‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪1‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬

‫بسم اللہ الرحمن الرحیم‬

‫دمارسۺاالسہیمۺےکۺہبلطۺےکۺےیلۺاکی‬
‫ۺامہۺاکوشۺ‪،‬ابعرتۺیکۺنییعتۺ‪،‬لحۺاغلتۺےکااضہفۺےکۺاسھتۺ‬
‫االخؼۺوکۺونسارےنۺوایل‪،‬رواحینۺذغاۺرفامہۺرکےنۺوایلۺ‬
‫ملعۺوصتػۺیکۺوہشمرۺورعموػۺاتکب‬
‫َ‬ ‫ْ َ ُ ْ َ‬
‫اب ِد ْیً‬
‫ِميھاجال ِ‬
‫ع‬

‫اکۺسیلسۺاورۺۺرتہبنیۺاردوۺرتہمج‬
‫َ‬ ‫ْ ُ َ‬
‫ال ِب ْیً‬
‫ِ‬ ‫الظ‬ ‫ِمص َباح‬

‫فنصمۺ‬
‫ۃجحۺاالالسؾۺاامؾۺدمحمۺنبۺدمحمزغایلۺاشیعفۺرۃمحاہللۺاعتیلۺہیلع‬
‫رتممج‬
‫دمحملگۺرزیۺراضۺابصمیحۺ‬
‫ہی‬
‫‪،‬بڑیۺربیلیۺرشفیۺوییپ‬ ‫دمانۺوپرۺی‬
‫انرش‬
‫رحتکیۺاالصحۺتلمۺ‪،‬رفظمۺوپر‪،‬ۺاہبر‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪2‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬

‫ہلمجۺوقحؼۺقحبۺانرشۺورتممجۺوفحمظۺںیہ‬
‫ابصمحۺااطت نیبلۺرتہمجۺ جاہجۺادباینی‬ ‫‪:‬‬ ‫انؾۺاتکب‬
‫ۃجحۺاالالسؾۺاامؾۺدمحمۺنبۺدمحمۺزغایلۺاشیعفۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺ‬ ‫‪:‬‬ ‫فنصم‬
‫ہی‬
‫‪،‬بڑی‪،‬ۺربیلی‬ ‫دمحمۺلگ رزیۺراضۺابصمیحۺدمانۺوپری‬ ‫‪:‬‬ ‫رتممج‬
‫‪۲۰۸‬‬ ‫‪:‬‬ ‫احفصت‬
‫لگۺرزیۺراضۺابصمیح ربیلیۺرشفیۺ‬ ‫‪:‬‬ ‫وپمکزگن‬
‫رحتکیۺاالصحۺتلم‪،‬رفظمۺوپر‪،‬اہبر‬ ‫‪:‬‬ ‫انرش‬
‫ایگرہۺوس‬ ‫‪:‬‬ ‫دعتادۺ‬
‫‪۲۰۱۷‬ء‬ ‫اسؽۺااشتع ‪:‬‬
‫‪8057889427,9170809637‬‬ ‫‪:‬‬ ‫راہطبۺربمن‬
‫ملنےکےپتے‬

‫‪ ‬زؾۺزؾۺاڈیکیمۺۺابمرکۺوپرۺ‪،‬امظعۺڑگھ ۺ ۺ ۺ‬
‫‪ ‬قحۺاڈیکیمۺابمرکۺوپر‪،‬ۺامظعۺڑگھ‬
‫‪،� ‬ابمرکۺوپر‪،‬ۺامظعۺڑگھ‬
‫‪ ‬ہبتکمۺاحظفۺتلم‪،‬ابمرکۺوپرۺامظعۺڑگھ‬
‫‪ ‬ونریۺاتک یبۺرھگۺ‪،‬ابمرکۺوپرۺامظعۺڑگھ‬
‫‪ ‬رباکیتۺبکڈوپ‪،‬االسہیمۺامرٹیکۺربیلیۺ‬
‫‪ ‬ہبتکمۺرہینرد ۺدرا ہۺاضح ۺب تتۺربیلیۺ‬
‫‪ ‬امکؽۺکبۺڈوپۺ‪،‬وھگیسۺوئم‬
‫‪ ‬اقریۺرایضۺزعزییۺاہلٹسۺروؾۺ(‪9170809637)۳۵‬‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪3‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ت‬
‫رہفساضمنیم‬
‫ہحفص‬ ‫اضمنیم‬ ‫امشر‬
‫‪۱۱‬‬ ‫رشػۺااستنب‬ ‫‪۱‬‬
‫‪۱۲‬‬ ‫دہتہی‬ ‫‪۲‬‬
‫‪۱۳‬‬ ‫شیپۺظفل‬ ‫‪۳‬‬
‫‪۱۵‬‬ ‫رعضۺرتممج‬ ‫‪۴‬‬
‫‪۱۷‬‬ ‫اعترػۺمص ّن ِف‬
‫ِ‬ ‫‪۵‬‬
‫‪۲۱‬‬ ‫ملعۺوصتػۺرعتفی‪،‬وموضعۺاورۺرغضۺواغتی‬ ‫‪۶‬‬
‫‪۲۲‬‬ ‫خطبۃۺااتکلب‬ ‫‪۷‬‬
‫‪۳۲‬‬ ‫الہپۺاعرہض‪،‬دورساۺاعرہض‪،‬ۺرسیتاۺاعرہضۺۺاورۺوچاھتۺاعرہضۺ‬ ‫‪۸‬‬
‫‪۳۷‬‬ ‫یلہپۺاھگیٹۺ‪:‬ملعۺیکۺاھگیٹۺےہ‬ ‫‪۹‬‬
‫‪۳۹‬‬ ‫یلہپۺوہج‬ ‫‪۱۰‬‬
‫‪۴۴‬‬ ‫دورسیۺوہج‬ ‫‪۱۱‬‬
‫‪۴۴‬‬ ‫وساؽۺووجاب‬ ‫‪۱۲‬‬
‫‪۴۶‬‬ ‫احلصۺالکؾ‬ ‫‪۱۳‬‬
‫‪۴۶‬‬ ‫وساؽۺووجاب‬ ‫‪۱۴‬‬
‫‪۴۸‬‬ ‫وساؽۺوۺوجاب‬ ‫‪۱۵‬‬
‫‪۵۳‬‬ ‫دورسیۺاھگیٹۺ‪:‬ۺوتہبۺیکۺاھگیٹۺےہ‬ ‫‪۱۶‬‬
‫‪۵۵‬‬ ‫وساؽۺووجاب‬ ‫‪۱۷‬‬
‫‪۵۵‬‬ ‫وتہبۺیکۺۺاچرۺرشںیطۺںیہ‬ ‫‪۱۸‬‬
‫‪۵۷‬‬ ‫وتہبۺرپۺااھبرےنۺوایلۺنیتۺوںیہجۺںیہ‬ ‫‪۱۹‬‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪4‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫‪۵۸‬‬ ‫وساؽۺووجاب‬ ‫‪۲۰‬‬
‫‪۵۸‬‬ ‫وساؽۺووجاب‬ ‫‪۲۱‬‬
‫‪۵۹‬‬ ‫وساؽۺووجاب‬ ‫‪۲۲‬‬
‫‪۶۰‬‬ ‫انگہۺیکۺنیتۺںیمسقۺںیہ‬
‫‪۲۳‬‬
‫‪۶۲‬‬ ‫الخۂصۺالکؾ‬
‫‪۲۴‬‬
‫‪۶۳‬‬ ‫لصف‪:‬ۺوتہبۺیکۺتقیقحۺاورۺاسۺےکۺقلعتمۺفلسۺاصنیحلۺےکاۺوقاؽۺےکۺایبؿۺںیم‬ ‫‪۲۵‬‬
‫‪۶۶‬‬ ‫لصف‪:‬ۺیچسۺاورۺیقیقحۺوتہبۺےکۺایبؿۺںیم‬
‫‪۲۶‬‬
‫‪۶۹‬‬ ‫رسیتیۺاھگیٹ‪:‬ۺراکووٹںۺیکۺاھگیٹۺےہ‬‫‪۲۷‬‬
‫‪۶۹‬‬ ‫یلہپۺراکوٹۺداینۺےہ‬ ‫‪۲۸‬‬
‫‪۶۹‬‬ ‫‪۲۹‬‬
‫یلہپۺوہجۺ‬
‫‪۷۰‬‬ ‫دورسیۺوہج‬‫‪۳۰‬‬
‫‪۷۱‬‬ ‫وساؽۺووجاب‬ ‫‪۳۱‬‬
‫‪۷۴‬‬ ‫وساؽۺووجاب‬ ‫‪۳۲‬‬
‫‪۷۴‬‬ ‫وساؽۺووجاب‬ ‫‪۳۳‬‬
‫‪۷۶‬‬ ‫وساؽۺووجاب‬ ‫‪۳۴‬‬
‫‪۷۷‬‬ ‫دورسیۺراکۺوٹۺولخمؼۺےہۺ‬ ‫‪۳۵‬‬
‫‪۷۷‬‬ ‫‪۳۶‬‬
‫یلہپۺوہج‬
‫‪۸۲‬‬ ‫دورسیۺوہج‬‫‪۳۷‬‬
‫‪۸۵‬‬ ‫‪ ۳۸‬وساؽۺووجاب‬
‫‪۸۵‬‬ ‫‪ ۳۹‬الہپۺصخش‬
‫‪۸۶‬‬ ‫‪ ۴۰‬دورساۺصخش‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪5‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫‪۸۸‬‬ ‫الہپۺارم‬ ‫‪۴۱‬‬
‫‪۸۸‬‬ ‫دورساۺارم‬ ‫‪۴۲‬‬
‫‪۹۱‬‬ ‫وساؽۺوۺوجاب‬ ‫‪۴۳‬‬
‫‪۹۴‬‬ ‫وساؽۺووجاب‬ ‫‪۴۴‬‬
‫‪۹۴‬‬ ‫وساؽۺووجاب‬ ‫‪۴۵‬‬
‫‪۹۵‬‬ ‫وساؽۺووجاب‬ ‫‪۴۶‬‬
‫‪۹۶‬‬ ‫وساؽۺووجاب‬ ‫‪۴۷‬‬
‫‪۹۷‬‬ ‫وساؽۺووجاب‬ ‫‪۴۸‬‬
‫‪۹۷‬‬ ‫یلہپۺرشط‬ ‫‪۴۹‬‬
‫‪۹۷‬‬ ‫دورسیۺرشط‬ ‫‪۵۰‬‬
‫‪۹۸‬‬ ‫وساؽۺووجاب‬ ‫‪۵۱‬‬
‫‪۹۸‬‬ ‫یلہپۺزیچ‬ ‫‪۵۲‬‬
‫‪۹۹‬‬ ‫دورسیۺزیچ‬ ‫‪۵۳‬‬
‫‪۹۹‬‬ ‫رسیتیۺزیچ‬ ‫‪۵۴‬‬
‫‪۱۰۰‬‬ ‫رسیتیۺراکوٹۺاطیشؿۺےہ‬ ‫‪۵۵‬‬
‫‪۱۰۰‬‬ ‫یلہپۺوہج‬ ‫‪۵۶‬‬
‫‪۱۰۰‬‬ ‫دورسیۺوہج‬ ‫‪۵۷‬‬
‫‪۱۰۲‬‬ ‫وساؽۺووجاب‬ ‫‪۵۸‬‬
‫‪۱۰۲‬‬ ‫الہپۺرطہقی‬ ‫‪۵۹‬‬
‫‪۱۰۲‬‬ ‫دورساۺرطہقی‬ ‫‪۶۰‬‬
‫‪۱۰۳‬‬ ‫اطیشؿۺوکۺولغمبۺرکےنۺوایلۺنیتۺزیچںی‬ ‫‪۶۱‬‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪6‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫‪۱۰۳‬‬ ‫اوؽۺ‬ ‫‪۶۲‬‬
‫‪۱۰۴‬‬ ‫دوؾ‬ ‫‪۶۳‬‬
‫‪۱۰۴‬‬ ‫وسؾ‬ ‫‪۶۴‬‬
‫‪۱۰۴‬‬ ‫وساؽۺووجاب‬ ‫‪۶۵‬‬
‫‪۱۰۴‬‬ ‫ایخالتۺیکۺالصۺ‬ ‫‪۶۶‬‬
‫‪۱۰۷‬‬ ‫لصفۺاوؽ‬ ‫‪۶۷‬‬
‫‪۱۰۸‬‬ ‫لصفۺدوؾ‬ ‫‪۶۸‬‬
‫‪۱۰۸‬‬ ‫لصفۺوسؾ‬ ‫‪۶۹‬‬
‫‪۱۰۸‬‬ ‫لصفۺاوؽۺاکۺایبؿ‬ ‫‪۷۰‬‬
‫‪۱۰۹‬‬ ‫لصفۺاثینۺاکۺایبؿ‬ ‫‪۷۱‬‬
‫‪۱۱۰‬‬ ‫لصفۺاثثلۺاکۺایبؿ‬ ‫‪۷۲‬‬
‫‪۱۱۵‬‬ ‫وچیھتۺراکۺوٹۺسفنۺےہ‬ ‫‪۷۳‬‬
‫‪۱۱۸‬‬ ‫وساؽۺووجاب‬ ‫‪۷۴‬‬
‫‪۱۱۸‬‬ ‫وساؽۺووجاب‬ ‫‪۷۵‬‬
‫‪۱۱۹‬‬ ‫سفنۺوکۺاتعبۺرکےنۺےکۺنیتۺرطےقی‬ ‫‪۷۶‬‬
‫‪۱۱۹‬‬ ‫اوؽۺ‬ ‫‪۷۷‬‬
‫‪۱۱۹‬‬ ‫دوؾ‬ ‫‪۷۸‬‬
‫‪۱۱۹‬‬ ‫وسؾ‬ ‫‪۷۹‬‬
‫‪۱۱۹‬‬ ‫وساؽۺووجاب‬ ‫‪۸۰‬‬
‫‪۱۲۰‬‬ ‫وقتیۺےکۺ(‪)۱۲‬افدئے‬ ‫‪۸۱‬‬
‫‪۱۲۶‬‬ ‫وساؽۺووجاب‬ ‫‪۸۲‬‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪7‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫‪۱۲۷‬‬ ‫رقٓاؿۺاپکۺںیمۺوقتیۺےکۺنیتۺاعمینۺںیہ‬ ‫‪۸۳‬‬
‫‪۱۲۸‬‬ ‫وقتیۺےکۺنیتۺدرےجۺںیہ‬ ‫‪۸۴‬‬
‫‪۱۳۰‬‬ ‫رباویئںۺیکۺدوۺںیمسقۺںیہۺ‬ ‫‪۸۵‬‬
‫‪۱۳۰‬‬ ‫رشۺایلص‬ ‫‪۸۶‬‬
‫‪۱۳۰‬‬ ‫رشۺریغۺایلص‬ ‫‪۸۷‬‬
‫‪۱۳۱‬‬ ‫وساؽۺووجاب‬ ‫‪۸۸‬‬
‫‪۱۳۲‬‬ ‫یلہپۺلصفۺ‪ٓ:‬اھکنۺیکۺافحتظۺےکۺایبؿۺںیمۺ‬ ‫‪۸۹‬‬
‫‪۱۳۳‬‬ ‫اتدبی‬ ‫‪۹۰‬‬
‫‪۱۳۳‬‬ ‫ہیبنت‬ ‫‪۹۱‬‬
‫‪۱۳۴‬‬ ‫دہتدی‬ ‫‪۹۲‬‬
‫‪۱۳۶‬‬ ‫دورسیۺلصف‪:‬ۺاکؿۺیکۺافحتظۺےکۺایبؿۺںیمۺ‬ ‫‪۹۳‬‬
‫‪۱۳۶‬‬ ‫یلہپۺوہج‬ ‫‪۹۴‬‬
‫‪۱۳۶‬‬ ‫دورسیۺوہج‬ ‫‪۹۵‬‬
‫‪۱۳۷‬‬ ‫رسیتیۺلصف‪:‬ۺزابؿۺیکۺافحتظۺےکۺایبؿۺںیمۺ‬ ‫‪۹۶‬‬
‫‪۱۴۳‬‬ ‫وچیھتۺلصف‪:‬ۺدؽۺیکۺافحتظۺےکۺایبؿۺںیمۺ‬ ‫‪۹۷‬‬
‫‪۱۴۵‬‬ ‫دؽۺیکۺاپچنۺاحںیتل‬ ‫‪۹۸‬‬
‫‪۱۴۵‬‬ ‫یلہپۺاحتل‬ ‫‪۹۹‬‬
‫‪۱۴۶‬‬ ‫دورسیۺاحتل‬ ‫‪۱۰۰‬‬
‫‪۱۴۶‬‬ ‫رسیتیۺاحتل‬ ‫‪۱۰۱‬‬
‫‪۱۴۶‬‬ ‫وچیھتۺاحتل‬ ‫‪۱۰۲‬‬
‫‪۱۴۷‬‬ ‫اپوچنںیۺاحتل‬ ‫‪۱۰۳‬‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪8‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫‪۱۴۸‬‬ ‫وساؽۺووجاب‬ ‫‪۱۰۴‬‬
‫‪۱۴۹‬‬ ‫اچرۺٓاںیتف‬ ‫‪۱۰۵‬‬
‫‪۱۴۹‬‬ ‫اچرۺوخایبں‬ ‫‪۱۰۶‬‬
‫‪۱۴۹‬‬ ‫یبملۺادیمۺاکۺایبؿ‬ ‫‪۱۰۷‬‬
‫‪۱۵۴‬‬ ‫دسحۺاکۺایبؿۺ‬ ‫‪۱۰۸‬‬
‫‪۱۵۵‬‬ ‫دسحۺاپچنۺزیچوںۺوکۺدیپاۺرکاتۺےہ‬ ‫‪۱۰۹‬‬
‫‪۱۵۷‬‬ ‫دلجۺابزیۺاورۺتلجعۺاکۺایبؿ‬ ‫‪۱۱۰‬‬
‫‪۱۵۹‬‬ ‫ربکتۺاکۺایبؿ‬ ‫‪۱۱۱‬‬
‫‪۱۵۹‬‬ ‫ربکتمۺااسنؿۺںیمۺاچرۺٓاںیتفۺدیپاۺیتیتۺںیہ‬ ‫‪۱۱۲‬‬
‫‪۱۵۹‬‬ ‫یلہپۺٓاتف‬ ‫‪۱۱۳‬‬
‫‪۱۵۹‬‬ ‫دورسیۺٓاتف‬ ‫‪۱۱۴‬‬
‫‪۱۵۹‬‬ ‫رسیتیۺٓاتف‬ ‫‪۱۱۵‬‬
‫‪۱۶۰‬‬ ‫وچیھتۺٓاتف‬ ‫‪۱۱۶‬‬
‫‪۱۶۱‬‬ ‫وساؽۺووجاب‬ ‫‪۱۱۷‬‬
‫‪۱۶۱‬‬ ‫وطؽۺادیمۺیکۺرعتفی‬ ‫‪۱۱۸‬‬
‫‪۱۶۱‬‬ ‫وکاتہۺادیمیۺیکۺرعتفی‬ ‫‪۱۱۹‬‬
‫‪۱۶۲‬‬ ‫ادیمۺیکۺدوۺںیمسقۺںیہۺ‬ ‫‪۱۲۰‬‬
‫‪۱۶۳‬‬ ‫تینۺومحمدہ‬ ‫‪۱۲۱‬‬
‫‪۱۶۳‬‬ ‫وساؽۺووجاب‬ ‫‪۱۲۲‬‬
‫‪۱۶۴‬‬ ‫دسحۺیکۺرعتفی‬ ‫‪۱۲۳‬‬
‫‪۱۶۵‬‬ ‫وساؽۺووجاب‬ ‫‪۱۲۴‬‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪9‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫‪۱۶۶‬‬ ‫اانیمطؿۺےکۺاابسب‬ ‫‪۱۲۵‬‬
‫‪۱۶۶‬‬ ‫ربکۺیکۺرعتفی‬ ‫‪۱۲۶‬‬
‫‪۱۶۶‬‬ ‫وتاعضۺاعؾۺووتاعضۺاخص‬ ‫‪۱۲۷‬‬
‫‪۱۶۷‬‬ ‫اپوچنںیۺلصف‪:‬ۺٹیپۺاورۺاسۺیکۺافحتظۺےکۺایبؿۺںیمۺ‬ ‫‪۱۲۸‬‬
‫‪۱۶۹‬‬ ‫زایدہۺاھکےنۺےنیپۺےسۺدیپاۺیتےنۺوایلۺٓاوتفںۺاکۺایبؿ‬ ‫‪۱۲۹‬‬
‫‪۱۶۹‬‬ ‫یلہپۺٓاتف‬ ‫‪۱۳۰‬‬
‫‪۱۷۰‬‬ ‫دورسیۺٓاتف‬ ‫‪۱۳۱‬‬
‫‪۱۷۰‬‬ ‫رسیتیۺٓاتف‬ ‫‪۱۳۲‬‬
‫‪۱۷۱‬‬ ‫وچیھتۺٓاتف‬ ‫‪۱۳۳‬‬
‫‪۱۷۱‬‬ ‫اپوچنںیۺٓاتف‬ ‫‪۱۳۴‬‬
‫‪۱۷۲‬‬ ‫یٹھچۺٓاتف‬ ‫‪۱۳۵‬‬
‫‪۱۷۲‬‬ ‫اسوتںیۺٓاتف‬ ‫‪۱۳۶‬‬
‫‪۱۷۳‬‬ ‫ٓاوھٹںیۺٓاتف‬ ‫‪۱۳۷‬‬
‫‪۱۷۳‬‬ ‫ونںیۺٓاتف‬ ‫‪۱۳۸‬‬
‫‪۱۷۴‬‬ ‫دوسںیۺٓاتف‬ ‫‪۱۳۹‬‬
‫‪۱۷۵‬‬ ‫وساؽۺووجاب‬ ‫‪۱۴۰‬‬
‫‪۱۷۵‬‬ ‫رحاؾۺاورۺہبشۺرحاؾۺیکۺرعتفی‬ ‫‪۱۴۱‬‬
‫‪۱۷۶‬‬ ‫وساؽۺووجاب‬ ‫‪۱۴۲‬‬
‫‪۱۷۸‬‬ ‫وساؽۺووجاب‬ ‫‪۱۴۳‬‬
‫‪۱۷۹‬‬ ‫وساؽۺووجاب‬ ‫‪۱۴۴‬‬
‫‪۱۸۰‬‬ ‫وساؽۺووجاب‬ ‫‪۱۴۵‬‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪10‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫‪۱۸۱‬‬ ‫وساؽۺووجاب‬ ‫‪۱۴۶‬‬
‫‪۱۸۱‬‬ ‫ابمحۺیکۺنیتۺںیمسقۺںیہ‬ ‫‪۱۴۷‬‬
‫‪۱۸۳‬‬ ‫وساؽۺووجاب‬ ‫‪۱۴۸‬‬
‫‪۱۸۳‬‬ ‫احتل‬ ‫‪۱۴۹‬‬
‫‪۱۸۳‬‬ ‫ارادہ‬ ‫‪۱۵۰‬‬
‫‪۱۸۴‬‬ ‫وساؽۺووجاب‬ ‫‪۱۵۱‬‬
‫‪۱۸۵‬‬ ‫وساؽۺووجاب‬ ‫‪۱۵۲‬‬
‫‪۱۸۵‬‬ ‫وساؽۺووجاب‬ ‫‪۱۵۳‬‬
‫‪۱۸۶‬‬ ‫لصف‪:‬داین‪،‬اطیشؿۺ‪،‬ولخمؼۺاورۺسفنۺیکۺدریگتسۺےکۺایبؿۺںیم‬ ‫‪۱۵۴‬‬
‫‪۱۸۶‬‬ ‫داینۺےکۺالعجۺاکۺایبؿۺ‬ ‫‪۱۵۵‬‬
‫‪۱۸۸‬‬ ‫اطیشؿۺےکۺالعجۺاکۺایبؿ‬ ‫‪۱۵۶‬‬
‫‪۱۸۸‬‬ ‫ولخمؼۺےکۺالعجۺاکۺایبؿ‬ ‫‪۱۵۷‬‬
‫‪۱۸۹‬‬ ‫سفنۺےکۺالعجۺاکۺایبؿ‬ ‫‪۱۵۸‬‬
‫‪۱۹۴‬‬ ‫لصف‪:‬ۺٓاھکن‪،‬زابؿۺ‪،‬ٹیپۺاورۺدؽۺیکۺدہگناتشۺےکۺابرےۺںیمۺ‬ ‫‪۱۵۹‬‬
‫‪۱۹۴‬‬ ‫الہپۺوضعۺٓاھکنۺےہ‬ ‫‪۱۶۰‬‬
‫‪۱۹۴‬‬ ‫دورساۺوضعۺزابؿۺےہ‬ ‫‪۱۶۱‬‬
‫‪۱۹۶‬‬ ‫رسیتاۺوضعۺٹیپۺےہ‬ ‫‪۱۶۲‬‬
‫‪۱۹۷‬‬ ‫وچاھتۺوضعۺدؽۺےہ‬ ‫‪۱۶۳‬‬
‫لصف‪:‬ۺداینۺ‪،‬ولخمؼۺ‪،‬اطیشؿۺاورۺسفنۺیکۺزگہتشۺلیصفتۺےکۺالخہصۺےکۺایبؿۺںیم ‪۲۰۲‬‬ ‫‪۱۶۴‬‬
‫‪۲۰۷‬‬ ‫اعترػۺرتممجۺاکیۺرظنۺںیمۺ‬ ‫‪۱۶۵‬‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪11‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬

‫شرف انتساب‬
‫ںیمۺاینپۺاسۺاکوشۺوکۺ‬
‫الخۂص ۺاکانئت ۺرتمح ۺاعمل ۺوضحر ۺادمح ۺٰیبتجم ۺدمحم ۺیفطصم ﷺ یک ۺابرا ہ ۺںیم ۺ ۺذنر ۺرکےتۺ‬
‫ظ‬
‫یتےئاحصۂب ۺرکاؾ‪،‬اتنیعب ۺعؾ ۺاور ۺعبت ۺاتنیعب ۺرکاؾ۔ذمابہ ۺارہعب ۺیفنح‪،‬اشیعف‪،‬امیکل ۺاور ۺیلبنحۺ‬
‫فلس ۺواصنیحل ۺ۔االسؾ ۺیک ۺیقیقح ۺامیلعتت ۺےس ۺاتم ۺوک ۺروانشس ۺرکاےن ۺواےل ۺدجمدنی ۺاالسؾ‬
‫ظ‬
‫۔السلس ۺارہعب ۺاقدرہی‪،‬ہیتشچ‪،‬دنبشقنہی ۺاور ۺرہسوردہی ۺےک ۺاشم خئ ۺعؾ۔ثدح نی ۺاخونادوویلۺ‬
‫اہلل‪،‬املعے ۺرفیگن ۺلحم ۺ‪،‬زبرا ؿ ۺوھچکہھچ ۺدقمہس ۺ‪،‬اسدات ۺامررہہ ۺرہطمہ ۺ‪،‬ااکرب ۺربیلی ۺواشم خئ ۺیاویں‬
‫۔ابوصخلص ۺاشہ ۺویل ۺاہلل ۺثدحث ۺدولہی ۺ‪،‬رحب ۺاولعلؾ ۺالعہم ۺدبع ۺایلعل ۺرفیگن ۺیلحم ۺ‪،‬اترک ۺتنطلس ۺدیسۺ‬
‫ارشػۺاہجںۺانمسین‪،‬اشہۺربتکۺاہللۺیقشعۺامررہویۺ‪،‬اضح ۺب تتۺاامؾۺادمحۺراضۺاخںۺققحمۺربولییۺاورۺ‬
‫نیعمۺاقحلۺالعہمۺ لضفۺروسؽۺاقدریۺیاویین۔اضح ۺب تتۺضح ۺنیسحۺارشیفۺایمںۺوھچکوھچیۺ‪،‬دصرۺ‬
‫ئ‬
‫ارشلہعی ۺیتفم ۺدمحم ۺادجم ۺضح ۺایمظع‪،‬م ۺامظع ۺدنہ ۺاشہ ۺیفطصم ۺراض ۺاخں ۺربولیی‪،‬کلم ۺااملعلالعہم ۺرفظۺ‬
‫ادلنیۺاہبریۺ‪،‬دیسۺااملعلۺاشہۺٓاؽ ۺیفطصمۺامررہویۺ‪،‬انسحۺااملعلۺدیس ۺیفطصمۺدیحرۺنسحۺامررہویۺ‬
‫‪،‬ثدحث ۺامظع ۺدنہ ۺدیس ۺدمحم ۺوھچکوھچی ۺاور ۺاجمدہ ۺتلم ۺالعہم ۺبیبح ۺارلنٰمح ۺاقدری ۺابعیس۔الجۃل ۺاملعلۺ‬
‫احظف ۺتلم ۺب تت ۺالعہم ۺاشہ ۺدبع ۺازعلزی ۺثدحث ۺ ۺرمادٓاابدی ۺ‪،‬انبئ ۺاحظف ۺتلم ۺب تت ۺالعہم ۺدبعۺ‬
‫ارلؤػۺایلبویۺ‪،‬اشرحۺاخبری ۺب تتۺیتفم ۺرشفی ۺاقحلۺادجمیۺ‪،‬ورسیئۺاملقل ۺب تتۺالعہمۺ‬
‫اردش ۺااقلدری ۺاور ۺرحب ۺاولعلؾ ۺب تت ۺیتفم ۺدبع ۺانانمؿ ۺایمظع ۺ۔ےک ۺاراکر ۺورظنایت ۺاور ۺ کلس ۺقحۺ‬
‫ودصاتقۺاکۺرتامجؿۺ‪...‬‬
‫ااجلۃعمۺاالرشہیفۺۺابمرکۺوپرۺےکۺانؾ‬
‫وسنمبۺرکےنۺیکۺاعسدتۺاحلصۺرکراہۺیتں۔‬
‫دمحمۺلگۺرزیۺراضۺابصمیحۺدمانۺوپری‬
‫ہی‬
‫بڑیۺ‪،‬ربیلیۺرشفیۺوییپ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪12‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬

‫دہتہی‬
‫وادلنیرکنیمی‬
‫ےکنام‬
‫ت‬
‫وھنجن ںم ت ےھو میلوبیت‬
‫ےسآراہتسرکم یکاخرط‬
‫دمارساالسہیمےکوحاےلایک‪،‬‬
‫دقمدقمرپریمیرامنہیئ‬
‫یکاورداعؤن ںےسونازےترےہ‬

‫دمحمۺلگ رزیۺراضۺابصمیح‬
‫دمناوپری‪،‬بییلیرشفیوییپ‬

‫(ونٹ)‬
‫ارگاساتکب ںیم یسکرطح یکوکیئیطلغ ناںیئ وتاتکبوک دہفدیقنت ہن‬
‫ت‬
‫انبںیئ ہکلب ولخص ین ےک اسھت ںیمہ علطم رکںی‪،‬ان شاءاہلل آدنئا ہ یایشم ن ںیم‬
‫اسیکحیحصترکدیاجےئیگ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪13‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫شیپۺظفل‬
‫ب تتۺومالانۺانثءۺاہللۺارہطابصمیحۺ‬
‫ڈارئرٹکرحتکیۺاالصحۺتلمۺ‪،‬رفظمۺوپرۺ‪،‬اہبر‬
‫ب تت ۺاامؾ ۺزغایل ۺہیلع ۺارلہمح ۺیک ۺرعموػ ۺودنتسم ۺوصتػ ۺیک ۺرعیب ۺاتکب ۺاھنمجۺ‬
‫ادباینیۺاکۺدشکلۺووخبۺوصرتۺاردوۺرتہمجۺانبؾ’’ابصمحۺااطت نیبلۺ‘‘ٓاپۺیکۺاگنیتںۺیکۺزتنیۺنبۺ‬
‫راہ ۺےہ ۺ‪،‬ےسج ۺبحم ۺرگایم ۺومالان ۺلگ ۺرزی ۺراض ۺابصمیح ۺےک ۺاشدنار ۺملع ۺوملق ۺےن ۺووجد ۺاشخب ۺےہ۔ۺ‬
‫وصتػ ۺےک ۺوموضع ۺرپ ۺاامؾ ۺزغایل ۺیک ۺذموکرہ ۺاشہ ۺاکر ۺفینصت ۺیک ۺاتیمہ ۺےک ۺشیپ ۺرظن ۺےلھچپ ۺدنچۺ‬
‫اسولںۺےسۺاجہعم ۺارشہیف ۺابمر ۺکۺوپرۺ‪،‬امظع ۺڑگھ ۺتیمس ۺتہبۺاسرےۺدمارسۺاالسہیمۺےنۺاےسۺ‬
‫اشلمۺاصنبۺرکایلۺےہ۔دمارسۺےکۺةلطۺیکۺرضوروتںۺےکۺشیپۺرظنۺرتممجۺوموصػۺےنۺرصػۺ‬
‫اشلمۺاصنبۺےکۺرتہمجۺرپۺیہۺاافتک ۺرفامایۺےہ۔ ۺارگۺوپریۺاتکبۺاکۺرتہمج ۺرعمضۺااہظر ۺںیمۺٓااجات ۺوتۺ‬
‫وصتػ ۺےک ۺةلط ۺاور ۺااکسرلزےک ۺےیل ۺہی ۺاہنتی ۺیہ ۺدیفم ۺودؽ ۺپسچ ۺاثتب ۺیتات ۺ۔ادیم ۺےہ ۺہکۺ‬
‫رتحمؾۺلگۺرزیۺراضۺابصمیحۺاسۺ ولہۺرپۺ یھۺروروۺفرکرفامںیۺےگۺ۔‬
‫رتہمجۺاگنریۺاہنتیۺیہۺدیچیپہۺاورۺلکشمۺنفۺےہۺ۔مہۺںیمۺاکۺرہۺاکیۺمیلعتۺای ہتفۺدوایۺنیتۺ‬
‫زابونںۺےسۺ رضورۺٓاانشۺیتاتۺےہ ۺنکیلۺیسکۺاتکبۺوکۺرتہمجۺےکۺنسحۺابلس ۺےسۺٓاراہتس ۺرکدانی ۺرہۺۺاکیۺ‬
‫ےکۺسبۺیکۺابتۺںیہن۔اقمؾۺرکشۺےہۺہکۺافلضۺدوتسۺومالانۺلگۺرزی ۺراضابصمیحۺےنۺاسۺدوشارۺ‬
‫ولکشمۺنفۺوکۺاہنتیۺیہۺدشکلۺووخبۺوصریتۺےکۺاسھتۺاھبنےنۺیکۺیعسۺغیلبۺیکۺےہۺ۔اسۺےسۺےلہپۺ‬
‫ۺرقتیۺاکیۺدرنجۺرعیبۺاتکوبںۺاکۺاردوۺرتہمجۺطبضۺرحتریۺرکےکۺاراببۺملعۺوداشنۺےسۺ‬ ‫ یھۺاوہنںۺےن ہ ً‬
‫نیسحتۺوتینہتۺاحلصۺرکیلۺےہۺ۔‬
‫زریۺرظنۺاتکب ۺںیمۺرتممج ۺوموصػ ۺےنۺةلطۺیکۺرضورتۺوٓااسینۺےک ۺشیپۺرظنۺاانپۺاکیۺ‬
‫اگلۺادنازۺاایتخرۺایکۺےہۺ۔ےلہپاوہنںۺےنۺالصۺاتکبۺےسۺرعیبۺیکۺرصتخمۺابعرتۺشیپۺرکےکۺہحفصۺ‬
‫ربمنۺادنراجۺرکدایےہۺ‪،‬اسۺےکۺدعبۺلحۺاغلتۺےکۺزریۺاامتہؾۺلکشمۺاافلظۺوااعفؽۺےکۺاعمینۺ‪،‬وادحۺ‬
‫وعمجۺاورۺالثیثۺرجمدۺےکۺاوبابۺیکۺنییعتۺ‪،‬رعیبۺاحموراتۺےکۺ معنےاصػۺوظفلںۺںیمۺرمقۺرکۺدایۺےہۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪14‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫۔رھپۺاسۺےکۺدعبۺرعیبۺابعراتۺاکۺرتہمجۺاسدہۺوسیلسۺاورۺدشکلۺووخبۺوصرتۺاولسبۺںیمۺشیپۺ‬
‫رکےکۺاتکب ۺوکۺرُپۺفطل ۺانبدایۺےہۺ۔اتکبۺےکاطمہعلۺےکۺدعبۺاقری ۺوکۺالص ۺاتکب ۺاک ۺدوھاکۺیتےنۺ‬
‫اتگلۺےہۺ۔اسۺاقمؾۺرپۺۺاکیۺاثمؽۺشیپۺرکانۺیسکۺرطحۺدؽۺیپسچۺےسۺاخیلۺہنۺیتا ‪:‬‬
‫’’ یہی ۺدیل ۺربھگاٹہ ۺےہ ۺوج ۺدنبہ ۺوک ۺدیبار ۺرکیت ۺےہ ۺ‪،‬اس ۺرپ ۺتجح ۺوک ۺالزؾ ۺرکیت ۺےہ ۺ‪،‬اسۺ‬
‫ےس ۺذعرو ۺاہبےن ۺوک ۺمتخ ۺرکیت ۺےہ ۺ‪،‬اےس ۺرورو ۺفرک ۺاور ۺادتسال ۺؽ ۺرکےن ۺرپ ۺےب ۺنیچ ۺ ۺرکیت ۺےہ ۺوت ۺاسۺ‬
‫وتق ۺ ۺدنبہ ۺرب ۺاہتخیگن ۺیتاجات ۺےہ ۺاور ۺےب ۺنیچ ۺیتاجات ۺےہ ۺ۔اےنپ ۺدؽ ۺںیم ۺ ۺدیپا ۺیتےن ۺوایل ۺابوتں ۺایۺ‬
‫اکونںۺےسۺینسۺاجےنۺوایلۺزیچوںۺےسۺانمۺواامؿۺاحلصۺرکےنۺ‪،‬اکٹھچراۺاپےن ۺیکۺراہۺںیمۺروروۺفرکۺ‬
‫رکاتۺےہۺ‘‘۔‬
‫ومالانۺلگۺرزیۺراضۺابصمیحۺاکۺہیۺۺاشدنارۺاکرانہمۺالقئۺاتسشئۺورکتمیۺےہاورۺاقلبۺنیسحتۺ‬
‫ودیلقتۺ یھۺ۔وموصػۺیئنۺلسنۺےکۺابالصتیحۺاعملۺدنیۺںیہۺ۔یملقۺدخامتۺےکۺوحاےلۺےسۺاہنتیۺ‬
‫یہۺرستعۺےکۺاسھتۺاراقتۺیکۺزنمںیلۺےطۺرکےتۺاجرےہۺںیہۺ۔البہبشۺاؿۺےکۺادنرۺٓاےگۺڑبےنھۺیکۺ‬
‫نگلۺےہۺ‪،‬ڑتپۺےہ‪،‬کپلۺےہ۔فرکۺےہ‪،‬ذجہبۺےہۺ‪،‬وشؼۺےہۺ‪،‬واریگتفۺےہۺ‪،‬وجتسجۺےہۺ۔ںیمۺاؿۺ‬
‫یکۺدقرۺرکاتۺیتںۺاوراؿۺےکۺےیلۺالعہمۺاابقؽۺاکۺہیۺرعشۺملقۺدنبۺرکۺےکۺاینپۺوگتفگۺمتخۺرکاتۺیتں ‪:‬‬
‫وتۺاشںیہۺےہۺرپوازۺےہۺاکؾۺریتا‬
‫رتےۺاسےنمۺٓاامسؿۺاورۺ یھۺںیہ‬
‫اطبلۺداع۔انثءۺاہللۺارہطۺابصمیح‬
‫ڈارئرٹکرحتکیۺاالصحۺتلمۺ‪،‬رفظمۺوپرۺ‪،‬اہبر‬
‫مکیۺرعیبۺاالٓرخۺ‪۱۴۳۸‬ھۺاطمقبۺ‪۳۱‬ۺدربمسۺ‪۲۰۱۶‬ء‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪15‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬

‫رعضۺرتممج‬
‫نحمدہونصلیعلیرسولہالکریم‬
‫ملعۺوصتػۺںیمۺابۺکتۺینتجۺاتکںیبۺرعمضۺووجدۺںیمۺٓایئۺںیہۺۺاؿۺںیمۺبسۺےسۺزایدہۺ‬
‫اتیمہ ۺیک ۺاحلم ۺۃجح ۺاالالسؾ ۺاامؾ ۺدمحم ۺزغایل ۺرۃمح ۺاہلل ۺہیلع ۺیک ۺفینصت ۺفیطل ۺ’’اھنمج ۺادباینی ۺ‘‘ےہۺ‬
‫اس ۺںیم ۺملع ۺوصتػ ۺیک ۺوہ ۺاضح ۺاور ۺامہ ۺابںیت ۺدرج ۺںیہ ۺارگ ۺاؿ ۺوک ۺحیحص ۺینعم ۺںیم ۺلمع ۺںیم ۺالای ۺاجےئ ۺوتۺ‬
‫ااسنؿ ۺاکی ۺویل ۺاکلم ۺےک ۺدرہجٔ ۺرپ ۺافزئ ۺیتاجات ۺےہ ۺ ۺاامؾ ۺزغایل ۺیک ۺہی ۺاتکب ۺرعیب ۺزابؿ ۺںیم ۺےہ ۺ ۺاسۺ‬
‫ےیلۺاسۺوکۺاعؾۺولگۺںیہنۺزپھۺےتکسۺےھتۺاسۺوعصتبۺوکۺزالئۺرکےنۺےکۺےیلۺبسۺےسۺےلہپۺاسۺ‬
‫اک ۺ ۺدمعہ ۺاور ۺاباحمورہ ۺاردو ۺرتہمج ۺ ۺب تت ۺومالان ۺدیعس ۺادمح ۺشقن ۺدنبی ۺےن ۺایک ۺ س ۺےس ۺاوا ؾ ۺےن ۺ یھۺ‬
‫افدئہۺااھٹای۔‬
‫’’اھنمج ۺادباینی ۺ‘‘رعیب ۺوایل ۺ ۺاتکب ۺاجہعم ۺارشہیف ۺےک ۺاصنب ۺمیلعت ۺںیم ۺےہ ۺاور ۺدعبۺ‬
‫امششیہۺامجتعۺراہعبۺںیمۺزپاھیئۺاجیتۺےہۺۺب تتۺومالانۺدیعسۺادمحۺاصبحۺاکۺرتہمجۺاباحمورہۺےہۺ‬
‫بج ۺاقری ۺاےسزپاتھ ۺےہ ۺوت ۺااسی ۺوسحمس ۺرکات ۺےہ ۺہک ۺاکی ۺلقتسم ۺاتکب ۺزپھ ۺراہ ۺےہ ۺہن ۺہک ۺرتہمجۺ‬
‫نکیل ۺدیعس ۺاصبح ۺاک ۺہی ۺرتہمج ۺاھنمج ۺادباینی ۺرعیب ۺ اتکب ۺیک ۺابعرت ۺ ۺےکلح ۺےک ۺےیل ۺاناکیفۺ‬
‫ےہۺاسۺےیلۺہبلطۺاسۺےسۺوبھجۺوسحمسۺرکےتۺںیہ ۺوتۺرضورتۺوسحمسۺیتیئۺہکۺامجتعۺراہعبۺےکۺ‬
‫اصنبۺںیمۺدالخۺاتکبۺاکۺدقمارۺکتۺیظفلۺاردوۺرتہمجۺرکۺدایۺاجےئ ۺوجۺہکۺوچیھتۺاھگیٹۺکتۺےہۺۺاتہکۺ‬
‫ہبلطۺوکۺاتکبۺلحۺرکےنۺںیمۺٓااسینۺیتۺۺانچہچنۺیہیۺوسچۺرکۺںیمۺےنۺملقۺااھٹایۺاورۺۺاہللۺےکۺلضفۺےسۺہیۺ‬
‫اکؾۺاپہیۺلیمکتۺوکۺاچنہپۺ۔‬
‫ںیم ۺاےنپۺاؿۺ ماؾۺاةحبۺوااسذہ ۺاکۺرکشہیۺاداۺرکاتۺیتںۺںوھنںۺےنۺاس ۺاتکب ۺیکۺرظنۺ‬
‫اثینۺ ۺۺرفامیئۺ اور ۺدیفمۺوشمروںۺےس یھۺونازا‪ ،‬ۺنج ۺب تات ۺۺےناس ۺںیمۺریمیۺدمدۺرفامیئ ۺاؿ ۺےکۺ‬
‫اامسء ۺ درہج ۺذلی ۺںیہ ۺ۔ب تت ۺومالان ۺاقمس ۺاصبحۺابصمیح ۺااتسذ ۺاجہعم ۺارشہیف ۺ‪،‬ب تت ۺومالانۺ‬
‫ابہشز ۺادمح ۺابصمیح‪،‬ب تت ۺومالان ۺرظنم ۺلیقع ۺاصبح ۺابصمیح ۺ‪،‬ب تت ۺومالان ۺذوااقفلر ۺاصبحۺ‬
‫ابصمیح ۺ‪،‬ب تت ۺومالان ۺریشمش ۺاصبح ۺابصمیح ۺرجگات ۺ۔اہلل ۺاعتیل ۺاؿ ۺ ماؾ ۺب تات ۺےک ۺملع ۺورمعۺ‬
‫ںیمۺےبامشرۺربںیتکۺاطعۺرفامےئۺ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪16‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫اقلبۺاحلظۺاومر‬
‫اھنمجۺادباینیۺۺرعیبۺیکۺابعرتۺاینتۺابرکیۺےہۺاسۺےیلۺارگۺرعیبۺابعرت ۺھکلۺرکۺرتہمجۺ‬
‫ایکۺاجاتۺوتۺاتکبۺتہبۺمیخضۺیتاجیتۺۺاسۺےیلۺۺابعرتۺہنۺھکلۺرکۺدرہجۺذلیۺرطہقیۺاایتخرۺایکۺےہ‬
‫(‪)۱‬۔بس ۺےس ۺےلہپ ۺاہجں ۺےس ۺابعرت ۺرشوع ۺیتیت ۺےہ ۺواہں ۺےس ۺیلہپ ۺرطسۺ‬
‫یکۺابعرتۺھکلۺرکۺاورۺہحفصۺربمنۺدرجۺرکےکۺاہجںۺکتۺابعرتۺاکۺرتہمجۺرکانۺےہۺواہںۺیکۺٓارخیۺالنئۺ‬
‫یکۺابعرتۺدرجۺرکۺدیۺیئگۺےہۺاتہکۺاطبلۺملعۺوفراۺاتکبۺںیمۺابعرتۺدھکیۺرک ۺہیۺہتپۺاگلۺےلۺہکۺاہکںۺ‬
‫ےس ۺابعرت ۺ ۺرشوع ۺیترک ۺاہکں ۺمتخ ۺیتیئ ۺےہ ۺاور ۺاہکں ۺکت ۺرتہمج ۺےہ ۺًالثم’’ من ‪....‬ظال‬
‫ّ‬
‫الذيخ الطظيہ الرالح الزاھد ‪..........‬ص‪....۲‬إیل ‪...‬إن اجلنۃ حطت‬
‫ّ‬
‫باملعارہ ‪،‬وإن النار حطت بالذووات‪ ‘‘.‬اسۺرطحۺےسۺاھکلۺایگۺےہ۔‬
‫(‪)۲‬۔ابعرتۺۺاہجںۺکتۺےہۺاسۺیکۺنییعتۺرکےنۺےکۺدعبۺابعرتۺںیمۺوجۺلکشمۺۺاافلظۺ‬
‫ںیہۺاؿۺےکۺےچینۺلحۺاغلتۺیکۺڈیہگنۺاگلۺرکۺاؿۺاکۺرتہمجۺھکلۺدایۺےہۺاتہکۺاطبلۺملعۺارگۺوخدۺاؿۺاافلظۺ‬
‫ےسۺالصۺاتکبۺلحۺرکانۺاچےہۺوتۺوہۺاؿۺیکۺدمدۺےسۺرکۺےکسۺ۔‬
‫(‪)۳‬۔اس ۺےک ۺدعب ۺسیلس ۺ ۺاور ۺہتسش ۺاور ۺٓااسؿ ۺادناز ۺںیم ۺاردو ۺرتہمج ۺایک ۺایگ ۺےہ ۺاسۺ‬
‫رطحۺےسۺاتکبۺہبلطۺےکۺےیلۺٓااسؿۺےسۺٓااسؿۺیتاجےئۺیگۺ‬
‫(‪)۴‬۔رتہمجۺرکےنۺںیمۺۺاہجںۺاہجںۺرقٓاینۺٓاںیتیۺںیھتۺاؿۺبسۺٓاوتیںۺوکۺھکلۺرکۺارعابۺ‬
‫اگلایۺایگےہۺ‪،‬ۺوسرتۺاکانؾۺدرجۺرکۺےکزنکۺاال ناؿۺاکۺرتہمجۺ یھۺاھکلۺایگۺےہ۔‬
‫(‪)۵‬۔ابعرتۺیک ۺنییعتۺےکۺےیل ۺسلجمۺرباکت ۺ ۺاجہعمۺارشہیفۺابمۺرکۺوپریکۺوبطمہعۺ‬
‫اتکبۺاھنمجۺادباینیۺوکۺشیپۺرظنۺراھکۺایگۺےہۺاسۺےیلۺابعرتۺیکۺانشتخۺایسۺاتکبۺےسۺرکںی۔ۺ‬
‫ونٹ ‪:‬لحۺاغلتۺوکۺایبؿۺرکےتۺوتقۺیتفمۺارشػۺاصبحۺابصمیحۺیکۺاتکبۺ’’دہتۃیۺ‬
‫اذلارکنیۺےسۺ یھۺدمدۺیلۺیئگۺےہ۔‬
‫ونٹ‪:‬اسۺاتکبۺیکۺوصتبیۺوۺحیحصتۺاورۺرظنۺاثینۺںیمۺیرہیۺرظن ۺیکۺیئگۺےہۺاورۺ ےھجۺۺرتہمجۺ‬
‫اگنریۺںیم ۺاینپۺمکۺیملع ۺاکۺےبۺدحۺارتعاػۺےہۺۺذہلاۺارگۺیسک ۺرطحۺیکۺوکیئ ۺرشیعۺای ۺیظفل ۺیطلغۺاپںی ۺوتۺ‬
‫علطمۺرکںیۺاؿۺاشءۺاہللۺٓادنئہۺاڈنشیۺںیمۺاسۺیکۺحیحصتۺرکۺدیۺاجےئۺیگۺ۔‬
‫دمحمۺلگۺرزیۺراضۺابصمیح‪ ،‬دمانۺوپریۺ‪،‬‬
‫ہی‬
‫بڑیۺ‪،‬ربیلیۺرشفیۺوییپۺ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪17‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫اعترػۺمُ َص ِّنف‬
‫ِ‬
‫بسحۺبسن‬
‫بقل ۺ’’ۃجح ۺاالالسؾ‘‘ اور ۺان ِؾ ۺانیم‪ ،‬ۺامسِ ۺرگایمۺ‬‫ٓاپ ۺ�یک ۺتینک ۺ’’اوب ۺاحدم‘‘‪ ،‬ۺ ح‬
‫مھ‬
‫’دمحم ‘نب ۺدمحم ۺنب ۺدمحم ۺنب ۺادمحوطیس ۺزغایل ۺاشیعف ۺر م ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺےہ ۺ۔ ۺ ۺ ۺ(ااحتػ ۺااسلدۃ ۺانیقتملۺ‬
‫‪،‬دقمۃمۺااتکلب‪)۹/۱،‬‬
‫والدتۺاباعسدت‬
‫ۺطس ۺےک ۺالعےق َۺطرِبَاؿۺ‬ ‫ٓاپ ۺ(رۃمح ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺہیلع) ‪۴۵۰‬ھ ۺںیم ۺرخااسؿ ۺےک ۺعلض ُ ْ و‬
‫ںیمۺدیپاۺیتےئ۔ۺۺ(ااحتػۺااسلدۃۺانیقتملۺ‪،‬دقمۃمۺااتکلبۺ‪)۹/۱،‬‬
‫ادتبایئۺاحالتۺزدنیگ‬
‫ٓاپۺ(رۃمحۺاہللۺاعتٰیلۺہیلع) ۺےک ۺوادلامدجۺب تتۺدیساندمحمنبۺدمحمرۃمحۺاہللۺہیلع ۺرہشۺ‬
‫رخااسؿۺیہۺںیمۺاُوؿۺاکتۺرکۺاچیبۺرکےتۺےھتۺینعیۺےشیپۺےکۺاحلظۺےسۺداھےگۺےکۺاترجےھت‪،‬ۺرعیبۺ‬
‫َ‬
‫ںیم ۺ ’’اکےت ۺیتےئ ۺوست ‘‘وک ۺ’’ض ْزل‘‘ ےتہک ۺںیہ ۺایس ۺةسن ۺےس ۺٓاپ ۺاکاخدناؿ ’’زغایل ‘‘‬
‫الہکات ۺےہ۔ ۺا یھ ۺٓاپ ۺاور ۺٓاپ ۺےک ۺاھبیئ ۺب تت ّ ِہ ُ‬
‫ۺسانا ۺدمح ۺزغایل ۺرۃمح ۺاہلل ۺہیلع ۺمک ۺرمعیہ ۺےھت ۺہکۺ‬
‫‪ ۵۶۴‬ۺ ھ ۺںیم ۺوادل ۺرتحمؾ ۺواصؽ ۺرفامےئگ ۺ۔ااقتنؽ ۺےس ۺےلہپ ۺاوہنں ۺےن ۺاےنپ ۺاکی ۺوصیف ۺدوتسۺ‬
‫ُ ّ َ ُّ ٗ ُّ‬
‫الن ْو َر ِّ ْ‬
‫اِن وک ۺوتیصۺیکۺیھتۺہک’’ریما ۺ ماؾۺ‬ ‫ب تت ّ ِہ ُ‬
‫ۺسان ۺاوباحدمادمحۺنبۺدمحمۺراذاکین ۺ ظ ِّدس ِّسہ‬
‫ااثہث ۺریمے ۺاؿ ۺدوونں ۺوٹیبں ۺیک ۺمیلعت ۺورپورش ۺرپ ۺرخچ ۺرکدےئجی ۺا ۔‘‘وتیص ۺےک ۺاطمقب ۺاؿۺ‬
‫ےکۺوادلرگایمۺاکۺرسامہیۺاؿۺیک ۺمیلعت ۺورپورشۺرپۺرصػ ۺرکدایایگ۔(ااحتػۺااسلدۃۺانیقتملۺ‪،‬دقمۃمۺ‬
‫ااتکلب‪)۹/۱،‬‬
‫میلعتۺےکۺےیلۺرفس‬
‫ادتبایئ ۺمیلعت ۺاےنپ ۺرہشںیم ۺیہ ۺاحلص ۺیک ۺاہجں ۺبتک ۺہقف ۺب تت ۺ ّ ِہ ُ‬
‫سان ۺادمح ۺنب ۺدمحمۺ‬
‫راذاکین ۺدقّس ۺّرسہۺاونلراینۺےس ۺزپںیھۺ‪ 20‬ۺاسؽۺےسۺمکۺیہۺےک ۺےھتۺہکۺ(اریاؿۺےک ۺرشمیقۺ‬
‫ۺسانۺاامؾۺاوبۺرصنۺاامسیلیعۺرۃمحۺاہللۺۺہیلعۺیکۺدختمۺںیمۺ‬ ‫رہش)رجاجؿۺرشتفیۺےلۺےئگۺواہںۺب تت ّ ِہ ُ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪18‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ھچک ۺرعہص ۺرےہ ۺ۔ ۺرھپاےنپ ۺرہش ۺوطس ۺولٹ ۺٓاےئ‪ ،‬ۺ‪۴۷۳‬ھ ںیم ۺ(اریاؿ ۺےک ۺدقمی ۺرہش)اشینۺ‬
‫ۺسانۺاامؾۺارحلنیمۺاامؾۺدبعۺاب کلۺنبۺدبعاہللۺوج( یۺ(فویف‪۴۷۸‬ھ)ۺیکۺابرا ہۺںیمۺ‬ ‫وپرںیمۺب تت ّ ِہ ُ‬
‫َ‬
‫ُوصؽ ۺدنی‪ ،‬ۺاالتخیف ۺاسملئ‪ ،‬ۺانمرظہ‪ ،‬ۺقطنم ۺاور ۺتمکح ۺوریغہۺ‬ ‫زاونےئ ۺ َبلمُّڈ ۺےط ۺایک ۺاور ۺاؿ ۺےس ۺا ِ‬
‫ۺاہمرت ۺاتہم ۺاحلص ۺیک‪ ،‬ۺ‪۴۷۸‬ھ ۺںیم ۺب تت ّ ِہ ُ‬
‫ۺسان ۺاامؾۺارحلنیم ۺرۃمح ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺہیلع ۺےکۺ‬ ‫ِ‬ ‫ںیم‬
‫واصؽ ۺےک ۺدعباؿ ۺیک ۺہگج ۺٓاپ ۺوکاس ۺبصنم ۺاضح ۺرپافزئ ۺایک ۺایگ‪ ،‬ۺ‪۴۸۴‬ھ ۺںیم ۺدمرہس ۺاظنہیمۺ‬
‫دغبادےک ۺخیشۺااجلۃعم ۺ(واسئۺاچرلسن)ۺاکۺدہعہۺٓاپ ۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺ ۺوک ۺشیپۺایکےسجۺٓاپۺےنۺوبقؽۺ‬
‫رفامایل۔اچر ۺاسؽ ۺدغباد ۺںیم ۺدترسی ۺو ۺفینصت ۺںیم ۺوغشمتیل ۺےک ۺدعبجح ۺےک ۺارادے ۺےس ۺہکمۺ‬ ‫ظ‬
‫مع مۃ ۺرواہن ۺیت ۺےئگ۔وقبؽ ۺالعہم ۺانب ۺوجزی ۺرۃمح ۺاہلل ۺہیلع ۺ(فویف‪۵۹۷‬ھ) ۺ’’دغبادںیم ۺٓاپ ۺیکۺ‬ ‫ظ‬
‫ۺااستکبۺضیفۺرکےتۺاورۺٓاپۺ‬ ‫ِ‬ ‫سلجمِۺدرسۺںیمۺڑبےۺڑبےۺاملعےۺرکاؾۺاحرضۺیتےتۺ۔وجۺٓاپۺےس‬
‫ےکۺایبؿۺرپریحتۺاکۺااہظرۺرکےتۺاورۺٓاپۺےکۺالکؾ ۺوکۺاینپۺاتکوبں ۺںیم ۺلقنۺرکےت۔‘‘( امظتنملۺیفۺ‬
‫اترخیۺاولملکۺواالممۺ‪)۱۶۸ /۹،‬۔‬
‫ٓاپۺےن اکیۺرعہص ۺتیبۺادقملسۺںیمۺزگارا‪،‬ۺرھپۺدوابرہۺدقشمۺرشتفیۺالےئۺاورۺاجعمۺ‬
‫ۺیتیگ ۺکلمۺاشؾۺںیمۺ‪۱۰‬ۺاسؽۺایقؾۺ‬ ‫دقشمۺےکۺرغمیبۺانمرےۺرپۺذرکۺوۺفرکۺاورۺرماےبقۺںیمۺوغشمؽ ہ‬
‫رفامای‪،‬ایس ۺدوراؿ ۺ’’إ ْح َي ُاء الْ ُص ُل ْوم‘‘(‪۴‬دلجںی)‘‘‪َ ،‬ج َواھ ُر الْ ُظ ْر ٓان‪،‬تطدری َی ُاظ ْوتُ‬
‫ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ِّ‬
‫ْ‬ ‫ْ َ ُ‬ ‫َّ‬
‫الت ِّاو یْ ِّل (‪ ۴۰‬ۺدلجںی ۺ)اور ِّمذعاۃ األنواروریغہ ۺوہشمربتک ۺفینصت ۺرفامںی۔ ۺرھپ ۺاجحزۺ‬
‫َ‬
‫‪،‬دغباد ۺاور ۺاشین ۺوپر ۺےک ۺدرایمؿ ۺرفس ۺاجری ۺراہ ۺاورابالٓرخ ۺاےنپ ۺٓاابیئ ۺرہش ۺوطس ۺواسپ ۺٓارک ۺابعدت ۺوۺ‬
‫رایتض ۺںیم ۺرصموػ ۺیتےئگ ۺاور ۺاتد ِؾ ۺٓارخ ۺوظع ۺو ۺتحیصن‪ ،‬ۺابعدت ۺورایتض ۺاور ۺوصتػ ۺیکۺ‬
‫دترسیۺںیمۺوغشمؽۺرےہ۔(ااحتػۺااسلدۃۺانیقتملۺ‪،‬دقمۃمۺااتکلب‪۹/۱،‬ات‪ ۱۱‬وۺذشراتۺاذلبھۺ‬
‫‪،‬ۺ‪۱۴۴/۴‬ات‪)۱۴۵‬‬
‫خیشۺاکلمۺیکۺتعیب‬
‫ۺسان ۺاامؾ ۺزغایل ۺرۃمح ۺاہلل ۺہیلع ۺ ۺےن ۺدو ِر ۺاطبل ۺیملع ۺںیم ۺب تت ّ ِہ ُ‬
‫ۺسان ۺخیش ۺاوب ۺضح ۺ‬ ‫ب تت ّ ِہ ُ‬
‫ۺطیسۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺ(فویف‪۴۷۷‬ھ)ۺےکۺاہھتۺرپ(‪27‬اسؽۺیکۺرمعںیمۺ)‬ ‫ۺافر َمِی ُ و‬ ‫لضفۺنبۺدمحمۺنبۺضح َ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪19‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫تعیب ۺیک ۺ۔خیش ۺوموصػ ۺتہب ۺاعیل ۺرمتبت ۺ‪ ،‬ۺہقف ۺاشیعف ۺےک ۺزربدتس ۺاعمل ۺاور ۺذمابہ ۺفلس ۺےسۺ‬
‫ۺسان ۺاامؾ ۺاوبااقلمس ۺق ُ َشیْہ ِرڑی ۺرۃمح ۺاہلل ۺہیلع ۺ(فویف‪۴۱۷‬ھ) ۺےک ۺلیلج ۺادقلرۺ‬
‫ابربخےھت ۺاورب تت ّ ِہ ُ‬
‫اشرگدوںۺںیمۺےسۺںیہ۔(ااحتػۺااسلدۃۺانیقتملۺ‪،‬دقمۃمۺااتکلبۺ‪)۲۶/۱،‬‬
‫ابینطۺولعؾۺیکۺالتش‬
‫ۺدمارس ۺاالسہیم ۺدمرہس ۺاظنہیم ۺ َب ْیہشاوپرۺ‬
‫ِ‬ ‫ۺرساتج‬
‫ٓاپ ۺرۃمح ۺاہلل ۺہیلع ۺ‪۴۷۸‬ھ ۺات‪۴۸۴‬ھ ِ‬
‫ںیم’’ اامۺؾۺارحلنیم‘‘ ۺرھپۺ‪۴۸۴‬ھ ۺات ۺ‪۴۸۸‬ھۺرمزکولع ِؾۺاالسہیمۺدمرہس ۺاظنہیمۺدغبادۺںیم ۺ’’ ِ‬
‫دمرسۺ‬
‫ۺرپافزئرےہ۔اطلسؿ ۺوتق ۺاور ۺکلم ۺرھبےک ۺاملع ۺوالضف ۺٓاپ ۺےک ۺرحبتیملع ۺےکۺ‬
‫ِ‬ ‫اٰیلع ‘‘ےک ۺبصنم‬
‫اقلئ ۺیتےئگ ۺاوراکی ۺوتق ۺااسی ۺ یھ ۺٓاایہک ۺابداشہِ ۺوتق ۺےس ۺزایدہ ۺاامؾ ۺاصبح ۺاکہکس ۺولوگں ۺےکۺ‬
‫دولں ۺرپ ۺھٹیب ۺایگ۔تنطلس ۺوجلسہیق ۺےک ۺوزریامظع ۺاظنؾ ۺاب کل ۺوطیس ۺسفنب ۺسیفن ۺاومرتکلمم ۺںیمۺ‬
‫ۺدمرس ۺاٰیلع ۺےسیجۺ‬
‫ٓاپ ۺےس ۺوشمرہ ۺرکےت ۺےھت۔ ۺ ماؾ ۺولعؾ ۺیک ۺلیمکت ۺےک ۺدعباوًال ۺاامؾ ۺارحلنیم ۺرھپ ِ‬
‫دہعوں ۺ رپ ۺنکمتم ۺرےنہ ۺےک ۺابووجد ۺٓاپ ۺوک س ۺابینط ۺورواحین ۺوکسؿ ۺیک ۺالتش ۺیھت ۺوہ ۺاحلص ۺہنۺ‬
‫یتاکس۔ ۺدغباد ۺوجاس ۺوتق ۺفلتخم ۺرفوقں ۺاورابلط ۺذمابہ ۺےک ۺےب ۺاج ۺانمرظوں ۺاور ۺاجمدولں ۺاکۺ‬
‫دلگنۺانبۺیتاۺاھتاورۺہنتفۺواسفدۺیکۺتیفیکۺاطریۺیھت۔(دقمہمۺاایحءۺاولعلؾ(رتممجۺازۺالعہمۺدمحمۺدصقیۺ‬
‫زہارویۺدمہلظۺادبایل)‪،۱۹/۱،‬ملخ ًصا)ۺٓاپۺےنۺاؿۺرفوقںۺےک ۺولعؾۺواقعدئ ۺیکۺقیقحتۺرشوعۺیک۔ۺاسۺ‬
‫قیقحتۺووجتسجۺےسۺارطضابۺاورڑبھ ۺایگرگمۺبجۺوصتػۺرپۺوموجدۺبتکۺاکاطمہعلۺایک ۺوت ۺولعمؾۺیتاۺہکۺ‬
‫رصػ ۺملع ۺاکیف ۺںیہن ۺہکلب ۺلمع ۺیک ۺرضورت ۺےہ۔ارغلض ۺرواحین ۺوکسؿ ۺیک ۺاخرطٓاپ ۺےن ۺبصنمۺ‬
‫دترسی ۺوھچڑدای ۺ ۔داینیک ۺوگانوگں ۺرصموایفت ۺاور ۺراگن ۺریگن ۺےس ۺابلکل ۺانکرہ ۺیشک ۺاایتخر ۺرکیل ۺیتح ۺہکۺ‬
‫ابلسۺافرخہۺےکۺاجبےئۺاکیۺلبمکۺاوڑاھرکےتۺےھتۺاورذلذیۺذغاؤںۺیکۺہگجۺاسگۺاپتۺرپزگرۺرسبۺ‬
‫ۺاوروشؼ ۺملع ۺرےنھک ۺواولں ۺےک ۺےئلۺ‬‫ِ‬ ‫یتےن ۺیگل ۺ۔اےنپ ۺرہشوطس ۺچنہپ ۺرک ۺوصایف ۺےک ۺےئل ۺاکی ۺاخاقنہ‬
‫اکی ۺدمرہس ۺریمعت ۺایک ۺاور ۺرھپاتد ِؾ ۺایحت ۺاورادوور‪،‬ای‪،‬رایتض ۺوابعدت‪،‬وگیش ۺروا ی ۺاوردترسیۺ‬
‫ظ‬
‫وصتػۺںیمۺوغشمؽۺرےہ۔ۺ(رماۃۺاانجلؿۺوربعۃۺالنہقظاؿۺ‪۱۳۷/۳،‬ملخصا)‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪20‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬

‫فینصتۺواتفیل‬
‫ب تتۺساناامۺؾۺدمحمۺزغایلۺ ۺرۃمحۺاہللۺہیلع ۺےنۺیئک ۺولعؾ ۺوۺونفؿ ۺںیم ۺڑکنیسوںۺ ۺبتکۺ‬ ‫ّ ِہ ُ‬
‫وراسلئۺفینصتۺےیکۺ‪،‬نجۺںیمۺےسۺدنچۺوہشمرۺبتکۺےکۺانؾۺردنرہجۺذلیۺںیہۺ‪:‬‬
‫ْ‬ ‫ْ ُ‬ ‫ّ َْ َ َ‬ ‫ُُ‬
‫الدیْ ِّن‪،‬ا ِّْل ْمَل ُء ص ٰیل ُمذع ِّل ِّاْل ْح َي ِّاء (و یدمی‬ ‫ِّ‬ ‫ِّا ْح َي ُاء صل ْو ِّم‬
‫ْس ُاء‬ ‫ایزا’’ َا ْ َأل ْجو َب ُۃ امل ْ ُ ْدع َت ُۃ َصن ْاْل ْدى َلۃ امل ْ ُ ْب َو َتۃ ‘‘) َ‪،‬ا ْ َأل ْر َبص ْ َْی َ‪،‬ا ْ َأل ْ َ‬
‫ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ِّ ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ِّ‬
‫سارُ‬ ‫جل ُام الْ َص َوام َص ْن ِّص ْلم الْ َع ََلم َ‪،‬ا َْ‬ ‫اْل ْد ٰین َ‪،‬ا ْْلظْت َر ُاد ِف ْاْل ْصت َظاد ‪،‬ا ْ َ‬
‫ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ِّ‬
‫ُْ‬
‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َْ ْ ُ َّ ِّ َ ْ َ ِّ ُ ْ َ‬ ‫َ‬
‫ٓ ِّ‬ ‫ِّ‬
‫ُ َ َ َ ِّ ّ ْ ِّ َ ْ َ ُ ْ َ َ ْ ٰ َّ ْ‬
‫ِّ‬
‫ات املتلو ِّۃ ‪،‬اخَلؼ اْلبر ِّار‬ ‫الدین ‪،‬اسار اْلنوار اْللوي ِّۃ ِّباْلی ِّ‬ ‫مصامَل ِّت ِّ‬
‫َ َّ َ ُ َ ِّ َ ْ َ َ ْ َ ُ َّ َ ِّ ّ ِّ َّ َ ْ َ ُ ْ ُ ُ ْ َ ْ َ َ َ ّ َُ‬
‫والنجاۃ ِّمن اْلْش ِّار‪،‬اسار ِّاتباع الدن ِّۃ ‪،‬اسار اْلرو ِّػ والع ِّلَمت‪،‬ایوا‬
‫ِّ‬ ‫َْ َ ُ َ َ ُ‬
‫الو َد َای ِّہ ۔(احتاػ الدادۃ املتظْی ‪،‬مظدمۃ العتاب‪)۵۶/۱،‬‬ ‫الولد ِّ‪،‬بدای ِّ‬
‫ۃ‬
‫دارۺانفۺےسۺدارۺاقبۺیکۺرطػ‬
‫ۺسانۺاامؾۺزغایلۺرۃمحۺاہللۺاکۺزایدہۺرتۺوتقۺابعدتۺ‬ ‫رمعۺےکٓارخیۺہصحۺںیمۺارگہچۺب تت ّ ِہ ُ‬
‫ںیم ۺزگرات ۺاوربش ۺوروز ۺاجمدہات ۺورایاضت ۺںیم ۺرسب ۺرکےت ۺےھت ۺرگم ۺفینصت ۺواتفیل ۺاک ۺہلغشمۺ‬
‫طی‘‘‪ ۵۰۴‬ۺھ ۺیکۺ‬ ‫ر ٰ‬‫ابلکل ۺرتک ۺہن ۺرفامای ۺ۔اوصؽ ۺہقف ۺںیم ۺٓاپ ۺیک ۺاضح ٰ ۺ ۺدرہج ۺیک ۺفینصت’’ َامل ْ ُ ْد َت ْ‬
‫فینصت ۺےہ ۺاس ۺےک ۺاکی ۺربس ۺدعب ۺٓاپ ۺےن ۺ‪ ۵۵‬ۺاسؽ ۺیک ۺرمع ۺںیم ۺربوز ۺری ۺ‪ ۱۴‬ۺامجدی ۺاالٓرخہ‪۵۰۵‬‬
‫ھ ۺںیم ۺاقمبؾ ۺاطرباؿ ۺ(وطس ۺںیم ۺااقتنؽ ۺرفامای ۺاور ۺوںیہ ۺدموفؿ ۺیتےئ ۺ۔(ازاایحء ۺاولعلؾ ۺ(رتممجۺ‬
‫‪۱۴/۱،‬ات‪۳۵‬ۺملنقظا)‬
‫(اموخذ‪،‬اھنمجۺادباینیۺاردو‪،‬ۃبتکمۺادملہنیۺداوتۺاالسیم)‬
‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪21‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫علهتصُف‬

