‫تھ‬

‫ۺہار‬
‫ؤمنمۺاک ي‬
‫ااضہفۺدشہۺ‬

‫حبصۺاورۺاشؾۺیکۺ‬

‫آاسؿ‬

‫ونسمؿۺداعںیئ‬
‫رمبت‪ :‬اہللۺیکۺراضۺاکۺاطبل‬
‫حممد یونس ابن حضرت موالنا حممد عمر صاحب پالنپوری‬

‫رتممج‪ :‬یتفمۺآدؾۺاصبحۺاپوپنلری‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫اےۺاہلل! اسۺاتکبۺیکۺااشتعۺںیمۺنجۺولوگںۺےنۺسجۺاابتعرۺ‬
‫ےسۺہصحۺایلۺوہۺاؿۺبسۺوکۺوبقؽۺرفام‪،‬ۺاورۺاؿۺیک ۺاجزئ ۺرمادںیۺوپریۺ‬
‫رفام۔ۺآنیمۺ‬

‫اَ‪ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬اىِ ٔ ِ ‪ِ ُِٞ ٚٔٙ‬ؤ ٔ‪ٔ٢ٝ‬ی ِ َن َ ا ِ‪ِ ُٞ ٙ‬ؤ ٔ‪ٔ ٢َ ٝ‬‬
‫ا َ ا ِ‪ٔٞٔٚ ِ ُٞ ٙ‬ی ِ َن َ ا ِ‪ٔ َٞ ٔ ٚ ِ ُٞ ٙ‬‬
‫ا‬
‫اَ ِْلَ ِح َیآ ٔء ٔ‪ِ َ ِٟ ٦ُ ٢ِ ٝ‬اْلَ ِ‪ َ ٝ‬ا ٔ‬
‫ا ٔ َز ِح َ‪َ َ ٔ ٞ‬یآ اَ ِر َح َ‪ ٟ‬ا‪ٙ‬زَّاحٔ‪ٔٞ‬ی ِ َن ۔آ ٔ‪ٝ‬ی ِ َن‬

‫‪ ‬رہۺداعۺنیقیۺاورۺااضحتسرۺےکۺاسھتۺڑپنیھ۔‬
‫‪ ‬داعؤںۺاکۺافدئہۺرفاضئۺےکۺاامتہؾۺرپۺوموقػۺےہ‪،‬ۺوکیئۺیھبۺ‬
‫لفنۺلمعۺرفاضئۺاکۺدبؽۺںیہنۺوہۺاتکس‪،‬ۺاسۺےئلۺامتؾۺرفاضئۺ‬
‫اکۺاامتہؾۺاہنتیۺرضوریۺےہ۔‬

‫ونٹ‪ :‬وجۺاہللۺاکۺدنبہۺاسۺاتکبۺوکۺعبطۺۺرکاانۺاچےہۺایۺیسکۺزابؿۺںیمۺاسۺاکۺ‬
‫رتہمجۺرکانۺاچےہ‪،‬ۺوتۺرمبتۺیکۺاجبنۺےسۺریغبۺاٹھگےئۺڑباھےئۺاسۺوکۺ‬
‫اشعئۺرکےنۺیکۺلمکمۺااجزتۺےہ۔‬
‫‪2‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫رہفتس‬
‫اشؾۺےکۺ‬ ‫حبصۺےکۺ‬
‫اذاکر‬ ‫اذاکر‬
‫ونعاؿ‬
‫۔‬ ‫‪۳‬‬ ‫۔ رہفتس‬
‫۔‬ ‫‪۸‬‬ ‫۔ ااۺ ٰیی‬
‫۔‬ ‫‪۹‬‬ ‫۔ اکیۺتہبۺتہبۺرضوریۺتحیصن‬
‫۔‬ ‫‪۱۰‬‬ ‫۔ اکیۺوعرتۺاکۺوساؽ‬
‫۔‬ ‫‪۱۱‬‬ ‫۔ اضقءۺوحاجئۺاکۺاہنتیۺیہۺرجمبۺہخسن‬
‫۔‬ ‫‪۱۲‬‬ ‫۔ "رہۺامیبریۺےسۺافشءۺاسۺڈہبۺںیمۺےہ"‬
‫۔‬ ‫‪۱۳‬‬ ‫۔ االطع‬
‫ھ‬
‫۔‬ ‫‪۱۴‬‬ ‫ضۺ َرُم ِض‬
‫ِض‬ ‫۔‬
‫‪۱۰۶‬‬ ‫‪۱۵‬‬ ‫‪ ۱‬رہۺزیچۺےسۺافکتیۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫‪۱۰۷‬‬ ‫‪۱۷‬‬ ‫‪ ۲‬داینۺوآرختۺےکۺاکومںۺرپۺافکتیۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫‪۱۰۸‬‬ ‫‪۱۷‬‬ ‫‪ ۳‬اےنپۺےئلاہللۺیکۺوتمعنںۺوکۺلمکمۺرفامےنۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫‪۱۱۰‬‬ ‫‪۱۸‬‬ ‫‪ ۴‬راضےئۺایہلۺاحلصۺرکےناکۺوبنیۺہخسن‬
‫‪۱۰۹‬‬ ‫‪۱۸‬‬ ‫‪ ۵‬دؿۺاورۺراتۺیکۺوتمعنںۺاکۺرکشۺاداۺرکےناکۺوبنیۺہخسن‬
‫‪3‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫‪۱۰۸‬‬ ‫‪۱۹‬‬ ‫‪ ۶‬منہجۺےسۺرباءتۺاکۺوبنیۺہخسن‬

‫‪۱۱۰‬‬ ‫‪۱۹‬‬ ‫‪ ۷‬داینوآرختۺیکۺالھبایئںۺامگنۺےنیلاکۺوبنیۺہخسن‬
‫‪۱۱۱‬‬ ‫‪۲۰‬‬ ‫‪ ۸‬بجۺیسکۺربخۺاکۺااظتنرۺوہ‬
‫۔‬ ‫‪۲۰‬‬ ‫‪ ۹‬اہللۺیکۺاپیکۺاورۺدمحۺایبؿۺرکےنۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫‪۱۱۱‬‬ ‫‪۲۱‬‬ ‫‪ ۱۰‬اناہگینۺتبیصمۺےسۺاچبؤۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫‪۱۱۱‬‬ ‫‪۲۲‬‬ ‫‪ ۱۱‬رہۺومذیۺاجونرےسۺافحتظۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫‪۱۱۲‬‬ ‫‪۲۲‬‬ ‫‪ ۱۲‬دبؿۺیکۺاعتیفۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫‪۱۱۳‬‬ ‫‪۲۳‬‬ ‫‪ ۱۳‬واسوسۺاطیشؿۺےسۺافحتظۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫‪۱۱۴‬‬ ‫‪۲۳‬‬ ‫‪ ۱۴‬تنجۺںیمۺدالخۺوہےنۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫‪۱۱۴‬‬ ‫‪۲۴‬‬ ‫‪ ۱۵‬رہۺمسقۺیکۺاعتیفۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫‪۱۱۵‬‬ ‫‪۲۵‬‬ ‫‪ ۱۶‬زواؽۺمغۺاورۺادایگیئۺرقضۺاکۺوبنیۺوہفیظ‬
‫۔‬ ‫‪۲۶‬‬ ‫‪ ۱۷‬ملعۺانعفۺاورۺرزؼۺالحؽۺےنلمۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫‪۱۱۶‬‬ ‫‪۲۷‬‬ ‫‪ ۱۸‬منہجۺےسۺالخیصۺاپےنۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫‪۱۱۶‬‬ ‫‪۲۷‬‬ ‫‪ ۱۹‬اہللۺےسۺاسۺیکۺاشؿۺےکۺاطمقبۺۺارجۺےنیلۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫‪۱۱۷‬‬ ‫‪۲۷‬‬ ‫‪ ۲۰‬وتبیصمںۺےسۺاجنتۺاپےنۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫۔‬ ‫‪۲۹‬‬ ‫‪ ۲۱‬رتہبنیۺرزؼۺاپےنۺاکۺاوررباویئںۺےسوفحمظۺرےنہۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫۔‬ ‫‪۲۹‬‬ ‫‪ ۲۲‬وضحرﷺےکۺاہوھتںۺتنجۺںیمۺداہلخ‬

‫‪4‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫‪۱۲۱‬‬ ‫‪۳۰‬‬ ‫‪ ۲۳‬ذرکۺےکۺومعمالتۺیکۺیمکۺیکۺالتیفۺاکۺوبنیۺہخسن‬

‫‪۱۲۶‬‬ ‫‪۳۰‬‬ ‫‪ ۲۴‬رہۺالبۺےسۺافحتظۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫‪۱۲۲‬‬ ‫‪۳۲‬‬ ‫‪ ۲۵‬رفوتشںۺیکۺداعؤںۺےکۺقحتسمۺےننبۺاکۺاورۺومتۺرپۺاہشدتۺاکۺارجۺ‬
‫ےنلمۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫‪۱۲۳‬‬ ‫‪۳۴‬‬ ‫‪ ۲۶‬اسرےۺاطموبلںۺےکۺوپراۺوہےنۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫۔‬ ‫‪۳۴‬‬ ‫‪ ۲۷‬انگوہںۺوکۺاعمػۺرکواےنۺاورۺایکینںۺاحلصۺرکےنۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫۔‬ ‫‪۳۵‬‬ ‫‪ ۲۸‬نیتۺڑبیۺامیبرویںۺےسۺےنچبۺاکۺوبنیۺآاسؿۺہخسن‬
‫ن‬
‫‪۱۲۴‬‬ ‫‪۳۶‬‬ ‫جتۺیکۺرشارتۺےسۺےنچبےکۺےئلۺوبنیۺہخسن‬ ‫‪ِ ۲۹‬ض َرُم ا‬
‫‪۱۲۶‬‬ ‫‪۳۷‬‬ ‫‪ ۳۰‬آبیسۺوۺرحسۺوریغہۺےسۺافحتطۺاکۺۺوبنیۺہخسن‬
‫‪۱۲۵‬‬ ‫‪۳۷‬‬ ‫‪ ۳۱‬اجدوۺےسۺافحتظۺاکۺااۺہخسن‬
‫ن‬
‫‪۱۲۸‬‬ ‫‪۳۸‬‬ ‫جتۺیکۺرشارتۺےسۺےنچبۺاکۺۺہخسن‬ ‫‪ِ ۳۲‬ض َرُم ا‬
‫‪۱۲۹‬‬ ‫‪۴۰‬‬ ‫‪ ۳۳‬حبصۺاورۺاشؾۺیکۺااۺداعںیئ‬
‫۔‬ ‫‪۴۲‬‬ ‫‪ ۳۴‬وسۺرمہبت۔ۺایۺاہلل‪،‬ۺایۺظیفح‬
‫۔‬ ‫‪۴۲‬‬ ‫‪ ۳۵‬اپچنۺوسۺرمہبت۔ۺ َی َ ُّی َی ّ ُّیَی ِ ُ‪٠‬‬
‫۔‬ ‫‪۴۲‬‬ ‫‪ ۳۶‬اپچنۺےلمجۺداینۺےکۺےئل‪،‬ۺاپچنۺےلمجۺآرختۺےکۺےئل‬
‫۔‬ ‫‪۴۴‬‬ ‫‪ ۳۷‬اامسءۺاینسحل'۔ۺاہللۺےکۺاننونےۺانؾ‬
‫‪۱۳۱‬‬ ‫‪۵۳‬‬ ‫‪ ۳۸‬وسۺرمہبت۔ۺرسیتاۺہملک‬

‫‪5‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫‪۱۳۱‬‬ ‫‪۵۴‬‬ ‫‪ ۳۹‬وسۺرمہبت۔ۺاافغتسر‬

‫‪۱۳۱‬‬ ‫‪۵۴‬‬ ‫‪ ۴۰‬وسۺرمہبت۔ۺدرودۺرشفی‬
‫۔‬ ‫‪۵۴‬‬ ‫‪ ۴۱‬وموجدہۺاورآدنئہۺدجایلۺونتفںۺےسۺےنچبۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫۔‬ ‫‪۶۰‬‬ ‫‪ ۴۲‬اسریۺرپاشیاینںۺدورۺرکےنۺاکۺرجمبۺالعجۺ۔ۺ ُ‪َ ٔ ٢ِ ٝ‬ی ِا‬
‫۔‬ ‫‪۶۴‬‬ ‫آایتۺ َ ٖٔ ِ َ‪ِ ٢‬‬
‫ِض‬ ‫‪۴۳‬‬
‫۔‬ ‫‪۶۶‬‬ ‫آایتۺ ح ٔ ََ فَ ِ‬
‫ِض‬ ‫‪۴۴‬‬
‫۔‬ ‫‪۶۹‬‬ ‫‪ ۴۵‬آایتۺافشءۺ‬
‫۔‬ ‫‪۷۲‬‬ ‫‪ ۴۶‬لتقۺاورۺدرگیوحادثۺوۺآافت‪،‬ۺاظملۺےسوفحمظۺرےنہۺاکۺوبنیۺہخسنۺ‬
‫(ریضۺاہللۺہنع)‬
‫داعءۺاسنۺنبۺامکلۺ‬
‫۔‬ ‫‪۷۳‬‬ ‫‪ ۴۷‬اجتسمبۺادلاعۺوہےنۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫۔‬ ‫‪۷۴‬‬ ‫‪ ۴۸‬آامسؿۺےکۺدروازےولھکاےنۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫۔‬ ‫‪۷۵‬‬ ‫‪ ۴۹‬امؽۺوۺانمؽۺںیمۺااضہفۺاکۺاکیۺہخسن‬
‫۔‬ ‫‪۷۵‬‬ ‫‪ ۵۰‬اسرےۺانگہۺاعمػۺرکواےنۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫۔‬ ‫‪۷۶‬‬ ‫‪ ۵۱‬دمحۺوۺدرودۺرتہبنیۺادنازۺںیم‬
‫۔‬ ‫‪۷۷‬‬ ‫‪ ۵۲‬امیبریۺاورۺدگنتیتسۺۺدورۺرکےنۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫۔‬ ‫‪۷۷‬‬ ‫‪ ۵۳‬اسراۺدؿۺانگوہںۺےسۺےنچبۺاکۺااۺہخسن‬
‫۔‬ ‫‪۷۸‬‬ ‫‪ ۵۴‬اطیشؿۺےکۺرشۺےسۺےنچبۺاکۺوبنیۺہخسن‬

‫‪6‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫۔‬ ‫‪۷۹‬‬ ‫‪ ۵۵‬ومغںۺےسۺاجنتۺاکۺرقآینۺاورۺوبنیۺہخسن‬

‫۔‬ ‫‪۸۰‬‬ ‫‪ ۵۶‬رقفۺاورۺدگنتیتسۺدورۺرکےنۺےئلیکۺوبنیۺہخسن‬
‫۔‬ ‫‪۸۱‬‬ ‫‪ ۵۷‬وسرۂۺسیۺڑپھۺےئجیلۺ‬
‫۔‬ ‫‪۸۸‬‬ ‫‪ ۵۸‬وسرۂزملمۺڑپھۺےئجیل‬
‫۔‬ ‫‪۹۰‬‬ ‫‪ ۵۹‬زنمؽ‬
‫‪۱۰۳‬‬ ‫۔‬ ‫‪ ۶۰‬اہللۺیکۺافحتظۺںیمۺآےنۺاورۺاطیشؿۺےکۺدورۺوہےنۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫‪۱۰۴‬‬ ‫۔‬ ‫‪ ۶۱‬اینپۺافکتیۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫‪۱۱۸‬‬ ‫۔‬ ‫‪ ۶۲‬اہللۺےسۺششخبۺبلطۺرکےنۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫‪۱۱۹‬‬ ‫۔‬ ‫‪ ۶۳‬داعۺوخدۺیھبۺڑپںیھۺاورۺالہۺاخہنۺےسۺیھبۺڑپوھاںیئ‬
‫‪۱۳۲‬‬ ‫۔‬ ‫‪ ۶۴‬یھبکۺافہقۺںیہنۺآےۺاگۺ۔ۺوسرۂۺۺواہعقۺۺڑپھۺےئجیل‬
‫‪۱۳۷‬‬ ‫۔‬ ‫‪ ۶۵‬وسرۂۺۺاملۺادجسلہۺڑپھۺےئجیل‬
‫‪۱۴۲‬‬ ‫۔‬ ‫‪ ۶۶‬وسرۂۺکلمۺڑپھۺےئجیل‬
‫‪۱۴۶‬‬ ‫۔‬ ‫‪ ۶۷‬رہۺامنزۺےکۺدعبۺہیۺداعںیئۺڑپھۺےئجیل‬
‫‪۱۵۰‬‬ ‫۔‬ ‫‪ ۶۸‬اخومشۺونتفںۺاکۺالعج‬

