‫ي‬ ‫ا‬
‫م‬ ِ ‫ه‬
‫م‬ ‫ـ‬‫ق‬‫ي‬ ‫ـ‬ ‫تَامـمفـرقـيه ِفمـ ـمارن ِايل ـ م‬
‫ف‬
‫م م م‬ ‫ن‬
Ngajiho fiqih krono unggul lan nuduhake
maring bagus lan wedi Allah luwih jejegke
P’lajari fiqih karna utama dan menuntun
Pada kebaikan, taqwa dan tujuan lurus

‫صلن ِيلـينمجيى ِمممن ِمجممْييمع ِال ر‬


‫شمدائممد‬ ‫م‬
‫لهمو ِايلـمعـيللم ِايلـمهـامديىَ ِالمــى ِلسـنممن ِاليـلهمدىَ ِ* ِلهمو ِاليمح ي‬
ilmu fiqih kang nuduhake dalan pituduh
3

yo benteng kang nylametake sekehe pekewuh


Ilmu fiqih yang tunjukkan jalan kebenaran
Jadi benteng s’lamatkan dari kesengsaraan

‫ي‬ ‫فم ـمارن ِفم ـمق يـيـةهـ ـ ـ ـ ــا ِمو امحـةد ا ِلمـتم ـمونرةع ـ ــا ِ ِ* ِ ِاممشلدمعـملى ِالـ ر‬
‫شـييـمطامن ِممن ِامليـ م‬
‫ف ِمعـابممد‬ ِ ِ

Wong alim fiqih siji tur kang ngedoho harom


luwih abot timbang 'abid sewu mungguh
syaiton
Satu orang yang alim fiqih yang juga wari’
Kata setan lebih b’rat dibanding s’ribu ‘abid

‫ك‬ ‫ك ِ ِ* ِ ِمو ِاميك ـ ـ ـبمـلر ِمـينـله ِمجـ ـ ـ ــامهنل ِلمـتمـ ـنمـ ن‬


‫سـ ل‬ ‫فمـمسـ ـ ـ ـ ـ ـ ــاند ِمك ـبمـ يـيـنر ِمع ـ ـ ــالمـنم ِلم ـتمـمهـتن ـ ن‬
Gedene kerusakan wong alim dak ngelakoni
luwih gede timbang iku wong bodo ngelakoni
Kerusakan orang alim tidak mengamalkan
Lebih besar kerusakan jahil mengamalkan

‫ك‬ ‫لهممْا ِفم ـيت ـنمـنة ِمفيِ ِاليـمعـالمممْييمن ِمعـمظـييـممْـةن ِ ِ* ِ ِلمـممْـين ِبمـمهـممْـا ِمف ـ ـ ـييِ ِمديي ـنمـمه ِيمـتمـممْـ ر‬
‫سـ ل‬
Karone iku agung agunge fitnah dunya
tumrap wongkang tetanggen perkoro agama.
Keduanya itu fitnah besar di dunia
bagi orang yang berpegang pada agamanya
4

‫ت ِامين ِتَالـيمْـمسـمى ِفمـقـمييـةهــا ِلمـنمــامظ ـ ـةرا ِ ِ* ِ ِبمـغمـييـمر ِمعـنمـ ــاةء ِمو ِاليـلجـنل ـيولن ِفلـنلـيو ِلن‬
‫تَامـممْـنرـيي م‬
Siro pingin dadi alim fiqih kang wicoro
kelawan tanpo kangelan edan iku werno
Ingin jadi ‘alim fiqih dan ahli bicara
harus kerja keras, kegilaan dan lainnya

‫شـرقـةة ِ* ِتَاممحرمْ ل ـمه ـ ـ ـ ــا ِفمـالي ـمع ـيللم ِمك ـييـ م‬


‫ف ِيملكـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـيونل‬ ‫ب ِالي ـممْـامل ِلديومن ِممـ م‬ ‫م‬
‫س ِايك ـتـمسـا ل‬
‫مولميي م‬
Onoto golek arto ora kanti kangelan
dene ilmu koyo opo kasil do kangelan.
Mencari harta tak bisa tanpa kepayahan
gitu juga cari ilmu dengan kepayahan