‫تعریف‬

‫وہۺملعۺ سۺںیمۺقحۺاعتیلۺیکۺذاتۺاپکۺاورۺافصتۺیکۺہنکۺۺوتقیقحۺےسۺثحبۺیت۔‬

‫مُضُع‬

‫ۺذاتۺوافصتۺابریۺاعتٰیل‬

‫غرضِغایت‬

‫اہللۺربۺازعلتۺیکۺرعمتفۺاحلصۺرکان‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪22‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫بسم اللہ الرحمن الرحیم‬
‫(خظبۃالکتاب)‬
‫ّ‬
‫من ‪....‬ظال الذيخ الطظيہ الرالح الزاھد ‪..........‬ص‪....۲‬إیل ‪...‬إن اجلنۃ‬
‫ّ‬
‫حطت باملعارہ ‪،‬وإن النار حطت بالذووات‪.‬‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫لح ۺاغلت‪ :‬ا ْم َیل ص َیل‪:‬االم ۺرکاان ۺ‪،‬وھکلاان۔ل ْـم َی ْد َت ْم ِّل‪:‬یسک ۺےس ۺاالم ۺرکےن ۺیکۺ‬
‫ََ‬ ‫َْ‬
‫دروخاتسۺرکان۔تظ ِّو یْم‪:‬دیساھرکان‪،‬درتسۺرکانۺ۔طس َر‪(:‬ؿ)دیپا ۺرکان۔ َد ّب َر‪(:‬لیعفت)دتریبۺ‬
‫َ َ ُ َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬
‫ارل‪ :‬ۺرسامہی‪،‬عمجۺ‬ ‫رکان۔ْل ِّئح‪:‬امس ۺافلع(ؿ)ر‪،‬رہ ۺیتان۔ ِّبزاصۃ؛وپیجن‪،‬عمج ۺ ۺبزائع۔ ۺح ِّ‬
‫اِن‪:‬ۺ‬‫َح َو ِّار ُل۔ ِّظ ْد َمۃ‪:‬ہصح۔‪ِّ ،‬ح ْر َطۃ‪:‬ہشیپ۔ ِّذ َصار؛العتم‪،‬اشنین ۺ‪،‬عمج ۺ َذ َصا ِّئر۔ َا َم ّ‬
‫ِّ‬
‫َ‬ ‫ََ‬ ‫ََْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ُ ْ َّ‬
‫ٓارزوںی‪ ،‬ۺوادح ۺأم ِّنيۃ ۔ ۺوصر ‪:‬تخس ۺہگج ۺعمج ۺ ۺأوصار (س) ۔صظبات‪ :‬اھگیٹ ‪،‬راکوٹ‬
‫ُ‬ ‫َ َ‬ ‫دوشارۺزگارۺاھگیٹ‪،‬اہپڑۺاکۺدوشارۺراہتس‪،‬وادحۺ َص َظ َبۃ۔ۺ َص َو ُ‬
‫ائؼ ‪:‬راکوٹ‪،‬وادح صا ِّئظۃ ۔ َم َوا ِّلؽ‬
‫َ‬ ‫َْ‬ ‫َ َ َ ََ‬
‫اس ُع‪:‬اکےنٹ ۺیک ۺہگج‪،‬وادح ۺ َمظسع ۔ص ِّز یْ َزۃ‪( :‬ک)‬ ‫‪:‬لگنج‪،‬ببس ۺالہتک ۺوادح ۺم ْولعۃ ۔مظ ِّ‬
‫َ‬ ‫َ ْ‬ ‫َ‬ ‫ُ َّ‬
‫اسع ۔اذ َياع ‪ ،‬اتْ َباع‪:‬ریواکر ‪،‬ونمہا‪،‬امہیتی ‪،‬اسیھت ‪،‬‬ ‫ظ‬
‫َ ِّ‬ ‫ۺ‬ ‫وادح‬ ‫ڈاوک‪،‬‬ ‫؛‬ ‫اع‬ ‫س‬ ‫ریثک‪،‬زایدہ۔ظ‬
‫َ‬ ‫َ َّ َ‬ ‫ّ‬
‫دوتس ‪،‬وادحۺ ِّذ ْي َصۃ‪َ ،‬ت ْبع ۔ ُحط ْ‬
‫ت (ؿ)حػ الذئ بالذ ِّئ‪:‬ریھگان‪،‬ااحہطۺرکان۔‬
‫ترجنہ‪ :‬خیش‪،‬اصحل‪،‬زادہ‪،‬ہیقف ۺدبع ۺاب کل ۺنب ۺدبع ۺاہلل ۺےن ۺرفامای ۺ(اہلل ۺاعتیل ۺاؿ ۺےسۺ‬
‫رایض ۺیت)ہک ۺریمے ۺخیش ۺاامؾ ۺا ۺ‪،‬زادھ ۺ‪،‬کین ۺتخب‪،‬اصبح ۺوتقیف ۺ‪،‬االسؾ ۺیک ۺتجح ۺ‪،‬دنی ۺیکۺ‬
‫زتنی‪ ،‬ۺرشػ ۺاتم‪،‬اوباحدم ۺدمحمنب ۺدمحم ۺنب ۺدمحم ۺزغایل ۺوطیس ۺریض ۺاہلل ۺہنع ۺےن ۺہی ۺرصتخم ۺاتکب ۺ ےھجۺ‬
‫االمرکایئۺ‪،‬ۺفنصمۺہیلعۺارلہمحۺیکۺہیۺٓارخیۺفینصتۺےہۺاورۺاؿۺےکۺاخصۺالتذمہۺےنۺیہۺرصػۺاسۺ‬
‫وکۺاالمۺایک‪،‬ۺاتکبۺاکۺٓااغزۺاسۺوطرۺرپۺیتاتۺےہ۔‬
‫ۺ ماؾۺرعتںیفیۺدخاےئۺوادحۺابداش ٔہۺقلۺےکۺےیلۺںیہۺوجۺمیکحۺ‪،‬یخسۺ‪،‬رکمیۺ‪،‬اغبل‪،‬رمح‬
‫رفامےن ۺواال ۺےہ‪ ،‬س ۺےن ۺااسنؿ ۺوک ۺا یھ ۺوصرت ۺںیم ۺانبای‪ ،‬ۺزنیم ۺوٓاامسؿ ۺوکاینپ ۺدقرت ۺےس ۺدیپاۺ‬
‫رفامایۺ‪،‬ۺاینپۺتمکحۺےسداینوٓارخت ۺےکۺاومر ۺیک ۺدتریبۺرفامیئۺ‪،‬نج ۺواسن ۺوکۺرصػۺاینپۺابعدتۺےکۺ‬
‫ےیل ۺدیپا ۺایک ۺ‪،‬وت ۺاس ۺیک ۺذات ۺاکدصقرکےن ۺواولں ۺےک ۺےیل ۺراہتس ۺواحض ۺےہ ۺ‪،‬اور ۺاس ۺیک ۺذات ۺںیمۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪23‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫روروفرکۺرکےنۺواولںۺےکۺےیلۺدلیلۺوموجدۺےہۺ‪،‬نکیلۺاہللۺاعتیلۺےسجاچاتہۺےہ رمگاہۺرکاتۺےہ‪،‬اورۺ‬
‫ےسجۺاچاتہۺےہۺدہاتیۺد اتۺےہ‪،‬ۺویہۺدہاتیۺاپےنۺواولںۺوکۺوخبۺاجاتنۺےہۺ۔‬
‫ۺاور ۺدرودوالسؾ ۺیتامہرے ۺٓااق ۺروسولں ۺےک ۺرسداردمحم ۺﷺ رپ‪،‬اہلل ۺاعتٰیل ۺایقتمۺ‬
‫کت ۺاںیھنۺالسیتمۺاورۺتمظع ۺاطعۺرفامےئ‪ ،‬ۺاؿ ۺیک ۺاپک ۺوکین ۺتعیبط ۺٓاؽ ۺاور ۺ ماؾ ۺااحصب ۺرپۺ‬
‫رتمحۺوالسیتمۺانزؽۺیت۔‬
‫ۺاے ۺریمے ۺاھبویئمت!ج ۺاجؿ ۺول ۺہک ۺاہلل ۺاعتیل ۺا ںیہ ۺاور ۺمہ ۺبس ۺوک ۺاینپ ۺوخونشدی ۺےکۺ‬
‫ذرہعی ۺکین ۺتخب ۺانبےئ ۺ‪،‬ےبکش ۺابعدت ۺملع ۺاک ۺلھپ ۺ‪،‬رمع ۺاک ۺافدئہ ۺ‪،‬اطوتقر ۺدنبوں ۺیک ۺامکیئ ۺ‪،‬اوایلءۺ‬
‫رکاؾ ۺیک ۺوپیجن ۺ‪،‬ویقتمں ۺاکراہتس‪(،‬اہلل ۺےک)ایپروں ۺاک ۺہصح‪،‬وحہلص ۺردنوں ۺاک ۺدصقم ۺ‪،‬اوھچں ۺیکۺ‬
‫العتم‪ ،‬رمداؿ ۺقح ۺاکہشیپ ۺاور ۺالہ ۺریصبت ۺیک ۺدنسپدیہ ۺزیچ ۺےہ‪ ،‬اوروہ ۺ(ہی ۺابعدت)کین ۺیتخب ۺاکۺ‬
‫راہتس ۺاور ۺتنج(احلص ۺرکےن)یک ۺڈرگ ۺ ۺےہ‪،‬اہلل ۺاعتیل ۺاراشد ۺرفامات ۺےہ‪َ ﴿:‬و أَنَا َرب ُّ ُک ْم‬
‫فَا ْع ُب ُد ْو ِن﴾(ة ‪،۱۷‬اْلنبياء‪ ")۹۲:‬اور ۺںیم ۺاہمترا ۺرب ۺیتں ۺوت ۺریمی ۺابعدت ۺرکو‘‘‬
‫َان َس ْع ُی ُک ْم ّم َْشک ُْو ًرا﴾(ة ‪ ،۲۹‬الدھر‬ ‫َان ل َ ُک ْم َج َزا ًء َّوک َ‬
‫زین ۺرفامای﴿إِ َّن ٰھذَ ک َ‬
‫‪’’) ۲۲:‬اؿۺےسۺرفامایۺاجےئۺا ۺہیۺاہمتراہلصۺےہۺاورۺاہمتریۺتنحمۺاکھٹےنۺیگل"۔‬
‫ۺرھپۺمہۺےنۺاسۺ(ابعدتۺ) رپۺرظنۺیکۺاورۺادتباۺےسۺااہتنۺکتۺاسۺےکۺرطےقیۺرپۺرورۺوفرکۺ‬
‫ایک ۺوج ۺاسنیکل ۺ(راہ ۺٓارخت ۺےک ۺرایہ ۺ)یک ۺرماد ۺےہ ‪(،‬وتمہ ۺےن ۺاپای)ہک ۺوہ ۺدوشارزگارلکشم ۺراہ‬
‫‪،‬زایدہ ۺاھگویٹں ۺ‪،‬تخس ۺوتقشمں‪،‬وطلی ۺاسموتفں‪ ،‬ۺڑبی ۺٓاوتفں ۺ‪،‬تہب ۺےسوماعن ۺاور ۺراکووٹں ۺوایلۺ‬
‫‪،‬ہیفخ ۺالہوتکں‪،‬دونمشں ۺاور ۺڈاوکؤں ۺیک ۺرثکت ۺوایل ۺ‪،‬نیعبتم ۺاور ۺرفامربداروں ۺےک ۺےیل ۺزعزی ۺےہۺ‬
‫‪،‬دیچیپہ ۺرفوع ۺاور ۺاشوخں ۺواالےہ‪،‬اور ۺاس ۺراہ ۺاک ۺاس ۺرطح ۺدوشار ۺزگار ۺیتان ۺاس ۺےیل ۺرضوری ۺےہۺ‬
‫ویکہکنۺہیۺتنجۺاکۺراہتسۺےہ‪،‬اورابعداتۺاکۺلکشمۺیتانۺوضحرۺﷺےکۺاسۺاراشدۺیکۺدصتقیۺےہۺ‬
‫ٓاپ ۺرفامےت ۺںیہ‪":‬ربخدارمت!ےبکش ۺتنج ۺوک ۺاندنسپدیہ ۺزیچوں ۺاور ۺوتبیصمں ۺےس ۺریھگ ۺدای ۺایگۺ‬
‫ےہ‪،‬اورۺدوزخۺوکۺوخااشہتۺےسۺریھگۺدایۺایگۺےہ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪24‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫من‪ ....‬وظال ﷺ ’’أْل وإن اجلنۃ حزن بربوۃ ‪. . ......‬ص‪ ... ۳، ۲‬إیل‬
‫‪....‬وظد ظالو طيہ إنہ اداسری اْلولْی؟‪.‬‬
‫ی‬
‫لح ۺاغلت‪ُ :‬ح ْزن‪ :‬ۺتخس ۺہگج‪،‬عمج ۺ ُح ُز ْون۔ َر بْ َوۃ‪:‬ٹبہلۃ‪ ،‬ۺعمج ۺ ُر ٰیب۔ َد ْول‪ :‬رنؾۺ‬
‫مؿۺانبۺیتاۺوبچرتہ‪،‬ۺرھگےکۺٓاےگۺاکۺرپدہۺ ہيۺٓاڑ۔رھگۺ ہکۺ‬ ‫زم۔عمجۺ ُد ُو ْول۔ َد ْو َوۃ‪:‬رھگوںۺےکۺدر ہ‬ ‫ہ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫اہچر ۺديہ واري۔ ۺااحہط‪ ،‬ۺعمج ۺ ِّد َواء‪:‬۔ ُم ََت ِّاجع‪ :‬ت َر َاج َع الظ ْو َم‪ :‬ۺولوگں ۺاک ۺواسپ ۺیتان۔ ۺزواؽۺ‬
‫َ‬ ‫ُ َّ َ َ َ‬ ‫َ‬
‫سپيۺیتانۺ۔ۺن ِّاظد‪:‬اجچنۺزپاتؽۺرکےنۺواال‪ٓ،‬ازامےنۺواال۔عمجۺنظاد‪،‬نظ َدۃ۔زاد‪:‬وتیش‪،‬ۺعمجۺ ۺا ْز ِّو َدۃـ‬ ‫ہڑ‬
‫َ َّ‬ ‫ُ ً َ ْ َ َ َ‬ ‫ُ ُ‬ ‫َ‬
‫خ ْسب‪:‬رپاشیین‪،‬ۺتبیصم‪،‬ۺعمجۺخسوبۺ۔م ْص ِّزَل‪:‬اصزل األ ْم ُر‪:‬دوشارۺیتان۔صزۺ(ض‬
‫ُ َ‬ ‫َُ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫)ایمکب ۺیتان۔ َد ّد َد ۺ(لیعفت)درتس ۺرکان۔ا ْھ َبۃ‪:‬ایتری‪،‬عمج ۺاھب۔ ۺص ّدۃ‪ :‬ۺایتری‪،‬ایتر ۺرکدہۺ‬
‫َْ َ ْ َْ َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫اص صليْ ِّہ‬ ‫اسامؿ‪،‬عمج ۺص َدد۔ ِّا ْح َتوی الذئ‪ :‬ۺ(ااعتفؽ) ۺلمتشم ۺیتان۔ ِّاصتارت‪ِّ :‬اصت‬
‫َ‬
‫األ ْم ُر‪ :‬ۺلکشم ۺیتان۔ ۺ َظ َد ُحوا‪َ :‬ظ َد َح ْف‪ :‬ۺ(ض) ۺبیع ۺاگلان‪،‬ذمتم ۺرکان۔ َا َ‬
‫اس ْ ُری‪:‬ےب ۺالصۺ‬ ‫ِّ‬ ‫د‬ ‫َ ِّ‬
‫َ‬
‫‪،‬ڑگےھۺیتےئۺےصق‪،‬ۺااسفےنۺ‪،‬وادحۺا ْدسار۔‬
‫ترجنہ‪" :‬یبنۺرکمیۺﷺےنۺزمدیۺاراشدۺرفامای"ربخدارمت!کشیبۺتنجۺاوےچنۺےلیٹۺرپۺ‬
‫تخسۺزنیمۺ(یکۺرطح)لکشمۺاوصحلؽۺےہ ‪،‬ربخدارمت!ےبلکشۺدوزخۺرنؾۺودگازۺوایلۺومہارۺیٹمۺرپۺ‬
‫ومہارۺزنیمۺ(یکۺرطح)لہسۺاوصحلؽۺےہ"۔‬
‫ۺرھپ ۺاؿ ۺ ماؾ ۺزیچوں ۺےک ۺابووجد ۺدنبہ ۺزمکور ۺ‪،‬زامہن ۺتخس ۺ‪ ،‬ۺدنی ۺاک ۺاکؾ ۺ(زنتیل ۺیک ۺرطػ)‬
‫روجعۺرکراہےہ‪،‬رفتصۺمکۺ‪،‬اکؾۺزایدہۺاورۺرمعۺوھتڑیۺےہ‪،‬ۺاکؾۺںیمۺوکاتیہۺےہ‪،‬اجےنچن واالۺدھکیۺراہۺ‬
‫ےہ ۺ‪ ،‬ۺاہلل ۺیک ۺرطػ ۺواسپ ۺانٹلپےہ‪،‬ومت ۺاک ۺرقمرہ ۺوتق ۺرقبی ۺےہ‪ ،‬ۺرفس(یک ۺزنمؽ) دورۺ‬
‫ےہ‪،‬ااطتعۺیہۺالزیمۺوتیشۺےہۺوج ۺوفتۺیتےنۺےکۺدعب ۺواسپۺٓاےنۺواال ۺںیہنۺےہ‪،‬وتۺوجۺصخش(ہیۺ‬
‫وتیش ۺےنیل ۺںیم ۺ)اکایمب ۺیتایگ ۺوتوہ ۺہشیمہ ۺےک ۺےیلاکایمب ۺاور ۺکین ۺتخب ۺیتایگ ۺ‪،‬اور ۺ س ۺےس ۺہیۺ‬
‫زیچںی ۺوفت ۺیتںیئگ ۺوت ۺوہ ۺاھگاٹ ۺااھٹےن ۺواولں ۺےک ۺاسھت ۺاھگاٹ ۺااھٹےن ۺواال ۺاور ۺالہک ۺیتےن ۺواولںۺ‬
‫ےکۺاسھتۺالہکۺیتایگ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪25‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ۺ(ذموکرہۺابالۺووجاہتۺیکۺانبۺرپۺہیۺابعدتۺیکۺراہ)اہللۺیکۺمسقمت! سۺدقرۺلکشمۺےہۺاسۺےسۺ‬
‫زایدہۺامہۺ یھۺےہ‪،‬ایسۺےیل ۺاسۺراہتسۺاک ۺدصق ۺرکےن ۺواےلۺولگ ۺمک ۺیہ ۺںیہۺرھپۺدصقۺرکےنۺواولںۺ‬
‫ںیمۺےسۺوہۺولگۺ یھۺمکۺںیہۺوجۺاسۺراہتسۺرپۺےتلچۺںیہۺ‪،‬رھپۺو ےنۺواولںۺںیمۺےسۺ دوصدۺکتۺچنوےنچنۺ‬
‫واےل ۺولگ ۺ یھ ۺمک ۺیہ ۺںیہ ۺوج ۺدصقم ۺںیم ۺاکایمب ۺیتےت ۺںیہ ۺاور ۺویہ ۺولگ ۺزعت ۺواےل ۺںیہۺ‬
‫ںیھنج ۺاہلل ۺاعتیل ۺےن ۺاینپ ۺرعمتف ۺوتبحم ۺےک ۺےیل ۺنچ ۺایل ۺ ۺاور ۺاینپ ۺوتقیف ۺو ۺتمصع ۺےس ۺاںیھنۺ‬
‫درتسۺایک‪،‬رھپۺاےنپۺلضفۺ ےسۺاینپ ۺوخونشدی ۺاورۺتنجۺکتۺاچنہپدایۺ‪،‬وتۺمہۺاسۺےسۺوساؽۺرکےتۺ‬
‫ںیہۺ(اسۺاکۺذرکۺدنلبۺیت)ہکۺںیمہۺاورۺا ںیہۺاینپۺرتمحۺےسۺاکایمبۺیتےنۺواےلۺولوگںۺںیمۺےسۺ‬
‫رکدے۔‬
‫ۺاہںمت!بجۺمہۺےنۺاسۺراہتسۺیکۺہیۺتفصۺاپیئۺۺوتمہۺےنۺاسۺراہتسۺوکۺےطۺرکےنۺیکۺتیفیکۺ‬
‫ےک ۺابرے ۺںیم ۺروروفرک ۺایک ۺ س ۺیک ۺدنبہ ۺوک ۺرضورت ۺیتیت ۺےہ‪،‬ےسیج ۺ(ابعدت ۺیک ۺ)ایتری ۺ ۺ(زدنیگۺ‬
‫زگارےناکۺاسامؿ)‪ٓ،‬اہل ۺ(ابعدتۺرکےنۺیک)دتریباورۺ(اسۺےکۺقلعتمۺرضوریۺ)ملعۺوۺلمع‪،‬ادیمۺہیۺ‬
‫ےہۺہکۺدنبہۺاہللۺاعتیلۺیکۺنسحۺوتقیفۺےسۺالسیتمۺےکۺاسھتۺاسۺراہتسۺوکۺےطۺرکےل‪،‬ۺاسۺیکۺکلہمۺ‬
‫اھگویٹں ۺںیم ۺابتہ ۺہن ۺیتاجےئ‪،‬وتوہ ۺالہک ۺیتےن ۺواولں ۺےک ۺاسھت ۺالہک ۺیتاجےئ‪(،‬اور ۺاہلل ۺیکۺ‬
‫انپہ)۔‬
‫وت ۺمہ ۺےن ۺاس ۺراہتس ۺوک ۺےط ۺرکےن ۺاسۺرپ ۺو ےن ۺےک ۺقلعتم ۺھچک ۺاتکںیب ۺںیھکل ۺےسیج‬
‫"احيا ء الصلوم ‪ ،‬الظربۃ ایل اہلل تصایل"اورۺاس ۺےکۺالعوہ ۺھچک ۺاتکںیب ۺںیھکل ۺوجولعؾۺیکۺ‬
‫ابرویکیں ۺرپ ۺلمتشم ۺںیہ ۺ ۺاور ۺاعؾ ۺولوگں ۺیک ۺھجمس ۺےس ۺابالرت ۺںیہ ۺوتولوگں ۺےن ۺاؿ ۺںیم ۺبیع اگلای ۺ‪،‬اورۺ‬
‫ایسیۺابوتںۺںیمۺگلۺےئگۺںیھنجۺوہۺکیھٹۺےسۺاجےتنۺ یھۺںیہنۺ‪،‬وتۺوکاسنۺالکؾۺاہللۺےکۺالکؾۺےسۺزایدہۺ‬
‫حیصفۺےہ‪،‬رھپۺ یھۺ ولوگںۺےنۺاسۺالکؾۺےکۺقلعتمۺہیۺاہکۺ‪،‬ہکۺوہۺوتۺاولگںۺیکۺاہکاینںۺںیہ۔‬
‫من‪ ....‬أمل تدمع إیل ظول ز ین الصابدین‪.. ..‬ص‪.. ...۳‬إیل‪ . ...‬طيخاػ صیل‬
‫نطدہ صند ذلؽ و یطزع‪.‬‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪26‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ْ ً‬ ‫ْ‬ ‫َ ْ‬
‫لحۺاغلت‪ :‬اع ُت ُمۺ(ؿ) اپھچان‪،‬وپدیشہۺرانھک۔ َیط َت ِّت َنا‪ِّ ( :‬اط ِّت َنانا)ۺےنتفۺںیمۺالتبمۺرکان‪،‬ۺ‬
‫َ‬
‫ٓازامشئۺںیمۺڈاانل‪،‬ۺاسۺںیمۺافلۺاابشعۺاکۺےہۺوجۺوزؿۺۺرعشیۺیکۺلیمکتۺےکۺےیلۺٓااتۺےہ۔ۺ َیا ُر ّب؛ۺ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ۺانمدی ۺذحموػ ۺےہ ۺ۔ا ُب ْو ُح ِّب ٖہ‪ :‬ۺ(ااعفؽ) ۺر‪،‬رہ ۺرکان۔ ۺ َوثن‪:‬ۺ‬ ‫اہیں ۺرپ ۺای ۺرباے ۺہیبنت ۺےہ‪،‬اس ۺاک ٰ‬
‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ُ ُ‬
‫ٰٰ‪:‬ۺ ۺڑگڑگا ۺرک ۺداعۺرکان۔ ِّانط َد َح‪:‬وعیسۺ‬ ‫تب‪،‬ۺعمجۺا ْوثان۔ َُم َاراۃ‪ :‬ۺڑگھجا ۺۺرکان‪،‬ثحب ۺرکان۔ۺ ِّابْت َول ُت ِّإیل‬
‫َ َ‬
‫اہلل ۺ‪:‬ابری ۺابری ۺواسپ ۺیتان‪ ،‬ۺفوہّج ۺیتان ۺ۔خس َر‪:‬‬ ‫اب ِّا َ‬
‫یل‬ ‫اِف۔دور ۺرانہ ۺ‪،‬اگل ۺرانہ۔ َا َن َ‬
‫ْ‬ ‫یتان۔ ُ َ‬
‫ُت‬
‫ِّ‬ ‫ِّ‬
‫َْ‬ ‫َ‬ ‫ًَُّ َ‬
‫(ؿ)رطخہ ہۺپا ۺیتان‪،‬ایخؽ ۺٓاان ۺ ۺ۔من ِّصَم الذئ ۺرنؾ ۺوانزک ۺانبان‪ٓ،‬اوسدہ ۺاحؽ ۺرکدانی۔ باس‪:‬ۺ‬
‫َ ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫تخس ۺذعاب ۺ‪ ،‬ۺعمج ۺ ُبؤس۔ ِّنظ َمۃ‪:‬زسا ۺیہل‪،‬عمج ۺ ِّنظم ۔ َخ ِّارظۃ ِّلل َص َادات‪:‬وفؼ ۺادبادات‪:‬ۺ‬
‫َ ْ‬ ‫َ َ َ َ‬ ‫َ ْ ْ‬
‫ۺخؽۺٓاان۔ۺط َتظ َع‪:‬ط ِّاذا َخ َس َر ِّبظلبۺاکۺوجابۺےہ‪،‬واعقۺیتان‪ ،‬ہپاۺیتان۔‬ ‫ِّا ْخ َتل َج ال ِّطع ُر‪ :‬ہ‬
‫ترجنہ‪ :‬ایک ۺج ۺےن ۺب تت ۺزنی ۺادباینی ۺضح ۺنب ۺنیسح ۺنب ۺضح ۺنب ۺاوباطبل ۺریضۺ‬
‫اہللۺہنعۺاکۺاراشدۺںیہنۺانسۺ؟وہۺرفامےتۺےھت‪:‬‬
‫(‪)۱‬ـںیمۺاےنپۺملعۺیکۺوخںویںۺوکۺاپھچاتۺیتںۺاتہکۺاجلہۺاےسۺدھکیۺرکۺںیمہۺازامشئۺںیمۺہن ڈاؽۺدے۔‬
‫(‪)۲‬ـایسۺےلسلسۺںیمۺاوبانسحل(ب تتۺضح )ےنۺشیپۺدقیمۺیکۺۺاامؾ ۺنیسحۺوکۺوتیصۺیکۺاورۺاؿۺےسۺ‬
‫ےلہپۺاامؾۺنسحۺوکۺوتیصۺیکۺ۔‬
‫(‪)۳‬ـ ریمےۺاپسۺملعۺےکۺاےنتۺوجرہۺںیہۺہکۺارگۺںیمۺاؿۺوکۺر‪،‬رہۺرکدوں ۺوتۺھجمۺےسۺاہکۺاجےئۺا ۺج ۺاؿۺ‬
‫ںیمۺےسۺیتۺوجۺوتبںۺیکۺوپاجۺرکےتۺںیہ۔‬
‫(‪)۴‬ـاوررضوراملسمؿ ۺریمےوخؿ ۺوک ۺالحؽ ۺےنھجمس ۺںیگل ۺےگ ۺاور ۺ س ۺیرتنی ۺاکؾ ۺوک ۺوہ ۺاجب ۺالںیۺ‬
‫ااھچۺںیھجمسۺےگ۔‬
‫احالتۺےنۺاؿۺلقعۺواولںۺوکۺوجۺاہلل ۺاعتیلۺیکۺولخمؼ ۺںیم ۺرشػۺوزبریگۺواےلۺںیہ ۺ‪،‬اہللۺ‬
‫اعتیلۺیکۺاسریۺولخمؼۺیکۺرطػۺرظن ۺرکؾۺرکےنۺاورڑگھجےۺوکۺمتخۺرکےن ۺاکۺاقتاضۺایکۺ‪،‬وتںیمۺےنۺاسۺ‬
‫ئ‬
‫ذات ۺیک ۺابرا ہ ۺںیم ۺڑگڑگارک ۺداعیک ۺ س ۺےک ۺقنصبۃ ۺدقرت ۺںیم ۺدیپا ۺرکان ۺاور ۺمکح ۺدانی ۺےہ ۺہک ۺوہ ۺ ےھجۺ‬
‫ایسی ۺاتکب ۺفینصت ۺرکےنیک ۺوتقیف ۺدے ۺ س ۺرپ ۺاامجع ۺیت‪،‬اور ۺ س ۺےک ۺزپےنھ ۺےس ۺافدئہ ۺاحلصۺ‬
‫یت‪،‬وتۺاسۺہلسلسۺںیمۺاسۺذاتۺےنۺریمیۺداعوبقؽۺرفامیئۺوجۺرپاشیؿۺاحؽۺیکۺداعۺوبقؽۺرکاتۺےہۺبجۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪27‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫وہ ۺاکپرے ۺ‪،‬اور ۺاےنپ ۺلضف ۺےس ۺ ےھج ۺاس ۺےک ۺرازوں ۺرپ ۺعلطم ۺایک ۺ‪ ،‬ۺاس ۺابرے ۺںیم ۺاکی ۺبیجعۺ‬
‫رتبیت ۺدؽ ۺںیم ۺڈایل ۺےسج ۺںیم ۺےن ۺاؿ ۺافینصتت ۺںیم ۺذرک ۺںیہن ۺایک ۺوج ۺاعمالمت ۺدہینی ۺےک ۺارساروۺ‬
‫رومز ۺ ۺےکےلسلس ۺںیم ۺدقمؾ ۺیتںی ۺ(ینعی ۺےلہپ ۺیھکل ۺںیئگ)اور ۺہی ۺویہ ۺاتکب ۺےہ ۺ س ۺیک ۺوخایبںۺ‬
‫ایبؿۺرکراہۺیتںۺوتںیمۺاتہکۺیتںۺاورۺاہللۺیہۺےسۺوتقیفۺبلطۺیکۺاجیتۺےہ۔‬
‫ۺبسۺےسۺیلہپۺزیچۺ سۺےسۺدنبہۺابعدتۺےکۺےیلۺدیبارۺیتاتۺےہۺ‪ ،‬اورۺاسۺ(ابعدتۺ)ۺ‬
‫ےکراہتسۺرپۺو ےنۺےکۺےیلۺرحتکۺرکاتۺےہۺوہۺاہللۺاعتیلۺےکۺاج بۺےسۺااقلۺایکۺیتا ۺٓاامسینۺایخؽۺیتاتۺ‬
‫ےہ‪،‬ۺاورۺاخصۺوتقیفۺایہلۺیتیتۺےہۺ‪،‬اورۺیہیۺاہللۺاعتیلۺےکۺاراشدۺاکۺوہفمؾۺےہ‪﴿ :‬اَف ََم ْن َش َرحَ‬
‫لی نُ ْو ٍر م ِْن َّر ِب ّہ﴾(ة ‪،۲۳‬الزمر‪’’)۲۲:‬وت ۺایک ۺ سۺ‬ ‫َام فَ ُھ َو عَ ٰ‬‫الل ُہ َص ْد َر ٗہ لِل ْ ِا ْسل ِ‬
‫اک ۺہنیس ۺاہلل ۺےن ۺاالسؾ ۺےک ۺےیل ۺوھکؽ ۺدای ۺوت ۺوہ ۺاےنپ ۺرب ۺیک ۺرطػ ۺےس ۺونر ۺرپ ۺےہ‘‘‪،‬اور ۺایس ۺیکۺ‬
‫رطػ ۺاصبح ۺرشتع ۺﷺےن ۺااشرہ ۺرکےت ۺیتےئ ۺاراشد ۺرفامای‪:‬ےبکش ۺونر ۺبج ۺدؽ ۺںیمۺ‬
‫دالخۺیتاتۺےہوتوہۺوعیسۺاورۺاشکدہۺیتاجاتۺےہۺ‪،‬وترعضۺایکۺایگۺایروسؽ ۺاہللمت!ایکۺاسۺیکۺوکیئۺالعتمۺ‬
‫ےہ ۺ س ےک ۺذرہعی ۺاچہپان ۺاجےئ؟وترفامای‪،‬اہں‪:‬وہ ۺدوھاک ۺےک ۺرھگ ۺےس ۺانکرہ ۺیشک ۺ‪،‬یگشیمہ ۺےک ۺرھگ ۺیکۺ‬
‫رطػۺروجع‪،‬اورۺومتۺٓاےنۺےسۺےلہپۺومتۺےکۺےیلۺایتریۺرکانۺےہ۔‬
‫بسۺےسۺےلہپۺبجۺدنبہۺےکۺدؽۺںیمۺہیۺایخؽۺٓااتۺےہۺ‪،‬ۺہکۺںیمۺاےنپۺٓاپۺوکمسقۺمسقۺ‬
‫یک ۺوتمعنں ۺےس ۺٓاراہتس ۺاپات ۺیتں ۺ‪،‬ےسیج ۺزدنیگ ۺ‪،‬اطتق‪،‬لقع‪ ،‬ۺوگاییئ ۺ‪ ،‬ماؾ ۺرشفی ۺاقمدصاور ۺذلتۺ‬
‫وایل ۺزیچںی ۺزین ۺھجم ۺےس ۺمسق ۺمسق ۺیک ۺ ںیتبیص ۺاور ۺرضر ۺراسں ۺزیچںی ۺدور ۺیت ۺاجیت ۺںیہ ۺ‪ً،‬انیقی ۺاؿ ۺوتمعنںۺ‬
‫اکوکیئ ۺاطع ۺرکےن ۺواال ۺےہ‪ ،‬ۺوج ۺھجم ۺےس ۺاینپ ۺدختم ۺزگاری ۺاور ۺرکش ۺزگاری ۺاک ۺاطمہبل ۺرکے ۺا ۺ‪،‬ارگۺ‬
‫ںیم ۺےن ۺاس ۺےس ۺتلفغ ۺربیت ۺ‪،‬وتوہ ۺھجم ۺےس ۺاینپ ۺںیتمعن ۺنیھچ ۺےلا ۺ‪ ،‬ۺ ےھج ۺاانپ ۺذعاب ۺاور ۺزساۺ‬
‫اھکچےئ ۺا ۺ‪ً،‬انیقیا ۺاس ۺےن ۺریمے ۺاپس ۺاکی ۺڈراےن ۺواال ۺروسؽ ۺاجیھب ۺ س(روسؽ)یک ۺاتدیئ ۺاےسیۺ‬
‫زجعماتۺےسۺرفامیئۺوجۺاخرؼۺاعدتۺںیہۺ‪(،‬ینعیۺاعدۃۺاحمؽۺںیہ)‪،‬ۺٓادیمۺیکۺوقتۺےسۺابرہۺںیہۺ‪،‬ۺاوھنںۺ‬
‫ےنۺ ےھجۺاتبایۺہکۺریماۺاکیۺربۺےہۺ‪،‬اسۺاکۺذرکۺدنلبۺیت‪،‬وہۺدقرتۺواال‪،‬اجےننۺواالۺ‪،‬زدنہۺ‪،‬ارادہۺرکےنۺ‬
‫واال‪،‬الکؾ ۺرکےن ۺواالےہ‪،‬ارم ۺو ۺیہن ۺاک ۺامکل ۺےہ ۺ‪،‬وہ ۺاس ۺابت ۺرپ ۺاقدر ۺےہ ۺہک ۺارگ ۺںیم ۺاس ۺیک ۺانرفامینۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪28‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫رکوںۺوتۺوہۺ ےھجۺزسادے‪،‬ارگۺاسۺیکۺااطتعۺرکوںۺوتوہۺ ےھجۺوثابۺاطعۺرکے‪،‬وہۺریمےۺرازوںۺ‬
‫وک ۺاوروج ۺریمے ۺذنہ ۺںیم ۺایخؽ ۺٓاات ۺےہ ۺبس ۺوکاجےنن ۺواال ۺےہ ۺ‪ ،‬ۺاس ۺےن ۺودعہ ۺایک ۺاور ۺودیع ۺ یھۺ‬
‫رفامیئۺےہ‪،‬ۺرشتعۺےکۺوقانینۺوکۺالزؾۺنڑکےنۺاکۺمکحۺدایۺےہۺ‪،‬وتۺدنبےۺےکۺدؽۺںیمۺاوؽۺۺرمہلحۺںیمۺ‬
‫ہیۺابتۺدیپاۺیتاجیتۺےہۺہکۺہیۺاکؾۺنکممۺےہۺاسۺےیلۺہکۺہیۺًالقعۺاحمؽۺںیہنۺےہۺذہلاۺوہۺاےنپۺسفنۺرپۺ‬
‫وخػۺاھکاتۺاورۺربھگااتۺےہ۔‬
‫ٰ‬
‫‪.......‬طوذا خاسر الطزع الذی ینبہ الصبد و یلزمہ اْلجۃ‪.. ..‬‬ ‫من‬
‫ص‪۴،۳‬۔۔۔إیل ‪....‬ما یلزمہ من الطرائض الرشصيۃ ً‬
‫شاھرا و باسنا‪.‬‬
‫اج‪:‬رب ۺابگيہخبۃ ۺیتان ۺ۔ۺ‬ ‫لح ۺاغلت‪َ :‬ی ْز َص ُج ُہ‪(:‬ػ) ۺےب ہۺچ ۺرکان‪،‬ربھگا ہۺدي ۺ۔ َی ْو َت ُ‬
‫َ َّ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ْ َ‬ ‫ََ‬
‫َیظل ُؼ‪(:‬س)ۺےب ہۺچۺیتانۺ۔ا ِّدْلء‪:‬رامنہۺ‪،‬اقدئ‪،‬وادحۺد ِّليل۔ظادۃ‪:‬ۺرسدار‪،‬رسرباہ‪،‬ۺوادحۺظائد‬
‫ُ‬
‫َْ ْ ُ‬ ‫ْ‬ ‫َْ ْ‬ ‫ََ َ ُ‬
‫ٰ ۺصنْہ‪ :‬ۺارعاض ۺرکان۔ ۺال َتذ ِّم ْ ُری ِّلل ِّخ ْد َم ِّۃ ‪:‬دختم ۺےک ۺےیل ۺرمک ۺہتسب ۺیتان۔ ۺا ِّْلظ َبال‪:‬‬
‫۔ ۺتويلٰ‬
‫َ ْ َ َ َ َ َ ْ َْ‬
‫اظبل صیل اْلم ِّر‪:‬فوہجۺیتان۔‬
‫ترجنہ‪ :‬یہی ۺدیل ۺربھگاٹہ ۺےہ ۺوج ۺدنبہ ۺوک ۺدیبار ۺرکیت ۺےہ‪،‬اس ۺرپ ۺتجح ۺوک ۺالزؾۺ‬
‫رکیتۺےہ‪،‬ۺاسۺےسۺذعرۺواہبےنۺوکۺمتخۺرکیتۺےہۺ‪،‬ۺاےسۺروروۺفرکۺاورۺادتسالؽۺرکےنۺرپۺےبنیچۺرکیتۺ‬
‫ںیہ ‪،‬وت ۺاس ۺوتق ۺدنبہ ۺرباہتخیگن ۺیتاجات ۺےہ‪،‬اور ۺےب ۺنیچ ۺیتاجات ۺےہ‪،‬اےنپ ۺدؽ ۺںیم ۺدیپا ۺیتےنۺ‬
‫وایل(ابوتں)ای ۺاکونں ۺےس ۺینس ۺاجےنوایل ۺزیچوں ۺےس ۺانم ۺواامؿ ۺاحلص ۺرکےن ۺ‪ ،‬ۺاکٹھچرا ۺاپےن ۺیکۺ‬
‫راہ ۺںیم ۺرورو ۺفرک ۺرکات ۺےہ ۺ‪،‬وتوہ ۺلقع ۺےک ۺذرہعی ۺداللئ ۺںیم ۺروروفرک ۺرکےن ۺاور ۺاکریرگی ۺےک ۺذرہعیۺ‬
‫اصعن ۺاعمل‪،‬رپ ۺادتسالؽ ۺرکےن ۺےک ۺالعوہ ۺوکیئ ۺراہ ۺںیہن ۺاپات ۺےہ‪،‬اتہک ۺاس ۺوک ۺبیغ ۺاک ۺملع ۺینیقی ۺوطر ۺرپۺ‬
‫احلصۺیتۺاجےئاورۺاجؿۺےلۺہکۺاسۺاکۺاکیۺربۺےہۺ سۺےنۺاےسۺفلکمۺانبایۺےہۺ‪،‬ۺاےسۺمکحۺدایۺ‬
‫ےہۺاورۺرواکۺےہ۔‬
‫وتۺ(ہیۺروروفرکۺرکانۺاورۺاےنپۺاخقلۺےکۺقلعتمۺملعۺنیقیۺاحلصۺرکان)ہیۺوہۺیلہپۺاھگیٹۺےہۺوجۺ‬
‫ابعدت ۺیک ۺراہ ۺںیم ۺاےس ۺشیپ ۺٓایت ۺےہ ۺ‪،‬اور ۺہی ۺملع ۺو ۺرعمتف ۺیک ۺاھگیٹ ۺےہاتہک ۺاعمہلم ۺ(ابعدت)ۺ‬
‫ریصبت ۺرپ ۺیت‪،‬ذہلا ۺوہ ۺرضوری ۺوطر ۺرپ ۺداللئ ۺںیم ۺا یھ ۺرطح ۺےس ۺروروفرک ۺرکےک ۺاور ۺاؿ ۺاملعےئۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪29‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ٓارختۺےس ۺھکیس ۺرکۺ‪،‬وساؽ ۺرکےکۺاسۺراہۺوکۺےط ۺرکان ۺرشوع ۺرکاتۺےہ ۺوج رامنہ‪،‬اتم ۺےکۺرچاغۺ‪،‬ۺ‬
‫اہمئ ۺےک ۺرسدار ۺںیہ ۺ‪،‬اور ۺاؿ ۺاملع ۺےس ۺافدئہ ۺاحلص ۺرکےک ۺ(اس ۺراہ ۺوک ۺےط ۺرکات ۺےہ)اور ۺاؿ ۺےسۺ‬
‫وتقیف ۺیک ۺوخوصبرت ۺداع ۺبلط ۺرکات ۺےہ ۺاوراس ۺابت ۺیک ۺااعتن ۺیک ۺداع ۺبلط ۺرکات ۺےہ ۺہک ۺوہ ۺاسۺ‬
‫(اھگیٹ)وک ۺاہلل ۺیک ۺوتقیف ۺےس ۺےط ۺرکےل(وہ ۺاس ۺراہ ۺںیم ۺاتلچ ۺےہ)وت ۺاےس ۺملع ۺاور ۺبیغ ۺاک ۺنیقیۺ‬
‫احلصۺیتاجاتۺےہۺاورۺوہۺہیۺےہۺہکۺاسۺاکۺاکیۺربۺےہۺ سۺاکۺوکیئۺرشکیۺںیہنۺاورۺویہۺربۺےہۺ‬
‫ س ۺےن ۺاےس ۺدیپا ۺایک ۺاور ۺہی ۺ ماؾ ۺںیتمعن ۺاےس ۺاطعںیک‪،‬اور ۺ(ہی ۺینیقی ۺملع ۺاحلص ۺیتات ۺےہ ۺہک)اسۺ‬
‫ےن ۺاس ۺوک ۺاےنپ ۺرکش ۺاک ۺفلکم ۺانبای‪،‬اینپ ۺدختم ۺ‪ ،‬ۺر‪،‬رہی ۺاورابینط ۺااطتع ۺاک ۺمکح ۺدای‪،‬اےس ۺرفکاورۺ‬
‫رطح ۺرطح ۺیک ۺانرفاموینں ۺےس ۺڈراای‪ ،‬ۺاس ۺےک ۺےیل ۺدایمئ ۺوثاب ۺاکہلصیف ۺرفامایارگوہ ۺاس ۺیک ۺااطتعۺ‬
‫رکے‪،‬اور ۺدایمئ ۺذعاب ۺاک ۺمکح ۺرفامای ۺارگ ۺوہ ۺاس ۺیک ۺانرفامین ۺرکے ۺاورارعاض ۺرکے‪،‬وتاس ۺوتق ۺہیۺ‬
‫رعمتفۺاورۺبیغۺاکۺنیقیۺاےسۺدختمۺےکۺےیلۺرمکہتسبۺیتےنۺاورۺاسۺااعنؾۺوارکاؾۺرکےنۺواےلۺ‬
‫رسدار ۺیک ۺابعدت ۺیک ۺرطػ ۺفوہج ۺیتےن ۺرپااھبرات ۺےہ س(رسدار)وک ۺاس ۺےن ۺبلط ۺایکۺ‬
‫وتاپایل‪،‬اور ۺاےس ۺوھبےنل ۺےک ۺدعب ۺاچہپؿ ۺایل‪،‬نکیل ۺوہ ۺںیہن ۺاجاتن ۺےہ ۺہک ۺسک ۺرطح ۺےسیک(ابعدت)ۺ‬
‫رکے‪،‬اورۺر‪،‬رہوابنطۺںیمۺاسۺیکۺدختمۺےکۺےیلۺاسۺرپۺایکزیچںیۺالزؾۺںیہ۔‬
‫ۺوتاہللۺاعتیلۺیکۺہیۺرعمتفۺاحلصۺیتےنۺاورۺملع ۺورعمتفۺلمکمۺرکےن ۺےکۺدعبۺوہۺوکششۺ‬
‫رکات ۺےہ ۺاہیں ۺکت ۺہکۺوہ ۺاؿ ۺرفاضئ ۺرشہیع ۺوکاجؿ ۺاتیل ۺےہ ۺوجر‪،‬رہی ۺاور ۺابینط ۺوطرۺرپ ۺاسۺرپۺ‬
‫رضوریۺںیہ۔‬
‫من‪.......‬طلَم ادتعمل اْلدم واملصرطۃ بالطرائض۔ ۔۔۔ ۔ ص ‪. ۴ .‬‬
‫‪.‬إیل‪..‬وتردہ صن التطرغ لذلؽ عَم ینبضی ‪،‬طتأمل طإذا ھي اربصۃ‪.‬‬
‫پ‬ ‫َ‬
‫‪:‬اراکتبۺِرجؾ ۺ‪،‬وصقر‬
‫ِ‬ ‫لح ۺاغلت‪ِّ :‬انْ َب َصث‪:‬اانھٹ‪ ،‬ھبہلبا‪،‬رواہن ۺیتان۔ ۺ ِّج َن َایات‬
‫ک‬ ‫ََْ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ََُّ‬
‫ۺ‪،‬ق ۺ۔اظذار‪:‬دنگیگ‪ ،‬ۺمبہل ۺ خبہل ‪،‬وادحۺ‬ ‫م ہ‬ ‫ہ‬ ‫‪:‬الغ‬ ‫س‬ ‫ْ‬ ‫ا‬ ‫ۺ‬ ‫۔‬ ‫ۺ‬ ‫ان‬ ‫ۺیت‬ ‫ہ‬‫‪ٓ:‬اولد‬ ‫خ‬‫س‬‫‪،‬اطخ‪،‬وادح ۺ ِّجنایۃ۔متل ِّ‬
‫ْ َ ً‬ ‫ُْ َ‬ ‫َ‬ ‫َ ْ‬
‫ٰٰ‪(:‬ض)اتشمؼ ۺیتان ۺ۔ُم ِّدظۃ ‪ِّ ( :‬احداظا)‬ ‫ظذر۔ ِّب َداط‪:‬وھچبان‪ ،‬ۺرفش‪ ،‬ۺعمج ۺ ُب ُدط۔ ۺ َح ّن ِّایل‬
‫ْ‬ ‫َْ ُ َ‬ ‫َ‬
‫ہھگڑان‪ ،‬ۺااحہط ۺرکان۔ ِّاز َاحۃ‪:‬اٹہان‪،‬دور ۺرکان ۺ۔ال َت ُج ُر ّد ص ْن‪:‬دور ۺیتان‪ ،‬ۺانکر ۺہ ۺشک ۺیتان ۺ۔ َیظ َم ُع‪:‬متخۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪30‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫َُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫رکان ۺ‪،‬اخہمت ۺرکان۔ َم ِّس ّيۃ‪:‬وساري ۺ‪،‬عمج ۺ َمس َایا ۔َمْ ُب ْولۃ‪(:‬ؿ) ۺ َج َبلہ صیل‪:‬اہلل ۺےن ۺاس ۺیکۺ‬
‫َ‬ ‫ُ ْ ُ َْ ً‬
‫جلاما ۺ)اگلؾ ۺانسک‪،‬اگلؾ ۺانہپان۔ ۺ َتنْظ ُاد ہ‬
‫‪:‬پڑوي ۺرکان ۺ۔‬ ‫رطفت ہۺم ۺالفں ۺوفص ۺرھک ۺد ہي۔یل ِّجم‪ِّ (:‬ا‬
‫ُ‬
‫اےتس‪،‬رطي ہۺخڑ‪،‬وادحۺ ُم ْر ِّذد۔‬
‫ہ‬ ‫‪:‬سےھۺر‬‫ت ْس ِّضي‪:‬رسیشکۺرکان‪َ :‬م َر ِّاذ ُد ہ‬
‫ترجنہ‪ :‬بج ۺوہ ۺرفاضئۺاکۺملع ۺورعمتف ۺلمکمۺرکاتیل ۺےہوتابعدت ۺےکۺرشوعۺ‬
‫رکےنۺاورۺاسۺںیمۺوغشمؽۺیتےنۺےکۺےیلۺرمکۺہتسبۺیتاتۺےہۺوہۺ(اینپۺذاتۺںیمۺ)روروفرکۺرکاتۺےہۺ‬
‫ہک ۺوہ ۺرجومں ۺاور ۺانگیتں ۺواال ۺےہ ۺاور ۺیہی ۺاحؽ ۺارثک ۺولوگں ۺاک ۺےہ ۺ‪،‬وت ۺوہ ۺ(اےنپ ۺدؽ ۺںیم)اتہکۺ‬
‫ےہ‪،‬ںیمۺابعدتۺیکۺرطػۺےسیکۺفوہجۺیتںۺہکبجۺںیمۺانگیتںۺرپۺرصمۺیتںۺاورۺانگیتںۺےسۺٓاولدہۺ‬
‫یتںۺ؟وتۺبسۺےسۺےلہپۺھجمۺرپۺرضوریۺےہۺہکۺاہللۺاعتیلۺیکۺابرا ہ ۺںیم ۺوتہبۺرکوںۺ‪،‬اتہک ۺوہۺریمےۺ‬
‫انگیتںۺوکۺشخبۺدےۺ‪،‬اورۺ ےھجۺاؿ(انگیتں)یکۺدیقۺےسۺٓازادۺرکدےۺ‪،‬اورۺاؿۺیکۺدنگویگںۺےسۺ ےھجۺ‬
‫اپک ۺرک ۺدے‪،‬اور ۺںیم ۺشبط ۺرقتب ۺاور ۺدختم ۺےک ۺالقئ ۺیت ۺاجؤں‪ ،‬ۺاہیں ۺاےس ۺوتہب ۺیک ۺاھگیٹ ۺدرۺ‬
‫شیپۺیتیتۺےہ‪،‬وتۺینیقیۺوطرۺرپۺوہۺاےسۺےطۺرکےنۺاکۺاحتجۺردنۺیتاتۺےہاتہکۺاسۺکتۺچنہپۺاجےئۺ‬
‫وج ۺابعدت ۺےس ۺ دوصد ۺےہ‪،‬رھپ ۺوہ ۺوتہب ۺےک ۺوقحؼ ۺورشاطئ ۺوپرا ۺرک ۺےک ۺاےس ۺےط ۺرکان ۺرشوع ۺرک ۺد اتۺ‬
‫ےہۺاہیںۺکتۺہکۺاےسۺےطۺرکاتیلۺےہ۔‬
‫بج ۺاےس ۺیچس ۺوتہب ۺاحلص ۺیتیت ۺےہ ۺ‪،‬اور ۺاس ۺاھگیٹ ۺوک ۺےط ۺرکےک ۺافرغ ۺیتاجاتۺ‬
‫ےہ‪،‬اورۺابعدتۺرشوعۺرکےناکۺاتشمؼۺیتاتۺےہ‪،‬وتوہۺروروۺفرکۺرکاتۺےہۺااچکنۺایکداتھکیۺےہۺہکۺاسۺ‬
‫ےک ۺارد ۺرگد ۺراکوںیٹ ۺاس ۺوک ۺریھگے ۺیتےئ ۺںیہ‪،‬اؿ ۺںیم ۺےس ۺرہاکی ۺمسق ۺمسق ۺیک ۺراکووٹں ۺےکۺ‬
‫ذرہعیۺاےسۺابعدتۺ دوصدہۺےسۺروےتکۺںیہۺ‪،‬وتوہۺروروفرکۺرکاتۺےہۺاورۺداتھکیۺےہۺہکۺوہۺ(راکوںیٹۺوجۺ‬
‫ابعدت ۺرکےن ۺےس ۺرویتک ۺںیہ)اچر ۺںیہ(‪)۱‬داین(‪)۲‬ولخمؼ(‪)۳‬اطیشؿ(‪)۴‬سفن‪،‬وتالبہبش ۺوہ ۺاؿۺ‬
‫راکووٹں ۺوکمتخ ۺرکےن ۺاور ۺوخد ۺےس ۺدور ۺرکےن ۺاک ۺرضورت ۺردن ۺیتات ۺےہ ‪،‬ورہن ۺ(ینعی ۺارگ ۺوہ ۺاؿ ۺاچر‬
‫راکووٹں ۺوک ۺمتخ ۺہن ۺرکے) ۺاس ۺوک ۺاینپ ۺرماد ۺینعی ۺابعدت(یک ۺذلت) ۺاحلص ۺہن ۺیتیگ ۺوت ۺاہیں ۺاےسۺ‬
‫راکووٹں ۺیک ۺاھگیٹ ۺشیپ ۺٓایت ۺےہ‪،‬وتوہ ۺاچر ۺزیچوں ۺےک ۺذرہعی ۺاےس ۺےط ۺرکےن ۺاک ۺاحتج ۺردن ۺیتاتۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪31‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ےہ(‪)۱‬داین ۺےس ۺعطق ۺقلعت ۺرکان(‪)۲‬ولخمؼ ۺےس ۺانکرہ ۺیشک ۺرکان(‪)۳‬اطیشؿ ۺےک ۺاسھت ۺگنج ۺرکان‬
‫(‪)۴‬سفنۺرپۺیتخسۺرکان۔‬
‫ۺ راہسفن(ہپۺیتخسۺرکان)وتہیۺبسۺےسۺتخسۺےہ‪،‬اسۺےیلۺہکۺدنبہۺاکۺاسۺ(سفن)ےسۺےبۺ‬
‫اینزۺیتانۺنکممۺںیہنۺاورۺہنۺیہۺۺاےسۺکی ابریگۺاطیشؿۺیکۺرطحۺاقوبۺںیمۺایکۺاتکسۺےہۺاورۺہنۺیہۺمتخۺایکۺاجۺ‬
‫اتکسۺےہۺ ‪،‬اسۺےیلۺہکۺہی(سفن)وساریۺاورۺٓاہلۺےہ‪،‬اورۺسفنۺیکۺوماتقفۺںیمۺ یھۺدنبہۺیکۺابعدتۺ‬
‫ دوصدہۺیکۺوکیئۺادیمۺںیہنۺ سۺیکۺرطػۺدنبہۺفوہجۺیتاتۺےہ‪،‬اسۺےیلۺہکۺہیۺالھبیئۺیکۺدضۺرپۺدیپاۺایکۺ‬
‫ایگۺےہ‪،‬وجۺووہو بعۺیکۺریویۺرکاتۺےہ‪،‬اسۺوتقۺوہۺاےسوقتیۺیکۺاگلؾۺاگلےئۺاجےنۺاکۺجاتحجۺیتاتۺ‬
‫ےہ‪،‬اتہک ۺہی ۺ(سفن)اس ۺ(دنبہ)ےک ۺےیل ۺابیق ۺرےہ ۺاور ۺاس ۺےس ۺدجا ۺہن ۺیت‪ ،‬ۺاس(دنبہ)ےک ۺےیلۺ‬
‫عیطمۺورفامربدارۺرےہۺاورۺواغوتۺہنۺرکے‪،‬رھپوہۺاےسۺوتحلصمںۺاورۺرامنہیئۺیکۺزیچوںۺںیمۺاامعتسؽۺ‬
‫رکاتۺےہۺ‪،‬ۺالہکۺوربابدۺرکےنۺوایلۺزیچوںۺےسۺاس(سفن)وکۺرواتکۺےہ‪،‬وتوہۺاسۺوتقۺاسۺاھگیٹۺوکۺ‬
‫ےطۺرکانۺرشوعۺرکد اتۺےہۺاورۺاہللۺےسۺدمدۺبلطۺرکاتۺےہۺ‪(،‬اسۺاکۺذرکۺدنلبۺیت)۔‬
‫ۺوت ۺبج ۺوہ ۺاےس ۺےط ۺرکےک ۺافرغ ۺیتاجاتےہ‪،‬اورابعدت ۺ ۺاک ۺارادہ ۺرکات ۺےہ‪،‬وت ۺدنچۺ‬
‫راکوںیٹ ۺاےس ۺدرشیپ ۺٓایت ۺںیہ ۺوج ۺ ۺاےس ۺاس ۺےک ۺ دوصدینعی ۺابعدت ۺیک ۺرطػ ۺفوہج ۺیتےن ۺےسۺ‬
‫اغلف ۺرکدیتی ۺںیہ ۺاوراےس ۺاس ۺےک ۺ ۺےیل ۺانمبس ۺوتق ۺاکنےنل ۺےسرویتک ۺںیہ‪،‬وت ۺوہ ۺرور رکات‬
‫ےہ‪،‬اورہی(راکوںیٹۺۺ یھ)اچرںیہ۔‬
‫من‪.....‬األول‪:‬الرزؼ‪:‬تسالبہ النطس بہ ‪...‬ص‪. ..۴‬إیل ‪. ...‬و جینبوا و یطَتھا‬
‫صن ذلؽ ‪.‬‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫لح ۺاغلت‪ِّ :‬ظ َوام‪ :‬ۺدقبر ۺافکتی ۺروزی ۺ‪،‬زگارہ۔ص َو ِّاظ ُب‪:‬ہجیتن‪،‬ااجنؾ‪،‬وادح ۺص ِّاظ َبۃ‬
‫ُ َ‬ ‫َ ََ‬ ‫َ ُ‬
‫۔تنْ َر ّب ‪ِّ :‬انْ َر ّب صليْ ِّہ‪:‬ارتان‪،‬انزؽ ۺیتان۔ ِّانْ َت َر َب‪:‬ڑھکا ۺیتان‪،‬دنلب ۺیتان۔ ض ّرۃ ‪:‬وھگٹن‪،‬‬
‫َ َ َ َ َ َ َّ‬
‫ُ‬ ‫َ‬
‫ظی الذ ُئ‪:‬انلم‪،‬اابقتسؽۺرکان۔ص َو ِّارض‪:‬ۺراکوٹ‪ ،‬امعن‪،‬‬ ‫ٰٰ‪:‬تل ّ‬‫ظی‬ ‫مغۺادنوہ‪،‬عمجۺ ُض َرص۔تتل ّ‬
‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫وادح ۺص ِّارض۔طا ِّت َرۃ(ؿ‪،‬ض)مک ۺتمہ ۺواال ۺ‪َ ،‬دصۃ‪:‬راتح ۺووکسؿ۔ َبسالۃ ‪:‬اکیبری ‪،‬‬
‫َ َ‬
‫َی ْز ُج ُر‪:‬ز َج َرص ْن‪:‬روانک‪،‬عنمۺرکان۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪32‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ترجنہ‪:‬پہال؛(عارضہ)رزق‪ :‬سۺاکۺسفنۺاسۺےساطمہبلۺرکاتےہ اور اتہکےہۺ‬
‫ریمےےیلرزؼۺاورۺذغاۺرضوریۺےہ‪،‬ہکبجۺںیمۺےنۺداینۺوکوھچڑدایےہاورولخمؼۺےسۺ یھۺانکرہۺیشکۺ‬
‫ۺوصرت ۺاحؽ ۺںیم ۺسفن ۺوک ۺابعدت ۺرپٓاامدہ ۺرکولں)وتریمیۺ‬ ‫ِ‬ ‫اایتخررکیل ۺےہ‪(،‬ارگ ۺںیم ۺایسی‬
‫ذغااوررزؼۺاہکںۺےساحلصۺیتا ؟‬
‫دِسرا(عارضہ)وہۺ ماؾۺرطخاتۺوۺایخالتۺنجۺےسۺوہۺوخػۺاھکاتۺےہۺایۺادیمۺرکاتۺ‬
‫ےہ‪،‬ۺاؿۺوکۺدنسپۺایاندنسپۺرکاتےہ‪،‬اورۺاؿۺںیمۺدریگتسۺایۺاسفدۺوکںیہنۺاجاتنۺےہ‪،‬اسۺےیلہکۺاعمالمتۺ‬
‫اکااجنؾ ۺریغ ۺواحض ۺےہ‪،‬وت ۺاس ۺاک ۺدؽ ۺا ؿ ۺںیم ۺوغشمؽ ۺیتاجات ۺےہ‪،‬اور ۺشب ۺاواقت ۺوہ ۺاسفد ۺای ۺالہتکۺ‬
‫ںیمۺزپاجاتےہ۔‬
‫تیسرا(عارضہ)‪:‬رہ ۺاج ب ۺےسایتخسں ۺاور ۺ ںیتبیص ۺاس ۺرپ ۺانزؽ ۺیتیت ۺںیہ‪،‬اخص ۺرکۺ‬
‫بج ۺوہ ۺولخمؼ ۺیک ۺاخمش‪،‬تفل‪،‬اطیشؿ ۺےسگنج‪،‬سفن ۺیک ۺاخمش‪،‬تفل ۺےکےیل ۺرمک ۺہتسب ۺیتات ۺےہ‪ ،‬ۺےنتکۺ‬
‫ہصغ ۺےک ۺوھگٹن ۺاتیپ ۺےہینتک ۺیتخس ۺاےس ۺدرشیپ ۺیتیت ۺےہ‪ ،‬ۺےنتک ۺزحؿ ۺوالمؽ ۺاےس ۺالقح ۺیتےتۺ‬
‫ںیہ‪،‬اورۺینتکۺوتبیصمںۺاکاسانمرکانۺزپاتۺےہ۔‬
‫چُتھا(عارضہ)‪:‬اہلل ۺاعتیل ۺیک ۺاج ب ۺےس ۺفلتخم ۺمسق ۺیک تخس ۺاورٓااسؿ ۺ ۺٓازامںیشئۺ‬
‫کی ۺدعبدیرگے ۺاےس ۺشیپ ۺٓایت ۺںیہ‪(،‬ینعی ۺا یھ ۺٓاراؾ ۺاور ۺا یھ ۺفیل)‪،‬سفن ۺانرایگض ۺیک ۺرطػۺ‬
‫دلجی ۺرکاتےہ ۺاورہنتف ۺیک ۺرطػ ۺدوڑزپات ۺےہ ۺوت ۺاہیں ۺاےس ۺاچرراکووٹں ۺیک ۺاھگیٹ ۺشیپ ۺٓایت ۺےہ‪،‬ۺ‬
‫وتوہۺاچرزیچوںۺےکذرہعیۺاےسۺےط ۺرکےنۺاکۺرضورتۺردنیتاتےہ‪(،‬اوراچرراکوںیٹۺاسۺرطحۺ‬
‫متخۺیتۺیتکسۺںیہ)ۺ(‪)۱‬رزؼۺیکۺراہۺںیمۺاہللۺاعتیلۺرپۺرھبوہسۺرکان(‪)۲‬رطخےۺیکۺراہۺںیمۺاعمہلمۺوکۺاہللۺ‬
‫اعتیلۺےکۺرپسدۺرکانۺ(‪)۳‬وتبیصمں ۺےکۺوتقۺربصۺرکان(‪)۴‬ہلصیف ۺےکۺوتقۺرایضۺیتان‪،‬رھپدنبہۺاہللۺ‬
‫اعتیلۺےکۺمکحۺاسۺیکۺدریگتسۺاورۺنسحۺاتدیئۺےسۺاسۺاھگیٹۺوکۺےطۺرکےنۺاتگلۺےہ۔‬
‫بج ۺوہ ۺاےس ۺےط ۺرکےن ۺےس ۺافرغ ۺیتات ۺےہ ۺاور ۺابعدت ۺاکارادہ ۺرکات ۺےہوتوہۺ‬
‫روروفرکرکاتےہ ۺاور ۺداتھکی ۺےہ ۺہک ۺسفن ۺمک ۺتمہ ۺواال ۺاور ۺتسس ۺےہ‪،‬تسچ ۺاور ۺرھپالیت ۺںیہنۺ‬
‫ےہالھبیئۺےکۺےیلۺٓاامدہۺںیہنۺیتاتےہۺاسیجۺہکۺاسۺےکۺالقئۺاورۺانمبسۺےہ‪،‬اسۺاکالیمؿۺہشیمہۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪33‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫تلفغ‪،‬وھجٹ‪ٓ،‬اراؾ ۺاوراکیبری ۺیک ۺرطػ ۺیتات ۺےہ‪،‬ہکلب ۺرش ۺ‪،‬وضفؽ ۺابوتں‪،‬ےب ۺووقیف ۺاور ۺاہجتلۺ‬
‫یکۺرطػۺیتاتۺےہ‪،‬وتۺاہیںۺوہۺاےنپۺاسھتۺاکیۺاےسیرامنہۺاکۺجاتحجۺیتاتۺےہۺوجۺاےسۺالھبۺیئۺاوررفامۺ‬
‫ربداری ۺیک ۺرطػ ۺےل ۺاجےئ ۺاےس ۺابعدت ۺےک ۺےلتسچ ۺووچدنبانبدے ۺرھپ ۺاےساکی ۺروےنکۺ‬
‫واےل ۺیک ۺرضورت ۺیتیت ۺےہ ۺوج ۺاےس ۺانگہ ۺاوررشےس ۺروےکاوراس ۺےس ۺربایئ ۺوک ۺمتخ ۺرکدے‬
‫‪(،‬وترباویئں ۺےس ۺروےنک ۺاورویکینں ۺیک ۺرطػ ۺاملئ ۺرکےنوایل)اوروہ ۺزیچںی ۺہی ۺںیہ ‪ )۱(،‬ادیم‬
‫(‪)۲‬وخػ۔(‪)۱‬ادیم‪:‬وت ۺاہلل ۺاعتیل ۺےک ۺریثک ۺوثاب ۺیک ۺادیم ۺرکان ۺاور ۺاس ۺا یھ ۺزیچ یک ۺادیم ۺرکان ۺ سۺ‬
‫اکاسۺےنۺودعہ ۺایکۺےہ‪ ،‬ۺینعی ۺرطح ۺرطحۺیک ۺرشاتف ۺوۺزبریگۺاورۺاسۺابتۺوکۺایدۺرکانۺہکۺوہۺااسیۺرامنہۺ‬
‫ےہ ۺوج ۺاس ۺیک ۺرامنہیئ ۺرکات ۺےہ ۺ‪ ،‬ۺاس(سفن)وک ۺابعدت ۺرپ ۺااھبراتےہ ۺاوراےس ۺابعدت ۺےک ۺےیلۺ‬
‫رحتمکۺاورتسچۺانباتۺےہ‪)۲(،‬ۺوخػ‪:‬ہیۺےہۺہکۺاہللۺاعتیلۺےکۺدردانکۺذعابۺاورۺاؿۺوتبیصمںۺ‬
‫ھک‬
‫ےسۺڈرانۺ سۺیکۺاسۺےنۺد میۺدیۺےہۺینعیۺفلتخمۺمسقۺیکۺزسااورۺااہتنۺوتوخػۺااسیروےنکۺ‬
‫واالےہۺوجۺاےسۺ تیصعۺےسۺرواتکۺ‪،‬انگہۺےسۺاچباتۺےہۺاورانگہۺوکۺاٹمۺد اتۺےہ۔ۺ‬
‫من‪.....‬طوذہ صظبۃ البواصث ادتظبلتہ ‪...‬ص‪....۵،۴‬إیل ‪ ....‬وظع ِف دول‬
‫الطزل ورحراء الذوؼ ‪،‬وصرزات املحبۃ ‪.‬‬
‫ُ‬
‫ٰ( ِّا ْص َج ًابا) ۺرغور ۺرکانربکت ۺرکان ۔‬ ‫لح ۺاغلت‪:‬ص ُجب ۺ‪:‬رخفو ۺرغور۔ ُی ْص ِّج ُب ِّبہ‬
‫َ‬ ‫ً‬ ‫ُ ُ‬
‫ُیْ ِّبط‪( :‬إحباسا)ےب ۺاکر ۺوابلط ۺرکان‪،‬ااکرت ۺرکان۔ظ َو ِّاد ُح‪:‬بیع ۺدار ۺانبین ۺوایل ۺزیچںی‪ ،‬وادحۺ‬
‫َ ّ َ َ ْ میي‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ي‪:‬عمج ۺ ھی ۺاومجلع ۺ‪،‬وادح ۺ َید‪ ،‬ششخب‪ ،‬تمعن ۺںیمۺ‬ ‫ظ ِّادح۔ ِّمن‪:‬ااسحانت‪،‬وادح ۺمن۔أی ِّاد‬
‫َ ْ َ ُّ ْ َ ً‬ ‫َ‬
‫إْنساسا) ۺرگان‪،‬زواؽ ۺسپری ۺیتان ‪،‬‬ ‫زایدہ ۺاامعتسؽ ۺیتات ۺےہ۔ ِّح َرادۃ ۺ‪:‬افحتظ۔ینحط‪ِّ (:‬‬
‫َ‬
‫ٰٰ‪:‬رمادوزنمؽ۔ َد ْول‪:‬رنؾۺزنیم ۔‬ ‫تسکشۺاھکاجان۔ ِّخ َدم‪:‬اطتعۺزگارۺ‪،‬وادحۺخ ِّادم۔ ُم ْب َتضی‬
‫َ َ‬ ‫َ َ‬
‫ص َرزات‪:‬رھگۺےکۺنحص‪،‬دیماؿ‪ٓ،‬انگن‪،‬نحصۺاخہن‪،‬ۺوادحۺص ْرزۃ۔‬
‫ترجنہ‪ :‬وتاہیں ۺاےس ۺہی ۺااھبرےنوایل ۺاھگیٹ ۺشیپ ۺٓایت ۺےہ ۺوتوہ ۺاےس ۺاؿۺ‬
‫دوونں ۺذموکرہ ۺزیچوں(وخػ ۺوادیم) ۺےک ۺذرہعی ۺےط ۺرکےن ۺاک ۺرضورت ۺردن ۺیتات ۺےہ‪ ،‬ۺوتوہ ۺاہللۺ‬
‫اعتیل ۺیک ۺنسح ۺوتقیف ۺےس ۺاےس ۺےطرکانرشوع ۺرکات ۺےہاوراےسےط ۺرکاتیلےہ‪،‬بج ۺوہ ۺاسۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪34‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ےسافرغ ۺیتاتےہ‪،‬ابعدت ۺیک ۺرطػ ۺفوہج ۺیتات ۺےہ‪،‬وتوہ ۺہن ۺوکیئ ۺراکوٹ ۺداتھکیےہاور ۺہن ۺاغلفۺ‬
‫رکےن ۺوایل ۺزیچ‪،‬وہ ۺااھبرےنوایل ۺاور(الھبیئ ۺیک ۺرطػ)البےنوایل ۺزیچوکاپاتےہ‪ ،‬ۺوتوہ ۺابعدت ۺںیمۺ‬
‫تسچ ۺیتاتےہاوراےساقمئ ۺرکاتےہ‪،‬لمکم ۺوشؼ ۺورتبغ ۺےک ۺاسھت ۺاےس ۺاایتخر ۺرکاتےہ‪،‬اسۺ‬
‫رپیگشیمہۺاایتخر ۺرکاتۺےہ‪،‬رھپ ۺۺوہۺرورۺوفرکرکاتےہۺوتۺداتھکیےہۺہکۺ سۺابعدتۺوک ۺوہۺادا ۺرکراہۺےہۺاسۺ‬
‫ںیم(دوراؿ ۺابعدت)ڑبی ۺٓاںیتف ۺر‪،‬رہ ۺیت ۺیت ۺںیہ ۺاوروہ ۺدوونں(ٓاںیتف)ہی ۺںیہ(‪)۱‬رای(‪)۲‬وخدۺ‬
‫دنسپی‪،‬وت ۺوہ ۺولوگں ۺوک ۺاینپ ۺااطتع ۺداھکاتےہ‪ ،‬ۺاینپ ۺابعدت ۺوک ۺربابد ۺرکات ۺےہ‪،‬وتوہ ۺاینپ ۺذات ۺرپۺ‬
‫ارتااتےہ‪ ،‬ۺاس(ارتاےن) ۺرپ ۺابعدت ۺوکاضعئ ۺرکد اتےہاوراےس ۺفلت ۺو ۺربابد ۺرک ۺد ات ۺےہوت ۺاہیںۺ‬
‫اےس ۺدقح ۺیک ۺاھگیٹ ۺشیپ ۺٓایت ۺےہ‪ ،‬ۺاب ۺوہ ۺاالخص ۺاور ۺااسحؿ ۺوریغہ ۺوک ۺاید ۺرکےن ۺاک ۺاحتج ۺردنۺ‬
‫یتاتےہ‪،‬اتہک ۺاس ۺاک ۺااھچ ۺلمع ۺالستم ۺرےہ‪،‬رھپوہ ۺاہلل ۺاعتیل ۺےکمکح‪،‬اس ۺےکااسحؿ ۺتمصعۺ‬
‫‪،‬اس ۺیک ۺاتدیئ ۺورصنت ۺ‪،‬وکشش ۺ‪،‬اایتحط ۺاور ۺدیباری ۺےک ۺاسھت ۺاس ۺاھگیٹ ۺوکےط ۺرکانرشوعۺ‬
‫رکد اتےہ۔‬
‫ۺاور ۺبج ۺاؿ ۺ ماؾ ۺزیچوں ۺےس ۺافرغ ۺیتاجاتےہ‪،‬وتاےسانمبس ۺاور ۺالقئ ۺقح ۺابعدتۺ‬
‫احلص ۺیتاجیت ۺےہ‪،‬اور ۺوہ(ابعدت)رہٓاتف ۺےس ۺالستم ۺریتہ ۺےہ‪،‬وہ ۺرور ۺوفرک ۺرکات ۺےہ ۺوت ۺایکۺ‬
‫داتھکی ۺےہ ۺہک ۺوہ ۺاہلل ۺاعتیل ۺےک ۺااسحانت ۺاوراس ۺیک ۺاؿ ۺریثک ۺوششخبں ۺےک ۺدنمسروں ۺںیم ۺروہط ۺزؿۺ‬
‫ےہ ۺوج ۺاہلل ۺاعتیل ۺےن ۺاس ۺرپ ۺااعنؾ ۺرفامیئ ۺںیہ‪ ،‬ۺینعی ۺوتقیف ۺوتمصع ۺیک ۺادماد‪،‬اور ۺمسق ۺمسق ۺیک ۺاتدیئ ۺو‬
‫ہینتیۺاورافحتظۺوتوہۺاسۺیکۺوہجۺےسۺرکشۺےسۺاغلفۺیتےنۺاکۺوخػۺرکاتۺےہۺ(اہیںۺکتۺہکۺ)وہۺ‬
‫انرکشی ۺںیم ۺزپاجات ۺےہ ۺبت ۺاس ۺدنلب ۺرمہبت ۺےس ۺرگ ۺاجات ۺےہ ۺوج ۺاہلل ۺاعتیل ۺےک ۺ صلخ ۺدنبوں ۺاک ۺےہۺ‬
‫‪،‬اس ۺےک ۺدعب ۺ ۺوہ ۺدمعہ ۺںیتمعن ۺمتخ ۺیتاجیت ۺںیہ ۺینعی ۺاہلل ۺاعتیل ۺاعتیل ۺیک ۺمسق ۺمسق ۺیک ۺرہمابین ۺاس ۺیک ۺنسحۺ‬
‫اتدیئۺاورۺاسۺیکۺرطػ ۺنڑۺرتمحۺ‪،‬وتۺاہیںۺاےسۺدمحورکشۺیکۺاھگیٹۺشیپۺٓایتۺےہۺ‪،‬وتوہۺاسۺاھگیٹۺوکۺ‬
‫اہللۺاعتیلۺیکۺریثکۺوتمعنںۺرپۺدمحورکشۺیکۺرثکتۺےکۺذرہعیۺنکممۺدحۺکتۺےطۺرکےنۺیکۺوکششۺرکاتۺےہۺ‬
‫بجۺوہۺاسۺاھگیٹۺوکۺےطۺرکےکۺافرغۺیتاتۺےہۺرہھٹۺاجاتۺےہۺرھپۺوہۺروروۺفرکۺرکاتےہۺوتۺایکۺداتھکیۺےہۺ‬
‫ہکۺوہۺاےنپۺ دوصدۺںیمۺ(اگلۺیتاۺ)ےہۺاورۺاسۺیکۺرمادۺاسۺےکۺاسےنمۺےہۺ‪،‬وہۺوھتڑیۺدورۺیہۺاتلچۺےہۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪35‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫اہیںۺکتۺہکۺوہۺرہمابینۺیکۺرنؾۺزنیمۺوشؼۺواایتشؼۺےکۺلگنجۺاورۺتبحمۺےکۺٓاوگنںۺںیمۺچنہپۺاجاتۺےہۺ‬
‫۔‬
‫من ‪....‬مث یظع ِف ر یاض الرزوان ‪...‬ص‪.....۵‬إیل ‪ ....‬والتددید مبنہ‪،‬وْل‬
‫حول وْل ظوۃ إْل باہلل الصیل الصشيم‪.‬‬
‫َ‬
‫لح ۺاغلت‪ِّ :‬ر َیاض‪:‬ابہچیغ‪،‬وادح ۺ ۺ َر ْوزۃ۔ َب َدا ِّت ْ ُْی‪:‬اتسلگں‪،‬وادح ۺ ُب ْد َتان۔‬
‫َ َْ ُ‬ ‫َ‬
‫ِّخلع‪:‬ۺایطعت‪،‬ونازںیش‪،‬وہۺوجڑےۺوجۺابداشہۺوریغہۺدںی۔وادحۺ ِّخلع۔ال َ َِّبیْد‪ :‬ڈاہیک‪ ،‬اقدص‬
‫اْلص ٰیل‪:‬اعمل ۺابال۔‬ ‫‪،‬ڈااخکہن ۺعمج ۺ ُب ُرد۔ َی ْد َت ْظذ ُر‪(:‬ا ْدت ْظ َذ ًارا)نھگ ۺرکان‪،‬دنگہ ۺانھجمس۔ َامل َْ ََل ُء ْ‬
‫َ َْ‬ ‫ِّ ِّ َ ِّ‬
‫ُر ُدل‪:‬اقدص‪،‬وادحۺ َر ُد ْول۔ َیال َوا‪:‬ایۺرحػۺدناۺےہۺ‪،‬الؾۺرباےئۺبجعتۺےہ۔ دولۃ‪ :‬وکحتم‬
‫ٓ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬
‫‪،‬عمج ۺد َول۔ َمض ُب ْوط‪:‬اقلب ۺرکش ۺ۔س ْو ٰیب‪:‬وخش ۺربخی ۺ۔ َماب‪ :‬اکھٹہن ۔ َج ِّديْم‪ :‬اھبریۺ‬
‫َ َ َ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫رھب ۺمک‪،‬زربدتس۔ن ِّريْب‪:‬ہصح‪،‬عمج ۺانْ ِّر َبۃ۔ن َت َت ّب ُع‪(:‬ت َت ّب ًصا) ۺالتش ۺرکان‪ ،‬ڈوھڈنان ۔‬
‫ُ ْ‬ ‫َ ُ َ‬
‫ا ّلنع ُت‪:‬ابرکیۺابںیتۺنجۺںیمۺدتقۺرظنۺیکۺرضورتۺزپے‪،‬وادحۺنع َتۃ۔‬
‫ترجنہ‪ :‬رھپ ۺوہ ۺوخونشدی ۺےک ۺابروں ۺاورااسنونں ۺےک ۺاتسلگں ۺںیم ۺدالخ ۺیتاتےہۺ‬
‫‪،‬رواحین ۺرفوتحں ۺ‪،‬رقتبی ۺرمہبت‪،‬سلجمِ ۺانماجت‪،‬ششخب ۺاوروجڑے ۺت ےن ۺکت ۺراسیئ ۺیتاجیت ۺےہۺ‬
‫‪،‬وتوہ ۺاؿ ۺاحالت ۺںیم ۺ شی ۺوترشت ۺںیم ۺراتہ ۺےہ‪،‬اور ۺوخ ی ۺواےل ۺاحالت ۺںیم ۺاےنپ ۺہیق ۺدؿۺ‬
‫اورہیقۺرمعۺزگاراتۺےہ‪،‬یؿۺےکۺاابتعرۺےسداینۺںیم(ٓاراؾۺاپاتےہ)اوردؽۺےکۺاابتعرۺےسۺٓارختۺ‬
‫بل‬
‫ںیم(ٓاراؾ ۺاپاتےہ) ۺوتوہ ۺدؿ ۺیؿ ۺ‪،‬ہحمل ۺ محۃ ۺڈاہیک ۺ(اقدص ۺدخا) ۺاک ۺااظتنر ۺرکاتےہ‪،‬داین ۺوک ۺدنگہ ۺاتھجمسۺ‬
‫ےہ‪،‬اہیںۺکتۺہکۺوہۺ ماؾۺولخمؼۺےسۺااتکۺاجاتۺےہۺاورۺومتۺاکۺاتشمؼۺیتاتےہ۔‬
‫اور(دنبہ) ۺاعمل ۺابال ۺیک ۺراسیئ ۺےکوشؼ ۺلمکم رکات ۺےہ‪،‬انچہچن ۺاہلل ۺاعتیل ۺےک ۺ ۺاقدصۺ‬
‫ااچکن اسۺےکاپسۺرایضۺرےنہۺۺواےلۺدخاۺیکۺاج بۺےسۺوخربخشیۺاورۺوخونشدیۺےلۺرکۺٓاانۺرشوعۺ‬
‫رکدےتی ۺںیہ ۺوتوہ ۺاس ۺاپک ۺروح ۺوک‪،‬لمکم ۺاشبرت ۺاور ۺاُسن ۺو ۺایپرںیم ۺاس ۺہنتف ۺرپور ۺداینےس ۺتنجۺ‬
‫ےک ۺاباغت دخا ۺیک ۺابرا ہ ۺیک ۺرطػ ۺےل ۺرک ۺاجےت ۺںیہ‪،‬وتوہ(ومنم ۺدنبہ)اینپ ۺنوریوانوتاں ۺاجؿۺ‬
‫ےک ۺےیل ۺدایمئ ۺتمعن ۺاور ۺڑبا ۺکلم ۺاپاتےہ ۺ‪،‬واہں ۺلضف ۺورکؾ ۺرکےن ۺواال ۺرہمابؿ ۺاس ۺاکامکل(اہللۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪36‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫اعتیل) اس ۺےس ۺالماقت ۺرکات ۺےہ(ینعی ۺرمةح ۺاتہکےہ)۔اس ۺاک ۺذرک ۺدنلب ۺیتینعی ۺاس ۺرپ ۺرہمابین ۺاکۺ‬
‫ااعنؾ ۺوارکاؾ ۺرکاتےہ ۺرمةح ۺاتہک ۺےہ ۺاور ۺرقبی ۺرکات ۺےہ(وہ ۺومنم ۺدنبہ ۺااعنامت ۺاپات ۺےہ)اوروہۺ‬
‫اےسیۺااعنؾۺرکاتۺےہۺ سۺوکۺایبؿۺرکےنۺےسۺایبؿۺرکےنۺواےلۺاع زۺںیہۺ‪،‬تفصۺایبؿۺرکےنۺواےلۺ‬
‫ س ۺیک ۺتفص ۺایبؿ ۺںیہن ۺرک ۺےتکس ۺ‪،‬وتوہ ۺہشیمہ ۺہشیمہ ۺرہ ۺدؿ ۺوتمعنں ۺیک ۺزایدیت ۺںیم ۺرےہ ۺا وت ۺاےسیۺ‬
‫ومنمۺےکۺےیلایکۺیہۺڑبیۺاعسدتۺیتیتۺےہۺاورۺایکۺیہۺڑبیۺوکحتمۺ یتلۺےہۺ‪،‬اورایکۺیہۺکینۺدنبہۺ‬
‫یتاجات ۺےہ‪ ،‬ۺاقلب ۺرکش ۺاور ۺاقلب ۺرعتفی ۺ ۺااسنؿ ۺیتاجات ۺےہ ۺوت ۺاس ۺوک ۺوخربخشی ۺیت ۺہک ۺاس ۺاک ۺاکھٹانۺ‬
‫ااھچۺےہ۔‬
‫ۺ مہۺاہللۺاعتیلۺیکۺابرا ہۺںیمۺوساؽۺرکےتۺںیہۺہکۺوہۺمہۺرپۺاورۺج ۺرپۺاسۺمیظعۺاورۺزربدتسۺ‬
‫تمعن ۺےک ۺذرہعی ۺااسحؿ ۺرفامےئ ۺ‪،‬اور ۺاہلل ۺاعتیل ۺرپہی(رکان)لکشم ۺںیہن ۺےہ‪،‬اور ۺمہ ۺاہلل ۺاعتیل ۺےسۺ‬
‫وساؽ ۺرکےت ۺںیہ ۺہک ۺوہ ۺںیمہ ۺاؿ ۺولوگں ۺںیم ۺےس ۺہن ۺرکے ۺنج ۺےک ۺےیل ۺاس ۺ(ااسحؿ ۺمیظع)ےسۺ‬
‫رصػۺےننسۺاورۺےبۺافدئہۺملعۺاورۺٓارزوۺےکۺالعوہۺوکیئۺہصحۺںیہنۺےہ‪،‬اورۺمہۺہیۺ یھۺوساؽۺرکےتۺںیہۺ‬
‫ہک ۺایقتم ۺےک ۺدؿ ۺامہرا ۺملع ۺمہ ۺرپ ۺتجح ۺہن ۺےنب‪،‬اور ۺوساؽ ۺرکےت ۺںیہ ۺہک ۺوہ ۺمہ ۺبس ۺوک ۺاس ۺرپ ۺلمعۺ‬
‫رکےن ۺیک ۺوتقیف ۺدے ۺ‪ ،‬ۺاینپ ۺرمیض ۺاور ۺدنسپ ۺےک ۺاطمقب ۺاس ۺںیم ۺااقتستم ۺاطعرکے‪،‬ویہ ۺبسۺ‬
‫ےس ۺرتہب ۺرمح ۺورکؾ ۺرکےن ۺواال ۺےہ ۺ‪،‬اور ۺدرودوالسؾ ۺیت ۺامہرے ۺٓااق ۺدمحمﷺرپ ۺاور ۺٓاپ ۺیک ۺزعمزۺ‬
‫ورکمؾۺٓاؽۺرپۺ۔‬
‫ۺوت ۺہی ۺےہ ۺاس ۺاتکب ۺیک ۺرتبیت ۺوج ۺریمے ۺومٰیل ۺےن ۺابعد ۺت ۺےک ۺےلسلس ۺںیم ۺ ےھج ۺاماہؾۺ‬
‫رفامیئ‪،‬اب ۺوت ۺاجؿ ۺےل ۺہک ۺلک ۺاست ۺاھگایٹں ۺیتیت ۺںیہ ۺ(‪)۱‬یلہپ‪ :‬ۺملع ۺیک ۺاھگیٹ۔(‪)۲‬دورسی‪:‬وتہبۺ‬
‫یک ۺاھگیٹ۔(‪)۳‬رسیتی‪:‬راکووٹں ۺیک ۺاھگیٹ۔(‪)۴‬وچیھت‪:‬اوارض ۺیک ۺاھگیٹ۔(‪ )۵‬اپوچنںی ‪:‬‬
‫ااھبرےنوایل ۺاھگیٹ۔(‪)۶‬یٹھچ‪:‬وقادح ۺیک ۺاھگیٹ۔(ینعی ۺابعدت ۺںیم ۺرخایب ۺدیپا ۺرکےن ۺوایل ۺاھگیٹ)‬
‫(‪)۷‬اسوتںی ۺ‪:‬دمح ۺورکش ۺیک اھگیٹ‪،‬اوراںیھن ۺاست ۺےس ۺاتکب ۺاھنمج ۺادباینی ۺلمکم ۺیت ۺاجیت ۺےہ۔ۺ‬
‫اور ۺمہ ۺاؿ ۺاھگویٹں ۺیک ۺرصتخم ۺوظفلں ۺںیم ۺاس ۺرطح ۺرشح ۺرکےتںیہ ۺوجاس ۺےک ۺرضوری ۺںوتکں ۺرپۺ‬
‫لمتشم ۺیتیگ ۺاؿ ۺںیم ۺےس ۺرہ ۺاکی ۺاھگیٹ ۺیک ۺرشح ۺالعدحہ ۺالعدحہ ۺابب ۺںیم ۺرکںی ۺےگ ۺاؿ اشءاہللۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪37‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫اعتیل‪،‬ۺاہللۺاحبسہنۺاعتیلۺ ےھجۺوتقیفۺدےنیۺواالۺےہۺاوراسۺےکۺااسحؿۺےسۺدریگتسۺۺابیقۺریتہۺےہ۔ۺںیہنۺ‬
‫ےہۺوکیئۺاطتقۺووقتۺوساےئۺاہللۺاعتیلۺےک۔‬
‫پہلیگھاٹی‬
‫علهکیگھاٹیہے۔‬
‫من ‪....‬طأظول باہلل التوطيؼ‪،‬یاسالب اخلَلص والصبادۃ ‪ . ...‬ص ‪.۶‬‬
‫‪...‬إیل‪....‬الصلم إمام الصمل ‪،‬والصمل تابصہ‪.‬‬
‫َ ُّ‬ ‫ْ َٓ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ َ‬
‫لح ۺاغلت‪:‬خَلص‪:‬اجنت۔ظ ْسب‪َ ،‬م َدار‪:‬رمزکو ۺوحمر‪،‬عمج ۺاظساب۔تأمل‪:‬ۺ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ٰ َج ّل ِّم ْن ظا ِّئل‪ :‬ۺوقؽ ۺاضمػ ۺ‪،‬ریمضۺ‬ ‫روروفرک ۺرکان۔ َیتْ َص ُب(س)انکھت‪،‬تنحم ۺرکان۔ظ ْولہ‬
‫َّ‬
‫جلۺ ‪،‬لعفۺ‪،‬اسۺںیمۺوھۺریمضۺرتتسمۺزیمم‪،‬نمۺایبرد ۺ‪،‬اقلئۺایبؿۺوزیمتۺ‪،‬زیممۺاینپۺزیمتۺےسۺلمۺ‬ ‫ذوااحلؽۺ‪،‬‬
‫رکۺ ۺاکۺافلعۺ‪ ،‬ۺلعفۺاےنپۺافلعۺےسۺلمۺرکۺہلمجۺہیلعفۺربخہیۺیترکۺاحؽ‪،‬ذوااحلؽۺاےنپۺاحؽۺےسۺ‬
‫ُ‬ ‫َ‬
‫لم ۺرک ۺاضمػ ۺاہیل‪،‬اضمػ ۺاےنپ ۺاضم ۺػ ۺاہیل ۺےس ۺلم ۺرک ۺربخ ۺادحامھ ۺیک۔ھ َب ًاء َمنْث ْو ًرا‪ :‬ۺاضف ۺںیمۺ‬
‫ُ‬ ‫ّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ےلیھپۺیتےئۺرگدۺےکۺابرکیۺذرات‪،‬عمجۺا ْھ ِّب َيۃ َوا ْھ َب ُاء۔ َحظ‪:‬ہصح‪،‬تمسق‪،‬عمجۺ ُحش ْوظ۔‬
‫ترجنہ‪ :‬ۺوت ۺںیم ۺاہلل ۺاعتیل ۺیک ۺوتقیف ۺےس ۺاتہک ۺیتں ۺاے ۺاجنت ۺاور ۺابعدت ۺیکۺ‬
‫ٓارزورکےن ۺواےل ۺج ۺرپ ۺبس ۺےس ۺےلہپ ۺملع ۺاحلص ۺرکان ۺرضوری ۺےہ‪،‬اہلل ۺاعتیل ۺںیھمت ۺوتقیف ۺاطعۺ‬
‫رفامےئ‪،‬ویکںۺہکۺہیۺرمزکوۺوحمرےہۺاورۺاسۺرپۺ(ابعدتۺاک)داروۺدمارۺےہ۔‬
‫اجؿۺولۺہکۺملعۺاورۺابعدتۺہیۺدووجرہۺںیہۺاؿۺدوونںۺےکۺببسۺوہۺ ماؾۺزیچںیۺںیہۺںیھنجۺ‬
‫معل‬
‫ج ۺدےتھکی ۺاور ۺےتنس ۺیت‪،‬ینعی ۺنیفنصم ۺیک ۺفینصت ۺ‪ ،‬میہن ۺیک ۺمیلعت ۺ‪،‬واوظعں ۺےک ۺوظع ۺاور ۺرکفمنیۺ‬
‫ےکرظنایت ۺہکلب ۺاؿ ۺیہ ۺدوونں ۺ(ملع ۺوابعدت ۺ)ےک ۺببس ۺ ماؾ ۺٓاامسین ۺاتکںیب ۺااتری ۺںیئگ ۺاور ۺ ماؾۺ‬
‫روسولںۺوکۺاجیھبۺایگ‪،‬ۺاؿۺیہۺدوونںۺےکۺببسۺ ماؾۺٓاامسونںۺوزنیمۺاورۺوجۺھچکۺولخمؼۺاؿۺںیمۺےہۺبسۺ‬
‫وکۺدیپاۺایکۺایگۺ‪،‬ج ۺاہللۺاعتٰیلۺیکۺاتکبۺیکۺدوٓاوتیںۺںیمۺروروفرکۺرکو۔‬
‫ی َخل َ َق َس ْب َع‬ ‫(‪)۱‬اؿ ۺںیم ۺےس ۺاکی ۺاہلل ۺاعتیل ۺاک ۺہی ۺاراشد ۺےہ ۺ‪﴿:‬ا َلل ُہ ال َّ ِذ ْ‬
‫لی ک ُ ِ ّل‬‫َل ا لْا َْم ُر ب َ ْی َن ُھ َّن لِ َت ْعل َُم ْوا ا َ َّن الل َہ عَ ٰ‬‫ِن ا لْا َْر ِض ِمثْ َل ُھ َّن َی َتن َ ّز ُ‬
‫َس ٰم ٰو ٍت َّو م َ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪38‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫َشیْ ٍء قَ ِد ْی ٌر َو ا َ َّن الل َہ ق َْد ا َ َح َاط ِبک ُ ِ ّل َشیْ ٍء عِل ًْما ﴾(ة ‪ ،۲۸‬السَلؼ‪۱۲:‬‬
‫)"اہللۺےہۺ سۺےنۺاستۺٓاامسؿۺانبےئۺ اورۺاںیہنۺےکۺرباربۺزںینیمۺمکحۺاؿۺےکۺدرایمؿۺارتاتۺےہۺ‬
‫اتہکۺج ۺاجؿۺولۺہکۺاہللۺبسۺھچکۺرکاتکسۺےہۺاورۺاہللۺاکۺملعۺرہۺزیچۺوکۺطیحمۺےہ"۔وتہیۺٓاتیۺرکہمیۺملعۺیکۺ‬
‫دقروزنمتلۺےکۺےیلۺدلیلۺےکۺوطرۺرپۺاکیفۺےہۺاخصۺرکۺملعۺوتدیحۺےکۺےیل۔‬
‫ْت ا لْ ِج َّن َو‬
‫(‪)۲‬اور ۺدورسی ۺٓاتی ۺرکہمی ۺاہلل ۺاعتیل ۺاک ۺہی ۺاراشد ۺ‪َ ﴿ :‬و َما َخلَق ُ‬
‫ٰ‬
‫ا ل ْ ِان ۡ َس ا ِ لَّا لِ َی ْع ُب ُد ۡو ِن﴾(ة ‪،۲۷‬الذر یت‪")۵۶:‬اور ۺںیم ۺےن ۺنج ۺاور ۺٓادیم ۺاےنپۺ‬
‫یہۺےیلۺانبےئۺہکۺریمیۺدنبیگۺرکںی"ہیۺٓاتیۺرکہمیۺۺابعدتۺیکۺدقروزنمتلۺاورۺابعدتۺوکۺاجبالےنۺ‬
‫ےکۺزلوؾۺوکۺاتبےنۺےکۺےیلۺاکیفۺےہۺوتۺاؿۺدوونںۺ(ملعۺوابعدت)وکۺبسۺےسۺتمظعۺوایلۺزیچۺوصترۺ‬
‫رکو ۺہی ۺدوونں ۺقلخ ۺدارنی ۺ(ینعی ۺاکانئت ۺوک ۺابعدت ۺےکےیل ۺیہ ۺدیپا ۺایکایگ ۺےہ) ۺےک ۺ دوصد ۺںیہ ۺوتۺ‬
‫دنبہ ۺےک ۺالقئ ۺہی ۺےہ ۺہک ۺوہ ۺاؿ ۺیہ ۺدوونں ۺںیم ۺوغشمؽ ۺیت ۺاور ۺاؿ ۺیہ ۺدوونں ۺےکےیل ۺتقشمۺ‬
‫ااھٹےئ ۺاور ۺاؿ ۺیہ ۺدوونں ۺںیم ۺرور ۺوفرک ۺرکے‪،‬ج ۺاجؿ ۺول ۺہک ۺاؿ ۺدوونں ۺےک ۺالعوہ(داین ۺںیم)وجۺ‬
‫زیچںیۺںیہۺوہۺابلطۺںیہۺاؿۺںیمۺوکیئۺالھبیئۺںیہنۺاوۺرۺوہۺوغلۺںیہۺنجۺےسۺھچکۺاحلصۺںیہنۺیتاتۺےہ۔ۺ‬
‫اور ۺبج ۺج ۺےن ۺہی ۺاجؿ ۺایل ۺوت ۺہی ۺ یھ ۺاجؿ ۺول ۺہک ۺملع ۺاؿ ۺدوونں ۺوجرہوںمیہن ۺبس ۺےس‬
‫اۺلضفۺواضح ۺےہ‪،‬ۺاسۺےیلۺیبنۺرکمی ۺﷺ ےنۺاراشدۺرفامایےہ‪":‬اعمل ۺیکۺتلیضفۺاعی ۺرپۺایسیۺیہۺ‬
‫ےہۺیسیجۺریمےۺتلیضفۺاتمۺےکۺادینۺٓادیمۺرپ"۔‬
‫ۺیبن ۺرکمی ۺﷺ ےن ۺزمدی ۺرفامای‪:‬ہک ۺاعمل ۺیک ۺرطػ ۺاکی ۺرظن ۺدانھکی ۺریمے ۺزندکی ۺاکیۺ‬
‫اسؽ ۺیک ۺابعدت(یلفن ۺابعدت)ینعی ۺاکی ۺاسؽ ۺروزہ ۺرےنھک ۺاور ۺاکی ۺاسؽ ۺایقؾ ۺرکےن ۺےس ۺزایدہۺ‬
‫دنسپدیہۺےہ"‬
‫اور ۺیبن ۺرکمی ۺﷺ ےن ۺاراشد ۺرفامای‪:‬ایک ۺںیم ۺا ںیہ ۺتنج ۺواولں ۺںیم ۺبس ۺےس ۺدنلبۺ‬
‫رمہبت ۺٓادیم ۺہن ۺاتب ۺدوں؟احصہب ۺرکاؾ ۺےنرعض ۺایک‪:‬ویکں ۺںیہن ۺای ۺروسؽ ۺاہللﷺمت!وت ۺٓاپ ۺےنۺ‬
‫رفامای‪:‬وہۺریمیۺاتمۺےکۺاملعۺںیہ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪39‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫وتۺج ۺرپۺہیۺابتۺر‪،‬رہۺیتۺیئگۺہکۺملعۺابعدتۺےسۺالضفۺو ۺاضح ۺوجرہۺےہ‪،‬نکیل ۺدنبہۺےکۺےیلۺ‬
‫ملع ۺےک ۺاسھت ۺابعدت ۺ یھ ۺرضوری ۺےہ‪،‬ورہن ۺ(وہ ۺابعدت ۺہن ۺرکے)وت ۺاس ۺاک ۺملع ۺرھکبےۺ‬
‫یتےئابغر ۺےک ۺامدنن ۺےہ‪،‬ویکں ۺہک ۺملع ۺدرتخ ۺیک ۺرطح ۺےہ ۺاور ۺابعدت ۺاس ۺےک ۺلھپ ۺیک ۺامدنن ۺوتۺ‬
‫رشػ ۺو ۺزبریگ ۺدرتخ ۺےک ۺےیل ۺےہ ۺویکں ۺہک ۺوہ ۺالص ۺےہ‪،‬نکیل ۺافدئہ ۺاس ۺےک ۺلھپ ۺےس ۺاحلصۺ‬
‫یتات ۺےہ‪،‬وت ۺاس ۺوتق ۺدنبے ۺےک ۺےیل ۺابعدت ۺرضوری ۺےہ ۺاتہک ۺوہ ۺملع ۺےک ۺرشػ ۺوک ۺوفحمظ ۺ ۺرھکۺ‬
‫ےکس‪ ،‬ۺاس ۺےک ۺےیل ۺدوونں ۺزیچوں ۺینعی ۺملع ۺو ۺابعدت ۺںیم ۺےس ۺاکی ۺاک ۺہصح ۺرضوری ۺےہ‪،‬ایس ۺےیلۺ‬
‫نسحۺرصبیۺریضۺاہللۺہنعۺےنۺرفامایۺاسۺملعۺوکۺ"اس ۺرطحۺاحلصۺرکوۺہک ۺابعدتۺوکۺاصقنؿۺہن ۺدےۺ‬
‫اورۺاسۺابعدتۺوکۺاسۺرطحۺاداۺرکوۺہکۺملعۺوکۺاصقنؿۺہنۺیت"ۺ‬
‫ۺاور ۺبج ۺہی ۺابت ۺاثتب ۺیت ۺیئگ ۺہک ۺدنبہ ۺوک(ملع ۺوابعدت)ہی ۺدوونں ۺرضوری ۺںیہ‪،‬وت ۺملع ۺوکۺ‬
‫ینیقیۺوطرۺرپۺدقمؾۺرکانۺاویلۺےہ‪،‬اسۺےیلۺہکۺوہۺالصۺاورۺدلیلۺےہ‪،‬ایس ۺےیلۺیبنۺرکمیۺﷺےنۺ‬
‫اراشدۺرفامای"ملعۺلمعۺاکۺاامؾۺےہۺاورلمعۺاسۺےکۺاتعبۺےہ"۔‬
‫من‪.....‬وإمنا رار الصلم أرَل متبوصا ‪...‬ص ‪.. ۷،۶‬إیل ‪ . ..‬وتظاربوَم ِف‬
‫بصض الوجوہ‪.‬‬
‫َ‬ ‫َ َْ ُ‬ ‫َ‬
‫لح ۺاغلت‪ِّ :‬وطاؼ‪ :‬ۺااحتد‪،‬اطمقب۔ا ّلتط ِّو یْض‪:‬رپسد ۺرکان۔ا ْز َداد‪ :‬اخمفل‬
‫ٓ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ُ‬
‫‪،‬الخػ‪،‬وادح ۺ ِّز ّد۔ا ّلد ْخط (س)انرایگض‪ ،‬انوگاری ‪،‬ہصغ۔ا َمل‪:‬ادیم‪،‬عمج ۺا َمال ۔‬
‫َ‬ ‫ْ ُ ً‬
‫ِّع َْب‪:‬ربکت۔ َمذض ْوطا (س)رفہتفیۺیتان‪،‬ددلادہۺیتان۔ ُمنْعر‪:‬اندنسپدیہۺزیچ‪،‬الخػۺراضےئۺایہلۺ‬
‫وقؽ ۺیت ۺای ۺلعف ۺاور ۺاس ۺاک ۺدض ۺ َم ْص ُر ْوػ ۺےہ ۺ۔ َا ْ َْھل‪:‬ےب ۺوتیہج ۺرکان‪،‬الرپوایہ ۺرکان۔ ِّم ْ‬
‫ر َي َدۃ‪:‬‬
‫َت ِّذد‪:‬اطبلۺۺردشودہاتی۔‬ ‫اجؽ۔ ُح َسام‪:‬داینویۺاسزوۺاسامؿۺ‪،‬ایٹھگۺزیچ۔ ُم ْد َ ْ‬
‫ترجنہ‪ :‬اور ۺالبہبش ۺملع ۺوبتمع ۺیت ۺایگ ۺوت ۺج ۺرپملع ۺوک ۺابعدت ۺرپ ۺدو ۺزیچوں ۺیک ۺوہجۺ‬
‫دقمؾۺرکانۺرضوریۺیتایگ۔‬
‫پہلی ِجہ‪:‬ہی ۺےہ ۺہک ۺج ۺابعدت ۺرکو ۺاور( ماؾ ۺرباویئں‪ ،‬ۺابعدت ۺیک ۺاخویمں ۺاورۺ‬
‫رخاںویںۺےس)وفحمظۺرہۺوکس‪،‬ویکںۺہکۺبسۺےسۺےلہپۺج ۺرپۺاےنپۺوبعمدۺوکۺاچہپاننۺرضوریۺےہ‪،‬رھپۺاسۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪40‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫یکۺابعدتۺرکانۺرضوریۺےہ‪،‬ۺاورۺج ۺاسۺیکۺابعدتۺےسیکۺرکۺےتکسۺیت سۺےکاامسءاورۺافصتۺذاہیتۺوکۺج ۺ‬
‫ںیہنۺاجےتنۺاورۺہیۺںیہنۺاجےتنۺہکۺاسۺےکۺےیلۺایکۺزیچۺرضوریۺےہۺاوراسۺیکۺرعتفیۺںیمۺایک(ابتۺ‬
‫انہک)احمؽ ۺےہ‪ ،‬ۺشب ۺاواقت ۺج ۺاس ۺیک ۺذات ۺاور ۺافصت ۺےک ۺابرے ۺںیم ۺایسی ۺزیچ ۺاک ۺااقتعد ۺرےتھکۺ‬
‫یت"اہلل ۺیک ۺانپہمت!وج(ااقتعد)قح ۺےک ۺاخمفل ۺیتات ۺےہ‪،‬اس ۺےیل ۺاہمتری ۺابعدت ۺرھکبے ۺیتےئۺ‬
‫رتی ۺیک ۺرطح ۺیت ۺاجیت ۺےہ‪،‬اور ۺاس ۺڑبے ۺرطخہ ۺیک ۺوپری ۺوتحیض ۺ" عتاب احياء الصلوم"ںیمۺ‬
‫اتکبۺاوخلػۺےکۺاببۺںیمۺوسےئۺاخہمتۺےکۺایبؿۺںیمۺرکدیۺےہ۔‬
‫رھپۺج ۺرپۺرضوریۺےہۺہکۺاؿۺ ماؾۺالزیمۺواابجتۺرشہیعۺوکۺاجؿۺولۺنجۺاک ۺا ںیہۺمکحۺدایۺایگۺ‬
‫ےہ‪،‬اتہک ۺج ۺاؿ ۺوک ۺ(حیحص ۺرطےقی ۺرپ)ادا ۺرکوکس‪،‬اور ۺاؿ ۺزیچوں ۺوک ۺاجانن ۺرضوری ۺےہ ۺنج ۺونمماعتۺ‬
‫(رشہیع)اک ۺرتک ۺرکان ۺرضوری ۺےہ ۺ‪،‬اتہک ۺج ۺاؿ ۺوک ۺوھچڑ ۺدو ۺورہن ۺج ۺااطتع ۺ(ابعدت)ےسیک ۺرکوےگۺ‬
‫ سۺےکابرےۺںیمۺج ۺںیہنۺاجےتنۺہکۺوہۺایکۺےہاورۺیسیکۺےہ؟اورۺسکۺرطحۺرکانۺرضوریۺےہ؟اورۺ‬
‫اسۺابتۺوکۺاجاننۺ یھۺرضوریۺےہۺہکۺج ۺانگہۺےس ۺےسیکۺچبۺےتکسۺیتۺنجۺےک ۺابرےۺںیمۺا ںیہ ۺولعمؾۺ‬
‫ںیہنۺہکۺوہۺانگہۺےہ‪،‬بجۺکتۺج ۺاےنپۺسفنۺوکاسۺںیمۺالتبمۺہنۺرکدوۺوت ابعدتۺرشہیعۺےسیجۺاہطرتۺ‪،‬‬
‫امنز‪،‬اور ۺروزہ ۺوریغہ ۺےک ۺااکحؾ ۺورشاطئ ۺوک ۺاجانن ۺ رضوری ۺےہ ۺاتہک ۺج ۺاؿ ۺوک ۺاقمئ ۺرکوکس ‪،‬اورۺ‬
‫شباواقتۺج ۺاسماہاسؽۺاکیۺزامےنۺکتۺایسیۺزیچۺرپۺاڑےۺرےتہۺیتۺ(یگشیمہۺربےتتۺیتۺ)وجۺاہمتریۺ‬
‫اپیکۺاورۺامنزۺوکۺافدسۺرکدیتیۺےہۺ‪،‬ایاؿۺدوونںۺوکۺتنس ۺےکۺاطمقبۺیتےنۺےسۺاخرجۺرکدیتیۺےہ‪،‬اورۺ‬
‫ا ںیہۺاسۺاکۺااسحسۺ یھۺںیہنۺیتاتےہۺ‪،‬اورۺشبااواقتۺا ںیہۺوکیئۺلکشمۺابتۺشیپۺٓایتۺےہۺوتج ۺ‬
‫اس ۺصخش ۺوکںیہن ۺاپےت ۺیت ۺ س ۺےساس ۺےک ۺقلعتم ۺوساؽ ۺرکوکس ۺاور ۺہن ۺا ںیہ ۺاس ۺ ۺابت ۺاک ۺملع ۺیتاتۺ‬
‫ےہ۔‬
‫رھپ ۺاس ۺ(ر‪،‬رہی)احتل ۺاک ۺدمار ۺ یھ ۺاؿ ۺابینط ۺابعدوتں ۺرپ ۺےہ ۺوج ۺدؽ ۺےس ۺقلعت ۺریتھکۺ‬
‫ںیہۺنجۺاکۺاجاننۺرضوریۺےہۺ‪،‬ےسیجۺوتلک(ینعیۺاہللۺرپۺرھبوہسۺرکان)وفتضی(ینعیۺاےنپۺاعمہلمۺوکۺدخاۺ‬
‫وکۺ رپسدۺرکدانی)ۺ‪،‬راضۺ‪،‬ربص‪،‬وتہب‪،‬االخص‪،‬اورۺاؿۺےکۺالعوہۺںیہۺنجۺاکۺذرکۺرقنعبیۺٓاےئۺا ۺ‪،‬اؿۺاشءۺ‬
‫اہللۺاعتٰیل۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪41‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ۺاور ۺاؿ ۺایہنمت ۺوونمماعت ۺاکاجانن ۺ یھ ۺرضوری ۺےہ ۺوج ۺاؿ ۺاومر ۺ(وتلک ۺ‪،‬ربصۺ‬
‫راضوریغہ)یک ۺدض ۺںیہ ۺ‪،‬ےسیج ۺہصغ ۺ‪،‬ادیم‪،‬رای‪،‬ربکت ۺاور ۺوخد ۺدنسپی ۺ‪،‬اتہک ۺج ۺاؿ ۺےس ۺوچبوت ۺہی ۺاےسیۺ‬
‫رفاضئۺںیہۺنجۺےکۺرکےنۺاورۺاؿۺیکۺدضۺےسۺرےنکۺرپۺاہللۺاعتیلۺیک ۺاتکبۺںیمۺاورۺیبنۺرکمیۺﷺ‬
‫یک ۺزابؿ ۺابمرک ۺےس ۺصن ۺوارد ۺیتیئ ۺےہ‪،‬اسیج ۺہک ۺاہلل ۺاعتیل ۺےن ۺرفامای‪َ ﴿:‬وعَلَی الل ِہ فَ َت َوکَّل ُۡوا‬
‫ا ِ ۡن ُک ۡن ُت ۡم ُّم ْؤ ِم ِنیۡ َن﴾(ة ‪،۶‬املائدۃ‪" )۲۳:‬اوراہللۺیہۺرپۺرھبوہسۺروھک ۺارگۺا ںیہۺا ناؿۺ‬
‫اشک ُُر ۡوا لِل ِہ ا ِ ۡن ُک ۡن ُت ْم ا ِ ّیَا ُہ ت َ ْع ُب ُد ۡو َن﴾ (ة ‪،۲‬البظرۃ‪’’ )۱۷۲:‬اورۺ‬ ‫ےہ‘‘﴿ َو ْ‬
‫ک ا ِ لَّا ِبالل ِہ ﴾(ة ‪، ۱۴‬‬ ‫اہللۺاکۺااسحؿۺامونۺارگۺج ۺایسۺوکۺوپےتجۺیت‘‘﴿ َو ا ْصبِ ْر َو َما َص ْب ُر َ‬
‫النحل‪ ’’)۱۲۷:‬ۺاورۺاےۺوبحمبۺربصۺرکوۺاورۺاہمتراۺربصۺاہلل ۺیہۺیکۺوتقیف ۺےسۺےہ"﴿ َو تَبَ َّت ْل‬
‫اِل َْی ِہ ت َ ْب ِت ْیل ًا﴾(ة ‪،۲۹‬املزمل‪ )۸:‬ۺاور ۺبسۺےسۺوٹٹۺرکۺایس ۺےکۺیتریت‪،‬اورۺاسۺیسیجۺ‬
‫تہب ۺیس ۺٓاایت ۺںیہ ۺ‪،‬اسیج ۺہک ۺامنز ۺاور ۺروزہ ۺےک ۺمکح ۺرپ ۺصن ۺوارد ۺیتیئ ۺےہ ۺ‪،‬وت ۺج ۺرپ ۺرضوری ۺےہ ۺہکۺ‬
‫روزہ ۺاور ۺامنزیک ۺاج ب ۺفوہج ۺیت ۺاحالہکن ۺج ۺےن ۺاؿ ۺرفاضئ ۺوک ۺرتک ۺرکدای ۺےہ ۺاور ۺاؿ ۺدوونں ۺےکۺ‬
‫ابرے ۺںیم ۺرقٓاؿ ۺاپک ۺںیم ۺاہلل ۺاعتیل ۺیک ۺرطػ ۺےس ۺمکح ۺےہ‪(،‬وت ۺج ۺےن ۺاؿ ۺوک ۺادا ۺںیہن ۺایک)ہکلب ۺج ۺ‬
‫ۺیگۺ‬
‫اؿۺےسۺاغلفۺیتےئگۺ‪،‬بجۺج ۺاسۺےکۺابرےۺںیمۺھچکۺںیہنۺاجےتنۺ‪،‬وتۺج ۺاسۺصخشۺیکۺرطحۺیت ہ‬
‫وج ۺاےنپ ۺدلج ۺاپےن ۺواےل ۺہصح ۺرپ ۺرفہتفی ۺیت ۺ‪(،‬ینعی ۺوج ۺاےنپ ۺدصقم ۺوک ۺدلج ۺیہ ۺاحلص ۺرکان ۺاچاتہۺ‬
‫ےہ)اہیں ۺکت ۺہک ۺاس ۺےن ۺالھبیئ ۺوک ۺربایئ ۺاور ۺربایئ ۺوک ۺالھبیئ ۺانب ۺدای ۺاور ۺاؿ ۺولعؾ ۺےس ۺےب ۺوتیہج ۺیکۺ‬
‫ںیہنجۺاہللۺاعتیلۺےنۺاینپۺاتکبۺںیمۺونر‪،‬تمکحۺاورۺدہاتیۺےسۺوموسؾۺایکۺےہ‪،‬اورۺاسۺیکۺاج بۺ‬
‫فوہج ۺیت ۺایگ ۺےہ س ۺےک ۺذرےعی ۺرحاؾ ۺامکے‪،‬اور ۺداینوی ۺاسامؿ ۺےک ۺےیل ۺاجؽ ۺاگلےئ‪،‬ا ےۺ‬
‫اطبل ۺردشودہاتیمت!ایکۺوتۺںیہنۺڈراتۺےہۺہکۺوتۺاؿۺواابجتۺںیمۺےسۺیسکۺوکۺاضعئۺرکےنۺواالۺےہۺاورۺ‬
‫لفن ۺامنز ۺو ۺ روزہ ۺںیم ۺوغشمؽ ۺںیہن ۺےہ ۺوت ۺرھپ ۺوت ۺیسک ۺزیچ ۺںیم ۺںیہن ۺےہ(ینعی ۺبج ۺکت ۺرفاضئ ۺاورۺ‬
‫واابجت ۺوکۺاداۺہنۺایکۺاجےئ ۺوتۺلفنۺوبقؽۺںیہنۺیتےتۺںیہۺۺذہلا ۺےھجتۺرفاضئ ۺوکۺوھچڑۺرک ۺلفن ۺزپانھۺوکیئۺ‬
‫افدئہۺںیہنۺدےۺا )۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪42‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫اورۺشبۺاواقتۺج ۺاؿۺاعمیصۺںیمۺےسۺاسۺ تیصعۺرپۺاڑےۺرےتہۺیتۺ سۺیکۺوہجۺےسۺ‬
‫ج ۺرپ ۺمنہج ۺوابج ۺیت ۺاجات ۺےہ ۺاور ۺج ۺابمح ۺزیچںی ۺینعی ۺاھکان‪،‬انیپ ۺاور ۺوسان ۺوھچڑ ۺدےتی ۺیت ۺاور ۺاس ۺےکۺ‬
‫ذرہعیۺاہللۺاکۺرقبۺاحلصۺرکانۺاچےتہۺیت(بتۺ یھ)ج ۺیسکۺزیچۺ(لمعۺریخ)ںیمۺںیہنۺیت۔‬
‫اور ۺاؿ ۺ ماؾ ۺںیم ۺتخس ۺابت ۺہی ۺےہ ۺہک ۺج ۺادیم ۺیک ۺدیق ۺںیم ۺرےتہ ۺیت ۺاور ۺادیم ۺاخصل ۺانگہۺ‬
‫ےہۺدوونںۺ(دوینی ۺادیم‪،‬اورۺتین ۺریخ)ےکۺرقبیۺیتےنۺیکۺوہج ۺےس ۺاہجتلۺیکۺاخرطۺرفؼۺںیہنۺ‬
‫رکاپےتۺیت۔‬
‫من‪....‬وعذالؽ تعون ف جزع ودخط‪...‬ص‪....۷‬إیل ‪...‬طيلزم إذن تظدمیہ‬
‫ِف ذأن الصبادۃ‪.‬‬
‫َ‬
‫لح ۺاغلت‪َ :‬ج ْزع‪ٓ:‬اہ ۺواغفںط ِّش ْي َصۃ(ک) ۺتہب ۺربا ۺیتان‪،‬حیبق ۺاور ۺاقلب ۺرفنت ۺیتان‬
‫َ َ‬
‫ْلح ِّ ََتاس‪:‬انچب‪،‬وفحمظ رانہ۔ذظا‪:‬ییتخب‪،‬وحن‬ ‫۔ َص ََلئ ُؼ‪:‬اقلعتت‪،‬رواطب‪،‬وادح َص ََل َظۃ۔ ِّا ْ‬
‫ِّ‬
‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫تس۔عد‪:‬تقشم۔ذظ َوۃ‪:‬یاحیل‪،‬اناکیم‪،‬ییتخب۔یذ ٰ‬ ‫ّ‬ ‫َ‬
‫ظی‪(:‬س)تنحم ۺوتقشم ۺںیم ۺزپانۺ‬
‫َ ْ‬ ‫َ‬
‫‪،‬فیل ۺااھٹان۔خ ْبط‪(:‬ض)ےب ۺراہ ۺانلچ۔صذ َو ُاء‪:‬وہ ۺاوینٹن ۺےسج ۺاسےنم ۺرظن ۺہن ۺٓاات ۺیت ۺ‪،‬اہک ۺاجاتۺ‬
‫َُ َ ْ ُ َ ْ‬
‫ےہۺ‪،‬طَلن َی ِّبط صذ َو ُاء‪:‬وہۺےبۺریصبتۺاورۺےبۺوسےچۺےھجمسۺاکؾۺرکاتۺےہۺ‪،‬ےبۺافدئہۺتقشمۺ‬
‫ااھٹاتۺےہۺاورۺزنمؽۺ دوصد ۺکت ۺںیہنۺےچنہپۺا ۺےسیجۺوہۺاوینٹنۺےبۺراہ ۺلچۺرکۺتقشم ۺااھٹیت ۺےہۺاورۺ‬
‫َ ْ َ ُ َّ‬ ‫ََ‬
‫اس‪:‬فلتخمۺمسقۺےکۺ‬ ‫یتکھتۺےہ َۺ‪،‬اینپۺزنمؽۺرپۺںیہنۺیتچنہپۺےہ۔صناء‪:‬فیل‪،‬اکھتؿ۔اطنان ِّ‬
‫الن‬
‫ولگ۔ َمَلؽ‪:‬الصۺوروح‪،‬دماروۺاہسرا۔‬
‫ترجنہ‪ :‬اورۺایسۺرطحۺج ۺٓاہ ۺواغفںۺاورۺانرفامینۺ ۺںیمۺرےتہۺیتۺ‪ ،‬ۺرگہیۺوزاریۺاورۺ‬
‫ڑگڑگاےنۺوکۺاہللۺےسۺرقبۺاحلصۺاکۺذرہعیۺےتھجمسۺیتۺ‪،‬ج ۺضحمۺداھکوےۺںیم ۺیتےتۺیت(ینعیۺولوگںۺوکۺ‬
‫داھکےن ۺےک ۺےیل ۺداوت ۺوغیلبت ۺرکےت ۺیتاحالہکن ۺاہمترا ۺدؽ ۺاس ۺابت ۺوک ںیہن ۺاچاتہ ۺےہ ۺ)اور ۺاےسۺ‬
‫اہلل ۺاعتیل ۺےک ۺےیل ۺدمح ۺاور ۺولوگں ۺوک ۺالھبیئ ۺیک ۺرطػ ۺداوت ۺدانی ۺےتھجمس ۺیت ۺ‪،‬رھپ ۺج ۺاؿ ۺانگیتں ۺوک ۺاہللۺ‬
‫اعتیلۺےکۺےیلۺابعدتۺامشرۺرکےتۺیتۺ‪،‬اورۺویتخسںۺیکۺوہگجںۺںیمۺزایدہۺوثابۺیکۺادیمۺرےتھکۺیت‪،‬وتۺج ۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪43‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ڑبے ۺدوھےک ۺاور ۺربی ۺتلفغ ۺںیم ۺیت‪،‬اہلل ۺیک ۺمسقمت!ہی ۺ(ابںیت ۺ)ےب ۺملع ۺاعلم ۺب تات ۺےک ۺےیلۺ‬
‫تہبۺربیۺتبیصمۺںیہۺ۔‬
‫ۺرھپۺاؿۺ ماؾۺےکۺابووجدۺر‪،‬رہیۺاامعؽۺوکۺابینطۺاامعؽۺےسۺھچکۺقلعتۺاورۺاگلؤۺیتات‪،‬ۺوجۺاںیھنۺ‬
‫(ر‪،‬رہی ۺاامعؽ ۺوک)درتس ۺرکےت ۺںیہ ۺاور(ابینط ۺاامعؽ ۺر‪،‬رہی ۺاامعؽ ۺوک) ۺربابد ۺرکےتںیہ‪،‬ےسیجۺ‬
‫االخص‪،‬رای ۺوخد ۺدنسپی ۺاور ۺااسحؿ ۺالتجان ۺوریغہ ۺوت ۺوج ۺصخش ۺاؿ ۺابینط ۺاامعؽ ۺوک ۺہن ۺاجےن ۺاور ۺر‪،‬رہیۺ‬
‫ابعدتۺاور ۺاسۺےکۺارثۺادنازۺیتۺےن ۺیکۺوصروتںۺاور ۺاس ۺےسۺ ےنچۺیک ۺتیفیک ۺاورۺاسۺےسۺلمعۺیکۺ‬
‫افحتظ ۺاک ۺرطہقی ۺہن ۺاجےنوت ۺتہب ۺمک ۺاس ۺیک ۺر‪،‬رہی ۺابعدت ۺاور ۺلمع ۺوفحمظ ۺراتہ ۺےہ ۺاور ۺاس ۺیکۺ‬
‫ر‪،‬رہیۺاورۺابینطۺابعدتۺ یھۺوفتۺیتۺاجیتۺےہۺ‪،‬اورۺاسۺےکۺۺاہوھتںۺںیمۺوساےئۺییتخبۺاورۺتقشمۺ‬
‫ےکۺھچکۺابیقۺںیہنۺراتہۺےہ‪،‬اورۺہیۺالھکیتاۺاصقنؿۺےہ‪،‬اورۺایس ۺےیلۺروسؽ ۺاہللۺﷺ ےنۺاراشدۺ‬
‫رفامای‪":‬اعملۺاکۺوسانۺاجلہۺیکۺامنزۺےسۺرتہبۺےہ"ۺاسۺےیلۺہکۺریغبۺملعۺاکۺاعلمۺارثکۺاؿۺزیچوںۺوکۺرخابۺ‬
‫رکۺد اتۺےہۺنجۺیکۺوہۺاالصحۺرکاتےہ۔ۺ‬
‫ۺروسؽ ۺاہلل ۺﷺ ےن ۺاعمل ۺیک ۺتفص ۺےک ۺابرے ۺںیم ۺاراشد ۺرفامای‪":‬ہک ۺملع ۺکینۺ‬
‫وتخبںۺوکۺاطعۺایکۺاجاتۺےہۺاورۺیوتخبںۺوکۺاسۺےسوفحمظۺراھکۺاجاتےہ"اورۺملعۺاہللۺیہۺےکۺاپسۺےہ‪،‬ۺ‬
‫اسۺدحثیۺاکۺوہفمؾۺہیۺےہۺہکۺاسۺییتخبۺےکۺدوۺوصحںۺںیمۺےسۺاکیۺہصحۺہیۺےہۺہکۺوہۺملعۺہنۺےھکیسۺ‬
‫رھپوہ ۺفیل ۺااھٹات ۺےہ ‪ ،‬ۺاور ۺریغب ۺریصبت ۺےک ۺابعدت ۺںیم ۺتقشم ۺااھٹات ۺےہ ۺوت ۺاس ۺےک ۺےیلۺ‬
‫رصػۺاسۺابعدتۺںیمۺتقشمۺیہۺیتۺیگۺ‪،‬مہۺاہللۺیکۺانپہۺاچےتہۺںیہۺاےسیۺملعۺےسۺوجۺعفنۺہنۺدےۺاورۺ‬
‫اےسیۺلمعۺےسۺوجۺوبقمؽۺہنۺیت‪،‬ۺاورۺایسۺےیلۺزادہۺلمعۺرکےنۺواےلۺاملعےئ ۺرکاؾۺیکۺوتہجۺولوگںۺےکۺ‬
‫درایمؿ ۺرہ ۺرک ۺملع ۺےکاسھت ۺزایدہ ۺیتیئ‪،‬ویکہکن ۺدوبدتی ۺاک ۺدارو ۺدماراورابعدت ۺیک ۺالص ۺینعی ۺاہللۺ‬
‫اعتیل ۺیک ۺااطتع ۺملع ۺیہ رپوموقػ ۺےہ ۺ‪،‬اور ۺاےسی ۺیہ ۺریصبت ۺواتدیئ ۺووتقیف ۺواولں ۺیک ۺرظن ۺیتیتۺ‬
‫ےہ۔ۺ‬
‫ۺ بج ۺاؿ ۺ ماؾ ۺےک ۺذرہعی ۺاہمترے ۺاسےنم ۺہی ۺر‪،‬رہ ۺیتایگ ۺہک ۺدنبہ ۺیک ۺابعدت ۺملع ۺیہ ۺےکۺ‬
‫ذرہعیۺدرتسۺاورۺکیھٹۺریتہۺےہ‪،‬وتۺابۺملعۺوکۺدقمؾۺرکانۺرضوریۺےہ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪44‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫من‪....‬وأمااخلرلۃ الثانيۃ الیت توجب تظدیم الصلم ‪ ..‬ص ‪.... ۸،۷‬إیل‬
‫‪ِ......‬ف عتبوم الیت رنطوھا ِف أرول الدیانات ‪.‬‬
‫ً َ ً‬ ‫لحۺاغلت‪َ :‬م َو َابۃ‪َ :‬ھ َ‬
‫اب َم َو َابۃ َوھ ْي َبۃۺیسکۺےسۺڈران‪،‬وخػ ۺاھکان ۔ َم َد ِّاصي‬
‫َ َ‬ ‫َ َ‬
‫‪:‬وکںیشش‪،‬اامعؽ‪،‬رصتافت‪،‬وادح َدصی۔ َدْلْلت‪:‬العںیتم‪،‬اشنانت‪،‬وادح َدْللۃ۔‬
‫َ‬ ‫َْ‬
‫ال ِّظ َد ُم‪:‬دقاتم‪،‬رپۺانمۺ‪َ ،‬و َر َد ص ٰیل‪(:‬ض)ٓاان‪،‬اصدرۺیتان۔‬
‫ترجنہ‪ :‬دِسری ِجہ‪:‬وج ۺملع ۺیک ۺدقتمی ۺوک ۺوابج ۺرکیت ۺےہ ۺوہ ۺملع ۺانعف ۺےہ ۺوج ۺاہللۺ‬
‫اعتیلۺیکۺتیشخۺاورۺاسۺاکۺوخػۺدیپاۺرکاتۺےہۺ‪،‬اہللۺاعتیلۺاراشدۺرفاماتۺےہ‪ ﴿:‬ا ِ نَّ َما َی ْخ َشی الل َہ‬
‫م ِْن ِع َبا ِد ِہ ال ُْعل َٰمٰٓ ُؤا﴾(ة ‪،۲۲‬طاسر‪" )۲۸:‬اہللۺےسۺاسۺےکۺدنبوںۺںیمۺویہۺڈرےتۺ‬
‫ںیہۺوجۺملعۺواےلۺںیہ"اورۺاسۺاکۺببسۺہیۺےہۺہکۺوجۺصخشۺاہللۺاعتیلۺوکۺامکۺہقحۺںیہنۺاچہپےنۺا ۺوہۺاسۺ‬
‫ےسۺامکہقحۺںیہنۺڈرےۺا ۺ‪،‬ۺاسۺیکۺمیظعتۺںیہنۺرکےۺا ۺ‪،‬اسیجۺہکۺاسۺیکۺمیظعتۺاورۺزعتۺاکۺقحۺےہۺ‪،‬وتۺ‬
‫وہۺملعۺےکۺذرہعیۺاےسۺاچہپاتنۺےہ‪،‬ۺاسۺیکۺمیظعتۺرکاتۺےہۺاورۺاسۺےسۺڈراتۺےہ‪،‬ۺوتۺملعۺ ماؾۺابعدوتںۺاکۺ‬
‫لھپۺاطعۺرکاتۺےہۺاورۺاہللۺاعتیلۺیکۺوتقیفۺےسۺ ماؾۺانگیتںۺےسۺرواتکۺےہ۔‬
‫ۺاور ۺاؿۺاومر(اکیۺاہللۺاعتیل ۺیکۺرعمتفۺاورۺاس ۺاکۺوخػ)ےکۺالعوہۺدنبہۺےک ۺےیلۺاہللۺ‬
‫اعتیل ۺیک ۺابعدت ۺاک ۺوکیئ ۺدصقم ۺںیہن ۺےہ‪،‬وت ۺج ۺرپ ۺرہ ۺزیچ ۺےس ۺےلہپملع ۺاحلص ۺرکان ۺرضوری ۺےہ‪،‬اہللۺ‬
‫اعتیل ۺےھجت ۺوتقیف ۺدے ۺاے ۺٓارخت ۺےک ۺراہتس ۺرپ ۺو ےن ۺواےل ۺ‪،‬اہلل ۺاعتیل ۺاےنپ ۺلضف ۺو ۺرتمح ۺےسۺ‬
‫وتقیفۺاکۺامکلۺےہ۔‬
‫سُال‪:‬اصبح ۺرشتع ۺﷺ ۺیک ۺدحثی ۺرشفی ۺںیم ۺوارد ۺےہہک ۺاوھنں ۺےنۺ‬
‫رفامای‪":‬ملع ۺاحلصۺرکان ۺرہ ۺاملسمؿۺرپ ۺرفض ۺےہ ۺ‪،‬وت ۺوہ ۺوکاسن ۺملع ۺےہ س ۺوک ۺاحلص ۺرکان ۺرفض ۺاورۺ‬
‫رضوریۺےہۺ‪،‬اورۺدنبہۺرپۺابعدتۺےکۺہلسلسۺںیمۺ سۺاکۺاحلصۺرکانۺرضوریۺےہۺاسۺملعۺیکۺدقمارۺایکۺ‬
‫ےہ؟‬
‫جُاب‪:‬وہ ۺولعؾ ۺنج ۺاک ۺبلط ۺرکان ۺیف ۺاہلمجل ۺرضوری ۺےہ ۺوہ ۺنیت ۺںیہ ۺ(‪)۱‬ملع ۺوتدیح(‪)۲‬ۺ‬
‫ملعۺرسۺ‪:‬ینعیۺ سۺاکۺقلعتۺدؽۺاورۺاسۺےکۺاقلعتمتۺےسۺےہ۔(‪)۳‬ملعۺرشتع۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪45‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫(ملعۺیکۺوہۺدقمارۺنجۺاکۺ انھکی ۺرہۺاکیۺںیمۺۺےسرضوریۺےہۺ) اور وہۺ سۺاکۺرفضۺ‬
‫یتانۺنیعتمۺےہ‪،‬ۺملعۺوتدیحۺںیمۺوہۺدقمار(ملعۺرماد)ےہۺ سۺےکۺذرہعیۺج ۺاوصؽۺدنیۺوکۺاچہپؿۺولۺاورۺ‬
‫وہۺ(اوصؽۺدنی)ہیۺںیہۺہکۺاہمترااکیۺوبعمدۺےہ‪،‬وجۺاعملۺےہ‪،‬اقدرےہ‪،‬زدنہۺےہ‪،‬ارادہۺرکےنۺواالۺ‬
‫ےہ‪،‬ملکتم ۺےہ‪،‬ےننس ۺاور ۺدےنھکی ۺواالےہ‪،‬اکی ۺےہ ۺاس ۺاک ۺوکیئ ۺرشکی ۺںیہن ۺوہ ۺافصت ۺامکؽ ۺےسۺ‬
‫فصتمۺےہ‪،‬اقنصئۺوزواؽۺاورۺدحوثۺیکۺالعفوںۺےسۺزنمہۺاورۺاپکۺےہ ۺوہۺرہۺدحث(یئنۺدیپاۺ‬
‫یتےنۺوایل ۺزیچ)ےسۺرفنمدۺاورۺدقمیۺےہ‪،‬اورۺہیۺ یھۺاجؿۺےلۺہکۺدمحمۺﷺاسۺےکۺدنبےۺ‬
‫اورروسؽۺںیہۺاورۺاسۺزیچۺںیمۺےچسۺںیہۺوجۺاہللۺاعتیلۺیکۺاج بۺےسۺوہۺےلۺرکۺٓاےئۺاورۺاسۺزیچۺںیمۺ‬
‫ یھۺےچس ۺںیہۺوج ۺٓاپ ۺیکۺزابؿۺابمرکۺرپ ۺٓارختۺےکۺاعمالمتۺےک ۺقلعتمۺاصدرۺیتا‪،‬ۺ(ارگ ۺج ۺہیۺملعۺ‬
‫ںیہنۺےگ وھۺےگ)ورہنۺج ۺاہللۺاعتیلۺیکۺاج بۺےسۺڑبےۺرطخےۺںیمۺزپۺاجؤےگ۔‬
‫رھپ ۺتنسۺےکۺاسملئ ۺیکۺرعمتفۺریتےۺےیلۺرضوریۺےہ ۺ۔اہلل ۺےکۺدنی ۺںیمۺیتعۺ‬
‫دیپا ۺرکےنۺےسۺچب‪،‬ےسجۺ ۺہنۺوکیئۺاتکبۺالیئۺاورۺہن ۺوکیئۺدحثیۺ‪،‬ںیہک ۺوتۺاہللۺےکۺاسھتۺڑبےۺ‬
‫رطخےۺںیمۺالتبمۺہنۺیتاجےئۺ۔‬
‫ۺوتدیح ۺابری ۺاعتٰیل ۺےک ۺ ماؾ ۺداللئ ۺیک ۺالص ۺاہلل ۺاعتیل ۺیک ۺاتکب ۺںیم ۺوموجد ۺےہ‪ ،‬ۺامہرےۺ‬
‫اشم خئۺےنۺاںیھنۺاینپۺاتکوبںۺںیمۺذرکۺایکۺےہۺوجۺاوھنںۺےنۺاوصؽۺادایؿۺںیمۺفینصتۺیکۺںیہ۔‬
‫من‪....‬وصیل اجلملۃ عل ماْلتأمن الوَلؽ ‪ ...‬ص ‪ . .. .۸‬إیل ‪ . . . ..‬والنعاح‬
‫والسَلؼ واجلنایات ‪،‬إمنا عل ذلؽ طرض صیل العطایۃ‪.‬‬
‫ُ‬
‫لحۺاغلت‪َ :‬ی ُد ْوغ‪(:‬ؿ)اجزئۺیتان‪،‬ابمحۺیتان۔ َ َم َو ِّاج ُب َو َم َب ِّاھ ْي‪:‬اوارمۺوونایہۺ‬
‫َ‬ ‫ّ ْ ُ‬ ‫َ‬
‫‪،‬وادح ۺ َم ْو َجب َو َم ْن ِّو ّي۔ ِّملل‪:‬ذمابہ‪،‬ادایؿ‪،‬وادح ۺ ِّملۃ۔ ِّال ِّب ْدع‪:‬یںیتع‪،‬وادح ۺ ِّب ْدصت‬
‫َ‬
‫ٰٰ( ِّا ْر ِّت َد ًاء)اچدرۺاوڑانھ۔‬
‫۔ َدظا ِّئ ُؼ‪:‬انزکۺاورۺلکشمۺاومرۺ‪،‬ابرکیۺاورۺیرہےۺاسملئ۔ ِّا ْر ِّتدی‬
‫َ‬ ‫َ َْ‬ ‫ُ‬ ‫َ َ ُ‬
‫َی َتض ّمد‪:‬ڈاھانپن۔ظ ْسر‪:‬کلم‪،‬وصہب‪،‬العہق‪،‬عمج ۺاظسار۔ص َجا ِّئ ُب‪،:‬اقلب ۺریحت ۺ‪،‬بجعت ۺزیخ‪،‬‬
‫َ‬
‫اونیھکۺزیچںی‪،‬وادحۺص ِّج ْي َبۃ۔ ِّج َن َایات‪:‬وصقرۺ‪،‬اطخںی‪،‬رجؾ‪،‬یونعااینں‪،‬وادحۺ ِّج َن َایۃ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪46‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ترجنہ‪ :‬حاصل کالو‪ :‬ہیۺےہۺہکۺرہۺوہ ۺزیچۺ سۺوک ۺہنۺاجےننۺیکۺوہج ۺےس ۺج ۺالہتکۺ‬
‫ےس ۺامومؿ ۺہن ۺیت ۺوت ۺاس ۺزیچ ۺاک ۺملع ۺاحلص ۺرکان ۺرفض ۺےہ ۺاور ۺاس ۺاک ۺوھچڑان ۺاہمترے ۺےیل ۺاجزئ ۺںیہنۺ‬
‫ےہ‪،‬وتۺاےسۺا یھۺرطحۺذنہۺنیشنۺرکولاورۺاہللۺیہۺےسۺوتقیفۺیکۺادیمۺےہ۔‬
‫وہ ۺدقمار ۺ س ۺاک ۺرفض ۺیتان ۺ(ےنھکیس ۺےک ۺےیل) ۺملع ۺرس ۺےس ۺنیعتم ۺےہ ۺوہ ۺاہلل ۺاعتیل ۺےکۺ‬
‫واابجت ۺاور ۺایہنمت ۺیک ۺرعمتف ۺےہ ۺاہیں ۺکت ۺہک ۺا ںیہ ۺاہلل ۺاعتیل ۺیک ۺمیظعت ۺ(اکرطہقی)احلصۺ‬
‫یتاجےئ‪،‬ۺاس ۺےکۺاالخص ۺردنۺیتاجؤۺ‪،‬ۺاسۺےکۺابرے ۺںیمۺنسحۺتینۺرھکۺوکس‪ ،‬ۺلمعۺیک(ۺرباویئںۺ‬
‫ےس)افحتطۺرکوکس‪،‬ارگۺاہللۺےنۺاچاہۺوتۺاسۺےکۺقلعتۺےسۺاعؾۺابںیتۺامہریۺاتکبۺںیمۺٓاںیۺیگ۔‬
‫ۺاور ۺوہ ۺ(ملع ۺیک)دقمار ۺ س ۺاک ۺرفض ۺیتان ۺملع ۺرشتع ۺےس ۺنیعتم ۺےہ ۺ‪،‬رہوہ ۺلعف ۺ س ۺاکۺ‬
‫رفض ۺ یتان ۺج ۺرپ ۺنیعتم ۺایک ۺایگ ۺےہ ۺاس ۺیک ۺرعمتف ۺج ۺرپ ۺرضوری ۺےہ ۺاتہک ۺج ۺاےس ۺادا ۺرکوکس ۺ‪،‬ےسیجۺ‬
‫اہطرت ۺ‪،‬امنز ۺ‪،‬روزہ ۺاور ۺراہ ۺجح‪ ،‬ۺاہجد ۺاورزوکۃ ۺوتارگاس ۺاک ۺرفض ۺیتان ۺج ۺرپ ۺنیعتم ۺیتایگ ۺےہ ۺوت ۺج ۺرپۺ‬
‫اسۺاکۺملعۺاجاننۺ یھۺرضوریۺےہۺاتہکۺج ۺاداۺرکوۺۺورہنۺںیہن۔‬
‫وت ۺہی ۺملع ۺیک ۺوہ ۺدح ۺےہ ۺ س ۺیک ۺلیصحت ۺدنبے ۺےک ۺےیل ۺیعطق ۺوطر ۺرپ ۺالزؾ ۺیتیت ۺےہ ۺ‪،‬اورۺ‬
‫ سۺیکۺرفتیضۺاعدئۺیتیتۺےہۺ‪،‬ویکںۺہکۺۺاسۺےسۺےھجتۺاکٹھچراۺںیہن۔‬
‫سُال‪ :‬ایک ۺریمے ۺےیل اانت ۺملع ۺوتدیح انھکی ۺرفض ۺےہ ۺ س ۺےک ۺذرےعی ۺںیم ۺ ماؾۺ‬
‫ذمابہۺابہلطۺوکۺمتخۺرکدوںۺ‪،‬اؿۺرپۺاالسؾۺیک ۺتجحۺوکۺالزؾۺرکدوںۺ‪،‬اس ۺےکۺذرےعیۺ ماؾۺیوتعںۺوکۺ‬
‫تسینۺوانوبدۺرکدوںۺاورۺاؿۺےکۺالخػۺتنسۺیکۺدلیلۺاقمئۺرکدوں؟‬
‫جُاب‪ :‬ۺاجؿ ۺول ۺہک ۺہی(یلیصفت ۺملع ۺ انھکی) ۺرفض ۺافکہی ۺےہ‪(،‬ینعی ۺ ماؾ ۺولوگں ۺرپ ۺرضوریۺ‬
‫ںیہن ۺےہ) ۺاور ۺج ۺرپ ۺ ۺاےنت ۺملع ۺیک ۺرعمتف ۺاعدئ ۺیتیت ۺےہ ۺ س ۺےک ۺذرےعی ۺج ۺاوصؽ ۺدنی ۺںیم ۺاےنپۺ‬
‫اقعدئ ۺوک ۺدرتس ۺرک ۺوکس‪ ،‬ۺاس ۺےک ۺالعوہ(ملع ۺاحلص ۺرکان)رفض ۺںیہن ۺےہ‪ ،‬ۺاور ۺایس ۺرطح ۺج ۺرپ ۺملعۺ‬
‫وتدیحۺےکۺرفیعۺاورۺابرکیۺاسملئۺاکۺاجاننۺاورۺ ماؾۺاسملئۺاکۺاحلصۺرکانۺ یھۺرضوریۺںیہنۺےہ۔‬
‫اہں‪ :‬ۺارگ ۺاوصؽ ۺدنی ۺےکابرے ۺںیم ۺںیھمت ۺوکیئ ۺہبش ۺیت ۺاور ۺںیھمت ۺاےنپ ۺدیقعہ ۺےکۺ‬
‫ابرےۺںیمۺادنہشیۺیت‪،‬ۺوتج ۺرپۺیتحۺاالاکمؿۺاانیمطؿۺشخبۺالکؾۺےکۺذرہعیۺ اسۺہبشۺوکۺدورۺرکانۺرضوریۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪47‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ےہ۔ۺاورۺج ۺثحبۺوۺابمہثح‪،‬گنجۺوۺدجاؽۺےسۺوچبۺاسۺےیلۺہکۺہیۺایسیۺکلہمۺامیبریۺےہۺ سۺیکۺوکیئۺ‬
‫دوا ۺںیہن‪ ،‬ۺوت ۺاس ۺےس ۺاینپ ۺ ۺوکشش ۺےک ۺاطمقب ۺوچب ۺویکں ۺہک ۺوج ۺصخش ۺاس(ڑگھجے ۺوریغہ) ۺےس ۺںیہنۺ‬
‫اتچبۺےہۺوتۺوہۺاکایمبۺںیہنۺیتاتےہۺرگمۺہیۺہکۺاہللۺاعتٰیلۺاےسۺاےنپۺرمحۺوۺرکؾۺےسۺڈاھپنۺےل۔‬
‫رھپۺاجؿۺولۺہکۺبجۺرہۺالعہقۺںیمۺالہۺتنسۺےکۺنیغلبمۺوموجدۺںیہۺوجۺہبشۺوکۺدورۺرکۺرےہۺ‬
‫ںیہ‪،‬ۺاورۺالہ ۺابلطۺاکۺردۺرک ۺرےہۺںیہ ۺ‪،‬اسۺملعۺںیمۺوہۺوھٹسۺںیہۺاورۺیوتعںۺےکۺووسہس ۺےسۺالہۺ‬
‫قحۺےکۺدولںۺوکۺاصػۺرکۺرےہۺںیہۺوتۺاؿۺےکۺالعوۺہۺابیقۺولوگں ۺےس(ریثکۺدقمارۺںیم ملعۺےنھکیسۺاک)ۺ‬
‫رفضۺاسطقۺیتۺایگ۔‬
‫ۺاورۺایسۺرطحۺج ۺرپملعۺرسۺیکۺابرویکیںۺاکۺاجاننۺرضوریۺںیہن‪،‬زینۺۺدؽۺیکۺ ماؾۺاقلبۺریحتۺ‬
‫ابوتں ۺیک ۺرشح ۺرکان ۺ یھ ۺرضوری ۺںیہن‪،‬رگم ۺ(رصػ ۺاینت ۺدقمار ۺںیم ۺرشح ۺرکان ۺرضوری ۺےہ) ۺوج ۺج ۺرپۺ‬
‫پ‬
‫مھاریۺابعدتۺوکۺافدسۺرکۺدے‪،‬ۺوتۺاسۺیکۺرعمتفۺج ۺرپۺرضوریۺےہۺاتہکۺج ۺاسۺےسۺوچب۔‬
‫وہ ۺزیچںیۺنجۺیک ۺادایگیئۺج ۺرپۺالزؾۺےہۺےسیجۺاالخص‪،‬دمح ۺ‪،‬رکش‪،‬وتلکۺاورۺاسۺےک ۺلثم ۺوتۺ‬
‫اؿۺیکۺ رعمتفۺ یھۺج ۺرپۺرضوریۺےہۺاتہکۺج ۺاؿۺوکۺاداۺرکوکسۺاورریہۺوہۺزیچںیۺوجۺاؿۺےکۺالعوہۺںیہۺوتۺ‬
‫اؿۺیکۺرعمتفۺرضوریۺںیہنۺےہ۔‬
‫ۺاور ۺاس ۺرطح ۺج ۺرپ ۺہقف ۺےک ۺ ماؾ ۺاوباب ۺیک ۺرعمتف ۺرضوری ۺںیہن ۺےہ‪،‬ےسیج ۺعیب ۺ‪،‬ااجرہۺ‬
‫‪،‬اکنحۺ‪،‬الطؼ‪،‬انجایت‪،‬ہیۺبس(ۺزیچوںۺاکۺملعۺاحلصۺرکانۺ)وتۺرفضۺافکہیۺےہ۔‬
‫من‪....‬طإن ظلت ھذاالظدر‪....‬ص ‪....۹‬إیل ‪ ....‬ليرصػ بہ وجوہ الناس‬
‫إليہ أدخلہ اہلل النار‪.‬‬
‫َ ََ‬ ‫َ‬
‫لح ۺاغلت‪ :‬طا ِّتح‪:‬ط َت َح صليْ ِّہ‪:‬وھبےل ۺیتےئ ۺیک ۺرامنہیئ ۺرکان‪،‬یسک ۺےک ۺےیل ۺریخ ۺیکۺ‬
‫َ‬
‫راںیہۺومہارۺرکان‪،‬اقریۺوکۺہمقلۺدانی‪،‬وھبیلۺیتیئۺایۺطلغۺۺزپیھۺیتیئۺزیچۺوکۺحیحص ۺزپھۺرکۺاتبان۔ا ُر ْو ُح‪:‬زایدہۺ‬
‫َ َّ‬ ‫ُُ‬
‫راتحۺشخبۺ‪،‬زایدہۺافدئہۺردن۔عؤ ْود‪:‬دوشارۺۺزگار‪،‬تخسۺراکوٹۺوایل۔زل‪(:‬ؿ‪،‬ض)ریۺلسھپۺ‬
‫َ‬
‫رک ۺرگان۔تا ِّئہ‪(:‬ض)انکٹھب‪،‬رسہتشک ۺیتان۔ َح ِّد ْری‪(:‬س)رسحت ۺرکان‪،‬اوسفس ۺرکان ۔ ُی َب ِّاھي ‪:‬‬
‫َ‬ ‫َ َُ‬ ‫َ ً‬
‫( ُم َباھاۃ)رخفو ۺربکت ۺرکان۔ا ّلنش َر ُاء‪:‬مہ ۺرہبت ۺومہ ۺرصع ۺ ۺولگ ۺ‪،‬اشمہب ۺامملث‪،‬وادح ۺن ِّش ْری ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪48‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫َْ‬ ‫َ ُ َ ُ‬
‫َی َت َر ّيد‪(:‬ت ُر ّي ًدا)اکشرۺیکۺوکششۺرکان۔ َبا ِّئ َرۃ‪(:‬ؿ)الہکۺیتان‪،‬ےب ۺعفنۺیتان۔ َرطظۃ‪:‬ۺنیلۺ‬
‫دنیۺ‪،‬وسدا۔‬
‫ترجنہ‪::‬سُال‪:‬ایک ۺملع ۺوتدیح ۺیک ۺہی ۺدقمار ۺریغب ۺااتسد ۺےک(ےھکیس)ااسنؿ ۺوک ۺرور ۺوفرکۺ‬
‫رکےنۺےسۺاحلصۺیتۺاجیتۺےہ؟‬
‫جُاب‪:‬ج ۺاجؿۺولۺہکۺااتسدۺواضتحۺرکےنواالۺ‪،‬اھکسےنۺواالۺاورۺٓااسؿۺرکےنۺواالۺیتاتۺ‬
‫ےہ ۺاور ۺاس ۺےک ۺاسھت ۺرہ ۺ ۺرک(ملع ۺوتدیح)احلص ۺرکان ۺزایدہ ۺٓااسؿ ۺاور ۺزایدہ ۺافدئہ ۺردنیتات ۺےہ‪ ،‬ۺاہللۺ‬
‫اعتیل ۺاےنپ ۺلضف ۺےس ۺاےنپ ۺ س ۺدنبہ ۺرپ ۺاچےہ ۺااسحؿ ۺرکات ۺےہ‪(،‬ینعی ۺاےس ۺملعم ۺانبد ات ۺےہ)وت ۺوہۺ‬
‫صخشۺدنبوںۺاکۺملعمۺوااتسدۺیتاجاتۺےہ۔‬
‫رھپ ۺاجؿ ۺول ۺہک ۺہی ۺاھگیٹ ۺوج ۺملع ۺیک ۺاھگیٹ ۺےہاکی ۺدوشارگ ۺاھگیٹ ۺےہ ۺنکیل ۺایس ۺےک ۺذرہعیۺ‬
‫ولطمبۺو دوصدۺاحلصۺیتاتےہ‪،‬اسۺاکۺعفنۺزایدہۺےہ‪،‬اسۺوکۺےطۺرکانۺتخسۺےہ‪،‬اورۺاسۺاکۺرطخہۺ‬
‫ڑباۺےہ‪،‬ےنتکۺاےسیۺولگۺںیہ ۺںوھنں ۺےناسۺےسۺدعوؽ ۺایک(ینعیۺملع ۺاحلصۺہن ۺایک)وتۺرمگاہۺیتۺےئگۺ‬
‫اور ۺےنتکۺاےسی ۺںیہۺوج ۺاسۺراہتسۺرپ ۺ ےل ۺوتۺوہۺلسھپۺےئگ‪،‬ۺاور ۺےنتک ۺاس ۺںیم ۺےنکٹھۺواےلۺریحاؿۺںیہۺ‬
‫اورےنتک ۺاےسی ۺرسحت ۺرکےن ۺواےل ۺںیہ ۺوج ۺاس ۺراہتس ۺںیم ۺالہتپ ۺیتےئگ‪،‬اور ۺےنتک ۺاس ۺںیم ۺو ےنۺ‬
‫واےل ۺاےسی ۺںیہ ۺہک ۺاوھنں ۺےن ۺاےس ۺوھتڑی ۺیس ۺدمت ۺںیم ۺےط ۺرکایل‪،‬اورضعب ۺوہ ۺںیہ ۺوج ۺرتس ۺاسؽۺ‬
‫ےسۺاسۺراہۺںیمۺرتمددۺںیہۺاوراسرےۺاعمالمتۺاہللۺاعتیلۺےکۺدتسۺدقرتۺںیمۺںیہ۔‬
‫‪ :‬راہ ۺاس ۺاک ۺعفن ۺوت ۺویہ ۺےہ ۺوج ۺمہ ۺےن ۺذرک ۺایک ۺہک ۺدنبہ ۺوک ۺاس ۺیک ۺتخس ۺرضورت ۺےہ ۺاورۺ‬
‫ابعدتۺاکۺدارودمارۺایسۺ(ملع)رپۺےہۺ‪،‬اخصۺرکۺملعۺوتدیحاورۺملعۺرسۺرپ‪،‬ۺ(ملعۺےکۺقلعتم)ایبؿۺایکۺایگۺ‬
‫ےہۺہکۺاہللۺاعتیلۺےنۺب تتۺداؤدۺہیلعۺاالسلؾۺرپۺویحۺانزؽۺرفامیئۺوترفامای‪:‬اےۺداؤدمت!ۺملعۺانعفۺھکیس‪،‬وتۺ‬
‫ب ت تۺداؤدۺہیلعۺاالسلؾۺےنۺرعضۺیکۺ‪،‬اےۺریمےۺاہللۺمت!ملعۺانعفۺایکۺےہ؟اہللۺاعتیلۺےنۺرفامای(ملعۺ‬
‫انعف ۺہی ۺےہ)ہک ۺوتریمے ۺالجؽ ۺ‪،‬ریمی ۺتمظع ۺاور ۺریمی ۺربکاییئ ۺاور ۺرہ ۺزیچ ۺرپ ۺریمی ۺلمکم ۺدقرت ۺوکۺ‬
‫اجؿۺےلۺ‪،‬ویکہکنۺہیۺوہۺملعۺےہۺوجۺےھجتۺھجمۺےسۺرقبیۺرکدےۺا ۺ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪49‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ۺ اورۺب تتۺضح ۺریضۺاہللۺہنعۺےسۺرمویۺےہۺہکۺٓاپۺےنۺرفامای‪ :‬ےھجۺہیۺدنسپۺںیہنۺہکۺںیمۺ‬
‫نپچبۺںیمۺااقتنؽۺرکۺاجاتۺاورۺتنجۺںیمۺدالخۺیتاجاتۺاورۺڑباۺیترکۺاےنپۺربۺوکۺہنۺاچہپاتنۺ‪،‬ےبۺکشۺنجۺ‬
‫ولوگںۺوکۺاہللۺاعتیلۺیکۺرعمتفۺزایدہۺاحلصۺیتیتۺےہۺاںیھنۺاہللۺاعتیلۺاکۺوخػۺ یھۺزایدہۺیتاتۺےہۺ‪،‬ۺوہۺ‬
‫زایدہۺابعدتۺرکےنۺواےلۺیتےتۺںیہ‪،‬ۺاورۺاہللۺاعتٰیلۺےکۺابرےںیمۺاؿۺیکۺتحیصنۺ یھۺبسۺےسۺ‬
‫ا یھۺیتیتۺےہ‬
‫اورۺریہۺملعۺیکۺاھگیٹۺیکۺیتخس ۺوتۺج ۺولخص ۺےکۺاسھتۺاےنپ ۺٓاپ ۺوک ۺملع ۺیک ۺبلط ۺںیمۺاگلدو‪،‬ۺ‬
‫اورۺہیۺبلطۺدراًۃیۺیتانۺاچےیہۺہنۺہکۺرواًۃی‪(،‬ینعیۺدھکیۺرکۺہنۺہکۺزابین)ۺ‬
‫اور ۺاجؿ ۺول ۺہک ۺرطخہ ۺ(ملع ۺیک ۺراہ ۺںیم) ۺڑبا ۺےہ ۺوت ۺوج ۺصخش ۺملع ۺبلط ۺرکے ۺاتہک ۺاس ۺےکۺ‬
‫ذرہعیۺولوگںۺےکۺورہوںۺوکۺاینپۺاج بۺفوہجۺرکےۺ‪،‬ۺاسۺےکۺذرہعیۺارماۺیکۺمہۺروا یۺاحلصۺیتۺ‪،‬اسۺ‬
‫ےکۺذرہعیۺمہۺرصعۺولوگں ۺےکۺاسےنمۺرخفۺویخیشۺرکے‪،‬ۺاورۺداینۺاکۺاسامؿۺعمجۺرکےۺوتۺ(اےسیۺصخشۺیکۺ‬
‫تین ۺافدس ۺےہ)اس ۺیک ۺاجترت ۺابتہ ۺےہ ۺ‪ ،‬ۺاس ۺاک ۺنیل ۺدنی ۺاسخرے ۺںیم ۺےہ ۺ‪،‬روسؽ ۺاہلل ۺﷺ‬
‫ےن ۺاراشد ۺرفامای ۺ‪ :‬س ۺےن ۺملع ۺاحلص ۺایک ۺاتہک ۺ ۺاس ۺےک ۺذرہعی ۺاملع ۺرپ ۺرخف ۺرکے ۺای ۺاس ۺےک ۺذرہعیۺ‬
‫ںویوقوفںۺےسۺثحبۺوابمہثحۺرکےۺایۺاسۺےکۺذرہعیۺولوگںۺےکۺورہوںۺوکۺاینپۺاج بۺفوہجۺرکےۺوتۺ‬
‫اہللۺاعتیلۺاےسۺمنہجۺںیمۺدالخۺرکےۺا ۺ۔‬
‫من‪.....‬ظال أبو یز ید البدسامی‪...‬ص‪...۹‬إیل ‪ ...‬طمن أثابہ طبزلہ ومن‬
‫صاظبہ طبصدلہ‪.‬‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َّ‬
‫الیش َء‪ :‬ۺرمک ۺہتسب ۺیتان‪،‬ریت ۺالچان‪،‬انٹیمس۔ َمَلل‪ :‬ۺگنت ۺدیل۔ا ْم َص َن‪:‬‬
‫ْ‬ ‫لح ۺاغلت‪:‬شر‬
‫َ َ‬ ‫َ َ ُ‬ ‫ً‬
‫( ِّا ْم َصانا)روروۺفرکۺرکان‪،‬یرہایئ ۺےک ۺاسھتۺوسانچ۔ْل ِّحت ّل‪:‬ۺ(ض)اطریۺیتان‪،‬انزؽۺیتان۔ا ْصَلم‬
‫ََ َ َ َ‬
‫‪:‬العںیتم‪،‬اشناینں‪،‬وادح ۺصلم۔ا ّلدل ُػ‪:‬زگرے ۺیتےئ ۺولگ‪،‬بج ۺہی ۺظفل ۺحتفب ۺالؾ ۺیت ۺوت ۺاسۺ‬
‫ےکۺینعمۺںیہۺزگرےۺیتےئۺکینۺولگۺ‪،‬اورۺبجۺوکسبؿۺالؾۺیتۺوتۺینعمۺیتےتۺںیہۺزگرےۺیتےئۺ‬
‫ْ َ َ َ َّ‬ ‫َ َْ َ‬ ‫ُْ َ‬ ‫َ َ‬
‫الر ْو ُت ۺٓاوازۺ‬ ‫ربے ۺولگ‪،‬عمج ۺا ْدَلػ۔ُم َت ِّلظۃ‪ِّ :‬ا ْخ َتل َؼ الظ ْول‪:‬ابت ۺڑگانھ ۺ ِّاختلؼ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪50‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫َْ‬ ‫َْ‬ ‫ُْ َ‬ ‫َ‬
‫انبان ۺ۔ا ْر َوات ُم َت ِّلظۃ‪:‬انبویٹ ۺٓاوازںی۔طل َتۃ‪ :‬ۺایخؽ‪،‬زغلش‪ ،‬ۺااچکن ۺٓاےن ۺوایل ۺابت۔ لط َتۃ‪:‬‬
‫وتہجۺ‪،‬اافتلت۔‬
‫ترجنہ‪ :‬ب تت ۺاوب ۺزیدی ۺاطسبیم ۺرۃمح ۺاہلل ۺہیلع ۺےن ۺرفامای‪ :‬ۺ’’ہک ۺںیم ۺےن ۺسیت ۺاسؽۺ‬
‫اجمدہہۺایکۺوتۺملعۺاورۺاسۺےکۺرطخاتۺےسۺزایدہۺلکشمۺیسکۺزیچۺوکۺہنۺاپای‘‘۔‬
‫ۺاور ۺج ۺاس ۺابت ۺےس ۺوچب ۺہک ۺںیہک ۺاطیشؿ ۺاہمترے ۺدؽ ۺںیم ۺووسہس ۺہن ۺڈاؽ ۺدے ۺوہ ۺج ۺ‬
‫ےسۺےہکۺہکۺبجۺملعۺ(یکۺراہۺ)ںیمۺاانتۺڑباۺرطخہۺےہۺوتۺاسۺوکۺوھچڑۺدانیۺیہۺرتہبۺےہۺ۔وتۺج ۺرہۺزگۺہیۺامگؿۺ‬
‫ہنۺرکوۺ‪،‬روسؽۺاہللۺﷺ ےسۺرمویۺےہۺہکۺاوھنںۺےنۺرفامای‪’’:‬رعماجۺیکۺراتۺںیمۺےنۺدوزخۺوکۺ‬
‫داھکی ۺوت ۺاؿ ۺںیم ۺےس ۺزایدہ ۺرت ۺولوگں وک ۺریقف ۺوجاتحج ۺداھکی‪،‬احصہب ۺرکاؾ ۺےن ۺرعض ۺایک ۺایروسؽ ۺاہللمت! ۺوہۺ‬
‫امؽ ۺےک ۺاابتعر ۺےس ۺریقف ۺوجاتحج ۺےھت ۺوضحر ۺﷺ ےن ۺاراشد ۺرفامای ۺںیہن ۺ‪،‬ہکلب ۺوہ ۺملع ۺےس ۺریقفوۺ‬
‫جاتحجۺےھتۺ‘‘۔‬
‫ۺوتۺوج ۺصخشۺملع ۺاحلص ۺہن ۺرکے ۺ وہۺابعدتۺےکۺااکحؾۺاورۺاسۺےکۺوقحؼۺوکۺحیحص ۺۺوطر ۺرپ ۺاداۺ‬
‫ںیہنۺرکاتکسۺ‪،‬ارگۺوکیئۺصخش ۺریغبۺملعۺےکۺٓاامسؿۺےکۺرف ںوںۺےکۺرباربۺاہللۺاعتیلۺیکۺابعدتۺرکےۺوتۺوہۺ‬
‫اسخرے ۺںیم ۺیتا ۺ‪،‬اس ۺےیل ۺج ۺثحب‪،‬نیقلت ۺاور ۺدترسی ۺےک ۺذرہعی ۺملع ۺاحلص ۺرکےن ۺےک ۺےیل ۺرمکۺ‬
‫ہتسبۺیتاجؤ‪،‬ۺیتسسۺاورۺگنتۺدیلۺےسۺوچبۺورہنۺج ۺرمگایہۺےکۺرطخاتۺےسۺدواچرۺیتےگۺ‪،‬اہللۺزعو ۺ‬
‫اسۺےسۺاچبےئ۔‬
‫الخہصۺالکؾۺہیۺےہۺہکۺبجۺج ۺاہللۺاعتیلۺیکۺاکریرگیۺےکۺداللئۺںیمۺروروفرکۺرکوۺےگاورۺ‬
‫ابرکیۺرظنۺےسۺدوھکیۺےگ‪،‬وتۺا ںیہۺولعمؾۺیتا ۺہکۺاہمتراۺاکیۺوبعمدۺےہۺوجۺاقدرۺےہۺ‪،‬اعملۺےہۺ‪،‬زدنہۺ‬
‫ےہ ۺ‪،‬ارادہ ۺرکےن ۺواال ۺےننس ۺواال ۺدےنھکی ۺواال ۺک مل ۺرکےن ۺواال ۺےہ ۺ‪،‬دحوث ۺالکؾ(دحوث)ملعۺ‬
‫(دحوث) ۺارادہ ۺےس ۺزنمہ ۺاور ۺاپک ۺےہ ۺرہ ۺٓاتف ۺاور ۺرہۺبیع ۺےس ۺاپک ۺےہ‪،‬اس ۺوک ۺثدحاثتۺ‬
‫(انکممت)ۺیکۺیسک ۺتفصۺےکۺاسھت ۺفصتمۺںیہنۺایکۺاجۺاتکس ۺ‪،‬اورۺاسۺیکۺذاتۺےک ۺےیلۺوہۺزیچاجزئۺ‬
‫ںیہنۺےہۺوجۺولخمؼۺےکۺےیلۺاجزئۺےہ‪،‬اورۺہنۺوہۺیسکۺابتۺںیمۺولخمؼۺےکۺاشمہبۺےہۺ‪،‬اورۺہنۺولخمؼۺیسکۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪51‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ابت ۺںیم ۺاس ۺےک ۺاشمہب ۺےہ ۺ‪،‬وہ ۺاکمونں ۺاور ۺںوتہں ۺےس ۺاپک ۺےہ ۺاور ۺاس ۺرپ ۺوحادث ۺاور ۺٓاںیتفۺ‬
‫اطریۺںیہنۺیتںیتکسۺ۔‬
‫ۺاوربجۺج ۺروسؽۺاہلل ۺﷺ ےک ۺزجعماتۺاور ۺاؿۺیک ۺوبنتۺیکۺالعفوں ۺںیم ۺروروۺفرکۺ‬
‫رکوۺےگۺوتۺا ںیہۺولعمؾۺیتا ۺ‪،‬ےبکشۺوہۺاہللۺےکۺروسؽۺںیہ‪،‬اسۺیکۺویحۺےکۺاچہپےنرپۺانیمۺںیہۺ‬
‫اور ۺا ںیہ ۺہی ۺ یھ ۺولعمؾ ۺیتاجےئ ۺا ۺہک ۺفلس ۺاصنیحل ۺہی ۺدیقعہ ۺرےتھک ۺںیہ ۺہک ۺاہلل ۺاعتیلۺ‬
‫ٓارختۺںیمۺاانپۺددیارۺرکاےئۺا ۺاسۺےیلۺہکۺوہۺوموجدۺےہۺ‪،‬وہۺیسکۺتہجۺںیمۺثدحودۺںیہنۺےہۺ‪،‬اورۺوہۺ‬
‫ریغۺثدحودۺےہۺاورۺہیۺ یھۺولعمؾۺیتا ۺہکۺرقٓاؿۺاہللۺاعتیلۺاکۺالکؾۺریغۺولخمؼۺےہ ۺوہۺاؿۺرحوػۺےسۺوجۺ‬
‫مقطعۃ ۺںیہ ۺا ور ۺاؿ ۺٓاوازوں ۺےس ۺوج ۺدیپا ۺیک ۺیئگ ۺںیہ ۺرمبک ۺںیہن ۺےہ ۺ(ویکہکن ۺرحوػ ۺواوصات ۺیکۺ‬
‫رتبیک ۺاحدث ۺےہ ۺاور ۺاحدث ۺزیچ ۺدقمی ۺیک ۺتفص ۺںیہن ۺنب ۺیتکس ۺ)اس ۺےیل ۺہک ۺارگ ۺااسی ۺیتات ۺ(ینعیۺ‬
‫احدثۺیتات)وتۺوہۺرضورۺ ماؾۺولخماقت ںیم ےس یتات ‪،‬اورہی یھ ولعمؾ یتا ہک اعمل زریںی و‬
‫اعمل ابال ںیم وکیئ ایخؽ ںیہن زگرات اور ہن وکیئ اگنہ یتکپھج ےہ رگم وہ اہلل اعتیل ےک ہلصیف‬
‫اس یک دقرت ارادہ اور اس یک تیشم ےس یتات ےہ ‪،‬ذہلا الھبیئ‪،‬رش ‪،‬عفن ‪،‬اصقنؿ ‪،‬‬
‫ا ناؿ اور رفک بس ایس یک اج ب ےس ںیہ ‪،‬اور ہی یھ ولعمؾ یتا ہک اہلل اعتیل رپ اینپ‬
‫ولخمؼ ںیم ےس یسک ےک ےیل ھچک وابج ںیہن ےہ ‪،‬وتےسجوہ وثاب دے وہ اس ےک‬
‫لضف ےس ےہ اور ےسج وہ زسا دے وت وہ اس ےک دعؽ و ااصنػ ےس ےہ۔‬
‫من‪....‬وماورد صیل لدان راحب الرشع ‪..‬ص ‪...۱۱‬إیل‪...‬وْل حول وْل‬
‫ظوۃ إْل باہلل الصیل الصشيم ‪.‬‬
‫لح ۺاغلت‪َ :‬د ْرج‪ :‬ۺ(س)الکؾۺای ۺدنی ۺوااقتعدۺںیم ۺراتسۺرطےقیۺرپ ۺاقمئ ۺرانہ۔‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ا ْھ َواء‪:‬وخااشہت‪،‬وادح ۺھوی۔ ِّابْ ِّت َداع‪:‬ااجید ۺرکان‪،‬ڑگان۔ ِّص ََم َرۃ‪(:‬ؿ)ریمعت ۺرکان‪ٓ،‬اابد ۺرکان۔‬
‫ََ‬ ‫ََ‬
‫َم َصاد‪:‬ولےنٹ ۺیکۺہگج‪ٓ،‬ارخت۔ َج ِّز یْل‪(:‬ک)ریثکۺیتان‪،‬ڑباۺیتان‪،‬وماٹ ۺیتان۔ ظس ْص َت‪ :‬ظس َع‬
‫ْ َُ‬
‫امل َ َداطۃ‪:‬اسمتفۺےطۺرکان۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪52‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ترجنہ‪:‬اور ا ںیہ ہی یھ ولعمؾ یتا ہک اومر ٓارخت ےسیج رشح‪،‬رشن ‪ ،‬ذعاب‬
‫ربق‪،‬رکنم ریکنےک وساؽ زیماؿ اور رصاط ےک ہلسلس ںیم یبن رکمی ﷺ یک زابؿ ابمرک‬
‫رپ وج انزؽ ایکایگ وہ بس قح ےہ ۔‬
‫عليہھ‬
‫وت ہی وج ھچک ایبؿ یتا فلس اصنیحل روضاؿ اہلل م انیعمج اک اےنپ ااقتعد‬
‫رپ ےمج رےنہ اور اس ےک ذرہعی ادتسالؽ رکےن ےک اوصؽ ںیہ ‪،‬فلتخم مسق یک یوتعں‬
‫اور وخاوشہں ےک وہظر ےس ےلہپ اؿ اسملئ رپ اامجع یتاکچےہ‪،‬مہ دنی ںیم یئن ابت‬
‫ااجید رکےن ےس اہلل اعتیل یک انپہ امےتگن ںیہ ریغب دلیل ےک وخاشہ یک ریوی رکےن ےس‬
‫اہلل اعتیل یک انپہ اچےتہ ںیہ۔‬
‫رھپ ج دؽ ےک اامعؽ ‪،‬ابینط اابسب اور اؿ ونممع زیچوں ںیم روروفرک رکو‬
‫وج اس اتکب ںیم ذموکر ںیہ ‪،‬اتہک ا ںیہ اس اک ملع یت‪،‬رھپ ج اؿ ماؾ زیچوں وک اجؿ ول‬
‫نج اک اامعتسؽ رضوری ےہ ےسیج اہطرت ‪،‬امنز روزہ وریغہ۔‬
‫ارگ ج ااسی رکوےگ وت ج ےن اہلل اعتیل ےک اس رفض وک ادا رکدای ‪ ،‬س ےک‬
‫ذرہعی اہلل اعتیل ےن ا ںیہ ابب ملع ںیم اعی انبای ےہ اور ج روسؽ اہلل ﷺ یک اتم‬
‫ےک اؿ املع ںیم ےس یتاجؤ ےگ وج ملع ںیم راخس(ہتخپ) ںیہ ارگج اےنپ ملع رپ لمع رکو اور‬
‫ٓارخت ونسارےن یک اج ب فوہج یت وت ج اعی‪،‬اعمل یتےگ اور ریصبت ےک اسھت اہلل‬
‫اعتیل ےک ےیل لمع رکےن واےل یتےگ‪،‬ج اجلہ ‪،‬دلقم اور اغلف ںیہن یتےگ ‪،‬اور‬
‫اہمترے ےیل ڑبا لضف ورشػ یتا ‪ ،‬اہمترے ملع یک زایدہ تمیق اور ڑبا وثاب یتا ‪ ،‬ج ‬
‫ےن اس اھگیٹ وک ےط رکایل ‪،‬اےس اےنپ ےھچیپ وھچڑ دای اہلل اعتیل ےک مکح ےس ج ےن اس اک‬
‫قح ادا رکدای اہلل اعتیل ےس داع ےہ ہک وہ اینپ نسح وتقیف اور اینپ نسح ریسیت ےس اہمتری‬
‫اور امہری دمد رفامےئ ‪،‬ےبکش وہ بس ےس زایدہ رمح رفامےن واال ےہ ‪،‬والوحؽ وال وقۃ‬
‫اال ابہلل ایلعل امیظعل۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪53‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫دِسریگھاٹی‬
‫تُبہکیگھاٹیہے‬