‫‪7‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫اۺاۺ ٰییۺ‬

‫(وساؽ‪) :‬ۺاحتلۺضیحۺںیمۺداعؤںۺیکۺایسیۺاتکبۺڑپانھۺ(سجۺںیمۺرقآؿۺاپکۺیکۺآںیتیۺایۺ‬
‫وسرںیتۺوہں) اجزئۺےہۺایۺںیہن؟ۺالثمۺؤمنمۺاکۺایھتہرۺایۺانماجتۺوبقمؽۺایۺازحلبۺاالمظعۺایۺزنمؽ‪،‬ۺ‬
‫ھ‬
‫ۺآیۺارکلیس‪،‬ۺوسرہۺافہحت‪،‬ۺاچرۺلقۺوریغہۺتہبۺیسۺرقآینۺداعںیئۺوہیتۺںیہ۔ۺایکۺاؿۺوکۺ‬‫اؿۺاتکوبںۺںیم ي‬
‫وعرںیتۺاحتلۺضیحۺںیمۺڑپھۺیتکسۺںیہ؟‬
‫اوجلاب‪ :‬حامد و مصلیا و مسلما‬

‫(وجاب‪)۱ :‬ۺداعءۺیکۺتینۺےسۺاؿۺآایتۺوکۺاحتلۺضیحۺںیمۺڑپانھۺاجزئۺےہ‪،‬ۺیسکۺمسقۺیکۺرکاتہۺ‬
‫ںیہنۺےہ‪،‬ۺالتوتۺرقآؿۺیکۺتینۺےسۺاؿۺوکۺڑپانھۺاجزئۺںیہنۺےہ۔ۺاورۺاظرہۺےہۺہکۺاؿۺاتکوبںۺ‬
‫وکواظفئۺوۺاورادۺےکۺوطرۺرپۺیہۺڑپاھۺاجاتےہ۔ۺالتوتۺرقآؿۺےکۺوطرۺرپۺںیہنۺڑپاھۺاحات‪،‬ۺاہںۺسیبھچۺ‬
‫وسرںیتۺوطبرۺالتوتۺےکۺڑپیھۺاجیتۺںیہۺاسۺےئلۺاؿۺوکۺاحتلۺضیحۺںیمۺڑپانھۺاجزئۺںیہنۺےہ۔ۺ‬
‫(افتسمدازۺادمادااتفلوی' انسحۺااتفلوی' ‪)۷۱/۲‬‬

‫(وساؽ‪)۲ :‬ۺداعؤںۺیکۺاؿۺاتکوبںۺوکۺریغبۺووضۺےکۺایۺاحتلۺضیحۺںیمۺڑکپانۺاجزئۺےہۺایۺںیہن؟‬

‫(وجاب‪)۲ :‬ۺاؿۺاتکوبںۺوکۺریغبۺووضۺےکۺایۺاحتلۺضیحۺںیمۺڑکپانۺاجزئۺےہ۔اہتبلۺاخصۺاسۺہگجۺ‬
‫اہجںۺرقآؿۺیکۺآتیۺوکۺاہھتۺاگلانۺاجزئۺںیہنۺےہ۔ۺابیقۺدورسےۺوصحںۺوکۺاہھتۺاگلانۺاجزئۺےہ۔‬
‫(ادمادااتفلوی' ‪۱‬؍‪)۹۳‬‬
‫طقفۺواالسلؾۺواہللۺاملع(یتفم) آدؾۺاصبحۺاپوپنلری‪،‬ۺ‪۶‬ۺوشاؽۺ‪۱۴۳۰‬ھ‬
‫ونٹ‪ :‬ذموکرہۺ ٰییۺحیحصۺےہ۔ۺںیمۺاسۺیکۺدصتقیۺرکاتۺوہں۔‬

‫اہللۺیکۺراضۺاکۺاطبل‪ :‬حممد یونس پالنپوری‬

‫‪8‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫اکیۺتہبۺتہبۺااۺتحیصن‬
‫ہیۺایدۺرانہۺرضوریۺےہۺہکۺاؿۺداعؤںۺاورۺ‬
‫وسروتںۺاکۺڑپانھۺۺرقآؿۺاپکۺیکۺالتوتۺ‬
‫ےسۺےبۺاینزۺںیہنۺرکات‪،‬ۺوپرےۺرقآؿۺیکۺ‬
‫التوتۺاکیۺلقتسمۺلمعۺےہ۔‬
‫وجۺرہۺاملسمؿۺےکۺےئلۺرضوریۺےہۺاورۺ‬
‫اسۺےکۺاضفلئۺےبۺدحۺوۺاسحبۺےہ۔‬
‫حممد یونس پالنپوری‬

‫‪9‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫آپۺیکۺاتکبۺ‘‘ومٔۺنمۺاکۺۺایھتہر’’ ڑپیتھۺوہںۺرگمیھبکۺیھبک؟‬
‫سوال‪ :‬رضحتۺومالانۺویسنۺاصبحۺںیمۺاورۺریمےۺےّچبۺآپۺیکۺاتکبۺ‘ومٔنمۺاکۺ‬
‫ایھتہر’ البانہغۺحبصۺوۺاشؾۺڑپےتھۺںیہۺرگمیھبکۺیھبکۺیسکۺوغشمیلۺیکۺوہجۺےسۺںیہنۺڑپھۺ‬
‫اپےتوتۺایکۺاسۺوکۺدورسےۺوتقۺںیمۺڑپھۺےتکسۺںیہ؟‬
‫جواب‪ :‬اامؾۺونویؒ ۺاینپۺاتکب‘‘االذاکر’’ ص‪۴۰‬ۺرپرفامےتۺںیہۺہکۺسجۺصخشۺاکۺراتۺایۺ‬
‫دؿۺےکۺیسکۺوتقۺںیمۺایۺامنزۺےکۺدعبۺایۺیسکۺاورۺوتقۺںیمۺذرکۺاکۺوہفیظۺنیعتمۺوہۺاورۺاسۺ‬
‫ےسۺاسۺوتقۺںیمۺوہۺوہفیظۺوفتۺوہاجےئۺوتۺانمبسۺےہۺہکۺاسۺوکۺبجۺیھبۺوتقۺےلمۺ‬
‫اسۺاکۺدتارکۺرکۺےلۺرتکۺہنۺرکےۺاسۺےئلۺہکۺبجۺوہفیظۺیکۺاعدتۺنبۺاجیگیئۺوتوہۺ‬
‫وہفیظۺاسۺےسںیہنۺوھچےٹۺاگۺنکیلۺارگۺوہۺاسۺوہفیظۺوکوپرارکےنںیمۺتلفغۺرکےۺاگۺوتۺ‬
‫رھپوہفیظۺاکۺاسۺوتقۺںیمۺاضعئۺوہانۺیھبۺآاسؿۺوہۺاجاتۺےہ۔انچہچنۺرضحتۺرمعۺنبۺ‬
‫ااطخلبۺیکۺرواتیۺےہۺہکۺآپۺﷺ ےنۺرفامایۺہکۺوجۺآدیمۺاےنپۺلکۺوہفیظۺایۺاسۺںیمۺ‬
‫ؓ‬
‫ےسۺھچکۺوپراۺےئکۺریغبۺوسۺایگۺرھپۺحبصۺاسۺوکۺرجفۺیکۺامنزۺےسۺےلۺرکۺرہظۺیکۺامنزۺکتۺیسکۺوتقۺ‬
‫ںیمۺوپراۺرکایلۺوتۺاسۺےکےئلۺااسیۺیہۺاھکلۺاجےئۺاگۺہکۺوگایۺاسۺےنۺاسۺوکۺراتۺیہۺںیمۺڑپھۺ‬
‫(حیحصۺملسمۺرشفیۺجۺربمنۺ‪)۲۵۶‬‬ ‫ایلۺےہ۔ ۺ‬
‫ے‬
‫ذٰہلاۺدنبہۺیکۺراےئۺےہۺہکۺحبصۺوۺاشؾۺڑپےنھۺاکۺاامتہؾ ي‬
‫ۺرفامی۔‬

‫اہللۺیکۺراضۺاکۺاطبل‪:‬۔ حممد یونس پالنپوری‬

‫‪10‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫اضقءۺوحاجئۺاکۺاہنتیۺیہۺرجمبۺہخسن‬
‫رقآؿۺرشفیۺےکۺرحوػۺےکۺدعدۺےکۺاطمقبۺوسر ٔہۺاالخصۺڑپےئھۺریسفتۺانبۺ‬
‫ریثکۺںیمۺاھکلۺےہۺہکۺرقآؿۺرشفیۺےکۺرحوػۺنیتۺالھکۺاچسیلۺزہارۺاستۺوسۺ‬
‫‪؎۱‬ۺہحفصۺ‪؎۹‬ۺ)‬ ‫اچسیلۺ‪؎۳۴۰۷۴۰‬ۺ ںیہ۔ (ریسفتۺانبۺریثکۺدلجۺ‬

‫ونٹ‬
‫املعءےنۺرجتہبۺایکۺےہۺہکۺرقآؿۺرشفیۺےکۺرحوػۺےکۺدعدۺےکۺاطمقبۺارگۺ‬
‫وسر ٔہۺاالخصۺڑپھۺیلۺاجےئۺاورۺاسۺےکۺدعباینپۺاحتجۺےکۺےئلۺداعۺیکۺاجےئۺوتۺ‬
‫ادیمۺےہۺہکۺداعۺوبقؽۺوہیگ۔(اؿۺاشءاہلل)‬
‫اکیۺآدیمۺہنۺڑپھۺےکسۺوتۺوکیئۺرحجۺںیہنۺےہ(ھچکۺولگۺلمۺرکۺڑپھۺںیل) ًالثمۺ‬
‫رہتشۺداروںۺںیمۺوسۺرمداوروعرںیتۺںیہۺوتۺبسۺرپۺوھتڑیۺوھتڑیۺذہمۺداریۺ‬
‫ڈاؽۺدیۺاجےئ۔ۺہیۺابتۺاحلظۺںیمۺرےہۺہکۺہیۺاملعءۺاکۺرجتہبۺےہ۔ۺاسۺےئلۺدحثیۺ‬
‫ہہکۺرکۺایبؿۺہنۺایکۺاجےئ۔‬
‫اجتربۺااصلنیحلۺرہۺزامہنۺںیمۺاپےئۺاجےتۺںیہ۔‬
‫حیحصۺااحدثیۺںیمۺوسر ٔہۺاالخصۺیکۺتہبۺیسۺںیتلیضفۺآیئۺںیہ۔‬
‫(رھکبےۺومیتۺدلجۺ‪؎۱۱‬ۺ)‬
‫‪11‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫‘‘ رہۺامیبریۺےسۺافشۺاِضسۺڈہبۺںیمۺےہۺ’’‬
‫اامؾۺاشیعفۺرہمحۺاہللۺےسۺرواتیۺےہۺہکۺینبۺاُہیمۺےکۺضعبۺاکمانتۺںیمۺاچدنیۺاکۺاکیۺ‬
‫ڈہبۺالمۺ‪،‬ۺسجۺرپوسےنۺاکۺاتالۺاگلۺوہاۺاھتۺاورۺاسۺرپۺاھکلۺوہاۺاھتۺ‘‘رہۺامیبریۺےسۺافشۺاسۺڈہبۺںیمۺ‬
‫ےہۺ’’۔ۺاُسۺںیمۺہیۺداعۺیھکلۺوہیئۺیھت۔‬

‫ٔ ٘ٔ َ َْل َح ِ َ‪َْ َ ٜ‬ل ُّ َّ َۃ ا ٔ َّْل‬ ‫﴿ بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ ٣ٔ ٞ‬ا‪َّ ٙ‬زح ِٔی ٔ‪ ، ٟ‬بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ َ‬
‫َ ِٖ َ‪ٔ َّٙ ٔ َ ُ ٢‬ذ ِی یُ ِ‪ُ ٔ ٞ‬‬ ‫ٔ ٘ٔ ا ِ‪َ ٙ‬نل ٔ ِّ ا ِ‪َ ٙ‬نق ِٔی ٔ‪ ، ٟ‬اُ ِ ُٖ ِ‪ ٣‬اَ ُّیی َ‪ ٦‬ا ِ‪ِ َ ٙ‬ج ُه‬
‫ؼ ا ٔ َّْل ٔ ٔذِ‪ ٖ ٔ ١‬ا ٔ َّ‪ ٤‬اَ٘ ٔ ‪ٔ ٢َّ ٙ‬‬
‫س ‪ََ ٙ‬ز ُء ِ ِْ‬ ‫ا‪َ ٓ َٞ َّ ٙ‬ء اَ ِ‪َ ٤‬ت َْ َه َمل َ ِاْلَ ِر ٔ‬
‫َّرح ِٔی ْ‪ ٟ‬۔ بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ ٣ٔ ٞ‬ا‪َّ ٙ‬زح ِٔی ٔ‪ ، ٟ‬بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ َ ٔ ٘ٔ َ َْل َح ِ َ‪َ ٜ‬‬
‫َْل ُّ َّ َۃ ا ٔ َّْل ٔ ٘ٔ ا ِ‪َ ٙ‬نل ٔ ِّ ا ِ‪َ ٙ‬نق ِٔی ٔ‪ ، ٟ‬اُ ِ ُٖ ِ‪َ ٣‬ا ُّیی َ‪ ٦‬ا ِ‪ِ َ ٙ‬ج ُه َ ِٖ َ‪َ ُ ٢‬‬
‫ا َ ِاْلَ ِر َؼ اَ ِ‪َ ٤‬تز ُ ِ َْل َ َ‪ٙ‬ئ ٔ ِ‪َ ٣‬زا َ‪ َ ٙ‬ا ٔ ِ‪٤‬‬ ‫ٔ َّ‪ٔ ٙ‬ذ ِی یُ ِ‪ ُ ٔ ٞ‬ا‪ٔ ٰ ٰٞ َّ ٙ‬‬
‫اَ ِ‪ ٣ِ ٝٔ َٞ ٦ُ َٖ َ ٝ‬اَ َح ٕد ِّ‪َ ۢ ٣ِ ٝ‬ب ِن ٔد ٖہ أ‪ ُ َّ ١‬ک َ َ‪َ ٤‬ح‪ّ ِ ٔ ٚ‬مْی ىَ َُ ِ ّرا ﴾‬
‫اامؾۺاشیعفۺرہمحۺاہللۺےسۺرفامےتۺںیہۺہکۺاسۺداعۺےکۺدعبۺںیمۺیھبکۺبیبطۺاکۺاتحمجۺںیہنۺوہا۔ۺ‬
‫(ایحۃۺاویحلاؿ‪،‬ۺدلجۺ‪؎۱‬ۺہحفصۺ‪؎۴۰‬ۺ)‬ ‫ہیۺداعۺدر ِضدۺرسۺےکۺےئلۺدیفمۺوۺّرجمبۺےہ۔ ۺ‬
‫(رھکبےۺومیت‪،‬ۺدلجۺ‪؎۴‬ۺہحفصۺ‪؎۲۳۶‬ۺ)‬
‫‪12‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫االطع‬
‫االطًاعۺ ضۺےہۺہکۺادمحلۺہللۺہبتکمۺانبۺریثکۺےسۺاشعئۺدشہۺامتؾۺبتکۺابۺ‬
‫‪ www.ibnkaseer.net‬ےسۺیھبۺاحلصۺیکۺاجیتکسۺںیہ۔ۺوجۺ‬
‫رضحاتۺ ‪Internet‬ۺےکۺذرہعیۺہیۺبتکۺدانھکیۺاورۺاحلصۺرکانۺاچںیہۺوہۺ‬
‫دنمرہجۺابالۺ ‪ website‬ےسروجعۺرفامںیئ۔ںیمہۺہیۺاتبےتۺوہےئۺ‬
‫وخیشۺوسحمسۺوہۺریہۺےہۺہکۺ‘‘ومٔنمۺاکۺایھتہر’’ ابۺارگنزییۺزابؿۺںیمۺ‬
‫یھبۺاشعئۺوہۺیکچ ےہۺاورۺوجۺرضحاتۺ ‪Android‬ۺومابلئۺاامعتسؽۺرکۺ‬
‫رےہۺںیہۺوہۺاسۺاتکبۺوکۺ ‪ google stores‬ےسۺیھبۺاحلصۺرکۺ‬
‫ےتکسۺںیہ۔‬
‫اسۺاتکبۺےسۺقلعتمۺاینپۺیتمیقۺراےئۺدنمرہجۺزلیۺ ‪email‬ۺرپۺونازںیۺ‬
‫۔ۺ‪mypalanpuri@ibnkaseer.net‬‬
‫زجاکۺاہلل‬
‫اہللۺیکۺراضۺاکۺاطبل‬
‫حممد یونس ابن حضرت موالنا حممد عمر صاحب پالنپوری‬
‫‪13‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫ب‬ ‫ت‬
‫ّ‬ ‫رض ُم َر ِ‬
‫ع ِ‬
‫ْ‬
‫وجۺولگۺ یبۺاافلظۺںیمۺونسمؿۺداعںیئۺہنۺڑپھۺےتکسۺوہںۺاےسیۺ‬
‫ولوگںۺےکۺےئلۺونسمؿۺداعؤںۺاکۺرتہمجۺۺڑپھۺرکۺداعۺامانگنۺًانیقیۺاہللۺاعتٰیلۺ‬
‫ےکۺرقبۺاکۺببسۺوہاگۺاورۺاؿۺوکۺاؿۺاش اہللۺارجووثابۺۺرضورۺےلمۺاگ ۔‬
‫اسۺےئلۺہکۺوہۺاہللۺاعتٰیلۺےکمکحۺ‘‘ ُ ْ ُع ْ ِ ْ ’’(ینعیۺھجمۺےسۺاموگن) رپۺلمعۺ‬
‫رکۺرےہۺںیہ‪،‬زینۺدحثیۺ‘ َ ُّلعع ُ ُ َ ْ ِ َ َ ۃ’(داعۺیہۺڑبیۺابعدتۺ‬
‫ےہ) رپۺیھبۺلمعۺرکۺرےہۺںیہۺاورۺداعۺاکۺومضمؿۺروسؽۺاہللۺﷺ ےسۺ‬
‫اثتبۺوہےنۺیکۺوہجۺےسۺاجعمۺیھبۺےہۺاورۺےبادیبۺےسۺاپکۺیھبۺےہۺ‬
‫اسۺےئلۺوجۺولگۺ یبۺڑپھۺےتکسۺوہں‪،‬ۺنکیلۺینعمۺہنۺاجےتنۺوہںۺاؿۺوکۺ‬
‫یھبۺرتہمجۺیھبکۺیھبکۺرضورۺڑپھۺانیلۺاچےئہۺاتۺہکۺاؿۺوکۺولعمؾۺوہاجوےۺ‬
‫ہکۺوہۺایکۺامگنۺرےہۺںیہۺرھپۺہیۺداعۺیقیقحۺداعۺ(امانگن) ےنبۺیگ۔‬
‫واللّٰہ اعلم با ّلصواب‬
‫حممد یونس پالنپوری‬