‫اممذا ِتَامـرم ِمعـيقـلل ِاليـممْـيرمء ِقمـرل ِمكـ ـلملمـهل ِ ِ* ِ ِموامييـمقين ِبملحيمْمق ِاليـممْـيرمء ِامين ِمكامن ِلميك ـثمـةرا‬
Naliko sempurno akale kidik guneme
lan nyatakno kumprunge wong yen akeh guneme
Ketika sempurna akalnya s’dikit bicara
dan yakini pandirnya bila banyak bicara

‫ت ِاليـممْـيرمء ِممين ِمعـثيـمرمة ِالـنريجـمل‬


‫س ِيمـلمْـو ل‬ ‫ة م ن مم‬ ‫م‬
‫ت ِال ـمفـتمــى ِمين ِمعـثيـمرة ِمن ِل ـمسـ ــانه ِ* ِمولمـيـ م‬
‫يمـلمْـيو ل‬
Matine wong anom sebab kepleset lisane
ora kok matine sebab kepleset sikile
Pemuda mati karna terpeleset lisannya
5

Bukan mati karena terpeleset kakinya

‫فمـمع ـثي ـمرتَالـله ِممين ِفم ـييمه ِتَامـير ِمم ـيى ِبمـمرأيمس ـ ـمه ِ ِ* ِمومعـثيـمرتَالـله ِبمـال ـنريجـمل ِتَام يـبـمرىَ ِمعـملى ِاليـممْـيه ـمل‬
Kerono mlesete lisan nekakke balang endas
dene mlesete sikil suwe suwe yo waras
Tepeleset lisan dapat membuang kepala
Terpeleset kaki dapat sembuh meski lama

‫ب ِمرمم ـيي ـلم‬


‫ت ِالـ ـتل ـر ِا م‬ ‫مم‬ ‫م‬ ‫م‬
‫أملخــو ِالي ـع ـيلمم ِمحـليِ ِمخـ ـ ـ ـ ـ ــال ـند ِبمـيعـمد ِممـيوتَا ـه ِ* ِموأميو م‬
‫ص ــا لـهل ِتَامـيحـ م م‬
Wong duwe ilmu urip langgeng sakwuse mati
Dene adon-adone bosok ning ngisore bumi
Orang berilmu tetap hidup setelah mati
walau badan rusak dan hancur ditelan bumi

‫ت ِمولهـمو ِيمـيمْـمشى ِمعملى ِالـثرـمرىَ ِ* ِيلـظمـلن ِممـمن ِايلميحـ ـيمــامء ِمولهـمو ِمعـمدييـلم‬
‫مولذو اليمجـيهمل ِمميي ن‬ ِ

Wong bodo mati haale mlaku ing duwur bumi


den nyono wong kang urip nanging podo wong mati
Orang bodoh t’lah mati walau di atas bumi
Disangka masih hidup padahal telah mati
‫م‬
‫ت‬ ‫لملكرل ِالم ــى ِمش ـأيمو ِالي ـعلـ ـ ـلمــى ِمحـمر مكا ل‬
‫ت ِ* ِمولممكـ ـين ِمعـمزيي ـنز ِمفــى ِال ـنرمج ـ ــامل ِثلـبم ـ ـ ـ ــا ل‬ ِ

Kabeh wong maring drajat luhur obahe ati


6

tapi sidik poro rojul kang podo netepi


Setiap orang berniat berderajat tinggi
Tapi jarang yang tekun dan tabah menjalani

َ‫ب ايلمير مدىَ فمـتل ـيرمدىَ مممع الـرمديى‬


‫صمحـ م‬ ‫ت فمـى قمـو م فمـصامح م‬ ‫م‬
ِ ِ ِ
‫ب خـيمـامر لهـيم ِ* ِمولم تَال ي‬
ِ ِ
‫امذا لكين م ي ي م ي‬
ِ ِ ِ ِ ‫ة‬ ِ ِ ِ ِ