‫من‪....‬مث صليؽ یا سالب الصبادۃ‪...‬ص ‪...۱۱‬إیل‪...‬املرصین صیل املصريۃ‬
‫واہلل املدتصان ‪.‬‬
‫ً‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫لح ۺاغلت‪:‬ذؤم‪:‬وحنتس۔ ُی ْو ِّرث‪ِّ (:‬إیْ َراثا)ابثع ۺوببس ۺیتان۔ ِّح ْر َمان ‪:‬‬
‫َْ ُ‬ ‫َ‬ ‫ّ‬
‫رحمویم۔ ُی َص ِّظ ُب‪(:‬ت ْص ِّظ ْي ًبا)ےھچیپ ۺالان‪،‬دعب ۺںیم ۺالان۔ ِّخذْلن‪(:‬ؿ)اھبڈنا ۺوھپڑان‪،‬روسا ۺرکان۔‬
‫َ َْ ْ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ ْ َّ ُ َ َ َ‬
‫جلط َوۃ‪:‬‬ ‫ٰ‪(:‬ض)انکپل‪،‬اڑ ۺاجان‪،‬دوڑ ۺرک ۺاجان۔ظ َد َاوۃ‪ :‬ۺدؽ ۺیک ۺیتخس ۺ‪،‬گنس ۺدیل۔ا‬ ‫ا ِّخلطۃ‪:‬خ ّػ لہ‬
‫حی (‬ ‫(ؿ)ےب ۺریخ ۺرکان‪،‬یولسیک ۺرکاناور ۺےب ۺاافتلیت ۺرکان۔ َاظْ َذار‪:‬دنگیگ‪،‬وادح ۺ َظ ْذر ۔ َت َن َّ‬
‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬
‫ت َن ّح َيا)دجا ۺیتان‪،‬دور ۺیتان‪،‬اگل ۺیتان۔ن ْت‪(:‬س‪،‬ض‪،‬ک)یوب۔ َرط َوۃ‪ :‬ۺالخہص‪ ،‬افصیئ‪،‬‬
‫َ ُْ‬ ‫ََ ْ َ ْ ً‬ ‫ْ‬
‫وچنڑ‪،‬ہجیتن‪،‬اھکنر۔ َمع ُب ْول‪(:‬ض)ڑیبیۺڈاانل‪،‬دیقۺرکان۔ع ّبل َت‪(:‬تع ِّب ْيَل)دیقۺرکان۔ اخل ُر ْو ُم‬
‫رم۔‬ ‫‪:‬اقملبۺ‪،‬اخمفل‪،‬رفقی‪،‬وادحۺ َخ ْ‬
‫ترجنہ‪ :‬رھپ اے ابعدت ےک اطبل مت!ج رپ(ابعدت ںیم وغشمؽ یتےن‬
‫ےس ےلہپ) وتہب رکان (انگیتں ےس )رضوری ےہ اہلل اعتیل ا ںیہ اس یک وتقیف اطع رفامےئ‬
‫اور ہی (وتہب رکان)دووہج ےس رضوری ےہ۔‬
‫ۺاؿۺںیمۺےسۺاکیۺہیۺہکۺاتہکۺںیھمتۺرفامربداریۺیکۺوتقیفۺاحلصۺیت‪،‬ویکہکنۺانگہۺیکۺوحنتسۺ‬
‫رحمویم ۺاک ۺببس ۺیتنب ۺےہ‪ ،‬ۺذتل ۺوروسایئ ۺےھچیپ ۺالیت ۺےہ‪ ،‬ۺانگیتں ۺیک ۺڑیبی ۺاہلل ۺزعو ۺیک ۺااطتعۺ‬
‫ورفامربداریۺرکےناورۺاسۺیکۺدختمۺیکۺرطػۺزیتیۺرکےنۺےسۺرویتکۺےہ‪،‬اسۺےیلۺہکۺانگیتںۺاکۺ‬
‫وبھج ۺویکینں ۺےک ۺےیل ۺزیت ۺرراتری ۺاور ۺرفامربداری ۺںیم ۺیتسچ ۺےس ۺرواتکےہ‪ ،‬ۺانیقی ۺ ۺانگیتں ۺرپ ۺاڑےۺ‬
‫ِ‬
‫(اسقوت ۺیبلق)وک ۺایسی ۺاتریکی ۺاور ۺیتخس ۺںیم ۺاپؤےگ ۺ س ۺںیمۺ‬ ‫رانہ ۺدولں ۺوک ۺ ۺایسہ ۺرکد ات ۺےہ‪،‬وت ۺج ۺاس ۺ‬
‫وکیئ ۺولخص‪،‬افصیئ‪،‬ذلت ۺاورہن ۺوکیئ ۺریش( ی ۺیتیگ‪،‬ارگ ۺاہلل ۺاعتیل ۺرمح ۺہن ۺرفامےئ ۺوت ۺاسقوت ۺیبلق ۺانگہۺ‬
‫رکےنۺواےلۺوکۺرفکۺاورۺییتخبۺکتۺےلۺاجےئۺیگ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪54‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ۺوتۺبجعتۺےہۺاس ۺصخش ۺوکۺرفامربداریۺیکۺوتقیفۺےسیکۺدیۺاجےئۺیگۺوجۺوحنتسۺاورۺگنس ۺدیلۺ‬
‫ںیم ۺالتبمےہ ۺاوراس ۺصخش ۺوک ۺدختم ۺ ۺیک ۺرطػ ۺےسیک ۺالبای ۺاجےئا ۺوجانگہ ۺاور ۺافج ۺاکری ۺرپ ۺرصمۺ‬
‫ےہ؟اورۺوہۺصخشۺانماجتۺےکےیلۺےسیکۺرقبیۺیتا ۺوجۺدنگویگںۺاوراجنوتسںۺںیمۺتلۺتپۺےہ؟ۺ‬
‫اصدؼۺودصموؼۺوضحرﷺ یکۺدحثیۺںیمۺٓاایۺےہۺہکۺاوھنںۺےنۺرفامایۺہکۺبجۺدنبہۺوھجٹۺوباتلۺ‬
‫ےہۺوتۺدوۺونںۺرفےتشۺاسۺیۺوبۺیکۺوہجۺےسۺاسۺےسۺدورۺیتاجےتۺںیہۺوج(یۺوب)اسۺےکھنمۺےسۺیتلکنۺ‬
‫ےہ‪،‬ۺوتۺےسیکۺہیۺزابؿۺاہللۺاعتیلۺےکۺذرکۺےکۺالقئۺیتیگ؟‬
‫ۺوتۺانیقیۺانگیتںۺرپۺرصمۺرےنہۺواال اہللۺاعتیلۺیکۺابعدتۺےکےیلۺدلجۺوتقیفۺںیہنۺاپےئا ۺ‬
‫اسۺےکۺاراکؿۺ(اعصاءیؿۺتسچۺووچدنبۺ)ےکلہۺںیہنۺیتںۺےگ‪،‬ۺاافتؼ ۺےسۺااسیۺیتۺ یھۺایگ‪،‬وتۺہیۺ‬
‫تقشم ۺوفلکت ۺیک ۺوہج ۺےس ۺیتا ۺ س ۺےک ۺاسھت ۺوکیئ ۺالحوت ۺاور ۺریش( ی ۺںیہن ۺیتیگ ۺاور ۺہی ۺبسۺ‬
‫انگیتںۺیکۺوحنتسۺاورۺرتکۺوتہبۺیکۺوہجۺےسےہ۔اورۺےنہکۺواےلۺےنۺایکۺیہۺااھچۺاہکۺےہۺہکۺبجۺوتۺ‬
‫رات ۺوک ۺایقؾ ۺاور ۺدؿ ۺوک ۺروزہ ۺرےنھک ۺرپ ۺاقدرہن ۺیت ۺوت ۺھجمس ۺےل ۺہک ۺوت ۺڑکجا ۺیتاےہ‪،‬اور ۺریتی ۺاطخؤںۺ‬
‫ےنےھجتۺڑکجۺایلۺےہ‪،‬وتۺوتاسۺابتۺوکۺذنہۺںیشنۺرکۺےل۔‬
‫دورسیۺزیچۺدوۺووہجںۺےسۺرضوریۺےہ۔ا ںیہۺوتہبۺرکانۺرضوریۺےہۺاتہکۺاہمتریۺاج بۺ‬
‫ےسۺاہمتریۺابعدتۺوبقؽۺیکۺاجےئ ۺویکںۺہکۺرقضۺدےنی واال(رقض ۺولاٹےنۺےسۺےلہپ)وکیئ ۺدہہیۺ‬
‫وبقؽۺںیہنۺرکاتۺےہۺاورۺوہۺاسۺےیلۺہکۺانگیتںۺےسۺوتہبۺرکانۺ‪،‬ۺرفوقیںۺوکۺرایضۺرکانۺرفضۺوۺالزؾۺےہۺ‬
‫اور ۺوہ ۺاعؾ ۺابعدںیت ۺنج ۺاک ۺوت ۺدصق ۺرکات ۺےہ ۺوہ ۺلفن ۺںیہ۔وت ۺےسیک ۺاہمتری ۺاج ب ۺےس ۺاہمتری ۺیلفنۺ‬
‫ابعدتۺوبقؽۺیکۺاجےئۺیگۺبجۺہکۺج ۺرپۺ(رفاضئۺاداۺہنۺرکےنۺاک)دنیۺےہۺاسۺامؽۺںیمۺےسجۺج ۺےنۺ‬
‫اداۺںیہنۺایکۺےہ؟اورۺاسۺیکۺوہجۺےسۺج ۺےنۺالحؽۺاورۺابمحۺزیچوںۺوکۺےسیکۺوھچڑۺدایۺبجۺہکۺج ۺرحاؾۺ‬
‫اورۺونممعۺاکؾۺرکےنۺرپۺرصمۺیت؟اسۺےسۺےسیکۺانماجتۺرکوےگۺاورۺاےسۺےسیکۺاکپروۺےگۺبجۺہکۺوہۺ‬
‫ج ۺےسۺانراضۺےہـۺاورۺاہللۺیکۺانپہۺےہ۔‬
‫ۺ وت ۺہی ۺانگہ ۺرپ ۺرصم ۺرےنہ ۺواےل ۺانگہ ۺا روں ۺیک ۺر‪،‬رہی ۺاحتل ۺےہ‪ ،‬ۺاور ۺاہلل ۺیہ ۺےس ۺدمدۺ‬
‫بلطۺیکۺاجیتۺےہ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪55‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫من‪....‬طإن ظلت طَم مصین التوبۃ النروح ‪...‬ص ‪..۱۱،۱۱‬إیل ‪...‬طوی توبۃ‬
‫حظيظيۃ رادظۃ ‪.‬‬
‫َ‬ ‫ّ َ‬ ‫َ‬
‫لح ۺاغلت‪:‬ن ُر ْوح‪:‬اخصل‪،‬یچس۔ ُی َو ِّس ُن صیل (ت ْو ِّسيْ ًنا) ۺٓاامدہ ۺرکان‪،‬رب ۺاہتخیگنۺ‬
‫َ ْ‬ ‫َ‬
‫رکان۔ھ ِّرم‪(:‬س)تہبۺوبڑاھ‪،‬تہبۺوبڑاھۺیتان۔ظذػ‪:‬تمہتۺاگلان۔ ِّريْت‪:‬رہشت۔‬
‫ترجنہ‪ :‬سُال‪:‬یچسۺوتہبۺےکۺایکۺینعمۺںیہۺ‪،‬اسۺیکۺرعتفیۺایکۺےہۺاورۺدنبہۺوکۺایکۺزیچۺرکانۺ‬
‫رضوریۺےہۺاتہکۺوہۺ ماؾۺانگیتںۺےسۺاپکۺوۺاصػۺیتۺاجےئ؟‬
‫جُاب‪:‬ںیمۺاتہکۺیتںۺہکۺوتہبۺدؽۺیکۺوکوششںۺںیمۺےسۺاکیۺوکششۺےہۺاورۺاملعےئۺرکا ؾۺ‬
‫عيھ‬
‫ریضۺاہللۺ مۺےکۺایبؿۺےکۺاطمقبۺدؽۺاکۺانگیتںۺےسۺاپکۺوۺاصػۺیتانۺےہ۔‬
‫ۺامہرے ۺخیش ۺرۃمح ۺاہلل ۺہیلع ۺےن ۺوتہب ۺیک ۺرعتفی ۺںیم ۺرفامای ۺ‪:‬وہ ۺ(ٓادنئہ ۺزامےنںیم ۺ)اےسیۺ‬
‫انگیتںۺوکۺرکےنۺےسۺرانکۺےہۺ سۺرطحۺاکۺانگہۺاسۺےسۺےلہپۺ(زامہنۺزگہتشۺںیمۺ)یتاکچۺےہۺدرہجۺ‬
‫ےک ۺاابتعر ۺےس(ااسی ۺانگہ ۺہن ۺیت)ہن ۺہک ۺلکش ۺووصرت ۺےک ۺاابتعر ۺےس ۺ‪(،‬اور ۺہی ۺانگیتں ۺوک ۺرتک ۺرکانۺ‬
‫)اہللۺاعتیلۺیکۺمیظعتۺاورۺاسۺیکۺانرایگضۺےسۺ ےنچۺیکۺاخرطۺیت۔‬
‫تُبہکیچارشرطیٍہیٍ‬
‫(‪)۱‬۔ہی ۺےہ ۺہک ۺانگیتں ۺوک ۺرتک ۺرکےن ۺاک ۺارادہ ۺاور ۺوہ ۺہی ۺےہ ۺہک ۺ ۺاےنپ ۺدؽ ۺوک ۺٓاامدہ ۺرکے ۺ‬
‫اور ۺاخصل ۺاس ۺابت ۺاک ۺارادہ ۺرکےل ۺا یھ(ٓادنئہ)انگیتں ۺیک ۺرطػ ۺہن ۺاجؤں ۺا ۺوت ۺارگ ۺاس ۺےن ۺانگہۺ‬
‫رتک ۺرک ۺدای ۺاحالہکن ۺدؽ ۺںیم ۺابت ۺہی ۺےہ ۺہک ۺشب ۺاواقت ۺوہ ۺانگہ ۺرک ۺےل ۺا ۺای ۺوہ ۺاس( ۺانگہ ۺیک ۺرطػۺ‬
‫ولےنٹۺ)اکۺزعؾۺوارادہۺہنۺرکےۺہکلبۺوہۺکشۺںیمۺالتبمۺیتۺوتۺشبۺاواقتۺوہۺانگہۺرکۺےلۺا ۺوتۺہیۺانگہۺےسۺ‬
‫ابزۺرانہۺےہۺانگہۺےسۺوتہبۺرکانۺںیہنۺےہ۔‬
‫(‪)۲‬۔ہی ۺےہ ۺہک ۺاس ۺانگہ ۺےس ۺوتہب ۺرکان ۺ س ۺرطح ۺاک ۺانگہ(زامہن ۺزگہتش ۺںیم ۺ)یت ۺاکچ ۺےہۺ‬
‫اسۺےیلۺہکۺارگۺاسۺانگہۺیکۺرطحۺوجۺاسۺےسۺےلہپۺیتاکچۺۺےہہنۺیتۺوتۺوہۺصخشۺیقتمۺیتا ۺہنۺہکۺوتہبۺرکےنۺ‬
‫واالۺ‪،‬ایکۺج ۺںیہنۺدےتھکیۺہیۺانہکۺوتحیحصۺےہۺہکۺروسؽۺاہللۺﷺ رفکۺےسۺیقتمۺےھتۺ‪،‬ۺہیۺانہکۺحیحصۺںیہنۺہکۺوہۺ‬
‫رفکۺےسۺاتبئۺےھتۺاسۺےیلۺہکۺیسکۺ یھۺاحؽۺںیمۺاؿۺےسۺےلہپۺرفکۺاصدرۺہنۺیتاۺۺاورۺہیۺانہکۺحیحصۺےہۺہکۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪56‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ب تت ۺرمع ۺریض ۺاہلل ۺہنع ۺرفک ۺےس ۺاتبئ ۺےھت ۺاس ۺےیل ۺہک ۺاؿ ۺےس ۺاس ۺےس ۺےلہپ ۺہی ۺرفک ۺاصدر ۺیتاۺ‬
‫اھت۔‬
‫(‪)۳‬۔ ہیۺےہۺہکۺوہۺانگہۺوجۺاسۺےسۺےلہپۺیتاکچۺےہۺزنمؽۺودرہجۺںیمۺایسۺرطحۺاکۺانگہۺ‬
‫ سۺےکۺرکےنۺاکۺاایتخرۺیتۺاسۺوکۺوھچڑۺدےۺہیۺانگہۺوصرتۺںیمۺ(اُسۺانگہۺےک)اشمہبۺہنۺیتۺ‪،‬ایکۺج ۺ‬
‫ںیہنۺدےتھکیۺہکۺااہتنیئۺوبڑاھۺٓادیمۺ سۺےسۺزانۺاورڈیتیکۺاکۺدصورۺےلہپیتاکچۺےہۺ‪،‬بجۺاسۺانگہۺےسۺ‬
‫وتہب ۺرکان ۺاچےہ ۺوت ۺًانیقی ۺاس ۺےک ۺےیل ۺوتہب ۺرکان ۺنکمم ۺیتا ۺاس ۺےیلہک ۺاس ۺےس ۺوتہب ۺاک ۺدروازہ ۺدنب ۺںیہنۺ‬
‫ایک ۺایگ ۺےہ ۺاوراس ۺےک ۺےیل ۺزان ۺاور ۺڈیتیک ۺرکاننکمم ۺںیہن ۺےہ ۺاس ۺےیل ۺہک ۺوہ ۺاس ۺوتق ۺ(اس ۺوچریۺ‬
‫‪،‬زانۺےسیج)ۺاکؾ ۺ رکےنۺرپۺاقدرۺںیہنۺےہۺوتۺہیۺانہکۺحیحصۺںیہنۺےہۺہکۺوہۺاےسۺوھچڑےنۺواالۺاورۺاسۺےسۺ‬
‫ابزۺرےنہۺواالۺےہۺ‪(،‬ہکلب)ۺوہۺاسۺےسۺاع زۺےہۺاسۺرپۺاقدرۺںیہنۺےہۺنکیلۺوہۺاسۺانگہۺےکۺرکےنۺرپۺ‬
‫اقدرۺےہۺوجۺزنمؽۺاورۺدرہجۺںیمۺزانۺاورۺڈیتیکۺےکۺیتۺںۺےسیجۺوھجٹۺ‪،‬تمہت‪،‬تبیغۺولغچۺوخریۺ‬
‫اسۺےیلۺہکۺہیۺبسۺاعمیصۺوانگہۺںیہۺۺارگہچۺرہۺاکیۺںیمۺانگہۺدقمارۺےکۺاابتعرۺےسۺفلتخمۺےہۺ۔‬
‫(‪)۴‬۔ہیۺےہۺہکۺاسۺاکۺانگیتںۺوکۺرتکۺرکانۺہیۺرصػۺاہللۺاعتیلۺیکۺمیظعتۺ‪،‬اسۺیکۺانرایگضۺ‬
‫اورۺاسۺےکۺدردانکۺذعابۺےسۺڈرےنۺےکۺےیلۺیتۺہنۺہکۺدوینیۺرتبغۺایۺولوگںۺےکۺڈرۺ‪،‬ۺایۺرعتفیۺ‬
‫ورہشت ۺیک ۺبلط ۺ ای ۺسفن ۺیک ۺزمکوری ۺ‪،‬جاتحیج ۺای ۺاس ۺےک ۺالعوہ ۺےک ۺےیل ۺیت ۺ(ینعی ۺوتہب ۺاؿ ۺاابس ۺب ۺیکۺ‬
‫وہجۺےسۺہنۺیت)۔‬
‫وتۺہیۺوتہبۺےکۺرشاطئۺاورۺاسۺےکۺاراکؿۺںیہۺبجۺج ۺےنۺاؿۺوکۺلمکمۺرکایلۺوتیہیۺیقیقحۺیچسۺ‬
‫وتہبۺےہ۔‬
‫من‪....‬وأما مظدمات التوبۃ طثَلث‪..‬ص‪....۱۲،۱۱‬إیل ‪...‬وھذا ھْی صیل‬
‫من وطظہ اہلل ٰ‬
‫تصایل ‪.‬‬
‫ََ‬ ‫َ‬
‫لح ۺاغلت‪َ :‬ح ّر‪:‬رگیم‪،‬شپت۔ل ْس َمۃ‪:‬امس ۺرمۃ ۺےہ‪،‬اکی ۺڑپھت‪،‬عمج ۺلس ََمت‬
‫َ‬ ‫َ َ ُ َّ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬
‫الز َبا ِّن َي ِّۃ‪َ :‬مظ ِّام ُع‪:‬وھتہڑا‪،‬وادحۺ‬ ‫۔ظ َر َص ‪(:‬ؿ)ڈکن ۺامران‪،‬یکٹچ ۺا۔منْلۃ‪ُ:‬ویچیٹن۔مظ ِّامع‬
‫َ َ ُ‬ ‫ْ‬
‫َمظ َم َصۃ۔ ا ّلز َبا ِّن َيۃ‪:‬وہ ۺرفہتش ۺوج ۺہنگ ۺا روں ۺوک ۺذعاب ۺدےنی ۺرپ ۺامومر ۺیتا ۺ‪،‬وادح ۺ ِّز بْ ِّن َيۃ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪57‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫َ ْ‬ ‫ُْ ََ‬ ‫ُْ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫ا ْص َناؼ‪:‬رگدؿ‪،‬وادحص ُنؼ۔ُبت‪:‬رخااسین ۺاوٹن‪،‬وادح ۺُبِّت۔صظ ِّار ُب‪:‬وھچب‪،‬وادح ۺصظ َرب‬
‫َ‬ ‫َٓ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫۔ ِّبضال ‪:‬رچخ‪ ،‬وادحۺ َبضل۔ َب َوار‪:‬ابتیہ‪،‬الہتک۔ان ُاء‪:‬ۺوپراۺدؿۺایۺاسۺاکۺاکیۺہصحۺ‪ ،‬وادحۺا ِّ ْن۔‬
‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ٰ‪:‬‬‫ا ْس َراػ ‪:‬انکرے‪،‬ےصح‪،‬وادحۺس ْرػ۔ َجاہ‪:‬رمہبت‪ ،‬تیثیح‪ ،‬ازعاز‪ ،‬ۺوپزنشی ۺ۔ ََحلتْہ‬
‫َ‬ ‫َََ َ‬
‫ٰہۺ ص ٰیلۺٓاامدہۺرکان۔ھ ِّ ّْی‪ٓ:‬ااسؿ۔‬
‫(ض)َحل‬
‫تُبہپرابھارىےِالی‬
‫تیًچیزیٍہیٍ‬
‫ترجنہ‪ :‬ۺاور ۺوتہب ۺےک ۺدقمامت ۺنیت ۺزیچںی ۺںیہ ۺ(ینعی ۺنج ۺاک ۺوتہب ۺےس ۺےلہپ ۺیتانۺ‬
‫رضوریۺےہ)ۺ۔‬
‫(‪)۱‬۔ہیۺےہۺہکۺااہتنیئۺربےۺانگیتںۺیکۺایدۺ(اےنپۺانگیتںۺوکۺرباۺوصترۺرکے)۔‬
‫(‪)۲‬۔زیچۺہیۺےہۺہکۺاہللۺاعتیلۺےکۺذعابۺیکۺیتخسۺۺ‪،‬ۺاسۺیکۺانرایگضۺیکۺدردانکۺزساۺاورۺاسۺ‬
‫ےکۺاسۺبضغۺوکۺایدۺرکانۺ سۺےکۺربداتشۺیکۺا ںیہۺاطتقۺںیہنۺےہ۔‬
‫(‪)۳‬۔زیچۺہیۺےہۺہکۺاینپۺزمکوریۺاور ۺاسۺہلسلسۺںیمۺاےنپ ۺ ہلیۺیکۺ یمۺوکۺایدۺرکانۺاس ۺےیلۺ‬
‫ہک ۺوج ۺصخش ۺوسرج ۺیک ۺرگیم ۺ‪،‬وپسل ۺےک ۺامطہچن ۺ‪ ،‬ۺویچیٹن ۺےک ۺڈکن ۺوک ۺربداتش ۺںیہن ۺرکاتکس ۺوہ ۺمنہج ۺیکۺ‬
‫ٓاگۺیکۺرگیمۺ‪،‬زساۺدےنیۺواےلۺرف ںوںۺےکۺرگزوںۺیکۺامرۺ‪،‬رخااسینۺاوٹنۺیکۺرگدؿۺیکۺرطحۺڑبےۺ‬
‫پچ ئ‬
‫ڑبےاسوپنں ۺےک ۺڈےنس ۺاوررچخوں ۺیک ۺرطح ۺڑبے ۺڑبے ۺ ھؤووں ۺےک ۺڈگن ۺوک ۺےسیک ۺربداتشۺ‬
‫رکے ۺا ‪،‬وج(اسپن ۺاور ۺوھچب) ۺبضغ ۺاور ۺالہتک ۺےک ۺرھگ ۺںیم ۺٓاگ ۺےس ۺدیپا ۺےئک ۺےئگ ۺںیہ؟ ۺمہۺ‬
‫اہللۺاعتیلۺیکۺانپہۺامےتگنۺںیہۺ‪،‬رھپۺاسۺیکۺانرایگضۺاورۺذعابۺےسانپہۺامےتگنںیہ۔‬
‫ۺوتۺبجۺج ۺاؿۺاومرۺرپۺیگشیمہۺربۺوتۺےگۺ‪،‬رات ۺےکۺاواقتۺاورۺدؿۺےکۺانکروںۺںیمۺاےسۺ‬
‫ابرۺابرۺدرہاؤےگۺوتۺہیۺ(اومرۺوۺاذاکر)ا ںیہۺانگیتںۺےسۺیچسۺوتہبۺرپۺااھبرںیۺےگۺاورۺاہللۺاےنپۺلضفۺ‬
‫ےسۺوتقیفۺدےنیۺواالۺےہۺ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪58‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫سُال‪:‬ایکۺیبن ۺرکمی ۺﷺ ےنۺہیۺاراشدۺںیہنۺرفامایۺہک ۺدناتمۺوتہبۺےہ ۺ(ینعی ۺانگیتںۺ‬
‫رپۺرشردنہۺیتانۺیہۺوتہبۺےہ)اورۺوج ۺوتہبۺےکۺرشاطئۺٓاپۺےن ۺذرکۺےیکۺاورۺ(اسۺےکۺقلعتۺےس)یتخسۺ‬
‫یکۺےہۺٓاپۺﷺ ےنۺااسیۺھچکۺایبؿۺںیہنۺایک؟‬
‫جُاب‪:‬اسۺ(ارتعاضۺرکےنۺواےلۺ)ےسۺاہکۺاجےئۺا ۺہکۺےلہپۺہیۺاجؿۺولۺہکۺدناتمۺوۺ‬
‫رشردنیگۺدنبہۺیکۺدقرتۺےسۺابرہےہۺایکۺج ۺںیہنۺدےتھکیۺہکۺدناتمۺیبلقۺاومرۺےسۺواعقۺیتیتۺےہۺاورۺ‬
‫وہۺ(ینعیۺدؽۺ)اچاتہۺےہۺہکۺااسیۺہنۺیتۺاورۺوتہبۺدنبہۺیکۺدقرتۺںیمۺےہۺ سۺاکۺاےسۺمکحۺدایۺایگۺےہ۔‬
‫ۺرھپۺمہ ۺےنۺہیۺاجؿۺایلۺہکۺارگۺوہۺانگیتںۺرپۺاسۺوطرۺرپۺرشردنہۺےہ ہکۺولوگںۺےکۺ‬
‫درایمؿۺاسۺیکۺزعتۺمتخۺیتۺاجےئۺایۺانگہۺںیمۺرخچۺۺرکےنۺےسۺاسۺاکۺامؽۺمتخۺیتاجےئۺوتًانیقیۺہیۺوتہبۺ‬
‫ںیہنۺےہۺوتۺاسۺےسۺج ۺےنۺہی ۺ یھۺاجؿۺایلۺہکۺدحثیۺںیمۺااسیۺۺوہفمؾۺوینعمۺرمادۺےہۺ سۺوکۺج ۺےنۺ‬
‫اسۺےکۺر‪،‬رہۺےسۺںیہنۺاھجمسۺ‪،‬اورۺوہۺہیۺےہۺہکۺدناتمۺورشردنیگۺاہللۺاعتیلۺیکۺمیظعتۺ‪،‬ۺاسۺیکۺزساۺےکۺ‬
‫وخػ ۺےس اؿ ۺزیچوں ۺےس ۺیت ۺوج ۺیچس ۺوتہب ۺرپ ۺااھبرںی ۺ‪،‬ویکہکن ۺہی ۺ(دناتم ۺوایل ۺ)وتہب ۺوتہب ۺرکےنۺ‬
‫واولں ۺیک ۺافصت ۺںیم ۺےس ۺےہ ۺاور ۺاؿ ۺےک ۺاواصػ ۺےس ۺےہ ۺ‪،‬ویکہکن ۺبج ۺوہ ۺاؿ ۺنیت ۺاذاکر ۺوکایدۺ‬
‫رکے ۺا ۺوج ۺوتہب ۺےک ۺدقمامت ۺںیہ ۺ‪،‬وت ۺوہ ۺاندؾ ۺیتا ۺ‪،‬اس ۺیک ۺوتہب ۺاےس ۺانگہ ۺوھچڑےن ۺرپ ۺااھبرے ۺیگۺ‬
‫‪،‬اورۺٓادنئہۺاسۺےکۺدؽۺںیمۺاسۺیکۺدناتمۺابیقۺرےہۺیگۺ‪،‬وتۺدناتمۺاےسۺرگہیۺوزاریۺاورۺاع زیۺرپۺ‬
‫ااھبرےۺیگۺ‪،‬وتۺوچہکنۺ(ایسیۺدناتم)ۺہی ۺ ۺوتہب ۺےکۺاابسب ۺاورۺاتبئۺب تاتۺیکۺافصتۺےس ۺےہۺ‬
‫(اس ۺےیل) ۺروسؽ ۺاہلل ۺﷺ ےن ۺایس ۺےک ۺانؾ ۺےس ۺوموسؾ ۺرکدای ۺوت ۺاےس ۺوتقیف ۺدای ۺوھجمس ۺارگ ۺاہللۺ‬
‫اچےہ۔‬
‫سُال‪:‬ااسنؿۺےکۺےیلۺہیۺےسیکۺنکممۺےہۺہکۺوہۺااسیۺیتۺاجےئۺہکۺاس ۺےسۺوکیئۺوھچاٹۺ‬
‫ی‬
‫ڑياۺانگہۺاصدرۺیہ ۺہنۺیت؟اورۺہی ۺےسیکۺیت ۺاتکسۺےہ(احالں ۺہک)ۺاہلل ۺےکۺااینب ۺوج ۺاہللۺیکۺولخمؼ ۺںیم ۺبسۺ‬
‫ےسۺرکمؾۺوۺمظعمۺںیہۺاؿۺےکۺابرےۺںیمۺالہۺملعۺاکۺاالتخػۺےہۺہکۺاوھنںۺےنۺاسۺرمہبتۺوکۺاپایۺےہۺایۺ‬
‫ںیہن؟(ہکۺاؿۺےسۺانگہۺاکۺدصورۺیتاتکسۺےہۺایںیہن)۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪59‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫جُاب‪ :‬ۺج ۺاجؿ ۺول‪ :‬ۺہی ۺ(اےسی ۺدرہج ۺرپ ۺچنہپ ۺاجان) ۺنکمم ۺارم ۺےہ ۺاحمؽ ۺںیہن ۺےہ ۺرھپ ۺہیۺ‬
‫ٓااسؿۺےہۺاورۺاہللۺاعتٰیلۺاینپۺرتمحۺےسۺےسجۺاچاتہۺےہۺاخصۺرکۺاتیلۺےہ۔‬
‫ۺرھپۺوتہبۺیکۺرشطۺںیمۺےسۺہیۺےہۺہکۺدصقاًۺانگہۺہنۺرکےۺاورۺارگۺوھبؽۺےسۺایۺیطلغۺےسۺاصدرۺ‬
‫ یھ ۺیت ۺاجےئ ۺوت ۺوہ ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺےک ۺلضف ۺےس ۺاعمػ ۺےہ ۺاور ۺہی ۺاس ۺرپ ۺٓااسؿ ۺےہ ۺ س ۺوک ۺاہلل ۺوتقیفۺ‬
‫دے۔‬
‫من‪....‬طإن ظلت إمنا مینصین من التوبۃ‪...‬ص‪...۱۲‬إیل‪...‬وھو نادر طتدتحل‬
‫منہ‪.‬‬
‫ْل ْد َن َي ْ ِّْی ۺ‪:‬دوونں ۺالھبایئں ۺینعی ۺوتہب ۺرپ ۺاقمئ ۺرانہاور ۺاہلل ۺیک ۺاج ب ۺےسۺ‬‫لح ۺاغلت‪َ :‬ا ْ ُ‬
‫انگیتں ۺیک ۺششخب۔ َم َز ِّام ْ ُری‪:‬نیب‪،‬ابرسنی‪،‬وادح ۺ ِّم ْز َمار۔ ِّر َبا‪:‬وُسْد۔ ِّص ْرض‪ٓ:‬اربو‪،‬زعت‪،‬عمجۺ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ا ْص َراض۔ َح َد َنات‪:‬ایکینں‪،‬کین ۺلمع‪،‬وادح ۺ َح َد َنۃ۔ َب َو ّت‪(:‬ػ)تمہت ۺاگلان۔ ذ َت َم‪:‬‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫(ؿ‪،،‬ض)ا یلۺدانی۔ضيْظ‪:‬ۺہصغ۔ھيْج‪(:‬ض)ڑھبانک‪،‬رباہتخیگنۺیتان۔‬
‫ترجنہ‪ :‬سُال‪ :‬ےھجۺوتہبۺےسۺہیۺابتۺرویتکۺےہۺہکۺںیمۺوخدۺاجاتنۺیتںۺہکۺںیمۺانگہۺرکۺ‬
‫وھٹیبںۺا ۺاورۺوتہبۺرپۺاقمئۺہنۺرہۺوکسںۺا ۺوتۺاسۺںیمۺوکیئۺۺافدئہۺںیہنۺےہ؟‬
‫جُاب‪:‬ۺاجؿۺولۺہکۺہیۺاطیشؿۺاکۺدوھاکۺےہۺاورۺا ںیہۺہیۺابتۺاہکںۺےسۺولعمؾۺیتیئگۺ(ہکۺ‬
‫وتہبۺےکۺدعبۺرضورۺج ۺےسۺانگہۺاصدرۺیتاجےئۺا ۺ)رقبیۺےہۺہکۺج ۺانگہۺرکےنۺےسۺےلہپۺیہۺرمۺاجؤۺ‬
‫ۺراہۺانگہۺیکۺرطػۺولےنٹۺاکۺوخػۺوتۺج ۺرپۺہتخپۺزعؾۺرکانۺاورۺاسۺںیمۺاچسۺرانہۺرضوریۺےہۺ‬
‫اورۺ(ابیقۺزیچ ۺوکۺ)لمکمۺرکانۺاہللۺاعتیلۺاکۺاکؾۺےہۺ‪،‬وتارگۺاسۺےنۺلمکمۺرکدایۺوتۺہیۺاسۺےکۺلضفۺےسۺےہۺ‬
‫اورۺارگۺلمکم ۺںیہنۺایک ۺوتۺاہمترےۺزگہتشۺانگہ ۺشخبۺدےیۺاجںیۺےگ ۺ‪،‬اور ۺج ۺاؿۺانگیتں ۺےسۺاکٹھچرۺاپۺ‬
‫ےکچ ۺیت ۺ‪،‬ج ۺرپ ۺرصػ ۺویہ ۺانگہ ۺابیق ۺےہ ۺوج ۺج ۺےن ۺا یھ ۺایک ۺےہ ۺ‪،‬ذہلا ۺانگہ ۺرکےن ۺاک ۺوخػ ۺا ںیہ ۺوتہبۺ‬
‫رکےن ۺےس ۺہن ۺروےک ۺویکہکن ۺج ۺوتہب ۺیک ۺوہج ۺےس ۺہشیمہ ۺدو ۺااھچویئں ۺ(ینعی ۺوتہب ۺرپ ۺربرقار ۺرانہ ۺای ۺوتہب ۺیکۺ‬
‫وہجۺےسۺانگہۺیکۺاعمیفۺ)ۺںیمۺےسۺیسکۺاکیۺرپۺربرقارۺریتےگۺ‪،‬اہللۺاعتیلۺوتقیفۺودہاتیۺاکۺامکلۺےہۺوتۺ‬
‫اسۺابتۺوکۺذنہۺنیشنۺرکول۔انگیتںۺےسۺابزۺرانہۺاورۺاؿۺےسۺاکٹھچراۺاپان۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪60‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫گياہکیتیًقسنیٍہیٍ۔‬
‫(‪)۱‬۔‪:‬ہیۺےہۺہکۺاہللۺاعتیلۺےکۺاؿۺواابجتۺوکۺرتکۺرکانۺوجۺج ۺرپۺ(رفض)ۺںیہۺ‪،‬ےسیجۺامنز‪،‬‬
‫روزہ‪ ،‬زوکۃ‪،‬افکرہۺایاسۺےکۺالعوہۺوتۺیتحۺاالاکمؿۺاؿۺیکۺاضقۺرکو۔ۺ‬
‫(‪)۲‬۔‪:‬اور ۺدورسا(انگہ) ۺہی ۺےہ ۺہک ۺاےسی ۺانگہ ۺوج ۺاہمترے ۺاور ۺاہلل ۺاعتیل ۺےک ۺدرایمؿۺ‬
‫یتںۺےسیجۺرشابۺانیپ‪،‬اباجۺاجبان‪،‬وسدۺاھکانۺاوراؿۺےسیجوتۺج ۺاؿۺانگیتںۺرپۺرشردنہۺیتۺاورۺاےنپۺدؽۺوکۺ‬
‫ہشیمہۺاسۺرطحۺےکۺانگہۺۺرکےنۺرپۺٓاامدہۺہنۺرکو۔ ۔‬
‫(‪)۳‬۔‪:‬اورۺرسیتاۺ(انگہ)ۺہیۺےہۺہکۺاےسیۺانگہۺوجۺاہمترےۺاورۺدنبوںۺےک ۺدرایمؿۺیتۺںۺ‬
‫اورۺہیۺ(رسیتیۺمسقۺےگۺانگہ)بس ۺےسۺلکشمۺاور ۺبسۺےسۺتخسۺںیہ ۺ‪،‬اورۺاؿۺیکۺدنچ ۺںیمسق ۺںیہۺ‬
‫ا یھ ۺہی ۺامؽ ۺےس ۺقلعتم ۺیتےت ۺںیہ ۺاور ۺا یھ ۺاج ۺؿ ۺےس ۺ‪،‬ا یھ ۺزعت ۺوٓاربو ۺاور ۺا یھ ۺدنی ۺوذمبہ ۺےسۺ‬
‫قلعتمۺیتےتۺںیہ۔‬
‫ۺ وتۺوجۺانگہۺامؽۺےسۺقلعتمۺیتےتۺںیہۺوتۺرضوریۺےہۺہکۺج ۺاسۺ(امؽ)ۺوکۺارگۺنکممۺیتۺوتۺواسپۺ‬
‫رکدو ۺ‪،‬ارگ ۺج ۺامؽ ۺےک ۺمتخ ۺیتےن ۺای ۺگنت ۺد یت ۺیک ۺوہج ۺےس ۺاس ۺوک ۺادا ۺرکےن ۺےس ۺاع ز ۺیت ۺ‪،‬وت ۺج ۺاصبحۺ‬
‫امؽۺےسۺاسۺوکۺابمحۺاورۺالحؽ ۺرکاول ۺ(ینعیۺاعمیف ۺامگن ۺرکۺاجزئۺرکول)اورۺارگ ۺج ۺاس ۺصخشۺےکۺاغبئۺ‬
‫یتےنۺایۺرمۺاجےنۺیکۺوہجۺےسۺ(امؽ)اداۺرکےنۺےسۺاع زۺیتۺاورۺاسۺیکۺاج بۺےسۺدصہقۺرکانۺنکممۺیتۺ‬
‫وتۺااسیۺرکوۺاورۺ ارگۺ(دصہقۺرکان)ۺنکممۺہنۺیتۺوتۺج ۺرپۺاینپۺویکینںۺوکۺزایدہۺرکانۺرضوریۺےہۺ(اتہکۺایقتمۺ‬
‫ےکۺدؿۺاہمتریۺایکینںۺاسۺصخشۺےکۺرتازوۺںیمۺریھکۺاجںیۺاورۺاسۺوک ۺدیۺاجںی)اورۺاہللۺاعتیلۺیکۺ‬
‫ابرا ہۺںیمۺاع زیۺاورۺرگہیۺوزاریۺرکواتہکۺوہۺایقتمۺےکۺدؿۺاسۺصخشۺوکۺج ۺےسۺرایضۺرکدے۔‬
‫اورۺوجۺ(انگہ)اجؿۺےسۺقلعتمۺیتں ۺوتۺج ۺاےسۺایۺاسۺےکۺاوایلۺوک ۺاصقص ۺرپۺدقرت ۺدوۺ‬
‫(ارگۺیعطقۺوطرۺرپۺج ۺےنۺلتقۺایکۺےہ)اہیںۺکتۺہکۺوہۺج ۺےسۺاصقصۺےلۺںیلۺاورۺہیۺڑباۺزربدتسۺ‬
‫افدئہ ۺےہ‪ ،‬ۺارگ ۺج ۺاصقص ۺےس ۺاع ز ۺیت ۺای ۺوہ ۺا ںیہ ۺتلح ۺیک ۺہگج ۺںیم ۺرںیھک( ۺینعی ۺاوایل ۺءاصقص ۺوکۺ‬
‫اعمػۺرکدںیۺایۺارگۺوارثۺاعمػۺہنۺرکںیۺ)وتۺاہللۺاعتیلۺیکۺابرا ہۺںیمۺروجعۺرکوۺاورۺرگہیۺوزاریۺرکوۺ‬
‫اتہکۺوہۺاسۺصخشۺوکۺایقتمۺےکۺدؿۺج ۺےسۺرایضۺرکۺدے۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪61‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ۺ اورۺوہۺ(انگہ)وجۺزعتۺےسۺقلعتمۺیتںۺ‪،‬وتۺارگۺج ۺےنۺاسۺیکۺتبیغۺیکۺیتۺایۺاسۺرپۺاتہبؿۺ‬
‫ابدناھ ۺیت ۺای ۺاےس ۺا یل ۺدی ۺیت ۺوت ۺاہمترا ۺقح ۺہی ۺےہ ۺہک ۺج ۺاےنپ ۺسفن ۺوک ۺاؿ ۺےک ۺاسےنم ۺالٹھجؤ ۺنج ۺےکۺ‬
‫اپسۺج ۺےنۺہیۺ(ربےۺانگہ)ےیکۺاورۺج ۺقحۺواےلۺ(ینعیۺ سۺیکۺربایئۺیکۺےہۺاس) ےساعمیفۺاموگنۺ‬
‫ارگ ۺنکمم ۺیت‪،‬بج ۺہک ۺا ںیہ ۺہصغ ۺڑبےنھ ۺای ۺہنتف ۺرباپ ۺیتےن ۺاییسک ۺےئنےنتف ۺاےنھٹ ۺاکوخػ ۺہن ۺیت‪ ،‬ۺوت ۺارگۺ‬
‫ےنتفۺاکۺوخػۺیتۺوتاہللۺیکۺابرا ہ ںیم ۺروجعۺرکوۺاتہکۺوہۺاسۺصخشۺوکۺج ۺےسۺرایضۺرکۺدے‪،‬ۺاسۺےکۺ‬
‫ےیلۺاسۺےکۺاقمےلبۺںیمۺریخۺریثکۺاطعۺرکےۺاورۺقحۺواےلۺےکۺےیلۺوخبۺاافغتسرۺرکو۔‬
‫اورۺوج(انگہ)زعتۺوۺٓاربوۺےس ۺقلعتمۺیتۺاسۺوطرۺرپۺہک ۺج ۺےنۺاسۺےک ۺرھگ ۺواولںۺایۺاسۺ‬
‫یک ۺاوالد ۺوریغہۺںیم ۺےس ۺیسک ۺےک ۺاسھت ۺانجتی ۺیک ۺیت ۺذہلاۺاعمیف ۺامےنگن ۺاورۺااہظر ۺرکےنۺیکۺوکیئۺ‬
‫وصرتۺںیہنۺےہ‪،‬اسۺےیلۺہکۺہی(انجتیۺواالۺانگہ)ہنتفۺاورۺہصغۺدیپاۺرکےنۺواالۺےہ‪،‬ہکلبۺاہللۺاعتٰیلۺ‬
‫یکۺابرا ہۺںیمۺاع زیۺرکےۺاتہکۺوہۺاسۺوکۺج ۺےسۺرایضۺرکدے‪،‬اورۺاسۺےکۺےیلۺاسۺےکۺاقمےلبۺ‬
‫ںیم ۺریخ ۺریثک ۺرکو(اتہک ۺایقتم ۺںیم ۺاس ۺوک ۺیہل ۺدای ۺاجےئ)اور ۺارگ ۺا ںیہ(اصبح ۺقح ۺےس ۺانجتیۺ‬
‫واال ۺانگہ ۺاتبےن ۺںیم)ہنتفۺاورۺاسفد ۺرباپ ۺیتےنۺےسۺاانیمطؿۺیت ۺاحالںۺہک ۺہیۺاندرۺاولوقعۺےہ ۺوت ۺج ۺاسۺ‬
‫ےسۺاعمیفۺاموگن۔‬
‫من‪....‬وأما ِف الدین بأن عطرتہ أو بدصتہ ‪ ...‬ص‪..۱۳ ، ۱۲‬إیل‪...‬ھو األرل‬
‫الذی ْلبد منہ ‪،‬وباہلل التوطيؼ‪.‬‬
‫َ ْ ََ َ َ ً‬ ‫ُ‬
‫أت(ت ْ َِّب َیۃ)ربیۺ‬ ‫لح ۺاغلت‪:‬خ ُر ْوم‪:‬اقملب‪،‬اخمفل‪،‬رفقی‪،‬وادح ۺخرم۔بر‬
‫َ ًّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫جا‪(:‬ؿ‪،‬ض)ریثکۺیتان‪،‬زایدہۺیتان۔‬ ‫رکان‪،‬ےبۺانگہۺرقارۺدانی۔ت ِّب َصات وادحۺت ْب َصۃ‪،‬قح‪،‬ۺاتواؿ۔‬
‫ترجنہ‪ :‬اورۺوج(انگہ)دنیۺےسۺقلعتمۺیتۺاسۺوطرۺرپۺہکۺج ۺےنۺاےسۺاکرفۺ‪،‬ییتعۺایۺرمگاہۺ‬
‫اہکۺیت‪،‬وتۺہیۺ یھۺڑباۺانگہۺےہ‪،‬وتۺا ںیہ وخدۺوکۺاسۺےکۺاسےنمۺالٹھجےنۺیکۺرضورتۺیتیگۺ سۺےسۺج ۺ‬
‫ےنۺہیۺابتۺیہکۺےہۺاورۺہیۺ یھۺرضوریۺےہۺہکۺج اےنپۺقحۺواےلۺےسۺاعمیفۺاموگنۺارگۺج ۺےسۺیتۺےکسۺ‬
‫ورہنۺاہللۺاعتٰیلۺیکۺابرا ہۺںیمۺوخبۺڑگڑگاؤۺاورۺاسۺرپۺاندؾۺیتۺاتہکۺوہۺاےسج ۺےسۺرایضۺرکدے۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪62‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫خالصہ کالو ہی ۺےہہک ۺاہمترے ۺےیل ۺرفوقیں ۺوک ۺرایض ۺرکان ۺنکمم ۺیت ۺوت ۺااسی ۺرکو ۺاور ۺارگۺ‬
‫نکمم ۺہن ۺیت ۺوت ۺاع زی‪،‬رگہی ۺو ۺزاری ۺاور ۺدصہق ۺےک ۺذرہعی ۺاہلل ۺاعتیل ۺیک ۺابرا ہ ۺںیم ۺروجع ۺرکو ۺاتہک ۺوہۺ‬
‫اےسج ۺےس ۺرایض ۺرک ۺدے‪،‬اور ۺہی ۺایقتم ۺےک ۺدؿ ۺاہلل ۺاعتیل ۺیک ۺتیشم ۺاس ۺےک ۺلضف ۺمیظع ۺاورۺ‬
‫ااسحؿ ۺاعؾ ۺیک ۺادیم ۺرپ ۺیتا ۺہک ۺبج ۺاس ۺےن ۺدنبے ۺےک ۺدؽ ۺیک ۺاچسیئ ۺر‪،‬رہ ۺرک ۺدی ۺوت ۺوہ ۺاس ۺےکۺ‬
‫رفوقیںۺوکۺاےنپۺلضفۺےکۺزخاونںۺےسۺرایضۺرکۺدےۺا ۺاور(رفوقیںۺوکۺرایضۺرکانۺاہللۺےکۺلضفۺےسۺ‬
‫یتا ) ۺ ہی ۺمکح ۺالزؾ ۺںیہن ۺےہ ۺوت ۺاےس ۺرامنہیئ ۺےک ۺوطر ۺرپ ۺقح ۺاجون ۺاور ۺاس ۺابت ۺوک ۺا یھ ۺرطح ۺذنہۺ‬
‫ںیشنۺرکۺول۔‬
‫وتۺبجۺج ۺےنۺاےسۺاجؿۺایلۺوجۺمہۺےنۺایبؿۺایکاورۺدؽۺوکۺٓادنئہۺزامےنۺںیمۺایسۺیکۺرطحۺ‬
‫(انگہ)رکےنۺےسۺوفحمظۺرکایلوتۺج ۺ ماؾۺانگیتںۺےسۺاپکۺیتۺےئگۺا ورۺارگۺںیھمتۺدؽۺیکۺافصیئۺاحلصۺ‬
‫یتاجےۺ‪،‬نکیلۺوفتۺدشہۺیکۺاضقۺاورۺرفوقیںۺوکۺرایضۺہنۺرکوکس‪،‬وتۺج ۺرپ(رصػۺااسنونںۺےکۺوقحؼۺ‬
‫اک)اتواؿۺالزؾۺےہۺاورۺابیقۺانگہۺےشخبۺیتےئۺںیہ۔‬
‫اورۺاسۺابتۺیکۺاکیۺوطلیۺرشحۺےہۺاورۺہیۺرصتخمۺاتکبۺاسۺیکۺاجنگشئۺںیہنۺریتھکۺوتۺیلہپۺ‬
‫رمہبت ’’اایحءۺاولعلؾۺ‘‘اتکبۺےس ۺاتکبۺاوتلہبۺ‪،‬دورسی ۺرمہبت ۺاتکب"ارقلۃبۺایلۺاہلل ۺاعتیل"اورۺ‬
‫رسیتی ۺرمہبت ۺاتکب"ااغلۃی ۺاوصقلۃ"اک ۺاطمہعل ۺرکو ۺوت ۺج ۺاؿ(اتکوبں)ںیم ۺتہب ۺافدئے ۺاور ۺڑبیۺ‬
‫لیصفتۺاپؤےگۺ‪ ،‬مہۺےنۺاہیںۺالصۺاورۺرضوریۺزیچۺوکۺیہۺذرکۺایکۺےہۺاورۺاہللۺاعتیلۺیہۺیکۺرطػۺےسۺ‬
‫وتقیفۺےہ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪63‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫فصل‬
‫تُبہکیحقیقتاِراسکےمتعلقسلف صالحیًکےاقُالکےبیاٌمیٍ‬
‫من‪....‬مث اصلم یظينا أن ھذہ الصظبۃ‪...‬ص‪..۱۳‬إیل ‪...‬طإنہ ْل جیاورِن من‬
‫صراِن‪.‬‬
‫َ‬
‫لح ۺاغلت‪ُ :‬م ِّو ّم‪:‬امہ‪،‬نشم‪،‬عمج ۺ َم َو ّام۔ھيْ َنۃ‪:‬رنؾ‪ٓ،‬ااسؿ‪ ،‬ۺزمکور‪،‬ذلیل‪ ،‬ۺومعمیلۺ‬
‫َ َْ‬ ‫َ َّ َ‬ ‫َ‬
‫عمج ۺھ ْي َنات۔ت َيظظ‪:‬دیبار ۺیتان۔تظل َع(ػ)ااھکڑان۔ ِّص ْرؼ‪ :‬ۺرہ ۺزیچ ۺیک ۺالص ۺ‪،‬رگ ۺیؿ ۺعمجۺ‬
‫ْ ً‬ ‫َ َ‬ ‫ُ‬
‫ص ُر ْوؼ۔ا ْوزار‪:‬انگہ‪،‬وادح ۺ ِّو ْزر۔ َمط ِّزصا‪:‬ربھگاٹہ۔ َم ْن َج ًصا‪:‬دلخ‪،‬ارث۔ َحا ِّئط‪ :‬دویار ‪،‬‬
‫ْ‬ ‫َ‬
‫عمجۺ ِّحيْسان۔ َمع ُت ْوم‪(:‬ؿ)اپھچان۔ َجار‪:‬زپویس‪،‬عمجۺ ِّج ْ َریان۔‬
‫ترجنہ‪ :‬رھپۺینیقیۺوطرۺرپۺاجؿۺولۺہکۺہیۺاھگیٹۺاکی ۺدوشراۺگ ۺاھگیٹۺےہۺ‪ ،‬سۺاکۺاعمہلمۺ‬
‫تہب ۺامہ ۺےہ ۺ‪ ،‬ۺاس ۺاک ۺاصقنؿ ۺڑبا ۺےہ ۺاور ۺںیمہ ۺامہرے ۺااتسد ۺ"اوب ۺااحسؼ ۺارفساینئ"رۃمح ۺاہلل ۺہیلعۺ‬
‫ےسہی ۺربخ ۺیچنہپ ۺ‪-‬وج ۺزربدتس اعمل ۺاور ۺلمع ۺاک ۺرکیپ ۺےھت‪ -‬اوھنں ۺےن ۺرفامای ۺ‪:‬ںیم ۺےن ۺاہلل ۺاعتیلۺ‬
‫ےسۺسیتۺاسؽۺکتۺداعۺامیگنۺہکۺوہ ۺ ےھجۺیچس ۺوتہبۺاطعۺرفامےئ ۺرھپ ۺںیمۺےنۺاےنپ ۺدؽۺںیم ۺبجعتۺایکۺاورۺ‬
‫اہک‪:‬احبسؿۺاہللۺ‪:‬ایسیۺاحتجۺ سۺےکۺابرےۺںیمۺںیمۺےنۺسیتۺاسؽۺکتۺاہللۺاعتیلۺےسۺداعۺیکۺابۺ‬
‫کتۺوہۺ(احتج)ۺوپریۺںیہنۺیکۺیئگۺوتۺںیمۺےنۺوخابۺںیمۺداھکیہکۺاکیۺےنہکۺواالۺھجمۺےسۺہکۺراہۺےہۺ‬
‫ایکۺوتۺاسۺابتۺرپۺبجعتۺرکراہۺےہ؟ایکۺوتۺاجاتنۺےہۺہکۺوتۺاہللۺاعتیلۺےسۺایکۺزیچۺامگنۺراہۺےہۺ؟وتۺاہللۺاعتیلۺ‬
‫ےس ۺوساؽ ۺرک ۺراہےہ ۺہک ۺوہ ۺھجت ۺےستبحم ۺرکے ۺ‪،‬ایک ۺوتےن ۺاہلل ۺاعتیل ۺاک ۺہی ۺاراشد ۺںیہن ۺانس ۺ‪﴿،‬ا ِ َّن‬
‫ب ال ُْم َت َط ِ ّہ ِر ۡی َن ﴾(ة ‪،۲‬البظرۃ ‪" )۲۲۲:‬ےب ۺکشۺ‬ ‫ب ال َّت َّو ِ‬
‫ابیۡ َن َو ُی ِح ُّ‬ ‫الل َہ ُی ِح ُّ‬
‫اہلل ۺدنسپ ۺراتھک ۺےہ ۺتہب ۺوتہب ۺرکےن ۺواولں ۺوک ۺاور ۺدنسپ ۺراتھک ۺےہ ۺرھتسوں ۺوک " ایک ۺہی ۺٓااسؿ ۺاحتجۺ‬
‫ےہ؟ۺوتۺج ۺاؿۺاہمئۺرکاؾۺوکۺدوھکیۺ‪،‬وہنجںۺےنۺ(وتہبۺاک) اامتہؾۺایکۺ‪،‬دولںۺیکۺدریگتسۺرپۺاپدنبیۺیک اورۺ‬
‫وتۂشۺٓارختۺایل۔‬
‫ۺاور ۺوتہب ۺیک ۺاتریخ ۺںیم ۺاصقنؿ ۺاک ۺوخػ ۺوت ۺبس ۺےس ۺالہپ ۺانگہ ۺتخس ۺدیل ۺےہ‪،‬اس ۺاک ۺٓارخۺ‬
‫وحنتسۺاورۺییتخبۺےہۺ‪-‬اہللۺیکۺانپہ‪-‬وتۺںیھمتۺاطیشؿۺاورۺمعلبۺاباورۺےکۺواہعقۺوکۺہنۺوھبانلۺاچےیہۺاسۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪64‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ےیلۺہکۺاؿۺےکۺااجنؾۺاکٓااغزۺانگہۺاھتۺاورۺٓارخۺرفکۺیتاۺاورۺوہۺدوونںۺہشیمہۺےکےیلۺالہکۺیتےنۺواولںۺ‬
‫ۺیتیگَ۔‬
‫ےکۺاسھتۺالہک ہ‬
‫ـ اہللۺاعتیلۺج ۺرپۺرمحۺرفامےئـ ۺج ۺرپۺیتایشریۺاورۺوکششۺرکانرضوریۺےہۺادیمۺےہہکۺج ۺ‬
‫اےنپۺدؽۺےسۺاسۺارصارۺ(انگہ)ۺیکۺڑجۺوکۺااھکڑۺدوےگۺ‪،‬ۺاؿۺانگیتںۺےسۺاینپۺرگدؿۺوکۺاجنتۺدوےگۺ‪،‬ۺ‬
‫انگیتںۺےسۺدؽۺیکۺیتخسۺرپۺنئمطمۺہنۺیتۺاورۺاینپۺاحتلۺےکۺابرےۺںیمۺروروۺفرکۺرکوۺویکںۺہکۺضعبۺ‬
‫اصنیحلۺےنۺرفامایۺےہۺ‪:‬ےبکشۺدؽۺیکۺایسیہۺانگیتںۺےسۺدیپاۺیتیتۺےہ۔‬
‫ۺدؽۺیکۺایسیہۺیکۺالعتمۺہیۺےہۺہکۺوتانگیتںۺےسۺدؽۺںیمۺربھگاٹہۺاورۺاطتعۺےکۺےیلۺ‬
‫ومعقۺہنۺاپےئۺ‪،‬وظعۺوتحیصنۺاکۺوکیئۺارثۺہنۺاپےئ‪،‬یسکۺانگہۺوکۺنوریۺہنۺاجےنۺاورۺاےنپۺسفنۺوکۺوتہبۺرکےنۺ‬
‫واالۺامگؿۺرکےۺ‪،‬احالںۺہکۺوتریبکہۺانگیتںۺرپۺاڑاۺیتاۺےہۺیسکۺاشرعۺےنۺاہکۺےہ۔‬
‫ۺ یسکۺرتمکۺانگہۺوکۺرہۺزگنوریۺتمۺھجمسۺ ۺ ۺ ۺ ۺےبۺکشۺلیلقۺیگشیمہۺ(ربےنت)ےکۺاسھتۺریثکۺیتاجاتۺ‬
‫ےہ۔‬
‫ک مہ‬
‫سۺ نبۺنسحۺےسۺںیمہۺہیۺربخۺیلمۺےہۺہکۺاوھنںۺےنۺرفامایۺ‪:‬ںیمۺےنۺاکیۺانگہۺایکۺوتۺاسۺ‬
‫رپ ۺاچسیل ۺاسؽ ۺےس ۺروراہ ۺیتں ۺ‪،‬اہک ۺایگ ۺاے ۺاوبدبع ۺاہلل ۺمت!وہ ۺوکؿ اسانگہ ۺےہ؟اوھنں ۺےن ۺرفامایۺ‬
‫‪:‬ریمےۺاکیۺد( یۺاھبیئۺےنۺھجمۺےسۺالماقتۺیکۺوتۺاسۺےکۺےیلۺںیمۺیلھچمۺرخدیۺالایۺ(بجۺوہۺاھکانۺاھکۺ‬
‫اکچۺ) وتۺںیمۺاھٹۺرکۺاےنپۺاکیۺزپویسۺیکۺدویارۺےکۺاپسۺایگۺاورۺیٹمۺاکۺاکیۺ اڑاۺےلۺرکاسۺےسۺاسۺاکۺ‬
‫اہھتۺدالھای۔‬
‫وتۺاےنپۺسفنۺاکۺیتخسۺےسۺوماذخہۺ ۺرکاوروتہبۺیک ۺرطػۺدلجیۺرکۺۺاور ۺتقبس ۺرکۺاس ۺےیلۺہکۺ‬
‫ومتۺوپدیشہۺےہۺ(ہکۺبکۺٓااجےئ)اورۺداینۺدوھاکۺےہ‪،‬سفنۺواطیشؿۺدوونںۺدنمشۺںیہۺاہللۺاعتیلۺیکۺ‬
‫ابرا ہۺںیمۺاع زیۺاورۺرگہیۺوزاریۺرکۺاورۺامہرےۺابپۺب تتۺٓادؾۺہیلعۺاالسلؾۺےکواہعقۺوکۺایدۺرکۺہکۺ‬
‫اںیھنۺاہللۺاعتیلۺےنۺاےنپۺدتسۺدقرتۺےسۺدیپاۺرفامایۺاورۺاؿۺںیمۺاینپۺرطػۺےسۺروحۺوھپیکنۺاورۺ‬
‫رف ںوں ۺیک ۺرگدونں ۺرپ ۺاںیہن ۺاینپ ۺتنج ۺیک ۺرطػ ۺےل ۺایگ ۺ‪،‬اور ۺاؿ ۺےس ۺرصػ ۺاکی ۺ(ااہتجدی)‬
‫یگ)اہیں ۺکت ۺرمویۺ‬ ‫زغلش ۺ اصدر ۺیتیئ ۺوت ۺاؿ ۺرپ ۺانزؽ ۺیت ۺا ۺوج ۺانزؽ ۺیتا ۺ(ینعی ۺزنیم ۺرپ ۺااتر ۺدےی ۺ ہ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪65‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ےہ ۺہک ۺ‪:‬اہلل ۺاعتیل ۺےن ۺاؿ ۺےس ۺرفامای ۺ‪،‬اے ۺٓادؾمت! ۺںیم ۺریتا ۺ اسی ۺزپویس ۺاھت ۺ؟اوھنں ۺےن ۺاہک ۺ‪:‬ا ےۺ‬
‫ریمے ۺرب ۺایک ۺیہ ۺااھچ ۺزپویس ۺاھت ۺ‪،‬اہلل ۺاعتیل ۺےن ۺرفامای ۺ‪:‬اے ۺٓادؾ ۺ ۺریمے ۺزپوس ۺےس ۺلکن ۺاج ۺاورۺ‬
‫اےنپ ۺرس ۺےس ۺریمیۺرکاتم ۺاک ۺاتج ۺااتر ۺدے ۺ؟ویکں ۺہک ۺوہ ۺریما ۺزپویس ۺںیہنۺوج ۺریمی ۺانرفامینۺ‬
‫رکے۔‬
‫من‪....‬حعی إنہ طيَم روی ‪..‬ص‪...۱۴‬إیل ‪..‬طوذہ ھذہ وباہلل التوطيؼ‪.‬‬
‫َ‬
‫لحۺاغلت‪َ :‬ر ِّط ّي‪:‬ربزگدیہ‪،‬عمجۺا ْر ِّط َي ُاء۔ ُم َت َص ِّّدػ‪:‬ۺےبۺراہۺروۺااسنؿ۔‬
‫ترجنہ‪ :‬رواتی ۺےہہک ۺوہ ۺاینپ ۺاطخ ۺرپ ۺدووس ۺاسؽ ۺروےئ ۺاہیں ۺکت ۺہک ۺاہلل ۺاعتیلۺ‬
‫ےن ۺاؿ ۺیک ۺوتہب ۺوبقؽ ۺرفامیئ ۺاور ۺاؿ ۺیک ۺ(ااہتجدی)زغلش ۺشخب ۺدی ۺہی ۺاس ۺاک ۺاعمہلم ۺاکی ۺاطخےئۺ‬
‫ااہتجدی ۺےک ۺہلسلس ۺںیم ۺاےنپ ۺیبن ۺاور ۺدنسپدیہ ۺااسنؿ ۺےک ۺاسھت ۺےہ ۺ‪،‬وتےب ۺامشر ۺانگیتں ۺےکۺ‬
‫ابرے ۺںیم ۺدورسے ۺ(ریغ ۺیبن) ۺاک ۺاحؽ ۺایک ۺیتا ۺ؟اور ۺہی ۺ(اعمہلم ۺانشخب)وتہب ۺرکےن ۺواےل ۺیک ۺاع زیۺ‬
‫اورۺرگہیۺوزاریۺےکۺببسۺےسۺےہۺوتۺےبۺراہۺاورۺارصارۺرکےنۺواےلۺٓادیمۺاکۺاحؽۺایکۺیتا ؟ۺاورۺیسکۺ‬
‫ےنۺایکۺیہۺوخبۺاہکۺےہ۔‬
‫ۺ وجۺوتہبۺرکاتۺےہۺوہۺاےنپۺسفنۺرپۺوخػۺرکاتۺےہۺ ۺۺاورۺوجۺوتہبۺہنۺرکےۺاسۺیکۺاحتلۺیسیکۺ‬
‫دوھکیۺےگ۔‬
‫وتۺارگۺج ۺوتہبۺرکوۺ‪،‬رھپ ۺوتہبۺوکۺوتڑ دوۺ‪،‬اورۺدوابرہۺانگہۺیک ۺرطػ ۺولٹۺاجؤۺ‪،‬وت ۺوتہبۺرکےنۺںیمۺ‬
‫دلجیۺرکو‪،‬اورۺاےنپۺسفنۺےسۺوہک‪:‬اشدیۺہکۺںیمۺاسۺابرۺدوابرہۺانگہۺرکےنۺےسۺےلہپۺرماجؤںۺاورۺایسۺ‬
‫رطحۺدورسیۺاورۺوچیھتۺرمہبتۺوہکۺاورۺ سۺرطحۺج ۺےنۺانگہۺرکےنۺاورۺاسۺیکۺرطػۺولےنٹۺوکۺہشیپۺانبۺ‬
‫ایلۺےہۺایسۺرطحۺوتہبۺرکےنۺاورۺاسۺیکۺرطػۺولےنٹۺوکۺ یھۺہشیپۺانبۺولۺ‪،‬اورۺانگہۺرکےکوتہبۺرکےنۺےس‬
‫اع ز ۺہن ۺیت ۺ‪(،‬ینعی ۺانگہ ۺرکےک ۺوتہب ۺرکےن ۺےس ۺھنم ۺہن ۺریھپو)‪ ،‬ۺان ۺادیم ۺتم ۺیت‪،‬اور ۺاس ۺیک ۺوہج ۺےسۺ‬
‫اطیشؿ ۺج ۺوک ۺوتہب ۺرکےن ۺےس ۺہن ۺروےک ۺ‪،‬اس ۺےیل ۺہک ۺہی(وتہب ۺرکان) ۺالھبیئ ۺیک ۺالعتم ۺےہ ۺ‪،‬ایک ۺج ۺ‬
‫ےنروسؽ ۺاہلل ۺﷺ اک ۺہی ۺاراشد ۺںیہن ۺانس ۺ‪:‬ج ۺںیم ۺےس ۺرتہب ۺوہ ۺصخش ۺےہ ۺوج ۺہنتف(ینعی ۺانگہ)ںیمۺ‬
‫زپےنۺواالۺاورۺوتہبۺرکےنۺواالۺےہۺ‪،‬ینعیۺانگہۺںیمۺوخبۺالتبمۺیتےنۺواالۺاورۺاسۺےسۺوخبۺوخبۺوتہبۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪66‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫رکےن ۺواال ۺاور ۺدناتم ۺواافغتسر ۺےک ۺاسھت ۺاہلل ۺاعتیل ۺیک ۺابرا ہ ۺںیم ۺروجع ۺرکےن ۺواال ۺےہ ۺاور ۺاہللۺ‬
‫ےک ۺاس ۺاراشدۺوک ۺاید ۺرکو﴿ َو َم ۡن ّی َْع َم ْل ُس ٰۡٓو ًءا ا َ ْو َی ْظلِ ْم نَف َْس ٗہ ث ُ َّم ی َ ْس َت ْغ ِف ِر الل َہ‬
‫َی ِج ِد الل َہ َغف ُۡو ًرا َّر ِح ۡی ًما﴾(ة ‪،۵‬النداء‪" )۱۱۱:‬اوروجۺوکیئۺربایئۺایۺاینپۺاجؿۺرپۺملظۺ‬
‫رکےۺرھپۺاہللۺےسۺششخبۺاچےہۺ‪،‬وتۺوہۺاہللۺاعتیلۺوکۺ ےنشخۺواالۺرہمابؿۺاپےئۺا ۺ‘‘وتۺج ۺاےسۺذنہۺنیشنۺ‬
‫رکۺولۺاورۺاہللۺاعتیلۺیہۺےسۺوتقیفۺبلطۺیکۺاجیتۺےہ۔‬
‫فصل‬
‫سچیاِرحقیقیتُبہکےبیاٌمیٍ‬
‫من‪....‬وجلۃ األمر أنؽ إذاابتدأت‪...‬ص ‪..۱۴‬إیل ‪...‬إنؽ صیل عل ذئی‬
‫ظدیر‪.‬‬
‫ٓ‬ ‫ُ‬ ‫َ ْ‬
‫لحۺاغلت‪ََ :‬ت َّرغ‪:‬اخکۺٓاولدہۺیتان۔ َد ْمع‪ٓ:‬اوسن‪،‬عمۺد ُم ْوع۔ ا ِّبؼ‪:‬س‪،‬ض) اھبانگ‬
‫َُ ْ‬ ‫َ‬
‫ٰٰ‪ٓ:‬ارخیۺدح۔ َمنْ َتوی‬
‫ٰٰۺ ِّ ّْھۃ امل َ ْو ُم ْو ِّم ْ َْیۺ‪:‬ۺۺاےۺزمغدوںۺیکۺ‬ ‫۔ َدل َػ‪(:‬ؿ)زگراۺیتاۺیتان۔ ُمنْ َتوی‬
‫ْْ ُ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ٓارخی ۺادیم ۺا ہ۔ ِّ ّْھۃ‪ٓ:‬ارزو۔ َم ْو ُم ْو ِّم ْ َْی‪:‬زمغدہ‪،‬وادح ۺ َم ْو ُم ْوم۔أنْ َت املَذخ ْو ُر ل َوا ‪:‬‬
‫ُْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫’’ل َوا‘‘ںیم ۺ’’ھا‘‘ےس ۺےلہپ ۺاضمػ ۺذحموػ ۺےہ ۺینعی ۺ ِّلضط َرا ِّن َوا۔ینعم ۺہی ۺںیہ ۺ ۺریتے ۺدنبےۺ‬
‫ُ‬ ‫ْ ُ‬
‫انگیتں ۺیک ۺششخب ۺاک ۺذریخہ ۺ ۺواایتخر۔ َی َامذخ ْو ًرا ِّلع ِّ ّل‪:‬اس ۺںیم ۺ یھ’’لک‘‘ےس ۺےلہپ ۺاضمػۺ‬
‫ُ ُ َ‬
‫ےہ ۺینعی ۺ’’ ِّل َتنْ ِّج َيۃ ع ّل ِّذ ّدۃ‘‘ینعم ۺہی ۺںیہ ۺ‪:‬ا ے ۺوہ ۺذات ۺےسج ۺرہ ۺتبیصم ۺےس ۺاجنت ۺدےنی ۺاکۺ‬
‫ۺےہ۔ل ۺ ُی َْب ُم‪( :‬ابْ َر ًاما) ااتکدانی ۔ ا ْ َ‬
‫َ‬ ‫َّ َ‬
‫ْلاح‪:‬‬ ‫ِّ‬ ‫ِّ ِّ‬ ‫ر‬ ‫ۺاایتخ‬ ‫ینعمب‬ ‫‘‘‬ ‫ار‬‫خ‬ ‫اایتخر ۺےہ ۺ۔دوونں ۺہگج ۺ’’ ِّاذ‬
‫(ااعفؽ)ارصارۺرکان۔‬
‫ترجنہ‪ :‬احلصۺالکؾۺہیۺےہۺہکۺبجۺج ۺ(وتہب)ۺرشوعۺرکوۺ‪،‬وتۺاےنپۺدؽۺوکۺ ماؾۺانگیتںۺ‬
‫ےسۺاسۺوطرۺرپۺاپکۺاصػۺرکولۺہکۺاےسۺا یھۺ یھۺانگہۺیکۺرطػۺہنۺولےنٹۺرپۺٓاامدہۺرکۺول‪،‬وساےئۺاسۺ‬
‫انگہ ۺےک ۺوج ۺریتی ۺاج ب ۺےس ۺاہلل ۺاعتیل ۺےک ۺملع ۺںیم ۺیت‪،‬اس ۺوطر ۺرپ ۺہک ۺاہلل ۺاعتیل ۺاس ۺابرے ۺںیمۺ‬
‫اہمترےۺدؽۺوکۺوتہبۺںیمۺاچسۺاورۺاخصلۺاپےئۺ‪،‬اورۺاہجںۺکتۺیتےکسۺاخمنیفلۺوکۺ(اؿۺےکۺوفتۺرکدہۺ‬
‫وقحؼ ۺےک ۺقلعت ۺےس)رایض ۺرکول‪،‬اور ۺیتح ۺاالاکمؿ ۺ ۺوفت ۺدشہ ۺ(امنز‪،‬روزہ ۺ‪،‬زوکۃ)وک ۺادا ۺرکو ۺ‪(،‬اورۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪67‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫وجادا ۺںیہن ۺرکےتکس ۺیت ۺ )اؿ ۺابیق ۺںیمۺاہلل ۺاعتیل ۺیک ۺابرا ہ ۺںیم ۺرگہی ۺزاری ۺاور ۺاع زیۺےکۺرکو۔وہۺ‬
‫اہمترےۺےیلۺاکیفۺیتا ۔‬
‫ۺرھپ ۺج ۺاجؤ ۺاور ۺلسغ ۺرکو ۺاےنپ ۺےڑپے ۺاپک ۺاصػ ۺرکول ۺ‪،‬اچر ۺرتعک ۺامنز ۺزپوھ ۺ س ۺرطحۺ‬
‫وابجۺےہۺ‪،‬اورۺاےنپۺورہےۺوکۺایسیۺہگجٔۺاہنتیئۺںیم ۺزنیمۺرپۺروھکۺہکۺاہللۺاعتیلۺےک ۺۺالعوہۺںیھمتۺوکیئۺ‬
‫ہن ۺدےھکی ۺ‪،‬رھپ ۺاےنپ ۺرس ۺرپ ۺیٹم ۺداول ۺ‪،‬اور ۺاےنپ ۺاس ۺورہہ ۺوک ۺوج ۺ ما ۺؾ ۺاعصا ۺںیم ۺبس ۺےس ۺامہ ۺوضع ۺےہۺ‬
‫ےتہبیتےئۺٓاوسن‪،‬نیگمغۺدؽۺاورۺدنلبۺٓاوازۺےکۺاسھتۺاخکۺٓاولدۺرکوۺاورۺاہجںۺکتۺیتۺےکسۺانگیتںۺوکۺ‬
‫اکی ۺاکی ۺرکےک ۺاید ۺرکو ۺ‪،‬اور ۺاےنپ ۺانرفامؿ ۺسفن ۺوک ۺاس ۺرپ ۺالمتم ۺرکو ۺ‪ ،‬ۺاےس ۺزرجو ۺوتخیب ۺرکو ۺاور ۺوہکۺ‬
‫اے ۺسفنمت!ایک ۺےھجت ۺرشؾ ۺںیہن ۺٓایت ۺ؟ایک ۺریتے ۺوتہب ۺرکےن ۺاک ۺوتق ۺںیہن ۺٓاای؟ایک ۺےھجت ۺاہلل ۺاعتیل ۺےکۺ‬
‫ذعاب ۺوک ۺربداتش ۺرکےن ۺیک ۺاطتق ۺےہ ۺ؟ایک ۺےھجت ۺاہلل ۺاعتیل ۺیک ۺانرایگض ۺیک ۺرضورت ۺےہ ۺ؟رھپ ۺاؿۺ‬
‫انگیتںۺوکۺوخبۺایدۺرکۺےکۺرو۔‬
‫ۺرھپۺرہمابؿۺرپوردا رۺیکۺابرا ہ ۺںیمۺاےنپۺاہوھتںۺوکۺااھٹؤۺاور ۺوہک‪،‬اےۺریمےۺوبعمدمت!ریتاۺ‬
‫اھبا ۺیتاالغؾ ۺریتے در ۺیک ۺرطػ ۺولاٹ ۺٓاای ۺےہ ۺ‪ ،‬ۺریتا ۺانرفامؿ ۺدنبہ ۺحلص ۺیک ۺرطػ ۺولٹ ۺٓاای ۺ‪،‬ریتا ۺاطخاکرۺ‬
‫دنبہۺذعرۺےلۺرکۺٓاایۺ‪،‬وتۺاینپۺاخسوتۺےسۺ ےھجۺاعمػۺرکدےۺ‪،‬اورۺاےنپۺلضفۺےسۺ ےھجۺوبقؽۺرفامۺ‪،‬اورۺ‬
‫ریمیۺرطػۺاینپۺرظنۺرتمحۺرفامۺ‪،‬اےۺاہللۺمت!ریمےۺزگہتشۺانگہۺشخبۺدےۺ‪،‬اورۺابیقۺزدنیگۺںیمۺ ےھجۺ‬
‫(انگیتںۺےس)وفحمظۺرھک‪،‬ویکہکنۺ ماؾۺالھبایئںۺریتےۺدتسۺدقرتۺںیمۺںیہۺاورۺوتۺمہۺرپۺرہمابؿۺ‬
‫اورۺرمحۺرفامےنۺواالۺےہ۔ۺ‬
‫ۺرھپ ۺداعے ۺدشت ۺزپوھ ۺاور ۺوہ ۺہی ۺےہ ۺ‪’’،‬اے ۺڑبی ۺڑبی ۺوتبیصمں ۺوک ۺدور ۺرکےن ۺواےلۺ‬
‫‪،‬اے ۺمغ ۺزدوں ۺاک ۺٓارخی ۺاہسرا‪،‬اے ۺوہ ۺذات ۺہک ۺبج ۺیسک ۺزیچ ۺاک ۺارادہ ۺرکے ۺاور ۺاس ۺےس ۺرفامےئۺ‬
‫یتاجۺوتۺوہۺیتاجیتۺےہۺ‪ ،‬ےھجۺانگیتںۺےنۺریھگۺایلۺےہۺ‪،‬ےھجتۺاؿۺیکۺاعمیفۺاکۺاایتخرۺےہۺ‪،‬اےۺوہۺذاتۺ‬
‫ےسج ۺرہ ۺلکشم(اٹےنل) ۺاک ۺاایتخر ۺےہ ۺ‪،‬ںیم ۺےن ۺایس ۺڑھگی ۺےک ۺےیل ۺےھجت ۺبختنم ۺایک ۺاھت ۺوت ۺریمی ۺوتہبۺ‬
‫وبقؽۺرفامۺ‪،‬ےبکشۺوتیہۺوتہبۺوبقؽۺرفامےنۺاوررمحۺرکےنۺواالۺےہ‘‘۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪68‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ۺوخبۺرؤوۺاع زیۺاورۺرگہیۺوزاریۺرکوۺاورۺوہک‪،‬ا ےۺوہۺذاتۺےسجۺاکیۺاکؾۺدورسےۺاکؾۺ‬
‫ےسۺاغلفۺںیہنۺرکاتۺےہۺاورۺہنۺاکیۺاکۺاننسۺدورسےۺےکۺےننسۺےسۺابزۺراتھکۺےہۺ‪،‬ا ےۺوہۺذاتۺےسجۺ‬
‫ریثکۺاسملئۺیطلغۺںیمۺںیہنۺڈاےتلۺںیہۺ‪،‬اورۺاےۺوہۺذاتۺےسجۺارصا رۺرکےنۺواولںۺاکۺارصارۺااتکٹہۺ‬
‫ںیم ۺںیہن ۺڈااتل ۺےہ ۺ‪،‬وت ۺ ےھج ۺاینپ ۺرتمح ۺ‪ ،‬اۺ ینپ ۺرفغمت ۺیک ۺریش( ی ۺاور ۺاینپ ۺاعمیف ۺیک ۺکڈنھک ۺبیصۺ‬
‫رفام‪،‬اےۺبسۺےسۺزایدہۺرمحۺرکےنۺواےلۺےبکشۺوتۺرہۺزیچۺرپۺاقدرۺےہ۔‬
‫ٓ‬
‫من‪....‬مث تریل صیل النیب ﷺ والہ‪....‬ص ‪...۱۵،۱۴‬إیل ‪...‬والتوطيؼ مبنہ‬
‫وطزلہ‪.‬‬
‫َ‬ ‫ُ َ‬
‫لحۺاغلت‪ :‬ض ّرۃ‪:‬ۺرجنۺومغ۔ َب ِّل ّيۃ‪:‬تبیصمۺ‪ٓ،‬ازامشیئ۔‬
‫ترجنہ‪ :‬رھپۺوضحرۺﷺ اورۺاؿۺیکۺٓاؽۺرپۺدرودۺوالسؾۺوجیھبۺاورۺ ماؾۺومنینمۺاورۺ‬
‫ومانمت ۺےک ۺےیل ۺرفغمت ۺبلط ۺرکواور ۺاہلل ۺاعتیل ۺیک ۺااطتع ۺںیم ۺگل ۺاج ۺؤ ۺ(ارگ ۺج ۺہی ۺبس ۺرک ۺایلۺ‬
‫پ‬
‫ۺیتیگ ۺ س ۺدؿ ۺ مھاریۺ‬ ‫یت)وت ۺج ۺےن ۺیچس ۺوتہب ۺرکیل ۺ‪،‬اور ۺ ماؾ ۺانگیتں ۺےس ۺاس ۺدؿ ۺیک ۺرطح ۺاپک ہ‬
‫پ‬
‫امںۺےنۺںیھمتۺانجۺاوراہللۺاعتیلۺۺےنںیھمتۺاانپۺوبحمبۺانبایل‪،‬ۺ مھارےۺےیلۺارجووثابۺےہۺ‪،‬اورۺج ۺرپۺ‬
‫ایسیۺربتکۺورتمحۺےہۺےسجۺایبؿۺرکےنۺواالۺایبؿۺںیہنۺرکۺاتکسۺ‪،‬ۺںیھمتۺاانیمطؿۺاورۺاکٹھچراۺۺاحلصۺ‬
‫یتایگ ۺ‪،‬وت ۺاس ۺےک ۺبضغ ۺ‪،‬انگیتں ۺےک ۺرجن ۺومغ‪،‬اور ۺداین ۺوٓارخت ۺںیم ۺاس ۺیک ۺالہوتکں ۺےس ۺاجنتۺ‬
‫اپیگ‪ ،‬ۺج ۺےن ۺاہلل ۺاعتیل ۺےک ۺمکح ۺےس ۺاس ۺاھگیٹ ۺوک ۺےط ۺرک ۺایل ۺاور ۺاہلل ۺاعتیل ۺاےنپ ۺلضف ۺو ۺااسحؿ ۺےسۺ‬
‫ہ‬
‫دہاتیۺوۺوتقیفۺدےنیۺواالۺےہۺ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪69‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫تیسریگھاٹی‬
‫رکاِٹَُکیگھاٹیہے‬
‫من‪...‬مث صليؽ یا سالب الصبادۃ‪...‬ص‪...۱۵‬إیل‪...‬طحؼ ملن سلب الصبادۃ أن‬
‫یزھد ِف الدنيا و یتجرد صنوا ‪.‬‬
‫َ ْ‬ ‫ضۃ‪،‬عمج ۺ َ َ‬ ‫ض َت ْْی‪ :‬دووسگ ‪،‬وادح‪َّ َ ،‬‬ ‫لح ۺاغلت‪َّ َ :‬‬
‫ضا ِّئ ُر ۔ز َاول ُت‪:‬‬ ‫ِّ‬
‫ض ِّب ٖہ‪ :‬اصقنؿ ۺاچہپان۔ ِّا ْد َت َن َار‪ :‬ۺرونشۺ‬ ‫ض ًار) َا َ َّ‬ ‫( ُم َز َاو َل ًۃ) یسک ۺاکؾ ۺوک ۺلسلسم ۺرکان۔ َا َ َّ‬
‫ض( ِّا ْ َ‬
‫وونمرۺیتان۔‬
‫ترجنہ‪ :‬اے ۺابعدت ۺےک ۺبلط ۺا رـ ۺاہلل ۺاعتیل ۺںیھمت ۺوتقیف ۺاطع ۺرفامےـ ۺج ۺرپۺ‬
‫راکووٹں ۺوک ۺدور ۺرکان ۺرضوری ۺےہ ۺاتہک ۺاہمتری ۺابعدت ۺکیھٹ ۺیت ۺاور ۺمہ ۺےن ۺایبؿ ۺایک ۺہک ۺراکںیٹ ۺاچرۺ‬
‫ںیہۺ۔‬
‫پہلیرکاِٹدىیاہے‬
‫داینۺوکۺالعدحیگۺاورۺانکرہۺیشکۺاایتخرۺرکےکۺیہۺۺدورۺایکۺاجۺاتکسۺےہۺاورۺہیۺالعدحیگۺاورۺانکرہۺیشکۺ‬
‫ج ۺرپۺدوووہجںۺےسۺرضوریۺےہۺ۔‬
‫پہلی ِجہ‪ :‬اتہک ۺریتی ۺابعدت ۺدرتس ۺاور ۺزایدہ ۺیت ۺاس ۺےیل ۺہک ۺداین ۺیک ۺرتبغ ۺای ۺوتۺ‬
‫پ‬ ‫پ‬
‫مھارے ۺر‪،‬رہ ۺوک ۺبلط ۺ(داین) ۺںیم ۺوغشمؽ ۺرےھک ۺیگ ۺای ۺوت ۺ مھارےابنط ۺوک ۺاراد ٔہ (داین)اور ۺسفنۺ‬
‫ےک ۺووسےس ۺںیم ۺوغشمؽ ۺرےھک ۺ یگ ۺاور ۺہی ۺدوونں ۺزیچںی ۺابعدت ۺےس ۺروےنک ۺوایل ۺںیہ ۺاس ۺےیل ۺہکۺ‬
‫سفنۺاکیۺےہۺاورۺدؽ ۺ یھۺاکیۺےہ ۺوتۺبجۺوہۺاکیۺزیچۺےکۺاسھتۺوغشمؽۺیتا ۺوتۺاسۺیکۺدضۺےسۺ‬
‫دجاۺیتۺاجےئۺا ۺ۔‬
‫اورےب ۺکش ۺداین ۺاور ۺٓارخت ۺیک ۺاثمؽ ۺاؿ ۺدو ۺوسونکں ۺیک ۺرطح ۺےہ ۺارگ ۺج ۺاؿ ۺںیم ۺےسۺ‬
‫اکی ۺوک ۺرایض ۺرکوےگ ۺوت ۺدورسی ۺانراض ۺیت ۺاجےئ ۺیگ ۺاور ۺداین ۺوٓارخت ۺرشمؼ ۺورغمب ۺیک ۺرطح ۺںیہۺ‬
‫انتجۺاکیۺےسۺرقبیۺیتےتۺاجؤۺےگۺدورسےۺےسۺدورۺیتےتۺاجؤےگۺ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪70‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫راہۺداینۺاکۺر‪،‬رہۺںیمۺوغشمؽۺیتانۺاسۺوطرۺرپۺیتاتۺےہۺ‪:‬مہۺےنۺب تتۺاوبدرداءۺریضۺاہللۺ‬
‫ہنع ۺےس ۺرواتی ۺیک ۺےہ ۺوہ ۺرفامےت ۺںیہ‪ :‬ۺ’’ںیم ۺےن ۺابعدت ۺاور ۺاجترت ۺوک ۺعمج ۺرکےن ۺیک ۺلسلسمۺ‬
‫وکششۺیکۺ‪،‬نکیلۺوہۺدوونںۺعمجۺہنۺیتںیکسۺوتۺںیمۺےنۺابعدتۺوکۺاایتخرۺایکۺاورۺاجترتۺوکۺوھچڑۺدای‘‘۔‬
‫ۺاور ۺب تت ۺرمع ۺریض ۺاہلل ۺہنع ۺےس ۺرموی ۺےہ ۺاوھنں ۺےن ۺرفامای‪’’َ:‬ارگ ۺریمے ۺالعوہ ۺیسکۺ‬
‫دورسے ۺےک ۺےیل ۺابعدت ۺاور ۺاجترت ۺعمج ۺیتںیتکس ۺوت ۺریمے ۺےیل ۺعمج ۺیتاجںیت ۺاس ۺےیل ۺہک ۺاہللۺ‬
‫اعتیلۺےن ۺ ےھجۺاطتقۺاورۺرنیمۺدوونںۺاطعۺرفامیئ ۺںیہۺ‘‘وتۺبجۺاعمہلمۺاسۺرطحۺےہ‪(،‬ینعی ۺدوونںۺ‬
‫عمجۺںیہنۺیتۺںیتکسۺ)وتۺانفۺیتےنۺوایلۺاکۺاصقنؿۺوگارہۺرکۺول۔‬
‫ۺاورۺدنبہۺاکۺدؽۺوتوہۺارادہۺیکۺہگجۺاکۺابنطۺےہۺاسۺاکۺداینۺںیمۺوغشمؽۺیتانۺاسۺوطرۺرپۺیتاتۺ‬
‫ےہۺ‪،‬روسؽۺاہللۺﷺ ےسۺرواتیۺیکۺیئگۺےہۺہکۺاوھنںۺےنۺرفامایۺ‪ ’’:‬سۺےنۺداینۺوکۺدنسپۺایکۺاسۺ‬
‫ےنۺٓارختۺاکۺاصقنؿۺایکۺ‪،‬اورۺ س ۺےنۺٓارختۺوک ۺدنسپۺایکۺاسۺےن ۺداین ۺاک ۺاصقنؿۺایک ۺوتۺانفۺیتےنۺوایلۺ‬
‫زیچۺرپۺابیقۺرےنہۺوایلۺوکۺرتحیجۺدو‘‘۔‬
‫مپ‬ ‫پ‬
‫ۺوتۺ مھارےۺےیلۺ(اؿۺابوتںۺےس)ر‪،‬رہۺیتایگۺہکۺبجۺ ھاراۺر‪،‬رہۺداینۺںیمۺاورۺابنطۺاسۺ‬
‫پ‬
‫ےکارادہ ۺںیم ۺوغشمؽ ۺیتا ۺوت ۺامک ۺہقح ۺ مھارےےیل ۺابعدت ۺرکان ۺٓااسؿ ۺںیہن ۺیتا ۺرگم ۺبج ۺج ۺداینۺ‬
‫پ‬
‫ےس ۺےب ۺرتبغ ۺیتاجؤ ۺےگاور ۺاےنپ ۺر‪،‬رہ ۺو ۺابنط ۺوک ۺاس ۺےس ۺافرغ ۺاور ۺاخیل ۺرک ۺول ۺےگوت ۺ مھارےۺ‬
‫پ‬
‫ےیلۺابعدتۺرکانۺٓااسؿۺیتاجےئۺا ۺ‪،‬ہکلبۺ مھارےۺدورسےۺاعصاءۺ یھۺابعدتۺرپۺاعموؿۺودمدا رۺ‬
‫یتںۺےگۺ‪،‬ب تتۺاملسؿۺافریسۺریضۺاہللۺہنعۺےسۺرواتیۺیکۺیئگۺےہۺہکۺاوھنںۺےنۺرفامایۺ‪’’:‬بجۺ‬
‫دنبہۺداینۺےسۺےبۺریتبغۺاایتخرۺرکاتۺےہۺوتۺاسۺاکۺدؽۺتمکحۺےسۺونمرۺیتاجاتۺےہۺاورۺاسۺےکۺاعصاءۺ‬
‫ابعدتۺںیمۺاسۺےکۺاعموؿۺوۺدمدا رۺیتےتۺںیہ‘‘ۺوتۺاسۺوکۺا یھۺرطحۺذنہۺنیشنۺرکۺول۔‬
‫دِسری ِجہ‪(:‬راکوںیٹ ۺدور ۺیتےن ۺےک ۺدعب)اہلل ۺاہمترے ۺلمع ۺیک ۺتمیق ۺںیمۺ‬
‫ااضہفۺرکےۺا ۺاورۺاسۺیکۺتمظعۺورمےبتوکۺدوابالۺرکۺدےۺا ۺ‪،‬یبنۺرکمیۺﷺ ےنۺرفامایۺےہ‪ :‬سۺ‬
‫ٓادیم ۺےک ۺدؽ ۺںیم ۺداین ۺیک ۺرتبغ ۺہن ۺیتاس ۺیک ۺدو ۺرںیتعک ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺیک ۺابرا ہ ۺںیم ۺفلکت ۺےس ۺابعدتۺ‬
‫رکےن ۺواولں ۺیک ۺہشیمہ ۺشیمہ ۺ ۺیک ۺابعدت ۺےس ۺزایدہ ۺدنسپدیہ ۺاور ۺرتہب ۺںیہ‪،‬وت ۺبج ۺابعدت ۺاسۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪71‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫(زدہ)یکۺوہجۺےسۺتمظعۺوایلۺاورۺزایدہۺیتیتۺےہۺوتۺاطبلۺابعدتۺوکداینےسۺےبۺریتبغۺاورۺانکرہۺیشکۺ‬
‫اایتخرۺرکانۺاچےیہ‬
‫من‪.....‬طإن ظلت طَم مصین الزھد ِف الدنيا ‪..‬ص‪..۱۶،۱۵‬إیل ‪....‬طإنہ‬
‫املتطزل العر یم صزوجل‪.‬‬
‫ُ َ َ َ َ َ ْ ُ َّ ْ ُ‬ ‫َ َ‬
‫لحۺاغلت‪ُ :‬معاط َحۃ‪:‬اقملبۺرکان۔مظاداۃ‪:‬ظا﵀ األمر الذ ِّدید‪:‬ۺتخسۺابتۺ‬
‫یک ۺفیل ۺربداتش ۺرکان۔ َم ُام ْول‪:‬ادیم ۺےہ۔ ُم ِّو ّم‪:‬تخس ۺووشتشی ۺانک ۺاعمہلم ۺ ۺ‪،‬اقلب ۺوتہجۺ‬
‫ہلئسمۺ‪،‬عمجۺ َم َو ّام۔‬
‫ترجنہ‪ :‬سُال‪:‬ۺداینۺےسۺزدہۺےکۺایکۺینعمۺںیہۺاورۺاسۺیکۺتقیقحۺایکۺےہ؟‬
‫جُاب‪ :‬ۺاجؿ ۺول ۺہک ۺامہرے ۺاملع ۺے ۺرکاؾ ۺریض ۺاہلل ۺمہن ۺےک ۺزندکی ۺزدہ ۺیک ۺدوںیمسق ۺںیہۺ‬
‫(‪)۱‬زدہ ۺدقمور ۺللعبڈ‪،‬ینعی ۺوہ ۺزدہ ۺوج ۺدنبہ ۺےکاایتخر ۺںیم ۺےہ ۺ(‪)۲‬زدہ ۺریغ ۺدقمور‪،‬ینعی ۺوجدنبہ ۺےکۺ‬
‫اایتخرۺںیمۺںیہنۺےہۺ۔‬
‫ۺوتۺزدہۺدقمور(وجۺدنبہۺےکۺاایتخرۺںیمۺےہ)نیتۺزیچوںۺاکانؾۺےہ‪)۱(،‬داینۺیکۺوجۺزیچۺاےنپۺ‬
‫اپسۺہنۺیتۺاسۺیکۺبلطۺہنۺرکان (‪)۲‬اسۺیکۺوجۺزیچۺ(اےنپۺاپس)ۺعمجۺیتۺاسۺوکۺۺاگلۺرکۺدانی (‪)۳‬داینۺاکۺ‬
‫ارادہ ۺاور ۺدنسپ ۺوک ۺرتک ۺرکان‪،‬اور ۺراہ ۺوہ ۺزدہ ۺوج ۺدنبہ ۺےک ۺاایتخر ۺودقرت ۺںیم ۺںیہن ۺےہ ۺ‪،‬وت ۺوہ ۺہی ۺےہ ۺہکۺ‬
‫زادہۺےکۺدؽۺںیمۺیسکۺزیچۺےک(ذوؼۺاک)ۺرسدۺزپان"ینعیۺاسۺیکۺتبحمۺہنۺیتۺاورۺہنۺ بلۺاکۺاسۺےسۺاگلوۺ‬
‫یت"۔‬
‫وتۺزدہۺریغۺدقمورۺزدہۺدقمورۺےکۺذرہعیۺاحلصۺیتاتۺےہۺ‪،‬وتۺبجۺدنبہۺاسۺوکۺااجنؾۺدےۺا ۺ‬
‫ابںیۺوطرۺہکۺوجۺزیچۺاسۺےکۺاپسۺںیہنۺےہۺوہۺداینےسۺبلطۺںیہنۺرکےۺا ۺاورۺداینۺیکۺوموجدۺزیچوںۺوکۺ‬
‫اےنپۺاپسۺےسۺدجاۺرکدےۺا ۺ‪،‬اہللۺاعتیل ۺ‪،‬اسۺےکۺمیظعۺوثابۺیکۺاخرطۺۺاورۺداینۺیک ۺٓاوتفںۺوکۺایدۺرکۺےکۺ‬
‫دؽۺےسۺداینےکۺارادہۺاورۺاایتخرۺوکۺرتکۺدےۺا ‪،‬وتۺاسۺےکۺدؽۺرپۺداینۺیکۺ(بلطۺ)رسدۺزپۺاجےئۺیگۺ‬
‫اورۺیہیۺریمےۺزندکیۺیقیقحۺزدہۺےہ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪72‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ۺرھپۺاجؿۺولۺہکۺ(زدہۺدقمورۺےک)نیتۺاومرۺںیمۺبسۺےسۺلکشمۺدؽۺےسۺارادہۺ(داین)وکۺ‬
‫رتک ۺرکان ۺےہ ۺ‪،‬اس ۺےیل ۺہک ۺر‪،‬رہی ۺوطر ۺرپ ۺداین ۺوک ۺرتک ۺرکےن ۺواےل ۺتہب ۺےس ۺولگ ۺابینط ۺوطر ۺرپۺ‬
‫اس ۺےس ۺتبحم ۺاور ۺاس ۺاک ۺارادہ ۺرکےن ۺواےل ۺںیہ ۺ‪،‬وت ۺوہ ۺاےنپ ۺسفن ۺیک ۺاج ب ۺےس ۺاقم ہل ۺٓارایئ ۺاورۺ‬
‫تخسۺفیلۺۺربداتشۺرکےتۺںیہۺ‪،‬احالںۺہکۺ(زدہۺیک)لمکمۺاشؿۺاسۺ(رسیتیۺمسق)ںیمۺےہ‪،‬ایکۺج ۺ‬
‫ار ا لْا ٰ ِخ َرةُ نَ ْج َع ُل َہا لِل َّ ِذ ۡی َن ل َا ُی ِر ۡی ُد ۡو َن‬ ‫ْک َّ‬
‫الد ُ‬ ‫ےنۺاہللۺاعتٰیلۺاکۺاراشدۺںیہنۺانسۺ‪﴿،‬تِل َ‬
‫ادا﴾(ة ‪،۲۱‬الظرص‪" )۸۳:‬ہیۺٓارختۺاکۺرھگۺمہۺۺاؿۺےکۺ‬ ‫عُل ًُّوا فِی ا لْا َْر ِض َول َا ف ََس ً‬
‫ےیل ۺرکےت ۺںیہ ۺوج ۺزنیم ۺںیم ۺربکت ۺںیہن ۺاچےتہ ۺاور ۺہن ۺاسفد"وت ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺےن ۺمکح ۺوک ۺارادہ ۺیک ۺیفن ۺےکۺ‬
‫اسھتۺقّلعمۺایکۺہنۺہکۺرمادۺیکۺبلطۺاورۺاسۺےکۺرکےنۺےکۺاسھتۺ(ینعیۺرصػۺاسفدۺاکۺارادہۺہنۺرکےنۺ‬
‫واولں ۺوک ۺاخص ۺایک ۺہن ۺہک ۺاؿ ۺولوگں ۺوک ۺوج ۺبلط ۺںیہن ۺرکےت ۺںیہ)اوراہلل ۺاعتیل ۺرفامات ۺےہ‪َ ﴿:‬م ۡن‬
‫َان ُی ِر ۡی ُد َح ْر َث ُّ‬
‫الدنْ َیا‬ ‫َان ُی ِر ۡی ُد َح ْر َث ا لْا ٰ ِخ َر ِة ن َِز ْد ل َ ٗہ فِی ۡ َح ْرثِہ ۚ َو َم ۡن ک َ‬
‫ک َ‬
‫ب﴾(ة ‪۲۵‬‬ ‫ِن ن َّ ِص ۡی ٍ‬
‫نُؤتِہ ِم ْن َہا َۙو َما ل َ ٗہ فِی ا لْاٰ ِخ َر ِة م ۡ‬
‫‪،‬الذوری‪" )۲۱:‬وجۺ‬ ‫ٰ‬
‫ٓارختۺیک ۺیتیھک ۺاچےہۺمہۺاسۺےکےیلۺاسۺیک ۺیتیھکۺڑباھںیۺےگۺاورۺوج ۺداینۺیک ۺیتیھکۺاچےہمہۺاےسۺ‬
‫اس ۺںیم ۺےس ۺھچک ۺدںی ۺےگ ۺاور ۺٓارخت ۺںیم ۺاس ۺاک ۺھچک ۺہصح ۺںیہن ۺ"اور ۺرفامات ۺےہ‪َ ﴿ :‬م ۡن ک َ‬
‫َان‬
‫ُی ِر ۡی ُد ا ل َْعا ِجل َ َۃ َع َّجل ْ َنا ل َ ٗہ ِف ۡی َہا َما ن ََشا ٰٓ ُء﴾(ة ‪،۱۵‬بین اساءیل‪" ))۱۸:‬وجۺہیۺ‬
‫دلجی ۺوایل ۺاچےہ ۺمہ ۺاےس ۺاس ۺںیم ۺدلج ۺدے ۺدںی ۺوج ۺاچںیہ ۺ"اور ۺرفامات ۺےہ‪َ ﴿ :‬و َم ْن ا َ َر َ‬
‫اد‬
‫الا ٰ ِخ َرةَ َو َسعٰی َل َہا َس ْع َی َہا﴾(ة ‪،۱۵‬بین اساءیل ‪" )۱۹:‬وج ۺٓارخت ۺاچےہ ۺاورۺ‬
‫اسۺیکۺیسۺوکششۺرکےۺ"ایکۺج ۺںیہنۺدےتھکیۺ(ۺٓاوتیںۺںیمۺ)ۺ وپراۺاۺاشرہۺارادہۺیکۺرطػۺےہ(وتۺولعمؾۺ‬
‫یت ا)ہک ۺارادہ ۺاک ۺاعمہلم ۺاہنتی ۺامہ ۺےہ ۺ‪،‬نکیل ۺبج ۺدنبہ ۺیگشیمہ ۺربےت ۺاور ۺیلہپ ۺوایل ۺدو ۺزیچوں ۺ"ینعیۺ‬
‫رتکۺداینۺاورۺداینۺیکۺوموجدۺزیچوںۺوکۺدؽۺےسۺدجاۺرکےنۺرپۺاثتبۺدقؾۺرےہۺ‪،‬وتۺاہللۺاعتٰیلۺےکۺلضفۺ‬
‫ےسۺادیمۺےہۺہکۺوہۺاسۺےکۺدؽۺےسۺارادہۺاورۺاایتخرۺوکۺدورۺرکےنۺیکۺوتقیفۺاطعرفامےئۺ‪،‬ویکںۺہکۺوہۺ‬
‫اہنتیۺلضفۺورکؾۺواالۺےہۺ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪73‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫من‪....‬مث الذی یبصث صیل الَتؽ والتطر یؼ‪...‬ص‪...۱۶‬إیل ‪ ... .‬من راحبہ‬
‫الزاھد طيہ‪،‬ورمبا یدطوہ ِف ذلؽ‪.‬‬
‫َ‬ ‫َْ‬
‫ٰ‪:‬ےب ۺاینز ۺیتان۔‬ ‫لح ۺاغلت‪:‬تط ِّر یْؼ‪:‬ابانٹ‪،‬اگل ۺاگل ۺرکان۔ ِّض َناء(س)ض ِّ َن ِّبہ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ص َناء‪:‬فیل ۺورپاشیین۔ ِّخ ّدۃ‪ :‬ۺذلیل ۺ‪،‬دانءت۔طا ِّئ َحۃ‪ :‬ۺ(ؿ)یسک ۺزیچ ۺیک ۺوب ۺانلیھپ(ا یھ ۺایۺ‬
‫ش‪ :‬ۺ‬ ‫ربی)۔ َبا ِّلغ‪(:‬ؿ)اجعم۔ َو ِّد َخۃ‪ :‬ۺدنگیگ۔ ِّجيْ َطۃ‪ :‬ۺڑسی ۺیتیئ ۺالش‪،‬عمج ۺ ِّج َيػ۔ ُت ََل ِّ ْ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ ً‬
‫تز ِّميْخا)وخوبش ۺانلم۔س َّر ْز ُت‪( :‬ت ْس ِّر یْ ًز)شقن ۺواگنرۺ‬ ‫ت ِّب ِّسيْب(‬ ‫اندیپ ۺیتان۔ ُز ّم َخ ْ‬
‫ُ ْ َ َْ‬ ‫ِّ‬
‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫الیشء‪ :‬ۺیؽ ۺاجان۔ ِّبنيۃ‪ :‬ۺانبوٹ ۺ‪،‬‬ ‫رکان‪،‬لیب ۺوبےٹ ۺانبان۔مدت ِّحيلۃ‪ :‬ۺنفعتم۔ ِّادتحال‬
‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫استخ۔خ ِّبيْ ًرا‪:‬ۺوجھکرۺاورۺیھکۺایۺابالیئۺےسۺایترۺیۺیتیئۺاھٹمیئۺایۺولحہۺ‪،‬عمجۺاخ ِّب َرۃ۔ َد ّم‪:‬ۺزرہۺ‬
‫ُ‬
‫‪،‬عمجۺْسُ ْوم۔‬
‫ترجنہ‪ :‬رھپ ۺوہ ۺزیچ ۺوج ۺرتک ۺداین ۺاور ۺامؽ ۺوکابےنٹ ۺرپ ۺااھبریت ۺےہ ۺ‪،‬اور ۺاس ۺوک ۺج رپۺ‬
‫ٓااسؿ ۺرکیت ۺےہ ۺوہ ۺداین ۺیک ۺٓاوتفں ۺاور ۺاس ۺےک ۺةیعں ۺوک ۺاید ۺرکان ۺےہ ۺاوراس ۺابرے ۺںیم ۺولوگں ۺےکۺ‬
‫تہب ۺےس اۺ وقاؽ ۺںیہ ۺ‪،‬وت ۺاس ۺںیم ۺےسیسک ۺاک ۺاراشد ۺہی ۺےہ ۺہک ۺ"ںیم ۺےن ۺداین ۺوک ۺاس ۺےک ۺوھتڑےۺ‬
‫وتقۺےکۺےیلۺامدلارۺرکےن‪،‬اسۺیکۺفیلۺےکۺزایدہۺیتےنۺ‪،‬اسۺےک دلجۺانفۺیتےنۺاورۺاسۺےکۺ‬
‫اطبلۺولوگںۺےکذلیلۺیتےنۺیکۺوہجۺےس رتکۺرکدای۔‬
‫ریمےۺخیشۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺےنۺرفامایۺ‪:‬ۺنکیلۺاسۺاراشدۺےسۺ یھۺرتبغۺیکۺوب(رمادۺۺیوب)ۺٓایتۺ‬
‫ےہۺۺ‪،‬اسۺےیلۺہک سۺصخشۺےنۺیسکۺیکۺدجایئۺاکۺوکشہۺایکۺےہوتۺاسۺےن اسۺےکۺواصؽۺوکۺدنسپایکۺ‬
‫ےہاور س ۺےنیسک ۺزیچ ۺوک ۺدورسے ۺولوگں ۺیک ۺرشتک ۺیک ۺوہج ۺےس ۺوھچڑا ۺےہارگ ۺوہ ۺاہنت ۺیتات ۺوت ۺاےسۺ‬
‫ےلۺاتیل۔‬
‫اور ۺاس ۺےک ۺابرے ۺںیم ۺاجعم ۺوقؽ ۺوہ ۺےہوج ۺامہرے ۺخیش ۺرۃمح ۺاہلل ۺہیلع ۺےن ۺرفامایۺ‬
‫ےہ‪":‬داینۺدخاۺیکۺدنمشۺےہۺاورۺوتدخاۺاکۺدوتسۺےہۺاوروجۺیسکۺوکۺدوتسۺراتھکۺےہوتۺوہۺاےنپۺدوتسۺ‬
‫ےک ۺدنمش ۺوک ۺ یھ ۺدنمش ۺراتھک ۺےہ"اور ۺرفامای ۺ‪:‬اس ۺےیل ۺہک ۺداین ۺدنگی ۺڑسی ۺیتیئ ۺالش ۺےہ‪،‬ایک ۺج ۺںیہنۺ‬
‫دےتھکی ۺہک ۺاس ۺاک ۺااجنؾ ۺدنگیگ‪،‬اسفد‪،‬اندیپ ۺیتان‪،‬دعؾ ۺاور ۺتسین ۺو ۺانوبد ۺیتان ۺےہ‪،‬نکیل ۺداین ۺایسی ۺڑسیۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪74‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫یتیئۺالشۺےہۺےسجۺوخوبشۺےسۺلمۺدایۺایگۺےہاورۺزبیۺوزتنیۺےسۺلیبۺوبےٹۺانبےئۺےئگۺںیہ‪،‬وتۺ‬
‫ۺٓایگرگمۺدنملقعوںۺےنۺاسۺےسۺانکرہۺیشکۺاایتخرۺیک۔‬ ‫اغلفۺاسۺےکۺر‪،‬رہۺےسۺدوھےکۺںیم ہ‬
‫سُال‪:‬داینۺےسۺےبۺریتبغۺاکۺایکۺمکحۺےہۺایکۺوہۺرفضۺےہۺایۺلفن؟‬
‫جُاب‪:‬اجؿۺولۺہکۺےبۺریتبغۺامہرےۺزندکیۺالحؽۺورحاؾۺدوونںۺےسۺیتیتۺےہۺوترحاؾۺ‬
‫زیچوںۺےسۺرفضۺےہۺاورۺالحؽۺزیچوںۺےسۺلفنۺےہ‪،‬رھپۺاسۺرحاؾۺاکۺدرہجۺاطتعۺرپۺاقمئۺرےنہۺ‬
‫واولں ۺےک ۺےیل ۺانھگؤےنرمدارےک ۺامدنن ۺےہ ۺاس ۺوک ۺرصػ ۺوتقِ ۺرضورت ۺرضر ۺدعف ۺرکےن ۺیکۺ‬
‫دقمار ۺںیم ۺاامعتسؽ ۺایک ۺاجےئ ۺا ‪،‬اور ۺریہ ےب ۺریتبغ ۺالحؽ ۺزیچوں ۺےس ۺوت ۺوہ ۺایاؽ ۺواکنیلم ۺےکۺ‬
‫ہصح ۺںیم ۺیتیت ۺےہ ۺ‪،‬ایاؽ ۺولوگں ۺےک ۺزندکی ۺالحؽ ۺزیچ ۺ یھ ۺرمدار ۺیک ۺامدنن ۺےہ ۺوہ ۺاس ۺےس ۺدقبرۺ‬
‫رضورتۺیہۺاامعتسؽۺرکےتۺںیہ‪،‬اورۺرحاؾۺاُؿۺےکۺزندکیۺٓاگۺیک ۺامدننۺےہۺیسکۺ یھۺاحؽۺںیمۺاسۺ‬
‫ےکۺاامعتسؽ ۺاکۺاؿۺےکۺدؽۺںیمۺایخؽۺ یھۺںیہنۺٓااتۺےہۺ‪،‬اورۺدؽۺںیم ۺکڈنھک(داین ۺےسۺےبۺقلعتۺ‬
‫یتےن)ۺاکۺیہیۺینعمۺےہ ۺابںیۺوطرۺہکۺاسۺاکۺارادہۺداینۺیکۺدنگیگۺےسۺاگلۺیتاجےئوہۺاےسۺاندنسپدیہۺ‬
‫ورکموہۺےھجمسۺاورۺاسۺےسۺرفنتۺرکےۺاورۺدؽۺںیمۺداینۺاکۺارادہۺواایتخرۺابیقۺہنۺرےہ۔‬
‫سُال‪ :‬ۺہی ۺےسیک ۺیتاتکس ۺےہ ۺہک ۺداین ۺیک ۺوہشںیت ۺاور ۺبیجع ۺورغبی ۺاقلب ۺولطمب ۺذلںیتۺ‬
‫ااسنؿۺےک ۺزندکیۺٓاگ ۺیکۺامدننۺیتاجںیۺ‪،‬ایۺانھگؤین ۺنفعتمۺڑسیۺیتیئ ۺالش ۺیکۺرطح ۺیتاجںیۺہکبجۺ‬
‫امہریۺتقلخۺوتعیبطۺزمکورۺےہ؟‬
‫جُاب‪:‬اجؿۺولۺہکۺ سۺوکۺاخصۺوتقیفۺ یتلۺےہۺاورۺتقیقحۺںیمۺاسۺیکۺٓاوتفںۺاورۺدنگیگۺ‬
‫ےسۺوافقۺیتاجاتۺےہۺ‪،‬وتۺوہۺداینۺاسۺےک ۺزندکیۺایس ۺرطحۺ(ذلیل)یتاجیتۺےہۺ‪ ،‬داینۺاورۺاسۺیکۺ‬
‫ٓاوتفں ۺےس ۺٓاںیھکن ۺدنب ۺرکےک ۺاس ۺیک ۺرطػ ۺرتبغ ۺرکےن ۺواےل ۺاور ۺاس ۺیک ۺر‪،‬رہی ۺزبی ۺوزتنیۺ‬
‫ےسۺدوھاکۺاھکےنۺواےلۺیہۺاسۺرپۺبجعتۺرکےتۺںیہۺاورۺدلجۺیہۺںیمۺاسۺیکۺاکیۺاثمؽۺایبؿۺرکوںۺ‬
‫ا ۺ۔‬
‫ۺ اجؿ ۺول ۺہک ۺہی ۺاثمؽ ۺےہ ۺاکی ۺااسنؿ ۺیک ۺوج ۺوجھکر ۺ‪،‬یھگ ۺوریغہ ۺڈاؽ ۺرک ۺسیفن ۺودمعہ ۺولحہ ۺایترۺ‬
‫رکےۺ‪،‬رھپۺاسۺںیمۺاکیۺرطقہۺزرہۺاقلتۺڈاؽۺدےۺ‪،‬وتۺاےسۺاکیۺٓادیمۺےنۺدھکیۺایلۺاوردورسےۺےنۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪75‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ںیہنۺداھکیۺ‪،‬رھپۺاسۺےنۺزمنیۺاورۺٓاراہتسۺرکےکاؿۺدوونںۺےکۺاسےنمۺرھکۺدایۺ‪،‬وتۺوہۺٓادیمۺوجۺاسۺولحہۺ‬
‫ۺیگ زرہۺاقلتۺوکۺدھکیۺراہۺاھتۺوہۺاسۺولحہۺےسۺےبۺریتبغۺرکےۺا ۺ‪،‬اورۺینیقیۺوطرۺرپۺاسۺےکۺ‬ ‫ںیمۺڈاےل ہ‬
‫دؽ ۺںیم ۺیسک ۺ یھۺرطح ۺاس ۺےک ۺاھکےن ۺاک ۺایخؽ ۺںیہنۺٓاےئۺا ۺ‪،‬وتوہۺولحہ ۺاس ۺےکۺزندکی ۺٓا گۺ‬
‫ےکامدننۺیتا ۺ‪،‬ہکلبۺاسۺےسۺ یھ ۺتخسۺیتا ۺاسۺےیلۺہکۺوہ ۺاسۺٓاتف ۺوکۺاجاتنۺےہ ۺاوراس ۺیکۺر‪،‬رہیۺ‬
‫ۺیگ ۺزرہ ۺوک‬
‫زبی ۺوزتنی ۺےس ۺدوھاک ۺںیہن ۺاھکےئ ۺا ۺ‪،‬اور ۺدورساوہ ۺٓادیم ۺ س ۺےن ۺاس ۺںیم ۺالمےئ ہ‬
‫ںیہنۺداھکیۺےہۺوتۺوہۺر‪،‬رہیۺزبیۺوزتنیۺےسۺدوھاکۺاھکاجےئۺا ‪،‬ۺالچلۺرکےۺا ۺ‪،‬ربصۺںیہنۺرکےۺا ۺ‪،‬‬
‫ےب ۺریتبغ ۺرکےن ۺواےل ۺاےنپ ۺاسیھت ۺرپ ۺبجعت ۺرکےن ۺےگل ۺا ۺ‪،‬اور ۺشباواقت ۺاےس ۺاس ۺابرے ۺںیمۺ‬
‫ےبۺووقػۺایخۺؽۺرکےۺا ۔‬
‫من‪....‬طوذا مثل حرام الدنيا ‪....‬ص‪...۱۷‬إیل‪ ....‬راذدا إن ذاء اہلل‬
‫ٰ‬
‫تصایل‪،‬وباہلل التوطيؼ‪.‬‬
‫َ َ‬
‫رص ُاء‪:‬ریصبت ۺواےل‪،‬وادح ۺ َب ِّر ْری ۔ ُب َزاؼ‪ :‬وھتک ۔ ِّا ْم َتخط‬ ‫لح ۺاغلت‪ُ :‬ب َ َ‬
‫َ‬
‫‪ِّ (:‬ا ْم ِّت َخ ًاسا)انک ۺاصػ ۺرکان۔ ُم َع ّب‪ :‬ا َع َّب ِّل َ ْ‬
‫لیش ِّء‪ :‬ۺانکھج‪ ،‬ۺاودناھ ۺیتان۔ َر ِّاذ ًدا‪ :‬ۺوجابۺ‬
‫َ ُ‬
‫ےہۺلعفۺارمۺاکۺ‪،‬الصۺابعرتۺےہۺ‪:‬تع ْن َر ِّاذ ًدا۔‬
‫ترجنہ‪ :‬وتۺہیۺاثتبۺدقؾۺرےنہۺواےلۺالہۺریصبتۺاورۺرتبغۺرکےنۺواےلۺاجولہںۺ‬
‫ےک ۺاسھت ۺداین ۺیک ۺرحاؾ ۺزیچوں ۺیک ۺاثمؽ ۺےہ ۺارگ ۺوہ ۺاس ۺولحہ ۺںیم ۺزرہ ۺہن ۺڈاےل ۺہکلب ۺاس ۺںیم ۺوھتکۺ‬
‫ایانکۺڈاؽۺدےۺرھپۺاسۺوکۺالم ۺرکۺزمنیۺرکدےۺوتۺوہۺٓادیمۺ سۺےنۺاسۺاکؾۺوکۺداھکیۺوہۺاسۺولحہۺےسۺ‬
‫رکاتہۺاورۺرفنتۺرکےۺا ۺوساےئۺتخسۺاحتجۺورضورتۺےکۺاےسۺاامعتسؽۺںیہنۺرکےۺا ۺ‪،‬اورۺ‬
‫وہۺٓادیمۺ سۺےنۺاسۺاکؾۺوکۺںیہنۺداھکیۺاورۺاسۺںیمۺوھتکۺڈاےلۺاجےنۺےسۺااجنؿۺےہۺوہۺاسۺےکۺ‬
‫ر‪،‬رہ ۺےس ۺ دوھاک ۺاھکاجےئ ۺا ۺالچل ۺرکے ۺا ۺدنسپدیہ ۺاور ۺدمعہ ۺاجؿ ۺرک ۺاس ۺرپ ۺوٹٹ ۺزپےا ۺ‪،‬وتہیۺ‬
‫دوونںۺرفقیۺینعیۺالہ ۺریصبتۺاورۺااقتستم ۺواےل ۺاورۺرتبغ ۺرکےنۺواےلۺاورۺاغلفۺولوگںۺےکۺ‬
‫اسھتۺداینۺیکۺالحؽۺزیچوںۺیکۺاثمؽۺےہ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪76‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ۺاور ۺدوونں ۺاکۺاحؽۺتعیبطۺاورۺتقلخۺںیم ۺربارب ۺیتےنۺےکۺابووجدفلتخمۺےہ‪،‬اکیۺ‬
‫رفقیۺےکۺےیلۺریصبتۺاورۺملعۺےہۺاورۺدورسےۺےکۺےیلۺاہجتل‪،‬تلفغ‪،‬اورافجےہۺ‪،‬ارگرتبغۺ‬
‫رکےن ۺواال ۺاجؿ ۺےل ۺاور ۺدھکی ۺےل ۺاس ۺزیچ ۺوک ۺےسج ۺزادہ ۺےن ۺداھکیےہ ۺ‪،‬وت ۺوہ ۺایس ۺیک ۺرطح ۺےب ۺریتبغۺ‬
‫رکےۺا ۺ‪،‬ارگۺزادہۺااجنؿۺیتۺاورۺادناھۺیتۺاسۺےسۺ سۺےسۺرتبغۺرکےنۺواالۺادناھۺےہۺوتوہۺ یھۺایسۺ‬
‫یکۺرطحۺرتبغۺرکےۺا ۺ‪،‬وتۺج ۺےنۺاسۺابتۺےسۺاجؿۺایلۺہکۺہیۺرفؼۺریصبتۺیکۺوہجۺےسۺےہۺہنۺہکۺ‬
‫تعیبطۺاورۺتقلخۺیکۺوہجۺےسۺ‪،‬ہی ۺابتۺدیفمۺاورۺالصۺےہ ۺاور ۺالکؾۺر‪،‬رہ ۺوۺدرتسۺےہۺ‪،‬لقعۺردنۺ‬
‫اورۺااصنػۺدنسپاسۺاکۺارتعاػۺرکےۺا ۺاہللۺاعتیلۺاےنپۺلضفۺےسۺوتقیفۺودہاتیۺاکۺامکلۺےہ۔ۺ‬
‫سُال‪:‬امہرے ۺےیل ۺوھتڑی ۺدقمار ۺںیم ۺداین ۺ ۺیک ۺروزی ۺرضوری ۺےہ ۺاتہک ۺامہرازگارا ۺیتۺ‬
‫ےکس ۺوتۺمہۺداینےسۺانکرہۺیشکۺےسیکۺرکںیکسۺےگ؟‬
‫جُاب‪:‬اجؿۺولۺہکۺایسیۺوضفؽۺزیچوںۺےسۺرورگداینۺرضوریۺےہۺنجۺیکۺاطتقۺووقتۺ‬
‫ںیمۺرضورتۺںیہنۺیتیتۺےہۺ‪،‬اورۺ دوصدۺاطتقۺووقتۺاکیتانےہۺاتہکۺج ۺاہللۺاعتیلۺیکۺابعدتۺرکۺوکسۺ‬
‫‪،‬ہنۺہکۺاھکانۺ‪،‬انیپ‪،‬اورۺذلت ۺ دوصدۺےہ‪،‬اہللۺاعتیلۺارگۺاچےہ ۺوتاطتقۺووقتۺوکۺببسۺاورۺذرہعیۺےسۺ‬
‫عليھ‬
‫ابیقۺرےھکۺ‪،‬اورۺارگۺاچےہۺوتریغبۺببسۺوذرہعیۺےکۺابیقۺرےھکۺ‪،‬ےسیجۺالم ہکۺ ہ مۺاالسلؾۺ(ریغباھکےنۺ‬
‫اورۺےنیپۺےکۺزدنہۺںیہ)۔‬
‫رھپۺارگۺوہۺاچےہۺوتۺاہمترےۺاپسۺوموجدۺزیچۺےکۺذرہعیۺابیقۺرےھکۺایۺاہمتریۺاورۺامکیئۺےکۺ‬
‫ذرہعیۺابیقۺرےھکۺ‪،‬ارگۺوہۺاچےہۺوتیسکۺایسیۺزیچۺےکۺذرہعیۺزدنہۺرےھکۺاہمترےۺےیلاسۺوکۺریغبۺبلطۺ‬
‫وامکیئ ۺےک ۺواہں ۺےس ۺببس ۺانبدے ۺا ۺاہجں ۺاہمترا ۺومہ ۺوامگؿ ۺ یھ ۺہن ۺیت‪،‬اسیجہک ۺاہلل ۺاعتیل ۺرفاماتۺ‬
‫ث ل َا‬‫ےہ‪َ ﴿:‬و َم ۡن ّیَـ َّت ِق الل َہ َی ْج َعل ل َّ ٗہ َم ْخ َر ًجا ۙ﴿‪َّ ﴾۲‬و َی ْر ُزقْ ُہ م ِْن َح ۡی ُ‬
‫ب ﴾(ة ‪ ، ۲۸‬السَلؼ ‪")۳،۲:‬اور ۺوجصخش ۺاہلل ۺےس ۺڈرے ۺاہلل ۺاس ۺےک ۺےیلۺ‬ ‫َی ْح َت ِس ُ‬
‫اجنتۺیکۺراہۺاکنؽۺدےۺا ۺاورۺاےسۺواہںۺےسۺروزیۺدےۺا ۺاہجںۺاسۺاکۺامگؿۺہنۺیت‘‘۔‬
‫(ارگ ۺوقتی ۺاایتخر ۺرکوےگ ۺ)وت ۺںیھمت ۺیسک ۺ یھ ۺاحؽ ۺںیم ۺبلط ۺاور ۺارادہ ۺیک ۺرضورت ۺںیہنۺ‬
‫یتیگۺاورارگۺا ںیہۺاسۺ(ےسۺ ےنچ)رپۺدقرتۺہنۺیت ۺاورۺج ۺبلطۺوارادہۺرکو‪،‬رھپۺاسۺےکۺذرہعیۺاہللۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪77‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫اعتیل ۺیک ۺابعدت ۺرپ ۺاطتق ۺواابسب ۺیک ۺتین ۺرکو ۺ(ینعی ۺہی ۺتین ۺرکو ۺہک ۺاس ۺےس ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺیک ۺابعدتۺ‬
‫رکےن ۺےک ۺےیل ۺوقت ۺاحلص ۺیتیگ ۺ)ہن ۺہک ۺوہشت ۺاور ۺذلت ۺیک ۺ‪،‬اس ۺےیل ۺہک ۺبج ۺج ۺےن ۺاس ۺیکۺ‬
‫تینۺرکیلۺوتۺوگایاہمتریۺاج بۺےسۺبلطۺوارادہۺدرۺتقیقحۺالھبیئ ۺیتیگۺاورٓارختۺیکۺبلطۺیتیگۺ‬
‫ہن ۺہک ۺداین ۺیک ۺبلط ۺ‪ ،‬ۺاور ۺاہمترے ۺزدہ ۺاور ۺانکرہ ۺیشک ۺںیم ۺوکیئ ۺبیع ۺںیہن ۺےگل ۺا ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺںیھمت ۺاورۺ‬
‫ںیمہۺاینپۺااطتعۺیکۺوتقیفۺےشخبۺاؿۺاشءۺاہللۺاسۺایبؿۺےسۺںیھمتۺدہاتیۺےلمۺیگ اورۺاہللۺیہۺےسۺ‬
‫وتقیفۺیکۺادیمۺےہۺ۔‬
‫من‪....‬الصائؼ الثاِن اخللؼ ‪....‬ص‪....۱۸،۱۷‬إیل‪...‬طالنجاء طالنجاء وُیؽ‬
‫مث النجاء‪.‬‬
‫َ َ‬ ‫َ‬
‫لح ۺاغلت‪َ :‬ی ََت َام ْون‪(:‬ت َر َام َيا)اکی ۺدورسے ۺوک ۺریت ۺامران‪،‬ابمہ ۺدتس ۺورگةیںۺ‬
‫َ ُ‬ ‫ٰٰ‪ :‬ۺامس ۺلیضفت ۺےہ‪َ ،‬ذ ُو َ‬ ‫َ ْ‬
‫(ک)دنسپدیہ ۺیتان۔ت َصاد ْو ِّ ْن‪:‬‬ ‫و‬ ‫وی‬ ‫ذ‬ ‫یتان‪،‬رماد ۺابمہ ۺڑگھجا ۺرکان۔ا‬
‫َ َ َ َ َّ ْ َ َ ّ ُ ً‬ ‫ُ َْ‬
‫( ُم َص َاداۃ)ابمہ ۺدینمش ۺرکان۔ ص َزلۃ ۺوگیش ۺروا ی۔ْل تتصلل‪( :‬تصلَل)یسک ۺابت ۺاک ۺاہبہن ۺرکان ۔‬
‫ْ ُ‬
‫ت‪َ :‬م ِّر َج ال َص ْود‪:‬دہع ۺوامیپؿ ۺاک ۺریغ ۺوفحمظ ۺیتان ۔‬ ‫ِّص َلل‪ :‬اہبہن‪،‬امیبری ۺ‪،‬وادح ۺ ِّص ّلۃ۔ َمر َج ْ‬
‫ِّ‬
‫َ‬ ‫َ َ َّ َ َ ْ ْ ً‬
‫ت(ض)اکلہ ۺیتان‪،‬ےب ۺاتیمہ ۺیتان۔تذبؽ(تذ ِّبيعا)اجؽ ۺدار ۺانبان۔ھ ِّرج‪:‬ہنتف ۺو‬ ‫ِّخ َّط ْ‬
‫َ َّ‬ ‫َ‬
‫الن َج ُاء‪ :‬ۺوعفمؽ ۺقل ۺےہ ۺلعفۺ‬ ‫اسفد‪،‬لتق ۺو ۺاغرت ۺیتان۔ ُد ّوال‪ :‬ۺاکھبری‪،‬وادح ۺ َدا ِّئل۔ط‬
‫ْ َ َْ َ ُ‬ ‫ُ‬
‫ذحموػۺ’’انْ ُج‘‘اک۔ َو َُیؽ ‪:‬ال َز َمؽ اہلل ‪:‬اکۺوعفمؽۺقلۺےہۺینعمۺںیہۺاہللۺاعتیلۺھجتۺرپۺرمحۺ‬
‫رفامےئ۔‬
‫دِسریرکاِٹمدلُقہے‪:‬‬
‫ترجنہ‪ :‬رھپج ۺرپۺولخمؼۺےسۺانکرہۺیشکۺرکانۺرضوریۺےہ‪،‬اورۺہیۺانکرہۺیشکۺدوووہجںۺےسۺ‬
‫رضوریۺےہۺ۔‬
‫پہلی ِجہ‪:‬ۺےہۺہکۺولگۺج ۺوکۺاہللۺاعتیلۺیکۺابعدتۺےسۺاغلفۺرکۺدںی ۺےگ ۺاسیجۺہکۺاکیۺ‬
‫زبرگۺےسۺرواتیۺیکۺیئگۺےہۺاوھنںۺےنۺرفامای‪:‬ںیمۺاکیۺامجتعۺےکۺاپسۺےسۺزگراۺوہۺٓاسپۺںیمۺ‬
‫ابمہ ۺڑگھجا ۺرک ۺرےہ ۺےھت ۺ‪،‬اور ۺاکی ۺٓادیم ۺاؿ ۺےس ۺدور ۺاھٹیب ۺیتا ۺاھت ۺ‪،‬ںیم ۺےن ۺاس ۺےس ۺابت ۺرکان ۺاچاہ ۺوتۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪78‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫اسۺےنۺھجمۺےسۺاہکۺہکۺاہللۺاکۺذرکۺ ےھجۺریتےۺاسھتۺابتۺرکےنۺےسۺزایدہۺدنسپدیہۺےہۺ‪،‬ںیمۺےنۺاہکۺ‬
‫ج ۺاےلیک ۺیت ۺ‪،‬اس ۺےن ۺاہک ۺریمے ۺاسھت ۺریما ۺرب ۺاور ۺدورفےتش ۺںیہ ۺ‪،‬ںیم ۺےن ۺاہک ۺ‪،‬اؿ ۺ(ڑگھجا ۺرکےنۺ‬
‫واولں)ںیمۺےسۺ(ریخۺںیم) تقبسۺرکےنۺواالۺوکؿۺےہ‪،‬اسۺےنۺاہکۺ سۺوکۺاہللۺاعتیلۺےنۺشخبۺدایۺ‬
‫یت‪،‬ںیمۺےنۺاہکۺ(دیساھ)راہتسۺاہکںۺےہ؟وتۺاسۺےنۺاےنپۺاہھتۺےسۺٓاامسؿۺیکۺرطػۺااشرہۺایکۺ‪،‬رھپۺ‬
‫ڑھکاۺیتاۺاورۺ ےھجۺوھچڑۺدای‪،‬اورۺاہک‪(،‬اےۺاہللمت!)ریتیۺزایدہۺرتۺولخمؼۺھجتۺےساغلفۺرےنھکۺوایلۺےہ۔‬
‫ۺ رھپۺولخمؼۺںیھمتۺابعدتۺےسۺاغلفۺرکۺدےیگۺہکلبۺںیھمتۺۺابعدتۺےسۺروےکۺیگۺ‪،‬ۺںیھمتۺ‬
‫ربایئ ۺاور ۺالہتک ۺںیم ۺڈاؽ ۺدے ۺیگ ۺ‪،‬اسیج ۺہک ۺب تت ۺاحج ۺامص ۺرۃمح ۺاہلل ۺہیلع ۺےن ۺرفامای‪’’:‬ںیم ۺےنۺ‬
‫اس ۺولخمؼ ۺےس ۺاپچن ۺزیچوں ۺوک ۺبلط ۺایک ۺںیم ۺےن ۺاںیھن ۺںیہن ۺاپای‪،‬ںیم ۺےن ۺاؿ ۺےس ۺزدہو ۺاطتعۺ‬
‫بلطۺیک ۺوتۺاوھنںۺےنۺااسی ۺںیہنۺایک‪،‬ںیمۺےنۺاہکۺ‪:‬ارگۺہیۺںیہنۺرکےتکس ۺوتۺزدہواطتع ۺرپۺریمیۺااعتنۺ‬
‫یہۺرکو‪،‬وتۺاوھنںۺےنۺہیۺ یھۺںیہنۺایکۺ‪،‬ںیمۺےنۺاہکۺ‪:‬ارگۺںیمۺزدہواطتعۺاایتخرۺرکوںۺوتۺھجمۺےسۺرایضۺ‬
‫رانہ‪،‬وت ۺاوھنں ۺےن ۺااسی ۺ یھ ۺںیہن ۺایک ۺ‪(،‬ہکلب ۺانراض ۺیتےئگ)ںیم ۺےن ۺاہک‪،‬رھپ ۺ ےھج ۺزدہواطتع ۺےسۺ‬
‫تمۺروانک‪،‬نکیلۺاوھنںۺےنۺ ےھجۺروکۺدای‪،‬ںیمۺےنۺاہک‪:‬ۺ ےھجۺاسۺزیچۺیکۺرطػۺہنۺالبؤۺ سۺےسۺاہللۺ‬
‫اعتٰیل ۺیک ۺراض ۺاحلص ۺہن ۺیت ۺاور ۺھجم ۺےس ۺدینمش ۺتم ۺرکان ۺارگںیم ۺاہمتری ۺابت ۺہن ۺامونں ۺنکیل ۺاوھنںۺ‬
‫ےنااسی ۺایک ۺینعی ۺ اہلل ۺاعتیل ۺیک ۺانرفامین ۺیک ۺرطػ ۺ یھ ۺالبایاور ۺھجم ۺےس ۺدینمش ۺ یھ ۺیک ۺ‪،‬وت ۺںیم ۺےن ۺاںیھنۺ‬
‫وھچڑۺدای‪،‬اورۺاےنپۺسفنۺںیمۺاخصۺوطرۺےسۺوغشمؽۺیتایگ‘‘۔‬
‫ۺاےۺد( یۺاھبیئۺمت!اجؿۺولۺہکۺیبنۺرکمیۺﷺ ےنۺوگیشۺروا یۺےکۺزامےنۺوکۺایبؿۺرکۺدای ۺاورۺ‬
‫اُس ۺزامےنۺےک ۺولوگںۺیک ۺتفصۺواحض ۺرفامدی ۺےہ ۺ‪،‬زین ۺاس ۺزامےنںیمۺانکرہ ۺیشکۺاک ۺمکح ۺدایےہ‪،‬ۺ‬
‫ًانیقییبنۺرکمیۺﷺ وتحلصمںۺوکۺزایدہۺاجےتنۺےھتۺاورۺمہۺےسۺزایدہۺامہرےۺریخۺوخاہۺےھت۔‬
‫ۺرھپۺارگۺج ۺاےنپ ۺزامےنۺوکۺ(روسؽ ۺاہلل ۺﷺ یک)ایبؿ ۺرکدہۺاحتلۺوتفص ۺرپۺاپؤۺوتۺیبنۺ‬
‫رکمیۺﷺ ےکۺمکحۺیکۺریویۺرکوۺاورۺاؿۺیک ۺتحیصنۺوکۺوبقؽۺرکوۺاورۺاسۺابتۺںیمۺکشۺ یھۺہنۺرکوۺ‬
‫ویکںۺہکۺیبنۺرکمیۺﷺ اہمترےۺزامےنۺیکۺوتحلصمںۺوکۺزایدہۺاجےننۺواےلۺےھتۺ‪ ،‬وھجےٹۺاہبےنۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪79‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ہن ۺانبؤ ۺ‪،‬اےنپ ۺسفن ۺوک ۺدوھاک ۺتم ۺدو ۺورہن(ینعی ۺارگ ۺج ۺمکح ۺروسؽ ۺیک ۺریوی ۺںیہن ۺرکوےگ ۺ)وت ۺالہکۺ‬
‫یتاجؤےگۺاورۺاہمتراۺوکیئۺذعرۺ(ایقتمۺےکۺدؿۺافدئہۺردنۺ)ںیہنۺیتا ۔‬
‫اورۺ(وگیشۺروا یۺاک) ۺوفصۺوجۺمہۺےن ۺایبؿۺایکۺوہۺربخ ۺوہشمرۺںیمۺےہۺوج ۺب تت ۺدبعۺاہللۺ‬
‫نب ۺرمعونب ۺاعص ۺریض ۺاہلل ۺہنع ۺےس ۺرموی ۺےہ ۺہک ۺاوھنں ۺےن ۺرفامای‪’’:‬اکی ۺرمہبت ۺمہ ۺروسؽ ۺاہللۺ‬
‫ﷺ ےکۺاردۺرگدۺےھٹیبۺیتےئۺےھتۺہکۺااچکنۺٓاۺپۺےنۺہنتفۺاکۺذرکۺرفامای‪،‬ہکۺبجۺج ۺدوھکیۺہکۺولوگںۺ‬
‫ےکدہعو ۺامیپؿ ۺریغ ۺوفحمظ ۺیتاجںی ۺ‪،‬اامںیتن ۺیکلہ ۺیتاجںی ۺ(ینعی ۺایختن ۺیک ۺاجےئ)اور ۺولگ ۺایسۺ‬
‫رطحۺیتاجںیۺ(ینعیۺاافیےۺدہعۺہنۺایکۺاجے)وتۺ(درایمؿۺوظع)ٓاپۺےنۺاےنپۺدوونں ۺاہوھتںۺیکۺ‬
‫اایلگنںۺاکۺاجؽۺانبایۺ(ینعیۺااشرہۺرکان ۺاھت ۺہکۺےنتف ۺب ےۺدعبۺدیرگےۺر‪،‬رہۺیتںۺ)ںیمۺےنۺاہکۺ‪ ،‬ےھجۺاہللۺ‬
‫اعتیلۺٓاپۺرپۺدفاۺرکےۺںیمۺاسۺوتقۺایکۺرکوںۺ؟ۺوتۺٓاپۺےنۺرفامای‪:‬اےنپۺرھگۺںیمۺھٹیبۺاجؤۺ‪،‬اینپۺزابؿۺ‬
‫رپۺاقوبۺروھک‪،‬یکینۺرکو‪،‬اورۺربایئۺوھچڑۺدو‪،‬ۺاخصۺولوگںۺاکۺرطہقی(ینعیۺوگیشۺروا ی)ۺاایتخۺرۺرکوۺ‪،‬اورۺاعؾۺ‬
‫ولوگںۺاکۺرطہقیۺ(ینعیۺلیمۺوجؽۺ)وھچڑۺدو‘‘۔‬
‫اوراکی ۺدورسی ۺدحثی ۺںیم ۺیبن ۺرکمی ۺﷺ ےن ۺاراشد ۺرفامای‪(:‬وگیش ۺروا ی ۺاس ۺوتقۺ‬
‫ل‬ ‫ل‬
‫رضوری ۺےہ)’’بج ۺاایؾ ۺا ھ ڑرج ۺیتا ‪،‬رعض ۺایک ۺایگ"اایؾ ۺا ھرڑج ۺ"ایک ۺےہ؟وت ۺٓاپ ۺﷺ ےنۺ‬
‫اراشدۺرفامای‪:‬بجۺٓادیمۺاےنپۺنیشنمہۺےسۺ یھۺےبۺوخػۺاورۺنئمطمۺہنۺیت‘‘۔‬
‫ب تت ۺانب ۺوعسمد ۺریض ۺاہلل ۺہنع ۺےس ۺدورسی ۺدحثی ۺرموی ۺےہ‪ ،‬س ۺںیم ۺٓاپۺ‬
‫ﷺ ےن ۺب تت ۺاحرث ۺنب ۺریمعہ ۺےس ۺرفامای‪’’:‬ارگ ۺاہمتری ۺرمع ۺواف ۺرکے ۺوت ۺج ۺاکی ۺااسی ۺزامہنۺ‬
‫اپؤےگۺ سۺںیمۺبیطخۺزایدہۺیتںۺےگ‪ ،‬ۺاملعۺمکۺیتںۺےگۺ‪،‬اکھبریۺزایدہۺیتںۺےگۺاورۺدےنیۺواےلۺ‬
‫مک ۺیتں ۺےگ ۺ‪،‬اس ۺزامےن ۺںیم ۺوخاشہ ۺملع ۺیک ۺاقدئ ۺیتیگ ۺ(ملع ۺاتعب ۺیتاجےئا )وت ۺب تت ۺدبع ۺاہللۺ‬
‫انبۺوعسمدۺےن ۺرعض ۺایکۺایروسؽۺاہللمت!ۺہیۺبکۺیتا ؟وتۺٓاپۺےنۺرفامای‪:‬بج ۺامنزوںۺوک ۺوفتۺرکدایۺ‬
‫اجےئۺا ۺ‪ ،‬روشتۺاعؾۺیتاجےئۺیگۺ‪،‬دنیۺوکداینۺےکۺوھتڑےۺاسامؿۺےکۺیہلۺچیبۺدایۺاجےئۺا ‪،‬وتۺاسۺ‬
‫وتقۺانچب‪،‬اورۺٓاپۺےنۺظفلۺ"اجن"نیتۺرمہبتۺرفامای‘‘ۺ۔اہللۺاعتیلۺھجتۺرپرمحۺرفامےئ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪80‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫من‪.....‬ظلت وجيع ماذعر ِف ھذہ األخبار ‪ . . .‬ص ‪ .. .. ۱۸‬إیل ‪...‬طإن‬
‫التخلص منوم ذدید‪.‬‬
‫ُ‬ ‫ُ ً‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ََُ‬
‫لحۺاغلت‪ :‬خلس ُاء‪:‬مہۺنیشن‪،‬ادحۺخ ِّليْط۔ َْن ِّاذ ُر ( َُم ِّاذ َرۃ) ڈران۔ َم ْرد ْود‪:‬‬
‫ْ‬
‫ااکنر ۺرکان‪،‬داکتھران۔ َبضي‪ :‬ۺملظ ۺومتس۔ ِّض َری‪:‬احتل‪،‬دبتیلی‪،‬احدہث۔ ِّح َجج‪:‬اسؽ‪،‬اکی ۺدہعف ۺاکۺ‬
‫َ‬
‫جح‪،‬وادحۺ ِّح ّجۃ۔‬
‫ترجنہ‪ :‬ںیم(اامۺؾۺزغایل)اتہکۺیتں‪،‬اؿۺدحوثیںۺںیمۺوجۺھچکۺایبؿۺایکۺایگۺ‪،‬ج ۺاےنپ‬
‫زامےنۺواولںۺںیمۺاینپۺٓاوھکنںۺےسۺدھکیۺرےہۺیتۺوتۺج ۺاینپۺاجؿۺرپۺرمحۺرکو۔‬
‫عليھ‬
‫ۺرھپۺفلسۺاصنیحلۺروضاؿۺاہللۺ ہ مۺانیعمجۺےنۺاسۺ(رخاب)زامےنۺاورۺاسۺزامےنۺ‬
‫ےکۺول وگںۺےسۺ ےنچۺرپۺاافتؼۺایکۺےہ‪،‬ۺانکرہۺیشکۺوکۺرتحیجۺدیۺ‪،‬ۺاسۺاکۺمکحۺدای‪،‬اورۺاسۺیکۺاتدیۺیک‪،‬البہبشۺ‬
‫وہۺزایدہۺاصبح ۺریصبتۺاورۺریخۺوخاہۺےھتۺ‪،‬اورۺاؿۺےکۺدعبۺاک ۺزامہنۺاؿ ۺےکۺزامےنۺےسۺرتہبۺںیہنۺ‬
‫ےہ ۺہکلب ۺاس ۺےس ۺزایدہ ۺربا ۺاور ۺرخاب ۺےہ ۺ‪،‬ہی ۺب تت ۺویفس ۺنب ۺاابسط ۺریض ۺاہلل ۺہنع ۺےس ۺرمویۺ‬
‫ےہۺاوھنںۺےنۺرفامای‪:‬ہکۺںیمۺےنۺب تتۺایفسؿۺوثریۺریضۺاہللۺہنعۺوکۺرفامےتۺیتےئۺانس‪"،‬اہللۺیکۺ‬
‫مسقۺ سۺےکۺوساۺوکیئۺوبعمدۺںیہنۺےہۺا ِسۺزامےنۺںیمۺوگیشۺروا یۺاجزئۺیتیئگۺےہ"۔‬
‫ۺںیم(اامؾۺزغایل)اتہکۺیتںۺارگۺاؿ ۺےکۺزامےنۺںیمۺوگیش ۺروا یۺاجزئۺیھتۺوتۺامہرےۺزامےنۺ‬
‫ںیمۺہی ۺوابجۺاورۺرفضۺیتیئگۺےہۺ‪،‬اورۺب تتۺایفسؿ ۺوثریۺریضۺاہلل ۺہنع ۺےس ۺیہ ۺرمویۺےہۺہکۺ‬
‫اوھنںۺےنۺابعدۺاوخلاصۺرۃمحاہللۺہیلعۺوکۺاکیۺطخۺاھکل‪("،‬اامۺدعب)ج ۺاےسیۺزامےنۺ ںیمۺیتۺ سۺےسۺ‬
‫وضحرۺﷺ ےک ۺاحصہبۺاہلل ۺاعتٰیل ۺیکۺانپہۺامےتگن ۺےھتۺ‪،‬احالںۺہکۺاںیھنۺاؿۺابوتںۺاکۺملعۺاھتۺوج ۺںیمہۺ‬
‫ںیہن ۺےہ‪،‬وت ۺامہرا ۺایک ۺاحؽ ۺیتا ۺبج ۺہک ۺمہ ۺےن ۺاس ۺزامےن ۺوک ۺاپای ۺےہ ۺہک ۺملع ۺمک ۺےہ ۺ‪ ،‬ۺربص ۺ یھ ۺمک ۺےہۺ‬
‫‪،‬الھبیئۺرپۺدمدۺرکےنۺواےلۺ یھۺمکۺںیہ‪،‬داینۺرخابۺےہۺاورۺولگۺ یھ(اسۺزامےنۺںیم)رخابۺںیہ ۺ‬
‫‪،‬وتۺاہمترےۺےیلۺوفریۺوطرۺرپۺانکرہ ۺیشکۺاایتخر ۺرکان‪،‬ثحب ۺوابمہثحۺاور ۺولوگں ۺےسۺلیم ۺوجؽۺمتخۺرکانۺ‬
‫رضوریۺےہۺ"ویکںۺہکۺب تتۺافروؼۺامظعۺریضۺاہللۺہنعۺےنۺرفامای‪":‬ربے ۺنیشنمہ ۺےسۺانکرہۺیشکۺ‬
‫ںیمۺراتحۺےہ"۔اورۺایسۺوگیشۺروا یۺےکۺابرےۺںیمۺہیۺا رارۺےہکۺےئگۺںیہ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪81‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫(‪)۱‬ہیۺوہۺزامہنۺےہۺ سۺےسۺمہۺڈرےتۺںیہ ۺب تتۺبعکۺاورۺب تتۺانبۺوعسمدۺےکۺاراشدۺںیمۺ‬
‫(‪)۲‬ہیۺوہۺزامہنۺےہۺ سۺںیمۺقحۺوکۺوپرےۺوطرۺرپۺاناکرۺدایۺاجاتۺےہ‪،‬ملظۺومتسۺوکۺوبقؽۺرکۺایلۺاجاتۺےہ۔‬
‫(‪)۳‬ۺارگۺیہیۺاحؽۺراہۺاوراسۺںیمۺوکیئۺدبتیلیۺروامنۺہنۺیتیئۺوتیسکۺدؿۺہنۺرمےنواےلۺرپروایۺاجےئۺا ۺ‬
‫اورۺہنۺیہۺیسکۺونومولدۺرپۺوخ یۺانمیئۺاجےئۺیگ۔‬
‫ ےھج ۺایفسؿ ۺنب ۺہنییع ۺیک ۺہی ۺرواتی ۺیلم ۺ‪،‬اوھنں ۺےن ۺرفامایہک ۺںیم ۺےن ۺب تت ۺایفسؿۺ‬
‫وثری ۺےس ۺاہک ۺ‪ ،‬ےھج ۺھچک ۺوتیص ۺوتحیصن ۺےیجیک‪،‬وت ۺاوھنں ۺےن ۺرفامای ۺہک ۺولوگں ۺےس ۺاجؿ ۺاچہپؿ ۺاورۺ‬
‫قلعت ۺوک ۺمک ۺرکو‪،‬ںیم ۺےن ۺاہک‪،‬اہلل ۺاعتٰیل ۺٓاپ ۺرپ ۺرمح ۺرفامےئ ۺ‪،‬ایک ۺدحثی ۺںیم ۺںیہن ۺرفامای ۺایگ ۺےہ ۺہکۺ‬
‫ولوگں ۺےس ۺاجؿ ۺاچہپؿ ۺاور ۺقلعت ۺزایدہ ۺرکو‪،‬اس ۺےیل ۺہک ۺرہ ۺومنم ۺےک ۺےیل ۺدورسا ۺ(ومنمۺ‬
‫)افشتعۺرکےۺا ‪،‬ب تتۺایفسؿۺوثریۺےنۺرفامای‪:‬ریماۺاغبلۺامگؿۺیہیۺےہۺہکۺےھجتۺوکیئ ۺرپاشیینۺ‬
‫اور ۺفیل ۺیسک ۺوافق ۺاکر ۺیہ ۺےس ۺیچنہپ ۺیتیگ ۺ‪،‬ںیم ۺےن ۺاہکاہں‪،‬رھپ ۺ(ھچک ۺدونں ۺدعب)اؿ ۺاک ۺواصؽۺ‬
‫یتایگ‪،‬ایفسؿ ۺنب ۺہنییع ۺ ےتہک ۺںیہ‪،‬ںیم ۺےن ۺاؿ ۺوک ۺواصؽ ۺےک ۺدعبوخاب ۺںیم ۺجح ۺںیم ۺداھکی‪،‬وت ۺںیمۺ‬
‫ےنۺاہکۺ‪،‬اوبۺدبعۺاہلل ۺوکیئ ۺتحیصنۺےیجیک‪،‬وتٓاپۺےنۺرفامای‪:‬اہجںۺکتۺیتےکس ۺ ۺولوگںۺےس ۺاجؿ ۺاچہپؿۺ‬
‫اورۺقلعتۺوکۺمکۺرکۺول‪،‬ویکںۺہکۺاؿۺےسۺاکٹھچراۺاپانۺتہبۺلکشمۺےہ۔‬
‫من‪.....‬وظد ظيل ِف مصین ھذااخلَبنشَم ‪....‬ص‪...۱۹‬إیل‪....‬ألن الز یارۃ‬
‫واللظاء یصرض طيوَم الزتین والر یاء‪.‬‬
‫ْ‬ ‫َ‬
‫لح ۺاغلت‪ْ:‬ل َح‪(:‬ؿ)ر‪،‬رہ ۺیتان۔ َم ِّذيْب‪ :‬ۺزپاھاپ۔ َمط ِّرؼ‪ :‬ۺرس ۺںیم ۺامگن ۺاکن ۺےنلۺ‬
‫َْ‬ ‫َ ُ‬
‫یکۺہگج‪،‬عمج َمط ِّارؼ۔ ِّط َّر(ض)اھبانگ‪،‬رفاریتان۔ َبال‪:‬زعمز‪،‬رمہبت‪،‬احتل۔ ال ُص ْج ُب‬
‫َْ‬
‫اب ‪ :‬ۺاہنتی ۺریحت ۺازیگن۔تظ َت ِّض‪ :‬ۺ(ااعتفؽ)اقتاض ۺرکان۔ َد َو ِّاص ْي‪ :‬ۺرحمک ۺ‪،‬ذجہب‪،‬‬ ‫الْ ُص َج ُ‬
‫ببس ‪ ،‬وادحۺ َد ِّاص َيۃ۔ ِّب َداط‪:‬وھچبہن‪،‬رفش‪،‬عمجۺ ُب ُدط۔‬
‫ترجنہ‪ :‬اسۺابتۺیکۺوتحیضۺاکیۺرعیبۺمظنۺںیمۺیکۺیئگۺےہ۔‬
‫(‪)۱‬ںیم ۺاس ۺولخمؼ ۺیک ۺاجچن ۺاور ۺاھچؿ ۺنیب ۺرکات ۺراہ ۺ ۺ ۺ‪،‬اہیں ۺکت ۺہک ۺڑباھاپ ۺریمے ۺرس ۺںیم ۺر‪،‬رہۺ‬
‫یتایگ‪(.‬ینعیۺرسۺےکۺابؽۺدیفسۺیتےئگ)‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪82‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫(‪)۲‬وتۺنجۺولوگںۺوکۺںیمۺےنۺاچہپانۺاؿۺیکۺںیمۺےنۺذمتمۺیہۺیکۺ‪،‬اہللۺاعتٰیلۺااھچۺیہلۺاطعۺرفامےئۺرہۺ‬
‫اےسیۺٓادیمۺوکۺ سۺوکۺںیمۺےنۺںیہنۺاچہپان‪.‬‬
‫(‪)۳‬ریماۺوکیئۺااسیۺانگہۺںیہنۺ سۺیکۺوہجۺےسۺںیمۺیتخسۺاکۺقحتسمۺیتںۺوساےئۺاسۺانگہۺےکۺہکۺںیمۺےنۺ‬
‫اےسیۺٓادیمۺوکۺدنسپۺایکۺوجۺااصنػۺںیہنۺرکاتۺےہ۔‬
‫اورۺب تتۺلیضفۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺےنۺرفامایےہ‪:‬ۺ’’اسۺزامےنۺںیمۺاینپۺزابؿۺیکۺافحتظۺ‬
‫رک‪،‬اےنپ ۺرمےبت ۺوکۺوپدیشہۺرھک‪،‬اےنپۺدؽۺیک ۺاالصحۺرک ۺ‪،‬یکین ۺرکۺاورۺربایئ ۺوکۺوھچڑۺدے‘‘ب تتۺ‬
‫ایفسؿ ۺوثری ۺرۃمح ۺاہلل ۺہیلع ۺےن ۺرفامای ۺ‪’’:‬ہی ۺاخوم ی ۺاایتخر ۺرکےن‪،‬رھگ ۺںیم ۺےھٹیب ۺرےنہ‪،‬اور ۺومتۺ‬
‫ٓاےنۺکتۺےنیجۺیکۺدقمارۺروزیۺرپۺرایضۺرےنہۺاکۺزامہنۺےہۺ‘‘۔اورۺب تتۺداؤدۺاطیئۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺ‬
‫ےنۺرفامایۺ‪’’:‬ہکۺداینۺاکۺروزہۺرھک‪ٓ،‬ارختۺیکۺااطفر ۺرک‪،‬اورۺولوگںۺےسۺاےسی ۺاھبگۺےسیج ۺریشۺےسۺاھباتگۺ‬
‫ےہ‘‘۔‬
‫ۺاورۺاوبدبعۺاہللۺےس ۺوقنمؽۺےہۺاوھنںۺےنۺرفامای‪’’:‬ںیمۺےنۺیسک ۺداانۺوک ۺںیہنۺداھکی ۺرگم ۺاسۺ‬
‫ےنۺاینپۺٓارخیۺابتۺںیمۺھجمۺےسۺیہیۺاہک‪،‬ارگۺوتۺہیۺدنسپۺرکاتۺےہۺہکۺوتۺ(ولوگںۺےکۺدرایمؿ)اچہپانۺہنۺ‬
‫اجےئ‪،‬وتۺرھپۺوتۺاہللۺاعتٰیلۺےکۺاہیںۺزعمزۺیتا ‘‘۔‬
‫ۺ اورۺاس ۺاببۺیکۺربخںیۺاورۺرواایت ۺامشرۺےسۺزایدہ ۺںیہ ۺ‪،‬اور ۺہیۺاتکبۺاسۺےکۺربداتشۺ‬
‫یک ۺاطتق ۺںیہن ۺریتھک ۺےہ‪،‬اور ۺمہ ۺےن ۺاس ۺوموضع ۺںیم ۺاکی ۺاگل ۺاتکب ۺفینصت ۺیک ۺےہ ۺ‪،‬مہ ۺےنۺ‬
‫اس ۺاک ۺانؾ ۺ"اخَلؼ اْلبرار والنجاۃ من اْلْشار"راھک ۺےہ ۺاس ۺاک ۺاطمہعل ۺرکو ۺںیھمت ۺاس ۺںیمۺ‬
‫اہنتیۺریحتۺازیگنۺزیچںیۺںیلمۺیگۺ‪،‬اورۺدنملقعۺوکۺوتۺااشرہۺیہۺاکیفۺےہۺ‪،‬اورۺاہللۺاعتٰیلۺاےنپۺلضفۺےسۺ‬
‫وتقیفۺودہاتیۺرکےنۺواالۺےہ۔‬
‫دِسریِجہ‪:‬وجۺاسۺابرےۺںیمۺولوگںۺےسۺانکرہۺیشکۺاکۺاقتاضۺرکیتۺےہۺوہۺہیۺےہۺہکۺ‬
‫ولگۺاہمتریۺاداۺیکۺیتیئۺابعدتۺوکۺابتہۺوربابدۺرکدںیۺےگۺ‪،‬ارگۺاہللۺاعتیلۺافحتظۺہن ۺرکے ۺ‪،‬اسۺوطرۺ‬
‫رپۺہکۺاؿۺیکۺاج بۺےسۺرایۺ‪،‬اورۺزبیۺوزتنیۺےکۺاابسبۺشیپۺیتںۺےگۺ(ینعیۺج ۺاینپۺابعدتۺںیمۺ‬
‫رایۺرکۺوھٹیبۺےگ)ب تتۺٰییحیۺنبۺاعمذۺرازیۺےنچسۺیہۺرفامایۺےہ‪’’:‬ولوگںۺاکۺدانھکیۺرایۺاکۺوھچبانٍےہۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪83‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ایبؿۺایکۺایگۺےہۺہکۺرہؾۺنبۺایحؿۺریضۺاہللۺہنعۺےنۺب تتۺاوسیۺرقین�ےسۺرعضۺ‬
‫یک ۺ‪،‬اے ۺاوسیمت! ۺںیمہ ۺزایرت ۺوالماقت ۺےک ۺذرہعی ۺالمےئ ۺرےیھک ۺوت ۺب تت ۺاوسی ۺرقین ۺےنۺ‬
‫رفامای‪’’:‬ںیمۺےنۺج ۺوکۺاؿۺدوونںۺےسۺزایدہۺعفنۺشخبۺزیچۺےسۺالمۺراھکۺےہۺاورۺوہۺ(ریتی)ریغۺوموجدیگۺ‬
‫ںیمۺ ُداعۺرکانۺےہۺاسۺےیلۺہکۺزایرتۺوۺالماقتۺںیمۺزبیۺوزتنیۺاورۺرایۺدیپاۺیتاجےتۺںیہۺ۔‘‘‬
‫من‪....‬وظيل لدليَمن اخلواص حْی ظدم‪...‬ص ‪...۲۱،۱۹‬إیل ‪..‬واہلل ٰ‬
‫تصایل‬
‫اْلاطظ بطزلہ ورَحتہ ‪.‬‬
‫َ‬ ‫َ َ َ ََ َ‬
‫لحۺاغلت‪َ :‬م ِّار ًدا‪ :‬ۺ(ؿ)ااہتنیئ ۺرسشک ۺیتان۔ط َتذاع َر‪:‬تذاع َر ِّف األم ِّر‪ :‬یسکۺ‬
‫ْ‬
‫ُ َ َ‬ ‫َ‬
‫ِش ص ٰیل‪(:‬س)ےب ۺیتشۺ‬ ‫ِّ‬ ‫وموضع ۺرپ ۺابمہ ۺوگتفگ ۺرکان۔ ۺ َم ِّل ّيا‪ :‬ۺھچک ۺدری ۺکت‪،‬رعہص ۺدراز ۺکت۔ض‬
‫َ‬ ‫ََ‬
‫الیش ِّء‪:‬یسک ۺزیچ ۺوک ۺاثمؽ ۺںیم ۺشیپ ۺرکان‪،‬اثمؽ ۺںیم ۺایبؿ ۺرکان۔ َیا َو یْل َتا‪:‬اہےئۺ‬ ‫یتاجان۔ ََت ّث َل ِّب َ ْ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ٰ‪ :‬ۺوہ ۺان ۺرفامین ۺںیم ۺدح ۺےسۺ‬ ‫س َػ ْف ِّص ْ‬
‫ر َيا ِّنہ‬ ‫َ‬ ‫س ًاطا)دح ۺےس ۺڑبانھ ۺ‪،‬أ ْ‬ ‫َ‬ ‫‪(:‬ا ْ‬
‫ِّ‬ ‫ػ‬ ‫س َ‬‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ا‬ ‫اوسفسمت! ۺ‬
‫ِّ‬
‫ًٓ‬
‫ڑبھۺایگ۔ َد َجا(ؿ)اترکیۺیتان۔اھا‪:‬ۺ(ؿ)ٓاہۺٓاہۺرکان‪،‬ۺہیۺوعفمؽۺہبۺےہۺۺوقیؽۺاکۺ‬
‫ترجنہ‪ :‬ب تت ۺامیلسؿ ۺوخاص ۺےس ۺاہک ۺایگ ۺبج ۺب تت ۺاربامیہ ۺنب ۺادمہ ۺ(اؿۺ‬
‫ےک ۺرہش ۺںیم)رشتفی ۺالےئ ۺٓاپ ۺاؿ ۺےک ۺاپس ۺویکں ۺںیہن ۺٓاےت ۺںیہ؟وت ۺاوھنں ۺےن ۺرفامای‪ ’’:‬ۺںیمۺ‬
‫اربامیہۺنبۺادمہۺیکۺالماقتۺےسۺزایدہۺرسشکۺاطیشؿۺیکۺالماقتۺوکۺدنسپۺرکاتۺیتں‪،‬ۺولوگںۺےنۺاؿۺ‬
‫یکۺاسۺابتۺوکۺرباۺامان ۺوتۺاوھنںۺےنۺرفامایۺںیمۺوخػۺرکاتۺیتںۺہک ۺںیمۺبجۺاؿ ۺےس ۺولمںۺا ۺوتۺٓارایگتسۺ‬
‫اایتخر ۺرکوں ۺا (ینعی ۺفلکت ۺاور ۺرای ۺرکان ۺزپے ۺا )اور ۺبج ۺاطیشؿ ۺےس ۺولمں ۺا ۺوت ۺاس ۺےس ۺابزۺ‬
‫رےنہۺیکۺدتریبۺرکوںۺا ‘‘۔‬
‫ۺاعرػ ۺاکلم ۺےس ۺالماقت ۺ ۺیک ۺدوونں ۺےنۺ‬ ‫(اامؾ ۺزغایل ۺےن ۺرفامای) ریمے ۺخیش ۺےن ۺیسک ِ‬
‫تہبۺدریۺکتۺابمہۺوگتفگۺیکۺرھپۺوگتفگۺےکۺاریخۺںیمۺاکیۺدوۺرسےۺےکۺےیلۺ ُداعۺیک(دجاۺیتےتۺوتق)‬
‫ریمےۺخیشۺاامؾۺےنۺاُسۺاعرػۺےسۺاہک‪:‬ںیمۺںیہنۺاتھجمسۺہکۺیسکۺسلجمۺںیمۺاسۺسلجمۺےسۺزایدہۺرپۺاُدیمۺ‬
‫یت ۺرک ۺاھٹیب ۺیتں‪،‬وت ۺاس ۺاعرػ ۺےن ۺوجاب ۺںیم ۺاہک‪،‬نکیل ۺںیم ۺاس ۺسلجم ۺںیم ۺیسک ۺسلجم ۺےس ۺزایدہۺ‬
‫اخایۺیترکۺںیہنۺاھٹیب‪،‬ایکۺج ۺھجمۺےسۺوگتفگۺرکےتۺوتقۺاینپۺبسۺےسۺا یھۺابت ۺاورۺرتہبۺولعمامت‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪84‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ریمے ۺاسےنم ۺر‪،‬رہ ۺرکےن ۺاک ۺارادہ ۺںیہن ۺرک ۺرےہ ۺےھت ۺ؟اور ۺںیم ۺ یھ ۺایس ۺرطح ۺرک ۺراہ ۺاھتاور ۺاسۺ‬
‫رطحۺرایۺیتاجےئۺا ۺوتۺریمےۺخیشۺاامؾۺوھتڑیۺدریۺکتۺروےتۺرےہۺرھپۺ ُاؿۺرپۺےبیت یۺاطریۺیتیئگۺ‬
‫اسۺےکۺدعبۺٓاپۺہیۺا رارۺزپاھۺرکےتۺےھت۔‬
‫(‪-)۱‬اہےۺاوسفسۺاےۺومفقمت!(دیماؿۺرشحم)یکۺتبیصمۺاہجںۺاحمکۺےکۺدعؽۺےسۺ‬
‫زایدہۺوخػۺانکۺوکیئۺزیچۺںیہنۺےہ۔‬
‫(‪-)۲‬ںیم ۺ ۺاہلل ۺوک ۺاس ۺیک ۺانرفامین ۺرکےک ۺجنلیچ ۺرکات ۺیتں ۺاحالں ۺہک ۺریمے ۺےیل ۺاس ۺےکۺ‬
‫وساۺوکیئۺرہمابینۺرکےنۺواالںیہنۺےہ۔‬
‫(‪)۳‬اےۺربۺمت!وتاعمػۺرفامۺاےسیۺہنگۺا رۺوکۺوجۺدحۺےسۺڑبھۺایگۺرگم رشؾۺاسرۺےہ۔‬
‫(‪ )۴‬بجۺراتۺاترکیۺیتۺاجیتۺےہ ۺوتۺاےنپۺاسۺانگہۺرپۺٓاہۺٓاہۺرکاتۺےہۺ سۺرپۺمیلعۺوۺریبخۺ‬
‫ےنۺرپدہۺڈاؽۺراھکۺےہ۔‬
‫وتہی ۺاعی ۺوزادہ ۺولوگں ۺیک ۺالماقت ۺاک ۺاحؽ ۺےہ ۺوت ۺ ۺداین ۺداروں ۺاور ۺوضفؽ ۺولوگں ۺاک ۺاحؽ ۺایکۺ‬
‫یتا ہکلبۺرُبےۺولگۺاورۺاجولہںۺاکۺاحؽۺایکۺیتا ؟‬
‫اجؿ ۺول ۺہک ۺزامہن ۺاسفد ۺوابتیہ ۺںیم ۺڑبھ ۺاکچ ۺےہ ۺاور ۺاصقنؿ ۺاچنہپےن ۺواےل ۺولگ ۺزایدہۺ‬
‫یتیگۺںیہ‪،‬وہۺںیھمتۺاہللۺاعتٰیلۺیکۺابعدتۺےسۺرحموؾۺرکدںیۺےگ‪،‬اہیںۺکتۺہکۺںیھمتۺابعدتۺےسۺ‬ ‫ہ‬
‫ھچکۺ یھۺاحلصۺہنۺیتا (ینعیۺج ۺابعدتۺںیہنۺرکۺوکسۺےگ)ۺرھپۺوہۺاہمتریۺاداۺیکۺیتیئ ۺابعدتۺوکۺ یھۺابتہۺ‬
‫رکدںی ۺےگ ۺاہیں ۺکت ۺہک ۺریتے ۺاپس ۺاس ۺںیم ۺےس ۺھچک ۺابیق ۺہن ۺرےہ ۺا ۺ‪،‬وت ۺریتے ۺےیل ۺانکرہ ۺیشک‪،‬ۺ‬
‫ولوگں ۺےس ۺالعدحیگ ۺاس ۺزامےن ۺاور ۺاس ۺزامےن ۺےک ۺولوگں ۺےک ۺرش ۺےس ۺاہلل ۺیک ۺانپہ ۺامانگن ۺرضوریۺ‬
‫ےہ‪،‬اہللۺاعتٰیلۺاےنپۺلضفۺورتمحۺےسۺافحتظۺرفامےنۺواالۺےہ۔‬
‫من‪.....‬طإن ظيل ‪:‬طَم حعم الصزلۃ والتطرد صن الناس ؟ ‪.. . .‬ص‬
‫‪.....۲۱.....‬إیل ‪....‬واہلل الویل الودایۃ بطزلہ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪85‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫َ ْ‬
‫ي‪ُ (:‬م َو َاراۃ)اپھچان۔ ِّع ّن‪:‬ایقؾ ۺا ہ ۺ‪،‬رھگ‪،‬وھگالس‪،‬عمج ۺاع َنان ۔‬‫لح ۺاغلت‪ُ :‬ی َوار ْ‬
‫ِّ‬
‫َ َ َ ْ ُ َُ َ َ ً‬ ‫َ‬ ‫َ َ ُ‬
‫األ ْو ِّد َیۃ ۺ‪:‬وادایں‪،‬وادح ۺ َو ِّادي حرس(ؿ)افحتظ ۺرکان۔طحاورت‪ُ( :‬ماورۃ) ۺوگتفگۺ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫رکان۔‬
‫سُال‪:‬ولوگںۺےسۺالعدحیگۺاورۺانکرہۺیشکۺاکۺایکۺمکح ۺےہۺ‪-‬اہللۺاعتٰیلۺٓاپ ۺرپۺرمحۺرفامےئۺ‬
‫‪-‬وتۺںیمہۺزعتلۺےکےلسلسۺںیمۺولخمؼۺےکۺاقبطتۺیکۺاحتلۺاورۺزعتلۺیکۺوہۺرعتفیۺایبؿۺےیجیکۺوجۺ‬
‫رضوریۺےہ؟‬
‫جُاب‪:‬اجؿ ۺول ۺ‪-‬اہلل ۺاعتٰیل ۺمہ ۺاور ۺج ۺرپ ۺرمح ۺرفامےئ ۺ‪-‬ہک ۺولگ ۺاس ۺابب ۺںیم ۺدو ۺرطحۺ‬
‫ےکۺںیہۺ۔‬
‫پہالشدص‪:‬وہ ۺےہہک ۺملع ۺاور ۺتمکح ۺوک ۺایبؿ ۺرکےن ۺںیم ۺ ۺولخمؼ ۺ س ۺیک ۺجاتحج ۺںیہنۺ‬
‫ےہ‪،‬وتۺاےسیۺٓادیمۺاکولوگںۺےسۺانکرہۺیشکۺرکانۺرضوریۺےہ‪،‬ۺاورۺہعمجۺ‪،‬ۺامجتعۺ‪،‬دیعۺ‪،‬جحۺایۺیملعۺسلجمۺ‬
‫یہۺںیمۺرشکیۺیتۺایۺتشیعمۺےکۺےیلۺدقبرۺرضورتۺرشتکۺرکے‪،‬رگمۺاینپۺ تیصخۺوکۺاپھچۺےلۺاورۺ‬
‫رھگۺںیمۺھٹیبۺاجےئۺہنۺوہۺیسکۺوکۺاچہپےنۺاورۺہنۺاچہپانۺاجےئ۔‬
‫ۺارگۺاسۺرطحۺاکۺٓادیمۺولوگںۺےسۺدجاۺیتانۺاچاتہۺیتۺاورۺیسکۺ یھۺارمۺینعیۺدنیۺوداینۺ‪،‬امجتعۺ‬
‫‪،‬ہعمجۺوریغہۺںیمۺرشکیۺہنۺیتےنوکۺدنسپۺرکاتۺیتہکۺوہۺاسۺںیمۺتحلصمۺایۺافرغۺاابلیلۺاتھجمسۺےہۺوتۺاسۺ‬
‫ےکۺےیلۺدوۺابوتںۺںیمۺےسۺاکیۺابتۺاکۺیتانۺرضوریۺےہ۔‬
‫(‪-)۱‬ایوت ۺایسی ۺہگج ۺالچ ۺاجےئ ۺہک ۺواہں ۺہی ۺرفاضئ ۺالزؾ ۺہن ۺرںیہ‪،‬ےسیج ۺاہپڑ ۺای ۺ بیش ۺورفازوادایںۺ‬
‫وریغہ‪ ،‬اشدی ۺہک ۺاؿ ۺووہجں ۺںیم ۺےس ۺوکیئ ۺوہج ۺیھت ۺوج ۺاعیوں ۺوک ۺولوگں ۺےس ۺدور ۺاؿ ۺوہگجں ۺرپ ۺےلۺ‬
‫یئگ۔‬
‫(‪)۲‬۔ایۺوتۺاسۺوکۺابلکلۺنیقیۺیتاجےئۺہکۺاؿۺرفاضئۺوکۺاداۺرکےنۺںیمۺولوگںۺےسۺت ےنۺےنلجۺںیمۺااسیۺ‬
‫رضرۺےچنہپ ۺا ۺوجۺا ِؿۺرفاضئۺےکۺرتکۺےسۺڑباۺےہ‪،‬وتۺااسی ۺصخشۺاسۺوتق ۺذعمورۺیتا ‪،‬ںیمۺےن ۺہکمۺ‬
‫ںیمۺ‪-‬اہللۺاعتٰیلۺاےسۺوفحمظۺرےھک‪-‬ضعبۺالہۺملعۺاشم خئۺوکۺداھکیۺہکۺوہۺدجسمۺرحاؾۺےسۺرقبیۺیتےنۺ‬
‫اور ۺدنترتس ۺیتےن ۺےک ۺابووجد ۺدجسم ۺرحاؾ ۺیک ۺامجتع ۺںیم ۺرشکی ۺںیہن ۺیتےت ۺےھت‪،‬ںیمۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪86‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ےن(اؿۺےکۺاپسۺٓاےنۺاجےنۺےکۺدرایمؿ)ۺاکیۺدؿۺاس ےکۺابرےۺںیمۺوگتفگۺیگۺوتۺاوھنںۺےنۺ‬
‫وہۺذعرۺایبؿۺایکۺ سۺیکۺرطػۺمہۺےنۺااشرہۺرکدایۺےہۺ‪،‬اورۺوہۺہیۺےہۺہکۺ(امجتعۺںیمۺرشکیۺیتےنۺ‬
‫رپ) وجۺھچکۺ یھۺوثابۺےلمۺا وہۺولوگںۺیکۺالماقتۺاورۺدجسمۺیکۺرطػۺےنلکنۺںیمۺیتےنۺواےلۺانگہۺاورۺ‬
