You are on page 1of 138

df]6/ aLdf b/ ;DaGwL

lgb]{lzsf, @)&#
-nfu" ldltM @)&#.)$.)!_

aLdf ;ldlt
df]6/ aLdf b/ ;DaGwL
lgb]{lzsf, @)&#

nfu" ldltM @)&#.)$.)!

s'k08f]n–!), nlntk'/
❒ k|sfzs M aLdf ;ldlt
❒ ;jf{lwsf/ M © k|sfzsdf
❒ k|sfzg ldlt M @)&#
❒ k|yd ;+:s/0f M !))) k|lt
❒ d'b|0f M o'gfO6]8 u|flkms lk|G6;{ -k|f=_ ln=
xf“8Lufp“, ljzfngu/, sf7df8f}+
kmf]g M )!–$))(%&), )!–$$#^)*@
ofS;M (&&–!–$))(%^*
Email: unitedpress2047@gmail.com
dGtJo

aLdf ;ldlt b]zdf aLdf Joj;fosf] k|a4{g Pj+ aLldtx¿sf] lxt ;+/If0f
k|lt ;b}j ;hu /x“b} cfPsf] 5 . aLdf Joj;fonfO{ Jojl:yt / dof{lbt agfpg]
qmddf ;ldltn] ;do–;dodf ljleGg gLltx¿sf] th'{df tyf cfjZostfg';f/
lgb]{lzsfx¿sf] sfof{Gjog ub}{ cfPsf] tYo ;j{ljlbt} 5 .
g]kfndf ;j{k|yd lj=;+= @)^@ ;fndf ædf]6/ aLdfb/ ;DaGwL
lgb]{lzsf, @)^@Æ nfu" u/L ;jf/L ;fwg ;DaGwL aLdfnfO{ Jojl:yt ug]{
hdsf]{ ul/Psf] lyof] . To;avt ;jf/L ;fwgsf] ;+Vof ;Lldt x'gfsf] ;fy}
aLdfdf t]>f] kIf Pj+ ofq'x¿sf] hf]lvd clgjfo{ ¿kdf g;d]6]sf] sf/0fn] pQm
lgb]{lzsf sfof{Gjogaf6 ck]lIft nfe k|fKt x'g ;s]g . kmn:j¿k, lj=;+= @)^^
;fndf ædf]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)^^Æ nfu" u/L df]6/ aLdf cGtu{t
t]>f] kIf / sd{rf/Lx¿sf] d[To' ePdf ¿= % nfv / 3fOt]sf] xsdf a9Ldf
¿= @ nfv;Dd cf}ifwf]krf/ afkt Ifltk"lt{ kfpg] Joj:yf eof] . @)^^ efb| !^
ut]b]lv sfof{Gjogdf NofOPsf] pQm lgb]{lzsf aLdf If]qdf cToGt} k|efjsf/L
;fljt eof] . tyflk, df]6/df ofqf ug]{ ofq'sf] d[To' ePdf ¿= ! nfv /
cf}ifwf]krf/df ¿= ! nfv;Dd dfq Ifltk"lt{ kfpg] Joj:yfn] df]6/ aLdfdf
cg]s ljs[lt lj;+ultx¿ df}nfpg yfNof] .
t]>f] kIf Pj+ ofq'sf] d[To' / cf}ifwf]krf/df /x]sf] km/s–km/s k|fjwfgaf6
l;lh{t ljs[ltaf6 aLdf If]q g} k|efljt x'g uof] . o:tf] cj:yfdf df]6/df ofqf
ug]{ ofq', ;+nUg sd{rf/L / t]>f] kIf d[To' / cf}ifwf]krf/df lbOg] Ifltk"lt{ /sd
;dfg x'g] u/L lgb]{lzsf kl/dfh{g ug{ aLdf ;ldltn] w]/} cufl8 b]lv g} k|oTg
ub}{ cfPsf] s'/f d oxf“ :d/0f u/fpg rfxG5' . o;} kl/k|]Ifdf g]kfn ;/sf/sf]
cfly{s jif{ @)&#÷)&$ sf] ah]6 aQmJo dfk{mt æ;jf/L ;fwg aLdf cGt{ut
t]>f] kIf aLdf ;/x ;jf/L ;fwgdf ofqf ug]{ ofq'x¿sf] aLdf ug'{kg]{ Joj:yf
ul/g]5Æ eGg] ePaf6 aLdf ;ldltnfO{ df]6/ aLdfb/ lgb]{lzsf kl/dfh{g ug{
dfu{ k|z:t x'g uof] .
aLdf ;ldltn] aLds / oftfoft Joj;foLsf k|ltlglwx¿;+u
k6s–k6s 5nkmnsf] ;+of]hg u/L df}h'bf df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsfdf
/x]sf] sdL sdhf]/Lx¿ x6fO{ lgb]{lzsfnfO{ cem a9L ;/n, ljjfb/lxt Pj+ ;do
;fk]If Jojxfl/s agfpgdf lg/Gt/ k|oTgzLn /lx /≈of] . kl/0ffd :j¿k,
;Da4 ;a} ;/f]sf/jfnfx¿sf] ;xdltaf6 t]>f] kIf sd{rf/L / ofq'sf] d[To' Pj+
cf}ifwf]krf/df lbOg] Ifltk"lt{ /sd ;dfg x'g] u/L qmdzM ¿= % nfv / ¿= #
nfv sfod u/L gof“ df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# >fj0f ! ut]b]lv
g} nfu" ug{ ;s]sf]df dnfO{ v';L nfu]sf] 5 .
df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# n] df]6/ aLdf ;DaGwL jt{dfg
cfjZostfnfO{ clwstd ;Daf]wg u/]sf] 5 eGg]df d ljZj:t 5' . tyflk,
;dosf] ult;+u} gof“–gof“ cfjZostf / r'gf}tLx¿ ylkb} hf“bf of] lgb]{lzsf
;d]t k'g/fjnf]sg ug'{kg]{ x'g ;S5 . t;y{, of] lgb]{lzsfsf] sfof{Gjogaf6
cfpg] kl/0ffd, df]6/ aLdf tYof°sf] ljZn]if0f / kl/jlt{t sfg"gL Joj:yf
;d]taf6 ;do;fk]If agfpg' kg]{ b]lvPdf aLdf ;ldlt k'g/fjnf]sg ug{
;b}j tTk/ /xg] k|lta4tf JoQm ug{ rfxG5' . of] lgb]{lzsf Nofpg 5nkmndf
efu lnO{ ;xdlt hgfpg' x'g] aLds Pj+ oftfoft Joj;foLsf] k|ltlglwx¿sf]
of]ubfg cToGt} ;¥xfogLo 5 . d pxF“x¿ ;a}nfO{ wGojfb lbb}+ eljiodf ;d]t
;xof]u k|fKt x'g]df ljZj:t 5' . of] lgb]{lzsf kl/dfh{g u/L ;dod} nfu" ug{
lg/Gt/ v6\g' ePsf aLdf lj1x¿ >L ef]h/fh zdf{ / >L ladn /fh g]kfn
tyf ;ldltsf lgb]{zs, >L >Ldfg sfsL{nfO{ wGojfb lbg rfxG5' . ;fy},
sDKo'6/ sfo{df ;+nUg ;xfos lgb]{zs >L k'gd 1jfnL / ;xfos k|yd
>L ;Ltf kf08]sf] cys k|of; ljgf lgb]{lzsf ;dod} cfpg / k|sfzgsf]
r/0f;Dd k'¥ofpg ;Dej lyPg . t;y{ pxf“x¿ nufot k|ToIf Pj+ ck|ToIf
¿kdf ;xof]u k'¥ofpg] ;Dk"0f{nfO{ wGojfb JoQm ub{5' . cGtdf, k|sflzt
lgb]{lzsfaf6 ;Da4 ;a} ;/f]sf/jfnfx¿ nfeflGjt x'g' x'g]5 eGg] ck]Iff
ub{5' . wGojfb ⁄

ldltM @)&# . )% . #!
k|f= 8f= kmQ axfb'/ s]=;L
cWoIf
aLdf ;ldlt
df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#
aLdf P]g, @)$( sf] bkmf *-3@_ n] lbPsf] clwsf/ k|of]u u/L aLdf
lgodfjnL, @)$( sf] lgod !* sf] pklgod -@_ sf] k|of]hgsf] nflu aLdf
;ldltn] of] lgb]{lzsf hf/L u/]sf] 5 .

kl/R5]b – !
k|f/lDes
!=! ;+lIfKt gfd / k|f/DeM
-!_ of] lgb]{lzsfsf] gfd ædf]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#Æ
/x]sf] 5 .
-@_ of] lgb]{lzsf @)&# ;fn >fj0f ! ut]b]lv k|f/De x'g]5 .
-#_ of] lgb]{lzsf g]kfn /fHosf ;Dk"0f{ ;jf/L ;fwgx¿sf] aLdfdf
nfu" x'g]5 .
!=@ kl/efiffM
ljifo jf k|;·n] csf]{ cy{ gnfu]df o; lgb]{lzsfdfM
-s_ æ;ldltÆ eGgfn] aLdf P]g, @)$( sf] bkmf # sf] pkbkmf -!_
adf]lhd ul7t aLdf ;ldlt ;Demg' k5{ .
-v_ ædf]6/ jf ;jf/L ;fwgÆ eGgfn] oflGqs zlQmaf6 ;8sdf rNg]
df]6/ jf ;jf/Lsf] ;fwg ;Demg' k5{ . ;f] zAbn] cg';"rL–!,
cg';"rL–@ / cg';"rL–# cGtu{t aLdf x'g] df]6/÷;jf/L ;fwg
;d]tnfO{ hgfp“5 .
-u_ æaLdfn]vÆ eGgfn] df]6/ aLdfsf] s/f/gfdf ;DaGwL clwsf/
tyf bfloTj pNn]v ePsf] lnvt ;Demg' k5{ .
-3_ æaLdsÆ eGgfn] aLdf P]g, @)$( sf] bkmf !) sf] pkbkmf -#_
adf]lhd df]6/ aLdf Joj;fo ug{ kfpg] u/L btf{ ePsf] ;+ul7t
;+:yf ;Demg' k5{ .
-ª_ æaLldtÆ eGgfn] of] lgb]{lzsf adf]lhd df]6/ aLdf u/fpg]
JolQm jf ;+:yf ;Demg' k5{ .
-r_ æaLdfz'NsÆ eGgfn] df]6/ aLdf jfkt aLldtn] aLdsnfO{ ltg'{
kg]{ /sd ;Demg' k5{ .
-5_ æaLdfb/Æ eGgfn] of] lgb]{lzsf adf]lhd nufOg] df]6/ aLdf;+u
;DalGwt Go"gtd aLdfz'Ns b/ ;Demg' k5{ .
df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 1
-h_ æt]>f] kIfÆ eGgfn] aLdf ul/Psf] ;jf/L ;fwg;+u ;DalGwt
tyf To:tf] ;jf/L ;fwgdf ofqf ug]{ JolQm afx]ssf cGo
aflx/L JolQm jf ;DklQ ;Demg' k5{ .
-em_ æaLdf cjlwÆ eGgfn] aLdfn]vsf] tflnsfdf aLdf axfn /xg]
egL pNn]v ePsf] cjlw ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] aLdfn]vsf]
gaLs/0f ;Dk'li6df aLdf axfn /xg] egL pNn]v ePsf]
cjlwnfO{ klg hgfp“5 .
-`_ æ;Dk'li6Æ (Endorsement) eGgfn] aLdfn]vdf pNn]lvt zt{
tyf ;'lawfdf cfjZostf cg';f/ yk36 ug{ aLdfn]vsf] Ps
c+usf] ¿kdf /xg] aLdfn]v;+u ;+nUg o; lgb]{lzsf adf]lhdsf]
yk lnvt ;Demg' k5{ .
-6_ æclwsÆ (Excess) eGgfn] k|To]s bfjL jfkt aLldt :jo+n]
Joxf]g'{ kg]{ o; lgb]{lzsf adf]lhdsf] /sd ;D´g' k5{ .
-7_ æclgjfo{ clwsÆ eGgfn] k|To]s bfjL jfkt aLldt :jo+n]
clgjfo{ ¿kn] Joxf]g'{ kg]{ o; lgb]{lzsf adf]lhdsf] /sd ;D´g'
k5{ .
-8_ æ:j]lR5s clwsÆ eGgfn] aLdfz'Nsdf 5"6 lnO{ k|To]s
bfjL jfkt aLldt :jo+n] Joxf]g{ d~h'/ u/]sf] o; lgb]{lzsf
adf]lhdsf] /sd ;D´g' k5{ .
-9_ æaLdfn]vsf] tflnsfÆ eGgfn] o; lgb]{lzsf cGtu{t ;jf/L
;fwg aLdf ubf{ hf/L ul/g] aLdfn]vsf] tflnsf ;D´g' k5{ .
-0f_ æk|:tfj kmf/fdÆ eGgfn] o; lgb]{lzsf cGtu{t ;jf/L ;fwgsf]
aLdf ug{ rfxg] AolQm jf ;+:yfn] k"0f{¿kdf e/]/ aLds ;dIf
a'´fpg' kg]{ o; lgb]{lzsf adf]lhdsf] ljj/0f kmf/fd ;D´g'
k5{ .
-t_ æhf]lvd ;d"xÆ eGgfn] x"nb+uf, x8\tfn, gful/s pkb|j, å]ifk"0f{
sfo{, ljWj+zfTds sfo{ tyf cft+ssf/L ultljlw hf]lvd ;d"x
;D´g' k5{ .
-y_ æJofks (Comprehensive) aLdfÆ eGgfn] o; lgb]{lzsfdf
;dflji6 aLdfn]v adf]lhd aLdf ePsf] ;jf/L ;fwg;+u
;DalGwt ef}lts Iflt tyf t]>f] kIf k|ltsf] bfloTj Joxf]g]{ u/L
ul/g] aLdf ;Demg' k5{ .

2 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


-b_ æt]>f] kIf k|ltsf] bfloTj aLdfÆ eGgfn] o; lgb]{lzsfdf
;dflji6 aLdfn]v adf]lhd t]>f] kIf k|ltsf] bfloTj Aoxf]g]{ u/L
ul/g] aLdf ;Demg' k5{ .
-w_ æ;/sf/L ;jf/L ;fwgÆ eGgfn] g]kfn ;/sf/ jf ;+j}wflgs
lgsfosf] gfddf btf{ ePsf] ;jf/L ;fwg ;Demg' k5{ .
-g_ ægubL d"No Iflt (Cash Loss)Æ eGgfn] aLdfn]vn] /Iffj/0f
u/]sf] hf]lvdsf] sf/0faf6 Iflt÷xflg–gf]S;fgL jfkt aLds÷
;e{]o/n] d"Nof°g u/] adf]lhd dd{t ug{ jf k'g:yf{kg
(Replacement) ug{ nfUg] /sdaf/] aLds / aLldtaLr ;xdlt
eO{ gub e'QmfgL lbO{ bfjL km5\of{}6 ug{] /sdnfO{ gubL d"No
(Cash Loss) ;Demg' k5{ .
-k_ ænlIft k"0f{ Iflt (Constructive Total Loss)Æ eGgfn] aLdfn]vn]
/Iffj/0f u/]sf] sf/0faf6 ;jf/L ;fwg b'3{6gf eO{ dd{t ubf{
k'gM k|of]udf cfpg ;Sg] / aLdfn]vdf pNn]lvt 3f]lift d"Nosf]
krxQ/ -&%_ k|ltzt jf ;f]eGbf a9L t/ 3f]lift d"NoeGbf sd
x'g] u/L dd{t vr{ nfUg] cj:yfsf] ;jf/L ;fwg ;D´g' k5{ .
-km_ æk"0f{ Iflt (Total Loss)Æ eGgfn] aLdfn]vn] /Iffj/0f u/]sf]
hf]lvdsf] sf/0faf6 ;jf/L ;fwg b'3{6gf eO{ k'gM k|of]udf
cfpg g;Sg] u/L gfl;Psf] jf dd{t ubf{ aLdfn]vdf pNn]lvt
3f]lift d"No jf ;f]eGbf a9L /sd dd{t vr{ nfUg] u/L lalu|Psf]
;jf/L ;fwg ;Demg' k5{ .
-a_ ærfnsÆ eGgfn] ;jf/L rfns cg'dltkq k|fKt JolQm ;D´g'
k5{ .
-e_ ækl/rfnsÆ eGgfn] ;jf/L ;fwgdf sfd ug]{ sG8S6/nfO{
;D´g' k5{ .
-d_ æPDa'n]G;Æ eGgfn] ;jf/L ;fwg b'3{6gf eO{ ;f]df ;jf/ ofq',
rfns, ;xrfns, kl/rfns, x]Nk/ tyf t]>f] kIf JolQm 3fOt],
c+ue+u e} c:ktfn k'¥ofpg k|of]u x'g] PDa'n]G;sf] gfddf btf{
ePsf] ;fwg jf ;f] tTsfn pknAw x'g g;s]df cGo s'g}
oflGqs ;jf/L ;fwg jf cGo o:t} c:ktfn k'¥ofpg] ;fwg eGg]
;Demg' k5{ .

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 3


kl/R5]b – @
aLdfn]v ;DaGwL Joj:yf
@=! aLdfn]v hf/L ug]{M
-!_ aLdsn] df]6/ aLdf ubf{ of] lgb]{lzsfdf ;dflji6 eP cg';f/sf]
aLdfn]v hf/L ug'{ kg]{5 .
-@_ aLdfn]vsf] tflnsfdf cjlw ;dfKt x'g] egL pNn]v ePsf]
ldltdf :yfgLo ;do cg';f/ /ftsf] afx| ah] kl5 aLdfn]vsf]
cjlw ;dfKt x'g]5 .
-#_ aLdfn]v hf/L ubf{ hf]lvd axg ug{ z'¿ x'g] ldlt / ;do
aLdfn]vsf] tflnsfdf pNn]v ug'{ kg]{5 .
@=@ aLdfn]v jf aLdf ;'/If0f kq (Cover Note) hf/L ug{ gkfOg]M
-!_ aLdsn] o; lgb]{lzsfdf pNn]v eP adf]lhd aLdfz'Ns glnO{
ædf]6fdf]6L ¿kdf jf cGbfhLÆ h:tf efj bzf{pg] zAb k|of]u
u/L aLdfn]v jf aLdf ;'/If0f kq (Cover Note) hf/L ug{{ kfpg]
5}g .
-@_ aLdsn] ;jf/L ;fwgsf] aLdf tyf ;f]sf] ofqL, rfns, kl/rfns,
r]s/, x]Nk/, ;'/IffsdL{ tyf ;f] ;jf/L ;fwgdf sfd ug]{ cGo
sd{rf/Lsf] aLdf cnu–cnu ug{ kfpg] 5}g .
-#_ k|rlnt sfg"g adf]lhd btf{ ePsf] ;+ul7t oftfoft Joj;foL
;+3–;+:yfx¿ dfkm{t ;jf/L ;fwgsf] aLdf u/fpg ;lsg]5
/ o;/L aLdf ubf{ ;DalGwt k|To]s aLldtsf] gfddf 5'§f5'§}
aLdfn]v hf/L ug'{ kg]{5 . aLdf bfjL ubf{ aLldt :jo+n] g} bfjL
km5\of{}6 k"hf{df ;xL u/L /sd e'QmfgL aLldt :jo+ jf aLldtn]
d~h'/Lgfdf lbPsf] JolQm jf ;+:yfnfO{ e'QmfgL ul/g]5 .
@=# aLdfn]vsf] tflnsfdf 3f]lift d"No, /Iffj/0f ul/Psf hf]lvdx¿,
aLdfz'Ns b/ tyf aLdfz'Ns v'nfpg' kg]{M
-!_ aLdfn]vsf] tflnsfdf 3f]lift d"No, /Iffj/0f ul/Psf hf]lvdx¿,
aLdfz'Ns b/ tyf aLdfz'Ns ls6fg;fy pNn]v ug'{ kg]{5 .
-@_ Jofks aLdfn]v cGtu{t aLdf ul/g] ;jf/L ;fwgsf] aLdfsf]
cltl/Qm jf ;jf/L ;fwgsf] rfns, kl/rfns, r]s/, x]Nk/,
;'/IffsdL{ tyf ;f] ;jf/L ;fwgdf sfd ug]{ cGo sd{rf/L jf
4 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#
ofqLsf] b'3{6gf aLdf jf hf]lvd ;d"x ;dfj]z ul/Psf]df ;f]sf]
b/ tyf aLdfz'Ns ;d]t 5'§f5'§} pNn]v ug'{ kg]{5 .
@=$ aLdfn]v hf/L ul/g] cjlwM
-!_ s'g} klg aLdfn]v Ps jif{eGbf a9L cjlwsf] nflu hf/L ug{
kfOg] 5}g .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg kl5Nnf] jif{sf]
s'g} dlxgfsf] lglZrt ldltdf aLdfn]v gaLs/0f ug]{ u/L To;
jfkt 5f]6f] cjlwsf] aLdfz'Ns b/n] To:tf] yk cjlwsf]] nflu
nfUg] aLdfz'Ns lnO{ Ps jif{eGbf a9L cjlwsf] nflu aLdfn]v
hf/L ug{ ;lsg]5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd hf/L ePsf] aLdfn]v aLldtn] csf]{ Ps
jif{sf] nflu gaLs/0f u/fPdf ;fljs aLdfn]v jfkt lt/]sf] km/s
aLdfz'Ns -5f]6f] cjlwsf] aLdfz'Ns b/ cg';f/ lt/]sf] aLdfz'Ns
/sdaf6 ;dfg'kflts ¿kdf nfUg] aLdfz'Ns 36fp“bf km/s kg{
cfPsf] /sd_ gaLs/0f aLdfz'Nsdf ;dfof]hg ug'{ kg]5{  .
@=% lgwf{l/t aLdfn]vM
-!_ o; lgb]{lzsfdf ;dflji6 ul/Psf aLdfn]v cg';f/ aLdfn]v
hf/L ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] aLdfn]v hf/L ubf{ ;ldltaf6 lnlvt
clwsf/ k|fKt gu/L aLdfn]v tyf ;f]sf] tflnsfdf ;d]t s'g}
yk36 ug{ kfOg] 5}g .
@=^ df]6/;fOsn aLdfn]vM
-!_ df]6/;fOsn aLdfn]v tyf ;f]sf] tflnsf cg';"rL– ! adf]lhd
x'g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] aLdfn]v cGtu{t aLdf x'g] df]6/;fOsn
ef8f jf Ogfd jf ;+u7gfTds bf}8, k|ltof]lutf, l6sfp k/LIf0f,
ult kl/If0f jf Jofj;flos 9'jfgL;+u ;DalGwt s'g} k|of]hgsf
nflu k|of]u x''g' x“'b}g .
@=& lghL ;jf/L ;fwg aLdfn]vM
-!_ lghL ;jf/L ;fwgsf] aLdfn]v tyf ;f]sf] tflnsf cg'';"rL–@
adf]lhd x'g]5 .

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 5


-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] aLdfn]v cGtu{t aLdf x'g] ;jf/L ;fwg
lghL k|of]usf] nflu btf{ ePsf] jf ;/sf/L ;fgf] ;jf/L -sf/,
hLk, Eofg, 6]Dkf] cflb_ x'g' k5{ .
-#_ pkbkmf -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg To:tf] ;jf/L
;fwg ef8f jf Ogfd jf ;+u7gfTds bf}8, k|ltof]lutf, l6sfp
k/LIf0f, ult k/LIf0f jf Jofj;flos 9'jfgL;+u ;DalGwt s'g}
k|of]hgsf nflu k|of]u x''g' x'“b}g .
@=* Jofj;flos ;jf/L ;fwg aLdfn]vM
-!_ Jofj;flos ;jf/L ;fwg aLdfn]v tyf ;f]sf] tflnsf cg'';"rL–#
adf]lhd x'g]5 .
-@_ bkmf @=^ / @=& cGtu{t aLdf x'g] ;jf/L ;fwg afx]ssf ;jf/L
;fwgsf] aLdf ubf{ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] aLdfn]v hf/L ug'{
kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg To:tf] ;jf/L
;fwg ;+u7gfTds bf}8, k|ltof]lutf, l6sfp k/LIf0f jf ult
k/LIf0f;+u ;DalGwt s'g} k|of]hgsf nflu k|of]u x''g' x'“b}g .
@=( aLdfsf] k|df0f–kq hf/L ug'{ kg]{M
-!_ ;jf/L ;fwg aLdf ug]{ aLdsn]] cg';"rL–$ adf]lhdsf] aLdfsf]
k|df0f–kq aLldtnfO{ lbg'kg]{5 .
-@_ aLdsn] cg';"rL $=! adf]lhdsf] aLdf ul/Psf] k|df0f :j¿k
;jf/L ;fwgdf 6f“; ug{sf] nflu l:6s/ hf/L ug{' kg]{5 .
-#_ aLdfn]v gfd;f/L eO{ aLdfof]Uo lxt x:tfGt/0f ubf{sf] cj:yfdf
cg'';"rL $=@ adf]lhdsf] ;Dk'li6 hf/L ug{' kg{]5 .
-$_ s'g} sf/0fjz aLdfn]v /2 ubf{ aLdsn] pkbkmf -!_ adf]lhd
hf/L ePsf] k|df0f–kq lkmtf{ lnO{ /2 ug'{ kg]{5 .
@=!)= k'gM aLdf ug{ gkfOg]M
-!_ aLdf u/]sf] ;jf/L ;fwgsf] k"0f{ Iflt ‘rf]]/L ePsf] jf x/fPsf]
uf8L k'gM k|fKt eO{ aLdf ePsf] jf nlIft k"0f{ Iflt (Constructive
Total Loss) 3f]lift eO{ bfjL e'QmfgL ePsf]df afx]s eO{ ;f]
jfkt bfjL e'QmfgL ePkl5 pQm ;jf/L ;fwgsf] btf{ vf/]hLsf]
nflu oftfoft Joj:yf ljefunfO{ n]vL k7fpg' kg]{5 / pQm
6 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#
;jf/L ;fwgnfO{ kq'’ u/fO{ ;s]kl5 dfq aLdsn] bfjL e'QmfgL
ug'{ kg]{5 . To:tf] ;jf/L ;fwgsf] k'gM aLdf ug{ kfO{g] 5}g .
-@_ rf]/L ePsf] ;jf/L ;fwgsf] xsdf ;jf/L ;fwg x/fPsf] k|dfl0ft
k|x/L k|ltj]bg aLdsnfO{ k|fKt ePsf] ldltn] k}+tL; -#%_ lbg
leq aLdsn] ;f]sf] bfjL e'QmfgL lbg' kg{]5 .
-#_ aLdsaf6 Ifltk"lt{ k|fKt ul/;s]sf] x/fPsf] ;jf/L ;fwgsf]
xsdf pQm ;jf/L ;fwg e]l6Pdf ;f] ;jf/L ;fwg aLdssf]
gfddf gfd;f/L ul/lbg' kg]{5 .
@=!! yk :jtM :jLsf/ x'g]M
t]>f] kIf k|ltsf] bfloTj aLdf nufot ;jf/L ;fwgsf] rfns,
;xrfns, kl/rfns, r]s/, x]Nk/, ;'/IffsdL{ tyf ofq'sf] k|rlnt
sfg"gL Joj:yf adf]lhd clgjfo{ aLdf ug'{ kg]{ eGg] pNn]v ePsf]
cj:yfdf aLdsn] k|fKt aLdf k|:tfj :jtM :jLsf/ u/]sf] dflgg]5 /
To; jfkt aLdfn]v hf/L ug'{ kg]{5 .
@=!@ k|:tfj kmf/fdM
o; lgb]{lzsf cGtu{t ;jf/L ;fwgsf] aLdf ug{ rfxg] JolQm jf
;+:yfn] cg';"rL– % adf]lhdsf] k|:tfj kmf/fd k"0f{¿kdf e/]/ aLds
;dIf a'´fP kl5 dfq ;jf/L ;fwgsf] aLdf ug'{ kg]{5 .
@=!# gs km/ gs (Knock for Knock) ;DaGwL Aoj:yfM
-!_ aLdf ePsf] ;jf/L ;fwgx¿ Ps cfk;df 7f]lSsO{ b'3{6gf
ePdf ;DalGwt aLdsx¿n] cf–cfgf] ;jf/L ;fwg agfpg'
kg]{5 . To:tf] ;jf/L ;fwg csf]{ aLdf sDkgLdf aLdf eP
gePsf] olsg ug]{ bfloTj aLds :jo+sf] x'g]5 .
-@_ b'O{j6f aLldt ;jf/L ;fwgsf] ;+o'Qm b'3{6gfsf] sf/0fn] t]>f]
kIf k|ltsf] bfloTj ;[hgf ePsf] t/ k|dfl0ft gePsf] cj:yfdf
aLldtn] k|ydk6s /f]h]sf] aLds;+u bfjL ug{ kfpg] 5 / To;
jfkt pQm aLdsn] t]>f] kIfnfO{ lgod cg';f/sf] Ifltk"lt{
u/L ;f] jfkt ;dfg'kflts lx;fan] cfwf /sd csf]{ aLds;+u
;f]wegf{ lng' kg]{5 .
-#_ b'O{ ;jf/L ;fwgx¿ Ps cfk;df 7f]lsO{ ofq', rfns, ;xrfns,
kl/rfns, r]s/, x]Nk/, ;'/IffsdL{sf] d[To' jf 3fOt] ePdf
df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 7
h'g uf8Lsf] ofq', rfns, ;xrfns, kl/rfns, r]s/, x]Nk/,
;'/IffsdL{sf] d[To' jf 3fOt] ePsf] xf] ;f]xL ;jf/L ;fwgsf]
aLdfn]vaf6 Ifltk"lt{ ug{'kg{]5 . o:tf] Ifltk"lt{sf] /sd b'3{6gf
kl5 bf]ifL 7xl/Psf] ;jf/L ;fwgsf] aLdfn]vaf6 c;'n pk/ ug{'
kg{]5 .
-$_ aLdf eP gePsf] olsg ug{ Ps aLdsn] u/]sf] kqfrf/sf]
hjfkm csf]{ aLdsn] a9Ldf ;ft -&_ lbg leqdf hjfkm lbO;Sg'
kg]{5 . ;DalGwt aLdsaf6 hjfkm k|fKt geP klg bfjL k|lqmof
cl3 a9fpg] sfo{ ug{af6 aLds klG5g kfpg] 5}g .
-%_ Ps cfk;df 7f]lSsPsf b'O{ ;jf/L ;fwgx¿dWo] Pssf] aLdf
gePsf] cj:yfdf aLdf ePsf] ;jf/L ;fwgsf] Ifltk"lt{ lbg]
k|f/lDes bfloTj aLdf ePsf] ;jf/L ;fwgsf] aLdssf] x'g]5 .
To; b'3{6gfdf aLdf gePsf] ;jf/L ;fwg bf]ifL 7xl/Pdf cfgf]
aLldtsf] Iflt e'QmfgL ug{] aLdsn]] To:tf] Iflt aLdf gePsf]
;jf/L ;fwg wgL;+u c;'n pk/ ug{ aLldt dfkm{t jf aLldtsf]
;xof]udf sfg"gL sf/jfxL ug{' kg{]5 . olb To:tf] 36gfdf
aLdf ePsf] ;jf/L ;fwgsf] bf]if 7xl/Pdf aLdf gePsf] ;jf/L
;fwgsf] t]>f] kIf bfloTj cGtu{t aLdsn] ;jf/L ;fwgsf]
Ifltk"lt{ tyf pQm ;jf/L ;fwgsf] rfns, kl/rfns, r]s/,
x]Nk/, ;'/IffsdL{ cGo sd{rf/L tyf ;jf/ JolQmx¿sf] bfloTj
e'QmfgL ug{' kg{]5 .
-^_ t];|f] kIf ;jf/L ;fwgsf] Ifltsf] xsdf x|f;s§L gu/L e'QmfgL
ug{' kb{5 .

8 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


kl/R5]b– #
aLdfz'Ns b/ ;DaGwL Joj:yf
#=! aLdfz'Ns pNn]v ug'{ kg]{M
aLdfn]vsf] tflnsfdf aLdfz'Nssf] b/ tyf aLdfz'Ns pNn]v ug'{
kg]{5 .
#=@ aLdfz'Nssf] e'QmfgLM
aLdsn] aLldtaf6 aLdfz'Ns k|fKt gu/];Dd s'g} klg aLdf hf]lvd
:jLsf/ ug'{ x'“b}g .
aLdsn] aLdfn]v hf/L ug{' k"j{ aLdf hf]lvd :jLsf/ ug{ aLdfz'Ns
/sd a'emL /l;b hf/L ul/Psf] ePdf aLdfn]v hf/L u/] ;/x
dflgg]5 .
olb aLdsn] aLdfz'Ns glnO{ aLdfn]v hf/L u/]df aLdsn] bfjL
Joxf]g'{sf ;fy} aLdf P]g adf]lhd b08 ;hfo“sf] efuL x'g' kg]{5 .
#=# aLdfz'Nssf] u0fgfM
aLdf jfkt nfUg] aLdfz'Ns o; lgb]{lzsfsf] cg';"rL– ^ adf]lhd
u0fgf ug'{ kg]{5 . k|To]s aLdfn]v tyf gaLs/0f ;Dk'li6 hf/L ubf{
;d]t aLdfz'Ns u0fgf tflnsf ;+nUg ug'{ kg]{5 .
#=$ 5f]6f] cjlwsf] aLdfz'Ns b/M
-!_ afx| dlxgfeGbf sd -5f]6f]_ cjlwsf] nflu hf/L jf gaLs/0f
ul/g] aLdfn]vdf b]xfosf] cjlwsf] nflu b]xfo adf]lhdsf]
aLdfz'Ns b/ sfod ug'{ kg]{5M
cjlw jflif{s aLdfz'Ns b/sf] k|ltzt
-s_ Ps xKtf;Dd bz k|ltzt
-v_ Ps dlxgf;Dd aL; k|ltzt
-u_ b'O{ dlxgf;Dd tL; k|ltzt
-3_ tLg dlxgf;Dd rfnL; k|ltzt
-ª_ rf/ dlxgf;Dd krf; k|ltzt
-r_ kf“r dlxgf;Dd ;f¶L k|ltzt
-5_ 5 dlxgf;Dd ;Q/L k|ltzt
-h_ ;ft dlxgf;Dd c:;L k|ltzt
-em_ cf7 dlxgf;Dd gAa] k|ltzt
-`_ cf7 dlxgfeGbf a9Lsf] nflu zt k|ltzt

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 9


-@_ 5f]6f] cjlwsf] nflu hf/L jf gaLs/0f ul/Psf] aLdfn]vnfO{
cjlw yk u/L aLdfz'Ns b/ ;dfof]hg ug{ kfOg] 5}g .
#=% 3f]lift d"No lgwf{/0f tyf yk36M
-!_ ;jf/L ;fwgsf]] aLdf° lgwf{/0f b]xfo adf]lhd x'g]5 M
-s_ k|To]s aLdf cjlwsf] z'¿df aLldtn] 3f]if0ff u/]sf]
d"NonfO{ ;f] aLdf cjlwsf] nflu ;jf/L ;fwgsf]] aLdf°
dflgg]5 .
-v_ ;jf/L ;fwgsf]] ljt/s jf pTkfbsn] d"No;"rL pknAw
u/fO/x]sf]] ;jf/L ;fwgsf]] v08 -s_ adf]lhdsf] 3f]lift
d"No lgwf{/0f ubf{ aLldtn] k|To]s aLdf cjlwsf] z'¿df
o; aLdfn]v cGtu{t aLdf x'g] a|f08 / df]8nsf] ;jf/L
;fwgsf]] tyf ;f]df hl8t kf6{k"hf{sf] ljt/s jf pTkfbsn]
pknAw u/fPsf] d"No;"rLaf6 b]xfo adf]lhd x|f;s§L u/L
3f]lift d"No sfod ug'{ kg]{5M
g]kfndf btf{ ePsf] ldlt b]lv x|f;s§Lsf] b/
u0fgf ubf{ ;jf/L ;fwgsf]] pd]/
^ dlxgf eGbf sd ) k|ltzt
^ dlxgfb]lv ! jif{eGbf sd % k|ltzt
! jif{b]lv @ jif{eGbf sd !) k|ltzt
@ jif{b]lv # jif{eGbf sd !% k|ltzt
# jif{b]lv $ jif{eGbf sd @% k|ltzt
$ jif{b]lv % jif{eGbf sd #% k|ltzt
% jif{b]lv !) jif{eGbf sd $) k|ltzt
!) jif{ jf ;f]eGbf a9L %) k|ltzt
-u_ ;jf/L ;fwgsf]] ljt/s jf pTkfbsn] d"No;"rL
pknAw u/fpg 5f]8]sf] ;jf/L ;fwgsf]] v08 -s_
adf]lhdsf] 3f]lift d"No lgwf{/0f ubf{ k|To]s aLdf cjlwsf]
z'¿df aLldt / aLdssf] cfk;L ;xdltaf6 to ug'{
kg]{5 .

10 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


-@_ aLdfn]v rfn" /x]sf] cj:yfdf aLdf ul/Psf] ;jf/L ;fwgsf]
3f]lift d"Nodf yk36 ug'{ kg]{ ePdf To:tf] d"No yk36 ul/Psf]
ldltb]lv aLdfn]vsf] cjlw ;dfKt x'g] ldlt;Ddsf nflu
;dfg'kflts lx;fan] nfUg] cltl/Qm aLdfz'Ns lnO{ jf lkmtf{
lbO{ pQm d"Nodf yk36 ug{ ;lsg]5 .
#=^ aLdfz'Nsdf s6f}tLM
-!_ Jofks (Comprehensive) aLdfn]vn] ;d]6]sf]] s'g} k|s/0f
jf ;Ldf cGtu{t aLdf ul/Psf] 3f]lift d"No 36L x'g uPdf
aLdfz'Nsdf s6f}tL ug'{ x'“b}g .
#=& aLdfz'Ns lkmtf{M
-!_ aLldtsf] cg'/f]wdf aLdfn]v /2 ul/Pdf 5f]6f] cjlwsf] nflu
lgwf{l/t bkmf #=$ adf]lhdsf] aLdfz'Ns lnO{ af“sL /sd lkmtf{
lbg' kg]{5 .
t/, aLdfn]v cGtu{t ;f]xL cjlwdf bfjL k/]sf] ;jf/L ;fwgsf]
xsdf To:tf] ;jf/L ;fwgsf] aLdfz'Ns lkmtf{ lbg' x'“b}g .
-@_ aLdssf] tkm{af6 dgfl;a sf/0f b]vfO{ aLdfn]v /2 ul/Pdf
aLdfz'Nssf] -hf]lvd ;d"xsf] aLdfz'Ns afx]s_ ;dfg'kflts
b/n] x'g cfpg] /sd lkmtf{ lbg' kg]{5 . aLdssf] tkm{af6
aLdfn]v /2 ul/Pdf v'b aLdfz'Nssf] ;dfg'kflts b/n] x'g
cfpg] /sd lkmtf{ lbg' kg]{5 .
#=* sldzg /sdM
-!_ ;jf/L ;fwg / ;f];+u ;DalGwt ljifosf] aLdf Joj;fo aLdf
clestf{ dfkm{t lghsf] /fo ;lxt k|fKt ePdf To:tf] Joj;fo
jfkt aLdsn] To:tf] aLdf clestf{nfO{ ;jf/L ;fwgsf]
Iflt÷xflg–gf]S;fgL jfktsf] tyf b'3{6gf aLdf jfktsf] -t]>f]
kIf tyf hf]lvd ;d"x aLdf afx]s_ aLdfz'Nssf] tf]lsP adf]lhd
sldzg lbg' kg{]5 .
-@_ aLdf clestf{sf] ;+nUgtf geO{ ;f]´} df]6/ aLdf Joj;fo k|fKt
ePdf aLdsn] ;jf/L ;fwgsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL jfktsf]
-t]>f] kIf tyf hf]lvd ;d"xsf] aLdf afx]s_ aLdfz'Nssf] dfq
bz k|ltzt /sd 5'6 lbg' kg{]5 . t/ ;/sf/L ;jf/L ;fwgsf]
xsdf of] Joj:yf nfu" x'g] 5}g .
-#_ ;/sf/L ;jf/L ;fwgsf] aLdf Joj;fo clestf{ dfkm{t ug{
u/fpg x'“b}g .

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 11


kl/R5]b –$
;jf/L ;fwg aLdfz'Ns b/ ;DaGwL Joj:yf
$=! df]6/;fOsnsf] aLdfz'Ns b/M
df]6/;fOsn, :s'6/ h:tf ;jf/L ;fwgsf] aLdfz'Ns b/ cg';"rL–&
df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
$=@ lghL ;jf/L ;fwgsf] aLdfz'Ns b/M
lghL ;jf/L ;fwgsf] aLdfz'Ns b/ cg';"rL–* df pNn]v eP adf]lhd
x'g]5 .
$=# Jofj;flos ;jf/L ;fwgsf] aLdfz'Ns b/M
Jofj;flos ;jf/L ;fwgsf] aLdfz'Ns b/ b]xfo adf]lhd x'g]5M
-!_ dfnjfxs ;jf/L ;fwg -k|Hjnglzn kbfy{ cf];f/–k;f/ ug]{
afx]s_ sf] aLdfz'Ns b/ cg';"rL–( df pNn]v eP adf]lhd
x'g]5 .
-@_ 6\of°/ -k|Hjnglzn kbfy{ cf];f/–k;f/ ug]{ ;jf/L ;fwg_ sf]]
aLdfz'Ns b/ cg';"rL–!) df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
-#_ ;jf/L ;fwgdf k|of]u ul/g] 6«]n/÷6«nL jf ;f] ;/xsf] cGo
;fwgdf nfUg] aLdfz'Ns b/ cg';"rL–!! df pNn]v eP
adf]lhd x'g]5 .
-$_ ofqL cf];fg]{ ef8fsf jf ;/sf/L a;, ldlga;, dfOqmf]a;,
lksck tyf sf]rsf] aLdfz'Ns b/ cg';"rL–!@ df pNn]v eP
adf]lhd x'g]5 .
-%_ 6\ofS;Lsf] aLdfz'Ns b/ cg';"rL –!# df pNn]v eP adf]lhd
x'g]5 .
-^_ ef8fdf k|of]u ul/g] jf ;/sf/L 6]Dkf] -ofq' afxs ljB'tLo
O{–l/S;f÷O{sf] l/S;f, 6«fO{;fOsn / ;kmf 6\ofDkf] ;lxt_ sf]
aLdfz'Ns b/ cg';"rL–!$ df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
-&_ sfof{no jf ljBfnon] cfgf] sfo{df dfq k|of]u ug]{ ;jf/L
;fwgsf] aLdfz'Ns b/ cg';"rL–!% df pNn]v eP adf]lhd
x'g]5 .
-*_ s[lif tyf jg;+u ;DalGwt Plu|sNr/ tyf km/]i6«L e]lxsn
tyf 6\ofS6/ tyf kfj/ l6«n/sf] aLdf ubf{sf] aLdfz'Ns b/
cg';"rL–!^ df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 . o:tf] Plu|sNr/ tyf
km/]i6«L e]lxsn -;8sdf u'8\g] cg'dlt ePsf]_ cfgf] sfo{sf]
l;nl;nf (Tools of Trade) df k|of]u x'“bfsf] Iflt xflg–gf]S;fgL
tyf t]>f] kIf bfloTj o; aLdfn]vn] /Iffj/0f ug]{5 .
12 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#
-(_ lgdf{0f;+u ;DalGwt sfo{ (Tools of Trade) ubf{sf] cj:yfdf
afx]s ;8sdf u'8\bfsf] cj:yfsf] hf]lvd;Dd axg ug]{ u/L
sG;6«S;g OSo"kd]06 e]lxsnsf] aLdf ubf{sf] aLdfz'Ns b/
cg';"rL–!& df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 . o:tf] sG;6«Szg
OSo"kd]06 e]lxsnx¿ lgdf{0f sfo{sf] l;nl;nf (Tools of
Trade) df k|of]u x'“bfsf] Iflt xflg–gf]S;fgL /Iffj/0f ug{] 5}g .
;fy}, o;/L lgdf{0f sfo{sf] l;nl;nf (Tools of Trade) df k|of]u
x'“bfsf] avt t];|f] kIfsf] xflg–gf]S;fgL ;d]t /Iffj/0f ug]{
5}g .
$=$ ;jf/L ;fwg ;DaGwL yk hf]lvd axg u/] jfkt lnOg] cltl/Qm
aLdfz'Ns b/ M
;a} lsl;dsf ;jf/L ;fwgsf] yk hf]lvd axg u/] jfkt tyf b'3{6gf
eO{ ;8saf6 aflx/ uPsf] ;jf/L ;fwgnfO{ ;8s;Dd lgsfNbf
nfUg] vr{ jfkt lnOg] cltl/Qm aLdfz'Ns b/ cg';"rL–!* adf]lhd
x'g]5 .
$=% aLldtn] Joxf]g'{ kg]{ clgjfo{ clws, :jo+d\ Joxf]g{ d~h'/ u/]sf]
:j]lR5s clws / To; jfkt kfpg] 5"6M
aLldtn] clgjfo{ ¿kdf Joxf]g'{ kg]{ bfjL jfktsf] klxnf] /sd
æclgjfo{ clwsÆ aLldt :jo+dn] Joxf]g{ d~h'/ u/]sf] bfjL jfktsf]
klxnf] /sd æ:j]lR5s clwsÆ / To:tf] æ:j]lR5s clwsÆ jfkt
aLldtn] aLdfz'Nsdf kfpg] 5"6 cg';"rL–!( df pNn]v eP adf]lhd
x'g]5 . pQm cg';"rLdf pNn]v ePsf] eGbf km/s x'g] u/L s'g} klg
clws nufpg jf 5"6 lbg kfOg] 5}g .
$=^ ;jf/L ;fwgsf] ;+Vofsf] cfwf/df 5"6 gkfpg] M
;jf/L ;fwgsf] ;+Vofsf] cfwf/df s'g} klg 5"6 lbg kfOg] 5}g .
$=& bfjL gu/] jfkt 5"6M
bfjL gu/] jfkt aLldtn] kfpg] 5"6sf] aLdfz'Ns b/ cg';"rL– @) df
pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
$=* xfo/ kr]{h ;DaGwL ;+k'i6LM
xfo/ kr]{h ;Demf}tf cGtu{t vl/b ePsf] ;jf/L ;fwgsf] aLdf ubf{
cg;"rL @! df pNn]v adf]lhdsf] ;+k'i6L nfu" x'g]5 .