Naliko ono siro iku ing dalem qoum


mongko ngancanono siro ing baguse qoum
Bila dalam kaum carilah orang yang baik
Jauhilah teman yang sifatnya tidak baik

‫ف‬
‫شـمر م‬ ‫س موالممد ِيىَ ِ* ِموامين منالم ـنمـيى مممن موالممد ىَ اليـمفـ ي‬
‫ضـمل موال ـ ر‬
ِ ِ ِ ِ ِ ِ
‫م‬
‫ألقمـندلم أليسـتمـاذيىَ معلمــى نمـيفـ م‬
ِ ِ ِ ِ

Disikke ingsun ing guru ngerekke ing bopo


senajan oleh ingsun kamulyan songko bopo
Dahulukan gurumu dari orang tuamu
Walau utama mulia dari bapak ibumu
‫ف‬ ‫ب اليـمجـيسمم مواليـمجيسلم مكالـ ر‬
‫صمد ي‬ ِ ‫ح مجـيومهـلر ِ* ِمومهمذا لم ـمر ن‬
ِ ِ
‫ب اللر يو مح موالـلر يو ل‬
ِ ‫فمـمذامك لم ـمر ن‬
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ

Dene guru iku kang ndidik ing jiwo kito


Dene jiwo iku den serupakake suco
Gurulah pemelihara ruh karna permata
Jasad hanyalah tempat, bapak yang pelihara

‫مرأم ييت ِاممح ـرق ِاليـمح ـنق ِمحـرق ِالي ـلمْ ـمع ـلن ـمم ِ ِ* ِ ِموأميومج ـبمله ِمح ـيفةظا ِمعـملى ِلكنل ِلمـيس ـملـ ـمم‬ ِ

Ingsun wis nekodke ing luwih hak-hake bener


7

Yoiku hake wong kang nuduhke barang bener


Ugo tak tekodke lan luwih wajib den rekso
keduwe kabeh wong islam kang kepingin biso
Kulihat hak yang paling pantas tuk dipenuhi
Hak yang memberi petunjuk jalan yang hakiki
Maka aku yakin hal inilah kewajiban
bagi setiap orang islam untuk menjaga

‫لمـمقيد ِحـرق ِامين ِيلـيهمدىَ ِاملم ــيمه ِمك ـرام ـةة ِ ِ* ِ ِلمـتـع ـمل ـيمم ِحـر م‬
‫ف ِموامحةد ِاملي ـ ل‬
‫ف ِمدير مهةم‬
ِ
‫مي ي مي‬ ‫مم‬ ‫م‬
Guru wis mesti dihadiahi sewu dirham
Mulyakno mergo mulang huruf siji tur paham
Hadiahi guru karna memuliakan ilmu
pantas satu huruf seribu dirham tuk ilmu

‫ت ِتَامـنم ــالل ِالي ـمع ـرز ِمح ـترــى ِتَالـمذلرـ ـ ــهام‬


‫ك ِامين ِتَامـيش ـتم ـمهى ِامين ِتَالـع ـرز ِمهـ ـ ـ ــا ِ* ِفمـلمـيسـ م‬
‫اممر ِىَ ِلم م‬
Ningali ingsun ‘ring siro yen kepingin mulyo
rak bakal hasil mulyo yen siro durung ino
Kulihat engkau ingin memuliakan nafsu
Kau takkan mulya sebelum menghinakan nafsu
‫صردمق ِممـ ـ ـ ـ ــا ِيمـيع ـتمـ ـ ـ ــالدله ِممين ِتَامـموله ـمم‬ ‫م‬ ‫م‬
‫مذا ِمسـامء ِف ـيع ـلل ِالي ـممْـير ِء ِمســامء ِظلــنلـيونلـهل ِ* ِمو م‬
8

Naliko olo lakune wong olo nyanane


lan bener nyanane wong bener pengadatane
Jelek perbuatan jeleklah perasangkanya
Dan dibenarkan kebiasaan pikirannya
‫ف ِمو ممـثي ـنل ِلم ـمق ــامو لم‬
ِ ِ ِ ‫س ِام ر‬
‫ل ِمو امحـ ـند ِممـين ِثمـلم ِثمـ ـةة ِ* ِمش ـمر ييـ ن‬
‫ف ِموممـيشـلريو ن‬ ‫فمـممْــا ِالـ ـنر ــا ل‬
ِ