‫اصقنانتۺےکۺرباربۺہنۺیتا ۔‬
‫ۺںیم(اامؾۺزغایل)اتہکۺیتںۺاحلصۺالکؾۺہیۺےہۺہکۺذعمورۺرپۺوکیئۺاتعبۺںیہنۺاورۺاہللۺاعتٰیلۺ‬
‫ذعرۺوکوخبۺاجےنن ۺواالۺےہۺ ۺوہۺدولںۺےکۺرازۺاجاتنۺےہ‪،‬نکیلۺاس ۺںیم ۺدتعمؽۺراہتس ۺوہۺالہپۺراہتسۺ‬
‫ےہ ۺہک ۺہعمج ۺ‪،‬امجتع ۺاور ۺالھبیئ ۺےک ۺاکومں ۺںیم ۺولوگں ۺےک ۺاسھت ۺرشکی ۺیت‪،‬اور ۺاؿ ۺےک ۺالعوہۺ‬
‫ولوگںۺےسۺدجاۺرےہ۔‬
‫ارگ ۺوہ ۺدورسا ۺراہتس ۺدنسپ ۺرکے ۺاس ۺوطر ۺرپ ۺہک ۺولوگں ۺےس ۺابکیریگ ۺدجا ۺیتاجےئ ۺوت ۺاس ۺاکۺ‬
‫راہتسۺہیۺےہۺہکۺایسیۺہگجۺالچۺاجےئۺاہجںۺہیۺرفاضئۺاسۺرپۺالزؾۺہنۺیتں‪،‬رھپۺرسیتاراہتسۺہیۺےہۺہکۺوہۺ‬
‫ولوگںۺےکۺاسھتۺاکیۺیہۺرہشۺںیمۺرےہۺنکیلۺاےنپۺایخؽۺںیمۺیسکۺذعرۺےسیجۺانگہۺایۺرضرۺےکۺببسۺوہۺ‬
‫امجتع ۺای ۺہعمج ۺںیم ۺاحرض ۺہن ۺیتات ۺیت‪،‬رھپوت ۺاےس ۺابرکی ۺرظن ۺاور ۺڑبی ۺراکووٹں ۺیک ۺرضورت ۺزپےۺ‬
‫یگ‪،‬اہیں ۺکت ۺہک ۺوہ ۺراکوںیٹ ۺاس ۺےس ۺدور ۺیتاجںی‪،‬اور ۺاس ۺرسیتے ۺراہتس ۺںیم ۺزغلش ۺاک ۺرطخہۺ‬
‫ےہ‪،‬ےلہپۺدوونںۺراےتسۺزایدہۺحیحصۺواسملۺاورۺزایدہۺوفحمظۺںیہ‪،‬اہللۺاعتٰیلۺاےنپۺلضف ۺےسۺدہاتیۺاطعۺ‬
‫رکےنۺواالۺےہ۔ۺ‬
‫من‪....‬وأماالرجل الثاِن ‪:‬طرجل یعون ظدوۃ ِف الصلم‪.. . . ،‬ص‪.‬‬
‫‪...۲۱..‬إیل‪ِ....‬ف رحبۃ اخللؼ إیل أمر ین ذدیدین‪.‬‬
‫ُ‬
‫لحۺاغلت‪:‬ظ ْد َوۃ‪:‬وشیپا‪،‬ومنہن۔ َینْ ِّر ُب(ض)اقمئۺرانھک۔ ُح َجج‪ :‬دلیل‪ ،‬دنس‬
‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ٓ‬ ‫ُ َّ َ َ‬
‫‪،‬وادح ۺحجۃ۔أ ِّعلۃ‪ :‬ۺاھکےن ۺواےل ۺ‪،‬وادح ۺا ِّعل۔ح ِّذيش‪:‬رہی ۺاھگس‪،‬کشخ ۺاھگس ۺ۔‬
‫َ‬
‫ض َز َارۃ‪:‬ۺ(ؿ)ۺریثکۺیتانۺ۔ َج ّم‪(:‬ؿ)تہبۺیتان۔‬
‫ترجنہ‪ :‬دِسرا شدص‪ :‬ۺوج ۺملع ۺںیم ۺ(ولوگں ۺاک) ۺوشیپا ۺیتات ۺےہاس ۺوطر ۺرپ ۺہکۺ‬
‫ولوگں ۺوک ۺدنی ۺےک ۺاعمہلم ۺںیم ۺقح ۺایبؿ ۺرکےن ۺ‪،‬یسک ۺییتع ۺاک ۺرد ۺرکےن ۺای ۺوقؽ ۺولعف ۺوریغہ ۺےک ۺذرہعیۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪87‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫الھبیئۺیکۺداوتۺدےنیۺںیمۺاسۺیکۺرضورتۺزپیتۺےہۺ‪،‬وتۺاسۺرطحۺےکۺٓادیمۺےکۺےیلۺولوگںۺےسۺ‬
‫انکرہ ۺیشک ۺدرتس ۺںیہن ۺےہ‪،‬ہکلب ۺاؿ ۺےک ۺدرایمؿ ۺاقمئ ۺرےہ ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺیک ۺولخمؼ ۺوک ۺتحیصن ۺرکےۺ‬
‫اہللۺاعتیلۺےکدنیۺۺاک(اہبشتۺدورۺرکےک)اچبؤۺرکےۺ‪،‬اہللۺاعتٰیلۺےکۺااکحؾۺوکۺایبؿۺرکےۺ‪،‬مہۺےنۺ‬
‫روسؽ ۺاہلل ۺﷺ ےس ۺرواتی ۺیک ۺےہ ۺ‪ٓ،‬اپ ۺﷺ ےن ۺاراشد ۺرفامای‪ :‬ۺ’’بج ۺیتع ۺہئیس ۺر‪،‬رہۺ‬
‫یتںۺاورۺاعملۺاخومشۺرےہۺوتۺاےسیۺاعملۺرپۺاہللۺاعتیلۺیکۺتنعلۺےہ‘‘۔‬
‫ۺہی ۺبس ۺاس ۺوتق ۺاھت ۺبج ۺہک ۺوشیپا ۺولوگں ۺںیم ۺراتہیت ۺنکیل ۺبج ۺوہ ۺاؿ ۺےک ۺدرایمؿۺ‬
‫ےس ۺالچ ۺاجےئ ۺبت ۺ یھ ۺاس ۺےک ۺےیل ۺانکرہ ۺیشک ۺاجزئ ۺںیہن ۺےہ ۺ‪،‬ایبؿ ۺایک ۺایگ ۺےہ ۺ‪،‬ہک ۺااتسد ۺاوب رک ۺنبۺ‬
‫وفرکۺرۃمحۺاہللۺہیلع ۺےنۺاہللۺاعتٰیل ۺیکۺابعدتۺےکۺےیلۺولوگں ۺےسۺالعدحیگۺاکۺارادہۺایکۺایس ۺدوراؿۺ‬
‫وہ ۺیسک ۺاہپڑ ۺںیم ۺ(رصموػ ۺابعدت ۺ)ےھتہک ۺاکی ۺدنا ۺرکےن ۺواےل ۺوک ۺدنا ۺرکےت ۺانس‪،‬ا ے ۺاوب رک‬
‫مت!بجۺوتۺاہللۺاعتٰیلۺیکۺولخمؼۺرپۺاہللۺ یکۺدلیلۺوتجحۺےہۺوتۺاہللۺاعتٰیلۺےکۺدنبوںۺوکویکںۺوھچڑۺدای‪(،‬ہیۺ‬
‫نسۺرک)ۺوہۺولٹۺٓاےئۺاورۺولخمؼۺیکۺتبحصۺاایتخرۺرکےنۺاکۺیہیۺببسۺاھت۔‬
‫ۺ ھجم ۺےس ۺامومؿ ۺنب ۺادمح ۺرۃمح ۺاہلل ۺہیلع ۺےن ۺایبؿ ۺایک ۺہک ۺااتسد ۺاوب ۺااحسؼ ۺارفساینیئ ۺرۃمح ۺاہللۺ‬
‫ہیلع ۺےن ۺلبج ۺانبلؿ ۺےک ۺاعیوں ۺےس ۺاہک‪،‬ا ے ۺاھگس ۺوھپسن ۺاھکےن ۺواولمت!ج ۺےن ۺیبن ۺرکمی ۺﷺ‬
‫یک ۺاتم ۺوک ۺرمگاہ ۺولوگں ۺےک ۺاہوھتں ۺںیم ۺوھچڑدای ۺےہ ۺاور ۺاہیں ۺرہی ۺاھگس ۺاھکےن ۺںیم ۺوغشمؽۺ‬
‫یتیگ ۺیت‪،‬وت ۺاوھنں ۺےن ۺوجاب ۺدای‪،‬مہ ۺولخمؼ ۺںیم ۺرےنہ ۺیک ۺاطتق ۺںیہن ۺرےتھک ۺںیہ ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺےنۺ‬ ‫ہ‬
‫ٓاپ ۺوکاطتق ۺدی ۺےہ ۺوت ۺٓاپ ۺاؿ ۺںیم ۺرےیہاوب ۺااحسؼ ۺےن ۺاس ۺےک ۺدعب ۺاکی ۺاتکب ۺفینصت ۺرفامیئۺ‬
‫ سۺاکۺانؾۺ"اجلامع للجیل واخلطی "راھک۔‬
‫عيھ‬
‫ۺاور ۺہی ۺاملعے ۺرکاؾ ۺریض ۺاہلل ۺ م ۺریثکملع ۺاور ۺزربدتس ۺلمع ۺےک ۺاسھت ۺراہ ۺٓارخت ۺیکۺ‬
‫زنمؽۺںیمۺ یھۺابرکیۺرظنۺواےلۺےھتۺ۔‬
‫اجؿ ۺول ۺہک ۺااسی ۺااسنؿ ۺدنی ۺےک ۺاعمہلم ۺںیم ۺ س ۺیک ۺولوگں ۺوک ۺرضورت ۺشیپ ۺٓایت ۺےہ ۺوہۺ‬
‫ولوگںۺیکۺتبحصۺںیمۺدوۺامہۺاومرۺاکۺرضورتۺردنۺیتاتۺےہ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪88‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫من‪....‬أحدْھا ‪:‬رَب سو یل ‪،‬وحلم صشيم؛ ‪ . . .‬ص ‪ . . . ۲۱. . .‬إیل‪...‬‬
‫‪..‬طوذہ نعتۃ مظنصۃ‪.‬‬
‫َ َ‬ ‫َ َ‬
‫لح ۺاغلت‪ُ :‬معاطاۃ‪:‬یہل ۺ‪،‬اعموہض‪،‬ااعنؾ‪ ،‬ۺ۔اْلذی‪ :‬ۺفیل۔ ِّا ْد ِّتيْ َحاش‪:‬ۺ‬
‫ْ‬ ‫ً‬ ‫َ ُ َ‬
‫وتشح ۺوسحمس ۺرکان۔ َی ْنظ ِّبض ص ْن‪ِّ ( :‬انْ ِّظ َبازا)انوگاری ۺر‪،‬رہ ۺرکان۔ ِّبرش ‪:‬دنخہ ۺرویئۺ‬
‫َ َ‬ ‫َ َ ًُ‬
‫۔ َی َت َج ّم ُل‪َُ (:‬ت ّمَل)وخش ۺاالخؼ ۺاننب ۺ۔ص َرض ِّيل‪ :‬ۺ(ض)وکیئ ۺایخؽ ۺٓاان ۺ‪،‬وکیئ ۺزیچ ۺاید ۺٓاانۺ‬
‫َ ْ َ َ ْ َ ُ َ ْ َ َ َ َّ‬ ‫َ‬
‫الدیْ ُن ۺ‪:‬ۺرقض ۺےن ۺاےسۺدابۺ‬ ‫۔ َوظا ِّئ ُع ۺ‪:‬اوحاؽ ۺووحادثۺ‪،‬وادحۺبظصۃ۔ۺیرت ِّعبؽ‪ِّ :‬ارتعبہ‬
‫ٰۺ‬
‫ُ‬ ‫ْ َ‬ ‫َ َ‬
‫دای۔ ِّا ْرتع َبهۂ ال َوظا ِّئ ُع ‪ :‬ۺوحادث ۺےس ۺربند ۺٓازام ۺیتان۔ ُوظ ْور‪ :‬ۺاہنتی ۺابواقر ۺ‪،‬رُبدابر ۔‬
‫َ ْ‬ ‫ْ‬
‫(ض)ابواقر ۺربدابر ۺیتان۔ َمض ُم ْور‪(:‬ؿ)مگ ۺانؾ۔ڈاھپن ۺا۔ثضر‪:‬ھنم‪،‬اےلگ ۺداتن ۺ ۺ ۺ‪،‬عمجۺ‬
‫ُ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫ُُ‬
‫ثض ْور۔ع ِّادد‪ :‬ۺ(ؿ)ابزار ۺاک ۺپھٹ ۺیتان۔سَل ِّئ ُع‪:‬امجںیتع‪،‬وادح ۺس ِّليْ َصۃ۔د ْونؽ‪:‬امسۺ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ ْ َ‬
‫وعفمؽ ۺینعمب ۺخذ‪:‬ص ُب ْوس‪ :‬ۺتخس۔ذ َرا ِّئ ُع ۺ‪ :‬ۺوہلیس‪،‬رامنہیئ ۺ‪،‬وادح ۺذ ِّر یْ َصۃ۔ َماابْ َص َد ٗہ‪ :‬ۺلعفۺ‬
‫َ َ ْ َ‬ ‫ًَ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ُ‬ ‫َ‬
‫ٰۺزدنیگۺاریجؿۺیتان۔زا ِّئل‪ُ ( :‬م َز َایلۃ)دجاۺیتان۔ْل تع ِّل َم ّنۺ‬ ‫بجعت۔ن ِّعد‪:‬ۺ(س)ن ِّع َد ص ْيذہ‬
‫(ض)زیمخۺرکان۔‬
‫ترجنہ‪ :‬پہال امر‪:‬ابملۺربص‪،‬ڑبیۺربدابری‪،‬ابرکیۺرظنۺاورۺہشیمہۺاہللۺاعتٰیلۺےسۺدمدۺ‬
‫اکۺرضورتۺردنۺیتانۺےہ۔‬
‫دِسراامر‪ :‬ہیۺےہۺہکۺابنطۺںیمۺولوگںۺےسدجاۺرےہۺارگہچۺر‪،‬رہۺںیمۺاؿۺےکۺاسھتۺ‬
‫رےہ‪،‬ارگ ۺولگ ۺاس ۺےس ۺالکؾ ۺرکںی ۺوت ۺاؿ ۺےس ۺالکؾ ۺرکے ۺاور ۺوہ ۺاس ۺیک ۺزایرت ۺرکںی ۺ‪،‬وتبسحۺ‬
‫رمابتۺاؿۺاکۺرکشہیۺاورۺارتحاؾۺرکے‪،‬ارگۺولگۺاسۺےسۺاخوم یۺاایتخرۺرکںیۺاورۺاسۺےسۺارعاضۺ‬
‫رکںیۺوتۺوہۺاؿۺیکۺاج بۺےسۺتمینغۺامشرۺرکے‪،‬ارگۺوہۺیسکۺقحۺایۺالھبیئۺںیمۺوغشمؽۺیتںۺوتۺوہۺاؿۺیکۺ‬
‫دمدۺرکےۺ‪،‬ارگۺوہۺیسکۺربایئۺاورۺرشارتۺںیمۺالتبمۺیتںۺوتۺاؿۺیکۺاخمش‪،‬تفلۺرکےۺ‪،‬اورۺاؿۺوکۺوھچڑۺدےۺ‬
‫‪،‬ہکلبۺاؿۺاکۺردۺرکےۺ‪،‬ۺاؿۺوکۺڈاٹنۺڈٹپۺ یھۺرکےۺارگۺاؿۺےکۺامےننۺیکۺادیمۺیت۔‬
‫ۺرھپۺاؿۺ ماؾۺولوگںۺےکۺوقحؼۺاداۺرکےۺ(وجۺدورۺرےنہۺیکۺوہجۺےسۺالزؾۺیتےتۺںیہ)ینعیۺ‬
‫لیمۺالماقتۺرکےۺ‪،‬ایعدتۺرکےۺ‪،‬بسحۺااطتستعۺاؿۺیکۺاحاجتۺوپریۺرکےۺ‪،‬ۺاؿۺےسۺیہلۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪89‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫بلطۺہنۺرکےۺ‪،‬اورۺۺیہلۺیکۺادیمۺ یھۺہنۺرکے‪ ،‬ہنۺاینپۺاج بۺےسۺاؿۺرپۺوتشحۺورفنتۺاکۺااہظرۺ‬
‫رکےۺ‪،‬یتحۺاالاکمؿۺاؿۺرپرخچۺرکے‪،‬ارگۺاےسۺدایۺاجےئوتۺاؿۺےسۺےنیلۺںیمۺانوگاریۺرکے‪،‬اؿۺ‬
‫یک ۺاج ب ۺےس ۺفیل ۺوک ۺربداتش ۺرکے ‪،‬دنخہ ۺاشیپین ۺےس ۺےلم‪،‬اؿۺےکۺاسےنم ۺاےنپ ۺر‪،‬رہ ۺوکۺ‬
‫ٓاراہتس ۺرےھک‪،‬اینپ ۺاحاجت ۺاؿ ۺےس ۺوپدیشہ ۺرےھک‪،‬اںیھن ۺاےنپ ۺدؽ ۺںیم ۺربداتش ۺرکے‪،‬ر‪،‬رہ‬
‫وابنطۺںیم ۺاؿۺاکۺالعج(لیمکت)ۺرکے‪،‬رھپۺاسۺیکۺرضورت ۺشیپۺٓایت ۺےہۺہکۺاخصۺوطر ۺےسۺاےنپۺ‬
‫سفن ۺںیم ۺرور ۺو ۺفرک ۺرکے ۺاتہک ۺاس ۺےک ۺےیل ۺاخصل ۺابعدت ۺاک ۺاکی ۺہصح ۺاحلص ۺرک ۺےلاسیج ۺہکۺ‬
‫ب تت ۺرمع ۺنب ۺاطخب ۺریض ۺاہلل ۺہنع ۺےن ۺرفامای ۺےہ‪ ’’:‬ارگ ۺرات ۺوک ۺوسات ۺیتں ۺوت ۺاےنپ ۺسفنۺ‬
‫وک(ٓارختۺےکۺقلعتۺےس)ربابدۺرکاتۺیتںۺاورۺارگۺدؿۺںیمۺوساتۺیتںۺوتۺراعایۺوکۺربابدۺرکاتۺیتں‪،‬ۺوتۺاؿۺ‬
‫دوونں ۺابوتں ۺےک ۺ ۺیتےت ۺیتےئ ۺںیم ۺدنین ۺےسیک ۺرک ۺاتکس ۺیتں۔اورایس ۺوہفمؾ ۺںیم ۺ ےھج ۺھچک ۺا رار ۺایدۺ‬
‫ٓاےئۺںیہ‬
‫(‪)۱‬ـ ارگ ۺوت ۺوشیپاؤں ۺیک ۺراہ ۺںیم ۺرتبغ ۺرےنھک ۺواال ۺےہ ۺوت ۺوخد ۺوک ۺاس ۺابت ۺرپ ۺٓاامدہ ۺرک ۺےل ۺہک ۺھجت ۺرپۺ‬
‫وحادثۺزامہنۺٓاںیۺےگ۔‬
‫(‪)۲‬ـ رہ ۺتبیصم ۺےک ۺوتق ۺسفن ۺںیم ۺدیجنسیگ ۺدیپا ۺرکو ۺاور ۺدؽ ۺوک ۺاصرب ۺ ۺانبؤارگہچ ۺوہ ۺاس ۺےسامعنۺ‬
‫ےہ۔‬
‫(‪)۳‬ـ ۺریتیۺزابؿۺوفحمظ‪،‬ریتیۺٓاھکنۺںیمۺاگلؾۺاورۺریتاۺرازۺوپدیشہۺرےہۺنکیلۺوہ ۺربۺےکۺاپسۺاشعئۺ‬
‫وۺذاعئۺےہ۔‬
‫(‪)۴‬ـ ریتاۺذرکہۺانمگؾ‪،‬ۺریتاۺدروازہۺدنب‪،‬ریتاۺورہہۺاشہشۺاشبشۺاورۺریتاۺٹیپۺوھباکۺرےہ۔‬
‫(‪)۵‬ـ ریتاۺدؽ(ایدۺایہلۺںیم)ۺرجموح‪،‬ۺریتاۺابزا رۺپھٹ‪،‬ۺریتاۺلضفۺوااسحؿۺدنفۺرےہۺاورۺھجتۺرپۺنعطۺ‬
‫وۺعینشتۺاعؾۺیت۔‬
‫(‪)۶‬ـ‪.‬رہۺدؿۺوتۺزامہنۺاورۺالہۺزامہنۺےکۺرجنۺوۺاملۺوکۺےنیپۺواالۺرےہۺنکیلۺدؽۺااطتعۺزگارۺرےہ۔‬
‫(‪)۷‬ـریتا ۺدؿ ۺریغب ۺااسحؿ ۺالتجےئ ۺولوگں ۺیک ۺدمد ۺںیم ۺوغشمؽ ۺرےہ ۺاور ۺریتی ۺرات(اقلے ۺاٰۺ‬
‫ےک)ۺوشؼۺںیمۺرےہۺ سۺےسۺ(ولوگںۺۺیک)امجںیتعۺےبۺربخۺرںیہ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪90‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫(‪)۸‬ـذہلاۺاسۺراتۺوکۺےلرکۺاسۺتخسۺدؿۺےکےیلۺذرہعیۺانبےلۺ سۺدؿۺواسلئۺمکۺیتںۺےگ۔‬
‫ۺاہں(اعملۺدنیۺرپۺرضوریۺےہ)سفنۺےکۺاابتعرۺےسۺولوگںۺےسۺالمۺرےہۺ‪،‬ۺدؽۺےکۺاابتعرۺ‬
‫ےس ۺاؿ ۺےس ۺدجا ۺرےہ‪،‬اور ۺریمی ۺرمع ۺیک ۺمسق ۺہی ۺتہب ۺلکشم ۺارم ۺےہ ۺ‪،‬اور ۺےب ۺزمہ ۺزدنیگ ۺےہ ۺ‪،‬اورۺ‬
‫ایس ۺےک ۺقلعتم ۺامہرے ۺخیش ۺرۃمحاہلل ۺہیلع ۺاینپ ۺتحیصن ۺںیم ۺرفامےت ۺےھت‪،‬اے ۺریمے ۺےٹیبمت! ۺوتداینۺ‬
‫واولں ۺےک ۺاسھت ۺزدنیگ ۺزگار ۺنکیل ۺاؿ ۺیک ۺ(یسک ۺاکؾ ۺںیم ۺ)اادتا ۺہن ۺرک ۺ‪،‬رھپ ۺرفامای‪:‬زدنو ۺں ۺےک ۺاسھتۺ‬
‫اسۺرطحۺیکۺزدنیگۺزگارانۺاورۺرمدوںۺیکۺریویۺرکانۺتہبۺلکشمۺےہ‪،‬ب تتۺانبۺوعسمدۺریضۺاہللۺ‬
‫ہنعۺےسۺرمویۺےہۺہکۺاوھنںۺےنۺرفامای‪:‬ۺ’’ولوگںۺےسۺلیمۺوجؽ ۺروھکۺاورۺدؽۺےسۺاؿۺےسۺدجاریتۺ‬
‫‪،‬اورۺاےنپۺدنیۺوکۺرہۺزگۺاصقنؿۺتمۺاچنہپؤ‘‘وتۺہیۺعفنۺشخبۺ ہتکۺےہ۔‬
‫من‪.....‬مث أظول ‪:‬إذا ماج الطت بصزوا ِف بصض ‪ .. .‬ص‪۲۲،۲۱‬‬
‫‪....‬إیل‪.......‬أو بسن طَلۃ ‪،‬لرَلح یراہ ِف دینہ ‪.‬‬
‫َ ّ‬ ‫َ َْ َ ُ‬ ‫ًّ‬
‫اريۃ‪:‬ۺدورۺاراتد(ؿ)دورۺیتان۔طذ‪:‬االیک‪،‬اہنت‪،‬عمجۺ‬ ‫ُلحۺاغلت‪ِّ :‬إْل‪:‬ۺدہعوۺامیپؿ۔ الظ ِّ‬
‫َ ْ َ ُ ْ َ َ َ َْ‬ ‫ُ ُ َ ّ ُ ُ‬
‫ٰٔ‪ :‬ۺانکرہ ۺشکۺ‬ ‫طذ ْوذ۔الذذ ْوذ‪ :‬ۺ(ض)اگل ۺگلھت ۺیتان‪،‬دجا ۺیتان۔یص ِّزتل ‪ِّ :‬اصزتل صنہ‬
‫ََ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫یتان۔ ُ ُ‬
‫ج ْوع‪ :‬ۺسلجم ۺ‪ ،‬ۺعمجم‪،‬وادح ۺجْع۔ذ ِّاھؼ‪ :‬ۺوچیٹ۔طَلۃ‪ :‬ۺااسی ۺوریاہن ۺاہجں ۺدور ۺدور ۺکت ۺزبسہۺ‬
‫ََ‬
‫اورۺاپینۺہنۺیتۺعمجۺطل َوات۔‬
‫ترجنہ‪ :‬رھپ ۺںیم(اامؾ ۺزغایل)اتہک ۺیتں ۺبج ۺےنتف ۺہت ۺہتب ۺیتں ۺ‪ ،‬ۺدنی ۺزتمزلؽۺ‬
‫یتاجےئ‪ ،‬ۺدنی ۺےکاکومں ۺےس ۺولگ ۺھٹیپ ۺریھپ ۺںیل‪ ،‬ۺیسک ۺومنم ۺیک ۺرقاتب ۺایدہع ۺاک ۺاحلظ ۺہن ۺرکںی ۺ‪،‬ۺ‬
‫اعملۺدنیۺوکۺہنۺاچںیہۺاورۺاےسۺافدئہۺردنۺہنۺاجںین‪،‬دنیۺےکۺاکومںۺںیمۺاؿۺیکۺدمدۺہنۺرکںیۺ‪،‬اورۺج ۺہنتفۺ‬
‫وک ۺاعؾ ۺواخص ۺولوگں ۺںیم ۺاپؤ‪،‬وت ۺ(ایسی ۺاحتل ۺںیم)اعمِل ۺےک ۺےیل ۺوگیش ۺروا ی ۺاور ۺالعدحیگ ۺاایتخرۺ‬
‫رکےن ۺاور ۺملع ۺوک ۺدنف ۺرکےن ۺںیم ۺذعر(اقلب ۺوبقؽ)یتا ‪،‬اور ۺںیم ۺوخػ ۺرکات ۺیتں ۺوج ۺوااعقت ۺمہۺ‬
‫ےنۺایبؿۺےیکۺہیۺویہۺلکشمۺاورۺتخسۺزامہنۺےہۺاورۺاہللۺیہۺےسۺدمدۺبلطۺیکۺاجیتۺےہۺ‪،‬اورۺایسۺرپۺ‬
‫رھبوہسۺےہ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪91‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫وتۺہیۺولوگںۺےسۺانکرہۺیشکۺاورۺالعدحیگۺاکۺمکحۺےہۺوتۺاسۺوکۺھجمسۺولۺاسۺےیلۺہکۺاسۺںیمۺیطلغۺ‬
‫تہبۺیتیتۺےہۺ‪،‬اورۺاسۺاکۺاصقنؿۺزایدہۺےہۺ‪،‬اورۺاہللۺیہۺےسۺوتقیفۺبلطۺیکۺاجیتۺےہ۔ۺ‬
‫سُال‪ :‬ایک ۺیبن ۺرکمیﷺ ےن ۺہی ۺمکح ۺںیہن ۺدای ۺےہ ۺہک ۺج ۺرپ ۺامجتع ۺںیم ۺرانہۺ‬
‫رضوریۺےہۺاسۺےیلۺہکۺاہللۺاکدتسۺانعتیۺامجتعۺرپۺیہۺےہۺ‪،‬اورۺالبہبشۺاطیشؿۺااسنؿۺاکۺڑیھبایۺ‬
‫ےہوج(رویڑےس)اگلۺرےنہ ۺوایلۺ‪،‬دجایتےنۺوایلۺاورۺدورۺاجےنۺوایلۺ رکیۺوک ۺیہۺنڑکۺاتیلۺےہ‪،‬ۺاورۺ‬
‫یبنۺرکمیﷺ ےنۺاراشدۺرفامای‪’’:‬اہنتٓادیمۺےکۺاسھتۺاطیشؿۺیتات ۺےہ‪،‬اورۺبجۺدویتاجںیۺ‬
‫وتدورۺیتاجاتۺےہۺ‘‘؟‬
‫جُاب‪ :‬ۺاجؿ ۺولہک ۺ(اہجں ۺدحثی ۺںیم)ہی ۺوارد ۺیتا ۺےہ ۺ(واہں ۺہی ۺ یھ ۺٓاای ۺےہ)اےنپۺ‬
‫رھگۺںیمۺےھٹیبۺریت‪،‬اہنتیئۺاایتخرۺرکو‪،‬اعؾۺلیمۺوجؽۺوھچڑدو‪،‬وت(اسۺدحثیۺںیم)وضحرﷺ ےنۺ‬
‫ربےۺزامےن ۺںیمۺانکرہ ۺیشکۺاورۺالعدحیگۺاکمکحۺدای ۺےہۺاورۺوضحر ۺﷺ ےکۺاراشدۺںیمۺوکیئۺ‬
‫اعترض ۺںیہن ۺےہ‪،‬اہلل ۺاعتیل ۺیک ۺاطتق ۺاور ۺوتقیف ۺےس ۺدوونں ۺدحوثیں ۺںیم ۺعمج ۺوقیبطت ۺدانیرضوریۺ‬
‫ےہ۔‬
‫ۺںیم ۺ(اامؾ ۺزغایل)اتہک ۺیتں ۺہک ۺوضحر ۺﷺ اکاراشد’’صليعم باجلَمصۃ‘‘(ینعیۺ‬
‫امجتعۺےکۺاسھتۺریت)نیتۺووہجںۺاکۺاامتحؽۺراتھکۺےہ۔‬
‫(‪)۱‬۔ہیۺےہۺہکۺاسۺےسۺدنیۺاورۺمکحۺںیمۺ(اسھتۺرانہ)رمادۺایلۺایگۺےہۺ‪،‬اسۺےیلۺہکۺہیۺ‬
‫اتم ۺرمگایہۺرپۺعمجۺںیہنۺیتیتکسۺ‪،‬وترخؼۺاامجعۺاورۺمکحۺاسۺےکۺربۺالخػۺےہۺ سۺرپۺروہمرۺاتمۺ‬
‫ےہۺاورۺاسۺ(روہمر)ےسۺاگلۺیتانۺ ابلطۺاورۺرمگایہۺےہاورۺارگۺاےنپۺدنیۺںیمۺاالصحۺےکۺےیلۺاؿۺ‬
‫(روہمر)ےسۺاہنتیئۺاایتخرۺرکےۺوتۺہیۺ(انکرہۺشکۺیتان)رمگایہۺںیہنۺےہ۔‬
‫(‪)۲‬۔ (مکیلعۺابامجلۃع)ۺےسۺرمادۺہیۺےہۺہکۺج ۺولوگںۺیکۺوسلجمں‪،‬اؿۺیکۺامجوتعںۺاورۺاؿۺ‬
‫یسیج ۺولفحمں ۺںیم ۺالعدحیگ ۺاایتخر ۺہن ۺرکو ۺویکں ۺہک اس ۺ(سلجم ۺوریغہ ۺ) ۺںیم ۺدنی ۺیک ۺاطتق‪ ،‬ۺاالسؾ ۺیکۺ‬
‫وخب ۺوصریت ۺاور ۺافکر ۺو ۺدحلمنی ۺوک ۺہصغ ۺدالان ۺےہ‪،‬اور ۺہی ۺ(سلجم) ۺاہلل ۺزعو ۺیک ۺرظن ۺرتمح ۺاورۺ‬
‫رباکتۺےسۺاخیلۺںیہنۺےہ‪،‬اسۺےیلۺمہۺےتہکۺںیہۺہکۺاےلیکۺصخشۺرپۺالزؾۺےہۺہکۺالھبیئۺےکۺاکؾ ۺںیمۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪92‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫اعؾ ۺولوگں ۺیک ۺامجوتعں ۺںیم ۺرشکی ۺرےہ‪،‬اور(اس ۺےک ۺالعوہ) ماؾ ۺاومر ۺںیم ۺاقلعتت ۺاور ۺلیمۺ‬
‫وجؽۺںیمۺاؿۺےسۺرپزیہۺرکےۺویکہکنۺاس(ۺلیمۺوجؽ)ۺںیمۺتہبۺیسۺٓاںیتفۺںیہ۔‬
‫(‪)۳‬۔اامتحؽ ۺ(مکیلع ۺابامجلۃع) ۺںیم ۺہی ۺےہ ۺہک ۺ(وضحر ۺاک ۺاراشد) ۺاعمالمت ۺدنی ۺںیمۺ‬
‫فیعضۺاالاقتعدۺصخشۺےکۺےیلۺابمرکۺزامےنۺںیمۺاھت‪( ،‬ینعیۺفیعضۺاالاقتعدۺصخشۺالعدحیگۺاایتخرۺ‬
‫ہنۺرکے)نکیلۺوہۺصخشۺےسجۺاہللۺاعتٰیلۺےک(دنیۺےک)ۺاعمےلمۺںیمۺوقیۺریصبتۺاحلصۺیت‪،‬بجۺ‬
‫وہۺاسۺہنتفۺےکۺزامےنۺوکۺدےھکیۺ سۺےسۺیبنۺﷺ ےنۺاینپۺاتمۺوکۺڈراایۺےہ‪،‬اورۺاںیھنۺاسۺےسۺ‬
‫العدحہۺرےنہۺاکۺمکحۺدایۺۺےہوتۺالعدحیگۺاایتخرۺرکانۺرتہبۺےہ‪،‬لیمۺوجؽۺںیمۺاسفدۺاورۺٓاافتۺواعقۺیتۺیتکسۺ‬
‫ںیہ۔ ۺاس ۺےک ۺےیل ۺانمبس ۺہی ۺےہ ۺہک ۺاالسیم ۺامجوتعں ۺاور ۺاعؾ ۺالھبویئں ۺںیم ۺالعدحیگ ۺاایتخر ۺہنۺ‬
‫رکے‪،‬اورۺارگۺوہۺلمکمۺوطرۺرپۺاؿۺےسۺالعدحہۺیتانۺاچےہۺوتۺاےسۺاچےیہۺہکۺوہۺاہپڑۺیکۺوچیٹۺایۺلگنجۺ‬
‫ےکۺدرایمؿۺںیمۺرےہۺاتہکۺوہۺاےنپۺدنیۺیکۺافحتظۺرکۺےکس۔‬
‫من‪.......‬مث ظلت‪:‬وْل أری مثل ھذاالرجل أینَم ‪ . .. .. .‬ص ‪.. ۲۲‬‬
‫‪..‬إیل‪....‬ومن ربؽ ذا أنس ‪،‬ومن الناس وحذيا۔‬
‫ََ‬ ‫لح ۺاغلت‪َ :‬ت ْسو ْ‬
‫ی‪(:‬ض)انٹیپل‪،‬انٹیمس۔ص ّز َاء‪:‬امس ۺدصمر(لیعفت) زعتتی ۺرکان‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ِّ َ ْ َ ُ َ ْ َ ُ ُ َ َ َ ً‬
‫ٰٰ‪:‬ریحتۺزدہۺ‪،‬وادحۺحریان۔ال ِّبصاد‪ :‬مباصدۃ ۺاک ۺدصمرۺےہۺ‪،‬دورۺرانہ۔ضمم‪:‬ۺ‬ ‫۔ ِّح َياری‬
‫َ‬
‫الصۺںیمۺض ّم ۺ ےہ ۺۺمیمۺاسگ ۺےلہپۺرصمع ۺںیمۺےہۺاورۺمیم ۺرحتمکۺدورسےۺرصمع ۺںیمۺےہ‬
‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬
‫۔ا ْو َراب‪ :‬ۺفیل‪،‬وادح ۺ َو َرب۔ ِّص َنان‪:‬اگلؾ‪،‬عمج ۺا ِّص ّنۃ۔ َب َنان‪ :‬ۺایلگن ۺاک ۺوپرا‪،‬وادح ۺ َب َنانۃ‬
‫ْ َ‬
‫۔ َرھ َبا ِّن ّيۃ‪:‬ۺداینۺےسۺرتکۺقلعتۺرکان‪،‬اورۺوگیشۺنیشنۺیترکۺضحمۺابعدتۺرکان۔‬
‫ترجنہ‪ :‬رھپۺںیمۺاتہکۺیتں‪:‬ۺاورۺںیمۺںیہنۺاتھجمسۺہکۺاسۺاسیجۺ صخشۺںیہکۺیتۺارگۺاہللۺاعتٰیلۺ‬
‫اےسۺامجوتعں‪،‬ۺوعمجںۺاورۺاالسؾۺےکۺ ماؾۺاامتجاعتۺںیمۺاحرضۺیتےنۺیکۺدقرتۺدےۺوتۺوہۺاحرضیۺ‬
‫دے ۺاتہک ۺاس ۺ(اامتجع) ۺاک ۺہصح(وثاب ۺاک)اضعئ ۺہن ۺیت ۺویکں ۺہک ۺاالسیم ۺںیسلجم ۺاہلل ۺیک ۺاج ب ۺےسۺ‬
‫اکیۺ(ڑبا)ۺرمہبتۺریتھک ۺںیہ‪،‬ارگہچۺولگ(دنیۺںیم)ۺیؽۺاجںیۺاورۺڑگبۺاجںی‪،‬اورۺۺااسیۺیہۺمہۺےنۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪93‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ایاولں ۺےک ۺابرے ۺںیم ۺانس ۺہک ۺوہ ۺاہجں ۺںیہک ۺ یھ ۺیتں ۺاالسیم ۺوسلجمں ۺںیم ۺاحرض ۺیتےت ۺںیہ‪ ،‬ۺاورۺ‬
‫زنیمۺرپۺاہجںۺاچےتہۺریسۺرکےتۺںیہۺزنیمۺاؿۺےکۺےیلۺاکیۺدقؾۺرباربےہ۔‬
‫ۺ دحوثیِں ۺ ۺںیم ۺٓاای ۺےہ ۺہک ۺایاولں ۺےک ۺےیل ۺزنیم ۺٹیمس ۺدی ۺاجیت ۺےہ‪ ،‬ۺاور ۺاںیھنۺ‬
‫السؾ(اٰ)ۺےکۺذرےعیۺدناۺدیۺاجیتۺےہ‪،‬ۺاورۺاںیھن ۺرطحۺرطحۺیک ۺویکینںۺاور ۺرکافوں ۺےکۺےفحتۺ‬
‫دےیۺاجےتۺںیہ‪،‬وتۺاؿۺےکۺےیل(اسۺاکایمیبۺرپ)ۺابمرةکدیۺیت‪،‬اسۺزیچۺیکۺ سۺےسۺوہۺاکایمبۺ‬
‫یتےئ‪،‬اہللۺاعتٰیلۺاسۺصخشۺوکۺرتہبنیۺوتقیفۺدےۺوجۺاےنپۺسفنۺوکۺ(داینۺےس)ۺاکٹھچراۺدےنیۺاورۺرورۺوۺ‬
‫فرک ۺرکےن ۺےس ۺاغلف ۺےہ‪،‬اور ۺاس ۺ(راہ ۺرعمتف) ۺوک ۺبلط ۺرکےن ۺواےل ۺیک ۺدمد ۺرکےوج ۺامہریۺ‬
‫رطحۺ دوصدۺکتۺںیہنۺاچنہپ۔‬
‫اور ےھجریمیۺاحتلۺزارۺےکۺابرےۺںیمۺریمےھچکۺا رارۺایدۺںیہۺاورۺوہۺہیۺںیہ‪:‬‬
‫ۺیتیگ ۺاور ۺاؿ ۺوک ۺولص ۺیک ۺاعسدت ۺبیص ۺیتیئگ‪،‬اور ۺدوتسۺ‬ ‫(‪ )۱‬ـبلط ۺرکےن ۺواےل ۺاکایمب ہ‬
‫ۺیتیگ۔‬
‫دوتسۺےکۺذرہعیۺاکایمب ہ‬
‫ۺیگ‪،‬واصؽ ۺاور ۺاانتجب ۺیک ۺدح ۺےک ۺدرایمؿۺ‬‫(‪)۲‬ـمہ ۺریحت ۺزدہ ۺاور ۺذذبب ۺےک ۺاعمل ۺںیم ۺابیق ۺرہ ہ‬
‫(قلعمۺںیہ)۔‬
‫(‪)۳‬ـمہۺدورۺیہۺےسۺرقتبۺیکۺادیمۺرکےتۺںیہۺاورۺہیۺادیم‪،‬دنملقعۺےکۺزندکیۺاحمؽۺےکۺدرہجۺںیمۺ‬
‫ےہ۔‬
‫(‪)۴‬ـوت ۺںیمہ ۺاینپ ۺاج ب ۺےس ۺااسی ۺاجؾ ۺالپ ۺوج ۺومغں ۺوک ۺمتخ ۺرکدےاور ۺدیسےھ ۺراہتس ۺیک ۺرطػۺ‬
‫رامنہیئۺرکے۔‬
‫(‪)۵‬ـاےۺامیبروںۺےکۺبیبطۺمت!اےۺزومخںۺرپۺرممہۺرےنھکۺواےلمت!ِاورۺاےۺرہۺمسقۺیکۺفیلۺےسۺ‬
‫اچبےنۺواےل۔‬
‫(‪)۶‬ـںیم ۺںیہن ۺاجاتن ۺ س ۺےک ۺذرہعی ۺاینپ ۺامیبری ۺیک ۺدوا ۺرکوں‪،‬ای س ۺےک ۺذرہعی ۺایقتم ۺےک ۺدؿۺ‬
‫اکایمبۺیتاجؤں۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪94‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫(‪)۷‬ـوت ۺاب ۺمہ ۺوک ۺاچےیہ ۺہک ۺاویلگنں ۺیک ۺاگلؾ ۺروک ۺںیل(ینعی ۺاس ۺایبؿ ۺوک ۺمتخ ۺرکدںی)‪،‬اور ۺ دوصدۺ‬
‫ۺیتیگ۔‬
‫زعتلۺیکۺاج بۺروجعۺرکںی‪،‬ویکںۺہکۺمہۺاسۺاببۺیکۺرشطۺ(رفض)ےسۺربیۺاذلہم ہ‬
‫سُال‪ :‬ۺایکیبن ۺرکمیﷺ ےن ۺںیہن ۺرفامای‪’’:‬ہک ۺریمی ۺاتم ۺیک ۺوگیش ۺروا ی ۺدجسموںۺ‬
‫ںیمۺانھٹیبۺےہ‘‘اورۺاسۺںیمۺالعدحہ(اہپڑوںۺایولگنجںۺںیمۺ)ےنھٹیبۺےسۺزرجووتخیبۺےہ؟‬
‫جُاب‪ :‬ۺاجؿ ۺول ۺہک ۺہی ۺ(دجسموںۺںیم ۺوگیش ۺروا ی ۺاایتخر ۺرکان)اےھچ ۺزامےن ۺںیم ۺےہۺ‬
‫‪،‬اسیجۺہکۺمہۺےنۺایبؿۺایکۺ‪،‬اورۺہیۺ یھۺ(اسۺاکۺبلطمۺیتاتکسۺےہ)ہکۺارگۺوہۺدجسمۺںیمۺےھٹیبۺاورۺولوگںۺ‬
‫ےس ۺلیم ۺوجؽ ۺہن ۺرےھک‪،‬اور ۺاؿ ۺےک ۺاعمالمت ۺںیم ۺدماتلخ ۺہن ۺرکے ۺ‪،‬وتہی ۺصخش(اس ۺوصرتۺ‬
‫ںیم)ر‪،‬رہیۺوطرۺرپۺاؿۺےکۺاسھت ۺیتا ۺاور ۺابینطۺوطرۺرپۺاؿۺےسۺالعدحہۺیتا ‪،‬اورۺیہیۺزعتلۺاورۺ‬
‫العدحیگ ۺاک ۺینعم ۺےہ ۺ س ۺیک ۺمہ ۺرشتحی ۺرکرےہںیہ‪،‬مسج ۺاور ۺاکمؿ ۺیک ۺالعدحیگ ۺ دوصد ۺںیہن ۺ‪،‬اس ۺوکۺ‬
‫ا یھ ۺرطحۺذنہۺنیشنۺرکولۺاہللۺاعتٰیلۺج ۺرپۺرمحۺرفامےئ‪،‬اورۺایسۺ ہتکۺےکۺقلعتمۺب تتۺاربامیہۺنبۺ‬
‫ادمہ ۺرۃمح ۺاہلل ۺہیلع ۺرفامےت ۺںیہ ۺ‪ ’’:‬ۺاہنت ۺرہ ۺرک ۺامجیتع ۺنب ۺاج‪ ،‬ۺاےنپ ۺرب ۺےس ۺاش‪،‬تفل ۺوتبحم ۺرھکۺ‬
‫‪،‬اورولوگںۺےسۺۺوتشحۺرھک‘‘۔‬
‫ٓ‬
‫من‪.....‬طإن ظيل ‪:‬طَم تظول ِف مدارس صلَمء اْلخرۃ‪....،‬ص ‪۲۳ ،‬‬
‫‪۲۲،‬إیل۔۔۔۔۔ِف أمر الدین للصلم والصبادۃ ‪،‬وأحعم رأي۔‬
‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫لحۺاغلت‪ِّ :‬ر َباسات‪ :‬ۺاخاقنہ‪،‬وادح ۺ ِّر َباط۔ َمث ِّ ْل‪ :‬ۺ(ک)’’ا ْمثل‘‘ یک ۺاتثینۺ‬
‫َ َ َ َ َ ً‬ ‫َ‬
‫ےہۺ‪،‬ےبۺاثمؽۺ‪،‬الضف۔ا ْص َد ُل‪:‬ۺامسۺلیضفت‪،‬صدل ْ‬
‫الیش ُء ص ْدْل‪:‬ۺدیساھۺرکان۔‬
‫سُال‪ :‬ۺٓاپ ۺاملعے ۺٓارخت ۺےک ۺدمارس ۺ(ینعی ۺااسذہ)اورٓارخت ۺےک ۺراہتس ۺرپ ۺو ےنۺ‬
‫واےل ۺوصایفے ۺرکاؾ ۺیک ۺاخاقنیتں ۺاور ۺاؿ ۺںیم ۺ(وگیش ۺروا ی ۺرپ ۺاعلم)رےنہ ۺواےل ۺب تات ۺےکۺ‬
‫قلعتم ۺایکۺرفامےت ۺںیہۺ؟(ویکہکنۺوہ ۺب تاتۺولوگںۺےسۺاگلۺاہپڑوںۺاور ۺولگنجں ۺںیمۺںیہنۺرےتہۺ‬
‫ںیہ)۔‬
‫جُاب‪:‬ۺاجؿۺولۺہکۺوگیشۺروا یۺاکۺہی ۺحیحصۺودرتس ۺرطہقی ۺاعؾۺالہۺملعۺورایتضۺےکۺےیلۺ‬
‫ےہ‪،‬اسۺےیلۺہکۺہیۺرطہقیۺدوۺافدئوںۺرپۺلمتشمۺےہۺاؿۺںیمۺاکیۺہیۺےہۺہکۺ(یبلقۺوطرۺرپ)ولوگںۺےسۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪95‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫العدحیگۺ‪،‬اؿۺیکۺتبحص‪،‬ۺلیمۺوجؽۺاورۺاؿۺےکۺاعمالمتۺںیمۺرشتکۺےسۺالعدحیگۺےہۺ‪،‬اورۺدورساۺ‬
‫افدئہ ۺہی ۺےہ ۺہک ۺہعمج ۺاور ۺامجوتعں ۺںیم ۺاؿ ۺےک ۺاسھت ۺرشکی ۺیتےن ۺےس ۺاالسیم ۺاامعؽ ۺںیم ۺااضہفۺ‬
‫رکانۺےہ ۺ ‪،‬وتۺںیمہۺوہۺالسیتمۺاحلصۺیتیگۺوجۺوگیشۺروا یۺاایتخرۺرکےنۺواولںۺےکۺےیلۺےہۺ‪،‬اورۺوہۺریخۺ‬
‫ریثکۺاحلصۺیتا ۺوجۺاعؾۺاملسمونںۺےکۺےیلۺےہۺ‪،‬اسھتۺیہۺاسھتۺاسۺںیمۺولوگںۺیکۺرامنہیئۺربتکۺ‬
‫اورۺتحیصنۺےہۺ‪،‬وتۺاؿۺںیمۺرانہۺبسۺےسۺدیساھۺرطہقیۺ‪،‬رتہبۺاحتلۺاورۺالسیتمۺواالۺراہتسۺےہۺ‪،‬ایسۺ‬
‫وہجۺےسۺارثکۺاعرنیفۺب تاتۺےنۺاعمالمتۺدنیۺںیمۺاہللۺاعتیلۺےکۺدنبوںۺوکۺافدئہۺاچنہپےن‪،‬ۺاؿۺیکۺ‬
‫فیل ۺوک ۺمک ۺرکےن ۺ‪ ،‬ۺولخمؼ ۺوک ۺاؿ ۺےک ۺٓاداب ۺاور ۺاےھچ ۺرطہقی ۺاک ۺاشمدہہ ۺرکاےن ۺےک ۺےیل ۺولوگں ۺےکۺ‬
‫درایمؿۺوکستنۺاایتخرۺیکۺ‪،‬ۺاتہکۺولگۺاؿۺیکۺاادتاۺرکںیۺ‪،‬ویکہکنۺزابؿۺاحؽۺ(ینعیۺاالخؼۺاوطارۺوطرۺ‬
‫ورطہقی)زابؿ ۺاقؽ(زابین ۺوگتفگ)ےس ۺزایدہ ۺحیصف ۺےہ ۺوتہی ۺ(اعرنیف ۺاک ۺولوگں ۺںیم ۺرانہ)ملع ۺاورۺ‬
‫ابعدتۺےکۺےیلۺاعمالمتۺدنیۺںیمۺرتہبۺدتریبۺاورۺوبضمطۺوشمرےۺںیہ۔‬
‫من‪......‬طإن ظيل ‪:‬طَم حعم املر ید مع املجتودین ‪ . . ...‬ص ‪ . .. ۲۳‬إیل ‪..‬‬
‫‪...‬وت ّأملوا تضنم وتدلم إن ذاء اہلل ٰ‬
‫تصایل‬
‫رن َح ِّر ْْی‪:‬ۺبسۺےسۺ‬ ‫لحۺاغلت‪َ :‬زاو َیۃ‪:‬ۺہیکت‪،‬وگیش‪،‬اخاقنہ‪،‬عمجۺ َز َو َایا۔ۺ ِّح ْ‬
‫َ َْ َ َ ُ‬ ‫ِّ‬ ‫َ ُ‬
‫ُ‬ ‫َ َْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫وبضمط ۺہعلق۔ت ْدل ُب‪(:‬ؿ)اانکچ۔تدت ِّاس‪ :‬ۺدیق ۺرکان۔املثابۃ‪:‬اقمؾ‪،‬درہج‪ ،‬ۺظرناء‪ :‬ۺمہ ۺنیشن ۺ‪،‬ۺ‬
‫ُ‬ ‫ْ‬
‫َ‬
‫وادحۺظ ِّر یْن۔‬
‫ترجنہ‪ :‬سُال‪:‬الہ ۺرایتض اور ۺاجمدہہ ۺرکےن ۺواولں ۺےک ۺاسھت ۺ‪،‬اجمدہہ ۺاک ۺارادہۺ‬
‫رکےنۺواےلۺاکرانہ اسیۺےہۺ؟اؿۺےکۺاسھتۺرےہۺایۺاؿۺےسۺدورۺرےہ؟‬
‫جُاب‪ :‬اجۺؿۺولۺہکۺبجۺوہ(الہۺرایتض)اےنپۺاالسػۺےکۺرطےقیۺاورۺاؿۺیکۺریستۺ‬
‫رپۺاقمئۺرںیہۺوجۺاؿۺےکۺفلسۺےسۺوقنمؽۺےہۺ‪،‬وتوہۺمیظعۺد( یۺاھبیئۺںیہ‪،‬دوتسۺںیہۺاہللۺیکۺابعدتۺ‬
‫رپۺدمدا رۺںیہۺ‪،‬اورۺاہمترےۺےیل ۺاؿۺ(الہۺرایتض) ےسۺوگیشۺروا یۺاایتخرۺرکےنۺ‪،‬ۺاہنتۺرےنہۺیکۺ‬
‫رضورت ۺںیہنۺےہ‪،‬البہبشۺاؿۺیکۺاثمؽۺاؿۺیکۺرطحۺےہۺوجۺج ۺانبلؿۺوریغہۺےکۺاعیوںۺےکۺابرےۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪96‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ںیم ۺےتنس ۺیت‪،‬ہک ۺاؿ ۺںیم ۺےس ۺھچک ۺولگ ۺیکین ۺاور ۺوقتی ۺرپ ۺاکی ۺدورسے ۺیک ۺدمد ۺرکےت ۺںیہ ۺ‪ ،‬ۺاکیۺ‬
‫دورسےۺوکۺقحۺ(رپاقمئۺرےنہ)اورۺربصۺیکۺنیقلتۺرکےتۺںیہ۔‬
‫ۺنکیل ۺبج ۺاؿ ۺیک ۺریست ۺیؽ ۺاجےئ ۺ‪،‬اےنپ ۺرطہقی ۺوک ۺوھچڑ ۺدںی ۺ‪،‬اور ۺفلس ۺاصنیحل ۺےسۺ‬
‫وقنمؽ ۺرطہقی وک ۺ یھ ۺوھچڑ ۺدںی‪،‬وت ۺاؿ ۺدہتجم ۺرماتض(دتبمی ۺرمدینی)اک ۺمکح ۺاؿ ےک ۺاسھت ۺ ماؾۺ‬
‫ولوگںۺےکمکحۺیکۺرطحۺیتا ۺ‪،‬اسۺ(رمدیۺاصدؼ)ےکۺےیلۺوگیشۺروا یۺالزؾۺےہ‪،‬اینپۺزابؿۺوکۺ(ربایئۺ‬
‫ےس ۺ)روےک ۺ‪ ،‬ۺالھبویئں ۺںیم ۺاؿ ۺےک ۺاسھت ۺرشکی ۺیت‪ ،‬ۺاؿ ۺےک ۺہیق ۺاوحاؽ ۺوٓاافت ۺےس ۺےچب ۺوتوہۺ‬
‫زعتلۺونیشنںۺ‪،‬رفنمدنیۺےسۺ یھۺاگلۺگلھتۺرےہ۔‬
‫سُال‪ :‬ۺارگ ۺہی ۺدہتجم ۺرماتض ۺ(اؿ ۺاصدؼ ۺرمدینی)ےک ۺدرایمؿ ۺےس ۺلکن ۺرک ۺاےنپۺ‬
‫سفن ۺیک ۺاالصح ۺاور ۺاس ۺٓاتف ۺےس ۺ ےنچ ۺےک ۺےیل ۺوج ۺاؿ ۺےک ۺاسھت ۺشیپ ۺٓاریہ ۺےہ ۺدورسی ۺہگج‬
‫(وگیشۺروا یۺےکۺےیل)ۺاجانۺاچےہۺوتۺایکۺاسۺاکۺاجانۺدرتسۺےہ؟۔‬
‫جُاب‪:‬ۺاجۺؿۺولۺہکۺہیۺدمارسۺاورۺاخاقنںیہۺوبضمطۺوعلقںۺںیمۺےسۺاےسیۺےعلقۺںیہۺنجۺ‬
‫ےک ۺذرہعی ۺدہتجمنی ۺ(ولسک ۺیک ۺزنمںیل ۺےط ۺرکےن ۺواےل)ڈاوکؤں ۺاور ۺوچروں ۺےس ۺوفحمظ ۺرےتہۺ‬
‫ںیہۺ‪،‬اورۺاؿۺ(دمارسۺاورۺاخاقنیتں)ےسۺابرہۺرانہۺرحصاۺیکۺرطحۺےہ‪،‬نجۺںیمۺاطیشینۺرکشلۺ‪،‬رکشلۺ‬
‫درۺرکشلۺوھگےتمۺرےتہۺںیہۺ‪،‬وتۺوہۺاےسۺاکچۺےتیلۺںیہۺ‪،‬ایۺاےسۺدیقۺرکۺےتیل ۺںیہۺ‪،‬وتۺاسۺصخشۺیکۺاحتلۺ‬
‫ایک ۺیتیگ ۺوج ۺلگنج ۺیک ۺرطػ ۺےلکن ۺ‪،‬اور ۺدنمش ۺاس ۺرپ ۺرہ ۺرطػ ۺےس ۺاقوب ۺاپاجےئ ۺ‪،‬وت ۺوہ ۺوج ۺاچےہ ۺا ۺ‬
‫رکےا ۺ‪،‬وت ۺاس ۺوتق ۺاس ۺفیعض(دتبمی ۺرمدی)ےک ۺےیل ۺہعلق ۺ(دمارس ۺاور ۺاخاقنہ)وک ۺالزؾۺ‬
‫نڑکےنۺےکۺوساۺوکیئۺاچرہۺںیہنۺےہ۔‬
‫ۺنکیل ۺوہ ۺصخش ۺوج ۺوقی ۺاور ۺریصبت ۺواال ۺیت ۺ س ۺرپ ۺدنمش ۺاغبل ۺہن ۺیتں ۺ‪ ،‬ۺاس ۺےک ۺزندکیۺ‬
‫ہعلقۺاورۺرحصاۺدوونں ۺرباربۺںیہۺ‪،‬بجۺوہۺےلکنۺا ۺوتۺاسۺرپۺوکیئۺوخػۺہنۺیتا ‪،‬رگمۺہعلقۺںیمۺرانہۺرہۺاحؽۺ‬
‫ںیم ۺزایدہ ۺافحتظ ۺےہ‪،‬اس ۺےیل ۺہک ۺوہ ۺربے ۺمہ ۺونیشنں ۺےک ۺاسھت ۺرےنہ ۺںیم ۺااچکن ۺاور ۺاافتیقۺ‬
‫ےلمحۺےسوفحمظۺںیہنۺاورۺبجۺاعمہلمۺاسۺرطحۺاک ۺےہۺ‪،‬وتۺاہللۺواولںۺےکۺاسھتۺرانہ‪،‬ۺاؿۺیکۺتبحصۺ‬
‫یکۺتقشمۺرپۺربصۺرکان‪،‬رہۺاحؽۺںیمۺاطبلۺریخۺاورۺرماتضۺےکۺےیلۺزایدہۺرتہبۺےہ‪،‬اورۺوہۺاطوتقرۺوجۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪97‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ااقتستمۺےکۺدرہجۺوکۺچنہپۺاکچۺیتولوگںۺےسۺالعدحہۺرےنہۺںیمۺوکیئۺامعنۺںیہنۺوتۺج ۺاؿۺ ماؾۺابوتںۺوکۺ‬
‫اجؿۺولۺاورۺاؿۺںیمۺروروۺفرکۺرکوۺ‪،‬ۺارگۺاہللۺےنۺاچاہۺوتۺانمۺوالسیتمۺاپاجؤےگۺۺ۔‬
‫من‪......‬طإن ظيل‪:‬طَم تظول ِف ز یارۃ اْلخوان ف اہلل صزوجل‪. ... ،‬ص‬
‫‪.....۲۳‬إیل‪.....‬بل خری عثری‪،‬ونطع صشيم‪،‬واہلل املوطؼ۔‬
‫الر ُج ُل ف ّ‬
‫الز َی َار ِّۃ‬ ‫لحۺاغلت‪َ :‬ا ّ ُلزلْ َط ُۃ الْ َعر ْ َمی ُۃ‪:‬ابمرکۺرقب۔ض ًّبا‪:‬ۺ(ض)ۺ َض َّب َّ‬
‫ِّ ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫َ‬
‫۔انہغۺرکےکۺالماقتۺرکان۔ا ْر ٰ‬
‫جی‬
‫ٰٰ‪:‬ۺامسۺلیضفتۺ‪،‬ۺزایدہۺرپۺادیمۺ‪،‬افدئہۺردن۔‬
‫ترجنہ‪ :‬سُال‪ :‬ۺٓاپ ۺد( ی ۺاھبویئں ۺیک ۺزایرت ۺرکےن ۺ‪،‬دووتسں ۺےس ۺالماقتۺ‬
‫رکےنۺاورۺاؿۺےسۺوگتفگۺرکےنۺےکۺقلعتمۺایکۺرفامےتۺںیہۺ؟‬
‫جُاب‪ :‬ۺاج ۺؿ ۺول ۺہک ۺد( ی ۺاھبویئں ۺیک ۺزایرت ۺرکان‪،‬اہلل ۺاعتٰیل ۺیک ۺابعدت ۺیک ۺوخںویں ۺںیمۺ‬
‫ےسۺےہۺ‪،‬اورۺاسۺںیمۺاہللۺاعتٰیلۺیکۺرقتبۺرکہمیۺےہۺاورۺاسھتۺیہۺاسھتۺاسۺںیمۺرطحۺرطحۺےکۺ‬
‫افدئےۺاورۺدؽۺیکۺدریگتسۺےہۺ‪،‬نکیلۺدوۺرشوطںۺےکۺاسھتۺ۔(اسۺزایرتۺوالماقت ۺیک ۺدوۺرشںیطۺ‬
‫ںیہۺ)‬
‫پہلیشرط‪:‬ہیۺےہۺہکۺج ۺاسۺںیمۺدحۺےسۺاجتوزۺہنۺرکو‪،‬یبنۺرکمیۺﷺ ےنۺب تتۺ‬
‫اوبرہریہۺریضۺاہللۺہنعۺےسۺاراشدۺرفامای‪’’:‬انہغۺرکےکۺالماقتۺایکۺرکوۺاتہکۺتبحمۺزایدہۺیت‘‘۔‬
‫دِسری شرط‪ :‬ہی ۺےہ ۺہک ۺاےنپ ۺٓاپ ۺوک ۺوپرے ۺوطر ۺرپ ۺرای ۺاکری ۺ‪ٓ،‬اراہتس ۺرکےن ‪،‬وغلۺ‬
‫وگتفگ‪،‬تبیغۺاورۺاسۺیسیجۺدورسیۺابوتںۺےسۺوفحمظۺروھکۺ‪،‬ورہنۺج ۺاورۺاہمترے (الماقیت)اھبیئۺرپۺ‬
‫حم‬
‫تبیصمۺانزؽۺیتاجےئۺیگۺ‪،‬ایبؿۺایکۺایگۺےہہکۺب تتۺلیضفۺاورۺایفسؿۺوثریۺر ھماۺاہللۺےنۺیسکۺ‬
‫زیچۺاکۺذرکۺایکۺوتۺدوونںۺب تاتۺروۺزپےۺ‪،‬وتۺ(ٓارخںیم)ب تتۺایفسؿۺوثریۺےنۺاہک‪:‬اےۺاوبۺضح ۺمت!(ۺ‬
‫ب تت ۺلیضف ۺیک تینک)ںیم ۺادیم ۺرکات ۺیتں ۺہک ۺمہ ۺاس ۺسلجم ۺےس ۺزایدہ ۺافدئہ ۺردن ۺیسک ۺسلجم ۺںیمۺ‬
‫ںیہن ۺےھٹیب‪،‬وت ۺب تت ۺلیضف ۺےن ۺاہک‪،‬ںیم ۺوت ۺاکی ۺرطخانک ۺسلجم ۺںیم ۺاھٹیب ۺیتااھت‪،‬ب تت ۺایفسؿۺ‬
‫وثریۺےنۺوپاھچۺےسیکۺاےۺاوبضح مت!ۺاےسۺرطخانکۺسلجمۺرقارۺدےتیۺیت؟ب تتۺلیضفۺےنۺاہک‪،‬ایکۺج ۺ‬
‫ھجم ۺےس ۺیتےن ۺوایل ۺوگتفگ ۺںیم ۺاینپ ۺابوتں ۺوک ۺزمنی ۺںیہن ۺرک ۺرےہ ۺےھت ۺ؟ا ور ۺںیم ۺج ۺےس ۺیتےن ۺوایلۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪98‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫وگتفگۺںیمۺاینپۺابوتںۺوکۺزمنیۺںیہنۺرکۺراہۺاھت؟وتۺج ۺےنۺریمیۺاخرطۺزمنیۺایکۺاورۺںیمۺےنۺاہمتریۺاخرطۺ‬
‫ابوتںۺوکۺزمنیۺایک‪(،‬ہیۺنسۺرک)ب تتۺایفسؿۺوثریۺروۺزپے۔‬
‫ۺوت ۺرضوری ۺےہ ۺہک ۺاہمترا ۺد( ی ۺاھبویئں ۺیک ۺالماقت ۺوزایرت ۺایمہن ۺروی‪،‬اایتحط ۺاور ۺا یھۺ‬
‫رظن (رای ۺفلکت ۺےس ۺاپک)ےک ۺاسھت ۺیت‪،‬وت ۺاس ۺوصرت ۺںیم ۺاہمتری ۺزعتل ۺواہنتیئ ۺاور ۺولوگںۺ‬
‫ےسۺالعدحہۺرےنہۺرپۺوکیئۺارتعاضۺںیہنۺیتا ۺۺ‪،‬ج ۺاورۺاہمترےۺاھبیئۺرپۺوکیئۺرپاشیینۺاورۺٓاتفۺںیہنۺ‬
‫ٓاےئۺیگۺ‪،‬ہکلبۺزایدہۺالھبیئۺاورۺڑبےۺعفنۺیکۺادیمۺےہۺاورۺاہللۺیہۺوتقیفۺدےنیۺواالۺےہ۔‬
‫من‪......‬طإن ظلت‪:‬طَم یبصثین صیل الصزلۃ صن الناس‪...‬ص ‪ .. . .۲۴ ، ۲۳‬إیل‬
‫‪.....‬ھذا أظیص التحذیر وضایتہ ‪.‬‬
‫ُ َ ّ ُ َ َّ َ َ ْ ُ َ‬
‫ٰٰ‪ :‬ۺیسک ۺاعمہلم ۺوک ۺیسک ۺرپ ۺٓااسؿ ۺرکان۔‬ ‫لح ۺاغلت‪ :‬یو ِّون ‪:‬ھون األمر صیل‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫الیش ُء‪:‬ۺااحہطۺرکان‪،‬ریھگان‪،‬ابلکلۺوغشمؽۺانبان۔ ِّا ْدتض َرؼ ِّف ْ‬
‫الیش ِّءۺ‪:‬ۺ‬ ‫ِّا ْد ِّت ْض َراؼ‪ِّ :‬ا ْد َت ْض َر َؼ ّ ْ‬
‫َ‬ ‫وخبۺوغشمؽۺرانہ۔ ِّا ْدت ْى َن َاس‪ِّ :‬ا ْد َت َ‬
‫انس ِّبہ‪:‬ۺامونسۺیتان۔ َبسر‪( :‬س) ربکت‪ ،‬ارتاٹہ ۔‬ ‫ِّ‬
‫ََ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َُ‬ ‫َ‬
‫ً‬
‫ٰ‪ :‬ۺ(ؿ) ِّإ ٰیل طَلن‪ :‬ۺانجیھب۔مناجاۃ‪ :‬ۺہیفخ ۺداع‪،‬مہ ۺالکیم۔ ِّذر (س) وھچڑان ۔ صظ ِّار با‪:‬ۺ‬
‫ْ‬ ‫َداظہ‬
‫ْ ً‬ ‫َ ْ‬ ‫َ‬ ‫َ َّ‬ ‫َ ْ‬
‫وھچب‪،‬وادحۺصظ َرب۔الس ْم ُع‪:‬ۺادیم۔س َر ْد ُت‪(:‬ؿ)اٹہان۔ْل َیظ َن ُع‪ِّ ( :‬اظ َناصا) نئمطمۺرکان۔‬
‫ترجنہ‪ :‬سُال‪:‬ۺوہۺایکزیچۺےہۺوجۺ ےھجۺولوگںۺےسۺاہنتیئۺاورۺالعدحیگۺرپۺااھبرےۺاورۺ‬
‫اسۺاکؾۺوکۺریمےۺاورپۺٓااسؿۺرکدے؟‬
‫جُاب‪ :‬اجؿۺولۺہکۺوہۺزیچۺوجۺج ۺرپۺالعدحیگۺوکۺٓااسؿۺرکدےۺیگۺوہۺنیتۺزیچںیۺںیہ۔‬
‫پہلی چیز‪ :‬ہی ۺےہ ۺہک ۺاےنپ ۺ(دؿ ۺرات ۺےک)ووتقں ۺوک ۺابعدت ۺںیم ۺوغشمؽ ۺو‬
‫رصموػۺرکدوۺاسۺےیلۺہکۺابعدتۺںیمۺوغشمؽۺیتانۺیہۺالصۺرصموتیفۺےہۺ‪،‬اورۺولوگںۺےسۺ(ےبۺ‬
‫رضورت)امونس ۺیتان‪ ،‬ۺاالفس ۺاور ۺریقفی ۺیک ۺالعتم ۺےہ‪،‬اور ۺبج ۺج ۺدوھکی ۺہک ۺاہمترا ۺسفنۺ‬
‫البرضورت ۺوالباحتج ۺولوگں ۺےس ۺالماقت ۺاور ۺاؿ ۺےس ۺوگتفگ ۺاک ۺاتشمؼ ۺےہ‪،‬وت ۺاجؿ ۺول ۺہک ۺج ۺوکۺ‬
‫وضفؽ ۺنپ‪،‬دنی ۺےس ۺارعاض‪ ،‬ۺربکت ۺاور ۺارتاےن ۺیک ۺرطػ ۺےل ۺاج ۺراہ ۺےہ ۺاور ۺ س ۺےن ۺ یھ ۺاسۺ‬
‫ابرےۺںیمۺاہکۺےہۺااھچۺاہکۺےہ‪:‬‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪99‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫(‪)۱‬ـ ےب ۺکش(ویکینں ۺےس)رفتص ۺ ےھج ۺریتی ۺالماقت ۺےک ۺےیل ۺےل ۺٓایئ ۺاور ۺًانیقی ۺشب ۺاواقتۺ‬
‫ےبۺاکرۺٓادیمۺوضفؽۺاکؾۺرکۺاتھٹیبۺےہ۔‬
‫ۺوتۺبجۺج ۺوپرےۺوطرۺرپۺۺابعدتۺںیمۺوغشمؽۺاورۺہیفخۺداعۺیکۺریش( یۺاپؤےگ‪،‬وتۺںیھمتۺاہللۺ‬
‫اعتٰیلۺیکۺاتکبۺےسۺاتیسنۺیتۺاجےئیگۺ‪،‬ۺولخمؼۺےسۺاغلفۺیتۺاجؤےگ‪،‬ۺاؿۺےکۺلیمۺوجؽۺاورۺوگتفگۺ‬
‫ےسۺرفنتۺرکوےگ‪،‬ۺدحثیۺرشفیۺںیمۺےہہکۺبجۺب تتۺومٰیسۺہیلعۺاالسلؾۺانماجتۺاٰۺےسۺ‬
‫واسپۺٓاےتۺےھتۺوتۺاںیھنۺولوگںۺےسۺوتشحۺیتیتۺیھتۺاورۺاینپۺدوونںۺاایلگنںۺاکونںۺںیمۺڈاؽۺےتیلۺ‬
‫ےھت ۺاتہک ۺاؿ یک ۺوگتفگ ۺانسیئ ۺہن ۺدے‪ ،‬ۺاور ۺاس ۺوتق ۺاؿۺےک ۺزندکی ۺولوگں ۺاک ۺالکؾ ۺرفنت ۺاورۺ‬
‫وتشحۺںیمۺدگےھۺیکۺٓاوازۺیکۺرطحۺیتاتۺاھت‪،‬ۺاورۺج ۺاؿۺا رارۺوکۺایدۺرکۺولۺوجۺامہرےۺخیشۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺ‬
‫ےنۺاراشدۺرفامےئۺںیہ۔‬
‫(‪)۱‬ـ اہللۺاعتٰیلۺےسۺدو یتۺرکۺےکۺاسۺےسۺرایضۺریت‪،‬ۺاورۺولوگںۺوکۺانکرےۺوھچڑۺدو۔‬
‫(‪)۲‬ـ یچسۺدو یتۺرکےنۺواےلۺنبۺاجؤۺاچےہ‪،‬ۺج ۺولوگںۺےکۺدرایمؿۺاحرضۺریتۺایۺاغبئۺریت۔‬
‫(‪)۳‬ـ س ۺرطح ۺاچیت ۺولوگں ۺوک ۺاجچن ۺول ۺ(بج ۺا ںیہ ۺاؿ ۺےس ۺواہطس ۺزپے ۺا ) ۺوت ۺاںیھن ۺوھچبۺ‬
‫اپؤےگ۔(ینعیۺدمدۺںیہنۺرکںیۺےگ)‬
‫دِسری چیز ہیۺےہۺہکۺج ۺاؿ ۺےسۺلمکمۺوطرۺرپۺالچلۺاور ۺادیمۺعطقنم ۺرکۺول ۺرھپۺج ۺۺرپاؿۺ‬
‫ےس(انکرہۺیشک)ۺاکۺاعمہلمۺٓااسؿۺیتۺاجےئۺا ‪،‬ۺاسۺےیلۺہکۺبجۺںیھمتۺیسکۺصخشۺےکۺعفنۺیکۺادیم ۺاورۺ‬
‫اسۺےکۺاصقنؿۺاکۺوخػۺںیہنۺیتا ۺوتۺاسۺاکۺیتانۺایۺہنۺیتانۺرباربۺےہ۔‬
‫تیسری چیز‪ :‬ۺ س ۺےس ۺ(انکرہ ۺیشک) ۺاحلص ۺیتیت ۺےہ ۺوہ ۺہی ۺ ۺےہہک ۺج ۺاؿ ۺ(ںیمۺ‬
‫رےنہ)ۺیک ۺٓاوتفںۺںیمۺرورۺو ۺفرکۺرکوۺاور ۺ ایدۺرکوۺاورۺاےنپۺدؽ ۺںیمۺدرہاؤۺاس ۺےیلۺہکۺبج ۺج ۺاؿۺنیتۺ‬
‫اومر ۺوک ۺالزؾ ۺرک ۺولےگ ۺوت ۺہی ۺاومر ۺا ںیہ ۺولخمؼ ۺیک ۺتبحص ۺےس ۺاٹہرک ۺدرابر ۺاٰ ۺںیم ۺاچنہپ ۺ ۺدںی ۺےگ ۺ‪،‬ۺ‬
‫ابعدتۺےکۺےیلۺالعدحیگۺاحلصۺیتاجےئۺیگۺاورۺ(ہیۺتخسۺزنمؽ)ۺںیھمتۺدنسپۺٓاےئۺیگۺ‪،‬ۺاببۺاٰۺ‬
‫وکۺج ۺاپولےگۺاورۺاہللۺیہۺےسۺوتقیفۺیکۺادیمۺیکۺاجیتۺےہ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪100‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫تیسریرکاِٹشیظاٌہے‪:‬‬
‫اے ۺریمے ۺاھبیئمت!(ابعدت ۺںیم ۺاکایمب ۺیتےن ۺےک ۺےیل) ۺج ۺرپ ۺاطیشؿ ۺےس ۺگنجۺ‬
‫رکانۺاورۺاسۺرپۺیتخسۺرکانۺ یھۺۺرضوریۺےہۺاورۺہیۺدوۺوہجۺےسۺرضوریۺےہ‪:‬‬
‫پ‬
‫پہلی ِجہ ‪:‬ہیۺہکۺوہۺ مھاراۺالھکۺیتا ۺدنمشۺےہۺاورۺاسۺےسۺحلصۺایۺج ۺرپۺرمحۺیکۺادیمۺںیہنۺ‬
‫ےہۺہکلبۺاےسۺلمکمۺوکسؿۺواانیمطؿۺںیھمتۺالہکۺرکۺےک ۺیہۺےلمۺا ‪،‬ۺوتۺاےنپۺدنمشۺےسۺےبۺوخػۺایۺ‬
‫اغلفۺرےنہۺیکۺوکیئۺوہج(ا یھۺ)ںیہنۺےہۺاورۺج ۺاہللۺاعتٰیلۺیکۺدوۺٓاوتیںۺںیمۺرورۺوۺفرکۺرکو‪:‬‬
‫یلہپ ۺٓاتی‪ :‬اہلل ۺاعتٰیل ۺاراشد ۺرفامات ۺےہ‪ ﴿:‬ا َل َْم ا َْع َہ ْد اِل َۡی ُک ْم ٰیبَن ِ ِی ا َٰد َم‬
‫لش ۡی ٰط َن ا ِ نَّ ٗہ ل َ ُک ْم َع ُد ٌّو ُّم ِبیۡ ٌن ﴾(ة ‪،۲۳‬یس‪ ’’ )۶۱:‬ا ےۺ‬ ‫ا َ ۡن لَّا ت َ ْعب ُدوا ا َّ‬
‫پ‬ ‫ُ‬
‫م‬
‫اوالد ۺٓادؾمت! ۺایک ۺںیم ۺےن ۺج ۺےس ۺدہع ۺںیہن ۺایل ۺاھت ۺہک ۺ ۺاطیشؿ ۺوک ۺہن ۺوپانج ۺ ۺےبکش ۺوہ ۺ ھارا ۺالھک ۺ ۺدنمشۺ‬
‫ےہ‘‘۔‬
‫لش ۡی ٰط َن لَ ُک ْم عَ ُد ٌّو‬ ‫دورسی ۺٓاتی ‪ :‬اہلل ۺاعتٰیل ۺاراشد ۺرفامات ۺےہ‪﴿ :‬ا ِ َّن ا َّ‬
‫پ‬
‫فَا ت َّ ِخذُ ۡو ُہ عَ ُد ًّوا ﴾(ة ‪،۲۲‬طاسر‪’’ )۶:‬ےب ۺکش ۺاطیشؿ ۺ مھارا ۺدنمش ۺےہ‘‘ وت ۺج ۺ یھۺ‬
‫اےسۺدنمشۺوھجمس‪،‬ۺہیۺٓاتیۺرکہمیۺےبۺانپہۺڈراےنۺےکۺےیلۺےہ۔‬
‫من‪.....‬واخلرلۃ الثانيۃ ‪:‬أنہ َمبول صیل صداوتؽ ‪....،‬ص‪ .... ۲۴‬إیل‪...‬طإن‬
‫الرجوع إیل رب العلب ليرصطہ صنؽ ٰ‬
‫أویل‪.‬‬
‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫لح ۺاغلت‪:‬ذ َد ْد ّت َو ْدسؽ‪ :‬ۺوت ۺرمک ۺہتسب ۺیتا‪ ،‬ۺ َو ْدط ۺرہ ۺزیچ ۺاک ۺدرایمین ۺہصح ۺ‪،‬رمکۺ‬
‫َ َ ُ َ ً‬ ‫َ َ ً‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫‪،‬عمج ۺا ْو َداط‪ِّ :‬ل َتض ُایظ‪ُ ( :‬مض َایشۃ)تخس ۺانراض ۺرکان۔تع ُاید‪ُ (:‬مع َای َدۃ)یسک ۺےک ۺاسھتۺ‬
‫ًَ‬
‫رکمو ۺرفبی ۺرکان۔ َر ًأدا‪ :‬ۺرسے ۺےس۔ ُی َر ِّاد ُػ( ُم َر َادطۃ)وماتقف ۺرکان۔ َم َد ِّاخ ُل ۺ‪ :‬ۺراہتسۺ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫‪،‬دروازہۺ‪،‬ۺۺوادحۺ َم ْدخل۔ َی ْص ِّظ ُر‪(:‬ض)اکٹۺاھکان۔جیْ َر ُح‪(:‬ػ)زیمخۺرکان‪،‬اکانٹ۔‬
‫ترجنہ‪ :‬دِسریِجہ‪:‬اطیشؿۺرپۺیتخسۺرکےنۺیکۺہیۺےہۺہکۺوہۺاہمتریۺدینمشۺرپۺدیپاۺایکۺ‬
‫ایگ ۺےہ ۺاور ۺہشیمہ ۺج ۺےس ۺگنج ۺرکےن ۺےکےیل ۺرمک ۺہتسب ۺےہ‪،‬وت ۺوہ ۺرات ۺیک ۺڑھگویں ۺاور ۺدؿ ۺےکۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪101‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫انکروںۺںیمۺج ۺرپۺ(اینپۺاطیشتینۺےکۺ)ریتۺاتکنیھپۺراتہۺےہ‪،‬اورۺج ۺاسۺیکۺرشارتۺےسۺاغلفۺیت‪،‬وتۺ‬
‫(اسۺوتقۺاہمتری)ۺاحتلۺیسیکۺیتیگ؟۔‬
‫ۺرھپ ۺاہمترے ۺاسھت ۺدورسی ۺایسی ۺزیچںی ۺںیہ ۺ(وج ۺاطیشؿ ۺوک ۺاہمتری ۺدعاوت ۺرپ ۺااھبریتۺ‬
‫ںیہ)اورۺوہۺہیۺںیہۺہکۺج ۺاہللۺاعتٰیلۺیکۺابعدتۺںیمۺوغشمؽۺیت‪،‬اورۺولخمؼۺدخاۺوکۺاےنپۺوقؽۺولعفۺےسۺ‬
‫ابرا ہۺِدخا ۺیک ۺداوت ۺدے ۺرےہ ۺیت‪،‬اور ۺہی ۺاومر ۺاطیشؿ ۺےک ۺاکؾ ۺ‪،‬اس ۺیک ۺتمہ ۺ‪،‬اس ۺیک ۺرماد ۺ‪،‬اورۺ‬
‫ۺیتیگۺیتۺوگایۺہکۺج ۺاطیشؿۺوکۺانبضغکۺرکےنۺاسۺےکۺ‬ ‫اسۺےکۺہشیپۺےکۺالخػۺںیہۺ‪،‬وتۺج ۺاسۺرطح ہ‬
‫ۺیتیگۺوتوہۺ یھۺج ۺےسۺدعاوتۺ‪،‬گنجۺرکےنۺ‬ ‫رکموۺرفبیۺاورۺاخمش‪،‬تفلۺوکۺزایدہۺرکےنۺےکۺےیلۺرمکۺہتسب ہ‬
‫‪،‬اور ۺج ۺےس ۺرکمورفبی ۺرکےن ۺرپ ۺرمک ۺہتسب ۺیتاجات ۺےہ ۺ‪،‬اہیں ۺکت ۺہک ۺوہ ۺاہمتری ۺاحتل ۺرخاب ۺرکد اتۺ‬
‫ےہ‪،‬ہکلب ۺوہ ۺا ںیہ ۺوپرے ۺوطر ۺرپ ۺالہک ۺرکےن ۺیک ۺوکشش ۺرکات ۺےہ ۺ‪(،‬ینعی ۺا ناؿ ۺاننیھچ ۺاچاتہۺ‬
‫ےہ)اسۺےیلۺہکۺوہۺاہمتریۺرطػ ۺےسےبۺوخػۺںیہنۺےہۺ‪،‬ےبکشۺاطیشؿۺربایئۺاورۺالہتکۺاکۺ‬
‫ارادہ ۺاؿ ۺولوگں ۺےک ۺاسھت ۺ یھ ۺرکات ۺےہ ۺوج ۺاس ۺیک ۺدعاوت ۺاور ۺاخمش‪،‬تفل ۺںیہن ۺرکےت ۺںیہ ۺ‪،‬ہکلب ۺاسۺ‬
‫ےسۺدو یتۺرکےتںیہۺاورۺاسۺیکۺوماتقفۺرکےتۺںیہۺ‪،‬ےسیجۺافکر‪،‬رمگاہۺولگ ۺاورۺضعبۺاحوتلںۺںیمۺ‬
‫دیپسچل ۺرےنھک ۺواےل ۺولگ ۺ‪،‬وت ۺاس ۺاک ۺدصق ۺوارادہ ۺاس ۺصخش ۺےک ۺاسھت ۺ اسی ۺیتا ۺوج ۺاس ۺوک ۺانبضغکۺ‬
‫رکےنۺاورۺاسۺےسۺاقم ہلۺےکۺےیلۺایترۺراتہۺےہ۔‬
‫ۺاورۺاےۺابعدتۺاورۺملعۺںیمۺرسرگیمۺرکےنۺواولمت!ۺرھپۺوتۺاعؾۺولوگںۺےکۺاسھتۺاسۺیکۺدینمشۺ‬
‫ومعیم ۺاورۺاہمترےۺاسھتۺصوصیصۺیتیگۺ‪،‬اسۺےیلۺہکۺاہمتراۺاعمہلمۺاسۺےکۺےیلۺامہۺےہۺ‪،‬اورۺاسۺ‬
‫ےک ۺاسھت ۺاہمترے ۺالخػ ۺ(گنج ۺرکےن ۺےک ۺےیل)اس ۺےک ۺھچک ۺدمدا ر ۺ یھ ۺںیہ ۺ(اس ۺےکۺ‬
‫دمدا روںۺںیمۺ)بسۺےسۺزربدتسۺدمدا ر ۺاہمتراۺاخمفلۺاہمتراۺسفنۺاورۺوخااشہتۺںیہۺ‪،‬اورۺاسۺ‬
‫ےکۺاپسۺ(ج ۺرپۺاغبلۺٓاےنۺےکےیلۺ)تہبۺےسۺاابسب ۺوذراعئۺاورۺراےتس ۺںیہۺنج ۺےس ۺج ۺاغلفۺ‬
‫یت‪،‬اورب تتۺیحیۺنبۺاعمذۺرازیۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺےن ۺچسۺرفامایۺےہ‪،‬وہۺرفامےتۺںیہۺ‪’’:‬اطیشؿۺافرغۺ‬
‫ےہۺ‪،‬وتوغشمؽۺےہۺ‪،‬ۺاطیشؿۺےھجتۺدھکیۺراہۺےہۺاورۺوتۺاےسۺںیہنۺدھکیۺراہۺےہۺ‪،‬وتےنۺاےسۺالھبۺدایۺےہۺ‪،‬ۺ‬
‫اسۺےنۺےھجتۺںیہنۺالھبای ۺےہ‪،‬اورۺریتاۺسفنۺ یھۺریتےۺالخػۺاطیشؿۺاکۺایرودمدا رۺےہۺ‪،‬اسۺےیلۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪102‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫اسۺےسۺگنجۺرکانۺاورۺاےسۺولغمبۺرکانۺرضوریۺےہۺورہنۺوتۺاسفدۺاورۺالہتکۺےسۺوفحمطۺںیہنۺرےہۺ‬
‫ا ۔‬
‫سُال‪ :‬ۺسک ۺزیچ ۺےکذرہعی ۺںیم ۺاطیشؿ ۺےس ۺگنج ۺرک ۺاتکس ۺیتں ۺ‪،‬سک ۺزیچ ۺےس ۺاےسۺ‬
‫ولغمبۺرکۺاتکسۺیتںۺاورۺدعفۺرکاتکسۺیتں؟۔‬
‫جُاب‪ :‬ۺاجؿ ۺول ۺہک ۺوصایفے ۺرکاؾ ۺےک(اطیشؿ ۺوک ۺدعف ۺرکےن ۺےک ۺےیل)اس ۺہلئسم‬
‫ںیمۺدورطےقیۺںیہ۔‬
‫پہالطریقہ‪:‬ۺ ہی ۺےہۺوجۺضعبۺاشم خئ ۺےنۺرفامایۺےہۺہک ۺاطیشؿ ۺوکۺدعف ۺرکےنۺیکۺدتریب ۺہیۺ‬
‫ےہۺہکۺرصػۺاہللۺاعتٰیلۺےسۺانپہۺامیگنۺاجےئۺِ‪،‬ۺاسۺےیلۺہکۺاطیشؿۺاکیۺاتکۺےہۺ سۺوکۺاہللۺاعتٰیلۺےنۺ‬
‫ۺیگۺوتۺکھتۺاجؤےگۺ‬ ‫ج ۺرپۺطلسمۺرکۺدایۺےہ‪،‬ۺارگۺج ۺاسۺےسۺگنجۺرکےنۺاورڑگھجےنۺںیمۺوغشمؽۺیت ہ‬
‫‪ ،‬ۺوہ ۺاہمترا ۺوتق ۺاضعئ ۺرک ۺدےا ۺاور ۺٓارخ ۺاکر ۺج ۺرپ ۺاغبل ۺٓا ۺاجےئا ‪ ،‬ۺوت ۺوہ ۺا ںیہ ۺاکےٹا ۺاور ۺزیمخ ۺرکۺ‬
‫دےا ‪،‬ۺاسۺےیلۺےتکۺےکۺامکلۺیکۺرطػۺروجعۺرکانۺرضوریۺےہۺاتہکۺوہۺاےسۺےلہپۺیہۺج ۺےسۺاٹہۺ‬
‫دے۔‬
‫ٓ‬
‫من‪.....‬والثاِن‪:‬ما ظال اخرون ‪:‬إن السر یؼ املجاھدۃ‪... .،‬ص ‪.... ۲۵‬‬
‫‪.‬إیل‪....‬إْلإیل الرش ِف ظول أعثر صلَمئنا ‪.‬‬
‫َ‬ ‫ْ ُ‬ ‫َ َّ‬
‫لحۺاغلت‪:‬الس ِّر یْ ُؼ ال َص ْدل‪:‬ۺدیساھۺراہتس‪،‬ص ْدل‪:‬ۺاہیںۺتفصۺیک ۺہگجۺۺابمہغلۺےکۺ‬
‫َ َّ َ َّ‬ ‫َ‬
‫التا ِّئ ُب ِّم َن‬ ‫الیش ُء‪ :‬ۺدیساھ ۺرکان‪،‬درتس ۺرکان۔َت ْ ِّحيْص‪ُ :‬مص‬‫وطر ۺرپ ۺالای ۺایگ ۺےہ۔ َص َد َل َ ْ‬
‫َ‬ ‫ُّ‬
‫اسا)رجأتۺ‬ ‫الذ ُن ْوب‪ :‬ۺوتہب ۺرکےن ۺواےل ۺوک ۺانگیتں ۺےس ۺاپک ۺرک ۺدانی‪ٓ،‬ازامان۔ َی َت َج َ ُ‬
‫اس‪َُ ( :‬ت ُ ً‬
‫ِّ‬
‫َ َّ‬ ‫َْ ً‬ ‫َ ََْ َ‬
‫داھکان‪،‬یسک ۺےک ۺالخػ ۺ ۺادقاؾ ۺرکان۔اولع ِّبؽ‪ِّ ( :‬إیَلصا)رفہتفی ۺوددلادہ ۺیتان۔لج(ض)یسکۺ‬
‫َ َ َ‬ ‫َ َ‬ ‫ٓ َ‬
‫اکؾ ۺںیم ۺےگل ۺرانہ۔ا ِّعلۃ اخرش۔ذ َبعات‪ :‬ۺاجؽ‪،‬وادح ۺذ ْبعۃ ۔تنْ ِّر ُب (ض) ۺا ڑان‪،‬ۺ‬
‫َّ َ ً‬ ‫اھچبان۔ ِّا ْص َت َر َم ْ‬
‫ٰہ‪:‬ۺ( ِّا ْص ِّت َر ًاما)وبضمیطۺےسۺاھتانم۔ َوع َل (ت ْو ِّع ْيَل)ۺولیکۺانبان۔‬ ‫ت ِّب‬
‫ترجنہ‪ :‬دِسرا طریقہ‪ :‬اطیشؿ ۺوک ۺدعف ۺرکےن ۺاک ۺرطہقی ۺدورسے ۺب تاتۺ‬
‫ےنۺایبؿۺایکۺےہ‪،‬ۺاطیشؿۺوکۺدعفۺرکےن‪،‬ۺناگھےنۺاورۺاخمش‪،‬تفلۺےکۺےیل اجمدہہۺاکۺرطہقیۺےہ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪103‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ۺ ۺںیمۺ(اامؾۺزغایلۺ)ۺاتہکۺیتںۺہکۺریمےۺزندکیۺاسۺابرےۺںیمۺدیساھاور ۺاجعمۺراہتسۺہیۺ‬
‫ےہۺہکۺدوونںۺراوتسںۺ(رطوقیں) ۺوکۺعمجۺرک ۺایلۺاجےئ‪ ،‬ۺوت ۺاوًالۺمہۺاسۺےکۺرشۺےسۺاہلل ۺیک ۺانپہۺامےتگنۺ‬
‫ںیہۺاسیجۺہکۺاسۺےنۺںیمہۺمکحۺدایۺےہ‪،‬ۺاورۺاسۺےکۺرشۺےکۺےیلاہللۺاکیفۺےہ‪،‬ۺرھپۺارگۺمہۺ(انپہۺامےنگنۺ‬
‫ےکۺدعبۺ یھۺ )اسۺوکۺدےتھکیۺںیہۺہکۺوہۺمہۺرپۺاغبلۺٓاۺراہۺےہ‪،‬ۺوتۺاسۺابتۺےسۺںیمہۺولعمؾۺیتۺایگۺہکۺوہۺ‬
‫اہللۺاعتٰیلۺیکۺرطػۺےسۺااحتمؿۺےہۺاتہکۺوہۺارمۺابعدتۺںیمۺامہریۺاطتقۺ‪،‬ۺامہرےۺاجمدہہۺیکۺاچسیئۺوکۺ‬
‫اجچنۺےل‪،‬ۺامہرےۺربصۺوکۺر‪،‬رہۺرکۺدے‪،‬ےسیجۺہکۺوہۺامہرےاورپۺافکرۺوکۺطلسمۺرکاتۺےہۺاحالہکنۺوہۺاؿۺ‬
‫ےک ۺاکؾ ۺاور ۺرشاروتں ۺوک ۺمتخ ۺرکےن ۺرپ ۺاقدر ۺےہ۔ ۺ(اس ۺےیل ۺطلسم ۺرکات ۺےہ ۺ) ۺاتہک ۺامہرے ۺےیلۺ‬
‫اہجد‪ ،‬ۺربص‪ ،‬ۺانگیتں ۺےس ۺاپیک ۺاور ۺاہشدت ۺںیم ۺےس ۺھچک ۺہصح ۺ(وثاب ۺاک) ۺعمج ۺیت ۺاجےئ‪ ،‬ۺےسیج ۺہک ۺاہللۺ‬
‫اعتٰیل ۺاراشد ۺرفامات ۺےہ‪َ ﴿:،‬و لِ َی ْعل ََم الل ُہ ال َّ ِذ ۡی َن ا َٰم ُن ۡوا َو َی َّت ِخذَ ِم ۡن ُک ْم شُ َہ َدٓا َء‬
‫ٓ‬
‫﴾(ة ‪،۴‬ال صمران‪’’ )۱۴۱:‬اور ۺاس ۺےیل ۺہک ۺاہلل ۺاچہپؿ ۺرکادے ۺا ناؿ ۺواولں ۺیک ۺاور ۺج ۺ‬
‫ںیمۺےسۺھچکۺولوگںۺوکۺاہشدتۺاکۺرمہبتۺدے‘‘ ۺاورۺزمدیۺاراشدۺرفاماتۺےہ‪﴿ :‬ا َ ْم َح ِسبْ ُت ْم ا َ ۡن‬
‫لصبِ ِر ۡی َن‬ ‫َ‬
‫ت َ ْد ُخل ُوا ا ٓل َْج َّن َۃ َو ل َّمَا َی ْعل َِم الل ُہ ال ّ ِذ ۡی َن ٰج َہ ُد ۡوا ِم ۡن ُک ْم َو َی ْعل ََم ا ّٰ‬
‫﴾(ة ‪،۴‬ال صمران‪’’ )۱۴۲:‬ایکۺاسۺامگؿۺںیمۺیتۺہکۺتنجۺںیمۺ ےلۺاجؤےگۺاورۺا یھۺاہللۺ‬
‫ےنۺاہمترےۺاغزویں ۺاکۺااحتمؿۺہن ۺایلۺاورۺہنۺربص ۺواولںۺیکۺٓازامشئۺیک‘‘ ۺوتۺایسۺرطحۺںیمہۺاطیشؿۺ‬
‫ےسۺاقم ہلۺرکےنۺاکۺمکحۺدایۺایگ۔‬
‫ۺرھپۺامہرےۺاملعےئۺرکاؾۺےنۺرفامایۺےہۺہکۺاطیشؿۺےسۺاقم ہلۺرکےنۺاورۺاسۺوکۺولغمبۺ‬
‫رکےنۺےکۺےیلۺنیتۺزیچوںۺاکۺیتانۺرضوریۺےہ۔‬
‫شیظاٌکُمػلُبکرىےِالیتیًچیزیٍ‬
‫اِل‪:‬ہی ۺےہ ۺہک ۺج ۺاس ۺیک ۺاچالویکں ۺاور ۺولیحں ۺوک ۺاجؿ ۺول ۺاور ۺاچہپؿ ۺول‪ ،‬ۺ(بج ۺج ۺہی ۺرکۺ‬
‫ولےگ) ۺوت ۺاس ۺوتق ۺوہ ۺاہمترے ۺالخػ ۺرجأت ۺںیہن ۺرک ۺےکسا ‪ ،‬ۺےسیج ۺہک ۺوچر ۺوک ۺبج ۺولعمؾ ۺیتۺ‬
‫اجےئۺہکۺرھگۺواےلۺوکۺاسۺےکۺٓاےنۺاکۺااسحسۺیتۺایگۺےہۺوتۺوہۺاھبگۺاجاتۺےہ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪104‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫دِو ‪:‬ہیۺےہۺہکۺج ۺاسۺیکۺ(رمگاہۺگ )ۺداوتۺوۺاکپرۺوکۺردۺرک ۺدوۺاورۺاانپ ۺدؽۺاسۺیکۺرطػۺ‬
‫تمۺاگلؤ‪،‬ۺاسۺیکۺریویۺتمۺرکوۺاسۺےیلہکۺاطیشؿۺوھبےنکنۺواےلۺےتکۺیکۺرطحۺےہ‪،‬ۺارگۺج ۺاسۺ‬
‫یک ۺرطػ ۺوتہج ۺدوےگ ۺوت ۺاور ۺڑھبےک ۺا ۺےھچیپ ۺزپھ ۺاجےئ ۺا ۺاور ۺارگ ۺارعاض ۺرکوےگ ۺوت ۺوہ ۺاخومش ۺیتۺ‬
‫اجےئا ۔‬
‫سُو‪(:‬اسیلبۺےسۺافحتظۺیک) ۺہیۺےہۺہکۺج ۺاینپۺزابؿۺاور ۺدؽ ۺےس ۺاگلاترۺاہللۺاکۺذرکۺ‬
‫رکےت ۺریت ۺروسؽ ۺاہلل ۺﷺ ےن ۺرفامای ۺےہ ۺ‪ :‬ۺ’’ےب ۺکش ۺاہلل ۺاک ۺذرک ۺاطیشؿ ۺےک ۺ ولہ ۺںیم ۺاانتۺ‬
‫فیلۺدہۺےہۺاسیجۺہکۺااسنؿۺےکۺ ولہۺںیمۺاخرشۺفیلۺدہۺےہ‘‘۔ۺ‬
‫سُال ‪ :‬ۺاطیشؿ ۺےک ۺرکمورفبی ۺوک ۺمہ ۺےسیک ۺاجںین ۺےگ ۺاور ۺاس ۺوک ۺاچہپےنن ۺاک ۺراہتس ۺایکۺ‬
‫ےہ؟۔ۺ‬
‫جُاب‪ :‬ۺاجؿ ۺول ۺہک ۺاوؽ ۺوت ۺ(اس ۺےک ۺرکمورفبی ۺںیم ۺےس)اس ۺےک ۺووسےس ۺںیہ‪،‬وجۺ‬
‫اؿ ۺریتوں ۺیک ۺامدنن ۺںیہ ۺنج ۺوک ۺوہ ۺاتکنیھپ ۺےہ‪،‬اس ۺیک ۺولعمامت ۺا ںیہ ۺوخارط ۺاور ۺاس ۺیک ۺومسقں ۺوکۺ‬
‫اجےننےسۺیتیگ۔‬
‫ۺدورسی ۺزیچ ۺاس ۺےک ۺےلیح ۺاؿ ۺاجولں ۺیک ۺرطح ۺںیہ ۺنج ۺوک ۺوہ ۺ ۺ(ولوگں ۺےک ۺدولں ۺاک ۺاکشرۺ‬
‫رکےن ۺےک ۺےیل)اھچباتےہ‪،‬اور ۺا ںیہ ۺاؿ ۺولیحں ۺیک ۺرعمتف ۺاطیشؿ ۺےک ۺدوھےک‪،‬اؿ ۺےکۺ‬
‫اواصػۺاورۺراوتسںۺوکۺاجےننۺےسۺیتیگۺ۔‬
‫عيھ‬
‫ۺاورۺامہرےۺاملعۺریضۺاہللۺ مۺےنۺدؽۺےکۺایخالتۺےکۺدنچ ۺابوبںۺاکۺذرکۺایک ۺےہۺ‪،‬اورۺ‬
‫مہۺےنۺ( یھ)ۺاکیۺاتکبۺیھکلۺےہۺ سۺاکۺانؾۺمہۺےن’’تلبيس ابليس‘‘راھکۺےہ‪،‬اورۺامہریۺہیۺ‬
‫اتکبۺزایدہۺایبؿۺیکۺاطتقۺںیہنۺریتھکۺےہ‪،‬نکیل(رھپۺ یھ)اہمتریۺاخرطۺۺارگۺج ۺاےسۺوبضمیطۺےسۺ‬
‫اھتومۺوتۺاؿ اشءۺاہللۺاعتٰیلۺاؿۺںیمۺےسۺرہۺاکیۺےسۺدقبرۺافکتیۺاوصؽۺذرکۺرکںیۺےگ۔‬
‫خیاالت کی اصل‪::‬ج ۺاجؿ ۺول ۺہک ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺےن ۺااسنؿ ۺےک ۺدؽ ۺرپ ۺاکی ۺرفہتشۺ‬
‫ملھ‬
‫رقمر ۺرفامدای ۺےہ ۺوج ۺاےس ۺالھبیئ ۺیک ۺرطػ ۺالبات ۺےہ ۺ‪ ،‬ۺاس ۺرفہتش ۺوک ۺ’’ م‘‘اہک ۺاجات ۺےہ‪،‬اور ۺاس ۺیکۺ‬
‫داوتۺوکۺ’’ااھلؾ‘‘اہکۺاجاتۺےہ‪،‬اورۺاسۺےکۺاقم ہلۺںیمۺ(دؽۺرپ)اہللۺاعتٰیلۺےنۺاکیۺاطیشؿۺطلسمۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪105‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫رفامدای ۺےہ‪،‬وج ۺدنبہ ۺوک ۺربایئ ۺیک ۺرطػ ۺالبات ۺےہ ۺ‪،‬اس ۺاطیشؿ ۺوک ۺ’’ووساس‘‘اور ۺاس ۺیک ۺداوت ۺوکۺ‬
‫ملھ‬
‫’’ووسہس‘‘اہکۺاجاتۺےہ‪،‬وتۺ مۺرفہتشۺالھبیئۺیہۺیکۺرطػۺالباتۺےہ‪،‬اورۺووساسۺاطیشؿۺدنبہۺوکۺربایئۺ‬
‫یہۺیکۺرطػۺالباتۺےہ‪،‬ہیۺوقؽۺامہرےارثکۺاملعےۺرکاؾۺاکۺےہ۔‬
‫من‪.....‬وظد حعی صن ذيخنا رَحۃ اہلل ‪....:‬ص ‪ .. .. ۲۶،۲۵‬إیل ‪.....‬من‬
‫اہلل دبحانہ وتصایل ‪،‬لعنوا أربصۃ أظدام‪.‬‬
‫َ َ ْ َ َ َ ْ َ ً‬
‫الیش ُء ذ ْيىا‪:‬یسک ۺزیچ ۺاک ۺدورسی ۺزیچ ۺےک ۺاسموی ۺیتان‬ ‫لح ۺاغلت‪ْ:‬ل ی ِّطي‪ :‬وِف‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ََ‬
‫۔مل ّۃ‪:‬ۺرصتخمۺالماقت‪،‬زنوؽ‪،‬رقتب‪،‬عمجۺ ِّملَام۔خ ْس َرات‪:‬ۺیتاۺےکۺوھجےکنۺ‪،‬وادحۺخ ْس َرۃ۔‬
‫ترجنہ‪ :‬اور ۺامہرے ۺخیش ۺرۃمحۺاہلل ۺہیلع ۺےس ۺوقنمؽ ۺےہ‪:‬ہک ۺشب ۺاواقت ۺاطیشؿۺ‬
‫الھبیئ ۺیک ۺداوت ۺد ات ۺےہ ۺ‪،‬احالہکن ۺاس ۺںیم ۺاس ۺاک ۺدصقم ۺربایئ ۺیتات ۺےہ ۺ‪،‬اس ۺوطر ۺرپ ۺہک ۺاس ۺوک ۺمکۺ‬
‫درہجۺیکۺیکینۺیکۺداوتۺد اتۺےہۺاتہکۺاسۺےسۺذرہعیۺڑبیۺیکینۺوکۺروکۺدے‪،‬ایۺاےسۺالھبیئۺیکۺداوتۺ‬
‫د ات ۺےہ ۺاتہک ۺاےسی ۺڑبے ۺانگہ ۺیک ۺرطػ ۺےل ۺاجےئ ۺ س ۺںیم ۺاس ۺیک ۺ(وہ)الھبیئ ۺاس ۺربایئ ۺےکۺ‬
‫اسمویۺہنۺیتۺےکسےسیجۺوخدۺدنسپیۺوریغہ۔‬
‫ۺوت ۺہی ۺ دوونں ۺدایع(رفہتش ۺاور ۺاطیشؿ)دنبہ ۺےک ۺدؽ ۺرپ ۺرقمر ۺرےتہ ۺںیہ ۺ‪،‬وہ ۺدوونں ۺاےسۺ‬
‫داوتۺدےتی ۺںیہۺاس ۺاحؽۺںیمۺہکۺاسۺاکۺدؽۺ(اؿۺدوونںۺیکۺداوت ۺوک) ۺاتنسۺےہۺاور ۺوسحمس ۺرکاتۺ‬
‫ےہ‪،‬اسیجۺہکۺدحوثیںۺںیمۺایبؿۺایکۺایگۺےہہکۺبجۺااسنؿۺاکۺوکیئۺہچبۺدیپاۺیتاتۺےہ‪،‬وتۺاہللۺاعتٰیلۺاسۺ‬
‫ےک ۺاسھت ۺاکی ۺرفہتش ۺاور ۺاکی ۺاطیشؿ ۺوک ۺاگل ۺد ات ۺےہ‪،‬وت ۺاطیشؿ ۺااسنؿ ۺےک ۺدؽ ۺےک ۺابںی ۺاکؿ ۺرپۺ‬
‫اتھٹیبۺےہۺاورۺرفہتشۺاسۺےکۺدؽۺےکۺداںیۺاکؿۺرپۺاتھٹیبۺےہ‪،‬وتۺہیۺدوونںۺاےس(اینپۺاینپ)داوتۺ‬
‫دےتیۺرےتہۺںیہ۔‬
‫ۺاورۺیبنۺرکمیۺﷺےنۺاراشدۺرفامای‪:‬اطیشؿۺااسنؿۺرپۺارتاتۺےہۺاورۺرفہتشۺ یھۺارتاتۺےہۺ‬
‫ےس‬
‫‪،‬ینعی ۺداوت ۺدےنی ۺےک ۺےیل ۺارتےت ۺںیہ ۺ‪،‬ہی ۺالہ ۺرعب ۺےک ۺوقؽ ۺ’’ملا باملعان وامل بہ‘‘ ۺ‬
‫قتشمۺےہۺ‪،‬ینعیۺبجۺاسۺرپۺارتۺاجےئ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪106‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ۺرھپ ۺاہلل ۺاعتیل ۺےن ۺااسنؿ ۺیک ۺرطفت ۺںیم ۺاکی ۺایسی ۺتعیبط ۺریھک ۺےہ ۺوج ۺوخااشہت ۺاورۺ‬
‫ذلوتںۺوکۺاحلصۺرکےنۺیکۺرطػۺاملئۺرکیتۺےہۺ‪،‬وخاہۺوہۺوخاشہۺاجزئۺیتۺایۺاناجزئۺ‪،‬ا یھۺیتۺایۺربیۺ‪،‬وتۺ‬
‫شہۺسفنۺتعیبطِۺ ااسنؿۺوکۺٓاوتفںۺیکۺرطػۺاجیلیتۺےہۺ‪،‬وتۺہیۺنیتۺدایعۺںیہ ۺوجۺااسنؿۺوکۺفلتخمۺ‬ ‫وہۺوخا ِ‬
‫اومرۺیکۺرطػۺالبےتۺںیہ(‪)۱‬رفہتش(‪)۲‬اطیشؿ(‪)۳‬سفن۔‬
‫ۺ رھپۺاسۺدقمہمۺےکۺدعبۺاجؿۺولۺہکۺۺوخارطۺوہۺالعںیتمۺںیہۺوجۺدنبہۺےکۺدؽۺںیمۺدیپاۺیتیتۺ‬
‫ںیہ ۺ‪،‬وج ۺاےس ۺاکومں ۺےک ۺرکےن ۺای ۺوھچڑےن ۺرپ ۺااھبریت ۺںیہ ۺ‪ ،‬ۺاس ۺیک ۺرطػ ۺداوت ۺدیتی ۺںیہ ۺ‪،‬اسۺ‬
‫ےک ۺرطضمب ۺیتےن ۺیک ۺوہج ۺےس ۺاےس ۺوخارط ۺاہک ۺاجات ۺےہ ۺ‪ ،‬ۺہی ۺظفل ۺ’’رطخات ۺرحی‘‘(یتا ۺےکۺ‬
‫وھجےکن)ےس(اموخذ) ۺےہ ‪،‬وت ۺاؿ ۺ ماؾ ۺزیچوں ۺاک ۺ ۺدنبہ ۺےک ۺدؽ ۺںیم ۺدیپا ۺیتانۃقیقح ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺیکۺ‬
‫اج بۺےسۺےہۺنکیلۺاؿۺوخارطۺیکۺاچرۺںیمسقۺںیہ۔‬
‫ً‬
‫ابتداء ‪...‬ص ‪.۲۶‬‬ ‫ٰ‬
‫تصایل ف الظلب‬ ‫من‪......‬منوا ما ُیدثہ اہلل‬
‫‪..‬۔إیل‪.....‬وعذالؽ الووی صیل من یظول بہ‪.‬‬
‫َْ‬ ‫ْ‬ ‫َ ُ ً‬
‫لح ۺاغلت‪:‬ت َص ّدطا‪ :‬ۺےب ۺراہ ۺروی۔ ِّاض َواء‪ :‬رمگایہ‪،‬ےب ۺراہ ۺروی ۺ۔ ِّا ْد ِّتذْلل‬
‫‪:‬زغلشۺ‪،‬وھٹرک۔‬
‫ترجنہ‪)۱( :‬۔اؿۺںیمۺےسۺاکیۺوہۺےہۺےسجۺادتباًۺاہللۺاعتٰیلۺدنبہۺےکۺدؽۺںیمۺدیپاۺ‬
‫رکد اتۺےہ‪،‬اےسۺۺرصػۺ‘’’وخارطۺ‘‘اہکۺاجاتۺےہ۔‬
‫(‪)۲‬۔مسق ۺےسج ۺوہ ۺدیپا ۺرکات ۺےہ‪ ،‬ۺوہ ۺےہ ۺوج ۺااسنؿ ۺیک ۺتعیبط ۺےک ۺوماقف ۺیت‪،‬اےسۺ‬
‫’’وخاشہۺسفن‘‘ۺاہکۺاجاتۺےہ۔‬
‫ملھ‬
‫(‪)۳‬۔مسقۺوہۺےہۺوجۺ’’ م‘‘رفہتشۺیکۺداوتۺےکۺدعبۺدنبہۺےکۺدؽۺںیمۺدیپاۺیتیتۺےہۺ‬
‫اسۺاخرطۺوکۺرفہتشۺیکۺاج بۺوسنمبۺرکےتۺںیہۺاورۺاےسۺ’’ااھلؾ‘‘ اہکۺاجاتۺےہ۔‬
‫(‪)۴‬۔مسق ۺوہ ۺےہ ۺوج ۺاطیشؿ ۺیک ۺداوت ۺےک ۺدعب ۺدؽۺںیمۺدیپا ۺرکاتۺےہ ۺ‪،‬وت ۺوہ ۺاخرطۺ‬
‫اطیشؿۺےہۺاورۺاےسۺ’’ووسہسۺ‘‘اہکۺاجاتۺےہ ۺوہۺاطیشؿۺیکۺرطػۺوسنمبۺیتاتۺےہۺاسۺےیلۺہکۺوہۺ‬
‫اطیشؿۺےکۺوخارطۺںیہۺ‪،‬اورہی ۺاخرط ۺاطیشؿۺیکۺداوتۺےکۺدعبۺدنبہ ۺےک ۺدؽ ۺںیم ۺدیپاۺیتاتۺےہ‪،‬وتۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪107‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫اطیشؿۺاسۺںیمۺببسۺیکۺرطحۺےہ‪،‬نکیلۺہیۺاخرطۺاطیشؿۺیہۺیکۺرطػۺوسنمبۺےہۺوتۺاسۺرطحۺ‬
‫وخارطۺیکۺاچرۺںیمسقۺیتںی۔‬
‫ۺادتباءۺاہلل ۺاعتٰیلۺیکۺاج ب ۺےسۺدنبےۺےکۺ‬ ‫ۺرھپۺاسۺمیسقتۺےک ۺدعب ۺۺاجؿ ۺولۺہکۺوہ ۺرطخہۺوج ً‬
‫دؽۺںیمۺٓااتۺےہ ۺوتۺا یھۺوہۺااھچۺیتاتۺےہ‪،‬ۺااعنؾۺوۺارکاؾۺرکےنۺاورۺتجحۺوکۺالزؾۺرکےنۺےکےیلۺیتاتۺ‬
‫ےہۺاورۺا یھۺوہۺرطخہۺرباۺیتاتۺےہۺ‪،‬ااحتمؿۺوٓازامشئۺاورۺتخسۺتقشمۺےکۺےیلۺیتاتۺےہ۔‬
‫اورۺوہۺرطخہۺوجۺمہلمۺرفےتشۺیکۺاج بۺےسۺیتاتۺےہۺوہۺرصػۺالھبیئۺیہۺیتاتۺےہۺاسۺےیلۺ‬
‫ہکۺوہۺتحیصنۺرکےنۺواالۺاورۺرامنہیئۺرکےنۺواالۺےہ‪،‬اسۺوکۺرصػۺالھبیئۺےکۺےیلۺیہۺاجیھبۺایگۺےہ۔‬
‫اورۺوہۺرطخہۺوجۺاطیشؿۺیک ۺرطػ ۺےسۺیتاتۺےہوہ ۺرصػۺربایئ ۺیہۺیتاتۺےہ‪،‬رمگاہۺرکےنۺ‬
‫اورۺراہۺقحۺےسۺالسھپےنۺےکۺےیلۺیتاتۺےہ‪،‬ۺشبۺۺاواقتۺرکمۺوۺرفبیۺاورۺادتسراجۺےکۺوطرۺرپۺالھبیئۺ‬
‫ یھۺیتاتۺےہ۔‬
‫اورۺوہۺرطخہۺوجۺوخاشہۺسفنۺیکۺاج بۺےسۺدیپاۺیتاتۺےہۺوہۺ یھۺرباۺیہۺیتاتۺےہۺاسۺںیمۺ‬
‫وکیئۺالھبیئۺںیہنۺیتیتۺےہ(وہۺرطخہۺالھبیئۺےس)ۺروےنکۺاورۺےبۺراہۺرویۺںیم ۺالتبمۺرکےنۺےکۺےیلۺ‬
‫یتاتۺےہ۔‬
‫اورۺںیمۺےنۺضعبۺفلسۺےسۺہیۺابتۺینسۺےہۺہکۺوخاشہۺسفنۺ یھۺالھبیئۺیکۺرطػۺالبیتۺ‬
‫ےہ ۺنکیل ۺ دوصد ۺاس ۺالھبیئ ۺےس ۺربایئ ۺ ۺیتیت ۺےہ ۺےسیج ۺاطیشؿ(الھبیئ ۺیک ۺرطػ ۺالبات ۺےہنکیلۺ‬
‫ دوصد ۺربایئ ۺیتیت ۺےہ) ۺہی ۺوخارط ۺیک(اچر) ۺںیمسق ۺںیہ ۺ‪ ،‬ۺرھپ ۺج ۺاس ۺےک ۺدعب ۺاجؿ ۺول ۺہک ۺںیھمت ۺنیتۺ‬
‫پ‬
‫زیچوںۺےکۺاجےننۺیکۺرضورتۺیتیتۺےہۺنجۺاکۺاجاننۺ مھارےۺےیلۺاہنتیۺرضوریۺےہۺاورۺوہۺنیتۺ‬
‫زیچںیۺاسۺ(رطخہۺےکۺےلسلس)ۺںیمۺ دوصدۺںیہ۔‬
‫فصل اِل‪:‬ہی ۺےہ ۺہک ۺاامجیل ۺوطر ۺرپ ۺرطخ ٔہ ۺریخ ۺاور ۺرطخ ٔہ ۺرش ۺےک ۺدرایمؿ ۺرفؼ ۺوک ۺاجاننۺ‬
‫رضوریۺےہ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪108‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫فصل دِو‪:‬ۺہیۺےہۺہکۺرطخوۺرشۺادتبایئۺ(اٰ)اوراطیشینۺںیمۺایکۺرفؼۺےہۺاورۺاؿۺےکۺ‬
‫درایمؿۺج ۺےسیکاایتمزۺرکوےگ؟اس ۺےیلۺہکۺاؿ ۺںیمۺےس ۺرہۺاکیۺوک ۺدورسی ۺمسق ۺےس ۺدعفۺایکۺاجۺاتکسۺ‬
‫ےہ۔‬
‫فصلسُو‪ :‬ہیۺےہۺہکۺرطخوۺریخۺادتبایئ‪،‬اماہیمۺایۺاطیشینۺںیمۺایکۺرفؼۺےہۺاتہکۺوجۺرطخہۺ‬
‫اہللۺاعتٰیلۺاورۺمہلم ۺرفےتش ۺیکۺاج ب ۺےسۺیتۺاسۺیکۺریویۺیکۺاجےئۺاور ۺوجۺرطخہۺاطیشؿۺاور ۺوخاشہۺ‬
‫سفنۺیکۺرطػۺےسۺیتۺاسۺےسۺاچبۺاجےئۺہیۺضعبۺولوگںۺاکۺوقؽۺےہ۔‬
‫من‪.....‬طأماالطرل األول ‪:‬طظد ظال صلَمؤنا ریض اہلل صنوم ‪....‬‬
‫ص‪....۲۷،۲۶‬إیل‪...‬إذا ذعر اہلل تصایل خنس ‪،‬وإذا ضطل ودوس‪.‬‬
‫َْ َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬
‫اْل ْ َْی‪:‬یاکرۺولگ۔ا ّلن ِّم ُر‪:‬ۺاتیچ‪،‬عمجۺا َمنار۔ظ ْمع َبا ِّلغ‪:‬زربدتسۺ‬ ‫لحۺاغلت‪:‬س ِّ ِّ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫اکروایئۺ۔ َران‪:‬ۺ(ض)زگنۺٓاولدۺیتان۔ َج ِّامث‪:‬ۺوسارۺیتان۔خ َن َس‪:‬ۺ(ؿ‪،‬ض)وپدیشہۺیتان ۔‬
‫ترجنہ‪ :‬فصل اِل کا بیاٌ‪ :‬ۺوت ۺامہرے ۺاملع ۺریض ۺاہلل ۺمہن ۺےن ۺرفامای ۺےہ ۺہک ۺارگ ۺج ۺ‬
‫رطخوۺریخۺاورۺرطخوۺرشۺوکۺاچہپاننۺاورۺاؿۺےکۺدرایمؿۺرفؼۺرکانۺاچےتہۺیتوتۺاؿۺونیتں ۺیکلم‪،‬اطیشینۺاورۺ‬
‫پ‬
‫اسفنینۺاکۺزیماؿۺرشعۺےسۺومازہنۺرکوۺاتہکۺ مھارےےیلۺاسۺاکۺاحؽۺر‪،‬رہۺیتاجےئ۔‬
‫(‪)۱‬۔رطخہۺہیۺےہۺہکۺاےنپۺدؽۺںیمۺٓاےنۺواےلۺرطخہۺاکرشعۺےسۺومازہنۺرکوۺارگۺوہۺ‬
‫اوصؽۺرشتعۺےکۺوماقفۺیتۺوتۺوہۺرطخہۺااھچۺےہ‪،‬ۺاورۺارگۺوہۺاوصؽۺرشعۺےکۺاخمفلۺیتۺرتصخۺایۺ‬
‫ہبشۺیکۺوہجۺےسۺوتۺوہۺرطخہۺرباۺےہ۔‬
‫پ‬
‫(‪)۲‬۔ارگ مھارے ۺےیل ۺاس ۺومازہن ۺےس ۺ یھ ۺرفؼ ۺر‪،‬رہۺہن ۺیت ۺوت ۺاسۺیک ۺاجچن ۺ ۺدتقماۺ‬
‫ب تاتۺےکۺااعفؽۺےسۺرکوۺارگۺاؿۺےکۺااعفؽۺںیمۺ یھۺفلسۺاصنیحلۺیکۺریویۺےہوتۺوہۺرطخہۺااھچۺ‬
‫ےہۺاورۺارگۺیاکرۺولوگںۺیکۺاسۺںیمۺریویۺیتۺوتۺوہۺرطخہۺرباۺےہ۔‬
‫(‪)۳‬۔ارگۺفلسۺاصنیحلۺےکۺرطےقیۺےسۺ یھۺںیھمتۺرفؼۺولعمؾۺہنۺیتۺےکسۺوتۺاسۺوکۺاےنپۺ‬
‫سفنۺاورۺوخاشہۺسفنۺرپۺرپوھکۺاورۺدوھکیۺوتۺارگۺسفنۺاسۺےسۺیعبطۺوطرۺرپۺرفنتۺرکےۺیسکۺڈرۺایۺوخػۺ‬
‫یکۺوہجۺےسۺرفنتۺہنۺرکےوتاجؿ ۺولۺہک ۺوہۺرطخہۺالھبیئۺےہ‪،‬ۺاورۺارگ ۺسفنۺاسۺرطخہۺیک ۺرطػۺاینپۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪109‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫تعیبطۺاورۺرستشۺےکۺاابتعرۺےسۺاملئۺیتۺاہللۺاعتٰیلۺیکۺرطػۺےسۺیسکۺادیمۺایۺرتبیغۺیکۺانبۺرپۺاملئۺ‬
‫ہنۺیت ۺوتۺوہۺرطخہ ۺربایئۺےہۺاسۺےیل ۺہکۺسفنۺربایئ ۺاکۺمکحۺد اتۺےہ ۺاینپۺالصۺےکۺۺاابتعر ۺےسۺالھبیئۺیکۺ‬
‫رطػۺاملئۺںیہنۺیتاتۺےہ۔‬
‫(ذموکرہۺابال)ۺاؿۺزیماونں ۺںیمۺ ےس ۺیسکۺاکیۺںیمۺبجۺ ۺج ۺروروفرک ۺرکوےگ ۺوتاہمترےۺ‬
‫ےیلۺرطخہۺریخۺاورۺرطخہۺرشۺاکۺرفؼۺر‪،‬رہۺیتاجےئۺا ۺ‪،‬اورۺاہللۺاعتٰیلۺاےنپۺلضفۺےسۺدہاتیۺدےنیۺواالۺ‬
‫ےہ‪،‬ےبکشۺوہۺیخسۺاورۺرکمیۺےہ۔‬
‫ھ‬ ‫عي‬
‫فصل ثاىی کا بیاٌ‪:‬امہرے ۺاملعے ۺرکا ؾ ۺریض ۺاہلل ۺ م ۺےن ۺرفامای ۺےہ‪ :‬ارگ ۺج ۺ‬
‫اچےتہۺیتۺہکۺاسۺرطخہۺرشۺےکۺدرایمؿۺرفؼۺاجونۺوجۺاطیشؿۺایۺوخاشہۺسفنۺیکۺاج بۺےسۺیتاتۺےہۺایۺ‬
‫ادتباًۺاہللۺاعتٰیلۺیکۺاج بۺےسۺیتاتۺےہۺ‪،‬وتۺاسۺایخؽۺںیمۺنیتۺرطحۺےسۺروروفرکۺرکو۔‬
‫(‪)۱‬۔ہیۺےہۺہکۺۺارگۺج ۺاسۺایخؽۺوکۺہتخپۺاوراکیۺیہ ۺۺاحتلۺرپۺاقمئۺوۺاثتب ۺاپؤۺوتۺوہۺرطخہۺ‬
‫اہللۺاعتٰیلۺایۺوخاشہۺسفنۺیکۺاج بۺےسۺےہۺ‪،‬ارگۺج ۺاسۺرطخہۺوکۺرتددۺاورۺارطضابۺںیمۺاپؤۺوتاجؿۺولۺ‬
‫ہکۺوہۺرطخہۺاطیشؿۺیکۺرطػۺےسۺےہ۔‬
‫ھ‬ ‫لي‬ ‫ع‬
‫اور ۺضعب ۺاعرنیف ۺرۃمح ۺاہلل ۺ ہ م ۺرفامای ۺرکےت ۺےھتہک ۺوخاشہ ۺسفن ۺیک ۺاثمؽ ۺےتیچ ۺیکۺ‬
‫رطحۺےہۺ‪،‬بجۺاسۺےسۺگنجۺیکۺاجےئۺ‪،‬وتوہۺزربدتسۺرضبۺاورۺلمکمۺیتخسۺےکۺریغبۺہنۺاھبےگۺا ۺ‬
‫‪،‬ایۺاسۺاخریجۺصخشۺیکۺرطحۺےہۺوجۺدنیۺداریۺیکۺاخرطۺگنجۺرکاتۺےہۺوتوہۺابزںیہنۺٓااتۺاہیںۺکتۺہکۺ‬
‫لتق ۺرک ۺدای ۺاجےئ ۺ‪،‬اور ۺاطیشؿ ۺیک ۺاثمؽ ۺاس ۺڑیھبےی ۺیک ۺرطح ۺےہ ۺبج ۺج ۺاےس ۺاکی ۺاج ب ۺےسۺ‬
‫ناگھؤۺوتۺوہۺدورسیۺرطػۺےسۺٓااجےئۺا ۔‬
‫(‪)۲‬۔ۺرطہقیۺایخؽۺرشۺںیمۺاایتمزۺاکۺہیۺےہۺہکۺارگۺوتۺاےسۺاسۺ(دؽ)ۺںیمۺاےسیۺانگہۺےکۺ‬
‫دعبۺاپےئۺےسج ۺوتےنۺا یھۺایکۺےہۺ‪،‬وت ۺوہۺاہللۺاعتٰیل ۺیکۺاج بۺےسۺےہۺاس ۺانگہۺیک ۺوحنتسۺیکۺزسا ۺاورۺ‬
‫ااہتن ۺےک ۺوطر ۺرپ ۺ‪،‬اہلل ۺاعتٰیل ۺاراشد ۺرفامات ۺےہ‪ ﴿:‬کَلَّا ب َ ْل َر َ‬
‫ان عَلٰی قُل ُۡو ِب ِہ ۡم ّمَا ک َانُ ۡوا‬
‫َی ْک ِس ُب ۡو َن﴾ (ة ‪،۳۱‬املسططْی ‪’’ )۱۴:‬وکیئ ۺںیہن ۺہکلب ۺاؿ ۺےک ۺدولں ۺرپ ۺزگن ۺڑچاھ ۺدایۺ‬
‫ےہاؿۺیکۺامکویئںۺےن‘‘ۺ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪110‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ریمےۺخیشۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺےنۺرفامایۺایسۺرطحۺ(ر ہتفۺر ہتف)انگہۺاسقوتۺیبلقۺیکۺرطػۺےلۺ‬
‫اجےتۺںیہۺ‪،‬ےلہپۺایخؽۺورطخاتۺٓاےتۺںیہۺ‪،‬رھپۺیتخسۺاورۺزگنۺیکۺرطػ ۺےلاجےتۺںیہ‪،‬اورۺارگہیۺ‬
‫(ربا)ایخؽۺادتباًۺدیپاۺیتۺ‪،‬اہمت ریۺاج بۺےسۺیسکۺانگہۺےکۺدعبۺہنۺیت‪،‬وتۺاجؿۺولۺہکۺوہۺرباۺایخؽۺاطیشؿۺ‬
‫یک ۺرطػ ۺےسۺےہۺ‪،‬ہی(اطیشؿ ۺاکۺربایئۺاک ۺاعمہلمۺ)ارثکۺاکومں ۺںیمۺیتات ۺےہ ۺ‪،‬اس ۺےیلۺہکۺوہ ۺرشۺیکۺ‬
‫داوتۺےسۺرشواعتۺرکاتۺےہۺاورۺرہۺاحؽۺںیمۺرمگایہۺاچاتہۺےہ۔‬
‫(‪)۳‬۔ ۺرطہقی ۺ(ایخؽ ۺرش ۺںیم ۺاایتمز ۺاک ۺہی ۺےہ ۺہک)ارگ ۺج ۺاس ۺایخؽ ۺوک ۺااسی ۺاپؤ ۺہک ۺوہ ۺاہللۺ‬
‫اعتٰیلۺےکۺذرکۺےسۺہنۺزمکورۺیت‪،‬ہنۺمکۺیتۺاورۺہنۺمتخۺیت‪،‬وتۺوہۺایخؽۺوخاشہۺسفنۺیکۺاج بۺےسۺےہۺ‪،‬ۺارگۺ‬
‫اےسۺاہللۺےکۺذرکۺےسۺزمکورۺاورۺمکۺیتاتۺیتاۺاپؤۺوتۺوہۺاطیشؿۺیکۺاج بۺےسۺےہۺ‪،‬اسیجۺہکۺاہللۺاعتٰیلۺےکۺ‬
‫اس﴾(ة ‪، ۳۱‬‬ ‫اس الْ َخ َّن ِ‬ ‫اراشدۺیکۺریسفتۺںیمۺایبؿ ۺایکۺایگۺےہۺ‪ ﴿:‬م ۡ‬
‫ِن َش ّ ِر ال َْو ْس َو ِ‬
‫الناس ‪’’ )۴:‬اس ۺےک ۺرش ۺےس ۺوج ۺدؽ ۺںیم ۺربے ۺرطخے ۺڈاےل ۺاور ۺ َد َب ۺرےہ‘‘ہک ۺاطیشؿۺ‬
‫ااسنؿ ۺےک ۺدؽ ۺرپ ۺاھٹیب ۺراتہ ۺےہ ۺ‪،‬بج ۺوہ ۺاہلل ۺاک ۺذرک ۺرکات ۺےہ ۺوت ۺوپدیشہ ۺیت ۺاجات ۺےہ ۺاور ۺبج ۺاغلفۺ‬
‫یتاتۺےہۺوتۺووسہسۺڈااتلۺےہ۔‬
‫من‪.....‬وأما الطرل الثالث ‪:‬إذا أردت أن تطرؼ بْی خاسر خری‪ ...‬ص‪۲۷‬‬
‫‪....‬إیل‪ .....‬لرؤ یۃالثواب ِف الصظیب ورجائہ طاصلم ذلؽ موطظا ‪.‬‬
‫َ ّ‬ ‫َ‬
‫لحۺاغلت‪ِّ :‬ا ْد ِّت ْد َراج‪:‬رفبی ۺدانی۔ َی ْر ُب ْو ص ٰیل‪(:‬ؿ) ۺزایدہ ۺیتان۔تأن ۺاانیمطؿۺ‬
‫َ َ ْ‬
‫۔ا ْد َرع ِّت ال ِّبنْ ُت‪:‬ۺڑلیکۺاکۺابغلۺیتان۔ ِّظ َری‪:‬ۺایضتف‪،‬زیمابین۔‬
‫ترجنہ‪ :‬فصل ثالث کا بیاٌ‪:‬ہی ۺےہ ۺہک ۺبج ۺج ۺاس ۺاخرط ۺریخ ۺےک ۺدرایمؿۺ‬
‫رفؼۺرکانۺاچیتۺوجۺاہللۺاعتٰیلۺایۺرفہتشۺیکۺاج بۺےسۺیتوتۺاسۺںیمۺنیتۺرطےقیۺےسۺروروۺفرکۺرکو۔‬
‫(‪)۱‬۔ ہیۺےہۺہکۺج ۺدوھکیۺہکۺوہۺایخؽۺارگۺہتخپۺاورۺوقیۺیت ۺوت ۺوہ ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺیک ۺرطػ ۺےسۺ‬
‫ےہ ۺ‪،‬ارگ ۺرتددوارطضاب ۺیت ۺوت ۺرفہتش ۺیک ۺاج ب ۺےس ۺےہ ۺ‪،‬اس ۺےیل ۺہک ۺوہ ۺانحص ۺےک ۺدرہج ۺںیم ۺےہ ۺوجۺ‬
‫اہمترے ۺاسھت ۺرہ ۺہگج ۺاور ۺرہ ۺتمس ۺںیم ۺدالخ ۺ ۺیتات ۺےہ ۺ‪،‬اہمترے ۺالھبیئ ۺںیم ۺرتبغ ۺرکےن ۺاورۺ‬
‫اےسوبقؽۺرکےنۺیکۺادیمۺرکےتۺیتےئۺاہمترےۺاسےنمۺرہۺریخۺوخایہۺوکۺشیپۺرکاتۺےہ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪111‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫(‪)۲‬۔رطہقیۺہیۺےہۺہکۺارگۺایخؽۺاہمترےۺدؽۺںیمۺااطتعۺاورۺاجمدہہۺےکۺدعبۺٓاےئۺوتۺوہۺ‬
‫اہلل ۺاعتٰیل ۺیک ۺاج ب ۺےس ۺےہ ۺ‪،‬اہلل ۺاعتٰیل ۺاراشد ۺرفامات ۺےہ‪َ ﴿:‬وا لَّ ِذ ۡی َن َجا َھ ُد ۡوا ِف ۡی َنا‬
‫ل َ َن ۡہ ِد َی َّن ُہ ْم ُس ُبل َ َنا ؕ َو ا ِ َّن الل َہ ل ََم َع ال ُْم ْح ِس ِنیۡ َن﴾(ة ‪،۲۱‬الصنعبوت‪)۶۹:‬‬
‫’’اورۺںوھنںۺےنۺامہریۺراہۺںیمۺوکششۺیکۺرضورۺمہۺاںیہنۺاےنپۺراےتسۺداھکںیۺےگ‘‘﴿ َو ال َّ ِذ ۡی َن‬
‫اد ُھ ْم ُھ ًدی﴾(ة ‪ُ،۲۶‬ممد‪’’ )۱۷:‬اور ۺںوھنں ۺےن ۺراہ ۺاپیئ ۺاہلل ۺےن ۺاؿۺ‬ ‫ا ْھ َت َد ْوا َز َ‬
‫یک ۺدہاتی ۺاور ۺزایدیت ۺرفامیئ‘‘اور ۺارگ ۺوہ ۺ(کین)ایخؽ ۺادتباً ۺیت ۺوت ۺارثک ۺورتشیب ۺرفہتش ۺیک ۺاج ب ۺےس ۺیتاتۺ‬
‫ےہ۔‬
‫(‪)۳‬۔رطہقیۺہیۺےہۺہکۺارگۺوہۺایخؽۺ(ریخ)ۺاوصؽۺاورۺاامعؽۺابینط ۺںیمۺیت ۺوتۺوہۺاہلل ۺاعتٰیلۺ‬
‫یک ۺاج ب ۺےس ۺےہ ۺ‪،‬ارگ ۺوہ ۺرفوع ۺاور ۺاامعؽ ۺر‪،‬رہی ۺںیم ۺیت ۺوت ۺوہ ۺارثک ۺورتشیب ۺرفہتش ۺیک ۺاج ب ۺےس ۺیتاتۺ‬
‫ےہۺاسۺےیلۺہکۺرفہتشۺوکۺدنبہۺےکۺابنطۺوکۺاجےننۺیکۺوکیئۺراہۺںیہنۺےہۺ‪،‬ہیۺۺارثکۺاملعۺاکۺوقؽۺےہ۔‬
‫اور ۺوہ ۺکین ۺایخؽ ۺوجرفبی ۺدےنی ۺےک ۺوطر ۺرپ ۺاطیشؿ ۺیک ۺاج ب ۺےس ۺیت ۺڑبے ۺرش ۺیکۺ‬
‫رطػۺےلۺاجےنۺےکۺےیلۺیتاتۺےہ‪،‬امہرےۺخیشۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺےنۺرفامای‪:‬ج ۺرورۺوفرکۺرکوۺارگۺج ۺاےنپۺ‬
‫دؽ ۺںیم ۺٓاےنۺ ۺواےل ۺایخؽۺیکۺوہج ۺےسۺوخ ی ۺےکۺاسھتۺۺوخػۺ‪،‬تلجع ۺےکۺاسھت ۺاانیمطؿۺووکسؿۺ‬
‫‪،‬انمۺواامؿۺےکۺاسھتۺوخػۺاورۺااجنؾۺےسۺتلفغۺےکۺاسھتۺۺریصبت ۺہنۺاپؤۺوتۺاجؿۺولۺہکۺوہۺایخؽۺ‬
‫اطیشؿ ۺیک ۺرطػ ۺےس ۺےہ ۺ‪،‬ذہلا ۺاس ۺےسوچب‪،‬ارگ ۺج ۺاےنپ ۺدؽ ۺںیم ۺاس ۺےک ۺالخػ ۺاپؤ ۺینعی ۺوخػۺ‬
‫ےکۺاسھتۺوخ یۺ‪،‬اانیمطؿۺےکۺاسھتۺتلجع‪،‬وخػۺےکۺاسھتۺانمۺواامؿۺاورۺااجنؾۺیکۺریصبتۺےکۺ‬
‫اسھتۺادنےھۺنپۺوکۺہنۺاپؤۺوتۺاجؿۺولۺہکۺوہۺایخؽۺاہللۺاعتٰیلۺایۺرفہتشۺیکۺرطػۺےسۺےہۺ۔‬
‫ںیم ۺ(اامؾ ۺزغایل) ۺاتہک ۺیتں ۺوگای ۺہک ۺاشنط ۺااسنؿ ۺےک ۺادنر ۺاکی ۺوپدیشہ ۺزیچ ۺےہ ۺ س ۺںیمۺ‬
‫ریصبتۺںیہنۺیتیتۺےہۺۺ‪،‬اورہیۺاسۺوثابۺےکۺالعوہۺےہۺوجۺااسنؿۺوکۺتسچۺانباتۺےہ۔‬
‫اورۺتلجع(ینعیۺدلجیۺرکان)ۺیکۺدورسیۺمسقۺوتۺوہۺدنچۺنیعتمۺوہگجںۺںیمۺدنسپدیہۺےہۺ‪،‬اورۺ‬
‫دحثیۺرشفیۺںیمۺایبؿۺایکۺایگۺےہہکۺوضحرۺﷺ ےنۺاراشدۺرفامای‪’’:‬تلجعۺدلجابزیۺاطیشؿۺیکۺ‬
‫رطػ ۺےس ۺےہ ۺرگم ۺاپچن ۺاکومں ۺںیم ۺدلجی ۺرکو ۺ(‪)۱‬ابرکہ ۺڑلیک ۺیک ۺاشدی ۺرکان ۺبج ۺوہ ۺابغل ۺیتاجےئۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪112‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫(‪)۲‬رقض ۺوک ۺدلج ۺادا ۺرکان ۺبج ۺوہ ۺوابج ۺیتاجےئ ۺ(‪)۳‬رمدہ ۺوک ۺدلج ۺدنف ۺرکان ۺبج ۺوہ ۺرمۺ‬
‫اجےئ(‪)۴‬امہمؿۺیکۺایضتفۺدلجیۺرکانۺبجۺوہۺٓااجےئ(‪)۵‬انگہ ۺےسۺدلجی ۺوتہبۺرکانۺبج ۺج ۺانگہۺ‬
‫رکۺوھٹیب۔‬
‫وخػۺوتۺوہۺاینپۺ ماتیمۺاورۺقحۺوکۺاداۺرکےنۺںیمۺاہللۺاعتٰیلۺیکۺابرا ۺہۺںیمۺوبقتیلۺاکۺاامتحؽۺ‬
‫راتھکۺےہ(ینعیۺدنبہۺےکۺدؽۺںیمۺہیۺوخػۺدیپاۺیتۺاشدیۺںیمۺہیۺاکؾۺااجنؾۺدےۺوکسںۺا ۺایۺںیہنۺریماۺہیۺ‬
‫لمعۺاہللۺاعتٰیلۺیکۺابرا ۺہۺںیمۺوبقؽۺیتا ۺ یھۺایۺںیہن)۔‬
‫اورۺااجنؾۺیکۺریصبتۺاک ۺبلطمۺہی ۺےہۺہکۺوہۺروروۺفرکۺرکےۺاورۺنیقی ۺرکےلۺہک ۺوہۺارادہۺ‬
‫ردشوۺدہاتیۺاورۺالھبیئۺےہۺ‪،‬اورۺوہۺارادہۺٓارختۺںیمۺوثابۺیکۺادیمۺاکۺاامتحؽۺراتھکۺےہۺ‪(،‬ینعیۺااجنؾۺ‬
‫ہیۺےہۺہکۺوجۺ یھۺارادہۺٓااجےئۺۺوتاسۺںیمۺروروفرکۺرکےۺہکۺوہۺااھچۺےہۺایۺرباۺاورۺوہۺٓارختۺںیمۺوثابۺ‬
‫یکۺادیمۺاکۺاامتحؽۺراتھکۺےہۺایۺںیہنۺارگۺااسیۺدنبہۺےکۺاسھتۺیتاتۺےہ)ۺوتۺج ۺاےسۺوتقیفۺای ہتفۺاجون۔‬
‫من‪......‬طوذہ جلۃ الطرول الثَلثۃ ‪ ......‬ص‪ .. ..۲۸،۲۷..‬إیل‪.. .‬وْل ظوۃ‬
‫إْل باہلل الصیل الصشيم ‪.‬‬
‫َ َ‬
‫لحۺاغلت‪ِّ :‬ح َيل‪:‬ۺدتریب‪،‬رتبیک‪،‬اجؽ‪،‬دوھاک‪،‬اہبہنۺوادحۺ ِّحيْلۃ۔ت ْد ِّو یْػ‪:‬ۺاٹؽۺ‬
‫َ‬ ‫وٹمؽۺرکان۔ َم َاا ْص َظ َل َؽ‪:‬ۺلعفۺبجعت‪،‬وتۺانتکۺلقعۺردنۺےہ۔ ُا َب ِّ ْ‬
‫ايل‪ُ ( :‬م َباْلۃ)رپواہۺرکان۔‬
‫ترجنہ‪ :‬وتہی ۺاؿ ۺولصفں ۺاک ۺالخہص ۺےہ ۺنج ۺیک ۺرعمتف ۺایخالت ۺیک ۺلصف ۺںیم ۺج ۺرپۺ‬
‫رضوریۺےہۺ‪،‬وتۺج ۺاسۺیکۺراعتیۺرکوۺاسیجۺہکۺاسۺاکۺقحۺےہۺ‪،‬اورۺاہجںۺکتۺیتےکسۺاسۺںیمۺوخبۺ‬
‫روروفرک ۺرکو ۺ‪،‬ویکہکن ۺاؿ ۺونیتں ۺاومر ۺیک ۺرعمتف ۺاس ۺابب ۺںیم ۺولعؾ ۺہفیطل ۺاور ۺارسار ۺرشہفی ۺےس ۺےہۺ‬
‫اورۺاہللۺاعتٰیلۺاےنپۺلضفۺےسۺوتقیفۺدےنیۺواالۺےہ۔‬
‫اور ۺاطیشؿ ۺیک ۺاچولں ۺاور ۺدوھےک ۺیک ۺلصف ۺوت ۺاس ۺاک ۺایبؿ ۺاور ۺاس ۺیک ۺاثمؽ ۺہی ۺےہ ۺہکۺ‬
‫ااطتع ۺودنبیگ ۺںیم ۺااسنؿ ۺےک ۺاسھت ۺاطیشؿ ۺیک ۺاکمرایں ۺ(نج ۺےک ۺذرہعی ۺوہ ۺاےس ۺابعدت ۺےسۺ‬
‫رواتکۺےہ)وہۺاستۺمسقۺیکۺںیہ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪113‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫(‪)۱‬۔ۺ (اکمری)ۺہیۺےہۺہکۺوہۺاطیشؿۺاےسۺاطتعۺودنبیگۺےسۺرواتکۺےہۺوتۺارگۺاہللۺاعتٰیلۺ‬
‫اسۺیکۺ افحتظۺرفامےئۺوتۺدنبہۺاسۺیکۺابتۺوکۺردۺرکدےۺا ۺوہۺےہکۺا ۺہکۺ ےھجۺاطتعۺودنبیگۺیکۺتہبۺ‬
‫رضورت ۺےہ ۺ‪،‬اس ۺےیل ۺہک ۺریمے ۺےیل ۺاس ۺافین ۺداین ۺےس ۺاس ۺٓارخت ۺےک ۺےیل ۺوتیش ۺارضوریۺ‬
‫ےہۺ سۺوکۺمتخۺںیہنۺیتانۺےہ۔‬
‫(‪)۲‬۔رھپۺاطیشؿۺاےسۺاٹؽ ۺوٹمؽۺ(ٓاجۺلکۺرکےن)اکۺمکح ۺدےا ۺ‪،‬وتۺارگۺاہللۺاعتٰیلۺدنبہۺ‬
‫یک ۺافحتظ ۺرفامےئ ۺوت ۺوہ ۺاس ۺیک ۺابت ۺوک ۺاس ۺوطر ۺرپ ۺرد ۺرکدے ۺا ۺ ۺوہ ۺےہک ۺا ۺہک ۺریمی ۺومت ۺریمےۺ‬
‫اہھتۺںیمۺںیہنۺےہۺ‪،‬اورۺاسۺرطحۺردۺرکدےۺا ۺ‪،‬ہکۺارگۺٓاجۺاکۺاکؾۺلکۺرپۺاٹؽۺدوںۺا ۺوتۺلکۺاکۺاکؾۺبکۺ‬
‫رکوںۺا ۺ‪،‬ویکہکنۺرہۺدؿۺےکۺےیلۺاکیۺاکؾۺےہۺ۔‬
‫(‪)۳‬۔رھپۺاطیشؿۺاےسۺدلجۺابزیۺاکۺمکحۺدےۺا ۺ‪،‬اطیشؿۺاسۺےسۺےہکۺا ۺدلجیۺدلجیۺ‬
‫رکواتہکۺج ۺاسۺاکؾۺاورۺاسۺاکؾۺےسۺافرغۺیتاجؤۺ‪،‬وتارگۺاہللۺاعتٰیلۺدنبہۺیکۺافحتظۺرفامےئۺوتۺوہۺاسۺیکۺ‬
‫ابت ۺوک ۺاس ۺرطح ۺرد ۺرکدے ۺا ۺدنبہ ۺےہک ۺا ۺہک ۺوھتڑا ۺلمع ۺ ماتیم ۺاور ۺلیمکت ۺےک ۺاسھت ۺاس ۺیکین ۺےسۺ‬
‫رتہبۺےہۺوجۺزایدہۺیتۺاورۺانصقۺوانلمکمۺیت۔‬
‫(‪)۴‬۔رھپۺولوگںۺوکۺداھکےنۺےکۺےیلۺ(وطبرۺرای)اکؾۺوکۺلمکمۺرکےنۺاکۺمکحۺد اتۺےہۺ‪،‬وتارگۺ‬
‫اہلل ۺاعتٰیل ۺدنبہ ۺیک ۺافحتط ۺرفامےئوت ۺوہ ۺاطیشؿ ۺیک ۺابت ۺوک ۺاس ۺرطح ۺرد ۺرک ۺدے ۺا ۺوہ ۺاطیشؿ ۺےسۺ‬
‫ےہک ۺا ۺہک ۺ‪ (،‬ےھج)ایک ۺرضورت ۺےہ ۺہک ۺںیم ۺولوگں ۺوک ۺداھکےن ۺےک ۺےیل ۺلمع ۺرکوں ۺایک ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺاکۺ‬
‫دانھکیۺ ےھجۺاکیفۺںیہنۺےہ؟۔‬
‫(‪)۵‬۔رھپاطیشؿۺاےسۺوخدۺدنسپیۺںیمۺالتبمۺرکانۺاچاتہۺےہۺ‪،‬وت ۺاطیشؿۺاسۺےسۺاتہکۺےہۺ‬
‫ہکۺج ۺےنتکۺ دنملقعۺاورۺیتایشرۺااسنؿۺیت‪،‬وتۺارگۺاہللۺاعتٰیلۺدنبہۺیکۺافحتطۺرفامےئۺوتۺوہۺاطیشؿۺیکۺابتۺ‬
‫وکۺاسۺرطحۺردۺرکدےۺا ۺدنبہۺےہکۺا ۺۺاسۺںیمۺوتۺاہللۺاعتٰیلۺاکۺااسحؿۺےہۺہنۺہکۺریما‪،‬اہللۺیہۺےنۺ ےھجۺ‬
‫اینپۺوتقیفۺےسۺ(ابعدتۺےکۺےیل)ۺاخصۺایکۺ‪،‬اورۺاےنپۺلضفۺےسۺریمےۺ(نوریۺ)لمعۺیکۺاکیۺڑبیۺ‬
‫تمیق(ینعی ۺوثاب ۺریثک)رقمر ۺرفامای ۺارگ ۺاس ۺاک ۺلضف ۺںیہن ۺیتات ۺ‪،‬وت ۺھجم ۺرپ ۺاہلل ۺاعتیل ۺےک ۺااسحؿ ۺاورۺ‬
‫ریمیۺاسۺانرفامینۺےکۺاقم ہلۺںیمۺاسۺلمعۺیکۺایکۺتمیقۺیتیت؟۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪114‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫(‪)۶‬۔رھپۺاطیشؿۺاسۺےکۺاپس ۺےٹھچۺرطےقیۺےسۺ(رکمورفبی ۺےل ۺرک)ۺٓااتۺےہۺ‪،‬اور ۺہیۺ‬
‫بسۺےسۺڑباۺےہۺ‪،‬اسۺرکمۺرپۺدیبارۺزغمۺااسنؿۺیہۺعلطمۺیتاتۺےہۺ‪،‬وتۺاطیشؿۺاسۺےسۺاتہکۺےہ‪،‬ہکۺوتۺ‬
‫اےنپۺابنطۺںیمۺ(ولوگںۺےسۺپھچۺرک)اجمدہہۺرک‪،‬ویکہکنۺاہللۺاعتٰیلۺاےسۺھجتۺرپۺر‪،‬رہۺرکۺدےا ‪،‬اورۺرہۺ‬
‫اعلم ۺوک ۺاس ۺاک ۺلمع ۺاطع ۺرفامےئ ۺا ‪،‬اوراس ۺےک ۺذرہعی ۺاکی ۺمسق ۺےک ۺرای ۺںیم ۺالتبم ۺرکان ۺیتات ۺےہ‪،‬وت ۺارگۺ‬
‫اہلل ۺاعتٰیل ۺدنبہ ۺیک ۺافحتظ ۺرفامےئ ۺوت ۺوہ ۺاطیشؿ ۺیک ۺابت ۺوک ۺرد ۺرکدے ۺا ۺاور ۺےہک ۺا ‪،‬اے ۺوعلمؿمت!وتۺ‬
‫ابۺکتۺریمےۺاپسۺریمےۺلمعۺوکۺربابدۺرکےنۺےکۺےیلۺٓااتۺاھت‪،‬اورۺابۺریمےۺلمعۺیکۺاالصحۺیکۺ‬
‫وصرتۺںیمۺٓاایۺےہۺاتہکۺوتۺاےسۺابتہۺوربابدۺرکدےۺ‪،‬ںیمۺاہللۺاعتٰیلۺاکۺدنبہۺیتںۺاورۺوہۺریماۺٓااقۺےہۺارگۺ‬
‫وہ ۺاچےہ ۺوت ۺ(ریمالمع)ر‪،‬رہ ۺرکدے ۺاور ۺارگ ۺاچےہ ۺوت ۺوپدیشہ ۺرےھک‪،‬ارگاچےہ ۺوت ۺ ےھج ۺرمہبت ۺواالۺ‬
‫انبدے ۺارگ ۺاچےہ ۺوت ےھج ۺذلیل ۺونوری ۺانبےئ‪،‬اور ۺہی ۺبس ۺاس ۺےک ۺرپسد ۺےہ ۺاور ۺ ےھج ۺاس ۺیک ۺوکیئۺ‬
‫رپواہۺںیہنۺےہ ۺوخاہۺوہۺولوگںۺرپۺ(ریماۺلمع)ر‪،‬رہ ۺرکےۺایر‪،‬رہ ۺہن ۺرکے‪،‬اورۺولوگں ۺےکۺاہھت ۺںیمۺ‬
‫ھچکۺ یھۺںیہنۺےہ۔‬
‫(‪)۷‬۔رھپ ۺاطیشؿ ۺاس ۺےک ۺاپس ۺ(رکمورفبی ۺےک ۺےیل) ۺاسوتںی ۺرطےقی ۺےس ۺٓاات ۺےہۺ‬
‫اورۺاتہکۺےہۺےھجتۺاسۺلمعۺیکۺرضورتۺںیہنۺےہ‪،‬اسۺےیلۺہکۺارگۺۺوتکینۺتخبۺۺدیپاۺایکۺایگۺےہۺوتۺلمعۺاکۺ‬
‫وھچڑانۺےھجتۺوکیئۺاصقنؿۺہنۺدےۺا ‪،‬ارگۺوتیتخبۺدیپاۺایکۺایگۺےہۺوتۺاسۺاکۺرکانۺےھجتۺافدئہۺںیہنۺدےۺا ۺ‬
‫‪،‬وتۺارگۺاہللۺاعتٰیلۺدنبہۺیکۺافحتظۺرفامےئۺوتۺدنبہۺاسۺیکۺابت ۺوکۺرد ۺرکدے ۺا ۺاورۺےہک ۺا ۺہک ۺںیمۺاکیۺ‬
‫دنبہۺیتںۺاورۺدنبہۺرپۺدنبہۺیتےنۺیکۺوہجۺےسۺمکحۺیکۺاجبۺٓاوریۺرضوریۺےہ ۺ‪،‬اورۺاہللۺاعتٰیلۺاےنپۺربۺ‬
‫یتےن ۺوک ۺزایدہ ۺاجاتن ۺےہ ۺوج ۺاچاتہ ۺےہ ۺمکح ۺد ات ۺےہ ۺاور ۺوج ۺاچاتہ ۺےہ ۺرکاتےہ‪،‬اس ۺےیل ۺںیم ۺیسک ۺ یھۺ‬
‫احتل ۺںیم ۺریتں ۺلمع ۺ ےھج ۺافدئہ ۺدےا ویکہکن ۺارگ ۺںیم ۺکین ۺتخب ۺیتں ۺوت ۺ ےھج ۺزایدہ ۺوثاب ۺیکۺ‬
‫رضورت ۺےہ ۺارگ ۺںیم ۺی ۺتخب ۺیتں ۺوت ۺ یھ ۺلمع ۺاک ۺجاتحج ۺیتں ۺ ۺاتہک ۺںیم ۺاےنپ ۺسفن ۺوک ۺالمتم ۺہنۺ‬
‫رکوکسں ۺ(ہک ۺاس ۺےن ۺلمع ۺویکں ۺںیہن ۺایک) زمدی ۺاس ۺےیل ۺ(لمع ۺاک ۺجاتحج ۺیتں) ۺہک ۺاہلل ۺاعتٰیلۺ‬
‫رفامربداریۺرپۺ ےھجۺیسکۺ یھۺاحؽۺںیمۺزساۺںیہنۺدےۺا ۺاورۺہنۺ ےھجۺاصقنؿۺاچنہپےئۺا ۺ‪،‬العوہۺاسۺےکۺ‬
‫ارگۺںیمۺعیطمۺورفامربدارۺیترکۺمنہجۺںیمۺدالخۺایکۺاجؤںۺوتۺہیۺریمےۺزندکیۺزایدہۺوبحمبۺےہۺاسۺابتۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪115‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ےسۺہکۺںیمۺانرفامؿۺیترکۺمنہجۺںیمۺدالخۺیتںۺوتۺہیۺ(رفامربدارۺیترکۺدوخؽۺمنہج)ےسیکۺیتاتکسےہۺہکبجۺ‬
‫اس اکۺودعہۺقحۺےہۺاورۺاسۺیکۺابتۺچسۺےہۺ‪،‬اسۺےنۺرفامربداریۺرپۺوثابۺاکۺودعہۺایکۺےہۺ‪،‬وتۺوجۺاہللۺ‬
‫اعتٰیلۺ ےسۺا ناؿۺاورۺااطتعۺےکۺاسھتۺےلمۺا ۺوہۺینیقیۺوطرۺرپۺمنہجۺںیمۺدالخۺںیہنۺیتا ۺہکلبۺتنجۺ‬
‫ںیمۺدالخۺیتا ‪،‬اسۺوہجۺےسۺںیہن ۺہکۺوہۺاےنپۺلمع ۺیکۺانبۺرپۺتنج ۺاکۺقحتسم ۺاھتۺہکلبۺاہللۺاعتٰیلۺےکۺےچسۺ‬
‫ودعہۺیکۺوہجۺےسۺ‪،‬اورۺایسۺدصقمۺےکۺےیلۺاہللۺاعتٰیلۺےنۺکینۺوتخبںۺےکۺابرےۺںیمۺربخۺدیۺ‪،‬بجۺ‬
‫ي َص َدقَ َنا َو ْع َد ٗہ ﴾ (اوبکنعلت‪’’)۶۹،‬بس ۺوخایبںۺ‬ ‫اوھنں ۺےن ۺاہک‪﴿ :‬ا َل َْح ْم ُد لِل ِہ ال َّ ِذ ْ‬
‫اہللۺوکۺ سۺےنۺاانپۺودعہۺمہۺےسۺاچسۺایک ‘‘۔‬
‫ذہلاۺج ۺدیبارۺریت’’اہللۺاعتٰیلۺج ۺرپۺرمحۺرفامےئۺ‘‘ویکہکنۺوہۺابتۺےسج ۺج ۺدےتھکیۺاور ۺےتنسۺیتۺ‬
‫ایس ۺرپ ۺ ماؾ ۺاوحاؽ ۺوااعفؽ ۺوک ۺایقس ۺرکو‪ ،‬ۺاہلل ۺےس ۺدمد ۺبلط ۺرکو ۺاور ۺاس ۺیک ۺانپہ ۺاموگن‪،‬ویکہکن ۺ ماؾۺ‬
‫اعمالمتۺاسۺےکۺہضبقۺدقرتۺںیمۺںیہۺاورۺایسۺےسۺۺوتقیفۺیکۺادیمۺےہۺۺاورۺیسکۺوکۺانگہۺےسۺ ےنچۺاورۺ‬
‫یکینۺرکےنۺیکۺاطتقۺںیہنۺےہۺرگمۺاہللۺیہۺیکۺرطػۺےسۺوجۺدنلبۺوابالۺاورۺمیظعۺےہ۔‬
‫من‪.....‬الصائؼ الرابع ‪:‬النطس ‪،‬مث صليؽ –صرمؽ اہلل وایانا‪. ...-‬‬
‫ص‪... ..۲۹،۲۸.‬إیل‪ ....‬أن ُیطشہ اہلل تصایل بطزلہ‪،‬و یصينہ صليوا برَحتہ‪.‬‬
‫ْ َ‬ ‫َ َ‬ ‫لح ۺاغلت‪َ :‬ص َّز ْ‬
‫ت‪(:‬ض)دوشار ۺیتان۔ا ْدظام‪ :‬ۺامیبری ۺ‪،‬وادح ۺ َدظم۔ ۺا ْو َج ِّاص ْي‪:‬‬
‫ُْ ّ َ َ َ‬ ‫ْ َ‬ ‫َ َ‬
‫رمض ۺوفیل‪،‬وادح َو ْجع۔ا ْزَلع‪:‬یلسپ‪ ،‬ولہ‪،‬وادح ِّزلع۔ذ ِّوی الو ِّد واألخا ‪:‬ۺ‬
‫َ َ َ َ‬
‫ی‪ :‬ۺربایئ‪،‬بیع ۔ط ََم ا ْوذؽ‪:‬لعفۺ‬ ‫وبحمب ۺودوتس۔ َع ِّليْ َلۃ‪ :‬ۺ(ض)ادنیھ ۺ‪،‬زمکور۔ َم َداو ْ‬
‫ِّ‬
‫بجعت۔‬
‫چُتھیرکاِٹىفسہے‬
‫ترجنہ‪ :‬اہللۺاعتٰیلۺںیمہۺاورۺا ںیہۺوفحمظۺرےھکۺ‪،‬رھپۺا ںیہۺاسۺےسۺانچبۺرضوریۺےہۺ‬
‫وجۺربیۺابوتںۺاکۺمکحۺد اتۺےہۺۺویکہکنۺہیۺبسۺےسۺزایدہۺاصقنؿۺۺدہۺدنمشۺےہۺ‪،‬اورۺاسۺیکۺٓازامشئۺبسۺ‬
‫ےسۺتخسۺےہۺاسۺاکۺالعجۺ ماؾۺزیچوںۺےکۺالعجۺےسۺتخسۺےہ ۺ‪،‬ۺاسۺیکۺامیبریۺالالعجۺامیبریۺےہۺ‬
‫‪،‬ۺاسۺیکۺدواۺبسۺدواؤںۺےسۺدوشارۺےہۺ‪،‬اورۺہیۺسفنۺاکۺۺرطخانکۺیتانۺدوۺوہجۺےسۺےہ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪116‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫(‪)۱‬۔ہیۺےہۺہکۺسفنۺادنروینۺدنمشۺےہ‪،‬ۺاورۺوچرۺبجۺرھگ ۺےکۺادنر ۺاکیت ۺوتۺاسۺےکۺ‬
‫دعفۺرکےنۺےکابرےۺںیمۺۺدتریبۺدوشارۺیتیتۺےہاورۺرضرۺزایدہۺیتاتۺےہ‪،‬ۺاورۺےنہکۺواےلۺےنۺچسۺاہکۺ‬
‫ےہ۔‬
‫‪۱‬۔ریما ۺسفن ۺ ےھج ۺاس ۺابت ۺیک ۺداوت ۺدےنی ۺواال ۺےہ ۺوج ۺ ےھج ۺاصقنؿ ۺاچنہپیت ۺےہ‪ ،‬ۺریمیۺ‬
‫امیبریۺاورۺدردۺوکۺڑباھیتۺےہ۔‬
‫‪۲‬۔ۺریمےۺدنمشۺےسۺریمیۺ ہلیۺوجیئۺےسیکۺیتۺیتکسۺےہ۔ۺہکبجۺریماۺدنمشۺریمیۺویلسپںۺ‬
‫ےکۺدرایمؿۺےہ۔‬
‫(‪)۲‬۔ ۺ سفن ۺےک ۺرطخانک ۺیتےن ۺیک ۺدورسی ۺوہج ۺہی ۺےہہک ۺہی ۺاکی ۺایپرا ۺدنمش ۺےہ‪ ،‬ۺاورۺ‬
‫ااسنؿۺاےنپۺوبحمبۺےکۺبیعۺےسۺادناھۺیتاتۺےہ‪،‬ۺاورۺاسۺےکۺبیعۺوکۺدلجیۺںیہنۺداتھکیۺےہ‪،‬ۺاسیجۺ‬
‫ہکۺےنہکۺواےلۺےنۺاہکۺےہ۔‬
‫‪۱‬۔وت ۺوبحمب ۺاور ۺدوتس ۺاک ۺبیع ۺںیہن ۺداتھکی‪ ،‬ۺہکبج ۺوت ۺاس ۺےس ۺرایض ۺیت ۺوت ۺاس ۺںیم ۺھچکۺ‬
‫بیعۺ یھۺںیہنۺداتھکیۺےہ۔ۺا‬
‫‪۲‬۔اورۺراضۺردنیۺیکۺٓاھکنۺرہۺبیعۺےسۺادنیھۺیتیتۺےہ۔ۺنکیلۺانرایگضۺیکۺٓاھکنۺرباویئںۺوکۺ‬
‫ر‪،‬رہۺرکیتۺےہ۔‬
‫وتۺبجۺااسنؿۺاےنپۺسفنۺیکۺرہۺربایئۺوکۺااھچۺاتھجمسۺےہۺ‪،‬ۺدلجیۺاسۺےکۺبیعۺرپۺعلطمۺںیہنۺ‬
‫یتات ۺےہ‪ ،‬ۺسفن ۺاس ۺیک ۺدعاوت ۺاور ۺاےس ۺاصقنؿ ۺاچنہپےن ۺںیم ۺاگل ۺراتہ ۺےہ‪ ،‬ۺوت ۺدلج ۺیہ ۺسفن ۺاےسۺ‬
‫الہتکۺاورۺروسایئۺںیمۺڈاؽۺدےۺا ۺاورۺاےسۺااسحسۺکتۺںیہنۺیتا ‪،‬ۺرگمۺبجۺاہللۺاعتٰیلۺاےنپۺلضفۺ‬
‫ےسۺاسۺیکۺافحتظۺرفامےئۺاورۺاینپۺرتمحۺےسۺسفنۺرپۺاسۺیکۺدمدۺرکے۔ٍ‬
‫من‪.....‬مث أظول ‪:‬تأمل أیوا الرجل نعتۃ واحدۃ مظنصۃ ‪ ..‬ص‬
‫‪..۲۹‬إیل‪.....‬واہلل تصایل ويل الودایۃ والتوطيؼ بطزلہ۔‬
‫َْ ْ ُ‬ ‫ََْ ْ‬
‫لح ۺاغلت‪ِّ :‬اض َّتا‪ِّ (:‬اض ِّ ََت ًارا)رفبی ۺوخردہ ۺیتان۔ال ِّنع َدۃ‪ :‬ۺگنت ۺواترکی ۺ۔ۺ‬
‫َ ُّ ُ‬
‫الذ ّح‪:‬وخدۺرغیض‪،‬الچل۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪117‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ترجنہ‪ :‬رھپۺںیمۺاتہکۺیتںۺاےۺصخشۺبجۺوتۺاکیۺعفنۺشخبۺ ہتکۺںیمۺرورۺرکےۺاورۺوہۺ‬
‫ ہتکۺہیۺ ےہۺہکۺبجۺج ۺرورۺرکوےگۺوتۺج ۺرہۺہنتف‪،‬ۺذتل‪،‬ۺروسایئ‪،‬ۺالہتک‪،‬ۺانگہۺاورۺوہۺٓاتفۺوجۺولخمؼۺیکۺ‬
‫دیپاشئ ۺےس ۺےل ۺرک ۺایقتم ۺکت ۺاہلل ۺیک ۺولخمؼ ۺںیم ۺیتیگ ۺاؿ ۺبس ۺیک ۺالص ۺاور ۺاینبد ۺاس ۺسفن ۺیکۺ‬
‫اج بۺےسۺیہۺاپؤےگۺایۺرصػۺسفنۺیکۺوہجۺےسۺیتیگ‪،‬ۺایۺاسۺیکۺاعموتن‪،‬ۺاشمرتکۺاورۺوماتقفۺ‬
‫یکۺوہجۺےسۺیتیگ۔‬
‫وت ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺیک ۺیلہپ ۺانرفامین ۺاطیشؿ ۺیک ۺرطػ ۺےس ۺیھت‪ ،‬ۺاور ۺاس ۺاک ۺببس ۺاضقےئ ۺاسقبۺ‬
‫ےک ۺدعب ۺسفن ۺیک ۺوخاشہ ۺربکت ۺاور ۺدسح ۺےک ۺببس ۺاھت‪ ،‬ۺاسیج ۺہک ۺایبؿ ۺایک ۺایگ ۺےہ‪ ،‬ۺہک ۺسفن ۺےناےسۺ‬
‫ایسۺّزہارۺاسؽۺیکۺابعدتۺےکۺدعبۺرمگایہۺےکۺدنمسرۺںیمۺڈاؽۺدایۺوتۺہشیمہۺےکۺےیلۺرغؼۺیتۺایگ‪،‬ۺہکبجۺ‬
‫اسۺوتقۺہنۺیہۺداینۺیھتۺہنۺولخمؼۺاورۺہنۺاطیشؿۺاھتۺہکلبۺسفنۺاےنپۺربکتۺاورۺدسحۺےکۺاسھتۺاھتۺوتۺاسۺ‬
‫ےنۺوجۺایکۺوہۺایک۔‬
‫لي‬
‫رھپ ۺٓادؾ ۺو ۺوحا ۺع ہھما ۺاالسلؾ ۺےس ۺزغلش ۺیتیئ‪ ،‬ۺاس ۺہلسلس ۺںیم ۺاؿ ۺیک ۺوخاشہ ۺسفن ۺاورۺ‬
‫اقبےئۺ(تنج)اورۺایحتۺ(دایمئ)ۺرپۺاؿۺیکۺرحصۺےنۺاؿۺدوونںۺوکۺ(داینۺیکۺرطػ)ۺجیھبۺدای‪،‬ۺاہیںۺ‬
‫ۺیگ‪ ،‬ۺوتۺاس ۺوتقۺہیۺ(دصورۺزغلش)ۺسفنۺیکۺدمدۺ‬ ‫کتۺہکۺوہۺدوونںۺاطیشؿ ۺیک ۺابت ۺےسۺدوھاکۺاھک ہ‬
‫اور ۺاس ۺیک ۺرشتک ۺےس ۺاھت‪ ،‬ۺاہیں ۺکت ۺہک ۺوہ ۺدوونں ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺےک ۺرقب ۺاور ۺتنج ۺیک ۺراہشئ ۺےسۺ‬
‫اس ۺنوری‪ ،‬ۺگنت‪،‬افین ۺاور ۺکلہم ۺداین ۺیک ۺرطػ ۺٓا ۺےئگ‪ ،‬ۺاور ۺاؿ ۺدوونں ۺیک ۺاوالد ۺ یھ ۺایقتم ۺکت ۺاسۺ‬
‫داینۺںیمۺالتبمۺیتۺیئگ۔ۺرھپۺاہلیبۺاورۺاقلیبۺیکۺثحبۺوۺرکتا ر‪،‬ۺاورۺاؿۺدوونںۺےکۺاعمہلمۺاکۺببس ۺضغبۺوۺ‬
‫دسحۺاورۺالچلۺاھت۔ۺرھپۺاہروتۺوۺامروتۺاکۺواہعقۺےہۺاؿۺدوونںۺیکۺاحتلۺاکۺببسۺ یھۺوہشتۺاھت۔ۺرھپۺ‬
‫ایسۺرطحۺہیۺوااعقتۺاسفنینۺایقتمۺکتۺاجریۺرںیہۺےگ۔‬
‫وتۺج ۺولخم ؼۺںیمۺوجۺ یھۺہنتف‪،‬ۺرمگایہ‪،‬ۺروسایئۺاورۺانگہۺاپؤےگۺوتۺاسۺیکۺالصۺوۺاینبدۺسفنۺاورۺ‬
‫وخاشہۺسفنۺیہۺیتیگۺورہنۺ(ارگۺہیۺہنۺیتات)ۺولخمؼۺالستمۺاورۺالھبیئۺںیمۺیتیت۔‬
‫بجۺدنمشۺاےنتۺاصقنانۺتۺےسۺسیلۺیتۺوتۺدنملقعۺوکۺاےنپۺاکؾۺںیمۺوتہجۺدانیۺرضوریۺےہ۔ۺ‬
‫اورۺاہللۺاعتٰیلۺاےنپۺلضفۺےسۺدہاتیۺاورۺوتقیفۺدےنیۺواالۺےہ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪118‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ّ‬
‫ھذاالصدو ‪ . .. .‬ص‪۳۱،۲۹‬‬ ‫من‪.....‬طإن ظلت‪:‬طَم اْليلۃ إذن لنا ِف‬
‫‪......‬إیل‪َ....‬تلعوا وتلجموا وتأمن من ْشھا۔‬
‫َ‬
‫ج ْوح‪(:‬ػ)اہنتی ۺرسشک۔ذ ِّع َدۃ‪:‬‬ ‫لح ۺاغلت‪َ :‬ع َب َت‪(:‬ض)الہک ۺرکان۔ ُ ُ‬
‫َ َ َ ْ‬ ‫َ َْ ُ ْ ُ‬
‫اْل َر ُن ‪(:‬ؿ)وھگڑے ۺاک ۺاڑلیۺ‬ ‫ِّ‬ ‫ن‬‫ر‬ ‫ح‬ ‫‪:‬اڑلی۔‬ ‫ن‬ ‫(س)ی ۺزماج‪،‬اڑلی ۺ‪،‬رسشک۔اْلرو‬
‫َ َ‬ ‫ََ‬
‫یتان۔صلػ‪:‬اچرہ‪،‬عمجۺا ْصَلػ۔‬
‫ترجنہ‪ :‬سُال‪ :‬ۺاس ۺوتق ۺامہرے ۺےیل ۺاس ۺدنمش ۺےس ۺوفحمظ ۺرےنہ ۺاور ۺاس ۺےکۺ‬
‫ولیحںۺےکۺقلعتۺےسایکۺدتریبۺیتیتکسۺےہۺ؟ۺ وہۺایبؿۺرفامدںی۔‬
‫جُاب ‪ :‬ۺ ۺاجؿ ۺول ۺہک ۺمہ ۺےن ۺام ۺلبق ۺںیم ۺذرک ۺایک ۺاھت ۺہک ۺسفن ۺاک ۺاعمہلم ۺدوشار ۺاور ۺتخس ۺےہ ۺ‪،‬ۺ‬
‫اسۺےیلۺ ماؾۺدونمشںۺیکۺرطحۺۺاسۺرپۺابکیریگۺہبلغۺاپانۺنکممۺںیہنۺےہ‪،‬ۺاسۺےیلۺہکۺہیۺ(ابعدتۺوکۺاداۺ‬
‫رکےنںیم)ۺوساریۺاورۺذرہعیۺےہ۔اہکۺایگۺےہۺہکۺاکیۺارعایبۺےنۺاکیۺااسنؿۺوکۺداعۺدیۺ‪،‬ارعایبۺےنۺ‬
‫اہکۺ‪:‬ۺاہللۺاعتٰیلۺریتےۺ ماؾۺدونمشںۺوکۺالہکۺرکے’’وساےئۺسفنۺےک‘‘‬
‫اور ۺاس ۺےک ۺرضر ۺیک ۺوہج ۺےس ۺہن ۺیہ ۺاےس ۺابکیریگ ۺوھچڑ ۺدانی ۺنکمم ۺےہ ۺ‪ ،‬ۺوت ۺج ۺوک ۺدوونںۺ‬
‫راوتسں ۺںیم ۺاکی ۺراےتس ۺیک ۺرضورت ۺےہ ۺاور ۺوہ ۺہی ۺےہ ۺہک ۺاینت ۺدقمار ۺںیم ۺ ۺاس ۺیک ۺرتتیب ۺرکو ۺاورۺ‬
‫اےسۺاطوتقرۺانبؤۺانتجۺوہۺالھبیئۺےکۺاکؾۺوکۺربداتشۺرکےل‪،‬ۺاےسۺۺاسۺدحۺکتۺزمکورۺاورۺدیقۺرکۺدوۺہکۺوہۺ‬
‫رسیشکۺہنۺرکےۺ‪،‬ۺرھپۺج ۺاسۺےکۺاعمےلمۺےکۺقلعتۺےسۺتخسۺاعمجلۺاورۺابرکیۺرظنۺیتےگ۔‬
‫ۺوقتیۺاورۺورعۺیکۺاگلؾۺدوۺاتہکۺا ںیہۺدوونںۺ‬ ‫رھپۺمہۺےنۺاسۺےکۺقلعتۺےسۺذرکۺایکۺہکۺاےس ٰ‬
‫افدئے(ویکینںۺاکۺوصحؽۺاورۺانگیتںۺےسۺافحتظ)ۺاحلصۺیتاجںی۔‬
‫سُال‪:‬ۺہیۺسفنۺاامرہۺاکیۺاہنتیۺرسشکۺوچاپہیۺاورۺااہتنٰیئۺیزماجۺاجونرۺےہۺوجۺاگلؾۺےکۺ‬
‫ےیل ۺعیطم ۺو ۺرفامربندار ۺںیہن ۺیتات ۺےہ ۺوت ۺاس ۺےک ۺابرے ۺںیم ۺایک ۺدتریب ۺےہ ۺاہیں ۺکت ۺوہ ۺںیمہ ۺاےنپۺ‬
‫اورپۺدقرتۺدےۺدے؟‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪119‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫جُاب‪:‬ۺاجؿۺولۺًانیقیۺج ۺےچسۺیتۺ(ۺہکۺوہۺرسشکۺاجونرۺےہۺ)ۺاورۺ ہلیۺہیۺےہۺہکۺاسۺوکوخبۺ‬
‫عیطمۺایکۺاجےئۺاہیںۺکتۺہکۺوہۺاگلؾۺےکۺےیلۺرفامربندارۺیتاجےئ‪،‬امہرےۺاملعۺریضۺاہللۺمہنۺےنۺرفامایۺ‬
‫ےہۺہکۺنیتۺزیچوںۺےکۺذرہعیۺسفنۺوکۺاتعبۺایکۺاجۺاتکسۺےہ‬