‫‪14‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫الصبَا ِح‬
‫اَذْک َ ُار َّ‬
‫حبصۺےکۺاذاکر‬
‫الضفۺہیۺےہۺہکۺاذاکرۺحبصۺۺاصدؼۺےسۺوسرجۺولطعۺوہےنۺکتۺوپرےۺرکۺےئلۺاجںیئ‬

‫ونٹ‪ :‬اجنگشئۺہیۺےہۺہکۺاذاکرۺحبصۺۺاصدؼۺےسۺدورہپۺکتۺیسکۺیھبۺوتقۺوپرےۺرکںیل‬

‫﴿ بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ ٣ٔ ٞ‬ا‪َّ ٙ‬زح ِٔی ٔ‪﴾ ٟ‬‬

‫﴿‪﴾۱‬ۺرہۺزیچۺےسۺافکتیۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫وسرۂۺاالخصۺ‪،‬ۺ وسرۂقلف‪،‬ۺوسرۂانسۺ (نیتۺ؀ۺ‪ ۳‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫﴿ بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ ٣ٔ ٞ‬ا‪َّ ٙ‬زح ٔ ِی ٔ‪﴾ ٟ‬‬

‫ُّ ِ‪ َ ُ ٛ‬اُ٘ َا َح ْد ﴿‪َ ﴾۱‬اُ٘ ا‪ٙ‬ضَّ َ‪ُ ٞ‬د ﴿‪َ َِٟ ٙ ﴾۲‬ی‪ِ ٔ ٚ‬د ْل َ ‪ َِٟ ٙ‬یُ ِ‪َِ ٙ‬د‬
‫﴿‪َ َِٟ ٙ َ ﴾۳‬یُٖ ِ‪ ّ َُ ُٕ ٗ َّٙ ٣‬ا اَ َح ْد ﴿‪﴾۴‬‬
‫رتہمج‪ :‬آپۺ(اؿۺولوگںۺےس)ہہکۺدےئجیۺہکۺوہۺینعیۺاہللۺاکیۺےہ‪،‬ۺاہللۺیہۺےبۺاینزۺےہ‪،‬ۺاسۺےکۺاوالدۺ‬
‫ںیہن‪،‬ۺاورۺہنۺوہۺیسکۺیکۺاوالدۺےہۺاورۺہنۺوکیئۺاسۺےکۺرباربۺاکےہ۔‬

‫﴿ بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ ٣ٔ ٞ‬ا‪َّ ٙ‬زح ِٔی ٔ‪﴾ ٟ‬‬

‫‪15‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫َش َ‪َ ٝ‬خ‪ْ ََٓ ٚ‬ل﴿‪٣ِ ٝٔ َ ﴾۲‬‬ ‫ُّ ِ‪ ٛ‬اَمُ ِذُ ٔ َز ِّب ا ِ‪ْ َٓٔ ََٚ ٙ‬ل﴿‪ِّ َ ٣ِ ٝٔ ﴾۱‬‬
‫َش ا‪ٰ َّٰ ٢َّ ٙ‬ث ٔ ف ٔ ا ِ‪ُ ٙ‬ن َْ ٔد‬
‫َش ىَ ٕٔٓ أذَا َ َّ َب ْل﴿‪ِّ َ ٣ِ ٝٔ َ ﴾۳‬‬ ‫َ ِّ‬
‫َش َح ٔ ٕد أذَا َح َ َد و﴿‪﴾۵‬‬
‫ْل﴿‪ِّ َ ٣ِ ٝٔ َ ﴾۴‬‬
‫رتہمج‪ :‬آپۺےہکاۺہکۺںیمۺحبصۺےکۺامکلۺیکۺانپہۺاتیلۺوہںۺامتؾۺولخمؼۺیکۺرُبایئۺےسۺاورۺادنریھیۺراتۺیکۺ‬
‫رُبایئۺےس‪،‬بجۺوہۺراتۺآاجوےۺاورۺرگوہںۺںیمۺڑپھۺڑپھۺرکۺوھپےنکنۺواویلںۺیکۺرُبایئۺ‬
‫ےساوردسحرکےنواےلۺیکۺرُبایئۺےسۺبجۺوہۺدسحرکےنۺےگل۔‬

‫﴿ بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ ٣ٔ ٞ‬ا‪َّ ٙ‬زح ِٔی ٔ‪﴾ ٟ‬‬

‫س‬
‫ٔ‬ ‫َّ‬
‫‪٢‬‬ ‫ا‪ٙ‬‬ ‫ٔ‬ ‫ٰ‬ ‫‪ٙ‬‬‫ٔ‬ ‫ا‬ ‫﴾‬ ‫‪۲‬‬‫﴿‬ ‫ْل‬
‫س‬
‫ٔ‬ ‫َّ‬
‫‪٢‬‬ ‫ا‪ٙ‬‬ ‫ٔ‬ ‫ٔ‬ ‫‪ٚ‬‬‫‪ٝ‬‬‫َ‬ ‫﴾‬ ‫‪۱‬‬‫﴿‬ ‫ْل‬
‫ُّ ِ‪ ٛ‬اَ ُم ِذُ ٔ َز ِّب ا‪ٔ ٢َّ ٙ‬‬
‫س‬
‫س ْل﴿‪َّ ﴾۴‬ا‪ٔ ٙ‬ذ ِی یُ َ ِ ٔ ُس‬ ‫َّ‬
‫‪٢‬‬
‫ََِ ٔ َ ٔ‬ ‫د‬ ‫ِ‬
‫‪ٙ‬‬ ‫ا‬ ‫ْل‬
‫س‬ ‫ا‬ ‫‪ٙ‬‬‫ِ‬ ‫ا‬ ‫ِّ‬
‫َش‬ ‫َ‬ ‫‪٣‬‬
‫ِ‬ ‫ٔ‬
‫‪ٝ‬‬ ‫﴾‬ ‫‪۳‬‬‫﴿‬ ‫ْل‬

‫س و﴿‪﴾۶‬‬
‫ٔ‬ ‫َّ‬
‫‪٢‬‬ ‫ا‪ٙ‬‬ ‫ٔ‬
‫ۃ‬ ‫َّ‬
‫‪٢‬‬
‫َ ٔ َ‬ ‫ِ‬
‫‪ٙ‬‬ ‫ا‬ ‫‪٣‬‬‫‪ٝ‬‬‫ٔ‬ ‫﴾‬ ‫‪۵‬‬‫﴿‬ ‫ْل‬
‫ف ٔ ِ ُص ُد ِ رٔ ا‪ٔ ٢َّ ٙ‬‬
‫س‬
‫رتہمج‪:‬۔ۺآپۺےئہکۺہکۺںیمۺآدویمںۺےکۺامکل‪،‬ۺآدویمںۺےکابداشہ‪،‬ۺآدویمںۺےکوبعمدۺیکۺانپہۺاتیلۺ‬
‫وہںۺووسہسۺڈاےنلواےل‪،‬ےھچیپۺےنٹہواےل(اطیشؿ)یکۺرُبایئۺےسۺوجۺولوگںۺےکۺدولںۺںیمۺووسہسۺ‬
‫ن‬
‫جتۺںیمۺےسۺایۺآدویمںۺںیمۺےسۺوہ۔‬ ‫ڈااتلۺےہ‪،‬ۺوخاہۺوہۺ(ووسہسۺڈاےنلواال) ِض ا‬
‫تلیضف‪ :‬وجۺصخشۺوسرۂۺاالخص‪،‬ۺوسرۂقلف‪،‬ۺوسرۂانسۺحبصۺےکۺوتقۺنیتۺرمہبتۺڑپھۺےلۺاسۺیکۺرہۺزیچۺےسۺافکتیۺ‬
‫(حیحصۺرتذمیۺ‪۳‬؍‪،۱۸۲‬اوبداؤدۺ‪۴‬؍‪)۵۰۸‬‬ ‫وہۺاجےئیگ۔ۺ‬
‫‪16‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫﴿‪﴾۲‬ۺۺداینوآرختۺےکۺاکومںۺرپۺافکتیۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫ےچینوایلۺداعۺاچےہۺےّچسدؽۺےسۺڑپےئھۺایۺوھجےٹدؽۺےسۺ‬
‫(استۺ؀ۺ‪ ۷‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫ُ‬ ‫﴿ َح ِ ٔب َی اُ٘ ََل أ‪ َ ٰ ٙ‬ا ٔ َّْل ‪َ َ ُ٥‬م‪َِ ٚ‬ی ٔ َت َ ک َّ ِ‪ٚ‬‬

‫ش ا ِ‪َ ٙ‬نق ِٔی ٔ‪﴾ ٟ‬‬
‫َ ‪َ َ ُ٥‬ر ُّیب ا ِ‪َ ٙ‬ن ِز ٔ‬
‫ےھ‬
‫رتہمج‪:‬۔ۺاہللۺاعتٰیلۺیہۺےھجمۺاکیفۺےہ‪،‬ۺاُسۺےکۺالعوہۺوکیئۺابعدتۺےک ِض‬
‫ۺالئۺںیہنۺےہ‪،‬ۺاُیسۺرپۺںیمۺےنۺ‬
‫رھبوہسۺایکۺاورۺوہۺمیظعۺ شۺاکۺامکلۺےہ۔‬
‫تلیضف ۺ‪:‬۔ۺوجۺصخشۺحبصۺےکۺوتقۺاستۺ ؀ۺ ‪ ۷‬رمہبتۺڑپھۺےلۺوتاہللۺاعتٰیلۺاسۺےکۺداینۺوۺآرختۺےکۺاکومںۺںیمۺ‬
‫افکتیۺرکےاگ۔ۺ ؞ ذموکرہۺداعۺۺاچےہۺےّچسدؽۺےسڑپےئھۺایۺوھجےٹدؽۺےسڑپےئھۺرپاشیینۺدورۺوہیگ۔‬
‫ل ن‬
‫(ایحۃۺااحصلہب‪۳‬؍‪( ) ۳۴۲‬ارخہجۺانبۺا صنیۺیفۺلمعۺاویلؾۺواۃلیلۺربمقۺ‪،۷۲،۳۷‬اوبداؤدۺ‪۴‬؍‪۳۲۱‬واانسددّیج)‬

‫﴿‪﴾۳‬ۺۺاےنپۺےئلاہللۺیکۺوتمعنںۺوکۺلّمکمۺرفامےنۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫(نیتۺ؀ۺ‪ ۳‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫َّ ٔ تِر ٕ ٍَ َ ِت‪ِٟ ٔٞ‬‬ ‫﴿ اَ‪ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬ا ٔ َّ ْۤی اَ ِص َ ِ ُ ٔ‪ َ ٢ِ ٝ‬ف ٔ ِ ن ِٔن َ‪ٕ ٞ‬ۃ َّ َم ٍ َٔی ٕۃ‬

‫َ ِاْلٰ ٔ َ‬
‫ِخ﴾ۃ ٔ‬ ‫َمل َ َّ ن ِٔن َ‪َ َ َ َ ٞ‬م ٍ ٔ َ َ َ َ ٔ ت ِ َر َک ف ٔ ُّی‬
‫ا‪ٙ‬د‪َ ِ ١‬ی‬
‫رتہمج‪:‬۔ۺاےۺاہلل! ےبۺکشۺںیمۺےنۺآپۺیکۺرطػۺےسۺتمعنۺ‪،‬اعتیفۺۺاورۺرپدہۺوپیشۺ ي ا‬
‫ۺیکتلۺںیمۺحبصۺیک‪،‬ۺ‬
‫ذٰہلاۺآپۺھجمۺرپۺاےنپۺااعنؾۺاورۺاینپۺاعتیفۺۺاوراینپۺرپدہۺوپیشۺداینۺاورۺآرختۺںیمۺلمکمۺرفامےیئ۔‬
‫‪17‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫تلیضف ‪:‬۔ۺوجۺصخشۺحبصۺےکۺوتقۺنیتۺ؀ۺ‪۳‬رمہبتۺہیۺداعۺڑپھۺےلۺوتۺاہللۺاعتٰیلۺاُسۺرپاینپۺتمعنۺلمکمۺرکۺدےتیۺںیہۺ۔‬
‫ل ن‬
‫(ارخہجۺانبۺا صنیۺیفۺلمعۺاویلؾۺواۃلیلۺربمقۺ‪)۵۵ :‬‬

‫﴿‪﴾۴‬ۺۺراضےئۺالہٰیتی ِض‬
‫ۺاحِصۺرکےنۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫(نیتۺ؀ۺ‪ ۳‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫﴿ َر ٔع ِی ُ ٔ ٘ٔ َر ًّ َّ ٔ ِ ْٔل ِ ََل‪ٔ ٠‬دٔیِ ّ‪٢‬‬

‫َّ ٔ ُ‪ٕ َّٞ َ ٞ‬د َصل َّ ا ُ‬
‫٘ َم‪َِ ٚ‬ی ٔ َ َ َّ‪َ١ َٟ ٚ‬ب ٔ ًّی ﴾‬
‫رتہمج‪ :‬۔ۺںیمۺۺاہللۺےکۺربۺوہےناورۺاالسؾۺیکۺدنیۺوہےنۺاورمحمدۺﷺ ےکۺیبنۺوہےنۺرپۺوخشۺوہں۔‬
‫تلیضف ‪ :‬وجۺصخشۺحبصۺےکۺوتقۺنیتۺ؀ۺ‪۳‬رمہبتۺڑپھۺےلۺوتۺاہللۺاعتٰیلۺ(ایقتمۺےکۺدؿ) اُسۺوکۺرایضۺرکۺدںیۺےگ۔‬
‫(رواہۺارتلذمیۺ‪۳‬؍‪۱۴۱‬ۺ‪،‬ۺوادمحۺ‪۴‬؍‪)۳۳۸‬‬

‫﴿‪﴾۵‬ۺۺدؿۺاورۺراتۺیکۺوتمعنںۺاکۺرکشۺاداۺرکےنۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫(اکی؀ۺ‪ ۱‬ۺرمہبتۺڑپںیھ)‬