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 13


kl/R5]b–%
;jf/L ;fwg aLdfn]vsf] ;Dk'li6 (Endorsement)
;DaGwL Aoj:yf
%=! ;Dk'li6df Ps¿ktfM
k|To]s aLdsn] ;jf/L ;fwgsf] aLdf ubf{ cfjZostf cg';f/ of]
lgb]{lzsfdf tf]lsP adf]lhdsf ;Dk'li6x¿ k|of]u ug'{ kg]{5 .
%=@ :j]lR5s clws (Voluntary Excess) ;DaGwLM
;jf/L ;fwg jf ;f]sf] kf6{k"hf{ jf b'j}sf] xflg–gf]S;fgL eP jfktsf]
Ifltk"lt{ bfjLdWo] o; lgb]{lzsfsf] cg';"rL–!( adf]lhd aLdfz'Nsdf
5"6 ;'lawf kfpgsf nflu ;f]xL cg';"rL adf]lhd aLldt :jo+n] bfjLsf]
klxnf] /sd Aoxf]g{ d~h'/ u/]sf] cj:yfdf b]xfo adf]lhdsf] ;Dk'li6
k|of]u ug'{ kg]{5M
:j]lR5s clws (Voluntary Excess) ;DaGwL ;Dk'li6
-!_ of] :jLsf/ tyf d~h'/ ul/G5 ls of] ;Dk'li6 ;DalGwt
aLdfn]v;+u ;+nUg eO{ ;f]sf] cleGg c+u x'g]5 .
-@_ aLdfn]vsf] tflnsfdf pNn]v ePsf] aLdfz'Nsdf ljz]if 5"6
lbPsf] cj:yfdf ;jf/L ;fwg jf To;sf] kf6{k"hf{ jf b'j}sf]
xflg–gf]S;fgL eP jfkt s'g} klg k|sf/sf] bfjLsf] Ifltk"lt{
jfkt klxnf] /sd -cg';"rL– !( adf]lhd /sd pNn]v ug]{_
e'QmfgL ug]{ bfloTj aLdssf] x'g] 5}g .
-#_ aLdsåf/f ul/Psf] vr{df aLldtsf] bfloTj cGtu{tsf] vr{
;d]t hf]l8Psf] /x]5 eg] To:tf] vr{ jfktsf] /sd aLldtn]
aLdsnfO{ zf]wegf{ ug'{ kg]{5 .
-$_ aLdfn]vdf pNn]lvt cGo ckjfb, zt{ / ;Ldfx¿ oyfjt /xg]
5g\ .
%=# clgjfo{ clws (Compulsory Excess) ;DaGwLM
;jf/L ;fwg jf ;f]sf] kf6{k"hf{ jf b'j}sf] xflg–gf]S;fgL eP jfktsf]
Ifltk"lt{ bfjLdWo] o; lgb]{lzsfsf] cg';"rL– !( adf]lhd aLldtn]
clgjfo{ ¿kdf Aoxf]g{' kg]{ klxnf] /sd ;DaGwdf b]xfo adf]lhdsf]
;Dk'li6 k|of]u ug'{ kg]{5 M

14 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


clgjfo{ clws (Compulsory Excess) ;DaGwL ;Dk'li6
-!_ of] :jLsf/ tyf d~h'/ ul/G5 sL of] ;Dk'li6 ;DalGwt
aLdfn]v;+u ;+nUg eO{ ;f]sf] cleGg c+u x'g]5 .
-@_ aLdfn]vsf] kl/R5]b–! adf]lhd lbOg] s'g} klg k|sf/sf]
bfjL /sd jfkt aLdfn]vsf] tflnsfdf pNn]v eP adf]lhd
-cg';"rL–!( df tf]lsP cg';f/sf] /sd pNn]v ug]{_ clgjfo{
clws jfktsf] /sd e'QmfgL ug{] bfloTj aLdssf] x'g] 5}g .
t/ k"0f{ Iflt ePsf] cj:yfdf s'g} klg clws s§f ug{ kfOg]
5}g .
-#_ aLdfn]vdf pNn]lvt cGo ckjfb, zt{ / ;Ldfx¿ oyfjt /xg]
5g\ .
%=$ t]>f] kIfk|ltsf] bfloTj aLdf ;DaGwLM
;a} k|sf/sf] ;jf/L ;fwgsf] t]>f] kIfk|ltsf] bfloTj aLdf ubf{ b]xfosf]
;Dk'li6 k|of]u ug'{ kg]{5M
t]>f] kIfk|ltsf] bfloTj aLdf ;DaGwL ;Dk'li6
-!_ of] :jLsf/ tyf d~h'/ ul/G5 sL of] ;Dk'li6 ;DalGwt
aLdfn]v;+u ;+nUg eO{ ;f]sf] cleGg c+u x'g]5 .
-@_ -s_ df]6/;fO{sn aLdfn]vsf] kl/R5]b–! / kl/R5]b–$ nfu"
x'g] 5}g .
-v_ lghL ;jf/L ;fwg aLdfn]vsf] kl/R5]b–! / kl/R5]b–#
nfu" x'g] 5}g .
-u_ Aofj;flos ;jf/L ;fwg aLdfn]vsf] kl/R5]b–!, kl/R5]b–#
/ kl/R5]b–$ nfu" x'g] 5}g .
-#_ aLdfn]vdf pNn]lvt cGo ckjfb, zt{ / ;Ldfx¿ oyfjt /xg]
5g\ .
%=% lghL ;jf/L ;fwgsf] gfd pNn]v ePsf] jf gePsf] ofqL tyf
aLldtsf] b'3{6gf aLdf ;DaGwLM
lghL ;jf/L ;fwgsf] l;6 ;+Vofsf] cfwf/df gfd pNn]v ePsf] jf
gePsf] ofqL tyf aLldtsf] b'3{6gf aLdf ubf{ b]xfosf] ;Dk'li6 k|of]u
ug'{ kg]{5M

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 15


lghL ;jf/L ;fwgsf] gfd pNn]v ePsf] jf gePsf] ofqL tyf aLldtsf]
b'3{6gf aLdf ;DaGwL ;Dk'li6
-!_ of] :jLsf/ tyf d~h'/ ul/G5 sL of] ;Dk'li6 ;DalGwt
aLdfn]v;+u ;+nUg eO{ To;sf] cleGg c+u x'g]5 .
-@_ cltl/Qm aLdfz'Ns e'QmfgLsf] cfwf/df gfd pNn]v ePsf]
jf gePsf] ofqL, ;jf/L xf“ls/x]sf] JolQm jf aLldtnfO{ aLdf
ul/Psf] ;jf/L ;fwgdf ;jf/ /x“bf jf r9\bf jf cf]n{bf ;d]t
b'3{6gfdf k/L rf]6k6s nfu]sf] kl/0ffd :j¿k Ps ;o lqof;L
-!*#_ lbg leq -b'3{6gfaf6 rf]6k6s nflu pQm pkrf/
cljl5Gg ¿kdf ub{} u/]sf] qmddf ;f] ;dofjlw kl5 klg ;f]xL
rf]6k6ssf] sf/0faf6 d[To' ePsf] egL k|dfl0ft ePdf_ b]xfo
adf]lhd Iflt ePsf] cj:yfdf b]xfo adf]lhdsf] Ifltk"lt{ /sd
3fO{t] JolQm jf lghsf] d[To' ePsf] cj:yfdf d[tssf] glhssf]
xsjfnfnfO{ aLdsn] e'QmfgL lbg]5M–
-s_ rf]6k6s jf c+ue+u ePdfM ofq', ;jf/L ;fwg xf“ls/x]sf]
JolQm jf aLldtnfO{ rf]6k6s nfu]df, c+ue+u ePdf jf
cf}ifwf]krf/ vr{ ePdf lrlsT;ssf] k|ltj]bgsf] cfwf/df
clwsf/ k|fKt lgsfo jf clwsf/Ln] k|dfl0ft u/]sf] b]xfosf]
cj:yfdf c+ue+usf] Ifltk"lt{ / cf}ifwf]krf/ vr{ tTtt\
zLif{ssf] Ifltk"lt{sf] ;Ldfleq aLdsn] k|lt JolQm b]xfo
adf]lhd Ifltk"lt{ k|bfg ug]{5M

Ifltsf] ljj/0f Ifltk"lt{sf] /sd -¿=_


-k|To]s JolQmsf] nflu
lgwf{l/t aLdf° /sd_
d[To' ePdf kf“r nfv
k"0f{ :yfoL czQmtf ePdf kf“r nfv
lgsf] gx'g] u/L b'j} cf“vfsf] b[i6L kf“r nfv
Iflt ePdf
b'j} xftsf] gf8L jf b'j} v'§fsf] uf]nL kf“r nfv
uf“7f]sf] hf]g{L{ jf ;f]eGbf dflyb]lv
zf/Ll/s ¿kn] sfd gnfUg] ePdf

16 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


Pp6f xftsf] gf8L jf Pp6f v'§fsf] kf“r nfv
uf]nL uf“7f]sf] hf]gL{ jf ;f]eGbf
dflyb]lv / Pp6f cf“vfsf] b[i6L
k"0f{¿kn] Iflt ePdf
Pp6f cf“vfsf] b[i6L k"0f{¿kn] Iflt b'O{ nfv krf; xhf/
ePdf
Pp6f xftsf] gf8L jf Pp6f v'§fsf] b'O{ nfv krf; xhf/
uf]nL uf“7f]sf] hf]gL{ jf ;f]eGbf dfly
b]lv zf/Ll/s ¿kn] sfd gnfUg]
u/L Iflt ePdf
cGo s'g} c+ue+u ePdf -zf/Ll/s zf/Ll/s Ifltsf]
Ifltsf] ;DalGwt laz]if1n] lgwf{/0f ;dfg'kflts x'g] u/L
u/]sf] dfqfsf] cfwf/df_ aLdf°sf] k|ltzt
;jf/L ;fwg b'3{6gfsf] k|ToIf tyf tLg nfv ¿k}+ofsf] xbdf
Ps dfq kl/0ffd :j¿k ePsf] ga9\g] u/L cfjZos tyf
cf}ifwf]krf/ vr{ jf:tljs vr{
dfly pNn]lvt Ifltx¿dWo] PseGbf a9L Iflt ePdf aLdssf]
bfloTj k|To]s JolQmsf] nflu tf]lsPsf] aLdf° /sddf ga9\g]
u/L k|To]s Ifltsf] nflu lgwf{l/t /sdsf] of]ukmn a/fa/
x'g]5 .
-v_ s'¿jf vr{M ofq', ;jf/L xf“ls/x]sf] JolQm jf aLldt 3fOt]
eO{ pkrf/sf] nflu c:ktfndf egf{ ePsf] k|dfl0ft ePdf
To:tf] cjlwsf] nflu k|lt lbg kf“r ;o ¿k}of“sf] b/n]
a9Ldf k+}tfnL; -$%_ lbg;Ddsf] s'¿jf vr{ cf}ifwf]krf/
vr{sf] ;Ldf leq /xL aLdsn] e'QmfgL lbg]5 .
-u_ PDa'nG] ; vr{M b'36{ gf:ynaf6 jf k|f/lDes lrlsT;f
c:ktfnaf6 csf]{ c:ktfndf n}hfg' kg]{ ePdf ¿= !),))).–
-bz xhf/ ¿k}of“_ jf jf:tljs vr{ h'g sd x'G5
;DalGwt PDa'n]G;sf] aLnsf] e'QmfgL lbOg]5 / o:tf] vr{
cf}ifwf]krf/sf] ;Ldf leq /xg]5 .

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 17


-3_ s[of vr{M ofq', ;jf/L xf“ls/x]sf] JolQm jf aLldtsf]
d[To' ePdf s[of vr{ jfkt k|lt d[ts krf; xhf/ ¿k}of“
-aLdssf] s'n k|lt d[ts bfloTj kf“r nfv ¿k}of“sf]
;Ldf leq /xL_ aLdsn] tTsfn e'QmfgL lbg]5 . o:tf] vr{
jfkt e'QmfgLstf{÷oftfoft Joj;foLsf] tkm{af6 tTsfn
;DalGwt t]>f] kIf bfjLstf{nfO{ e'QmfgL lbPsf] ca:yfdf
e'QmfgL stf{÷oftfoft Joj;foLn] ;f] e'QmfgL lbPsf]
lg:;f÷/l;b k]z u/] kl5 aLdsn] d[To' bfjL e'QmfgL
ubf{ ;f] s[of vr{ 36fO{ af“sL /sd bfjLstf{nfO{ d[To'
bfjL e'Qmfg ug{' kg{]5 / s[of vr{sf] /sd ;f] e'QmfgL
stf{÷oftfoft Joj;foLnfO{ ;f]w egf{ lbg' kg{]5 .
-ª_ d[To' ePdfM ofq', ;jf/L xf“ls/x]sf] JolQm jf aLldtsf]
b'3{6gfaf6 d[To' ePsf] Aoxf]/f sfg"g adf]lhd clwsf/
k|fKt lgsfo jf clwsf/Laf6 k|dfl0ft ePsf] cj:yfdf
s[of vr{ ;d]t k|lt d[ts hDdf kf“r nfv ¿k}of“sf]
b/n] aLdsn] e'QmfgL lbg]5 . o;sf] cltl/Qm ;jf/L ;fwg
b'3{6gfaf6 3fOt] eO{ cf}ifwf]krf/ ubf{ub}{ To:tf] JolQmsf]]
d[To' ePdf k|lt d[ts tLg nfv ¿k}of“sf] xbdf ga9\g] u/L
cfjZos tyf jf:tljs cf}ifwf]krf/ vr{ ;d]t aLdsn]
e'QmfgL lbg]5 .
:kli6s/0fM aLldtn] yk aLdfz'Ns e'QmfgL u/L rfns
tyf ofqLsf] aLdf° yk u/L aLdfn]v hf/L ug{ cg'/f]w
u/] adf]lhd aLdsn] aLdf° a9fPsf] cj:yfdf ;f]xL
aLdfn]vdf pNn]v ePsf] aLdf°sf] cfwf/ adf]lhd aLdsn]
bfjL e'QmfgL lbg]5 .
-#_ cfkm}n] hfgfhfg nufPsf] rf]6, cfTdxTof jf cfTdxTofsf]
k|of;af6 jf dfbskbfy{ jf nfu"kbfy{sf] ;]jgaf6 b'3{6gfdf
k/L To;sf] kl/0ffd :j¿k ePsf] xflg–gf]S;fgL jfkt aLdsn]
s'g} Ifltk"lt{ lbg] 5}g .

18 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


-$_ aLdfn]vdf pNn]lvt cGo ckjfb, zt{ / ;Ldfx¿ oyfjt /xg]
5g\ .
:kli6s/0fM
pko'{Qm adf]lhd lgwf{l/t /sdn] ;jf/L ;DaGwL k|rlnt sfg"gdf
pNn]lvt k|fjwfgx¿nfO{ s'g} c;/ kg]{5}g .
%=^ Jofj;flos ;jf/L ;fwgsf] ofqL k|ltsf] bfloTj aLdf ;DaGwLM
Jofj;flos ;jf/L ;fwgsf] ;jf/L ;fwg btf{ k|df0fkq (Bill Book)
df pNn]v ePsf] l;6 ;+Vofsf] cfwf/df ofqLx¿ k|ltsf] bfloTj aLdf
ubf{ b]xfo adf]lhdsf] ;Dk'li6 k|of]u ug'{ kg]{5 M
Jofj;flos ;jf/L ;fwgsf] ofqL k|ltsf] bfloTj aLdf ;DaGwL
;Dk'li6M
-!_ of] :jLsf/ tyf d~h'/ ul/G5 sL of] ;Dk'li6 ;DalGwt
aLdfn]v;+u ;+nUg eO{ ;f]sf] cleGg c+u x'g]5 .
-@_ cltl/Qm aLdfz'Ns e'QmfgLsf] cfwf/df ;jf/L ;fwgdf ofqL
;jf/ /x“bf, r9\bf jf cf]n{bf ;d]t b'3{6gfdf k/L rf]6k6s
nfu]sf] kl/0ffd :j¿k Ps ;o lqof;L -!*#_ lbg leq b]xfo
adf]lhd Iflt ePsf] cj:yfdf b]xfo adf]lhdsf] Ifltk"lt{ /sd
3fO{t] JolQm jf lghsf] d[To' ePsf] cj:yfdf d[tssf] glhssf]
xsjfnfnfO{ aLdsn] e'QmfgL lbg]5 .
-s_ rf]6k6s jf c+ue+u ePdfM ;jf/L ;fwgsf] ofq'nfO{
rf]6k6s nfu]df, c+ue+u ePdf jf cf}ifwf]krf/ vr{ ePdf
lrlsT;ssf] k|ltj]bgsf] cfwf/df clwsf/ k|fKt lgsfo jf
clwsf/Ln] k|dfl0ft u/]sf] b]xfosf] cj:yfdf aLdsn] k|lt
JolQm b]xfo adf]lhd Ifltk"lt{ k|bfg ug]{5M

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 19


Ifltsf] ljj/0f Ifltk"lt{sf] /sd -¿=_
-k|To]s JolQmsf] nflu
lgwf{l/t aLdf° /sd_
d[To' ePdf kf“r nfv
k"0f{ :yfoL czQmtf ePdf kf“r nfv
lgsf] gx'g] u/L b'j} cf“vfsf] b[i6L kf“r nfv
Iflt ePdf
b'j} xftsf] gf8L jf b'j} v'§fsf] uf]nL kf“r nfv
uf“7f]sf] hf]gL{ jf ;f]eGbf dfly b]lv
zf/Ll/s ¿kn] sfd gnfUg] ePdf
Pp6f xftsf] gf8L jf Pp6f v'§fsf] kf“r nfv
uf]nL uf“7f]sf] hf]gL{ jf ;f]eGbf dfly
b]lv / Pp6f cf“vfsf] b[i6L k"0f{¿kn]
Iflt ePdf
Pp6f cf“vfsf] b[i6L k"0f{¿kn] Iflt b'O{ nfv krf; xhf/
ePdf
Pp6f xftsf] gf8L jf Pp6f v'§fsf] b'O{ nfv krf; xhf/
uf]nL uf“7f]sf] hf]gL{ jf ;f]eGbf dfly
b]lv zf/Ll/s ¿kn] sfd gnfUg]
u/L Iflt ePdf
cGo s'g} c+ue+u ePdf -zf/Ll/s zf/Ll/s Ifltsf]
Ifltsf] ;DalGwt laz]if1n] lgwf{/0f ;dfg'kflts x'g] u/L
u/]sf] dfqfsf] cfwf/df_ aLdf°sf] k|ltzt
;jf/L ;fwg b'3{6gfsf] k|ToIf tyf tLg nfv ¿k}of“sf]] xbdf
Ps dfq kl/0ffd :j¿k ePsf] ga9\g] u/L cfjZos tyf
cf}ifwf]krf/ vr{ jf:tljs vr{

dfly pNn]lvt Ifltx¿dWo] Ps eGbf a9L Iflt ePdf aLdssf] bfloTj


k|To]ssf] nflu tf]lsPsf] aLdf° /sddf ga9\g] u/L k|To]s Ifltsf]
nflu lgwf{l/t /sdsf] of]ukmn a/fa/ x'g]5 .

20 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


-v_ s'¿jf vr{M ofq' 3fOt] eO{ pkrf/sf] nflu c:ktfndf
egf{ ePsf] k|dfl0ft ePdf To:tf] cjlwsf] nflu k|lt lbg
kf“r ;o ¿k}of“sf] b/n] a9Ldf k+}tfnL; -$%_ lbg;Ddsf]
s'¿jf vr{ cf}ifwf]krf/ vr{sf] ;Ldf leq /xL aLdsn]
e'QmfgL lbg]5 .
-u_ PDa'nG] ; vr{M b'36{ gf:ynaf6 jf k|f/lDes lrlsT;f
c:ktfnaf6 csf]{ c:ktfndf n}hfg' kg]{ ePdf ¿= !),))).–
-bz xhf/ ¿k}of“_ jf jf:tljs vr{ h'g sd x'G5
;DalGwt PDa'n]G;sf] aLnsf] e'QmfgL lbOg]5 / o:tf] vr{
cf}ifwf]krf/sf] ;Ldf leq /xg]5 .
-3_ s[of vr{M ofq'sf] d[To' ePdf s[of vr{ jfkt k|lt d[ts
krf; xhf/ ¿k}of“ -aLdssf] s'n k|lt d[ts bfloTj kf“r
nfv ¿k}of“sf] ;Ldf leq /xL_ aLdsn] tTsfn e'QmfgL
lbg]5 . o:tf] vr{ jfkt e'QmfgL stf{÷oftfoft Joj;foLsf]
tkm{af6 tTsfn ;DalGwt t]>f] kIf bfjLstf{nfO{ e'QmfgL
lbPsf] ca:yfdf e'QmfgL stf{÷oftfoft Joj;foLn] ;f]
e'QmfgL lbPsf] lg:;f÷/l;b k]z u/] kl5 aLdsn] d[To' bfjL
e'QmfgL ubf{ ;f] s[of vr{ 36fO{ af“sL /sd bfjLstf{nfO{
d[To' bfjL e'Qmfg ug{' kg{]5 / s[of vr{sf] /sd ;f] e'QmfgL
stf{÷oftfoft Joj;foLnfO{ ;f]wegf{ lbg' kg{]5 .
-ª_ d[To' ePdfM ofq'sf] b'3{6gfaf6 d[To' ePsf] Aoxf]/f sfg"g
adf]lhd clwsf/ k|fKt lgsfo jf clwsf/Laf6 k|dfl0ft
ePsf] cj:yfdf s[of vr{ ;d]t k|lt d[ts hDdf kf“r nfv
¿k}of“sf] b/n] aLdsn] e'QmfgL lbg]5 . o;sf] cltl/Qm
;jf/L ;fwg b'3{6gfaf6 3fOt] eO{ cf}ifwf]krf/ ubf{ub}{
To:tf] JolQmsf]] d[To' ePdf k|lt d[ts tLg nfv ¿k}of“sf]
xbdf ga9\g] u/L cfjZos tyf jf:tljs cf}ifwf]krf/ vr{
;d]t aLdsn] e'QmfgL lbg]5 .
:kli6s/0fM
aLldtn] yk aLdfz'Ns e'QmfgL u/L rfns, ;Dalwt cGo
sd{rf/L tyf ofqLsf] aLdf° yk u/L aLdfn]v hf/L ug{ cg'/f]w
u/] adf]lhd aLdsn] aLdf° a9fPsf] cj:yfdf ;f]xL aLdfn]vdf
pNn]v ePsf] aLdf°sf] cfwf/ adf]lhd aLdsn] bfjL e'QmfgL
lbg]5 .

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 21


-#_ l6s6 vl/b gu/]sf] b]xfo adf]lhdsf] ofqLsf] ;DaGwdf k|s/0f
-@_ adf]lhd aLdsn] Joxf]g]{ Ifltk"lt{ b]xfo adf]lhd x'g]5M
-s_ Ps aif{ eGbf sd pd]/sf ofqLsf] xsdf l6s6 lnPsf]
ofqLsf] nflu lgwf{l/t Ifltk"lt{sf] @%∞,
-v_ Ps aif{b]lv kf“r aif{;Dd pd]/sf ofqLsf] xsdf l6s6
lnPsf] ofqLsf] nflu lgwf{l/t Ifltk"lt{sf] %)∞ .
-$_ aLdfn]vsf] tflnsfdf pNn]v eP eGbf a9L JolQm af]s]sf]
cj:yfdf ;jf/L ;fwg b'3{6gf ePdf aLdsn] l;6 ;+Vofsf]
cfwf/df bfjL e'QmfgL k|bfg ug]{5 .
-%_ cfkm}n] hfgfhfg nufPsf] rf]6, cfTdxTof jf cfTdxTofsf]
k|of;af6 jf dfbskbfy{ jf nfu"kbfy{sf] ;]jgaf6 b'3{6gfdf
k/L To;sf] kl/0ffd :j¿k ePsf] xflg–gf]S;fgL jfkt aLdsn]
s'g} Ifltk"lt{ lbg] 5}g .
-^_ aLdfn]vdf pNn]lvt cGo ckjfb, zt{ / ;Ldfx¿ oyfjt /xg]
5g\ .
:kli6s/0fM pko'{Qm adf]lhd lgwf{l/t /sdn] ;jf/L ;DaGwL k|rlnt
sfg"gdf plNnlvt k|fjwfgx¿nfO{ s'g} c;/ kg]{ 5}g .
%=& ;jf/L ;fwgsf] rfns, kl/rfns, r]s/, x]Nk/, ;'/IffsdL{ jf cGo
sd{rf/Lsf] b'3{6gf aLdf ;DaGwLM
;jf/L ;fwgsf] rfns, kl/rfns, r]s/, x]Nk/, ;'/IffsdL{ jf
aLldtsf] cGo sd{rf/Lsf] b'3{6gf aLdf ubf{ b]xfosf] ;Dk'li6 k|of]u
ug'{ kg]{5M
;jf/L ;fwgsf] rfns, kl/rfns, r]s/, x]Nk/, ;'/IffsdL{ jf cGo
sd{rf/Lsf] b'3{6gf aLdf ;DaGwL ;Dk'li6
-!_ of] :jLsf/ tyf d~h'/ ul/G5 sL of] ;Dk'li6 ;DalGwt
aLdfn]v;+u ;+nUg eO{ ;f]sf] cleGg c+u x'g]5 .
-@_ cltl/Qm aLdfz'Ns e'QmfgLsf] cfwf/df aLdf ePsf] ;jf/L
;fwgsf] rfns, kl/rfns, r]s/, x]Nk/, ;'/IffsdL{ jf aLldtsf]
cGo sd{rf/L ;jf/L ;fwgdf sfo{/t /x]sf] cj:yfdf To:tf
JolQmnfO{ b'3{6gfsf] kl/0ffd :j¿k Ps ;o lqof;L -!*#_
leq b]xfo adf]lhdsf] Iflt ePsf] cj:yfdf b]xfo adf]lhdsf]
Ifltk"lt{ /sd 3fOt] JolQm jf lghsf] d[To' ePsf] cj:yfdf
d[tssf] glhssf] xsjfnfnfO{ aLdsn] e'QmfgL lbg]5 .

22 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


-s_ rf]6k6s jf c+ue+u ePdfM ;jf/L ;fwgsf] rfns,
kl/rfns, r]s/, x]Nk/, ;'/IffsdL{ jf aLldtsf] cGo
sd{rf/LnfO{ rf]6k6s nfu]df, c+ue+u ePdf jf cf}ifwf]krf/
vr{ ePdf lrlsT;ssf] k|ltj]bgsf] cfwf/df clwsf/ k|fKt
lgsfo jf clwsf/Ln] k|dfl0ft u/]sf] b]xfosf] cj:yfdf
aLdsn] k|lt JolQm b]xfo adf]lhd Ifltk"lt{ k|bfg ug]{5 M
Ifltsf] ljj/0f Ifltk"lt{sf] /sd -¿=_
-k|To]s JolQmsf] nflu
lgwf{l/t aLdf° /sd_
k"0f{ :yfoL czQmtf ePdf kf“r nfv
lgsf] gx'g] u/L b'j} cf“vfsf] b[i6L Iflt kf“r nfv
ePdf
b'j} xftsf] gf8L jf b'j} v'§fsf] uf]nL kf“r nfv
uf“7f]sf] hf]gL{ jf ;f]eGbf dfly b]lv
zf/Ll/s ¿kn] sfd gnfUg] ePdf
Pp6f xftsf] gf8L jf Pp6f v'§fsf] kf“r nfv
uf]nL uf“7f]sf] hf]gL{ jf ;f]eGbf dfly
b]lv / Pp6f cf“vfsf] b[i6L k"0f{¿kn]
Iflt ePdf
Pp6f cf“vfsf] b[i6L k"0f{¿kn] Iflt b'O{ nfv krf; xhf/
ePdf
Pp6f xftsf] gf8L jf Pp6f v'§fsf] b'O{ nfv krf; xhf/
uf]nL uf“7f]sf] hf]gL{ jf ;f]eGbf dfly
b]lv zf/Ll/s ¿kn] sfd gnfUg] u/L
Iflt ePdf
cGo s'g} c+ue+u ePdf -zf/Ll/s zf/Ll/s Ifltsf]
Ifltsf] ;DalGwt ljz]if1n] lgwf{/0f ;dfg'kflts x'g] u/L
u/]sf] dfqfsf] cfwf/df_ aLdf°sf] k|ltzt
;jf/L ;fwg b'3{6gfsf] k|ToIf tyf Ps tLg nfv ¿k}of“sf] xbdf
dfq kl/0ffd :j¿k ePsf] cf}ifwf]krf/ ga9\g] u/L cfjZos tyf
vr{ jf:tljs vr{

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 23


dfly plNnlvt Ifltx¿dWo] Ps eGbf a9L Iflt ePdf
aLdssf] bfloTj aLdf° /sddf ga9\g] u/L k|To]s Ifltsf]
nflu lgwf{l/t /sdsf] of]ukmn a/fa/ x'g]5 .
-v_ s'¿jf vr{M ;jf/L ;fwgsf] rfns, kl/rfns, x]Nk/,
r]s/, ;'/IffsdL{ 3fOt] eO{ pkrf/sf] nflu c:ktfndf
egf{ ePsf] k|dfl0ft ePdf To:tf] cjlwsf] nflu k|ltlbg
kf“r ;o ¿k}of“sf] b/n] a9Ldf k+}tfnL; -$%_ lbg;Ddsf]
s'¿jf vr{ cf}ifwf]krf/ vr{sf] ;Ldf leq /xL aLdsn]
e'QmfgL lbg]5 .
-u_ PDa'nG] ; vr{M b'36{ gf:ynaf6 jf k|f/lDes lrlsT;f
c:ktfnaf6 csf]{ c:ktfndf n}hfg' kg]{ ePdf ¿= !),))).–
-bz xhf/ ¿k}of“_ jf jf:tljs vr{ h'g sd x'G5
;DalGwt PDa'n]G;sf] aLnsf] e'QmfgL lbOg]5 / o:tf] vr{
cf}ifwf]krf/sf] ;Ldf leq /xg]5 .
-3_ s[of vr{M ;jf/L ;fwgsf] rfns, kl/rfns, r]s/, x]Nk/,
;'/IffsdL{sf] d[To' ePdf s[of vr{ jfkt k|lt d[ts krf;
xhf/ ¿k}of“ -aLdssf] s'n k|lt d[ts bfloTj kf“r nfv
¿k}of“sf] ;Ldf leq /xL_ aLdsn] tTsfn e'QmfgL lbg]5 .
o:tf] vr{ jfkt e'QmfgL stf{÷oftfoft Joj;foLsf] tkm{af6
tTsfn ;DalGwt t]>f] kIf bfjLstf{nfO{ e'QmfgL lbPsf]
cj:yfdf e'QmfgL stf{÷oftfoft Joj;foLn] ;f] e'QmfgL
lbPsf] lg:;f÷/l;b k]z u/] kl5 aLdsn] d[To' bfjL
e'QmfgL ubf{ ;f] s[of vr{ 36fO{ af“sL /sd bfjLstf{nfO{
d[To' bfjL e'QmfgL ug{' kg{]5 / s[of vr{sf] /sd ;f]
e'QmfgL stf{÷oftfoft Joj;foLnfO{ ;f]w egf{ lbg' kg{]5 .
-ª_ d[To' ePdfM ;jf/L ;fwgsf] rfns, kl/rfns, r]s/,
x]Nk/, ;'/IffsdL{sf] b'3{6gfaf6 d[To' ePsf] Aoxf]/f sfg"g
adf]lhd clwsf/ k|fKt lgsfo jf clwsf/Laf6 k|dfl0ft
ePsf] cj:yfdf s[of vr{ ;d]t k|lt d[ts hDdf kf“r nfv
¿k}of“sf] b/n] aLdsn] e'QmfgL lbg]5 . o;sf] cltl/Qm
;jf/L ;fwg b'3{6gfaf6 3fOt] eO{ cf}ifwf]krf/ ubf{ub}{
To:tf] JolQmsf]] d[To' ePdf k|lt d[ts tLg nfv ¿k}of“sf]

24 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


xbdf ga9\g] u/L cfjZos tyf jf:tljs cf}ifwf]krf/ vr{
;d]t aLdsn] e'QmfgL lbg]5 .
:kli6s/0fM
aLldtn] yk aLdfz'Ns e'QmfgL u/L rfns tyf cGo ;DalGwt
sd{rf/L, ofqLsf] aLdf° yk u/L aLdfn]v hf/L ug{ cg'/f]w u/]
adf]lhd aLdsn] aLdf° a9fPsf] cj:yfdf ;f]xL aLdfn]vdf
pNn]v ePsf] aLdf°sf] cfwf/ adf]lhd aLdsn] bfjL e'QmfgL
lbg]5 .
-#_ cfkm}n] hfgfhfg nufPsf] rf]6, cfTdxTof jf cfTdxTofsf]
k|of;af6 jf dfbskbfy{ jf nfu"kbfy{sf] ;]jgaf6 b'3{6gfdf
k/L To;sf] kl/0ffd :j¿k ePsf] xflg–gf]S;fgL jfkt s'g}
Ifltk"lt{ lbOg] 5}g .
-$_ aLdfn]vdf pNn]lvt cGo ckjfb, zt{ / ;Ldfx¿ oyfjt /xg]
5g\ .
:kli6s/0fM
pko'{Qm adf]lhd lgwf{l/t /sdn] ;jf/L ;DaGwL k|rlnt sfg"gdf
pNn]lvt k|fjwfgx¿nfO{ s'g} c;/ kg]{ 5}g .
%=* Jofks aLdf ePsf] yGSofOPsf] -n]8 ck_ ;jf/L ;fwg ;DaGwLM
o; lgb]{lzsf adf]lhd Aofks aLdf ePsf] ;jf/L ;fwg sDtLdf
nuftf/ b'O{ dlxgf k|of]udf g/xL ylGsPsf] Aoxf]/f aLdsnfO{ lnlvt
¿kdf hfgsf/L u/fOPsf] cj:yfdf aLldtaf6 ;f] jfkt 5"6 dfu
eO{ cfPdf t]>f] kIfk|ltsf] bfloTj tyf hf]lvd ;d"xsf] aLdfz'Ns
afx]sdf 5"6 lbg] u/L b]xfo adf]lhdsf] ;Dk'li6 k|of]u ug'{ kg]{5M
Aofks aLdf ePsf] yGSofOPsf] -n]8 ck_ ;jf/L ;fwg ;DaGwL ;Dk'li6
-!_ of] :jLsf/ tyf d~h'/ ul/G5 sL of] ;Dk'li6 ;DalGwt
aLdfn]v;+u ;+nUg eO{ ;f]sf] cleGg c+u x'g]5 .
-@_ aLdfn]vdf h'g;'s} Aoxf]/f pNn]v eP tfklg s'g} ;jf/L ;fwg
k|of]udf g/x]sf] cjlwe/ pQm ;jf/L ;fwgnfO{ cfunfuL,
r6\of·, ;jf/L ;fwg jf ;f]df hl8t kf6{k"hf{sf] laikmf]6g
jf :jhng, e"sDk, af9L÷8'jfg, klx/f]÷e":vng, cf“wLa]x/L,
cl;gf, lxpm“ jf t'iff/f], rf]/L, ;]+wdf/L jf gsjhgLaf6 ePsf]

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 25


xflg–gf]S;fgL afx]s cGo ljifodf pQm ;jf/L ;fwgsf] aLdfn]v
cGtu{t aLdssf] bfloTj :yug x'g]5 .
-#_ pkbkmf -@_ sf] cj:yfdf aLdsn] kl5Nnf] jif{ gaLs/0f ubf{
nfUg] aLdfz'Nsdf To; jfktsf] 5"6 /sd 36fO{ lbg]5 / s'g}
bfjL /lxt 5"6 (No Claim Discount) kfpg] eP To:tf] bfjL
/lxt 5"6sf] lx;fasf] nflu ;f] 36]sf] /sdsf] lx;fa ldnfg
ul/g]5 . bfjL /lxt 5"6sf] nflu kfpg] cfwf/ -;dofjlw_
u0fgf ubf{ cl3Nnf] jif{ yGSofOPsf] cjlwnfO{ 36fP/ af“sL
cjlwnfO{ ;dfg'kflts ¿kdf u0fgf u/L 5"6 lbg' kg]{5 . ;fy},
yk aLdfz'Ns /sd a'emfPdf aLdf cjlw a9fpg ;lsg]5 .
pkbkmf -@_ sf] cj:yfdf aLdsn] kl5Nnf] jif{ gaLs/0f ubf{
nfUg] aLdfz'Nsdf To; jfktsf] 5"6 /sd 36fO{ lbg]5 /
s'g} bfjL /lxt 5"6 (No Claim Discount) kfpg] eP To:tf]
bfjL /lxt 5"6sf] lx;fasf] nflu ;f] 36]sf] /sdsf] lx;fa
ldnfg ul/g]5 . ;fy}, yk aLdfz'Ns /sd a'emfPdf aLdf cjlw
a9fpg ;lsg]5 .
-$_ aLdfn]v k"0f{ ¿kn] k'gM nfu" eO{ ;DalGwt ;Dk'li6 /2 ePsf]
cj:yfdf ;jf/L ;fwg k|of]udf gcfPsf] cjlw u0fgf u/L
kl5Nnf] jif{ gaLs/0fdf nfUg] z'Nsdf To; jfktsf] 5"6 lbg'
kg]{ /sd 36fOg] 5 . s'g} bfjL /lxt 5"6 (No Claim Discount)
kfpg] eP To:tf] bfjL /lxt 5"6sf] lx;fasf] nflu ;f] 36]sf]
/sdsf] lx;fa ldnfg ul/g]5 . ;fy}, yk aLdfz'Ns /sd
a'emfPdf aLdf cjlw a9fpg ;lsg]5 .
-%_ aLdfn]vdf plNnlvt ckjfb, zt{ / ;Ldfx¿ oyfjt /xg]
5g\ .
%=( aLdfn]v gfd;f/L ;DaGwLM
aLdf ePsf] ;jf/L ;fwg laqmL eO{ jf s/f/gfdf u/L oftfoft
Aoj;fo ;+rfng u/]sf] jf k]zfdf ;+nUg /x]sf] AolQm jf ;+:yfnfO{
aLdfn]vsf] aLdfof]Uolxt x:tfGt/0f ubf{sf] cj:yfdf cg';"rL $=@
adf]lhdsf] ;Dk'li6 k|of]u ug'{ kg]{5 .

26 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


%=!) x8\tfn, x"nb+uf tyf å]ifk"0f{ -l/;OjL_ sfo{ aLdf ;DaGwLM
Aofks aLdfn]v cGtu{t aLdf ul/g] ;jf/L ;fwgsf] x8\tfn, x"nb+uf
tyf å]ifk"0f{ -l/;OjL_ sfo{ ;DaGwL aLdf ubf{ b]xfosf] ;Dk'li6 k|of]u
ug'{ kg]{5 M
x8\tfn, x"nb+uf tyf å]ifk"0f{ -l/;OjL_ sfo{ aLdf ;DaGwL ;Dk'li6
-!_ of] :jLsf/ tyf d~h'/ ul/G5 sL of] ;Dk'li6 ;DalGwt
aLdfn]v;+u ;+nUg eO{ ;f]sf] cleGg c+u x'g]5 .
-@_ cltl/Qm aLdfz'Ns e'QmfgLsf] cfwf/df aLdf ePsf] ;jf/L
;fwg ;DaGwdf x8\tfn, x"nb+uf tyf å]ifk"0f{ -l/;OjL_ sfo{af6
ePsf] xflg–gf]S;fgL aLdsn] axg ug]{5 .
-#_ ljb]zL zq'sf] sfo{åf/f ePsf] o'4, cfqmd0f jf o:t} ;dfg
sfo{, u[xo'4, lab|f]x, gful/s pkb|j, ;}lgs ultljlwsf] c;/,
gful/s lab|f]x, qmflGt, /fHo lj¿4 sfo{, ljWj+zfTds sfo{,
;}lgs lab|f]x jf s'g} /fhg}lts bn jf ;+:yfsf] kIfdf ePsf]
an k|of]uaf6 x'g] cft+s jf czflGt h:tf ultljlwaf6 ePsf]
xflg–gf]S;fgLdf aLdssf] s'g} bfloTj x'g] 5}g .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] sf/0faf6 ePsf] s'g} klg bfjLnfO{
;f] sf/0faf6 geO{ c¿ g} sf/0faf6 ;[hgf ePsf] eGg] s'/f
k|dfl0ft ug]{ bfloTj aLldtsf] x'g]5 . ;f] s'/f aLldtaf6
k|dfl0ft x'g g;s]sf] cj:yfdf o; k|sf/sf] bfjLsf] e'QmfgL
lbg aLds lhDd]jf/ x'g] 5}g .
-%_ aLdfn]vdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg aLdfsf] cjlw
;dfKt x'g' cufj} aLldtn] of] ;Dk'li6sf] k|efj x6fOof];\ egL
cg'/f]w u/]sf] cj:yfdf yk aLdfz'Ns jf ;f]sf] s'g} c+z lkmtf{
ul/g] 5}g .
t/, of] ;Dk'li6 / ;jf/L ;fwg ;DaGwL aLdfn]v Ps} ;fy
;dfKt x'g] cj:yfdf v'b aLdf z'Nsaf6 5f]6f] cjlwsf] nflu
nfUg] aLdfz'Ns /sd s§L u/L af“sL /sd lkmtf{ ul/g]5 / o;
hf]lvd jfkt k|To]s ;jf/L ;fwgsf] nflu lnOg] Go"gtd aLdf
z'Ns Ps ;o ¿k}of“ eGbf 36L x'g] 5}g .
-^_ aLdfn]vdf pNn]lvt cGo ckjfb, zt{ / ;Ldfx¿ oyfjt /xg]
5g\ .
df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 27
%=!! cft°sf/L tyf ljWj+zfTds sfo{ hf]lvd aLdf ;DaGwLM
x8\tfn, x"nb+uf tyf å]ifk"0f{ -l/;OjL_ sfo{ aLdfsf] yk lj:tf/sf]
¿kdf cft°sf/L tyf ljWj+zfTds sfo{ hf]lvd ;DaGwL aLdf ubf{
b]xfosf] ;Dk'li6 k|of]u ug'{ kg]{5 M
cft°sf/L tyf ljWj+zfTds sfo{ hf]lvd aLdf ;DaGwL ;Dk'li6
-!_ of] :jLsf/ tyf d~h'/ ul/G5 sL of] ;Dk'li6 ;DalGwt
aLdfn]v;+u ;+nUg eO{ ;f]sf] cleGg c+u x'g]5 .
-@_ cltl/Qm aLdfz'Ns e'QmfgLsf] cfwf/df aLdf ePsf] ;jf/L
;fwg ;DaGwdf cft°sf/L tyf ljWj+zfTds sfo{ hf]lvdaf6
ePsf] xflg–gf]S;fgLsf] Ifltk"lt{sf] e'QmfgL aLdsn] ug]{5 .
-#_ aLdfn]vdf pNn]lvt cGo ckjfb, zt{ / ;Ldfx¿ oyfjt /xg]
5g\ .
%=!@ kf6{k"hf{ km]/jbn ;DaGwLM
Aofks aLdfn]v cGtu{t aLdf ul/g] ;jf/L ;fwgsf] aLdf ubf{
b]xfosf] ;Dk'li6 k|of]u ug'{ kg]{5M
kf6{k"hf{ km]/jbn ;DaGwL ;Dk'li6
-!_ of] :jLsf/ tyf d~h'/ ul/G5 sL of] ;Dk'li6 ;DalGwt
aLdfn]v;+u ;+nUg eO{ ;f]sf] cleGg c+u x'g]5 .
-@_ aLdfn]vdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} ;jf/L ;fwg
xflg–gf]S;fgL ePsf] cj:yfdf To:tf] ;jf/L ;fwgnfO{ cfjZos
kg]{ kf6{k"hf{ b]z leq pknAw x'g g;s]df aLdsn] aLdfn]vsf]
zt{sf] clwgdf /xL b]xfo adf]lhd e'QmfgL lbg]5 M
-s_ ;aeGbf kl5Nnf] d"No;"rL (Catalogue) df pNn]v ePsf]
d"No tyf h'g b]zdf ;jf/L ;fwg dd{tsf] nflu /flvPsf]
5 To; b]zsf] nflu To:tf] ;jf/L ;fwg pTkfbg ug]{
sDkgLsf] k|ltgLlwn] ljt/0f u/]sf] d"No;"rL (Catalogue)
adf]lhd,
-v_ kl5Nnf] d"No;"rL (Catalogue) pknAw gePdf plrt
9'jfgL vr{ -xjfO{ 9'jfgL afx]s_ ;lxt cl3Nnf] d"No;"rL
(Catalogue) adf]lhd,
-u_ To:tf kf6{k"hf{x¿ h8fg ug{ nfUg] plrt vr{ .

28 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


-#_ aLdfn]vdf pNn]lvt cGo ckjfb, zt{ / ;Ldfx¿ oyfjt /xg]
5g\ .
%=!# cltl/Qm vt/fhGo (Extra Hazardous) sfd ug{ lgif]w ;DaGwLM
o; lgb]{lzsf cGtu{t aLdf ul/g] ;jf/L ;fwgsf] aLdf ubf{ b]xfosf]
;Dk'li6 k|of]u ug'{ kg]{5M
cltl/Qm vt/fhGo (Extra Hazardious) sfd ug{ lgif]w ;DaGwL
;Dk'li6
-!_ of] :jLsf/ tyf d~h'/ ul/G5 sL of] ;Dk'li6 ;DalGwt
aLdfn]v;+u ;+nUg eO{ ;f]sf] cleGg c+u x'g]5 .
-@_ aLdf ul/Psf] ;jf/L ;fwg jf ;f]sf] kf6{k"hf{ jf To;df ;+nUg
cltl/Qm vt/fk"0f{ k|s[ltsf] sfdsf] sf/0faf6 b'3{6gf eO{ x'g]
xflg–gf]S;fgLsf] Ifltk"lt{ ug{ aLds afWo x'g] 5}g .
-#_ aLdfn]vdf plNnlvt cGo ckjfb, zt{ / ;Ldfx¿ oyfjt /xg]
5g\ .
%=!$ 6«]n/÷6«nL -dfn;fdfg cf];fg]{_ aLdf ;DaGwLM
o; lgb]{lzsf cGtu{t Aofks aLdf ul/g] ;jf/L ;fwg;+u hf]l8Psf]
6«]n/÷6«nLsf] nflu aLdf lj:tf/ ubf{ b]xfosf] ;Dk'li6 k|of]u ug'{
kg]{5 M
6«]n/÷6«nL -dfn;fdfg cf];fg]{_ aLdf ;DaGwL ;Dk'li6
-!_ of] :jLsf/ tyf d~h'/ ul/G5 sL of] ;Dk'li6 ;DalGwt
aLdfn]v;+u ;+nUg eO{ ;f]sf] cleGg c+u x'g]5 .
-@_ cltl/Qm aLdfz'Ns e'QmfgL u/]sf] cfwf/df aLdfn]v cGtu{t
k|bfg ul/g] Ifltk"lt{ 6«]n/÷6«nL -dfn;fdfg cf];fg]{_ df lj:tf/
ul/Psf] 5 .
-#_ 6«]n/÷6«nLdf dflg; /fv]sf] cj:yfdf b'3{6gf eO{ ;f]df ;jf/
s'g} AolQmsf] d[To' ePdf jf zf/Ll/s rf]6k6s nfu]df aLdsn]
s'g} k|sf/sf] bfjL e'QmfgL ug]{ 5}g .
-$_ aLdfn]vdf pNn]lvt cGo ckjfb, zt{ / ;Ldfx¿ oyfjt /xg]
5g\ .
%=!% kfj/ l6n/ -dfn;fdfg cf];fg]{ ;d]t_ aLdf ;DaGwLM
o; lgb]{lzsf cGtu{t Aofks aLdf ul/g] kfj/ l6n/sf] -6«]n/÷6«nL
;d]t_ nflu aLdf lj:tf/ ubf{ b]xfosf] ;Dk'li6 k|of]u ug'{ kg]{5 M
df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 29
kfj/ l6n/ -dfn;fdfg cf];fg]{ ;d]t_ aLdf ;DaGwL ;Dk'li6
-!_ of] :jLsf/ tyf d~h'/ ul/G5 sL of] ;Dk'li6 ;DalGwt
aLdfn]v;+u ;+nUg eO{ ;f]sf] cleGg c+u x'g]5 .
-@_ aLdfz'Ns e'QmfgLsf] cfwf/df aLdfn]v cGtu{t k|bfg ul/g]
Ifltk"lt{ kfj/ l6n/ -dfn;fdfg cf];fg]{_ df lj:tf/ ul/Psf]
5 .
-#_ 6\ofS6/ tyf kfj/ l6«n/sf] rfns tyf Ps x]Nk/ sd{rf/L
afx]s cGo dflg; /fv]sf] cj:yfdf b'3{6gf eO{ ;f]df ;jf/ s'g}
JolQmsf] d[To' ePdf jf zf/Ll/s rf]6k6s nfu]df aLdsn] s'g}
k|sf/sf] bfjL e'QmfgL ug]{ 5}g .
-$_ 6\ofS6/ jf kfj/ l6«n/sf] aLdf ubf{ clgjfo{ ¿kn] Ps rfns
/ Ps x]Nk/sf] aLdf u/]/ dfq aLdfn]v hf/L ug{'kg{]5 .
-%_ aLdfn]vdf pNn]lvt cGo ckjfb, zt{ / ;Ldfx¿ oyfjt /xg]
5g\ .
%=!^ Pu|LsNr/, km/]:6«L e]lxsn aLdf ;DaGwLM
Aofj;foLs ;jf/L ;fwg aLdfn]v cGtu{t Pu|LsNr/, km/]:6«L
e]lxsnsf] Aofks aLdf ubf{ b]xfosf] ;Dk'li6 k|of]u ug'{ kg]{5M
Pu|LsNr/, km/]:6«L e]lxsn aLdf ;DaGwL ;Dk'li6M
-!_ of] :jLsf/ tyf d~h'/ ul/G5 sL of] ;Dk'li6 ;DalGwt
aLdfn]v;+u ;+nUg eO{ ;f]sf] cleGg c+u x'g]5 .
-@_ Pu|LsNr/, km/]:6«L e]lxsn -;8sdf u'8\g] cg'dlt ePsf]_
cfgf] sfo{sf] l;nl;nfdf (Tools of Trade) k|of]u x'“bfsf] Iflt
xflg–gf]S;fgL tyf t]>f] kIf bfloTj o; aLdfn]vn] /Iffj/0f
ug]{5 .
-#_ aLdfn]vdf pNn]lvt cGo ckjfb, zt{ / ;Ldfx¿ oyfjt /xg]
5g\ .
%=!& sG:6«S;g OSo"Kd]06÷e]lxsnx¿sf] aLdf ;DaGwLM
o; lgb{l] zsf cGtu{t Jofks aLdf ul/g] sG:6«S;g
OSo"Kd]06÷e]lxsnx¿sf] aLdf ubf{ b]xfosf] ;Dk'li6 k|of]u ug{' kg{5
] M

30 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


sG:6«S;g OSo"Kd]06÷e]lxsnx¿sf] aLdf ;DaGwL ;Dk'li6M
-!_ of] :jLsf/ tyf d~h'/ ul/G5 ls of] ;Dk'li6 ;Dalwt
aLdfn]v;+u ;+nUg eO{ ;f]sf] cleGg c+u x'g]5 .
-@_ sG:6«S;g OSo"Kd]06÷e]lxsn (Tools of Trade) 6'n ckm
6«]8sf] cj:yfdf afx]s_ ;8sdf u'8\g] cg'dlt ePdf ;8sdf
u'8\bfsf] cj:yfdf ePsf] ;jf/L ;fwgsf] tyf t]>f] kIfsf] xfgL
gf]S;fgLsf] Ifltk"lt{ aLdfn]vsf] clwgdf /xL aLdsn] k|bfg
ug{]5 .
-#_ aLdfn]vdf pNn]lvt ckjfb, zt{ / ;Ldfx¿ oyfjt /xg]
5g\ .
%=!* eG;f/ dx;'n gnfu]sf] jf sd nfu]sf] ;jf/L ;fwg aLdf ;DaGwLM
eG;f/ dx;'n gnfu]sf] jf sd nfu]sf] ;jf/L ;fwgsf] o; lgb]{lzsf
cGtu{t Aofks aLdf ubf{ b]xfosf] ;Dk'li6 k|of]u ug'{ kg]{5 M
eG;f/ dx;'n gnfu]sf] jf sd nfu]sf] ;jf/L ;fwg
aLdf ;DaGwL ;Dk'li6
-!_ of] :jLsf/ tyf d~h'/ ul/G5 sL of] ;Dk'li6 ;DalGwt
aLdfn]v;+u ;+nUg eO{ ;f]sf] cleGg c+u x'g]5 .
-@_ aLdfn]vdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg eG;f/ dx;'n
gnfu]sf] jf sd nfu]sf] ;jf/L ;fwgsf] ahf/ d"No adf]lhd
jf eG;f/ dx;'n 5"6 ul/Psf] d"No adf]lhd 3f]lift d"No sfod
ug{ ;lsg]5 .
-#_ ;jf/L ;fwgsf] 3f]lift d"No sfod ubf{ b]xfo adf]lhd ePsf]
cj:yfdf b]xfo adf]lhd x'g]5M
-s_ ahf/ d"No adf]lhd 3f]lift d"No sfod ul/Psf]df,
-c_ ;jf/L ;fwgsf] cf+lzs Iflt ePsf] cj:yfdf aLdsn]
cGo ;jf/L ;fwg ;/x Ifltk"lt{ k|bfg ug]{5 .
-cf_ ;jf/L ;fwgsf] k"0f{ Iflt jf nlIft k"0f{ Iflt ePsf]
cj:yfdf aLdssf] bfloTj ;dfg'kflts ¿kdf /2L
(Salvage) tyf dx;'n s§L d"No a/fa/sf] x'g]5 .
t/ aLldtn] dx;"n r'Qmf ug{ / /2L (Salvage) lkmtf{ ug{
rfx]df ahf/ d"No a/fa/sf] /sd aLdsn] e'QmfgL lbg]5 /
o:tf] /sd 3f]lift d"No eGbf a9L x'g] 5}g .