Ora ono manungso iku wujud perkoro


kejobo sifat siji saking telung perkoro
Siji sifat mulya, kepindo dimulyakke
Kaping telu yo madani kanca-kancane
Manusia sekitar kita tiga macamnya
Yang mulya, yang rendah dan sepadan dengan kita

‫ف ِقمـيدمررله ِ* ِموامتَايـ ـبمـلع ِمفـ ـيي ـمه ِاليـمحـ ـرق ِمو اليمح ـلق ِلممز لم‬
ِ ِ ‫فم ـامرمــا ِالرمذيىَ ِفمـيومقـ ـ ـيى ِفمـ ـ ـأميعـ ـمر ل‬
Dene wong sak duwur ingsun tur drajate ngerti
lan ingsun manut hake krono hak iku mesti
Orang yang muliya dan kutahu derajatnya
Kuharus ikuti yang haq dan benar darinya

‫ت ِاممنّ ِالي ـمف ي‬


‫ضمل ِبمـالي ـمفيخـمر ِمحـاكمـلم‬ ‫فمـامرمـا ِالرمذيىَ ِممـثي ـلمـى ِفم ـماين ِمزرل ِاميو ِمهـمفـا ِ ِ* ِتَامـمفـ ر‬
‫ضـيل ل‬
Dene wong sak padaku lamun wong iku keliru
Podo ugo iku wong kluputan marang aku
Becik ku aweh kanugrahan marang kang salah
Jalaran kanugrahan ngungkuli sifat bungah
9

Lalu untuk orang yang sepadan dengan kita


Bila keliru maka kita lebih utama

‫ضـ ـ ــى ِمو امين ِلممم ِلمئمـلم‬


ِ
‫فم ـامرمــا ِالرمذىَ ِلدونمـى ِفمـ ـاميحلمم ِمدائمـبــا ِ* ِأمصولن ِبمـ ـ ـمه ِمع ـ ـر م‬
‫ي‬ ‫لي‬ ‫ل ة‬ ‫ي ي ي‬
Dene wong sak ngisorku aku sabar biyasa
ngerekso kewirangan najan aku den wodo
Kepada d’rajat di bawahku kusabar saja
Menjaga kehormatan walau aku dicela

‫م‬ ‫م م‬
‫مدمع ِاليـممْـيرءم ِلم تَالـيج ـمز ِمع ـلمـى ِلس ـيوء ِفم ـيعـلـمه ِ* ِمس ـيميك ـمف ـييـمه ِمم ــا ِمف ـيي ـمه ِموممــا ِله ـمو ِفمــاع ـ لـهل‬
ِ

Ninggalo siro ing wong ala lelakone


aja males ala apa kang den lakoni
Jalaran bakal dicukupi kelakuane
Lan sekabehe barang-barang kang den lakoni
Tinggalkan orang jangan balas keburukannya
Pelaku kan dibalas oleh perbuatannya

َ‫ب ِممين ِع ـيمْ ـ ـ ـ ـمريى‬ ‫م‬ ‫م‬ ‫م‬ ‫أملم ـيـس ـ ي م‬


‫ت ِممن ِاليـلخ ـيس ـمران ِامرن ِلم ـيمــالـ ـيمــا ِ* ِتَامـلمْ ـلر ِبلم ِنمـيفةع ِموتَالـيحـمس ـ ل‬ ‫يم‬
Onoto kabeh dudu golongane wong tuno
liwate kanthi diitung sangka umur kito
Bukankah kerugian bila malam berlalu
Tanpa ada manfaat dan menghabiskan umur
10