‫﴿ اَ‪َٝ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬آ اَ ِص َ َ ب ٔ ِ ٔ‪ِّ ٣ِ ٝ‬ن ِن َ‪ٕ ٞ‬ۃ َا ِ ٔ َ َح ٕد ِّ‪َ ٣ِ ٝ‬خ ِ‪َ ٔ ْٚ‬‬
‫ا‪ٙ‬ص ِ ُ﴾‬ ‫َشیِ َ َ‪ َ َٚ ٍَ َ ٙ‬ا ِ‪ُ ِٞ َ ٙ‬د َ َ‪ُّ َ ٙ‬ی‬ ‫ٍَ‪ِ َ َ ٢ِ ٔٞ‬ح َد َک َْل َ ٔ‬
‫رتہمج‪:‬۔ۺۺاےۺاہلل! وجۺیھبۺتمعنۺریمےۺاسھتۺایۺآپۺولخمؼۺںیمۺےسۺیسکۺےکۺاسھتۺحبصۺےکۺوتقۺ‬
‫احلصۺےہۺوہۺاہنتۺآپۺیہۺیکۺرطػۺےسۺےہۺاؿۺںیمۺآپۺاکۺوکیئۺرشکیۺںیہنۺےہۺذٰہلاۺامتؾۺرعتںیفیۺ‬
‫آپۺیہۺےکۺےئلۺںیہۺاورۺرکشۺزگاریۺآپۺیہۺےکۺےئلۺےہ۔‬
‫‪18‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫تلیضف ‪ :‬۔وجۺصخشۺحبصۺےکۺوتقۺاکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپھۺےلۺوتۺاُسۺ ِضدؿۺیکۺۺوتمعنںۺاکۺرکشۺاداۺرکۺایل۔‬

‫(ارخہجۺاوبداؤدۺ‪۴‬؍‪)۳۱۸‬‬

‫﴿‪﴾۶‬ۺمّنہجۺےسۺربأتۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫(اچر؀ۺ‪ ۴‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫َع ٔش َ َ‬ ‫﴿ َا‪ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬ا ٔ َّ ْۤی َا ِص َ ِ ُ ا ُِش‪ُ ٔ٦‬د َک َ ا ُِش‪ُ ٔ٦‬د َح َ‪َ َٚ ٞ‬ۃ َِ‬
‫َ‪َۤ َ ٝ‬ل ئ ٔ َٖ َ َ َ َج‪ِ ٔٞ‬ی َه َخ ِ‪ َ ٔ ْٚ‬اَ‪ َ َّ ١‬اَ‪ َ ِ ١‬اُ٘ ََل أ‪ َ ٰ ٙ‬ا ٔ َّ ْٓل اَ‪َ ِ ١‬‬
‫َشیِ َ َ‪ َ َ ٙ‬اَ َّ‪َّٞ َ ُٝ ٤‬د ّا َم ِ ُد َک َ َر ُ ِ ُ‪﴾ َ ٙ‬‬
‫َ ِح َد َک َْل َ ٔ‬
‫رتہمج‪ :‬۔اےۺاہلل! ںیمۺےنۺاسۺاحتلۺںیمۺحبصۺیکۺےہۺہکۺںیمۺآپۺوکۺوگاہۺۺانباتۺوہںۺاورۺںیمۺوگاہۺۺانباتۺ‬
‫وہںۺآپۺےکۺ شۺاُاھٹےنواےلۺرفوتشںۺوک‪،‬ۺاورۺآپۺےکۺامتؾۺرفوتشںۺوکۺاورۺآپۺیکۺامتؾۺولخمؼۺوکۺ‬
‫ہکۺًانیقیۺآپۺیہۺاہللۺںیہ‪،‬آپۺےکۺوساۺوکیئۺوبعمدۺںیہنۺےہ‪،‬ۺآپۺاہنتۺںیہ‪،‬آپۺاکۺوکیئۺاسیھجۺںیہنۺاورۺ‬
‫ہیۺابتۺینیقیۺےہۺہک ُ د‬
‫ۺمحمۺﷺ آپۺےکۺدنبےۺاورۺروسؽۺںیہ۔‬
‫تلیضف ‪ :‬وجۺصخشۺحبصۺےکۺوتقۺاچرۺ؀ۺ‪ ۴‬رمہبتۺہیۺداعۺڑپھۺےلۺوتۺاہللۺاعتٰیلۺمّنہجۺےسۺاُسۺوکۺآزادۺرفامۺدےتیۺںیہ۔‬
‫(ارخہجۺاوبداؤدۺ‪۴‬؍‪،۳۱۸‬ۺاخبریۺیفۺادبۺارفملدۺرمق‪)۱۲۰۱ :‬‬

‫﴿‪﴾۷‬ۺۺداینۺوآرختۺیکۺالھبایئںۺامگنۺےنیلۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫اکی‪ ۱‬رمہبتۺڑپںیھ)‬
‫؀ۺ‬
‫(‬

‫﴿ َی َ ُّی َی َّ ُّیی ِ ُ‪َ ٔ ٠‬ز ِح َ‪َ َ ٔ ٞ‬ا ِ َ ي ِٔی ُث اَ ِص‪ ِ ٔ ٚ‬ل ٔ ِ َشأ ِ ٔ ِ ک ُ َّ‪ُ ٚ‬‬
‫‪19‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫َ َْل َت ٔ ِ‪ْۤ ٔ ٚ‬یی الٔ ٰ َن َِ ٔ ِی َ ِ ٍَ َۃ َمی ِ ٕن ﴾‬

‫رتہمج‪ :‬اےۺہشیمہۺشیمہۺزدنہۺرےنہۺواےل‪،‬اےۺولخماقتۺوکۺاقمئۺرےنھکواےل‪،‬ۺںیمۺآپۺےسۺآپۺیکۺ‬
‫رتمحۺیہۺےکۺذرےعیۺدمدۺبلطۺرکاتۺوہںۺآپۺریمےۺامتؾۺاوحاؽۺدرتسۺرفامۺدےئجیۺاورۺےھجمۺاکیۺ‬
‫ابرآھکنۺےنکپھجۺےکۺرباربۺریمےۺسفنۺےکۺوحاےلۺہنۺرفامےیئ۔‬
‫تلیضف ‪ :‬وجۺصخشۺاسۺوکۺاکیۺ؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپھۺےلۺوتۺوگایۺاُسۺےنۺداینۺوآرختۺیکۺالھبایئںۺامگنۺںیل۔‬
‫(ارخہجۺااحلمکۺوۺہححصۺوواہقفۺاذلیبہۺ‪،‬ۺارظنحیحصۺارتلبیغۺوارتلبیہۺ‪۱‬؍‪)۲۸۳‬‬
‫ونٹ‪ :‬آپۺﷺ ےنۺرضحتۺافہمطؓۺوکۺاتدیکاًۺوتیصۺیکۺیھتۺہکۺیٹیبۺہیۺداعۺرباربۺڑپیتھۺرانہ۔ۺ (یقہیبۺنعۺاسن)‬

‫ِض‬
‫﴿‪﴾۸‬ۺبجۺسِکۺربخۺاکۺااظتنرۺوہ‬
‫( اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫﴿ اَ‪ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬ا ٔ ِّ ْٓ اَ ِ أ َ‪ َ ٍُ ٣ِ ٝٔ َ ُٙ‬آ َءۃ ٔ ا ِ‪َ ٙ‬دی ِر ٔ‬

‫ا‪ٙ‬ل ﴾‬ ‫َ اَ ُم ِذُ ٔ َ ٔ‪ َ ٍُ ٣ِ ٝ‬آ َءۃ ٔ َّ ِّ‬
‫رتہمج‪ :‬۔ۺاےۺاہللۺںیمۺآپۺےسۺااچکنۺیکۺالھبیئۺاکۺوساؽۺرکاتۺوہںۺاورۺااچکنۺیکۺرُبایئۺےسۺۺآپۺیکۺ‬
‫انپہۺاماتگنۺوہں۔‬
‫تلیضف ‪:‬۔بجۺیسکۺاعمہلمۺںیمۺوکیئۺربخۺےنلمۺوایلۺوہۺایۺوکیئۺاینۺواہعقۺشیپۺآےنۺواالۺوہۺوتۺ‪،‬ذموکرۺداعۺرکےۺ۔ۺدحثیۺ‬
‫(اتکبۺاالذاکرۺ‪) ۱۰۴‬‬ ‫ںیمۺےہۺہکۺوضحرۺﷺحبصۺےکۺوتقۺہیۺداعۺایکۺرکےتۺےھت۔‬

‫﴿‪﴾۹‬ۺۺاہللۺیکۺاپیکۺاورۺدمحۺایبؿۺرکےنۺاکۺوبنیۺہخسن‬

‫‪20‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫(نیتۺ؀ۺ‪ ۳‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫﴿ ُ ِ َ َ‪ ٤‬ا٘ٔ َ ٔ َ ِ‪ٔ ٞ‬د ٖہ َم َد َد َخ ِ‪ َ ٖ ٔ ْٚ‬ر َٔع‬

‫َن َِ ٔ ٖ َ زٔ‪َ َ ١‬ۃ َ ِ‬

‫َع ٔش ٖ َ ٔ‪َ ٝ‬دا َد کَ‪ َٞ ٔ ٚ‬ت ٔ ٖ ﴾‬
‫رتہمج‪ :‬۔ۺںیمۺاہللۺیکۺاپیکۺایبؿۺرکاتوہںۺاُۺسۺیکۺاشؿۺےکۺانمبسۺاورۺںیمۺاہللۺیکۺدمحۺایبؿۺرکات وہںۺ‬
‫اُۺسۺیکۺیکۺوہیئۺدمحۺےکۺاسھتۺاُسۺیکۺولخمؼۺیکۺیتنگۺےکۺرباربۺاورۺاُسۺیکۺاینپۺوخیشۺےکۺرباربۺاورۺاےکسۺ‬
‫شۺےکۺوزؿۺےکۺرباربۺاورۺاسۺےکۺاملکتۺےکۺربارب۔‬
‫(ارخہجۺملسمۺ‪۴‬؍‪)۲۰۹۰‬‬ ‫تلیضف ‪ :‬ذموکرہۺۺداعۺحبصۺےکۺوتقۺنیت؀ۺ‪ ۳‬ۺرمہبتۺڑپھۺےئجیل۔ۺ‬

‫﴿‪﴾۱۰‬ۺۺاناہگینۺتبیصمۺےسۺاچبؤۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫(نیتۺ؀ۺ‪ ۳‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫ُض َ‪َ ٝ‬ه ا ِ ‪َ ٖ ٔٞ‬ش ِی ْء ف ٔ ِاْل َ ِر ٔ‬ ‫َّ‬

‫ؼ‬ ‫﴿ بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ ا‪ٔ ٙ‬ذ ِی َْل َی ُ ُّی‬
‫َ َْل ف ٔ ا‪َٞ َّ ٙ‬آ ٔء َ ‪ َ ُ٥‬ا‪ِ ٔٞ َّ ٙ‬ی ُه ا ِ‪َ ٙ‬ن‪ِ ٔ ٚ‬ی ُ‪﴾ ٟ‬‬
‫رتہمج‪:‬۔ۺاہللۺےکۺانؾۺےکۺاسھتۺںیمۺےنۺحبصۺیکۺسجۺےکۺانؾۺیکۺربتکۺےسۺوکیئۺزیچۺاصقنؿۺںیہنۺ‬
‫وہپاچنیتۺزنیمۺںیمۺہنۺآامسؿۺںیمۺاورۺویہۺوخبۺےننسواالۺڑباۺاجےننواالۺےہ۔‬
‫تلیضف ‪ :‬وجۺصخشۺاسۺداعۺوکۺنیتۺ ؀ۺ‪ ۳‬رمہبتۺڑپھۺےلۺوتۺوکیئۺزیچۺاسۺوکۺرضمتۺ(اصقنؿ) ںیہنۺاچنہپےئۺیگۺاورۺاوبۺ‬
‫داؤدۺیکۺرواتیۺںیمۺےہۺہکۺاسۺوکۺاناہگینۺتبیصمۺںیہنۺےچنہپیگ۔‬
‫(ارخہجۺاوبداؤدۺوۺارتلذمیۺوۺاقؽۺدحثیۺنسحۺحیحصۺ)‬

‫‪21‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫﴿‪﴾۱۱‬ۺرہۺومذیۺاجونرۺےسۺافحتظۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫(نیتۺ؀ۺ‪ ۳‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫َش َ‪َ ٝ‬خ‪﴾ ََٓ ٚ‬‬ ‫ا ا٘ ٔا‪ َّ ٙ‬آ َّ‪ٔ ٝ‬‬

‫ا ٔ‪ِّ َ ٣ِ ٝ‬‬ ‫﴿ اَ ُم ِذُ ٔ َ‪ٔ َٞ ٔ ٚ‬‬
‫رتہمج‪:‬۔ںیمۺاہللۺےکۺاکلمۺااتلریثۺاملکتۺیکۺانپہۺاماتگنۺوہںۺامتؾۺولخماقتۺیکۺرُبایئۺےس۔ۺ‬
‫تلیضف ‪ :‬وجۺصخشۺحبصۺےکۺوتقۺنیتۺ ؀ۺ‪ ۳‬رمہبتۺہیۺداعۺڑپھۺےلۺوتۺرہۺومذیۺاجونرۺےسۺافحتظۺوہۺاجیتۺےہۺاورۺارگۺ‬
‫ن‬
‫(اوبداؤد‪،‬رتذمی‪،‬حیحصۺانبۺامہجۺ‪۲‬؍‪)۲۳۲‬‬ ‫ۺننشۺںیہنۺۺاتچنہپ۔ۺ‬
‫ڈسۺیھبۺےلۺوتۺاسۺےس ا‬

‫﴿‪﴾۱۲‬ۺدبؿۺیکۺاعتیفۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫( نیتۺ؀ۺ‪ ۳‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫﴿ اَ‪َ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬م ٍ ٔ ٔ ِی ف ٔ ِ َ َد ٔ ِ ‪ ،‬اَ‪َ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬م ٍ ٔ ٔ ِی ف ٔ ِ َ ِ‪ ، ِ ٔ ٞ‬اَ‪َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬‬
‫َص ِی ََل أ‪ َ ٰ ٙ‬ا ٔ ََّل اَ‪ ، َ ِ ١‬اَ‪ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬ا ٔ ِّ ْٓ اَمُ ِذُ ٔ َ ٔ‪٣َ ٝ‬‬‫َم ٍ ٔ ٔ ِی ف ٔ ِ َب َ ٔ‬
‫اب ا ِ‪َْ ٙ‬بِر ٔ ََل أ‪ َ ٰ ٙ‬ا ٔ ََّل اَ‪﴾ َ ِ ١‬‬ ‫ا ِلُٖ ِ ٔ َ ا ِ‪ٔ ِ َٙ‬‬
‫َْق َ اَ ُم ِذُ ٔ َ ٔ‪َ ٣ِ ٝ‬م َذ ٔ‬
‫رتہمج‪ :‬۔اےۺاہللۺریمےۺدبؿۺوکۺدرتسۺرےئھک‪،‬ۺاےۺاہللۺریمےۺاکؿۺاعتیفۺےسۺرےئھک‪،‬ۺاےۺاہللۺ‬
‫ریمیۺآھکنۺاعتیفۺےسۺرےئھک‪،‬ۺآپۺےکۺوساۺوکیئۺابعدتۺےکۺالقئۺںیہنۺےہ‪،‬ۺاےۺاہللۺںیمۺرفکاورۺ‬
‫اتحمیگجۺےسۺآپۺیکۺانپہۺۺاماتگنۺۺوہںۺۺاورۺربقۺےکۺذعابۺےسۺںیمۺآپۺیکۺانپہۺۺاماتگنۺۺوہںۺ‪،‬ۺآپۺےکۺوساۺ‬
‫وکیئۺابعدتۺےکۺالقئۺںیہنۺےہ۔‬
‫تلیضف ‪ :‬۔ۺحبصۺےکۺوتقۺنیتۺ؀ۺ‪۳‬رمہبتۺڑپھۺےئجیل۔ۺاہللۺیکۺذاتۺےسۺادیمۺےہۺہکۺذموکرہۺداعۺوجۺڑپےھۺاگۺاہللۺاےسۺرہۺ‬
‫‪22‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫النئۺیکۺاعتیفۺںیمۺرےھکۺاگ۔ۺدحثیۺیکۺداعۺاکۺرتہمجۺتہبۺوغرۺےسۺڑپےئھ۔‬
‫(اوبداؤدۺوۺارتلذمیۺوۺارظنحیحصۺانبۺۺامہجۺ‪۳‬؍‪)۱۴۲‬‬