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 31


-v_ eG;f/ 5"6 ePsf] d"No adf]lhd 3f]lift d"No sfod
ul/Psf]df,
-c_ ;jf/L ;fwgsf] cf+lzs Iflt ePsf] cj:yfdf aLdssf]
bfloTj 3f]lift d"No / ahf/ d"Nosf] ;dfg'kflts
d"No a/fa/ x'g]5 cyf{t cf};t zt{ (Average
Clause) nfu" x'g]5 .
-cf_ ;jf/L ;fwgsf] k"0f{ Iflt jf nlIft k"0f{ Iflt ePsf]
cj:yfdf aLdssf] bfloTj 3f]lift d"No a/fa/
x'g]5 .
-$_ aLdfn]vdf pNn]lvt cGo ckjfb, zt{ / ;Ldfx¿ oyfjt /xg]
5g\ .
%=!( b'3{6gf eO{ ;8saf6 aflx/ uPsf] ;jf/L ;fwgnfO{ ;8s;Dd
lgsfNbf nfUg] vr{sf] aLdf ;DaGwLM
Jofks aLdfn]v cGtu{t aLdf ul/g] ;jf/L ;fwg -df]6/;fOsn tyf
sG:6«S;g OSo"kd]06 e]lxsn afx]s_ b'3{6gf eO{ ;8saf6 aflx/
uPsf] cj:yfdf ;f] ;jf/L ;fwgnfO{ ;8s;Dd lgsfNbf nfUg] vr{
;DaGwL aLdf ubf{ b]xfosf] ;Dk'li6 k|of]u ug{' kg{]5 .
b'3{6gf eO{ ;8saf6 aflx/ uPsf] ;jf/L ;fwgnfO{ ;8s;Dd
lgsfNbf nfUg] vr{sf] aLdf ;DaGwL ;Dk'li6M
-!_ of] :jLsf/ tyf d~h'/ ul/G5 sL of] ;Dk'li6 ;DalGwt
aLdfn]v;+u ;+nUg eO{ ;f]sf] cleGg c+u x'g]5 .
-@_ cltl/Qm aLdfz'Ns e'QmfgLsf] cfwf/df aLdf ePsf] ;jf/L
;fwg b'3{6gf eO{ ;8saf6 aflx/ uPsf] cj:yfdf ;f] ;jf/L
;fwgnfO{ ;8s;Dd lgsfNbf nfUg] cfjZos tyf jf:tljs
vr{ aLdsn] e'QmfgL ug{]5 .
t/ To:tf] vr{ jfkt aLdsn] e'QmfgL ug{] /sd ;jf/L ;fwg
-;f]df hl8t kf6{k"hf{ ;d]t_ sf] 3f]lift d"Nosf] %∞ jf Ps nfv
¿k}of“dWo] h'g sd x'G5 ;f]eGbf a9L x'g] 5}g .
-#_ aLdfn]vdf pNn]lvt cGo ckjfb, zt{ / ;Ldfx¿ oyfjt /xg]
5g\ .

32 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


%=@) b'3{6gf eO{ ;8saf6 aflx/ uPsf] sG:6«S;g OSo"kd]06÷e]lxsnnfO{
;8s;Dd lgsfNbf nfUg] vr{sf] aLdf ;DaGwLM
Jofks aLdfn]v cGtu{t aLdf ul/g] sG:6«S;g OSo"kd]06 e]lxsn
b'3{6gf eO{ ;8saf6 aflx/ uPsf] cj:yfdf ;f] ;jf/L ;fwgnfO{
;8s;Dd lgsfNbf nfUg] vr{ ;DaGwL aLdf ubf{ b]xfosf] ;Dk'li6
k|of]u ug{' kg{]5 .
b'36{ gf eO{ ;8saf6 aflx/ uPsf] sG:6«S;g OSo"kd]06÷e]lxsnnfO{
;8s;Dd lgsfNbf nfUg] vr{sf] aLdf ;DaGwL ;Dk'li6M
-!_ of] :jLsf/ tyf d~h'/ ul/G5 sL of] ;Dk'li6 ;DalGwt
aLdfn]v;+u ;+nUg eO{ ;f]sf] cleGg c+u x'g]5 .
-@_ cltl/Qm aLdfz'Ns e'QmfgLsf] cfwf/df aLdf ePsf] ;jf/L
;fwg b'3{6gf eO{ ;8saf6 aflx/ uPsf] cj:yfdf ;f] ;jf/L
;fwgnfO{ ;8s;Dd lgsfNbf nfUg] cfjZos tyf jf:tljs
vr{ aLdsn] e'QmfgL ug{]5 .
t/ To:tf] vr{ jfkt aLdsn] e'QmfgL ug{] /sd ;jf/L ;fwg
-;f]df hl8t kf6{k"hf{ ;d]t_ sf] 3f]lift d"Nosf] %∞ jf b'O{ nfv
krf; xhf/ ¿k}of“dWo] h'g sd x'G5 ;f]eGbf a9L x'g] 5}g .
-#_ aLdfn]vdf pNn]lvt cGo ckjfb, zt{ / ;Ldfx¿ oyfjt /xg]
5g\ .

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 33


kl/R5]b –^
t]>f] kIfk|ltsf] bfloTj
-df]6/;fOsn, lghL ;jf/L ;fwg, Aofj;flos ;jf/L ;fwgdf nfu" x'g]_
!= aLdsn] aLdfn]vdf pNn]lvt clwstd bfloTjsf] ;Ldfsf]
cwLgdf /xL ;jf/L ;fwg jf ;f]sf] k|of]uaf6 ePsf] b'3{6gfsf]
sf/0faf6 aLldtnfO{ b]xfosf] cj:yfdf kg{ ;Sg] bfloTj
jfktsf vr{x¿ ;d]tsf]] e'QmfgL ug]{5M
-s_ t]>f] kIfsf] d[To' ePsf], c+ue+u ePsf], zf/Ll/s rf]6k6s
nfUg uPsf] cj:yfdf,
-v_ aLldtsf] ;jf/L ;fwgdf 9'jfgL/t\ jf aLldtsf] :jfldTjdf
/x]sf] jf aLldtnfO{ ljZjf;;fy /fVg lbPsf] jf aLldtsf]
lhDdfdf jf aLldtsf] lgoGq0fdf /x]sf] ;DklQsf] Iflt
afx]s cGo t]>f] kIfsf] ;DklQsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL
ePsf] cj:yfdf .
@= aLdsn] lnlvt :jLs[lt k|bfg u/]sf] ;Dk"0f{ vr{x¿sf] e'QmfgL
lbg]5 .
#= o; kl/R5]b cGtu{t aLldtnfO{ k|bfg ul/g] bfloTjsf] ;Ldf tyf
zt{x¿ cg'¿k aLdsn] b]xfosf] cj:yfdf aLldtsf] ;fwf/0f
hfgsf/L jf ;xdtLn] ;jf/L ;fwgsf]] rnfO/x]sf] rfnssf]
bfloTjsf] klg Ifltk"lt{ k|bfg ug]{5 M
-s_ rfns s'g} cGo aLdfn]v cGtu{t Ifltk"lt{sf] nflu xsbf/
gePdf,
-v_ rfnsn] aLldtn] h:t} o; aLdfn]v cGtu{t nfu" x'g
;Sg];Ddsf] zAbsf] dd{, ckjfb / zt{x¿ cg'¿k sfd
u/]df .
$= aLdsn] rfx]df o; kl/R5]b cGtu{t bfjL kg{ ;Sg] s'g} d[To'
jf c+ue+u jf zf/Ll/s rf]6k6s jf s'g} ;DklQsf] Ifltsf]
;DaGwdf cg';Gwfg jf ;f]wk'5sf] nflu k|ltlglwTjsf] Joj:yf
ug{ ;Sg]5 ;fy} o; kl/R5]b cGtu{t bfjL kg{ ;Sg] vfnsf]
s'g} sfo{ jf sf/afxLaf6 ;[lht jf ;DalGwt s'g} 36gfsf]
;DaGwdf cbfntdf k|lt/Iffsf] nflu sf/afxL ug{ ;Sg]5 .

34 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


%= o; kl/R5]b cGtu{t bfjL kg{ ;Sg] s'g} t]>f] kIfsf] d[To'
ePsf] c+ue+u ePsf] zf/Ll/s rf]6k6s nfu]sf] ;DaGwdf o;
aLdfn]vdf tf]lsPsf] bfloTjsf] ;Ldf tyf zt{ cg'¿k aLldtn]
Joxf]g'{ kg]{ o:tf] bfloTjsf] e'QmfgL lgh jf lghsf] d[To' ePsf]
cj:yfdf d[tssf]] glhssf] xsjfnfnfO{ aLdsn] k|bfg ug]{5 .
To:tf] xsjfnfn] aLldt ;/x o; aLdfn]vsf zt{x¿ kfngf
ug'{ kg]{5 .
^= o; aLdfn]vsf] s'g} k|fjwfg jf aGb]hn] ;jf/L tyf oftfoft
;DaGwL k|rlnt sfg"g cGtu{t Joj:yf ul/Psf] Ifltk"lt{ /sd
k|fKt ug]{ s'g} JolQmsf] clwsf/df k|lts"n c;/ kfg]{ 5}g .
&= ;jf/L ;fwg b'3{6gfaf6 b]xfo adf]lhd ePsf] cj:yfdf b]xfo
adf]lhdsf] Ifltk"lt{ /sd aLdsn] e'QmfgL lbg]5 .
-s_ rf]6k6s jf c+ue+u ePdfM t]>f] kIfnfO{ rf]6k6s nfu]df,
c+ue+u ePdf jf cf}ifwf]krf/ vr{ ePdf lrlsT;ssf]
k|ltj]bgsf] cfwf/df clwsf/ k|fKt lgsfo jf clwsf/Ln]
k|dfl0ft u/]sf] b]xfosf] cj:yfdf aLdsn] k|lt JolQm b]xfo
adf]lhd Ifltk"lt{ k|bfg ug]{5 M
Ifltsf] ljj/0f Ifltk"lt{sf] /sd -¿=_
k"0f{ :yfoL czQmtf ePdf kf“r nfv
lgsf] gx'g] u/L b'j} cf“vfsf] b[i6L Iflt kf“r nfv
ePdf
b'j} xftsf] gf8L jf b'j} v'§fsf] uf]nL kf“r nfv
uf“7f]sf] hf]gL{ jf ;f]eGbf dfly b]lv
zf/Ll/s ¿kn] sfd gnfUg] ePdf
Pp6f xftsf] gf8L jf Pp6f v'§fsf] kf“r nfv
uf]nL uf“7f]sf] hf]gL{ jf ;f]eGbf dfly
b]lv / Pp6f cf“vfsf] b[i6L k"0f{¿kn]
Iflt ePdf
Pp6f cf“vfsf] b[i6L k"0f{¿kn] Iflt b'O{ nfv krf; xhf/
ePdf

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 35


Ifltsf] ljj/0f Ifltk"lt{sf] /sd -¿=_
Pp6f xftsf] gf8L jf Pp6f v'§fsf] b'O{ nfv krf; xhf/
uf]nL uf“7f]sf] hf]gL{ jf ;f]eGbf dfly
b]lv zf/Ll/s ¿kn] sfd gnfUg] u/L
Iflt ePdf
cGo s'g} c+ue+u ePdf -zf/Ll/s zf/Ll/s Ifltsf] ;dfg'kflts x'g]
Ifltsf] ;DalGwt ljz]if1n] lgwf{/0f u/L aLdf°sf] k|ltzt
u/]sf] dfqfsf] cfwf/df_
;jf/L ;fwg b'3{6gfsf] k|ToIf tyf tLg nfv ¿k}of“sf] xbdf ga9\g]
Ps dfq kl/0ffd :j¿k ePsf] u/L cfjZos tyf jf:tljs vr{
cf}ifwf]krf/ vr{

dfly pNn]lvt Ifltx¿dWo] Ps eGbf a9L Iflt ePdf aLdssf] bfloTj


kf“r nfv ¿k}of“df ga9\g] u/L k|To]s Ifltsf] nflu lgwf{l/t /sdsf]
of]ukmn a/fa/ x'g]5 .
-v_ s'¿jf vr{M ;jf/L ;fwg b'3{6gfaf6 t]>f] kIf 3fOt] eO{
pkrf/sf] nflu c:ktfndf egf{ ePsf] k|dfl0ft ePdf
To:tf] cjlwsf] nflu k|lt lbg kf“r ;o ¿k}of“sf] b/n]
a9Ldf k+}tfnL; -$%_ lbg;Ddsf] s'¿jf vr{ cf}ifwf]krf/
vr{sf] ;Ldf leq /xL aLdsn] e'QmfgL lbg]5 .
-u_ PDa'nG] ; vr{M b'36{ gf:ynaf6 jf k|f/lDes lrlsT;f
c:ktfnaf6 csf]{ c:ktfndf n}hfg' kg]{ ePdf ¿= !),))).–
-bz xhf/ ¿k}of“_ jf jf:tljs vr{ h'g sd x'G5
;DalGwt PDa'n]G;sf] aLnsf] e'QmfgL lbOg]5 / o:tf] vr{
cf}ifwf]krf/sf] ;Ldf leq /xg]5 .
-3_ s[of vr{M ;jf/L ;fwgsf] uNtL ePsf] jf gePsf]
h'g;'s} cj:yfdf ;jf/L ;fwgsf] k|ToIf ;+nUgtfdf /x]sf]
b'3{6gfaf6 s'g} t]>f] kIfsf] d[To' ePdf s[of vr{ jfkt
k|lt d[ts krf; xhf/ ¿k}of“ -aLdssf] s'n k|lt d[ts
bfloTj kf“r nfv ¿k}of“sf] ;Ldf leq /xL_ aLdsn] tTsfn
e'QmfgL lbg]5 . o:tf] vr{ jfkt e'QmfgLstf{÷oftfoft
Joj;foLsf] tkm{af6 tTsfn ;DalGwt t]>f] kIf bfjL

36 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


stf{nfO{ e'QmfgL lbPsf] cj:yfdf e'QmfgL stf{÷oftfoft
Joj;foLn] ;f] e'QmfgL lbPsf] lg:;f÷/l;b k]z u/] kl5
aLdsn] d[To' bfjL e'QmfgL ubf{ ;f] s[of vr{ 36fO{ af“sL
/sd bfjLstf{nfO{ d[To' bfjL e'Qmfg ug{' kg{]5 / s[of
vr{sf] /sd ;f] e'QmfgL stf{÷oftfoft Joj;foLnfO{ ;f]w
egf{ lbg' kg{]5 .
-ª_ d[To' ePdfM ;jf/L ;fwg b'3{6gfdf t]>f] kIfsf] b'3{6gfaf6
d[To' ePsf] Aoxf]/f sfg"g adf]lhd clwsf/ k|fKt lgsfo
jf clwsf/Laf6 k|dfl0ft ePsf] cj:yfdf s[of vr{ ;d]t
k|lt d[ts hDdf kf“r nfv ¿k}of“sf] b/n] aLdsn] e'QmfgL
lbg]5 . o;sf] cltl/Qm ;jf/L ;fwg b'3{6gfaf6 3fOt]
eO{ cf}ifwf]krf/ ubf{ub}{ To:tf] JolQmsf]] d[To' ePdf k|lt
d[ts tLg nfv ¿k}of“sf] xbdf ga9\g] u/L cfjZos tyf
jf:tljs cf}ifwf]krf/ vr{ ;d]t aLdsn] e'QmfgL lbg]5 .
:kli6s/0fM
aLldtn] yk aLdfz'Ns e'QmfgL u/L rfns, cGo ;DalGwt
sd{rf/L tyf ofqLsf] aLdf° yk u/L aLdfn]v hf/L ug{ cg'/f]w
u/] adf]lhd aLdsn] aLdf° a9fPsf] cj:yfdf ;f]xL aLdfn]vdf
pNn]v ePsf] aLdf°sf] cfwf/ adf]lhd aLdsn] bfjL e'QmfgL
lbg]5 .
*= ;jf/L ;fwg b'3{6gfaf6 b]xfo adf]lhd ePsf] cj:yfdf
aLdfn]v cGtu{t Ifltk"lt{sf] clwstd ;Ldf k|lt b'3{6gf b]xfo
adf]lhd x'g]5M
qm=;+= ;jf/L ;fwgsf] t]>f] kIf dfgj t]>f] kIf ;DklQ
juL{s/0f Ifltsf] clwstd Ifltsf] clwstd
bfloTj -¿k}of“df_ bfloTj -¿k}of“df_
!= df]6/ ;fOsn @% nfv @% nfv
@= lghL ;jf/L ;fwg *) nfv *) nfv
#= Joj;flos ;jf/L %) nfv %) nfv
;fwg

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 37


(= o; kl/R5]b cGtu{t Ps eGbf a9L JolQm jf ;DklQx¿sf]
Iflt ePsf] s'g} b'3{6gfsf] Ifltk"lt{sf] ;DaGwdf k|s/0f * df
tf]lsPsf] bfloTjsf] ;Ldf / o; aLdfn]vsf] zt{ tyf ;Dk'li6sf]
clwgdf /xL aLldtn] tf]lslbPsf] k|fyldstf adf]lhd aLdsn]
Ifltk"lt{ /sd e'Qmfg ug]{5 .
!)= ;jf/L ;fwg b'3{6gfaf6 t]>f] kIfsf] ;DklQsf] gf]S;fgL ePdf
aLdfn]vsf] zt{sf] clwgdf /xL aLdsn] Ifltk"lt{ /sd e'QmfgL
lbg]5 . o;/L e'QmfgL k|bfg ubf{ x|f;s§L ul/g] 5}g .
!!= aLdfn]vdf plNnlvt cGo ckjfb, zt{ / ;Ldfx¿ oyfjt /xg]
5g\ .

38 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


kl/R5]b– &
ljljw
&=! cltl/Qm aLdfz'Ns b/ ;DaGwL Joj:yfM
;jf/L ;fwg rnfpg l;sfpg] sfddf k|of]u ul/Psf] ;jf/L ;fwgdf
tf]lsPsf] z'¿ aLdfz'Ns b/df @%∞ yk aLdfz'Ns nfUg] 5 .
&=@ ;ldltsf] k"j{ :jLs[lt lng' kg]{M
of] lgb]{lzsfdf pNn]v gePsf hf]lvdx¿sf] xsdf aLdfz'Ns b/
lgwf{/0fsf] nflu ;ldltsf] k"j{ :jLs[lt lnP/ dfq aLdfz'Ns b/ sfod
ug'{ kg]{5 .
&=# gaLs/0fsf] ;"rgf hf/L ug'{ kg]{M
aLdsn] aLdfn]v gaLs/0f ug]{ jf gug]{ s'/fsf] ;"rgf To:tf]
aLdfn]vsf] cjlw ;dfKt x'g' Ps dlxgf cufj} hf/L ug'{ kg]{5 .
pQm ;"rgfdf cfufdL aLdf cjlwsf nflu x'g' kg]{ 3f]lift d"No / ;f]
adf]lhd nfUg] aLdfz'Ns tyf cl3Nnf] jif{df ;"lrt ul/Psf bfjL jf
rfn" jif{df bfjL gu/] jfkt kfpg] 5"6 ;d]t v'nfpg' kg]{5 .
t/ To:tf] bfjL gu/] jfktsf] 5"6 aLdfn]vsf] cjlw ;dfKt ePsf]
ldltn] k}+tL; -#%_ lbg leq aLdfn]v gaLs/0f u/]df dfq lbOg]5 .
gaLs/0f ;"rgfdf aLdfn]v gaLs/0f ubf{ nfUg] aLdfz'Ns u0fgf
tflnsfsf] k"0f{ ¿k ;+nUg ug'{ kg]{5 .
&=$ pkof]usf] qmddf x'g] x|f;M
;jf/L ;fwgsf] pkof]usf] qmddf x'g] x|f;sf] Ifltk"lt{ s'g} klg
cj:yfdf aLdsn] jxg ug]{ 5}g .
&=% aLdfn]vsf] gfd;f/LM
s'g} ;jf/L ;fwgsf] :jfldTj kl/jt{g ePdf To:tf] :jfldTj kl/jt{g
ePsf] ldltaf6 k}+tL; -#%_ lbg leq ;jf/L ;fwgsf] gof“ dflnsn]
;DalGwt hf]lvdsf] aLdf gu/fPdf aLdfn]v lgliqmo x'g]5 . o;/L
gfd;f/Lsf] sf/0faf6 aLdfn]v lgliqmo eP tfklg To:tf] :jfldTj
kl/jt{g eP kl5sf] ofqL, rfns, kl/rfns, r]s/, x]Nk/, ;'/IffsdL{,
cGo sd{rf/L tyf t]>f] kIfsf] xflg–gf]S;fgL ;DaGwdf aLdsn]
-aLdf cjlw leq /x]sf] cj:yfdf 5 eg]_ bfloTj Joxf]g'{ kg]{5 .

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 39


t/, laqm]tfn] To:tf] ;jf/L ;fwg laqmL u/]sf] ldltn] k+}tL; -#%_
lbg leq aLdsnfO{ To;sf] lnlvt ;"rgf lbPdf aLdsn] cl3Nnf]
aLldtnfO{ lbPsf] bfjL gu/] jfktsf] 5"6 gof“ aLldt;+u ;dfg'kflts
¿kdf lx;fa ldnfg u/L pQm aLdfn]v ;jf/L ;fwgsf] gof“ wgLsf]
gfddf gfd;f/L ul/lbg' kg]{5 .
:kli6s/0fM
-!_ aLdfn]v gfd;f/Lsf] nflu ;jf/L ;fwgsf] gof“ wgLn] 5'§} aLdf
k|:tfj kmf/fd eg'{ kg]{5 / aLdfn]v gfd;f/L ;Dk'li6df k"/f
l6s6 b:t'/ nufpg' kg]{5 .
-@_ klxn]sf] ;jf/L ;fwgsf] wgLn] bfjL gu/] jfkt kfpg] 5"6
kfPsf]df ;f] 5"6 /sd ;jf/L ;fwgsf] gof“ wgLn] kfpg] 5}g .
-#_ dfyL h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg sfg"gL sf/afxLsf]
sf/0faf6 :jfldTjdf kl/jt{g cfPsf] cj:yfdf lagf s'g}
aGb]h aLdfn]v x:tfGt/0f ug{ lbg' kg]{5 .
-$_ ;jf/L ;fwgsf] :jfldTjdf kl/jt{g cfPsf] sf/0fn] aLdfn]v
lgliqmo ePdf To:tf] ;jf/Lsf ofqL tyf ;jf/Ldf sfo{/t rfns,
kl/rfns, r]s/, x]Nk/, ;'/IffsdL{, tyf cGo sd{rf/Lsf] xsdf
nfu" ePsf] b'3{6gf aLdf ;DaGwL Joj:yfdf s'g} c;/ kg]{
5}g . ;jf/L ;fwgsf] :jfldTjdf kl/jt{g eP tfklg pNn]lvt
cjlw;Dd lghx¿sf] aLdf ;'/Iff sfod} /x]sf] dflgg]5 .
&=^ yk ;jf/L ;fwgM
rfn' aLdfn]vsf] cjlw e'Qmfg x'g] ldlt leq ;f]xL k|sf/sf] Ps jf
a9L ;jf/L ;fwg ;dfg'kflts aLdfz'Ns lnO{ pQm aLdfn]vsf] aLdf
cjlwe/sf] nflu ;dfj]z ug{ ;lsg] 5 .
&=& bfjL gu/]df 5"6 x'g]M
-!_ bfjL gu/]df 5"6 cg';"rL–@) df pNn]v ePsf] dfg (Scale)
adf]lhd x'g]5 .
-@_ bfjL k/]sf] cj:yfdf 5"6 Psd'i6 ¿kdf k|efjsf/L x'g] 5}g .
bfjL k/]sf] jif{nfO{ u0fgf gu/L olb k'/fgf] bfjL gk/]sf] jif{sf]
aLdfn]v gaLs/0f ubf{ kfPsf] bfjL gu/] jfktsf] 5"6 bfjL
gePsf] cjlwnfO{ sfod /fvL bfjL /lxt 5"6 lbg] k|of]hgsf]

40 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


nflu oyfjt sfod /fVg' kg]{5 . bfjL ePsf] jif{{nfO{ 5f8L bfjL
gePsf] cjlw kl5sf] gaLs/0f cjlwaf6 To:tf] 5"6 k'gM z'¿
x'g]5 .
t/ k"0f{ Iflt (Total Loss) jf /rgfTds k"0f{ Iflt (Constructive
Total Loss) eO{ bfjL e'QmfgL ePsf] cj:yfdf pNn]lvt 5"6
aLldtn] kfpg] 5}g .
-#_ o:tf] 5"6 aLdfn]vsf] cfwf/df geO{ d"n aLldtsf] bfjL geP
jfktsf] kfpg] 5"6sf] cfwf/df x'g]5 . aLdfn]vdf /x]sf] Pp6f
aLldtsf] aLdfof]Uo lxt csf]{ aLldtdf x:tfGt/0f ePdf gof“
aLldtsf] aLdfof]Uolxt z'¿ ePsf] cjlwaf6 To:tf] 5"6 k|f/De
x'g]5 .
-$_ ;fljssf] aLldtsf] ;jf/L ;fwgsf] :jfldTj kl/jt{g ePsf]
ldltn] tLg ;o k}+;¶L -#^%_ lbg leqdf Ps} juL{s/0fsf] ;jf/L
;fwg vl/b u/L aLdf ug{ cfPdf b'3{6gf gePsf] 3f]if0ff u/]df
k'/fgf] aLdfn]vdf -:jb]zL jf ljb]zL aLdsaf6 hf/L ePsf]_
k|bfg u/];Ddsf] t/ o; lgb{]lzsfdf tf]lsPsf] clwstd ;Ldf
leq bfjL gu/] jfktsf] 5"6 lbg' kg]{5 .
-%_ aLdfof]Uolxt x:tfGt/0f ul/Psf] ldltaf6 tLg ;o k}+;¶L -#^%_
lbg eGbf sd cjlw leq gof“ aLldtn] aLdfn]v gaLs/0f u/]df
pkbkmf -#_ adf]lhdsf] 5"6 lbg' kg]{5 .
-^_ aLldtn] cfgf] ;jf/L ;fwgsf] aLdf s'g} Ps aLdsaf6 csf]{
aLdsnfO{ x:tfGt/0f u/]df k'/fgf] aLdsaf6 kfOcfPsf] 5"6sf]
b/ cg'¿k gof“ aLdsaf6 lghnfO{ 5"6 lbg' kg]{5 .
-&_ gof“ aLdfn]v jfkt aLldtn] k'/fgf] aLds -:jb]zL jf ljb]zL_
af6 bfjL geP jfkt kfpg] 5"6sf] nflu gaLs/0fsf] nflu lbOg]
;"rgf jf k'/fgf] aLdsaf6 5"6sf] lglZrt k|ltzt v'n]sf] kq
k]z ug'{ kg]{5 . ;a} aLdsx¿n] aLldtx¿nfO{ clgjfo{ ¿kdf
bfjL geP jfkt kfpg] 5"6sf] k|ltzt ;d]t v'n]sf] gaLs/0f
;"rgf jf k|df0fkq pknAw u/fpg' kg]{5 .
-*_ aLdf cjlw ;dfKt ePsf] ;jf/L ;fwgsf] aLdfn]v gaLs/0f
ug'{ kg]{ ldltaf6 k}+tL; -#%_ lbg leq gaLs/0f u/]sf] cj:yfdf
bfjL gu/]df kfpg] 5"6 ;'lawf nfu" x'g]5 . gof“ aLdfn]vdf nfu"

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 41


x'g] 5"6sf] b/ cl3Nnf] k"/f jif{sf] aLdfn]vn] cfh{g u/] cg';f/
x'g]5 .
-(_ bfjL gu/] jfkt 5"6 kfpg ;Sg] aLldtn] lghsf] aLdfn]v 5f]6f]
cjlwsf] nflu gaLs/0f u/]df jf afx| dlxgfsf] nflu aLdfn]v
gaLs/0f u/fP kl5 aLrdf g} 5f]6f] cjlwdf ;f]] aLdfn]v /2
ug{ cg'/f]w u/]df aLldtnfO{ lbg' kg]{ bfjL gu/] jfktsf] 5"6sf]
u0fgf ;dfg'kflts lx;fan] ug'{ kg]{5 .
-!)_ of] lgb]{lzsfdf cGoyf Joj:yf ePsf]df afx]s aLdf c6'6
¿kdf eP dfq 5"6 lbg' kg]{5 .
-!!_ ;jf/L ;fwgsf] :jfldTj ;+:yfaf6 sd{rf/Lsf] gfddf gfd;f/L
ePsf] cj:yfdf To:tf] sd{rf/Ln] ;d]t bfjL gu/] jfktsf] 5"6
kfpg] 5 .
t/, To:tf] ;jf/L ;fwg ;f]xL sd{rf/Ln] dfq k|of]u ug]{ u/L
;+:yf / To:tf] sd{rf/LaLr ;D´f}tf ePsf] k|df0f ;lxt aLdf
ul/Psf] x'g' kg]{5 .
-!@_ aLldtsf] d[To' eO{ lghsf] sfg"gL xsjfnfsf] gfddf ;jf/L
;fwg gfd;f/L ePsf] cj:yfdf To:tf] xsjfnfn] ;d]t bfjL
geP jfktsf] 5"6 kfpg] 5 .
-!#_ Pp6} aLdfn]v cGtu{t aLdfn]vsf] tflnsfdf ljleGg ;jf/L
;fwgx¿nfO{ /Iffj/0f ul/Psf] eP tfklg bfjL jfktsf] 5"6sf]
nflu k|To]s ;jf/L ;fwg 5'§f5'§} aLdf eP ;/x dflgg] 5 .
-!$_ bfjL gu/]df k|fKt x'g] 5"6 Aofks aLdfn]vdf dfq nfu"
x'g]5 .
&=* hf]lvd ;d"x ;DaGwL Aoj:yfM
-!_ hf]lvd ;d"x -x8\tfn, x"nb+uf tyf å]ifk"0f{ sfo{ / cft+ssf/L
tyf ljWj+;fTds sfo{_ hf]lvdsf] /Iffj/0f Jofks aLdfn]vdf
dfq lbg' kg]{5 .
t/ ;jf/L ;fwg;+u ;DalGwt ofqL tyf AolQmut b'3{6gf
aLdfsf] xsdf of] Aoj:Yff nfu" x'g] 5}g .
z+sf:kb cjlw (Apprehensive Period) sf] cj:yfdf aLdsn]
To:tf] /Iffj/0f ;dflji6 ug{ c:jLsf/ ug{ ;Sg]5 .

42 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


-@_ cl3Nnf] jif{sf] aLdfn]vdf hf]lvd ;d"x ;dfj]z ePsf]df afx]s
gaLs/0f ubf{ jf gof“ aLdf ubf{ z+sf:kb l:yltdf hf]lvd ;d"x
;dfj]z ug{ rfx]df o:tf] /Iffj/0f ug{ lbg' x'“b}g .
-#_ ;jf/L ;fwgsf] hf]lvd ;d"x hf]lvdsf] /Iffj/0f u/]sf] cj:yfdf
;f] aLdfn]v cGtu{t ul/g] b'3{6gf aLdfdf ;d]t clgjfo{ ¿kdf
To:tf] hf]lvd ;d"x /Iffj/0f ug'{ kg]{5 .
:kli6s/0fM
aLdsn] ;ldltsf] :jLs[lt lnO{ z+sf:kb l:yltsf] cjlwsf]
3f]if0ff ug{ ;Sg]5 .
&=( k|of]u gePsf] :yug (Laid Up) ;jf/L ;fwgdf 5"6M
-!_ nuftf/ b'O{ dlxgf jf ;f]eGbf a9L cjlw;Dd k|of]u geO{
Uof/]hdf /x]sf] ;jf/L ;fwgdf of] ;'lawf lbg' kg]{5 .
t/, aLdfn]v cGtu{t bfjL k/]sf] ;jf/L ;fwg dd{t gu/L
yGSofOPsf]df, / aLdsnfO{ lnlvt ¿kdf k"j{ ;"rgf glbOPdf
of] ;'lawf kfOg] 5}g .
-@_ aLdfn]vsf] cjlw ;dfKt x'g] ldltn] afx| dlxgfeGbf a9Lsf]
:yug cjlw x'g] 5}g .
-#_ Jofks aLdfn]vdf 3f]lift d"Nosf] k|lt ;o ¿k}of“sf] bz k};fsf]
b/n] k|lt dlxgf :yug ePsf] cjlwsf] nflu aLdfz'Ns lnO{
;dfg'kflts ¿kdf aLdfz'Ns 5"6 lbg' kg]{5 .
:kli6s/0fM
of] Joj:yfsf] k|of]hgsf] nflu kGw| lbg eGbf a9L t/ Ps
dlxgfeGbf sd lbgnfO{ klg Ps dlxgf lx;fa ul/g] 5 .
-$_ rfn' aLdfn]vsf] cjlw ;dfKt x'g] ldltdf ;jf/L ;fwg
ylGsPdf pkbkmf -!_ sf] clwgdf /xL ;f] ;dofjlw a/fa/sf]
cjlw yk ug{ ;lsg]5 .
:kli6s/0fM
-!_ aLdfn]v gaLs/0f ubf{ aLldtn] ltg'{kg]{ aLdfz'Ns
/sdaf6 :yug 5"6 jfktsf] /sd 36fpg' kg]{5 .
-@_ :yug jfkt aLdfz'Ns 5"6 /sdsf] lx;fa ubf{ aLdfn]v
hf/L ubf{sf] ldltdf x'g] v'b aLdfz'Nssf] cfwf/df jf
;jf/L ;fwg ylGsg' eGbf cl3 ePsf] gaLs/0fsf]
df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 43
cfwf/df cfwf/e"t ;'lawf tyf cltl/Qm ;'lawf jfkt
e'QmfgL ul/Psf] aLdfz'Nsaf6 bfjL geP jfkt lbOg] 5"6
/sd s6fO{ lx;fa ug'{ kg]{5 .
&=!) rfn" aLdfn]vdf yk hf]lvd ;dfj]z ug{ gx'g]M
rfn" aLdfn]vdf yk hf]lvd ;dfj]z ug'{ x'“b}g .
t/ ;jf/L ;fwg;+u ;DalGwt JolQmut b'3{6gf aLdf tyf t]>f] kIf
k|ltsf] bfloTj aLdfsf]] xsdf of] Joj:yf nfu" x'g] 5}g .
&=!! 6«n] /÷6«nL ;lxtsf] ;jf/L ;fwgsf] Jofks aLdfdf clws ;DaGwLM
6«]n/÷6«nL ;lxtsf] ;jf/L ;fwg xflg–gf]S;fgL ePsf] cj:yfdf d"n
;jf/L ;fwg jf 6]«n/÷6«nLdWo] Pp6fsf] nflu dfq clws -PS;];_
nfu" x'g]5 .
&=!@ ef}uf]lns If]q ;DaGwLM
of] lgb]{lzsf cGtu{t hf/L ePsf] aLdfn]vn] cGo s'g} cltl/Qm
aLdfz'Ns glnO{ ef/t, rLgsf] :jzfl;t If]q ltAat, e'6fg /
a+unfb]z;Dd /Iffj/0f ug'{ kg]{5 .
&=!# kl/0ffd :j¿ksf] xflg, k|of]uaf6 ePsf] +Iflt ;DaGwLM
of] lgb]{lzsf cGtu{t hf/L ePsf] aLdfn]vn] ;jf/L ;fwgsf] Iflt
kZrft\ To;sf] sf/0faf6 pTkGg ePsf] kl/0ffd :j¿ksf] Iflt tyf
;jf/L ;fwg k|of]usf] sf/0f lvOg] h:tf lqmofaf6 ePsf] Iflt axg
ug]{ 5}g .
&=!$ vf/]hL / arfpM
-!_ df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)^^ vf/]h ul/Psf] 5 .
-@_ o; k"j{ ;ldltaf6 ;do–;dodf lgwf{/0f u/L hf/L ul/Psf]
df]6/ aLdfb/ ;DaGwL ljleGg kl/kqx¿ ;d]t vf/]h ul/Psf]
5 .
-#_ of] lgb]{lzsf nfu" x'g' cl3 df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf,
@)^^ / ljleGg ;dodf hf/L ePsf kl/kqx¿ cGtu{t eP
u/]sf sfd sf/jfxLx¿ o;} lgb]{lzsf adf]lhd eP u/]sf
dflgg] 5g\ .

44 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


cg';"rL–!
-bkmf @=^ ;+u ;DalGwt_
-aLdssf] gfd / 7]ufgf pNn]v ug]{_
df]6/;fOsn aLdfn]v

o; aLdfn]vn] /Iffj/0f ug]{ Iflt÷xflg–gf]S;fgL la¿4 aLdf ug{sf nflu


-aLdssf] gfd pNn]v ug]{_ -o; kl5 aLds egLPsf]_ n] k|:tfj k|fKt u/]sf]
/ aLdsn] o; aLdfn]vsf] clwgdf /xg] u/L hf]lvd axg ug{ d~h'/ u/L
o; aLdfn]vsf] tflnsfdf pNn]lvt aLdfz'Ns k|fKt u/]sf]n] aLdsn] of]
aLdfn]v hf/L u/]sf] 5 .
o; aLdfn]vsf] nflu k|fKt k|:tfj kmf/fdnfO{ o; aLdfn]vsf] cfwf/ dflgg]
5 . aLdfn]vsf] tflnsfdf qmd ;+Vof pNn]v ePsf ;+nUg ;Dk'li6x¿ o;
s/f/sf] cleGg c+u dflgg] 5 .
kl/R5]b –!
aLdfn]vn] /Iffj/0f u/]sf] df]6/;fOsnsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL
!= aLdsn] aLldtnfO{ b]xfosf] s'g} sf/0faf6 o; aLdfn]vsf] tflnsfdf
pNn]lvt df]6/;fOsn -o; kl5 ;jf/L ;fwg elgPsf]_ jf ;f]df
hl8t kf6{k"hf{ jf b'j}sf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL eP jfkt Ifltk"lt{ k|bfg
ug]{5M–
-s_ cfunfuL, r6\of·, ;jf/L ;fwg jf ;f]df hl8t kf6{k"hf{sf]
laikmf]6g jf :jhng,
-v_ e"sDk,
-u_ af9L÷8'afg,
-3_ klx/f]÷e":vng,
-ª_ cf“wLa]x/L, cl;gf, lxp“ jf t'iff/f],
-r_ cfsl:ds÷b'3{6gfhGo jf≈o sf/0fx¿,
-5_ ;jf/L ;fwgsf] k|of]uaf6 ePsf] x|f;sf] kl/0ffd :j¿k jf
oflGqs jf ljB'tLo cj/f]w÷c;kmntf÷6'6km'6sf] sf/0fn]
;jf/L ;fwg b'3{6gf eO{ ePsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL
-h_ rf]/L, ;]+wdf/L jf gsjhgL,
-em_ ;8s, /]n, cfGtl/s hndfu{, ln6 jf Plne]6/df cf];f/–k;f/
ubf{ .

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 45


@= k|s/0f ! adf]lhdsf] s'g} sf/0faf6 ePsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgLn]
ubf{ ;jf/L ;fwgsf] b]xfosf] j:t'af6 ag]sf] kf6{k"hf{x¿ km]g'{ k/]sf]
cj:yfdf b]xfo adf]lhd x|f;s§L x'g]5M–
-s_ ;Dk"0f{ lsl;dsf /a/, alQx¿, Aof6«Lx¿, 6fo/ tyf 6\o"adf %)∞
-v_ kmfOj/ Unf;af6 ag]sf kf6{k"hf{x¿df #)∞
-u_ sf“r -Unf;_ af6 ag]sf ;fdfgx¿df )∞
#= k|s/0f ! df pNn]v ePsf] s'g} sf/0faf6 ePsf] Iflt÷xflg gf]S;fgLn]
ubf{ ;jf/L ;fwgsf] k|s/0f @ df pNn]v eP eGbf afx]ssf]] kf6{k"hf{x¿
km]g'{ k/]sf] cj:yfdf b]xfo adf]lhd x|f;s§L x'g]5M–

g]kfndf btf{ ePsf] ldltb]lv u0fgf ubf{ ;jf/L x|f;s§Lsf] b/


;fwgsf]] pd]/
^ dlxgfeGbf sd ) k|ltzt
^ dlxgfb]lv ! jif{eGbf sd % k|ltzt
! jif{b]lv @ jif{eGbf sd !) k|ltzt
@ jif{b]lv # jif{eGbf sd !% k|ltzt
# jif{b]lv $ jif{eGbf sd @% k|ltzt
$ jif{b]lv % jif{eGbf sd #% k|ltzt
% jif{b]lv !) jif{eGbf sd $) k|ltzt
!) jif{ jf ;f]eGbf a9L %) k|ltzt
$= k|s/0f ! adf]lhdsf] sf/0faf6 cf+lzs Iflt÷xflg–gf]S;fgL ePsf]
;jf/L ;fwgsf] Ifltk"lt{ k|bfg ubf{ k|s/0f @ jf # df pNn]v eP
adf]lhdsf] x|f;s§L tyf o; aLdfn]vsf] tflnsfdf pNn]v ePsf]
clgjfo{ clws tyf :j]lR5s clwssf] of]ukmn s§L u/L af“sL /sd
aLdsn] e'QmfgL lbg]5 .
%= k|s/0f !, @ / # df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfosf] s'g}
klg cj:yfdf aLdsn] e'QmfgL ug]{ 5}gM
-s_ ;jf/L ;fwgsf]] k|of]uaf6 ePsf] x|f; (Depreciation), oflGqs
jf ljB'tLo cj/f]w÷c;kmntf÷6'6km'6,
-v_ ;jf/L ;fwg b'3{6gf gePsf] cj:yfdf ePsf] 6fo/÷6\o"asf]
Iflt,

46 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


-u_ ;jf/L ;fwgsf] rf]/L gePsf] cj:yfdf ePsf] kf6{k"hf{ dfqsf]
rf]/L÷;]+wdf/L÷gsjhgL,
-3_ rfnsn] dfbskbfy{ jf nfu"kbfy{ ;]jg u/]sf] sf/0fn] ePsf]
Iflt÷xflg–gf]S;fgL,
-ª_ ;jf/L ;fwgk|lt aLldtsf] xs lxt kl/jt{g jf ;dfKt ePsf]
k}+tL; -#%_ lbg kl5 ePsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL .
^= k|s/0f ! df pNn]lvt s'g} sf/0faf6 ;jf/L ;fwg grNg] ePdf ;jf/L
;fwgsf]] ;'/Iffsf] nflu jf glhssf] dd{t ug]{ :yfg;Dd k'¥ofpg
nfUg]] cfjZos / jf:tljs vr{ aLdsn] Joxf]g]{ 5 . o; k|s/0f
cGtu{t aLdssf] clwstd bfloTj b]xfosf] tflnsf adf]lhd x'g]5M

ljj/0f b'3{6gf ePsf] :yfgaf6 k'¥ofpg'


kg]{ :yfg;Ddsf] b"/L
b"/L ;o -!))_ ls=dL= ;o -!))_ ls=dL=
;Dd eGbf a9L
clwstd bfloTj tLg -#)))_ xhf/ kf“r -%)))_ xhf/
¿k}of“ ¿k}of“
&= o; aLdfn]v cGtu{t aLdssf] bfloTj x'g ;Sg] Ifltsf] ;DaGwdf
b]xfosf zt{x¿ k"/f u/L aLldtn] ;jf/L ;fwg cfjZos dd{t u/fpg
;Sg]5M
-s_ o:tf] dd{t sfo{sf] cg'dflgt vr{ tLg xhf/ ¿k}of“eGbf a9L
gePdf,
-v_ dd{t vr{sf] lj:t[t ljj/0f tTsfn} aLdsnfO{ pknAw u/fPdf
/
-u_ aLldtn] aLdsnfO{ o:tf] dd{t ug{ cfjZos ePsf] tyf ;f]
jfkt nfu]sf] vr{ dgfl;a xf] eGg] s'/f Plsg ug{ cfjZos
k|df0f ;lxt ;xof]u u/]df .
*= ;jf/L ;fwgsf]] aLdf° lgwf{/0f b]xfo adf]lhd x'g]5M
-s_ k|To]s aLdf cjlwsf] z'¿df aLldtn] 3f]if0ff u/]sf] d"NonfO{ ;f]
aLdf cjlwsf] nflu ;jf/L ;fwgsf]] aLdf° dflgg] 5 .
-v_ ;jf/L ;fwgsf]] ljt/s jf pTkfbsn] d"No;"rL pknAw
u/fO/x]sf]] ;jf/L ;fwgsf]] v08 -s_ adf]lhdsf] 3f]lift

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 47


d"No lgwf{/0f ubf{ aLldtn] k|To]s aLdf cjlwsf] z'¿df o;
aLdfn]v cGtu{t aLdf x'g] a|f08 / df]8nsf] ;jf/L ;fwgsf]] tyf
;f]df hl8t kf6{kh" f{sf] ljt/s jf pTkfbsn] pknAw u/fPsf]
d"No;"rLaf6 b]xfo adf]lhd x|f;s§L u/L 3f]lift d"No sfod ug'{
kg]5
{  .
g]kfndf btf{ ePsf] ldltb]lv u0fgf ubf{ ;jf/L x|f;s§Lsf] b/
;fwgsf]] pd]/
^ dlxgf eGbf sd ) k|ltzt
^ dlxgfb]lv ! jif{eGbf sd % k|ltzt
! jif{b]lv @ jif{eGbf sd !) k|ltzt
@ jif{b]lv # jif{eGbf sd !% k|ltzt
# jif{b]lv $ jif{eGbf sd @% k|ltzt
$ jif{b]lv % jif{eGbf sd #% k|ltzt
% jif{b]lv !) jif{eGbf sd $) k|ltzt
!) jif{ jf ;f]eGbf a9L %) k|ltzt
-u_ ;jf/L ;fwgsf]] ljt/s jf pTkfbsn] d"No;"rL pknAw u/fpg
5f]8]sf] ;jf/L ;fwgsf]] v08 -s_ adf]lhdsf] 3f]lift d"No
lgwf{/0f ubf{ k|To]s aLdf cjlwsf] z'¿df aLldt / aLdssf]
cfk;L ;xdltaf6 to ug'{ kg]{5 .
-3_ Pp6f aLdf cjlwsf] nflu pQm cjlwsf] z'¿df v08 -v_ jf -u_
adf]lhd lgwf{/0f ePsf] 3f]lift d"NonfO{ g} ;jf/L ;fwgsf]] ahf/
d"No dflgg] 5 / ;f] cjlw leqsf] k"0f{ Iflt jf nlIft k"0f{ Iflt
(Constructive Total Loss) bfjLdf yk x|f;s§L ul/g] 5}g .
-ª_ k|s/0f ! adf]lhdsf] sf/0faf6 Iflt÷xflg–gf]S;fgL ePsf] ;jf/L
;fwgsf]] dd{t ug{ nfUg] vr{ 3f]lift d"Nosf] krxQ/ k|ltzt
eGbf a9L x'g] ePdf nlIft k"0f{ Iflt ePsf] dflgg] 5 .
(= k|s/0f ! adf]lhdsf] sf/0faf6 k"0f{ Iflt jf nlIft k"0f{ Iflt ePsf]
;jf/L ;fwgsf] Ifltk"lt{ aLdsn] e'QmfgL lbg]5 . o:tf] e'QmfgL k|bfg
ubf{ clgjfo{ clws jf :j]lR5s clws s§L ul/g] 5}g . ;e{]o/sf]
l;kmfl/;df aLds / aLldtsf] lnlvt ;xdtLaf6 /2L (Salvage) sf]
d"No sfod ul/g]5 .
48 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#
kl/R5]b –@
t]>f] kIf k|ltsf] bfloTj
!= aLdsn] aLdfn]vdf pNn]lvt clwstd bfloTjsf] ;Ldfsf] cwLgdf /xL
;jf/L ;fwg jf ;f]sf] k|of]uaf6 ePsf] b'3{6gfsf] sf/0faf6 aLldtnfO{
b]xfosf] cj:yfdf kg{ ;Sg] bfloTj jfktsf vr{x¿ ;d]tsf]] e'QmfgL
ug]{5 M
-s_ t]>f] kIfsf] d[To' ePsf], c+ue+u ePsf], zf/Ll/s rf]6k6s
nfUg uPsf] cj:yfdf,
-v_ aLldtsf] ;jf/L ;fwgdf 9'jfgL/t\ jf aLldtsf] :jfldTjdf /x]sf]
jf aLldtnfO{ ljZjf;;fy /fVg lbPsf] jf aLldtsf] lhDdfdf
jf aLldtsf] lgoGq0fdf /x]sf] ;DklQsf] Iflt afx]s cGo t]>f]
kIfsf] ;DklQsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL ePsf] cj:yfdf .
@= aLdsn] lnlvt :jLs[lt k|bfg u/]sf] ;Dk"0f{ vr{x¿sf] e'QmfgL
lbg]5 .
#= o; kl/R5]b cGtu{t aLldtnfO{ k|bfg ul/g] bfloTjsf] ;Ldf tyf
zt{x¿ cg'¿k aLdsn] b]xfosf] cj:yfdf aLldtsf] ;fwf/0f hfgsf/L
jf ;xdtLn] ;jf/L ;fwgsf]] rnfO/x]sf] rfnssf] bfloTjsf] klg
Ifltk"lt{ k|bfg ug]{5 M
-s_ rfns s'g} cGo aLdfn]v cGtu{t Ifltk"lt{sf] nflu xsbf/
gePdf,
-v_ rfnsn] aLldtn] h:t} o; aLdfn]v cGtu{t nfu" x'g ;Sg];Ddsf]
zAbsf] dd{, ckjfb / zt{x¿ cg'¿k sfd u/]df .
$= aLdsn] rfx]df o; kl/R5]b cGtu{t bfjL kg{ ;Sg] s'g} d[To' jf
c+ue+u jf zf/Ll/s rf]6k6s jf s'g} ;DklQsf] Ifltsf] ;DaGwdf
cg';Gwfg jf ;f]wk'5sf] nflu k|ltlglwTjsf] Joj:yf ug{ ;Sg]5 ;fy}
o; kl/R5]b cGtu{t bfjL kg{ ;Sg] vfnsf] s'g} sfo{ jf sf/afxLaf6
;[lht jf ;DalGwt s'g} 36gfsf] ;DaGwdf cbfntdf k|lt/Iffsf] nflu
sf/afxL ug{ ;Sg]5 .
%= o; kl/R5]b cGtu{t bfjL kg{ ;Sg] s'g} t]>f] kIfsf] d[To' ePsf]
c+ue+u ePsf] zf/Ll/s rf]6k6s nfu]sf] ;DaGwdf o; aLdfn]vdf
tf]lsPsf] bfloTjsf] ;Ldf tyf zt{ cg'¿k aLldtn] Joxf]g'{ kg]{ o:tf]
bfloTjsf] e'QmfgL lgh jf lghsf] d[To' ePsf] cj:yfdf d[tssf]]
glhssf] xsjfnfnfO{ aLdsn] k|bfg ug]{5 . To:tf] xsjfnfn] aLldt
;/x o; aLdfn]vsf zt{x¿ kfngf ug'{ kg]{5 .