‫ىفسکُتابعکرىےکےتیًطریقے‬
‫اِل‪ :‬ۺسفن ۺوک ۺاتعب ۺرکےن ۺاک ۺاکی ۺرطہقی ۺوہشوتں ۺوک ۺروانک ۺےہ‪ ،‬ۺویکں ۺہک ۺرسشک ۺوچاپہی ۺاکۺ‬
‫اچرہۺبجۺمکۺرکۺدایۺاجاتۺےہۺوتۺوہۺرنؾۺزپۺاجاتۺےہ۔‬
‫دِو ‪ :‬ۺاور ۺدورسا ۺرطہقی ۺہی ۺےہ ۺہک ۺاس ۺرپ ۺابعدوتں ۺاک ۺوبھج ۺڈاؽ ۺدای ۺاجےئ ۺویکں ۺہک ۺبجۺ‬
‫دگےھۺےکۺاچرہۺوکۺمکۺرکۺےکۺاسۺاکۺوبھجۺزایدہۺرکۺدایۺاجےئۺوتۺوہۺعیطمۺوۺرفامربندارۺیتاجاتۺےہ۔‬
‫سُو‪ :‬ۺاور ۺرسیتا ۺرطہقی ۺہی ۺےہ ۺہک ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺےس ۺدمد ۺبلط ۺیک ۺاجےئ ۺاور ۺاس ۺیک ۺابرا ہۺ‬
‫پ‬
‫ںیم ۺرگہی ۺوزاری ۺیک ۺاجےئ ۺہک ۺوہ ۺ مھاری ۺدمد ۺرفامےئ ۺورہن ۺوت ۺاس ۺےس ۺوکیئ ۺاکٹھچرا ۺںیہن ۺ‪،‬ایک ۺج ۺےنۺ‬
‫الس ْو ِء ا ِ لَّا‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ب تت ۺویفس ۺہیلع ۺاالسلؾ ۺاک ۺاراشد ۺںیہن ۺانس ﴿ا ِ َّن ال ّن ْف َس ل َأ ّم َ‬
‫َارةٌ ِب ُّ‬
‫ار ِح َم َرب ِ ِيّْ﴾ۺ(ویفس‪ ’’)۵۳،‬ےبۺکشۺسفنۺتہبۺربایئۺاکۺمکحۺد ات ۺےہۺرگمۺ س ۺرپۺریماۺربۺ‬ ‫َم َ‬
‫رمحۺرکے‘‘۔‬
‫وت ۺبج ۺج ۺاؿ ۺونیتں ۺاومر ۺرپ ۺیگشیمہ ۺربوتےگ ۺوت ۺرسشک ۺسفن ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺےک ۺمکح ۺےسۺ‬
‫پ‬
‫مھارے ۺےیل ۺرفامربندار ۺیتاجےئ ۺا ‪ ،‬ۺرھپ ۺوہ ۺاس ۺوتق ۺاس ۺابت ۺیک ۺتقبس ۺرکے ۺا ۺہک ۺج ۺاس ۺرپۺ‬
‫اقدرۺیتاجؤۺ‪،‬اےسۺاگلؾۺڈاؽۺدوۺاورۺاسۺےکۺرشۺےسۺوفحمظۺیتاجؤ۔‬
‫ٓ‬
‫من‪....‬۔طإن ظلت‪ :‬طبْی لنا اْلن ما ھو التظوی۔ ۔۔۔ ۔ص ‪....۳۱‬إیل‪....‬‬
‫ٰ‬
‫ھذاالذان من أمر الصبادۃ ثَلثۃ أرول‪.‬‬
‫َ َ ُ‬ ‫ْ‬
‫لحۺاغلت‪ِّ :‬صلؼ‪:‬رہۺزیچۺاکۺدمعہۺ‪،‬عمجۺا ْصَلؼ۔‬
‫ۺوقتی ۺےک ۺقلعت ۺےس ۺ یھ ۺھچک ۺایبؿ ۺرکدںی ۺاتہکۺ‬
‫ترجنہ‪ :‬سُال‪ :‬ۺ ۺاب ۺامہرے ۺےیل ٰ‬
‫اےسۺاجؿۺںیل؟‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪120‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ۺوقتی ۺاکی ۺاندر ۺو ۺانایب ۺزخاہن ۺےہ‪ ،‬ۺوت ۺارگ ۺج ۺاس ۺںیمۺ‬
‫جُاب‪ :‬ۺوت ۺےلہپ ۺج ۺہی ۺاج ۺؿ ۺ ۺول ۺہک ٰ‬
‫ۺیتیگ ۺ وت ۺاس ۺںیم ۺاےھچ ۺومیت‪،‬دمعہ ۺسیفن ۺزیچ‪،‬زایدہ ۺالھبیئ‪،‬اپزیکہ ۺرزؼ‪ ،‬ۺڑبی ۺاکایمیب‪،‬ۺ‬ ‫اکایمب ہ‬
‫زربدتسۺتمینغۺاورۺمیظعۺکلمۺاپؤۺےگ‪،‬ۺوگایۺہکۺداینۺوۺٓارختۺیکۺالھبایئںۺاسۺاکیۺتلصخۺیکۺےچینۺ‬
‫ۺوقتی ۺےہ‪ ،‬ۺاور ۺرقٓاؿ ۺںیم ۺاس ۺےک ۺایبؿ ۺےک ۺقلعت ۺےس ۺرور ۺو ۺفرک ۺرکو ۺوت ۺینتکۺ‬
‫عمج ۺیک ۺیتیئ ۺںیہ ۺوج ۺہک ٰ‬
‫الھبایئں ۺاس ۺےس ۺواہتسب ۺںیہ ۺ‪،‬اور ۺاس ۺرپ ۺےنتک ۺارج ۺو ۺوثاب ۺاک ۺودعہ ۺےہ‪ ،‬ۺاور ۺینتک ۺاعسدںیت ۺاس ۺیکۺ‬
‫پ‬
‫رطػۺوسنمبۺںیہ‪،‬ںیمۺاؿۺںیمۺےسۺ مھارےۺےیلۺابرہۺافدئےۺامشرۺرکاتۺیتں۔‬
‫تقُیکے(‪)۱۲‬فائدے‬
‫(‪ -)۱‬ۺۺاؿۺںیمۺےسۺاکیۺافدئہۺۺ(یقتمۺصخشۺیکۺ)ۺدمحۺوۺانث‪،‬ۺاہللۺرفامات ۺےہ‪:‬ۺ﴿ َو ا ِ ۡن ت َْصبِ ُر ۡوا‬
‫ٓ‬
‫ِن َع ْز ِم الا ُُم ۡو ِر﴾(ة ‪،۴‬ال صمران ‪ ’’ )۱۸۶:‬اور ۺارگ ۺج ۺ‬ ‫ِک م ْ‬ ‫َوت َ َّتق ُۡوا فَاِ َّن ٰذ ل َ‬
‫ربصۺرکوۺاورۺےتچبۺریتۺوتۺہیۺڑبیۺتمہۺاکۺاکؾۺےہ‘‘‬
‫(‪ -)۲‬دورسا ۺافدئہ ۺہی ۺےہ ۺہک ۺ(یقتم ۺصخش ۺیک) ۺدونمشں ۺےس ۺافحتظ ۺاور ۺاپابسین ۺیتیت ۺےہ‪ ،‬ۺاہلل ۺاعتٰیلۺ‬
‫ٓ‬
‫اراشدۺرفاماتۺےہ﴿ َو ا ِ ۡن ت َْصبِ ُر ۡوا َوت َ َّتق ُۡوا ل َا َی ُض ُّرک ُْم ک َۡی ُد ُھ ْم َش ۡی ًـا﴾(ة ‪،۴‬ال‬
‫صمران‪ ’’ )۱۲۱:‬ارگۺج ۺربصۺاورۺرپزیہۺا ریۺےیکۺریتۺوتۺاؿۺاکۺداؤۺاہمتراۺھچکۺہنۺاگبڑےۺا ‘‘ ۔‬
‫(‪-)۳‬ۺ رسیتا ۺافدئہ ۺہی ۺےہ ۺہک ۺ(یقتم ۺصخش ۺیک ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺیک ۺرطػ ۺےس)اتدیئ ۺو ۺرصنت ۺیتیت ۺےہ‪ ،‬ۺاہللۺ‬
‫اعتٰیلۺاراشدۺرفاماتۺےہ﴿ ا ِ َّن الل َہ َم َع ال َّ ِذ ۡی َن ا تَّق َۡوا َّوا لَّ ِذ ۡی َن ُھ ۡم ّم ُْح ِس ُن ۡو َن﴾(ة‬
‫‪،۱۴‬النحل ‪’’ )۱۲۸:‬ےبکش ۺاہلل ۺاؿ ۺےک ۺاسھت ۺےہ ۺوج ۺڈرےت ۺںیہ ۺاور ۺوج ۺایکینں ۺرکےتۺ‬
‫ںیہ ۺ ‘‘اور ۺزمدی ۺاراشد ۺرفامات ۺےہ﴿ َو الل ُہ َولِی ُّ ال ُْم َّت ِقیۡ َن﴾(ة ‪،۲۵‬اجلاثيۃ‪’’ )۱۹:‬‬
‫اورۺڈرۺواولںۺاکۺدوتسۺاہللۺ‘‘۔‬
‫(‪-)۴‬ۺ اورۺوچاھتۺافدئہۺہی ۺےہۺہکۺیقتم ۺب تاتۺوکۺرپاشیوینںۺےسۺاجنتۺاورۺرزؼۺالحؽۺاحلصۺیتاتۺ‬
‫ےہ‪ ،‬ۺاہلل ۺاعتٰیلۺاراشد ۺرفامات ۺےہ‪َ ﴿:‬و َم ۡن ّیَـ َّت ِق الل َہ َی ْج َعل ل َّ ٗہ َم ْخ َر ًجا ۙ﴿‪َّ ﴾۲‬و‬
‫ب﴾(ة ‪،۲۸‬السَلؼ‪’’ ) ۳،۲:‬وج ۺاہلل ۺےس ۺڈرےۺ‬ ‫ث ل َا َی ْح َت ِس ُ‬
‫ِن َح ۡی ُ‬ ‫َی ْر ُزقْ ُہ م ْ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪121‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫اہللۺاسۺےکۺےیلۺاجنتۺیکۺراہۺاکنؽۺدےا ۺاورۺاےسۺواہںۺےسۺروزیۺدےۺا ۺاہجںۺاسۺاکۺامگؿۺہنۺ‬
‫یت‘‘۔‬
‫(‪ -)۵‬ۺاپوچناں ۺافدئہ ۺہی ۺےہ ۺہک ۺیقتم ۺصخش ۺےک ۺلمع ۺاےھچ ۺیتےت ۺںیہ‪ ،‬ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺاراشد ۺرفامات ۺےہ‪﴿:‬‬
‫ٰیا َ ُّی َہا الَّ ِذ ۡی َن ا َٰم ُنوا ا تَّقُوا الل َہ َو ق ُۡول ُۡوا ق َْول ًا َس ِد ۡی ًدا ّی ُْصلِحْ ل َ ُک ْم ا َ ْع َما لَ ُک ْم‬
‫﴾(ة ‪،۲۲‬اْلحزاب‪’’ )۷۱،۷۱ :‬اےۺا ناؿۺواولمت!ۺاہللۺےسۺڈروۺاورۺدیسیھۺابتۺوہک‪،‬‬
‫پ‬
‫مھارےۺاامعؽۺۺاہمترےۺےیلۺونسارۺدےۺا ۺ‘‘۔‬
‫(‪-)۶‬اٹھچۺافدئہۺہیۺےہۺہک ۺیقتمۺصخشۺےکۺانگیتںۺیکۺششخبۺیتاجیتۺےہ‪،‬ۺاہللۺاعتٰیلۺاراشدۺرفاماتۺےہ‪:‬‬
‫پ‬
‫﴿ َو َی ْغ ِف ْر ل َ ُک ْم ذُنُ ۡو ب َ ُک ْم﴾(ة ‪،۲۲‬اْلحزاب‪’’ )۷۱:‬اورۺ مھارےۺانگہۺشخبۺدےۺ‬
‫ا ‘‘۔‬
‫(‪ -)۷‬ۺاسوتاں ۺافدئہ ۺہی ۺےہ ۺہک ۺیقتم ۺصخش ۺوک ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺیک ۺتبحم ۺاحلص ۺیتیت ۺےہ‪،‬اہلل ۺاعتٰیل ۺاراشدۺ‬
‫ب ا ل ُْم َّت ِقیۡ َن﴾(ة ‪،۱۱‬التوبۃ ‪’’ )۴:‬ےب ۺکش ۺاہلل ۺرپزیہۺ‬ ‫رفامات ۺےہ‪﴿ :‬ا ِ َّن الل َہ ُی ِح ُّ‬
‫ا روںۺوکۺدوتسۺراتھکۺےہۺ‘‘۔‬
‫(‪-)۸‬ۺٓاوھٹاںۺافدئہۺہیۺےہۺہک ۺیقتمۺصخشۺوکۺاہللۺاعتٰیلۺیکۺابرا ہۺںیمۺوبقمتیلۺاحلصۺیتاجیتۺےہ‪،‬اہللۺ‬
‫ِن ال ُْم َّت ِقیۡ َن﴾(ة ‪،۶‬املائدۃ‪’’ )۲۷:‬‬ ‫اعتٰیل ۺاراشد ۺرفامات ۺےہ‪﴿ :‬ا ِ نَّ َما َی َتق ََّب ُل الل ُہ م َ‬
‫اہللۺایسۺےسۺوبقؽۺرکاتۺےہۺےسجۺڈرۺےہ‘‘۔‬
‫(‪-)۹‬ۺ وناں ۺافدئہ ۺہی ۺےہ ۺہک ۺیقتم ۺصخش ۺوک ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺیک ۺابرا ہ ۺںیم ۺازعاز ۺو ۺارکاؾ ۺاحلص ۺیتات ۺےہ‪،‬اہللۺ‬
‫اعتٰیل ۺاراشد ۺرفامات ۺےہ‪﴿ :‬ا ِ َّن ا َ ک َْر َمک ُْم ِع ۡن َد الل ِہ ا َ ت ْ ٰق ُک ْم﴾(ة ‪ ،۲۶‬اْلجرات‬
‫‪ ’’ )۱۳:‬ےبکشۺاہللۺےکۺاہیںۺج ۺںیمۺزایدہۺزعتۺواالۺوہۺوجۺج ۺںیمۺۺزایدہۺۺرپزیہۺا رۺےہ‘‘۔‬
‫(‪-)۱۰‬ۺ دوساںۺافدئہۺہیۺےہۺہکۺیقتمۺصخشۺوکۺومتۺےکۺوتقۺاشبرتۺدیۺاجیتۺےہ‪،‬ۺاہللۺاعتٰیلۺاراشدۺ‬
‫رفاماتۺےہ‪﴿ :‬ال َّ ِذ ۡی َن ا َٰم ُن ۡوا َوک َانُ ۡوا َی َّتق ُۡو َن ﴿ؕ‪َ ﴾۶۳‬ل ُہ ُم ا ل ُْب ْش ٰری فِی ال َْح ٰیو ِة‬
‫الدنْ َیا َوفِی الا ٰ ِخ َر ِة﴾(ة ‪،۱۱‬یونس‪’’)۶۴،۶۳:‬وہۺوجۺا ناؿۺالےۺاورۺرپزیہۺا ریۺ‬ ‫ُّ‬
‫رکےتۺںیہۺاںیہنۺوخربخشیۺےہۺداینۺیکۺزدنیگۺںیمۺاورۺٓارختۺںیمۺ ‘‘۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪122‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫(‪-)۱۱‬ایگریتاںۺافدئہۺہیۺےہۺہکۺیقتمۺصخشۺوکۺدوزخۺےسۺاجنتۺ یتلۺےہ‪،‬ۺاہللۺاعتٰیلۺاراشدۺرفاماتۺےہ‪:‬‬
‫﴿ ث ُ َّم نُ َنجِ ّی ا لَّ ِذ ۡی َن ا تَّق َۡوا ﴾(ة ‪،۱۶‬مر یم‪’’ )۱۶:‬رھپۺمہۺڈرۺواولںۺوکۺاچبۺںیلۺےگ‘‘‬
‫اور ۺ‪،‬زمدی ۺاراشد ۺرفامات ۺےہ‪َ ﴿ :‬و َس ُی َج َّن ُب َہا ا لْاَتْقَی﴾(ة‪ ، ۳۱ :‬الليل‪’’)۱۷ :‬اورۺ‬
‫تہبۺدلجۺاسۺوکۺدورۺراھکۺاجےئۺا ۺوجۺبسۺےسۺڑباۺرپزیہۺا ر‘‘۔‬
‫(‪-)۱۲‬ۺاورۺابریتاںۺافدئہۺہیۺےہۺہکۺیقتمۺصخشۺتنجۺںیمۺہشیمہۺرےہۺا ‪،‬ۺاہللۺاعتٰیلۺاراشدۺرفاماتۺےہ‪:‬‬
‫ٓ‬
‫﴿اُعِ َّد ْت لِل ُْم َّت ِقیۡ َن﴾(ة ‪،۴‬ال صمران‪’’ )۱۳۳:‬رپزیہ ۺا روںۺےک ۺےیل ۺایتر ۺریھکۺ‬
‫ےہ‘‘۔‬
‫ۺوقتی ۺےک ۺتحت ۺداین ۺو ۺٓارخت ۺںیم ۺرہ ۺالھبیئ ۺاور ۺکین ۺیتخب ۺاک ۺایبؿ ۺےہ‪،‬وت ۺا ےۺ‬
‫وت ۺہی ۺاس ٰ‬
‫ۺوقتیۺےسۺاےنپ ۺقحۺوکۺہنۺوھبؽ‪،‬ۺرھپۺ سۺےسۺابعدتۺاکۺقلعتۺےہ ۺوہۺ یھۺنیتۺاوصؽۺ‬ ‫اخمبطمت!ۺاس ٰ‬
‫ںیہ‪:‬‬
‫من‪......‬أحدھا ‪:‬التوطيؼ والتائيد أوْل‪،‬وھو للمتظْی ‪ ....‬ص ‪۳۱،۳۱...‬‬
‫‪......‬إیل‪.....‬طخذی منہ أو دصي‪.‬‬
‫َ ُ‬ ‫لح ۺاغلت‪َ :‬امل ْ ُ َّتج ُر َّ‬
‫ٰٰ‪:‬رپزیہ ۺا ری‪ ،‬ۺوقتی۔ۺ‬ ‫الر ِّاب ُح‪ :‬ۺعفن ۺشخب ۺاجترت۔ا ّلتظی‬ ‫ِّ‬
‫َ َ َ‬
‫َد ِّصي‪:‬ارمۺاحرضۺرعموػۺوادحۺؤمثنۺاغبئۺ‪،‬ودع(ػ)وھچڑان۔‬
‫ترجنہ‪ :)۱(:‬ۺ(اہلل ۺےس ۺابعدت ۺےک ۺےیل)وتقیف ۺو ۺاتدیئ ۺبلط ۺرکان‪ ،‬ۺاور ۺہی ۺیقتمۺ‬
‫َْ‬ ‫َ َّ َ‬
‫ب تات ۺےک ۺےیل ۺےہ‪ ،‬ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺاراشد ۺرفامات ۺےہ﴿ َوا ِعل َُم ِوا ان اہلل َم َع امل ُ ّت ِّظي َۡن ﴾(ة‪، :‬‬
‫البظرۃ‪’’)۱۹۴ :‬اجؿۺولۺہکۺاہللۺیقتمۺولوگںۺےکۺاسھتۺےہ‘‘۔‬
‫(‪)۲‬۔ۺلمعۺیکۺاالصحۺاورۺوکاتیہۺوکوپراۺرکان‪،‬ۺاسیجۺہکۺاہللۺاعتٰیلۺاراشدۺرفاماتۺےہ﴿ ّی ُْصلِحْ‬
‫پ‬
‫ل َ ُک ْم ا َ ْع َما ل َ ُک ْم ﴾(ة‪ ،۲۲ :‬اْلحزاب‪’’)۷۱ :‬اہلل ۺاعتٰیل ۺ مھارے ۺاامعؽ ۺوک ۺدرتسۺ‬
‫رکۺدےۺا ‘‘‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪123‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫(‪)۳‬۔لمع ۺیک ۺوبقتیل ۺ یھ ۺویقتمں ۺےک ۺےیل ۺےہ‪ ،‬ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺاراشد ۺرفامات ۺےہ﴿ا ِ نَّ َما‬
‫ِن ال ُْم َّت ِقیۡ َن﴾(ة‪،۶:‬املائدہ ‪’’)۲۷‬اہللۺایسۺےسۺوبقؽۺرکاتۺےہۺےسجۺڈرۺ‬ ‫َی َتق ََّب ُل الل ُہ م َ‬
‫ےہ‘‘۔‬
‫اور ۺونیتں ۺاومر ۺرپ ۺابعدت ۺاک ۺدمار ۺےہ؛ ۺےلہپوتقیف(بلط ۺرکان) ۺاتہک ۺلمع ۺرکے‪،‬رھپۺ‬
‫وکاتیہ ۺیک ۺاالصح ۺبلط ۺرکے ۺاتہک ۺوہ ۺوپرا ۺرکے‪،‬رھپ ۺوبقتیل(بلط ۺرکے) ۺبج ۺوہ ۺابعدتۺ‬
‫لمکم ۺیتاجےئ‪ ،‬ۺاور ۺہی ۺنیت ۺاومر(ینعی ۺوتقیف ۺابعدت‪ ،‬ۺاالصح ۺاامعؽ ۺاور ۺوبقؽ ۺاامعؽ) ۺوہ ۺزیچںی ۺںیہۺ‬
‫نجۺےکۺقلعتۺےسۺابعدتۺزگارۺاہللۺاعتٰیلۺیکۺابرا ہۺںیمۺرگہیۺوزایۺرکےتۺںیہ‪،‬ۺاورۺوساؽۺرکےتۺںیہۺ‬
‫وتۺوہۺےتہکۺںیہ‪:‬ۺاےۺامہرےۺربمت!ۺںیمہۺاینپۺااطتعۺوۺرفامربنداریۺیکۺوتقیفۺاطعۺرفام‪،‬امہریۺوکاتیہۺ‬
‫وکۺوپراۺرکۺاورۺامہریۺاج بۺےس(ابعدتۺ) ۺوبقؽۺرفام‪،‬اورۺاہللۺاعتٰیلۺےنۺاؿۺ ماؾۺاکۺویقتمںۺےسۺودعہۺ‬
‫ایکۺےہۺاورۺاسۺےکۺذرہعیۺرپزیہۺا روںۺوکۺزعتۺ یتلۺےہ‪،‬وخاہۺوہۺامےگنۺایۺہنۺامےگن۔‬
‫ارگ ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺیک ۺابعدت ۺرکان ۺاور ۺداین ۺٓارخت ۺیک ۺاکایمیب ۺاحلص ۺرکان ۺاچےتہ ۺیت ۺوت ۺج ۺرپ ۺاسۺ‬
‫وقتیۺوکۺاایتخرۺرکانۺرضوریۺےہۺۺاورۺیسکۺےنۺچسۺاہکۺےہ۔‬
‫(‪)۱‬ــۺوجۺصخشۺاہللۺےسۺڈرےۺوتۺوہۺااسیۺےہۺ‪ ،‬سۺیکۺرطػۺعفنۺشخبۺاجترتۺوکۺےلۺاجایۺاجاتۺےہۺ۔‬
‫(‪)۱‬ـ اور ۺاہک‪ :‬ۺ س ۺےن ۺاہلل ۺوک ۺاچہپان ۺنکیل ۺاہلل ۺیک ۺرعمتف ۺےن ۺاےس ۺوکیئ ۺافدئہ ۺںیہن ۺدای ۺوتوہ ۺااسنؿۺ‬
‫یتخبۺےہ۔‬
‫(‪)۲‬ـ ۺ ااطتع ۺ رار ۺدنبہ ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺیک ۺااطتع ۺںیم ۺ س ۺزیچ ۺاک ۺاسانم ۺرکات ۺاور ۺاتلیھج ۺےہ ۺوہ ۺاےس ۺھچکۺ‬
‫رضرۺںیہنۺدیتی۔‬
‫(‪)۳‬ۺـۺامدلارۺیکۺزعتۺےسۺدنبہۺوکۺایکۺرسواکر؟اورۺاسریۺزعتۺوتۺیقتمۺصخشۺےکۺےیلۺےہ۔‬
‫(اورۺاکیۺربقۺےکۺاورپۺاھکلۺیتاۺاھت)‬
‫وقتیۺےکۺالعوہۺوکیئۺ ٔوتشۺٓارختۺںیہنۺ‪،‬ذہلاۺایسۺوکۺاایتخرۺرکوایۺوھچڑۺدو۔‬
‫واحداوھو ‪:‬ھب أنؽ ظد تصبت‪......،‬ص ‪..‬‬‫ً‬ ‫من‪......‬مث تأمل أرَل‬
‫‪...‬إیل‪......‬من ظبلعم ّ‬
‫وایاعم ان اتظو اہلل۔۔۔۔‬ ‫‪ٰ ۳۱‬‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪124‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫َ َُ َ‬
‫لح ۺاغلت‪َ :‬م َاوی‪:‬انپہ ۺا ہ‪،‬اکھٹہن۔س ْرطۃ ص ْْی‪ :‬ۺکلپ ۺ ۺےنکپھج ۺاک ۺوتق‪،‬ہحمل ۺرھبۺ‬
‫َ‬
‫۔ھ ْب‪:‬ۺرفضۺرک‪،‬اسۺینعمۺںیمۺرصػۺارمۺاکۺہغیصۺاکۺاامعتسؽۺیتاتۺےہ۔‬
‫ترجنہ‪ :‬رھپۺاکیۺالصۺںیمۺرورۺرکو‪،‬ۺاورۺوہۺہیۺےہۺہکۺرفضۺرکوۺہکۺج ۺےنۺاینپۺ ماؾۺرمعۺ‬
‫ابعدتۺںیمۺاگلۺدیۺاورۺج ۺےنۺتنحمۺوۺتقشمۺربداتشۺیک‪،‬ۺاہیںۺکتۺہکۺا ںیہۺٓارز َوۺردنۺزیچۺاحلصۺ‬
‫ّ ََ ُ‬
‫یتۺیئگ‪،‬ۺایکۺہیۺ ماؾۺاکؾۺوبقمؽۺںیہنۺںیہۺ‪،‬ۺاورۺج ۺےنۺاجؿۺایلۺہکۺاہللۺاعتٰیلۺرفاماتۺےہ﴿ ِّا َمنا َی َتظ ّب ُل اہلل‬
‫َْ‬
‫ِّم َن امل ُ ّت ِّظي َۡن﴾(ة‪،۶:‬املائدہ ‪)۲۷‬ۺاہللۺاعتٰیلۺویقتمںۺےکۺاامعؽۺوبقؽۺرکاتۺےہ۔‬
‫ۺوقتی ۺیہ ۺےہ‪ ،‬ۺایس ۺےیل ۺب تت ۺاعہشئ ۺریض ۺاہلل ۺاہنع ۺےن ۺرفامای ۺہکۺ‬ ‫وت ۺ ماؾ ۺاومر ۺاک ۺرمعج ٰ‬
‫ۺوقتیۺوک۔‬
‫روسؽۺاہللۺﷺ ۺےنداینۺیکۺیسکۺزیچۺاورۺہنۺیسکۺااسنؿۺوک دنسپۺرفامایۺرگمۺاصبح ٰ‬
‫اورۺب تتۺاتقدہۺریضۺاہللۺہنعۺےس ۺرمویۺےہ‪،‬ۺہکۺاوھنںۺےنۺرفامایہکۺوترتیۺںیم ۺاھکلۺ‬
‫یتاۺےہۺاےۺااسنؿ‪:‬ۺاہللۺےسۺڈرۺاورۺاہجںۺاچےہۺوسۺاج۔‬
‫اعرمۺنبۺدبعۺسیقۺےسۺںیمہۺہیۺربخۺوموصؽۺیتیئۺےہۺہکۺوہۺاینپۺومتۺےکۺوتقۺروےئ‪،‬ۺ‬
‫احالہکن ۺوپری ۺرات ۺاور ۺدؿ ۺںیم ۺاکی ۺزہار ۺرتعک ۺامنز ۺزپےتھ ۺےھت ۺرھپ ۺاےنپ ۺ رتس ۺرپ ۺٓاےت ۺاور ۺاےنپۺ‬
‫سفن ۺےس ۺےتہک ۺےھت‪ ،‬ۺاے ۺرہ ۺربایئ ۺاک ۺاکھٹہن ۺدخبا ۺںیم ۺاہلل ۺےک ۺےیل ۺھجت ۺےس ۺاکی ۺہحمل ۺےک ۺےیل ۺ یھۺ‬
‫رایضۺںیہنۺیتں ا ۔‬
‫اکی ۺدؿ ۺوہ ۺروےئ ۺوت ۺاؿ ۺےس ۺاہک ۺایگ ۺا ںیہ ۺسک ۺزیچ ۺےن ۺرالای ۺرفامای ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺےک ۺاراشدۺ‬
‫ِن ال ُْم َّت ِقیۡ َن﴾’’ (ة‪،۶:‬املائدہ ‪)۲۷‬اہلل ۺایسۺ‬ ‫ےن ۺ‪،‬رفامات ۺےہ﴿ا ِ نَّ َما َی َتق ََّب ُل الل ُہ م َ‬
‫ےسۺوبقؽۺرکاتۺےہۺےسجۺڈرۺےہ‘‘ رھپۺج ۺاکیۺدورسےۺ ہتکۺںیمۺروروۺفرکۺرکو‪،‬ۺاورۺوہۺبسۺےسۺالصۺ‬
‫ےہ‪ ،‬ۺایبؿ ۺایک ۺایگ ۺےہ ۺہک ۺاکی ۺاصحل ۺصخش ۺےن ۺ اےنپ ۺخیش ۺےس ۺاہک‪ ،‬ۺ ےھج ۺوتیص ۺےئیجیک ۺوت ۺاوھنں ۺےن ۺاہکۺ‬
‫ںیمۺےھجتۺاہللۺربۺازعلتۺیکۺوہۺوتیصۺرکاتۺیتںۺوجۺاونیلۺوۺٓارخنیۺےکۺےیلۺےہ‪،‬ۺاہللۺاعتٰیلۺاراشدۺ‬
‫ِن ق َْبلِک ُْم َو ا ِ ّیَا ک ُْم ا َ ِن ا تَّقُوا‬
‫بم ۡ‬ ‫َ‬
‫رفاماتۺےہ﴿ َو لَق َْد َو َّص ۡی َنا الّ ِذ ۡی َن ا ُ ۡوتُوا الْ ِک ٰت َ‬
‫الل َہ ﴾(ة‪ ، ۵ :‬النداء‪’’ )۱۳۱ :‬اور ۺےب ۺکش ۺاتدی ۺرفامدی ۺےہ ۺمہ ۺےن ۺاؿ ۺےس ۺوج ۺج ۺ‬
‫ۺیگۺاورۺج ۺوکۺہکۺاہللۺےسۺڈرےتۺریت‘‘۔‬ ‫ےسۺےلہپۺاتکبۺدےی ہ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪125‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫من‪.....‬ظلت أنا‪:‬أليس اہلل تصایل اصلم برَلح الصبد من عل أحد ؟ ‪.‬‬
‫‪..‬ص‪.....۳۲،۳۱‬إیل‪....‬وان اہلل مع املحدنْی۔‬
‫َ‬ ‫ََ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫لح ۺاغلت‪ُ :‬مظ َت ِّرص‪:‬دح‪،‬انپہ۔ن ِّظيْ َرۃ‪:‬بیع‪،‬عمج ۺنظا ِّئ ُص۔ َحاؽ(ؿ)اننب ۺ۔‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫َح َج َم‪(:‬ؿ‪،‬ض)انھچپ ۺاگلان۔ َج ّل(ض)میظع ۺارملتبت ۺیتان‪،‬زبرگ ۺیتان۔ ۺ ِّا ْج ِّتَلب‪:‬ۺ‬
‫(ااعتفؽ)احلصۺرکان۔‬
‫ترجنہ‪ :‬ںیمۺاتہکۺیتںۺایکۺاہللۺاعتٰیلۺدنبےۺیکۺالھبیئۺوک ۺرہۺاکی ۺےس ۺزایدہۺاجےننۺواالۺ‬
‫ںیہنۺےہ‪،‬ۺایۺوہۺدنبےۺاکۺرہۺاکیۺےسۺزایدہۺریخۺوخاہ‪،‬ۺرمحۺرکےنۺواالۺاورۺزایدہۺرہمابؿۺںیہنۺےہ‪،‬ۺاورۺ‬
‫ۺوقتیۺیکۺتلصخۺےسۺزایدہۺالھبیئۺیکۺاجعم‪،‬ۺ‬ ‫ارگۺداینۺںیمۺوکیئۺایسیۺتلصخۺیتیتۺوجۺدنبےۺےکۺےیل ٰ‬
‫ارجۺںیمۺزایدہ‪،‬ۺدنبیگۺںیمۺزبریگ‪،‬ۺرمہبتۺںیمۺمیظعۺ‪،‬داینۺںیمۺاوٰیل‪،‬ۺاورۺٓارختۺںیمۺزایدہۺاکایمبۺیتیتۺ‬
‫وت ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺاےنپ ۺ دنبوں ۺوک ۺرضور ۺاس ۺاک ۺمکح ۺد ات‪ ،‬ۺاور ۺاینپ ۺامکؽ ۺتمکح ۺاور ۺوعیس ۺرتمح ۺےس ۺاےنپۺ‬
‫اخص ۺدنبوں ۺوک ۺاس ۺیک ۺوتیص ۺرکات ۺ۔ ۺوت ۺبج ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺےن ۺاس ۺاکی ۺتلصخ ۺاک ۺمکح ۺدای ۺاور ۺاےنپۺ‬
‫اونیل ۺو ۺٓارخنی ۺدنبوں ۺوک ۺاس ۺںیم ۺعمج ۺرک ۺایل ۺاور ۺایس ۺرپ ۺاافتک ۺایک‪ ،‬ۺوت ۺج ۺےن ۺاجؿ ۺایل ۺہک ۺیہی ۺوہ ۺدح ۺےہۺ‬
‫ سۺ ےسۺٓاےگۺڑبےنھۺیکۺاجنگشئۺںیہنۺاورۺاسۺےسۺےلہپۺرےنکۺیکۺہگجۺںیہنۺےہ‪،‬ۺاورۺاہللۺاعتٰیلۺےنۺ‬
‫رہ ۺتحیصن‪ ،‬ۺرامنہیئ‪،‬اراشد‪ ،‬ۺہیبنت‪ ،‬ۺاتدبی‪ ،‬ۺمیلعت ۺاور ۺذہتبی ۺوک ۺاس ۺاکی ۺوتیص ۺںیم ۺعمج ۺرک ۺدایۺ‬
‫ۺوقتیۺ‬
‫ےہ‪،‬اسیجۺہکۺاسۺیکۺتمکحۺاورۺرتمحۺےکۺالقئۺےہ‪،‬ۺاورۺج ۺےنۺاجؿۺایلۺہکۺہیۺتلصخۺوجۺہک ٰ‬
‫ےہۺیہیۺداینۺوۺٓارختۺیکۺالھبیئۺاکۺومجمہعۺےہ‪،‬ۺاورۺ ماؾۺامہۺاومرۺےکۺےیلۺاکیفۺےہۺاورۺدنبیگۺےکۺاٰیلعۺ‬
‫درہجۺکتۺاچنہپےنۺواالۺےہ۔ۺاورۺیسکۺےنۺایکۺوخبۺاہکۺےہ۔‬
‫ۺوقتی ۺیہ ۺزعت ۺو ۺزبریگ ۺےہ۔ ۺاحالہکن ۺریتی ۺتبحم ۺداین ۺےک ۺےیل ۺےہ‪ ،‬ۺوج ۺذتل ۺو ۺرحمویمۺ‬ ‫(‪)۱‬ـونسمت! ٰ‬
‫ےہ۔‬
‫ۺُایۺ‬
‫(‪)۲‬ـ ۺرپزیہ ۺا ر ۺدنبے ۺرپ ۺوکیئ ۺنعط ۺو ۺعینشت ۺںیہن ۺےہ ۺہکبج ۺوہ ۺوقت ٰی ۺدرتس ۺرےھک‪ ،‬ۺارگہچ ۺوہ ُ‬
‫انھچپۺاگلےئ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪126‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫اورۺہیۺ ہتکۺالصۺےہۺاسۺرپۺوکیئۺزایدیتۺںیہنۺےہۺاورۺہیۺ ہتکۺاسۺصخشۺےک ۺےیلۺاکیفۺےہۺ‬
‫وج ۺونر ۺدےھکی ۺ‪ ،‬ۺدہاتی ۺاپےئ ۺ‪ ،‬ۺاس ۺرپ ۺلمع ۺرکےاورےب ۺاینز ۺیت ۺاجےئ ۺ‪ ،‬ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺاےنپ ۺلضف ۺےسۺ‬
‫وتقیفۺوۺدہاتیۺاکۺامکلۺےہ۔‬
‫سُال‪ :‬ۺاس ۺتلصخ ۺاک ۺرمہبت ۺمیظع ۺےہ ۺ‪ ،‬ۺاس ۺاک ۺاقمؾ ۺدنلب ۺےہ‪ ،‬ۺاور ۺاس ۺیک ۺرعمتف ۺیکۺ‬
‫تخسۺاحتجۺےہ‪،‬وتۺابۺاسۺیکۺلیصفتۺایبؿۺرکۺدےیجی؟۔‬
‫ۺوقتیۺےکۺےیلۺیہیۺالقئۺےہۺہکۺاسۺاکۺرمہبتۺمیظعۺ‬ ‫جُاب‪:‬ۺاجؿۺولۺہکۺاعمہلمۺااسیۺیہۺےہ ٰ‬
‫یت‪ ،‬ۺاور ۺاس ۺیک ۺبلط ۺرضوری ۺیت‪ ،‬ۺاور ۺاس ۺےک ۺاجےنن ۺیک ۺتخس ۺاحتج ۺیت‪،‬نکیل ۺج ۺاجؿ ۺول ۺہک ۺرہۺ‬
‫ڑبے ۺاور ۺامہۺرمےبتۺےک ۺوصحؽۺںیمۺبلط ۺریثک‪ ،‬ۺڑبی ۺتقشم‪،‬دنلبۺتمہ ۺاور ۺتخسۺتنحم ۺیکۺ‬
‫ۺوقتی ۺ ۺاکی ۺمیظع ۺاور ۺڑبی ۺتلصخ ۺےہ ۺوت ۺاس ۺیکۺ‬‫رضورت ۺیتیت ۺےہ‪،‬وت ۺبج ۺاعمہلم ۺااسی ۺےہ ۺہک ۺہی ٰ‬
‫بلطۺںیمۺاجمدہہۺرکان‪،‬ۺاسۺےکۺقح ۺےکۺاطمقبۺاقمئۺوۺربرقارۺرانہۺاورۺاسۺےکۺوصحؽۺںیم ۺوتہجۺدانیۺ‬
‫ یھ ۺاکی ۺمیظع ۺاکؾ ۺیتا ‪ ،‬ۺویکں ۺہک ۺزبرایگں ۺاور ۺدراجت ۺوتقشمں ۺےک ۺاابتعر ۺےس ۺاحلص ۺیتےتۺ‬
‫ںیہ‪،‬اور ۺذلںیت ۺوتقشمں ۺےک ۺاابتعر ۺےس ۺیتا ۺرکیت ۺںیہ‪،‬اہلل ۺاعتٰیل ۺرفامات ۺےہ ۺ﴿ َوال َّ ِذ ۡی َن‬
‫َجا َھ ُد ۡوا فِ ۡی َنا ل َ َن ۡہ ِد َی َّن ُہ ْم ُس ُبل َ َنا ؕ َو ا ِ َّن الل َہ ل ََم َع ال ُْم ْح ِس ِنیۡ َن ﴾(ة‪، ۲۱:‬‬
‫الصنعبوت‪’’)۶۹ :‬اور ۺںوھنں ۺےن ۺامہری ۺراہ ۺںیم ۺوکشش ۺیک ۺرضور ۺمہ ۺاںیھن ۺاےنپ ۺراےتس ۺداھکۺ‬
‫دںیۺےگۺاورۺےبۺکشۺاہللۺوکینںۺےکۺاسھتۺےہ‘‘۔‬
‫من‪.....‬و ھو الرؤػ الرحيم الذی بيدہ تيدری عل صدری‪. ...‬ص‪..‬‬
‫‪....۳۲.‬إیل‪.....‬وھي تزنیہ الظلب صَم ذعرناہ۔‬
‫ُْ‬
‫لحۺاغلت‪َ :‬یعط ُر‪(:‬ؿ)انرکشیۺرکان۔‬
‫ترجنہ‪ :‬اورۺوہۺرہمابؿۺرمحۺرکےنۺواالۺےہۺ سۺےک ۺےضبقۺںیم ۺرہ ۺلکشمۺوکۺٓااسؿۺرکانۺ‬
‫ےہ‪،‬ۺوتۺرورۺےسۺنسۺاورۺیتایشرۺرہۺاورۺاسۺتلصخۺےکۺایبؿۺوکۺا یھۺرطحۺھجمسۺاہیںۺکتۺہک ۺوتۺاےسۺ‬
‫اجؿۺےلۺرھپۺاےسۺااجنؾۺدےنیۺےکۺےیلۺرمکۺہتسبۺیتاج‪،‬اہللۺزعو ۺےسۺدمدۺبلطۺرک‪،‬ۺاتہکۺوجۺوتےنۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪127‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ۺوقتی ۺںیم ۺ ۺںیہ‪،‬اہلل ۺاعتٰیل ۺاےنپ ۺلضف ۺےسۺ‬ ‫اجان ۺےہ ۺاس ۺرپلمع ۺرکےویکں ۺہک ۺ ماؾ ۺاعمالمت ۺایس ٰ‬
‫دہاتیۺاورۺوتقیفۺاکۺامکلۺےہ۔‬
‫ۺوقتیۺامہرےۺاشم خئۺرَحهم اہللۺےکۺوقؽۺںیمۺہیۺےہۺہکۺدؽۺوکۺاےسیۺ‬ ‫ےلہپۺج ۺاجؿۺولۺہک ٰ‬
‫انگہۺےسۺاپکۺرکانۺ سۺرطحۺاکۺانگہۺج ۺےسۺےلہپۺہنۺیتاۺیت‪،‬اتہکۺرتکۺانگہۺےکۺہتخپۺزعؾۺےسۺںیھمتۺ‬
‫پ‬
‫اورۺ مھارےۺانگیتںۺےکۺدرایمؿۺافحتظۺاحلصۺیتاجےئ۔‬
‫ۺوقتی ۺیک ۺالصۺ‬
‫ااسی ۺیہ ۺامہرے ۺخیش ۺرۃمح ۺاہلل ۺہیلع ۺےن ۺرفامای ۺےہ‪ ،‬ۺاور ۺتغل ۺںیم ۺظفل ٰ‬
‫ً‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫’’الوظوی‘‘ واو ۺےک ۺاسھت ۺےہ‪ ،‬ۺاور ۺہی ۺواقۃی ۺاک ۺدصمر ۺےہ‪ ،‬ۺاہک ۺاجات ۺےہ‪ :‬ۺ َو َٰق َی ِّظی ِّوظ َایۃ َو‬
‫ُّ ْ‬ ‫ْ ْ‬ ‫َ‬
‫التعَلنۺاورۺاؿۺدوونںۺیسیجۺاثمولںۺںیمۺ‬ ‫ظ َوی‪،‬ۺوتۺواوۺوکۺاتۺےسۺیؽۺدایۺایگۺاسیجۺہکۺاَل ُوعَلنۺاورۺ‬
‫َْ‬
‫ےہ(ہکۺواؤۺوکۺاتۺےسۺیؽۺرکۺالنکلؿۺانبدایۺایگ)ۺوت‪:‬تظوی اہکۺایگ ۔‬
‫وتۺبجۺابیقۺانگیتںۺےکۺقلعتۺےسۺرتکۺانگہۺرپۺہتخپۺزعؾۺاورۺدؽۺوکۺرقارۺاحلصۺیتاجےئۺ‬
‫وت ۺااسی ۺصخش ۺ اس ۺوتق ۺاس ۺابت ۺےس ۺفصتم ۺیتات ۺےہ ۺہک ۺوہ ۺیقتم ۺےہ ۺاور ۺایس ۺےیل ۺزنتہی‪،‬زعؾ ۺاورۺ‬
‫ۺوقتیۺاہکۺاجاتۺےہ۔‬
‫وتنیطۺوک ٰ‬
‫ٓ‬
‫قراٌپاک میٍتقُیکے تیًمعاىی ہیٍ۔۔‬
‫َای‬
‫(‪)۱‬۔‪ :‬ۺتیشخ ۺاور ۺتبیہ ۺےک ۺٰینعم ۺںیم ۺوبال ۺاجات ۺےہ‪ ،‬ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺرفامات ۺےہ‪َّ ﴿ :‬و ا ِ ّی َ‬
‫فَا تَّق ُۡو ِن﴾(ة‪،۱:‬البظرۃ‪’’)۴ :‬اوریھجمۺےسۺڈرو‘‘اوررفامای﴿ َوا تَّق ُۡوا َی ْو ًما ت ُ ْر َج ُع ۡو َن‬
‫ِف ۡی ِہ اِلَی الل ِہ ﴾(ة ‪ ، ۳‬البظرۃ‪’’)۲۸۱ :‬اور ۺڈرو ۺاس ۺدؿ ۺےس ۺ س ۺںیم ۺاہلل ۺیک ۺرطػۺ‬
‫رھپوےگ‘‘۔‬
‫(‪)۲‬۔ ۺاطتع ۺو ۺابعدت ۺےک ۺٰینعم ۺںیم ۺوبال ۺاجات ۺےہ‪ ،‬ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺرفاماتۺےہ‪ٰ ﴿ :‬یا َ ُّی َہا‬
‫ٓ‬
‫ال َّ ِذ ۡی َن ا َٰم ُنوا ا تَّقُوا الل َہ َح َّق ت ُ ٰق ِتہ﴾(ة‪ ،۴:‬ال صمران ‪’’)۱۱۲ :‬اے ۺا ناؿۺ‬
‫واولمت! ۺاہلل ۺےس ۺڈرو ۺاسیج ۺ ۺاس ۺےس ۺڈرےن ۺاک ۺقح ۺےہ‘‘ب تت ۺانب ۺابعس ۺریض ۺاہلل ۺہنع ۺےنۺ‬
‫رفامای’’اہلل ۺاعتٰیل ۺیک ۺااطتع ۺرکو ۺاسیج ۺہک ۺاس ۺیک ۺااطتع ۺاک ۺقح ۺےہ‘‘ اور ۺب تت ۺاجمدہ ۺےن ۺاہک’’‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪128‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫وقتیۺہیۺےہۺہکۺااطتعۺیکۺاجےئۺوتۺانرفام ینۺہنۺیکۺاجےئ‪،‬ایدۺایکۺاجےئۺوتۺوھبالۺہنۺاجےئۺاورۺرکشۺاداۺایکۺ‬ ‫ٰ‬
‫اجےئۺوتۺانرکشیۺہنۺیکۺاجےئ۔‘‘‬
‫ۺوقتی ۺےک ۺیقیقحۺ‬‫(‪)۳‬۔دؽ ۺوک ۺانگیتں ۺےس ۺاپک ۺرکےن ۺےک ۺٰینعم ۺںیم ۺوبال ۺاجات ۺےہ‪،‬یہی ٰ‬
‫ٰینعمۺںیہۺہنۺہکۺےلہپۺدوۺٰینعم(وجۺاجمزیۺںیہ)ۺایکۺج ۺںیہنۺدےتھکیۺہکۺاہللۺاعتٰیلۺرفاماتۺےہ﴿ َو َم ۡن ُّی ِط ِع‬
‫ک ُھ ُم الْفَٓائ ُِز ۡو َن ﴾(ة‪،۱۸ :‬‬ ‫الل َہ َو َر ُس ۡول َ ٗہ َو َی ْخ َش الل َہ َو َی َّت ْق ِہ فَاُول ٰ ٰٓ ِئ َ‬
‫النور‪’’)۵۲ :‬اور ۺوج ۺمکح ۺامےن ۺاہلل ۺاور ۺاس ۺےک ۺروسؽ ۺاک ۺاور ۺاہلل ۺےس ۺڈرے ۺاور ۺرپزیہ ۺا ریۺ‬
‫ۺوقتیۺاکۺذرکۺایک ۺوت ۺج ۺےنۺ‬
‫رکے ۺوتۺیہیۺولگۺاکایمبۺںیہ‘‘(ےلہپ)ۺاطتعۺاورۺتیشخۺاکۺذرکۺایک ۺرھپ ٰ‬
‫ۺوقتیۺاکۺٰینعمۺاطتعۺاورۺتیشخۺےکۺالعوہۺےہۺاورۺوہۺدؽۺوکۺاسۺزیچ(ینعیۺانگہ)ۺےسۺاپکۺ‬ ‫اجؿۺایلۺہک ٰ‬
‫رانھکۺوجۺمہۺےنۺ(امقبسۺںیم)ۺایبؿۺایک۔‬
‫من‪......‬مث ظالوا رَحوم اہلل ‪:‬منازل التظوی ثَلثۃ ‪ :‬ص۔‪ .‬۔ ‪.. . ...۳۳،۳۲‬‬
‫ً‬ ‫حدا ً‬ ‫إیل‪. .....‬طيعون ً‬
‫جامصا ‪،‬ومصین بالضا‪.‬‬
‫َ ًَ‬ ‫َ‬
‫لح ۺاغلت‪ُ :‬ج َناح‪:‬انگہ‪،‬رجؾ۔ظ َاب َل‪ُ (:‬مظ َابلۃ)اقملب ۺالان۔ َح ّد‪ :‬ۺرعتفی‪،‬ۺ‬
‫ُ‬
‫رسدح‪،‬انکرہ‪،‬عمجۺ ُحد ْود۔‬
‫ترجنہ‪ :‬رھپۺاشم خئۺرَحهم اہللۺےنۺرفامایۺ۔‬
‫تقُیکےتیًدرجےہیٍ‬
‫(‪ )۱‬ۺرشک ۺےس ۺانچب ۺ(‪ )۲‬ۺیتع ۺےس ۺانچب(‪ )۳‬ۺانگیتں ۺےس ۺانچب‪ ،‬ۺاور ۺ ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺےن ۺاؿۺ‬
‫ت‬‫لصلِ ٰح ِ‬ ‫ونیتں ۺوک ۺاکی ۺیہ ۺٓاتی ۺںیم ۺذرک ۺایک ۺےہ﴿ل َ ۡی َس عَلَی ال َّ ِذ ۡی َن ا َٰم ُن ۡوا َو َع ِمل ُوا ا ّٰ‬
‫ت ث ُ َّم ا تَّق َۡوا َّو ا َٰم ُن ۡوا‬
‫لصلِ ٰح ِ‬ ‫ُج َناحٌ ِف ۡی َما َط ِع ُم ۡوا اِذَا َما ا تَّق َۡوا َّو ا َٰم ُن ۡوا َو َع ِمل ُوا ا ّٰ‬
‫ث ُ َّم ا تَّق َۡوا َّو ا َ ْح َس ُن ۡوا﴾(ة‪ ،۷ :‬املائدۃ‪’’)۹۳ :‬وجۺا ناؿۺالےئاورۺکینۺاکؾۺےیکۺاؿۺرپۺ‬
‫ھچک ۺانگہۺںیہنۺےہۺوجۺھچکۺاوہنںۺےن ۺاھکچۺبجۺہک ۺڈرںیۺاورۺا ناؿۺرںیھکۺاور ۺایکینںۺرکںیۺرھپۺڈرںیۺ‬
‫اورۺا ناؿۺرںیھکۺرھپۺڈرںیۺاورۺکینۺ ۺرںیہ‘‘۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪129‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫وت ۺالہپ ۺوقت ٰی ۺرشک ۺےس ۺانچب ۺےہ ۺاور ۺوہ ۺا ناؿ ۺوج ۺاس ۺےک ۺاسھت ۺذموکر ۺیتا ۺوہ ۺوتدیح ۺےکۺ‬
‫ۺوقتیۺیتعۺےسۺانچبۺےہۺاورۺوہۺا ناؿۺوجۺاسۺےکۺاسھتۺذموکرۺیتاۺوہۺتنسۺ‬ ‫اقمےلبۺںیمۺےہ‪،‬دورسا ٰ‬
‫وقتیۺانگیتںۺےسۺانچبۺےہ‪،‬ۺاورۺاسۺےکۺاقمےلبۺںیمۺ‬ ‫روسؽۺا ورۺالہۺتنسۺرپۺاقمئۺرانہۺےہ‪،‬ۺرسیتا ۺ ٰ‬
‫وکیئ ۺارقار ۺںیہن ۺوت ۺااسحؿ(یکین) ۺوک ۺاس ۺےک ۺاقمےلب ۺںیم ۺذرک ۺایک‪ ،‬ۺاور ۺوہ ۺااطتع ۺو ۺرفامربنداری ۺرپۺ‬
‫دماوتمۺرکانۺےہ‪،‬ۺوہۺاطتعۺںیمۺاثتبۺدقؾۺرےنہۺواولںۺاکدرہجۺۺےہ۔‬
‫وقتی ۺےک ۺنیت ۺرمابت؛ ۺا ناؿ ۺاک ۺرمہبت‪ ،‬ۺتنس ۺاک ۺرمہبت ۺاور ۺااطتع ۺرپۺ‬ ‫وت ۺٓاتی ۺرکہمی ۺ ٰ‬
‫ااقتستم ۺاک ۺرمہبت ۺاؿ ۺبس ۺوک ۺاجعم ۺےہوت ۺہی ۺویہ ۺلیصفت ۺےہ ۺےسج ۺامہرے ۺاملع ۺرَحهم اہلل ۺےنۺ‬
‫وقتیۺےکۺٰینعمۺںیمۺایبؿۺرفامای۔‬
‫ٰ‬
‫ںیم ۺ(اامؾ ۺزغایل) ۺاتہک ۺیتں ۺ ںیم ۺےن ۺوقتی ۺاک ۺینعم ۺہی ۺاپای ۺہک ۺزادئ ۺالحؽ ۺزیچ ۺےس ۺانچب ۺاور ۺوہۺ‬
‫ینعمۺہیۺےہۺوجۺوضحرۺﷺ یکۺاکیۺدحثی ۺوہشمرںیمۺۺرمویۺےہۺہکۺاوھنںۺےنۺرفامای‪’’:‬ویقتمںۺ‬
‫وکۺیقتمۺایسۺےیلۺاہکۺاجاتۺےہۺہکۺاوھنںۺےنۺاسۺاکؾۺوکۺ یھۺرتکۺرکدایۺ سۺںیمۺوکیئۺرحجۺںیہنۺاسۺاکؾۺ‬
‫ےسۺ ےنچۺےکۺےیلۺ سۺںیمۺوکیئۺرحجۺاورۺانگہۺیت‘‘۔‬
‫ںیمۺےنۺاچاہۺہکۺوہۺاعمینۺوجۺامہرےۺخیشۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺےنۺایبؿۺرفامےئۺںیہۺاورۺوجۺۺاعمینۺ‬
‫وضحر ۺﷺ یک ۺدحثی ۺابمرک ۺںیم ۺٓاےئ ۺںیہ ۺاؿ ۺبس ۺوک ۺعمج ۺرکدوں ۺاتہک ۺاکی ۺاجعم ۺرعتفیۺ‬
‫یتاجےئۺاوروپرےۺاعمینۺایبؿۺیتاجںیۺ۔‬
‫من‪......‬طأظول ‪:‬التظوی ھو اجتناب عل ما ختاػ منہ ‪.. .‬ص‪.‬‬
‫‪...۳۳.‬إیل‪.....‬طاطومہ موطظا إن ذاء اہلل ٰ‬
‫تصایل۔‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫لح ۺاغلت‪ُ :‬مْ َت ِّّمي‪:‬رپزیہ ۺرکےن ۺواال۔ ِّوظ َایۃ‪ٓ:‬اڑ‪،‬راکوٹ‪،‬رپدہ۔ت ْص ِّي ْری‪:‬اعر ۺدالانۺ‬
‫َ‬
‫۔ ِّمَلؽ‪:‬رسامہیۺ‪،‬اہسرا۔‬
‫ترجنہ‪ :‬وتںیمۺاتہکۺیتں ۺہکۺوقتیۺرہۺاسۺزیچۺےسۺانچبۺۺےہ سۺےسۺج ۺاےنپۺدنیۺںیمۺ‬
‫رضرۺاک ۺادنہشی ۺرکوۺ‪،‬ایک ۺج ۺںیہنۺدےتھکی ۺرپزیہۺرکےنۺواےلۺرمضیۺوک ۺاہکۺاجات ۺےہ ۺہکۺوہۺرہۺاسۺزیچۺےسۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪130‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ےچبۺوجۺاسۺےکۺیؿۺوکۺاصقنؿۺدےۺےسیجۺاھکانۺ‪،‬اپینۺلھپۺوریغہۺ‪،‬بجۺوہۺاتچبۺےہۺوتۺاےسۺلمکمۺرپزیہۺ‬
‫رکےنۺواالۺاہکۺاجاتۺےہ۔‬
‫رھپۺ سۺےسۺدنیۺےسۺںیمۺرضرۺاکۺادنہشیۺایکۺاجاتۺےہۺۺاسۺیکۺدوۺںیمسقۺںیہ‪:‬‬
‫(‪)۱‬اخصل ۺرحاؾ ۺاور ۺانگہ(‪)۲‬زادئ ۺالحؽ ۺ‪،‬اس ۺےیل ۺہک ۺزادئ ۺالحؽ ۺںیم ۺوغشمؽ ۺیتان ۺاورۺ‬
‫اسۺںیمۺکمہنمۺیتانۺر ہتفۺر ہتفۺدنبہۺوکۺرحاؾۺاورۺاخصلۺانگہۺیکۺرطػۺےلۺاجاتۺےہ۔اورۺہیۺانگہۺسفنۺ‬
‫یکۺربایئ ۺ ‪،‬اسۺیکۺرسۺیشکۺاورۺوخاشہۺےکدحۺےسۺڑبےنھۺاورۺاسۺیکۺانۺرفامینۺےکۺابثعۺیتاتۺےہ‪،‬وتۺوجۺ‬
‫صخشۺاےنپۺدنیۺےک ۺاعمےلمۺںیمۺرضرۺےسۺوفحمظۺوامومؿۺرانہ ۺاچاتہۺےہ ۺوتۺڑبےۺانگہۺےس ۺےچبۺاورۺ‬
‫زادئ ۺالحؽ ۺےک ۺاامعتسؽ ۺےس ۺاس ۺوخػ ۺےس ۺےچب ۺہک ۺوہ ۺزادئ ۺالحؽ ۺاےس ۺاخصل ۺرحاؾ ۺیک ۺرطػ ۺہنۺ‬
‫ےلۺاجےئۺاسیجۺہکۺیبنۺرکمیۺﷺ ےنۺاراشدۺرفامای’’اؿ(یقتمۺولوگںۺےن)ۺاسۺ(زادئۺالحؽ)ۺزیچوکۺ‬
‫ یھ ۺرتک ۺرک ۺدای ۺ س ۺںیم ۺوکیئ ۺرحج ۺںیہن ۺاس ۺزیچ ۺےس ۺ ےنچ ۺےک ۺےیل ۺ س ۺںیم ۺوکیئ ۺرحج ۺیت ۺینعیۺ‬
‫ۺوقتیۺ‬
‫اوھنںۺےنۺزادئۺالحؽۺوکۺرحاؾۺںیمۺالتبمۺیتےنۺاکۺادنہشیۺرکےتۺیتےئۺرتکۺرکدای‪،‬وتۺلمکمۺاجعم ٰ‬
‫ۺوقتیۺ‬
‫رہۺاسۺزیچۺےسۺانچبۺےہۺ سۺےسۺدنیۺںیمۺوکیئۺاصقنؿۺیتۺۺ‪،‬ۺانگہۺاورۺوضفؽۺزیچوںۺےسۺانچبۺیہی ٰ‬
‫یکۺلیصفتۺےہ۔‬
‫ۺوقتی ۺیکۺ‬
‫وقتی ۺیک ۺرعتفی ۺرکان ۺاچںیہ ۺوت ۺمہ ۺےتہک ۺںیہ‪ٰ :‬‬
‫وت ۺبج ۺمہ ۺملع ۺرشتع ۺےک ۺاطمقب ۺ ٰ‬
‫اجعمۺرعتفیۺہی ۺےہۺ‪:‬دؽۺوکاےسیۺانگیتںۺےسۺاپکۺرانھکۺےہۺ سۺرطحۺاکۺانگہۺج ۺےسۺےلہپۺہنۺیتاۺ‬
‫پ‬
‫یت‪،‬اسھت ۺیہ ۺاسھت ۺرتکۺۺانگہ ۺرپۺزعؾ ۺیک ۺیگتخپ ۺ یھ ۺیت ۺاتہک ۺہی ۺزعؾ ۺ مھارے ۺاورۺرہ ۺربایئ ۺےکۺ‬
‫درایمؿۺراکوٹۺنبۺاجےئ۔‬
‫برائیَُ کیدِقسنیٍہیٍ‬
‫(‪)۱‬شراصلی وہۺےہۺ سۺےسۺرصاًۃحۺرواکۺایگۺیتۺےسیجۺاخصلۺانگہۺ۔‬
‫(‪)۲‬شر غیر اصلی وہ ۺےہ ۺ س ۺےس ۺاتدةی ۺرواک ۺایگ ۺیت ۺ‪،‬اور ۺہی ۺزادئ ۺالحؽ ۺزیچںی ۺںیہۺ‬
‫ےسیجۺوہۺابمحۺزیچںیۺوجۺوہشتۺوکۺوقتتیۺدیتیۺںیہ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪131‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫وت ۺالہپ(رش ۺایلص ۺےس)وقتی ۺرفض ۺےہ ۺاور ۺاس ۺوک ۺوھچڑےن ۺےس ۺدوزخ ۺاک ۺذعاب ۺیتا ۺ‬
‫)وقتیۺریخۺاورۺادبۺےہۺاورۺرتکۺرکےنۺےسۺ(ایقتمۺےکۺدؿ)ۺرواکۺ‬ ‫‪،‬اورۺدورساۺ(رشریغۺایلصۺےسۺ ٰ‬
‫اجےئۺا ۺ‪،‬ۺاسحبۺیتا ‪،‬ۺاعرودناتمۺدالیئۺاجےئۺیگۺ‪،‬وتۺوجۺصخشۺیلہپۺمسقۺےکۺوقتیۺوکۺاجبۺالےئۺوتۺوہۺ‬
‫ۺوقتیۺوکۺ‬
‫مکۺدرہجۺاکۺوقتیۺےہۺاورۺوہۺااطتعۺرپۺااقتستمۺاکۺدرہجۺےہۺ‪،‬اورۺوجۺصخشۺدورسیۺمسقۺےک ٰ‬
‫اجب ۺالےئ ۺوت ۺوہ ۺاٰیلع ۺدرہج ۺاک ۺوقتی ۺےہ ۺاور ۺہی ۺابمح ۺزیچوں ۺوک ۺرتک ۺ ۺرکےک ۺااقتستم ۺاحلصۺ‬
‫رکےنواولںۺاکۺدرہجۺےہۺ‬
‫وتۺبجۺدنبہۺۺاؿۺدوونںۺےسۺفصتمۺیتاجےئۺینعیۺرہۺانگہۺاورۺوضفؽۺےسۺےچبۺوتۺاسۺےنۺ‬
‫وقت یٰۺاکۺینعمۺلمکمۺرکایلۺ‪،‬اوراسۺوکۺوپرےۺقحۺےکۺاسھتۺاداۺرکدایۺ‪،‬اورۺرہۺالھبیئۺوکۺاسۺںیمۺعمجۺرکایلۺ‬
‫‪،‬اورۺیہیۺورعۺاکلمۺےہۺوجۺدنیۺاکۺرسامہیۺےہۺ‪،‬اورۺابرا ہۺایہلۺںیمۺادبۺاکۺرمہبتۺےہۺوتۺیہیۺوقتیۺاکۺ‬
‫ینعمۺاورۺیفۺاہلمجلۺاسۺاکۺایبؿۺےہۺوتۺاےسۺوتقیفۺای ہتفۺیترکۺوھجمسۺارگۺاہللۺاچےہ۔‬
‫من‪.......‬طإن ظلت ‪:‬طرل لنا اْلن ھذااملصین ‪ .. ..‬ص‪ .. . . ..۳۳‬إیل‪.....‬صیل‬
‫ظدر ما یليؼ بوذاالعتاب‪.‬‬
‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ُْ‬
‫لحۺاغلت‪ :‬تل ِّج ُم‪(:‬ااعفؽ)اگلؾ ۺڈاانل۔ت ُر ْون‪(:‬ؿ)افحتظ ۺرکان۔ ِّل ُ َریاع‪:‬ۺ‬
‫ِّ‬
‫اچےیہۺہکۺوہۺدہگناتشۺرکے‪،‬احلظۺرےھک‪،‬وتہجۺدے۔‬
‫ترجنہ‪ :‬سُال‪ٓ :‬اپۺامہرےۺےیلۺسفنۺاکۺینعمۺاورۺاسۺےکۺاامعتسؽۺاکۺۺرطہقیۺایبؿۺ‬
‫ےیجیکۺویکہکنۺاہیںۺۺرضورت ۺشیپۺٓایئگۺےہۺاتہکۺمہۺاجؿۺںیلۺہکۺاس ۺسفنۺوکۺےسیکۺاگلؾ ۺدںیۺاسۺابتۺ‬
‫ےکۺذرہعیۺ سۺیکۺلیصفتۺٓاپۺےنۺتقیقحۺوقتیۺںیمۺایبؿۺیکۺےہ۔‬
‫جُاب‪ :‬ۺاسۺیکۺلیصفتۺسفنۺےکۺقلعتۺےسۺہیۺےہۺہکۺج ۺہتخپۺزعؾۺےکۺاسھتۺاسۺرپۺاقمئۺ‬
‫ریت‪ ،‬ۺاےس ۺرہ ۺانگہ ۺےس ۺابز ۺروھک ۺ‪،‬اور ۺاےس ۺرہ ۺوضفؽ ۺزیچ ۺےس ۺاچبؤ ۺ‪،‬وتبج ۺج ۺااسی ۺرکوےگ ۺوت ۺج ۺاینپۺ‬
‫ٓاھکن‪،‬ۺاکؿ‪،‬ۺزابؿۺ‪،‬ۺدؽۺ‪،‬ٹیپۺرشؾۺا ہۺاورۺاؿۺ ماؾۺاعصاۺےکۺہلسلسۺںیمۺاہللۺاعتٰیلۺےسۺڈروےگۺاورۺ‬
‫اےس ۺوقتی ۺیک ۺاگلؾ ۺدوےگاور ۺاس ۺابب ۺیک ۺرشح ۺیبمل ۺیتاجیت ۺےہ ۺ س ۺ یک ۺرطػ ۺمہ ۺےن ۺاتکب’’‬
‫احياء الصلوم ‘‘ںیمۺااشرہۺرکدایۺےہ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪132‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫اورۺوہۺزیچۺ سۺوکۺایبؿۺرکانۺرضوریۺےہۺوتمہۺےتہکۺںیہۺوجۺصخشۺاہللۺاعتیلۺےسۺڈرانۺاچاتہۺیتۺ‬
‫وہ ۺاپچن ۺاعصا ۺیک ۺدہگناتش ۺرکے ۺاس ۺےیل ۺہک ۺیہی ۺاعصا ۺالص ۺںیہ ۺاور ۺوہ ۺہی ۺںیہ ۺٓاھکن ۺ‪،‬اکؿ ۺ‪،‬زابؿۺ‬
‫‪،‬دؽ‪،‬ۺٹیپ‪،‬وتۺرہۺاسۺزیچۺےسۺاؿۺاعصاۺوکۺاچبےنۺیکۺفرکۺرکۺ سۺےسۺدنیۺںیمۺرضرۺاکۺادنہشیۺےہ۔‬
‫اورۺبجۺاؿۺاعصاۺیکۺافحتظۺاحلصۺیتیئگۺوتۺابیقۺاعصا ۺےکۺرےنکۺیکۺادیمۺےہ‪،‬ۺاورۺدنبہۺ‬
‫ۺوقتیۺیکۺتفصۺےسۺفصتمۺیتاجےئۺا ۔‬ ‫لمکمۺیؿۺےکۺاسھت ٰ‬
‫ۺاتکب ۺیک ۺاجنگشئ ۺےک ۺاطمقب ۺاؿ ۺاعصا ۺےک ۺےیل ۺاپچن ۺولصفں ۺےک ۺایبؿ ۺاور ۺاؿ ۺںیم ۺرہۺ‬
‫اکیۺےکۺقحۺںیمۺرحاؾۺزیچوںۺیکۺلیصفتۺیکۺرضورتۺےہ۔‬
‫من‪.....‬الطرل األول ‪:‬الصْی۔‪...‬ص‪.....۳۴‬إیل‪.....‬طوذا أرل واحد من‬
‫ظ‬ ‫عتاب اہلل صزوجل‪.....‬‬
‫َ ُْ ُ‬
‫لحۺاغلت‪ :‬املَث ْول‪(:‬ؿ)تعطيہمًاۺیسکۺےکۺاسےنمۺڑھکاۺیتان‪،‬ابرایبۺیتان۔ َینْس ِّل ُؼ‪:‬‬
‫َ‬
‫َُ ُ‬ ‫َ‬ ‫َْ‬ ‫َ ً‬
‫( ِّانْ ِّسَلظا)االطؼ ۺیتان‪،‬انلچ۔ا ِّمن ْي‪(:‬ض)امس ۺلیضفت‪،‬من َی َینْ ِّمي ۺزایدہ ۺیتان۔تض ّض‪ :‬ۺ(ؿ)‬
‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬
‫اگنہ ۺتسپ ۺرکان۔ا ْرخيْ َت( ِّإ ْرخ ًاء)ڈیلیھ ۺرکان۔ َینْض ُل‪(:‬س)افدس ۺیتان۔ األ ِّدیْ ُم‪ :‬ڑمچا‪ ،‬ۺ‬
‫عمج‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُُ َ‬
‫ادم۔س ْرػ‪ :‬ۺٓاھکن‪،‬انکرہ ۺ‪،‬عمج ۺا ْس َراػ۔ َرا ِّئد‪:‬اقدئ ۺامندنئہ۔ت َز ُای ًدا‪(:‬افتلع)زایدہ ۺیتان ۺ‪،‬ۺ‬
‫ڑبانھ۔‬
‫پہلیفصل‬
‫ٓ‬
‫اىکھکیحفاظت کےبیاٌمیٍ‬
‫ترجنہ‪:‬ۺاہللۺاعتٰیلۺںیمہۺاورۺںیھمتۺوتقیفۺاطعۺرفامےئۺرھپۺج ۺرپۺٓاھکنۺیکۺافحتظۺرضوریۺ‬
‫ےہۺویکںۺہکۺہیۺرہۺہنتفۺاورۺٓاتفۺاکۺببسۺےہۺاورۺاسۺےکۺابرےۺںیمۺاےسیۺنیتۺاوصؽۺذرکۺرکاتۺیتںۺ‬
‫وجۺاکیفۺںیہ۔‬
‫(‪)۱‬۔ۺہیۺےہہکۺاہللۺاعتٰیلۺےنۺرفامای‪ ﴿ :‬قُ ۡل لِّل ُْم ْؤ ِم ِنیۡ َن َی ُغ ُّض ۡوا م ْ‬
‫ِن ا َ ْب َص ِ‬
‫ارہِ ْم‬
‫ِک ا َ ْزکٰی َل ُہ ْم ؕ ا ِ َّن الل َہ َخ ِبیۡ ٌٌۭر ِب َما َی ْص َن ُع ۡو َن ﴾(ة‪:‬‬
‫َو َی ْحف َُظ ۡوا فُ ُر ۡو َج ُہ ْم ؕ ٰذ ل َ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪133‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫‪ ،۱۸‬النور‪ ’’)۳ :‬املسمؿۺرمدوںۺوکۺمکحۺدوۺہکۺوہۺاینپۺاگنںیہۺھچکۺیچینۺرںیھکۺاورۺاینپۺرشاگمیتںۺ‬
‫یکۺافحتظۺرکںیۺہیۺاؿۺےکۺےیلۺتہبۺرھتساۺےہۺےبۺکشۺاہللۺوکۺاؿۺےکۺاکومںۺیکۺربخۺےہ‘‘۔‬
‫اجؿۺولۺہکۺںیمۺےنۺاسۺٓاتیۺںیمۺرورۺایکۺوتۺاسۺےکۺرصتخمۺیتےنۺےکۺابووجدۺںیمۺےنۺاسۺ‬
‫ےکۺنیتۺیتمیقۺاعمینۺاپےئ‪:‬ۺ(‪)۱‬ۺاتدبی(‪)۲‬ۺہیبنت(‪)۳‬دہتدی(ۺینعیۺدیکمھ)‬
‫تادیب ینعیۺادبۺاھکسان‪،‬ۺوتۺاہللۺاعتٰیلۺاکۺہیۺاراشدۺےہ‪ُ ﴿ :‬ق ِل ِّلل ُِم ِؤ ِمنِی ِ َن َی ُغ ُّض ِوا ِم ِن‬
‫اَ ِب َصارِہ ِ ِم﴾ اورۺدنبہۺرپۺٓااقۺےکۺمکحۺیکۺاجبۺٓاوریۺرضوریۺےہۺاورۺاسۺاکۺادبۺٓاومزۺیتانۺرضوریۺےہۺ‬
‫ورہنۺوہۺےبۺادبۺیتاجےئۺا (اورۺبجۺےبۺادبۺیتاجےئۺا ۺ)وتۺاےسۺروکۺدایۺاجےئۺا ۺاوراےسۺ‬
‫سلجم ۺںیم ۺاحرض ۺرےنہ ۺاور(ٓااق ۺیک ۺ)ابرا ہ ۺںیم ۺڑھکے ۺرےنہ ۺیک ۺااجزت ۺںیہن ۺدی ۺاجےئ ۺیگ‪،‬وت ۺاسۺ‬
‫ ہتک ۺوک ۺھجمس ۺول ۺاور ۺاس ۺںیم ۺرور ۺو ۺفرک ۺرکو ۺوج ۺاس ۺٓاتی ۺےک ۺتحت ۺےہ ۺویکں ۺہک ۺوج ۺھچک ۺ یھ ۺےہ ۺایس ۺںیمۺ‬
‫ےہ۔‬
‫ک اَ ِزک ٰی َل ُہ ِم ‘‘(ة‪، ۱۸:‬النور‪’’) ۳۱،‬‬ ‫تيبیہ وتۺاہللۺاعتٰیلۺاکۺہیۺاراشدۺےہ’’ ذٰل ِ َ‬
‫ہیۺاؿۺےکۺےیلۺرھتساۺلمعۺےہ‘‘ ۔‬
‫اورۺہیۺدوۺونعمںۺرپۺوبالۺاجاتۺےہۺاورۺاہللۺزایدہۺاجےننۺواالۺےہ۔‬
‫(‪)۱‬۔الہپ ۺٰینعم ۺہی ۺےہہک ۺ(ومونمں ۺاک ۺرظنںی ۺاکھجان) ۺہی ۺاؿ ۺےک ۺدولں ۺےک ۺےیل ۺزایدہۺ‬
‫رھتسایئۺےہۺاورۺزاکۃۺاہطرتۺےکۺینعمۺںیمۺےہ‪،‬ۺاورۺزتہیکۺریہطتۺےکۺمہۺٰینعمۺےہ۔‬
‫(‪)۲‬۔اور ۺدورسا ۺٰینعم ۺہی ۺےہ ۺہک ۺالھبیئ ۺوک ۺاور ۺزایدہ ۺرکےن ۺواال ۺےہ ۺویکں ۺہک ۺزاکۃ ۺ ۺ ۺاکٰینعمۺ‬
‫تغلۺںیمۺڑبےنھۺےکۺںیہۺوتۺاسۺابتۺرپۺہیبنتۺیکۺہکۺاگنہۺاکھجےنۺںیمۺدؽۺیکۺاپیکۺۺاورۺاطتعۺوۺالھبیئۺ‬
‫یک ۺرثکت ۺےہ ۺاور ۺہی ۺاس ۺےیل ۺےہ ۺہک ۺارگ ۺج ۺاینپ ۺاگنہ ۺیچین ۺہن ۺرکو ۺاور ۺاس ۺیک ۺاگلؾ ۺڈیلیھ ۺرک ۺدو ۺوت ۺوہ ۺےبۺ‬
‫افدئہ ۺزیچۺدےھکیۺیگ ۺہکلبۺ اگنہۺرحاؾ ۺزیچ ۺرپۺزپےنۺےسۺاخیلۺںیہنۺیتیگ‪،‬ۺاور ۺج ۺاجؿۺوبھجۺرکۺاگنہ ۺڈاول ۺوتۺہیۺ‬
‫پ‬
‫انگہ ۺریبکہۺےہ۔اورۺشبۺاواقتۺ مھاراۺدؽۺاسۺےسۺواہتسبۺیتاجےئ ۺا ۺوتۺج ۺالہک ۺیتاجؤےگۺارگۺاہللۺ‬
‫اعتٰیل ۺج ۺرپ ۺرمح ۺہن ۺرفامےئ‪،‬ایبؿ ۺایک ۺایگ ۺےہ ۺہک ۺبج ۺدنبہ ۺداتھکی ۺےہ ۺوت ۺاس ۺاک ۺدؽ ۺرخاب ۺیتاجات ۺےہۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪134‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ سۺرطحۺڑمچاۺدابتغۺںیمۺ(ڑسےنۺےس)رخابۺیتاجاتےہۺوتۺرھپۺاسۺےسۺا یھۺافدئہۺاحلصۺںیہنۺ‬
‫ایکۺاجۺاتکس۔‬
‫مپ‬
‫اورۺارگۺدانھکیۺابمحۺیتۺوتۺشبۺۺاواقتۺ ھاراۺدؽۺاسۺںیمۺوغشمؽۺیتاجےئۺا ۺ‪،‬اسۺیکۺوہجۺ‬
‫پ‬ ‫پ‬
‫ےسۺ مھارےۺدؽۺںیمۺووسےسۺاور ۺایخالتۺٓاںیۺےگۺۺاور ۺاشدیۺہکۺج ۺ دوصدۺکتۺہنۺوچنہپۺوتۺ مھاراۺ‬
‫دؽۺالھبیئۺےس ۺٹہۺرکۺووسوسں ۺںیمۺوغشمؽۺیتاجےئۺ‪،‬اورۺارگ ۺج ۺاےسۺہنۺدوھکی ۺوت ۺج ۺاؿۺ ماؾ ۺےسۺ‬
‫ٓاراؾ ۺووکسؿ ۺںیم ۺریتےگ‪،‬اور ۺیہی ۺٰینعم ۺو ۺوہفمؾ ۺب تت ۺٰیسیع ۺہیلع ۺاالسلؾ ۺےس ۺوقنمؽ ۺےہ ۺہکۺ‬
‫اوھنں ۺےن ۺرفامای ۺہک ۺج ۺ(ریغ ۺرحمؾ ۺیک ۺرطػ) ۺدےنھکی ۺےس ۺوچب ۺویکں ۺہک ۺوہ ۺدؽ ۺںیم ۺوہشت ۺیک ۺیتیھکۺ‬
‫رکاتےہۺاورۺیہیۺزیچۺاصبحۺوہشتۺےکۺےیلۺہنتفۺںیمۺالتبمۺیتےنۺےکۺےیلۺاکیفۺےہ۔‬
‫اور ۺب تت ۺذواونلؿ ۺ� ۺےن ۺرفامای’’اگنیتں ۺوک ۺاکھجان ۺایک ۺیہ ۺااھچ ۺوہشوتں ۺوک ۺروےنکۺ‬
‫واالۺےہ‘‘ اورۺیسکۺےنۺایکۺیہۺوخبۺاہکۺےہ‬
‫(‪)۱‬ۺ‪-‬اورۺبجۺوتۺاینپۺٓاھکنۺوکۺاےنپۺدؽۺےکۺےیلۺامندنئہۺانبدےۺا ۺوتۺیسکۺدؿۺ(ربے)انمرظۺےھجتۺاکھتۺ‬
‫دںیۺےگ۔‬
‫(‪-)۲‬نج ۺزیچوںۺوک ۺوتۺداتھکیۺےہۺاؿ ۺبسۺرپۺاقدرۺںیہنۺیتۺاتکسۺےہاورۺہن ۺضعبۺزیچوں ۺےسۺربص ۺرکۺ‬
‫اتکسۺےہ۔‬
‫وت ۺبج ۺاگنہ ۺوک ۺاکھجےن ۺ اور ۺٓاھکن ۺیک ۺافحتظ ۺرکےن ۺواےل ۺیتاجؤےگ ۺاور ۺاس ۺیک ۺرطػۺ‬
‫پ‬
‫ںیہن ۺدوھکیےگ ۺوج ۺ مھارا ۺولطمب ۺو ۺ دوصد ۺںیہن ۺےہ ۺوت ۺج ۺاصػ ۺوطر ۺرپ ۺافرغ ۺاابلؽ‪ ،‬ۺتہب ۺزایدہۺ‬
‫ووسوسںۺےسۺٓاراؾۺاپےنۺواےل‪ٓ،‬اوتفںۺےسۺسفنۺوکۺاچبےنۺواےل‪،‬اورۺالھبویئںۺںیمۺزایدیتۺرکےنۺ‬
‫واےلۺیتاجؤےگ‪،‬ۺوتۺج ۺاسۺاجعمۺ ہتکۺےکۺےیلۺیتایشرۺیتاجؤۺاورۺاہللۺاعتٰیلۺاےنپۺااسحؿۺوۺلضفۺےسۺ‬
‫وتقیفۺدےنیۺواالۺےہ۔‬
‫تہدید‪ :‬ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺاراشد ۺرفامات ۺےہ﴿ ا ِ َّن الل َہ َخ ِبیۡ ٌٌۭر ِب َما َی ْص َن ُع ۡو َن ﴾ (ة‬
‫‪،۱۸:‬النور‪’’)۳۱،‬اہلل ۺوک ۺاؿ ۺےک ۺاکومں ۺیک ۺربخ ۺےہ ‘‘ اور ۺرفامای﴿ َی ْعل َُم َخٓائِ َن َۃ‬
‫الص ُد ۡو ُر ﴾(ة‪ ،۲۴ :‬املومن‪’’)۱۹ :‬اہلل ۺاجاتن ۺےہ ۺوچری ۺےپھچۺ‬ ‫ا لْا َ ْعیُ ِن َو َما ت ُ ْخف ِی ُّ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪135‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫یک ۺاگنہ ۺاور ۺوج ۺھچک ۺونیسں ۺںیم ۺاپھچ ۺےہ‘‘اور ۺہی ۺٓاتی ۺاس ۺصخش ۺوک ۺڈراےن ۺےک ۺےیل ۺاکیف ۺےہ ۺوج ۺاےنپۺ‬
‫ربۺےکۺوضحرۺڑھکےۺیتےنۺےسۺوخػۺرکے‪،‬ۺوتۺہیۺاہللۺاعتٰیلۺیکۺاتکبۺاکۺالہپۺاوصؽۺےہ۔‬
‫من‪......‬واألرل الثاِن ‪:‬مارو ینا صن ردول اہلل ﷺ ‪ . ..‬ص‬
‫‪...۳۵،۳۴‬إیل‪.....‬وھو حدیب ونصم الوعيل‪.‬‬
‫ترجنہ‪ :‬دورساۺاوصؽۺ(‪)۲‬۔ہیۺےہۺہکۺروسؽۺاہللۺﷺ ےس ۺرمویۺےہۺہکۺاوھنںۺ‬
‫ےنۺرفامای’’ اورتۺیکۺوخںویںۺیکۺرطػۺدانھکیۺاطیشؿۺےکۺریتوںۺںیمۺےسۺاکیۺزرہۺٓاولدۺریتۺےہۺوتۺ‬
‫ سۺےنۺاےس دانھکیۺوھچڑۺدایۺاہللۺاعتٰیلۺاےسۺایسیۺابعدتۺاکۺزمہۺاھکچےئۺا ۺوجۺاےسۺوخشۺرکدےۺ‬
‫یگ۔‬
‫البہبش ۺاعیوں ۺیک ۺابعدت ۺیک ۺالحوت ۺاورانماجت ۺیک ۺذلت ۺاکوصحؽ ۺاکی ۺاخص ۺدرہجۺ‬
‫ریتھک ۺےہ ۺاور ۺہی ۺرجمب ۺزیچ ۺےہ ۺ س ۺےن ۺاس ۺرپ ۺلمع ۺایک ۺاےس ۺاس ۺاک ۺملع ۺونیقی ۺےہ۔اس ۺےیل ۺہکۺ‬
‫ٰٓاجےئۺا ۺوتۺوہۺایسیۺابعدتۺیکۺذلت‪،‬ابعدتۺ‬ ‫بجۺدنبہۺےبۺافدئہۺزیچوںۺیکۺرطػۺدےنھکیۺےسۺابزۺا‬
‫یکۺاھٹمسۺاورۺاپزیکیگۺاپےئا ۺےسجۺاسۺےنۺےلہپۺںیہنۺاپای۔‬
‫(‪)۳‬ۺرسیتاۺاوصؽۺ۔ہیۺےہۺہکۺج ۺاےنپۺاعصاۺںیمۺےسۺرہۺوضعۺیکۺاج بۺرورۺرکوۺہکۺوہۺسکۺ‬
‫اکؾۺےکۺالقئۺےہۺاورۺاسۺےکۺےیلۺسکۺزیچۺاکۺااظتنرۺایکۺاجاتۺےہ‪،‬ۺوتۺاسۺےکۺاطمقبۺاسۺیکۺافحتظۺوۺ‬
‫ایصتن ۺرکو‪ ،‬ۺوت ۺاپؤں ۺتنج ۺےک ۺابروں ۺاور ۺاس ۺےک ۺولحمں ۺںیم ۺو ےن ۺےک ۺےیل ۺےہ‪،‬اہھت ۺتنج ۺیک ۺ‬
‫رشاۺبۺاکاجؾۺاورۺاسۺےکۺولھپںۺوکۺےنیلۺےکۺےیلۺےہ‪،‬اورۺایسۺرطحۺ ماؾۺاعصاۺںیمۺرورۺوۺفرکۺرکو‪،‬وتۺ‬
‫ٓاھکن ۺاہلل ۺرب ۺازعلت ۺاک ۺددیار ۺرکےن ۺےک ۺےیل ۺےہ‪ ،‬ۺداین ۺو ۺٓارخت ۺںیم ۺاس ۺےس ۺڑبا ۺاور ۺمیظع ۺوکیئۺ‬
‫رمہبتۺںیہنۺ‪،‬ۺوتۺایسیۺزیچۺ سۺےکۺےیلۺایسیۺرکاتمۺاکۺ ااظتنرۺاورۺادیمۺیتۺوتۺوہۺاسۺابتۺےکۺالقئۺےہۺ‬
‫ہکۺاسۺیکۺافحتظۺوۺایصتنۺیکۺاجےئۺاورۺاسۺیکۺمیظعتۺوۺرکتمیۺیکۺاجےئ‪،‬ۺوتۺاؿۺنیتۺاوصؽۺںیمۺبجۺ‬
‫ج ۺرور ۺرکوےگ ۺوت ۺہی ۺونیتں ۺاس ۺلصف ۺںیم ۺذریخہ ۺےک ۺےیل ۺاکیف ۺیتں ۺےگ ۺاور ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺوتقیف ۺاک ۺامکلۺ‬
‫ےہۺاورۺوہۺریمےۺےیلۺاکیفۺےہۺاورۺایکۺیہۺااھچۺاکراسزۺےہ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪136‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ٰ‬
‫۔۔۔۔۔۔إیل‪.....‬طلينشرن الصاظل ف‬‫من‪......‬الطرل الثاِن ‪:‬األذن ۔۔۔ص ‪۳۵‬‬
‫ذلؽ ‪،‬وباہلل التوطيؼ۔‬
‫َ َ َ َ َ‬ ‫َ ُْ ُ ُ‬ ‫َ ْ‬
‫لح ۺاغلت‪ :‬ا ِّخل َن ُاء‪ :‬ۺ(ؿ)شحف ۺوگیئ۔الطز ْول‪:‬وغلایت۔ص ّدی‪ :‬ص ّدی ص ِّن‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫األ ْم ِّر‪ :‬ۺوھچڑ ۺدانی۔ ُی َو ِّّي ُج‪(:‬ت ْو ِّييْ ًجا)ااسکان‪،‬ااھبران۔ َج ْوػ‪ :‬ۺٹیپ‪،‬عمج ۺ ا ْج َواػ۔ ُی َص ِّ ّن‪( :‬‬
‫َ ْ ُ‬ ‫َ ً‬
‫ت ْص ِّن َيۃ)ۺفیلۺاچنہپان‪،‬تقشمۺںیمۺڈاانل۔املَؤن‪:‬تقشم‪،‬فیل۔‬