‫ۺواسوسۺاطیشؿۺےسۺافحتظۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫ِض‬ ‫﴿‪﴾۱۳‬‬
‫( اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫ؼ َم ‪ َٟ ٔ ٙ‬ا ِ‪َ ٙ‬ي ِی ٔب َ َّ‬

‫ا‪ٙ‬ص َ‪َ ٦‬دۃ ٔ‬ ‫ا َ ِاْل َ ِر ٔ‬ ‫﴿ َا‪ َ ٔ ٍَ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬ا‪ٔ ٰ ٰٞ َّ ٙ‬‬
‫َر َّب ک ُ ِّ‪َ ٛ‬ش ِی ٕء َّ َ‪ِ ٔ ٚٝ‬ی َٖ ۤٗہ اَ ِش َ‪ُ ٦‬د اَ ِ‪ََ ٤‬ل أ‪ َ ٰ ٙ‬ا ٔ ََّل اَ‪ َ ِ ١‬اَمُ ِذُ ٔ َ‬
‫َشٕ ٔ ٖ َ اَ ِ‪ ٤‬اَ ِّتَر ٔ َِ‬
‫ا‪ٙ‬ص ِی َؾ ٔ‪ِ ٔ َ ٤‬‬ ‫َش َّ‬ ‫َش َن َِ ٔ ِی َ ٔ‪ِّ َ ٣ِ ٝ‬‬
‫ٔ‪ِّ َ ٣ِ ٝ‬‬
‫َمل ٰ َن َِ ٔ ِی ُ ْٓ ّ اَ ِ اَ ُج َّز ۤٗہہ الٔ ٰ ُ‪﴾ٕ ٟٔٚ ِ ٝ‬‬
‫رتہمج‪ :‬۔ۺۺاےۺاہلل‪،‬ۺآامسونںۺاورۺزنیمۺےکۺانبےنۺواےل‪،‬وپدیشہۺاورۺاظرہۺوکۺاجےننواےلۺرہۺزیچۺےکۺ‬
‫رپورداگرۺاوریقیقحۺامکل‪،‬ۺںیمۺاسۺابتۺیکۺوگایہۺداتیۺوہںۺہکۺآپۺےکۺوساۺوکیئۺابعدتۺےکۺالقئۺ‬
‫ںیہنۺےہ‪،‬ۺںیمۺآپۺےکۺذرہعیۺریمےۺسفنۺیکۺرُبایئۺےسۺاورۺاطیشؿۺیکۺرُبایئۺےسۺاورۺاسۺےکۺرشکۺ‬
‫ےسۺانپہۺۺاماتگنۺۺوہںۺاورۺاسۺےسۺانپہۺۺاماتگنۺۺوہںۺہکۺوکیئۺرُبایئۺرکوںۺسجۺاکۺوابؽۺریمےۺسفنۺرپۺ‬
‫ڑپے‪،‬ۺایۺیسکۺاملسمؿۺوکۺوکیئۺرُبایئۺوہپاچنؤں۔‬
‫ۺواسوسۺاطیشؿۺےسۺاسۺیکۺافحتظۺوہیتۺےہۺ۔‬
‫ِض‬ ‫تلیضف ‪ :‬وجۺصخشۺحبصۺےکۺوتقۺاسۺداعۺوکۺڑپھۺےل‬
‫(اوبداؤدۺوۺحیحصۺرتذمیۺ‪۳‬؍‪)۱۴۲‬‬

‫﴿‪﴾۱۴‬ۺتّنجۺںیمۺدالخۺوہےناکۺوبنیۺہخسن‬
‫‪23‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫(اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫﴿ اَ‪ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬اَ‪َ َ ِ ١‬رب ِّ ِ ََل أ‪ َ ٰ ٙ‬ا ٔ ََّل اَ‪َ َ ِ ١‬خ َ‪ِ ٔ َ ِْ ٚ‬ی َ اَ‪َ َ ١‬م ِ ُد َک َ‬
‫اَ‪َ َ ١‬مل ٰ َم ِ د َٔک َ َ ِمد َٔک َ‪ ٝ‬ا ِ َ َؾ ِن ُ اَ ُم ِذُ ٔ َ ٔ‪ِّ َ ٣ِ ٝ‬‬
‫َش‬
‫َ‪َ ٝ‬ص َ‪ِ ٢‬ن ُ اَ ُ ْٓ ُء َ‪ِ ٔ ٢ٔ َ ٙ‬ن َ‪َ َ ٔ ٞ‬مل َ َّ َ اَ ُ ْٓ ُء َ‪َ ٔ َ ٙ‬ذ‪ْۢ ١‬ن ٔب ِی‬
‫ا‪ٙ‬ذ‪َ ِ ُ ١‬ب ا ٔ ََّل َا‪﴾ َ ِ ١‬‬
‫ٍَ ىِ ٔ ِ ل ٔ ِ ٍَ ٔ‪َْ ُ َّ ١‬ل َی ِي ٔ ُ ُّی‬
‫ونٹ‪ :‬ضعبۺرواایتۺںیمۺاَ ُ ْٓ ُء ِ َ ْ ِ ۺیھبۺآایۺےہ‪،‬ۺرگمۺدنبہۺےنۺحیحصۺاخبریۺیکۺرواتیۺلقنۺیکۺےہ۔‬
‫ْ‬
‫رتہمج‪ :‬۔ۺاےۺاہللۺآپۺیہۺریمےۺاپاہنلرںیہ‪،‬آپۺےکۺوساۺوکیئۺابعدتۺےکۺالقئۺںیہنۺےہ‪،‬آپۺ‬
‫یہۺےنۺےھجمۺدیپاۺایکۺاورۺںیمۺآپۺاکۺیقیقحۺالغؾۺوہں‪،‬ۺاورۺاہجںۺکتۺریمےۺسبۺںیمۺںیہۺںیمۺآپۺےسۺ‬
‫ےئکوہےئۺدہعۺاورۺودعےۺرپۺاقمئۺوہں‪،‬ۺآپۺیکۺانپہۺاچاتہۺوہںۺ‪،‬ۺاُؿۺامتؾۺرُبےۺاکومںۺےکۺوابؽۺ‬
‫تھع ھ‬
‫ےسۺوجۺںیمۺےنۺےئکۺںیہ‪،‬ۺںیمۺآپۺےکۺاسےنمۺآپۺیکۺاُؿۺ متوںۺاکۺارقاررکاتۺوہںۺوجۺھجمۺرپۺںیہ‪،‬ۺ‬
‫اورۺےھجمۺارتعاػۺےہۺاےنپۺانگوہںۺاک‪،‬ۺاسۺےئلۺریمےۺانگوہںۺوکۺاعمػۺرکدےئجی‪،‬ویکہکنۺآپۺےکۺ‬
‫وساۺوکیئۺانگوہںۺوکۺںیہنۺاتشخب۔‬
‫تلیضف ‪:‬۔وجصخشۺنیقیۺےکاسھتۺہیۺداعۺحبصۺےکۺوتقۺڑپھۺےلۺاورایسۺدؿۺاُسۺاکۺااقتنؽۺوہاجےئۺوتۺتّنجۺںیمۺ‬
‫(اخبریۺ‪۱۱‬؍‪۹۷‬۔‪) ۹۸‬‬ ‫دالخۺوہاگۺ۔ ۺ‬

‫﴿‪﴾۱۵‬ۺرہۺمسقۺیکۺاعتیفۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫(اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫‪24‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫ِخۃ ٔ‪ ،‬اَ‪ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬ا ٔ ِّْٓ‬ ‫﴿ اَ‪ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬ا ٔ ِّ ْٓ اَ ِ أ َ‪ َ ُٙ‬ا ِ‪َ ٙ‬ن ٍ َٔی َۃ ف ٔ ُّی‬
‫ا‪ٙ‬د‪َ ِ ١‬ی َ ِاْلٰ َٔ‬
‫اَ ِ أَ‪ َ ُٙ‬ا ِ‪َ ٙ‬ن َِ َ َ ا ِ‪َ ٙ‬ن ٍ َٔی َۃ ف ٔ ِ دٔیِ ٔ ِی َ ُد‪َ ِ ١‬ی َی َ اَ ِ‪٥‬ل ٔ ِ َ َ‪ ٝ‬ل ٔ ِ ‪،‬‬
‫َا‪ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬ا ِ ت ُ ِر َم ِ َراا ٔ ِ َ ٔ‪َ ٣ِ ٝ‬ر ِ َم ا ٔ ِ ‪َ ،‬ا‪ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬ا ِحََقِ ٔ ِی ٔ‪ْۢ ٝ‬ن‪٣‬‬
‫َی ِ ٔن َی َد َّی َ ٔ‪َ ٣ِ ٝ‬خ ِ‪َ َ ِ ٔ ٚ‬م ِ‪ ٣‬یَّ‪ِ ٔٞ‬ی ٔ ِی َ َم ِ‪ٔ ٣‬ش َ‪ ٞ‬ل ٔ ِ َ ٔ‪٣ِ ٝ‬‬
‫ٍَ ِ ٔ ِ َ اَمُ ِذُ بٔ َنقِ َ‪ َ ٔ ٞ‬اَ ِ‪ ٤‬اُىِ َ َ‪َ ٣ِ ٝٔ ٜ‬ت ِ ٔ ِی﴾‬
‫رتہمج‪ :‬۔ۺۺاےۺاہللۺںیمۺآپۺےسۺاعتیفۺاماتگنۺوہںۺۺداینۺاورۺآرختۺۺںیم‪،‬ۺاےۺاہللۺںیمۺآپۺےساعمیفۺ‬
‫اورالسیتمۺاماتگنۺوہںۺۺریمےدنیۺںیمۺۺاورۺریمیۺداینۺںیمۺاورریمےۺرھگواولںۺںیمۺاورۺریمےۺامؽۺ‬
‫ںیم‪،‬ۺۺاےۺاہللۺڈاھپنۺےلۺریمےۺبیع‪،‬ۺاورۺوخػۺیکۺزیچوںۺےسۺےھجمۺےبۺرکفرکدے‪،‬ۺاےۺاہللۺ‬
‫ریمیۺافحتظۺرکۺریمےۺآےگۺےسۺاورۺریمےےھچیپۺےسۺاورۺریمےۺداںیئۺےسۺاورۺریمےۺابںیئۺ‬
‫ےسۺاورۺریمےۺاورپۺےسۺاورۺںیمۺآپۺیکۺتمظعۺیکۺۺانپہۺاتیلۺوہںۺاِضسۺےسۺہکۺالہکۺایکۺاجؤںۺریمےۺ‬
‫ےچینۺےس۔‬
‫تلیضف ‪:‬۔ۺرہۺمسقۺیکۺاعتیفۺاکۺوبنیۺہخسنۺےہۺ۔‬
‫(ارخہجۺاوبداؤدۺوۺارظنحیحصۺانبۺۺامہجۺ‪۲‬؍‪)۳۳۲‬‬

‫ۺزواؽۺمغۺاورۺادایگیئِضۺرقضۺاکۺوبنیۺوہفیظ‬
‫﴿‪ِ ﴾۱۶‬ض‬
‫(اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫‪25‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫﴿ اَ‪ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬ا ٔ ِّ ْٓ اَمُ ِذُ ٔ َ ٔ‪ ٣َ ٝ‬ا ِ‪ َ ِّٟ ٦َ ٙ‬ا ِ‪ َ ٙ‬زَ ٔ‪ َ ، ٤‬اَمُ ِذُ ٔ َ ٔ‪٣َ ٝ‬‬
‫ا ِ‪َ ٙ‬ن ِز ٔ َ ا ِل َٖ َ ٔ‪ َ ، ٛ‬اَ ُم ِذُ ٔ َ ٔ‪ ٣َ ٝ‬ا ِ‪ُ ٙ‬ب ِ ٔن َ ا ِ‪ِ ُ ٙ‬د ٔ‪َ ، ٛ‬‬
‫ا‪ٙ‬دیِ ٔ‪٦ِ َّ َ ٣‬ز ٔ ا‪ِّ ٙ‬ز َج ٔ‪﴾ ٜ‬‬
‫َا ُم ِذُ ٔ َ ٔ‪َ ٣ِ ٝ‬ى َ‪ٔ َ ٚ‬ۃ َّ‬
‫تہ ھ‬
‫رتہمج‪ :‬۔ۺاےۺاہللۺںیمۺآپۺیکۺانپہۺاماتگنۺوہںۺرکفاورۺرجنۺےسۺاورۺںیمۺآپۺیکۺانپہۺاماتگنۺوہںۺمکۺ ِضمنیۺ‬
‫ن‬
‫اورۺیتسُسۺےساورۺںیمۺآپۺیکۺانپہۺاماتگنۺوہں ُۺبزدیلۺاورۺیلیخبۺےسۺاورۺںیمۺآپۺیکۺانپہۺاماتگنۺوہںۺرقضۺ‬
‫ےکۺوبھجۺاورۺولوگںۺےکۺدابےنۺےس۔‬
‫تلیضف ‪ :‬۔ۺوجۺصخشۺحبصۺےکۺوتقۺہیۺداعۺڑپھۺےلۺوتۺاُسۺاکۺمغۺمتخۺوہۺاجےئاگۺۺاوراسۺاکۺرقضۺاداۺوہۺاجےئۺاگ۔ۺ‬
‫(ارخہجۺاوبداؤدۺ(اببۺیفۺاالاعتسذہۺ) ووہآرخۺدحثیۺ‬ ‫ونٹ ‪ :‬۔ۺظفلۺ ا ِ‪ َ ٙ‬زَ‪٤‬ۺاورۺ اَ ِ‪ُ ٙ‬زِ‪ ٤‬ۺدوونںۺیہۺدرتسۺےہ۔‬
‫م ن‬
‫نمۺاتکبۺالصلٰیوۃۺ۔اقؽۺاوشلاکینۺیفۺۃفحتۺاذلارکنیۺوالۺ طعنۺیفۺاانسدذہادحلثی)‬

‫ۺرزؼۺالحؽۺےنلمۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫﴿‪﴾۱۸‬ۺملعِضۺانعفۺاور ِض‬
‫(اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫ِ أ َ‪ َ ُٙ‬مٔ‪ّ ٔ ٍ َّ ١ ِّٞ ٚ‬ن َّ رٔزِ ّّ‬ ‫﴿ اَ‪ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬ا ٔ ِّ ْٓ اَ‬
‫َّ َم َ‪َّ ٞ‬ل ُّی‪ََّّ َْ َ ٝ‬ل ﴾‬ ‫ؽَ ِّ ّ‬
‫رتہمج‪ :‬۔ۺاےۺاہللۺںیمۺآپۺےسۺعفنۺدےنیواالۺملعۺۺاورۺاپکۺروزیۺاورۺوبقؽۺوہےنواالۺلمعۺۺاماتگنۺ‬
‫وہں۔‬
‫‪۱‬؍‪،۱۵۲‬ۺحیحصۺازلوادئ‪۱۰‬؍‪)۱۱۱‬‬ ‫(حیحصۺانبۺۺامہجۺ‬ ‫تلیضف ‪:‬۔ۺامن ِضزۺرجفۺںیمۺدعبۺالسؾۺڑپںیھۺ۔‬

‫‪26‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫﴿‪﴾۱۷‬ۺمّنہجۺےسۺالخیصۺاپےنۺاکۺۺوبنیۺہخسن‬
‫(استۺ؀ۺ‪ ۷‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫﴿ اَ‪ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬اَ ٔج ِز ٔ ِ ٔ‪ ٣َ ٝ‬ا‪ ٢َّ ٙ‬رٔ ﴾‬

‫رتہمج‪ :‬۔ۺاےۺاہللۺآپۺےھجمۺمّنہجۺیکۺآگۺےسۺاچبےئجیل۔‬
‫تلیضف ‪:‬۔بجۺرجفیکۺامنزۺےسۺافرغۺوہۺاجوےۺوتۺیسکۺےسۺابتۺرکےنۺےسۺےلہپۺاستۺ ؀ۺ‪ ۷‬رمہبتۺہیۺداعۺڑپھۺےلۺارگۺ‬
‫ایسۺدؿۺوافتۺاپایگۺوتۺمّنہجۺےسۺاکٹھچراۺبیصنۺ‪،‬وہاگ۔ۺ‬
‫(واقؽۺاوشلاکینۺیفۺۃفحتۺاذلارکنی‪،‬ۺارخہجۺاوبداؤدوااسنلیئۺوحیحصۺانب َرُمۺجاؿ)‬