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 49


^= o; aLdfn]vsf] s'g} k|fjwfg jf aGb]hn] ;jf/L tyf oftfoft ;DaGwL
k|rlnt sfg"g cGtu{t Joj:yf ul/Psf] Ifltk"lt{ /sd k|fKt ug]{ s'g}
JolQmsf] clwsf/df k|lts'n c;/ kfg]{ 5}g .
&= ;jf/L ;fwg b'3{6gfaf6 b]xfo adf]lhd ePsf] cj:yfdf b]xfo
adf]lhdsf] Ifltk"lt{ /sd aLdsn] e'QmfgL lbg]5 .
-s_ rf]6k6s jf c+ue+u ePdfM t]>f] kIfnfO{ rf]6k6s nfu]df,
c+ue+u ePdf jf cf}ifwf]krf/ vr{ ePdf lrlsT;ssf] k|ltj]bgsf]
cfwf/df clwsf/ k|fKt lgsfo jf clwsf/Ln] k|dfl0ft u/]sf]
b]xfosf] cj:yfdf aLdsn] k|lt JolQm b]xfo adf]lhd Ifltk"lt{
k|bfg ug]{5M

Ifltsf] ljj/0f Ifltk"lt{sf] /sd -¿=_


k"0f{ :yfoL czQmtf ePdf kf“r nfv
lgsf] gx'g] u/L b'j} cf“vfsf] b[li6 Iflt ePdf kf“r nfv
b'j} xftsf] gf8L jf b'j} v'§fsf] uf]nL uf“7f]sf] kf“r nfv
hf]gL{ jf ;f]eGbf dfly b]lv zf/Ll/s ¿kn]
sfd gnfUg] ePdf
Pp6f xftsf] gf8L jf Pp6f v'§fsf] uf]nL kf“r nfv
uf“7f]sf] hf]gL{ jf ;f]eGbf dfly b]lv / Pp6f
cfFvfsf] b[li6 k"0f{¿kn] Iflt ePdf
Pp6f cfFvfsf] b[li6 k"0f{¿kn] Iflt ePdf b'O{ nfv krf; xhf/
Pp6f xftsf] gf8L jf Pp6f v'§fsf] uf]nL b'O{ nfv krf; xhf/
uf“7f]sf] hf]gL{ jf ;f]eGbf dflyb]lv zf/Ll/s
¿kn] sfd gnfUg] u/L Iflt ePdf
cGo s'g} c+ue+u ePdf -zf/Ll/s Ifltsf] zf/Ll/s Ifltsf]
;DalGwt ljz]if1n] lgwf{/0f u/]sf] dfqfsf] ;dfg'kflts x'g] u/L
cfwf/df_ kf“r nfvsf] k|ltzt
;jf/L ;fwg b'3{6gfsf] k|ToIf tyf Ps dfq tLg nfvsf] xbdf
kl/0ffd :j¿k ePsf] cf}ifwf]krf/ vr{ ga9\g] u/L cfjZos
tyf jf:tljs vr{

50 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


dfly pNn]lvt Ifltx¿dWo] Ps eGbf a9L Iflt ePdf aLdssf]
bfloTj kf“r nfv ¿k}of“df ga9\g] u/L k|To]s Ifltsf] nflu
lgwf{l/t /sdsf] of]ukmn a/fa/ x'g]5 .
-v_ s'¿jf vr{M ;jf/L ;fwg b'3{6gfaf6 t]>f] kIf 3fOt] eO{
pkrf/sf] nflu c:ktfndf egf{ ePsf] k|dfl0ft ePdf To:tf]
cjlwsf] nflu k|lt lbg kf“r ;o ¿k}of“sf] b/n] a9Ldf k+}tfnL;
-$%_ lbg;Ddsf] s'¿jf vr{ cf}ifwf]krf/ vr{sf] ;Ldf leq /xL
aLdsn] e'QmfgL lbg]5 .
-u_ PDa'n]G; vr{M b'3{6gf :ynaf6 jf k|f/lDes lrlsT;f
c:ktfnaf6 csf]{ c:ktfndf n}hfg' kg]{ ePdf ¿= !),))).–
-bz xhf/ ¿k}of“_ jf jf:tljs vr{ h'g sd x'G5 ;DalGwt
PDa'n]G;sf] aLnsf] e'QmfgL lbOg]5 / o:tf] vr{ cf}ifwf]krf/sf]
;Ldf leq /xg]5 .
-3_ s[of vr{M ;jf/L ;fwgsf] uNtL ePsf] jf gePsf] h'g;'s} cj:yfdf
;jf/L ;fwgsf] k|ToIf ;+nUgtfdf /x]sf] b'36{ gfaf6 s'g} t]>f]
kIfsf] d[To' ePdf s[of vr{ jfkt k|lt d[ts krf; xhf/
¿k}of“ -aLdssf] s'n k|lt d[ts bfloTj kf“r nfv ¿k}of“sf]
;Ldf leq /xL_ aLdsn] tTsfn e'QmfgL lbg]5 . o:tf] vr{ jfkt
e'QmfgLstf{÷oftfoft Joj;foLsf] tkm{af6 tTsfn ;DalGwt t]>f]
kIf bfjLstf{nfO{ e'QmfgL lbPsf] ca:yfdf e'QmfgL stf{÷oftfoft
Joj;foLn] ;f] e'QmfgL lbPsf] lg:;f÷/l;b k]z u/] kl5
aLdsn] d[To' bfjL e'QmfgL ubf{ ;f] s[of vr{ 36fO{ af“sL /sd
bfjLstf{nfO{ d[To' bfjL e'Qmfg ug{' kg{5
] / lqmof vr{sf] /sd ;f]
e'QmfgLstf{÷oftfoft Joj;foLnfO{ ;f]w egf{ lbg' kg{5 ]  .
-ª_ d[To' ePdfM ;jf/L ;fwg b'3{6gfdf t]>f] kIfsf] b'3{6gfaf6
d[To' ePsf] Aoxf]/f sfg"g adf]lhd clwsf/ k|fKt lgsfo jf
clwsf/Laf6 k|dfl0ft ePsf] cj:yfdf s[of vr{ ;d]t k|lt d[ts
hDdf kf“r nfv ¿k}of“sf] b/n] aLdsn] e'QmfgL lbg]5 . o;sf]
cltl/Qm ;jf/L ;fwg b'3{6gfaf6 3fOt] eO{ cf}ifwf]krf/ ubf{
ub}{ To:tf] JolQmsf]] d[To' ePdf k|lt d[ts tLg nfv ¿k}of“sf]
xbdf ga9\g] u/L cfjZos tyf jf:tljs cf}ifwf]krf/ vr{
;d]t aLdsn] e'QmfgL lbg]5 .

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 51


:kli6s/0fM
aLldtn] yk aLdfz'Ns e'QmfgL u/L rfns, cGo ;Dalwt sd{rf/L
tyf ofqLsf] aLdf° yk u/L aLdfn]v hf/L ug{ cg'/f]w u/] adf]lhd
aLdsn] aLdf° a9fPsf] cj:yfdf ;f]xL aLdfn]vdf pNn]v ePsf]
aLdf°sf] cfwf/ adf]lhd aLdsn] bfjL e'QmfgL lbg]5 .
*= ;jf/L ;fwg b'3{6gfaf6 b]xfo adf]lhd ePsf] cj:yfdf b]xfo
adf]lhdsf] Ifltk"lt{sf] clwstd ;Ldf k|lt b'3{6gf b]xfo adf]lhd

x'g]5M
qm=;+= ;jf/L ;fwgsf] t]>f] kIf dfgj t]>f] kIf ;DklQ
juL{s/0f Ifltsf] clwstd Ifltsf] clwstd
bfloTj ¿k}of“df bfloTj ¿k}of“df
! df]6/ ;fOsn @% nfv @% nfv
(= ;jf/L ;fwg b'3{6gfaf6 t]>f] kIfsf] ;DklQsf] gf]S;fgL ePdf
aLdfn]vsf] zt{sf] clwgdf /xL aLdsn] Ifltk"lt{ /sd e'QmfgL lbg]5 .
o;/L e'QmfgL k|bfg ubf{ x|f;s§L ul/g] 5}g .
!)= o; kl/R5]b cGtu{t PseGbf a9L JolQm jf ;DklQx¿sf] Iflt
ePsf] s'g} b'3{6gfsf] Ifltk"lt{sf] ;DaGwdf k|s/0f * df tf]lsPsf]
bfloTjsf] ;Ldf / o; aLdfn]vsf] zt{ tyf ;Dk'li6sf] clwgdf /xL
aLldtn] tf]lslbPsf] k|fyldstf adf]lhd aLdsn] Ifltk"lt{ /sd e'Qmfg
ug]{5 .
!!= aLdfn]vdf pNn]lvt cGo ckjfb, zt{ / ;Ldfx¿ oyfjt /xg]
5g\ .

kl/R5]b –#
df]6/;fOsn rfns tyf ;f]df k5fl8 ;jf/
Ps JolQm (Pillion Rider) sf] b'3{6gf aLdf
!= o; aLdfn]vsf] zt{x¿sf] clwgdf /xL ;jf/L ;fwg xf“ls/x]sf] JolQm
jf ;jf/L ;fwgdf ;jf/ Ps JolQm (Pillion Rider) aLdf ul/Psf]
;jf/L ;fwgdf ;jf/ /x“bf jf r9\bf jf cf]n{bf b'3{6gfdf k/L
rf]6k6s nfu]sf] kl/0ffd :j¿k To:tf] b'3{6gf ePsf] Ps ;o lqof;L
-!*#_ lbg leq b]xfo adf]lhd Iflt ePsf] cj:yfdf b]xfo adf]lhdsf]

52 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


Ifltk"lt{ /sd 3fOt] JolQm jf lghsf] d[To' ePsf] cj:yfdf d[tssf]
glhssf] xsjfnfnfO{ aLdsn] k|lt JolQm b]xfo adf]lhdsf] Ifltk"lt{
lbg]5 .
Ifltsf] ljj/0f Ifltk"lt{sf] /sd -¿=_
-k|To]s JolQmsf] nflu
lgwf{l/t aLdf° /sd_
d[To' ePdf kf“r nfv
k"0f{ :yfoL czQmtf ePdf kf“r nfv
lgsf] gx'g] u/L b'j} cf“vfsf] b[i6L Iflt kf“r nfv
ePdf
b'j} xftsf] gf8L jf b'j} v'§fsf] uf]nL uf“7f]sf] kf“r nfv
hf]g{L{ jf ;f]eGbf dflyb]lv zf/Ll/s ¿kn]
sfd gnfUg] ePdf
Pp6f xftsf] gf8L jf Pp6f v'§fsf] uf]nL kf“r nfv
uf“7f]sf] hf]gL{ jf ;f]eGbf dflyb]lv / Pp6f
cf“vfsf] b[i6L k"0f{¿kn] Iflt ePdf
Pp6f cfFvfsf] b[i6L k"0f{¿kn] Iflt ePdf b'O{ nfv krf; xhf/
Pp6f xftsf] gf8L jf Pp6f v'§fsf] uf]nL b'O{ nfv krf; xhf/
uf“7f]sf] hf]gL{ jf ;f]eGbf dflyb]lv zf/Ll/s
¿kn] sfd gnfUg] u/L Iflt ePdf
cGo s'g} c+ue+u ePdf -zf/Ll/s Ifltsf] zf/Ll/s Ifltsf]
;DalGwt laz]if1n] lgwf{/0f u/]sf] dfqfsf] ;dfg'kflts x'g] u/L
cfwf/df_ aLdf°sf] k|ltzt
;jf/L ;fwg b'3{6gfsf] k|ToIf tyf Ps dfq tLg nfv ¿k}of“sf] xbdf
kl/0ffd :j¿k ePsf] cf}ifwf]krf/ vr{ ga9\g] u/L cfjZos tyf
jf:tljs vr{
dfly pNn]lvt Ifltx¿dWo] Ps eGbf a9L Iflt ePdf aLdssf] bfloTj
k|To]s JolQmsf] nflu tf]lsPsf] aLdf° /sddf ga9\g] u/L k|To]s
Ifltsf] nflu lgwf{l/t /sdsf] of]ukmn a/fa/ x'g]5 .

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 53


-s_ s'¿jf vr{M ;jf/L xf“ls/x]sf] JolQm jf ;jf/L ;fwgdf ;jf/
JolQm 3fOt] eO{ pkrf/sf] nflu c:ktfndf egf{ ePsf]
k|dfl0ft ePdf To:tf] cjlwsf] nflu k|lt lbg kf“r ;o ¿k}of“sf]
b/n] a9Ldf k+}tfnL; -$%_ lbg;Ddsf] s'¿jf vr{ cf}ifwf]krf/
vr{sf] ;Ldf leq /xL aLdsn] e'QmfgL lbg]5 .
-v_ PDa'n]G; vr{M b'3{6gf :ynaf6 jf k|f/lDes lrlsT;f
c:ktfnaf6 csf]{ c:ktfndf n}hfg' kg]{ ePdf ¿= !),))).–
-bz xhf/ ¿k}of“_ jf jf:tljs vr{ h'g sd x'G5 ;DalGwt
PDa'n]G;sf] aLnsf] e'QmfgL lbOg]5 / o:tf] vr{ cf}ifwf]krf/sf]
;Ldf leq /xg]5 .
-u_ s[of vr{M ;jf/L xfFls/x]sf] JolQm jf ;jf/L ;fwgdf ;jf/
JolQmsf] d[To' ePdf s[of vr{ jfkt k|lt d[ts krf; xhf/
¿k}of“ -aLdssf] s'n k|lt d[ts bfloTj kf“r nfv ¿k}of“sf]
;Ldf leq /xL_ aLdsn] tTsfn e'QmfgL lbg]5 . o:tf] vr{
jfkt e'QmfgL stf{÷oftfoft Joj;foLsf] tkm{af6 tTsfn
;DalGwt t]>f] kIf bfjLstf{nfO{ e'QmfgL lbPsf] cj:yfdf
e'QmfgLstf{÷oftfoft Joj;foLn] ;f] e'QmfgL lbPsf] lg:;f÷
/l;b k]z u/]kl5 aLdsn] d[To' bfjL e'QmfgL ubf{ ;f] s[of vr{
36fO{ af“sL /sd bfjLstf{nfO{ d[To' bfjL e'Qmfg ug{' kg{]5 /
lqmof vr{sf] /sd ;f] e'QmfgLstf{÷oftfoft Joj;foLnfO{ ;f]w
egf{ lbg' kg{]5 .
-3_ d[To' ePdfM ;jf/L xf“ls/x]sf] JolQm jf ;jf/L ;fwgdf ;jf/
JolQmsf] b'3{6gfaf6 d[To' ePsf] Aoxf]/f sfg"g adf]lhd clwsf/
k|fKt lgsfo jf clwsf/Laf6 k|dfl0ft ePsf] cj:yfdf s[of
vr{ ;d]t k|lt d[ts hDdf kf“r nfv ¿k}of“sf] b/n] aLdsn]
e'QmfgL lbg]5 . o;sf] cltl/Qm ;jf/L ;fwg b'3{6gfaf6 3fOt]
eO{ cf}ifwf]krf/ ubf{ub}{ To:tf] JolQmsf]] d[To' ePdf k|lt d[ts
tLg nfv ¿k}of“sf] xbdf ga9\g] u/L cfjZos tyf jf:tljs
cf}ifwf]krf/ vr{ ;d]t aLdsn] e'QmfgL lbg]5 .
:kli6s/0fM
aLldtn] yk aLdfz'Ns e'QmfgL u/L ;jf/L xf“ls/x]sf] JolQm jf ;jf/L
;fwgdf ;jf/ JolQmsf] aLdf° yk u/L aLdfn]v hf/L ug{ cg'/f]w u/]

54 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


adf]lhd aLdsn] aLdf° a9fPsf] cj:yfdf ;f]xL aLdfn]vdf pNn]v
ePsf] aLdf°sf] cfwf/ adf]lhd aLdsn] bfjL e'QmfgL lbg]5 .
-@_ cfkm}n] hfgfhfg nufPsf] rf]6, cfTdxTof jf cfTdxTofsf] k|of;af6
jf dfbskbfy{ jf nfu"kbfy{sf] ;]jgaf6 b'3{6gfdf k/L To;sf] kl/0ffd
:j¿k ePsf] xflg–gf]S;fgL jfkt aLdsn] s'g} Ifltk"lt{ lbg] 5}g .
-#_ aLdfn]vdf pNn]lvt cGo ckjfb, zt{ / ;Ldfx¿ oyfjt /xg]
5g\ .
:kli6s/0fM
pko'{Qm adf]lhd lgwf{l/t /sdn] ;jf/L ;DaGwL k|rlnt sfg"gdf
pNn]lvt k|fjwfgx¿nfO{ s'g} c;/ kg]{ 5}g .

kl/R5]b –$
bfjL gu/]sf] cj:yfdf x'g] 5"6
!= o; aLdfn]v cGtu{t s'g} aLdf bfjL gu/]sf] cj:yfdf aLdfn]v
gaLs/0f u/fp“bf aLdsn] gaLs/0f aLdfz'Ns -hf]lvd ;d"x aLdf
afx]s_ df b]xfo adf]lhdsf] 5"6 lbg]5M

aLdf bfjL gu/]sf] cjlw 5"6


gaLs/0f ug'{ eGbf cufl8sf] Ps jif{ kGw| k|ltzt
gaLs/0f ug'{ eGbf cufl8sf nuftf/ b'O{ klRr; k|ltzt
jif{x¿
gaLs/0f ug'{ eGbf cufl8sf nuftf/ tLg k}+tL; k|ltzt
jf ;f]eGbf a9L jif{x¿
@= bfjL gu/]df 5"6 cg';"rL–@) df pNn]v ePsf] dfg -:s]n_ adf]lhd
x'g]5 .
#= bfjL k/]sf] cj:yfdf 5"6 Psd'i6 ¿kdf k|efjsf/L x'g] 5}g . bfjL
k/]sf] jif{nfO{ u0fgf gu/L olb k'/fgf] bfjL gk/]sf] jif{sf] aLdfn]v
gaLs/0f ubf{ kfPsf] bfjL gu/] jfktsf] 5"6 bfjL gePsf] cjlwnfO{
sfod /fvL bfjL /lxt 5"6 lbg] k|of]hgsf] nflu oyfjt sfod /fVg'
kg]{5 . bfjL ePsf] jif{{nfO{ 5f8L bfjL gePsf] cjlw kl5sf] gaLs/0f
cjlwaf6 To:tf] 5"6 k'gM z'¿ x'g]5 .

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 55


t/ k"0f{ Iflt (Total Loss) jf /rgfTds k"0f{ Iflt (Constructive Total
Loss) eO{ bfjL e'QmfgL ePsf] cj:yfdf pNn]lvt 5"6 aLldtn] kfpg]
5}g .
$= o:tf] 5"6 aLdfn]vsf] cfwf/df geO{ d"n aLldtsf] bfjL geP jfktsf]
kfpg] 5"6sf] cfwf/df x'g]5 . aLdfn]vdf /x]sf] Pp6f aLldtsf]
aLdfof]Uo lxt csf]{ aLldtdf x:tfGt/0f ePdf gof“ aLldtsf]
aLdfof]Uolxt z'¿ ePsf] cjlwaf6 To:tf] 5"6 k|f/De x'g]5 .
%= ;fljssf] aLldtsf] ;jf/L ;fwgsf] :jfldTj kl/jt{g ePsf] ldltn]
tLg ;o k}+;¶L -#^%_ lbg leqdf Ps} juL{s/0fsf] ;jf/L ;fwg vl/b
u/L aLdf ug{ cfPdf b'3{6gf gePsf] 3f]if0ff u/]df k'/fgf] aLdfn]vdf
-:jb]zL jf ljb]zL aLdsaf6 hf/L ePsf]_ k|bfg u/];Ddsf] t/ o;
lgb{]lzsfdf tf]lsPsf] clwstd ;Ldf leq bfjL gu/] jfktsf] 5"6 lbg'
kg]{5 .
^= aLdfof]Uolxt x:tfGt/0f ul/Psf] ldltaf6 tLg ;o k}+;¶L -#^%_ lbg
eGbf sd cjlw leq gof“ aLldtn] aLdfn]v gaLs/0f u/]df pkbkmf
-#_ adf]lhdsf] 5"6lbg' kg]{5 .
&= aLldtn] cfgf] ;jf/L ;fwgsf] aLdf s'g} Ps aLdsaf6 csf]{ aLdsnfO{
x:tfGt/0f u/]df k'/fgf] aLdsaf6 kfO cfPsf] 5"6sf] b/ cg'¿k gof“
aLdsaf6 lghnfO{ 5"6 lbg' kg]{5 .
*= gof“ aLdfn]v jfkt aLldtn] k'/fgf] aLds -:jb]zL jf ljb]zL_ af6
bfjL geP jfkt kfpg] 5"6sf] nflu gaLs/0fsf] nflu lbOg] ;"rgf jf
k'/fgf] aLdsaf6 5"6sf] lglZrt k|ltzt v'n]sf] kq k]z ug'{ kg]{5 .
;a} aLdsx¿n] aLldtx¿nfO{ clgjfo{ ¿kdf bfjL geP jfkt kfpg]
5"6sf] k|ltzt ;d]t v'n]sf] gaLs/0f ;"rgf jf k|df0fkq pknAw
u/fpg' kg]{5 .
(= aLdf cjlw ;dfKt ePsf] ;jf/L ;fwgsf] aLdfn]v gaLs/0f ug'{ kg]{
ldltaf6 k}+tL; -#%_ lbg leq gaLs/0f u/]sf] cj:yfdf bfjL gu/]df
kfpg] 5"6 ;'lawf nfu" x'g]5 . gof“ aLdfn]vdf nfu" x'g] 5"6sf] b/
cl3Nnf] k"/f jif{sf] aLdfn]vn] cfh{g u/] cg';f/ x'g]5 .
!)= bfjL gu/] jfkt 5"6 kfpg ;Sg] aLldtn] lghsf] aLdfn]v 5f]6f]
cjlwsf] nflu gaLs/0f u/]df jf afx| dlxgfsf] nflu aLdfn]v
gaLs/0f u/fPkl5 aLrdf g} 5f]6f] cjlwdf ;f]] aLdfn]v /2 ug{

56 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


cg'/f]w u/]df aLldtnfO{ lbg'kg]{ bfjL gu/] jfktsf] 5"6sf] u0fgf
;dfg'kflts lx;fan] ug'{ kg]{5 .
!!= of] lgb]{lzsfdf cGoyf Joj:yf ePsf]df afx]s aLdf c6'6 ¿kdf eP
dfq 5"6 lbg' kg]{5 .
!@= ;jf/L ;fwgsf] :jfldTj ;+:yfaf6 sd{rf/Lsf] gfddf gfd;f/L ePsf]
cj:yfdf To:tf] sd{rf/Ln] ;d]t bfjL gu/] jfktsf] 5"6 kfpg] 5 .
t/ To:tf] ;jf/L ;fwg ;f]xL sd{rf/Ln] dfq k|of]u ug]{ u/L ;+:yf /
To:tf] sd{rf/L aLr ;D´f}tf ePsf] k|df0f ;lxt aLdf ul/Psf] x'g'
kg]{5 .
!#= aLldtsf] d[To' eO{ lghsf] sfg"gL xsjfnfsf] gfddf ;jf/L ;fwg
gfd;f/L ePsf] cj:yfdf To:tf] xsjfnfn] ;d]t bfjL geP jfktsf]
5"6 kfpg]5 .
!$= Pp6} aLdfn]v cGtu{t aLdfn]vsf] tflnsfdf ljleGg ;jf/L
;fwgx¿nfO{ /Iffj/0f ul/Psf] eP tfklg bfjL jfktsf] 5"6sf] nflu
k|To]s ;jf/L ;fwg 5'§f5'§} aLdf eP ;/x dflgg] 5 .
!%= bfjL gu/]df k|fKt x'g] 5"6 Aofks aLdfn]vdf dfq nfu" x'g]5 .

kl/R5]b – %
ckjfbx¿
-o; aLdfn]vsf] ;a} kl/R5]bx¿sf] nflu_
!= o; aLdfn]v cGtu{t b]xfosf] cj:yfdf aLdssf] bfloTj /xg] 5}gM
-s_ o; aLdfn]vsf] tflnsfdf pNn]lvt ef}uf]lns If]qeGbf aflx/
ePsf] jf 36]sf] s'g} b'3{6gf, xflg–gf]S;fgL, Iflt jf bfloTj,
-v_ cGo s'g} s/f/ cGtu{t >[hgf ePsf] bfjL,
-u_ ;jf/L ;fwg rf]/L ePsf] cj:yfdf afx]s aLdfn]vsf] tflnsfdf
tf]lsP adf]lhdsf] rfns eGbf km/s JolQmn] ;jf/L ;fwg
xf“s]sf] cj:yfdf ePsf] jf 36]sf] b'3{6gf, xflg–gf]S;fgL, Iflt
jf bfloTj,
-3_ cf0fljs ljls/0f jf cf0fljs OGwgsf] Hjng kl5 z]if /x]sf]
a]sDdf kbfy{af6 lg:sg] /]l8of]wld{tf -:jtM hf/L /xg] c0f'sf]
ljR5]bgsf] Hjng ;d]t_ sf] ;lqmotfsf] ;+;u{af6 k|ToIf jf
ck|ToIf ¿kn] x'g] s'g} xflg–gf]S;fgL,
df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 57
-ª_ cf0fljs xft–xltof/af6 p7]sf] jf ;f];+u k|ToIf jf ck|ToIf
¿kdf ;+nUg /x]sf] sf/0faf6 ePsf] jf 36]sf] b'3{6gf,
Iflt÷xflg–gf]S;fgL jf >[lht bfloTj,
-r_ Hjfnfd'vL lj:kmf]6g, ljb]zL zq'tfk"0f{ sfo{, b'ZdgL jf n8fO{
h:tf] sfo{ -n8fO{sf] 3f]if0ff x'g' cufl8 jf k5fl8_, u[xo'4,
;}lgs lab|f]x, ;}lgs zf;g jf pNn]lvt 36gfx¿sf] k|ToIf
kl/0ffd;+u k|ToIf jf ck|ToIf, glhs jf 6f9fsf] sf/0faf6
ePsf] jf ;f+s]lts ¿kdf pTkGg ePsf] jf ;+nUg /x]sf] s'g}
b'3{6gf, Iflt÷xflg–gf]S;fgL jf bfloTj .
@= o; aLdfn]vn] /Iffj/0f u/]sf] ;jf/L ;fwg b'3{6gfsf] kl/0ffd :j¿k
>[hgf ePsf] Iflt (Consequential Loss) k|lt aLdssf] s'g} bfloTj
/xg] 5}g .
#= tf]lsPsf] yk aLdfz'Ns aLldtn] e'QmfgL u/]sf] cfwf/df aLdsn]
o; aLdfn]vsf] lj:tf/sf] ¿kdf x"nb+uf, x8\tfn, å]ifk"0f{ sfo{ tyf
cft+ssf/L÷ljWj+zsf/L sfo{ ;DaGwL ;Dk'li6x¿ hf/L gu/];Dd
x"nb+uf, x8\tfn, å]ifk"0f{ sfo{ jf cft+ssf/L÷laWj+zsf/L sfo{af6
ePsf] jf 36]sf] b'3{6gf, Iflt÷xflg–gf]S;fgL jf bfloTj aLdsn]
Joxf]g]{ 5}g .

kl/R5]b – ^
zt{x¿
!= o; aLdfn]vsf] s'g} efudf k|of]u x'g] ljz]if cy{ ;lxtsf] zAb jf
jfSof++zsf] cy{ hxf“ h'g cj:yfdf k|of]u x'G5 ToxL dfGo x'g]5 .
@= o; aLdfn]v cGtu{t bfjL of]Uo s'g} b'3{6gf jf Iflt÷xflg–gf]S;fgL
ePdf ;f]sf] ;"rgf lnlvt ¿kdf cljnDa aLdsnfO{ lbg' kg]{5 .
To:tf] b'3{6gf af/] aLldtn] aLdsnfO{ cfjZos kg]{ ;Dk"0f{ hfgsf/L
tyf ;xof]u pknAw u/fpg' kg]{5 . To:tf] b'3{6gf;+u ;DalGwt
kq, bfjL, Dofb, ;df≈jfg -l/6_ jf k|lqmof ;DaGwL hfgsf/L cflb
aLldtnfO{ k|fKt x'g] lalQs} aLdsnfO{ x:tfGt/0f ug'{ kg]{5 . o;
aLdfn]v cGtu{t bfjL ug{ ;lsg] s'g} d'2f dfldnf, cg';Gwfg jf
3fpm÷rf]]6k6s (Fatal Injury) sf] hf“ra'´ ;DaGwdf aLldtnfO{ s'g}

58 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


hfgsf/L ePdf t'¿Gt aLdsnfO{ lnlvt hfgsf/L lbg' kg]{5 . o;
aLdfn]v cGtu{t bfjL ug{ ;lsg] s'g} rf]/L jf cGo kmf}}hbf/L s;"/sf]]
;DaGwdf aLldtn] aLds tyf k|x/LnfO{ t'¿Gt ;"rgf ug'{ kg]{5 /
ck/fwL kQf nufpg ;xof]u ug'{ kg]{5 .
#= aLdssf] lnlvt cg'dlt glnO{ aLldt jf aLldtsf] tkm{af6 s'g} klg
JolQmn] o; aLdfn]v cGtu{tsf] bfjL ;DaGwdf s'g} k|:tfj /fVg,
k|lt1f ug{, e'QmfgL lng÷lbg jf 5"6 lbg ;Sg] 5}g . aLdsn] bfjLsf
;DaGwdf aLldtsf] tkm{af6 bfjL e'QmfgL ug{, ljjfb ;dfwfg ug{,
k|lt/Iff ug{, sf/jfxL rnfpg jf ax; k}/jL ug{ rfx]df aLds k"0f{
:jtGq /xg] 5 / aLldtn] o; ;DaGwL ;a} ;"rgf / ;xof]u aLdsn]
dfu] adf]lhd k|bfg ug'{ kg]{5 .
$= aLdssf] /f]hfO cg';f/ ;jf/L ;fwg jf ;f]df hl8t kf6{k"hf{ jf
o;sf] s'g} efu jf kf6{k"hf{sf] dd{t, abnL jf gof“ egf{ lbg jf
Iflt÷xflg–gf]S;fgL a/fa/sf] gub /sd e'Qmfg ug{ ;Sg]5 .
%= aLldtn] ;jf/L ;fwgnfO{ Iflt÷xflg–gf]S;fgL x'gaf6 ;'/lIft /fVg
/ 7Ls cj:yfdf sfod /fVg ;Dk"0f{ dgfl;a sbd ckgfpg' kg]{5 .
;jf/L ;fwg jf ;f]sf] s'g} kf6{k"hf{ jf rfns jf aLldtsf] s'g}
sfdbf/sf] ljifodf hf“r ug{] clwsf/ aLdsnfO{ ;b}j /xg] 5 .
aLldtn] b'3{6gf jf Iflt ePsf] cj:yfdf ;jf/L ;fwgnfO{ yk
Iflt÷xflg–gf]S;fgL x'gaf6 hf]ufpg cfjZos tyf plrt x]/rfx /
;'/Iffsf] pkfo ckgfpg' kg]{5 . b'3{6gf ePsf] ;jf/L ;fwg cfjZos
dd{t gu/L rnfPsf] kl/0ffd :j¿k ;jf/L ;fwgdf ePsf] yk Ifltsf]
nflu aLldt :jo+ lhDd]jf/ x'g]5 .
^= aLdsn] aLldtsf] clGtd 7]ufgfdf x'nfsaf6 /lhi6«L u/L k7fPsf]
kGw| -!%_ lbgsf] ;"rgfåf/f of] aLdfn]v vf/]h ug{ ;Sg]5 / o;
cj:yfdf aLdsn] aLldtnfO{ of] aLdfn]v vf/]h ePsf] ldltn] af“sL
cjlwsf] ;dfg'kflts aLdfz'Ns lkmtf{ ug]{5 .
&= aLldtsf] cg'/f]wdf s'g} klg ;dodf aLdfn]v /2 ug{ ;lsg]5 . o;
cj:yfdf aLdfn]v sfod /x]sf] cjlwsf] lgldQ b]xfo adf]lhdsf] 5f]6f]
cjlwsf] b/n] x'g cfpg] aLdfz'Ns /sd s§L u/L af“sL aLdfz'Ns
aLdsn] lkmtf{ ug]{5 .

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 59


cjlw jflif{s aLdfz'Nssf] k|ltzt
-s_ Ps xKtf;Dd bz k|ltzt
-v_ Ps dlxgf;Dd aL; k|ltzt
-u_ b'O{ dlxgf;Dd tL; k|ltzt
-3_ tLg dlxgf;Dd rfnL; k|ltzt
-ª_ rf/ dlxgf;Dd krf; k|ltzt
-r_ kfFr dlxgf;Dd ;f¶L k|ltzt
-5_ 5 dlxgf;Dd ;Q/L k|ltzt
-h_ ;ft dlxgf;Dd c:;L k|ltzt
-em_ cf7 dlxgf;Dd gAa] k|ltzt
-`_ cf7 dlxgf eGbf a9Lsf] nflu ;t k|ltzt
t/ aLdfz'Ns lkmtf{ x'g] k|of]hgsf] nflu aLdfn]v jxfn /x]sf] cjlwe/
s'g} bfjL gePsf] x'g' kg]{5 .
*= o; aLdfn]vn] /Iffj/0f u/]sf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL÷bfloTjsf]
nflu aLldtn] cGo k|rlnt aLdfaf6 bfjL e'QmfgL kfpg] cj:yfdf
Iflt÷xflg–gf]S;fgL÷bfloTjsf] Ifltk"lt{ /sd jf cGo vr{ aLdf°sf]
cfwf/df ;dfg'kflts d"NoeGbf a9L e'Qmfg ug{ aLds afWo x'g]
5}g .
(= ;jf/L ;fwgsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL ePsf] cj:yfdf aLldt jf c¿
s'g} JolQmn] ;f]xL ;jf/L ;fwg c¿ aLds;+u klg aLdf u/fPsf] /x]5
eg] aLdsn] ;f] ;jf/L ;fwgsf] nflu Iflt÷xflg–gf]S;fgLsf] aLdf°sf]
cfwf/df ;dfg'kflts ¿kn] lbg'kg]{ Ifltk"lt{ eGbf a9L lbg] 5}g .
!)= o; aLdfn]vsf] tflnsfdf aLdf cjlw ;dfKt x'g] egL pNn]v ePsf]
ldltdf :yfgLo ;do cg';f/ /ftsf] afx| ah] o; aLdfn]vsf] cjlw
;dfKt x'g]5 .
!!= o; aLdfn]v cGtu{t hf]lvd axg ug{ z'¿ u/]sf] ldlt / ;do
aLdfn]vsf] tflnsfdf pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
!@= ;jf/L ;fwgsf] af/]df aLldtn] d"ne"t ljj/0f lb+bf em'¶f ljj/0f lbPdf
jf hf]lvd cg'dfg ug{sf] nflu cfjZos kg]{ jf:tljstf n'sfO{ em'¶f
ljj/0f pNn]v u/]df jf jf:tljstfsf] pNn]v ubf{ s'g} j:t'ut tYo
5"6 x'g uPdf jf aLldtaf6 o; aLdfn]vsf] s'g} klg zt{ kfngf
gePdf o; aLdfn]v cGtu{t aLdsn] bfjL e'QmfgL ug]{ 5}g .

60 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


!#= ;jf/L ;fwgsf] :jfldTj kl/jt{g ePdf To:tf] :jfldTj kl/jt{g ePsf]
ldltaf6 k}+tL; -#%_ lbg leq ;jf/L ;fwgsf] gof“ wgLn] ;DalGwt
hf]lvdsf] aLdf gu/]df of] aLdfn]v :jtM lgliqmo x'g]5 . ;jf/L
;fwgsf] :jfldTjdf kl/jt{g cfPsf] sf/0fn] aLdfn]v lgliqmo eP
tfklg df]6/;fOsn rfns, k5f8L ;jf/ Ps JolQm (Pillion Rider)
tyf t]>f] kIf k|ltsf] bfloTjsf] nflu af“sL aLdf cjlwe/ aLdf ;'/Iff
sfod} /x]sf] dflgg] 5 / ;f]xL adf]lhd aLdsn] bfjL e'QmfgL ug]{5 .
!$= aLldtn] ;jf/L ;fwg laqmL u/]sf] ldltn] k+}tL; -#%_ lbg leq
aLdsnfO{ To;sf] lnlvt ;"rgf lbPdf aLdsn] b]xfo adf]lhd x'g]
u/L ;jf/L ;fwgsf] gof“ wgLsf] gfddf of] aLdfn]v gfd;f/L ul/lbg
;Sg]5 .
-s_ aLdfn]v gfd;f/Lsf] nflu ;jf/L ;fwgsf] gof“ wgLn] oyflzw|
aLdf k|:tfj kmf/fd eg'{ kg]{5 / aLdsn] ;Dk'li6 hf/L u/L
aLdfn]v gfd;f/L ul/lbg ;Sg]5 .
-v_ aLldtn]] bfjL gu/] jfkt kfpg] 5"6 kfPsf]df ;f] 5"6 ;jf/L
;fwgsf] gof“ wgLn] kfpg] 5}g .
-u_ v08 -s_ / -v_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k|rlnt
sfg"g adf]lhd pQ/flwsf/Ldf :jfldTj :jtM x:tfGt/0f
eO{ cfPsf] cj:yfdf of] aLdfn]v :jtM x:tfGt/0f ePsf]
dflgg]5 .
!%= aLdssf] tkm{af6 /l;b hf/L geP;Dd aLdfz'Ns e'Qmfg ePsf]] dflgg]
5}g .
!^= aLldt jf lghsf] tkm{af6 clwsf/ k|fKt JolQmn] cfjZos /Lt
gk'¥ofPdf jf of] aLdfn]v cGtu{tsf] s'g} clwsf/ k|of]u ug{df afwf
k'¥ofPdf of] aLdfn]v cGtu{tsf] ;a} nfeaf6 aLldt jl~rt x'g]5 .
!&= s'g} bfjL hfn;fhLk"0f{ ePdf jf bfjLsf] l;nl;nfdf em'¶f aofg lbO{
aLldtn] jf lghsf] tkm{af6 sfd ug]{ clwsf/ k|fKt s'g} JolQmn]
of] aLdfn]v cGtu{t s'g} cg'lrt nfe p7fpg vf]h]df jf hfgL
hfgL aLldt–aLldt jf cGo s'g} JolQmsf] ldn]dtf]df s'g} Iflt÷xflg–
gf]S;fgLsf] 36gf 36fPdf aLldt of] aLdfn]v cGtu{tsf] ;a} nfeaf6
jl~rt x'g]5 .
!*= of] aLdfn]v cGtu{t Iflt÷xflg–gf]S;fgLsf] bfjL aLdsaf6 c:jLsf/

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 61


ePsf] tLg dlxgf leq s'g} gfln; ph"/ gu/]df jf aLdf P]g, @)$(
adf]lhd aLdf ;ldltn] aLdssf] kIfdf lg0f{o lbPsf] ldltn] k|rlnt
sfg"gsf] Dofb leq k"g/fj]bg cbfntdf gfln;÷ph'/ gu/]df aLldt
of] aLdfn]v cGtu{tsf] ;a} nfeaf6 jl~rt x'g]5 .
!(= aLldtn] o; aLdfn]v cGtu{t Ifltk"lt{sf] e'QmfgL k|fKt ubf{ ;f]
Iflt÷xflg–gf]S;fgLsf] cGo s'g} kIfaf6 Ifltk"lt{ k|fKt ug{ ;Sg]
/x]5 eg] To:tf] Ifltk"lt{ k|fKt ug]{ clwsf/ aLdsnfO{ ;'lDkg' kg]{5 .
aLdsaf6 Ifltk"lt{ kfpg' cufj} jf kl5 h'g;'s} avt klg aLdsn]
dgfl;j / cfjZos b]v]sf] sfd sf/afxL aLdssf] vr{df aLldtn]
ug'{ kg]{5 jf ;f] ug{ aLdsnfO{ cg'dlt lbg' kg{]5 .
@)= bfjL e'QmfgL k|s[ofdf /x]sf] jf d'NtjL /x]sf] cj:yfdf afx]s
Iflt÷xflg–gf]S;fgL ePsf] ldltn] tLg dlxgf kl5 aLds s'g} klg
Iflt÷xflg–gf]S;fgLsf] nflu pQ/bfoL x'g] 5}g .
@!= of] aLdfn]vsf zt{x¿ adf]lhd aLdsnfO{ lbOg] k|To]s ;"rgf tyf
cGo n]vfk9L lnlvt jf d'lb|t x'g' kg]{5 .
@@= of] aLdfn]v cGtu{t k/]sf] bfjL Plsg ug{ cfjZos k|df0f h'6fpg]
bfloTj aLldtsf] x'g]5 .
@#= o; aLdfn]v cGtu{t aLdf bfjL ;DaGwL s'g} ljjfb pTkGg ePdf
aLdf P]g, @)$( adf]lhd x'g]5 .

62 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


df]6/;fOsn aLdfn]vsf] tflnsf -;]8\o'n_
aLldtsf]M aLdfn]v g+=M
gfd y/M aLdfn]vsf] lsl;dM
7]ufgfM k|:tfjssf] gfdM
aLdf k|:tfj ePsf] ldltM
k]zfM aLdfn]v Hff/L ePsf] :yfgM
ldltM
/Iffj/0f ul/Psf hf]lvdx¿M
hf]lvd axg ug{ z"¿ x'g] ldltM
;doM
aLdf clestf{sf] gfd / Ohfht kq gDa/M
aLdf cjlwM …………… b]lv …………… ;Dd
nfu" x'g] ef}uf]lns If]qM g]kfn, ef/t, e"6fg, aLdfz'Ns
a+unfb]z / rLgsf] :jzfl;t If]q ltAat Dff]6/;fOsnsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL la¿4 tyf b'3{6gf aLdfsf]– ¿= ======………==
t]>f] kIf k|ltsf] bfloTj aLdfsf] – ¿= ======………==
/l;b g+=M df]6/;fOsn rfns tyf k5f8L ;jf/ Ps JolQm aLdfsf]– ¿= ======………==
/l;bsf] ldltM ;doM hf]lvd ;d"x aLdfsf]– ¿= ======………==
hDdf ¿= ======………==
l6s6– ¿= ======………==
==…== ∞ d"No clej[l4 s/– ¿= ======………==
s"n aLdfz'Ns– ¿= ======………==
aLdfn]vn] /Iffj/0f u/]sf] ;jf/L ;fwgsf]
OlGhg g+=M ag]sf] jif{M
Rofl;; g+=M 3g Ifdtf -So"ljs Sofkfl;6L_M
btf{ g+=M btf{ ldltM
agfpg] sDkgLM ;/;fdfg afx]s ;jf/L ;fwgsf] 3f]lift d"NoM
agf}6M ;/;fdfgsf] 3f]lift d"NoM
df]8]nM hDdf 3f]lift d"NoM
k|of]usf] ;LdfM
o; aLdfn]v cGtu{t /Iffj/0f ul/Psf] ;jf/L ;fwg ef8f, Ogfd, ;+u7gfTds bf}8, k|ltof]lutf, l6sfp
k/LIf0f, ult k/LIf0f jf 9'jfgL sfo{;+u ;DalGwt s'g} k|of]hgdf k|of]u ug{ kfOg] 5}g .
rfnsM
lgDgdWo] s'g}M -s_ aLldt :jo+ jf -v_ aLldtsf] ;fwf/0f hfgsf/L / jf ;xdltn] ;jf/L ;fwg rnfpg]
JolQm .
rfns;+u pQm df]6/;fOsn rnfpg] cg'dltkq ePsf] / To:tf] cg'dltkq /fVg jf k|fKt ug{ cof]Uo
g7xl/Psf] x'g'kg]{5 .
aLdfz'Nssf] lx;faM -;+nUg tflnsf adf]lhd_
clgjfo{ clwsM :j]lR5s clwsM
;+nUg ;Dk'li6 gDa/x¿M
o; tflnsfdf pNn]v ePsf] k|of]usf] ;Ldf pNn3+g ePdf aLdsn] aLldtnfO{ Ifltk"lt{ lbg]5}g .
aLds tkm{af6 clwsf/ k|fKt clwsf/Lsf] –
b:tvt M
gfd y/ M
5fk M
bhf{ M
df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 63
cg';"rL– @
-bkmf @=& ;+u ;DalGwt_
lghL ;jf/L ;fwg aLdfn]v
-aLdssf] gfd / 7]ufgf pNn]v ug]{_

o; aLdfn]vn] /Iffj/0f ug]{ Iflt÷xflg–gf]S;fgL la¿4 aLdf ug{sf nflu


-aLdssf] gfd pNn]v ug]{_ -o; kl5 aLds elgPsf]_ n] k|:tfj k|fKt u/]sf]
/ aLdsn] o; aLdfn]vsf] clwgdf /xg] u/L hf]lvd axg ug{ d~h'/ u/L
o; aLdfn]vsf] tflnsfdf pNn]lvt aLdfz'Ns k|fKt u/]sf]n] aLdsn] of]
aLdfn]v hf/L u/]sf] 5 .
o; aLdfn]vsf] nflu k|fKt k|:tfj kmf/fdnfO{ o; aLdfn]vsf] cfwf/ dflgg]
5 . aLdfn]vsf] tflnsfdf qmd ;+Vof pNn]v ePsf ;+nUg ;Dk'li6x¿ o;
s/f/sf] cleGg c+u dflgg] 5g\ .
kl/R5]b –!
aLdfn]vn] /Iffj/0f u/]sf] lghL ;jf/L ;fwgsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL
!= aLdsn] aLldtnfO{ b]xfosf] s'g} sf/0faf6 o; aLdfn]vsf] tflnsfdf
pNn]lvt lghL ;jf/L ;fwg -o; kl5 ;jf/L ;fwg elgPsf]_ jf ;f]df
hl8t kf6{k"hf{ jf b'j}sf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL eP jfkt Ifltk"lt{ k|bfg
ug]{5M–
-s_ cfunfuL, r6\of·, ;jf/L ;fwg jf ;f]df hl8t kf6{k"hf{sf]
laikmf]6g jf :jhng,
-v_ e"sDk,
-u_ af9L÷8'afg,
-3_ klx/f]÷e":vng,
-ª_ cf“wLa]x/L, cl;gf, lxp“ jf t'iff/f],
-r_ cfsl:ds÷b'3{6gfhGo jf≈o sf/0fx¿,
-5_ ;jf/L ;fwgsf] k|of]uaf6 ePsf] x|f;sf] kl/0ffd :j¿k jf
oflGqs jf ljB'tLo cj/f]w÷c;kmntf÷6'6km'6sf] sf/0fn]
;jf/L ;fwg b'3{6gf eO{ ePsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL,
-h_ rf]/L, ;]+wdf/L jf gsjhgL,
-em_ ;8s, /]n, cfGtl/s hndfu{, ln6 jf Plne]6/df cf];f/–k;f/
ubf{ .