‫دِسریفصل‬
‫کاٌکیحفاظتکےبیاٌمیٍ‪:‬‬
‫ترجنہ‪ :‬وتۺرہۺشحفۺوگیئۺاورۺوغلۺوگتفگۺےسۺاےنپۺاکؿۺیکۺافحتظۺرضوریۺےہ‪،‬اورۺہیۺدوۺ‬
‫ووہجںۺےسۺۺرضوریۺےہ۔‬
‫پہلی ِجہ‪:‬اؿۺںیمۺےسۺۺاکیۺہیۺےہۺہکۺرورۺےسۺےننسۺواالۺ(شحفۺابتۺوریغہۺوک)ۺوبےنلۺ‬
‫واےلۺےکۺاسھتۺیتاتۺےہ۔ۺاورۺاسۺابرےۺںیمۺےنہکۺواےلۺےنۺاہکۺےہۺ‪:‬‬
‫(‪)۱‬ۺ‪-‬راوتسںۺںیمۺےسۺاؿۺےکۺوطسۺوکۺاچیت(درایمینۺراہۺاایتخرۺرکو)ۺاورۺہبتشمۺ ولہۺےسۺدورۺریت۔‬
‫(‪-)۲‬ۺاور ۺربی ۺابت ۺےک ۺےننس ۺےس ۺاےنپ ۺاکؿ ۺیک ۺافحتظ ۺرکو ۺ س ۺرطح ۺزابؿ ۺوک ۺربی ۺابت ۺوبےنلۺ‬
‫ےسوفحمظۺراھکۺاجاتےہ۔‬
‫(‪-)۳‬ویکںۺہکۺج ۺربیۺابتۺےننسۺےکۺوتقۺاسۺےنہکۺواےلۺےکۺاسھتۺرشکیۺرےتہۺیتۺذٰہلاۺیتایشرۺ‬
‫یتاجؤ۔‬
‫دِسری ِجہ ‪:‬ۺہیۺےہۺہکۺاکؿۺدؽۺںیمۺایخالتۺاورۺووسوسںۺوکۺااھبراتۺےہۺرھپۺاسۺیکۺ‬
‫وہج ۺےس ۺیؿ ۺںیم ۺوغشمتیل ۺ(ینعی ۺےب ۺاکر ۺاکومں ۺںیم ۺزپان)ر‪،‬رہ ۺیتیت ۺےہ ۺاور ۺابعدت ۺںیم ۺوکیئۺ‬
‫ذلتۺابیقۺںیہنۺریتہ۔‬
‫رھپۺاجؿۺولۺہکۺوہۺالکؾۺوجۺااسنؿۺےکۺدؽۺاورۺاکؿۺںیمۺۺارثۺرکاتےہاۺسۺاھکےنۺیکۺامدننۺےہۺ‬
‫وج ۺاس ۺےک ۺٹیپ ۺںیم ۺدالخ ۺیت ۺوت ۺاس ۺںیم ۺےس ۺھچک ۺاھکان ۺعفن ۺشخب ۺیتات ۺےہ ۺاور ھچک ۺاصقنؿ ۺدہ‪،‬ھچک ۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪137‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ذغاۺتیئۺرفامہۺرکاتۺےہۺاورۺھچکۺزرہۺاقلت‪،‬ۺہکلبۺوگتفگۺیکۺاقبۺاورۺاسۺاکۺوھگٹنۺانیپۺاھکےنۺےسۺزایدہۺامہۺ‬
‫اورۺارثۺداریتاتےہۺویکںۺہکۺاھکانۺدنینۺوریغہۺےکۺذرہعیۺٹیپۺےسۺمتخۺیتاجاتۺےہۺاورۺا یھۺا یھۺاسۺاکۺارثۺ‬
‫اکی ۺزامےنکت ۺابیق ۺراتہ ۺےہ ۺرھپ ۺمتخ ۺیتاجات ۺےہزین ۺاس ۺےکےیل ۺایسی ۺدوا ۺےہ ۺوج ۺااسنؿ ۺےک مسج‬
‫ےسۺاسۺاکۺارثۺمتخۺرکۺدیتیۺےہ۔‬
‫ۺنکیل(وہیبدہ)ۺالکؾ وجۺااسنؿۺےکۺدؽۺںیمۺارثۺادنازیتاتۺۺےہوتۺا یھۺوہۺاسۺےکۺاسھتۺرمعۺ‬
‫رھبۺابیقۺراتہۺےہۺاور ۺوہ ۺںیہنۺوھباتلۺ ‪ ،‬ۺوتۺۺارگ ۺوہۺالکؾۺرباۺیت ۺوتۺاےس ۺتقشمۺاور ۺتبیصم ۺںیم ۺڈااتلۺراتہۺ‬
‫ےہۺاورۺاسۺےکۺدؽۺںیمۺاےسیایخالتۺاورۺووسےسۺٓاےتۺرےتہۺںیہۺنجۺےسۺوہۺارعاضۺرکےنۺاورۺ‬
‫اےنپ ۺدؽ ۺوک ۺاؿ ۺےسدور ۺرکےناک ۺجاتحج ۺیتات ۺےہ‪ ،‬ۺاس ۺےک ۺرش ۺےس ۺاہلل ۺیک ۺانپہ ۺاماتگنےہاور ۺوہ ۺاسۺ‬
‫ابت ۺےس ۺےب ۺوخػ ۺںیہن ۺیتات ۺہک ۺاےس ۺہی ۺایخالت ۺتبیصم ۺاور ۺٓازامشئ ۺںیم ۺڈاؽ ۺدںی ۺاور ۺاےسۺ‬
‫رحتکۺدےتیۺںیہۺاہیںۺکتۺہکۺٓارخۺاکرۺاؿۺیکۺوہجۺےسۺوہۺڑبیۺٓاتفۺںیمۺالتبمۺیتاجاتۺےہ‪،‬ۺارگۺج ۺےبۺ‬
‫افدئہۺابوتںۺےسۺاےنپ ۺاکؿۺیکۺافحتظۺرکو ۺوتۺج ۺاؿۺوتقشمںۺےسۺٓاراؾ ۺںیمۺریتےگ‪،‬ذہلاۺدنملقعۺوکۺ‬
‫اچےیہۺہکۺاسۺںیمۺرورۺوۺفرکۺرکےۺاورۺاہللۺیہۺےسۺوتقیفۺیکۺادیمۺےہ۔‬
‫ٰ‬
‫‪...‬إیل‪. .. ..‬وإن عنت‬ ‫من‪.......‬الطرل الثالث‪...‬اللدان‪....‬ص ‪.۳۶،۳۵‬‬
‫ف العَلم طريحا‪.‬‬
‫َ َّ َ ْ َ َ ْ‬
‫ٰہ‪(:‬تع ِّط ْ ًریا)امیظعت ۺیسک ۺےک ۺاسےنم ۺدتس ۺہتسب ۺڑھکا ۺیتانۺ‬ ‫لح ۺاغلت‪ :‬عطرت ل‬
‫ت‬ ‫۔ َننْ ُذ ُد َؽ‪(:‬ؿ) َن َذ َد ُط ََلن باہللۺ‪:‬اہللۺیکۺمسقۺدےۺرکۺیسک ۺےس ۺوکیئ ۺالیپۺرکان۔ ۺ ِّا ْص َو َج َج ْ‬
‫ََ‬ ‫ِّ ِّ‬
‫َْ َ‬ ‫َ َْ ُ َْ ُ‬
‫‪ِّ (:‬ا ْص ِّو َج ًاجا)ڑیٹاھۺیتان۔ۺالضرورۃ‪:‬ۺدوھاکۺابز۔خلصوا‪:‬ۺ(ػ)ااتران۔ال ِّصذار‪:‬رشؾۺوایح۔‬
‫ُ‬ ‫ُ‬
‫تیسریفصل‬
‫زباٌ کیحفاظتکےبیاٌمیٍ‬
‫ترجنہ‪ :‬رھپۺج ۺرپۺزابؿۺیکۺافحتظۺ‪،‬ۺاسۺرپۺرٹنکوؽۺرکانۺاورۺاسۺوک ۺدیقم ۺرکانۺرضوریۺ‬
‫ےہۺویکںۺہکۺہیۺ ماؾۺاعصاۺںیمۺبسۺےسۺانرفامؿۺاورۺرسشکۺےہ‪،‬ۺاسفدۺوۺرسۺیشکۺےکۺاابتعرۺےسۺزایدہۺ‬
‫ڑبی ۺےہ‪،‬اور ۺمہ ۺےن ۺب تت ۺایفسؿ ۺنب ۺدبع ۺاہلل ۺےس ۺرواتی ۺیک ۺہک ۺاوھنں ۺےن ۺرفامای ۺ‪ :‬ۺںیم ۺےنۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪138‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫رعضۺیکۺایۺروسؽۺاہللمت!ۺﷺ وہۺایکۺزیچۺےہۺ سۺاکۺٓاپۺھجمۺرپۺزایدہۺوخػۺرکےتۺںیہ؟ ۺوتۺروسؽۺ‬
‫اہللۺﷺ ےنۺاینپۺزابؿۺنڑکۺیلۺرھپۺرفامای‪:‬ۺہی(رطخانک)ۺےہ۔ۺاورۺب تتۺویسنۺنبۺدیبع ۺ�ۺ‬
‫ےس ۺرواتی ۺ ےہ ۺہک ۺاوھنںۺےن ۺرفامای ۺہکۺۺںیم ۺسفن ۺوک ۺرصبہ ۺیک ۺتخس ۺرگیمۺںیم ۺروزہ ۺیک ۺتقشمۺ‬
‫ربداتشۺرکےن ۺواال ۺاپاتۺیتںۺنکیل ۺوضفؽۺوگیئۺوکۺرتک ۺرکےن ۺاکۺن لمت ۺںیہنۺاپاتۺیتں‘‘ وتۺاب ۺج ۺرپۺ‬
‫تہبۺزایدہۺوکششۺاورۺافحتظۺرکانۺرضوریۺےہ۔‬
‫اورۺمہۺاپچنۺاوصؽۺذرکۺرکےتۺںیہ۔ۺ‬
‫(‪)۱‬۔اؿ ۺںیم ۺےس ۺاکی ۺو ۺہ ۺےہ ۺوج ۺب تت ۺاوب ۺدیعس ۺدخری� ۺےس ۺرواتی ۺےہ ۺہکۺ‬
‫ااسنؿۺبجۺحبصۺرکاتۺےہۺوت ۺاس ےک ۺ ماؾۺاعصا ۺزابؿۺےکۺاسےنمۺاع زیۺرکےتۺںیہ ۺاورۺےتہکۺ‬
‫ںیہ‪:‬مہ ۺےھجت ۺاہلل ۺیک ۺمسق ۺدے ۺرک ۺےتہک ۺںیہ ۺہک ۺوت ۺدیسیھ ۺرہ ۺویکں ۺہک ۺارگ ۺوت ۺدیسیھ ۺریہ ۺوت ۺمہ ۺدیسےھۺ‬
‫رںیہۺےگۺاورۺارگۺوتۺڑیٹیھۺیتیئۺوتۺمہۺڑیٹےھۺیتۺاجںیۺےگ۔‬
‫ںیم ۺ(اامؾ ۺزغایل) ۺاتہک ۺیتں ۺاس الکؾ ۺاک ۺوہفمؾ ۺہی ۺےہ ۺاور ۺاہلل ۺزایدہ ۺاجاتن ۺےہ۔زابؿ ۺیکۺ‬
‫ابتۺااسنؿۺےکۺابیقۺاعصاۺںیمۺوتقیفۺریخۺاورۺذتلۺوۺروسایئۺاکۺارثۺرکیتۺےہ‪(،‬ینعیۺارگۺا یھۺابتۺیتلکنۺ‬
‫ےہۺوتۺااھچیئۺاحلصۺیتیتۺےہۺورہنۺذتلۺ یتلۺےہ)اورۺاسۺٰینعمۺیکۺاتدیئۺاسۺالکؾۺےسۺیتاجیتۺےہۺ‬
‫وج ۺب تت ۺامکل ۺنب ۺدانیر� ۺےس ۺایبؿ ۺایک ۺایگ ۺےہ؛ ۺاوھنں ۺرفامای’’بج ۺوت ۺاےنپ ۺدؽ ۺںیم ۺیتخس ۺاورۺ‬
‫یؿۺںیمۺزمکوریۺاورۺرزؼۺںیمۺیگنتۺدےھکیۺوتۺاجؿۺےلۺہکۺوتےنۺ(ںیہک)ۺالۺینعیۺاورۺےبۺاکرۺابتۺیکۺ‬
‫ےہ۔‬
‫(‪)۲‬۔‪ :‬ہیۺےہۺہکۺاےنپ(یتمیق)ۺوتقۺیکۺافحتظۺرکان‪،‬ویکںۺہکۺااسنؿۺاہللۺاعتٰیلۺیکۺایدۺےکۺ‬
‫العوہ ۺوج ۺوگتفگ ۺرکات ۺےہ‪ ،‬ۺاس ۺںیم ۺزایدہ ۺرتایمک ۺاز ۺمک ۺوہ ۺوغل ۺابںیت ۺیتیت ۺںیہ ۺنج ۺےس ۺوتق ۺاضعئ ۺیتاتۺ‬
‫ےہ۔‬
‫ایبؿ ۺایک ۺایگ ۺےہ ۺہک ۺب تت ۺاسحؿ ۺنب ۺایب ۺانسؿ ۺ� ۺاکی ۺےنب ۺیتےئ ۺابال ۺاخہن ۺےکۺ‬
‫اسےنم ۺےس ۺزگرے ۺوت ۺ(اکمؿ ۺامکلۺےس) وپاھچاس ۺوک ۺےنب ۺیتےئ ۺانتک ۺزامہن ۺیتا؟ ۺہی ۺےنہک ۺےک ۺدعبۺ‬
‫اےنپ ۺسفن ۺیک ۺاج ب ۺفوہج ۺیتےئ ۺاور ۺرفامای‪ :‬ۺا ے ۺریمے ۺدوھاکابز ۺسفنمت! ۺوت ۺےب ۺافدئہ ۺزیچوں ۺےکۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪139‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ابرے ۺںیم ۺوساؽ ۺرکاتےہ؟ ۺاور ۺاکی ۺاسؽ ۺکت ۺروزے ۺرھک ۺرک ۺاس ۺوک ۺزسا ۺدی۔ںیم ۺ(اامؾۺ‬
‫زغایل)اتہک ۺیتں ۺوخش ۺربخی ۺےہ ۺاؿ ۺولوگں ۺےک ۺےیل ۺوج ۺسفن ۺرپ ۺوتہج ۺدےنی ۺواےل ۺںیہ‪ ،‬ۺاور ۺابتیہۺ‬
‫ےہۺاؿۺاغولفںۺےکۺےیلۺںوھنںۺےنۺایحۺوکۺااترۺرکۺرھکۺدایۺےہۺاورۺ(زابؿۺیک)ۺاگلؾۺوکۺڈالیھۺرکۺدایۺےہ‪،‬ۺ‬
‫اورۺاہللۺےسۺدمدۺبلطۺیکۺاجیتۺےہ۔اورۺےنہکۺواےلۺےنۺچسۺاہکۺاورۺااھچۺاہکۺےہ‪:‬‬
‫(‪)۱‬ۺ‪-‬بجۺوتۺرفتصۺاورۺٓازادیۺںیمۺرےہۺوتۺراتۺیکۺاتریکیۺںیمۺدوۺرتعکۺامنزۺوکۺتمینغۺھجمس۔‬
‫(‪)۲‬ۺ‪-‬اورۺبجۺ وغلۺےکۺذرہعیۺابلطۺںیمۺزپےنۺاکۺارادہۺرکےۺوتۺاسۺیکۺہگجۺیےلۺںیمۺحیبستۺہہکۺےل‬
‫(‪)۳‬ۺ‪-‬اخوم یۺالزؾۺرکۺاۺوبےنلۺےسۺرتہبۺےہۺارگۺہچۺوگتفگۺںیمۺوت ۺحیصفۺۺااسللؿۺیت۔‬
‫من‪.....‬واألرل الثالث‪:‬حطظ األصَمل الراْلۃ۔‪. .‬ص ‪. . .۳۶.‬‬
‫إیل‪.........‬طتعون رَلتوم یوم الظيامۃ ِف مزیاِن ‪.‬‬
‫َ‬ ‫َ َْ‬ ‫ََ‬
‫لحۺاغلت‪ :‬لضط‪:‬وشروۺلغۺۺ‪،‬وگتفگ‪،‬عمجۺالضاط۔ َدظط‪:‬یسکۺوقؽۺولعفۺیکۺیطلغۺ‪،‬عمجۺ‬
‫َ ُ‬ ‫َ َ‬ ‫اب( ِّا ْض ِّت َي ًابا)تبیغ ۺرکان۔ ُا َع ِّ ْ‬
‫َا ْد َظاط۔ ِّا ْض َت َ‬
‫اف‪ُ ( :‬معاطاۃ)یہل ۺدانی۔نال ْوا‪( :‬ض‪،‬س)‬
‫َُ ً‬ ‫َ َ‬
‫نال ِّم ْن طَلن‪:‬ۺرباۺالھبۺانہک۔‬
‫ترجنہ‪)۳(:‬۔ ۺکینۺاامعؽۺیکۺافحتظۺرکان‪،‬ۺوتۺارگۺدنبہۺاینپۺافحتظۺہنۺرکے ۺ‪،‬وخبۺ‬
‫وگتفگۺرکےۺوتۺالۺاحمہلۺوہۺولوگںۺیکۺتبیغۺںیمۺالتبمۺیتا ۺاسیجۺہکۺاہکۺایگۺےہ’’ سۺیکۺوکباسۺزایدہۺیتیگۺ‬
‫اسۺیکۺیطلغۺ یھۺزایدہۺیتیتۺےہ۔‘‘۔‬
‫اورۺتبیغۺااطتعۺوکۺالہکۺرکےنۺوایلۺیلجبۺےہۺاسیجۺہکۺاہکۺایگۺےہ’’ اسۺصخشۺیکۺاثمؽۺوجۺ‬
‫ولوگں ۺیک ۺتبیغپۺرکات ۺےہ ۺاس ۺصخش ۺیک ۺرطح ۺےہ ۺوج ۺقینجنم ۺبصن ۺرکے ۺاور ۺاس ۺےک ۺذرہعی ۺاینپۺ‬
‫چھ‬
‫ویکینںۺوکۺوپرب‪ ،‬م‪،‬ۺداںیۺابںیۺےکن۔‬
‫اور ۺںیمہ ۺنسح ۺرصبی ۺریض ۺاہلل ۺاعتیل ۺہنع ۺےک ۺقلعتم ۺہی ۺربخ ۺیلم ۺےہ ۺہک ۺاؿ ۺےس ۺاہکۺ‬
‫ایگ‪:‬اے ۺاوب ۺدیعسمت!( ۺاؿ ۺیک ۺتینک ۺےہ)الفں ۺصخش ۺےن ۺاہمتری ۺتبیغ ۺیک ۺےہ‪،‬وت ۺاوہنں ۺےن ۺاسۺ‬
‫ےکاپسۺاکیۺرتشطی ۺیجیھبۺ س ۺںیمۺاتزہۺوجھکرںیۺںیھت‪،‬اورۺاسھتۺںیم ۺہی ۺ یھۺالہکۺاجیھبۺہکۺ‪ :‬ےھجۺربخۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪140‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫یلمۺےہۺہکۺج ۺےنۺاینپ ۺویکینں ۺوکۺریمیۺاپس ۺدہہی ۺںیمۺاجیھبۺےہ ۺوتۺںیمۺےنۺاچاہۺہکۺںیم ۺا ںیہ ۺاعموہضۺ‬
‫دےۺدوںۺ۔‬
‫اور ۺب تت ۺدبع ۺاہلل ۺانب ۺابمرک ۺرۃمح ۺاہلل ۺہیلع ۺےک ۺاپسۺتبیغ ۺاک ۺذرک ۺایک ۺایگ ۺ‪،‬وتاوھنںۺ‬
‫ےنرفامای‪:‬ارگ ۺںیم ۺیسک ۺیک ۺتبیغ ۺرکات ۺوت ۺرضور ۺاینپ ۺامں ۺیک ۺرکات ۺویکہکن ۺوہ ۺریمی ۺویکینں ۺیک ۺزایدہ ۺقحتسمۺ‬
‫ےہ۔‬
‫ایبؿۺایکۺایگۺےہہک ۺب تتۺامصۺرۃمح ۺاہللۺہیلعۺیکۺدجہتۺیکۺامنزۺوفتۺیتیئگۺ‪،‬وتۺٓاپۺیکۺںوییۺ‬
‫ےنۺٓاپۺوکۺاعرۺدالیئ ‪،‬وتاوھنں ۺےنۺرفامای‪:‬ہکۺاکیۺوقؾ ۺےن ۺزگہتشۺراتۺامنز ۺزپیھۺاورۺبجۺاسۺےنۺ‬
‫حبصۺیکۺوتۺریمیۺتبیغۺیکۺ‪،‬وتایقتمۺےکۺدؿۺاؿۺیک(راتۺوایلۺامنۺزۺۺیک)ۺایکینںۺۺریمےۺرتازوۺںیمۺرھکۺ‬
‫دیۺاجںیۺیگ۔‬
‫ٓ‬
‫من‪......‬األرل الرابع ‪:‬الدَلمۃ من اطات الدنيا ‪،‬صیل ما ظال دطيان ‪... .‬ص‬
‫‪....۳۷،۳۶‬إیل‪.....‬ندأل اہلل التوطيؼ برَحتہ‪.‬‬
‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ َّ َ‬
‫لحۺاغلت‪َ :‬د ِّليْل‪:‬رمدش‪،‬رامنہ‪،‬عمجۺا ِّدلۃ۔ليْث‪:‬ریش‪،‬عمجۺل ُي ْوث۔ع ِّم ْْی‪:‬پھچۺ‬
‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬
‫رک ۺاھگتۺاگلےنۺیکۺہگج ۔خ ّٰیل ص ٰیل‪:‬اہنتۺاپان۔ ِّإضار ‪:‬ۺہلمح ۺرکان۔الص ۺںیم ۺ ِّإض َوارۺےہۺ‪،‬اوجػۺ‬
‫واوۺی‪،‬واؤۺیک ۺرحتکۺاملبقۺوکۺدےۺرکۺافلۺےسۺیؽۺدایۺرھپۺاامتجعۺاسنینکۺیکۺوہجۺےسۺافلۺرگۺایگ۔ۺ‬
‫ن‪(:‬ػ) ےھج ۺوھچڑ‬ ‫ُر ْن‪ :‬ۺ(ؿ)لعف ۺارم‪،‬افحتظ ۺرکان۔ ِّد َتار‪:‬رپدہ ۺ‪ٓ،‬اڑ‪ ،‬ۺعمج ۺ َد َتا ِّئ ُر۔ َد َص ِّ ْ‬
‫دے وکسؿۺےسۺۺرےنہۺدے۔‬
‫ترجنہ‪)۴( :‬۔داینۺیکۺٓاوتفںۺےسۺالستمۺرانہ‪،‬اسیجۺہک ۺب تتۺایفسؿۺوثریۺرۃمحۺ‬
‫اہلل ۺہیلع ۺےن ۺرفامای ۺےہ‪:‬اینپ ۺزابؿ ۺےس ۺایسی ۺابت ۺہن ۺوہک ۺ س ےک ۺببس ۺاہمترے ۺداتن ۺوتڑ ۺدےیۺ‬
‫اجںیۺ۔‬
‫اور ۺیسک ۺدورسے ۺےن ۺاہک ۺےہ‪ :‬ۺاینپ ۺزابؿ ۺوک ۺدراز ۺہن ۺرکو ۺ ۺاتہک ۺاہمتری ۺاحتل ۺابتہ ۺوربابد ۺہنۺ‬
‫یتاجےئ۔‬
‫اورۺیسکۺزبرگۺےنۺہیۺا رارۺےہکۺںیہ‪:‬‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪141‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫(‪)۱‬ـاینپ ۺزابؿ ۺیک ۺافحتظۺرک ۺ‪،‬اورۺہن ۺوبؽ ۺہکۺوت ۺتبیصم ۺںیم ۺالتبمۺایکۺاجےئ ۺ‪ً،‬انیقیۺتبیصم ۺوالبۺ‬
‫قطن(وبؽۺاچؽ)ےکۺاتعبۺےہ۔‬
‫(‪)۲‬ـاینپۺزابؿۺیکۺافحتظۺرکۺےبکشۺزابؿۺٓادیمۺےکۺلتقۺرکےنۺںیمۺتقبسۺرکیتۺےہ۔‬
‫(‪)۳‬ـاورۺًانیقی ۺزابؿۺدؽۺاکۺونعاؿۺورامنہۺےہۺ‪،‬وجۺولوگںۺوکۺاسۺیکۺلقعۺاکۺہتپۺدیتیۺےہ۔ۺانبۺاوبۺعیطمۺ‬
‫ےنۺاہکۺےہ‪:‬‬
‫(‪)۱‬ـااسنؿ ۺیک ۺزابؿ ۺاس ۺریش ۺیک ۺرطح ۺےہ ۺوج ۺاھگت ۺںیم ۺیت ۺہک ۺبج ۺٓادیم ۺوک ۺاہنت ۺاپےئ ۺ ۺوت ۺاسۺ‬
‫(ٓادیم)ےکۺےیلۺاغرتۺرگیۺےہ۔‬
‫(‪)۲‬ـذہلا ۺاخوم ی ۺیک ۺاگلؾ ۺاگلرک ۺےب ۺیتدہ ۺوگیئ ۺےس ۺزابؿ ۺیک ۺافحتظ ۺرک ۺ‪،‬اتہک ۺ ۺریتی ۺوتبیصمں ۺےکۺ‬
‫ےیلۺراکوٹۺنبۺاجےئ۔‬
‫راجئ ۺاہکوت ۺےہ۔تہب ۺےس ۺاےسی ۺاملکت ۺیتےت ۺںیہ ۺوج ۺوبےنل ۺواےل ۺےس ۺےتہک ۺںیہ ۺ ےھج ۺ ۺوکسؿۺ‬
‫ےس ۺرےنہ ۺدے ۺ( ۺینعی ۺ ےھج ۺزابؿ ۺےس ۺتم ۺاکنؽ)مہ ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺےس ۺاس ۺیک ۺرتمح ۺےک ۺذرہعیۺ‬
‫وتقیفۺۺاکوساؽۺرکےتۺںیہ۔‬
‫ٓ‬ ‫ٓ‬
‫وصواظبوا‪،‬ص‬ ‫اْلخرۃ‬ ‫اطات‬ ‫من‪......‬واألرل اخلامس‪:‬ذعر‬
‫‪....۳۷‬إیل‪....‬ماطيہ مظنع‪،‬طانشر طيہ ُتد الذطاء۔‬
‫َ‬ ‫َ ََ َ‬ ‫َ ْ‬
‫روانک۔لۺ ََت ِّ ّز ْؼ‬
‫َ‬ ‫لحۺاغلت‪ :‬ا ِّجل َي ُػ‪:‬ڑسیۺیتیئۺالںیش‪،‬ۺوادحۺ ِّجيْطۃ۔ظس َع ص ْن‪:‬ۺ‬
‫َْ ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ً‬
‫‪َ(:‬ت ْ ِّز یْظا)اھپڑان۔ َر ِّظيْب‪:‬رگناں‪،‬عمج ُرظ َب ُاء۔ص ِّتيْد(ک)۔ایتررےنہواال۔ال َوذ ُر‪( :‬س)‬
‫َ‬ ‫َ ْ‬ ‫َ ُ‬
‫ےبۺیتدہۺوگیئ۔ص ٰیل ُرؤو ِّس األذو ِّاد‪:‬بسۺاحرضنیۺےکۺاسےنمۺ‪،‬ربۺرسۺلفحم۔‬
‫ترجنہ‪)۵(:‬۔ ہیۺےہۺہکۺٓارخت ۺیکۺٓاوتفںۺاورۺزساؤں ۺوکۺاید ۺرکان ‪،‬اورۺاسۺابرے ۺںیمۺ‬
‫اکیۺ ہتکۺایبؿۺرکاتۺیتںۺاورۺوہۺہیۺےہۺوج ۺدوۺاحؽۺےسۺاخیلۺںیہنۺ‪،‬ایۺوتۺج ۺونممعۺاورۺرحاؾۺابتۺوہکۺےگۺ‬
‫ایۺرھپۺوضفؽۺاورۺالۺینعیۺابتۺوہکۺےگ۔وتۺارگۺوہۺابتۺونممعۺےہۺوتۺاسۺںیمۺاہللۺاعتیلۺاکۺااسیۺذعابۺےہۺ‬
‫ےسج ۺربداتش ۺرکےن ۺیک ۺج ۺںیم ۺاطتق ۺںیہن ۺ۔اور ۺمہ ۺےن ۺوضحر ۺیلص ۺاہلل ۺاعتیل ۺےس ۺرواتی ۺیک ۺےہۺ‬
‫اوہنںۺےنۺرفامای‪ ’’:‬سۺراتۺ ےھجۺٓاامسؿۺیکۺریسۺرکایئۺیئگۺوتۺںیمۺےنۺمنہجۺںیمۺاےسیۺولوگںۺوکۺداھکیۺوجۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪142‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ڑسیۺیتیئۺالںیشۺاھکۺرےہۺےھتۺ‪،‬ںیمۺےنۺاہکۺ‪:‬اےۺربجلیئمت!ہیۺوکؿۺولگۺںیہ؟اوہنںۺےنۺوجابۺ‬
‫دای‪’’:‬ہیۺوہۺںیہۺوجۺولوگںۺاکۺۺوگتشۺاھکےتۺےھت‘‘(ینعیۺتبیغۺرکےتۺےھت)۔‬
‫روسؽۺاہلل ۺیلصۺاہللۺاعتیلۺہیلعۺوملس ۺےنۺب تت ۺاعمذۺریضۺاہللۺاعتیل ۺہنع ۺےس ۺرفامای‪’’:‬ج ۺ‬
‫اینپ ۺزابؿ ۺوک ۺاحالمؿ ۺرقٓاؿ ۺاور ۺملع ۺبلط ۺرکےن ۺواولں ۺےس ۺاگل ۺروھک‪،‬اور ۺاینپ ۺزابؿ ۺےس(وکیئۺ‬
‫االتخیفۺابتۺہکۺرک)ولوگںۺوکۺرفتمؼۺہنۺرکو‪،‬ورہنۺمنہجۺےکۺےتکۺا ںیہۺاھپڑۺڈاںیلۺےگ‘‘۔‬
‫ب تت ۺاوب ۺالقہب ۺریض ۺاہلل ۺاعتیل ۺہنع ۺےس ۺرموی ۺےہ ۺہک ۺاوہنں ۺےن ۺرفامای‪’’:‬ےب ۺکشۺ‬
‫تبیغۺۺدہاتیۺےسۺدؽۺوک ۺوریاؿۺرکدیتیۺےہۺ‘‘وتۺمہۺاہللۺاعتیلۺےکۺلضف ۺےسۺاسۺےسۺ ےنچۺاکۺوساؽۺ‬
‫رکےتۺںیہ‪،‬ہیۺوگتفگۺونممعۺالکؾۺےکۺےلسلسۺںیمۺیھتۺاورۺراہۺابمحۺالکؾۺوتۺاسۺںیمۺاچرۺاومرۺںیہ۔‬
‫(‪)۱‬۔ہیۺےہۺہکۺرکاامۺاکنیبت ۺوکۺاسۺابمحۺ(ےنھکل) ۺںیمۺوغشمؽ ۺرکانۺےہ‪ ،‬س ۺںیم ۺہنۺوکیئۺ‬
‫الھبیئۺےہۺاورۺہنۺوکیئۺافدئہ۔اور ۺااسنؿۺےکۺالقئۺہیۺےہ ۺہک ۺوہۺاؿ ۺدوونں ۺےسۺایح ۺرکےۺاورۺاؿ ۺوکۺ‬
‫فیلۺہنۺاچنہپے‪،‬اہللۺاعتیلۺرفاماتۺےہ‪َ ﴿ :‬ما َیل ْ ِف ُظ م ِْن ق َْو ٍل ا ِ لَّا ل ََد ْی ِہ َرقِ ْی ٌ‬
‫ب عَ ِت ْی ٌد﴾‬
‫(ة‪،۲۶،‬ؼ‪’’)۱۸،‬وہۺوکیئۺابتۺںیہنۺرکاتۺرگمۺاسۺےکۺاپسۺاکیۺابہگنؿۺےہ‘‘۔‬
‫(‪)۲‬۔ہیۺےہۺہکۺاہللۺاعتیلۺیکۺابرا ہۺںیمۺانہمۺاامعؽۺوکۺوغلۺاورۺوہیبدہۺابوتںۺےسۺرھبۺرکۺانجیھبۺ‬
‫ےہ‪،‬وت ۺدنبہ ۺوک ۺاچےیہ ۺہک ۺاس ۺےسۺےچب ۺ ۺاور ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺےس ۺوخػ ۺرکے ۺاور ۺایبؿ ۺایک ۺایگ ۺےہ ۺہک ۺاکیۺ‬
‫صخشۺےنۺاکیۺصخشۺوکۺوہیبدہۺوگتفگۺرکےتۺیتےئۺداھکیۺ‪،‬وتۺاسۺےنۺاہکۺاےۺصخشۺمت!ج ۺاہللۺۺاعتٰیلۺیکۺابرا ہۺ‬
‫ںیمۺاکیۺطخۺرحتریۺرکارےہۺیتۺوتۺوسچۺولۺہکۺایکۺرحتریۺرکاۺرےہۺیت۔‬
‫(‪)۳‬۔ ۺہی ۺےہۺہکۺزربدتسۺابداشہ ۺےکۺاسےنمۺ‪،‬ویتخسںۺاورۺیتانلویکں ۺےکۺدرایمؿۺ‬
‫‪،‬ایپےس ۺ‪،‬ربہنہ‪ ،‬ۺوھبےک‪،‬تنج ۺےس ۺدجا ۺیتےن ۺاور ۺتمعن ۺےس ۺروےکاجےن ۺیک ۺاحتل ۺںیم ۺضح ۺ‬
‫االالعؿۺاس(طخ)اکۺزپاھۺاجانۺےہ۔‬
‫(‪)۴‬۔ہی ۺےہ ۺہک ۺےھجت ۺاینپ ۺوگتفگ ۺرپ ۺاعر ۺوالمتم ۺیتیگ‪،‬ریتے ۺاپس ۺوکیئ ۺدلیل ۺہن ۺیتیگۺ‬
‫‪،‬رب ۺازعلت ۺےک ۺاسےنم ۺرشردنیگ ۺیتیگ‪،‬اہک ۺایگ ۺےہ ۺہک ۺوضفؽ ۺوگتفگ ۺےس ۺوچب ۺویکہکن ۺاس ۺاک ۺاسحبۺ‬
‫وطلی ۺیتا ۺ‪،‬اور ۺہی ۺاوصؽ‪،‬تحیصن ۺاحلص ۺرکےن ۺواےل ۺےک ۺےیلاکیف ۺںیہ ۺ‪،‬اور ۺمہ ۺےن ۺاتکب ’’‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪143‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫اسار مصامَلت الدین‘‘ ںیمۺاسۺوکایبؿ ۺرکدایۺےہۺ‪،‬وجۺایبؿۺاانیمطؿۺشخبۺےہ ۺج ۺاسۺںیمۺ‬
‫رورۺرکولۺافش(ینعیۺیفشتۺشخبۺوجاب)اپؤےگ۔‬
‫من‪.....‬الطرل الرابع‪:‬الظلب‪....‬ص ‪....۳۸،۳۷‬إیل‪ .........‬وإذا عان‬
‫رَلح العل ف ذلؽ۔وجب رصػ الصنایۃ إليہ۔‬
‫ْ‬ ‫ََْ‬ ‫ََ َ‬
‫لح ۺاغلت‪ :‬خسر خ ِّس ْری‪ :‬ۺاہنتی ۺرطخانک۔أبذار‪ :‬ۺاھکؽ‪،‬دلج ۺ ۺوادح ۺ ِّبرش ۔‬
‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ‬
‫ا ْدناس‪ :‬ۺلیم ۺلیچک ۺ‪،‬وادح ۺ َد ِّنس۔ ِّذ ْْی‪:‬بیع۔طزا ِّئ ُح‪ :‬ۺبیع ۺوربایئ‪،‬وادح ۺط ِّزيْ َحۃ ۔ۺ‬
‫ُ ْ َ‬ ‫ََ َ ُ ََ ََ‬ ‫َ ُ‬
‫س َرد ْوا ‪:‬ۺ(ؿ)وھچڑدانی۔ت َّبؤ ْوا‪ :‬ت َّبأ ِّمن‪:‬ۺااہظرۺرباءتۺرکان۔مزضۃ‪:‬ۺوگتشۺاکۺ اڑا‪،‬عمجۺ‬
‫ْ‬
‫َ‬
‫ُمزغ۔‬
‫چُتھیفصل‬
‫دلکیحفاظتکےبیاٌمیٍ‬
‫ترجنہ‪ :‬رھپ ۺج ۺرپ ۺدؽ ۺیک ۺافحتظ ۺاور ۺاس ۺیک ۺاالصح ۺ‪،‬اس ۺںیم ۺا یھ ۺرظن ۺاور ۺوکششۺ‬
‫رصػ ۺرکان ۺرضوری ۺےہ ۺ‪،‬ویکہکن ۺہی ۺ ماؾ ۺاعصا ۺںیم ۺایخ ۺؽ ۺزگرےن ۺےک ۺاابتعر ۺےس ۺبس ۺےس ۺڑبا ۺےہۺ‬
‫‪،‬اورۺارثۺےکۺاابتعرۺےسۺزایدہ ۺےہۺاورۺاعمہلمۺےکۺاابتعرۺےسۺابرکیۺ(دیچیپہ)اورۺاالصحۺےکۺاابتعرۺ‬
‫ےسۺزایدہۺلکشمۺےہۺ‪،‬اورۺاسۺےکۺقلعتۺےسۺںیمۺاپچنۺۺاانیمطؿۺشخبۺاوصؽۺذرکۺرکاتۺیتں۔‬
‫(‪)۱‬۔ہی ۺےہ ۺہک ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺرفامات ۺےہ‪َ ﴿ :‬ی ْعل َُم َخٓائِ َن َۃ ا لْاَعْیُ ِن َو َما ت ُ ْخف ِی‬
‫الص ُد ۡو ُر﴾ (ة ‪،۲۴‬املؤمن ‪’’ )۱۹:‬اہلل ۺاجاتن ۺےہ ۺوچری ۺےپھچ ۺیک ۺاگنہ ۺاور ۺوج ۺھچک ۺونیسںۺ‬ ‫ُّ‬
‫ںیم ۺےہ ۺ‘‘رفامات ۺےہ‪َ ﴿:‬والل ُہ َی ْعل َُم َما فِی ۡ قُل ُۡو ِبک ُْم﴾(ة ‪،۲۲‬اْلحزاب‪)۵۱:‬‬
‫م ِبذَ ِ‬
‫ات‬ ‫’’اور ۺاہلل ۺاجاتن ۺےہ ۺوج ۺج ۺبس ۺےک ۺدؽ ۺںیم ۺےہ‘‘اور ۺرفامات ۺےہ‪﴿ :‬ا ِ نَّ ٗہ عَلِ ۡی ٌ ٌۢ‬
‫الص ُد ۡو ِر﴾ (ة ‪، ۱۱‬اْلنطال ‪’’ )۴۳ :‬ےب ۺکش ۺوہ ۺدولں ۺیک ۺابت ۺاجاتن ۺےہ ۺ‘‘اہلل ۺاعتٰیلۺ‬ ‫ُّ‬
‫ےن ۺاےس ۺیئک ۺرمہبت ۺذرک ۺایکا ور ۺرقٓاؿ ۺاپک ۺںیم ۺاس ۺےک ۺذرک ۺوک ۺرکمر ۺرفامای‪،‬وت ۺمیلع ۺوریبخ ۺاک ۺعلطم ۺوٓاا ہۺ‬
‫یتاناخص ۺدنبوں ۺےک ۺےیل ۺذحتزی(ڈراےن)پھڈدی(داکمھےن)ےک ۺوطر ۺرپ ۺاکیف ۺےہ ۺاس ۺےیل ۺہکۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪144‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫بیغۺاجےننۺواےلۺاکۺاعمہلم ۺڑباۺرطخانکۺےہۺوتۺرورۺرکولۺہکۺوہۺاہمترےۺدؽۺےکۺقلعتۺےسۺایکۺاجاتنۺ‬
‫ےہ۔‬
‫(‪)۲‬۔ہی ۺےہ ۺہک ۺروسؽ ۺاہلل ۺﷺ اک ۺاراشد ۺےہ‪’’:‬ہک ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺاہمتری ۺوصروتںۺ‬
‫‪،‬ومسجں ۺاور ۺاہمتری ۺدلجوں ۺیک ۺرطػ ۺںیہن ۺداتھکی ۺےہ ۺوہ ۺاہمترے ۺدولں ۺاور ۺاہمترے ۺاامعؽ ۺوکۺ‬
‫داتھکیۺےہۺ‘‘وتۺدؽ ۺاہللۺاعتٰیلۺےکۺرظن ۺرکےنۺیکۺہگجۺےہۺ‪،‬بجعتۺےہۺاس ۺصخشۺرپۺوجاےنپۺاسۺورہہۺاکۺ‬
‫وخبۺایخؽۺراتھک ۺےہۺوجۺولخمؼ ۺےک ۺرظنۺرکےنۺیکۺہگجۺےہ (ینعیۺر‪،‬رہۺوک ۺزمنیۺرکاتۺےہۺاورۺابنطۺوکۺ‬
‫اامعؽۺاصہحلۺےسۺزمنیۺںیہنۺرکاتۺےہ)‪،‬وتۺوہۺاےس(ۺینعیۺورہہۺوریغہ)دوھاتۺےہ‪،‬دنگیگۺاورۺلیمۺلیچکۺ‬
‫اصػ ۺرکات ۺےہ‪،‬اور ۺیتح ۺاالاکمؿ ۺاےس ۺٓاراہتس ۺرکات ۺےہ ۺاتہک ۺولخمؼ ۺاس ۺںیم ۺیسک ۺبیع ۺرپ ۺٓاا ہ ۺہنۺ‬
‫یت‪،‬اورۺاسۺدؽۺوکۺ(اپکۺواصػۺرکےنۺںیم)وتہجۺںیہنۺد اتۺےہ ۺوجۺاہللۺاعتٰیلۺےکۺرظنۺرکےنۺیکۺہگجۺ‬
‫ےہۺ‪،‬وتۺاچےیہۺہکۺوہۺاسۺ(دؽ)وکۺاپکۺرکےکۺزمنیۺرکےۺاتہکۺاہللۺاعتٰیلۺاسۺںیمۺلیمۺ‪،‬لیچک‪،‬ۺربایئۺ‬
‫اور ۺوکیئ ۺ ٓاتف ۺوبیع ۺہن ۺدےھکی ۺ(ینعی ۺر‪،‬رہ ۺہن ۺرکے ۺویکہکن ۺوہ ۺبس ۺھچک ۺاجاتن ۺےہ)‪،‬ہکلب ۺ ۺااسنؿ ۺاےسۺ‬
‫ةیعںۺ‪،‬دنگویگںۺاورۺربیۺزیچوںۺےسۺرھباۺیتاۺوھچڑۺد اتۺےہۺہکۺارگۺولگۺاؿۺںیمۺےسۺیسکۺۺاکیۺبیعۺ‬
‫رپۺٓاا ہۺیتۺاجںی وتۺاےسۺوھچڑۺدںیۺےگۺ‪،‬اسۺےسۺےبۺزا رۺیتاجںی ۺےگۺاورۺاےسۺداکتھر ۺدںی ۺےگۺ‬
‫اورۺاہللۺیہۺےسۺدمدۺبلطۺیکۺاجیتۺےہ۔‬
‫(‪)۳‬۔‪:‬ہیۺےہۺہکۺدؽۺااطتعۺےیکۺاجےنۺواالۺابداشہۺاورۺاابتعۺےیکۺاجےنۺواالۺرسدارۺےہۺ‬
‫‪،‬اور ۺ ماؾ ۺاعصا ۺاس ۺےک ۺاتعب ۺںیہ ۺ‪،‬اور ۺبج ۺوبتمع ۺدرتس ۺرےہ ۺا ۺوت ۺاتعب ۺ یھ ۺدرتس ۺرےہۺ‬
‫ا ‪،‬اور ۺبج ۺابداشہ ۺدیساھ ۺرےہ ۺا ۺوت ۺراعای ۺ یھ ۺدیسیھ ۺرےہ ۺیگ‪،‬اور ۺایبؿ ۺایک ۺاجات ۺےہ ۺروسؽ ۺاہللۺ‬
‫ﷺ ےس ۺرموی ۺےہ ۺےہ ۺہک ۺاوھنں ۺےن ۺرفامای‪’’:‬ےب ۺکش ۺمسج ۺںیم ۺاکی ۺوگتش ۺاک ۺ اڑاےہ ۺ‪،‬ۺ‬
‫بج ۺوہ ۺدرتس ۺراتہ ۺےہ ۺوت ۺاسرا ۺمسج ۺدرتس ۺراتہ ۺےہ ۺاور ۺبج ۺوہ ۺڑگبات ۺےہ ۺوت ۺاسرا ۺمسج ۺڑگب ۺاجاتۺ‬
‫ےہ‪،‬ربخۺۺداروہۺ( اڑا)دؽۺےہۺ‪،‬اورۺبجۺ ماؾۺاعصاۺیکۺدریگتسۺایسۺںیمۺےہۺوتۺایسۺیکۺرطػۺوتہجۺرکانۺ‬
‫رضوریۺےہ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪145‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫من‪.....‬واألرل الرابع ‪:‬أن الظلب خزانۃ عل جوھر ‪ ...‬ص‪. ... ۳۸‬‬
‫إیل‪ِ.....‬ف َموود الساظۃ أمر ذدید وُمنۃ صشيمۃ‬
‫ََ َ‬ ‫َ َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬
‫لح ۺاغلت‪ :‬حتْ َر ُس ۺ(ؿ)افحتظ ۺرکان۔ َجطن‪:‬کلپ‪،‬عمج ۺا ْجطان ۔ ۺتض ّم َض‬
‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫ْ‬ ‫ََ َ‬
‫‪:‬تض ّم َض ال َص َين ْ ِّْی‪:‬ۺٓاںیھکنۺدنبۺرکان۔ذطۃ‪:‬یتٹن‪،‬عمجۺ ِّذطاہ۔‬
‫ترجنہ‪)۴( :‬۔ہیۺےہۺہکۺدؽۺدنبہ ۺےکۺےیل ۺرہۺدمعہ ۺومیتۺیکۺوجتریۺاور ۺرہۺیتمیق ۺوخیب ۺاکۺ‬
‫زخاہنۺ ےہۺ‪،‬اسۺ(وجتریۺ)اکۺاوؽ ۺلقعۺےہۺاورۺبسۺےسۺمیظعۺاہللۺاعتٰیلۺیکۺوہۺرعمتفۺےہۺوجۺدارنیۺ‬
‫ںیم ۺکین ۺیتخب ۺاک ۺببس ۺےہ ۺ‪،‬رھپ ۺوہ ۺریصبںیت ۺںیہ ۺنج ۺےک ۺذرہعی ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺیک ۺابرا ہ ۺںیم ۺزعت ۺاورۺ‬
‫وفتیقۺاحلصۺیتیتۺےہۺرھپۺااطوتعںۺںیمۺوہۺ اخصلۺتینۺےہۺ سۺےسۺدایمئۺوثابۺواہتسبۺںیہۺ‪،‬رھپۺ‬
‫فلتخمۺمسقۺےکۺولعؾۺاورۺںیتمکحۺںیہۺوجۺدنبہۺاکۺرشػۺںیہۺ‪ ،‬ماؾۺدمعہۺاالخؼۺاورۺدنسپدیہۺںیتلصخۺںیہۺ‬
‫اسیجہکۺمہۺےن’’اسار مصامَلت دین ‘‘ اتکبۺںیمۺاسۺیکۺلیصفتۺورشتحیۺرکدیۺےہ۔‬
‫اورۺاسۺرطحۺےکۺزخاےنۺےکۺالقئۺہیۺےہۺہکۺدنگویگںۺاورۺٓاوتفںۺےسۺاےسۺاچبایۺاجےئۺ‪،‬ۺ‬
‫وچروں ۺاور ۺڈاوکؤں ۺےس ۺاس ۺیک ۺافحتظ ۺیک ۺاجےئ ۺ‪،‬رھپ ۺفلتخم ۺمسق ۺیک ۺرشاوتفں ۺاور ۺزبرویگں ۺےسۺ‬
‫اسۺیکۺمیظعتۺورکتمیۺیکۺاجےئۺ‪،‬اتہکۺاؿۺیتمیقۺومویتںۺںیمۺلیمۺلیچکۺہنۺگلۺاجےئۺ‪،‬اور ۺاعمذۺاہللۺاسۺ‬
‫رپۺوکیئۺدنمشۺاکایمبۺہنۺیت۔‬
‫(‪)۵‬۔ہیۺےہۺہکۺںیمۺےنۺدؽۺیکۺاحتلۺںیمۺروروفرکۺایکۺوتۺاسۺیکۺاپچنۺایسیۺاحںیتلۺاپںیۺوجۺ‬
‫دؽۺےکۺالعوہۺااسنؿۺےکۺدورسےۺاعصاۺےکۺےیلۺںیہنۺںیہ۔‬
‫دلکیپاىچحالتیٍ‬
‫پہلی حالت‪:‬ہیۺےہۺہکۺدنمشۺاسۺاکۺارادہۺرکےنۺواالۺ‪،‬اسۺیک ۺرطػ ۺفوہجۺیتےنۺ‬
‫واال‪،‬اورۺاسۺےسۺواہتسبۺیتےنۺواالۺےہۺ‪،‬ویکہکنۺاطیشؿۺااسنؿۺےکۺابںیۺدؽۺرپۺوسارۺیتےنۺواالۺےہۺ‬
‫‪ ،‬ۺدؽ ۺاماہؾ ۺاور ۺووسہس ۺیک ۺہگج ۺےہ ۺدودایع ۺرفہتش ۺاور ۺاطیشؿ ۺاےنپ ۺداووتں ۺےک ۺاسھت ۺہشیمہ ۺدکتسۺ‬
‫دےتیۺرےتہۺںیہ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪146‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫دِسری حالت‪:‬ہی ۺےہہک ۺدؽ ۺاک ۺاکؾ ۺزایدہ ۺےہ ۺویکہکن ۺوخاشہ ۺاور ۺلقع ۺایس ۺںیم ۺےہۺ‬
‫‪،‬سپ ۺہی ۺدورکشلوں ۺیک ۺرعمہک ۺا ہ ۺےہ‪)۱( ،‬وخاشہ ۺاور ۺاس ۺاک ۺرکشل‪)۲(،‬لقع ۺاور ۺاس ۺاک ۺرکشل ۺ‪،‬وت ۺہیۺ‬
‫دؽۺاؿۺدوونںۺےکۺدرایمؿۺٓاسپۺںیمۺگنجۺودجاؽۺاورۺڑگھجےۺےکۺدرایمؿۺےہۺ‪،‬اورۺرسدحۺےکۺ‬
‫القئۺہیۺےہۺہکۺاسۺیکۺرگناینۺیکۺاجےئۺ‪،‬اےسۺوبضمطۺانبایۺاجےئۺاورۺاسۺےسۺتلفغۺہنۺربیتۺاجےئ۔‬
‫تیسری حالت‪ :‬ہی ۺےہ ۺہک ۺدؽ ۺیک ۺراکوںیٹ ۺزایدہ ۺںیہ ۺ‪،‬ویکہکن ۺایخالت ۺاس ۺےک ۺےیلۺ‬
‫ریتوںۺیکۺرطحۺںیہۺوجۺاسۺںیمۺدیپاۺیتےترےتہۺںیہۺ‪،‬اورۺابرشۺیکۺرطحۺراتۺودؿۺاسۺرپۺربےتسۺ‬
‫رےتہۺںیہۺاسۺےسۺدجاۺںیہنۺیتےتۺاورۺج ۺاؿۺایخالتۺوکۺروکۺ یھۺںیہنۺےتکسۺ‪،‬اورۺدؽۺاسۺٓاھکنۺیکۺ‬
‫امدنن ۺںیہن ۺےہ ۺوج ۺدو ۺوکلپں ۺےک ۺدرایمؿ ۺےہبج ۺج ۺدنب ۺرکو ۺوت ۺٓاراؾ ۺاپاجؤ ۺ‪،‬ای ۺاخیل ۺہگج ۺاور ۺاترکیۺ‬
‫رات ۺںیمۺرےہ ۺوتۺاسۺےکۺاشمدہےۺاورۺروتیۺےسۺےبۺاینزۺیتاجےئۺ‪،‬ایۺوہۺ(دؽ)زابؿۺیکۺامدننۺ‬
‫ںیہنۺےہۺوجۺدوراکووٹںۺینعیۺداوتنںۺاورۺزابؿۺےکۺےھچیپ ۺےہ‪،‬ۺوتج ۺاسۺوکۺروکۺںیہنۺےتکسۺ‪،‬ہکلبۺدؽۺ‬
‫ایخالتۺاکۺدہػۺےہۺ‪،‬وتۺج ۺیسکۺاحؽۺںیمۺاےسۺروےنکۺاورۺاسۺےسۺ ےنچ ۺرپۺاقدرۺںیہنۺیت‪،‬اورۺہیۺیسکۺ‬
‫ یھ ۺوتق ۺج ۺےس ۺدجا ۺںیہن ۺیتا ‪،‬رھپ ۺسفن ۺاس ۺیک ۺدلجی ۺریوی ۺرکےن ۺواال ۺےہ‪،‬اور ۺااسنین ۺاطتقۺ‬
‫ےکۺاابتعرۺےسۺاسۺےسۺابزرانہۺاکیۺتخسۺاکؾۺاورمیظعۺتقشمۺےہۺ۔‬
‫من‪......‬والرابع‪:‬أن صَلجہ صليؽ صدری ‪،‬إذ ھو ضيب صنؽ‪. .. ،‬ص‬
‫‪...۳۹،۳۸‬إیل‪ْ...‬لرَلح ظلوبوم حبدن النشر ‪،‬إنہ أرحم الراَحْی۔‬
‫َ َْ‬ ‫لحۺاغلت‪َ :‬ت ِّد ّ ُب‪(:‬ض) َد َّب َ ْ‬
‫الیش ُء ِّ ْفۺ‪:‬رساتیۺرکان۔اطش ُع‪( :‬س) ایھبکن‬
‫َ ْْ ُ‬
‫۔املَذؤ ُم‪(:‬ػ)وحنمس۔‬
‫ترجنہ‪ :‬چُتھی حالت ہیۺےہۺہکۺاسۺاکۺالعجۺرکانج ۺرپۺدوشارۺےہۺاسۺےیلۺہکۺہیۺ‬
‫(دؽ)ۺج ۺےسۺوپدیشہۺےہۺ‪،‬وتۺا ںیہۺدلجیۺااسحسۺںیہنۺیتا ‪،‬اہیںۺکتۺہکۺاسۺںیمۺٓاتفۺرساتیۺ‬
‫رکاجےئۺ‪،‬اورۺاسۺیکاۺ کیۺاحتلۺر‪،‬رہۺیتاجےئۺ‪،‬وتا ںیہۺیبملۺوکششۺ‪،‬ابرکیۺینیبۺاورۺرثکتۺابعدتۺ‬
‫ےکۺاسھت اسۺیکۺوپریۺاھچؿۺنیبۺرکےنۺیکۺرضورتۺزپےۺیگ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪147‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫پاىچُیٍ حالت ہیۺےہۺہکۺٓاںیتفۺدؽۺیکۺرطػۺزیتیۺےسۺڑبےنھۺوایلۺںیہۺ‪،‬وتۺہیۺٹلپۺ‬
‫اجےنۺےک ۺزایدہۺرقبیۺےہ‪،‬اورۺاہک ۺایگۺےہۺہکۺدؽۺاسۺاہڈنیۺےس ۺزایدہ ۺزیتی ۺےس ۺٹلپۺاجےنۺواۺالۺ‬
‫ےہۺ سۺںیمۺوجشۺیتۺایسۺےیلۺاہکۺایگۺےہ۔‬
‫(‪)۱‬دؽۺاکۺانؾۺاسۺےکۺریغتمۺیتےنۺیکۺوہجۺےسۺ بلۺراھکۺایگۺےہۺ‪،‬اورۺراےئۺشبۺاواقتۺ‬
‫ااسنؿۺوکۺامرۺڈایتلۺےہ۔‬
‫رھپۺدؽۺارگۺزغلشۺاھکۺاجےئۺوتۺاعمذۺاہللۺاسۺاکزغلشۺرکانۺلکشمۺاعمہلمۺےہاورۺاسۺاکۺڑگبانۺ‬
‫تہبۺتخسۺاورۺایھبکنۺےہ ‪،‬اسۺاکۺمکۺےسۺمکۺدرہجۺیتخسۺاورۺریغۺاہللۺیکۺرطػۺاملئۺیتانۺےہ‪،‬اورۺاسۺ‬
‫یک ۺ(الہتک ۺیک)ااہتن ۺرفک ۺرکان ۺےہ‪،‬ـاہلل ۺیک ۺانپہـ ۺایک ۺج ۺےن ۺاہلل ۺاعتیل ۺاک ۺہی ۺاراشد ۺںیہن ۺانس؟﴿ اَبٰی‬
‫ِن ا لْ ٰک ِف ِر ۡی َن﴾(ة ‪،۱‬البظرۃ‪’’ )۳۴‬وہ ۺرکنمۺیتاۺاور ۺرغور ۺایک ۺاورۺ‬ ‫َان م َ‬‫َوا ْس َت ْکبَ َر ٭۫ َوک َ‬
‫اکرفۺیتایگ ‘‘وتۺربکتۺاسۺےکۺدؽۺںیمۺاھتۺ سۺےنۺاےسۺااکنرۺرکےنۺاورۺرفکۺر‪،‬رہۺرکےنۺرپۺااھبرا ‪،‬ایکۺج ۺ‬
‫ےن ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺاک ۺہی ۺاراشد ۺںیہن ۺانس؟﴿ َو ل ٰ ِک َّن ۤٗ ٗہ ا َ ْخل ََد اِلَی الا ْر ِض َوا ت َّ َب َع َھ ٰوى ُہ﴾ (ة‬
‫‪ ،۹‬اْلصراػ ‪’’ )۱۷۶:‬رگمۺوہۺوتۺزنیمۺنڑکۺایگۺاورۺاینپۺوخاشہۺاکۺاتعبۺیتا ‘‘الیمؿۺاورۺوخاشہۺ‬
‫یکۺریویۺاسۺےکۺدؽۺےسۺیھت‪،‬وتۺدؽۺےنۺاسۺوکۺوحنمسۺانگہۺرپۺااھبرا۔‬
‫ار ُھ ْم ک ََما‬‫ب اَف ِْـ َدت َُہ ْم َو ا َ ْب َص َ‬ ‫ایکۺج ۺےنۺاہللۺاعتٰیلۺاکۺہیۺاراشدۺںیہنۺانسۺ؟﴿ َو نُ َقلِ ّ ُ‬
‫ل َْم ُی ْؤ ِم ُن ۡوا ِبہ ا َ َّو َل َم َّر ٍة َّو نَذَ ُر ُھ ْم فِی ۡ ُط ْغ َیا ِن ِہ ْم َی ْع َن ُہ ۡو َن﴾(ة ‪ ،۷‬اْلنصام‪:‬‬
‫‪’’ )۱۱۱‬اورۺمہۺریھپۺدےتیۺںیہۺاؿۺےکۺدولںۺاورۺٓاوھکنںۺوکۺاسیجۺوہۺیلہپۺابرۺاسۺرپۺا ناؿۺہنۺالےئۺ‬
‫ےھتۺاورۺاںیہنۺوھچڑۺدےتیۺںیہۺہکۺاینپۺرسیشکۺںیمۺاکٹھبۺرکںی ‘‘اےۺصخشمت!اسۺٓاتیۺیکۺوہجۺےسۺاہللۺ‬
‫اعتٰیل ۺےک ۺاخص ۺدنبے ۺاےنپ ۺدولں ۺرپ ۺوخػ ۺرکےت ۺںیہ ۺ‪،‬روےت ۺںیہ ۺاور ۺاینپ ۺوتہج ۺاس ۺیک ۺرطػۺ‬
‫ب فِ ۡی ِہ‬ ‫َ‬
‫ریھپ ۺدےتی ۺںیہ ۺ‪،‬اہلل ۺاعتٰیل ۺےن ۺاؿ ۺیک ۺرعتفی ۺںیم ۺرفامای‪َ ﴿:‬ی َخا ف ُۡو َن َی ْو ًما ت َ َت َقل ّ ُ‬
‫ار﴾(ة ‪،۱۸‬النور‪’’ )۳۷:‬ڈرےت ۺںیہ ۺاس ۺدؿ ۺےس ۺ س ۺںیم ۺاٹلۺ‬ ‫الْ ُقل ُۡو ُب َو ا لْا َْب َص ُ‬
‫اجںی ۺےگ ۺدؽ ۺاور ۺٓاںیھکن‘‘اہلل ۺاعتٰیل ۺںیمہ ۺاور ۺںیھمت ۺوتحیصنں ۺےس ۺربعت ۺاحلص ۺرکےنۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪148‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫واولں‪،‬رطخے ۺیک ۺوہگجں ۺںیم ۺوتہج ۺدےنی ۺواولں ۺ‪،‬ا یھ ۺرظن ۺےس ۺاےنپ ۺدولں ۺیک ۺاالصح ۺےک ۺےیلۺ‬
‫وتقیفۺاپےنۺواولںۺںیمۺےسۺانبےئۺ‪،‬ےبکشۺوہۺبسۺےسۺزایدہۺرمحۺرفامےنۺواالۺےہ۔‬
‫من‪.....‬طإن ظيل‪:‬إن أمر ھذاالظلب ملوم ً‬
‫جدا ‪ ،‬ص‪ ۳۹‬۔۔ ٰ‬
‫۔إیل ‪.....‬رائر إیل‬
‫عل شطر‪،‬والنطس داصيۃ إیل عل ْش۔‬
‫َ َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫لح ۺاغلت‪ :‬ص ُن ْوا ‪ :‬ص ِّ َن ِّب ٖہ‪ :‬ۺاامتہؾ ۺرکان۔ن ْبذۃ‪:‬یسک ۺزیچ ۺاک ۺ اڑا ۺ‪،‬ھچک ۺہصح ۺ‪،‬عمجۺ‬
‫ُ‬ ‫َ َ‬ ‫ُ ُ ْ َ‬ ‫َ َ‬
‫ن ْبذات۔ط ُح ْول ال ُصل ََم ِّء‪:‬ۺدنلبۺاپہی ۺاور ۺدیج ۺاملع ۺ۔ض ِّن ّيۃ‪ :‬ۺےبۺاینزی۔ َم َد ِّاحض ۺ‪:‬ےنلسھپ ۺیکۺ‬
‫َ ْ َّ ُ‬ ‫َ َ‬
‫ہگج‪،‬وادح ۺ َم ْد َح َزۃ۔ َت ِّذ ْ ُْی‪(:‬ض)بیع ۺدار ۺانبےت ۺںیہ۔ا ّلت ِّ ْ‬
‫أن‪ :‬ۺاانیمطؿ ۺ۔ال ُصزال‪:‬ۺ‬
‫(ؿ)الالعج۔‬
‫ترجنہ‪ :‬سُال‪:‬اسۺدؽۺاکۺاعمہلمۺاہنتیۺامہۺےہۺ‪،‬وتۺںیمہۺوہۺابںیتۺاتبںیۺنجۺےسۺ‬
‫اسۺیکۺاالصحۺیتیتۺےہۺاورۺاؿۺٓاوتفںۺےکۺابرےۺںیمۺاتبںیۺوجۺاسۺرپۺاطریۺیترکۺربابدۺرکدیتیۺںیہۺ‬
‫ادیمۺےہۺہکۺمہۺوکششۺرکےکۺاسۺرپۺلمعۺرکےنۺیکۺوتقیفۺاپںی؟‬
‫جُاب‪ :‬ۺاسلئۺےسۺاہکۺاجےئۺا ‪،‬ہکۺاجؿۺےلۺہکۺاؿۺابوتںۺیکۺلیصفتۺیبملۺےہۺ‪،‬ہیۺاتکبۺ‬
‫اسۺےکۺربداتشۺیکۺاطتقۺںیہنۺریتھکۺۺ‪،‬املعےۺٓارختۺےنۺرصػۺاسۺ ہتکۺںیمۺرختجیۺوفینصتۺاکۺ‬
‫اامتہؾۺایکۺےہ‪،‬اورۺرضوریۺزیچوںۺںیمۺےسۺرقتتیۺونےۺدنسپدیہۺوتلصخںۺاورۺاؿۺیکۺربیۺدضوںۺاکۺ‬
‫ذرکۺایکۺےہ‪،‬رھپۺااعفؽ‪،‬واابجت‪،‬ونمماعتۺیکۺ ماؾۺالیصفتتۺںیمۺاینتۺیہۺںیتلصخۺۺایبؿۺیکۺںیہ۔‬
‫ریمیۺرمع ۺیکۺمسقمت!ےبۺکشۺاس ۺںیمۺبسۺےسۺامہۺدنبہۺےکۺدنیۺاکۺاعمہلمۺےہۺ‪،‬ج ۺ‬
‫اغولفں ۺیک ۺدنین ۺےس ۺدیبار ۺیتاجؤ‪،‬سفن ۺےک ۺابرے ۺںیم ۺروروفرکرکو‪،‬اؿ ۺ ماؾ ۺیک ۺلیصحت ۺاور ۺاؿ ۺرپۺ‬
‫لمع ۺرکان ۺزایدہ ۺہن ۺیتا ہکبج ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺوتقیف ۺدے ۺ‪،‬اور ۺمہ ۺےن ۺاس ۺںیم ۺےس ۺھچک ۺزیچںی’’‬
‫إحياءالصلوم ‘‘یکۺرشح’’صجائب الظلب ‘‘ںیمۺذرکۺرکدیۺںیہۺ‪،‬وپریۺرشحۺولیصفتۺۺالعجۺ‬
‫یک ۺتیفیک ۺےک ۺاسھت ۺاتکب’’اسار مصامَلت دین ‘‘ںیم ۺ ۺرکدی ۺےہ‪،‬اور ۺہی ۺوخد ۺاکی ۺلقتسمۺ‬
‫اتکب ۺےہ‪،‬تہب ۺزایدہ ۺافدئہ ۺ‪،‬ردن ۺےہ‪،‬اس ۺےس ۺوہ ۺزربدتس ۺاملع ۺیہ ۺافدئہ ۺااھٹےتکس ۺںیہ ۺوج ۺملعۺ‬
‫ٓارخت ۺںیم ۺہتخپ ۺںیہ‪،‬اتکب ۺاک ۺوموضع ۺہی ۺےہ ہک ۺاس ۺےس ۺدتبمی‪،‬ط‪،‬یہت‪،‬اطوتقراور ۺزمکور ۺولگۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪149‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫افدئہ ۺااھٹںی‪،‬وت ۺمہ ۺےن ۺاؿ ۺاوصؽ ۺںیم ۺروروفرک ۺایک ۺدؽ ۺےک ۺالعج ۺںیم ۺنج ۺاک ۺ ۺذرک ۺرضوری ۺےہاورۺ‬
‫رضورتۺققحتمۺےہ ‪،‬اورۺابعدتۺںیمۺیعطقۺوطرۺرپۺاؿۺےسۺےبۺاینزیۺںیہنۺےہ‪،‬وتۺمہۺےنۺاچرۺاےسیۺ‬
‫اومر ۺاپےئ ۺوج ۺاعیوں ۺیک ۺالہںیتک‪،‬دہتجمنی ۺیک ۺٓاںیتف‪،‬دولں ۺےک ۺہنتف ۺاور ۺسفنۺیک ۺالبںی ںیہ‪،‬وجۺ‬
‫راکوٹ ۺڈاےتل‪،‬بیع ۺدار ۺانبےت‪،‬ربابد ۺرکےتاور ۺاضعئ ۺرکےت ۺںیہ ۺاور ۺاؿ ۺےک ۺاقمےلب ۺںیم ۺاچرۺ‬
‫اےسیۺاومرۺںیہۺنجۺںیمۺابعدتۺزگاروںۺاکۺوتسؿۺ‪،‬ابعدتۺاکۺااظتنؾۺاورۺدولںۺیکۺاالصحۺےہ۔‬
‫ٓ‬
‫چار افتیٍ‪( :‬اعیوں ۺےک ۺےیل)ہی ۺںیہ(‪)۱‬ادیم(‪ )۲‬دلجابزی (‪)۳‬دسح‬
‫(‪)۴‬ربکت۔‬
‫چار خُبیاَ‪(:‬وج ۺاقم ہل ۺںیم ۺںیہ)ہی ۺںیہ(‪)۱‬ادیم ۺمک ۺرکان‪)۲(،‬اعمالمت ۺںیمۺ‬
‫ٓایگتسہۺواانیمطؿۺاایتخرۺرکان‪)۳(،‬ولخمؼۺیکۺریخۺوخایہۺرکان‪)۴(،‬وتاعضۺواع زیۺرکان۔‬
‫وتۺہیۺاوصؽۺدولںۺیکۺاالصحۺاورۺاسۺیکۺربابدیۺےکۺابرےۺںیمۺںیہ‪،‬اورۺیہیۺوہۺ ہتکۺےہۺ‬
‫ سۺرپۺ(الصحۺواسفدۺاک)دارودمارۺےہۺ‪،‬وتںیمہۺاؿۺٓاوتفںۺےسۺ ےنچۺاورۺوخںویںۺوکۺاحلصۺرکےنۺیکۺ‬
‫وکششۺرکینۺاچےیہۺوہۺوبھجۺوکۺمکۺرکدںیۺیگۺاور ۺاؿ اشءۺاہللۺاعتٰیل ۺج ۺدصقم ۺںیمۺاکایمبۺیتاجؤےگ‪،‬ۺ‬
‫ںیمۺا ںیہۺرصتخمۺاورۺاجعمۺابوتںۺےکۺذرہعیۺاؿۺونتفںۺےسۺٓاا ہۺرکوںۺا ۔‬
‫لنبیامیدکابیاٌ‬
‫ہیۺرہۺالھبیئۺاورۺاطتعۺےسۺروےنکۺوایلۺےہ‪،‬رہۺربایئۺاورۺہنتفۺوکۺالےنۺوایلۺےہۺ‪،‬اورۺایسیۺ‬
‫الالعجۺامیبریۺےہۺوجۺولخمؼۺوکۺفلتخمۺمسقۺیکۺوتبیصمںۺںیمۺالتبمۺرکیتۺےہۺ۔‬
‫اجۺؿۺولۺہکۺبجۺاہمتریۺادیمۺیبملۺیتیگۺوتۺاسۺیکۺوہجۺےسۺاہمترےۺاسےنمۺاچرۺزیچںیۺدیپاۺ‬
‫یتںۺیگۺ۔‬
‫(‪)۱‬۔ہیۺےہۺہکۺااطتعۺوکۺوھچڑانۺاورۺاسۺںیمۺیتسسۺرکانۺ‪،‬ج ۺوہکےگۺرقنعبیۺںیمۺرکۺولںۺ‬
‫ا ۺہکبج ۺاکیف ۺدؿ ۺریمے ۺاسےنم ۺںیہ ۺ‪،‬اور ۺہی ۺھجم ۺےس ۺوفت ۺںیہن ۺیتیگ ۺ‪،‬ب تت ۺداؤد ۺاطیئ ۺرۃمح ۺاہللۺ‬
‫ہیلعۺےنۺچسۺرفامایۺےہ‪’’:‬ہکۺوجۺودیع(دیکمھ)ےسۺڈرا‪،‬اسۺرپۺدوریۺرقبیۺیتیئۺاورۺ سۺیکۺادیمۺیبملۺ‬
‫یتیئۺاسۺاکۺلمعۺرباۺیتا‘‘۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪150‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫اور ۺب تت ۺیحیٰ ۺنب ۺاعمذ ۺرۃمح ۺاہلل ۺہیلع ۺےن ۺرفامای ۺ‪’’:‬ادیم ۺرہ ۺالھبیئ ۺوک ۺمتخ ۺرکےن ۺوایل ۺےہۺ‬
‫‪،‬الچلۺرہۺقحۺابت ۺےسۺروےنک ۺواال ۺےہۺ‪،‬ربصۺرہۺالھبیئ ۺیکۺرطػۺاجیلےن ۺواالۺےہۺاور ۺسفن ۺرہۺربایئۺیکۺ‬
‫داوتۺدےنیۺواالۺےہ۔‬
‫من‪......‬الثاِن ترؽ التوبۃ و تدو یطوا ‪ ...،‬ص‪ .... ۴۱،۳۹‬إیل ‪ .. ..‬طسال‬
‫صليوم اْلمد طظدت ظلوبوم‪.‬‬
‫َ‬
‫لح ۺاغلت‪:‬ت ْد ِّو یْػ‪ :‬ۺاٹؽ ۺوٹمؽ ۺرکان۔ ُر ْم ُت‪(:‬ؿ)ہغیص ۺوادح ۺملکتم ۺ‪،‬اچانہ‪،‬دصقۺ‬
‫َ‬ ‫َ ً‬ ‫َ‬ ‫ْ ً‬ ‫ْ َ‬
‫رکان۔ ِّاض َتال‪ِّ (:‬اض ِّت َياْل ۺ)ااچکن ۺٓااجان۔ ِّا ْخ َتس َػ‪ِّ (:‬ا ْخ ِّتساطا)اکچ ۺا ۔ ھ ِّرم‪( :‬س)‬
‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫س ‪ِّ (:‬إنْ َد ًاء)ۺ‬ ‫زپاھاپ ۺ۔أیْش‪:‬أ ّ ُی َذ ْیء ۺاک ۺففخم ۺےہ۔ا ّلذيْ ُب‪ :‬ۺ(ض) ۺزپاھاپ ۺ۔ ُینْ ِّ ْ‬
‫رفاومشۺرکاان‪،‬ۺالھبان۔‬
‫ترجنہ‪)۲( :‬۔ہیۺےہۺہکۺوتہبۺہنۺرکانۺاورۺاسۺںیمۺاٹؽۺوٹمؽۺرکانۺ‪،‬ج ۺوہکےگۺرقنعبیۺ‬
‫ںیمۺوتہب ۺرکوں ۺا ۺۺدونں ۺںیم ۺوتعسۺےہۺ‪،‬ںیمۺ(ا یھ)ۺوجاؿۺیتں‪،‬ریمی ۺرمع(ا یھ)مکۺےہۺ‪،‬وتہبۺ‬
‫رکان ۺریمے ۺاہھت ۺںیم ۺےہ ۺ‪،‬ںیم ۺاس ۺرپ ۺاقدر ۺیتں ۺبج ۺںیم ۺاس ۺاک ۺارادہ ۺرکوں ۺرکولں ۺا ۺا یھ ۺا یھۺ‬
‫اےسۺایسۺارصارۺرپۺومتۺٓااجیتۺےہۺوتۺلمعۺیکۺاالصحۺےسۺےلہپۺومتۺاےسۺاکچۺیتیلۺےہۺ۔‬
‫(‪)۳‬۔ہی ۺےہ ۺہک ۺ(داین)عمج ۺرکےن ۺرپ ۺالچل ۺرکان ۺاور ۺٓارخ ۺت ۺوک ۺوھچڑ ۺرک ۺداین ۺںیم ۺوغشمؽۺ‬
‫یتاجان‪،‬ج ۺوہکےگ ۺ‪ ،‬ےھج ۺامیبری ۺ‪،‬ڑباھےپ ۺںیم ۺجاتحیج ۺاک ۺوخػ ۺےہ ۺ‪،‬یتاتکس ۺےہ ۺہک ۺںیم ۺامکےن ۺےسۺ‬
‫اع زۺیتاجؤۺںۺ‪،‬ریمےۺےیلۺوکیئۺایسیۺزادئۺزیچۺیکۺرضورتۺےہۺےسجۺںیمۺڑباھےپۺای ۺجاتحیجۺےکۺےیلۺ‬
‫عمجۺرکوںۺ‪،‬ۺہیۺاورایسۺرطحۺیکۺوہۺزیچںیۺںیہۺوجۺداینۺںیمۺرتبغۺرکےن‪،‬ۺالچلۺرکےنۺاورۺرزؼۺےکۺےیلۺ‬
‫تنحمۺرکےنۺرپۺااھبریتۺںیہ‪،‬ج ۺوہکےگ ۺںیمۺایکۺاھکؤںۺا ۺ‪،‬ایکۺویپںۺا ۺ‪،‬ہیۺکڈنھیۺےہۺہیۺرگیمۺےہۺاورۺ‬
‫ریمے ۺاپس ۺ(ےننہپ ۺےک ۺےیل)ھچک ۺںیہن ۺےہ ۺاشدی ۺہک ۺریمی ۺرمع ۺدراز ۺیت ۺرھپ ۺںیم ۺ(امؽ ۺےس)جاتحجۺ‬
‫یتاجؤںۺا ۺ‪،‬اورۺڑباھےپۺںیمۺ(امؽۺیک)تخسۺرضورتۺےہۺۺریمےۺےیلۺوتیشۺۺاورۺولوگںۺےسۺےبۺ‬
‫اینزیۺرضوریۺےہ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪151‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫وت ۺہی ۺاور ۺاس ۺیسیج ۺزیچںی ۺداین ۺیک ۺبلط ۺاس ۺںیم ۺرتبغ ۺرکےن ۺ‪،‬اس ۺےک ۺےیل ۺعمج ۺرکےنۺ‬
‫اورۺاہمترےۺاپسۺداینۺیکۺوموجد ۺزیچۺوکۺروےنکۺرپۺااھبریتۺںیہۺ‪،‬اورۺاسۺاببۺںیمۺبسۺےسۺمکۺہیۺےہۺ‬
‫ہک ۺوہ(داین ۺیک ۺادیم)اہمترے ۺدؽ ۺوک ۺوغشمؽ ۺرےھک ۺیگ ۺ‪،‬اور ۺاہمترے ۺوتق ۺوک ۺاضعئ ۺ ۺرکے ۺیگ ۺ‪،‬ریغبۺ‬
‫یسک ۺافدئہ ۺ ۺوعفن ۺ ۺ ۺےک ۺاہمترےرجن ۺومغ ۺوک ۺزایدہ ۺرکے ۺیگ ۺاسیج ۺہک ۺب تت ۺاوبذر ۺریض ۺاہلل ۺہنع ۺےسۺ‬
‫رمویۺےہۺہکۺاوھنںۺےنۺرفامای‪’’:‬ہکۺ ےھجاسۺدؿۺےکۺمغۺےنۺلتقۺرکۺڈاال ۺےسجۺںیمۺےنۺںیہنۺاپای‘‘اؿۺ‬
‫ےسۺاہکۺایگۺاےۺاوبذرمت!ۺہیۺےسیکۺ؟اوھنںۺےنۺرفامایۺریمیۺادیمۺریمیۺومتۺرپۺیبملۺیتیئگۺےہ۔‬
‫(‪)۴‬۔ زیچۺہیۺےہۺہکۺدؽۺیکۺیتخسۺاورۺٓارختۺوکۺوھبانلۺےہۺاسۺےیلۺہکۺبجۺج ۺیبملۺزدنیگۺیکۺ‬
‫ادیمۺرکوےگۺوتۺومتۺاورۺربقۺوکۺایدۺںیہنۺرکوےگۺاسیجۺہکۺب تتۺضح ۺنبۺایبۺاطبلۺےنۺرفامایۺ‪ً’’:‬انیقیۺ‬
‫اہمترےۺاورپۺ ےھجۺ سۺزیچۺاکۺبسۺےسۺزایدہۺوخػۺےہۺوہۺدوۺزیچںیۺںیہۺ(‪)۱‬یبملۺادیم(‪)۲‬وخاشہۺ‬
‫یکۺریویۺ‪،‬ادیمۺیکۺدرازیۺٓارختۺوکۺالھبۺدیتیۺےہۺاورۺوخاشہۺیکۺریویۺقحۺےسۺرویتکۺےہ‘‘۔‬
‫وتۺابۺاہمتریۺفرکۺاوراہمترےۺڑبےۺاکؾۺ‪،‬داینۺیکۺوگتفگۺ‪،‬اورۺزدنیگۺزگارےنۺےکۺاابسبۺ‬
‫ولخمؼ ۺیک ۺتبحص ۺیتاجںی ۺےگ ۺ‪،‬اس ۺیک ۺوہج ۺےس ۺاہمترا ۺدؽ ۺتخس ۺیتا ۺ‪،‬دؽ ۺیک ۺرنیم ۺاس ۺیک ۺافصیئ ۺوتۺ‬
‫ومت ۺ‪،‬ربق ۺ‪،‬وثاب‪،‬ذعاب ۺاور ۺٓارخت ۺےک ۺاحالت ۺوک ۺاید ۺرکےن ۺےس ۺیتیت ۺےہ ۺ‪،‬اور ۺبج ۺاؿ ۺںیمۺ‬
‫ےسۺھچکۺ یھۺہنۺیتۺوتۺاہمترےۺدؽۺےکۺےیلۺرنیمۺاورۺافصیئۺاہکںۺےسۺیتیگۺ؟اہللۺاعتٰیلۺرفاماتۺےہ‪﴿:‬‬
‫ف ََطا َل عَل َۡی ِہ ُم ا لْا ََم ُد فَق ََس ْت قُل ُۡو ُب ُہ ْم﴾(ة ‪،۲۷‬اْلدید‪’’ )۱۶:‬رھپاؿ ۺرپۺ‬
‫ۺیتیگ‘‘۔‬
‫دمتۺدرازۺیتیئۺوتۺاؿۺےکۺدؽۺتخس ہ‬
‫من‪......‬طإذن إنؽ إذا سولت أملؽ ‪.‬ظلت ساصتؽ ‪.‬ص ‪ ۴۱‬۔۔ ۔ إیل۔۔۔۔ إن‬
‫ما توصدون ْلت وما أنتم مبصجز ین‪.‬‬
‫َْ‬
‫لح ۺاغلت‪ :‬اظ َران‪:‬مہ ۺرصع‪،‬دوتس‪،‬وادح ۺ ِّظ ْرن۔ ُر ََب‪:‬ہلغ ۺاک ۺڈریھ‪،‬وادح ۺ ُر ْ ََبۃ‬
‫ً َ َ َّ‬ ‫ُ ُ‬
‫۔ا ِّديْغ‪ِّ (:‬إ ْد َياضا)ا َداغ الس َص ُام‪:‬ۺاھکانۺقلحۺےسۺااتران۔‬
‫ترجنہ‪ :‬بج ۺج ۺادیم ۺوک ۺابمل ۺرکوےگ ۺوت ۺاہمتری ۺااطتع ۺمک ۺیتیگ ۺوتہب ۺؤمرخ ۺیتیگ ۺ‪،‬انگہۺ‬
‫زایدہ ۺیتں ۺےگ ۺ‪،‬الچل ۺڑبھ ۺاجےئ ۺا ۺ‪،‬دؽ ۺتخس ۺیتا ۺ‪ٓ،‬ارخت ۺےک ۺقلعت ۺےس ۺ ۺاہمتری ۺتلفغ ۺزایدہۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪152‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫یتیگۺـاہللۺیک ۺانپہـ ارگۺاہللۺرمح ۺہن ۺرکے ۺوتاہمتریۺٓارختۺربابدۺیتاجےئ ۺیگ ۺوتۺوکیسنۺ ۺاحتل ۺاسۺےسۺ‬
‫زایدہۺۺربیۺیتیگۺۺاورۺوکیسنۺٓاتفۺاسۺےسۺزایدہۺڑبیۺیتیگۺ؟اورۺہیۺبسۺ(ابتیہ)ۺیبملۺادیمۺیکۺوہجۺےسۺ‬
‫ےہۺ۔‬
‫نکیل ۺارگ ۺج ۺاینپ ۺادیممک ۺ ۺرکوےگ ۺ‪،‬ومت ۺوک ۺاےنپ ۺسفن ۺےس ۺرقبی ۺرکوےگ ۺ‪،‬اےنپ ۺمہ‬
‫رصعوں ۺاور ۺاھبویئں ۺیک ۺاحتل ۺوک ۺای ۺد ۺرکوےگ ۺںیھنج ۺیسک ۺاےسی ۺوتق ۺںیم ۺومت ۺٓایئگ ۺ س ۺاک ۺاوھنںۺ‬
‫ےن ۺامگؿ ۺ یھ ۺںیہن ۺایک ۺاھت ۺاور ۺاشدی ۺاہمترا ۺاحؽ ۺ یھ ۺاؿ ۺےک ۺاحؽ ۺیک ۺرطح ۺیت‪،‬ج ۺاےنپ ۺسفن ۺےس ۺوہکۺ‬
‫اے ۺریمے ۺدوھاک ۺدےنی ۺواےل ۺسفنمت!وت ۺچب ۺاور ۺاےس ۺاید ۺرک ۺوج ۺب تت ۺاوؿ ۺنب ۺدبع ۺاہلل ۺرۃمحاہللۺ‬
‫ہیلعۺےنۺرفامایۺ‪’’:‬ےنتکۺٓاجۺےکۺدؿۺاکاابقتسؽۺرکےنۺواےلۺاےسیۺںیہۺںوھنںۺےنۺاےسۺلمکمۺںیہنۺایکۺ‬
‫اورۺےنتکۺلکۺاکۺااظتنرۺرکےنۺواےلۺںیہۺںوھنںۺےنۺاےسۺںیہنۺاپای‪،‬ارگۺج ۺومتۺۺاورۺاسۺیکۺاسمتفۺوکۺ‬
‫دھکیۺولۺوتۺادیمۺاورۺاسۺےکۺدوھےکۺےسۺرفنتۺرکوےگۺ‪،‬ایکۺج ۺےنۺب تتۺیسیعۺنبۺرممیۺہیلعۺاالسلؾۺ‬
‫اکۺاراشدۺںیہنۺانس‪‘‘:‬داینۺنیتۺدؿۺ(ںیمۺیٹبۺیتیئ)ےہ(‪)۱‬زگہتشۺلکۺۺاہمترےۺاہھتۺںیمۺوجۺھچکۺاھتۺوہۺ‬
‫زگر ۺایگ(‪ٓ)۲‬اےن ۺوااللک ۺ( س ۺےک ۺابرے ۺںیم)ج ۺںیہن ۺاجےتن ۺیت ۺہک ۺاےس ۺاپؤےگ ۺای ۺںیہن‪،‬‬
‫(‪ٓ)۳‬اجۺاکۺدؿۺ سۺںیمۺج ۺیتۺوتۺاےسۺتمینغۺاجون۔‬
‫ب تت ۺ ۺاوبذر ۺریض ۺاہلل ۺہنع ۺاک ۺاراشد ۺےہ ۺ‪’’:‬داین ۺنیت ۺاستع ۺ(ںیم ۺیٹب ۺیتیئ)ےہۺ‬
‫(‪)۱‬اکیۺاستع ۺزگر ۺیئگ(‪)۲‬اورۺاکیۺاستع ۺ س ۺںیمۺج ۺیت(‪)۳‬اکیۺوہ ۺاستعۺےہ ۺہکۺج ۺاےسۺ‬
‫اپؤےگ ۺایںیہن ۺوت ۺتقیقح ۺںیم ۺج ۺاکی ۺیہ ۺ ۺاستع ۺےک ۺامکل ۺیتویکں ۺہک ۺومت ۺاکی ۺاستع ۺےسۺ‬
‫دورسیۺاستعۺکتۺےہ۔‬
‫امہرےۺخیشۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺےنۺرفامای‪’’:‬داینۺنیتۺاسسنۺےہۺ(‪)۱‬اکیۺاسسن ۺزگر ۺیئگۺوجۺھچکۺ‬
‫ج ۺےنۺاسۺںیمۺایکۺوہۺایک‪)۲(،‬اورۺاکیۺوہۺاسسنۺےہۺ سۺںیمۺج ۺیت‪)۳(،‬اکیۺوہۺاسسنۺےہۺہکۺج ۺ‬
‫ںیہن ۺاجےتن ۺہک ۺج ۺاےس ۺاپؤےگ ۺایںیہن ۺ‘‘اس ۺےیل ۺہک ۺےنتک ۺاکیۺاسسن ۺےنیل ۺواےل ۺاےسیۺںیہ ۺہکۺ‬
‫دورسیۺاسسنۺےنیلۺےسۺےلہپۺیہۺااچکنۺاںیھنۺومتۺٓایئگۺوتۺتقیقحۺںیمۺج ۺرصػۺاکیۺیہۺاسسنۺ‬
‫ےکۺامکلۺیتۺہنۺہکۺاکیۺدؿۺاورۺاکی ۺاستعۺےکۺامکلۺیتوتۺاسۺاکی ۺاسسن ۺںیمۺرمےن ۺےسۺےلہپۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪153‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ا اطتعۺاورۺوتہبۺںیمۺدلجیۺرکواشدیۺہکۺج ۺدورسیۺیہۺاسسنۺںیمۺرماجؤۺ‪،‬اورۺا ےۺسفنمت!وتۺرزؼۺیکۺ‬
‫فرک ۺہن ۺرک ۺاشدی ۺہک ۺوت ۺاس ۺاک ۺجاتحج ۺیتےن ۺےک ۺےیل ۺابیق ۺہن ۺرےہ ۺ‪،‬وتریتا ۺوتق ۺاضعئ ۺیتا ۺفرک ۺاکیبر ۺیتیگۺ‬
‫اور ۺہی ۺ ادیم ۺانمبس ۺںیہن ۺےہ ۺہک ۺااسنؿ ۺاکی ۺدؿ ۺای ۺاکی ۺاستع ۺای ۺاکی ۺاسسن ۺےک ۺےیل ۺرزؼ ۺاکۺ‬
‫ااظتنؾ ۺرکے ۺ‪،‬ایک ۺےھجت(سفن)وہ ۺاید ۺںیہن ۺوج ۺیبن ۺرکمی ۺﷺ ےن ۺاےنپ ۺاحصہب ۺرکاؾ ۺریض ۺاہلل ۺمہنۺ‬
‫ےسۺرفامای‪’’:‬ایکۺا ںیہۺااسہمۺرپۺبجعتۺںیہنۺوجۺاکیۺہنیہمۺاکۺہلغۺرخدیےنواالۺےہۺےبکشۺااسہمۺیبملۺ‬
‫ادیمۺواالۺےہۺۺ‪،‬دخباۺںیمۺاکیۺدقؾ ۺںیہنۺراتھکۺہیۺامگؿۺرکےکۺہکۺںیمۺاےسۺااھٹؤںۺا ۺ‪،‬اورہن ۺیہۺاکیۺ‬
‫ہمقلۺاتیلۺیتںۺہیۺامگؿۺرکےکۺہک ۺںیمۺاےسۺوخوگشاریۺےس ۺےچینۺ(ٹیپ ۺںیم)ااترولں ۺا ۺاہیںۺکتۺ‬
‫ئ‬
‫ہک ۺ ےھج ۺومت ۺٓااجےئیگ ۺ‪،‬اور ۺاس ۺذات ۺیک ۺمسق ۺ س ۺےک ۺقنصۃ ۺدقرت ۺںیم ۺریمی ۺاجؿ ۺےہۺ‬
‫ےبکشۺ سۺاکۺج ۺےسۺودعہۺایکۺایگۺےہۺوہۺرضورۺٓاےنۺوایلۺےہۺاورج ۺاع زۺرکےنۺواےلۺںیہن۔‬
‫من‪......‬طإذا أنت أیوا الرجل تذعرت ھذہ األذعار ‪. ..‬‬
‫ص‪.....۴۱،۴۱‬إیل‪....‬واہلل تصایل ويل التوطيؼ بطزلہ ورَحتہ۔‬
‫َ ُ‬
‫لحۺاغلت‪َِّ :‬ی ّػ‪:‬ۺ(ض)اکلہۺیتان۔‬
‫ترجنہ‪ :‬اےۺااسنؿمت!ۺوتۺاؿۺاذاکرۺوۺور‪،‬ایۺوکۺایدۺرکۺاورۺرکتارۺوااعدہۺےکۺذرہعیۺاؿۺ‬
‫رپۺدماوتمۺرک اہللۺاعتٰیلۺےکۺمکحۺےسۺاینپۺادیمۺوکۺوکاتہۺرکۺ‪،‬وتۺاسۺوتقۺوتۺاےنپۺسفنۺوکۺااطتعۺاورۺ‬
‫وتہبۺیک ۺرطػۺدلجی ۺرکاتۺیتۺادےھکی ۺا ۺریتے ۺانگہۺمتخۺیتاجںی ۺےگۺ‪،‬داین ۺاورۺاسۺیکۺبلطۺںیمۺےبۺ‬
‫رتبغۺیتاجےئۺا ۺ‪،‬وتۺ(اس ۺوتق)ریتاۺاسحب ۺاورۺنکھتۺیکلہۺیتاجےئ ۺیگ ۺ‪،‬ریتا ۺدؽ ۺٓارختۺاور ۺاسۺ‬
‫یکۺیتانلویکںۺںیمۺگلۺاجےئۺا ‪،‬وہۺاکیۺاسسنۺےسۺدورسیۺاسسنۺکتۺاجےئۺا ‪،‬ب ےۺدعبۺدیرگےۺ‬
‫اس ۺیک ۺدمد ۺیک ۺاجےئ ۺیگ ۺ‪،‬اہمتری ۺاسقوت ۺیبلق ۺدور ۺیتاجےئ ۺیگ ۺ‪،‬اس(دؽ)یک ۺرنیم ۺاور ۺافصیئ ۺر‪،‬رہۺ‬
‫یتیگ ۺاس ۺوتق ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺاک ۺوخػ ۺاور ۺتیشخ ۺر‪،‬رہ ۺیتیگ ۺوت ۺاہمتری ۺابعدت ۺدرتس ۺیتاجےئ ۺیگۺ‬
‫‪،‬اہمترے ۺااجنؾ ۺےک ۺابرے ۺںیم ۺدمد ۺیک ۺادیم ۺوقی ۺیتاجےئ ۺیگ ۺج ۺاینپ ۺٓارخت ۺںیم ۺرماد ۺےک ۺاسھتۺ‬
‫اکایمبۺیتاجؤےگۺ‪،‬اہللۺاعتٰیلۺےکۺلضفۺےکۺدعبۺرہۺزیچۺادیمۺوکۺمکۺرکےنۺوایلۺایسۺتلصخۺےکۺببسۺ‬
‫ےہۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪154‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ایبؿۺایکۺایگۺےہۺہکۺب تتۺزرارہۺنبۺاویفۺریضۺاہللۺہنعۺےسۺواصؽۺےکۺدعبۺوخابۺںیمۺ‬
‫وساؽ ۺایک ۺایگ ۺہک ۺاہمترے ۺزندکی ۺوکؿ ےس ۺاامعؽ ۺزایدہ ۺاےھچ ۺںیہ؟اوھنں ۺےن ۺرفامای‪:‬راضےئ ۺایہلۺ‬
‫‪،‬اورادیمۺوکۺمکۺرکان۔‬
‫وتاے ۺاھبیئمت!اس ۺالص ۺںیم ۺڑبی ۺوکشش ۺرصػ ۺرک‪ ،‬ۺاس ۺےیل ۺہک ۺہی ۺدؽ ۺاور ۺسفن ۺیکۺ‬
‫االصحۺںیمۺاہنتیۺامہۺاورۺمیظعۺےہۺ‪،‬اہللۺاعتٰیلۺاےنپۺلضفۺورتمحۺےسۺوتقیفۺاکۺامکلۺےہ۔‬
‫من‪....‬وأما اْلدد‪:‬طإنہ املطدد للساصات‪...،‬ص ‪ . . . ۴۱‬إیل ‪ . . . .‬وْلتعن‬
‫ً‬
‫حاددا ‪،‬تعن سیع الطوم۔‬
‫َ ُْ‬ ‫َ َّ ْ َّ ُ‬
‫لد ُاء ال ُصزال‪ :‬ۺالالعج ۺامیبری۔الظ َّر ُاء‪:‬ابعدت ۺزگار ۺولگ‪،‬وادحۺ‬ ‫لح ۺاغلت‪:‬ا‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َّ‬
‫لد َھاظ ْ َْی‪:‬ا ؤں ۺاک ۺایھکم‪،‬اجریگدار‪،‬وادح ۺد ْھظان۔ا ْھ ُل َّ‬ ‫َ‬
‫الر َدا ِّت ْي ِّؼ۔داہییت ۺولگ‬ ‫ِّ‬ ‫ي۔ا ِّ‬ ‫ار‬
‫َ ِّ َ َّ‬ ‫ظ‬
‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ ْ‬ ‫ُ‬
‫۔یت َملؼ‪:‬اچولپیسۺرکان۔یذمت(س)یسکۺیکۺتبیصمۺرپۺوخشۺیتان۔ھا ِّئم‪:‬ۺ ۺ(ض)ۺرسرگداںۺ‬
‫َ‬
‫َ َ‬
‫‪،‬رپاشیؿ۔الز ِّض ْ ُْی‪:‬ۺہنیکۺرپور‪،‬احدس۔‬
‫حسدکابیاٌ‬
‫ترجنہ‪ :‬ااطوتعں ۺوک ۺابتہ ۺرکےن ۺواال‪،‬رباویئں ۺرپ ۺااھبرےن ۺواالےہ ۺاور ۺہی ۺایسی ۺالالعجۺ‬
‫امیبریۺےہۺہک ۺ س ۺںیمۺاعؾۺولگۺاورۺاجلہۺولگ ۺوتۺایک ۺتہبۺےس ۺاملعاورۺابعدتۺزگارۺب تاتۺ یھۺ‬
‫التبمۺںیہ‪،‬اہیںۺکتۺہکۺاسۺےنۺاؿۺوکۺالہکۺرکدایاورۺٓاگۺںیمۺدالخۺرکدای‪،‬ایکۺج ۺےنۺوضحرۺﷺ‬
‫اکاراشدۺںیہنۺانسۺ‪’’:‬ھچۺولگۺھچۺزیچوںۺیکۺوہجۺےسۺدوزخۺںیمۺاجںیۺےگۺ‪)۱(،‬الہۺرعبۺتیبصعۺ‬
‫یک ۺوہج ۺےس‪)۲(،‬ارما ۺملظ ۺوزایدیت ۺیک ۺوہج ۺےس‪)۳(،‬وچدرہی ۺولگ ۺربکت ۺیک ۺوہج ۺےس‪ )۴(،‬ۺداہییت‬
‫اہجتلۺیکۺوہجۺےس‪)۵(،‬اترجۺایختنۺیکۺوہجۺےسۺ‪)۶(،‬اوراملعۺدسحۺیکۺوہجۺےس‘‘املعۺاکۺدوزخۺںیمۺ‬
‫اجانۺیہۺاسۺےکۺوحنمسۺیتےنۺوکۺاتباتےہۺ‪،‬وتۺالقئۺیہیۺےہۺہکۺاسۺدسحۺےسۺاچباجےئ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪155‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫حسدپاىچچیزَِکُپیداکرتا ہے‬
‫(‪)۱‬۔اؿ ۺںیم ۺےس ۺاکی ۺہی ۺاطتع ۺںیم ۺرخایب‪،‬روسؽ ۺاہلل ۺﷺ ےن ۺرفامای‘‪’’:‬دسحۺ‬
‫ویکینںۺوکۺاسۺرطحۺاھکاجاتۺےہۺ سۺرطحۺٓاگۺوسیھکۺڑکلویںۺوکۺاھکاجیتۺےہ‘‘۔‬
‫(‪)۲‬۔دورسی ۺرخایب ۺانگہ ۺاور ۺرباویئں ۺاک ۺاصدر ۺیتان ۺےہ‪،‬اسیج ۺہک ۺب تت ۺوبھ ۺنب ۺہبنمۺ‬
‫رۃمح ۺاہلل ۺہیلع ۺےن ۺرفامای‪’’:‬احدس ۺیک ۺنیت ۺاشناینں ۺںیہ ۺبج ۺاسےنم ۺٓاات ۺےہ ۺوت ۺاچولپیس ۺرکات ۺےہ‪،‬ھٹیپۺ‬
‫ےھچیپۺتبیغۺرکاتۺےہاورۺۺدورسےۺیکۺتبیصمۺرپۺوخشۺیتاتۺےہ‘‘۔‬
‫ںیم(اامؾ ۺزغایل)اتہک ۺیتں ۺہک ۺاہمترے ۺےیل ۺاینت ۺابت ۺاکیف ۺےہ ۺہک ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺےن ۺںیمہۺ‬
‫ِن َش ّ ِر َح ِ‬
‫اس ٍد اِذَا‬ ‫احدس ۺےک ۺرش ۺےس ۺانپہ ۺامےنگن ۺاک ۺمکح ۺدای ۺےہ ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺرفامات ۺےہ‪َ ﴿:‬و م ۡ‬
‫َح َس َد﴾(ة ‪،۳۱‬الطلؼ‪’’ )۵:‬اور ۺدسح ۺرکےن ۺواےل ۺےک ۺرش ۺےس ۺبج ۺوہ ۺھجم ۺےس ۺےلج‘‘‬
‫وترورۺرکوۺہکۺدسحۺانتکۺمیظعۺرشۺاورۺہنتفۺےہۺاہیںۺکتۺہکۺاہللۺاعتٰیلۺےنۺاحدسۺوکۺاطیشؿۺاورۺاجدورگۺےکۺ‬
‫درہجۺںیمۺراھک‪،‬اہیںۺکتۺہکۺاسۺےکۺالخػۺوکیئۺدمدا راورانپہۺا ہۺںیہنۺےہۺرگمۺاہللۺربۺازعلتۺ‬
‫یکۺاج بۺےسۺ۔‬
‫(‪)۳‬۔اورۺرسیتیۺرخایبۺ(دسحۺےس)البۺافدئہۺمغۺاورۺنکھتۺیتیتۺےہۺ‪،‬اسھتۺیہۺاسھتۺانگہۺ‬
‫اورۺ تیصعۺ یھۺےہ‪،‬اسیجۺہکۺانبۺامسکۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺےنۺرفامای‪’’:‬ںیمۺےنۺاحدسۺےسڑبھۺرکااسیۺ‬
‫ر‪،‬ملۺصخشۺںیہنۺداھکیوجۺولظمؾۺےک ۺاسھتۺاشمتہبۺراتھکۺےہۺ‪،‬ہشیمہۺارسفدہ ۺتعیبط‪،‬رپاشیؿۺایخؽۺ‬
‫اوردایمئۺرجنۺومغۺاےسۺاگلۺراتہۺےہ۔‬
‫(‪)۴‬۔اور ۺوچیھت ۺرخایب(دسح ۺےس ۺہی ۺدیپا ۺیتیت ۺےہ)ہک ۺدؽ ۺادناھ ۺیتاجات ۺےہ‪،‬اہیںۺ‬
‫کت ۺہک ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺےک ۺیسک ۺمکح ۺوک ۺںیہن ۺاتھجمس ۺےہ‪،‬ب تت ۺایفسؿ ۺوثری ۺرۃمح ۺاہلل ۺہیلع ۺےنۺ‬
‫رفامای‪’’:‬ہشیمہ ۺاخوم ی ۺوک ۺاایتخر ۺرکورع ۺ(ینعی ۺوقتی)اک ۺامکل ۺیتاجےئ ۺا ‪،‬داین ۺاک ۺالیچل ۺاور ۺرحصی ۺہنۺ‬
‫یتوت(ونتفںۺےس)وفحمظۺرےہۺا ‪،‬نعطۺو ۺعینشت ۺرکےن ۺواالۺہنۺیتۺ(ارگۺااسی ۺںیہنۺۺرکےا )وتۺولوگںۺیکۺ‬
‫دیقنتۺےسۺوفحمظۺرےہۺا ‪،‬اورۺاحدسۺہنۺنبۺ(ارگۺاحدسۺۺںیہنۺےنبۺا )وتۺریتاۺذنہۺزیتۺیتا ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪156‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫من‪.....‬واخلامس ‪:‬اْلرمان واخلذْلن‪،‬طَلیعاد یشطر مبراد‪... ...،‬‬
‫ص‪......۴۲،۴۱‬إیل‪.....‬واہلل ویل التوطيؼ مبنہ مبنہ وعرمہ‪.‬‬
‫َ‬ ‫ََ‬
‫لحۺاغلت‪ّ :‬منام‪:‬ۺلغچۺوخر۔ا ْد َوا ُءۺامسۺلیضفت‪َ ،‬داء(س)امیبرۺیتان۔‬
‫ترجنہ‪)۵( :‬۔اپوچنںیۺرخایبۺدسحۺےسۺہیۺیتیتۺےہۺہکۺذتلۺوروسایئۺ یتلۺےہۺ‪،‬احدسۺ‬
‫اینپۺرمادۺںیمۺاکایمبۺںیہنۺیتاتۺےہ‪،‬اورۺہنۺیسکۺدنمشۺرپۺاغبلۺٓااتۺےہ‪،‬اسیجۺہکۺب تتۺاحج ۺامصۺ‬
‫رۃمحۺاہللۺہیلعۺےنۺرفامای‪’’:‬ہنیکۺرپورۺدنیۺدارۺںیہنۺیتاتۺےہ‪،‬بیعۺاکنےنلۺواالۺابعدتۺزگارۺںیہنۺیتاتۺ‬
‫ےہ‪،‬لغچ ۺوخر ۺوک ۺانم ۺووکسؿ ۺاحلص ۺںیہن ۺیتات ۺےہاور ۺاحدس ۺصخش ۺاغبل ۺاور ۺحتف ۺایب ۺںیہن ۺیتاتۺ‬
‫ےہۺ۔‬
‫ںیمۺ(اامؾۺزغایل)اتہکۺیتںۺہکۺدسحۺرکےنۺواالۺاینپۺرمادۺوکۺےسیکۺاپےئۺا ۺہکبجۺاسۺیکۺرمادۺہیۺ‬
‫ےہ ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺےک ۺاملسمؿ ۺدنبوں ۺےس ۺاس ۺیک ۺںیتمعن ۺنھچ ۺاجںی‪،‬اور ۺاس ۺےک ۺدونمشں ۺرپ ۺاس ۺیکۺ‬
‫دمدۺےسیکۺیکۺاجےئۺیگۺہکبج(اسۺےکۺدنمش)وہۺاہللۺۺاعتٰیلۺےکۺومنمۺدنبےۺںیہ۔‬
‫اورب تت ۺاوبوقعیب ۺرۃمح ۺاہلل ۺہیلع ۺےن ۺرفامای‪’’:‬اے ۺاہلل ۺمت!وتںیمہ ۺاےنپ ۺدنبوں ۺرپۺ‬
‫وتمعنںۺیکۺلیمکتۺاؿۺےکۺنسحۺاوحاؽۺرپۺربصۺاطعۺرفام‘‘۔‬
‫ےبکش ۺدسح ۺاکی ۺایسی ۺامیبری ۺےہ ۺوج ۺاہمتری ۺاطتع ۺوک ۺربابد ۺرکدے ۺیگ ۺاہمتری ۺربایئۺ‬
‫اور ۺانگہ ۺوک ۺزایدہ ۺرکدے ۺیگ ۺ‪،‬ا ںیہ ۺسفن ۺےک ۺوکسؿ ۺ‪،‬دؽ ۺیک ۺھجمس‪،‬دنمش ۺرپ ۺہبلغ ۺاپےناور ۺولطمب ۺرپۺ‬
‫اکایمبۺیتےنۺےسۺروےکۺیگۺوتوکیسنۺامیبریۺاسۺےسۺڑبیۺامیبریۺےہۺ؟ج ۺرپۺاسۺےسۺاےنپۺسفنۺاکۺ‬
‫العجۺرکانۺرضوریۺےہۺاہللۺاعتٰیلۺاےنپۺااسحؿۺورکؾۺےکۺذرہعیۺوتقیفۺاکامکلۺےہ۔‬
‫من‪......‬وأمااْلدتصجال والزنؼ‪....‬ص ‪.....۴۲‬إیل‪ ...‬واہلل ویل التوطيؼ‬
‫مبنہ مبنہ وطزلہ۔‬
‫َ ْ‬ ‫ُْ‬ ‫َ َّ َ ُ‬
‫لزنؼ‪( :‬س)تلجع ‪،‬زیتی۔ َیط َُت‪(:‬ؿ)تسس ۺزپاجان۔املَنْ ِّب ُت‪:‬ۺ‬ ‫لح ۺاغلت‪:‬ا‬
‫ٰ‪:‬ۺاسۺےکۺابرےۺںیم‪،‬اسۺےکۺےلسلسۺ‬ ‫اکاکتشر‪،‬زبسہۺاا ےنۺواال۔ َی َد ُأم‪(:‬س)ااتکۺاجان۔ ِّب َر َد ِّدہ‬
‫َ‬
‫ںیم۔ ُم َتث ِّّبت‪:‬ۺاثتبۺدقؾ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪157‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫جلدبازیاِرعجلتکابیاٌ‬
‫ترجنہ‪::‬وتۺہیۺایسیۺ(ربی)اعدتۺےہۺوجۺاقمدصۺوکۺوفتۺرکدیتیۺےہۺ‪،‬انگیتںۺںیمۺالتبمۺ‬
‫رکیتۺےہ‪،‬دلجابزیۺےسۺاچرۺٓاںیتفۺر‪،‬رہۺیتیتۺںیہ۔‬
‫(‪)۱‬اؿ ۺںیم ۺےس ۺاکی ۺہی ۺےہ ۺہک ۺاعی ۺالھبیئ ۺاور ۺااقتستم ۺںیم ۺیسک ۺرمہبت ۺاک ۺدصقۺ‬
‫رکےاورۺوکششۺرکےۺوتۺشبۺاواقتۺوہۺاےسۺاحلصۺرکےنۺںیمۺدلجیۺرکےۺا ‪،‬احالہکنۺوہۺرمہبتۺ‬
‫(ملع ۺایہل ۺںیم ۺاھکل ۺیتا ۺےہ ۺہک ۺبک ۺےلم ۺا ۺ)اس ۺوتق ۺت ےن ۺواال ۺںیہن ۺیتات ۺ‪(،‬ہن ۺت ےن ۺیک ۺوصرتۺ‬
‫ںیم)ایۺوتوہۺتسسۺزپاجےئۺا ۺاورانادیمۺیتاج ےئا ‪،‬وکششۺرکانۺوھچڑۺدےۺا ‪،‬وتۺوہۺاسۺرمہبتۺےسۺ‬
‫رحموؾ ۺیتاجےئ ۺا ۺ‪،‬ای ۺوہ ۺوکشش ۺاور ۺسفن ۺوک ۺاکھتےن ۺںیم ۺولغ ۺرکے ۺا ‪،‬وت ۺوہ ۺاس ۺرمہبت ۺےس ۺرگ ۺاجےئۺ‬
‫ا اور ۺارفاط ۺورفتطی ۺںیم ۺالتبم ۺیتا ‪،‬اور ۺہی ۺدوونں ۺرخاایبں ۺدلجابزی ۺاک ۺہجیتن ۺںیہ‪،‬اور ۺمہ ۺےن ۺیبن ۺرکمیۺ‬
‫ﷺ ےسۺرواتی ۺیکۺےہۺہکۺاوھنںۺےنۺرفامای‪’’:‬ےبکشۺامہرادنیۺمکحتسمۺےہ ۺوتۺج ۺاسۺںیمۺرنیمۺ‬
‫ےس ۺدالخ ۺیت‪،‬ویکہکن ۺاکاکتشر ۺہن ۺزنیم ۺوک ۺاھپڑات ۺےہ ۺہن ۺیہ ۺاس ۺیک ۺر‪،‬رہی ۺ حط ۺوک ۺابیق ۺراتھک ۺےہ ۺ۔ ۺایسۺ‬
‫رطح ۺیک ۺراجئ ۺاثمؽ ۺںیم ۺہی ۺوقؽ ۺےہ ۺہک ۺارگ ۺج ۺدلجابزی ۺںیہن ۺ ۺرکوےگ ۺوت(زنمؽ ۺ دوصد ۺکت)چنہپۺ‬
‫اجؤےگاورۺایسۺابرےۺںیمۺیسکۺاکۺہیۺوقؽۺےہ‪:‬‬
‫(‪)۱‬۔ٓایگتسہ ۺاایتخر ۺرکےن ۺواال ۺاینپ ۺضعب ۺرضوروتں ۺوک ۺاحلص ۺرکاتیل ۺےہ‪،‬اور ۺا یھۺ‬
‫دلجابزیۺےسۺلسھپۺاجاتۺےہ۔‬
‫(‪)۲‬۔ دورسیۺٓاتفۺہیۺےہۺہکۺاعیۺیکۺوکیئۺاحتجۺیتۺوتۺوہۺاسۺہلسلسۺںیمۺاہللۺاعتٰیلۺےسۺ‬
‫وخبۺ داعۺرکےۺا ۺاورۺوکششۺرکےۺا وتۺشباواقتۺداعۺیکۺوبقتیلۺںیمۺاسۺےکۺوتقۺےسۺےلہپۺیہۺ‬
‫دلجیۺرکےۺا ۺبجۺوہۺاےسۺںیہنۺاپےئۺا ۺوتۺتسسۺزپۺاجےئۺا ‪،‬ااتکۺاجےئۺا ۺداعۺرکانۺوھچڑۺدےۺا ۺ‬
‫اورۺاینپۺاحتجۺاورۺ دوصدۺےسۺرحموؾۺیتاجےئۺا ۔‬
‫(‪)۳‬۔رسیتی ۺٓاتف ۺہی ۺےہ ۺہک ۺوکیئ ۺااسنؿ ۺاس ۺاعی ۺرپ ۺملظ ۺرکے ۺوت ۺوہ ۺہصغ ۺرکے ۺا ۺاورۺ‬
‫یداع ۺرکےنۺںیم ۺدلجی ۺرکے ۺا ۺوتۺوہ ۺ(ر‪،‬مل)املسمؿ ۺاس ۺیک ۺوہج ۺےس ۺالہک ۺیتاجےئۺا ۺ‪،‬اورۺ‬
‫شباواقت ۺاعی ۺدح ۺےس ۺاجتوز ۺرکات ۺےہ ۺوت ۺوہ ۺانگہ ۺاور ۺالہتک ۺںیم ۺالتبم ۺیتاجات ۺےہ‪،‬اہلل ۺاعتٰیل ۺرفاماتۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪158‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ان َع ُج ۡول ًا﴾(ة‬ ‫َان ا ل ۡ ِان َۡس ُ‬ ‫ان ِب َّ‬
‫الش ّ ِر ُدعَٓا َء ٗہ ِبا لْ َخیۡ ِر ؕ َوک َ‬ ‫الإن َۡس ُ‬
‫ےہ‪َ ﴿:‬و َی ْدعُ ِ‬
‫‪،۱۵‬بین اساءیل ‪(’’ )۱۱:‬وبتقۺتبیصم)ٓادیمۺربایئۺیکۺداعۺرکاتۺےہۺےسیجۺالھبیئۺاماتگنۺےہۺ‬
‫اورۺٓادیمۺڑباۺدلجابزےہ‘‘۔‬
‫(‪)۴‬وچیھتۺٓاتفۺہیۺےہۺہکۺابعدتۺیکۺالصۺاورۺاسۺاکۺدارودمارۺورعۺرپۺےہاورۺورعۺیکۺ‬
‫الصۺرہۺزیچۺںیمۺااہتنیئۺروروفرکۺرکانۺےہ(بتۺاجرکۺورعۺدیپاۺیتاتۺےہ)اورۺرہۺاسۺزیچۺیکۺا یھۺرطحۺ‬
‫اجچن ۺرکان ۺ س ۺےک ۺوہ ۺدرےپ ۺےہ ۺےسیج ۺاھکان‪،‬انیپ‪،‬اننہپ ۺ‪،‬الکؾ ۺرکاناور ۺاکؾ ۺرکانوت ۺبج ۺٓادیم ۺاؿ ۺ ماؾۺ‬
‫اعمالمتۺںیمۺدلجۺابزیۺرکےنۺواالۺیتٓایگتسہۺاایتخرۺرکےنۺواالۺ‪،‬اثتبۺرےنہۺواال‪،‬روروفرکۺرکےنۺواالۺ‬
‫ںیہن ۺیتا وت ۺاس ۺیک ۺاج ب ۺےس ۺاعمالمت ۺںیم ۺویسی ۺروروفرک ۺںیہن ۺیتیگ ۺےسیج ۺہک ۺرضوری ۺےہ ۺوہ ۺرہۺ‬
‫ابت ۺںیم ۺدلجی ۺرکے ۺا ۺوت ۺزغلش ۺںیم ۺالتبم ۺیتاجےئ ۺا ۺ‪،‬اھکےن ۺیک ۺرطػ ۺدلجی ۺرکے ۺا ۺوترحاؾۺ‬
‫اورۺہبشۺ(وایلۺروزی)ںیمۺالتبمۺیتاجےئۺا ‪،‬ایسۺرطحۺ ماؾۺاعمالمتۺںیمۺوہۺاھچؿۺنیبۺوکۺوھچڑۺدےۺ‬
‫ا وتۺورعۺاسۺےسۺوفتۺیتاجےئۺا ۺاورۺریغبۺورعۺےکۺابعدتۺںیمۺوکیسنۺالھبیئۺےہۺ؟۔‬
‫وتبج ۺیسک(ربی)تلصخ ۺںیم ۺالھبیئ ۺیک ۺزنمؽ ۺےسدوری ۺ ۺاحوتجں ۺےس ۺرحمویمۺ‬
‫املسمونںۺاکۺاورۺوخدۺاکۺالہکۺیتانۺیتۺرھپۺاسۺورعۺےکۺوفتۺیتےنۺاکۺ یھۺرطخہۺیتۺوجۺہکۺرأسۺااملؽۺ‬
‫ےہ ۺ‪،‬وت ۺااسنؿ ۺےک ۺالقئ ۺہی ۺےہ ۺہک ۺسفن ۺیک ۺاالصح ۺےکذرہعی ۺاس ۺوک ۺزالئ ۺرکےن ۺیک ۺوکشش ۺرکےۺ‬
‫‪،‬اہللۺاعتٰیلۺاےنپۺلضفۺاورۺااسحؿۺےسۺوتقیفۺاطعۺرکےنۺواالےہ۔ۺ‬
‫من‪......‬وأما العَب ‪:‬طإنہ اخلرلۃ املولعۃ رأدا‪ . ...،‬ص‪... . ۴۳،۴۲‬إیل‪....‬‬
‫أورثہ اہلل تصایل ذْل حبؼ‪.‬‬
‫ََُ ّ ُ‬ ‫لح ۺاغلت‪َ :‬امل َْ ْظ ُ‬
‫الل َدان(ک)خلت ۺزابؿ ۺیتان۔‬ ‫ِّ‬ ‫ظ‬ ‫ل‬ ‫ض‬‫ۺوانعد۔‬ ‫‪(:‬ؿ)ضغب‬ ‫ت‬
‫َُ ّ ُ َ ْ ْ‬ ‫َ ُْ َ‬ ‫َ َ َ ُ‬ ‫ُ‬
‫َرط َؼ‪(:‬ک)ےب ۺایح ۺیتان۔ا ّلنعال‪:‬زسا۔اخل َيَل ُء‪:‬وخد ۺدنسپی‪،‬ارتاان۔ُی ِّوج‪( :‬حت ِّوجیا)ۺ‬
‫ً‬
‫ْسۃ‪:‬رویٹ ۺاک ۺ اڑا‪،‬عمج ۺ ِّع َْس۔ َم َداغ‪:‬دصمر ۺیمیم‪،‬قلح ۺےس ۺارتان۔ۺ‬ ‫احتج ۺردن ۺانبان۔ ِّع ْ َ‬
‫َ ُ َ ً‬ ‫َ ْ ُ‬
‫امل ُ ْخ َتال ‪:‬وخدۺدنسپۺ‪،‬ارتاےنۺواال۔ َمی ِّ ّرغ‪َ(:‬ت ْ ِّر یْضا)ٓاولدہۺرکان۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪159‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫تکبرکابیاٌ‬
‫ترجنہ‪:‬وت ۺہی ۺاکی ۺایسی(ربی)اعدت ۺےہ ۺوج ۺابلکل ۺالہک ۺرکےن ۺوایل ۺےہ ۺایک ۺج ۺےنۺ‬
‫ِن الْ ٰک ِف ِر ۡی َن﴾(ة‬‫َان م َ‬
‫اہلل ۺاعتٰیل ۺاک ۺہی ۺاراشد ۺںیہن ۺانس‪ ﴿:‬اَبٰی َوا ْس َت ْکبَ َر ٭۫ َوک َ‬
‫‪،۱‬البظرۃ ‪’’ )۳۴‬رکنمۺیتااوررغورۺایکۺاورۺاکرفۺیتایگ‘‘اورۺہیۺ(ربیۺ)اعدت ۺدورسیۺاعدوتںۺےکۺ‬
‫امدننۺںیہنۺےہۺوجۺلمعۺںیمۺبیعۺاگلیتۺاورۺرفعۺںیمۺاصقنؿۺاچنہپیتۺںیہۺ‪،‬ہکلبۺہیۺاعدت(ربکت)ۺوتۺالصۺ‬
‫ںیم ۺاصقنؿ ۺاچنہپیت ۺےہ ۺدنی ۺوااقتعد ۺںیم ۺبیع ۺاگلیت ۺےہبج ۺوقی ۺاوراغبل ۺیتاجےئ ۺوت ۺاس ۺاکۺ‬
‫دتارکۺںیہنۺایکۺاجاتکسۺ۔اہللۺاعتٰیلۺیکۺانپہ۔‬
‫ٓ‬
‫پھرکهازکهمتکبراىساٌمیٍچار افتیٍپیداہُتیہیٍ‬
‫ٓ‬
‫(‪)۱‬۔افت اؿۺںیمۺےسۺ ہیۺےہۺہکۺقحۺےسۺرحموؾۺیتان‪،‬اہللۺاعتٰیلۺیکۺٓاوتیںۺیکۺرعمتفۺ‬
‫ف َع ْن ٰا ٰیتِیَ‬
‫اور ۺاس ۺےک ۺااکحؾ ۺوک ۺےنھجمس ۺےس ۺدؽ ۺاک ۺادناھ ۺیتان‪،‬اہلل ۺاعتٰیل ۺرفامات ۺےہ‪َ ﴿:‬سا َْص ِر ُ‬
‫ال َّ ِذ ۡی َن َی َت َکبّ َُر ۡو َن فِی ا لۡا َْر ِض ِب َغیۡ ِر ا ل َْح ِّق﴾(ة ‪،۹‬اْلصراػ‪ ’’ )۱۴۶:‬اور‬
‫ںیم ۺاینپۺٓاوتیںۺےسۺاؿۺولوگںۺوک ۺریھپۺدوں ۺا ۺوج ۺزنیم ۺںیمۺانقحۺاینپ ۺڑبایئۺاچےتہ ۺںیہۺ‘‘اورۺرفاماتۺ‬
‫َار ﴾(ة ‪ ، ۲۴‬املؤمن‬ ‫ِک َی ْط َب ُع الل ُہ عَلٰی ک ُ ِ ّل قَل ِْب ُم َت َکبِّ ٍر َج ّب ٍ‬
‫ےہ‪ ﴿ :‬ک َٰذل َ‬
‫‪’’ )۳۵:‬اہللۺویںۺیہۺرہمۺرکد اتۺےہۺربکتمۺرسشکۺےکۺاسرےۺدؽۺرپ‘‘۔‬
‫ٓ‬
‫(‪ )۲‬افت‪:‬ہیۺےہۺہکۺاہللۺاعتٰیلۺیکۺاج بۺےسۺبضغۺاورۺانرایگضۺیتیتۺےہ‪،‬اہللۺاعتٰیلۺ‬
‫ب ال ُْم ْس َت ْکبِ ِر ۡی َن﴾(ة ‪،۱۴‬النحل‪’’ )۲۳:‬ےبۺکشۺاہللۺ‬ ‫رفاماتۺےہ‪﴿ :‬ا ِ نَّ ٗہ ل َا ُی ِح ُّ‬
‫ربکتۺرکےنۺواولںۺوکۺدنسپۺںیہنۺرکاتۺےہ‘‘رواتیۺیکۺیئگۺےہۺہکۺب تتۺومیسۺہیلعۺاالسلؾۺےنۺرعضۺ‬
‫یک ۺ‪،‬اے ۺریمے ۺربمت!ریتی ۺولخمؼ ۺںیم ۺریتے ۺزندکی ۺبس ۺےس ۺاندنسپدیہ ۺصخش ۺوکؿ ۺےہ‬
‫؟رفامای‪ :‬سۺاکۺدؽۺربکت ۺرکےۺ‪،‬زابؿۺخلت ۺیت‪،‬اورۺوج ۺاینپۺٓاھکنۺوکۺ(الھبیئۺےکۺاکومںۺےسۺ)دنبۺ‬
‫رےھک‪ ،‬سۺاکۺاہھتۺلیخبۺیتاورۺاالخؼۺربےۺیتں۔‬
‫ٓ‬
‫(‪ )۳‬افت‪:‬ہی ۺےہ ۺہک ۺربکتم ۺااسنؿ ۺوک ۺداین ۺاور ۺٓارخت ۺںیم ۺروسایئ ۺاور ۺربعانتک ۺزسا ۺ یتلۺ‬
‫ےہ‪،‬ب تت ۺاحج ۺ� ۺےن ۺرفامای’’اس ۺابت ۺےسوچب ۺہک ۺومت ۺںیھمت ۺنیت ۺوتلصخں ۺرپ ۺٓااجےئۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪160‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫(‪)۱‬ربکت ۺرپ(‪ )۲‬ۺالچل ۺرپ(‪ )۳‬ۺارتاےن ۺرپ۔ ۺاس ۺےیل ۺہک ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺربکتم ۺااسنؿ ۺوک ۺداین ۺےس ۺںیہنۺ‬
‫اکناتل(ینعی ۺومت ۺںیہن ۺد ات)اہیں ۺکت ۺہک ۺاےس ۺاس ۺےک ۺرھگ ۺواولں ۺاور ۺاخدومں ۺںیم ۺےس ۺبسۺ‬
‫ےس ۺرذلی ۺااسنؿ ۺےک ۺذرہعی ۺ(داین ۺیہ ۺںیم) ۺذتل ۺداھک ۺ ۺد ات ۺےہ۔اور ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺالیچل ۺااسنؿ ۺوک ۺداینۺ‬
‫ےس ۺںیہن ۺاکناتل ۺاہیں ےککت ۺہک ۺاےس ۺرویٹ ۺےک ۺاکی ۺ اڑے ۺاور ۺاپین ۺاک ۺجاتحج ۺانب ۺد ات ۺےہ‪،‬اور ۺوہۺ‬
‫اےسۺاھکےنۺےنیپۺیک ۺتلہمۺںیہنۺد اتاورۺۺارتاےنۺواےلۺوکۺاہللۺاعتٰیلۺۺداین ۺےسۺںیہنۺاکناتلۺاہیں ۺکتۺ‬
‫ہک ۺاےس ۺوبؽ ۺو ۺرباز ۺںیم ۺٓاولدہ ۺرک ۺد ات ۺےہ۔ ۺاور ۺاہک ۺایگ ۺےہ ۺہک‪ :‬ۺوج ۺانقح ۺربکت ۺرکے ۺوت ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺاےسۺ‬
‫قحۺےکۺاسھتۺذتلۺاکۺوارثۺانبۺد اتۺےہ(ینعیۺذلیلۺرکۺد اتۺےہ)۔‬
‫من‪....‬الرابصۃ‪:‬النار والصذاب ِف الصظیب‪. ..،‬ص ‪.. .۴۳‬إیل ‪ ...‬وْلیظع الضین‬
‫صنہ ‪،‬طنظول وباہلل التوطيؼ۔‬
‫َْ ُ‬ ‫َ ْ‬ ‫َ‬
‫لحۺاغلت‪َ :‬ح ِّام ْي ص ْن‪:‬ۺافحتظۺرکان۔اذ َب َع الظ ْول‪:‬یلیصفتۺالکؾۺرکان۔‬
‫ٓ‬
‫ترجنہ‪ )۴( :‬افت‪ :‬ۺہی ۺےہ ۺہک ۺربکتم ۺااسنؿ ۺٓارخت ۺںیم ۺٓاگ ۺاور ۺذعاب ۺاک ۺقحتسمۺ‬
‫یتا ‪ ،‬ۺاسیج ۺہک ۺایبؿ ۺایک ۺایگ ۺےہ(دحثی ۺدقیس ۺںیم) ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺرفامات ۺےہ’’ڑبایئ ۺریمی ۺاچدر ۺےہ ۺاورۺ‬
‫تمظعۺریمیۺازارۺےہ ۺوتۺوجۺصخشۺاؿۺدوونںۺںیمۺےسۺوکیئۺاکیۺ یھۺھجمۺےسۺےنیلۺیکۺوکششۺرکےۺا ۺ‬
‫وت ۺںیم ۺاےس ۺمنہج ۺیک ۺٓاگ ۺںیم ۺڈاؽ ۺدوں ۺا ‘‘بلطم ۺہی ۺےہ ۺہک ۺتمظع ۺاور ۺربکاییئ ۺاؿ ۺافصت ۺںیمۺ‬
‫ےسۺںیہۺوجۺریمےۺاسھتۺاخص ۺںیہ ۺاورۺریمےۺالعوہۺیسکۺےک ۺےیلۺانمبسۺںیہن‪،‬ۺاسیجۺہکۺااسنؿۺ‬
‫یکۺاچدرۺاورۺاسۺاکاۺزارۺاسۺےکۺاسھتۺاخصۺیتاتۺےہۺاورۺدورساۺاسۺںیمۺرشکیۺںیہنۺیتاتۺےہ۔‬
‫اورۺًانیقی(ربکت)ۺایسیۺتلصخۺےہۺوجۺھجتۺےسۺقحۺیکۺرعمتفۺۺاورۺاہللۺاعتٰیلۺیکۺٓاوتیںۺےکۺ‬
‫پ‬
‫اعمینۺوۺااکحؾۺےنھجمسۺوکۺوفت ۺرکۺدیتیۺۺےہۺرھپۺ مھارےۺےیلۺاہللۺاعتٰیلۺیکۺانرایگض‪،‬داینۺںیمۺروسایئۺاورۺ‬
‫ٓارخت ۺںیمۺمنہجۺاکۺابثع ۺیتنب ۺےہ۔ ۺوتۺدنملقعۺوکۺاسۺےلسلسۺںیمۺاغلفۺیتےنۺیکۺراہۺںیہنۺےہ‪،‬ہک ۺوہۺ‬
‫وخػ‪ ،‬ۺافحتظ ۺاور ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺیک ۺانپہ ۺامےنگن ۺےک ۺذرےعی ۺاس ۺوک ۺمتخ ۺرکےک ۺاس ۺیک ۺاالصح ۺہن ۺرکےۺ‬
‫‪،‬اورۺاہللۺاعتٰیلۺاےنپۺااسحؿۺوۺرکؾۺےسۺتمصعۺوۺوتقیفۺاکۺامکلۺےہ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪161‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫وت ۺہی ۺاؿ ۺٓاوتفں ۺںیم ۺےس ۺضعب ۺاک ۺایبؿ ۺےہ ۺوج ۺ ۺاؿ ۺاچر ۺوتلصخں ۺےکابرے ۺںیم ۺںیمہۺ‬
‫ولعمؾۺیتںی‪،‬اورۺدنملقعۺےکۺےیلۺاؿۺںیمۺرصػۺاکیۺیہۺاکیفۺےہۺبجۺہکۺاےسۺاےنپ ۺدؽۺیکۺفرکۺ‬
‫یت‪،‬اےنپۺدنیۺاکۺاحمظفۺیت‪،‬اورۺاہللۺاعتٰیلۺدریگتسۺیکۺوتقیفۺدےنیۺواالۺےہ۔‬
‫سُال ‪:‬بج ۺاعمہلم ۺۺاؿ ۺوتلصخںۺیکۺٓاوتفںۺاکۺاسۺدرہجۺرپ ۺےہۺاورۺاسۺےسۺانچبۺ‬
‫رضوریۺیتایگۺےہ ۺوتۺاس ۺیکۺتقیقح ۺیکۺرعمتفۺرضوریۺےہ‪،‬وتۺٓاپۺامہرے ۺےیل ۺایبؿۺےیجیکۺاتہکۺ‬
‫مہۺاجؿۺںیلۺہکۺاسۺےسۺ ےنچۺاکۺوکؿۺاسۺراہتسۺےہ؟‬
‫جُاب‪:‬ۺاؿۺںیمۺےسۺرہۺاکیۺںیمۺتہبۺزایدہۺالکؾۺےہ‪،‬اورۺمہۺےنۺاسۺہلسلسۺںیمۺاینپۺ‬
‫دو ۺاتکوبں’’االایحء‘‘ اور ۺ’’االرسار‘‘ ںیم ۺیلست ۺشخب ۺوگتفگ ۺیک ۺےہ‪،‬اور ۺاہیں ۺمہ ۺرصػ ۺ ۺاؿ ۺرضوریۺ‬
‫زیچۺذرکۺرکںیۺےگۺ سۺےسۺےبۺاینزیۺںیہنۺےہوتۺمہۺےتہکۺںیہۺاورۺاہللۺیہۺےسۺوتقیفۺیکۺادیمۺےہ۔‬
‫من‪......‬وأماالصمل ‪:‬طإن أعثر الصلَمء رَحوم اہلل ٰ‬
‫تصایل ظالوا‪ ... .:‬ص‬
‫‪.....۴۳‬إیل‪.....‬یعون ُمتنصا من األمل ۔طوذا حعم األمل‪.‬‬
‫َّ‬
‫لحۺاغلت‪َ :‬ص ٰیل َ ْ‬
‫ضب ِّم َن اْلت َداع‪ :‬ربۺلیبسۺوتعسۺےکۺوطرۺرپ۔‬
‫ِّ‬