‫﴿‪﴾۱۹‬ۺۺاہللۺےسۺاُیکسۺۺاشؿۺےکاطمقبۺارجےنیلۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫(اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫﴿ َی َر ِّب َ‪ َ ٙ‬ا ِ‪ُ ِٞ َ ٙ‬د َٕ َ‪َ ٞ‬ی ْۢن‪ََ َ ٔ ٙ ِ ٔ َ ٢‬ل ٔ‪ٜ‬‬

‫َ ِج‪َ َ َ ٔ٦‬مق ِٔی ٔ‪َِ ٚ ُ ٟ‬ؾ ‪﴾ َ ٔ ١‬‬
‫رتہمج‪ :‬۔ۺاےریمےرپورداگرۺیقیقحۺرعتفیۺآپۺیہۺےکۺےئلۺےہ‪،‬یسیجۺرعتفیۺآپۺیکۺذاتۺیکۺ‬
‫زبریگۺاورۺآپۺیکۺمیظعۺتنطلسۺےکۺالقئۺوہ۔‬
‫تلیضف ‪:‬۔ۺبجۺدنبہۺہیۺداعۺڑپاتھۺےہۺوتۺاہللۺاعتٰیلۺاُسۺیکۺاشؿۺےکۺاطمقبۺارجۺدےاگ۔ۺ‬
‫(رواہۺۺادمحۺوانبۺامہجۺوراجہلۺاقثتۺ‪)۰‬‬

‫﴿‪﴾۲۰‬ۺوتبیصمںۺےسۺاجنت ِض‬
‫ۺاحِصۺرکےناکۺوبنیۺہخسن‬

‫‪27‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫( اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫﴿ اَ‪ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬اَ‪َ َ ِ ١‬رب ِّ ِ ََل أ‪ َ ٰ ٙ‬ا ٔ ََّل اَ‪َ ، َ ِ ١‬م‪َِ ٚ‬ی َ َت َ ک َّ ِ‪ َ ُ ٚ‬اَ‪َ ِ ١‬‬
‫٘ ک َ َ‪َ َِٟ ٙ َٝ َ ٤‬یصَ أ ِ ‪َِٟ ٙ‬‬ ‫ش ا ِ‪َ ٙ‬نق ِٔی ٔ‪َ َٝ ، ٟ‬شآ َء ا ُ‬ ‫َر ُّیب ا ِ‪َ ٙ‬ن ِز ٔ‬
‫َیُٖ ِ‪َْ َ ٣‬ل َح ِ َ‪َْ َ ٜ‬ل ُّ ٓ َۃ ا ٔ َّْل ٔ ٘ٔ ا ِ‪َ ٙ‬نل ٔ ِّ ا ِ‪َ ٙ‬نق ِٔی ٔ‪ ، ٟ‬اَ ِم َ‪ ُٟ ٚ‬اَ َّ‪٤‬‬
‫٘ َّ ِد َا َح َـ ٔ ُ ِّ‪َ ٛ‬ش ِی ٕء‬
‫ا٘ َ َمل ٰ ک ُ ِّ‪َ ٛ‬ش ِی ٕء َّ ٔدیِ ْز ‪َ َ ،‬ا َّ‪ ٤‬ا َ‬
‫َش ک ُ ِّ‪ٛ‬‬
‫َش َن َِ ٔ ِی َ ٔ‪ِّ َ ٣ِ ٝ‬‬
‫مٔ‪ ، ِّٞ ٚ‬اَ‪ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬ا ٔ ِّ ْٓ اَمُ ِذُ ٔ َ ٔ‪ِّ َ ٣ِ ٝ‬‬
‫َد ٓا َّ ٕۃ اَ‪ َ ِ ١‬خٔذْ ۢ ٔ َ‪ٔ ٢‬ص َ ٔ َ‪ ٦‬ا ٔ َّ‪َ ٤‬رب ِّ ِ َمل ٰ ٔ َ ا ٕـ ُّی‪ِ ٔ ْ َ ِ ٝ‬ی ٕ‪﴾ ٟ‬‬
‫رتہمج‪:‬۔ۺاےۺاہللۺآپۺیہۺریمےۺاپےنلواےلۺںیہ‪،‬ۺآپۺےکۺوساۺوکیئۺابعدتۺےکۺالقئۺںیہنۺےہ‪،‬آپۺ‬
‫یہۺرپۺںیمۺےنۺرھبوہسۺایکۺاورۺآپۺیہۺمیظعۺ شۺےکۺامکلۺںیہ‪،‬ۺوجۺھچکۺاہللۺےنۺاچاہۺوہۺوہاۺۺاورۺوجۺاہللۺےنۺ‬
‫ھ‬
‫ںیہنۺاچاہۺۺوہۺںیہنۺوہاۺاورۺانگوہںۺےسۺےنچبۺاورۺکینۺاکومںۺےکۺرکےنۺکت يطااتقۺاہللۺیکۺدمدۺیہۺےسۺمِضلنیۺےہۺ‬
‫وجۺدنلبیۺواالۺتمظعۺواالۺےہ‪،‬ںیمۺنیقیۺرکاتۺوہںۺہکۺاہللۺاعتٰیلۺرہۺزیچۺرپۺوپریۺدقرتۺرےنھکۺواالۺےہاورۺ‬
‫ہیۺہکۺاہللۺاعتٰیلۺاکۺملعۺرہۺزیچۺوکۺطیحمۺےہ۔ۺاےۺاہللۺںیمۺآپۺیکۺانپہۺاماتگنۺوہںۺریمےۺسفنۺیکۺرُبایئۺےسۺاورۺ‬
‫رہۺاُسۺاجونرۺیکۺرُبایئۺےسسجۺیکۺاشیپینۺآپۺےکۺہضبقۺںیمۺےہ‪،‬ۺےبکشۺریماۺربۺدیسےھۺراےتسۺرپۺےہ۔‬
‫تلیضف ‪:‬۔ۺوجۺصخشۺدؿۺےکۺرشوعۺںیمۺاِضسۺداعۺوکۺڑپھۺےلۺوتۺاسۺوکۺاشؾۺکتۺوکیئۺتبیصمۺںیہنۺوہپےچنۺیگ۔‬
‫ل ن‬
‫(رواہۺۺانبۺا صنیۺواوبداؤدنعۺضعبۺانبتۺایبنلﷺ)‬

‫‪28‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫﴿‪﴾۲۱‬ۺرتہبنیۺۺرزؼۺۺاپےناکۺاوررُباویئںۺےسۺوفحمظۺرےنہۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫(اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫٘ َْل َح ِ َ‪َْ َ ٜ‬ل ُّ ٓ َۃ ا ٔ َّْل ٔ ٘ٔ‬

‫﴿ َ‪َ ٝ‬شآ َء ا ُ‬
‫٘ َمل ٰ ک ُ ِّ‪َ ٛ‬ش ِی ٕء َّ ٔدیِ ْز ﴾‬ ‫َا ِش َ‪ُ ٦‬د َا َّ‪ ٤‬ا َ‬
‫رتہمج‪ :‬۔ۺوجۺھچکۺاہللۺےنۺاچاہۺوہۺوہا‪،‬ۺانگہۺےسۺےنچبۺاورۺیکینۺرکےنۺیکۺاطتقۺاہللۺیکۺدمدۺیہۺےسۺیتلمۺےہ‪،‬ۺ‬
‫ںیمۺاسۺابتۺیکۺوگایہۺداتیۺوہںۺہکۺاہللۺاعتٰیلۺرہۺزیچۺرپۺوپریۺدقرتۺراتھکۺےہ۔‬
‫تلیضف ‪:‬۔ۺوجۺصخشۺحبصۺےکۺوتقۺہیۺداعۺڑپھۺےلۺوتۺاُسۺدؿۺرتہبنیۺرزؼۺےسۺونازاۺاجےئاگۺۺاورۺرُباویئںۺےسۺوفحمظۺ‬
‫ل ن‬
‫(انبۺا صنی‪،‬ۺزنکاامعلؽۺ‪۲‬؍‪)۱۰۶‬‬ ‫رےہۺاگ۔ ۺ‬

‫﴿‪﴾۲۲‬ۺۺوضحرﷺےکۺاہوھتںۺتّنجۺںیمۺداہلخ‬
‫اکی‪ ۱‬رمہبتۺڑپںیھ)‬
‫؀ۺ‬
‫(‬

‫ِ ََل‪ ٔ ٠‬دٔیِ ّ‪٢‬‬ ‫﴿ َرع ِٔی ُ ٔ ٘ٔ َر ًّ َّ ٔ ِ ْٔل‬

‫َ َّ‪َ١ َٟ ٚ‬ب ٔ ًّی ﴾‬ ‫َّ ٔ ُ‪ٕ َّٞ َ ٞ‬د َصل َّ ا ُ‬
‫٘ َم‪َِ ٚ‬ی ٔ َ‬
‫رتہمج‪:‬۔ۺںیمۺۺاہللۺےکۺربۺوہےناورۺاالسؾۺیکۺدنیۺوہےنۺاورمحمدۺﷺ ےکۺیبنۺوہےنۺرپۺوخشۺوہںۺ۔ۺ‬
‫تلیضف ‪:‬۔ۺوجۺصخشۺحبصۺےکۺوتقۺاکیۺۺرمہبتۺہیۺداعۺڑپھۺےلۺوتۺوضحرﷺ اُسۺاکۺاہھتۺڑکپرکتّنجۺںیمۺدالخۺ‬
‫رکاںیئۺےگ۔‬
‫ھ‬
‫لمن‬
‫(رواہۺاربطلاینۺابانسدۺنسح‪،‬ا جرزارلاحبۺیفۺوثابۺالمعلۺااصلحلۺۺہص‪۳۱۲‬ۺرھکبےۺومیتۺجۺ ‪۴‬ۺہصۺ‪)۳۵‬‬

‫‪29‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫﴿‪﴾۲۳‬ۺۺذرکۺےکۺومعمالتۺیکۺیمکۺیکۺالتیفۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫(اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫۝ ٍَ ُ ِ َ َ‪ ٤‬ا٘ٔ ح ٔی َن تُ ِ‪ َ ٤َ ُ ٞ‬ح ٔی َن ُت ِض ٔ ُ َ‪ُ َٙ َ ﴾۱۷﴿ ٤‬ه‬

‫ؼ َ َم ٔص ًّی َّ ح ٔی َن تُقِ ٔزُ َ‪٤‬‬ ‫ا َ ِاْل َ ِر ٔ‬ ‫ا ِ‪ُ ِٞ َ ٙ‬د ف ٔ ا‪ َ َٞ َّ ٙ‬ا ٔ‬
‫ْخ ُج ا ِ‪ِّ َٞ ٙ‬ی َ ٔ‪ ٣َ ٝ‬ا ِ‪َ ٙ‬ح ِّ َ‬
‫ْخ ُج ا ِ‪َ ٙ‬ح َّ ٔ‪ ٣َ ٝ‬ا ِ‪ِّ َٞ ٙ‬ی ٔ َ یُ ِ ٔ‬
‫﴿‪ ﴾۱۸‬یُ ِ ٔ‬
‫یُ ِ ئی ِاْل َ ِر َؼ َب ِن َد َ‪ِ ٝ‬ت ٔ َ َ َٕذٰ ‪ َٗ ٔ ٙ‬تُ َِ‬
‫ـ‬
‫ْخ ُج َ‪﴾۱۹﴿ ٤‬‬
‫رتہمج‪ :‬۔متۺاہللۺیکۺاپیکۺایبؿۺرکوۺاُسۺیکۺاشؿۺےکۺالقئۺحبصۺاورۺاشؾۺےکوتقۺاورۺدؿۺےکۺآرخیۺ‬
‫ےھ‬
‫ےّصحۺںیمۺۺاورۺدورہپےکۺوتق‪،‬ۺاورۺیقیقحۺرعتفیۺاہللۺیہ ِض‬
‫ۺالئۺےہۺآامسؿۺاورۺزنیمۺںیم‪،‬وہۺزدنہۺوکۺ‬
‫رمدہۺےسۺاکناتلۺےہۺاورۺرمدہۺوکۺزدنہۺےسۺاکناتلۺےہ‪،‬ۺاورۺوہۺزنیمۺوکۺاےکسۺکشخۺوہۺاجےنۺےکۺدعبۺزدنہۺ‬
‫رکاتۺےہۺاورۺ(اےۺولوگۺآرختۺںیم) ایسۺرطحۺمتۺوکۺ(ربقوںۺےس)اکِنالۺاجےئاگ۔‬
‫تلیضف ‪:‬۔ۺاکیۺرمہبتۺحبصۺڑپےنھۺےسۺذرکۺےکۺومعمؽۺںیمۺیمکۺیکۺالتیفۺوہۺاجیتۺےہ‪(،‬اوبداؤد) دنسمۺیکۺدحثیۺ‬
‫ںیمۺیہۺہکۺوضحرۺﷺےنۺرفامایۺںیمۺںیہمتۺۺاتبؤںۺہکۺدخاۺاعتٰیلۺےنۺرضحتۺاربامیہۺہیلعۺاالسلؾۺاکۺانؾۺلیلخۺوافدارۺ‬
‫ویکںۺراھک؟ۺاسۺےئلۺہکۺوہۺحبصۺوۺاشؾۺاؿۺاملکتۺوکۺتُقِ ٔزُ َ‪٤‬ۺکتۺڑپاھۺرکےتۺےھت۔ۺ‬
‫(انبۺریثکۺج‪۴‬؍ص‪)۱۶۶‬‬

‫﴿‪﴾۲۴‬ۺرہۺالبۺےسۺافحتظۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫(اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپںیھ)‬
‫‪30‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫۝ اَُ٘ َ ْۤل أ‪ َ ٰ ٙ‬ا ٔ َّْل ‪ َ ُ٥‬ج اَ ِ‪َ ٙ‬ح ُّی ا ِ‪ُّ َْ ٙ‬یی ِ ُ‪۵ ٠‬ج َْل َت ِ ُخ ُذ ٗہ ٔ‪ْ ٢‬ۃ َّ َْل‬
‫ؼ ـ َ‪ ٣ِ ٝ‬ذَا َّا‪ٔ ٙ‬ذ ِی‬ ‫ر‬‫َ‬ ‫اْل‬
‫ِ‬
‫ٰٰ َ َ ٔ ِ ٔ‬ ‫ف‬ ‫‪ٝ‬‬ ‫ا‬‫ٔ‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫َّ‬ ‫ا‪ٙ‬‬ ‫‪ٔ َ ٗ ٠ْ ِ َ ١‬‬
‫ف‬ ‫‪ٝ‬‬ ‫َ‬
‫‪ٙ‬‬ ‫ـ‬

‫َی ِص ََ ُه م ٔ ِ‪َ ٢‬د ۤٗہہ ا ٔ َّْل ٔ ٔذِ‪ ٖ ٔ ١‬ـ َی ِن َ‪َ َٝ ُٟ ٚ‬ی ِ َن َایِ ٔدیِ‪َٝ َ ِٟ ٔ٦‬‬
‫ج‬
‫ٓ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ٔ‬ ‫ٖ‬ ‫ِّ‬ ‫ٕ‬ ‫َ‬
‫َخ ِ‪َْ َ ِٟ ٦ُ ََ ٚ‬ل یُ ٔ ِی ُؾ ِ َ‪ِ ٔ ٤‬یء ‪ ٣ِ ٝ‬م ٔ ِ‪ ۤ ٔٞٚ‬اْل ٔ َ‪ ٞ‬ش َء َ ٔ َه‬ ‫ج‬

‫ا َ ِاْل َ ِر َؼ ج َ َْل َُٔ‍یُ ِ ُد ٗہ ح ٔ َِ ُق ُ َ‪ ٞ‬ج َ ُ َ ا ِ‪َ ٙ‬نل ُّیٔ‬