64 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


@= k|s/0f ! adf]lhdsf] s'g} sf/0faf6 ePsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgLn]
ubf{ ;jf/L ;fwgsf] b]xfosf] j:t'af6 ag]sf] kf6{k"hf{x¿ km]g'{ k/]sf]
cj:yfdf b]xfo adf]lhd x|f;s§L x'g]5M–
-s_ ;Dk"0f{ lsl;dsf /a/, alQx¿, Aof6«Lx¿, 6fo/ tyf 6\o"adf %)∞
-v_ kmfOj/ Unf;af6 ag]sf kf6{k"hf{x¿df #)∞
-u_ sf“r -Unf;_ af6 ag]sf ;fdfgx¿ / Po/ Aofu -;]G;/ ;lxt_ )∞
#= k|s/0f ! df pNn]v ePsf] s'g} sf/0faf6 ePsf] Iflt÷xflg gf]S;fgLn]
ubf{ ;jf/L ;fwgsf] k|s/0f @ df pNn]v eP eGbf afx]ssf]] kf6{k"hf{x¿
km]g'{ k/]sf] cj:yfdf b]xfo adf]lhd x|f;s§L x'g]5M–

g]kfndf btf{ ePsf] ldltb]lv u0fgf ubf{ x|f;s§Lsf] b/


;jf/L ;fwgsf]] pd]/
^ dlxgf eGbf sd ) k|ltzt
^ dlxgfb]lv ! jif{eGbf sd % k|ltzt
! jif{b]lv @ jif{eGbf sd !) k|ltzt
@ jif{b]lv # jif{eGbf sd !% k|ltzt
# jif{b]lv $ jif{eGbf sd @% k|ltzt
$ jif{b]lv % jif{eGbf sd #% k|ltzt
% jif{b]lv !) jif{eGbf sd $) k|ltzt
!) jif{ jf ;f]eGbf a9L %) k|ltzt
$= k|s/0f ! adf]lhdsf] sf/0faf6 cf+lzs Iflt÷xflg–gf]S;fgL ePsf]
;jf/L ;fwgsf] Ifltk"lt{ k|bfg ubf{ k|s/0f @ jf # df pNn]v eP
adf]lhdsf] x|f;s§L tyf o; aLdfn]vsf] tflnsfdf pNn]v ePsf]
clgjfo{ clws tyf :j]lR5s clwssf] of]ukmn s§L u/L af“sL /sd
aLdsn] e'QmfgL lbg]5 .
%= k|s/0f !, @ / # df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfosf] s'g}
klg cj:yfdf aLdsn] e'QmfgL ug]{ 5}gM
-s_ ;jf/L ;fwgsf]] k|of]uaf6 ePsf] x|f; (Depreciation), oflGqs
jf ljB'tLo cj/f]w÷c;kmntf÷6'6km'6,
-v_ ;jf/L ;fwg b'3{6gf gePsf] cj:yfdf ePsf] 6fo/÷6\o"asf]
Iflt,

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 65


-u_ rfnsn] dfbskbfy{ jf nfu"kbfy{ ;]jg u/]sf] sf/0fn] ePsf]
Iflt÷xflg–gf]S;fgL,
-3_ ;jf/L ;fwgk|lt aLldtsf] xs lxt kl/jt{g jf ;dfKt ePsf]
k}+tL; -#%_ lbg kl5 ePsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL .
^= k|s/0f ! df pNn]lvt s'g} sf/0faf6 ;jf/L ;fwg grNg] ePdf ;jf/L
;fwgsf]] ;'/Iffsf] nflu jf glhssf] dd{t ug]{ :yfg;Dd k'¥ofpg
nfUg]] cfjZos / jf:tljs vr{ aLdsn] Joxf]g]{ 5 . o; k|s/0f
cGtu{t aLdssf] clwstd bfloTj b]xfosf] tflnsf adf]lhd x'g]5M
ljj/0f b'3{6gf ePsf] :yfgaf6 k'¥ofpg'
kg]{ :yfg;Ddsf] b"/L
b"/L ;o -!))_ ls=dL= ;o -!))_ ls=dL=
;Dd eGbf a9L
clwstd bfloTj bz -!),)))_ xhf/ kf“r -!%,)))_ xhf/
¿k}of“ ¿k}of“
&= o; aLdfn]v cGtu{t aLdssf] bfloTj x'g ;Sg] Ifltsf] ;DaGwdf
b]xfosf zt{x¿ k"/f u/L aLldtn] ;jf/L ;fwg cfjZos dd{t u/fpg
;Sg]5M
-s_ o:tf] dd{t sfo{sf] cg'dflgt vr{ kf“r xhf/ ¿k}of“eGbf a9L
gePdf,
-v_ dd{t vr{sf] lj:t[t ljj/0f tTsfn} aLdsnfO{ pknAw u/fPdf
/
-u_ aLldtn] aLdsnfO{ o:tf] dd{t ug{ cfjZos ePsf] tyf ;f]
jfkt nfu]sf] vr{ dgfl;a xf] eGg] s'/f Plsg ug{ cfjZos
k|df0f ;lxt ;xof]u u/]df .
*= ;jf/L ;fwgsf]] aLdf° lgwf{/0f b]xfo adf]lhd x'g]5M
-s_ k|To]s aLdf cjlwsf] z'¿df aLldtn] 3f]if0ff u/]sf] d"NonfO{ ;f]
aLdf cjlwsf] nflu ;jf/L ;fwgsf]] aLdf° dflgg] 5 .
-v_ ;jf/L ;fwgsf]] ljt/s jf pTkfbsn] d"No;"rL pknAw
u/fO/x]sf]] ;jf/L ;fwgsf]] v08 -s_ adf]lhdsf] 3f]lift
d"No lgwf{/0f ubf{ aLldtn] k|To]s aLdf cjlwsf] z'¿df o;
aLdfn]v cGtu{t aLdf x'g] a|f08 / df]8nsf] ;jf/L ;fwgsf]] tyf

66 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


;f]df hl8t kf6{kh" f{sf] ljt/s jf pTkfbsn] pknAw u/fPsf]
d"No;"rLaf6 b]xfo adf]lhd x|f;s§L u/L 3f]lift d"No sfod ug'{
kg]5
{  .
g]kfndf btf{ ePsf] ldltb]lv u0fgf ubf{ ;jf/L x|f;s§Lsf] b/
;fwgsf]] pd]/
^ dlxgf eGbf sd ) k|ltzt
^ dlxgfb]lv ! jif{eGbf sd % k|ltzt
! jif{b]lv @ jif{eGbf sd !) k|ltzt
@ jif{b]lv # jif{eGbf sd !% k|ltzt
# jif{b]lv $ jif{eGbf sd @% k|ltzt
$ jif{b]lv % jif{eGbf sd #% k|ltzt
% jif{b]lv !) jif{eGbf sd $) k|ltzt
!) jif{ jf ;f]eGbf a9L %) k|ltzt
-u_ ;jf/L ;fwgsf]] ljt/s jf pTkfbsn] d"No;"rL pknAw u/fpg
5f]8]sf] ;jf/L ;fwgsf]] v08 -s_ adf]lhdsf] 3f]lift d"No
lgwf{/0f ubf{ k|To]s aLdf cjlwsf] z'¿df aLldt / aLdssf]
cfk;L ;xdltaf6 to ug'{ kg]{5 .
-3_ Pp6f aLdf cjlwsf] nflu pQm cjlwsf] z'¿df v08 -v_ jf -u_
adf]lhd lgwf{/0f ePsf] 3f]lift d"NonfO{ g} ;jf/L ;fwgsf]] ahf/
d"No dflgg] 5 / ;f] cjlw leqsf] k"0f{ Iflt jf nlIft k"0f{ Iflt
(Constructive Total Loss) bfjLdf yk x|f;s§L ul/g] 5}g .
-ª_ k|s/0f ! adf]lhdsf] sf/0faf6 Iflt÷xflg–gf]S;fgL ePsf] ;jf/L
;fwgsf]] dd{t ug{ nfUg] vr{ 3f]lift d"Nosf] krxQ/ k|ltzt
eGbf a9L x'g] ePdf nlIft k"0f{ Iflt ePsf] dflgg] 5 .
(= k|s/0f ! adf]lhdsf] sf/0faf6 k"0f{ Iflt jf nlIft k"0f{ Iflt ePsf]
;jf/L ;fwgsf] Ifltk"lt{ aLdsn] e'QmfgL lbg]5 . o:tf] e'QmfgL k|bfg
ubf{ clgjfo{ clws jf :j]lR5s clws s§L ul/g] 5}g . ;e{]o/sf]
l;kmfl/;df aLds / aLldtsf] lnlvt ;xdtLaf6 /2L (Salvage) sf]
d"No sfod ul/g]5 .

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 67


kl/R5]b –@
t]>f] kIf k|ltsf] bfloTj
!= aLdsn] aLdfn]vdf pNn]lvt clwstd bfloTjsf] ;Ldfsf] cwLgdf /xL
;jf/L ;fwg jf ;f]sf] k|of]uaf6 ePsf] b'3{6gfsf] sf/0faf6 aLldtnfO{
b]xfosf] cj:yfdf kg{ ;Sg] bfloTj jfktsf vr{x¿ ;d]tsf]] e'QmfgL
ug]{5 M
-s_ t]>f] kIfsf] d[To' ePsf], c+ue+u ePsf], zf/Ll/s rf]6k6s
nfUg uPsf] cj:yfdf,
-v_ aLldtsf] ;jf/L ;fwgdf 9'jfgL/t\ jf aLldtsf] :jfldTjdf /x]sf]
jf aLldtnfO{ ljZjf;;fy /fVg lbPsf] jf aLldtsf] lhDdfdf
jf aLldtsf] lgoGq0fdf /x]sf] ;DklQsf] Iflt afx]s cGo t]>f]
kIfsf] ;DklQsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL ePsf] cj:yfdf .
@= aLdsn] lnlvt :jLs[lt k|bfg u/]sf] ;Dk"0f{ vr{x¿sf] e'QmfgL
lbg]5 .
#= o; kl/R5]b cGtu{t aLldtnfO{ k|bfg ul/g] bfloTjsf] ;Ldf tyf
zt{x¿ cg'¿k aLdsn] b]xfosf] cj:yfdf aLldtsf] ;fwf/0f hfgsf/L
jf ;xdtLn] ;jf/L ;fwgsf]] rnfO/x]sf] rfnssf] bfloTjsf] klg
Ifltk"lt{ k|bfg ug]{5 M
-s_ rfns s'g} cGo aLdfn]v cGtu{t Ifltk"lt{sf] nflu xsbf/
gePdf,
-v_ rfnsn] aLldtn] h:t} o; aLdfn]v cGtu{t nfu" x'g ;Sg];Ddsf]
zAbsf] dd{, ckjfb / zt{x¿ cg'¿k sfd u/]df .
$= aLdsn] rfx]df o; kl/R5]b cGtu{t bfjL kg{ ;Sg] s'g} d[To' jf
c+ue+u jf zf/Ll/s rf]6k6s jf s'g} ;DklQsf] Ifltsf] ;DaGwdf
cg';Gwfg jf ;f]wk'5sf] nflu k|ltlglwTjsf] Joj:yf ug{ ;Sg]5 ;fy}
o; kl/R5]b cGtu{t bfjL kg{ ;Sg] vfnsf] s'g} sfo{ jf sf/afxLaf6
;[lht jf ;DalGwt s'g} 36gfsf] ;DaGwdf cbfntdf k|lt/Iffsf] nflu
sf/afxL ug{ ;Sg]5 .
%= o; kl/R5]b cGtu{t bfjL kg{ ;Sg] s'g} t]>f] kIfsf] d[To' ePsf]
c+ue+u ePsf] zf/Ll/s rf]6k6s nfu]sf] ;DaGwdf o; aLdfn]vdf
tf]lsPsf] bfloTjsf] ;Ldf tyf zt{ cg'¿k aLldtn] Joxf]g'{ kg]{ o:tf]
bfloTjsf] e'QmfgL lgh jf lghsf] d[To' ePsf] cj:yfdf d[tssf]]
glhssf] xsjfnfnfO{ aLdsn] k|bfg ug]{5 . To:tf] xsjfnfn] aLldt
;/x o; aLdfn]vsf zt{x¿ kfngf ug'{ kg]{5 .

68 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


^= o; aLdfn]vsf] s'g} k|fjwfg jf aGb]hn] ;jf/L tyf oftfoft ;DaGwL
k|rlnt sfg"g cGtu{t Joj:yf ul/Psf] Ifltk"lt{ /sd k|fKt ug]{ s'g}
JolQmsf] clwsf/df k|lts"n c;/ kfg]{ 5}g .
&= ;jf/L ;fwg b'3{6gfaf6 b]xfo adf]lhd ePsf] cj:yfdf b]xfo
adf]lhdsf] Ifltk"lt{ /sd aLdsn] e'QmfgL lbg]5 .
-s_ rf]6k6s jf c+ue+u ePdfM t]>f] kIfnfO{ rf]6k6s nfu]df,
c+ue+u ePdf jf cf}ifwf]krf/ vr{ ePdf lrlsT;ssf] k|ltj]bgsf]
cfwf/df clwsf/ k|fKt lgsfo jf clwsf/Ln] k|dfl0ft u/]sf]
b]xfosf] cj:yfdf aLdsn] k|lt JolQm b]xfo adf]lhd Ifltk"lt{
k|bfg ug]{5M

Ifltsf] ljj/0f Ifltk"lt{sf] /sd -¿=_


k"0f{ :yfoL czQmtf ePdf kf“r nfv
lgsf] gx'g] u/L b'j} cf“vfsf] b[li6 Iflt ePdf kf“r nfv
b'j} xftsf] gf8L jf b'j} v'§fsf] uf]nL uf“7f]sf] kf“r nfv
hf]gL{ jf ;f]eGbf dfly b]lv zf/Ll/s ¿kn]
sfd gnfUg] ePdf
Pp6f xftsf] gf8L jf Pp6f v'§fsf] uf]nL kf“r nfv
uf“7f]sf] hf]gL{ jf ;f]eGbf dfly b]lv / Pp6f
cfFvfsf] b[li6 k"0f{¿kn] Iflt ePdf
Pp6f cf“vfsf] b[li6 k"0f{¿kn] Iflt ePdf b'O{ nfv krf; xhf/
Pp6f xftsf] gf8L jf Pp6f v'§fsf] uf]nL b'O{ nfv krf; xhf/
uf“7f]sf] hf]gL{ jf ;f]eGbf dflyb]lv zf/Ll/s
¿kn] sfd gnfUg] u/L Iflt ePdf
cGo s'g} c+ue+u ePdf -zf/Ll/s Ifltsf] zf/Ll/s Ifltsf]
;DalGwt ljz]if1n] lgwf{/0f u/]sf] dfqfsf] ;dfg'kflts x'g] u/L
cfwf/df_ kf“r nfvsf] k|ltzt
;jf/L ;fwg b'3{6gfsf] k|ToIf tyf Ps dfq tLg nfvsf] xbdf
kl/0ffd :j¿k ePsf] cf}ifwf]krf/ vr{ ga9\g] u/L cfjZos
tyf jf:tljs vr{

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 69


dfly pNn]lvt Ifltx¿dWo] Ps eGbf a9L Iflt ePdf aLdssf]
bfloTj kf“r nfv ¿k}of“df ga9\g] u/L k|To]s Ifltsf] nflu
lgwf{l/t /sdsf] of]ukmn a/fa/ x'g]5 .
-v_ s'¿jf vr{M ;jf/L ;fwg b'3{6gfaf6 t]>f] kIf 3fOt] eO{
pkrf/sf] nflu c:ktfndf egf{ ePsf] k|dfl0ft ePdf To:tf]
cjlwsf] nflu k|lt lbg kf“r ;o ¿k}of“sf] b/n] a9Ldf k+}tfnL;
-$%_ lbg;Ddsf] s'¿jf vr{ cf}ifwf]krf/ vr{sf] ;Ldf leq /xL
aLdsn] e'QmfgL lbg]5 .
-u_ PDa'n]G; vr{M b'3{6gf:ynaf6 jf k|f/lDes lrlsT;f c:ktfnaf6
csf]{ c:ktfndf n}hfg' kg]{ ePdf ¿= !),))).– -bz xhf/
¿k}of“_ jf jf:tljs vr{ h'g sd x'G5 ;DalGwt PDa'n]G;sf]
aLnsf] e'QmfgL lbOg]5 / o:tf] vr{ cf}ifwf]krf/sf] ;Ldf leq
/xg]5 .
-3_ s[of vr{M ;jf/L ;fwgsf] uNtL ePsf] jf gePsf] h'g;'s}
cj:yfdf ;jf/L ;fwgsf] k|ToIf ;+nUgtfdf /x]sf] b'36{ gfaf6
s'g} t]>f] kIfsf] d[To' ePdf s[of vr{ jfkt k|lt d[ts krf;
xhf/ ¿k}of“ -aLdssf] s'n k|lt d[ts bfloTj kf“r nfv ¿k}of“sf]
;Ldf leq /xL_ aLdsn] tTsfn e'QmfgL lbg]5 . o:tf] vr{ jfkt
e'QmfgLstf{÷oftfoft Joj;foLsf] tkm{af6 tTsfn ;DalGwt t]>f]
kIf bfjLstf{nfO{ e'QmfgL lbPsf] ca:yfdf e'QmfgL stf{÷oftfoft
Joj;foLn] ;f] e'QmfgL lbPsf] lg:;f÷/l;b k]z u/] kl5
aLdsn] d[To' bfjL e'QmfgL ubf{ ;f] s[of vr{ 36fO{ af“sL /sd
bfjLstf{nfO{ d[To' bfjL e'Qmfg ug{' kg{5
] / lqmof vr{sf] /sd ;f]
e'QmfgLstf{÷oftfoft Joj;foLnfO{ ;f]w egf{ lbg' kg{5 ]  .
-ª_ d[To' ePdfM ;jf/L ;fwg b'3{6gfdf t]>f] kIfsf] b'3{6gfaf6
d[To' ePsf] Aoxf]/f sfg"g adf]lhd clwsf/ k|fKt lgsfo jf
clwsf/Laf6 k|dfl0ft ePsf] cj:yfdf s[of vr{ ;d]t k|lt
d[ts hDdf kf“r nfv ¿k}of“sf] b/n] aLdsn] e'QmfgL lbg]5 .
o;sf] cltl/Qm ;jf/L ;fwg b'3{6gfaf6 3fOt] eO{ cf}ifwf]krf/
ubf{ ub}{ To:tf] JolQmsf]] d[To' ePdf k|lt d[ts tLg -#_ nfv
¿k}of“sf] xbdf ga9\g] u/L cfjZos tyf jf:tljs cf}ifwf]krf/
vr{ ;d]t aLdsn] e'QmfgL lbg]5 .

70 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


:kli6s/0fM
aLldtn] yk aLdfz'Ns e'QmfgL u/L rfns tyf ofqLsf] aLdf° yk
u/L aLdfn]v hf/L ug{ cg'/f]w u/] adf]lhd aLdsn] aLdf° a9fPsf]
cj:yfdf ;f]xL aLdfn]vdf pNn]v ePsf] aLdf°sf] cfwf/ adf]lhd
aLdsn] bfjL e'QmfgL lbg]5 .
*= ;jf/L ;fwg b'3{6gfaf6 b]xfo adf]lhd ePsf] cj:yfdf b]xfo
adf]lhdsf] Ifltk"lt{sf] clwstd ;Ldf k|lt b'3{6gf b]xfo adf]lhd

x'g]5M
qm=;+= ;jf/L ;fwgsf] t]>f] kIf dfgj t]>f] kIf ;DklQ
juL{s/0f Ifltsf] clwstd Ifltsf] clwstd
bfloTj ¿k}of“df bfloTj ¿k}of“df
! lghL ;jf/L ;fwg *) nfv *) nfv
(= ;jf/L ;fwg b'3{6gfaf6 t]>f] kIfsf] ;DklQsf] gf]S;fgL ePdf
aLdfn]vsf] zt{sf] clwgdf /xL aLdsn] Ifltk"lt{ /sd e'QmfgL lbg]5 .
o;/L e'QmfgL k|bfg ubf{ x|f;s§L ul/g] 5}g .
!)= o; kl/R5]b cGtu{t PseGbf a9L JolQm jf ;DklQx¿sf] Iflt
ePsf] s'g} b'3{6gfsf] Ifltk"lt{sf] ;DaGwdf k|s/0f * df tf]lsPsf]
bfloTjsf] ;Ldf / o; aLdfn]vsf] zt{ tyf ;Dk'li6sf] clwgdf /xL
aLldtn] tf]lslbPsf] k|fyldstf adf]lhd aLdsn] Ifltk"lt{ /sd e'Qmfg
ug]{5 .
!!= aLdfn]vdf pNn]lvt cGo ckjfb, zt{ / ;Ldfx¿ oyfjt /xg]
5g\ .

kl/R5]b– #
bfjL gu/]sf] cj:yfdf x'g] 5"6
!= o; aLdfn]v cGtu{t s'g} aLdf bfjL gu/]sf] cj:yfdf aLdfn]v gaLs/0f
u/fp“bf aLdsn] gaLs/0f aLdfz'Ns -hf]lvd ;d"x / JolQmut b'3{6gf
;DaGwL aLdf afx]s_ df b]xfo adf]lhdsf] 5"6 lbg]5M

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 71


aLdf bfjL gu/]sf] cjlw 5"6
gaLs/0f ug'{ eGbf cufl8sf] Ps jif{ aL; k|ltzt
gaLs/0f ug'{ eGbf cufl8sf nuftf/ b'O{ tL; k|ltzt
jif{x¿
gaLs/0f ug'{ eGbf cufl8sf nuftf/ tLg rfnL; k|ltzt
jif{x¿
gaLs/0f ug'{ eGbf cufl8sf nuftf/ rf/ k}+tfnL; k|ltzt
jif{x¿
gaLs/0f ug'{ eGbf cufl8sf nuftf/ kf“r krf; k|ltzt
jf ;f]eGbf a9L jif{x¿
@= bfjL gu/]df 5"6 cg';"rL–@) df pNn]v ePsf] dfg -:s]n_ adf]lhd
x'g]5 .
#= bfjL k/]sf] cj:yfdf 5"6 Psd'i6 ¿kdf k|efjsf/L x'g] 5}g . bfjL
k/]sf] jif{nfO{ u0fgf gu/L olb k'/fgf] bfjL gk/]sf] jif{sf] aLdfn]v
gaLs/0f ubf{ kfPsf] bfjL gu/] jfktsf] 5"6 bfjL gePsf] cjlwnfO{
sfod /fvL bfjL /lxt 5"6 lbg] k|of]hgsf] nflu oyfjt sfod /fVg'
kg]{5 . bfjL ePsf] jif{{nfO{ 5f8L bfjL gePsf] cjlw kl5sf] gaLs/0f
cjlwaf6 To:tf] 5"6 k'gM z'¿ x'g]5 .
t/ k"0f{ Iflt (Total Loss) jf /rgfTds k"0f{ Iflt (Constructive Total
Loss) eO{ bfjL e'QmfgL ePsf] cj:yfdf pNn]lvt 5"6 aLldtn] kfpg]
5}g .
$= o:tf] 5"6 aLdfn]vsf] cfwf/df geO{ d"n aLldtsf] bfjL geP jfktsf]
kfpg] 5"6sf] cfwf/df x'g]5 . aLdfn]vdf /x]sf] Pp6f aLldtsf]
aLdfof]Uo lxt csf]{ aLldtdf x:tfGt/0f ePdf gof“ aLldtsf]
aLdfof]Uolxt z'¿ ePsf] cjlwaf6 To:tf] 5"6 k|f/De x'g]5 .
%= ;fljssf] aLldtsf] ;jf/L ;fwgsf] :jfldTj kl/jt{g ePsf] ldltn]
tLg ;o k}+;¶L -#^%_ lbg leqdf Ps} juL{s/0fsf] ;jf/L ;fwg vl/b
u/L aLdf ug{ cfPdf b'3{6gf gePsf] 3f]if0ff u/]df k'/fgf] aLdfn]vdf
-:jb]zL jf ljb]zL aLdsaf6 hf/L ePsf]_ k|bfg u/];Ddsf] t/ o;
lgb{]lzsfdf tf]lsPsf] clwstd ;Ldf leq bfjL gu/] jfktsf] 5"6 lbg'
kg]{5 .
72 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#
^= aLdfof]Uolxt x:tfGt/0f ul/Psf] ldltaf6 tLg ;o k}+;¶L -#^%_ lbg
eGbf sd cjlw leq gof“ aLldtn] aLdfn]v gaLs/0f u/]df pkbkmf
-#_ adf]lhdsf] 5"6 lbg' kg]{5 .
&= aLldtn] cfgf] ;jf/L ;fwgsf] aLdf s'g} Ps aLdsaf6 csf]{ aLdsnfO{
x:tfGt/0f u/]df k'/fgf] aLdsaf6 kfO cfPsf] 5"6sf] b/ cg'¿k gof“
aLdsaf6 lghnfO{ 5"6 lbg' kg]{5 .
*= gof“ aLdfn]v jfkt aLldtn] k'/fgf] aLds -:jb]zL jf ljb]zL_ af6
bfjL geP jfkt kfpg] 5"6sf] nflu gaLs/0fsf] nflu lbOg] ;"rgf jf
k'/fgf] aLdsaf6 5"6sf] lglZrt k|ltzt v'n]sf] kq k]z ug'{ kg]{5 .
;a} aLdsx¿n] aLldtx¿nfO{ clgjfo{ ¿kdf bfjL geP jfkt kfpg]
5"6sf] k|ltzt ;d]t v'n]sf] gaLs/0f ;"rgf jf k|df0fkq pknAw
u/fpg' kg]{5 .
(= aLdf cjlw ;dfKt ePsf] ;jf/L ;fwgsf] aLdfn]v gaLs/0f ug'{ kg]{
ldltaf6 k}+tL; -#%_ lbg leq gaLs/0f u/]sf] cj:yfdf bfjL gu/]df
kfpg] 5"6 ;'lawf nfu" x'g]5 . gof“ aLdfn]vdf nfu" x'g] 5"6sf] b/
cl3Nnf] k"/f jif{sf] aLdfn]vn] cfh{g u/] cg';f/ x'g]5 .
!)= bfjL gu/] jfkt 5"6 kfpg ;Sg] aLldtn] lghsf] aLdfn]v 5f]6f]
cjlwsf] nflu gaLs/0f u/]df jf afx| dlxgfsf] nflu aLdfn]v
gaLs/0f u/fPkl5 aLrdf g} 5f]6f] cjlwdf ;f]] aLdfn]v /2 ug{
cg'/f]w u/]df aLldtnfO{ lbg'kg]{ bfjL gu/] jfktsf] 5"6sf] u0fgf
;dfg'kflts lx;fan] ug'{ kg]{5 .
!!= of] lgb]{lzsfdf cGoyf Joj:yf ePsf]df afx]s aLdf c6'6 ¿kdf eP
dfq 5"6 lbg' kg]{5 .
!@= ;jf/L ;fwgsf] :jfldTj ;+:yfaf6 sd{rf/Lsf] gfddf gfd;f/L ePsf]
cj:yfdf To:tf] sd{rf/Ln] ;d]t bfjL gu/] jfktsf] 5"6 kfpg] 5 .
t/, To:tf] ;jf/L ;fwg ;f]xL sd{rf/Ln] dfq k|of]u ug]{ u/L ;+:yf /
To:tf] sd{rf/L aLr ;D´f}tf ePsf] k|df0f ;lxt aLdf ul/Psf] x'g'
kg]{5 .
!#= aLldtsf] d[To' eO{ lghsf] sfg"gL xsjfnfsf] gfddf ;jf/L ;fwg
gfd;f/L ePsf] cj:yfdf To:tf] xsjfnfn] ;d]t bfjL geP jfktsf]
5"6 kfpg]5 .

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 73


!$= Pp6} aLdfn]v cGtu{t aLdfn]vsf] tflnsfdf ljleGg ;jf/L
;fwgx¿nfO{ /Iffj/0f ul/Psf] eP tfklg bfjL jfktsf] 5"6sf] nflu
k|To]s ;jf/L ;fwg 5'§f5'§} aLdf eP ;/x dflgg] 5 .
!%= bfjL gu/]df k|fKt x'g] 5"6 Aofks aLdfn]vdf dfq nfu" x'g]5 .

kl/R5]b – $
ckjfbx¿
-o; aLdfn]vsf] ;a} kl/R5]bx¿sf] nflu_
!= o; aLdfn]v cGtu{t b]xfosf] cj:yfdf aLdssf] bfloTj /xg] 5}gM
-s_ o; aLdfn]vsf] tflnsfdf pNn]lvt ef}uf]lns If]qeGbf aflx/
ePsf] jf 36]sf] s'g} b'3{6gf, xflg–gf]S;fgL, Iflt jf bfloTj,
-v_ cGo s'g} s/f/ cGtu{t >[hgf ePsf] bfjL,
-u_ ;jf/L ;fwg rf]/L ePsf] cj:yfdf afx]s aLdfn]vsf] tflnsfdf
tf]lsP adf]lhdsf] rfns eGbf km/s JolQmn] ;jf/L ;fwg
xf“s]sf] cj:yfdf ePsf] jf 36]sf] b'3{6gf, xflg–gf]S;fgL, Iflt
jf bfloTj,
-3_ cf0fljs ljls/0f jf cf0fljs OGwgsf] Hjng kl5 z]if /x]sf]
a]sDdf kbfy{af6 lg:sg] /]l8of]wld{tf -:jtM hf/L /xg] c0f'sf]
ljR5]bgsf] Hjng ;d]t_ sf] ;lqmotfsf] ;+;u{af6 k|ToIf jf
ck|ToIf ¿kn] x'g] s'g} xflg–gf]S;fgL,
-ª_ cf0fljs xft–xltof/af6 p7]sf] jf ;f];+u k|ToIf jf ck|ToIf
¿kdf ;+nUg /x]sf] sf/0faf6 ePsf] jf 36]sf] b'3{6gf,
Iflt÷xflg–gf]S;fgL jf >[lht bfloTj,
-r_ Hjfnfd'vL lj:kmf]6g, ljb]zL zq'tfk"0f{ sfo{, b'ZdgL jf n8fO{
h:tf] sfo{ -n8fO{sf] 3f]if0ff x'g' cufl8 jf k5fl8_, u[xo'4,
;}lgs lab|f]x, ;}lgs zf;g jf pNn]lvt 36gfx¿sf] k|ToIf
kl/0ffd;+u k|ToIf jf ck|ToIf, glhs jf 6f9fsf] sf/0faf6
ePsf] jf ;f+s]lts ¿kdf pTkGg ePsf] jf ;+nUg /x]sf] s'g}
b'3{6gf, Iflt÷xflg–gf]S;fgL jf bfloTj .
@= o; aLdfn]vn] /Iffj/0f u/]sf] ;jf/L ;fwg b'3{6gfsf] kl/0ffd :j¿k
>[hgf ePsf] Iflt (Consequential Loss) k|lt aLdssf] s'g} bfloTj
/xg] 5}g .
74 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#
#= tf]lsPsf] yk aLdfz'Ns aLldtn] e'QmfgL u/]sf] cfwf/df aLdsn]
o; aLdfn]vsf] lj:tf/sf] ¿kdf x"nb+uf, x8\tfn, å]ifk"0f{ sfo{ tyf
cft+ssf/L÷ljWj+zsf/L sfo{ ;DaGwL ;Dk'li6x¿ hf/L gu/];Dd
x"nb+uf, x8\tfn, å]ifk"0f{ sfo{ jf cft+ssf/L÷laWj+zsf/L sfo{af6
ePsf] jf 36]sf] b'3{6gf, Iflt÷xflg–gf]S;fgL jf bfloTj aLdsn]
Joxf]g]{ 5}g .

kl/R5]b – %
zt{x¿
!= o; aLdfn]vsf] s'g} efudf k|of]u x'g] ljz]if cy{ ;lxtsf] zAb jf
jfSof++zsf] cy{ hxf“ h'g cj:yfdf k|of]u x'G5 ToxL dfGo x'g]5 .
@= o; aLdfn]v cGtu{t bfjL of]Uo s'g} b'3{6gf jf Iflt÷xflg–gf]S;fgL
ePdf ;f]sf] ;"rgf lnlvt ¿kdf cljnDa aLdsnfO{ lbg' kg]{5 .
To:tf] b'3{6gf af/] aLldtn] aLdsnfO{ cfjZos kg]{ ;Dk"0f{ hfgsf/L
tyf ;xof]u pknAw u/fpg' kg]{5 . To:tf] b'3{6gf;+u ;DalGwt
kq, bfjL, Dofb, ;df≈jfg -l/6_ jf k|lqmof ;DaGwL hfgsf/L cflb
aLldtnfO{ k|fKt x'g] lalQs} aLdsnfO{ x:tfGt/0f ug'{ kg]{5 . o;
aLdfn]v cGtu{t bfjL ug{ ;lsg] s'g} d'2f dfldnf, cg';Gwfg jf
3fpm÷rf]]6k6s (Fatal Injury) sf] hf“ra'´ ;DaGwdf aLldtnfO{ s'g}
hfgsf/L ePdf t'¿Gt aLdsnfO{ lnlvt hfgsf/L lbg' kg]{5 . o;
aLdfn]v cGtu{t bfjL ug{ ;lsg] s'g} rf]/L jf cGo kmf}}hbf/L s;'/sf]]
;DaGwdf aLldtn] aLds tyf k|x/LnfO{ t'¿Gt ;"rgf ug'{ kg]{5 /
ck/fwL kQf nufpg ;xof]u ug'{ kg]{5 .
#= aLdssf] lnlvt cg'dlt glnO{ aLldt jf aLldtsf] tkm{af6 s'g} klg
JolQmn] o; aLdfn]v cGtu{tsf] bfjL ;DaGwdf s'g} k|:tfj /fVg,
k|lt1f ug{, e'QmfgL lng÷lbg jf 5"6 lbg ;Sg] 5}g . aLdsn] bfjLsf
;DaGwdf aLldtsf] tkm{af6 bfjL e'QmfgL ug{, ljjfb ;dfwfg ug{,
k|lt/Iff ug{, sf/jfxL rnfpg jf ax; k}/jL ug{ rfx]df aLds k"0f{
:jtGq /xg] 5 / aLldtn] o; ;DaGwL ;a} ;"rgf / ;xof]u aLdsn]
dfu] adf]lhd k|bfg ug'{ kg]{5 .

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 75


$= aLdssf] /f]hfO cg';f/ ;jf/L ;fwg jf ;f]df hl8t kf6{k"hf{ jf
o;sf] s'g} efu jf kf6{k"hf{sf] dd{t, abnL jf gof“ egf{ lbg jf
Iflt÷xflg–gf]S;fgL a/fa/sf] gub /sd e'Qmfg ug{ ;Sg]5 .
%= aLldtn] ;jf/L ;fwgnfO{ Iflt÷xflg–gf]S;fgL x'gaf6 ;'/lIft /fVg
/ 7Ls cj:yfdf sfod /fVg ;Dk"0f{ dgfl;a sbd ckgfpg' kg]{5 .
;jf/L ;fwg jf ;f]sf] s'g} kf6{k"hf{ jf rfns jf aLldtsf] s'g}
sfdbf/sf] ljifodf hf“r ug{] clwsf/ aLdsnfO{ ;b}j /xg] 5 .
aLldtn] b'3{6gf jf Iflt ePsf] cj:yfdf ;jf/L ;fwgnfO{ yk
Iflt÷xflg–gf]S;fgL x'gaf6 hf]ufpg cfjZos tyf plrt x]/rfx /
;'/Iffsf] pkfo ckgfpg' kg]{5 . b'3{6gf ePsf] ;jf/L ;fwg cfjZos
dd{t gu/L rnfPsf] kl/0ffd :j¿k ;jf/L ;fwgdf ePsf] yk Ifltsf]
nflu aLldt :jo+ lhDd]jf/ x'g]5 .
^= aLdsn] aLldtsf] clGtd 7]ufgfdf x'nfsaf6 /lhi6«L u/L k7fPsf] ;ft
-&_ lbgsf] ;"rgfåf/f of] aLdfn]v vf/]h ug{ ;Sg]5 / o; cj:yfdf
aLdsn] aLldtnfO{ of] aLdfn]v vf/]h ePsf] ldltn] af“sL cjlwsf]
;dfg'kflts aLdfz'Ns lkmtf{ ug]{5 .
&= aLldtsf] cg'/f]wdf s'g} klg ;dodf aLdfn]v /2 ug{ ;lsg]5 . o;
cj:yfdf aLdfn]v sfod /x]sf] cjlwsf] lgldQ b]xfo adf]lhdsf] 5f]6f]
cjlwsf] b/n] x'g cfpg] aLdfz'Ns /sd s§L u/L af“sL aLdfz'Ns
aLdsn] lkmtf{ ug]{5 .
cjlw jflif{s aLdfz'Nssf] k|ltzt
-s_ Ps xKtf;Dd bz k|ltzt
-v_ Ps dlxgf;Dd aL; k|ltzt
-u_ b'O{ dlxgf;Dd tL; k|ltzt
-3_ tLg dlxgf;Dd rfnL; k|ltzt
-ª_ rf/ dlxgf;Dd krf; k|ltzt
-r_ kf“r dlxgf;Dd ;f¶L k|ltzt
-5_ 5 dlxgf;Dd ;Q/L k|ltzt
-h_ ;ft dlxgf;Dd c:;L k|ltzt
-em_ cf7 dlxgf;Dd gAa] k|ltzt
-`_ cf7 dlxgfeGbf a9Lsf] nflu zt k|ltzt

76 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


t/ aLdfz'Ns lkmtf{ x'g] k|of]hgsf] nflu aLdfn]v jxfn /x]sf] cjlwe/
s'g} bfjL gePsf] x'g' kg]{5 .
*= o; aLdfn]vn] /Iffj/0f u/]sf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL÷bfloTjsf]
nflu aLldtn] cGo k|rlnt aLdfaf6 bfjL e'QmfgL kfpg] cj:yfdf
Iflt÷xflg–gf]S;fgL÷bfloTjsf] Ifltk"lt{ /sd jf cGo vr{ aLdf°sf]
cfwf/df ;dfg'kflts d"NoeGbf a9L e'Qmfg ug{ aLds afWo x'g]
5}g .
(= ;jf/L ;fwgsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL ePsf] cj:yfdf aLldt jf c¿
s'g} JolQmn] ;f]xL ;jf/L ;fwg c¿ aLds;+u klg aLdf u/fPsf] /x]5
eg] aLdsn] ;f] ;jf/L ;fwgsf] nflu Iflt÷xflg–gf]S;fgLsf] aLdf°sf]
cfwf/df ;dfg'kflts ¿kn] lbg'kg]{ Ifltk"lt{ eGbf a9L lbg] 5}g .
!)= o; aLdfn]vsf] tflnsfdf aLdf cjlw ;dfKt x'g] egL pNn]v ePsf]
ldltdf :yfgLo ;do cg';f/ /ftsf] afx| ah] o; aLdfn]vsf] cjlw
;dfKt x'g]5 .
!!= o; aLdfn]v cGtu{t hf]lvd axg ug{ z'¿ u/]sf] ldlt / ;do
aLdfn]vsf] tflnsfdf pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
!@= ;jf/L ;fwgsf] af/]df aLldtn] d"ne"t ljj/0f lb+bf em'¶f ljj/0f lbPdf
jf hf]lvd cg'dfg ug{sf] nflu cfjZos kg]{ jf:tljstf n'sfO{ em'¶f
ljj/0f pNn]v u/]df jf jf:tljstfsf] pNn]v ubf{ s'g} j:t'ut tYo
5"6 x'g uPdf jf aLldtaf6 o; aLdfn]vsf] s'g} klg zt{ kfngf
gePdf o; aLdfn]v cGtu{t aLdsn] bfjL e'QmfgL ug]{ 5}g .
!#= ;jf/L ;fwgsf] :jfldTj kl/jt{g ePdf To:tf] :jfldTj kl/jt{g ePsf]
ldltaf6 k}+tL; -#%_ lbg leq ;jf/L ;fwgsf] gof“ wgLn] ;DalGwt
hf]lvdsf] aLdf gu/]df of] aLdfn]v :jtM lgliqmo x'g]5 . ;jf/L
;fwgsf] :jfldTjdf kl/jt{g cfPsf] sf/0fn] aLdfn]v lgliqmo eP
tfklg ofqL, rfns tyf t]>f] kIf k|ltsf] bfloTjsf] nflu af“sL aLdf
cjlwe/ aLdf ;'/Iff sfod} /x]sf] dflgg] 5 / ;f]xL adf]lhd aLdsn]
bfjL e'QmfgL ug]{5 .
!$= aLldtn] ;jf/L ;fwg laqmL u/]sf] ldltn] k+}tL; -#%_ lbgleq
aLdsnfO{ To;sf] lnlvt ;"rgf lbPdf aLdsn] b]xfo adf]lhd x'g] u/L
;jf/L ;fwgsf] gof“ wgLsf] gfddf of] aLdfn]v gfd;f/L ul/lbg
;Sg]5 .

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 77


-s_ aLdfn]v gfd;f/Lsf] nflu ;jf/L ;fwgsf] gof“ wgLn] oyflz3|
aLdf k|:tfj kmf/fd eg'{ kg]{5 / aLdsn] ;Dk'li6 hf/L u/L
aLdfn]v gfd;f/L ul/lbg ;Sg]5 .
-v_ aLldtn]] bfjL gu/] jfkt kfpg] 5"6 kfPsf]df ;f] 5"6 ;jf/L
;fwgsf] gof“ wgLn] kfpg] 5}g .
-u_ v08 -s_ / -v_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k|rlnt
sfg"g adf]lhd pQ/flwsf/Ldf :jfldTj :jtM x:tfGt/0f
eO{ cfPsf] cj:yfdf of] aLdfn]v :jtM x:tfGt/0f ePsf]
dflgg]5 .
!%= aLdssf] tkm{af6 ;xL 5fk ePsf] /l;b hf/L geP;Dd aLdfz'Ns
e'Qmfg ePsf]] dflgg] 5}g .
!^= aLldt jf lghsf] tkm{af6 clwsf/ k|fKt JolQmn] cfjZos /Lt
gk'¥ofPdf jf of] aLdfn]v cGtu{tsf] s'g} clwsf/ k|of]u ug{df afwf
k'¥ofPdf of] aLdfn]v cGtu{tsf] ;a} nfeaf6 aLldt jl~rt x'g]5 .
!&= s'g} bfjL hfn;fhLk"0f{ ePdf jf bfjLsf] l;nl;nfdf em'¶f aofg lbO{
aLldtn] jf lghsf] tkm{af6 sfd ug]{ clwsf/ k|fKt s'g} JolQmn]
of] aLdfn]v cGtu{t s'g} cg'lrt nfe p7fpg vf]h]df jf hfgL
hfgL aLldt–aLldt jf cGo s'g} JolQmsf] ldn]dtf]df s'g} Iflt÷xflg–
gf]S;fgLsf] 36gf 36fPdf aLldt of] aLdfn]v cGtu{tsf] ;a} nfeaf6
jl~rt x'g]5 .
!*= of] aLdfn]v cGtu{t Iflt÷xflg–gf]S;fgLsf] bfjL aLdsaf6 c:jLsf/
ePsf] tLg dlxgf leq s'g} gfln; ph"/ gu/]df jf aLdf P]g, @)$(
adf]lhd aLdf ;ldltn] aLdssf] kIfdf lg0f{o lbPsf] ldltn] k|rlnt
sfg"gsf] Dofb leq k"g/fj]bg cbfntdf gfln;÷ph'/ gu/]df aLldt
of] aLdfn]v cGtu{tsf] ;a} nfeaf6 jl~rt x'g]5 .
!(= aLldtn] o; aLdfn]v cGtu{t Ifltk"lt{sf] e'QmfgL k|fKt ubf{ ;f]
Iflt÷xflg–gf]S;fgLsf] cGo s'g} kIfaf6 Ifltk"lt{ k|fKt ug{ ;Sg]
/x]5 eg] To:tf] Ifltk"lt{ k|fKt ug]{ clwsf/ aLdsnfO{ ;'lDkg' kg]{5 .
aLdsaf6 Ifltk"lt{ kfpg' cufj} jf kl5 h'g;'s} avt klg aLdsn]
dgfl;j / cfjZos b]v]sf] sfd sf/afxL aLdssf] vr{df aLldtn]
ug'{ kg]{5 jf ;f] ug{ aLdsnfO{ cg'dlt lbg' kg{]5 .

78 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


@)= bfjL e'QmfgL k|s[ofdf /x]sf] jf d'NtjL /x]sf] cj:yfdf afx]s
Iflt÷xflg–gf]S;fgL ePsf] ldltn] tLg dlxgf kl5 aLds s'g} klg
Iflt÷xflg–gf]S;fgLsf] nflu pQ/bfoL x'g] 5}g .
@!= of] aLdfn]vsf zt{x¿ adf]lhd aLdsnfO{ lbOg] k|To]s ;"rgf tyf
cGo n]vfk9L lnlvt jf d'lb|t x'g' kg]{5 .
@@= of] aLdfn]v cGtu{t k/]sf] bfjL Plsg ug{ cfjZos k|df0f h'6fpg]
bfloTj aLldtsf] x'g]5 .
@#= o; aLdfn]v cGtu{t aLdf bfjL ;DaGwL s'g} ljjfb pTkGg ePdf
aLdf P]g, @)$( adf]lhd x'g]5 .

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 79


lghL ;jf/L ;fwg aLdfn]vsf] tflnsf -;]8\o'n_
aLldtsf]M aLdfn]v g+=M
gfd y/M aLdfn]vsf] lsl;dM
7]ufgfM k|:tfjssf] gfdM
aLdf k|:tfj ePsf] ldltM
k]zfM aLdfn]v Hff/L ePsf] :yfgM
ldltM
/Iffj/0f ul/Psf hf]lvdx¿M
hf]lvd axg ug{ z"¿ x'g] ldltM
;doM
aLdf clestf{sf] gfd / Ohfht kq gDa/M
aLdf cjlwM …………… b]lv …………… ;Dd
nfu" x'g] ef}uf]lns If]qM g]kfn, ef/t, e"6fg, aLdfz'Ns
a+unfb]z / rLgsf] :jzfl;t If]q ltAat ;jf/L ;fwgsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL la¿4sf] aLdfsf]– ¿= ======………==
t]>f] kIf k|ltsf] bfloTj aLdfsf] – ¿= ======……==
/l;b g+=M rfnssf] b'3{6gf aLdfsf]– ¿= ======………==
/l;bsf] ldltM ;doM aLldt tyf ofqLsf] b'3{6gf aLdfsf]– ¿= ======………==
hf]lvd ;d"x aLdfsf]– ¿= ======………==
hDdf ¿= ======………==
l6s6– ¿= ======…===…==
==…== ∞ d"No clej[l4 s/– ¿= ========……==
s'n aLdfz'Ns– ¿= =======……==
aLdfn]vn] /Iffj/0f u/]sf] ;jf/L ;fwgsf]
OlGhg g+=M ag]sf] jif{M
Rofl;; g+=M 3g Ifdtf -So"ljs Sofkfl;6L_M
btf{ g+=M btf{ ldltM
agfpg] sDkgLM ;/;fdfg afx]s ;jf/L ;fwgsf] 3f]lift d"NoM
agf}6M ;/;fdfgsf] 3f]lift d"NoM
df]8]nM hDdf 3f]lift d"NoM
k|of]usf] ;LdfM
o; aLdfn]v cGtu{t /Iffj/0f ul/Psf] ;jf/L ;fwg ef8f, Ogfd, ;+u7gfTds bf}8, k|ltof]lutf, l6sfp
k/LIf0f, ult k/LIf0f jf 9'jfgL sfo{;+u ;DalGwt s'g} k|of]hgdf k|of]u ug{ kfOg] 5}g .
rfnsM
lgDgdWo] s'g}M -s_ aLldt :jo+ jf -v_ aLldtsf] cfb]z jf cg'dltn] ;jf/L ;fwg rnfpg] JolQm .
rfns;+u pQm ;jf/L ;fwg rnfpg] cg'dltkq ePsf] / To:tf] cg'dltkq /fVg jf k|fKt ug{ cof]Uo
g7xl/Psf] x'g'kg]{5 .
aLdfz'Nssf] lx;faM -;+nUg tflnsf adf]lhd_
clgjfo{ clwsM :j]lR5s clwsM
;+nUg ;Dk'li6 gDa/x¿M
o; tflnsfdf pNn]v ePsf] k|of]usf] ;Ldf pNn3+g ePdf aLdsn] aLldtnfO{ Ifltk"lt{ lbg] 5}g .
aLds tkm{af6 clwsf/ k|fKt clwsf/Lsf] –
b:tvt M
gfd y/ M
5fk M
bhf{ M

80 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


cg';"rL– #
-bkmf @=* ;+u ;DalGwt_
Jofj;flos ;jf/L ;fwg aLdfn]v
-aLdssf] gfd / 7]ufgf pNn]v ug]{_

o; aLdfn]vn] /Iffj/0f ug]{ Iflt÷xflg–gf]S;fgL la¿4 aLdf ug{sf nflu


-aLdssf] gfd pNn]v ug]{_ -o; kl5 aLds elgPsf]_ n] k|:tfj k|fKt u/]sf]
/ aLdsn] o; aLdfn]vsf] clwgdf /xg] u/L hf]lvd axg ug{ d~h'/ u/L
o; aLdfn]vsf] tflnsfdf pNn]lvt aLdfz'Ns k|fKt u/]sf]n] aLdsn] of]
aLdfn]v hf/L u/]sf] 5 .
o; aLdfn]vsf] nflu k|fKt k|:tfj kmf/fdnfO{ o; aLdfn]vsf] cfwf/ dflgg]
5 . aLdfn]vsf] tflnsfdf qmd ;+Vof pNn]v ePsf ;+nUg ;Dk'li6x¿ o;
s/f/sf] cleGg c+u dflgg] 5g\ .
kl/R5]b –!
aLdfn]vn] /Iffj/0f u/]sf] Jofj;flos ;jf/L ;fwgsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL
!= aLdsn] aLldtnfO{ b]xfosf] s'g} sf/0faf6 o; aLdfn]vsf] tflnsfdf
pNn]lvt Jofj;flos ;jf/L ;fwg -o; kl5 ;jf/L ;fwg elgPsf]_ jf
;f]df hl8t kf6{k"hf{ jf b'j}sf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL eP jfkt Ifltk"lt{
k|bfg ug]{5M–
-s_ cfunfuL, r6\of·, ;jf/L ;fwg jf ;f]df hl8t kf6{k"hf{sf]
laikmf]6g jf :jhng,
-v_ e"sDk,
-u_ af9L÷8'afg,
-3_ klx/f]÷e":vng,
-ª_ cf“wLa]x/L, cl;gf, lxp“ jf t'iff/f],
-r_ cfsl:ds÷b'3{6gfhGo jf≈o sf/0fx¿,
-5_ ;jf/L ;fwgsf] k|of]uaf6 ePsf] x|f;sf] kl/0ffd :j¿k jf
oflGqs jf ljB'tLo cj/f]w÷c;kmntf÷6'6km'6sf] sf/0fn]
;jf/L ;fwgdf ePsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL,
-h_ rf]/L, ;]+wdf/L jf gsjhgL,
-em_ ;8s, /]n, cfGtl/s hndfu{, ln6 jf Plne]6/df cf];f/–k;f/
ubf{ .