‫س ِأملخـ ـيو ِمعـيلـةم ِمك ـممْ ـين ِله ـمو ِمجـامهـ ـ ـلل‬ ‫م‬
‫س ِاليممْـيرءل ِي ـيولمـلد ِمعــالـةمْـا ِ* ِمولمـيي ـ م‬
‫ر‬
‫تَامـمع ـلـيم ِفم ـلم ـيي ـ م‬
Ngajio siro kerono dak ono wong siji
iku den lahirake kanthi wis mangerti
Dene wong duwe ilmu mulyane lan agunge
dak podo wong kang bodo inane lan asore
Tuntutlah ilmu karena tak ada satupun
manusia yang lahir dengan membawa ilmu
Orang berilmu itu lebih mulya dan agung
Tidak seperti orang yang tidak punya ilmu

‫س ِفمـموائمـمد‬ ‫م‬ ‫م م‬ ‫م‬ ‫مم‬


‫ب ِمعمن ِايلميوطمـان ِفــى ِطملمب ِالي ـعللـمى ِ* ِمومساف ـير ِفم ـفى ِايلميسـمفـار ِمخيمْـ ل‬
‫تَامـغمـ ـر ي‬
Lungoho songko deso perlu nggolek kamulyan
krono ditemu limang faedah ing lelungan
Pergi dari rumah carilah keutamaan
Karna ada lima faedah yang didapatkan

‫صـيح ـ ـبمـ ـلة ِممـ ــامجـمد‬ ‫ب ِممعـي م ة م‬


‫ب ِمو ِ ل‬
‫ش ـة ِ* ِموعـ ـيلنم ِموآَمد ا ن‬
ِ
‫ج ِمهرم ِموايك ـتمـمسا م م ي‬
‫تَامـمف ـلر ل‬
Siji ilange susah loro rizkine tambah
kaping telu tambah ilmune nyebabke bungah
Kaping pate biso mbagusi ing tata krama
Kaping limo biso merkoleh konco kang mulyo
Pertama hilang susah dan rizkinya bertambah
11

Yang ketiga dapat ilmu hati pun gembira


Yang keempat memperbaiki tata kerama
Yang kelima mendapatkan teman yang mulia

‫ب ِمشـمدائمـمد‬ ‫ة م‬ ‫م‬ ‫م‬


‫مو اين ِمكامن ِفـى ِايلمس ـمفــار ِذل لل ِموغل ـيربمـهن ِ* ِمو قم ـطي ـلع ِفمـيمــاف ِمو ِاير تَاـ ـمكا ل‬
ِ ِ ِ ِ

Najan ono lelungan ngroso ino - ngumboro


lan congkong oro-oro lan nglakuni sengsoro
Walau bepergian rasanya asing dan hina
Menyebrang padang pasir dan menempuh sengsara

‫ت ِاليـمفـتمـى ِمخـينر ِلمله ِممين ِمحـيمــاتَامـمه ِ* ِبممد امر ِمه ـمو اةن ِبمـيي ـمن ِمو ا ة‬
‫ش ِمومحـامسـ ـةد‬ ِ ِ ِ
‫فمـممْيو ل‬
Timbang urip matine wong enom luwih apik
ing deso kumpul wong adu-adu lan derengki
Mati muda lebih baik dari pada hidup
Bersama dengan pengadu domba dan penghasud
‫‪12‬‬

‫تَامْت ِبحمْد ِال ِومعونته ِتَارجمْة ِهذه ِالنظمْة ِجعلها ِال ِنافعة ِوعبرة‬
‫للطالبين ِالعلم ِالشرعيِ ِوذخيرة ِلكاتَابها ِعند ِربه ِامين ِامين ِامين ِالحمْد‬
‫ل ِرب ِالعالمْين ِوأشهد ِأن ِل ِإله ِإل ِال ِالمْلك ِالحق ِالمْبين ِوأشهد ِأن‬
‫سيدنا ِومولنا ِمحمْدا ِعبده ِورسوله ِسيد ِالولين ِوالخرين ِاللهم ِفصل‬
‫وسلم ِعليه ِوعلى ِسائر ِالنبياء ِوالمْرسلين ِوعلى ِآَلهم ِوصحبهم ِأجمْعين‬
‫صلة ِوسلما ِدائمْين ِمتلزمين ِأبد ِالبدين ِآَمين‪ِ .‬وبعد‬

You might also like