‫ُ ِ ُّیٔی ُ ا‪ٔ ٰ ٰٞ َّ ٙ‬‬
‫ا ِ‪َ ٙ‬نق ِٔی ُ‪﴾۲۵۵﴿ ٟ‬‬
‫رتہمج‪:‬۔ۺاہللۺوہۺذاتۺےہۺہکۺاُسۺےکۺوساۺوکیئۺوبعمدۺںیہن‪،‬ۺہشیمہۺزدنہۺرےنہواالۺےہ‪،‬ۺامتؾۺولخمؼۺاکۺ‬
‫اھبنسےنلواالۺےہ‪،‬ہنۺاسۺوکۺاوھگنۺدابۺیتکسۺےہۺاورۺہنۺدنین(دابۺیتکسۺےہ)ایسۺےکۺولممکۺںیہۺںیہۺبسۺ‬
‫ھچکۺیھبۺآامسونںۺںیم(وموجدات) ںیہۺۺاوروجۺھچکۺزنیمۺںیمۺےہ‪،‬ۺااسیۺوکؿۺصخشۺےہۺوجۺاُسۺےکۺ‬
‫اپسۺ(یسکۺیک) افسرشۺرکۺےکسۺدبوؿۺاُسۺیکۺااجزتۺےک‪،‬ۺوہۺاجاتنۺےہۺاؿۺ(وموجدات) ےکۺامتؾۺ‬
‫احرضۺاورۺاغبئۺاحالتۺوکۺۺاورۺوہۺوموجداتۺاسۺےکۺولعمامتۺےسۺیسکۺزیچۺوکۺاےنپۺملعۺےکۺااحہطۺںیمۺ‬
‫ںیہنۺالۺےتکس‪،‬ۺرگمۺسجۺدقرۺ(ملعۺدانی) ویہۺاچےہ۔ۺاُسۺیکۺرکیس(اینتۺڑبیۺےہۺہکۺاس) ےنۺبسۺ‬
‫آامسونںۺۺاورۺزنیمۺوکۺاےنپۺادنرۺےلۺراھکۺےہۺاورۺاہللۺاعتٰیلۺوکۺاؿۺدوونںۺ(آامسؿۺاورۺزنیم) یکۺ‬
‫افحتظۺھچکۺلکشمۺںیہنۺزگریت‪،‬ۺاورۺوہۺیہۺاعاشیلؿۺاورۺمیظعۺااشلؿۺےہ۔‬

‫(ایبؿۺارقلآؿ)‬

‫‪31‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپںیھ)‬ ‫وسر ٔہۺۺؤمنِمۺیکۺادتبایئۺنیتۺ ؀ۺ‪ ۳‬آںیتیۺ(اکی‬

‫۝ ٰح ٓ‪َ ﴾۱﴿ ٟ‬ت ِ‪٢‬زٔیِ ُ‪ ٛ‬ا ِل ٖٔ َ ٔب ٔ‪ ٣َ ٝ‬ا٘ٔ ا ِ‪َ ٙ‬نزٔیِز ٔ ا ِ‪َ ٙ‬ن‪ِ ٔ ٚ‬ی ٔ‪﴾۲﴿ ٟ‬‬
‫ا‪ٙ‬ذ‪ْۢ ١‬ن ٔب َ َّ ٔ ٔ‪ ٛ‬ا‪ٔ ِ َّ ٙ‬ب َش ٔدیِ ٔد ا ِ‪ٔ ٙ‬ن َْ ٔب ْل ذٔی َّ‬
‫ا‪ٙ‬ؾ ِ ٔ‪ٜ‬‬ ‫ىَ ٔ ٔا َّ‬
‫ـ َ ْۤل أ‪ َ ٰ ٙ‬ا ٔ َّْل ُ َ ـ ا ٔ‪َِ ٙ‬یهٔ ا ِ‪ٔ َٞ ٙ‬ضیرُ ﴿‪﴾۳‬‬
‫رتہمج‪:‬۔ۺہیۺاتکبۺاُاتریۺیئگۺےہۺاہللۺیکۺرطػۺےسۺ‪،‬وجۺزربدتسۺےہرہۺزیچۺاکۺاجےننواالۺےہ‪،‬ۺ‬
‫ےنشخبواالۺےہۺاورۺوتہبۺوبقؽۺرکےنواالۺےہ‪،‬ۺتخسۺزساۺدےنیواالۺےہ‪،‬ۺدقرتۺواالۺےہۺاُسۺےکۺوِساۺوکیئۺ‬
‫ابعدتۺےکۺالقئۺںیہن‪،‬ۺایسۺےکۺاپسۺبسۺوکۺاجانۺےہ۔‬
‫تلیضف ‪:‬۔وجۺ صخشۺ‘‘آۃیۺارکلیس’’ ڑپھۺرکۺرھپۺ‘‘ وسر ٔہۺۺؤمنِم ’’یکۺذموکرہۺنیتۺآںیتیۺحبصۺےکۺوتقۺڑپھۺےلۺوہۺ‬
‫اُسۺدؿۺرہۺرُبایئۺاورۺفیلکتۺےسوفحمظۺرےہۺاگ۔‬
‫(دنسمۺزبارۺنعۺایبۺرہریہۺوۺرواہۺارتلزمی‪،‬ۺابیقۺوحاےلۺرھکبےۺومیتۺجۺ‪۴‬ۺںیمۺدھکیۺںیل)‬

‫﴿‪﴾۲۵‬ۺرفوتشںۺیکۺداعؤںۺےکۺقحتسمۺےننبۺاکۺ‬
‫اورۺومتۺرپۺاہشدتۺاکۺارجۺےنلمۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫(نیتۺ؀ۺ‪ ۳‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫﴿ َا ُم ِذُ ٔ ٘ٔ ا‪ِ ٔٞ َّ ٙ‬ی ٔه ا ِ‪َ ٙ‬ن‪ِ ٔ ٚ‬ی ٔ‪َّ ٣َ ٝٔ ٟ‬‬

‫ا‪ٙ‬ص ِی ٰؾ ٔ‪ ٣‬ا‪َّ ٙ‬ز ٔج ِی ٔ‪﴾ ٟ‬‬
‫رتہمج‪:‬۔ۺںیمۺاہللۺیکۺانپہۺۺاماتگنوہںۺوجۺوخبۺےننسواالۺےہڑباۺاجےننواالۺےہۺرمدودۺاطیشؿۺےس‬
‫دعبںیمۺۺوسرۂۺرشحۺیکۺنیتۺ؀ۺ‪ ۳‬ۺآںیتیۺ(اکی ؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپںیھ)‬
‫‪32‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫ج‬ ‫۝ ُ َ اُ٘ َّا‪ٔ ٙ‬ذ ِی َ ْۤل أ‪ َ ٰ ٙ‬ا ٔ َّْل ُ َ ج ٰم‪ ُٟ ٔ ٚ‬ا ِ‪َ ٙ‬ي ِی ٔب َ َّ‬
‫ا‪ٙ‬ص َ َدۃ ٔ‬
‫َّ ج‬
‫ا‪ٙ‬زح ِٔی ُ‪ َ ُ ﴾۲۲﴿ ٟ‬اُ٘ َّا‪ٔ ٙ‬ذ ِی َ ْۤل أ‪ َ ٰ ٙ‬أْل ُ َ‬ ‫ُ َ ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ٓ ٣ُ ٞ‬‬
‫َا ِ‪ ُ ٔ َٚٞ ٙ‬ا ِ‪ُّ ُْ ٙ‬ید ِ ُس ا‪ ُٟ ٰ ٚ َّ ٙ‬ا ِ‪ِ ُٞ ٙ‬ؤ ٔ‪ ٣ُ ٝ‬ا ِ‪ِ َ ُٞ ٙ‬ی‪ ٣ُ ٔٞ‬ا ِ‪َ ٙ‬نزٔیِز ُ ا ِ‪ُ َّ َ ٙ‬ر‬
‫ُل ُٕ ِ َ‪ َ ُ ﴾۲۳﴿ ٤‬اُ٘ ا ِ‪َ ٙ‬د ‪ُٔٓ ٙ‬‬ ‫ا ِ‪َٖ َ ُٞ ٙ‬بِّرُ ـ ُ ِ ٰ َ‪ ٣‬ا٘ٔ َم َّ‪ ٞ‬ی ِٔ‬
‫ا ِ‪ َ ٙ‬رٔ ُئ ا ِ‪َ ُٞ ٙ‬ض ُِّر َ‪ِ ُ ٙ‬اْل َ ِ َ‪ُ ٓ ٞ‬ء ا ِ‪ٰ ِ ُ ٙ‬ی ُی َ ِّ ُ َ‪ َٝ ٗ ٙ‬ف ٔ‬
‫ـ‬

‫ؼ ج َ ُ َ ا ِ‪َ ٙ‬نزٔیِز ُ ا ِ‪ِٔ ٖ َ ٙ‬ی ُ‪﴾۲۴﴿ ٟ‬‬ ‫ا‪ٔ ٰ ٰٞ َّ ٙ‬‬

‫ا َ ِاْل َ ِر ٔ‬
‫رتہمج‪:‬۔ۺۺوہۺااسیۺےہۺہکۺاسۺےکۺوساۺوکیئۺاورۺوبعمدۺ(ےننبۺےکۺالقئ) ںیہن‪،‬ۺوہۺاجےننواالۺےہۺوپدیشہۺ‬
‫زیچوںۺاکۺاورۺاظرہیۺزیچوںۺاکۺویہۺڑباۺرہمابؿۺاہنتیۺرمحۺواالۺےہۺوہۺااسیۺاہللۺےہۺہکۺاسۺےکۺوساۺوکیئۺاورۺ‬
‫وبعمدۺ(ےننبۺےکۺالقئ) ںیہن‪،‬ۺوہۺابداشہۺےہ(بسۺةیعںۺےس) اپکۺےہ‪،‬ۺانمۺدےنیواالۺےہۺ(اےنپۺ‬
‫دنبوںۺوکۺوخػۺیکۺزیچوںۺےس) ابہگنینۺرکےنواالےہ‪،‬ۺزربدتسۺےہ‪،‬ۺرخایبۺاکۺدرتسۺرکۺدےنیواالۺ‬
‫ےہ‪،‬ۺڑبیۺتمظعۺواالۺےہ‪،‬ۺاہللۺاعتٰیلۺولوگںۺےکۺرِشکۺےسۺاپکۺےہۺوہۺوبعمدۺ(ربقح) ےہ‪،‬ۺدیپاۺ‬
‫رکےنۺواالۺےہ‪،‬کیھٹۺکیھٹۺانبےنۺواالۺےہ‪،‬ۺوصرت(لکش)انبےنواالۺےہ‪،‬ایسۺےکۺاےھچۺاےھچۺانؾۺںیہ‪،‬ۺ‬
‫بسۺزیچںیۺایسۺیکۺاپیکۺایبؿۺرکیتۺںیہۺوجۺآامسؿۺاورۺزونیمںۺںیمۺںیہۺاورۺویہۺزربدتسۺتمکحۺواالۺےہ۔‬
‫تلیضف ‪:‬۔ۺوجۺ صخشۺحبصۺوک ‘اَمُ ِذُ ٔ ٘ٔ ا‪ِ ٔٞ َّ ٙ‬ی ٔه ا‪َِ ٙ‬ن‪ِ ٔ ٚ‬ی ٔ‪َّ ٣َ ٝٔ ٟ‬‬
‫ا‪ٙ‬ص ِی ٰؾ ٔ‪ ٣‬ا‪َّ ٙ‬ز ٔج ِی ٔ‪ ’ ٟ‬نیتۺرمہبتۺڑپھۺرکۺۺذموکرہۺآںیتیۺ‬
‫اکیۺرمہبتۺۺڑپھۺےلۺوتۺرّتسۺزہارۺرفےتشۺداعےئۺرتمحۺرکےتۺںیہۺاوراُسۺدؿۺرمےنۺرپۺاہشدتۺاکۺارجۺۺاتلمےہۺ۔‬
‫(رتذمی)‬
‫‪33‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫﴿‪﴾۲۶‬ۺۺاسرے ُۺُماوبلںۺےکوپراۺۺوہےنۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫اکی‪ ۱‬رمہبتۺڑپںیھ)‬
‫؀ۺ‬
‫(‬

‫َ َا‪َ َ ِ ١‬ت ِ‪ٔ ٦‬دیِ ٔ ِی َ َا‪ َ ِ ١‬تُ ِؾن ُٔ‪ِ ٔ ٞ‬ی‬ ‫﴿ َا‪َ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬ا‪َ َ ِ ١‬خ َ‪ِ ٔ َ ِْ ٚ‬ی‬
‫َ تُ‪ِ ٔ ُ ِ ٔٞ‬ی َ اَ‪َ َ ِ ١‬ت ِ ٔ ِی ٔ ِی ﴾‬ ‫َ اَ‪َ َ ِ ١‬ت ِ ْ ٔ ِی ٔ ِی َ اَ‪ِ ١‬‬
‫رتہمج‪:‬۔اےۺۺاہللۺآپۺیہۺےنےھجمۺدیپاۺایکۺاورۺآپۺیہۺےھجمۺدہاتیۺدےنیواےلۺںیہۺاورۺآپۺیہۺےھجمۺ‬
‫الھِکےتۺںیہۺاورۺآپۺیہۺےھجمۺالپےتۺںیہۺاورۺآپۺیہۺےھجمۺامرںیۺےگۺاورۺآپۺیہۺےھجمۺزدنہۺرکںیۺےگۺ۔‬
‫تلیضف ‪:‬۔ۺنسحۺربیمؒۺۺرفامےتۺںیہۺہکۺرضحتۺسُمرزہۺنبۺدنجبؓۺےنۺرفامایۺہکۺںیمۺںیہمتۺاکیۺایسیۺدحثیۺہنۺ‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫انُسؤںۺوجۺںیمۺےنۺروسؽۺاہللۺﷺ ےسۺیئکۺرمہبت ُۺُسۺاورۺرضحتۺاوبرکبۺؓۺاورۺرضحتۺرمعؓۺےسۺیھبۺیئکۺرمہبت ُۺُسۺ‬
‫ےہۺ‪،‬ںیمۺےنۺ ضۺایکۺرضورۺانُسںیئۺ‪،‬ۺرضحتۺسُمرزہؓۺےنۺرفامایۺوجۺصخشۺحبصۺاورۺاشؾۺاؿۺاملکتۺوکۺڑپےھۺوتۺاہلل ٰی‬
‫ۺاعتٰلۺ‬
‫ےسۺوجۺامےگناگۺاہلل ٰی‬
‫ۺاعتٰلۺرضورۺاسۺوکۺاطعۺرفامںیئۺےگ۔‬
‫ک‬
‫(وحاہلۺبِض ھرزےۺومیتۺجۺ ‪۱‬؍؃ۺ ‪۱۴۴‬۔‪۱۴۵‬ۺںیمۺدںیھکی)‬

‫﴿‪﴾۲۷‬ۺۺانگوہںۺوکۺاعمػۺرکواےنۺاورایکینںۺاحلصۺرکےناکۺوبنیۺہخسن‬
‫(وس؀ۺ‪ ۱۰۰‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫﴿ ُ ِ َ َ‪ ٤‬ا٘ٔ َ ٔ َ ِ‪ٔ ٞ‬د ٖہ ﴾‬

‫رتہمج‪:‬۔ۺںیمۺاہللۺیکۺاپیکۺایبؿۺرکاتوہںۺاُۺسۺیکۺاشؿۺےکۺالقئۺ‪،‬اورۺاُۺسۺیکۺرعتفیۺرکاتوہںۺاُۺسۺیکۺ‬
‫ایبؿۺیکۺوہیئۺرعتفیۺےکۺاسھتۺ۔ۺ‬
‫‪34‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫تلیضف ‪:‬۔ۺاؿۺاملکتۺوکۺوسۺ‪ ۱۰۰‬رمہبتۺڑپھۺںیلۺدنمسرۺےکۺاھجگۺےکۺرباربۺیھبۺانگہۺوہںۺےگۺوتۺاہللۺاعتٰیلۺاعمػۺ‬

‫(رتذمی)‬ ‫رفامدںیۺےگۺ۔ۺ (حیحصۺملسمۺ‪۴‬؍‪)۲۰۸۱‬ۺاورۺاکیۺالھکۺوچسیبۺزہارۺایکینںۺںیلمۺیگ۔‬

‫﴿‪ ﴾۲۸‬ۺنیتۺڑبیۺامیبرویںۺےسےنچبۺاکۺوبنیۺآاسؿۺہخسن‬
‫(دعبۺامن ِضزۺرجفۺنیت؀ۺ‪ ۳‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫﴿ ُ ِ َ َ‪ ٤‬ا٘ٔ ا ِ‪َ ٙ‬نق ِٔی‪ٔ ِٞ َ ٔ َ ٔ ٟ‬د ٖہ ﴾‬