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 81


@= k|s/0f ! adf]lhdsf] s'g} sf/0faf6 ePsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgLn]
ubf{ ;jf/L ;fwgsf] b]xfosf] j:t'af6 ag]sf] kf6{k"hf{x¿ km]g'{ k/]sf]
cj:yfdf b]xfo adf]lhd x|f;s§L x'g]5M–
-s_ ;Dk"0f{ lsl;dsf /a/, aDk/, alQx¿, Aof6«Lx¿, 6fo/ tyf 6\o"adf %)∞
-v_ kmfOj/ Unf;af6 ag]sf kf6{k"hf{x¿df #)∞
-u_ sf“r -Unf;_ af6 ag]sf ;fdfgx¿ / Po/ Aofu -;]G;/ ;lxt_ )∞
#= k|s/0f ! df pNn]v ePsf] s'g} sf/0faf6 ePsf] Iflt÷xflg gf]S;fgLn]
ubf{ ;jf/L ;fwgsf] k|s/0f @ df pNn]v eP eGbf afx]ssf]] kf6{k"hf{x¿
km]g'{ k/]sf] cj:yfdf b]xfo adf]lhd x|f;s§L x'g]5M–
g]kfndf btf{ ePsf] ldltb]lv u0fgf ubf{ x|f;s§Lsf] b/
;jf/L ;fwgsf]] pd]/
^ dlxgf eGbf sd ) k|ltzt
^ dlxgfb]lv ! jif{eGbf sd % k|ltzt
! jif{b]lv @ jif{eGbf sd !) k|ltzt
@ jif{b]lv # jif{eGbf sd !% k|ltzt
# jif{b]lv $ jif{eGbf sd @% k|ltzt
$ jif{b]lv % jif{eGbf sd #% k|ltzt
% jif{b]lv !) jif{eGbf sd $) k|ltzt
!) jif{ jf ;f]eGbf a9L %) k|ltzt
$= k|s/0f ! adf]lhdsf] sf/0faf6 cf+lzs Iflt÷xflg–gf]S;fgL ePsf]
;jf/L ;fwgsf] Ifltk"lt{ k|bfg ubf{ k|s/0f @ jf # df pNn]v eP
adf]lhdsf] x|f;s§L tyf o; aLdfn]vsf] tflnsfdf pNn]v ePsf]
clgjfo{ clws tyf :j]lR5s clwssf] of]ukmn s§L u/L af“sL /sd
aLdsn] e'QmfgL lbg]5 .
%= k|s/0f !, @ / # df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfosf] s'g}
klg cj:yfdf aLdsn] e'QmfgL ug]{ 5}gM
-s_ ;jf/L ;fwgsf]] k|of]uaf6 ePsf] x|f; (Depreciation), oflGqs
jf ljB'tLo cj/f]w÷c;kmntf÷6'6km'6,
-v_ ;jf/L ;fwg b'3{6gf gePsf] cj:yfdf ePsf] 6fo/÷6\o"asf]
Iflt,

82 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


-u_ ;jf/L ;fwgsf] rf]/L gePsf] cj:yfdf ePsf] kf6{k"hf{ dfqsf]
rf]/L÷;]+wdf/L÷gsjhgL,
-3_ ;jf/L ;fwgsf] k"0f{ Iflt jf nlIft k"0f{ Iflt (Constrative
Total Loss) ePsf] cj:yfdf afx]s d8uf8{ / /+u/f]ug ;DaGwL
s'/fsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL,
-ª_ rfnsn] dfbskbfy{ jf nfu"kbfy{ ;]jg u/]sf] sf/0fn] ePsf]
Iflt÷xflg–gf]S;fgL,
-r_ ;jf/L ;fwgk|lt aLldtsf] xslxt kl/jt{g jf ;dfKt ePsf]
k}+tL; -#%_ lbg kl5 ePsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL .
^= k|s/0f ! df pNn]lvt s'g} sf/0faf6 ;jf/L ;fwg grNg] ePdf ;jf/L
;fwgsf]] ;'/Iffsf] nflu jf glhssf] dd{t ug]{ :yfg;Dd k'¥ofpg
nfUg]] cfjZos / jf:tljs vr{ aLdsn] Joxf]g]{ 5 . o; k|s/0f
cGtu{t aLdssf] clwstd bfloTj b]xfosf] tflnsf adf]lhd x'g]5M
ljj/0f b'3{6gf ePsf] :yfgaf6 k'¥ofpg'
kg]{ :yfg;Ddsf] b"/L
b"/L ;o -!))_ ls=dL= ;o -!))_ ls=dL=
;Dd eGbf a9L
clwstd bfloTj bz -!),)))_ xhf/ kf“r -!%,)))_ xhf/
¿k}of“ ¿k}of“
&= o; aLdfn]v cGtu{t aLdssf] bfloTj x'g ;Sg] Ifltsf] ;DaGwdf
b]xfosf zt{x¿ k"/f u/L aLldtn] ;jf/L ;fwg cfjZos dd{t u/fpg
;Sg]5M
-s_ o:tf] dd{t sfo{sf] cg'dflgt vr{ kf“r xhf/ ¿k}of“eGbf a9L
gePdf,
-v_ dd{t vr{sf] lj:t[t ljj/0f tTsfn} aLdsnfO{ pknAw u/fPdf /
-u_ aLldtn] aLdsnfO{ o:tf] dd{t ug{ cfjZos ePsf] tyf ;f]
jfkt nfu]sf] vr{ dgfl;a xf] eGg] s'/f Plsg ug{ cfjZos
k|df0f ;lxt ;xof]u u/]df .
*= ;jf/L ;fwgsf]] aLdf° lgwf{/0f b]xfo adf]lhd x'g]5M
-s_ k|To]s aLdf cjlwsf] z'¿df aLldtn] 3f]if0ff u/]sf] d"NonfO{ ;f]
aLdf cjlwsf] nflu ;jf/L ;fwgsf]] aLdf° dflgg] 5 .

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 83


-v_ ;jf/L ;fwgsf]] ljt/s jf pTkfbsn] d"No;"rL pknAw
u/fO/x]sf]] ;jf/L ;fwgsf]] v08 -s_ adf]lhdsf] 3f]lift
d"No lgwf{/0f ubf{ aLldtn] k|To]s aLdf cjlwsf] z'¿df o;
aLdfn]v cGtu{t aLdf x'g] a|f08 / df]8nsf] ;jf/L ;fwgsf]] tyf
;f]df hl8t kf6{kh" f{sf] ljt/s jf pTkfbsn] pknAw u/fPsf]
d"No;"rLaf6 b]xfo adf]lhd x|f;s§L u/L 3f]lift d"No sfod ug'{
kg]5
{  .
g]kfndf btf{ ePsf] ldltb]lv u0fgf ubf{ x|f;s§Lsf] b/
;jf/L ;fwgsf]] pd]/
^ dlxgf eGbf sd ) k|ltzt
^ dlxgfb]lv ! jif{eGbf sd % k|ltzt
! jif{b]lv @ jif{eGbf sd !) k|ltzt
@ jif{b]lv # jif{eGbf sd !% k|ltzt
# jif{b]lv $ jif{eGbf sd @% k|ltzt
$ jif{b]lv % jif{eGbf sd #% k|ltzt
% jif{b]lv !) jif{eGbf sd $) k|ltzt
!) jif{ jf ;f]eGbf a9L %) k|ltzt
-u_ ;jf/L ;fwgsf]] ljt/s jf pTkfbsn] d"No;"rL pknAw u/fpg
5f]8]sf] ;jf/L ;fwgsf]] v08 -s_ adf]lhdsf] 3f]lift d"No
lgwf{/0f ubf{ k|To]s aLdf cjlwsf] z'¿df aLldt / aLdssf]
cfk;L ;xdltaf6 to ug'{ kg]{5 .
-3_ Pp6f aLdf cjlwsf] nflu pQm cjlwsf] z'¿df v08 -v_ jf -u_
adf]lhd lgwf{/0f ePsf] 3f]lift d"NonfO{ g} ;jf/L ;fwgsf]] ahf/
d"No dflgg] 5 / ;f] cjlw leqsf] k"0f{ Iflt jf nlIft k"0f{ Iflt
(Constructive Total Loss) bfjLdf yk x|f;s§L ul/g] 5}g .
-ª_ k|s/0f ! adf]lhdsf] sf/0faf6 Iflt÷xflg–gf]S;fgL ePsf] ;jf/L
;fwgsf]] dd{t ug{ nfUg] vr{ 3f]lift d"Nosf] krxQ/ k|ltzt
eGbf a9L x'g] ePdf nlIft k"0f{ Iflt ePsf] dflgg] 5 .
(= k|s/0f ! adf]lhdsf] sf/0faf6 k"0f{ Iflt jf nlIft k"0f{ Iflt ePsf]
;jf/L ;fwgsf] Ifltk"lt{ aLdsn] e'QmfgL lbg]5 . o:tf] e'QmfgL k|bfg
ubf{ clgjfo{ clws jf :j]lR5s clws s§L ul/g] 5}g . ;e{]o/sf]
l;kmfl/;df aLds / aLldtsf] lnlvt ;xdtLaf6 /2L (Salvage) sf]
d"No sfod ul/g]5 .
84 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#
kl/R5]b –@
t]>f] kIf k|ltsf] bfloTj
!= aLdsn] aLdfn]vdf pNn]lvt clwstd bfloTjsf] ;Ldfsf] cwLgdf /xL
;jf/L ;fwg jf ;f]sf] k|of]uaf6 ePsf] b'3{6gfsf] sf/0faf6 aLldtnfO{
b]xfosf] cj:yfdf kg{ ;Sg] bfloTj jfktsf vr{x¿ ;d]tsf]] e'QmfgL
ug]{5 M
-s_ t]>f] kIfsf] d[To' ePsf], c+ue+u ePsf], zf/Ll/s rf]6k6s
nfUg uPsf] cj:yfdf,
-v_ aLldtsf] ;jf/L ;fwgdf 9'jfgL/t\ jf aLldtsf] :jfldTjdf /x]sf]
jf aLldtnfO{ ljZjf;;fy /fVg lbPsf] jf aLldtsf] lhDdfdf
jf aLldtsf] lgoGq0fdf /x]sf] ;DklQsf] Iflt afx]s cGo t]>f]
kIfsf] ;DklQsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL ePsf] cj:yfdf .
@= aLdsn] lnlvt :jLs[lt k|bfg u/]sf] ;Dk"0f{ vr{x¿sf] e'QmfgL
lbg]5 .
#= o; kl/R5]b cGtu{t aLldtnfO{ k|bfg ul/g] bfloTjsf] ;Ldf tyf
zt{x¿ cg'¿k aLdsn] b]xfosf] cj:yfdf aLldtsf] ;fwf/0f hfgsf/L
jf ;xdtLn] ;jf/L ;fwgsf]] rnfO/x]sf] rfnssf] bfloTjsf] klg
Ifltk"lt{ k|bfg ug]{5 M
-s_ rfns s'g} cGo aLdfn]v cGtu{t Ifltk"lt{sf] nflu xsbf/
gePdf,
-v_ rfnsn] aLldtn] h:t} o; aLdfn]v cGtu{t nfu" x'g ;Sg];Ddsf]
zAbsf] dd{, ckjfb / zt{x¿ cg'¿k sfd u/]df .
$= aLdsn] rfx]df o; kl/R5]b cGtu{t bfjL kg{ ;Sg] s'g} d[To' jf
c+ue+u jf zf/Ll/s rf]6k6s jf s'g} ;DklQsf] Ifltsf] ;DaGwdf
cg';Gwfg jf ;f]wk'5sf] nflu k|ltlglwTjsf] Joj:yf ug{ ;Sg]5 ;fy}
o; kl/R5]b cGtu{t bfjL kg{ ;Sg] vfnsf] s'g} sfo{ jf sf/afxLaf6
;[lht jf ;DalGwt s'g} 36gfsf] ;DaGwdf cbfntdf k|lt/Iffsf] nflu
sf/afxL ug{ ;Sg]5 .
%= o; kl/R5]b cGtu{t bfjL kg{ ;Sg] s'g} t]>f] kIfsf] d[To' ePsf]
c+ue+u ePsf] zf/Ll/s rf]6k6s nfu]sf] ;DaGwdf o; aLdfn]vdf
tf]lsPsf] bfloTjsf] ;Ldf tyf zt{ cg'¿k aLldtn] Joxf]g'{ kg]{ o:tf]
bfloTjsf] e'QmfgL lgh jf lghsf] d[To' ePsf] cj:yfdf d[tssf]]
glhssf] xsjfnfnfO{ aLdsn] k|bfg ug]{5 . To:tf] xsjfnfn] aLldt
;/x o; aLdfn]vsf zt{x¿ kfngf ug'{ kg]{5 .

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 85


^= o; aLdfn]vsf] s'g} k|fjwfg jf aGb]hn] ;jf/L tyf oftfoft ;DaGwL
k|rlnt sfg"g cGtu{t Joj:yf ul/Psf] Ifltk"lt{ /sd k|fKt ug]{ s'g}
JolQmsf] clwsf/df k|lts"n c;/ kfg]{ 5}g .
&= ;jf/L ;fwg b'3{6gfaf6 b]xfo adf]lhd ePsf] cj:yfdf b]xfo
adf]lhdsf] Ifltk"lt{ /sd aLdsn] e'QmfgL lbg]5 .
-s_ rf]6k6s jf c+ue+u ePdfM t]>f] kIfnfO{ rf]6k6s nfu]df,
c+ue+u ePdf jf cf}ifwf]krf/ vr{ ePdf lrlsT;ssf] k|ltj]bgsf]
cfwf/df clwsf/ k|fKt lgsfo jf clwsf/Ln] k|dfl0ft u/]sf]
b]xfosf] cj:yfdf aLdsn] k|lt JolQm b]xfo adf]lhd Ifltk"lt{
k|bfg ug]{5M
Ifltsf] ljj/0f Ifltk"lt{sf] /sd -¿=_
k"0f{ :yfoL czQmtf ePdf kf“r nfv
lgsf] gx'g] u/L b'j} cf“vfsf] b[li6 Iflt ePdf kf“r nfv
b'j} xftsf] gf8L jf b'j} v'§fsf] uf]nL uf“7f]sf] kf“r nfv
hf]gL{ jf ;f]eGbf dfly b]lv zf/Ll/s ¿kn]
sfd gnfUg] ePdf
Pp6f xftsf] gf8L jf Pp6f v'§fsf] uf]nL kf“r nfv
uf“7f]sf] hf]gL{ jf ;f]eGbf dfly b]lv / Pp6f
cf“vfsf] b[li6 k"0f{¿kn] Iflt ePdf
Pp6f cf“vfsf] b[li6 k"0f{¿kn] Iflt ePdf b'O{ nfv krf; xhf/
Pp6f xftsf] gf8L jf Pp6f v'§fsf] uf]nL b'O{ nfv krf; xhf/
uf“7f]sf] hf]gL{ jf ;f]eGbf dflyb]lv zf/Ll/s
¿kn] sfd gnfUg] u/L Iflt ePdf
cGo s'g} c+ue+u ePdf -zf/Ll/s Ifltsf] zf/Ll/s Ifltsf]
;DalGwt ljz]if1n] lgwf{/0f u/]sf] dfqfsf] ;dfg'kflts x'g] u/L
cfwf/df_ kf“r nfvsf] k|ltzt
;jf/L ;fwg b'3{6gfsf] k|ToIf tyf Ps dfq tLg nfvsf] xbdf
kl/0ffd :j¿k ePsf] cf}ifwf]krf/ vr{ ga9\g] u/L cfjZos
tyf jf:tljs vr{

86 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


dfly pNn]lvt Ifltx¿dWo] Ps eGbf a9L Iflt ePdf aLdssf]
bfloTj kf“r nfv ¿k}of“df ga9\g] u/L k|To]s Ifltsf] nflu
lgwf{l/t /sdsf] of]ukmn a/fa/ x'g]5 .
-v_ s'¿jf vr{M ;jf/L ;fwg b'3{6gfaf6 t]>f] kIf 3fOt] eO{
pkrf/sf] nflu c:ktfndf egf{ ePsf] k|dfl0ft ePdf To:tf]
cjlwsf] nflu k|lt lbg kf“r ;o ¿k}of“sf] b/n] a9Ldf k+}tfnL;
-$%_ lbg;Ddsf] s'¿jf vr{ cf}ifwf]krf/ vr{sf] ;Ldf leq /xL
aLdsn] e'QmfgL lbg]5 .
-u_ PDa'n]G; vr{M b'3{6gf:ynaf6 jf k|f/lDes lrlsT;f c:ktfnaf6
csf]{ c:ktfndf n}hfg' kg]{ ePdf ¿= !),))).– -bz xhf/
¿k}of“_ jf jf:tljs vr{ h'g sd x'G5 ;DalGwt PDa'n]G;sf]
aLnsf] e'QmfgL lbOg]5 / o:tf] vr{ cf}ifwf]krf/sf] ;Ldf leq
/xg]5 .
-3_ s[of vr{M ;jf/L ;fwgsf] uNtL ePsf] jf gePsf] h'g;'s}
cj:yfdf ;jf/L ;fwgsf] k|ToIf ;+nUgtfdf /x]sf] b'36{ gfaf6
s'g} t]>f] kIfsf] d[To' ePdf s[of vr{ jfkt k|lt d[ts krf;
xhf/ ¿k}of“ -aLdssf] s'n k|lt d[ts bfloTj kf“r nfv ¿k}of“sf]
;Ldf leq /xL_ aLdsn] tTsfn e'QmfgL lbg]5 . o:tf] vr{ jfkt
e'QmfgLstf{÷oftfoft Joj;foLsf] tkm{af6 tTsfn ;DalGwt t]>f]
kIf bfjLstf{nfO{ e'QmfgL lbPsf] ca:yfdf e'QmfgLstf{÷oftfoft
Joj;foLn] ;f] e'QmfgL lbPsf] lg:;f÷/l;b k]z u/] kl5
aLdsn] d[To' bfjL e'QmfgL ubf{ ;f] s[of vr{ 36fO{ af“sL /sd
bfjLstf{nfO{ d[To' bfjL e'Qmfg ug{' kg{5
] / s[of vr{sf] /sd ;f]
e'QmfgLstf{÷oftfoft Joj;foLnfO{ ;f]w egf{ lbg' kg{5]  .
-ª_ d[To' ePdfM ;jf/L ;fwg b'3{6gfdf t]>f] kIfsf] b'3{6gfaf6
d[To' ePsf] Aoxf]/f sfg"g adf]lhd clwsf/ k|fKt lgsfo jf
clwsf/Laf6 k|dfl0ft ePsf] cj:yfdf s[of vr{ ;d]t k|lt
d[ts hDdf kf“r nfv ¿k}of“sf] b/n] aLdsn] e'QmfgL lbg]5 .
o;sf] cltl/Qm ;jf/L ;fwg b'3{6gfaf6 3fOt] eO{ cf}ifwf]krf/
ubf{ub}{ To:tf] JolQmsf]] d[To' ePdf k|lt d[ts tLg -#_ nfv
¿k}of“sf] xbdf ga9\g] u/L cfjZos tyf jf:tljs cf}ifwf]krf/
vr{ ;d]t aLdsn] e'QmfgL lbg]5 .

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 87


:kli6s/0fM
aLldtn] yk aLdfz'Ns e'QmfgL u/L rfns tyf ofqLsf] aLdf° yk
u/L aLdfn]v hf/L ug{ cg'/f]w u/] adf]lhd aLdsn] aLdf° a9fPsf]
cj:yfdf ;f]xL aLdfn]vdf pNn]v ePsf] aLdf°sf] cfwf/ adf]lhd
aLdsn] bfjL e'QmfgL lbg]5 .
*= ;jf/L ;fwg b'3{6gfaf6 b]xfo adf]lhd ePsf] cj:yfdf b]xfo
adf]lhdsf] Ifltk"lt{sf] clwstd ;Ldf k|lt b'3{6gf b]xfo adf]lhd

x'g]5M
qm=;+= ;jf/L ;fwgsf] t]>f] kIf dfgj t]>f] kIf ;DklQ
juL{s/0f Ifltsf] clwstd Ifltsf] clwstd
bfloTj ¿k}of“df bfloTj ¿k}of“df
! Joj;flos ;jf/L ;fwg %) nfv %) nfv
(= ;jf/L ;fwg b'3{6gfaf6 t]>f] kIfsf] ;DklQsf] gf]S;fgL ePdf
aLdfn]vsf] zt{sf] clwgdf /xL aLdsn] Ifltk"lt{ /sd e'QmfgL lbg]5 .
o;/L e'QmfgL k|bfg ubf{ x|f;s§L ul/g] 5}g .
!)= o; kl/R5]b cGtu{t PseGbf a9L JolQm jf ;DklQx¿sf] Iflt
ePsf] s'g} b'3{6gfsf] Ifltk"lt{sf] ;DaGwdf k|s/0f * df tf]lsPsf]
bfloTjsf] ;Ldf / o; aLdfn]vsf] zt{ tyf ;Dk'li6sf] clwgdf /xL
aLldtn] tf]lslbPsf] k|fyldstf adf]lhd aLdsn] Ifltk"lt{ /sd e'Qmfg
ug]{5 .
!!= aLdfn]vdf pNn]lvt cGo ckjfb, zt{ / ;Ldfx¿ oyfjt /xg] 5g\ .

kl/R5]b– #
lalu|Psf] cGo ;jf/L ;fwg tfGbfsf] Ifltk"lt{sf] ;Ldf
o; aLdfn]vn] /Iffj/0f u/]sf] ;jf/L ;fwgn] cGo lalu|Psf] ;jf/L ;fwg
tfgL Nofp“bf÷To:tf] tfGg] sfdsf] l;nl;nfdf o; aLdfn]vn] /Iffj/0f
u/]sf] ;jf/L ;fwg xflg–gf]S;fgL x'g uPdf o; aLdfn]vsf] zt{ tyf
;Ldfsf] cwLgdf /xL ;f]sf] Ifltk"lt{sf] nflu aLds pQ/bfoL x'g]5 .
t/– -!_ To:tf] tfGg] sfd ef8f glnO{ u/]sf] x'g' kg]{5 .
-@_ To;/L tflgPsf] ;jf/L ;fwg jf ;f]df /x]sf dfn;fdfgsf] Ifltsf]
;DaGwdf aLds pQ/bfoL x'g] 5}g .

88 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


kl/R5]b– $
bfjL gu/]sf] cj:yfdf x'g] 5"6
!= o; aLdfn]v cGtu{t s'g} aLdf bfjL gu/]sf] cj:yfdf aLdfn]v gaLs/0f
u/fp“bf aLdsn] gaLs/0f aLdfz'Ns -hf]lvd ;d"x / JolQmut b'3{6gf
;DaGwL aLdf afx]s_ df b]xfo adf]lhdsf] 5"6 lbg]5M
aLdf bfjL gu/]sf] cjlw 5"6
gaLs/0f ug'{ eGbf cufl8sf] Ps jif{ kGw| k|ltzt
gaLs/0f ug'{ eGbf cufl8sf nuftf/ b'O{ kRrL; k|ltzt
jif{x¿
gaLs/0f ug'{ eGbf cufl8sf nuftf/ tLg tL; k|ltzt
jf ;f]eGbf a9L jif{x¿
@= bfjL gu/]df 5"6 cg';"rL–@) df pNn]v ePsf] dfg -:s]n_ adf]lhd
x'g]5 .
#= bfjL k/]sf] cj:yfdf 5"6 Psd'i6 ¿kdf k|efjsf/L x'g] 5}g . bfjL
k/]sf] jif{nfO{ u0fgf gu/L olb k'/fgf] bfjL gk/]sf] jif{sf] aLdfn]v
gaLs/0f ubf{ kfPsf] bfjL gu/] jfktsf] 5"6 bfjL gePsf] cjlwnfO{
sfod /fvL bfjL /lxt 5"6 lbg] k|of]hgsf] nflu oyfjt sfod /fVg'
kg]{5 . bfjL ePsf] jif{{nfO{ 5f8L bfjL gePsf] cjlw kl5sf] gaLs/0f
cjlwaf6 To:tf] 5"6 k'gM z'¿ x'g]5 .
t/ k"0f{ Iflt (Total Loss) jf /rgfTds k"0f{ Iflt (Constructive Total Loss)
eO{ bfjL e'QmfgL ePsf] cj:yfdf pNn]lvt 5"6 aLldtn] kfpg] 5}g .
$= o:tf] 5"6 aLdfn]vsf] cfwf/df geO{ d"n aLldtsf] bfjL geP jfktsf]
kfpg] 5"6sf] cfwf/df x'g]5 . aLdfn]vdf /x]sf] Pp6f aLldtsf]
aLdfof]Uo lxt csf]{ aLldtdf x:tfGt/0f ePdf gof“ aLldtsf]
aLdfof]Uolxt z'¿ ePsf] cjlwaf6 To:tf] 5"6 k|f/De x'g]5 .
%= ;fljssf] aLldtsf] ;jf/L ;fwgsf] :jfldTj kl/jt{g ePsf] ldltn] tLg
;o k};+ ¶L -#^%_ lbg leqdf Ps} juL{s/0fsf] ;jf/L ;fwg vl/b u/L
aLdf ug{ cfPdf b'36{ gf gePsf] 3f]if0ff u/]df k'/fgf] aLdfn]vdf -:jb]zL
jf ljb]zL aLdsaf6 hf/L ePsf]_ k|bfg u/];Ddsf] t/ o; lgb{l] zsfdf
tf]lsPsf] clwstd ;Ldf leq bfjL gu/] jfktsf] 5"6 lbg' kg]5 {  .

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 89


^= aLdfof]Uolxt x:tfGt/0f ul/Psf] ldltaf6 tLg ;o k}+;¶L -#^%_ lbg
eGbf sd cjlw leq gof“ aLldtn] aLdfn]v gaLs/0f u/]df pkbkmf
-#_ adf]lhdsf] 5"6 lbg' kg]{5 .
&= aLldtn] cfgf] ;jf/L ;fwgsf] aLdf s'g} Ps aLdsaf6 csf]{ aLdsnfO{
x:tfGt/0f u/]df k'/fgf] aLdsaf6 kfO cfPsf] 5"6sf] b/ cg'¿k gof“
aLdsaf6 lghnfO{ 5"6 lbg' kg]{5 .
*= gof“ aLdfn]v jfkt aLldtn] k'/fgf] aLds -:jb]zL jf ljb]zL_ af6
bfjL geP jfkt kfpg] 5"6sf] nflu gaLs/0fsf] nflu lbOg] ;"rgf jf
k'/fgf] aLdsaf6 5"6sf] lglZrt k|ltzt v'n]sf] kq k]z ug'{ kg]{5 .
;a} aLdsx¿n] aLldtx¿nfO{ clgjfo{ ¿kdf bfjL geP jfkt kfpg]
5"6sf] k|ltzt ;d]t v'n]sf] gaLs/0f ;"rgf jf k|df0fkq pknAw
u/fpg' kg]{5 .
(= aLdf cjlw ;dfKt ePsf] ;jf/L ;fwgsf] aLdfn]v gaLs/0f ug'{ kg]{
ldltaf6 k}+tL; -#%_ lbg leq gaLs/0f u/]sf] cj:yfdf bfjL gu/]df
kfpg] 5"6 ;'lawf nfu" x'g]5 . gof“ aLdfn]vdf nfu" x'g] 5"6sf] b/
cl3Nnf] k"/f jif{sf] aLdfn]vn] cfh{g u/] cg';f/ x'g]5 .
!)= bfjL gu/] jfkt 5"6 kfpg ;Sg] aLldtn] lghsf] aLdfn]v 5f]6f]
cjlwsf] nflu gaLs/0f u/]df jf afx| dlxgfsf] nflu aLdfn]v
gaLs/0f u/fPkl5 aLrdf g} 5f]6f] cjlwdf ;f]] aLdfn]v /2 ug{
cg'/f]w u/]df aLldtnfO{ lbg'kg]{ bfjL gu/] jfktsf] 5"6sf] u0fgf
;dfg'kflts lx;fan] ug'{ kg]{5 .
!!= of] lgb]{lzsfdf cGoyf Joj:yf ePsf]df afx]s aLdf c6'6 ¿kdf eP
dfq 5"6 lbg' kg]{5 .
!@= ;jf/L ;fwgsf] :jfldTj ;+:yfaf6 sd{rf/Lsf] gfddf gfd;f/L ePsf]
cj:yfdf To:tf] sd{rf/Ln] ;d]t bfjL gu/] jfktsf] 5"6 kfpg] 5 .
t/, To:tf] ;jf/L ;fwg ;f]xL sd{rf/Ln] dfq k|of]u ug]{ u/L ;+:yf /
To:tf] sd{rf/L aLr ;D´f}tf ePsf] k|df0f ;lxt aLdf ul/Psf] x'g'
kg]{5 .
!#= aLldtsf] d[To' eO{ lghsf] sfg"gL xsjfnfsf] gfddf ;jf/L ;fwg
gfd;f/L ePsf] cj:yfdf To:tf] xsjfnfn] ;d]t bfjL geP jfktsf]
5"6 kfpg] 5 .

90 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


!$= Pp6} aLdfn]v cGtu{t aLdfn]vsf] tflnsfdf ljleGg ;jf/L
;fwgx¿nfO{ /Iffj/0f ul/Psf] eP tfklg bfjL jfktsf] 5"6sf] nflu
k|To]s ;jf/L ;fwg 5'§f5'§} aLdf eP ;/x dflgg] 5 .
!%= bfjL gu/]df k|fKt x'g] 5"6 Aofks aLdfn]vdf dfq nfu" x'g]5 .

kl/R5]b – %
ckjfbx¿
-o; aLdfn]vsf] ;a} kl/R5]bx¿sf] nflu_
!= o; aLdfn]v cGtu{t b]xfosf] cj:yfdf aLdssf] bfloTj /xg] 5}gM
-s_ o; aLdfn]vsf] tflnsfdf pNn]lvt ef}uf]lns If]qeGbf aflx/
ePsf] jf 36]sf] s'g} b'3{6gf, xflg–gf]S;fgL, Iflt jf bfloTj,
-v_ cGo s'g} s/f/ cGtu{t >[hgf ePsf] bfjL,
-u_ ;jf/L ;fwg rf]/L ePsf] cj:yfdf afx]s aLdfn]vsf] tflnsfdf
tf]lsP adf]lhdsf] rfns eGbf km/s JolQmn] ;jf/L ;fwg
xf“s]sf] cj:yfdf ePsf] jf 36]sf] b'3{6gf, xflg–gf]S;fgL, Iflt
jf bfloTj,
-3_ cf0fljs ljls/0f jf cf0fljs OGwgsf] Hjng kl5 z]if /x]sf]
a]sDdf kbfy{af6 lg:sg] /]l8of]wld{tf -:jtM hf/L /xg] c0f'sf]
ljR5]bgsf] Hjng ;d]t_ sf] ;lqmotfsf] ;+;u{af6 k|ToIf jf
ck|ToIf ¿kn] x'g] s'g} xflg–gf]S;fgL,
-ª_ cf0fljs xft–xltof/af6 p7]sf] jf ;f];+u k|ToIf jf ck|ToIf
¿kdf ;+nUg /x]sf] sf/0faf6 ePsf] jf 36]sf] b'3{6gf,
Iflt÷xflg–gf]S;fgL jf >[lht bfloTj,
-r_ Hjfnfd'vL lj:kmf]6g, ljb]zL zq'tfk"0f{ sfo{, b'ZdgL jf n8fO{
h:tf] sfo{ -n8fO{sf] 3f]if0ff x'g' cufl8 jf k5fl8_, u[xo'4,
;}lgs lab|f]x, ;}lgs zf;g jf pNn]lvt 36gfx¿sf] k|ToIf
kl/0ffd;+u k|ToIf jf ck|ToIf, glhs jf 6f9fsf] sf/0faf6
ePsf] jf ;f+s]lts ¿kdf pTkGg ePsf] jf ;+nUg /x]sf] s'g}
b'3{6gf, Iflt÷xflg–gf]S;fgL jf bfloTj .
@= o; aLdfn]vn] /Iffj/0f u/]sf] ;jf/L ;fwg b'3{6gfsf] kl/0ffd :j¿k
>[hgf ePsf] Iflt (Consequential Loss) k|lt aLdssf] s'g} bfloTj
/xg] 5}g .
df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 91
#= tf]lsPsf] yk aLdfz'Ns aLldtn] e'QmfgL u/]sf] cfwf/df aLdsn]
o; aLdfn]vsf] lj:tf/sf] ¿kdf x"nb+uf, x8\tfn, å]ifk"0f{ sfo{ tyf
cft+ssf/L÷ljWj+zsf/L sfo{ ;DaGwL ;Dk'li6x¿ hf/L gu/];Dd
x"nb+uf, x8\tfn, å]ifk"0f{ sfo{ jf cft+ssf/L÷laWj+zsf/L sfo{af6
ePsf] jf 36]sf] b'3{6gf, Iflt÷xflg–gf]S;fgL jf bfloTj aLdsn]
Joxf]g]{ 5}g .

kl/R5]b – ^
zt{x¿
!= o; aLdfn]vsf] s'g} efudf k|of]u x'g] ljz]if cy{ ;lxtsf] zAb jf
jfSof++zsf] cy{ hxf“ h'g cj:yfdf k|of]u x'G5 ToxL dfGo x'g]5 .
@= o; aLdfn]v cGtu{t bfjL of]Uo s'g} b'3{6gf jf Iflt÷xflg–gf]S;fgL
ePdf ;f]sf] ;"rgf lnlvt ¿kdf cljnDa aLdsnfO{ lbg' kg]{5 . To:tf]
b'3{6gf af/] aLldtn] aLdsnfO{ cfjZos kg]{ ;Dk"0f{ hfgsf/L tyf
;xof]u pknAw u/fpg' kg]{5 . To:tf] b'3{6gf;+u ;DalGwt kq, bfjL,
Dofb, ;df≈jfg -l/6_ jf k|lqmof ;DaGwL hfgsf/L cflb aLldtnfO{
k|fKt x'g] lalQs} aLdsnfO{ x:tfGt/0f ug'{ kg]{5 .
o; aLdfn]v cGtu{t bfjL ug{ ;lsg] s'g} d'2f dfldnf, cg';Gwfg jf
3fpm÷rf]]6k6s (Fatal Injury) sf] hf“ra'´ ;DaGwdf aLldtnfO{ s'g}
hfgsf/L ePdf t'¿Gt aLdsnfO{ lnlvt hfgsf/L lbg' kg]{5 . o;
aLdfn]v cGtu{t bfjL ug{ ;lsg] s'g} rf]/L jf cGo kmf}}hbf/L s;'/sf]]
;DaGwdf aLldtn] aLds tyf k|x/LnfO{ t'¿Gt ;"rgf ug'{ kg]{5 /
ck/fwL kQf nufpg ;xof]u ug'{ kg]{5 .
#= aLdssf] lnlvt cg'dlt glnO{ aLldt jf aLldtsf] tkm{af6 s'g} klg
JolQmn] o; aLdfn]v cGtu{tsf] bfjL ;DaGwdf s'g} k|:tfj /fVg,
k|lt1f ug{, e'QmfgL lng÷lbg jf 5"6 lbg ;Sg] 5}g . aLdsn] bfjLsf
;DaGwdf aLldtsf] tkm{af6 bfjL e'QmfgL ug{, ljjfb ;dfwfg ug{,
k|lt/Iff ug{, sf/jfxL rnfpg jf ax; k}/jL ug{ rfx]df aLds k"0f{
:jtGq /xg] 5 / aLldtn] o; ;DaGwL ;a} ;"rgf / ;xof]u aLdsn]
dfu] adf]lhd k|bfg ug'{ kg]{5 .
$= aLdssf] /f]hfO cg';f/ ;jf/L ;fwg jf ;f]df hl8t kf6{k"hf{ jf
o;sf] s'g} efu jf kf6{k"hf{sf] dd{t, abnL jf gof“ egf{ lbg jf
Iflt÷xflg–gf]S;fgL a/fa/sf] gub /sd e'Qmfg ug{ ;Sg]5 .

92 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


%= aLldtn] ;jf/L ;fwgnfO{ Iflt÷xflg–gf]S;fgL x'gaf6 ;'/lIft /fVg
/ 7Ls cj:yfdf sfod /fVg ;Dk"0f{ dgfl;a sbd ckgfpg' kg]{5 .
;jf/L ;fwg jf ;f]sf] s'g} kf6{k"hf{ jf rfns jf aLldtsf] s'g}
sfdbf/sf] ljifodf hf“r ug{] clwsf/ aLdsnfO{ ;b}j /xg] 5 .
aLldtn] b'3{6gf jf Iflt ePsf] cj:yfdf ;jf/L ;fwgnfO{ yk
Iflt÷xflg–gf]S;fgL x'gaf6 hf]ufpg cfjZos tyf plrt x]/rfx /
;'/Iffsf] pkfo ckgfpg' kg]{5 . b'3{6gf ePsf] ;jf/L ;fwg cfjZos
dd{t gu/L rnfPsf] kl/0ffd :j¿k ;jf/L ;fwgdf ePsf] yk Ifltsf]
nflu aLldt :jo+ lhDd]jf/ x'g]5 .
^= aLdsn] aLldtsf] clGtd 7]ufgfdf x'nfsaf6 /lhi6«L u/L k7fPsf]
kGw| -!%_ lbgsf] ;"rgfåf/f of] aLdfn]v vf/]h ug{ ;Sg]5 / o;
cj:yfdf aLdsn] aLldtnfO{ of] aLdfn]v vf/]h ePsf] ldltn] af“sL
cjlwsf] ;dfg'kflts aLdfz'Ns lkmtf{ ug]{5 .
&= aLldtsf] cg'/f]wdf s'g} klg ;dodf aLdfn]v /2 ug{ ;lsg]5 . o;
cj:yfdf aLdfn]v sfod /x]sf] cjlwsf] lgldQ b]xfo adf]lhdsf] 5f]6f]
cjlwsf] b/n] x'g cfpg] aLdfz'Ns /sd s§L u/L af“sL aLdfz'Ns
aLdsn] lkmtf{ ug]{5 .
cjlw jflif{s aLdfz'Nssf] k|ltzt
-s_ Ps xKtf;Dd bz k|ltzt
-v_ Ps dlxgf;Dd aL; k|ltzt
-u_ b'O{ dlxgf;Dd tL; k|ltzt
-3_ tLg dlxgf;Dd rfnL; k|ltzt
-ª_ rf/ dlxgf;Dd krf; k|ltzt
-r_ kf“r dlxgf;Dd ;f¶L k|ltzt
-5_ 5 dlxgf;Dd ;Q/L k|ltzt
-h_ ;ft dlxgf;Dd c:;L k|ltzt
-em_ cf7 dlxgf;Dd gAa] k|ltzt
-`_ cf7 dlxgf eGbf a9Lsf] nflu zt k|ltzt
t/ aLdfz'Ns lkmtf{ x'g] k|of]hgsf] nflu aLdfn]v jxfn /x]sf] cjlwe/
s'g} bfjL gePsf] x'g' kg]{5 .
*= o; aLdfn]vn] /Iffj/0f u/]sf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL÷bfloTjsf]
nflu aLldtn] cGo k|rlnt aLdfaf6 bfjL e'QmfgL kfpg] cj:yfdf
Iflt÷xflg–gf]S;fgL÷bfloTjsf] Ifltk"lt{ /sd jf cGo vr{sf]
;dfg'kflts d"NoeGbf a9L e'Qmfg ug{ aLds afWo x'g] 5}g .

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 93


(= ;jf/L ;fwgsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL ePsf] cj:yfdf aLldt jf c¿
s'g} JolQmn] ;f]xL ;jf/L ;fwg c¿ aLds;+u klg aLdf u/fPsf]
/x]5 eg] aLdsn] ;f] ;jf/L ;fwgsf] nflu Iflt÷xflg–gf]S;fgLsf]
;dfg'kflts ¿kn] lbg'kg]{ Ifltk"lt{ eGbf a9L lbg] 5}g .
!)= o; aLdfn]vsf] tflnsfdf aLdf cjlw ;dfKt x'g] egL pNn]v ePsf]
ldltdf :yfgLo ;do cg';f/ /ftsf] afx| ah] o; aLdfn]vsf] cjlw
;dfKt x'g]5 .
!!= o; aLdfn]v cGtu{t hf]lvd axg ug{ z'¿ u/]sf] ldlt / ;do
aLdfn]vsf] tflnsfdf pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
!@= ;jf/L ;fwgsf] af/]df aLldtn] d"ne"t ljj/0f lb+bf em'¶f ljj/0f lbPdf
jf hf]lvd cg'dfg ug{sf] nflu cfjZos kg]{ jf:tljstf n'sfO{ em'¶f
ljj/0f pNn]v u/]df jf jf:tljstfsf] pNn]v ubf{ s'g} j:t'ut tYo
5"6 x'g uPdf jf aLldtaf6 o; aLdfn]vsf] s'g} klg zt{ kfngf
gePdf o; aLdfn]v cGtu{t aLdsn] bfjL e'QmfgL ug]{ 5}g .
!#= ;jf/L ;fwgsf] :jfldTj kl/jt{g ePdf To:tf] :jfldTj kl/jt{g ePsf]
ldltaf6 k}+tL; -#%_ lbg leq ;jf/L ;fwgsf] gof“ wgLn] ;DalGwt
hf]lvdsf] aLdf gu/]df of] aLdfn]v :jtM lgliqmo x'g]5 . ;jf/L
;fwgsf] :jfldTjdf kl/jt{g cfPsf] sf/0fn] aLdfn]v lgliqmo eP
tfklg ofqL, rfns, kl/rfns, x]Nk/, ;'/IffsdL{, cGo aLldt sd{rf/L
tyf t]>f] kIf k|ltsf] bfloTjsf] nflu af“sL aLdf cjlwe/ aLdf ;'/Iff
sfod} /x]sf] dflgg] 5 / ;f]xL adf]lhd aLdsn] bfjL e'QmfgL ug]{5 .
!$= aLldtn] ;jf/L ;fwg laqmL u/]sf] ldltn] k+}tL; -#%_ lbg leq
aLdsnfO{ To;sf] lnlvt ;"rgf lbPdf aLdsn] b]xfo adf]lhd x'g]
u/L ;jf/L ;fwgsf] gof“ wgLsf] gfddf of] aLdfn]v gfd;f/L ul/lbg
;Sg]5 .
-s_ aLdfn]v gfd;f/Lsf] nflu ;jf/L ;fwgsf] gof“ wgLn] oyflz3|
aLdf k|:tfj kmf/fd eg'{ kg]{5 / aLdsn] ;Dk'li6 hf/L u/L
aLdfn]v gfd;f/L ul/lbg ;Sg]5 .
-v_ aLldtn]] bfjL gu/] jfkt kfpg] 5"6 kfPsf]df ;f] 5"6 ;jf/L
;fwgsf] gof“ wgLn] kfpg] 5}g .
-u_ v08 -s_ / -v_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k|rlnt
sfg"g adf]lhd pQ/flwsf/Ldf :jfldTj :jtM x:tfGt/0f eO{
cfPsf] cj:yfdf of] aLdfn]v :jtM x:tfGt/0f ePsf] dflgg]5 .

94 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


!%= aLdssf] tkm{af6 ;xL 5fk ePsf] /l;b hf/L geP;Dd aLdfz'Ns
e'Qmfg ePsf]] dflgg] 5}g .
!^= aLldt jf lghsf] tkm{af6 clwsf/ k|fKt JolQmn] cfjZos /Lt
gk'¥ofPdf jf of] aLdfn]v cGtu{tsf] s'g} clwsf/ k|of]u ug{df afwf
k'¥ofPdf of] aLdfn]v cGtu{tsf] ;a} nfeaf6 aLldt jl~rt x'g]5 .
!&= s'g} bfjL hfn;fhLk"0f{ ePdf jf bfjLsf] l;nl;nfdf em'¶f aofg lbO{
aLldtn] jf lghsf] tkm{af6 sfd ug]{ clwsf/ k|fKt s'g} JolQmn]
of] aLdfn]v cGtu{t s'g} cg'lrt nfe p7fpg vf]h]df jf hfgL
hfgL aLldt–aLldt jf cGo s'g} JolQmsf] ldn]dtf]df s'g} Iflt÷xflg–
gf]S;fgLsf] 36gf 36fPdf aLldt of] aLdfn]v cGtu{tsf] ;a} nfeaf6
jl~rt x'g]5 .
!*= of] aLdfn]v cGtu{t Iflt÷xflg–gf]S;fgLsf] bfjL aLdsaf6 c:jLsf/
ePsf] tLg dlxgf leq s'g} gfln; ph"/ gu/]df jf aLdf P]g, @)$(
adf]lhd aLdf ;ldltn] aLdssf] kIfdf lg0f{o lbPsf] ldltn] k|rlnt
sfg"gsf] Dofb leq k"g/fj]bg cbfntdf gfln;÷ph'/ gu/]df aLldt
of] aLdfn]v cGtu{tsf] ;a} nfeaf6 jl~rt x'g]5 .
!(= aLldtn] o; aLdfn]v cGtu{t Ifltk"lt{sf] e'QmfgL k|fKt ubf{ ;f]
Iflt÷xflg–gf]S;fgLsf] cGo s'g} kIfaf6 Ifltk"lt{ k|fKt ug{ ;Sg]
/x]5 eg] To:tf] Ifltk"lt{ k|fKt ug]{ clwsf/ aLdsnfO{ ;'lDkg' kg]{5 .
aLdsaf6 Ifltk"lt{ kfpg' cufj} jf kl5 h'g;'s} avt klg aLdsn]
dgfl;j / cfjZos b]v]sf] sfd sf/afxL aLdssf] vr{df aLldtn]
ug'{ kg]{5 jf ;f] ug{ aLdsnfO{ cg'dlt lbg' kg{]5 .
@)= bfjL e'QmfgL k|s[ofdf /x]sf] jf d'NtjL /x]sf] cj:yfdf afx]s
Iflt÷xflg–gf]S;fgL ePsf] ldltn] tLg dlxgf kl5 aLds s'g} klg
Iflt÷xflg–gf]S;fgLsf] nflu pQ/bfoL x'g] 5}g .
@!= of] aLdfn]vsf zt{x¿ adf]lhd aLdsnfO{ lbOg] k|To]s ;"rgf tyf
cGo n]vfk9L lnlvt jf d'lb|t x'g' kg]{5 .
@@= of] aLdfn]v cGtu{t k/]sf] bfjL Plsg ug{ cfjZos k|df0f h'6fpg]
bfloTj aLldtsf] x'g]5 .
@#= o; aLdfn]v cGtu{t aLdf bfjL ;DaGwL s'g} ljjfb pTkGg ePdf
aLdf P]g, @)$( adf]lhd x'g]5 .