‫ترجنہ‪ :‬طُیل امید کی تعریف‪:‬امہرےۺارثکۺاملعۺ� ۺےنۺرفامایۺ’’یعطقۺوطرۺرپۺ‬

‫ؤمرخۺوتقۺےکۺےیلۺزدنیگۺاکۺارادہۺرکانۺ‬
‫کُتاہ امیدی کی تعریف یعطق ۺوطر ۺرپ ۺاس ۺاک ۺارادہ ۺہن ۺرکان ۺ۔ ۺاس ۺوطر ۺرپ ۺہک ۺج ۺذرکۺ‬
‫ںیمۺاہللۺاعتٰیلۺیکۺتیشمۺاورۺملعۺرپۺاانثتسۺےکۺاسھتۺدیقمۺرکۺدوۺایۺارادہۺںیمۺالھبیئۺیکۺرشطۺےکۺاسھتۺ‬
‫دیقمۺرکدوۺوتۺایسۺوتقۺارگۺج ۺاینپۺزدنیگۺوکۺایدۺرکوۺاسۺوطرۺرپۺہکۺںیمۺمکحۺاورۺنیقیۺےکۺاسھتۺدورسیۺ‬
‫اسسن ۺای ۺدورس ی ۺاستع ۺای ۺدورسے ۺدؿ ۺےک ۺدعب ۺزدنہ ۺریتں ۺا ۺوت ۺج ۺادیم ۺرکےن ۺواےل ۺیت ۺاور ۺہیۺ‬
‫پ‬
‫مھاریۺاج بۺےسۺانگہۺےہ‪،‬اس ۺےیلۺہکۺہیۺبیغۺرپۺمکحۺےہ(ینعی ۺبیغۺیکۺربخۺدانیۺےہ)اورۺارگۺج ۺ‬
‫ادیمۺوکۺاہللۺاعتٰیل ۺےک ۺملعۺاور ۺتیشم ۺےکۺاسھت ۺدیقمۺرکۺدو ۺ اور ۺوہک‪ :‬ۺںیمۺزدنہ ۺریتںۺا ۺاؿۺاشءۺاہللۺ‬
‫اعتٰیل‪،‬ایۺارگۺاہللۺاعتٰیلۺیکۺرمیضۺیتیئ ۺوتۺںیمۺزدنہۺریتں ۺا ۺوتۺج ۺادیمۺےک ۺمکح ۺےسۺلکنۺاجؤےگ‪،‬ایسۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪162‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫رطحۺارگج ۺےنۺدورسےۺوتقۺےکۺےیلۺیعطقۺوطرۺرپۺاینپۺزدنیگۺاکۺارادہۺایکۺوتۺج ۺادیمۺرکےنۺواےلۺیتۺ‬
‫ارگ ۺج ۺاےنپ ۺارادہ ۺوک ۺالھبیئ ۺیک ۺرشط ۺےک ۺاسھت ۺدیقم ۺرکو ۺوت ۺج ۺادیم ۺےک ۺمکح ۺےس ۺلکن ۺاجؤےگ ۺاور ۺرصۺ‬
‫الم(ادیم ۺوکاتہ ۺرکان)ےک ۺاسھت ۺفصتم ۺیتےگ ۺاس ۺوطر ۺرپ ۺہک ۺج ۺےن ۺاس ۺابرے ۺںیم ۺمکح ۺوک ۺرتکۺ‬
‫رکدایۺےہوتۺج ۺرپۺاقبۺاکذرکۺاورۺارادہۺںیمۺمکحۺوکۺرتکۺرکانرضوریۺےہۺ۔‬
‫اورۺذرکۺےسۺرمادۺدؽۺاکۺذرکۺےہۺرھپۺاسۺےسۺرمادۺدؽۺوکۺاسۺرپۺاقمئۺرانھکۺاورۺدؽۺاکۺاثتبۺ‬
‫دقؾۺرانھکۺےہۺ‪،‬وتۺج ۺاےسۺدہاتیۺای ہتفۺیترکۺوھجمسۺاؿ اشءۺاہللۺاعتٰیل۔‬
‫امیدکیدِقسنیٍہیٍ‬
‫(‪)۱‬اعؾۺولوگںۺیکۺادیمۺ(‪)۲‬ۺاخصۺولوگںۺیکۺادیمۺ۔‬
‫(‪)۱‬۔اعؾ ۺولوگں ۺیک ۺادیم ۺہی ۺےہ ۺہک‪ :‬ۺوت ۺداین ۺوک ۺعمج ۺرکےن ۺاس ۺےس ۺفطل ۺادنوز ۺیتےن ۺےکۺ‬
‫ےیل ۺزدنیگ اور ۺ(وطلی) ۺاقب ۺاک ۺارادہ ۺرکے‪،‬اور ۺہی ۺاخصل ۺانگہ ۺےہ ۺاور ۺاس ۺیک ۺدض ۺادیم ۺوک ۺوکاتہ ۺرکانۺ‬
‫ف‬‫ےہ ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺرفامات ۺےہ‪َ ﴿ :‬ذْ ْر ُھ ْم َیاۡکُل ُۡوا َو َی َت َم َّت ُع ۡوا َو ُی ْل ِہ ِہ ُم ا لۡا َ َم ُل ف ََس ْو َ‬
‫َی ْعل َُم ۡو َن﴾(ة ‪،۱۴‬اْلجر‪’’ )۳:‬اںیہن ۺوھچڑ ۺو ۺہک ۺاھکںی ۺاور ۺربںیت ۺاورادیم ۺاںیہن ۺلیھکۺ‬
‫ںیمۺڈاےلۺوتۺابۺاجانۺاچےتہۺںیہ‘‘۔‬
‫(‪)۲‬۔اخصۺولوگں ۺیکۺادیمۺہیۺےہ ۺہک‪ :‬ۺج ۺیسکۺاےسیۺلمع ۺریخۺیکۺلیمکت ۺےکۺےیلۺ(داینۺ‬
‫ںیم)اقبۺاکۺارادہۺرکوۺ سۺںیمۺرطخہۺیتۺاورۺوہۺرطخہۺہیۺےہۺہکۺاسۺلمعۺںیمۺاےنپۺےیلۺالھبیئۺاکۺنیقیۺہنۺ‬
‫رےھک ۺویکہکن ۺیتاتکس ۺےہ ۺہک ۺوکیئ ۺنیعم ۺالھبیئ ۺیت ۺاس ۺںیم ۺای ۺاس ۺےک ۺوپرا ۺرکےن ۺںیم ۺدنبہ ۺےک ۺےیلۺ‬
‫وکیئۺالھب یئۺہنۺیتۺاسۺوطرۺرپۺوہۺاسۺےکۺببسۺایسیۺٓاتفۺںیمۺالتبمۺیتاجےئۺ سۺرپۺہیۺالھبیئۺاقمئۺہنۺ‬
‫یت۔‬
‫بتۺدنبہۺےکۺےیلۺۺاجزئۺںیہنۺبجۺۺوہۺوکیئۺامنزۺایروزہۺایۺاسۺےکۺالعوہۺ(ابعدت)رشوعۺ‬
‫رکےۺہکۺوہۺاسۺابتۺاکۺمکحۺاگلےئۺہکۺوہۺاےسۺوپراۺرکےۺا ۺاسۺےیلۺہکۺ(ہیۺمکحۺاگلان)بیغۺےہ‪،‬ۺیعطقۺ‬
‫وطرۺرپۺدصقۺرکےۺویکہکنۺیتاتکسۺےہۺہکۺاسۺںیمۺاسۺےکۺےیلۺوکیئۺالھبیئۺہنۺیتۺہکلبۺاانثتسۺایۺالھبیئۺیکۺ‬
‫رشط ۺےکۺاسھت ۺدیقم ۺرکے ۺوتۺادیم ۺےکۺبیعۺےسۺاکٹھچرا ۺاپۺاجےئۺا ‪،‬ۺاہللۺاعتٰیل ۺےن ۺاےنپۺیبن ۺرکمیۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪163‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ِک غ ًَدا ا ِلَّا ا َ ۡن ی َّ َشا ٰٓ َء‬
‫ای ٍء اِن ِ ّی ۡ فَاع ٌِل ٰذ ل َ‬
‫ﷺ ےسۺاراشدۺرفامای‪َ ﴿:‬ول َا تَق ُۡول َ َّن لِ َش ۡ‬
‫الل ُہ﴾(ة ‪،۱۵‬العوػ‪’’ )۲۴،۲۳:‬اسۺرطح ۺرہزگ ۺہنۺانہکۺہک ۺہیۺاکؾۺلکۺرضور ۺرکوں ۺا ۺ‬
‫ہکلب ۺویں ۺوہک ۺارگ ۺاہلل ۺےن ۺاچاہ ۺوت ۺںیم ۺہی ۺاکؾ ۺرکوں ۺا ‘‘ اور ۺاس ۺادیم ۺیک ۺدض ۺاسیج ۺہک ۺاملع ۺےن ۺرفامای ۺےہ‬
‫دنسپدیہۺتینۺےہۺاورۺاوھنںۺےنۺہیۺوتعسۺےکۺوطرۺرپۺرفامایۺےہۺاسۺےیلۺہکۺا یھۺتینۺرکےنۺواالۺ‬
‫ادیمۺےسۺابزۺرےنہۺواالۺیتاتۺےہۺوتۺہیۺادیمۺاکۺمکحۺےہ۔‬
‫من‪.....‬والنيۃ املحمودۃ ‪،‬إذ ظد مدت اْلاجۃ إليوا ‪ ...‬ص‪. ۴۴‬‬
‫‪...‬إیل‪.....‬ومَلحاۃ الرجال‪،‬واہلل املوطؼ بطزلہ۔‬
‫َ َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫لح ۺاغلت‪:‬ا ْر ُل اْل ِّريْل‪:‬امہ ۺاوصؽ ۺ۔اخذ ٗہ ص ٰیل ِّض َّرۃ‪ :‬ۺااچکن ۺٓانڑکان‪،‬ابمہۺ‬
‫گنجۺودجاؽۺاورۺاالتخػۺرکان۔‬
‫تین ۺومحمدہاور ۺ ۺاس ۺیک ۺرعمتف ۺیک ۺتخس ۺرضورت ۺےہ ۺ‪،‬اسھت ۺیہ ۺاسھت ۺوہ ۺاوصؽ ۺ یھۺ‬
‫ےہ‪،‬امہرےۺاملعےۺرکاؾۺ�ۺےنۺاسۺیکۺلمکمۺرعتفیۺںیمۺرفامایۺےہۺ‪:‬‬
‫ىیتمحنُدہ ہیۺےہۺہکۺیسکۺاکؾۺوکۺرشوعۺرکےنۺےسۺےلہپۺرکےنۺاکۺہتخپۺارادہۺرکانۺاورۺ‬
‫اسھتۺیہۺاسھتۺہیۺااقتعدۺرانھکۺہکۺاسۺاکۺا ماؾۺوۺااتتخؾۺاہللۺاعتٰیلۺیکۺرمیضۺرپۺےہ۔‬
‫سُال‪ :‬ادتبا ۺںیمۺہیۺمکح ۺویکںۺرکۺاجزئۺےہۺاورۺا ماؾ ۺںیمۺاانثتسۺاورۺوفتضیۺویکں ۺوابجۺ‬
‫ےہ؟‬
‫جُاب‪:‬ۺرتعمضۺےسۺاہکۺاجےئۺا ۺہکۺادتباۺںیمۺرطخےۺےکۺوقفمدۺیتےنۺیکۺوہجۺےسۺمکحۺ‬
‫اگلانۺاجزئۺےہۺاسۺےیلۺہکۺادتباۺیکۺاحتلۺںیمۺوکیئۺایسیۺزیچۺںیہنۺےہۺوجۺج ۺےسۺؤمرخۺیتۺاورۺا ماؾۺںیمۺ‬
‫رطخہۺےکۺاپےئۺاجےنۺیکۺوہجۺےسۺاانثتسۺاکۺمکحۺےہۺاسۺےیلۺہکۺوہۺٓارخیۺوتقۺںیمۺواعقۺیتاتۺےہۺ‪،‬ۺوتۺ‬
‫اسۺںیمۺدوۺرطخےۺںیہ(‪)۱‬ےنچنہپۺاکۺرطخہۺ‪،‬ۺہکۺج ۺںیہنۺاجےتنۺہکۺج (زنمؽۺ دوصدۺکت)ۺوچنہپےگۺایۺ‬
‫ںیہنۺ(‪()۲‬رایۺاورۺربکتۺےکۺذرہعی)ڑگبےنۺاکۺرطخہ‪،‬ۺج ۺںیہنۺاجےتنۺہکۺاسۺںیمۺالھبیئۺےہۺایۺںیہن۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪164‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫وتاب ۺےنچنہپ ۺےک ۺرطخہ ۺےک ۺےیل ۺاانثتس ۺرضوری ۺےہ ۺاور ۺاسفد ۺےک ۺرطخہ ۺےک ۺےیل ۺوفتضیۺ‬
‫(رپسد ۺرکان) ۺرضوری ۺےہ‪،‬بج ۺاؿ ۺرشاطئ ۺےک ۺاطمقب ۺارادہ ۺیتا ۺوت ۺتین ۺدنسپدیہ ۺیتیگ ۺ‪ ،‬ۺادیم ۺاورۺ‬
‫ٓاتفۺیکۺدحۺےسۺاکنےنلۺوایلۺیتیگ‪،‬ۺذٰہلاۺج ۺوخبۺروررکۺولۺاورۺا یھۺرطحۺذنہۺنیشنۺرکۺول۔‬
‫اجؿ ۺول ۺہک ۺرص ۺالم ۺ(ادیم ۺوک ۺوھچاٹ ۺرکان) ۺاک ۺہعلق ۺومت ۺوک ۺاید ۺرکان ۺےہ ۺ‪،‬دوھہک ۺوتلفغ ۺںیمۺ‬
‫ومت ۺٓاےن ۺیک ۺاید ۺےس ۺہعلق ۺدنبی ۺیتیت ۺےہ ۺ‪،‬وت ۺج ۺاؿ ۺ ۺ ماؾ ۺوکاید ۺرک ۺول ۺاور ۺوتقیف ۺای ہتف ۺیت ۺرک ۺاحلص ۺرکوۺ‬
‫ویکںۺہکۺاسۺیکۺرضورتۺدرۺشیپۺےہۺ‪،‬لیقۺوۺاقؽۺںیمۺاانپۺوتقۺاضعئۺرکانۺاورۺولوگںۺےسۺڑگھجاۺرکانۺ‬
‫وھچڑۺدوۺ‪،‬ۺاہللۺاعتٰیلۺاےنپۺلضفۺےسۺوتقیفۺدےنیواالۺےہ۔‬
‫من‪.......‬وأما اْلدد‪:‬طوو ارادۃ زوال نصم اہلل ٰ‬
‫تصایل ‪ .. ..‬ص ‪.۴۵،۴۴‬‬
‫‪....‬إیل‪.......‬واہلل تصایل ويل الصرمۃ برَحتہ‪.‬‬
‫َ‬ ‫َ ََ ُ‬ ‫َ‬
‫لحۺاغلت‪ِّ :‬ض ْبسۃ‪ :‬رکش۔ا ّلتشاھ ُر‪ :‬ابمہ ۺاعتوؿ ۺرکان۔ا َّلرا ِّت ُب‪(:‬ؿ) ۺاجزگںیۺ‬
‫َ َ ُ ُ‬ ‫َْ ْ َ ُ‬
‫یتان۔ا ِّْل ْد ِّتسَلع‪ :‬قیقحتۺرکان۔الت َص ّدػ‪ :‬ےبۺوسےچۺوکیئۺوقؽۺولعفۺرکان۔‬
‫حسدکیتعریف‬
‫اےنپۺاملسمؿ ۺاھبیئۺےس ۺاہللۺاعتٰیلۺیکۺاؿۺوتمعنںۺےکۺزالئۺیتےنۺاک ۺارادہ ۺرکانۺےہۺ سۺ‬
‫ںیم ۺاسۺےکۺےیلالھبیئۺیتوتۺارگۺج ۺاسۺزیچۺےکۺمتخۺیتےنۺاکۺارادہۺہنۺرکوۺنکیلۺاےنپۺےیلۺایسۺرطحۺ‬
‫زیچ ۺاک ۺارادہ ۺرکو ۺوتہی ۺ’’ضبسۃ‘‘ےہ ۺاور ۺایس ۺرپ ۺوضحرﷺ اک ۺہی ۺاراشد ۺومحمؽ ۺایک ۺاجےئ ۺا ۺ’’دسحۺ‬
‫ںیہنۺےہۺرگمۺدوزیچوںۺںیمۺ‘‘وتۺضبسۃۺوکۺدسحۺےسۺریبعتۺایکۺاسۺ(دسح)ںیمۺوتعسۺےکۺوطرۺرپۺاؿۺ‬
‫دوونںۺےکۺینعم ۺںیمۺرقبۺیکۺوہج ۺےسۺ‪،‬نکیلۺ س ۺںیمۺاس ۺ(املسمؿ ۺ)ےک ۺےیلۺوکیئ ۺالھبیئۺہنۺیتۺ‬
‫اورۺوت ۺےن ۺاس ۺےک ۺمتخ ۺرکےنۺاکۺارادہ ۺایکۺوت ۺہی ۺ’’ریغت ۺ‘‘ےہ ۺوتیہی ۺوہۺرفؼ ۺےہ ۺوج ۺاؿ ۺدوونںۺ‬
‫وتلصخںۺےکۺدرایمؿۺےہ۔‬
‫دسحۺیکۺدضۺتحیصنۺےہۺاورہیۺاےنپۺملسمۺاھبیئۺرپۺاہللۺاعتٰیلۺیکۺاسۺتمعنۺےکۺابیقۺرےنہۺاکۺ‬
‫ارادہۺرکانۺےہۺ سۺںیمۺاسۺےکۺےیلۺالھبیئۺےہ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪165‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫سُال‪:‬ںیمہۺےسیکۺولعمؾۺیتا ۺاسۺںیمۺالھبیئۺےہۺایۺاسفدۺاتہکۺمہۺاسۺوکۺتحیصنۺرکںیۺایۺ‬
‫اسۺےسۺدسحۺرکںی؟‬
‫جُاب‪:‬اجؿۺولۺہکۺا یھۺاسۺےکۺقلعتمۺںیمہۺنظۺاغبلۺیتاتۺےہۺاورۺامہراۺنظۺاغبلۺاؿۺ‬
‫وہگجںۺںیمۺنیقیۺےکۺاقمئۺاقمؾۺیتاتۺےہۺ۔‬
‫ۺارگ ۺج ۺرپ ۺاس ۺتلصخ ۺاک ۺاجانن ۺہبتشم ۺیتاجےئ ۺوت ۺج ۺرہ ۺزگ ۺاملسمونں ۺںیم ۺےس ۺیسک ۺیک ۺتمعنۺ‬
‫ےکۺزواؽۺایۺاسۺیکۺاقبۺاکۺارادہۺہنۺرکوۺرگمۺاسۺوکۺوفتضیۺاورۺالھبیئۺیکۺرشطۺےکۺاسھتۺدیقمۺرکدوۺاتہکۺج ۺ‬
‫دسحۺےکۺمکحۺےسۺاکٹھچرااپاجؤۺاورۺا ںیہۺریخۺوخایہۺاکۺافدئہۺاحلصۺیت۔‬
‫تحیصن ۺاک ۺوہۺہعلقۺوج ۺدسحۺوکۺروےنکۺواالۺےہۺ‪،‬املسمونںۺیکۺاس ۺۺابیمہۺدو یت ۺوکۺایدۺرکانۺےہۺ‬
‫اورۺاسۺہعلقۺاکۺہعلق ۺومنمۺےکۺاسۺقحۺوکۺایدۺرکانۺےہۺ سۺیکۺاہللۺاعتٰیلۺےنۺتمظعۺایبؿۺیکۺاورۺاسۺ‬
‫ےک ۺرمہبت ۺوک ۺدنلب ۺایک ۺاور ۺٓارخت ۺںیم ۺوج ۺمیظع ۺزبرایگں ۺاس ۺےک ۺےیل ۺ ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺےک ۺاہیں ۺںیہ ۺ ۺاورۺ‬
‫اہمترے ۺےیل ۺاس ۺںیم ۺداین ۺےک ۺادنر ۺڑبے ۺڑبے ۺافدئے ۺںیہ ۺینعی ۺاکی ۺدورسے ۺیک ۺ تش ۺانپیہۺ‬
‫‪،‬امجتعۺاورۺہعمجۺرھپۺاسۺیکۺافشتعۺ سۺیکۺج ۺٓارختۺںیمۺادیمۺرکےتۺیتۺ۔ۺ‬
‫ہیۺاورۺاسۺیسیجۺ ماؾۺزیچںیۺرہۺاملسمؿۺیک ۺریخۺوخایہۺرپۺااھبریتۺںیہۺاور ۺا ںیہۺاےسۺاہللۺ‬
‫اعتٰیلۺیکۺاطعۺرکدہۺوتمعنںۺںیمۺدسحۺرکےنۺےسۺاچبیتۺںیہۺاہللۺاعتٰیل ۺاےنپۺلضفۺےسۺوتقیفۺاطعۺرکےنۺ‬
‫واالۺےہۺ۔‬
‫دلجابزیۺوتۺہیۺدؽۺںیمۺوموجدۺاکیۺاجزگںیۺزیچاکۺانؾۺےہۺوجۺاوؽۺرمہلحۺںیمۺریغبۺروروۺفرکۺ‬
‫اورقیقحت ۺےک ۺ یسک ۺاکؾ ۺےک ۺادقاؾ ۺرپ ۺااھبرات ۺےہ ۺہکلب ۺاس ۺیک ۺاابتع ۺرکےن ۺاور ۺلمع ۺںیم ۺالےن ۺیکۺ‬
‫دلجابزی ۺرپ ۺااھبرات ۺےہ ۺاور ۺاس ۺیک ۺدض ۺدیجنسیگ(ایگتسہ)ےہ ۺہی ۺدؽ ۺںیم ۺاکی ۺاجزگںی ۺینعم ۺےہ ۺوجۺ‬
‫ ماؾۺاعمالمتۺںیمۺاایتحطۺ‪،‬ۺروروۺفرکۺرکےنۺ‪،‬اؿۺیکۺاابتعۺرکےنۺاورۺلمعۺںیمۺالےنۺےکۺےیل ۺٓایگتسہۺ‬
‫اورۺربدابریۺرپۺااھبراتۺےہ۔‬
‫راہۺوتفقۺوتۺہیۺتعسفۺینعیۺےبۺوسےچۺاکؾۺرکےنۺیک ۺدضۺےہۺ‪،‬امہرےۺخیشۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺ‬
‫ےنۺرفامای‪’’:‬وتفقۺاورۺدیجنسیگۺےک ۺدرایمؿۺرفؼۺہیۺےہۺہکۺیسکۺاکؾۺوکۺرشوعۺرکےنۺےسۺےلہپۺروروۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪166‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫فرکۺرکانۺاہیںۺکتۺہکۺرامنہیئۺاحلصۺیتاجےئۺاسۺاکۺانؾۺوتفقۺےہۺ‪،‬اورۺاانیمطؿۺ(ٓایگتسہ)یسکۺاکؾۺ‬
‫وکۺرشوعۺرکےنۺےکۺدعبۺاسۺںیمۺٓایگتسہۺاایتخرۺرکان ۺاتہکۺرہۺ زوۺلمعۺوکۺاسۺاکۺہصحۺدے۔اسۺاکۺانؾۺ‬
‫اانیمطؿۺےہ ۔‬
‫اطنیياٌکےاسباب‬
‫(‪)۱‬۔رھپۺٓایگتسہۺےکدقمامتۺاورۺاؿۺاعمالمتۺںیمۺرطخوںۺیکۺومسقںۺوکۺایدۺرکانۺےہۺوجۺ‬
‫ااسنؿۺوکۺشیپۺٓایتۺںیہۺاورۺاسۺںیمۺوخػۺدالےنۺوایلۺٓاوتفںۺوکۺایدۺرکانۺےہۺ۔‬
‫(‪)۲‬۔روروفرکۺاثتبۺدقیمۺاورۺالسیتمۺوکۺایدۺرکےۺتعسفۺےبۺوسےچۺاکؾۺرکےنۺ‪،‬دلجۺ‬
‫ابزی ۺ‪،‬دناتم ۺاور ۺالمتم ۺوک ۺاید ۺرکے ۺ(اؿ ۺبس ۺزیچوں ۺوک ۺااسنؿ ۺروروفرک ۺےس ۺذنہ ۺنیشنۺ‬
‫رکے)۔ہیۺاورۺاسۺیسیجۺزیچںیۺٓایگتسہۺاایتخرۺرکےنۺ‪،‬اعمالمتۺںیمۺروروفرکۺرکےنۺرپۺااھبریتۺںیہۺ‬
‫دلجۺابزیۺاورۺےبۺوسےچۺاکؾۺرکےنۺےسۺرویتکۺںیہۺ‪،‬اہللۺاعتٰیلۺاینپۺرتمحۺےسۺتمصعۺوافحتظۺ‬
‫اطعۺرکےنۺواالۺےہ۔‬
‫من‪......‬وماالعَب‪.‬طأصلم أنہ خاسر ِف رطع النطس‪..‬ص ‪.. .۴۵‬إیل ‪.....‬‬
‫طوذہ جلۃ عاطيۃ ملن ادتبرص ‪،‬واہلل ویل املوطؼ۔‬
‫َْ ْ ُ‬ ‫ْ‬
‫لحۺاغلت‪ُ :‬مذ َرۃ‪(:‬س)دنگہۺیتان۔ال ِّصذ َرۃ‪:‬ۺۺاپاخہن۔‬
‫کبر کی تعریف‪:‬راہۺربکتۺوتاجؿۺولۺہکۺہیۺسفنۺےکۺدنلبۺاورۺمیظعۺیتےنۺےکۺایخؽۺاکۺانؾۺ‬
‫ےہ ۺاور ۺربکت ۺاس ۺایخؽ ۺےک ۺاتعب ۺیتات ۺےہ ۺ‪،‬رفوینت ۺسفن ۺےک ۺنوری ۺورتمک ۺیتےن ۺےک ۺایخؽ ۺاک ۺانؾ ۺےہۺ‬
‫وتاعض ۺاس ۺایخؽ ۺےک ۺاتعب ۺیتیت ۺےہ ۺرھپ ۺاؿ ۺںیم ۺےس ۺرہ ۺاکی ۺیک ۺدو ۺںیمسق ۺںیہ ۺ(‪)۱‬وتاعضۺ‬
‫اعؾ(‪)۲‬وتاعضۺاخصۺ۔‬
‫(‪)۱‬تُاضع عاو ہیۺےہۺہکۺابلسۺ‪،‬اقمؾۺ‪،‬راہشئۺاورۺوساریۺےکۺریغبۺ(زدنیگۺزگارےنۺ‬
‫رپۺ)اافتکۺرکان‪،‬اورۺربکتۺاعؾۺاسۺےکۺاقم ہلۺںیمۺہیۺےہۺہکۺۺوہۺ(اؿۺزیچوںۺںیمۺ)دنلبواٰیلعۺاکۺتلطرۺیتۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪167‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫(‪)۲‬تُاضع خاص ہی ۺےہ ۺہک ۺاچےہ ۺااسنؿ ۺزمکور ۺدرہج ۺاک ۺیت ۺای ۺاضح ۺیتوہ ۺقح ۺوک ۺوبقؽۺ‬
‫رکےن ۺیک ۺوکشش ۺرکےاور ۺربکت ۺاخص ۺ ۺاس ۺےک ۺاقم ہل ۺںیم ۺہی ۺےہ ۺہک ۺ ۺوہ ۺدنلبی ۺاورتمظع ۺوک ۺبلطۺ‬
‫رکےۺ(اورۺقحۺوبقؽۺہنۺرکے)ااسیۺربکتۺڑباۺانگہۺاورۺ تیصعۺےہ۔‬
‫رھپ ۺوتاعض ۺاعؾ ۺاک ۺہعلق ۺہی ۺےہ ۺہک ۺوت ۺادتبا ۺاور ۺااہتن ۺیک ۺاور ۺیف ۺااحلؽ ۺنج ۺفلتخم ۺٓاوتفں ۺاورۺ‬
‫دنگویگںۺںیمۺولمثۺےہۺاںیھنۺایدۺرک۔اسیجۺہکۺیسکۺزبرگۺےنۺاہکۺےہۺ‪’’:‬ریتیۺادتباۺوتۺرمحۺںیمۺزپاۺیتاۺ‬
‫دنگہۺرطقہۺےہۺ‪،‬ریتیۺااہتندنگیۺڑسیۺالشۺےہۺاوراسۺوتقۺاؿۺدوۺاحوتلںۺےکۺدرایمؿۺوتۺاپاخہنۺاورۺ‬
‫دنگیگۺااھٹےئۺراتہۺےہ‘‘۔‬
‫اور ۺوتاعض ۺاخص ۺاک ۺہعلق ۺہی ۺےہ ۺہک ۺدنبہ ۺقح ۺےس ۺدعوؽ ۺرکےن ۺابلط ۺںیم ۺرسرگداں ۺرےنہۺ‬
‫واےل ۺصخش ۺیک ۺزسا ۺوک ۺاید ۺرکے ۺریصبت ۺاحلص ۺرکےن ۺواےل ۺےک ۺےیل ۺہی ۺایبؿ ۺاکیف ۺےہ ۺاہلل ۺاعتٰیلۺ‬
‫وتقیفۺاکۺامکلۺےہ۔‬
‫من‪.....‬الطرل اخلامس ‪:‬البسن وحطشہ‪....‬ص ‪... .۴۵‬إیل‪. .. ..‬طوجدت‬
‫ٓ‬
‫طيہ صرش اطات ھن أرول ف ھذاالذأن۔‬
‫َ‬
‫جاح‪ :‬ۺرسیشک۔ ُد ْخت‪:‬اناجزئو ۺرحاؾ ۺامکیئ۔ا ْد َنان‪:‬ددناےن‪،‬وادحۺ‬ ‫لح ۺاغلت‪َ :‬‬
‫ِّ‬
‫َ َّ‬ ‫َ َّ‬
‫ِّد ّن۔ الش ََم ُء‪:‬ایپس۔ب ِّليۃ‪:‬ۺتبیصم۔‬
‫پاىچُیٍفصل‬
‫پیٹاِراسکی حفاظتکےبیاٌمیٍ‬
‫اہلل ۺاعتٰیل ۺا ںیہ ۺوتقیف ۺاطعرفامےئ ۺ‪،‬رھپ ۺج ۺرپ ۺٹیپ ۺیک ۺافحتظ ۺاور ۺاالصح ۺ یھ ۺرضوریۺ‬
‫ےہۺاسۺےیلۺہکۺدہتجمۺرپۺ ماؾۺاعصاۺںیمۺاسۺیکۺاالصحۺتہبۺلکشمۺےہۺ‪،‬تنحمۺوتقشمۺتہبۺزایدہۺ‬
‫ےہۺ‪،‬اسۺاکۺارثۺاور رضرۺزایدہۺڑباۺےہۺ‪،‬اسۺےیلۺہکۺہیۺ( ماؾۺوقوتںۺاک)رسہمشچۺاورۺرمزکۺےہۺاورۺایسۺ‬
‫یہۺےس اعصاءۺیؿۺںیمۺاطتقۺایۺزمکوری‪،‬ۺتفعۺایۺرسیشکۺیسیجۺزیچوںۺاکۺوہظرۺیتاتۺےہ۔‬
‫ارگۺج ۺاہللۺاعتٰیلۺیکۺابعدتۺاکۺارادہۺرےتھکۺیتۺوتۺا ںیہۺٹیپۺوکۺاوالۺرحاؾۺاورۺہبشۺوایلۺزیچوںۺ‬
‫ےسۺاچبانۺرضوریۺےہۺ‪،‬دورسیۺرمہبتۺوضفؽۺالحؽۺےسۺوفحمطۺرانھکۺرضوریۺےہۺۺ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪168‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫رحاؾۺاورۺہبشۺیکۺزیچوںۺےسۺا ںیہۺنیتۺوہجۺےسۺانچبۺرضوریۺےہۺ۔‬
‫(‪)۱‬اؿۺںیم ۺےسۺاکیۺہیۺےہۺہکۺدوزخ ۺیکۺٓاگۺےس ےنچۺےکۺےیل‪،‬اہللۺاعتٰیل ۺرفاماتۺ‬
‫َ ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬
‫ےہ‪ ﴿:‬ا ِ َّن ال ّ ِذ ۡی َن َیاکُل ُۡو َن ا َ ْم َوا َل الْ َی ٰت ٰمی ُظل ًْما ا ِنّ َما َیاکُل ُۡو َن فِی ۡ ُب ُط ۡو ِن ِہ ْم نَ ً‬
‫ارا ؕ‬
‫َو َس َی ْصل َْو َن َس ِعیۡ ًرا﴾(ة ‪،۴‬النداء ‪’’ )۱۱:‬وہ ۺوج ۺومیتیں ۺاک ۺامؽ ۺانقح ۺاھکےت ۺںیہ ۺوت ۺوہۺ‬
‫اےنپۺٹیپ ۺںیمۺرنیۺٓاگۺرھبےت ۺںیہۺاور ۺوکیئۺدؾۺاجاتۺےہۺہکۺڑھبےتکۺدڑھے(ڑھبیتکۺٓاگ) ۺںیمۺ‬
‫اجںیۺےگ‘‘‪،‬یبنۺرکمی ۺﷺ ےن ۺاراشدۺرفامای‪’’:‬وجۺوگتشۺرحا ؾۺامکیئ ۺےس ۺایترۺیتاۺاسۺےک ۺےیلۺ‬
‫ٓاگۺںیمۺانلجۺیہۺرتہبۺےہ‘‘۔‬
‫(‪)۲‬دورسیۺوہجۺہیۺےہۺہک ۺرحاؾۺاورۺہبشۺوایلۺزیچںیۺاھکےنۺواالۺرمدودۺےہۺاسۺوکۺابعدتۺ‬
‫یکۺوتقیفۺںیہنۺ یتلۺےہۺاسۺےیلۺہکۺاہللۺاعتٰیلۺیکۺابعدتۺےکۺےیلۺاکیۺاپکۺواصػۺااسنؿۺیہۺالقئۺ‬
‫ےہۺ۔‬
‫ںیمۺ(اامؾۺزغایلۺ)اتہکۺیتںۺایکۺاہللۺاعتٰیلۺےنۺیبنجۺٓادیمۺوکۺاےنپۺرھگۺ(ینعیۺدجسم)ںیمۺدالخۺ‬
‫یتےنۺاورۺےبۺووض ۺصخش ۺوکۺاینپۺاتکب(ینعیۺرقٓاؿ)ۺوھچےنۺاورۺاہھت ۺاگلےن ۺےسۺعنمۺںیہنۺایک ۺ؟اہللۺ‬
‫ی َس ِب ۡی ٍل َحت ّٰی ت َ ْغ َت ِسل ُۡوا ﴾(ة‪،‬‬ ‫اعتٰیل ۺاراشد ۺرفامات ۺےہ‪َ ﴿:‬ول َا ُج ُن ًبا ا ِلَّا عَ ِ‬
‫اب ِر ۡ‬
‫‪،۵‬النداء‪’’ )۴۳:‬اور ۺہن ۺاناپیک ۺیک ۺاحتل ۺںیم ۺےب ۺاہنےئ ۺرگم ۺاسمرفی ۺںیم ۺاہیں ۺکت ۺہک ۺلسغۺ‬
‫رکول‘‘اور ۺرفامات ۺےہ‪ ﴿ :‬لَّا َی َم ُّس ۤٗ ٗہ ا ِ لَّا ال ُْن َط ّہ َُر ۡو َن﴾(ة ‪،۲۷‬الواظصۃ‪’’ )۷۹:‬اےسۺ‬
‫ہن ۺوھچںی ۺرگم ۺابووض‘‘احالہکن ۺانجتب ۺاور ۺےب ۺووض ۺیتان ۺرشاع ۺابمح ۺےہ ۺ‪،‬وت ۺےسیک ۺدجسم ۺںیم ۺدالخۺ‬
‫یتاتکس ۺےہ ۺوہ ۺصخش ۺوج ۺرحاؾ ۺزیچ ۺیک ۺدنگیگ ۺاور ۺہبش ۺیک ۺاجنتس ۺےس ۺٓاولدہ ۺےہ‪،‬وت ۺااسی ۺصخش ۺےسیک ۺاہللۺ‬
‫اعتٰیلۺیکۺابعدتۺاورۺاسۺےکۺاپکۺذرکۺیکۺرطػۺالبایۺاجےئۺا ۺ‪،‬رہۺزگںیہنۺ‪،‬ااسیۺا یھۺںیہنۺیتا ۔‬
‫ب تتۺیحیٰۺنبۺاعمذۺریضۺاہللۺہنعۺےنۺرفامایۺےہ‪’’:‬ااطتعۺاہللۺاعتٰیلۺےکۺزخاونںۺںیمۺ‬
‫ےسۺاکیۺزخاہنۺےہۺاورۺزخاہنۺیکۺاچیبۺداعۺےہۺ‪،‬اچیبۺےکۺددناےنۺرزؼۺالحؽۺےہ‪،‬وتۺبجۺاچیبۺےکۺ‬
‫ۺزخان ۺااطتعۺ‬ ‫ددناےن ۺہن ۺیتں ۺوت ۺدروازہ ۺںیہن ۺلھک ۺاتکس ۺاور ۺبج ۺکت ۺزخاہن ۺاک ۺدروازہ ۺہن ۺےلھک ۺ‪،‬وت ٔ‬
‫کتۺےسیکۺاچنہپۺاجےئۺا ۺ؟۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪169‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫(‪ )۳‬رسیتی ۺوہج ۺہی ۺےہ ۺہک ۺرحاؾ ۺاور ۺہبش ۺیک ۺذغا ۺاھکےن ۺواال ۺکین ۺاکؾ ۺےس ۺرحموؾ ۺیتاتۺ‬
‫ےہ‪،‬ارگۺاافتاقۺوکیئۺکینۺاکؾۺاسۺےسۺاصدرۺیتاجےئۺوتۺوہۺاہللۺاعتٰیلۺیکۺابرا ہۺںیمۺانوبقمؽۺاورۺرمدودۺ‬
‫یتاجات ۺےہ ۺوت ۺاےسی ۺصخش ۺےک ۺےیل ۺ ۺرصػ ۺتقشم ۺاورفیل ۺںیم ۺوتق ۺزگاران ۺیہ ۺیتات ۺےہ ۺ‪،‬یبنۺ‬
‫رکمیﷺ ےن ۺاراشد ۺرفامای‪’’:‬تہب ۺےس(رات ۺوک)ایقؾ ۺرکےن ۺواےل ۺاےسی ۺیتےت ۺںیہ ۺنج ۺوکۺ‬
‫دیباری ۺےک ۺوسا ۺھچک ۺاحلص ۺںیہن ۺیتات ۺےہ ۺ‪،‬اور ۺتہب ۺےس ۺاےسی ۺروزہ ۺدار ۺیتےت ۺںیہ ۺںیھنج ۺوھبکۺ‬
‫اور ۺایپس ۺےک ۺوسا ۺھچک ۺاحلص ۺںیہن ۺیتات ۺےہ‘‘ب تت ۺانب ۺابعس ۺریض ۺاہلل ۺہنع ۺےس ۺرموی ۺےہۺ‬
‫‪’’:‬اہللۺاعتٰیلۺاےسی ۺصخشۺیکۺامنزۺوبقؽ ۺںیہنۺرکات ۺ س ۺےک ۺٹیپ ۺںیمۺوکیئۺرحاؾۺذغۺاۺیت‘‘وتۺاسۺوک ۺا یھۺ‬
‫رطحۺذنہۺنیشنۺرکول۔‬
‫راہۺوضفؽۺ الحؽۺ(اکۺاامعتسؽ)وتۺہیۺ یھۺابعدتۺزگارۺولوگںۺےکۺےیلۺۺٓاتفۺاورۺالہۺاجمدہہۺ‬
‫ےک ۺےیل ۺتبیصم ۺ ےہ ۺ‪،‬ںیم ۺےن ۺاس ۺںیم ۺرور ۺایک ۺوت ۺاس ۺںیم ۺدس ۺایسی ۺٓاںیتف ۺاپںی ۺوج ۺاس ۺابرےۺ‬
‫ںیمۺاوصؽۺیکۺتیثیحۺریتھکۺںیہۺ۔‬
‫ٰ‬
‫من‪....‬األویل‪ :‬أن ف عثرۃ األعل ظدوۃ الظب‪...‬ص ‪. ...۴۶ ،۴۵‬إیل‪..‬عأن‬
‫السصام بذر األطصال ‪،‬واألطصال نبت تبدو منہ۔‬
‫َُ‬ ‫َ ْ‬ ‫َ‬
‫لح ۺاغلت‪:‬ظ َداوۃ‪:‬گنس ۺدیل۔تض ِّ ْل‪(:‬ض)وجش ۺامران‪ ،‬ۺوھکانل ۺ۔ُبار‪ :‬ۺاھبپ‬
‫َ َ‬ ‫َ ْ‬ ‫َْ ُ َ‬
‫‪،‬امیٹسۺسیگۺ‪،‬عمجۺا ُِّب َرۃ۔تع ِّ ّد ُر‪(:‬تع ِّدیْ ًرا)دگال ۺرکان‪،‬الیمۺرکان۔ۺھ ِّادئۃ‪:‬رپۺوکسؿ‪،‬ۺدیجنسہ ۔‬
‫َ ُ‬
‫ت ْبدو‪(:‬ؿ)ر‪،‬رہۺیتان‪،‬رونشۺیتان۔‬
‫ٓ‬
‫زیادہکھاىےپیيےسےپیداہُىےِالی افتَُکابیاٌ‬
‫ٓ‬
‫ترجنہ‪ :‬پہلی افت‪:‬ہیۺےہۺہکۺزایدہ ۺاھکےنۺےسۺگنسۺدیل ۺدیپاۺیتاجیتۺےہۺونرۺالچۺ‬
‫اجاتۺےہۺ‪،‬یبنۺرکمیۺﷺ ےسۺرمویۺےہہکۺٓاپۺےنۺرفامای‪’’:‬زایدہۺاھکےنۺےنیپۺےسۺدولںۺوکۺرمدہۺ‬
‫تم ۺرکوۺاسۺےیلۺہکۺدؽۺ(زایدہ ۺاھکےنۺےنیپۺےس)ااسی ۺرمدہۺیتاجاتۺےہ ۺ س ۺرطح ۺیتیھک ۺبج ۺاپینۺ‬
‫زایدہ ۺیتاجےئ ۺوت ۺربابد ۺیتاجیت ۺےہ ۺ‘‘اور ۺضعب ۺاصنیحل ۺےن ۺہیبشت ۺاس ۺوطر ۺرپ ۺدی ۺےہ ۺہک ۺ’’دعمہ ۺدؽۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪170‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ےک ۺےچین ۺاکی ۺوجش ۺامریت ۺیتیئ ۺڈنہای ۺیک ۺرطح ۺےہ ۺ‪،‬وت(دعمہ ۺےس)اخبرات ۺدؽ ۺںیم ۺڑچےتھ ۺںیہۺ‬
‫‪،‬وتاخبراتۺیکۺرثکتۺدؽۺوکۺالیمۺاورۺرخابۺرکدیتیۺےہ‘‘۔‬
‫ٓ‬
‫دِسری افت‪:‬ہی ۺےہ ۺہک ۺزایدہ ۺ ۺاھکےن ۺیک ۺوصرت ۺںیم ۺاعصا ۺہنتف ۺ‪،‬اسفد ۺاور ۺوضفؽۺ‬
‫اکومں ۺےک ۺےیل ۺوجش ۺامرےت ۺںیہ ۺویکہکن ۺبج ۺااسنؿ ۺمکش ۺریس ۺیتات ۺےہ ۺوت ۺارتا ۺاجات ۺےہ ۺ(ربکت ۺرکاتۺ‬
‫ےہ) ٓاھکنۺرحاؾۺوالحؽۺےکۺددیارۺیکۺاتشمؼۺریتہۺےہۺاکؿۺاسۺوکۺےننس‪،‬‬
‫ۺزابؿ ۺاس ۺوکۺایبؿۺرکےن ۺیکۺاتشمؼۺیتیت ۺےہ ۺ‪،‬رشاگمہ ۺوہشت ۺراین ۺاور ۺاپؤں ۺاس ۺیکۺ‬
‫رطػ ۺاجےن ۺےک ۺاتشمؼ ۺیتےت ۺںیہ ۺ‪،‬اور ۺارگ ۺااسنؿ ۺوھباک ۺیت ۺوت ۺ ماؾ ۺاعصا ۺٓاراؾ ۺووکسؿ ۺںیم ۺیتںۺ‬
‫ےگۺہنۺوتۺاؿۺ(رباویئںۺ)ںیمۺےسۺیسکۺزیچۺاکۺالچلۺرکںیۺےگۺاورۺہنۺاسۺےکۺےیلۺیتسچۺرکںیۺےگۺ۔‬
‫ااتسذۺاوبرفعجۺرۃمحاہللۺہیلعۺےنۺرفامای‪’’:‬مکشۺاکیۺوضعۺےہۺارگۺوہۺوھباکۺیتۺوتۺ ماؾۺاعصاۺریسۺ‬
‫یتےتۺںیہ ۺینعیۺوکسؿۺسپریۺیتےت ۺںیہۺھجت ۺےسۺیسک ۺزیچۺاکۺاطمہبلۺںیہن ۺرکےتۺںیہۺاورۺارگۺمکشۺریسۺیتۺ‬
‫وتۺ ماؾۺاعصاۺوھبےکۺیتاجےتۺںیہۺ‪(،‬ینعیۺرباویئںۺںیمۺالتبمۺیتاجےتۺںیہۺ)۔‬
‫احلص ۺالکؾ ۺہی ۺےہ ۺہک ۺااسنؿ ۺےک ۺااعفؽ ۺواوقاؽ ۺاھکےن ۺےنیپ ۺےک ۺاابتعر ۺےس ۺیتےت ۺںیہۺ‬
‫ارگۺ(ٹیپۺںیمۺ)رحاؾۺذغاۺیتیگۺوتۺۺرحاؾۺےلکنۺیگ‪،‬ارگۺوضفؽۺذغاۺدالخۺیتیگۺوتۺوضفؽۺےلکنۺا ۺوگایۺہکۺذغاۺ‬
‫جیبۺےہۺاورۺااعفؽۺاؿۺےسۺر‪،‬رہۺیتےنۺواالۺوپداۺےہ۔‬
‫من‪.....‬والثالثۃ ‪:‬أن ِف عثرۃ األعل ظلۃ الطوم والصلم‪...‬ص ‪...۴۶‬إیل‪.....‬‬
‫أحیل ما تعون الصبادۃ إذاالزتؼ بسین بشوری۔‬
‫َ َْ‬ ‫ُ‬
‫لح ۺاغلت‪َ :‬حان ْوت‪ :‬ۺداکؿ‪،‬عمج ۺ َح َوا ِّنيْ ُت۔ ۺاملُع ِّاذ ِّط ْ َْی‪ :‬ۺالہ ۺفشک ۺب تات‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َْ ُ‬ ‫َْ ُ‬
‫۔ال ِّب ْس َنۃ‪ :‬ایسبرۺوخری۔ال ِّط ْس َنۃ‪ :‬ۺ(س)ذاہتن ۔ز ِّم ًنا‪( :‬س)ۺااپجہ‪،‬ۺرمضیۺ۔ۺ َوظ َرِّ ْف‪:‬ۺ ۺدؽۺ‬
‫ںیمۺیسکۺزیچۺاکۺاجزگںیۺیتان۔‬
‫ٓ‬
‫ترجنہ‪ :‬تیسری افت‪:‬ہی ۺےہ ۺہک ۺزایدہ ۺاھکےن ۺیک ۺوصرت ۺںیم ۺملع ۺومہف ۺمک ۺیتاجاتۺ‬
‫ےہۺ‪،‬اسۺےیلۺہکۺایسبرۺوخریۺداانیئۺاورۺزرییکۺوکۺمتخۺرکدیتیۺےہۺ‪،‬ب تتۺداراینۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺےنۺچسۺ‬
‫رفامای‪ ’’:‬ارگ ۺوت ۺداین ۺاور ۺٓارخت ۺیک ۺاحتج ۺورضورت ۺوپرا ۺرکےن ۺاک ۺوخاشہ ۺردن ۺےہ ۺوت ۺتم ۺاھک ۺاتہکۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪171‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫احںیتجۺوپریۺیتاجںی‪،‬اسۺےیلۺہکۺاھکانۺ(ازۺزادئۺرضورتۺ)لقعۺوکۺافدسۺرکد اتۺےہۺاورۺہیۺایسیۺابتۺ‬
‫ےہۺوجۺرہۺرجتہبۺاکرۺرپۺر‪،‬رہۺےہ۔‬
‫ٓ‬
‫چُتھی افت‪:‬ہیۺےہۺہکۺزایدہۺاھکےنۺیکۺوصرتۺںیمۺابعدتۺںیمۺ یمۺواعقۺیتاجیتۺےہۺ‬
‫اسۺےیلۺہکۺااسنؿۺبجۺزایدہۺاھکاتیلۺےہۺوتۺاسۺاکۺیؿۺاھبریۺیتاجاتۺےہۺ‪ٓ،‬اںیھکنۺولغمبۺیتاجیتۺ‬
‫ںیہۺ(ینعیۺدنینۺٓاےنۺیتگلۺےہ)‪،‬اعصاۺتسسۺیتاجےتۺںیہۺ‪،‬وکششۺ یھۺرکےۺرھپۺ یھۺھچکۺںیہنۺرکاتکسۺ‬
‫ےہۺرصػۺزپیۺیتیئۺڑسیۺالشۺیکۺرطحۺراتہۺےہۺ‪،‬اہکۺایگۺےہۺہکۺبجۺج ۺوٹیپۺنبۺاجؤۺوتۺوخدۺوکۺااپجہۺ‬
‫وھجمس۔‬
‫ب تت ۺیحیٰ ۺہیلع ۺاالسلؾ ۺےس ۺرواتی ۺیک ۺیئگ ۺےہ ۺہک ۺاکی ۺرمہبت ۺاطیشؿ ۺاؿ ۺےک ۺاسےنمۺ‬
‫ر‪،‬رہۺیتاۺاسۺاحؽۺںیمۺہکۺاسۺےکاپسۺتہبۺےسۺاجؽۺےھتۺ‪،‬وتۺیحیٰۺہیلعۺاالسلؾۺےنۺاسۺےسۺوپاھچۺہیۺ‬
‫ایکۺںیہۺ؟وتۺاطیشؿۺےنۺاہکۺہکۺہیۺوہشںیتۺںیہۺ(ینعی ۺاؿۺےکۺاجؽ ۺںیہ)نج ۺےس ۺںیمۺااسنؿ ۺاکۺاکشرۺ‬
‫رکاتۺیتںۺ‪ٓ،‬اپۺےنۺوپاھچۺایکۺوتۺریمےۺےیلۺ یھۺاسۺںیمۺےسۺوکیئۺاجؽۺراتھکۺےہۺ‪،‬اسۺےنۺاہکۺںیہنۺ‬
‫(ٓاپ ۺےک ۺےیل ۺںیہن ۺےہ)رگم ۺاکی ۺرات ۺٓاپ ۺےن ۺمکش ۺریس ۺیترک ۺاھکای ۺاھت ۺوت ۺںیم ۺےن ۺٓاپ ۺرپ ۺامنز ۺوکۺ‬
‫اھبریۺرکۺدایۺاھتۺ‪،‬یحیٰ ۺہیلعۺاالسلؾۺےن ۺرفامایۺدخاۺیکۺمسقۺاسۺےکۺدعبۺا یھ ۺٹیپۺرھبۺرکۺںیہنۺاھکؤں ۺا ۺوتۺ‬
‫اسیلبۺےنۺاہکۺالبہبشۺںیمۺ یھۺاسۺےکۺدعبۺیسکۺااسنؿۺوکۺتحیصنۺںیہنۺرکوںۺا ۺ۔‬
‫وت ۺہی ۺاس ۺصخش ۺاک ۺاحؽ ۺےہ ۺ س ۺےن ۺاینپ ۺرمع ۺںیم ۺرصػ ۺاکی ۺرات ۺریس ۺیترک ۺاھکای ۺاھت ۺرھپۺ‬
‫اسۺصخشۺاک ۺاحؽ ۺایکۺیتا ۺوجۺاینپۺرمع ۺںیمۺاکیۺراتۺ یھۺوھباک ۺںیہنۺراتہ ۺےہۺاور ۺرھپۺابعدتۺیکۺادیمۺ‬
‫رکاتۺےہ۔‬
‫ب تت ۺایفسؿ ۺوثری ۺرۃمح ۺاہلل ۺہیلع ۺےن ۺرفامای‪:‬ابعدت ۺاکی ۺہشیپ ۺےہ ۺاس ۺیک ۺہگج ۺاہنتیئۺ‬
‫اورۺولختۺےہۺاورۺاسۺاکۺایھتہرۺوھبکۺےہۺ۔‬
‫ٓ‬
‫پاىچُیٍ افت‪:‬ہی ۺےہ ۺہک ۺزایدہ ۺاھکےن ۺںیم ۺابعدت ۺیک ۺالحوت ۺوقفمد ۺیتاجیت ۺےہۺ‬
‫‪،‬ب تت ۺاوب رک ۺدصقی ۺریض ۺاہلل ۺہنع ۺےن ۺرفامای‪’’:‬بج ۺےس ۺاالسؾ ۺالای ۺیتں ۺٹیپ ۺرھب ۺرک ۺںیہن ۺاھکایۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪172‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫اتہک ۺاےنپ ۺرب ۺیک ۺابعدت ۺیک ۺالحوت ۺاپؤں ۺ‪،‬اور ۺبج ۺےس ۺاالسؾ ۺالای ۺیتں ۺاےنپ ۺرب ۺیک ۺالماقتۺ‬
‫ےکۺوشؼۺںیمۺا یھۺریسۺیترکۺںیہنۺایپ۔‬
‫ہیۺالہۺفشکۺیکۺافصتۺںیہۺب تتۺاوب رکۺدصقیۺریضۺاہللۺہنعۺ یھۺالہۺفشکۺںیمۺےسۺ‬
‫ےھت ۺاور ۺایس ۺیک ۺرطػ ۺیبن ۺرکمی ۺﷺ ےن ۺااشرہ ۺرفامای ۺےہ‪’’‘:‬اوب رک ۺامنز ۺاور ۺروزہ ۺیک ۺوہج ۺےس ۺج ۺ‬
‫ےسۺالضفۺںیہنۺںیہۺہکلبۺوہۺاےنپۺدؽۺںیمۺوموجدۺاکیۺزیچۺیکۺوہجۺےسۺالضفۺںیہ‘‘۔‬
‫ب تت ۺداراین ۺرۃمح ۺاہلل ۺہیلع ۺےن ۺرفامای‪’’:‬ںیم ۺابعدت ۺیک ۺالحوت ۺاس ۺوتق ۺزایدہۺ‬
‫وسحمسۺرکاتۺیتںۺبجۺریماۺٹیپۺ(وھبکۺیکۺوہجۺےس)ھٹیپۺےسۺگلۺاجےئ‘‘۔‬
‫َ‬
‫الداددۃ‪:‬أن طيہ خسر الوظوع ِف الذبوۃ واْلرام ‪ . .‬ص‪،۴۶‬‬ ‫َ‬
‫من‪....‬و‬
‫‪۴۷‬۔۔إیل‪....‬بدبب عثرۃ األعل مامل َیػ۔‬
‫َُ‬ ‫َ ُ َ ُ‬ ‫ً‬
‫لح ۺاغلت‪ُ :‬ج َزاطا‪ :‬ۺےب ۺاسحب‪،‬ےب ۺادنازہ۔ا ّلتخ َمۃ‪ :‬ۺی ۺیمضہ‪،‬عمج ۺختم۔‬
‫َ َْ َ‬ ‫َ‬ ‫َْ‬
‫ِّا ْخ َتلط ُت‪ِّ :‬ا ْخ َتل َػ ِّإ ٰیل‪ٓ:‬اان ۺاجان۔اخلَل ُء‪:‬یلھک ۺہگج ۺ‪،‬دیماؿ ۺ‪،‬اہجں ۺرعف ۺاحتج ۺےک ۺےیل ۺاجایۺ‬
‫اجےئ۔‬
‫ٓ‬
‫ترجنہ‪:‬چھٹی افت‪:‬ہی ۺےہ ۺہک ۺزایدہ ۺاھکےن ۺےس ۺہبش ۺای ۺرحاؾ ۺںیم ۺزپےن ۺاک ۺرطخہۺ‬
‫ےہ ۺاس ۺےیل ۺہک ۺالحؽ ۺےنیج ۺیک ۺدقمار ۺاتلم ۺےہ ۺ‪،‬مہ ۺےن ۺروسؽ ۺاہلل ۺﷺ ےس ۺرواتی ۺیک ۺےہ ۺہکۺ‬
‫اوھنں ۺےن ۺرفامای‪’’:‬ہک ۺالحؽ ۺذغا ۺرصػ ۺاہمترے ۺزگارے ۺےک ۺوماقف ۺےلم ۺیگ ۺاور ۺرحاؾ ۺاہمترےۺ‬
‫اپسۺےباسحبۺاورۺےبۺاحتاشۺٓاےئۺا ۔‬
‫ٓ‬
‫ساتُیٍ افت‪:‬ہی ۺےہ ۺہک ۺزایدہ ۺاھکےن ۺےس ۺاوال ۺدؽ ۺاور ۺیؿ ۺالحؽ ۺوک ۺعمج ۺرکےن ۺ‪،‬اثاینۺ‬
‫اےس ۺایتر ۺرکےن‪،‬اثاثل ۺرھپ ۺاےس ۺاھکےن‪،‬رااعباس ۺےس ۺافرغ ۺیتےن ۺاور ۺالخیص ۺاپےن ۺ‪،‬اخاسم ۺ‬
‫رھپ‬
‫اس ۺےس ۺالستم ۺرےنہ ۺںیم ۺوغشمؽ ۺرےتہ ۺںیہ ۺ‪،‬ویکہکن ۺزایدہ ۺاھکےن ۺےس ۺیؿ ۺںیم ۺرخایب ۺدیپاۺ‬
‫یتیت ۺےہ ۺ‪،‬ہکلب ۺٓاںیتف ۺاور ۺرخاایبں ۺدیپا ۺیتیت ۺںیہ ۺ‪،‬یبن ۺرکمی ۺﷺ ےن ۺاراشد ۺرفامای ۺ‪’’:‬رہ ۺامیبری ۺیکۺ‬
‫الصۺیۺیمضہۺےہ‪،‬اورۺرہۺالعجۺیکۺالصۺوھبکۺاورۺرپزیہۺےہۺ‘‘ب تتۺامکلۺنبۺدانیرۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺ‬
‫رفامای ۺرکےت ۺےھت‪’’:‬اے ۺولوگمت!ںیم ۺتیب ۺاالخل ۺیک ۺرطػ ۺزایدہ ۺاجات ۺاھت ۺاہیں ۺکت ۺہک ۺ ےھج ۺاےنپ ۺربۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪173‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫اور ۺرف ںوں ۺےس ۺرشؾ ۺٓایئ ۺاکش ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺریمی ۺروزی ۺرکنکویں ۺںیم ۺرکد ات ۺہک ۺںیم ۺاںیھن ۺوچس ۺایلۺ‬
‫رکاتۺاہیںۺکتۺہکۺ ےھجۺومتۺٓااجیت‘‘۔‬
‫رھپ ۺاؿ ۺ ماؾ ۺ(ینعی ۺمکش ۺریسی ۺ)ںیم ۺداین ۺیک ۺبلط ۺ‪،‬ولوگں ۺاک ۺالچل ۺاور ۺزایدہ ۺاھکےن ۺےکۺ‬
‫ببسۺوتقۺ یھۺاضعئۺیتاتۺےہۺوجۺہکۺوپدیشہۺںیہنۺےہ۔‬
‫من‪.....‬والثامنۃ ‪:‬ماینالہ من أمور اْلخرۃ وذدۃ ذعرات املوت ‪. .‬‬
‫ٓ‬
‫‪.‬ص‪....۴۷...‬إیل‪....‬لوْل اْلخرۃ ۔لذارعناعم ف صيذعم ۔‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫لح ۺاغلت‪َ :‬بانو‪ :‬ۺ(ؿ)رہبت ۺوتیثیح ۺںیم ۺیسک ۺےس ۺڑبھ ۺاجان۔أداوۃ‪ :‬ۺڑمچے ۺےکۺ‬
‫ََ َ‬ ‫َ‬
‫اپینۺاکۺربنت‪،‬عمجۺا َد َاوی۔ۺا ّو َہ(ت ِّأو یْ ًوا)ۺٓاہۺٓاہۺرکان۔‬
‫ٓ‬ ‫ٓ‬
‫ترجنہ‪ :‬اٹھُیٍ افت‪:‬ہی ۺےہ ۺہک ۺ(زایدہ ۺاھکےن ۺےس)ٓارخت ۺےک ۺاومر ۺ(ینعیۺ‬
‫اسحبۺواتکب)اورۺرکساتۺومتۺیکۺیتخسۺیتیتۺےہۺ‪،‬رواایتۺںیمۺایبؿۺایکۺایگۺےہۺکشیبۺرکساتۺ‬
‫ومت ۺیک ۺیتخس ۺ(داین ۺیک)زدنیگ ۺیک ۺذلوتں ۺےک ۺاطمقب ۺےہ ۺوت ۺ س ۺےن ۺاس ۺزدنیگ ۺےس ۺزایدہ ۺذلںیتۺ‬
‫ااھٹیئۺیتںۺیگۺاےسۺومتۺیکۺیتخسۺ یھۺزایدہۺیتیگ۔‬
‫ٓ‬
‫ىُیٍ افت‪:‬ہی ۺےہ ۺہک ۺ(زایدہ ۺاھکےن ۺےس)ٓارخت ۺںیم ۺوثاب ۺمک ۺیتاجات ۺےہ ۺ‪،‬اہللۺ‬
‫اس َت ْم َت ْع ُت ۡم‬ ‫ُم ُّ‬
‫الدنْ َیا َو ْ‬ ‫اعتٰیلۺاراشدۺرفاماتۺےہ‪ ﴿:‬ا َ ْذ َھبْ ُت ْم َط ِّی ٰب ِتک ُْم فِی ۡ َح َیا تِک ُ‬
‫اب ا ْل ُہ ۡو ِن ِب َما ُک ۡن ُت ْم ت َْس َت ْکبِ ُر ۡو َن فِی ا لْا َْر ِض ِب َغیۡ ِر‬ ‫ِب َہا ۚ فَا ل َْی ْو َم ت ُ ْج َز ْو َن عَذَ َ‬
‫ال َْح ِّق َو ِب َما ُک ۡن ُت ْم تَف ُْسق ُۡو َن ﴾(ة ‪،۲۶‬اْلحظاػ‪’’ )۲۱:‬ج ۺاےنپ ۺہصح ۺیک ۺاپکۺ‬
‫زیچںیۺاینپۺداینۺویۺزدنیگۺںیمۺانفۺرکےکچۺاورۺاںیہنۺربتۺےکچۺوتٓاجۺا ںیہۺذتلۺاکۺذعابۺدایۺاجےئۺا ۺ‬
‫زساۺاسۺیکۺہکۺج ۺزنیمۺںیمۺانقحۺربکتۺرکےتۺےھتۺاورۺزساۺاسۺیکۺہکۺمکحۺدعویلۺرکےتۺےھت‘‘۔‬
‫وتۺ سۺدقرۺج ۺداین ۺیک ۺذلںیتۺاحلصۺرکوےگۺاینتۺاہمتریۺٓارخت ۺیک ۺذلںیت ۺمک ۺیتاجںیۺیگۺ‬
‫اورۺایسۺ وہفمؾۺوکۺرواتیۺایکۺایگۺےہۺہکۺبجۺاہللۺاعتٰیلۺےنۺداینۺیکۺذلوتںۺوکۺامہرےۺیبنۺرکمیۺﷺ‬
‫رپۺشیپۺایکۺوتۺرفامای‪:‬ارگۺج ۺاؿۺدوینیۺذلوتںۺےسۺافدئہۺااھٹؤۺےگۺوتۺںیمۺٓاپۺیکۺٓارختۺیکۺوکیئۺذلتۺمکۺ‬
‫ہنۺرکوںۺا ۺہیۺاؿۺیکۺصوصتیصۺیھت‪،‬وتۺاسۺایبؿۺےسۺاثتبۺہیۺیتاہکۺدورسےۺااسنؿۺاکۺاصقنؿۺیتا ۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪174‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫(ینعیۺایکینںۺمکۺیتاجںیۺیگۺاورۺٓارختۺیکۺذلںیتۺمکۺیتاجںیۺیگۺ)رگمۺبجۺہکۺاہللۺاعتٰیلۺاسۺرپۺلضفۺ‬
‫وااسحؿۺرفامےئ۔‬
‫رواتیۺیکۺیئگۺےہۺہکۺب تتۺاخدلۺنبۺودیلۺریضۺاہللۺہنعۺےنۺب تتۺافروؼۺامظعۺریضۺ‬
‫اہللۺہنعۺیکۺداوتۺیکۺاورۺاؿۺےکۺےیلۺاھکانۺایترۺایکۺوتۺب تتۺرمعۺےنۺ(اھکےنۺےکۺوتق)رفامای‪’’:‬ہیۺ‬
‫ۺیتیگۺۺاورۺوجۺیکۺرویٹۺےسۺ یھۺ‬ ‫امہرےۺےیلۺےہ ۺوتۺاؿۺرقفاۺاور ۺاہمرجنیۺےکۺےیل ۺایکۺےہۺوجۺوفت ہ‬
‫ریسۺںیہنۺیتےئ ۺ‘‘ب تتۺۺاخدلۺےنۺرعضۺایکۺاےۺاریمۺاوملنینممت!ۺاؿۺےکۺےیلۺتنجۺرفدوسۺےہۺ‬
‫‪،‬ب تت ۺرمع ۺےن ۺرفامای‪:‬ارگ ۺوہ ۺتنج ۺاپےن ۺںیم ۺاکایمب ۺیتےئگ ۺںیہ ۺ ۺاورامہرا ۺداین ۺاک ۺہصح ۺہی ۺ(اھکان)ۺ‬
‫ۺیتیگۺ۔‬
‫ےہۺوتۺوہۺمہۺےسۺاہنتیۺاضح ۺدرہجۺرپۺافزئ ہ‬
‫رواتیۺیکۺیئگۺےہۺہکۺب تتۺرمعۺریضۺاہللۺہنعۺوکۺاکیۺدؿۺایپسۺیگلۺوتۺٓاپۺےنۺاپینۺاماگنۺوتۺ‬
‫اکیۺٓادیم ۺےنۺٓاپۺوکۺاکیۺربنتۺدای ۺ س ۺںیمۺوجھکرںی ۺالمۺیتا ۺاپینۺاھتۺ‪،‬بجۺب تتۺرمع ۺےنۺربنت ۺوکۺ‬
‫ھنمۺےسۺرقبیۺایکۺ‪،‬وتۺاپینۺوکۺکڈنھاۺاورۺاھٹیمۺاپایۺ‪،‬وتۺٓاپۺرکۺےئگۺاورۺٓاہۺرھبیۺ‪،‬اسۺصخشۺےنۺاہک‪،‬ۺدخاۺ‬
‫یکۺمسقۺۺاےۺاریمۺاوملنینمۺمت!ۺںیمۺےنۺاسۺوکۺریشںیۺرکےنۺںیمۺۺوکیئۺ یمۺںیہنۺوھچڑیۺ‪،‬ب تتۺرمعۺےنۺ‬
‫رفامای ۺایس ۺ(اھٹمس)ےن ۺیہ ۺوت ۺ ےھج ۺےنیپ ۺےس ۺروک ۺدای ۺ‪،‬اوسفسمت!ارگ ۺٓارخت ۺ(یک ۺفرک)ہن ۺیتیت ۺوت ۺمہۺ‬
‫ یھۺاہمتریۺ شیۺوترشتۺںیمۺرشکیۺیتاجےت۔‬
‫ٰ‬
‫من‪....‬والصاْشۃ‪:‬اْلبس واْلداب‪..،‬ص ‪..۴۷‬إیل‪...‬تظوی وورع ‪،‬ھذا‬
‫ٰ‬
‫أویل الظولْی صندنا۔‬
‫لحۺاغلت‪ِّ :‬ت َياب‪:‬ۺ(ض)ۺالہتک۔‬
‫ٓ‬
‫ترجنہ‪:‬دسُیٍ افت‪:‬ہیۺےہ ۺہکۺ(زایدہۺاھکےنۺیک ۺوہجۺےسۺایقتم ۺےک ۺدؿ)رواکۺ‬
‫اجےئۺا ۺاورۺاسحبۺایلۺاجےئۺا ۺزایدہۺذغاۺاامعتسؽۺرکےنۺوہشوتںۺوکۺبلطۺرکےنۺںیمۺوجۺرتکۺادبۺ‬
‫یتات ۺےہ ۺاس ۺرپ ۺاعر ۺدالیئ ۺاجےئ ۺیگ ۺاور ۺالمتم ۺیک ۺاجےئ ۺیگ ۺ‪،‬اس ۺےیل ۺہک ۺداین ۺیک ۺالحؽ ۺزیچوں ۺاکۺ‬
‫(اامعتسؽ ۺرکےن ۺرپ)اسحب ۺیتا ۺاور ۺرحاؾ ۺ(اامعتسؽ ۺرکےن)رپ ۺذعاب ۺیتا ۺ‪،‬اور ۺاس ۺیک ۺزبیۺ‬
‫وزتنیۺ(اایتخرۺرکےن)رپۺالہتکۺوربابدیۺیتیگۺ‪،‬وتۺہیۺلکۺدسۺٓاںیتفۺںیہۺاورۺاؿۺںیمۺےسۺاکیۺیہۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪175‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫اےنپۺسفنۺںیمۺروروۺفرکۺرکےنۺواےلۺےکۺےیلۺۺاکیفۺےہۺ‪،‬وتۺاےۺۺوکششۺرکےنۺواےلمت!ۺج ۺرپۺےنیجۺیکۺ‬
‫دقمار ۺروزی ۺںیم ۺاایتحط ۺ ۺاایتخر ۺرکان ۺرضوری ۺےہ ۺ ۺاتہک ۺج ۺرحاؾ ۺای ۺہبش ۺںیم ۺزپ ۺرک ۺذعاب ۺےک ۺقحتسم ۺہنۺ‬
‫یتاجؤ‪،‬ۺرھپۺاےنتۺالحؽۺرپ ۺاافتک ۺرضوریۺےہۺوجۺاہللۺاعتٰیلۺیکۺابعدتۺاک ۺاسامؿۺیتاجےئ ۺۺ‪،‬اتہک ۺج ۺیسکۺ‬
‫ربایئۺںیمۺزپۺرکۺاسحبۺواتکبۺںیمۺروکۺہنۺدےئۺاجؤۺ‪،‬ـاہللۺاعتٰیلۺوتقیفۺاکۺامکلۺےہۺ۔‬
‫سُال‪:‬بس ۺےس ۺےلہپ ۺامہرے ۺےیل ۺرحاؾ ۺاور ۺہبش ۺاک ۺمکح ۺایبؿ ۺےئجیک ۺاور ۺاؿ ۺدوونں ۺیک‬
‫رعتفیۺایبؿۺےیجیکۺاتہکۺمہۺرحاؾۺےسۺچبۺںیکسۺ؟‬
‫جُاب‪:‬ۺںیمۺاتہکۺیتںۺاہللۺیکۺمسقۺمہۺےنۺرحاؾۺاورۺہبشۺےکۺابرےۺںیمۺریسۺاحلصۺثحبۺ‬
‫اتکب ۺ’’اسار مصامَلت دین‘‘ ںیم ۺرک ۺدی ۺےہ ۺ‪ ،‬ۺاور ۺاتکب ۺ’’إحياء الصلوم ‘‘ںیم ۺ یھۺ‬
‫رحاؾۺاورۺالحؽۺاکۺاکیۺاگلۺاببۺایبؿۺایکۺےہۺ‪،‬ۺنکیلۺمہۺ( جاہجۺادباینیۺںیمۺ یھ)ۺاخصۺابوتںۺیکۺ‬
‫رطػ ۺااشرہ ۺرکںی ۺےگ ۺاتہک ۺزمکور ۺدتبمی ۺب تات ۺ یھ ۺھجمس ۺاجںی ۺاس ۺےیل ۺہک ۺاس ۺاتکب ۺےسۺ‬
‫ دوصد ۺہی ۺےہ ۺہک ۺاس ۺےسدتبمی ۺب تات ۺابعدت ۺںیم ۺافدئہ ۺاحلص ۺرکںی ۺ ۺاور ۺاطبل ۺیک ۺدمد ۺیکۺ‬
‫اجےئ۔‬
‫ٔ‬
‫ِشبہحراوکیتعریف‬ ‫حراو‬
‫ضعبۺاملعۺےنۺاہکۺےہۺہکۺرہۺوہۺزیچۺ سۺےکۺابرےۺںیمۺںیھمتۺنیقیۺیتۺاجےئۺہکۺوہۺریغۺیکۺ‬
‫کلمۺ ےہۺاورۺرشتع ۺےن ۺاسۺےس ۺرواکۺےہ ۺوتۺوہۺاخصلۺرحاؾۺےہۺنکیل ۺارگۺںیھمتۺنیقیۺہنۺیتۺہکلبۺ‬
‫نظۺاغبلۺیتۺہکۺوہۺریغۺیکۺکلمۺےہۺوتۺوہۺہبشۺوایلۺزیچۺےہۺ۔‬
‫اورۺضعبۺاملعۺےنۺاہکۺےہۺہکۺ سۺزیچۺںیمۺنیقیۺایۺنظۺاغبلۺیتۺوتۺوہۺاخصلۺۺرحاؾۺےہۺاسۺ‬
‫ےیلۺہکۺنظۺاغبلۺ یھۺامہرےۺزندکیۺتہبۺےسۺااکحؾۺںیمۺنیقیۺےکۺاقمئۺاقمؾۺیتاتۺےہ‪،‬اورۺارگۺ‬
‫پ‬
‫دوونںۺالعںیتمۺرباربۺیتںۺاہیںۺکتۺہکۺکشۺابیقۺرےہۺاورۺ مھارےۺزندکیۺاؿۺںیمۺےسوکیئۺ یھۺ‬
‫راحجۺہنۺیتۺوتۺوہۺہبشۺوایلۺزیچۺےہ‪،‬ا یھۺہبشۺیتاتۺےہۺہکۺالحؽۺزیچۺےہۺاورۺا یھۺہبشۺیتاتۺےہۺہکۺہیۺرحا ؾۺ‬
‫زیچۺےہ‪،‬وتۺاسۺ(ذغا)ۺاکۺاعمہلمۺج ۺرپہبتشمۺاورۺریغۺواحضۺراتہۺےہۺ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪176‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫رھپ ۺوہ ۺزیچ ۺوج ۺاخصل ۺرحاؾ ۺےہ ۺاس ۺےس ۺاانتجب ۺوابج ۺو ۺرضوری ۺےہ‪ ،‬ۺاور ۺوہ ۺزیچ ۺ سۺ‬
‫ۺوقتی ۺےہ‪،‬امہرے ۺزندکی ۺدوونں ۺاوقاؽ ۺںیم ۺےس ۺاسۺ‬ ‫ںیم ۺہبش ۺےہ ۺاس ۺےس ۺانچب ۺورع ۺاور ٰ‬
‫دورسےۺوقؽۺوکۺوفتیقۺاحلصۺےہ۔‬
‫من‪.....‬طإن ظيل‪ :‬طَم تظول ِف ظبول جوائز الدَلسْی ‪ ...‬ص ‪۴۸.‬‬
‫‪.‬۔۔۔۔‪.‬إیل۔۔۔۔۔‪.‬وھو أن ھونا ذيىْی‪.‬‬
‫َ‬ ‫َ َ ُ‬
‫لح ۺاغلت‪َ :‬ج َوا ِّئ ُز‪:‬ااعنؾ ۺ‪،‬دہہی ۺ‪،‬وادح ۺ َجا ِّئ َزۃ۔ا ّلت ِّب َصۃ‪ :‬ۺوابؽ‪،‬عمج ۺت ِّب َصات۔‬
‫َ ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ َ‬
‫ِّا ْد َتظ َرض ِّم ْن‪ :‬ۺرقض ۺامانگن۔ ِْفء‪ :‬ۺریغب ۺگنج ۺےک ۺاحلص ۺیتےن ۺواال ۺامؽ ۺتمینغ۔تذ ِّظيْؼ‪:‬ۺ‬
‫ُ َ َ‬
‫ا زاۺاورۺوصرںیتۺاکنانل۔ۺ ََمازطۃ‪:‬ۺالکٹۺاورۺادنازےۺےسۺ۔انچی۔ۺ‬
‫ترجنہ‪ :‬سُال‪ :‬ۺاس ۺزامےن ۺںیم ۺابداشیتں ۺےک ۺااعنامت ۺاور ۺاحتای ۺوبقؽ ۺرکےنۺ‬
‫ےکۺابرےۺںیمۺٓاپۺایکۺےتہکۺںیہ؟‬
‫جُاب‪:‬ۺ اسۺہلئسمۺںیمۺاملعۺاکۺاالتخػۺےہۺ‪،‬ضعبۺےنۺاہکۺےہ‪:‬رہۺوہۺامؽۺ سۺےکۺرحا ؾۺ‬
‫یتےن ۺاک ۺنیقی ۺہن ۺیت ۺاےسےل ۺےتکس ۺںیہ‪،‬اور ۺضعب ۺدورسوں ۺےن ۺہی ۺاہک ۺےہ ۺہک ۺ س ۺامؽ ۺےک ۺالحؽۺ‬
‫یتےن ۺاک ۺنیقی ۺہن ۺیت ۺاےس ۺا ۺاجزئ ۺںیہن ۺاس ۺےیل ۺہک ۺاس ۺزامےن ۺںیم ۺابداشیتں ۺاک ۺامؽ ۺارثک ۺو ۺرتشیبۺ‬
‫رحاؾۺیتاتۺےہۺاورۺالحؽۺامؽۺایۺوتۺاؿۺےکۺاپسۺدعموؾۺیتاتۺےہۺایۺانایبۺیتاتۺےہ۔اورۺضعبۺےنۺاہکۺ‬
‫ےہۺہکۺابداشیتںۺےکۺےفحتۺاورۺایطعتۺینغۺۺاورۺریقفۺبسۺےکۺےیلۺالحؽۺںیہۺبجۺہکۺاؿۺےکۺرحا ؾۺ‬
‫یتےنۺاکۺنیقیۺہنۺیتۺاورۺوابؽۺوتۺدےنیۺواےلۺرپۺیتا ‪(،‬ارگۺوہۺامؽۺرحاؾۺیتا )ۺاؿۺولوگںۺےنۺہیۺدلیلۺ‬
‫دیۺےہۺہکۺوضحرۺﷺ ےنۺادنکسرہیۺےکۺابداشہ ۺوقمسقۺاک ۺدہہیۺوبقؽ ۺرفامایۺاھت(احالںۺہکۺوہۺریغۺ‬
‫ملسمۺاھت)زینۺٓاپۺےنۺوہیدۺیۺےسۺامؽۺرقضۺایلۺاھتۺبجۺہکۺ(اؿۺےکۺقلعتۺےسۺ)اہللۺاعتٰیلۺاکۺاراشدۺ‬
‫ت﴾ (ة ‪،۶‬املائدۃ ‪ ’’)۴۲:‬ڑبے ۺرحاؾ ۺوخر‘‘ ینعی ۺوہید ۺدمہنیۺ‬ ‫ےہ‪ :‬ۺ﴿ ٰاکِل ُْو َن لِ ُّ‬
‫لس ْح ِ‬
‫ڑبےۺدرہجۺےکۺرحاؾۺوخرۺںیہ۔ۺاورۺاؿۺیکۺاکیۺدلیلۺہیۺ یھۺےہۺہکۺاحصۂبۺرکاؾۺیکۺاکیۺامجتعۺےنۺ‬
‫تہب ۺےس ۺر‪،‬وملں ۺاک ۺزامہن ۺاپای ۺاؿ ۺےس ۺدہےی ۺوریغہ ۺ یھ ۺےیل ۺےھت‪ ،‬ۺاؿ ۺاحصہب ۺںیم ۺےس ۺب تت ۺاوبۺ‬
‫رہریہۺ‪،‬انبۺابعسۺاورۺانبۺرمعۺوریغہۺ�ۺںیہ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪177‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫اور ۺدورسے ۺاملع ۺاک ۺانہک ۺےہ ۺہک ۺر‪،‬مل ۺاکح ۺؾ ۺےک ۺ ۺامؽ ۺیسک ۺینغ ۺو ۺریقف ۺےک ۺےیل(اامعتسؽۺ‬
‫رکان)اجزئ ۺںیہن ۺےہ ۺا ۺس ۺےیل ۺہک ۺوہ ۺ(ر‪،‬مل ۺیتےن ۺیک ۺوہج ۺےس ۺ) ۺملظ ۺےس ۺوموسؾ ۺںیہ ۺ‪،‬اور ۺاؿ ۺاک ۺامؽۺ‬
‫اغابل ۺرحاؾ ۺیہ ۺیتات ۺےہ‪،‬اور ۺمکح ۺاغبل ۺرپ ۺاتگل ۺےہ‪،‬ذہلا ۺ(اؿ ۺےک ۺامؽ ۺےس)انچب ۺرضوری ۺےہ ۺ‪،‬اورۺ‬
‫ضعبۺدورسےۺاملعۺاکۺانہک ۺےہۺہکۺ سۺامؽۺےکۺرحاؾۺیتےنۺاکۺنیقیۺہنۺیتۺوہۺامؽۺریقفۺےکۺےیلۺالحؽۺ‬
‫ےہۺاورامدلارۺےکۺےیلۺالحؽۺںیہنۺےہۺرگمۺبجۺریقفۺوکۺولعمؾۺیتاجےئۺہکۺہیۺبصغ ۺدشہۺامؽۺےہۺ‬
‫‪،‬وت ۺامکل ۺوک ۺامؽ ۺواسپ ۺرکےن ۺےک ۺےیل ۺریقف ۺوک ۺاس ۺامؽ ۺاک ۺا ۺاجزئ ۺےہ ۺاور ۺابداشہ ۺاک ۺامؽ ۺوبقؽ ۺرکےنۺ‬
‫ںیمۺریقفۺرپۺوکیئۺانگہۺںیہنۺ ےہۺاسۺےیلۺہکۺوہۺام ئؽۺایۺوتۺابداشہۺیکۺتیکلم ۺےسۺیتا ۺوتۺوہۺریقفۺوکۺدےۺا ۺ‬
‫وت ۺاس ۺاکا ۺالبہبش ۺاجزئ ۺےہ ۺاور ۺارگ ۺوہ ۺامؽ ۺفيی(ریغب ۺگنج ۺےک ۺاحلص ۺیتےن ۺواال ۺامؽ ۺتمینغ)ۺ‬
‫‪،‬رخاج ۺای ۺترش ۺاک ۺیت ۺوت ۺاس ۺںیم ۺ یھ ۺریقف ۺاک ۺقح ۺےہ ۺ‪،‬ایس ۺرطح ۺالہ ۺملع ۺ یھ ۺ(ابداشہ ۺاک ۺامؽ ۺاامعتسؽ ۺرکۺ‬
‫ےتکسۺںیہۺ)۔‬
‫ب تتۺضح ۺریضۺاہللۺہنعۺےنۺرفامای‪’’:‬وجۺصخشۺاالسؾۺںیمۺوخب یۺدالخۺیتاۺاورۺرقٓاؿۺاپکۺ‬
‫یکۺالتوتۺالعرد ۺرکاتۺیتۺوہۺاملسمونںۺےکۺتیبۺااملؽۺےسۺرہۺاسؽۺدووسۺدرمہۺےنیلۺاکۺقحۺدارۺےہۺاورۺ‬
‫دووس ۺدانیر ۺ یھ ۺرواتی ۺایک ۺایگ ۺےہ ۺ‪،‬ارگ ۺداین ۺںیم ۺاےس ۺںیہن ۺےلم ۺا ۺوت ۺ ۺٓارخت ۺںیم ۺاےس ۺےلا ۺ‘‘اورۺ‬
‫بجۺاعمہلمۺااسیۺےہۺوتۺریقفۺاورۺاعملۺاانپۺاانپۺقح ۺووصؽۺرکۺےتکسۺںیہۺ‪،‬اورۺاملعۺۺےنۺاہکۺےہۺہکۺارگۺوہۺامؽۺ‬
‫بصغۺدشہۺامؽۺےسۺاسۺرطحۺلمۺاجےئۺ سۺیکۺزیمتۺنکممۺہنۺیتۺ‪،‬ایۺبصغۺایکۺیتۺاامؽۺااسیۺیتۺ سۺوکۺ‬
‫اسۺےکۺامکلۺایۺاسۺیکۺاوالدۺوکۺولاٹانۺنکممۺہنۺیتۺ(الثمۺوہۺاوالدۺرمۺیکچۺےہ)وتۺابداشہۺےکۺےیلۺاسۺامؽۺ‬
‫ےسۺالخیصۺہیۺےہۺہکۺوہۺاسۺوکۺدصہقۺرکےۺ‪،‬وتۺاہللۺاعتٰیلۺیکۺاشؿۺہیۺںیہنۺہکۺابداشہۺوکۺریقفۺرپۺدصہقۺ‬
‫رکےن ۺاک ۺمکح ۺدے ۺاور ۺریقف ۺوک ۺاےس ۺوبقؽ ۺرکےن ۺےس ۺعنم ۺرکے ۺای ۺریقف ۺوک ۺامؽ ۺوبقؽ ۺرکےن ۺیک ۺااجزتۺ‬
‫دے ۺ ۺاحالہکن ۺوہ ۺامؽ ۺاس ۺےک ۺےیل ۺرحاؾ ۺیت ۺبت ۺریقف ۺاےسی ۺامؽ ۺوک ۺےل ۺاتکس ۺےہ ۺرگم ۺبصغ ۺدشہ ۺایۺ‬
‫رحاؾۺامؽۺریقفۺہنۺےلۺ۔‬
‫اورۺہیۺاےسیۺاسملئ ۺںیہۺنج ۺںیم ۺوپریۺلیصفتۺۺاور ۺرہۺقش ۺاکۺمکحۺواحض ۺرکےنۺےکۺدعبۺیہۺ‬
‫وتفیۺدایۺاجےئۺ‪،‬اورۺاؿۺاسملئۺںیمۺیلیصفتۺثحبۺرکانۺاتکبۺوکۺدصقمۺےسۺاخرجۺرکۺدےۺا ۺارگۺج ۺاؿۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪178‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫اسملئ ۺیک ۺرعمتف ۺےک ۺاطبل ۺیت ۺوت ۺاتکب ۺ’’احياء الصلوم ‘‘ےس ۺابب ۺالحؽ ۺورحاؾ ۺاک ۺاطمہعلۺ‬
‫رکوۺاسۺںیمۺواحضۺاورۺرشتحیۺبلطۺایبؿۺاپؤےگۺاؿ اشءۺاہللۺاعتٰیلۺ۔‬
‫سُال‪:‬اترجوں ۺوریغہ ۺےک ۺےفحت ۺواحتای ۺےک ۺابرے ۺںیم ۺٓاپ ۺایک ۺےتہک ۺںیہ ۺایک ۺاؿ ۺوکۺ‬
‫واسپۺرکانۺرضوریۺےہۺایۺاھچؿ ۺنیبۺیکۺاجےئۺ‪،‬احالہکنۺٓاپ ۺوکۺاؿ ۺیکۺاےنپ ۺاعمالمت ۺںیمۺےبۺ‬
‫اایتحیطۺاورۺروروۺفرکۺیکۺ یمۺولعمؾۺےہۺاورۺایسۺرطحۺدووتسںۺےکۺےفحتۺاحتایۺاکۺایکۺمکحۺےہۺ؟‬
‫جُاب‪ :‬ہیۺےہۺہکۺبجۺااسنؿۺاکۺر‪،‬رہۺاحؽۺدرتسۺیتۺاورۺوپدیشہۺیتۺوتۺاسۺےکۺدہہیۺاورۺ‬
‫دصہقۺوکۺوبقؽۺرکےنۺںیمۺج ۺرپۺوکیئۺرحجۺںیہنۺاورۺاسۺیکۺاھچؿۺنیبۺرکانۺ یھۺرضوریۺںیہنۺےہۺابںیۺ‬
‫وطر ۺہک ۺج ۺوہک ۺہک ۺزامہن ۺڑگب ۺاکچ ۺےہ ۺ(یتاتکس ۺےہ ۺہک ۺہی ۺ یھ ۺرحاؾ ۺ ۺامؽ ۺیت ۺ ۺ)اس ۺےیل ۺہک ۺہی ۺاملسمؿ ۺےکۺ‬
‫ابرےۺںیمۺرباۺامگؿۺرکانےہۺہکلبۺاملسمونںۺےکۺقلعتمۺکینۺامگؿۺرےنھکۺاکۺمکحۺدایۺایگۺےہۺ‪،‬رھپۺاجؿۺولۺ‬
‫ہکۺاسۺاببۺںیمۺوجۺالصۺےہۺوہۺاہیںۺدوزیچںیۺںیہۺ۔‬
‫من‪......‬أحدْھا ‪:‬حعم الرشع وشاھرہ ‪...‬ص ‪... .۴۹،۴۸‬إیل ‪... .‬طوَم مع‬
‫َتزیْھا واحد ف األرل ‪،‬طاطوم ذلؽ ً‬
‫راذدا۔‬
‫ََ ََ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫لحۺاغلت‪ِّ :‬ا ْد ِّتظ َراء‪:‬ۺقیقحتۺرکان۔ َرظيْ ُت‪(:‬ض)اھجڑۺوھبکنۺرکان‪،‬دؾۺرکان۔تظ ّيأ‪:‬ۺ‬
‫َ ُْ‬ ‫َ ْ َ َّ ُ َّ ْ َ ُ‬
‫الت ْد ِّص ْ َْی‪ :‬ۺ(ونےۺ‬
‫ےق ۺرکان۔اْل ِّنيْ ِّطيۃ الدمحۃ‪ :‬ۺرہ ۺابلط ۺےس ۺدجا ۺٓااسؿ ۺذمبہ۔صظد ِّ‬
‫اکۺدقع)اسۺیکۺوصرتۺہیۺیتیتۺےہۺہکۺاتشگنۺاہشدتۺوکۺاسۺیکۺڑجۺیکۺرطػۺومڑۺایلۺاجےئۺاوگنےھٹۺ‬
‫وکۺاسۺرپۺاکھجۺدایۺاجےئ۔‬
‫ترجنہ‪ :‬اؿۺںیمۺےسۺاکیۺ(اؿۺایطعتۺےکۺقلعتم)مکحۺرشعۺۺاورۺاسۺاکۺر‪،‬رہۺےہۺ‬
‫‪،‬اورۺدورسیۺزیچۺوقتیۺاکۺمکحۺاورۺاسۺاکقحۺےہۺ۔‬
‫وت ۺمکح ۺرشع ۺہی ۺےہ ۺہک ۺاےنپ ۺاپس ۺٓاےن ۺواےل ۺاےسی ۺامؽ ۺوک ۺےل ۺول ۺ س ۺاک ۺر‪،‬رہی ۺاحؽۺ‬
‫درتسۺیتۺاورۺوکیئۺوساؽۺہنۺایکۺاجےئۺرگمۺبجۺنیقیۺیتاجےئۺہکۺہیۺامؽۺبصغۺدشہۺایۺرحاؾۺےہۺوتۺ‬
‫اۺاجزئۺںیہنۺےہ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪179‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫اورۺوقتیۺاکۺمکحۺہیۺےہۺہکۺج ۺیسکۺیکۺوکیئۺزیچۺہنۺولۺاہیںۺکتۺہکۺاسۺےکۺقلعتمۺوپریۺقیقحتۺ‬
‫وشیتفتۺرکولۺاورۺنیقیۺیتاجےئۺہکۺاسۺںیمۺیسکۺ یھۺرطحۺاکۺہبشۺںیہنۺےہۺارگۺاسۺںیمۺیسکۺ یھۺرطحۺ‬
‫اکۺہبشۺیتۺوتۺردۺرکۺدایۺاجےئۺ۔‬
‫مہۺےنۺب تتۺاوب رکۺدصقیۺریضۺاہللۺہنعۺےسۺرواتیۺیکۺےہۺہکۺاکیۺرمہبتۺاؿۺاکالغؾۺ‬
‫اؿۺےکۺاپسۺدودھۺالایۺوتۺاوھنںۺےنۺاےسۺیپۺایلۺالغؾۺےنۺرعضۺایکۺںیمۺبجۺ یھۺوکیئۺزیچۺٓاپۺےکۺ‬
‫اپسۺالاتۺاھتۺوتاسۺےکۺقلعتمۺدرایتفۺرفامایۺرکےتۺےھتۺنکیلۺاسۺدودھۺےکۺقلعتمۺٓاپۺےنۺھچکۺ یھۺ‬
‫درایتف ۺںیہن ۺایک ۺوت ۺاس ۺوتق ۺاوھنں ۺےن ۺوپاھچ ۺہی ۺدودھ ۺ اسی ۺےہ ۺ؟الغؾ ۺےن ۺوجاب ۺدای ۺہک ۺںیم ۺےنۺ‬
‫زامہن ۺاجتیلہ ۺںیم ۺاکی ۺٓادیم ۺرپ ۺاھجڑ ۺوھپکن ۺایک ۺاھت ۺوت ۺاوھنں ۺےن ۺ(اس ۺےک ۺاوض)ہی ۺدودھ ۺدای ۺاھتۺ‬
‫‪(،‬ہی ۺنس ۺرک ۺ)ب تت ۺاوب رک ۺدصقی ۺےن ۺےق ۺرکدی ۺ‪،‬اور ۺرعض ۺیک ۺاے ۺاہلل ۺمت!ہی ۺ(ےق ۺرکان)ریمیۺ‬
‫دقرت ۺںیم ۺاھت ۺ‪(،‬وہ ۺںیم ۺےن ۺرکدی)اور ۺوج ۺہصح ۺروگں ۺںیم ۺابیق ۺرہ ۺایگ ۺےہ ۺوت ۺوتاس ۺوک(اعمػۺ‬
‫رکےنۺےکۺےیل)اکیفۺےہۺ۔‬
‫ہیۺرواتیۺاسۺابتۺیکۺدلیلۺےہۺہکۺشیپۺیکۺاجےنۺوایلۺزیچۺیکۺوپریۺاھچؿۺنیبۺرکوۺارگۺج ۺ‬
‫وقتیۺاورۺاسۺےکۺقحۺںیمۺرورۺوفرکۺرکو۔وتۺاسۺابتۺوکۺذنہۺنیشنۺرکول۔‬
‫سُال ‪ٓ) :‬اپۺیکۺابتۺےسۺر‪،‬رہۺیتاتۺےہۺ)ۺوگایۺہکۺوقتیۺۺرشتعۺاورۺاسۺےکۺمکحۺےکۺ‬
‫الخػۺےہۺ؟‬
‫جُاب‪:‬اجؿۺولۺہکۺرشتعۺٓااسینۺاورۺوہستلۺرپۺینبمۺےہۺایسۺےیلۺروسؽۺاہللۺﷺ‬
‫ےنۺرفامایۺ‪’’:‬ںیمۺٓااسؿۺاورۺرہۺابلطۺےسۺدجاۺدنیۺےکۺاسھتۺاجیھبۺایگۺیتںۺ‘‘وقتیۺدشتۺاورۺاایتحطۺ‬
‫رپۺینبمۺےہ‪،‬اسیجۺہکۺاہکۺایگۺےہۺہکۺیقتمۺاکۺاعمہلمۺونّے ۺےکۺدقعۺےسۺزایدہۺلکشمۺیتاتۺےہۺ‪،‬رھپۺوقتیۺ‬
‫ یھۺرشتعۺیہۺےسۺےہۺاورۺدوونں ۺدرالصۺاکیۺںیہۺنکیلۺۺرشتعۺےکۺدومکحۺںیہۺۺاکیۺوجازاکۺمکحۺ‬
‫اورۺاکیۺافصلن ہتۺاورۺاایتحطۺاکۺمکحۺ۔اجزئۺوکۺمکحۺرشتعۺاہکۺاجاتۺےہۺ‪،‬الضفۺاورۺاایتحطۺوکۺمکحۺوقتیۺاہکۺ‬
‫اجاتۺےہۺ‪،‬وتۺہیۺدوونںۺدجاۺیتےنۺےکۺابووجدۺالصۺںیمۺاکیۺںیہۺ‪،‬وتۺرامنہیئۺےکۺوطرۺرپۺاسۺوکۺا یھۺ‬
‫رطحۺھجمسۺول۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪180‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫من‪.....‬طإن ظلت‪:‬إذا جاز البحث واْلدتظراء صن عل ذیء ۔۔ ۔ ص‬
‫‪....۴۹‬إیل۔۔۔۔۔مث یبل الرضيػ املاءو یأعلہ۔‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫لحۺاغلت‪َ :‬بَلغ‪:‬ۺذرہعیۺاعمش۔ َح ِّذ ْيش‪:‬ۺاھگس۔ ََث َرات ت ِّاط َوۃ‪:‬ۺومعمیلۺلھپۺ‬
‫ُ َ‬ ‫۔َ َ‬
‫ت‪(:‬ؿ)انصق ۺواوی ۺہغیص ۺوادح ۺؤمثن ۺاغبئ ۺ‪،‬دنلب ۺیتان‪،‬دنلب ۺرمہبت ۺیتان۔ ۺ َی َت َد َاول ْون ‪:‬‬ ‫ْس ْ‬
‫ُ ُ َ‬
‫َت َد َاو َل َ ْ‬
‫الیش ُء‪:‬ۺیسکۺزیچۺوکاہوھتںۺۺاہھتۺا۔ۺ َجی ِّّوع‪ُ :‬تْ ِّو یْ ًصا‪:‬ۺوھباکۺرانھک۔ َر ِّضيْػ‪:‬ۺرویٹ‪،‬عمجۺ‬
‫ُ‬ ‫َ َ‬
‫ا ْر ِّضطۃ۔ َی ُب ّل‪(:‬ؿ)ۺرتۺرکان۔ۺ‬
‫ترجنہ‪ :‬سُال‪ :‬بجۺرہۺزیچۺیکۺقیقحتۺاورۺاھچؿۺنیبۺرضوریۺےہۺوتۺاسۺزامےنۺںیمۺ‬
‫یسکۺ یھۺزیچۺاکۺاامعتسؽۺونممعۺیتاجےئۺا ۺاورۺیقتمۺصخشۺرپاکیۺیہۺرمہبتۺۺںیمۺاعمہلمۺمرۺیتاجےئۺا ۺ‬
‫ہکبجۺااطتعۺےکۺےیلۺذرہعیۺاعمشۺاکۺاامعتسؽۺالزیمۺےہۺ۔‬
‫جُاب‪:‬اجؿ ۺول ۺہک ۺوقتی ۺاک ۺراہتس ۺتخس ۺےہ‪ ،‬ۺوج ۺصخش ۺاس ۺرپ ۺو ےن ۺاک ۺارادہ ۺرکے ۺوت ۺاسۺ‬
‫ےکۺےیلۺرشطۺہیۺےہۺہکۺوہۺاےنپۺسفنۺاورۺدؽۺوکۺیتخسۺربداتشۺرکےنۺرپۺوبضمطۺرکےلۺورہنۺوہۺوقتیۺ‬
‫اکۺراہتسۺوپراۺںیہنۺرکاتکسۺ‪،‬اورۺایسۺوقتیۺےکوصحؽۺےک ۺےیلۺتہب ۺےسۺالہۺوقتیۺ‪،‬دقتمنیمۺوصایفۺ‬
‫ۺیگ ۺ‪،‬اھگس ۺوھپسن ۺاور ۺومعمیل ۺلھپ ۺاھکےن ۺرپ ۺاافتکایک ۺنج ۺںیم ۺوکیئ ۺہبش ۺںیہنۺ‬ ‫وکہ ۺانبلؿ ۺوریغہ ۺ ےل ہ‬
‫ےہۺ‪،‬وتۺوجصخشۺاہنتیۺاضح ۺدرہجۺاکۺوقتیۺاحلصۺرکےنۺاکدنلبۺوحہلصۺرےھک ۺوتۺاسۺےکۺےیلۺرضوریۺ‬
‫ےہ ۺہک ۺوہ ۺاصمبئ ۺوک ۺربداتش ۺرکے ۺاؿ ۺرپ ۺربص ۺرکے ۺاس ۺزنمؽ ۺوک ۺےط ۺرکےن ۺواےل ۺولوگں ۺاکۺ‬
‫راہتس ۺاایتخر ۺرکے ۺ‪،‬نکیل ۺارگ ۺوکیئ ۺصخش ۺولوگں ۺےک ۺدرایمؿ ۺرےہ ۺاور ۺاؿ ۺںیم ۺ ۺوہ ۺزیچ ۺاھکےئ ۺوج ۺوہۺ‬
‫اھکےت ۺںیہ ۺوت ۺوہ ۺاھکےن ۺوایل ۺزیچ ۺاس ۺےک ۺزندکی ۺاس ۺرمدار ۺیک ۺرطح ۺیتین ۺاچےیہ ۺ س ۺوک ۺرصػۺ‬
‫رضورتۺےکۺوتقۺیہ ۺاامعتسؽۺایک ۺاجاتےہۺ‪،‬رصػۺاینتۺدقمار ۺیہ ۺرپۺاافتکۺرکےۺوجۺاےس ۺااطتعۺ‬
‫ایہل ۺیک ۺرطػ ۺےل ۺاجےئ ۺوت ۺاس ۺدقر ۺاامعتسؽ ۺںیم ۺاس ۺےک ۺےیل ۺذعر ۺ(اقلب ۺوبقؽ)یتا ۺ‪،‬اور ۺہیۺ‬
‫دقمار ۺاس ۺوک ۺاصقنؿ ۺہن ۺدے ۺیگ ۺارگہچ ۺاس ۺیک ۺالص ۺںیم ۺہبش ۺیت ۺ ۺاس ۺےیل ۺہک ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺذعر ۺوبقؽۺ‬
‫رکےنۺےکۺزایدہۺالقئۺےہۺ‪،‬اورۺایسۺےیلۺب تتۺنسحۺرصبیۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺےنۺرفامای‪’’:‬ابزارۺرخابۺ‬
‫یتاکچۺےہۺاسۺےیلۺج ۺرپۺدقبرۺرضورتۺروزیۺرپۺاافتکۺرکانۺرضوریۺےہ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪181‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ب تت ۺوبیہ ۺنب ۺورد ۺرۃمح ۺاہلل ۺہیلع ۺےک ۺقلعتم ۺ ےھج ۺہی ۺربخ ۺیلم ۺےہ ۺہک ۺوہ ۺاکی ۺای ۺدو ۺدو ۺایۺ‬
‫نیت ۺنیت ۺدؿ ۺوھبےک ۺرےتہ ۺےھت ۺرھپ ۺاکی ۺرویٹ ۺےتیل ۺاور ۺےتہک ۺےھت ۺ‪،‬ا ے ۺاہلل ۺمت! ۺوت ۺاجاتن ۺےہ ۺہک ۺںیمۺ‬
‫ابعدتۺیکۺاطتقۺںیہنۺراتھکۺاورۺزمکوریۺاکۺوخػۺرکاتۺیتںۺارگۺایسیۺابتۺہنۺیتیتۺوتۺںیمۺاےسۺ یھۺہنۺ‬
‫اھکات ۺ ۺ‪،‬اے ۺاہلل ۺمت! ۺارگ ۺاس ۺرویٹ ۺںیم ۺوکیئ ۺرخایب ۺای ۺرحاؾ ۺیت ۺوت ۺاس ۺیک ۺوہج ۺےس ۺ ےھج ۺہن ۺنڑکان ۺرھپ ۺرویٹ ۺوکۺ‬
‫اپینۺںیمۺوگھبےتۺاورۺاھکےتۺےھت۔‬
‫من‪......‬ظلت‪:‬طوذان السر یظان للسبظۃ الصليا ‪.....‬ص ‪.. ۴۹‬‬
‫‪..‬إیل‪.....‬طالوصيد صیل ظردہ ذلؽ بظلبہ۔‬
‫ََ َ ّ َ ُ‬
‫ین‪:‬ۺت َص ّن ًيا‪:‬ۺتنحمۺوتقشمۺااھٹان۔ۺ ُم َب ِّاھ ًيا‪:‬ۺربرتیۺداھکےنۺواال۔‬
‫لحۺاغلت‪ :‬تتصٰٰ‬
‫ترجنہ‪ :‬ںیم ۺ(اامؾ ۺزغایل) ۺاتہک ۺیتں ۺہی ۺدوونں ۺرطےقی ۺامہری ۺولعمامت ۺےک ۺاطمقبۺ‬
‫الہۺوقتیۺںیم ۺبسۺےسۺدنلبۺوقتی ۺواولں ۺےکۺےیلۺںیہۺ‪،‬نکیلۺوج ۺولگۺاؿ ۺےس ۺمک ۺدرہجۺےکۺںیہۺ‬
‫اؿ ۺےک ۺےیل ۺ(دقمار ۺےک ۺاابتعر ۺےس ۺ)اایتحط ۺاور ۺقیقحت ۺرکان ۺ ۺرضوری ۺےہ ۺاور ۺینتج ۺاؿ ۺںیم ۺاایتحطۺ‬
‫یتیگۺایسۺدقرۺاؿۺےکۺےیلۺوقتیۺںیمۺےسۺہصحۺیتا ۺج ۺینتجۺدقمارۺںیمۺتنحمۺرکوےگۺاینتۺیہۺج ۺاینپۺ‬
‫رمادۺوکۺاپؤےگۺ‪،‬اہللۺاعتٰیلۺیسکۺکینۺلمعۺرکےنۺواےلۺےکۺارجۺوکۺاضعئۺںیہنۺرکاتۺےہۺ‪،‬اورۺولگۺوجۺھچکۺ‬
‫ یھۺرکےتۺںیہۺوہۺبسۺھچکۺاجاتنۺےہ۔‬
‫سُال ‪:‬ہیۺایبؿۺرحاؾ ۺےک ۺقلعتمۺاھت ۺوتۺابۺالحؽ ۺےک ۺقلعتمۺایبؿ ۺرکۺدےیجی ۺاورۺاسۺزادئۺ‬
‫الحؽ ۺیک ۺوہ ۺدح ۺایک ۺےہ ۺ س ۺےس ۺ(ایقتم ۺےک ۺدؿ) ۺرواک ۺاجےئ ۺا ۺاور ۺاسحب ۺایل ۺاجےئ ۺا ۺ‪،‬اور ۺوہۺ‬
‫دقمار ۺایبؿ ۺرکںی ۺبج ۺدنبہ ۺاےس ۺاامعتسؽ ۺرکے ۺوت ۺوہ ۺادب ۺیتا ۺاور ۺوضفؽ ۺںیہن ۺیتا ۺاس ۺےکۺ‬
‫ابرےۺںیمۺہنۺرواکۺاجےئۺا ۺاورۺہنۺاسحبۺیتا ؟‬
‫جُاب‪:‬اسۺاسلئۺےسۺاہکۺاجےئۺا ۺ‪،‬اجؿۺولۺہکۺاامجیلۺوطرۺرپ‬
‫مباحکیتیًقسنیٍ ہیٍ‬
‫(‪)۱‬۔ہی ۺےہ ۺہک ۺ ۺدنبہ ۺاس ۺوک ۺرخف‪،‬ڑبایئ ۺ‪،‬ربرتی ۺداھکوے ۺاور ۺامنشئ ۺےک ۺوطر ۺرپ ۺاامعتسؽۺ‬
‫رکے ۺوتۺاسۺاکۺاامعتسؽۺاندنسپدیہ ۺلعفۺیتا ۺوتۺر‪،‬رہیۺلعفۺیکۺانب ۺرپۺرواک ۺاجےئۺا ۺاسحبۺایلۺاجےئۺا ۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪182‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫‪،‬المتم ۺاور ۺرشؾ ۺواعر ۺدالیئ ۺاجےئ ۺیگ ۺ‪،‬اور ۺااسی ۺلعف ۺدنبہ ۺےک ۺدؽ ۺںیم ۺربایئ ۺاور ۺانگہ ۺدیپا ۺرکات ۺےہۺ‬
‫‪،‬ینعیۺرخفۺوڑبایئۺدوزخۺےکۺذعابۺاکۺابثع ۺےہۺ‪،‬دنبہۺیکۺاج بۺےسۺاسۺرطحۺاکۺارادہۺ تیصعۺاورۺ‬
‫ب َّو َل ۡہ ٌو َّو ِز ۡی َن ٌۃ َّو‬ ‫انگہ ۺےہ ۺاس ۺےیل ۺہک ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺرفامات ۺےہ‪﴿:‬ا ِ نَّ َما ال َْح ٰیوةُ ُّ‬
‫الدنْ َیا لَ ِع ٌ‬
‫ال َوا لْا َْول َا ِد ﴾(ة ‪،۲۷‬اْلدید‪’’ )۲۱:‬ہکۺ‬ ‫تَفَا ُخ ٌرٌۢ ب َ ۡی َن ُک ْم َو تَکَا ث ُ ٌر فِی ا لْا َْم َو ِ‬
‫داینۺیکۺ زدنیگۺوتۺںیہنۺرگمۺلیھکۺوکدۺۺاورۺاراشئۺاورۺاہمتراۺٓاسپۺںیمۺڑبایئۺامرانۺاورۺامؽۺاوراوالدۺںیمۺاکیۺ‬
‫دورسے ۺرپ ۺزایدیت ۺاچانہ‘‘۔اور ۺایس ۺاراشد ۺںیم ۺےہ ۺہک ۺاؿ ۺذموکرہ ۺولوگں ۺےک ۺےیل ۺتخس ۺذعابۺ‬
‫ےہ ۺ‪،‬یبن ۺرکمی ۺﷺ ےن ۺاراشد ۺرفامای‪’’:‬وج ۺصخش ۺداین ۺںیم ۺ ۺالحؽ ۺوک ۺربرتی ۺداھکےن ۺ‪،‬ڑبایئ ۺ‪،‬رخف ۺاورۺ‬
‫امنشئ ۺےک ۺوطر ۺرپ ۺبلط ۺرکے ۺا ۺوہ ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺےس ۺاس ۺاحؽ ۺںیم ۺےلم ۺا ۺہک ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺاس ۺرپۺ‬
‫بضغۺانکۺیتا ۺوتۺودیعۺدؽۺےکۺدصقوۺارادہۺرپۺےہ۔‬
‫من‪.....‬الظدم الثاِن ‪:‬أن یدخل اْلَلل لذووۃ نطدہ ْل ضری۔۔ص‬
‫ٰ‬
‫۔۔‪..‬۔إیل۔‪.‬۔۔۔وإن عان اْلال عذالؽ طوو حال الصذر۔‬‫‪۵۱‬‬
‫ُ‬ ‫َ َ‬
‫لح ۺاغلت‪َ :‬د ْص ًيا ص ٰیل ص َيا ِّل ِّہ‪ :‬ۺوچبں ۺےک ۺےیل ۺروزی ۺامکان۔ت ْو ِّر ُل ِّإیل‬
‫ٰٰ‪ :‬ۺراسیئۺ‬
‫َْ َُ َ‬
‫احلصۺرکان۔ال ُص ّدۃ صیل‪:‬ۺایتریۺرکان۔‬
‫ترجنہ‪)۲(:‬۔‪:‬ابمحۺالحؽۺیکۺدورسیۺمسقۺہیۺےہۺہکۺدنبہۺالحؽۺوکۺرصػۺوہشتۺےکۺ‬
‫وطر ۺرپ ۺاامعتسؽ ۺرکے‪،‬وت ۺہی ۺ یھ ۺاامعتسؽ ۺربا ۺےہ ۺاس ۺیک ۺاخرط ۺرواک ۺاجےئ ۺا ۺاسحب ۺایل ۺاجےئ ۺا ۺ‬
‫‪،‬ویکہکن ۺاہلل ۺاعتیلۺٰ ۺرفامات ۺےہ‪﴿ :‬ث ُ َّم ل َ ُت ْسـَل ُ َّن َی ْو َم ِئ ٍذ َع ِن ال َّن ِع ۡی ِم﴾(ة ‪،۳۱‬‬
‫التعاثر‪’’ )۸:‬رھپ ۺےب ۺکش ۺاس ۺدؿ ۺج ۺےس ۺوتمعنں ۺےس ۺرُپ ۺشس ۺیتیگ‘‘۔یبن ۺرکمی ۺﷺ ےنۺ‬
‫اراشدۺرفامای‪’’:‬ہکۺداینۺیکۺالحؽۺزیچوںۺ(ےکۺاامعتسؽۺ)رپۺاسحبۺایلۺاجےئۺا ۺاورۺرحاؾۺزیچوںۺ(ےکۺ‬
‫اامعتسؽۺ)رپۺذعابۺیتا ‘‘‬
‫(‪)۳‬۔ابمح‪:‬ۺالحؽۺیکۺرسیتیۺمسقۺہیۺےہۺہکۺدنبہۺالحؽۺذغاۺوکۺذعرۺیکۺاحتلۺںیمۺاینتۺدقمارۺ‬
‫ںیم ۺاامعتسؽ ۺرکے ۺ س ۺےس ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺیک ۺابعدت ۺرپ ۺدمد ۺ(وقت) ۺاحلص ۺیتایس ۺرپ ۺاافتک ۺرکے ۺوتۺ‬
‫اسۺیکۺاج بۺےسۺرتہبۺ‪،‬الھبیئۺادبۺیتا ۺوکیئۺاسحبۺاورۺزساۺںیہنۺیتیگۺ‪،‬ہکلبۺوہۺوثابۺاورۺرعتفیۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪183‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬

‫اک ۺقحتسم ۺیتا ۺ‪،‬اس ۺےیل ۺہک ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺاک ۺاراشد ۺےہ‪ ﴿:‬ا ُول ٰ ٰٓ ِئ َ‬
‫ک َل ُہ ْم ن َِص ۡی ٌ‬
‫ب ِّم ّمَا ک ََس ُب ۡوا﴾‬
‫(ة ‪،۲‬البظرۃ ‪’’ )۲۱۲:‬اوسیںۺوکۺاؿۺیکۺامکیئۺےسۺاھبگۺ(ہصحۺ)ےہ‘‘یبنۺرکمیۺﷺ ےنۺ‬
‫اراشد ۺرفامای‪ ’’:‬س ۺےن ۺوساؽ ۺےس ۺ ےنچ ۺ‪ ،‬ۺاےنپ ۺاسمہہی ۺیک ۺادماداور ۺاےنپ ۺالہ ۺوایعؽ ۺیک ۺرپورش ۺیکۺ‬
‫اخرطۺالحؽۺداینۺبلطۺیکۺوتۺایقتمۺےکۺدؿۺوہۺاسۺرطحۺٓاےئۺا ۺہکۺاسۺاکۺورہہۺوچدیتںیۺراتۺےکۺ‬
‫اچدنۺیکۺۺرطحۺ(اتکمچ)یتا ۺ‘‘ ہیۺاشؿۺاسۺیکۺےہۺ سۺاکۺکینۺارادہۺاخصلۺاہللۺاعتٰیلۺےکۺےیلۺےہۺ‪،‬وتۺ‬
‫اسۺابتۺوکۺا یھۺرطحۺذنہۺنیشنۺرکولۺاورۺاجؿۺول۔‬
‫سُال‪:‬اسۺابم حۺیکۺرشطۺایکۺےہۺاہیںۺکتۺہکۺوہۺیکینۺاورۺالھبیئۺیتاجےئۺاسیجۺہکۺٓاپۺ‬
‫ےنۺایبؿۺایک؟‬
‫جُاب‪:‬اجؿ ۺول ۺہک ۺابمح ۺزیچںی ۺالص ۺںیم ۺدوزیچوں ۺےس ۺالھبیئ ۺیتاجیت ۺںیہ ۺ‪،‬اؿ ۺںیمۺ‬
‫ےسۺ(‪)۱‬۔احتل (‪)۲‬۔دصقۺوارادہۺ[‬
‫حالت‪:‬ۺہیۺےہۺہکۺابمحۺزیچۺذعرۺیکۺاحتلۺںیمۺ(اامعتسؽۺرکان)رضوریۺےہۺ‪،‬اورۺوہۺایسیۺ‬
‫احتلۺیتۺہکۺارگۺاسۺوکۺاامعتسؽۺںیہنۺرکےۺا ۺوتۺاہللۺےکۺاہیںۺۺابزۺرپسۺیتیگۺ‪،‬اسۺیکۺریسفتۺہیۺےہۺہکۺ‬
‫اس ۺیک ۺاحتل ۺاس ۺرطح ۺیتاجےئ ۺہک ۺارگ ۺابمح ۺزیچ ۺوک ۺاامعتسؽ ۺہن ۺرکے ۺوت ۺاس ۺیک ۺوہج ۺےس ۺرفضۺ‬
‫‪،‬تنسۺایۺلفنۺا داۺہنۺرکۺےکسۺ‪،‬وتۺاسۺوتقۺابمحۺاکۺاامعتسؽۺۺرتکۺرکےنۺےسۺالضفۺیتا ۺ‪،‬ارگہچۺداینۺیکۺ‬
‫ابمحۺزیچوںۺوکۺرتکۺرکانۺ یھۺالضفۺےہۺاورۺبجۺاحتلۺاسۺرطحۺیکۺیتۺوتۺذعرۺیکۺاحتلۺےہۺ۔‬
‫من‪.....‬وأما الظرد ‪:‬طأن یظرد بہ الصدۃ واْلدتصانۃ ‪...‬ص ‪..۵۱‬‬
‫۔‪.‬إیل‪...‬وإمنا صليہ اْلبس واْلداب‪،‬واللوم والتصيری ‪.‬‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬
‫ۺاغلت‪ :‬ت َو ّد َل ِّإ ٰیل ذ ْیء‪:‬یسک ۺزیچ ۺیک ۺہہت ۺکت ۺانچنہپ۔ َد َوا ص ْن‪(:‬ؿ)اغلفۺ‬
‫َ‬ ‫لح‬
‫ّ‬ ‫َ‬
‫یتان‪،‬ےبۺربخۺیتان۔الل ْو ُم‪:‬ۺالمتم۔‬
‫ترجنہ‪:‬ارادہ‪:‬ہیۺےہۺہکۺاسۺےکۺذرہعیۺاہللۺاعتٰیلۺیکۺابعدتۺرپۺایتریۺاورۺااعتستنۺ‬
‫اکۺارادہۺیتینعیۺدؽۺںیمۺہیۺارادہۺیتۺہکۺارگۺاسۺ(ابمحۺ)ںیمۺاہللۺاعتٰیلۺیکۺابعدتۺیکۺرطػ ۺراسیئ ۺہنۺ‬
‫یتیتۺوتۺںیمۺاسۺزیچۺوکۺاامعتسؽۺہنۺرکاتۺ‪،‬وتہیۺ(ۺابمحۺےکۺاامعتسؽۺںیم)ۺتجحۺاکۺایبؿۺےہۺ‪،‬بجۺذعرۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪184‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫یکۺاحتلۺںیمۺدلیلۺوجازۺ احلصۺیتاجےئۺوتۺاسۺوتقۺداینۺںیمۺالحؽۺزیچۺاکۺاامعتسؽۺرکانۺیکینۺ‪،‬الھبیئۺ‬
‫اور ۺادب ۺیتا ‪،‬اور ۺارگ ۺدنبہ ۺیک ۺاحتل ۺذعر ۺیک ۺاحتل ۺیت ۺنکیل ۺاس ۺےک ۺےیل ۺدصقوارادہ ۺہن ۺیت ۺای ۺہیۺ‬
‫دصقوارادہۺیتۺاورۺذعرۺیکۺاحتلۺںیمۺہنۺیتۺوتۺوہۺاامعتسؽۺرکانۺیکینۺںیہنۺیتا ۔‬
‫رھپ ۺاس ۺادب ۺیک ۺافحتظ ۺرپ ۺااقتستم ۺےک ۺےیل ۺریصبت ۺاور ۺکین ۺارادہ ۺیک ۺرضورتۺ‬
‫یتیت ۺےہ ۺہک ۺداین ۺےس ۺرصػ ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺیک ۺابعدت ۺیک ۺایتری ۺرکےن ۺاک ۺاسامؿ ۺ ۺوطبر ۺدقمار ۺاامعتسؽۺ‬
‫رکےۺا ۺاہیں ۺکتۺہک ۺتجحۺےکۺایبؿۺےسۺارگۺوہسۺ یھۺیتاجےئ ۺوتۺوہ ۺکینۺارادہ ۺتجحۺےک ۺایبؿۺیکۺ‬
‫دجتدیۺےکۺےیلۺاکیفۺےہۺ۔‬
‫ۺیتیگ ۺوج ۺاس ۺںیم ۺربتعم ۺںیہ‪،‬‬
‫امہرے ۺخیش ۺرۃمح ۺاہلل ۺہیلع ۺےن ۺرفامای‪ٍ:‬اہیں ۺنیت ۺاومر ہ‬
‫(‪)۱‬ینعیۺذعرۺیکۺاحتلۺ(‪)۲‬ۺارادہۺاورۺتجحۺاکۺایبؿۺ(‪)۳‬ۺریصبتۺاورۺکینۺارادہۺوجۺاسۺںیمۺربتعمۺںیہۺ‬
‫‪،‬ینعی ۺذرکاور ۺاحتل ۺوج ۺابمح ۺوک ۺیکین ۺرکےن ۺںیم ۺربتعم ۺںیہ ۺ‪،‬کین ۺارادہ ۺوہ ۺادب ۺےک ۺاقمؾ ۺںیم ۺایسیۺ‬
‫ریصبتۺاکۺاقتاضۺرکاتۺےہۺوجۺااقتستمۺںیمۺربتعمۺےہۺوتۺاسۺابتۺوکۺا یھۺرطحۺذنہۺنیشنۺرکول۔‬
‫سُال‪:‬ارگۺداینۺےسۺالحؽۺابمحۺزیچۺوہشاتۺیکۺاخرطۺاامعتسؽۺیکۺاجےئۺوتۺایکۺوہۺ تیصعۺ‬
‫وانگہۺیتا ۺ‪،‬اورۺایکۺاسۺرپۺذعابۺیتا ۺ‪،‬ایکۺاحتلۺذعرۺںیمۺابمحۺاامعتسؽۺرکانۺرفضۺےہۺایۺںیہنۺ؟‬
‫جُاب‪:‬اج ۺؿ ۺول ۺہک ۺ(احتل ۺذعر ۺںیم ۺ)وہ ۺرفض ۺےہ ۺ‪،‬مہ ۺاےس ۺالھبیئ ۺاور ۺیکین ۺےتہک ۺںیہۺ‬
‫‪،‬اورۺمکحۺےسۺرمادۺمکحۺاتدیبیۺےہۺ‪،‬وہشتۺیکۺاخرطۺاامعتسؽۺرکانۺربۺااورۺاندنسپدیہۺےہۺ‪،‬اورۺاسۺےسۺ‬
‫یہنۺ(عنمۺرکان)زرجوۺاابحتسبۺےکۺوطرۺرپۺےہۺ‪،‬انگہ ۺںیہنۺےہۺ‪،‬اورۺاسۺ(ےکۺاامعتسؽۺ)رپۺدوزخۺںیمۺ‬
‫ذعاب ۺںیہن ۺیتا ۺ‪،‬رگم ۺاس ۺوک ۺرواک ۺاجےئ ۺا ۺاسحب ۺیتا ۺ‪،‬المتم ۺیک ۺاجےئ ۺیگ ۺاور ۺاعر ۺدالیئ ۺاجےئۺ‬
‫یگ۔‬
‫من‪.....‬طإن ظلت‪:‬طَم ھذااْلبس واْلداب اللذان یلزمان الصبد ‪. . ..‬ص‬
‫‪....۵۱،۵۱..‬إیل‪....‬واہلل ويل التوطيؼ والصرمۃ بطزلہ۔‬
‫َ‬ ‫َ َ ْ‬
‫لح ۺاغلت‪ :‬انْطظ َت‪(:‬ااعفؽ)رخچ ۺرکان۔ص َر َرات‪ :‬ۺنحص ۺاخہن‪،‬یلھک ۺیتیئ ۺہگج‬
‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫‪،‬وادحۺص َر َرۃ۔ا ْھ َوال‪:‬ڈر‪،‬رطخہ‪،‬یتانلیک‪،‬وادحۺھ ْول۔ َما ِّئ َدۃ‪:‬ۺدرتسۺوخاؿ‪،‬عمجۺ َم َوا ِّئد۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪185‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ترجنہ‪ :‬سُال‪:‬ہیۺسبحۺواسحبۺایکۺزیچںیۺںیہۺنجۺاکۺدنبہۺاسانمۺرکےۺا ؟‬
‫جُاب‪ :‬اجۺؿۺولۺہکۺاسحبۺہیۺےہ ۺہکۺایقتمۺےک ۺدؿۺج ۺےسۺوپاھچۺاجےئ ۺا ۺہکۺج ۺےنۺ‬
‫امؽۺسکۺرطحۺاحلصۺایکۺ‪،‬سکۺاکؾۺںیمۺرخچۺایکۺ‪،‬سکۺتینۺےسۺرخچۺایکۺ؟اورۺسبحہیۺےہۺہکۺاسحبۺ‬
‫ےک ۺزامےن ۺںیم ۺ ۺایقتم ۺےک ۺدیماؿ ۺںیم ۺ‪،‬یتانلیک ۺ‪،‬وخػ‪،‬ےگنن ۺیؿ ۺاور ۺایپےس ۺیتےن ۺیک ۺاحتلۺ‬
‫ںیمۺتنجۺےسۺرواکۺاجےئۺا ۺاورۺہیۺابتۺٓازامشئۺےکۺےیلۺاکیفۺےہ۔‬
‫سُال ‪:‬ۺبجۺاۺہللۺاعتٰیلۺےنۺںیمہ ۺۺاسۺالحؽۺزیچۺےکۺاامعتسؽۺیکۺااجزتۺدےۺدیۺےہۺ‬
‫وتۺاسۺےکۺاامعتسؽۺرکےنۺںیمۺالمتمۺاورۺرشؾۺدالانۺویکرکنۺیتا ؟‬
‫جُاب‪ :‬ۺاجؿ ۺول ۺہک ۺہی ۺالمتم ۺ‪،‬اعر ۺاور ۺرشؾ ۺدالان ۺادب ۺوک ۺرتک ۺرکےن ۺیک ۺوہج ۺےس ۺیتیگۺ‬
‫ےسیجۺہکۺوہۺصخشۺوجۺابداشہۺےکۺدرتسۺوخاؿۺرپۺےھٹیبۺاورۺادبۺوکۺرتکۺرکدے ۺوتۺاےسۺالمتمۺیکۺاجیتۺ‬
‫ےہۺاعرۺدالیئۺاجیتۺےہۺارگہچۺوہۺاھکانۺاسۺےکۺےیلۺابمحۺاورۺاجزئۺیتاتۺےہ۔‬
‫اس ۺابب ۺںیم ۺالص ۺابت ۺہی ۺےہ ۺہک ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺےن ۺدنبہ ۺوک ۺاینپ ۺابعدت ۺےک ۺےیل ۺدیپا ۺایکۺ‬
‫ےہ ۺوت ۺوہ ۺرہ ۺاابتعر ۺےس ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺاک ۺدنبہ ۺےہ ۺ‪،‬وت ۺدنبہ ۺےک ۺالقئ ۺہی ۺےہ ۺہک ۺرہ ۺاابتعرےس ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺیکۺ‬
‫ابعدتۺرکےۺ‪،‬اےنپۺ ماؾۺااعفؽۺوکۺیتحۺاالاکمؿۺابعدتۺانبےلۺ‪،‬ارگۺدنبہۺااسیۺہنۺرکےۺوہشتۺوکۺرتحیجۺ‬
‫دے ۺ‪،‬اےنپ ۺرب ۺیک ۺابعدت ۺےس ۺاغلف ۺیتاجےئ ۺاحالہکن ۺوہ ۺاس ۺرپ ۺدقرت ۺ یھ ۺراتھک ۺےہ ۺاور ۺوکیئۺ‬
‫ذعر ۺہن ۺیت ۺ۔ داین ۺدختم ۺاور ۺابعدت ۺاک ۺرھگ ۺےہ ۺ‪ ،‬شی ۺوترشت ۺاور ۺوہشت ۺاک ۺرھگ ۺںیہن ۺےہ‪،‬وت ۺوہۺ‬
‫وہشتۺیکۺوہجۺےسۺاےنپۺٓااقۺیکۺرطػۺےسۺالمتمۺاورۺاعرۺاکۺقحتسمۺیتا ۺوتۺاسۺالصۺںیمۺروروۺفرکۺرکوۺ‬
‫‪(،‬اطتعۺوکۺاجبالےنۺاورۺرباویئںۺےسۺرےنکۺیک)ۺوکیئۺاطتقۺووقتۺںیہنۺےہۺرگمۺاہللۺربۺازعلتۺ‬
‫یکۺوتقیفۺےسۺ۔‬
‫ہیۺ ماؾۺایبؿۺوجۺمہ ۺےنۺایکۺاالصح ۺسفنۺاور ۺوقتیۺیکۺاگلؾۺدےنیۺےک ۺقلعت ۺےسۺاھت ۺوتۺاسۺ‬
‫ےک ۺقح ۺیک ۺراعتی ۺرکو ۺ‪،‬اور ۺاس ۺوک ۺا یھ ۺرطح ۺوفحمظ ۺرکول ۺداین ۺاور ۺٓارخت ۺںیم ۺریخ ۺریثک ۺےک ۺامکلۺ‬
‫یتاجؤےگۺاہللۺاعتٰیلۺاےنپۺلضفۺےسۺوتقیفۺوتمصعۺاکۺامکلۺےہۺ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪186‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫من‪....‬طرل ‪ِ:‬ف بيان مصاجلۃ الدنيا والذيسان واخللؼ والنطس‬
‫‪...‬ص‪..۵۱‬إیل‪....‬ر یب املنون وأنت ْلہ ترتع۔ ۔‬
‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ َ‬
‫لح ۺاغلت‪ :‬ا ْحَلم‪ :‬ۺوخاب‪،‬وادح ُحلم۔ ۺ َر یْ َب امل َ ُن ْون‪ :‬ۺوحادث ۺزامہن ۺ۔ْلہ‪:‬ۺ‬
‫َ َ‬
‫اضۺیکۺرطح‪،‬ۺاغلف۔ۺت ْرت ُع‪:‬ۺ(ػ)وخشۺاحؽۺزدنیگۺزگاران۔‬ ‫(س)انصقۺواویۺ‪،‬تفص َۺر ٍ‬
‫فصل‬
‫دىیا‪،‬شیظاٌ‪،‬مدلُق اِر ىفسکی درستگیکےبیاٌمیٍ‪:‬‬
‫ترجنہ‪ :‬اےۺااسنؿمت!ۺھجتۺرپۺاسۺیبملۺاھگیٹۺوکۺےطۺرکےنۺںیمۺوپریۺوکششۺرصػۺرکانۺ‬
‫رضوری ۺےہ ۺاس ۺےیل ۺہک ۺہی ۺیتخس ۺےک ۺاابتعر ۺےس ۺڑبی ۺےہ ۺتنحم ۺوتقشم ۺےک ۺاابتعر ۺےس ۺزایدہ ۺےہۺ‬
‫اور ۺٓاتف ۺوۺہنتف ۺےکۺاابتعرۺےسڑبی ۺےہۺ(ویکہکنۺقحۺےک ۺراہتسۺےس ۺتہبۺیسۺولخمؼۺفرحنػۺیتںیئگۺ‬
‫ۺیتیگۺ‬
‫)اس ۺےیل ۺہک ۺولخمؼ ۺںیم ۺےس ۺوج ۺ یھ ۺالہک ۺیتےئ ۺوہ ۺبس ۺےک ۺبس ۺراہ ۺقح ۺےس ۺفرحنػ ہ‬
‫ےھتۺای ۺوتۺداینۺیکۺوہجۺےسۺایۺولخمؼۺیکۺوہجۺےسۺایۺاطیشؿۺیکۺوہجۺےسۺای ۺسفن ۺیکۺوہج ۺےسۺ‪ ،‬ۺاورۺمہۺےنۺ‬
‫اینپ ۺفینصت ۺرکدہ ۺاتکوبں ۺینعی’’عتاب اْلسار‪ ،‬احياء الصلوم‪ ،‬اور الظربۃ ایل‬
‫اہلل‘‘ںیم ۺوہ ۺ ماؾ ۺابںیت ۺ ۺایبؿ ۺرکدی ۺںیہ ۺوج ۺاس ۺاھگیٹ ۺےک ۺاامتہؾ ۺرپ ۺااھبرےت ۺںیہ ۺ‪ ،‬ۺاس ۺاتکب ۺاکۺ‬
‫ دوصدۺہیۺےہۺہکۺںیمۺےنۺاہللۺاعتٰیلۺےسۺوساؽۺایکۺہکۺ ےھجۺسفنۺےکۺاعمہجلۺ‪،‬ریمیۺاالصحۺاورۺریمےۺ‬
‫ذرہعی ۺدریگتس ۺےک ۺراز ۺرپ ۺٓاا ہ ۺرکدے ۺایس ۺےیل ۺںیم ۺےن ۺاس ۺدقمس ۺاتکب ۺںیم ۺرصتخم ۺاافلظ ۺںیم ۺریثکۺ‬
‫ااعملین ۺ ںوتکںۺرپۺیہۺاافتک ۺایکۺےہ ۺوج ۺصخشۺ یھ ۺاؿ ۺںیمۺروروفرک ۺرکے ۺا ۺوہ ۺنئمطم ۺیتاجےئۺا ۺاورۺہیۺ‬
‫تصایل ۺاےس ۺواحض ۺراہتس ۺیک ۺرطػ ۺےل ۺاجںی ۺےگ ۺ‪،‬اور ۺہی ۺلصف ۺداین ۺ‪،‬ولخمؼۺ‬‫ےتکن ۺان ذاء اہلل ٰ‬
‫‪،‬اطیشؿۺاورۺسفنۺےکۺاعمہجلۺےکۺںوتکںۺےکۺاسھتۺاخصۺےہۺ۔‬
‫دىیا کےعالجکابیاٌ‬
‫وتۺاسۺےسۺج ۺوکۺانچبۺاورۺےبۺریتبغۺرکانۺرضوریۺےہۺاسۺےیلۺہکۺداینۺاکۺاعمہلمۺنیتۺاحؽۺےسۺ‬
‫اخیلۺںیہنۺےہۺ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪187‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫(‪)۱‬ۺ ایۺوتۺوتۺاصبحۺریصبتۺاورۺۺاصبحۺلقعۺےہۺاورۺریتےۺےیلۺ(وطبرۺایبؿ)یہیۺابتۺ‬
‫اکیف ۺےہ ۺہک ۺداین ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺیک ۺدنمش ۺےہ ۺ‪،‬اہلل ۺریتا ۺبیبح ۺاوردمدا رےہ ۺاور ۺہی ۺداین ۺریتی ۺلقع ۺوک ۺمکۺ‬
‫رکےنۺوایلۺےہۺاحالہکنۺریتیۺلقعۺریتیۺوپیجنۺےہۺ۔‬
‫(‪)۲‬۔ایۺوتۺاہللۺاعتٰیلۺیکۺابعدت ۺںیمۺزعؾۺاورۺوکششۺرکےنۺواےلۺولوگںۺںیمۺےسۺےہۺوتۺ‬
‫ریتے ۺےیل ۺیہی ۺابت ۺاکیف ۺےہ ۺہک ۺداین ۺاینپ ۺوحنتس ۺںیم ۺاس ۺدح ۺکت ۺچنہپ ۺیکچ ۺےہ ۺوج ۺےھجت ۺابعدتۺ‬
‫ےکۺارادہۺےسۺرویتکۺےہۺ‪،‬داینۺیکۺفرکۺےھجتۺابعدتۺاورۺالھبیئۺےسۺرویتکۺےہۺوتۺرھپۺوخدۺداینۺیسیکۺیتیگۺ؟‬
‫(‪)۳‬۔ۺای ۺوتۺالہۺتلفغۺںیمۺےسۺےہ ۺھجتۺںیمۺاقحقئۺوک ۺدےنھکیۺیک ۺریصبت ۺںیہنۺالھبویئںۺ‬
‫رپۺااھبرےنۺوایل ۺتمہۺںیہن ۺوتۺریتےۺےیلۺیہیۺ ۺابتۺاکیفۺےہ ۺہکۺداینۺابیقۺرےنہ ۺوایلۺںیہنۺےہۺ‪،‬ایۺوتۺ‬
‫داینۺےسۺدجاۺیتاجےئۺا ۺایۺوہۺھجتۺےسۺدجاۺیتاجےئۺیگۺاسیجۺہکۺب تتۺنسحۺرصبیۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺےنۺ‬
‫رفامایۺےہ‪’’:‬ارگۺداینۺۺریتےۺےیلۺابیقۺرےہۺیگۺنکیلۺوتۺاسۺےکۺےیلۺابیقۺںیہنۺرےہۺا ۺاسۺےیلۺبلطۺ‬
‫داینۺںیمۺاینپۺرمعۺزعزیۺوکۺرصػۺرکےنۺںیمۺایکۺافدئہۺےہ؟یسکۺےنۺایکۺوخبۺاہکۺےہ‪:‬‬
‫(‪)۱‬ۺ‪-‬امؿۺےلۺہکۺداینۺےھجتۺتفمۺںیمۺلمۺریہۺےہۺایکۺہیۺاکیۺدؿۺانفۺںیہنۺیتیگ؟‬
‫(‪-)۲‬ۺوت ۺایسی ۺزدنیگ ۺاک ۺوخااہں ۺےہ ۺوج ۺابیق ۺرےنہ ۺوایل ۺںیہن ۺےہ ۺاور ۺاےسی ۺ شی ۺو ۺٓاراؾ ۺاک ۺوخااہں ۺےہۺ‬
‫ےسجۺزامہنۺیؽۺدےۺا ۔‬
‫(‪)۳‬ۺ‪-‬داینۺوتۺںیہنۺرگمۺاےسیۺاسہیۺیکۺرطحۺوجۺھجتۺرپۺاسہیۺنگفۺرےہۺرھپۺوکچۺاکۺاالعؿۺرکۺدے‪،‬‬
‫وتۺدنملقعۺوکۺانمبسۺںیہنۺہکۺاسۺداین ۺےسۺدوھہکۺاھکےئ۔ۺاکیۺاشرعۺےن ۺاسۺےکۺقلعتۺ‬
‫ےسۺچسۺاہکۺےہ‪:‬‬
‫(‪ -)۱‬ۺ(داین) ۺوخاب ۺای ۺمتخ ۺیتےن ۺواےل ۺاسہی ۺیک ۺرطح ۺےہےب ۺکش ۺدنملقع ۺاؿ ۺیسیج ۺزیچوں ۺےسۺ‬
‫دوھہکۺںیہنۺاھکات۔‬
‫(‪)۲‬ۺ‪-‬بکۺکتۺولوگںۺوکۺوحادثۺزامہنۺاکۺاجؾۺالپایۺاجےئۺا ۺبجۺہکۺوتۺوخشۺۺاحیلۺںیمۺاغلفۺےہ۔‬
‫من‪....‬وأماالذيسان ‪:‬طحدبؽ طيہ ماظال اہلل تصایل لنبيہ ‪.‬ص‬
‫‪...۵۲،۵۱‬إیل‪....‬واہلل ويل الودایۃ والتوطيؼ بطزلہ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪188‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َََ‬
‫اس ْ ِّْی‪:‬ۺاطیشینۺووسےسۺ۔ َجط َوات‪ :‬ۺاظمملۺ‪،‬ۺزایدایتں‬
‫ات الذ َي ِّ‬ ‫لحۺاغلت‪ْ :‬ھز ِّ‬
‫۔ َیلْ َج ُؤ َؽ‪ :‬ا ْ َ‬
‫جل ُاء ِّإ ٰیل‪:‬ۺوبجمرۺرکان۔ ُم َن َاواۃ‪:‬ۺاخمش‪،‬تفلۺرکان۔ۺ‬ ‫ِّ‬
‫شیظاٌکے عالجکابیاٌ‬
‫ترجنہ‪ :‬اسۺےکۺابرےۺںیمۺںیھمتۺوہۺاراشدۺاکیفۺےہۺوجۺاہللۺاعتٰیلۺےنۺاےنپۺیبنۺﷺ ےسۺ‬
‫ک َر ِّب ا َ ۡن‬ ‫ک م ِْن َھ َم ٰز ِت َّ‬
‫الش ٰی ِطیۡ ِن َو ا َ ُع ۡوذُ ِب َ‬ ‫رفامای ۺےہ ۺ‪َ ﴿:‬و قُ ۡل َّر ِّب ا َ ُع ۡوذُ ِب َ‬
‫ّی َْح ُض ُر ۡو ِن﴾(ة ‪،۱۴‬املؤمنون‪ ’’ )۹۸،۹۷:‬اور ۺج ۺرعض ۺرکو ۺہک ۺا ے ۺریمے ۺربۺ‬
‫ریتیۺانپہۺایشنیطۺےکۺووسوسںۺےسۺاورۺاےۺریمےۺربۺریتیۺانپہۺہکۺوہۺریمےۺاپسۺۺٓاںی‘‘۔ ۺوتۺ‬
‫ہیۺوضحرۺﷺ وجۺولخمؼۺںیمۺبسۺےسۺرتہب‪،‬ۺبسۺےسۺزایدہۺاجاکنر‪،‬ۺبسۺےسۺزایدہۺدنملقعۺاورۺ‬
‫اہللۺاعتٰیل ۺےکۺاہں ۺبسۺےس ۺزایدہۺالضفۺوۺاٰیلع ۺںیہۺوہ ۺاسۺابت ۺےکۺرضورتۺردن ۺںیہۺہکۺاطیشؿۺ‬
‫ےسۺاہللۺیک ۺانپہ ۺامںیگنۺرھپۺوتۺویکں ۺانپہۺاکۺجاتحجۺںیہنۺیتا ۺبجۺہک ۺوتۺاجلہ ۺےہ ۺریتی ۺلقع ۺمکۺےہۺاورۺ‬
‫وتۺاغلفۺ یھۺےہ۔‬
‫مدلُق کے عالجکابیاٌ‬
‫ترجنہ‪ ::‬ۺاسۺےکۺابرےۺںیمۺںیھمتۺیہیۺابتۺاکیفۺےہۺارگۺوتۺاؿ ۺےسۺلیمۺوجؽۺرکےۺا ۺاؿۺ‬
‫یکۺوخااشہتۺںیمۺوماتقفۺرکےۺا ۺوتۺہنگۺا رۺیتاجےئۺا ۺاینپۺٓارختۺوکۺرخابۺرکۺےلۺا ۺ‪،‬اورۺارگۺوتۺ‬
‫اؿ ۺولوگں ۺیک ۺاخمش‪،‬تفل ۺرکے ۺا ۺا ؿ ۺیک ۺاذوتیں ۺاور ۺزایدویتں ۺےس ۺکھت ۺےھٹیب ۺا ۺ‪،‬ریتی ۺداین ۺاک ۺاعمہلمۺ‬
‫دکمرۺیتاجےئۺا ۺ‪،‬رھپۺاسۺابتۺاکۺادنہشیۺےہۺہکۺاؿۺیکۺاخمش‪،‬تفل ۺاورۺدینمش ۺےک ۺےیل ۺوبجمرۺیترکۺاؿۺیکۺ‬
‫ربایئ ۺںیمۺزپۺاجےئ ۺا ‪،‬رھپارگ ۺوہۺریتیۺرعتفیۺاورۺتمظع ۺایبؿ ۺرکںی ۺےگ ۺوتۺںیمۺھجت ۺرپۺہنتف ۺاور ۺوخدۺ‬
‫اتسیئۺاکۺوخػۺرکاتۺیتںۺ‪،‬ارگۺوہۺریتیۺذمتمۺاورۺربایئۺرکںیۺےگۺےھجتۺذلیلۺونوریۺںیھجمسۺےگۺوتۺںیمۺ‬
‫ھجت ۺرپ ۺا یھ ۺردیجنہ ۺیتےن ۺاور ۺا یھ ۺاہلل ۺےک ۺالعوہ ۺےک ۺےیل ۺہصغ ۺیتےن ۺاک ۺوخػ ۺرکات ۺیتں ۺ‪،‬اور ۺہیۺ‬
‫دوونںۺ(دمحۺاورۺذمتم)ۺالہکۺرکےنۺوایلۺٓاںیتفۺںیہۺ۔‬
‫رھپۺاؿۺےکۺاسھت ۺۺاینپۺاسۺاحتلۺوک ۺایدۺرکۺہکۺا ںیہ ۺربق ۺںیمۺرھکۺرکۺنیت ۺدؿ ۺزگرےن ۺےکۺ‬
‫دعبۺیہۺےسیکۺوھچڑۺدںیۺےگۺدجاۺرکۺدےگنیۺ‪،‬ےھجتۺالھبۺدںیۺےگۺایدۺ یھۺںیہنۺرکںیۺےگۺ‪،‬وگایۺہکۺا یھۺ یھۺایۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪189‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫یسکۺ یھۺدؿۺ وتےنۺاؿۺوکۺںیہنۺداھکیۺےہۺاورۺہنۺاوھنںۺےنۺےھجتۺداھکیۺےہۺ‪،‬وتۺرصػۺواہںۺریتےۺےیلۺ‬
‫اہلل ۺاعتٰیل ۺیک ۺذات ۺابیق ۺرےہ ۺیگ ۺ‪،‬وت ۺایک ۺہی ۺڑبا ۺاسخرہ ۺںیہن ۺہک ۺوت ۺاےسی ۺولوگں ۺںیم ۺاےنپ ۺوتق ۺوک ۺاضعئۺ‬
‫رکدےۺنجۺںیمۺوافداریۺمکۺےہۺ‪،‬اؿۺےکۺاسھتۺےھجتۺوھتڑےۺدؿۺرانہۺےہۺاورۺاسۺاہللۺیکۺابعدتۺ‬
‫وک ۺرت ۺک ۺرک ۺدے ۺ س ۺیک ۺرطػ ۺ ماؾ ۺاعمالمت ۺےتٹلپ ۺںیہ ۺ‪،‬ویہ ۺاہمترے ۺےیل ۺہشیمہ ۺرےہ ۺا ۺ‪ ،‬ماؾۺ‬
‫رضورںیت ۺاس ۺیک ۺابرا ہ ۺںیم ۺشیپ ۺیک ۺاجیت ۺںیہ ۺ‪،‬ایس ۺرپ ۺلمکم ۺرھبوہس ۺےہ ۺ‪،‬رہ ۺاحؽ ۺرہ ۺتبیصمۺ‬
‫ورپاشیینۺےکۺوتقۺایسۺوکۺوبضمیطۺےسۺاھتےمۺرانہۺےہ‪،‬وہۺاالیکۺےہۺاسۺاکۺوکیئۺرشکیۺںیہنۺ‪،‬اےۺ‬
‫اع زۺااسنؿمت!ۺرورۺرکےلۺاشدیۺہکۺوتۺدہاتیۺاپاجےۺ‪،‬اؿۺاشءۺاہللۺاعتٰیلۺ‪،‬اہللۺیہۺاےنپۺلضفۺےسۺوتقیفۺ‬
‫ودہاتیۺاکۺامکلۺےہۺ۔‬
‫من‪.....‬وأما النطس ‪:‬طحدبؽ ما تذاھد من حاْلتوا ‪. .. ..‬ص ‪۵۲‬‬
‫‪.....‬إیل‪...‬مث صليؽ بإجلاموا بلجام التظوی ْل حيلۃ لوا دواہ۔‬
‫ْ‬ ‫َ َ َّ َ َ‬ ‫َ َ َ َّ َ ُ ُ َ ً‬
‫اہلل‪:‬ۺ‬
‫ِّ ِّ ِّ‬‫ب‬ ‫ہ‬‫ِّ‬ ‫ي‬‫ل‬ ‫إ‬ ‫ع‬ ‫ط‬‫ذ‬ ‫ت‬ ‫ۺامران۔‬ ‫ت‬ ‫ۺال‬ ‫وک‬ ‫ۺ‬ ‫یسک‬ ‫ۺ‬ ‫اک‬ ‫ۺ‬ ‫ےئ‬ ‫ۺوچاپ‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬‫ن‬ ‫لح ۺاغلت‪:‬رمح الدابۃ طَل‬
‫ٰ‪ :‬ۺولوگں ۺاک ۺیسک ۺزیچ ۺاک ۺرچہچ ۺرکان۔ َظاتلُ‬ ‫َ‬
‫یسک ۺوک ۺاہلل ۺاک ۺواہطس ۺدانی۔ َی َت َد َام َع‪َ :‬ت َد َام َع الن ُ‬
‫ّ‬
‫َ ِّ‬ ‫اس ِّبہ‬
‫َ ّ‬ ‫َ ّ‬
‫اسا‪:‬ۺدنمشۺےسۺریغبۺۺڈاھؽۺےکۺگنجۺرکان۔ت َو ِّؼ‪:‬ۺلعفۺارمۺصن ہعۃۺوادحۺاحرضۺ‪،‬ت َوظاہ‬
‫ٰۺ‪:‬ۺ‬ ‫الْ َص ُد ّو‪َ :‬ح ِّ ً‬
‫َ َ‬ ‫َ ِّ‬
‫ُ‬ ‫َ‬
‫انچب۔ضوا ِّئل‪:‬ۺہنتفۺواسفد‪،‬وادحۺضا ِّئلۃ۔‬
‫ىفس کے عالجکابیاٌ‬
‫ترجنہ‪:‬سفن ۺےک ۺابرے ۺںیم ۺوت ۺیہی ۺابت ۺاکیف ۺےہ ۺوج ۺوت ۺاس ۺےک ۺاحالت ۺ‪،‬رخابۺ‬
‫ارادےۺاورۺربےۺاایتخرۺاکۺاشمدہہۺرکاتۺےہۺ‪،‬وتۺہیۺسفنۺوہشتۺےکۺوتق ۺویحاؿۺیتاجاتۺےہۺ‪،‬ہصغۺ‬
‫یک ۺاحتل ۺںیم ۺدردنہ ۺیتاجات ۺےہ ۺ‪،‬تبیصم ۺےک ۺوتق ۺوت ۺاےس ۺےچب ۺیک ۺرطح ۺ(روات ۺیتا)داتھکی ۺےہۺ‬
‫‪ٓ،‬اراؾۺوٓااسشئۺےکۺوتقۺاےسۺ(رسیشکۺںیم)رفاوؿۺداتھکیۺےہۺ‪،‬وھبکۺےکۺوتقۺاپلگۺ‪،‬مکشۺریسیۺ‬
‫ےکۺوتقۺرسشکۺداتھکیۺےہۺ‪،‬ارگۺوتۺاےسۺریسۺرکےۺوتۺوہۺارتاۺۺاجاتۺےہ‪،‬رسیشکۺرکاتۺےہۺ‪،‬ارگۺوھباکۺرےھکۺ‬
‫وتۺوہۺاتخیچۺاوراۺٓہۺواغفۺرکاتۺےہۺوتۺہیۺسفنۺےنہکۺواےلۺےکۺوقؽۺےکۺاطمقبۺےہۺ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪190‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫(‪() ۱‬وہ ۺسفن)ربے ۺدگےھ ۺیک ۺرطح ۺےہ ۺارگ ۺوت ۺاےس ۺمکش ۺریس ۺرکدے ۺوت ۺولوگں ۺوک ۺالتۺ‬
‫امرےۺا ۺۺارگۺوہۺوھباکۺرےہۺوتۺڈھيہخ وؤںۺڈھيہخؤوںۺرکےۺا ۺ۔‬
‫ضعبۺاصنیحلۺےنۺچسۺرفامایۺےہ‪:‬ہکۺاسۺسفنۺیکۺتسخۺاورۺاہجتلۺاکۺاحؽۺہیۺےہۺہکۺبجۺ‬
‫یسکۺانگہۺاکۺا رادہۺرکےۺایۺوہشتۺےکۺےیلۺاھٹۺڑھکاۺ یتۺوتۺاےسۺروانکۺاچےہۺ‪،‬ایۺاےسۺاہللۺوروسؽۺ‪ ،‬ماؾۺ‬
‫اایبنۺ‪،‬اسۺیکۺاتکبۺ‪،‬اورۺاسۺےکۺکینۺدنبوںۺاکۺواہطسۺۺدےۺ‪،‬ایۺاسۺےکۺاسےنمۺۺومتۺوربقۺ‪،‬ایقتمۺ‬
‫‪،‬تنج‪،‬دوزخ ۺ یھ ۺشیپ ۺرکدے ۺرھپ ۺ یھ ۺوہ ۺابز ۺںیہن ۺٓاےئ ۺا ۺ‪،‬وہشت ۺوک ۺںیہن ۺوھچڑے ۺا ۺ‪،‬رھپ ۺارگ ۺوتۺ‬
‫اکیۺرویٹۺاھکرکۺاےسۺروکۺےلۺاتہکۺوکسؿۺذپریۺیتۺاجےئۺوہشتۺوکۺرتکۺرکدےۺوتۺاسۺوتقۺاسۺ‬
‫یکۺیگنیمکۺاورۺاہجتلۺوکۺاجؿۺےلۺا ۺ‪،‬ذہلاۺاےۺااسنؿمت!اسۺےسۺتلفغۺہنۺربتۺ‪،‬اسۺےیلۺہکۺہیۺااسیۺ‬
‫یہۺےہۺاسیجۺہکۺاسۺےکۺدیپاۺرکےنۺواےلۺےنۺرفامایۺےہ ۺوجۺاےسۺزایدہۺرتہبۺاجےننۺواالۺےہۺ‪ ﴿:‬ا ِ َّن‬
‫الس ٰۡٓو ِء﴾(ة ‪،۱۳‬یودػ‪’’ )۵۳:‬ےبۺکش ۺسفن ۺوت ۺربایئ ۺاک ۺڑبا ۺمکحۺ‬ ‫َارةٌ ٌۢ ِب ُّ‬ ‫َ‬
‫ال ّن ْف َس لَا َ ّم َ‬
‫دےنیۺواالۺےہ‘‘ لقعۺردنۺےکۺےیلۺاینتۺیہۺابتۺربخدارۺیتےنۺےکۺےیلۺاکیفۺےہ۔‬
‫اورۺںیمہۺاکیۺاصحلۺااسنؿۺےکۺابرےۺںیمۺولعمؾۺیتاۺےہۺنجۺوکۺادمحۺنبۺارمقۺیخلبۺرۃمحۺ‬
‫اہللۺہیلعۺاہکۺاجاتۺےہۺاوھنںۺےنۺرفامای‪ ’’:‬اکیۺرمہبتۺریمےۺسفنۺےنۺ ےھجۺاہجدۺںیمۺۺاجےن ۺاکۺوشؼۺ‬
‫َارةٌ ٌۢ ِب ُّ‬
‫الس ٰۡٓو ِء‬ ‫َ‬
‫دالای ۺ‪،‬وت ۺںیم ۺےن ۺاہک ۺاحبسؿ ۺاہلل ۺمت! ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺوت ۺرفامات ۺےہ ۺ‪ ﴿ :‬ا ِ َّن ال ّن ْف َس لَا َ ّم َ‬
‫﴾(ة ‪،۱۳‬یودػ‪’’)۵۳:‬ےبۺکشۺسفنۺوتۺربایئۺاکۺڑباۺمکحۺد اتۺےہ‘‘اورۺہیۺ ےھجۺالھبیئۺاکۺمکحۺ‬
‫دےۺراہۺےہۺ‪،‬ااسیۺرہۺزگۺںیہنۺیتاتکس‪،‬ۺنکیلۺ سفنۺےنۺ(اہنتیئۺےسۺ)وتشحۺوسحمسۺیکۺےہۺاسۺےنۺ‬
‫ولوگں ۺےس ۺت ےن ۺاک ۺارادہ ۺایک ۺ ۺاتہک ۺاؿ ۺےس ۺٓاراؾ ۺاپےئ ۺولگ ۺاس ۺےک ۺابرے ۺںیم ۺںینس ۺوت ۺوہ ۺاس ۺیکۺ‬
‫میظعت ۺورکتمی ۺاور ۺارتحاؾ ۺاجبالںی ۺ‪،‬وت ۺںیم ۺےن ۺاس ۺےس ۺاہک ۺںیم ۺےھجت ۺٓاابدی ۺںیم ۺںیہن ۺےل ۺاجؤ ۺں ۺا ۺ‬
‫اورۺہن ۺریتیۺانشتخۺرکاؤںۺا ۺوتۺاسۺوجابۺرپۺوہۺنئمطمۺیتایگۺ‪،‬وتۺںیمۺےنۺاسۺےکۺابرےۺںیمۺرباۺ‬
‫امگؿ ۺایک ۺاور ۺںیم ۺےن ۺاہک ۺدخاےئ ۺاعتٰیل ۺتہب ۺاچس ۺےہ ۺرفامات ۺےہ‪’’:‬ےب ۺکش ۺسفن ۺوت ۺربایئ ۺاک ۺڑبا ۺمکحۺ‬
‫دےنیۺواالۺےہ‘‘ںیمۺےنۺاسۺےسۺاہکۺہکۺںیمۺدنمشۺےسۺربہنہۺرس ۺاہجدۺواتقؽۺرکوںۺا ۺنکیلۺالہپۺلتقۺ‬
‫یتےن ۺواال ۺوت ۺیتا ۺوت ۺاس ۺابت ۺرپ ۺوہ ۺنئمطم ۺیتایگ ۺرھپ ۺںیم ۺےن ۺاس ۺےک ۺابرے ۺںیم ۺربا ۺامگؿ ۺایک ۺاورۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪191‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫اسۺےکارادےۺےکۺاطمقبۺدنچۺزیچوںۺوکۺاورۺامشرۺایک ۺوتۺرہۺزیچۺرپۺوہ ۺنئمطم ۺیتایگۺرفامےتۺںیہ‪:‬ۺںیمۺ‬
‫ےنۺ(دؽۺںیمۺ)اہکۺاےۺریمےۺربمت!ںیمۺاےسۺوھجاٹۺاتھجمسۺیتںۺاورۺےھجتۺاچسۺاجاتنۺیتںۺ ےھجۺاسۺیکۺ‬
‫احتلۺےسۺوافقۺرکادےۺ‪،‬وتۺسفنۺاکۺھجمۺرپۺفشکۺیتۺاۺوگایۺہکۺسفنۺہکۺراہۺاھتۺ‪:‬اےۺادمحمت!ۺوتۺ ےھجۺرہۺروزۺ‬
‫وہشوتںۺےسۺروکۺرکۺاورۺریمیۺاخمش‪،‬تفلۺرکےک لتقۺرکاتۺےہۺاورۺاسۺلتقۺاکۺیسکۺوکۺااسحسۺ یھۺںیہنۺ‬
‫یتاتۺےہۺ‪،‬ارگۺوتۺ ےھجۺ(اہجدۺںیمۺرشکیۺرکےک)لتقۺرکےۺا ۺوتۺرصػۺاکیۺابرۺیہۺ ےھجۺلتقۺرکےۺا ۺ‬
‫رھپ ۺںیم ۺھجت ۺےس ۺاجنت ۺ ۺاپاجؤں ۺا ۺ‪،‬اور ۺولگ ۺںینس ۺےگ ۺرھپ ۺاہک ۺاجےئ ۺا ۺ‪،‬ادمحوک ۺدیہش ۺرکدای ۺایگ ۺےہۺ‬
‫‪(،‬اسۺوتق)ۺریمےۺیہۺےیلۺرشػۺیتا ۺرچاچۺیتا ‪،‬رفامےتۺںیہۺ‪،‬ںیمۺ(اسۺوجابۺےس)ۺھٹیبۺایگۺ‬
‫اورۺاسۺاسؽۺاہجدۺںیمۺںیہنۺایگۺوتۺسفنۺےکۺدوھاکۺاورۺاکمریۺوکۺدھکیۺولۺ‪،‬ولوگںۺوکۺومتۺےکۺدعبۺاےسیۺ‬
‫لمع ۺداھک ۺات ۺےہ ۺوج ۺاوھنں ۺےن ۺںیہن ۺےیک ۺںیہ ۺ(ینعی ۺزدنیگ ۺںیم ۺںیہن ۺایک)۔اکی ۺاشرع ۺےن ۺایک ۺیہۺ‬
‫وخبۺاہکۺےہۺ‪:‬‬
‫(‪)۱‬اےنپ ۺسفن ۺ(یک ۺرشاروتں ۺ) ۺےس ۺوچب ۺاور ۺاس ۺےک ۺہنتف ۺواسفد ۺےس ۺےب ۺوخػ ۺہن ۺریتۺ‬
‫ویکہکنۺسفنۺیکۺابختثۺرتسۺاطیشونںۺےسۺزایدہۺےہ۔‬
‫اہللۺاعتٰیلۺھجتۺرپۺرمحۺرفامےئۺرھپۺوتۺاسۺدوھاکۺابزۺرباویئںۺاکۺمکحۺدےنیۺواےلۺےس ّ‬
‫ۺوچکۺرہۺ‬
‫‪،‬رہ ۺوتق ۺاور ۺرہ ۺاحؽ ۺںیم ۺاےنپ ۺدؽ ۺوک ۺ ۺاس ۺیک ۺاخمش‪،‬تفل ۺرپ ۺوبضمط ۺرک ۺا ۺؿ ۺاشء ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺوت ۺ(اس ۺیکۺ‬
‫رشاروتںۺےس)وفحمظۺرےہۺا ۺ‪،‬رھپۺج ۺرپۺاےسۺوقتیۺیکۺاگلۺؾۺدانیۺرضوریۺےہ ۺ سۺےکۺوساۺوکیئۺاچرہۺ‬
‫ںیہن۔‬
‫من‪......‬واصلم‪:‬أن ھونا أرَل أريَل ‪،‬وھو أن الصبادۃ ذسران‬
‫‪...،‬ص‪....۵۳،۵۲‬إیل‪....‬وْل تروم بیشء أزعی منہ۔ ۔‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ ْ‬
‫لحۺاغلت‪:‬ذس َر ِّان‪:‬دو اڑے‪ ،‬اڑے‪،‬ےصح‪،‬وادح‪،‬ذ ْسر‪،‬عمجۺذس ْور ۔ا ّلد ِّّيأ ُت‬
‫َ‬
‫َ َّ ْ ْ َ ُ َ‬
‫اہلل‪:‬ۺڑگۺڑگاۺرکۺداعۺرکان۔‬
‫‪:‬ۺرباایئں‪،‬وادحۺد ِّيىۃ۔ا ِّْلب ِّتوال‪ِّ :‬إیل ِّ‬
‫ترجنہ‪ :‬اجؿۺولۺہکۺاہیںۺاکیۺامہۺاقدعہۺےہۺاورۺوہۺہیۺےہۺہکۺابعدتۺیکۺدوںیمسقۺںیہۺ‬
‫(‪)۱‬۔ااستکب(‪)۲‬۔ۺاانتجبۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪192‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ۺااستکب ۺااطتع ۺوک ۺاجب ۺالان ۺ ےہ ۺاور ۺاانتجب ۺانگیتں ۺاور ۺرباویئں ۺےس ۺابز ۺرانہ ۺےہاورۺ‬
‫اںیھن (دوونں ۺزیچوں ۺ)اک ۺانؾ ۺوقتی ۺےہ ۺ‪،‬اور ۺ(رباویئں ۺ ۺےس) ےنچ ۺوایل ۺمسق ۺرہ ۺاحؽ ۺںیم ۺزایدہۺ‬
‫السیتمۺ‪،‬دریگتسۺوایلۺدنبہ ۺےکۺےیلااستکبۺےساۺلصف ۺاورۺارشػۺےہ ۺ‪،‬ایس ۺےیل ۺاجمدہہۺاورۺابعدتۺ‬
‫رکےنۺواولںۺںیمۺےسۺدتبمیۺب تاتۺاوًالۺامومراتۺوکۺاجبۺالےنۺںیمۺوغشمؽۺیتےتۺںیہۺ‪،‬وہۺدؿۺ‬
‫وک ۺروزہ ۺرےتھک ۺںیہ ۺ‪،‬رات ۺوک ۺایقؾ ۺرکےت ۺںیہ ۺاور ۺاؿ ۺےک ۺلثم ۺابعدت ۺورایتض ۺےک ۺط‪،‬یہت ۺاور ۺالہۺ‬
‫ریصبت ۺب تات ۺ(ایہنمت ۺےس)اانتجب ۺںیم ۺوغشمؽ ۺیتےت ۺںیہ ۺ‪،‬وہ ۺاےنپ ۺدولں ۺوک ۺریغ ۺاہلل ۺیکۺ‬
‫رطػ ۺاملئ ۺیتےنےس ۺروےتک ۺںیہ ۺ‪ ،‬ۺاناجزئ ۺذغاےساےنپ ۺٹیپ ۺ ۺاوروغل ۺابوتں ۺےس ۺاینپ ۺزابونں ۺوکۺ‬
‫اچبےت ۺںیہ ۺ‪،‬اینپ ۺرظنوں ۺوک ۺالینعی ۺزیچوں ۺےس ۺاچبےت ۺںیہ ۺ‪،‬ایس ۺوہج ۺےس ۺاعیوں ۺںیم ۺےسۺ‬
‫دورسےۺاعیۺےنۺویسنۺہیلعۺاالسلؾۺےسۺاہکۺاورۺاؿۺاعیوںۺیکۺدعتادۺاستۺیھتۺ‪،‬اےۺویسنمت!ۺضعبۺ‬
‫ولوگں ۺوک ۺامنز ۺ ۺزایدہ ۺوبحمب ۺیتیت ۺےہ ۺوہ ۺامنزرپ ۺیسک ۺزیچ ۺوک ۺرتحیج ۺںیہن ۺدےتی ۺںیہ ۺ ۺاور ۺامنز ۺابعدت ۺاکۺ‬
‫وتسؿ ۺےہ ۺ وہ ۺدصؼ ۺ‪،‬رضتع ۺاور ۺداع ۺںیم ۺوغشمؽ ۺیترک ۺاثتب ۺدقؾ ۺرےتہ ۺںیہ ۺ‪،‬اور ۺضعب ۺوہ ۺولگۺ‬
‫ںیہۺںیھنجۺروزہۺزایدہۺوبحمبۺےہۺوتۺوہۺاسۺرپۺیسکۺزیچۺوکۺرتحیجۺںیہنۺدےتیۺںیہۺ‪،‬اورۺضعبۺولگۺوہۺںیہۺ‬
‫ںیھنجۺدصہقۺزایدہۺوبحمبۺیتاتۺےہۺوہۺاسۺرپۺیسکۺزیچۺوکۺرتحیجۺںیہنۺدےتیۺںیہۺ۔‬
‫اےویسنمت! ۺںیم ۺا ںیہ ۺاؿ ۺ(ونیتں ۺینعی ۺامنز‪،‬روزہ‪،‬دصہق)زیچوں ۺیک ۺریسفتاتبات ۺیتںۺ‬
‫‪(،‬امنز ۺےس ۺرمادہی ۺےہ ۺہک)ج ۺاینپ ۺیبمل ۺامنز ۺوک ۺوتبیصمں ۺرپ ۺربص ۺرکےن ۺواال ۺاہلل ۺزعو ۺےک ۺمکح ۺیکۺ‬
‫اجبٓاوری ۺرکےن ۺواال ۺ‪،‬اےنپ ۺروزہ ۺوک ۺرہ ۺربایئ ۺےسوکست ۺرکےن ۺواال(ینعی ۺرہ ۺدنگی ۺابت ۺےس ۺ ےنچۺ‬
‫واال)رکولۺ‪،‬اےنپۺدصہقۺوکۺفیلۺروےنکۺواالۺ(ویکہکنۺدصہقۺدےنیۺےسۺالبںیۺیتلٹۺںیہ)ۺانبول‪،‬ویکہکنۺج ۺ‬
‫اسۺےسۺالضفۺزیچۺدصہقۺںیہنۺرکےتکسۺاورۺہنۺاسۺےسۺاپزیکہۺروزہۺرھکۺےتکسۺیت۔‬
‫من‪.....‬طإذا صلمت أن جانب اْلجتناب أویل بالرصایۃ‪..‬ص‬
‫‪..۵۳‬إیل‪.......‬واہلل دبحانہ ويل التوطيؼ برَحتہ۔‬
‫َ ْ ُ‬ ‫َ ْ ُ‬
‫لحۺاغلت‪ :‬ا ِّْلح ِّت ََمء‪:‬ۺرپزیہۺرکان۔ا ِّ‬
‫ْل ْم َيۃ‪:‬ۺرپزیہ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪193‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ترجنہ‪ :‬وتبج ۺا ںیہ ۺولعمؾ ۺیتایگ ۺہک ۺ(ایہنمت ۺےس) ۺ ےنچ ۺاک ۺ ولہ ۺراعتی ۺاورۺ‬
‫وکشش ۺےک ۺ اابتعر ۺےس ۺزایدہ ۺالضف ۺواضح ۺٰےہ ۺ‪،‬وت ۺارگےھجت ۺدوونں ۺںیمسق ۺاحلص ۺیتاجںی ۺینعی ۺاوارم ۺیکۺ‬
‫اجبٓاوریۺاورۺ(ایہنمتۺےس)ۺاانتجب‪،‬وتۺریتاۺاعمہلمۺ(ابعدت)ۺلمکمۺیتایگۺ‪،‬ریتیۺرمادۺوپریۺیتیئگۺ‬
‫‪ٓ(،‬اوتفںۺےس)ۺوفحمظۺیتایگ‪،‬ےھجتۺامؽۺتمینغۺلمۺایگ‪،‬ۺاورۺارگۺےھجتۺ(ابعدوتںۺںیمۺےسۺ)ۺرصػۺاکیۺ‬
‫یہۺاحلصۺیتۺوتۺاچےیہۺہکۺوتۺ(انگیتںۺۺےس)اانتجبۺیکۺراہۺاایتخرۺرکۺ۔(ہیۺراہۺاایتخرۺرکےنۺےسۺ)وتۺ‬
‫م‬
‫اعمیصۺےسوفحمظۺرےہۺا ‪،‬ۺارگہچۺوتۺابعدتۺ(ونالفۺ سيخبۃ)ہنۺرکے‪،‬ارگۺوتۺانگیتںۺےسۺاانتجبۺ‬
‫ہنۺرکےۺوتۺدوونںۺابعدوتںۺںیمۺاصقنؿۺااھٹےئۺا ۺ‪،‬راتۺاکۺایقؾۺاورۺونالفۺےھجتۺافدئہۺۺںیہنۺدںیۺےگۺ‬
‫‪(،‬ویکہکن ۺبج ۺوت ۺابعدت ۺرکے ۺا )رھپ ۺاکی ۺ(ربے)ارادہ ۺےک ۺذرہعی ۺاس ۺابعدت ۺوک ۺربابدۺ‬
‫رکدےا ‪،‬وپرےۺدؿۺےھجتۺروزہۺۺرانھکۺافدئہۺہنۺدےۺا ۺ(ویکہکنۺبجۺدؿۺوکۺروزہۺرےھکۺا )رھپۺاکیۺ‬
‫(ربیۺ)ۺابتۺےسۺاسۺوکۺربابدۺرکدےۺا ۔‬
‫مہۺےنۺب تتۺانبۺابعسۺریضۺاہللۺہنعۺےسۺرواتی ۺیک ۺےہۺہکۺاؿۺےسۺاہکۺایگ‪:‬ہکۺٓاپۺ‬
‫اؿۺدوۺٓادویمںۺےکۺابرےۺںیمۺایکۺےتہکۺںیہۺہکۺاؿۺںیمۺےسۺاکیۺایکینںۺ یھۺزایدہۺرکاتۺےہۺ‪،‬انگہۺ یھۺ‬
‫زایدہ ۺرکات ۺےہ ۺاوردورسا ۺٓادیم ۺایکینں ۺ یھ ۺمک ۺرکات ۺےہ ۺ‪،‬انگہ ۺ یھ ۺمک ۺرکات ۺےہ ۺ‪ٓ،‬اپ ۺےن ۺرفامای‪ :‬ۺںیم ۺاؿۺ‬
‫دوونںۺوکۺرباربۺںیہنۺاتھجمسۺیتں۔‬
‫اور ۺوج ۺمہ ۺےن ۺاہک ۺ(ینعی ۺزایدہ ۺایکینں ۺرکےنےک ۺاجبےئ ۺانگیتں ۺےس ۺانچب ۺزایدہ ۺرضوریۺ‬
‫ےہۺ) اسۺیکۺاثمؽۺرمضیۺیکۺیسۺےہۺہکۺرمضیۺےکۺالعجۺیکۺدوزیچںیۺںیہۺ‪،‬فصنۺزیچۺدواۺاھکان‪،‬اورۺ‬
‫دورسی ۺفصن ۺزیچ ۺ(رضم ۺ ۺزیچوں ۺےس)رپزیہ ۺرکان ۺےہ ۺ‪،‬ارگ ۺدوونں ۺزیچںی ۺعمج ۺیتاجںی ۺوت ۺرمضیۺ‬
‫افشایبۺیتا ۺاورۺتحصۺردنۺیتاجےئۺا ۺ‪،‬اورۺارگۺدوونںۺزیچںیۺعمجۺہنۺیتں(ینعیۺدوونںۺابوتںۺوکوپراۺ‬
‫ہنۺرکےکس)وتۺرپزیہۺیہۺاویلۺےہۺاورۺرپزیہۺوکۺوھچڑۺرک ۺۺوکیئۺدواۺافدئہۺںیہنۺدیتیۺےہۺنکیلۺدواۺۺوھچڑۺدےنیۺ‬
‫یکۺوہجۺےسۺا یھۺا یھۺرپۺزیہۺافدئہۺد اتۺےہ۔‬
‫یبن ۺرکمی ۺﷺ ےن ۺاراشد ۺرفامای ۺےہ’’رہ ۺامیبری ۺیک ۺڑج ۺرپزیہ ۺےہ‘‘ اس ۺاک ۺبلطم ۺاہللۺ‬
‫اعتٰیل ۺزایدہ ۺاجاتن ۺےہ‪،‬ےب ۺکش ۺرپزیہ ۺرہ ۺدواےس ۺےب ۺاینز ۺرک ۺد ات ۺےہ ۺایس ۺےیل ۺاہک ۺاجات ۺےہ ۺہکۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪194‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫دنہواتسؿۺےکۺولوگںۺاک ۺبسۺےس ۺڑباۺالعج ۺامیبرۺوکۺاھکےنۺےنیپۺاورۺدنچۺدونں ۺکتۺابتۺتیچۺےسۺ‬
‫رپزیہۺرکاانۺےہ‪،‬وتۺرصػۺرپزیہۺیہۺےسۺامیبرۺافشۺاپۺاجےئۺا ۺاورۺتحصۺایبۺیتۺاجےئۺا ‪،‬ۺوتۺاسۺایبؿۺ‬
‫پ‬
‫ےس ۺ مھارے ۺےیل ۺہی ۺابت ۺرونش ۺیت ۺیئگ ۺہک ٰ‬
‫ۺوقتی ۺیہ ۺ ماؾ ۺاعمالمت ۺیک ۺالص ۺاور ۺوجرہ ۺےہ‪ ،‬ۺاورۺ‬
‫اعیوں ۺںیم ۺیقتم ۺب تات ۺیہ ۺبس ۺےس ۺالضف ۺو ۺاٰیلع ۺںیہ‪،‬رھپ ۺھجت ۺوک ۺاےس ۺاحلص ۺرکےن ۺںیم ۺوپریۺ‬
‫وتہجۺاورۺوکششۺرصػۺرکانۺرضوریۺےہ‪،‬ۺاورۺاہللۺاعتٰیلۺاینپۺرتمحۺےسۺوتقیفۺاکۺامکلۺےہ۔‬
‫من‪....‬طرل ِف بيان رصایۃ الصْی واللدان والبسن والظلب‬
‫‪...‬ص‪....۵۴،۵۳‬إیل‪....‬وإن عنت باْلدیث طريحا۔‬
‫ََ ُ‬ ‫َ َ ُ‬ ‫ُ ْ‬
‫لح ۺاغلت‪َ :‬م ِّلؽ ال َص ْ ِّْی‪ :‬ۺٓاھکن ۺرپ ۺاقوب ۺرانھک۔مل ْ َی َتظ ّو ْوا‪( :‬تظ ّو ًیا)وبضمط ۺیتانۺ‬
‫َ ْ َ َْ‬
‫۔الض ْ ُب الط ِّشيْ ُع‪:‬ۺتہبۺڑباۺدوھاک۔‬
‫فصل‬
‫ٓ‬
‫اىکھ‪،‬زباٌ‪،‬پیٹاِردلکیىگہداشتکےبارےمیٍ‪:‬‬
‫رھپۺوتۺاؿۺاچروںۺاعصاۺیکۺدہگناتشۺرکۺوجۺہکۺ(مسجۺںیم)ۺۺالصۺںیہ۔‬
‫ٓ‬
‫پہال عطُ اىکھہے‪:‬‬
‫‪،‬ۺاسۺےکۺابرےۺںیمۺںیھمتۺاینتۺابتۺاکیفۺےہۺہکۺدنیۺوۺداینۺےکۺاکؾۺاک ۺدارۺوۺدمارۺدؽۺرپۺ‬
‫ےہ ۺاور ۺدؽ ۺاک ۺرطخہ ۺ‪،‬وغشمتیل ۺاور ۺاس ۺاک ۺاسفد ۺارثک ۺو ۺرتشیب ۺٓاھکن ۺیک ۺوہج ۺےس ۺیتات ۺےہ‪ ،‬ۺایس ۺےیلۺ‬
‫ب تتۺضح ۺ�ۺےنۺرفامای’’ وجۺصخشۺاینپۺٓاھکنۺیکۺافحتظۺںیہنۺرکاتۺوتۺاسۺےکۺزندکیۺاسۺےکۺدؽۺ‬
‫یکۺوکیئۺتمیقۺںیہنۺیتیت۔‬
‫دِسراعطُزباٌہے‪:‬‬
‫ۺاۺس ۺےکۺابرےۺںیمۺںیھمتۺاینتۺابتۺاکیفۺےہۺہکۺزابؿۺںیمۺاہمترا ۺعفنۺ‪،‬تمینغۺاورۺ‬
‫ابعدت ۺوااطتع ۺےک ۺےیل ۺ ماؾ ۺرت ۺوکںیشش ۺاور ۺنکھت ۺےک ۺرمثات ۺںیہ ۺاورارثک ۺزابؿ ۺیک ۺانبوٹ‪،‬ۺ‬
‫پ‬
‫زتنیئ ۺاکری ۺوریغہ ۺےس ۺابعدت ۺابتہ ۺیتاجیت ۺےہ ۺاور ۺہی ۺزیچںی ۺاکی ۺیہ ۺہحمل ۺںیم ۺ مھاری ۺاسؽ ۺرھب ۺیکۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪195‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫(ابعدتۺیک)ۺتقشمۺوک ۺربابدۺرکۺدیتی ۺںیہ‪،‬ۺہکلبۺدنپرہۺاسؽۺیکۺابعدتۺوکۺربابدۺرکۺدیتیۺںیہ‪،‬ۺایسۺےیلۺ‬
‫اہکۺایگۺےہۺہکۺزابؿۺےسۺۺزایدہۺیبملۺدیقۺاکۺقحتسمۺوکیئۺںیہنۺےہۺ۔‬
‫رواتی ۺایک ۺایگ ۺےہ ۺہک ۺاست ۺاعیوں ۺںیم ۺےس ۺاکی ۺاعی ۺےن ۺویسن ۺہیلع ۺاالسلؾ ۺےس ۺاہکۺ‬
‫‪:‬اےۺویسنمت!ۺابعدتۺزگارۺولگ ۺبجۺابعدتۺیکۺوکششۺرکےتۺںیہۺوتۺوطلیۺدمتۺکتۺرتکۺالکؾۺ‬
‫ےسۺالضفۺیسکۺزیچۺےسۺاینپۺابعدتۺںیمۺاطتقۺووقتۺںیہنۺاپےت‪،‬ۺرھپۺدوابرہۺاسۺاعیےنۺاہکۺ‪:‬ظفحۺ‬
‫زابؿۺےسۺزایدہۺدنسپدیہۺریتےۺزندکیۺوکیئۺزیچۺںیہنۺیتینۺاچےیہ‪،‬ۺاورۺےنیسۺوکۺوفحمظۺرےنھکۺوایلۺاسۺ‬
‫ےسۺزایدہۺوکیئۺزیچۺںیہنۺےہ‪،‬وتۺاسۺابتۺوکۺذنہۺنیشنۺرکۺول۔‬
‫رھپ ۺوت ۺاؿ ۺاحملت ۺوک ۺاید ۺرک ۺنج ۺںیم ۺوتےن ۺوضفؽ ۺابںیت ۺںیک ۺارگ ۺوت ۺااورفغواہلل ۺاتہک ۺوت ۺایکۺ‬
‫اصقنؿۺیتاتۺ‪،‬نکممۺےہۺہکۺہیۺیسکۺکینۺڑھگیۺےکۺوماقفۺیتاجےتۺاورۺاہللۺاعتٰیلۺریتیۺرفغمتۺرفاماتۺ‬
‫اورۺےھجتۺلمکم ۺعفنۺاحلصۺیتات‪،‬ایۺوتۺ(اؿۺیتمیقۺاحملتۺںیم)’’الۺاہٰلۺاالۺاہلل‘‘ اتہکۺوتۺےھجتۺامگؿۺےسۺزایدہۺ‬
‫ارجۺوۺوثابۺاتلم‪،‬ایۺوتۺہیۺاتہکۺ’’ںیمۺاہللۺےسۺاعتیفۺاورۺالسیتمۺاکۺوساؽۺرکاتۺیتںۺوتۺاشدیۺےھجتۺا یھۺرظنۺ‬
‫یکۺوتقیفۺ یتل‪،‬اہللۺاعتٰیلۺریتیۺداعۺوبقؽۺرفاماتۺاورۺےھجتۺداینۺوۺٓارختۺیکۺوتبیصمںۺےسۺاجنتۺلمۺاجیت۔‬
‫ایک ۺہی ۺمیظع ۺاور ۺزرب ۺدتس ۺاصقنؿ ۺاور ۺتہب ۺڑبا ۺدوھہک ۺںیہن ۺےہ ۺہک ۺوت ۺاؿ ۺاےھچ ۺاور ۺافدئہۺ‬
‫واےلۺ احملتۺوکۺوفتۺرکۺدے‪،‬ۺاانپۺسفنۺاورۺوتقۺۺوضفؽۺابوتںۺںیمۺزگارۺدے‪،‬ۺمکۺےسۺمکۺےھجتۺاسۺیکۺ‬
‫وہجۺےسۺۺالمتمۺیکۺاجےئۺیگ‪،‬ۺاسحبۺایلۺاجےئۺا ‪،‬ایقتمۺےکۺدؿۺ(وضفؽۺابوتںۺںیمۺوتقۺربابدۺ‬
‫رکےنۺیکۺوہجۺےس)رواکۺاجےئۺا ‪،‬یسکۺےنۺوخبۺاہکۺےہ‪:‬‬
‫(‪)۱‬ۺ‪-‬بجۺوتۺافرغۺاورۺٓاراؾۺںیمۺرےہۺوتۺراتۺیکۺاتریکیۺںیمۺدوۺرتعکۺامنزۺوکۺتمینغۺاجؿ۔‬
‫(‪)۲‬ۺ‪-‬بجۺابلطۺزیچوںۺںیمۺوبےنلۺاکۺارادہۺرکےۺوتۺاسۺیکۺہگجۺحیبستۺہہکۺےل۔‬
‫(‪)۳‬ۺ‪-‬اخوم یۺوکۺتمینغۺانھجمسۺوہیبدہۺوگیئۺےسۺالضفۺےہۺارگہچۺوتۺوگتفگۺںیمۺحیصفۺااسللؿۺیت۔‬
‫من‪....‬والثالث ‪:‬البسن‪،‬وحدبؽ أن مظرودؽ الصبادۃ۔ص ‪۵۴‬۔۔إیل۔۔۔وِف‬
‫صبادۃ بَللذۃ وْلحَلوۃ۔‬
‫َْ‬ ‫َ ُ‬ ‫ُ َْ‬
‫لحۺاغلت‪ :‬اعلۃ‪:‬ۺاکیۺہمقل۔الظ ْو ُتۺ‪:‬ۺۺدقبرۺافکتیۺروزی‪،‬عمجۺاظ َوات۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪196‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫تیسراعطُپیٹہے‬
‫ترجنہ‪ :‬اسۺابرےۺںیمۺاینتۺابتۺاکیفۺےہہکۺریتاۺ دوصدۺابعدتۺےہ‪،‬ۺذغاۺلمعۺاکۺجیبۺ‬
‫اور ۺاس ۺاک ۺاپین ۺےہ‪،‬ایس ۺےس ۺجیب ۺر‪،‬رہ ۺیتات ۺےہ ۺاور ۺااتگ ۺےہ‪،‬بج ۺجیب ۺرخاب ۺیتا ۺوت ۺیتیھک ۺا یھ ۺںیہنۺ‬
‫پ‬
‫یتیگ ۺہکلب ۺاس ۺںیم ۺاس ۺابت ۺاک ۺرطخہ ۺرےہ ۺا ۺہک ۺوہ ۺ مھاری ۺزنیم ۺوک ۺرخاب ۺرک ۺدے ۺاور ۺرھپ ۺا یھۺ‬
‫اکایمبۺہنۺیت۔‬
‫ۺایسۺےیلۺب تتۺرعموػ ۺرکیخ� ۺےسۺںیمہۺہیۺربخۺیلمۺےہۺہکۺاوھنںۺےنۺرفامای‬
‫’’بجۺوتۺاخوم یۺاکۺروزہۺرےھکۺوتۺاسۺابتۺاکۺایخؽۺرھکۺہکۺسکۺزیچۺےسۺااطفرۺرکاتۺےہ‪،‬سکۺےکۺاپسۺ‬
‫ااطفرۺرکاتۺےہۺاورۺسکۺےکۺاھکےنۺےسۺااطفررکاتۺےہۺویکںۺہکۺتہبۺابرااسیۺیتاتۺےہۺہکۺرصػۺاکیۺ‬
‫ۺ‬ ‫(رخاب) ۺہمقل ۺےس ۺدؽ ۺیک ۺتیفیک ۺیؽ ۺاجیت ۺےہ ۺاور ۺرھپ ۺوہ ۺاسری ۺرمع ۺاینپ ۺایلص ۺاحتل ۺرپ ۺںیہن‬
‫ٓا ۺاتکس‪،‬تہب ۺابر ۺااسی ۺ یھ ۺیتات ۺےہ ۺہک ۺرصػ ۺاکی(رخاب) ۺہمقل ۺےس ۺرات ۺےک ۺایقؾ ۺےس ۺرحموؾۺ‬
‫یتاجاتۺےہ‪،‬ا یھۺااسیۺیتاتۺےہۺہکۺرصػۺاکیۺرمہبتۺ(یۺ)رظنۺدےنھکیۺےسۺرقٓاؿۺاپکۺیکۺالتوتۺےسۺ‬
‫رحموؾ ۺراتہ ۺےہ‪،‬اور ۺا یھ ۺااسی ۺیتات ۺےہ ۺہک ۺااسنؿ ۺ(رحاؾ) ۺہمقل ۺاھکات ۺےہ ۺوت ۺاس ۺیک ۺوہج ۺےس ۺامنز ۺدجہتۺ‬
‫ےس ۺرحموؾ ۺیتاجات ۺےہ‪،‬ذٰہلا ۺ ۺاے ۺااسنؿمت! ۺارگ ۺوت ۺاالصح ۺ بل ۺاور ۺاےنپ ۺرب ۺیک ۺابعدت ۺیک ۺاطتق ۺوۺ‬
‫تمہۺاچاتہۺےہۺوتۺھجتۺرپۺدقیقۺرظنۺاورۺذغاۺےکۺقلعتمۺتخسۺاایتحطۺیکۺرضورتۺےہ۔‬
‫ہیۺوتۺالصۺذغاۺےکۺقلعتمۺمکحۺےہۺاہیںۺکتۺہکۺالحؽۺیکۺتہجۺےسۺج ۺرپۺاسۺںیمۺادبۺوکۺ‬
‫وحلمظ ۺرانھک ۺ یھ ۺرضوری ۺےہ‪،‬ارگ ۺج ۺادب ۺوک ۺوحلمظ ۺہن ۺروھک ۺےگ ۺوت ۺذغا ۺوک ۺااھٹےن ۺواےل ۺ‪،‬وتق ۺوک ۺاضعئۺ‬
‫رکےن ۺواےل ۺنب ۺاجؤےگ ۺویکں ۺہک ۺںیمہ ۺنیقی ۺےہ ۺہکلب ۺمہ ۺےن ۺیئک ۺابر ۺاشمدہہ ۺایک ۺےہ ۺہک ۺبج ۺٹیپۺ‬
‫رھباۺیت ۺۺابعدتۺےس ۺوکیئ ۺافدئہ ۺںیہن ۺیتاتۺےہ‪،‬ارگوتۺسفنۺوکۺٓاامدہ ۺرکےلۺاور ۺرطح ۺرطحۺےکۺولیحںۺ‬
‫ےسۺوتۺ(ابعدتۺیک)ۺوکششۺ یھۺرکےۺوتۺایسیۺابعدتۺںیمۺوکیئۺذلتۺاورۺالحوتۺںیہنۺیتیتۺےہ‪،‬ۺ‬
‫ۺالحوتۺابعدتۺیکۺادیمۺہنۺرھکۺاور ۺدؽۺںیمۺریغبۺ‬ ‫ایسۺےیلۺاہکۺایگ ۺےہۺہکۺارگۺوتۺزایدہۺاھکےنۺواالۺےہۺوت ِ‬
‫ابعدتۺےکۺونرۺےسیکۺٓااتکسۺےہۺایۺاسۺابعدتۺےسۺ یھۺےسیکۺونرۺٓااتکسۺےہۺوجۺےبۺذلتۺاورۺےبۺذوؼۺ‬
‫یت۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪197‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫من‪......‬ولوذااملصین ظال إبراھيم بن ادھم رَحہ اہلل ‪:‬ص‪. .. ۵۵،۵۴‬إیل‪..‬‬
‫‪..‬واْلھتَمم بأمرہ أعَب وأعثر صند ذوی البرائر۔ ۔‬
‫َْ ُ ْ ُ‬ ‫َ ُ َْ ُ ّ‬
‫اص ال ُبس ْو ِّن‪:‬ۺمکشۺریسہنۺ‬ ‫جاع اخل ْ ِّری ع ِّلہ‬
‫ٰ‪:‬ۺرہۺالھبیئۺیکۺالص۔ ِّاْخ‬ ‫لحۺاغلت‪ِّ :‬‬
‫َ‬ ‫َ َ َ َ‬
‫یتان۔ت ِّبع‪ :‬ت ِّبع َوا ْرعان ‪:‬ۺراعایۺاورۺوزرا‪،‬وادحۺت ِّابع۔‬
‫ترجنہ‪ :‬ایس ۺےیل ۺب تت ۺاربامیہ ۺنب ۺادمہ ۺ� ۺےن ۺرفامای ۺہک ۺںیم ۺوکہ ۺانبلؿ ۺںیمۺ‬
‫تہب ۺےس ۺالہ ۺاہلل ۺیک ۺتبحص ۺںیم ۺراہ ۺیتں ۺاؿ ۺںیم ۺےس ۺ ےھج ۺرہ ۺاکی ۺیہی ۺوتیص ۺرکات ۺاھت ۺہک ۺا ےۺ‬
‫اربامیہمت!ۺبجۺوتۺالہۺداینۺےکۺاپسۺاجےئۺوتۺاؿۺوکۺاچرۺابوتںۺیکۺتحیصنۺرکان؛ۺاؿۺےسۺانہک(‪)۱‬ۺوجۺٹیپۺ‬
‫رھبۺرکۺاھکےئۺا ۺاےسۺابعدتۺںیمۺذلتۺںیہنۺےلمۺیگ(‪)۲‬ۺوجۺزایدہۺوسےئۺا ۺاسۺیکۺرمعۺںیمۺربتکۺ‬
‫ںیہنۺیتیگ(‪)۳‬ۺوجۺولوگںۺیکۺوخونشدیۺاچےہۺا ۺوہۺاہللۺیکۺوخونشدیۺںیہنۺاپےئۺا (‪)۴‬ۺوجۺتبیغۺاورۺ‬
‫وضفؽۺوگیئۺزایدہۺرکےۺا ۺوہۺدنیۺاالسؾۺرپۺںیہنۺرمےۺا ۔‬
‫ب تتۺلہسۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺےسۺرواتیۺےہۺہکۺاوھنںۺےنۺرفامای‪’’:‬ۺرہۺالھبیئۺیکۺالصۺاؿۺ‬
‫اچر ۺابوتں ۺںیم ۺرصحنم ۺےہ ۺاور ۺایس ۺےک ۺذرہعی ۺایاؽ ۺایاؽ ۺیتےت ۺںیہ ۺ(‪)۱‬مکش ۺریس ۺہن ۺیتان‪)۲(،‬ۺ‬
‫اخوم یۺ(‪)۳‬ۺولخمؼۺےسۺانکرہۺیشک(‪)۴‬ۺبشۺدیباریۺ‪،‬ضعبۺاصنیحل ۺےنۺرفامای ۺےہ‪:‬ہک ۺوھبک ۺامہراۺ‬
‫رسامہیۺےہۺاسۺوقؽۺےکۺینعمۺہیۺںیہۺہکۺںیمہۺوجۺرفاتغۺ‪،‬السیتمۺ‪،‬ابعدت‪،‬الحوت‪،‬ملعۺاورۺملعۺانعفۺ‬
‫وریغہۺاحلصۺیتاتۺےہۺوہۺبسۺوھبکۺاورۺاسۺرپ ۺربصۺیکۺوہجۺےسۺیتاتےہ۔ اہللۺیہ ۺےک ۺےیل ۺاپیکۺ‬
‫ےہ۔‬
‫چُتھا عطُ دل ہے‬
‫ۺاسۺےکۺابرےۺںیمۺاینتۺابتۺاکیفۺےہۺہکۺدؽۺ ماؾۺاعصاۺاکۺالصۺےہۺارگۺریتاۺدؽۺرخابۺ‬
‫یتۺوتۺریتےۺ ماؾۺاعصاۺرخابۺیتں ۺےگۺارگۺوتۺاسۺیکۺاالصح ۺرکےۺوتۺ ماؾۺاعصاۺدرتسۺیتاجںیۺ‬
‫ےگ‪،‬ۺاسۺےیلۺہکۺدؽۺدرتخۺےہۺ‪ ،‬ماؾۺاعصاۺاشںیخۺںیہۺ‪،‬درتخۺےسۺ ماؾۺاشںیخۺریسابۺیتیتۺ‬
‫ںیہۺاورۺایسۺےسۺدرتسۺای ۺرخایبۺیتیتۺںیہ ۺاورۺاسۺےیلۺہکۺہیۺدؽۺابداشہ ۺےہۺاورۺ ماؾۺاعصاءۺراعایۺ‬
‫اورۺوزریۺںیہۺبجۺابداشہۺحیحصۺرےہۺا ۺوتۺراعای ۺاورۺوزریکیھٹۺرںیہۺےگۺاورۺبجۺابداشہۺڑگبۺاجےئۺوتۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪198‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ہی ۺڑگب ۺاجںی ۺےگ ‪،‬اس ۺےیل ۺہک ۺٓاھکن ۺ‪،‬زابؿ ۺ‪،‬ٹیپ ۺوریغہ ۺیک ۺاالصح ۺاس ۺابت ۺیک ۺدلیل ۺےہ ۺہک ۺدؽۺ‬
‫کیھٹۺےہۺاورۺٓاابدۺےہۺ‪،‬ارگۺوتۺاؿۺاعصاۺںیمۺوکیئۺاسفدۺوللخۺدےھکیۺوتاجؿۺےلۺہکۺاؿۺاعصاۺںیمۺاگبڑۺ‬
‫دؽۺںیم ۺاگبڑۺواسفدۺیکۺوہجۺےسۺیتا ۺےہۺ‪،‬ہکلبۺدؽ ۺںیمۺاسفد ۺزایدہۺیتات ۺےہۺاس ۺےیلۺاالصحۺ بلۺیکۺ‬
‫رطػۺوپریۺوتہجۺدےۺاتہکۺ ماؾۺاعصاۺیکۺاالصحۺۺاکیۺابرۺںیمۺیتاجےئۺاورۺوتۺٓاراؾۺاپےئۺ۔‬
‫رھپدؽۺاکۺاعمہلمۺاہنتیۺلکشمۺےہۺاسۺےیلۺہکۺہیۺواسوسۺ(ۺےکۺدیپاۺیتےن)ۺرپۺینبمۺےہۺ‬
‫اورۺواسوسۺ(اکۺدیپاۺیتان)ریتےۺاہھتۺںیمۺںیہنۺںیہۺاسۺیکۺریویۺےسۺرےنکۺںیمۺوپریۺوکششۺاورۺ‬
‫تقشمۺدراکرۺےہۺایسۺوہجۺےسۺالہۺاجمدہہۺرپۺاسۺیکۺاالصحۺبسۺےسۺلکشمۺیتیتۺےہۺاورۺاراببۺ‬
‫ریصبتۺاسۺاکۺتہبۺزایدہۺاامتہؾۺرکےتۺںیہۺ۔‬
‫من‪.....‬وصن أیب یز ید رَحہ اہلل أنہ ظال‪.:‬ص‪۵۵‬۔۔۔إیل۔۔۔مأأمنتہ أن یدصی‬
‫بدمي إیل دلسان جائز۔‬
‫َُ‬ ‫َ َّ َ ْ ْ‬ ‫َ َْ ْ‬
‫ان ِّف ال َص َم ِّل‪:‬ۺاکؾۺںیمۺیتسسۺرکان۔ۺنش َر ُاء‪:‬ۺ‬‫لحۺاغلت‪:‬تص َِّتي‪:‬ۺاطریۺیتان۔التو ِّ‬
‫َ‬
‫امملثۺ‪،‬مہۺرہبت‪،‬وادحۺن ِّش ْری۔ َجا ِّئر‪:‬ۺر‪،‬مل۔‬
‫ترجنہ‪ :‬ب تت ۺاوبزیدی ۺرۃمح ۺاہلل ۺہیلع ۺےس ۺرواتی ۺےہ ۺہک ۺاوھنں ۺےن ۺرفامای‪’’:‬ںیمۺ‬
‫ےنۺاےنپۺدؽۺ‪،‬زابؿۺاورۺسفنۺیکۺدس ۺدسۺاسؽۺکتۺاالصحۺیکۺوتۺریماۺدؽۺاؿۺونیتںۺںیمۺبسۺےسۺ‬
‫دوشارۺاھتۺوتۺاسۺابتۺوکۺذنہۺنیشنۺرکول۔‬
‫رھپ ۺج ۺرپ ۺ(االصح ۺ بل ۺےک ۺقلعت ۺےس)وہ ۺاچر ۺاومر ۺوج ۺمہ ۺےن ۺ(ےھچیپ ۺ)ایبؿ ۺےیک ۺںیہۺ‬
‫ینعی ۺادیم‪،‬اعمالمتۺںیمۺدلجۺابزی‪،‬دسحۺاورۺربکتۺےسۺانچبۺرضوریۺےہۺ‪،‬اسۺہگجۺرپۺمہۺےنۺرصۺػۺ‬
‫اؿ ۺاچر ۺاومر ۺیہ ۺوک ۺاخص ۺایک ۺےہ ۺاور ۺاؿ ۺےس ۺ ےنچ ۺرپ ۺااھبرا ۺےہ ۺاس ۺےیل ۺہک ۺہی ۺزیچںی ۺاخص ۺوطر ۺرپۺ‬
‫ابعدت ۺزگار ۺولوگں ۺیک ۺامیبرایں ۺںیہ ۺاور ۺ ماؾ ۺولوگں ۺرپ ۺ ۺومعیم ۺوطر ۺرپ ۺاطری ۺیتیت ۺںیہ ۺابعدت ۺزگا رۺ‬
‫ب تاتۺاخصۺوطرۺرپۺاسۺںیمۺالتبمۺںیہۺاسۺےیلۺہیۺ(اچروںۺاومر)ۺزایدہۺحیبقۺاورۺربےۺںیہ۔‬
‫ج ۺابعدتۺزگارۺٓادیمۺوکۺدےتھکیۺیتۺہکۺ(شباواقتۺ)وہۺیبملۺادیمۺرکاتۺےہۺ‪،‬اےسۺا یھۺتینۺ‬
‫ایخؽۺرکاتۺےہۺوتۺوہۺاسۺےکۺببسۺلمعۺیکۺیتسسۺاورۺاکیلہۺںیمۺالتبمۺیتاجاتۺےہۺ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪199‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫اور(شباواقت)ج ۺاےسۺدےتھکیۺیتۺہکۺدنلبۺرمہبتۺاحلصۺرکےنۺںیمۺدلجیۺرکاتۺےہۺورہن‬
‫(دلجیۺاحلصۺہنۺیتےنۺیکۺوصرتۺںیمۺ)وہۺانادیمۺیتاجاتۺےہۺایۺکینۺداعۺیکۺوبقتیلۺںیمۺدلجیۺرکاتۺ‬
‫ےہۺ(رھپۺ دلجیۺوبقؽۺہنۺیتےنۺیکۺوہجۺےس)وہۺاسۺےسۺامویسۺیتاجاتۺےہۺایۺیسکۺےکۺقحۺںیمۺیداعۺ‬
‫رکات ۺےہ ۺرھپ(دعب ۺںیم)اس ۺرپ ۺرشردنہ ۺیتات ۺےہ‪،‬اسیج ۺہک ۺب تت ۺونح ۺہیلع ۺاالسلؾ ۺےک ۺقلعت ۺےسۺ‬
‫رواتیۺایکۺایگےہۺ۔‬
‫ۺ ۺ ۺاور(شباواقت)ج ۺاس ۺابعدت ۺزگار ۺوک ۺدوھکی ۺےگ ۺہک ۺوہ ۺاےنپ ۺمہ ۺرہبت ۺولوگں ۺرپ ۺاہللۺ‬
‫اعتیلۺٰیک ۺ اطع ۺرکدہ ۺزیچوں ۺرپ ۺدسح ۺرکات ۺےہ ۺاہیں ۺکت ۺہک ۺشباواقت ۺوہ ۺاےسی ۺاقمؾ ۺرپ ۺچنہپ ۺاجات ۺےہ‬
‫اےسیۺحیبقۺاورۺربےۺااعفؽۺااجنؾۺد اتۺےہۺ سۺوکۺوکیئۺافقسۺوافرجۺااجنؾۺںیہنۺدےۺاتکسۺےہۺ‪،‬ایسۺوہجۺ‬
‫ےسۺب تتۺایفسؿۺوثریۺۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺےنۺرفامایۺےہ؛’’ںیمۺاینپۺاجؿۺرپۺزایدہۺوخػۺابعدتۺزگا رۺ‬
‫ولگۺاورۺاملعۺب تاتۺےسۺرکاتۺیتںۺوتۺولوگںۺےنۺاؿۺیکۺاسۺابتۺوکۺرباۺاجانۺوتاۺوھنںۺےنۺرفامایۺںیمۺ‬
‫یہۺاسۺابتۺوکۺںیہنۺاتہکۺیتںۺہکلبۺہیۺابتۺوتۺب تتۺاربامیہۺیعخنۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺےنۺ یھۺیہکۺےہۺ۔‬
‫ب تت ۺاطع ۺےس ۺرموی ۺےہ ۺہک ۺ(اکی ۺرمہبت) ۺھجم ۺےس ۺب تت ۺایفسؿ ۺوثری ۺرۃمح ۺاہللۺ‬
‫ہیلعۺےنۺرفامای‪ ’’:‬ابعدتۺزگارۺولوگںۺےسۺےتچبۺریتۺاورۺاسھتۺیہۺاسھتۺھجمۺےسۺ یھۺےتچبۺریتۺارگۺںیمۺ‬
‫اخمش‪،‬تفل ۺرکوں ۺای ۺیسک ۺاانر ۺےک ۺقلعتم ۺھچک ۺوہکں ۺوت(شب ۺاواقت) ۺںیم ۺوہکں ۺا ۺہی ۺاھٹیم ۺےہ ۺوہ ۺےہک ۺا ۺ‬
‫(ںیہن)ۺہیۺرتشۺےہۺ‪ ،‬اٹھۺےہۺ‪،‬وتۺںیمۺاسۺابتۺےس ۺامومؿۺںیہنۺیتںۺہکۺوہۺولگۺر‪،‬ملۺابداشہۺےکۺ‬
‫ذرہعیۺریماۺوخؿۺاہبےنۺیکۺوکششۺرکںیۺےگۺ۔‬
‫ٰ‬
‫تصایل أنہ ظال ‪...‬‬ ‫من‪.....‬وصن مالؽ بن دینار رَحہ اہلل‬
‫سر ِّط ٖہ۔‬ ‫ُ‬ ‫ً‬
‫ص‪...۵۵‬إیل‪....‬أصشم عَبا من راحب املِّسرػ ِّمب ِّ‬
‫َ َ َ‬
‫َ‬
‫لحۺاغلت‪ُ :‬م َر ِّّص ًرا ‪َ :‬ر ّص َرخ ّد ٗہ‪ :‬رغورۺےسۺراسخرۺڑیٹاھۺرکان۔ ُم َص ِّّب ًدا‪ :‬ص َب َس‬
‫َ ً‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ٰ‪ :‬ۺھنم ۺ ۺڑیٹاھ ۺرکان۔ َمنْذ ْور‪ :‬ۺرپواہن‪،‬عمج ۺ َمنْذ ْو َرات۔ َی َت ََم َو ُت‪ََ :‬ت ُاوتا‪ :‬ۺزدنہ ۺرےتہۺ‬
‫َو ْج ُوہ‬
‫َ ْ‬
‫یتےئۺوخدۺوک ۺرمدہۺر‪،‬رہ ۺرکان۔ ِّع َداء‪:‬ۺلبمک‪،‬دگڑی‪،‬عمج اع ِّد َيۃ۔ ِّم ْس َرػ‪:‬ۺریمشیۺداھریۺدارۺ‬
‫َ‬
‫اچدر‪،‬عمجۺ َمس ِّار ُػ‪:‬‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪200‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ترجنہ‪ :‬ب تتۺامکلۺنبۺدانیرۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺرفامےتۺںیہۺہکۺںیمۺابعدتۺزگارۺولوگںۺ‬
‫یکۺوگایہۺ(اعؾ)ولخمؼ ۺےک ۺقح ۺںیم ۺوبقؽ ۺرکاتۺیتںۺ(نکیل)ٓاسپ ۺںیمۺاؿۺںیم ۺےسۺاکی ۺدورسےۺ‬
‫ےکۺقلعتمۺوبقؽۺںیہنۺرکاتۺیتںۺویکہکنۺںیمۺےنۺاںیھنۺ(اکیۺدورسےۺےکۺقلعتم)ۺتہبۺزایدہۺدسحۺ‬
‫رکےنۺواالۺاپایۺےہ۔‬
‫ب تت ۺلیضف ۺرۃمح ۺاہلل ۺہیلع ۺےس ۺرواتی ۺےہ ۺہک ۺاوھنں ۺےن ۺاےنپ ۺےٹیب ۺےس ۺرفامای‪’’:‬ہکۺ‬
‫ ےھجۺابعدت ۺزگار ۺولوگںۺ ےسۺدورۺۺدرازۺہگجۺاکی ۺاکمؿۺرخدیۺدےۺاس ۺےیلۺہک ۺ ےھجۺایسیۺ(ابعدتۺ‬
‫زگار)وقؾ ۺںیم ۺرےنہ ۺےس ۺایک ۺافدئہ ۺارگ ۺوہ ۺریمی ۺزغلش ۺدںیھکی ۺوت ۺرچاچ ۺرکںی ۺ‪،‬ریمی ۺٓاراشئ ۺوٓارا ؾۺ‬
‫دںیھکیۺوتۺدسحۺرکںیۺ۔‬
‫اور ۺایس ۺرطح(شباواقت) ۺج ۺ یھ ۺ(ضعب ۺ ۺریمس ۺوصویفں ۺوک)دےتھکی ۺیت ۺہک ۺوہ ۺولوگں ۺےسۺ‬
‫ربکتۺرکےتۺںیہۺ‪،‬ولوگںۺوکۺنوریۺےتھجمسۺںیہۺ‪،‬اےنپۺراسخرۺوکۺڑیٹاھۺرکےتۺںیہۺایۺاےنپۺورہہۺوکۺاگبڑےتۺںیہۺ‬
‫وگایۺہکۺوہۺدورتعکۺزایدہۺزپھۺرکۺولوگںۺرپۺااسحؿۺرکےتۺںیہۺوگایۺہکۺاؿۺےکۺاپسۺاہللۺاعتٰیلۺیکۺرطػۺ‬
‫ےس ۺتنج ۺاور ۺمنہج ۺےس ۺاجنت ۺاک ۺرپواہن ۺٓاای ۺےہ ۺ‪،‬ای ۺوگای ۺہک ۺاںیھن ۺاینپ ۺکین ۺیتخب ۺدورسے ۺولوگں ۺیکۺ‬
‫ییتخبۺاکۺنیقیۺیتاکچۺےہۺ‪،‬اسۺےکۺابووجد ۺرھپۺ یھۺوہۺولگۺاع زیۺرکےنۺواےلۺولوگںۺاکۺابلسۺاوؿۺ‬
‫وریغہۺےتنہپۺںیہ‪،‬اورۺوخدۺوکۺرمدہۺر‪،‬رہۺرکےتۺںیہۺ‪،‬ہیۺابلسۺاورۺزمکوریۺربکتۺےکۺالقئۺوانمبسۺںیہنۺ‬
‫ےہۺہکلبۺہیۺدوونںۺزیچںیۺاسۺےکۺاخمفلۺںیہۺنکیلۺادنےھۺوکۺرظنۺںیہنۺٓااتۺےہۺ۔‬
‫ایبؿۺایکۺایگۺےہۺہکۺرفدقۺیخبس ۺب تتۺنسحۺرصبیۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺےکۺاپسۺٓاایۺاورۺوہ ۺدگڑیۺ‬
‫ےنہپۺیتااھتۺ‪،‬نسحۺرصبیۺاکیۺوجڑاۺےنہپۺیتےئۺےھتۺ‪،‬وہۺاےسۺوھچےنۺاگلۺوتب تتۺنسحۺرصبیۺےنۺ‬
‫رفامای ۺےھجت ۺایک ۺیتایگ ۺےہ ۺہک ۺوت ۺریمے ۺےڑپے ۺداتھکی ۺےہ ۺریما ۺابلس ۺالہ ۺتنج ۺاک ۺےہ ۺریتا ۺابلسۺ‬
‫دوزویخں ۺاک ۺےہ ۺ‪،‬اور ۺرفامای ۺہک ۺ ےھج ۺربخ ۺیلم ۺےہ ۺہک ۺارثک ۺالہ ۺدوزخ ۺدگڑی ۺےنہپ ۺیتں ۺےگ ۺرھپ ۺب تتۺ‬
‫نسح ۺرصبی ۺےن ۺرفامای ۺ‪:‬ہک ۺاؿ ۺولوگں ۺےن ۺزدہ ۺےڑپوں ۺںیم ۺاایتخر ۺایک ۺےہ ۺنکیل ۺربکت ۺاےنپ ۺونیسں ۺںیمۺ‬
‫اپھچۺراھکۺےہۺ‪،‬دخاۺیکۺمسقمت!ۺج ۺںیم ۺےسۺوکیئۺدگڑیۺوپشۺشقن ۺواگنر ۺوایل ۺریمشیۺاچدرۺوپش ۺےس ۺزایدہۺ‬
‫ربکتۺرکےنۺواالۺےہ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪201‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫من‪....‬وإیل ھذااملصین أذار ذوالنون رَحہ اہلل حيث۔ ۔ص ۔‬
‫‪ٰ ۵۶،۵۵‬‬
‫۔۔إیل۔۔۔۔حبدن نشرہ ‪،‬إنہ اجلواد العر یم۔‬
‫َ َ‬ ‫َ‬
‫الیش ُء ِّب ٖہ‪:‬ۺیسکۺاکۺیسکۺوکۺنوریۺوذلیلۺانبانۺ۔ ََمانۃ‪:‬ۺ(ؿ)ۺےبۺایحۺ‬ ‫لحۺاغلت‪ِّ :‬ا ْز َد َھی ّ ْ‬
‫َ‬
‫یتان‪،‬ےبۺیتدہۺاورۺریغۺدیجنسہۺیتان۔ۺ َم َوانۃ‪:‬ۺۺ(ؿ)ۺدصمرۺیمیمۺۺ‪،‬اع زی۔ ُم ْد ِّحض‪:‬ۺےنلسھپۺیکۺہگجۺ‬
‫ُ‬
‫‪،‬عمجۺ َم َد ِّاحض۔ۺ‬
‫ترجنہ‪ :‬اورۺایسۺابتۺیکۺرطػۺب تتۺذواونلؿۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺےنۺااشرہۺایکۺےہۺ‪،‬وہۺ‬
‫رفامےتۺںیہۺ‬
‫(‪ )۱‬ـ وہ ۺوصیف ۺانب ۺ‪،‬اس ۺےن ۺاہجتل ۺیک ۺوہج ۺےس ۺاوین ۺےڑپے ۺوک ۺروسا ۺرکدای ۺاور ۺھچک ۺولگ ۺاےس ۺےبۺ‬
‫یتدیگۺداھکےنۺےکۺےیلۺےتنہپۺںیہ۔‬
‫(‪ )۲‬ـ وہۺےھجتاع زی اورۺربکتۺداھکاتۺےہۺاحالہکنۺربکت‪،‬اع زیۺیکۺمسق ےسۺںیہنۺےہ۔‬
‫(‪ )۳‬ـ اوین ۺابلس ۺانہپ ۺاتہک ۺاےس ۺانیم ۺاہک ۺاجےئ ۺ‪،‬احالہکن ۺاس ۺےک ۺاوین ۺےڑپے ۺےننہپ ۺاک ۺبلطمۺ‬
‫اامتنۺداریۺںیہنۺےہۺ۔‬
‫(‪-)۴‬اور ۺ ۺاس ۺےن ۺاس ۺ(ابلس) ۺےس ۺراضےئ ۺایہل ۺاک ۺارادہ ۺںیہن ۺایک ۺہکلب ۺاس ۺےس ۺایختن ۺیک ۺراہ ۺاکۺ‬
‫دصقوۺارادہۺایکۺ۔‬
‫ذہلاۺاےۺااسنؿمت!اؿۺاچرۺٓاوتفںۺےسۺرپزیہۺاایتخرۺرکۺاخصۺرکۺربکتۺےسۺاسۺےیلۺہکۺیلہپۺ‬
‫نیت ۺٓاںیتف ۺایسی ۺیتلسھپ ۺہگج ۺںیہ ۺ ۺارگ ۺوت ۺاؿ ۺںیم ۺےلسھپ ۺا ۺوت ۺرصػ ۺانگہ ۺںیم ۺالتبم ۺیتا ۺ( ۺاور ۺربکت ۺایسیۺ‬
‫نلسھپۺوایلۺہگجۺےہۺارگۺاسۺںیمۺےلسھپۺا ۺوتۺرفکوۺرسیشکۺےکۺدنمسرۺںیمۺرگےۺا ۺ)اوراسیلبۺیکۺابتۺ‬
‫اورۺاسۺےکۺہنتفۺوکۺہنۺوھبؽۺاسۺےنۺ(اوال)ربکتۺایکۺاورۺااکنرۺایکۺوہۺاکرفوںۺںیمۺےسۺاھت۔‬
‫اہللۺاعتٰیلۺیکۺابرا ہۺںیمۺداعۺےہۺہکۺوہۺمہۺبسۺوکۺاےنپۺوخبۺوصرتۺرظنۺ(رتمح)ےکۺ‬
‫ذرہعیۺربکتۺےسۺوفحمظۺرےھک‪،‬ےبۺکشۺوہۺیخسۺاورۺرکمیۺےہ۔‬
‫من‪.....‬طرل ِف إجال ما مر تطريلہ بذأن الدنيا واخللؼ والذيسان‬
‫والنطس‪...‬ص ‪...۵۶...‬إیل‪...‬و یروی (ما صودتوا تتصود)۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪202‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫َ َ ْ ٰ َ َ َُْ َ ْ ٰ َ‬
‫زیچۺالفںۺزیچ ۺَیکۺالتیفۺںیہنۺ‬ ‫َّ‬ ‫ۺ‬ ‫ہی‬ ‫ۺ‬ ‫‪:‬‬ ‫ۺ‬ ‫ؽ‬ ‫لحۺاغلت‪ْ :‬ل ی ِّطي‪ :‬ھذاالیشء ْل ی ِّطي ِّبذ ِّل‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ َ‬ ‫َ‬
‫رکۺیتکسۺ۔ َم ُص ْونۃ‪ :‬ۺادماد‪،‬عمجۺ َم َص ِّاون۔ۺنا ِّئ َبۃ‪ :‬ۺتبیصم‪،‬عمجۺن َوا ِّئ ُب۔ ۺ ِّاُت ْو َت‪ِّ :‬اُتہ ِّإ ٰیل‪:‬ۺرخۺ‬
‫َ َ ُ‬ ‫رکان‪،‬اجان۔ َم َعا ِّئ ُد‪:‬ۺرفبی‪،‬رکم‪،‬وادحۺ َم ِّع ْي َدۃ۔ۺ َم َرا ِّئ ُد ۺ‪:‬ۺاجؽ‪،‬وادح ۺ ِّم ْ‬
‫ر َي َدۃ۔ ْل ت ْص َبأن ‪:‬‬
‫َ‬ ‫ٰ‪ :‬ۺاس ۺےن ۺاس ۺیک ۺوکیئ ۺرپواہ ۺںیہن ۺیک۔ َ‬ ‫َم َاص َ‬
‫ْشہ‪ :‬ۺ(س) ۺوخاشہ ۺ۔‬ ‫ِّ‬ ‫ۺ۔‬ ‫یشک‬ ‫ۺ‬ ‫رس‬ ‫ۺ‬ ‫)‬ ‫ۺ(ػ‬ ‫‪:‬‬ ‫اح‬ ‫ج‬ ‫ِّ‬ ‫ہ‬‫ب‬‫ِّ‬ ‫أ‬‫ب‬
‫َ َ َ‬
‫َراب‪:‬ۺ(ض)ۺکشۺںیمۺڈاانل۔ۺص ّو َد‪ :‬ت ْص ِّو یْ ًدا‪:‬ۺاعدیۺانبانۺ۔‬
‫فصل‬
‫دىیا ‪،‬مدلُق‪،‬شیظاٌاِرىفسکیگزشتہتفصیلکےخالصےکےبیاٌمیٍ‪:‬‬

‫ترجنہ‪ :‬الخۂصۺالکؾۺہیۺےہۺہکۺبجۺوتۺلقعۺوۺیتشۺےسۺدےھکیۺا ۺوتۺاجؿۺےلۺا ۺہکۺداینۺ‬

‫ےک ۺےیل ۺاقب ۺںیہن ۺےہ ۺاس ۺاک ۺعفن ۺ ۺاس ۺےک ۺرضرا ۺور ۺرپاشیین ۺیک ۺالتیف ۺںیہن ۺرک ۺاتکسےہ‪ ،‬ۺداین ۺںیم ۺاجؿۺ‬
‫ودؽ ۺاگلےن ۺواولں ۺےک ۺےیل ۺٓارخت ۺںیم ۺدردانک ۺذعاب ۺاور ۺوطلی ۺاسحب ۺیتا ‪ ،‬ۺ(اانت ۺولعمؾۺ‬
‫یتےن ۺےک ۺدعب) ۺوت ۺوضفؽ ۺزیچوں ۺےس ۺانکرہ ۺیشک ۺرک‪،‬اس ۺےس ۺاانت ۺیہ ۺےل ۺانتج ۺےھجت ۺاےنپ ۺرب ۺیکۺ‬
‫ابعدت ۺےک ۺےیل ۺاکیف ۺیت‪ ،‬ۺاس ۺاہلل ۺرب ۺازعلت ۺےک ۺرقب ۺںیم ۺہشیمہ ۺرےنہ ۺوایل ۺتنج ۺےک ۺرفا ؼۺ‬
‫ںیم ۺتمعن ۺاور ۺذلوتں ۺوک ۺوھچڑ ۺدے ۺوج ۺہک ۺامکل‪ ،‬ۺاقدر‪ ،‬ۺےب ۺاینز ۺاور ۺرکمی ۺےہ‪،‬ےھجت ۺولعمؾ ۺیت ۺایگ ۺہکۺ‬
‫ولخمؼ ۺواف ۺدار ۺںیہن ۺےہ ۺاؿ ۺیک ۺرطػ ۺےس ۺںیفیلکت ۺدمد ۺاچنہپےن ۺےس ۺزایدہ ۺیتیت ۺںیہ ۺوت ۺرصػۺ‬
‫رضورتۺیکۺدحۺکت ۺاؿۺےسۺلیمۺوجؽۺرھک‪،‬اؿۺیک ۺالھبیئۺےسۺعفنۺاحلص ۺرکۺاورۺاؿۺےک ۺرضرۺےسۺ‬
‫چبۺ‪،‬ۺاورۺاسۺذاتۺیکۺتبحصۺاایتخرۺرکۺ سۺیکۺتبحصۺاورۺدختمۺںیمۺہنۺاسخرہۺےہاورہنۺرشردنیگ‪،‬ۺ‬
‫اس ۺیک ۺاتکب ۺوک ۺوبضمیط ۺےس ۺاھتؾ ۺےل ۺاور ۺاس ۺےک ۺااکحؾ ۺوک ۺاجب ۺال‪(،‬وت ۺرھپ ۺرہ ۺاحؽ ۺںیم ۺاہلل ۺاعتٰیلۺ‬
‫ریتی ۺدمد ۺرفامےئ ۺا ) رھپ ۺ وت ۺاس ۺیک ۺاج ب ۺےس ۺرہ ۺلضف ۺو ۺااسحؿ ۺوک ۺدےھکی ۺا ‪،‬داین ۺو ۺٓارخت ۺںیم ۺرہۺ‬
‫تبیصم ۺےک ۺوتق ۺاس ۺوک ۺدمد ۺرکےن ۺواال ۺاپےئ ۺا ۺاسیج ۺہک ۺیبن ۺرکمی ۺﷺ ےن ۺاراشد ۺرفامای ۺےہ ۺہکۺ‬
‫اہللۺوکۺایدۺروھکۺ سۺرطػۺ یھۺج ۺفوہجۺیتےگۺوتۺاےسۺاپؤےگ۔‘‘۔‬
‫ۺج ۺےنۺاجؿۺایلۺہکۺاطیشؿۺثیبخۺےہ‪،‬ۺوہۺریتیۺدعاوتۺرپۺرمکۺہتسبۺےہۺوتۺاسۺنیعلۺےتکۺ‬
‫ےسۺاہلل ۺاعتٰیلۺیک ۺانپہۺامگن‪،‬ۺاسۺےک ۺۺرفبیۺاورۺاجولںۺےسۺاغلف ۺہنۺیتۺ(ہکلب ۺۺ)دخاے ۺاعتٰیل ۺےکۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪203‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ذرکۺےسۺاسۺ(ےتک)وکۺناگھۺدے‪،‬ۺاسۺیکۺرپواہۺہنۺرک‪،‬بجۺوتۺزعؾۺوۺنیقیۺواالۺااسنؿۺیتۺاجےئۺا ۺوتۺہیۺ‬
‫ابتۺٓااسؿۺیتاجےئۺیگ(ہکۺاطیشؿۺےسۺوفحمظۺرےہ)ۺاسۺےیلۺہکۺاہللۺاعتٰیلۺےنۺرفامایۺےہ‪﴿:‬ا ِ نَّ ٗہ‬
‫ل َ ۡی َس ل َ ٗہ ُس ْل ٰط ٌن عَلَی ا لَّ ِذ ۡی َن ا َٰم ُن ۡوا َوعَلٰی َر ِ ّب ِہ ْم َی َت َوکَّل ُۡو َن﴾(ة ‪ ،۱۴‬النحل‬
‫‪’’ )۹۹:‬ےبۺکشۺاسۺاکۺوکیئۺاقوبۺاؿۺرپۺںیہنۺوجۺا ناؿۺالےئۺاورۺاےنپ ۺرب ۺیہ ۺرپ ۺرھبواسۺرےتھکۺ‬
‫ںیہ‘‘۔‬
‫ب تتۺاوبۺاحزؾۺۺرۃمحۺاہللۺہیلعۺےناؿۺدوۺوساؽ(ۺداینۺایکۺےہۺاورۺاطیشؿ ۺایکۺےہ؟)ےکۺ‬
‫وجاب ۺںیم ۺرفامای ۺہک ۺ‪ :‬داین ۺہی ۺےہ ۺہک ۺوج ۺزگر ۺیئگ‪،‬وہ ۺرصػ ۺاکی ۺوخاب ۺاھت ۺاور ۺوج ۺابیق ۺےہ ۺوہ ۺرصػۺ‬
‫ٓارزوںیۺںیہۺاورۺاطیشؿۺہیۺےہۺہکۺاہللۺیکۺمسقۺبجۺکتۺاسۺےنۺ(دخاۺیک)ۺااطتعۺیکۺوتۺاسۺےسۺ‬
‫وکیئۺعفن(دخاۺوک)ۺںیہنۺیتاۺاورۺبجۺانۺرفامؿۺیتاۺوتۺھچکۺاصقنؿۺہنۺدےۺاکس۔‬
‫بج ۺج ۺےنۺسفن ۺیک ۺانداینۺ‪،‬ۺاصقنؿ ۺدہۺاورۺالہکۺگ ۺزیچوںۺرپۺرسیشکۺوکۺاجؿۺایل ‪،‬اور ۺوتۺ‬
‫ےنۺدنملقعوںۺاورۺاتنجئۺرپۺرظنۺرےنھکۺواےلۺاملعۺیکۺرطحۺسفنۺےکۺاحالتۺرپۺرورۺایکۺ‪،‬ۺاورزامہنۺاحؽۺ‬
‫رپ ۺرظن ۺرےنھک ۺواےل ۺاؿ ۺالہج ۺاور ۺوچبں ۺیک ۺرطح ۺرظن ۺہن ۺیک ۺوج ۺفیل ۺاور ۺمصین ہت ۺوک ۺںیہن ۺےتھجمس ۺاورۺ‬
‫ۺوقتی ۺیک ۺاگل ۺ ۺدے ۺدی اس ۺوطر ۺرپہک ۺاس ۺوک ۺریغۺ‬
‫ڑکوی ۺدوا ۺےس ۺاھبےتگ ۺںیہ ۺ‪ ،‬ۺبج ۺوتےن ۺسفن ۺوک ٰ‬
‫رضوری ۺزیچوں ۺالثم ۺوضفؽ ۺوگیئ ۺرظن ۺی‪،‬رضورت ۺےس ۺزایدہ ۺاھکےن ۺ‪،‬افدس ۺوتلصخں ۺےس ۺالمتسبۺ‬
‫رےنھکۺ‪،‬یبملۺیبملۺادیموںۺ‪،‬تلجعۺدنسپیۺ‪،‬املسمونںۺرپۺدسحۺ‪،‬ےبلحمۺربکترکےن‪،‬ضحمۺوہشتۺےکۺ‬
‫ےیلۺاھکانۺاھکےنۺزینۺاسۺےکۺرشۺےسۺرواک‪،‬سفنۺوکۺرضوریۺزیچںیۺیہۺدںیۺاورۺاسۺےکۺرضرۺاکۺوخػۺ‬
‫ہنۺایک‪،‬ۺاسۺےیلۺہک ۺوضفؽۺزیچوںۺیک ۺرضورت ۺںیہن ۺۺویکںۺہکۺاہلل ۺاعتٰیل ۺےنۺاینپۺرتمح ۺےسۺدنی ۺوکۺ‬
‫دنبوںۺرپۺاشکدہۺرکۺدایۺےہ‪،‬ۺاؿۺوکۺدنیۺںیمۺاصقنؿۺدہۺزیچوںۺےسۺےبۺاینزۺرکۺدایۺےہۺوتۺ(وضفؽۺوگیئۺ‬
‫ںیم ۺوغشمؽ ۺیتےن ۺیک ۺ) ۺایک ۺاحتج ۺےہ؟ ۺاس ۺےیل ۺہک ۺاعمہلم ۺوےسی ۺیہ ۺےہ ۺاسیج ۺہک ۺیسک ۺاصحل ۺےنۺ‬
‫ۺوقتی ۺٓااسؿ ۺزیچ ۺےہ ۺاس ۺےیل ۺہک ۺبج ۺ ےھج ۺیسک ۺزیچ ۺںیم ۺکش ۺیتاجات ۺےہ ۺوت ۺںیم ۺاےسۺ‬ ‫رفامای ۺےہ ۺہک ٰ‬
‫رتک ۺرک ۺد ات ۺیتں ۺاس ۺےیل ۺہک ۺسفن ۺعیطم ۺیت ۺاکچ ۺےہ ۺوج ۺاعدت ۺںیم ۺاس ۺیک ۺڈاول ۺں ۺا ۺوہ ۺاس ۺاک ۺاعدیۺ‬
‫یتاجےئۺا ۺےبۺکشۺسفنۺاکاحؽۺہیۺےہۺاسیجۺہکۺاکیۺاشرعۺےکۺرعشۺےکۺاطمقبۺہیۺےہ‪:‬‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪204‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫(‪ -)۱‬ۺ بج ۺوت ۺسفن ۺوک ۺرتبغ ۺدالےئ ۺا ۺوت ۺوہ ۺرتبغ ۺرےنھک ۺواال ۺیتا ۺاور ۺبج ۺاےس ۺمک ۺیک ۺرطػ ۺریھپۺ‬
‫دےۺا ۺوتۺایسۺرپۺانقتعۺرکۺےلۺا ۔‬
‫اکی ۺدورسے ۺاشرع ۺےن ۺاہک ۺےہ ۺہک ۺسفن ۺرپ ۺوج ۺزیچ ۺالدو ۺ ۺوہ ۺاےس ۺربداتش ۺرک ۺےل ۺا ینعیۺ‬
‫ سۺزیچۺاکۺاعدیۺانبؤےگۺاسۺزیچۺاکۺاعدیۺنبۺاجےئۺا ۔‬
‫من‪.....‬وظال اخر ‪:‬رَبت صن اللذات حیت تولت‪.. .‬ص‪.۵۷،۵۶. .‬‬
‫‪...‬إیل‪...‬وْل حول وْل ظوۃ إْل باہلل الصیل الصشيم۔‬
‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫ت‪َ :‬ت َد ّل ًيا ۺ‪:‬نئمطم ۺیتان۔ أ َذابَ‬ ‫ت‪ :‬ۺ(ؿ) ۺوخاشہ ۺرکان۔ ۺ َت َد ّل ْ‬ ‫لح ۺاغلت‪َ :‬ت َاظ ْ‬
‫ْ‬ ‫َ ً ک‬
‫(اذ َابۃ) ۺ ۺب ھل ۺدانی۔ ۺص ْ ُْی امل ُ َويْ ِّم ِّن‪ :‬ۺابہگنؿ ۺرپوردا ر ۺیک ۺرظن ۺرتمح۔ ِّر َيام‪ :‬روزہ ۺدار۔‬
‫َ‬
‫َ َّ َ َّ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ ْ‬ ‫َ َ َ ً‬
‫ٰۺاہللۺ‪:‬ۺاہللۺاےسۺالسؾۺو‬ ‫ت َب َارؽ‪( :‬ت َب ُارعا)ۺدنلبۺوابالۺیتان۔امل ُ ْخ ِّب ُت ْون‪:‬ۺ صلخۺۺولگ۔حيا‪ :‬حياہ‬
‫َ َ ْ ُ‬ ‫َ‬
‫تیحتۺشیپۺرکے۔ط َر ِّادیْ ُسۺ‪:‬ۺلمکمۺولازؾۺواالۺابغ‪،‬وادحۺ ِّط ْر َد ْوس۔ َب ّوا‪َ :‬ب ّو ٗاہ امل َ ْ ِّزنل‪:‬ۺیسکۺاکۺ‬
‫اکھٹہنۺانبان۔ۺ ُم ْص ِّزل‪:‬ۺتبیصم۔‬
‫ترجنہ‪ :‬اکیۺاشرعےنۺاہکۺےہ(‪ )۱‬ـںیمۺےنۺذلذیۺزیچوںۺےسۺربصۺایکۺاہیںۺکتۺہکۺ‬
‫وہ ۺذلںیت ۺمتخۺیت ۺںیئگۺاورۺاےنپۺسفن ۺرپۺربصۺوکۺالزؾۺرک ۺایل ۺوتۺوہۺایس ۺرپۺاقمئۺراہ۔(‪ )۲‬ـسفنۺوںیہۺراتہۺ‬
‫ےہۺاہجںۺونۺوجاؿۺاےسۺرےھکۺذٰہلا ۺۺارگۺالھکۺالپۺرکۺٓاوسدہۺرکۺدایۺاجےئۺوتۺوہۺوخاشہۺرکاتۺےہۺورہنۺوہۺرپۺ‬
‫وکسؿۺیتاجاتۺےہ۔‬
‫بجۺےھجتۺہیۺابںیتۺولعمؾۺیتۺںیئگۺوجۺمہۺےنۺایبؿۺںیکۺوتۺوتۺداینۺںیمۺزادہوںۺیکۺفصۺںیمۺاورۺٓارختۺ‬
‫ںیمۺرتبغۺرےنھکۺواولںۺںیمۺےسۺیتۺایگ‪،‬ۺاجؿۺولۺہکۺ سۺرپۺزادہۺاکۺظفلۺوبؽۺدایۺایگۺوگایۺہکۺوہۺزہارۺا یھۺ‬
‫وتفصں ۺےس ۺفصتم ۺیتایگ ۺوت ۺوت ۺ یھ ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺیک ۺرطػ ۺاملئ ۺیتےن ۺواےل‪ ،‬ۺاسن ۺو ۺتبحم ۺرکےنۺ‬
‫واےل‪ ،‬ۺاہلل ۺاعتٰیل ۺےک ۺابعدت ۺ ۺزگاروںۺںیم ۺاشلم ۺیتایگ۔ ۺاور ۺاشرعۺےک ۺاؿ ۺاوقاؽ ۺاک ۺدصماؼۺ‬
‫یتاجےئۺا ۔‬
‫(‪-)۱‬ۺ ھچکۺولگۺاینپۺداینۺںیمۺوغشمؽۺیتےئۺاورۺھچکۺولگۺاےنپۺومٰیلۺ(یکۺابعدت)ۺےکۺےیلۺافرغۺ‬
‫یتۺےئگ۔‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪205‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫(‪)۲‬ۺ‪-‬وتۺومٰیلۺےنۺاےنپۺاببۺراضۺوکۺاؿۺرپۺالزؾۺرکۺدایۺاورۺ ماؾۺولخمؼۺےسۺاںیھنۺےبۺاینزۺرکۺدای۔‬
‫(‪-)۳‬ۺ بجۺاوھنں ۺےنۺاےنپۺزگہتش ۺاامعؽۺرپۺرورۺو ۺفرک ۺایک ۺوت ۺاؿ ۺےک ۺدولں ۺوکۺالھگپ ۺدایۺاور ۺاںیھن ۺرالۺ‬
‫دای۔‬
‫(‪)۴‬ۺ‪-‬وہۺزدنیگۺرھبۺاسۺیکۺتبحمۺوۺااطتعۺےکۺوساۺیسکۺزیچۺوکۺںیہنۺاچہپےتنۺںیہ۔‬
‫(‪-)۵‬ۺوہۺراوتںۺںیمۺفصۺہتسبۺڑھکےۺیتےتۺںیہۺاورۺاحمظفۺ(اہللۺاعتٰیلۺیک)ۺاگنہۺرکؾۺاؿۺیکۺابہگنینۺ‬
‫رکیتۺےہ۔‬
‫(‪)۶‬ۺ‪-‬ا یھۺدجسہۺرزیۺیتۺرکۺاےسۺاکپرےتۺںیہۺاورۺا یھۺاینپۺاطخؤںۺرپۺروےتۺںیہ۔‬
‫(‪-)۷‬ۺوہ ۺاینپ ۺاطتق ۺےک ۺاطمقب ۺروزہ ۺدار ۺرےتہ ۺںیہ‪ ،‬ۺابمرک ۺےہ ۺوہ ۺذات ۺ س ۺےن ۺاںیھن ۺوقتۺ‬
‫اطعۺرفامیئ۔‬
‫(‪-)۸‬ۺ وہۺاےنپۺومٰیلۺاکۺذرک ۺرکےنۺواےل‪،‬اےسۺدجسہ ۺرکےن ۺواےلۺاورۺاس ۺیکۺدمحۺوۺانثۺرکےنۺواےلۺ‬
‫ںیہ۔‬
‫(‪)۹‬ۺ‪-‬وہۺاینپۺوتینںۺںیمۺ صلخۺںیہ‪،‬ۺاوھنںۺےنۺاسۺیکۺراضۺۺاچیہۺوتۺاسۺےنۺ یھۺاںیھنۺرایضۺرکۺدای۔‬
‫(‪)۱۰‬ۺ‪-‬اؿۺےکۺےیلۺابمرةکدی‪،‬ۺرھپۺابمرةکدیۺےہۺبجۺومٰیلۺاںیھنۺالسیمۺدے۔‬
‫(‪)۱۱‬ۺ‪-‬اںیھنۺاےنپۺابروںۺںیمۺشبایۺاورۺدنلبۺوۺابالۺاکمونںۺںیمۺاکھٹہنۺانبای۔‬
‫وتۺدخاۺیکۺابرا ہۺںیم(سفنۺےس)ۺاہجدۺرکےنۺواےلۺزادہنیۺاورۺدخاۺےکۺاؿۺاخصۺدنبوںۺ‬
‫ی ل َ ۡی َس ل َ‬
‫َک‬ ‫ںیمۺےسۺیتاجےئۺا نجۺےکۺابرےۺںیمۺاہللۺاعتٰیلۺےنۺرفامایۺےہ‪ ﴿:‬ا ِ َّن ِع َبا ِد ۡ‬
‫عَل َۡی ِہ ْم ُس ْل ٰط ٌن﴾(ة ‪،۱۴‬اْلجر‪ ’’ )۴۲:‬ےبۺکشۺریمےۺدنبوںۺرپۺریتاۺھچکۺاقوبۺںیہنۺ‬
‫‘‘۔ۺاورۺوتۺاؿۺرپۺزیہۺا رۺولوگںۺںیمۺاشلمۺیتاجےئۺا ۺنجۺوکۺاعسدتۺدارنیۺاحلصۺےہ‪،‬ۺاورۺابۺوتۺ‬
‫تہب ۺےس ۺالم ہک ۺرقمنیب ۺےس ۺ یھ ۺالضف ۺو ۺاٰیلع ۺیتاجےئ ۺا ۺاس ۺےیل ۺہک ۺاؿ ۺےک ۺاپس ۺوہشت ۺںیہنۺ‬
‫ےہ ۺوج ۺاؿ ۺوک ۺربایئ ۺیک ۺرطػ ۺالبےئاورہن ۺثیبخ ۺسفن ۺےہ ۺوج ۺوہشت ۺیک ۺرطػ ۺالبےئ( ۺاس ۺےیلۺ‬
‫اؿۺاکۺ ۺانگیتںۺےس وفحمظۺرانہۺوکیئۺامکؽۺںیہنۺےہ)ۺاور ۺوتےنۺاسۺیبمل ۺاھگیٹۺوکۺاےنپۺےھچیپۺوھچڑ ۺدای‪،‬ۺ‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪206‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫ ماؾۺراکووٹںۺوکدوبرۺرکۺےکۺۺاےنپۺ دوصدۺکتۺچنہپۺایگ‪،‬ۺاورۺرہزگۺوخػۺہنۺرکۺاسۺےیلۺہکۺاہللۺاعتٰیلۺیکۺ‬
‫دمدۺۺےسرہۺزیچۺٓااسؿۺیتاجیتۺےہ۔‬
‫مہ ۺاہلل ۺرب ۺازعلت ۺےس ۺوساؽ ۺرکےت ۺںیہ ۺوج ۺرتہب ۺرفاید ۺرس ۺےہ ۺہک ۺوہ ۺںیمہ ۺاور ۺںیھمتۺ‬
‫اینپ ۺنسح ۺوتقیف ۺاور ۺدمد ۺےس ۺڈاھپن ۺےل ۺاور ۺاعمہلم ۺوک ۺٓااسؿ ۺرکدے ۺاس ۺےیل ۺہک ۺوہ ۺرہ ۺاکؾ ۺوک ۺوپراۺ‬
‫ئ‬
‫رکےنۺواالۺےہۺاورۺرہۺتبیصمۺںیمۺایسۺےسۺدمدۺبلطۺیکۺاجیتۺےہ‪،‬ۺایسۺےکۺقنصۃۺدقرتۺںیمۺ ماؾۺ‬
‫ولخمؼۺاورۺ ماؾۺاایتخراتۺںیہ‪،‬وہۺرہ ۺزیچۺرپۺاقدرۺےہ‪،‬اسۺاببۺںیمۺوجۺمہۺےنۺذرکۺرکےنۺاکۺارادہۺایکۺ‬
‫اھتۺۺوہۺیہیۺاومرۺےھتْلحول وْل ظوۃ اْل باہلل الصیل الصشيم۔‬
‫َتت باخلری‬
‫‪۳۱‬؍رعیبۺاالٓرخ ‪۱۴۳۸‬ھۺربوزۺرعمجاتۺدعبۺامنزۺاشعۺلمکمۺیتیئۺ‬
‫رلوا صیل اْلبيب‬
‫ریل اہلل َت َص ٰ‬
‫ایل صليہ ودلم‬
 ‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪207‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫تعارفمترجمایکنظرمیں‬
‫(ملقبۺۺوخد)‬
‫انؾۺوبسن‪:‬ۺدمحمۺلگۺرزیۺنبۺاریمۺدواھل ۺنبۺوزری ۺۺاخںۺنبۺبجع ۺاخں۔ ونط‪:‬ۺدمانۺوپر‪،‬وپٹسۺشیشۺ‬
‫ہی‬
‫بڑی‪،‬ربیلیۺرشفیۺۺوییپ۔ۺ اترخیۺدیپاشئۺ‪۱۰ :‬؍ۺونربمۺ‪۱۹۹۰‬ۺربوزۺہتفہۺ‬ ‫ڑگھ‪،‬‬
‫نجۺدمارسۺںیمۺمیلعتۺاحلصۺیکۺ‪:‬‬
‫(‪-)۱‬دارۺاولعلؾۺرغبیۺونازۺۺدمانۺوپرۺ(رپارمئیۺدراجت)‬
‫(‪-)۲‬دمرہسۺارشػۺاولعلؾۺشیشۺڑگھ‪،‬ۺراؾۺوپرۺ(درۂجۺظفح)‬
‫(‪-)۳‬دمرہسۺاعہیلۺامعنرد ۺرغبیۺونازۺشیشۺڑگھۺ‪،‬راؾۺوپرۺ(درۂجۺۺادعادہیۺ)‬
‫(‪-)۴‬دمرہسۺااجلۃعمۺااقلدرہیۺراھچۺربیلیۺرشفیۺ(درۂجۺاوٰیلۺ‪،‬اثرد )‬
‫(‪-)۵‬دارۺاولعلؾۺعليہمبہۃۺدمجاۺاشیہۺعلضۺیتسبۺوییپۺ(درۂجۺاثہثلۺ‪،‬راہعب)‬
‫(‪ -)۶‬ۺ دار ۺاولعلؾ ۺالہ ۺتنس ۺااجل ۺۃعم ۺاالرشہیف ۺابصمح ۺاولعلؾ ۺابمرک ۺوپر ۺامظع ۺڑگھ ۺ(اخہسم ۺ‪،‬ۺ‬
‫اسدہس‪،‬اسہعب‪،‬ۺۺتلیضف‪،‬ۺقیقحتۺیفۺاالدبۺوقشمۺاراتءۺ)ۺ‬
‫(‪-)۷‬ۺاجہعمۺدعسہیۺاکرسۺوکڈۺریکاالۺ(ڈولپہمۺرعیبۺاکیۺاسؽ)ۺ‬
‫رفاتغ‪:‬دارۺاولعلؾۺالہۺتنسۺااجلۃعمۺاالرشہیفۺابصمحۺاولعلؾۺابمرکۺوپرۺامظعۺڑگھۺمکیۺامجدیۺ‬
‫االرخیۺ‪۱۴۳۶‬ھ؁‪،‬اطمقبۺ‪۲۲‬؍امرچۺ‪۲۰۱۵‬ء؁ۺربوزۺاوتارۺ‬
‫اانسد‪:‬‬
‫(‪)۱‬ومولیۺ(‪)۲‬اعمل(‪)۳‬اکلمۺ(ۺدمرہسۺیمیلعتۺوبرڈۺارتۺرپدشی)‬
‫وقیمۺوکلسنۺرباےۺرفوغۺاردوۺزابؿۺۺدیلہۺ‪:‬‬
‫(‪-)۱‬اکیۺاسہلۺویپمکرٹۺوکرس‬
‫(‪-)۲‬رعیبۺڈولپہمۺوکرسۺدوۺاسہل‬
‫(‪-)۳‬اردوۺڈولپہمۺوکرسۺاکیۺاسہل‬
‫(‪-)۴‬ارٹن‪،‬ۺدنہی)ۺ‬
‫دتریسیۺدخامتۺ‪:‬اجۃعمۺادملہنیۺاضیفؿۺاطعرۺانگۺوپرۺاتۺاحؽۺ‬
‫رشػۺتعیب‪:‬ریۺرطتقیۺرربہۺرشتعۺاقیضۺااضقلۃۺیفۺالھبڈۺوضحرۺارتخۺراضۺاخںۺاصبحۺہلبقۺ‬
‫الملقتۺہبۺاتجۺارشلہعیۺۺربیلیۺرشفی۔‬
‫یملقۺدخامت‬
‫رتمجہ منـھاج العابدنی‬ ‫‪208‬‬ ‫مصباح الطالبنی‬
‫(‪)۱‬ۺ‪-‬ابصمحۺارعلہیبۺرشحۺ جاہجۺارعلہیبۺاوؽۺۺ(وبطمع)‬
‫(‪-)۲‬ابصمحۺارعلہیبۺرشحۺ جاہجۺارعلہیبۺدوؾۺ(وبطمع)‬
‫(‪-)۳‬ابصمحۺارعلہیبۺرشحۺ جاہجۺارعلہیبۺوسؾۺ(وبطمع)‬
‫(‪ٰ-)۴‬وکشمۃۺارعلہیبۺرشحۺاتفمحۺارعلہیبۺاوؽۺ(وبطمع)‬
‫(‪)۵‬ۺ‪ٰ-‬وکشمۃۺارعلہیبۺرشحۺاتفمحۺارعلہیبۺدوؾۺ(وبطمع)‬
‫(‪-)۶‬ابصمحۺااطت نیبلۺرتہمجۺ جاہجۺادباینیۺ(وبطمع)‬
‫(‪-)۷‬ملعۺرصػۺےکۺٓااسؿۺوقادعۺ(وبطمع)ۺ‬
‫(‪-)۸‬امہۺرتابیکۺاورۺاؿۺاکۺلحۺۺ(ریغۺوبطمع)‬
‫(‪-)۹‬ایحۃۺاحظفۺالملۃۺودخامہتۺۺ‪،‬رعیبۺ‪۱۰۰‬ۺاحفصتۺ(ریغۺوبطمع)‬
‫(‪-)۱۰‬اتفمحۺاالاشنءۺرشحۺابصمحۺاالاشنءۺاوؽۺ(وبطمع)‬
‫(‪-)۱۱‬روزۺرمہۺےکۺرشیعۺاسملئۺ(ریغۺوبطمع)ۺ‬
‫(‪-)۱۲‬اعمرػۺۺاالدبۺرشحۺاجمینۺاالدبۺ(وبطمع)‬
‫(‪)۱۳‬۔ابصمحۺارعلہیبۺرشحۺاھنمجۺارعلہیبۺاہچرؾۺ(ریغۺوبطمع)‬
‫(‪)۱۴‬۔ابصمحۺارعلہیبۺرشحۺاھنمجۺارعلہیبۺمجنپۺ(ریغۺبموع)‬
‫(‪)۱۵‬اتفمحۺاالاشنءۺرشحۺابصمحۺاالاشنءۺدوؾۺ(وبطمع)‬
‫(‪)۱۶‬۔وضءۺاالدبۺیفۺرتبیکۺضیفۺاالدبۺاوؽۺ(ریغۺوبطمع)‬
‫(‪)۱۷‬۔وضءۺاالدبۺیفۺرتبیکۺضیفۺاالدبۺدوؾۺ(ریغۺوبطمع)‬
‫اورۺاؿۺےکۺالعوہۺھچکۺاتکوبںۺرپۺاکؾۺاجریۺےہۺ۔‬
‫محمد گل ریز رضا مصباحی مدنا پوری بر یلی شریف یوپی‬
‫‪Mob:8057889427,9458201735‬‬