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 95


Jofj;flos ;jf/L ;fwg aLdfn]vsf] tflnsf -;]8\o'n_
aLldtsf]M aLdfn]v g+=M
gfd y/M aLdfn]vsf] lsl;dM
7]ufgfM k|:tfjssf] gfdM
aLdf k|:tfj ePsf] ldltM
k]zfM aLdfn]v hf/L ePsf] :yfgM
ldltM
/Iffj/0f ul/Psf hf]lvdx¿M
hf]lvd axg ug{ z'¿ x'g] ldltM
;doM
aLdf clestf{sf] gfd / Ohfht kq gDa/M
aLdf cjlwM …………… b]lv …………… ;Dd
nfu" x'g] ef}uf]lns If]qM g]kfn, ef/t, e"6fg, aLdfz'Ns
a+unfb]z / rLgsf] :jzfl;t If]q ltAat ;jf/L ;fwgsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL la¿4sf] aLdfsf]– ¿= ======………==
t]>f] kIf k|ltsf] bfloTj aLdfsf] – ¿= ======……==
/l;b g+=M rfnssf] b'3{6gf aLdfsf]– ¿= ======………==
/l;bsf] ldltM ;doM rfns afx]s cGo sd{rf/Lx¿sf] b'3{6gf aLdfsf] ¿= ======………==
ofqLsf] b'3{6gf aLdfsf]– ¿= =======………==
hf]lvd ;d"x aLdfsf]– ¿= ======………==
hDdf ¿= ======………==
l6s6– ¿= ======…===…==
==…== ∞ d"No clej[l4 s/– ¿= ========……==
s'n aLdfz'Ns– ¿= =======……==
aLdfn]vn] /Iffj/0f u/]sf] ;jf/L ;fwgsf]
OlGhg g+=M ag]sf] jif{M
Rofl;; g+=M 3g Ifdtf -So"ljs Sofkfl;6L_M
btf{ g+=M btf{ ldltM
agfpg] sDkgLM ;/;fdfg afx]s ;jf/L ;fwgsf] 3f]lift d"NoM
agf}6M ;/;fdfgsf] 3f]lift d"NoM
df]8]nM hDdf 3f]lift d"NoM
k|of]usf] ;LdfM
o; aLdfn]v cGtu{t /Iffj/0f ul/Psf] Jofj;flos ;jf/L ;fwg bf}8, k|ltof]lutf, l6sfp k/LIf0f, ult
k/LIf0f;+u ;DalGwt s'g} k|of]hgdf k|of]u ug{ kfOg] 5}g .
rfnsM
lgDgdWo] s'g}M -s_ aLldt :jo+ jf -v_ aLldtsf] cfb]z jf cg'dltn] ;jf/L ;fwg rnfpg] JolQm .
rfns;+u pQm Jofj;flos ;jf/L ;fwg rnfpg] cg'dltkq ePsf] / To:tf] cg'dltkq /fVg jf k|fKt ug{
cof]Uo g7xl/Psf] x'g'kg]{5 .
aLdfz'Nssf] lx;faM -;+nUg tflnsf adf]lhd_
clgjfo{ clwsM :j]lR5s clwsM
;+nUg ;Dk'li6 gDa/x¿M
o; tflnsfdf pNn]v ePsf] k|of]usf] ;Ldf pNn3+g ePdf aLdsn] aLldtnfO{ Ifltk"lt{ lbg] 5}g .
aLds tkm{af6 clwsf/ k|fKt clwsf/Lsf] –
b:tvtM
gfd y/M
5fkM
bhf{M

96 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


cg';"rL – $
-bkmf @=( ;+u ;DalGwt_
;jf/L ;fwg aLdfsf] k|df0fkq
k|df0f–kq hf/L ug]{ aLdssf] gfd / 7]ufgfM–
k|df0f–kq g+=M–
k|df0f–kq hf/L ldltM–
!= aLldtsf] gfd
@= 7]ufgf
#= 6]lnkmf]g g+=
$= aLdfn]v g+=
%= t]>f] kIf k|ltsf] bfloTj aLdfsf] ;Ldf
-s_ dflg;sf] zf/Ll/s Iflt jfkt ¿= =============
-v_ ;DklQsf] Iflt jfkt ¿= ===============
^= k|lt ofqL aLdf° ¿= ===============
&= rfns tyf cGo aLldt sd{rf/Lx¿sf] k|lt JolQm aLdf° ¿= ===============
;jf/L ;fwgsf] ljj/0f
lsl;d agf}6 btf{ g+= r];L; g+= OGhLg g+= ef/axg Ifdtf÷
÷ldlt l;6 ;+Vof

aLdfn]v jxfn /xg] cjlw


b]lv ;Dd k|dfl0ft ug]{ clwsf/Lsf] 5fk s}lkmot
x:tfIf/ / ldlt

b|i6AoM
! o; k|df0f–kqdf pNn]v ePsf] aLdf ;DaGwL Joj:yfx¿ ;DalGwt
aLdfn]vdf pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
@= of] k|df0f–kq x/fPdf tTsfn glhssf] k|x/L sfof{nodf lnlvt ;"rgf
lbg' kg]{5 .
#= of] k|df0f–kq x/fPdf jf gfl;Pdf oyflz3| aLdsaf6 k|ltlnlk lbg' kg]5{ .
$= of] k|df0f–kq clgjfo{ ¿kdf ;jf/L ;fwgdf /fVg' kg]{5 .
df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 97
cg';"rL –$=!
-bkmf @=( ;+u ;DalGwt_
;jf/L ;fwg aLdfsf] k|df0f -l:6s/_
………………… sDkgL ln=
nf]uf] ;jf/L ;fwg aLdfsf] k|df0f -l:6s/_

k|df0f g+= k|df0f hf/L ldltM


!= aLldtsf] gfdM =============== %= t]>f] kIf bfloTj aLdfsf] s'n ;Ldf
@= 7]ufgfM ======================== -s_ dflg;sf] zf/Ll/s Iflt jfkt
¿= %,)),))).–
#= 6]lnkmf]g g+=M ================ -v_ ;DklQsf] Iflt jfkt ¿= ==========
^= k|lt ofq' aLdf° ¿= %,))))).–
&= rfns÷ofq'÷cGo aLldt sd{rf/L k|lt
JolQm aLdf ¿= %,)),))).–
$= aLdfn]v g+=M ===================
aLdfn]v axfn /xg] cjlwM
;jf/L ;fwgsf] ljj/0fM
lsl;dM r]l;; g+=M btf{ g+=M
agf}6M OlGhg g+=M ef/ axg ÷l;6 ;+VofM

cg';"rL – $=@
-bkmf %=( ;+u ;DalGwt_
aLdfn]v gfd;f/L ;DaGwL ;Dk'li6
-!_ of] :jLsf/ tyf d~h'/ ul/G5 sL of] ;Dk'li6 ;DalGwt aLdfn]v;+u
;+nUg eO{ ;f]sf] cleGg c+u x'g]5 .
-@_ k|fKt k|:tfj kmf/fdsf] cfwf/df aLdfn]vsf] tflnsfdf pNn]lvt
aLldtsf] ;§fdf …………… Aoj;fo jf k]zfdf ;+nUg ============
nfO{ aLldt sfod ul/Psf] 5 .
-#_ cl3Nnf] aLldtsf] aLdfof]Uolxt sfod ePsf] cjlwsf] bfjL gu/]
jfktsf] 5"6 gof“ aLldtnfO{ k|bfg ul/g] 5}g .
-$_ aLdfn]vdf pNn]lvt ckjfb, zt{ / ;Ldfx¿ oyfjt /xg] 5g\ .

98 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


cg';"rL – %
-bkmf @=!@ ;+u ;DalGwt_
!= df]6/;fOsn aLdfsf] k|:tfj kmf/fdM -;/sf/L÷;/sf/L afx]s_

AolQm df]6/;fOsnsf]
k'/f gfd M k'/f gfd M

dflns ePdf lghsf]


k|:tfjs eGbf km/s
7]ufgf M 7]ufgf M
k|:tfjssf]

6]lnkmf]g M 6]lnkmf]g M
O{–d]n M O{–d]n M
k]zf M k]zf M
OlGhg g+=M Rofl;; g+=M
k|:tfljt df]6/;fOsnsf]

btf{ g+=M agfpg] sDkgLM


agf}6M df]8]nM
ag]sf] jif{M 3g Ifdtf -So"las Sofkfl;6L_M
;/;fdfg afx]s df]6/;fOsnsf] 3f]lift d"NoM btf{ ldltM
;/;fdfgsf] ljj/0f ;lxt 3f]lift d"NoM vl/b ldltM
hDdf 3f]lift d"NoM vl/bsf] ;dodf gof“ jf k'/fgf]M
! tkfO{ lgDgdWo] s'g k|sf/sf] aLdfn]v lng rfxg' xG5 <
-s_ Aofks -Kofs]h_ -v_ t]>f] kIfk|ltsf] bfloTj
@ s] tkfO{ df]6/;fOsnsf] bfjLsf] ;DaGwdf æ:j]lR5s clwsÆ
jxg ug{ rfxg' x'G5 < rfxg' x'G5 eg] /sd v'nfpg' xf];\ .
gf]6M :j]lR5s clwssf] ¿kdf ¿= %)), ¿= !))) jf ¿= @)))
axg ubf{ z'¿ aLdfz'Nsdf qmdzM !)∞, !%∞ / @)∞ 5"6 kfOg]5 .
# s] df]6/;fOsn xf“Sg l;sfpg] sfo{sf nflu k|of]u ul/G5 <
$ s] df]6/;fOsn ef8f cyjf Ogfdsf] ¿kdf k|of]u ul/G5 <
ul/G5 eg] ;f]sf] ljj/0f v'nfpg' xf];\ .
% ;w}+h;f] df]6/;fOsn /fVg] :yfgsf] 7]ufgf pNn]v ug'{xf];\ .
^ w]/h} ;f] df]6/;fOsn v'Nnf :yfg jf Uof/]hdWo] sxf“ /flvG5 <
& s] df]6/;fOsn k"0f{ cfjlws dd{t ePsf] cj:yfdf /xG5 <
* s] tkfO{sf] df]6/;fOsn slxNo} b'36{ gfdf k/]sf] lyof] < jf
k|:tfjsn] jf ;f] df]6/;fOsn r9\g] cGo AolQmn] df]6/;fOsn
;DaGwL s'g} bfjL u/]sf lyP < jf pgLx¿ dfly s'g} bfjL
ul/Psf lyP < olb lyP eg] ;jf/L ;fwgsf] Iflt jf t]>f]
AolQmsf] Iflt af/] cnu–cnu ljj/0f lbg'xf];\ .
( s] tkfO{n] k|:tfljt df]6/;fOsnsf] cGo s'g} aLdf ug'{ePsf]
5 < olb 5 eg] aLdssf] gfd / aLdf ;dfKt x'g] ldlt
v'nfpg' xf];\ .

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 99


!) s] tkfO{ ljutsf aLdsx¿af6 bfjL /lxt (No-Claim Discount)
5"6 kfpg' x'GYof] < olb kfpg' x'GYof] eg] s[kof 5"6 ;d]t
v'Ng] u/L gaLs/0f ;"rgf÷k|df0f–kq ;+nUg ug'{xf];\ .
!! s] s'g} sDkgL jf aLdsåf/f slxNo}
-s_ tkfO{sf] k|:tfj c:jLsf/ u/]sf] lyof] < -s_
-v_ ljz]if zt{ /flvPsf] lyof] < -v_
-u_ tkfO{sf] df]6/;fOsn aLdfn]v /2 ul/Psf] jf gaLs/0f -u_
ug{ c:jLsf/ ul/Psf] lyof] <
!@ s] k|:tfjs jf ;f] df]6/;fOsn rnfpg] s'g} AolQmx¿sf]
-olb sf]xL 5g\ eg]_ ;jf/L rfns Ohfht–kq slxNo} /2
ul/Psf] lyof] <
!# s] tkfO{ x"nb+uf, x8\tfn, gful/s pkb|j, å]ifk"0f{ sfo{,
ljWj+zfTds sfo{ tyf cft+ssf/L ultljlw hf]lvd ;d"x aLdf
;'/Iff ug{ rfxg' xG5 <
!$ aLdf cjlwM ====================================== b]lv =================================== ;Dd

d÷xfdL o;åf/f 3f]if0ff ub{5'÷ub{5f}+ ls dfly pNn]lvt ljj/0f ;f“rf] xf] / d÷xfdL ;xdt 5'÷5f}+
ls of] 3f]if0ff / dfly pNn]lvt pQ/ d]/f]÷xfd|f] / ======== sDkgL aLrsf] s/f/sf] cfwf/ x'g]5 .

ldltM clestf{ M k|:tfjssf] x:tfIf/M

100 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


dxŒjk"0f{ ;"rgf
;jf/L ;fwgsf]] aLdf° lgwf{/0f b]xfo adf]lhd x'g]5M
-s_ k|To]s aLdf cjlwsf] z'¿df aLldtn] 3f]if0ff u/]sf] d"NonfO{ ;f]
aLdf cjlwsf] nflu ;jf/L ;fwgsf]] aLdf° dflgg]5 .
-v_ ;jf/L ;fwgsf]] pTkfbsn] d"No;"rL pknAw u/fO/x]sf]] ;jf/L
;fwgsf]] v08 -s_ adf]lhdsf] 3f]lift d"No lgwf{/0f ubf{ aLldtn]
k|To]s aLdf cjlwsf] z'¿df o; aLdfn]v cGtu{t aLdf x'g]
a|f08 / df]8nsf] ;jf/L ;fwgsf]] tyf ;f]df hl8t kf6{k"hf{sf]
pTkfbsn] pknAw u/fPsf] d"No;"rLaf6 b]xfo adf]lhd x|f;s§L
u/L 3f]lift d"No sfod ug'{ kg]{5 .
g]kfndf btf{ ePsf] ldltb]lv u0fgf ubf{ x|f;s§Lsf] b/
;jf/L ;fwgsf]] pd]/
^ dlxgfeGbf sd ) k|ltzt
^ dlxgfb]lv ! jif{eGbf sd % k|ltzt
! jif{b]lv @ jif{eGbf sd !) k|ltzt
@ jif{b]lv # jif{eGbf sd !% k|ltzt
# jif{b]lv $ jif{eGbf sd @% k|ltzt
$ jif{b]lv % jif{eGbf sd #% k|ltzt
% jif{b]lv !) jif{eGbf sd $) k|ltzt
!) jif{ jf ;f]eGbf a9L %) k|ltzt
-u_ ;jf/L ;fwgsf]] pTkfbsn] d"No;"rL pknAw u/fpg 5f]8]sf]
;jf/L ;fwgsf]] v08 -s_ adf]lhdsf] 3f]lift d"No lgwf{/0f
ubf{ k|To]s aLdf cjlwsf] z'¿df aLldt / aLdssf] cfk;L
;xdltaf6 to ug'{ kg]{5 .

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 101


@= lghL ;jf/L ;fwg aLdfsf] k|:tfj kmf/fdM -;/sf/L÷;/sf/L afx]s_
k'/f gfd M k'/f gfd M

dflns ePdf lghsf]


k|:tfjs eGbf km/s
AolQm lghL uf8Lsf]
7]ufgf M 7]ufgf M
k|:tfjssf]

6]lnkmf]g M 6]lnkmf]g M
O{–d]n M O{–d]n M
k]zf M k]zf M
OlGhg g+=M Rofl;; g+=M
btf{ g+=M agfpg] sDkgLM
k|:tfljt lghL uf8Lsf]

agf}6M df]8]nM
ag]sf] jif{M 3g Ifdtf -So"las Sofkfl;6L_M
;/;fdfg afx]s lghL uf8Lsf] 3f]lift d"NoM ef/ jxg Ifdtf÷rfns ;lxt l;6
IfdtfM
;/;fdfgsf] ljj/0f ;lxt 3f]lift d"NoM btf{ ldltM
vl/b ldltM
hDdf 3f]lift d"NoM vl/bsf] ;dodf gof“ jf k'/fgf]M

! tkfO{ lgDg dWo] s'g k|sf/sf] aLdfn]v lng rfxg' xG5 <
-s_ Aofks -Kofs]h_ -v_ t]>f] kIfk|ltsf] bfloTj
@ s] tkfO{ k|:tfljt uf8Lsf] bfjLsf] ;DaGwdf æ:j]lR5s clwsÆ axg
ug{ rfxg' x'G5 < rfxg' x'G5 eg] /sd v'nfpg' xf];\ .
gf]6M :j]lR5s clwssf] ¿kdf ¿= !,))), ¿= @,))), ¿= %,)))
jf ¿= !),))) jxg ubf{ z'¿ aLdfz'Nsdf qmdzM !)∞, !%∞,
@)∞ / @%∞ 5"6 kfOg]5 .
# s] k|:tfljt uf8Lsf] xf“Sg l;sfpg] sfo{sf nflu k|of]u ul/G5 <
$ s] k|:tfljt uf8L ef8f cyjf Ogfdsf] ¿kdf k|of]u ul/G5 < ul/G5
eg] ;f]sf] ljj/0f v'nfpg' xf];\ .
% ;w}+h;f] k|:tfljt uf8L /fVg] :yfgsf] 7]ufgf pNn]v ug'{xf];\ .
^ w]/}h;f] k|:tfljt uf8L v'Nnf :yfg jf Uof/]hdWo] sxf“ /flvG5 <
& s] lghL k|:tfljt uf8L k"0f{ cfjlws dd{t ePsf] cj:yfdf /xG5 <
* s] k|:tfjs afx]s cGo s'g} AolQmåf/f k|:tfljt uf8L lgoldt ¿kn]
rnfOG5 < olb rnfOG5 eg] lgDg hfgsf/Lx¿ lbg'xf];\M
o:tf AolQmsf] gfd / pd]/ uf8L xf“s]sf] s] s'g} aLdsn] o:tf AolQmsf] ;fdfGo b/x¿
Aoj;fo cjlw / zt{x¿df aLdf ug{ c:jLsf/ u/]sf] 5 <

( tkfO{sf] k"0f{ hfgsf/L / ljZjf; cg';f/ s] uf8L rnfpg] AolQmsf]


cf“vf, sfg tyf cGo zf/Ll/s c;Ifdtf 5 < s] tkfO{sf] hfgsf/Ldf
uf8L rfnsnfO{ x“sfO{ ;DaGwL s'g} ck/fwdf bf]ifL 7x/fOPsf] 5 <

102 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


!) s] tkfO{n] k|:tfljt uf8Lsf] cGo s'g} aLdf ug'{ePsf] 5 < olb 5 eg]
aLdssf] gfd / aLdf ;dfKt x'g] ldlt v'nfpg' xf];\ .
!! s] tkfO{ ljutsf aLdsx¿af6 bfjL /lxt (No-Claim Discount) 5"6
kfpg' x'GYof] < olb kfpg' x'GYof] eg] s[kof 5"6 ;d]t v'Ng] u/L
gaLs/0f ;"rgf÷k|df0f–kq ;+nUg ug'{xf];\ .
!@ s] s'g} sDkgL jf aLdsåf/f slxNo}
-s_ tkfO{sf] k|:tfj c:jLsf/ u/]sf] lyof] < -s_
-v_ ljz]if zt{ /flvPsf] lyof] < -v_
-u_ tkfO{sf] uf8Lsf] aLdfn]v /2 ul/Psf] jf gaLs/0f ug{ c:jLsf/ -u_
ul/Psf] lyof] <
!# tkfO{sf] cfg} jf cfkm}n] xf“s]sf] ;Dk"0f{ uf8Ldf ljut tLg jif{df
ePsf] b'3{6gf / xflgsf] ljj/0f lbg'xf];\ .
!$ s] k|:tfjs jf ;f] uf8L rnfpg] s'g} AolQmx¿sf] -olb sf]xL 5g\ eg]_
;jf/L rfns Ohfht–kq slxNo} /2 ul/Psf] lyof] <
!% s] tkfO{ x"nb+uf, x8\tfn, gful/s pkb|j, å]ifk"0f{ sfo{, ljWj+zfTds
sfo{ tyf cft+ssf/L ultljlw hf]lvd ;d"x aLdf ;'/Iff ug{ rfxg'
xG5 <
!^ lgDglnlvt AolQmx¿sf] b'3{6gf aLdfsf] nflu l;6 ;+Vof v'nfpg'' xf];\ .
-s_ rfns -v_ aLldt tyf cGo ofqLx¿ -;+Vof vf]Ng'xf];\_
!^ s] tkfO{ ;jf/L ;fwg b'3{6gf eO{ ;8saf6 aflx/ uPdf ;f] ;jf/L ;fwgnfO{ ;8s;Dd
Nofpg nfUg] vr{sf] aLdf u/fpg rfxg' x'G5 <
-s_ gf]6M -!_ of] aLdf u/fPdf ;jf/L ;fwg b'3{6gf eO{ ;8saf6 aflx/ uPdf ;f] ;jf/L
;fwgnfO{ ;8s;Dd Nofpg nfUg] cfjZos tyf jf:tljs vr{ aLdsn]
Joxf]g{] 5 .
t/ ;f] jfkt aLdsn] e'QmfgL ug{] /sd ;jf/L ;fwg -hl8t kf6{kh" f{ ;lxt_ sf]
3f]lift d"Nosf] %∞ jf Ps nfv ¿k}of“dWo] h'g 3l6 x'G5 ;f]eGbf a9L x'g] 5}g .
-@_ of] aLdf u/fpg k|lt ;jf/L ;fwg ¿= @)).– yk aLdfz'Ns nfUg]5 .
!& aLdf cjlw M============================ b]lv ===================== ;Dd

d÷xfdL o;åf/f 3f]if0ff ub{5'÷ub{5f}+ ls dfly pNn]lvt ljj/0f ;f“rf] xf] / d÷xfdL ;xdt 5'÷5f}+
ls of] 3f]if0ff / dfly pNn]lvt pQ/ d]/f]÷xfd|f] / ======== sDkgL aLrsf] s/f/sf] cfwf/ x'g]5 .

ldltM clestf{ M k|:tfjssf] x:tfIf/M

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 103


dxTjk"0f{ ;"rgf
;jf/L ;fwgsf]] aLdf° lgwf{/0f b]xfo adf]lhd x'g]5M
-s_ k|To]s aLdf cjlwsf] z'¿df aLldtn] 3f]if0ff u/]sf] d"NonfO{ ;f]
aLdf cjlwsf] nflu ;jf/L ;fwgsf]] aLdf° dflgg]5 .
-v_ ;jf/L ;fwgsf]] pTkfbsn] d"No;"rL pknAw u/fO/x]sf]] ;jf/L
;fwgsf]] v08 -s_ adf]lhdsf] 3f]lift d"No lgwf{/0f ubf{ aLldtn]
k|To]s aLdf cjlwsf] z'¿df o; aLdfn]v cGtu{t aLdf x'g]
a|f08 / df]8nsf] ;jf/L ;fwgsf]] tyf ;f]df hl8t kf6{k"hf{sf]
pTkfbsn] pknAw u/fPsf] d"No;"rLaf6 b]xfo adf]lhd x|f;s§L
u/L 3f]lift d"No sfod ug'{ kg]{5 .
g]kfndf btf{ ePsf] ldltb]lv u0fgf ubf{ x|f;s§Lsf] b/
;jf/L ;fwgsf]] pd]/
^ dlxgfeGbf sd ) k|ltzt
^ dlxgfb]lv ! jif{eGbf sd % k|ltzt
! jif{b]lv @ jif{eGbf sd !) k|ltzt
@ jif{b]lv # jif{eGbf sd !% k|ltzt
# jif{b]lv $ jif{eGbf sd @% k|ltzt
$ jif{b]lv % jif{eGbf sd #% k|ltzt
% jif{b]lv !) jif{eGbf sd $) k|ltzt
!) jif{ jf ;f]eGbf a9L %) k|ltzt
-u_ ;jf/L ;fwgsf]] pTkfbsn] d"No;"rL pknAw u/fpg 5f]8]sf]
;jf/L ;fwgsf]] v08 -s_ adf]lhdsf] 3f]lift d"No lgwf{/0f
ubf{ k|To]s aLdf cjlwsf] z'¿df aLldt / aLdssf] cfk;L
;xdltaf6 to ug'{ kg]{5 .

104 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


#= Jofj;flos ;jf/L ;fwg aLdfsf] k|:tfj kmf/fdM -;/sf/L÷;/sf/L afx]s_

AolQm ;jf/L ;fwgsf]


k'/f gfd M k'/f gfd M

dflns ePdf lghsf]


k|:tfjs eGbf km/s
k|:tfjssf] 7]ufgf M 7]ufgf M
6]lnkmf]g M 6]lnkmf]g M
O{–d]n M O{–d]n M
k]zf M k]zf M
OlGhg g+=M Rofl;; g+=M
btf{ g+=M agfpg] sDkgLM
k|:tfljt lghL uf8Lsf]

agf}6M df]8]nM
ag]sf] jif{M 3g Ifdtf -So"las Sofkfl;6L_M
;/;fdfg afx]s lghL uf8Lsf] 3f]lift d"NoM ef/ jxg Ifdtf÷rfns ;lxt l;6
IfdtfM
;/;fdfgsf] ljj/0f ;lxt 3f]lift d"NoM btf{ ldltM
vl/b ldltM
hDdf 3f]lift d"NoM vl/bsf] ;dodf gof“ jf k'/fgf]M
! tkfO{ lgDgdWo] s'g k|sf/sf] aLdfn]v lng rfxg' xG5 <
-s_ Aofks -Kofs]h_ -v_ t]>f] kIfk|ltsf] bfloTj
@ s] tkfO{ k|:tfljt uf8Lsf] bfjLsf] ;DaGwdf æ:j]lR5s clwsÆ jxg ug{
rfxg' x'G5 < rfxg' x'G5 eg] /sd v'nfpg' xf];\ .
gf]6M :j]lR5s clwssf] ¿kdf ¿= !,))), ¿= @,))), ¿= %,)))
jf ¿= !),))) jxg ubf{ z'¿ aLdfz'Nsdf qmdzM !)∞, !%∞,
@)∞ / @%∞ 5"6 kfOg] 5 .
# lgDglnlvt s'g p2]Zosf] nflu ;jf/L ;fwg k|of]u ul/G5 <
-s_ ef8f jf Ogfdsf] nflu ofqL tyf ltgLx¿sf] ;fdfg 9'jfgL ug{ -s_
-6\ofS;L jf a;_
-v_ k|:tfjssf] cfg} dfn;fdfg 9'jfgL ug{ -lghL 9'jfgL_ -v_
-u_ ef8f jf Ogfdsf nflu cGo AolQmsf] dfn;fdfg 9'jfgL ug{ -u_
-;fj{hlgs 9'jfgL_
-3_ cGo -pNn]v ug'{xf];\_ -3_
$ s] uf8Ldf k5fl8 bf]Aa/ kfª\u|f / bf]Aa/ l:k|+u h8fg ul/Psf] 5 <
% uf8L k|of]u ul/g] d'Vo ef}uf]lns If]q s'g xf] <
^ ;w}+h;f] k|:tfljt uf8L /fVg] :yfgsf] 7]ufgf pNn]v ug'{xf];\ .
& w]/}h;f] k|:tfljt uf8L v'Nnf :yfg jf Uof/]hdWo] sxf“ /flvG5 <
* s] k|:tfljt uf8L k"0f{ cfjlws dd{t ePsf] cj:yfdf /xG5 <
( s] tkfO{n] k|:tfljt uf8Lsf] cGo s'g} aLdf ug'{ePsf] 5 < olb 5 eg]
aLdssf] gfd / aLdf ;dfKt x'g] ldlt v'nfpg' xf];\ .
!) s] tkfO{ ljutsf aLdsx¿af6 bfjL /lxt (No-Claim Discount) 5"6
kfpg' x'GYof] < olb kfpg' x'GYof] eg] s[kof 5"6 ;d]t v'Ng] u/L
gaLs/0f ;"rgf÷k|df0f–kq ;+nUg ug'{xf];\ .

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 105


!! s] s'g} sDkgL jf aLdsåf/f slxNo}
-s_ tkfO{sf] k|:tfj c:jLsf/ u/]sf] lyof] < -s_
-v_ ljz]if zt{ /flvPsf] lyof] < -v_
-u_ tkfO{sf] uf8Lsf] aLdfn]v /2 ul/Psf] jf gaLs/0f ug{ -u_
c:jLsf/ ul/Psf] lyof] <
!@ tkfO{sf] cfg} jf cfkm}n] xf“s]sf] ;Dk"0f{ uf8Ldf ljut tLg jif{df
ePsf] b'3{6gf / xflgsf] ljj/0f lbg'xf];\ .
!# s] tkfO{ x"nb+uf, x8\tfn, gful/s pkb|j, å]ifk"0f{ sfo{, ljWj+zfTds
sfo{ tyf cft+ssf/L ultljlw hf]lvd ;d"x aLdf ;'/Iff ug{ rfxg'
x'G5 <
!$ lgDglnlvt AolQmx¿sf] b'3{6gf aLdfsf] nflu ;Vof tyf ljj/0f
v'nfpg' xf];\ .
-s_ rfns -v_ kl/rfns
-u_ x]Nk/ -3_ cGo sd{rf/L -;+Vof tyf kbsf] ljj/0f vf]Ng'xf];\_
!% b'3{6gf aLdf ug'{ kg]{ ofqLx¿sf] ;+Vof pNn]v ug'{xf];\ . -To:tf] ;+Vof
cg'dtL k|fKt l;6 ;+Vof cg'¿k x'g' kg]{5 _
!^ s] tkfO{ ;jf/L ;fwg b'36{ gf eO{ ;8saf6 aflx/ uPdf ;f] ;jf/L
-s_ ;fwgnfO{ ;8s;Dd Nofpg nfUg] vr{sf] aLdf u/fpg rfxg' x'G5 <
gf]6M ! -s_ of] aLdf u/fPdf ;jf/L ;fwg -sG:6«S;g OSo"kd]06
e]lxsn afx]s_ b'36{ gf eO{ ;8saf6 aflx/ uPdf ;f] ;jf/L
;fwgnfO{ ;8s;Dd lgsfNbf nfUg] cfjZos tyf jf:tljs
vr{ aLdsn] Joxf]g]{ 5 .
t/ ;f] jfkt aLdsn] e'QmfgL ug{] /sd ;jf/L ;fwg -hl8t
kf6{kh" f{ ;lxt_ sf] 3f]lift d"Nosf] %∞ jf Ps nfv ¿k}of“dWo]
h'g 3l6 x'G5 ;f]eGbf a9L x'g] 5}g .
-v_ of] aLdf u/fPdf sG:6«S;g OSo"kd]06 e]lxsn b'36{ gf eO{
;8saf6 aflx/ uPdf ;f] ;jf/L ;fwgnfO{ ;8s;Dd lgsfNbf
nfUg] cfjZos tyf jf:tljs vr{ aLdsn] Joxf]g]{ 5 .
t/ ;f] jfkt aLdsn] e'QmfgL ug{] /sd ;jf/L ;fwg -hl8t
kf6{kh" f{ ;lxt_ sf] 3f]lift d"Nosf] %∞ jf b'O{ nfv krf; xhf/
¿k}of“dWo] h'g 3l6 x'G5 ;f]eGbf a9L x'g] 5}g .
@ -s_ sG:6«S;g OSo"kd]06 e]lxsn afx]s ;jf/L ;fwgsf] nflu
of] aLdf u/fpg k|lt ;jf/L ;fwg ¿= %)).– yk aLdfz'Ns
nfUg]5 .
-v_ sG:6«S;g OSo"kd]06 e]lxsnsf] nflu of] aLdf u/fpg k|lt
;jf/L ;fwg ¿= !,))).– yk aLdfz'Ns nfUg]5 .
!& aLdf cjlw M========================= b]lv ========================== ;Dd

d÷xfdL o;åf/f 3f]if0ff ub{5'÷ub{5f}+ ls dfly pNn]lvt ljj/0f ;f“rf] xf] / d÷xfdL ;xdt 5'÷5f}+
ls of] 3f]if0ff / dfly pNn]lvt pQ/ d]/f]÷xfd|f] / ======== sDkgL aLrsf] s/f/sf] cfwf/ x'g]5 .

ldltM clestf{ M k|:tfjssf] x:tfIf/M

106 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


dxŒjk"0f{ ;"rgf
;jf/L ;fwgsf]] aLdf° lgwf{/0f b]xfo adf]lhd x'g]5M
-s_ k|To]s aLdf cjlwsf] z'¿df aLldtn] 3f]if0ff u/]sf] d"NonfO{ ;f]
aLdf cjlwsf] nflu ;jf/L ;fwgsf]] aLdf° dflgg]5 .
-v_ ;jf/L ;fwgsf]] pTkfbsn] d"No;"rL pknAw u/fO/x]sf]] ;jf/L
;fwgsf]] v08 -s_ adf]lhdsf] 3f]lift d"No lgwf{/0f ubf{ aLldtn]
k|To]s aLdf cjlwsf] z'¿df o; aLdfn]v cGtu{t aLdf x'g]
a|f08 / df]8nsf] ;jf/L ;fwgsf]] tyf ;f]df hl8t kf6{k"hf{sf]
pTkfbsn] pknAw u/fPsf] d"No;"rLaf6 b]xfo adf]lhd x|f;s§L
u/L 3f]lift d"No sfod ug'{ kg]{5 .
g]kfndf btf{ ePsf] ldltb]lv u0fgf ubf{ x|f;s§Lsf] b/
;jf/L ;fwgsf]] pd]/
^ dlxgfeGbf sd ) k|ltzt
^ dlxgfb]lv ! jif{eGbf sd % k|ltzt
! jif{b]lv @ jif{eGbf sd !) k|ltzt
@ jif{b]lv # jif{eGbf sd !% k|ltzt
# jif{b]lv $ jif{eGbf sd @% k|ltzt
$ jif{b]lv % jif{eGbf sd #% k|ltzt
% jif{b]lv !) jif{eGbf sd $) k|ltzt
!) jif{ jf ;f]eGbf a9L %) k|ltzt
-u_ ;jf/L ;fwgsf]] pTkfbsn] d"No;"rL pknAw u/fpg 5f]8]sf]
;jf/L ;fwgsf]] v08 -s_ adf]lhdsf] 3f]lift d"No lgwf{/0f
ubf{ k|To]s aLdf cjlwsf] z'¿df aLldt / aLdssf] cfk;L
;xdltaf6 to ug'{ kg]{5 .

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 107


cg';"rL – ^
-bkmf #=# ;+u ;DalGwt_
aLdfz'Ns u0fgf tflnsf

!= df]6/;fOsn -;/sf/L afx]s_ sf] aLdfz'Ns u0fgf tflnsfM

c_ ;jf/L ;fwgsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL la?4sf] aLdf tyf b'3{6gf aLdf


jfktM
l;=l;=tyf 3f]lift d"No -;/;fdfg ;lxt_ cg';f/ aLdfz'Ns -3f]lift ¿= æsÆ
d"Nosf] =…== ∞_
;jf/L ;fwg === jif{ k'/fgf] eP jfkt yk aLdfz'Ns M æsÆ sf] ===== ∞ ¿=
¿= ævÆ
aLldt :jo+n] Joxf]g]{ :j]lR5s clws ¿= === jfkt 5"6M ævÆ sf] ==== ∞ ¿=
¿= æuÆ
==== jif{;Dd bfjL gu/] jfkt 5"6M æuÆ sf] ====== k|ltzt ¿=
¿= æ3Æ
k|ToIf aLdf jfkt 5"6M æ3Æ sf] !) k|ltzt ¿=
hDdf -Go"gtd ¿= !))) x'g'kg]{_ ¿=
cf_ t]>f] kIf k|ltsf] bfloTj aLdf jfktM
l;= l;= cg';f/sf] aLdfz'Ns ¿= æªÆ
==…== jif{;Dd bfjL gu/] jfkt 5"6M æªÆ sf] ====== k|ltzt ¿=
hDdf ¿=
O_ hf]lvd ;d"x yk u/] jfktM
-s_ x'nb·f, x8\tfn / å]if -l/;OjL_ k"0f{ sfo{ -3f]lift d"Nosf] ===sf b/n]_ ¿=
-v_ cft+ssf/L tyf ljWj+;fTds sfo{ -3f]lift d"Nosf] ===sf b/n]_ ¿=
hDdf ¿=

b|i6JoM -s_ ckf· d}qL tLg kfª\u|] df]6/;fOsnsf] xsdf dfly -c_ / -cf_ sf] hDdf /sddf @%∞
5"6 lbO{ lx;fa ug'{ kg]{5 .
-v_ df]6/;fOsn rnfO/x]sf] JolQm -rfns_ tyf k5f8L a;]sf] ofqL (Pillion Rider) u/L
b'O{hgfsf] b'3{6gf aLdf k|lt JolQm aLdf° ¿= %,)),))). -kf“r nfv_ sf] nflu nfUg]
aLdfz'Ns t]>f] kIf aLdf z'Nsdf g} ;dfj]z (Inbuilt) ePsf] 5 .

108 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


! s= df]6/;fOsn -;/sf/L_ sf] aLdfz'Ns u0fgf tflnsfM
c_ ;jf/L ;fwgsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL la?4sf] aLdf tyf b'3{6gf aLdf
jfktM
l;=l;=tyf 3f]lift d"No -;/;fdfg ;lxt_ cg';f/ aLdfz'Ns -3f]lift ¿= æsÆ
d"Nosf] =…== ∞_
;jf/L ;fwg === jif{ k'/fgf] eP jfkt yk aLdfz'Ns M æsÆ sf] ===== ∞ ¿=
¿= ævÆ
aLldt :jo+n] Joxf]g]{ :j]lR5s clws ¿= === jfkt 5"6M ævÆ sf] ==== ∞ ¿=
¿= æuÆ
==== jif{;Dd bfjL gu/] jfkt 5"6M æuÆ sf] ====== k|ltzt ¿=
hDdf ¿=
cf_ t]>f] kIf k|ltsf] bfloTj aLdf jfktM
l;= l;= cg';f/sf] aLdfz'Ns ¿= æ3Æ
==…== jif{;Dd bfjL gu/] jfkt 5"6M æ3Æ sf] ====== k|ltzt ¿=
hDdf ¿=
O_ hf]lvd ;d"x yk u/] jfktM
-s_ x'nb·f, x8\tfn / å]if -l/;OjL_ k"0f{ sfo{ -3f]lift d"Nosf] ===sf b/n]_ ¿=
-v_ cft+ssf/L tyf ljWj+;fTds sfo{ -3f]lift d"Nosf] ===sf b/n]_ ¿=
hDdf ¿=

b|i6JoM -s_ ckf· d}qL tLg kfª\u|] df]6/;fOsnsf] xsdf dfly -c_ / -cf_ sf] hDdf /sddf @%∞
5"6 lbO{ lx;fa ug'{ kg]{5 .
-v_ df]6/;fOsn rnfO/x]sf] JolQm -rfns_ tyf k5f8L a;]sf] ofqL (Pillion Rider) u/L
b'O{hgfsf] b'3{6gf aLdf k|lt JolQm aLdf° ¿= %,)),))). -kf“r nfv_ sf] nflu nfUg]
aLdfz'Ns t]>f] kIf aLdfz'Nsdf g} ;dfj]z (Inbuilt) ePsf] 5 .

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 109


@= lghL ;jf/L ;fwg -;/sf/L afx]s_ sf] aLdfz'Ns u0fgf tflnsfM
c_ ;jf/L ;fwgsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL la?4sf] aLdf jfktM
l;=l;=cg';f/ 3f]lift d"NodWo] klxnf] aL; nfv;Ddsf] aLdfz'Ns -3f]lift ¿=
d"Nosf] ==…=∞_
af“sL 3f]lift d"Nosf] aLdfz'Ns -af“sL 3f]lift d"Nosf] === ∞_ ¿=
6«]n/ -dfn;fdfg cf];fg]{_ jfktsf] aLdfz'Ns ==…=sf b/n] ¿=
l;=l;= cg';f/ aLdfz'Nsdf 5"6 ¿=
¿= æsÆ
;jf/L ;fwg === jif{ k'/fgf] eP jfkt yk aLdfz'NsM æsÆ sf] ===== ∞ ¿=
¿= ævÆ
lghL k|of]hgsf] nflu ef8fdf lbP jfkt ykM ævÆ sf] !)∞ ¿=
¿= æuÆ
aLldt :jo+n] Joxf]g]{ :j]lR5s clws ¿= …=== jfkt 5"6M æuÆ sf] ==== ¿=
k|ltzt
¿= æ3Æ
==== jif{;Dd bfjL gu/] jfkt 5"6M æ3Æ sf] ====== k|ltzt ¿=
¿= æªÆ
k|ToIf aLdf jfkt 5"6M æªÆ sf] !) k|ltzt ¿=
¿= ærÆ
b'3{6gf ePsf] ;jf/L ;fwgnfO{ ;8s;Dd lgsfNbf nfUg] vr{sf] aLdf ¿=
jfkt aLdfz'Ns yk
hDdf ¿=
cf_ t]>f] kIf k|ltsf] bfloTj aLdf jfktM
l;=l;= cg';f/sf] aLdfz'Ns ¿= æ5Æ
==== jif{;Dd bfjL gu/] jfkt 5"6M æ5Æ sf] ====== k|ltzt ¿=
hDdf ¿=
O_ rfnssf] b'3{6gf aLdf jfktM
rfns -aLdf° ¿= %,)),))). -kf“r nfv_ sf] ¿= &)).– sf b/n]_ ¿=
O{_ aLldt tyf ofqLsf] b'3{6gf aLdf jfktM
k|lt JolQm aLdf° ¿= %,)),))).– -kf“r nfv_ sf] nfuL aLdfz'Ns k|lt ¿=
l;6 ¿= &)).– sf b/n]
p_ hf]lvd ;d"x yk u/] jfkt M
-s_ x'nb·f, x8\tfn / å]if -l/;OjL_ k"0f{ sfo{ ¿=
-v_ cft+ssf/L tyf ljWj+;fTds sfo{ ¿=
-u_ rfns ¿=
-3_ aLldt tyf ofqL /=
hDdf ¿=

b|i6JoM ckf· d}qL ;jf/L ;fwgsf] xsdf dfly -c_ / -cf_ sf] hDdf /sddf @%∞ 5"6 lbO{ lx;fa
ug'{ kg]{5 .

110 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


@ s= lghL ;jf/L ;fwg -;/sf/L_ sf] aLdfz'Ns u0fgf tflnsfM
c_ ;jf/L ;fwgsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL la?4sf] aLdf jfktM
l;=l;=cg';f/ 3f]lift d"NodWo] klxnf] aL; nfv;Ddsf] aLdfz'Ns -3f]lift ¿=
d"Nosf] ==…=∞_
af“sL 3f]lift d"Nosf] aLdfz'Ns -af“sL 3f]lift d"Nosf] === ∞_ ¿=
6«]n/ -dfn;fdfg cf];fg]{_ jfktsf] aLdfz'Ns -6«]n/sf] 3f]lift d"Nosf] ¿=
==…=sf b/n]_
l;=l;= cg';f/ aLdfz'Nsdf 5"6 ¿=
¿= æsÆ
;jf/L ;fwg === jif{ k'/fgf] eP jfkt yk aLdfz'NsM æsÆ sf] ===== ∞ ¿=
¿= ævÆ
aLldt :jo+n] Joxf]g]{ :j]lR5s clws ¿= …=== jfkt 5"6M ævÆ sf] ==== ¿=
k|ltzt
¿= æuÆ
==== jif{;Dd bfjL gu/] jfkt 5"6M æuÆ sf] ====== k|ltzt ¿=
¿= æ3Æ
b'3{6gf ePsf] ;jf/L ;fwgnfO{ ;8s;Dd lgsfNbf nfUg] vr{sf] aLdf ¿=
jfkt aLdfz'Ns yk
hDdf ¿=
cf_ t]>f] kIf k|ltsf] bfloTj aLdf jfktM
l;=l;= cg';f/sf] aLdfz'Ns ¿= æªÆ
==== jif{;Dd bfjL gu/] jfkt 5"6M æªÆ sf] ====== k|ltzt ¿=
hDdf ¿=
O_ rfnssf] b'3{6gf aLdf jfktM
rfns -aLdf° ¿= %,)),))). -kf“r nfv_ sf] ¿= ^)).– sf b/n]_ ¿=
O{_ ofqLsf] b'3{6gf aLdf jfktM
k|lt JolQm aLdf° ¿= %,)),))).– -kf“r nfv_ sf] ¿= ^)).– sf b/n] ¿=
p_ hf]lvd ;d"x yk u/] jfkt M
-s_ x'nb·f, x8\tfn / å]if -l/;OjL_ k"0f{ sfo{ -3f]lift d"Nosf] …… sf b/n]_ ¿=
-v_ cft+ssf/L tyf ljWj+;fTds sfo{ -3f]lift d"Nosf] …… sf b/n]_ ¿=
-u_ rfns ¿=
-3_ ofqL /=
hDdf ¿=

b|i6JoM ckf· d}qL ;jf/L ;fwgsf] xsdf dfly -c_ / -cf_ sf] hDdf /sddf @%∞ 5"6 lbO{ lx;fa
ug'{ kg]{5 .

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 111


#= Jofj;flos -dfnjfxs_ ;jf/L ;fwg -;/sf/L afx]s_ sf] aLdfz'Ns u0fgf tflnsfM
c_ ;jf/L ;fwgsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL la?4sf] aLdf jfktM
3f]lift d"No -;/;fdfg ;lxt_ cg';f/ z'¿ aLdfz'Ns -3f]lift d"Nosf] ===∞_ ¿=
ef/axg Ifdtf cg';f/ z'¿ aLdfz'Nsdf yk ¿=
ef/axg Ifdtf cg';f/ z'¿ aLdfz'Nsdf 5"6 ¿=
6«]n/ jfktsf] aLdfz'Ns -6«]n/sf] 3f]lift d"Nosf] ===sf b/n]_ ¿=
¿= æsÆ
;jf/L ;fwg === jif{ k'/fgf] eP jfkt yk aLdfz'NsM æsÆ sf] ===== ∞ ¿=
¿= ævÆ
aLldt :jo+n] Joxf]g]{ :j]lR5s clws ¿= ==== jfkt 5"6M ævÆ sf] ¿=
==== k|ltzt
¿= æuÆ
==== jif{;Dd bfjL gu/] jfkt 5"6M æuÆ sf] ====== k|ltzt ¿=
¿= æ3Æ
lghL k|of]hgdf k|of]u u/] jfkt 5"6M æ3Æ sf] @% k|ltzt ¿=
¿= æªÆ
k|ToIf aLdf jfkt 5"6M æªÆ sf] !) k|ltzt ¿=
b'3{6gf ePsf] ;jf/L ;fwgnfO{ ;8s;Dd lgsfNbf nfUg] vr{sf]
aLdf jfkt aLdfz'Ns yk
hDdf ¿=
cf_ t]>f] kIf k|ltsf] bfloTj aLdf jfktM
l;= l;= cg';f/sf] aLdfz'Ns ¿= ærÆ
==== jif{;Dd bfjL gu/] jfkt 5"6M ærÆ sf] ====== k|ltzt ¿=
hDdf ¿=
O_ rfnssf] b'3{6gf aLdf jfktM
rfns -aLdf° ¿= ========sf] ===sf b/n]_ ¿=
O{_ kl/rfns tyf cGo sd{rf/L -rfns afx]s_ sf] b'3{6gf aLdf jfkt
k|ltAolQm aLdf° ¿= %,)),))).– -kf“r nfv_ sf] nflu k|lt JolQm ¿=
¿= &)).– sf b/n]
p_ ofqLsf] b'3{6gf aLdf jfktM
k|lt ofqL aLdf° ¿= %,)),))).– -kf“r nfv_ sf] nflu k|lt JolQm ¿=
¿= &)).– sf b/n]
pm_ hf]lvd ;d"x yk u/] jfktM
-s_ x'nb·f, x8\tfn / å]if -l/;OjL_ k"0f{ sfo{ -3f]lift d"Nosf] === sf b/n]_ ¿=
-v_ cft+ssf/L tyf ljWj+;fTds sfo{ -3f]lift d"Nosf] === sf b/n]_ ¿=
-u_ rfns =……=sf b/n]_ ¿=
-3_ kl/rfns tyf cGo sd{rf/L ¿=
-ª_ ofqL ?=
hDdf ¿=
b|i6JoM Plu|sNr/ tyf km/]i6«L e]lxsn / sG:6«S;g OSo"kd]G6 e]lxsnsf] aLdfz'Ns u0fgf ug{sf
nflu of] tflnsf k|of]u ug'{ kg]{5 .

112 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


#s= Jofj;flos -dfnjfxs_ ;jf/L ;fwg -;/sf/L_ sf] aLdfz'Ns u0fgf tflnsfM
c_ ;jf/L ;fwgsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL la?4sf] aLdf jfktM
3f]lift d"No -;/;fdfg ;lxt_ cg';f/ z'¿ aLdfz'Ns -3f]lift d"Nosf] ===∞_ ¿=
ef/axg Ifdtf cg';f/ z'¿ aLdfz'Nsdf yk ¿=
ef/axg Ifdtf cg';f/ z'¿ aLdfz'Nsdf 5"6 ¿=
6«]n/ jfktsf] aLdfz'Ns -6«]n/sf] 3f]lift d"Nosf] ===sf b/n]_ ¿=
¿= æsÆ
;jf/L ;fwg === jif{ k'/fgf] eP jfkt yk aLdfz'NsM æsÆ sf] ===== ∞ ¿=
¿= ævÆ
aLldt :jo+n] Joxf]g]{ :j]lR5s clws ¿= ==== jfkt 5"6M ævÆ ¿=
sf] ==== k|ltzt
¿= æuÆ
==== jif{;Dd bfjL gu/] jfkt 5"6M æuÆ sf] ====== k|ltzt ¿=
b'3{6gf ePsf] ;jf/L ;fwgnfO{ ;8s;Dd lgsfNbf nfUg] vr{sf]
aLdf jfkt aLdfz'Ns yk
hDdf ¿= æ3Æ
cf_ t]>f] kIf k|ltsf] bfloTj aLdf jfktM
l;= l;= cg';f/sf] aLdfz'Ns ¿= æªÆ
==== jif{;Dd bfjL gu/] jfkt 5"6M æªÆ sf] ====== k|ltzt ¿=
hDdf ¿=
O_ rfnssf] b'3{6gf aLdf jfktM
rfns -=…==sf b/n]_ ¿=
O{_ kl/rfns tyf ;jf/L ;fwg ;DaGwL cGo sd{rf/Lsf] b'3{6gf aLdf
jfkt
k|lt AolQm aLdf° ¿= %,)),))).– -kf“r nfv_ sf] nflu k|lt ¿=
JolQm ¿= ^)).– sf b/n]
p_ ofqLsf] b'3{6gf aLdf jfktM
k|lt ofqL aLdf° ¿= %,)),))).– -kf“r nfv_ sf] nflu k|lt ¿=
JolQm ¿= ^)).– sf b/n]
pm_ hf]lvd ;d"x yk u/] jfktM
-s_ x'nb·f, x8\tfn / å]if -l/;OjL_ k"0f{ sfo{ -3f]lift d"Nosf] === sf b/n]_ ¿=
-v_ cft+ssf/L tyf ljWj+;fTds sfo{ -3f]lift d"Nosf] === sf b/n]_ ¿=
-u_ rfns ¿=
-3_ kl/rfns tyf cGo sd{rf/L ¿=
-ª_ ofqL ?=
hDdf ¿=
b|i6JoM Plu|sNr/ tyf km/]i6«L e]lxsn / sG:6«S;g OSo"kd]G6 e]lxsnsf] aLdfz'Ns u0fgf ug{sf
nflu of] tflnsf k|of]u ug'{ kg]{5 .

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 113


$= Jofj;flos -ofqL jfxs_ ;jf/L ;fwg -;/sf/L afx]s_ sf] aLdfz'Ns u0fgf tflnsfM
c_ ;jf/L ;fwgsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL la?4sf] aLdf jfktM
3f]lift d"No -;/;fdfg ;lxt_ cg';f/ z'¿ aLdfz'Ns -3f]lift d"Nosf] ===∞_ ¿=
l;6 Ifdtf cg';f/ z'¿ aLdfz'Nsdf 5"6 ¿=
6«]n/ jfktsf] aLdfz'Ns -6«]n/sf] 3f]lift d"Nosf] ===sf b/n]_ ¿=
¿= æsÆ
;jf/L ;fwg === jif{ k'/fgf] eP jfkt yk aLdfz'NsM æsÆ sf] ===== ∞ ¿=
¿= ævÆ
aLldt :jo+n] Joxf]g]{ :j]lR5s clws ¿= ==== jfkt 5"6M ævÆ ¿=
sf] ==== k|ltzt
¿= æuÆ
==== jif{;Dd bfjL gu/] jfkt 5"6M æuÆ sf] ====== k|ltzt ¿=
¿= æ3Æ
lghL k|of]hgdf k|of]u u/] jfkt 5"6M æ3Æ sf] @% k|ltzt ¿=
¿= æªÆ
k|ToIf aLdf jfkt 5"6M æªÆ sf] !) k|ltzt ¿=
b'3{6gf ePsf] ;jf/L ;fwgnfO{ ;8s;Dd lgsfNbf nfUg] vr{sf]
aLdf jfkt aLdfz'Ns yk
hDdf ¿=
cf_ t]>f] kIf k|ltsf] bfloTj aLdf jfktM
l;= l;= cg';f/sf] aLdfz'Ns ¿= ærÆ
==== jif{;Dd bfjL gu/] jfkt 5"6M ærÆ sf] ====== k|ltzt ¿=
hDdf ¿=
O_ rfnssf] b'3{6gf aLdf jfktM
rfns -…===sf b/n]_ ¿=
O{_ kl/rfns tyf cGo sd{rf/L -rfns afx]s_ sf] b'3{6gf aLdf jfkt
k|lt AolQm aLdf° ¿= %,)),))).– -kf“r nfv_ sf] nflu k|lt ¿=
JolQm ¿= &)).– sf b/n]
p_ ofqLsf] b'3{6gf aLdf jfktM
k|lt JolQm aLdf° ¿= %,)),))).– -kf“r nfv_ sf] nflu k|lt ¿=
JolQm ¿= &)).– sf b/n]
pm_ hf]lvd ;d"x yk u/] jfktM
-s_ x'nb·f, x8\tfn / å]if -l/;OjL_ k"0f{ sfo{ -3f]lift d"Nosf] === sf b/n]_ ¿=
-v_ cft+ssf/L tyf ljWj+;fTds sfo{ -3f]lift d"Nosf] === sf b/n]_ ¿=
-u_ rfns ¿=
-3_ kl/rfns tyf cGo sd{rf/L ¿=
-ª_ ofqL ?=
hDdf ¿=
b|i6JoM ef8fdf k|of]u ul/g] 6]Dkf] tyf cGo ofqL afxs -6\ofS;L afx]s_ ;jf/L ;fwgsf] aLdfz'Ns
u0fgf ug{sf nflu of] tflnsf k|of]u ug'{ kg]{5 .

114 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


$s= Jofj;flos -ofqL jfxs_ ;jf/L ;fwg -;/sf/L_ sf] aLdfz'Ns u0fgf tflnsfM
c_ ;jf/L ;fwgsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL la?4sf] aLdf jfktM
3f]lift d"No -;/;fdfg ;lxt_ cg';f/ z'¿ aLdfz'Ns -3f]lift d"Nosf] ===∞_ ¿=
l;6 Ifdtf cg';f/ z'¿ aLdfz'Nsdf 5"6 ¿=
6«]n/ jfktsf] aLdfz'Ns -6«]n/sf] 3f]lift d"Nosf] ===sf b/n]_ ¿=
¿= æsÆ
;jf/L ;fwg === jif{ k'/fgf] eP jfkt yk aLdfz'NsM æsÆ sf] ===== ∞ ¿=
¿= ævÆ
aLldt :jo+n] Joxf]g]{ :j]lR5s clws ¿= ==== jfkt 5"6M ævÆ ¿=
sf] ==== k|ltzt
¿= æuÆ
==== jif{;Dd bfjL gu/] jfkt 5"6M æuÆ sf] ====== k|ltzt ¿=
b'3{6gf ePsf] ;jf/L ;fwgnfO{ ;8s;Dd lgsfNbf nfUg] vr{sf]
aLdf jfkt aLdfz'Ns yk
hDdf ¿=
cf_ t]>f] kIf k|ltsf] bfloTj aLdf jfktM
l;= l;= cg';f/sf] aLdfz'Ns ¿= æ3Æ
==== jif{;Dd bfjL gu/] jfkt 5"6M æ3Æ sf] ====== k|ltzt ¿=
hDdf ¿=
O_ rfnssf] b'3{6gf aLdf jfktM
rfns =…==sf b/n] ¿=
O{_ kl/rfns tyf ;jf/L ;fwg ;DaGwL cGo sd{rf/Lsf] b'3{6gf aLdf
jfkt
k|lt AolQm aLdf° ¿= %,)),))).– -kf“r nfv_ sf] nflu k|lt ¿=
JolQm ¿= ^)).– sf b/n]
p_ ofqLsf] b'3{6gf aLdf jfktM
k|lt ofqL aLdf° ¿= %,)),))).– -kf“r nfv_ sf] nflu k|lt ¿=
JolQm ¿= ^)).– sf b/n]
pm_ hf]lvd ;d"x yk u/] jfktM
-s_ x'nb·f, x8\tfn / å]if -l/;OjL_ k"0f{ sfo{ -3f]lift d"Nosf] === sf b/n]_ ¿=
-v_ cft+ssf/L tyf ljWj+;fTds sfo{ -3f]lift d"Nosf] === sf b/n]_ ¿=
-u_ rfns ¿=
-3_ kl/rfns tyf cGo sd{rf/L ¿=
-ª_ ofqL ?=
hDdf ¿=

b|i6JoM ef8fdf k|of]u ul/g] 6]Dkf] tyf cGo ofqL afxs -6\ofS;L afx]s_ ;jf/L ;fwgsf] aLdfz'Ns
u0fgf ug{sf nflu of] tflnsf k|of]u ug'{ kg]{5 .

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 115


%= 6\ofS;Lsf] aLdfz'Ns u0fgf tflnsfM
c_ ;jf/L ;fwgsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL la?4sf] aLdf jfktM
3f]lift d"No -;/;fdfg ;lxt_ cg';f/ z'¿ aLdfz'Ns -3f]lift d"Nosf] ===∞_ ¿=
l;=l;= cg';f/ z'¿ aLdfz'Nsdf yk ¿=
¿= æsÆ
;jf/L ;fwg === jif{ k'/fgf] eP jfkt yk aLdfz'NsM æsÆ sf] ===== ∞ ¿=
¿= ævÆ
aLldt :jo+n] Joxf]g]{ :j]lR5s clws ¿= === jfkt 5"6MævÆ sf] ==== k|ltzt
¿= æuÆ
==== jif{;Dd bfjL gu/] jfkt 5"6M æuÆ sf] ====== k|ltzt ¿=
¿= æ3Æ
k|ToIf aLdf jfkt 5"6M æ3Æ sf] !) k|ltzt ¿=
b'3{6gf ePsf] ;jf/L ;fwgnfO{ ;8s;Dd lgsfNbf nfUg] vr{sf] aLdf jfkt
aLdfz'Ns yk
hDdf ¿=
cf_ t]>f] kIf k|ltsf] bfloTj aLdf jfktM ¿=
l;= l;= cg';f/sf] aLdfz'Ns ¿= æªÆ
==== jif{;Dd bfjL gu/] jfkt 5"6M æªÆ sf] ====== k|ltzt ¿=
hDdf ¿=
O_ rfnssf] b'3{6gf aLdf jfktM
rfns -====sf b/n]_ ¿=
O{_ ofqLsf] b'3{6gf aLdf jfktM
k|lt JolQm aLdf° ¿= %,)),))).– -kf“r nfv_ sf] nflu k|lt JolQm ¿=
¿= &)).– sf b/n]
p_ hf]lvd ;d"x yk u/] jfktM
-s_ x'nb·f, x8\tfn / å]if -l/;OjL_ k"0f{ sfo{ -3f]lift d"Nosf] ===sf b/n]_ ¿=
-v_ cft+ssf/L tyf ljWj+;fTds sfo{ -3f]lift d"Nosf] ===sf b/n]_ ¿=
-u_ rfns ¿=
-3_ ofqL ¿=
hDdf ¿=

116 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


cg';"rL– &
-bkmf $=! ;+u ;DalGwt_
!= df]6/;fOsn -;/sf/L afx]s_ sf] aLdfz'Ns b/M
df]6/;fOsnsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL tyf AolQmut
b'3{6gf aLdf t]>f] kIf k|ltsf]
l;=l;=
btf{ ePsf] ldltb]lv u0fgf ubf{ ;jf/L ;fwgsf] pd]/ bfloTj tyf JolQmut
kf“r jif{eGbf sd % jif{b]lv !) !) jif{eGbf b'36{ gf aLdf
-s_ jif{;Dd a9L
!%) eGbf sd 3f]lift d"Nosf] !=% -s_ sf] b/df -s_ sf] b/df ¿= !,%)).–
k|ltzt !% k|ltzt yk @% k|ltzt yk
!%) b]lv @%) 3f]lift d"Nosf] !=% -s_ sf] b/df -s_ sf] b/df ¿= !,&)).–
;Dd k|ltzt !% k|ltzt yk @% k|ltzt yk
@%) eGbf a9L 3f]lift d"Nosf] !=% -s_ sf] b/df -s_ sf] b/df ¿= !,()).–
k|ltzt !% k|ltzt yk @% k|ltzt yk
b|i6JoM df]6/;fOsnsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL lj?4sf] aLdfsf] Go"gtd aLdfz'Ns ¿= !,))).– x'g]5 .

@= df]6/;fOsn -;/sf/L_ sf] aLdfz'Ns b/M


df]6/;fOsnsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL tyf AolQmut
b'3{6gf aLdf t]>f] kIf k|ltsf]
l;=l;= bfloTj tyf
btf{ ePsf] ldltb]lv u0fgf ubf{ ;jf/L ;fwgsf] pd]/
JolQmut b'3{6gf
kf“r jif{eGbf sd % jif{b]lv !) !) jif{eGbf aLdf
-s_ jif{;Dd a9L
!%) ;Dd 3f]lift d"Nosf] !=)) -s_ sf] b/df -s_ sf] b/df ¿= !,@%).–
k|ltzt !% k|ltzt yk @% k|ltzt yk
!%) eGbf a9L 3f]lift d"Nosf] !=)) -s_ sf] b/df -s_ sf] b/df ¿= !,%)).–
k|ltzt !% k|ltzt yk @% k|ltzt yk
gf]6M dfly -!_ ;/sf/L afx]s tyf -@_ b'j}df ckf· d}qL tLg kfª\u|] df]6/;fOsnsf] xsdf, dfly
pNn]lvt ;a} aLdfb/df @%∞ 5"6 x'g]5 .

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 117


cg';"rL– *
-bkmf $=@ ;+u ;DalGwt_
!= lghL ;jf/L ;fwg -;/sf/L afx]s_ sf] aLdfz'Ns b/M
lghL ;jf/L ;fwgsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL lj¿4sf] aLdf t]>f] kIf
l;=l;= btf{ ePsf] ldltb]lv u0fgf ubf{ ;jf/L ;fwgsf] pd]/ k|ltsf] bfloTj
bfloTj aLdf
bz jif{;Dd -s_ !) jif{eGbf a9L -v_
!))) eGbf sd 3f]lift d"NodWo] klxnf] aL; -s_ sf] b/df !) k|ltzt ¿= #,))).–
nfv;Dd 3f]lift d"Nosf] )=*$ yk
k|ltzt* ± af“sL 3f]lift d"Nosf]
!=!@ k|ltzt* — ¿= #,))).–
!))) b]lv 3f]lift d"NodWo] klxnf] aL; -s_ sf] b/df !) k|ltzt ¿= $,))).–
!^)) ;Dd nfv;Dd 3f]lift d"Nosf] )=*& yk
k|ltzt* ± af“sL 3f]lift d"Nosf]
!=!@ k|ltzt* — ¿= $,))).–
!^)) eGbf 3f]lift d"NodWo] klxnf] aL; -s_ sf] b/df !) k|ltzt ¿= ^,))).–
a9L nfv;Dd 3f]lift d"Nosf] )=() yk
k|ltzt* ± af“sL 3f]lift d"Nosf]
!=!@ k|ltzt* — ¿= ^,))).–
b|i6JoM s'g} JolQm jf ;+:yfsf] lghL ;jf/L ;fwg csf]{ JolQm jf ;+:yfsf] lghL k|of]usf] nflu ef8f -k|fOe]6
xfo/_ df lbOPsf] ePdf pNn]lvt aLdfz'Ns b/df !)∞ yk u/L b/ sfod ug'{ kg]5{ .

@= lghL ;jf/L ;fwg -;/sf/L_ sf] aLdfz'Ns b/M


lghL ;jf/L ;fwgsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL lj¿4sf] aLdf t]>f] kIf k|ltsf]
l;=l;= btf{ ePsf] ldltb]lv u0fgf ubf{ ;jf/L ;fwgsf] pd]/ bfloTj bfloTj
bz jif{;Dd -s_ !) jif{eGbf a9L -v_ aLdf
!))) eGbf sd 3f]lift d"NodWo] klxnf] aL; -s_ sf] b/df !) k|ltzt yk ¿= !,))).–
nfv;Dd 3f]lift d"Nosf] )=$$
k|ltzt* ± af“sL 3f]lift d"Nosf]
)=^@ k|ltzt* — ¿= !,))).–
!))) b]lv 3f]lift d"NodWo] klxnf] aL; -s_ sf] b/df !) k|ltzt yk ¿= !,%)).–
!^)) ;Dd nfv;Dd 3f]lift d"Nosf] )=$*
k|ltzt* ± af“sL 3f]lift d"Nosf]
)=^@ k|ltzt* — ¿= !,%)).–
!^)) eGbf 3f]lift d"NodWo] klxnf] aL; -s_ sf] b/df !) k|ltzt ¿= @,&%).–
a9L nfv;Dd 3f]lift d"Nosf] )=%! yk
k|ltzt* ± af“sL 3f]lift d"Nosf]
)=^@ k|ltzt* — ¿= @,&%).–

118 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


#= ljB'tLo÷;f}o{ ;jf/L ;fwgsf] aLdfz'Ns b/M
ljB'tLo÷;f}o{ ;jf/L ;fwgsf] xsdf lgDg adf]lhd aLdfz'Ns b/ x'g]5M
ljB'tLo÷;f}o{ ;fwgsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL lj¿4sf] aLdf t]>f] kIf
ls= jf6 btf{ ePsf] ldltb]lv u0fgf ubf{ ;jf/L ;fwgsf] pd]/ k|ltsf] bfloTj
bfloTj aLdf
bz jif{;Dd -s_ !) jif{eGbf a9L -v_
@) lsnf]jf6 3f]lift d"NodWo] klxnf] aL; -s_ sf] b/df !) k|ltzt ¿= #,))).–
;Dd nfv;Dd 3f]lift d"Nosf] )=^# yk
k|ltzt* ± af“sL 3f]lift d"Nosf]
)=*$ k|ltzt* — ¿= #,))).–
@) lsnf]jf6 3f]lift d"NodWo] klxnf] aL; -s_ sf] b/df !) k|ltzt ¿= $,))).–
eGbf dfly nfv;Dd 3f]lift d"Nosf] )=^% yk
k|ltzt* ± af“sL 3f]lift d"Nosf]
)=*$ k|ltzt* — ¿= $,))).–
b|i6JoM lghL ;jf/L ;fwgsf] Iflt÷xfgL–gf]S;fgL lj¿4sf] aLdfsf] Go"gtd aLdfz'Ns ¿= @,))).–
x'g]5 .

* klxnf] ;+zf]wg @)&# .

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 119


cg';"rL– (
-bkmf $=# sf] pkbkmf -!_ ;+u ;DalGwt_
!= Jofj;flos dfn afxs -;/sf/L afx]s_ ;jf/L ;fwg -k|Hjnglzn kbfy{ cf];f/
k;f/ ug]{ afx]s_ sf] aLdfz'Ns b/
;jf/L ;fwgsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL lj?4sf] aLdf
btf{ ePsf] ldltb]lv u0fgf ubf{ ;jf/L ;fwgsf] pd]/ t]>f] kIf k|ltsf]
ef/ jxg
kf“r jif{eGbf sd % jif{b]lv !) !) jif{eGbf bfloTj aLdf
Ifdtf
-s_ jif{;Dd a9L
# 6g;Dd 3f]lift d"Nosf] !=@% -s_ sf] b/df -s_ sf] b/df ¿= ^,%)).–
k|ltzt – ¿= !,%)).– !) k|ltzt yk @) k|ltzt yk
# 6geGbf # 6geGbf dflysf] k|To]s -s_ sf] b/df -s_ sf] b/df ¿= !),))).–
a9L 6gsf] ¿= %)).– ± !) k|ltzt yk @) k|ltzt yk
3f]lift d"Nosf] !=@%
k|ltzt — ¿= #,))).–
b|i6JoM lghL k|of]]hgsf] nflu k|of]u ug]{ ;jf/L ;fwg tyf bdsnsf] Aofks aLdf ubf{ z'¿ aLdfz'Nssf]
@% k|ltzt 5"6 x'g]5 .

@= Jofj;flos dfn afxs ;jf/L ;fwg -k|Hjnglzn kbfy{ cf];f/ k;f/ ug]{ afx]s_ sf]
-;/sf/L_ aLdfz'Ns b/
;jf/L ;fwgsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL lj?4sf] aLdf
btf{ ePsf] ldltb]lv u0fgf ubf{ ;jf/L ;fwgsf] pd]/ t]>f] kIf k|ltsf]
ef/ jxg
kf“r jif{eGbf sd % jif{b]lv !) !) jif{eGbf bfloTj aLdf
Ifdtf
-s_ jif{;Dd a9L
# 6g;Dd 3f]lift d"Nosf] )=&% -s_ sf] b/df -s_ sf] b/df ¿= %,%)).–
k|ltzt – ¿= !,%)).– !) k|ltzt yk @) k|ltzt yk
# 6geGbf # 6geGbf dflysf] -s_ sf] b/df -s_ sf] b/df ¿= *,%)).–
a9L k|To]s 6gsf] ¿= %)).– !) k|ltzt yk @) k|ltzt yk
± 3f]lift d"Nosf] )=&%
k|ltzt — ¿= #,))).–

120 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


cg';"rL– !)
-bkmf $=# sf] pkbkmf -@_ ;+u ;DalGwt_
!= k|Hjnglzn kbfy{ cf];f/ k;f/ ug]{ 6\of°/ -;/sf/L afx]s_ sf] aLdfz'Ns b/
;jf/L ;fwgsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL lj?4sf] aLdf
btf{ ePsf] ldltb]lv u0fgf ubf{ ;jf/L ;fwgsf] pd]/ t]>f] kIf k|ltsf]
ef/ jxg
kf“r jif{eGbf sd % jif{b]lv !) !) jif{eGbf bfloTj aLdf
Ifdtf
-s_ jif{;Dd a9L
# 6g;Dd 3f]lift d"Nosf] !=@% -s_ sf] b/df -s_ sf] b/df ¿= ^,&%).–
k|ltzt – ¿= #,))).– !) k|ltzt yk @) k|ltzt yk
# 6geGbf # 6geGbf dflysf] k|To]s -s_ sf] b/df -s_ sf] b/df ¿= !),%)).–
a9L 6gsf] ¿= %)).– ± !) k|ltzt yk @) k|ltzt yk
3f]lift d"Nosf] !=@%
k|ltzt — ¿= @,%)).–
b|i6JoM lghL k|of]]hgsf] nflu k|of]u ug]{ ;jf/L ;fwg tyf bdsnsf] Aofks aLdf ubf{ aLdfz'Nssf] @%
k|ltzt 5"6 x'g]5 .

@= k|Hjnglzn kbfy{ cf];f/ k;f/ ug]{ 6\of°/ -;/sf/L_ sf] aLdfz'Ns b/


;jf/L ;fwgsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL lj?4sf] aLdf
btf{ ePsf] ldltb]lv u0fgf ubf{ ;jf/L ;fwgsf] pd]/ t]>f] kIf k|ltsf]
ef/ jxg
kf“r jif{eGbf sd % jif{b]lv !) !) jif{eGbf bfloTj aLdf
Ifdtf
-s_ jif{;Dd a9L
# 6g;Dd 3f]lift d"Nosf] )=&% -s_ sf] b/df -s_ sf] b/df ¿= %,&)).–
k|ltzt – ¿= #,))).– !) k|ltzt yk @) k|ltzt yk
# 6geGbf # 6geGbf dflysf] k|To]s -s_ sf] b/df -s_ sf] b/df ¿= (,))).–
a9L 6gsf] ¿= %)).– ± !) k|ltzt yk @) k|ltzt yk
3f]lift d"Nosf] )=&%
k|ltzt — ¿= @,%)).–

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 121


cg';"rL– !!
-bkmf $=# sf] pkbkmf -#_ ;+u ;DalGwt_
!= 6«]n/÷6«nL -;/sf/L afx]s_ sf] aLdfz'Ns b/M
ljj/0f ;jf/L ;fwgsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL t]>f] kIf k|ltsf] bfloTj
lj?4sf] aLdf aLdf
6«]n/÷6«nL 3f]lift d"Nosf] !=@% k|ltzt – ¿= @)).– ¿= !,))).–
b|i6JoM -!_ o; ;DaGwdf tn pNn]v u/] adf]lhd clgjfo{ clws nfu" x'g]5 M–
-s_ lghL ;fdfg af]Sg] ;jf/L ;fwg;+u hf]l8Psf] 6«]n/÷6«nLsf] xsdf ¿= %)).–,
-v_ ;fj{hlgs ef8fsf] ;jf/L ;fwg;+u hf]l8Psf] 6«]n/÷6«nLsf] xsdf ¿= !,))).–,
-u_ 6\of°/;+u hf]l8Psf] 6«]n/÷6«nLsf] xsdf ¿= %,))).– .

@= 6«]n/÷6«nL -;/sf/L_ sf] aLdfz'Ns b/M


ljj/0f ;jf/L ;fwgsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL t]>f] kIf k|ltsf] bfloTj
lj?4sf] aLdf aLdf
6«]n/÷6«nL 3f]lift d"Nosf] )=&% k|ltzt – ¿= @)).– ¿= !,))).–
b|i6JoM -!_ o; ;DaGwdf tn pNn]v u/] adf]lhd clgjfo{ clws nfu" x'g]5 M–
-s_ lghL ;jf/L ;fwg;+u hf]l8Psf] 6«]n/÷6«nLsf] xsdf ¿= %)).–,
-v_ ;fj{hlgs ;jf/L ;fwg;+u hf]l8Psf] 6«]n/÷6«nLsf] xsdf ¿= !,))).–,
-u_ 6\of°/;+u hf]l8Psf] 6«]n/÷6«nLsf] xsdf ¿= %,))).– .

122 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


cg';"rL– !@
-bkmf $=# sf] pkbkmf -$_ ;+u ;DalGwt_
!= ofqL cf];fg]{ Jofj;flos ;jf/L ;fwg -;/sf/L afx]s_ sf] aLdfz'Ns b/
;jf/L ;fwgsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL lj?4sf] aLdf
btf{ ePsf] ldltb]lv u0fgf ubf{ ;jf/L ;fwgsf] pd]/ t]>f] kIf k|ltsf]
l;6 Ifdtf
kf“r jif{eGbf sd % jif{b]lv !) !) jif{eGbf bfloTj aLdf
-s_ jif{;Dd a9L
!$ ;Dd 3f]lift d"Nosf] !=@% -s_ sf] b/df -s_ sf] b/df ¿= ^,%)).–
k|ltzt – ¿= @,))).– !) k|ltzt yk @) k|ltzt yk
!% b]lv !* 3f]lift d"Nosf] !=@% -s_ sf] b/df -s_ sf] b/df ¿= &,%)).–
;Dd k|ltzt – ¿= @,))).– !) k|ltzt yk @) k|ltzt yk
!( b]lv #% 3f]lift d"Nosf] !=@% -s_ sf] b/df -s_ sf] b/df ¿= (,))).–
;Dd k|ltzt – ¿= @,%)).– !) k|ltzt yk @) k|ltzt yk
#% eGbf a9L 3f]lift d"Nosf] !=@% -s_ sf] b/df -s_ sf] b/df ¿= !),))).–
k|ltzt – ¿= @,%)).– !) k|ltzt yk @) k|ltzt yk
b|i6JoM != sfof{no, ko{6g / lghL k|of]hgdf dfq k|of]u x'g] ;jf/L ;fwgsf] tyf PDa'nG] ; / zj
jfxgsf] Aofks aLdf ubf{ z'¿ aLdfz'Nssf] @% k|ltzt 5"6 x'g5] .
@= ef8fdf rNg] ofqLa;sf] nflu ofqL, ;jf/L rfns, kl/rfns, x]Nk/, ;'/Iffsd{L{ tyf cGo
sd{rf/L ;d]tsf] hf]lvd ;'/Iff ;lxt ;jf/L ;fwg aLdf ug'{ kg]5{ . OlGhg / Rofl;; dfq
ePsf] gof“ ;jf/L ;fwgsf] xsdf To:tf] ;jf/L ;fwgsf] æa8LÆ alg;s]kl5 ;DalGwt ofqL
tyf cGo ;Dalwt sd{rf/Lsf] b'36{ gf aLdf yk ug{k' g]5{ .

@= ofqL cf];fg]{ Jofj;flos ;jf/L ;fwg -;/sf/L_ sf] aLdfz'Ns b/


;jf/L ;fwgsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL lj?4sf] aLdf
btf{ ePsf] ldltb]lv u0fgf ubf{ ;jf/L ;fwgsf] pd]/ t]>f] kIf k|ltsf]
l;6 Ifdtf
kf“r jif{eGbf sd % jif{b]lv !) !) jif{eGbf bfloTj aLdf
-s_ jif{;Dd a9L
@) ;Dd 3f]lift d"Nosf] )=&% -s_ sf] b/df -s_ sf] b/df ¿= %,%)).–
k|ltzt – ¿= @,))).– !) k|ltzt yk @) k|ltzt yk
@) eGbf 3f]lift d"Nosf] )=&% -s_ sf] b/df -s_ sf] b/df ¿= *,%)).–
a9L k|ltzt – ¿= @,))).– !) k|ltzt yk @) k|ltzt yk

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 123


cg';"rL– !#
-bkmf $=# sf] pkbkmf -%_ ;+u ;DalGwt_
6\oflS;sf] aLdfz'Ns b/M
;jf/L ;fwgsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL lj¿4sf] aLdf t]>f] kIf
l;=l;= btf{ ePsf] ldltb]lv u0fgf ubf{ ;jf/L ;fwgsf] pd]/ k|ltsf] bfloTj
aLdf
bz jif{;Dd -s_ !) jif{eGbf a9L -v_
!))) eGbf sd ¿= !,))).– ± 3f]lift d"Nosf] -s_ sf] b/df !) k|ltzt ¿= #,%)).–
@=)) k|ltzt yk
!))) b]lv ¿= !,))).– ± 3f]lift d"Nosf] -s_ sf] b/df !) k|ltzt ¿= $,%)).–
!^)) ;Dd @=)) k|ltzt yk
!^)) eGbf ¿= %)).– ± 3f]lift d"Nosf] -s_ sf] b/df !) k|ltzt ¿= ^,%)).–
a9L @=)) k|ltzt yk

124 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


cg';"rL– !$
-bkmf $=# sf] pkbkmf -^_ ;+u ;DalGwt_
!= ef8fdf k|of]u ul/g] 6]Dkf] -ofq' jfxs ljB'tLo O{–l/S;f÷Osf] l/S;f, 6«fO;fOsn /
;kmf 6]Dkf] ;lxt_ -;/sf/L afx]s_ sf] aLdfz'Ns b/M
;jf/L ;fwgsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL lj¿4sf] aLdf
btf{ ePsf] ldltb]lv u0fgf ubf{ ;jf/L ;fwgsf] pd]/ t]>f] kIf k|ltsf]
l;=l;=
kf“r jif{eGbf sd % jif{b]lv !) !) jif{eGbf bfloTj aLdf
-s_ jif{;Dd a9L
#%) ;Dd 3f]lift d"Nosf] !=@% -s_ sf] b/df -s_ sf] b/df ¿= @,))).–
k|ltzt !) k|ltzt yk @) k|ltzt yk
#%) eGbf a9L 3f]lift d"Nosf] !=@% -s_ sf] b/df -s_ sf] b/df ¿= #,))).–
k|ltzt !) k|ltzt yk @) k|ltzt yk
b|i6JoM
!= sfof{no, ko{6g / lghL k|of]]hgsf] nflu k|of]u ug]{ ;jf/L ;fwgsf] Aofks aLdf ubf{ z'¿
aLdfz'Nssf] @% k|ltzt 5"6 x'g]5 .
@= Aof6«L kfj/af6 k|of]u x'g] ;jf/L ;fwgsf] xsdf -h:t} ;kmf 6]Dkf]_ Aof6«L ;lxtsf] d"No sfod ug'{
kg]5{ . To:tf] Aofl6«df ;DalGwt ;jf/L ;fwgsf] nflu tf]lsP ;/x x|f;s§L b/ nfu" ug'{ kg]5{ .

@= 6]Dkf] -;/sf/L_ sf] aLdfz'Ns b/M


;jf/L ;fwgsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL lj¿4sf] aLdf
btf{ ePsf] ldltb]lv u0fgf ubf{ ;jf/L ;fwgsf] pd]/ t]>f] kIf k|ltsf]
l;=l;=
kf“r jif{eGbf sd % jif{b]lv !) !) jif{eGbf bfloTj aLdf
-s_ jif{;Dd a9L
#%) ;Dd 3f]lift d"Nosf] )=&% -s_ sf] b/df -s_ sf] b/df ¿= !,%)).–
k|ltzt !) k|ltzt yk @) k|ltzt yk
#%) eGbf a9L 3f]lift d"Nosf] )=&% -s_ sf] b/df -s_ sf] b/df ¿= @,%)).–
k|ltzt !) k|ltzt yk @) k|ltzt yk

cg';"rL– !%
-bkmf $=# sf] pkbkmf -&_ ;+u ;DalGwt_
sfof{no jf ljBfnon] k|of]u ug]{ Aofj;flos ;jf/L ;fwgsf] aLdfz'Ns b/M
;DalGwt ;jf/L ;fwgsf] b/ sfod u/L z'¿ aLdfz'Nsdf @% k|ltzt 5"6 x'g]5 .

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 125


cg';"rL– !^
-bkmf $=# sf] pkbkmf -*_ ;+u ;DalGwt_
!= Pu|LsNr/ tyf km/]i6«L e]lxsn -;/sf/L afx]s_ sf] aLdfz'Ns b/M
;jf/L ;fwgsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL lj?4sf] aLdf
btf{ ePsf] ldltb]lv u0fgf ubf{ ;jf/L ;fwgsf] pd]/ t]>f] kIf k|ltsf]
ef/ jxg
kf“r jif{eGbf sd % jif{b]lv !) !) jif{eGbf bfloTj aLdf
Ifdtf
-s_ jif{;Dd a9L
# 6g;Dd 3f]lift d"Nosf] !=@% -s_ sf] b/df -s_ sf] b/df ¿= ^,%)).–
k|ltzt – ¿= !,%)).– !) k|ltzt yk @) k|ltzt yk
# 6geGbf # 6geGbf dflysf] k|To]s -s_ sf] b/df -s_ sf] b/df ¿= !),))).–
a9L 6gsf] ¿= %)).– ± 3f]lift !) k|ltzt yk @) k|ltzt yk
d"Nosf] !=@% k|ltzt —
¿= #,))).–
b|i6JoM lghL k|of]]hgsf] nflu k|of]u ug]{ ;jf/L ;fwgsf] Aofks aLdf ubf{ z'¿ aLdfz'Nssf] @% k|ltzt
5"6 x'g]5 .

@= Pu|LsNr/ tyf km/]i6«L e]lxsn -;/sf/L_ sf] aLdfz'Ns b/M


;jf/L ;fwgsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL lj?4sf] aLdf
btf{ ePsf] ldltb]lv u0fgf ubf{ ;jf/L ;fwgsf] pd]/ t]>f] kIf k|ltsf]
ef/ jxg
kf“r jif{eGbf sd % jif{b]lv !) !) jif{eGbf bfloTj aLdf
Ifdtf
-s_ jif{;Dd a9L
# 6g;Dd 3f]lift d"Nosf] )=&% -s_ sf] b/df -s_ sf] b/df ¿= %,%)).–
k|ltzt – ¿= !,%)).– !) k|ltzt yk @) k|ltzt yk
# 6geGbf # 6geGbf dflysf] k|To]s -s_ sf] b/df -s_ sf] b/df ¿= *,%)).–
a9L 6gsf] ¿= %)).– ± 3f]lift !) k|ltzt yk @) k|ltzt yk
d"Nosf] )=&% k|ltzt
– ¿= #,))).–

126 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


#= 6\ofS6/ tyf kfj/ l6«n/ -;/sf/L afx]s_ sf] aLdfz'Ns b/M
;jf/L ;fwgsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL lj?4sf] aLdf
btf{ ePsf] ldltb]lv u0fgf ubf{ ;jf/L ;fwgsf] pd]/ t]>f] kIf k|ltsf]
Ifdtf bfloTj aLdf
kf“r jif{eGbf sd % jif{b]lv !) !) jif{eGbf
-s_ jif{;Dd a9L
!% cZjzlQm 3f]lift d"Nosf] ! -s_ sf] b/df -s_ sf] b/df ¿= !,%)).–
k|ltzt
(Horse Power) !) k|ltzt yk @) k|ltzt yk
;Dd
!% cZjzlQm 3f]lift d"Nosf] ! -s_ sf] b/df -s_ sf] b/df ¿= @,))).–
(Horse Power) k|ltzt !) k|ltzt yk @) k|ltzt yk
eGbf dfly
@) cZjzlQm
(Horse Power)
;Dd
@) cZjzlQm 3f]lift d"Nosf] ! -s_ sf] b/df -s_ sf] b/df ¿= %,%)).–
(Horse Power) k|ltzt !) k|ltzt yk @) k|ltzt yk
eGbf dfly

$= 6\ofS6/ tyf kfj/ l6«n/ -;/sf/L_ sf] aLdfz'Ns b/M


;jf/L ;fwgsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL lj?4sf] aLdf
btf{ ePsf] ldltb]lv u0fgf ubf{ ;jf/L ;fwgsf] pd]/ t]>f] kIf k|ltsf]
Ifdtf bfloTj aLdf
kf“r jif{eGbf sd % jif{b]lv !) !) jif{eGbf
-s_ jif{;Dd a9L
!% cZjzlQm 3f]lift d"Nosf] )=% -s_ sf] b/df -s_ sf] b/df ¿= &%).–
k|ltzt
(Horse Power) !) k|ltzt yk @) k|ltzt yk
;Dd
!% cZjzlQm 3f]lift d"Nosf] )=% -s_ sf] b/df -s_ sf] b/df ¿= !,))).–
(Horse Power) k|ltzt !) k|ltzt yk @) k|ltzt yk
eGbf dfly
@) cZjzlQm
(Horse Power)
;Dd
@) cZjzlQm 3f]lift d"Nosf] )=% -s_ sf] b/df -s_ sf] b/df ¿= @,&%).–
(Horse Power) k|ltzt !) k|ltzt yk @) k|ltzt yk
eGbf dfly

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 127


cg';"rL– !&
-bkmf $=# sf] pkbkmf -(_ ;+u ;DalGwt_
!= sG;6«S;g OSo"kd]G6 e]lxsn -;/sf/L afx]s_ sf] aLdfz'Ns b/M
;jf/L ;fwgsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL lj?4sf] aLdf
btf{ ePsf] ldltb]lv u0fgf ubf{ ;jf/L ;fwgsf] pd]/ t]>f] kIf k|ltsf]
ef/ jxg
kf“r jif{eGbf sd % jif{b]lv !) !) jif{eGbf bfloTj aLdf
Ifdtf
-s_ jif{;Dd a9L
# 6g;Dd 3f]lift d"Nosf] !=@% -s_ sf] b/df -s_ sf] b/df ¿= &,%)).–
k|ltzt – ¿= !,%)).– !% k|ltzt yk @% k|ltzt yk
# 6geGbf # 6geGbf dflysf] k|To]s -s_ sf] b/df -s_ sf] b/df ¿= !),))).–
a9L 6gsf] ¿= %)).– ± 3f]lift !% k|ltzt yk @% k|ltzt yk
d"Nosf] !=@% k|ltzt —
¿= #,))).–
ef/jxg Ifdtf 3f]lift d'Nosf] !=@% -s_ sf] b/df -s_ sf] b/df ¿= !@,))).–
gv'n]sf] cGo k|ltzt – ¿=$,))).– !% k|ltzt yk @% k|ltzt yk
x]eL sG;6«S;g
OSo"kd]06
e]lxsn
b|i6JoM lghL k|of]]hgsf] nflu k|of]u ug]{ ;jf/L ;fwgsf] Aofks aLdf ubf{ z'¿ aLdfz'Nssf] @% k|ltzt
5"6 x'g]5 .
@= sG;6«S;g OSo"kd]G6 e]lxsn -;/sf/L_ sf] aLdfz'Ns b/M
;jf/L ;fwgsf] Iflt÷xflg–gf]S;fgL lj?4sf] aLdf
btf{ ePsf] ldltb]lv u0fgf ubf{ ;jf/L ;fwgsf] pd]/ t]>f] kIf k|ltsf]
ef/ jxg
kf“r jif{eGbf sd % jif{b]lv !) !) jif{eGbf bfloTj aLdf
Ifdtf
-s_ jif{;Dd a9L
# 6g;Dd 3f]lift d"Nosf] )=&% -s_ sf] b/df -s_ sf] b/df ¿= ^,%)).–
k|ltzt – ¿= !,%)).– !% k|ltzt yk @% k|ltzt yk
# 6geGbf # 6geGbf dflysf] k|To]s -s_ sf] b/df -s_ sf] b/df ¿= *,%)).–
a9L 6gsf] ¿= %)).– ± 3f]lift !% k|ltzt yk @% k|ltzt yk
d"Nosf] )=&% k|ltzt —
¿= #,))).–
ef/jxg Ifdtf 3f]lift d'Nosf] !=@% -s_ sf] b/df -s_ sf] b/df ¿= !),))).–
gv'n]sf] cGo k|ltzt – ¿=$,))).– !% k|ltzt yk @% k|ltzt yk
x]eL sG;6«S;g
OSo"kd]06
e]lxsn

128 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


cg';"rL – !*
-bkmf $=$ ;+u ;DalGwt_
cltl/Qm aLdfz'Ns b/
!= df]6/ aLdfn]v cGtu{tsf] b'3{6gf aLdfsf] aLdfz'Ns b/M
-s_ df]6/;fOsn afx]ssf] ;a} k|sf/sf ;jf/L ;fwg
-;/sf/L afx]s_ sf] rfnssf] b'3{6gf aLdfz'Ns b/M ¿= &)) -;ft ;o ¿k}of“_
-s!_ df]6/;fOsn afx]ssf] ;a} k|sf/sf ;jf/L ;fwg
-;/sf/L_ sf] rfnssf] b'3{6gf aLdfz'Ns b/M ¿= ^)) -5 ;o ?k}of_
-v_ Jofj;flos ;jf/L ;fwg -;/sf/L afx]s_ sf]
kl/rfns, ;'/IffsdL{, r]s/ x]Nk/ jf cGo sd{rf/Lsf]
b'3{6gf aLdfz'Ns b/M ¿= &)) -;ft ;o ¿k}of“_
k|lt aLldt JolQm
-v!_ Aofj;foLs ;jf/L ;fwg-;/sf/L_ sf] kl/rfns,
;'/IffsdL{, r]s/ x]Nk/sf] b'3{6gf aLdfz'Ns b/M ¿= ^)) -5 ;o ¿k}of“_
k|lt aLldt JolQm
-u_ lghL ;jf/L ;fwgsf] ofqL tyf aLldt -;/sf/L afx]s_ sf]
b'3{6gf aLdfz'Ns b/M ¿= &)) -;ft ;o ¿k}of“_
k|lt l;6
-u!_ lghL ;jf/L ;fwgsf] ofqL tyf aLldt -;/sf/L_ sf]
b'3{6gf aLdfz'Ns b/M ¿= ^)) -5 ;o ¿k}of“_
k|lt l;6
-3_ Jofj;flos ;jf/L ;fwg -;/sf/L afx]s_ sf] ofqL k|ltsf]
bfloTj aLdfsf] aLdfz'Ns b/M ¿= &)) -;ft ;o ¿k}of“_
k|lt l;6
-3!_ Jofj;flos ;jf/L ;fwg -;/sf/L_ sf] ofqL k|ltsf]
bfloTj aLdfsf] aLdfz'Ns b/M ¿= ^)) -5 ;o ¿k}of“_
k|lt l;6
@= hf]lvd ;d"xsf] aLdfz'Ns b/M
-s_ ;a} k|sf/sf ;jf/L ;fwg -;/sf/L afx]s_ sf] x"nb+uf, x8\tfn /
å]ifk"0f{ sfo{ hf]lvd aLdfsf] aLdfz'Ns b/M 3f]lift d"Nosf] )=!)∞
-s!_ ;a} k|sf/sf -;/sf/L_ ;jf/L ;fwgsf] x"nb+uf, x8\tfn /
å]ifk"0f{ sfo{ hf]lvd aLdfsf] aLdfz'Ns b/M 3f]lift d"Nosf] )=!)∞
-v_ df]6/;fOsn tyf lghL ;jf/L ;fwgsf] cft+ssf/L÷ljWj+zfTds
sfo{ hf]lvd aLdfsf] aLdfz'Ns b/M 3f]lift d"Nosf] )=)%∞

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 129


-u_ Aofj;foLs -6\ofS;L ;d]t_ ;jf/L ;fwgsf] cft+ssf/L÷ljWj+zfTds
sfo{ hf]lvd aLdfsf] aLdfz'Ns b/M 3f]lift d"Nosf] )=!)∞
-3_ dfly k|s/0f -!_ df pNn]lvt df]6/ aLdfn]v cGtu{tsf]
b'3{6gf aLdfdf hf]lvd ;d"x -x"nb+uf å]zk"0f{ sfo{,
ljWj+;fTds sfo{ tyf cft°jfb ;d]t_ yk u/]
jfktsf] aLdfz'Ns b/M ¿= )=@% k|ltxhf/ aLdf°

#= b'3{6gf eO{ ;8saf6 aflx/ uPsf] ;jf/L ;fwgnfO{ ;8s;Dd lgsfNbf nfUg] vr{sf]
aLdfz'Ns b/M
;jf/L ;fwgsf] k|sf/ aLdfz'Ns b/ ¿=
lghL ;jf/L ;fwg @))
Jofj;flos -6\ofS;L ;d]t_ ;jf/L ;fwg %))
-sG:6«S;g OSo"kd]06 e]lxsn afx]s_
Jofj;flos ;jf/L ;fwg -sG:6«S;g OSo"kd]06 !,)))
e]lxsn_

130 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


cg';"rL – !(
-bkmf $=% ;+u ;DalGwt_
clgjfo{ clws, :j]lR5s clws tyf 5"6
:j]lR5s clws clgjfo{ clws ¿=
lnP jfkt z'¿ btf{ ePsf] ldltb]lv u0fgf ubf{ ;jf/L ;fwgsf]
;jf/Lsf] :j]lR5s aLdfz'Nsdf
lsl;d clws kfpg] 5"6sf] pd]/
¿= % jif{eGbf sd % jif{b]lv !) jif{eGbf a9L
k|ltzt !) jif{;Dd
%)) !)
df]6/
!,))) !% %)) %)) %))
;fOsn
@,))) @)
!))) !)

lghL @))) !% !))) @))) #)))


;jf/L %))) @)
!)))) @%
!))) !)

6\ofS;L @))) !%
@))) #))) $)))
%))) @)
!)))) @%
!))) !) 6]+s/ %))) *))) !))))
@))) !%
6]Dkf] -ofq' afxs
Aofj;flos ljB'lto
;jf/L %))) @) !))) @))) #)))
O –l/S;f÷O{sf]–l/S;f,
6«fO{;fO{sn ;lxt_
!)))) @% cGo @))) $))) ^)))
Plu|sNr/÷ !))) !)
km/]i6«L÷ @))) !% %))) &))) !))))
sG:6«S;g 6\ofS6/ ÷kfj/ 6]n/sf] nflu
OSo'kd]G6 %))) @) @)))
e]lxsn !)))) @% $))) ^)))
b|i6JoM PDa'n]G;, zjjfxg / bdsnsf] xsdf clgjfo{ clws jfkt ¿= @,))).– dfq sfod ug'{
kg]{5 .

df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&# M 131


cg';"rL – @)
-bkmf $=& ;+u ;DalGwt_
bfjL gu/] jfktsf] 5"6
aLdfz'Nsdf 5"6
aLdf bfjL
gu/]sf] cjlw lghL ;jf/L Jofj;flos df]6/;fOsn
;fwg ;jf/L ;fwg
gaLs/0f ug'{eGbf cufl8sf] Ps jif{ @) k|ltzt !% k|ltzt !% k|ltzt
gaLs/0f ug'{eGbf cufl8sf nuftf/ #) k|ltzt @% k|ltzt @% k|ltzt
b'O{ jif{x¿
gaLs/0f ug'{eGbf cufl8sf nuftf/ $) k|ltzt #) k|ltzt #% k|ltzt
tLg jif{x¿
gaLs/0f ug'{eGbf cufl8sf nuftf/ $% k|ltzt — —
rf/ jif{x¿
gaLs/0f ug'{eGbf cufl8sf nuftf/ %) k|ltzt — —
kf“r jf ;f]eGbf a9L jif{x¿

cg';"rL – @!
-bkmf $=* ;+u ;DalGwt_
xfo/ kr]{h ;DaGwL ;Dk'i6L

-!_ of] ;Dk'i6L ;DalGwt aLdfn]v;+u ;+nUg x'g]5 / ;f]sf] cleGg c+u
x'g]5 .
-@_ aLdfn]vsf] tflnsfdf aLldtsf] gfd h];'s} pNn]v ePsf] eP tfklg
aLdf ul/Psf] ;jf/L ;fwgdf >L ………………………………
-o;kl5 jf:tljs dflns elgg]_ sf] aLdfof]Uolxt /x]sf] Joxf]/f
:jLsf/ ul/G5 .
-#_ o; aLdfn]v cGtu{t aLdf ePsf] ;jf/L ;fwgdf o;} aLdfn]vsf]
kl/R5]b–! adf]lhd xflg–gf]S;fgL eO{ ;f]sf] Ifltk"lt{ -dd{t, abnL
jf gof“ egf{sf] dfWodaf6 jfx]s_ afkt gub e'QmfgL lbg' kbf{
pklgb]{lzsf -@_ adf]lhdsf] jf:tljs dflnsnfO{ e'QmfgL ul/g] 5 .
-$_ aLdfn]vdf pNn]lvt ckjfb, zt{ / ;Ldfx¿ oyfjt /xg] 5g\ .

132 M df]6/ aLdfb/ ;DaGwL lgb]{lzsf, @)&#


kf]=a=g+= @!&@, s'k08f]n–!), nlntk'/, g]kfn
6f]n k|mL g+=M !^^)–)!–%^&*(
kmf]gM )!–%%@!)&(, %%#*&$#, ofS;M )!–%%@)!!(
O–d]nM bsib@wilnk.com.np, info@bsib.org.np

www.bsib.org.np

You might also like