‫رتہمج‪:‬۔ۺںیمۺڑبیۺتمظعۺواےلۺاہللۺیکۺاپیکۺایبؿۺرکاتوہںۺاُۺسۺیکۺاشؿۺےکۺانمبسۺاورۺاُۺسۺیکۺ‬
‫رعتفیۺرکاتوہںۺاُۺسۺیکۺایبؿۺرکدہۺرعتفیۺےکۺاسھتۺ۔ۺ‬
‫(اکیۺ؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫﴿اَ‪ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬ا ٔ ِّ ْٓ اَ ِ أ َ‪ َّٞ ٝٔ َ ُٙ‬م ٔ ِ‪َ ٢‬د َک َ اٍَ ِٔػ َمل َ َّ ٔ‪َِ ٍ ٣ِ ٝ‬غ‪َ ٔ ٚ‬‬
‫ل َمل َ َّ ٔ‪َّ ٣ِ ٝ‬ر ِح َ‪ َ َ ٔ ٞ‬اَ‪ِ١‬ز ٔ ِ‪َ ٜ‬مل َ َّ ٔ‪َ َ ۢ ٣ِ ٝ‬زک َ ت ٔ َ ﴾‬‫َ ا ِن ُ ِ‬
‫رتہمج‪ :‬۔اےۺاہللۺاؿۺوتمعنںۺںیمۺےسۺاماتگنۺوہںۺوجۺریتےۺاپسۺںیہۺاورۺاےنپۺلضفۺیکۺھجمۺرپۺابرشۺرکۺ‬
‫اورۺاینپۺرتمحۺھجمۺرپۺالیھپۺدےۺاورۺاینپۺربتکۺھجمۺرپۺانزؽۺرکۺدے۔‬
‫تلیضف ‪:‬۔ۺرضحتۺہصیبقۺنبۺاخمرؼۺؓۺرفامےتۺںیہۺہکۺںیمۺوضحرﷺیکۺدختمۺںیمۺاحرضۺوہا‪،‬ۺوضحرﷺےنۺ‬
‫ے‬
‫وپاھچۺویکںۺآےئۺوہ؟ۺںیمۺےنۺ ضۺایکۺریمیۺرمعۺزایدہۺوہۺگۺےہ۔ۺریمیۺڈہایںۺزمکورۺوہۺںیئگۺںیہۺینعیۺںیمۺوبڑاھۺ‬
‫وہۺایگۺوہںۺںیمۺآپۺﷺ یکۺۺدختمۺںیمۺاسۺےئلاحرضۺوہاۺوہںۺاتۺہکۺآپۺےھجمۺوہۺزیچۺاھکسںیئۺسجۺےسۺاہللۺ‬
‫اعتٰیلۺےھجمۺعفنۺدے۔ۺۺوضحرﷺےنۺرفامایۺمتۺسجۺرھتپ‪،‬ۺدرتخۺاورۺڈےلیھۺےکۺاپسۺےسۺذگرےۺوہۺاسۺےنۺ‬
‫اہمترےےئلۺداعےئۺرفغمتۺیکۺےہ۔ۺاےۺہصیبق! حبصۺیکۺامنزۺےکۺدعبۺنیتۺرمہبتۺ ُ ِ َ َ‪ ٤‬ا٘ٔ ا‪َِ ٙ‬نق ِٔی‪ٔ ِٞ َ ٔ َ ٔ ٟ‬د ٖہ‬

‫‪35‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬
‫وہک۔ۺاسۺےسۺمتۺادنےھنپ‪،‬ۺوکڑیۺنپۺاورۺافجلۺےسۺوفحمظۺروہےگ‪،‬ۺاےۺہصیبق! ہیۺداعۺیھبۺڑپاھۺرکوۺ اَ‪ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬ا ٔ ِّ َا أ َ‬
‫ْٓ ِ‬
‫‪ َّٞ ٝٔ َ ُٙ‬م ٔ ِ‪َ ٢‬د َک َ اٍَ ِٔػ َمل َ َّ ٔ‪َِ ٍ ٣ِ ٝ‬غ‪ َ َ ٔ ٚ‬ا ِن ُ ِ‬
‫ل َمل َ َّ ٔ‪َّ ٣ِ ٝ‬ر ِح َ‪ َ َ ٔ ٞ‬اَ‪ِ١‬ز ٔ ِ‪َ ٜ‬مل َ َّ ٔ‪ْۢ٣ٝ‬ن َ َزک َ ت ٔ َ ۔‬
‫(رھکبےۺومیتۺجۺ‪۱‬ۺص‪)۹۵‬‬
‫ن‬
‫﴿‪﴾۲۹‬ۺ ِضۺجاتۺیکۺرشارتۺےسۺےنچبےکےئلۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫(اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫ا ا‪ِ ٔ ّٰٚ ٙ‬ی‬‫ا ا٘ٔ ا‪ َّ ٙ‬آ َّ‪ٔ ٝ‬‬ ‫﴿ َا ُم ِذُ ٔ َ ِج ٔ ا٘ٔ ا ِل َ ٔ یِ ٔ‪ٔ َٞ ٔ َٚ ٔ َ ٟ‬‬
‫َش َ‪َ ٝ‬ی ِ‪٢‬ز ٔ ُ‪ ٣َ ٝٔ ٜ‬ا‪َٞ َّ ٙ‬آ ٔء َ‬
‫َْل یُ َ ٔ ُز‪ٌّ َ َّ٣ُ٥‬رز َّ َْل ٍَ ٔج ْز ٔ‪ِّ َ ٣ِ ٝ‬‬
‫ؼ َ َ ِّ‬
‫َش َ‪ٝ‬‬ ‫َش َ‪ ٝ‬ذ ََر َ ف ٔ ِاْل َ ِر ٔ‬‫َی ِنزُ ُج ٍ ِٔی َ‪ِّ َ َ ٦‬‬ ‫ٔ‪ِّ َ ٣ِ ٝ‬‬
‫َش َ‪ٝ‬‬
‫َ ٔ‪ٍٔ ٣ِ ٝ‬ت َ ٔن َّ‬
‫ا‪ِ ٚٙ‬ی ٔ‪ َ ٛ‬ا‪ ٦َ ٢َّ ٙ‬ر ٔ َ ٔ‪ ٣ِ ٝ‬ؽَ َ ارٔ ٔٔ‬ ‫ْخ ُج ٔ‪٦َ ٢ِ ٝ‬‬
‫َی ِ ُ‬
‫ا‪ِ ٚٙ‬ی ٔ‪ َ ٛ‬ا‪ ٦َ ٢َّ ٙ‬رٔ ا ٔ َّْل ؽَ رٔ ّّ َّی ِ ُ ُٔ ٔ َدیِر ٕ یَّ َر ِح ٰ‪﴾ ٣ُ ٞ‬‬
‫َّ‬
‫رتہمج‪ :‬۔ںیمۺاہللۺیکۺرکمیۺذاتۺیکۺاوراہللۺےکۺاؿۺاکلمۺااتلٔریثۺاملکتۺیکۺانپہۺاماتگنۺوہںۺنجۺاملکتۺ‬
‫ےسۺآےگۺںیہنۺڑباتھۺوکیئۺکینۺاورۺہنۺوکیئۺرُباۺصخشۺاؿۺامتؾۺزیچوںۺیکۺرُبایئۺےسوجآامسؿۺےسۺارتیتۺ‬
‫ںیہۺاورۺاؿۺامتؾۺزیچوںۺیکۺرُبایئۺےسوجآامسؿۺںیمۺڑچیتھۺںیہۺاورۺاؿۺامتؾۺزیچوںۺیکۺرُبایئۺےسوجۺ‬
‫ن ھ‬
‫زنیمۺںیمۺیتلیھپۺںیہ‪،‬ۺاورۺاؿۺامتؾۺزیچوںۺیکۺرُبایئۺےسوجۺزنیمۺےستِضکلنیۺںیہ‪،‬ۺاورۺراتۺاورۺدؿۺ‬
‫ےکونتفںۺےسۺاورۺراتۺاورۺدؿۺںیمۺاٹھکٹھکےنۺواولںۺۺےس‪،‬ۺرگمۺوہۺاٹھکٹھکےنۺواالۺوجۺریخۺےکۺاسھتۺ‬
‫اٹھکٹھکاتۺوہ‪،‬ۺاےۺےبۺدحۺرہمابؿ!‬
‫‪36‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫تلیضف ‪:‬۔ۺاسۺداعۺےکۺڑپےنھۺیکۺوہجۺےسۺروسؽۺاہللﷺوکۺفیلکتۺاچنہپےنۺیکۺتّینۺےسۺآےنۺواالۺنِجۺھنمۺےکۺ‬
‫(وماطۺاامؾۺامکلۺرۃمحۺاہللۺہیلع)‬ ‫لبۺرگۺڑپاۺ۔‬

‫﴿‪﴾۳۰‬ۺۺآبیسۺۺورحسۺوریغہۺےسۺافحتظۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫(نیتۺ؀ۺ‪ ۳‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫َ َا ِص َ َ ا ِ‪ِ ُ ِٚ ُٞ ٙ‬ہّٰلِل َ ا ِ‪ُ ِٞ َ ٙ‬د ک ُ ُّی‪ِ ٗ ٚ‬ہّٰلِل َا ُم ِذُ ٔ ٘ٔ‬ ‫﴿ َا ِص َ ِ َ‪٢‬‬

‫ؼ ا ٔ َّْل ٔ ٔذِ‪٣ِ ٝٔ ٖ ٔ ١‬‬
‫ٔ ُ ا‪َٞ َّ ٙ‬آ َء اَ ِ‪َ ٤‬ت َْ َه َمل َ ِاْل َ ِر ٔ‬ ‫َّا‪ٔ ٙ‬ذ ِی یُ ِ‪ٞ‬‬
‫َشٕ ٔ ٖ ﴾‬ ‫َش َّ‬
‫ا‪ٙ‬ص ِی َؾ ٔ‪ِ ٔ َ ٤‬‬ ‫َش َ‪َ ٝ‬خ‪ َ ََٓ ٚ‬ذ ََر َ َ ٔ‪ِّ َ ٣ِ ٝ‬‬
‫َ ِّ‬
‫رتہمج‪:‬۔اہللۺےکۺےئلۺاۺےنۺحبصۺیکۺاورۺوپریۺتنطلسۺےنۺحبصۺیک‪،‬ۺامتؾۺرعتفیۺاہللۺےکۺےئلۺےہ‪،‬ۺانپہۺ‬
‫اتیلۺوہںۺسجۺےنۺآامسؿۺوکۺروےکۺراھکۺہکۺوہۺۺزنیمۺرپۺرِگےۺرگمۺاسۺیکۺااجزتۺےسۺولخمؼۺیکۺرُبایئۺ‬
‫ےسۺاورۺوجۺیلیھپۺےہۺاورۺاطیشؿۺےکۺرشۺاورۺاسۺےکۺرشکۺےس۔‬
‫تلیضف ‪:‬۔رضحتۺدبعاہللۺنبۺرمعونبۺااعلصؓۺےسۺآپۺﷺ ےنۺرفامایۺہکۺارگۺمتۺےنۺاِضسۺ(ذموکرہ) ۺۺداعۺوکۺ‬
‫نیتۺؔۺرمہبتۺحبصۺےکۺوتقۺڑپھۺایلۺوتۺاشؾۺکتۺاطیشؿ‪،‬ۺاکنہۺاورۺاجدورگۺےکۺرضرۺےسۺوفحمظۺۺروہےگ۔‬
‫ل ن‬
‫(ادلاعءۺ ‪،۹۵۴‬ۺانبۺا صنیۺ‪،۶۶‬ۺعمجم۔‪۱۱۹‬؍‪)۱‬‬

‫﴿‪﴾۳۱‬ۺۺاجدوۺےسۺافحتظۺاکۺۺااۺہخسن‬
‫(اکیۺ؀ۺ‪ ۱‬رمۺہبتۺڑپںیھ)‬

‫‪37‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫َش ِی ْء اَ ِم َق َ‪َ ُ ٢ِ ٝٔ ٟ‬‬ ‫﴿اَمُ ِذُ ٔ َ ِج ٔ ا٘ٔ ا ِ‪َ ٙ‬نق ِٔی ٔ‪َّ ٟ‬ا‪ٔ ٙ‬ذ ِی ‪َِ ٙ‬ی َ‬
‫ٔ ُز‪ٌّ َ َّ٣ُ٥‬رز َّ َْل ٍَ ٔج ْز َّ‬ ‫ا ا‪ِ ٔ ّٰٚ ٙ‬ی َْل یُ َ‬ ‫ا ا٘ٔ ا‪ َّ ٙ‬آ َّ‪ٔ ٝ‬‬ ‫ٔ َ‪ٔ َٞ ٔ ٚ‬‬
‫ٔ َ ِ َ‪ٞ‬آ ٔء ا٘ٔ ا ِ‪ٰ ِ ُ ٙ‬ی ک ُ ِّ‪َ َٝ ٦َ ٚ‬م‪َ َِٟ ٙ َٝ َ ٦َ ٢ِ ٝٔ ُ ِٞ ٔ ٚ‬ا ِم‪َِٟ ٚ‬‬
‫َش َ‪َ ٝ‬خ‪َ َ َ ََٓ ٚ‬ز َ َ ذ ََر َ ﴾‬ ‫ٔ‪ِّ َ ٣ِ ٝ‬‬
‫رتہمج‪ :‬۔ںیمۺاہللۺیکۺمیظعۺذاتۺیکۺانپہۺاماتگنۺوہںۺہکۺسجۺےسۺوکیئۺزیچۺڑبیۺںیہنۺےہ‪،‬ۺ(اورۺۺانپہۺاماتگنۺ‬
‫وہں) اہللۺےکۺاؿۺاکلمۺااتلٔریثۺاملکتۺیکۺنجۺےسۺآےگۺںیہنۺڑباتھۺےہۺوکیئۺکینۺاورۺہنۺوکیئۺرُباۺ‬
‫صخش‪،‬ۺ(اورںیمۺانپہۺاماتگنۺوہں) اہللۺےکۺامتؾۺاےھچۺانومںۺیکۺوجۺےھجمۺولعمؾۺںیہۺاورۺوجۺھجمۺولعمؾۺ‬
‫ںیہنۺںیہۺاؿۺامتؾۺزیچوںۺیکۺرُبایئۺےسۺوجۺاسۺےنۺدیپاۺیکۺاورۺکیھٹۺانبیئۺاورۺالیھپیئ۔‬
‫تلیضف‪:‬۔ۺوجۺصخشۺحبصۺےکۺوتقۺاکیۺۺرمہبتۺہیۺداعۺڑپھۺےلۺاؿۺاشءۺاہللۺاجدوۺےسۺافحتظۺںیمۺرےہاگ۔ۺرضحتۺ‬
‫بعکۺاةحرؒۺۺرفامےتۺںیہۺہکۺارگۺںیمۺہیۺداعۺہنۺڑپاتھۺوتۺوہیدیۺےھجمۺاجدوۺےکۺزورۺےسۺدگاھۺانبۺدےتی۔‬
‫(ؤماطۺاامؾۺامکلۺرۃمحۺاہللۺہیلع)‬
‫ن‬
‫﴿‪﴾۳۲‬ۺ ِضۺجاتۺیکۺرشارتۺےسۺےنچباکۺۺہخسن‬
‫(اکیۺ؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫۝ اَ ٍَ َ ٔ ب ِ ُ ِ‪ ٟ‬اَ‪َ َٞ َّ ١‬خ َ‪َ ِٟ ُٖ٢ٰ ِْ ٚ‬م َ ّث َّ اَ‪ ِٟ َُّٖ١‬ا ٔ َ‪َْ ٢َ ِ ٙ‬ل تُ ِز َج ُن ِ َ‪٤‬‬
‫‪ٙ‬‬ ‫ا‬ ‫ب‬ ‫ر‬ ‫ج‬
‫‪٥‬‬ ‫َّ‬
‫ْل‬ ‫ٔ‬ ‫ا‬ ‫‪ٙ‬‬‫ٔ‬ ‫ا‬ ‫ْل‬‫َ‬
‫ج‬
‫﴿‪ٰ َ ٍَ ﴾۱ ۵‬نل َ اُ٘ ا ِ‪ ُ ٔ َٚٞ ٙ‬ا ِ‪ُّ َ ٙ‬یٓ ٰ َ ُ َ َ ُّی َ ِ ٔ‬
‫ش‬ ‫ز‬ ‫ن‬ ‫ِ‬ ‫ۤ‬
‫‪38‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫ا ِل َ ٔ یِ ٔ‪ ٣ِ َٝ َ ﴾۱ ۶﴿ ٟ‬یَّ ِد ُو َ‪َ ٝ‬ه ا٘ٔ أ‪َ َ ٧ّ ٰ ٙ‬‬

‫ْل‬
‫ِخ َْل ُ ِز َ‪ٗ َٙ ٤َ ٥‬‬
‫ٔ ٖ ْل ٍَ ٔ‪ َٞ َّ ١‬ح ٔ َ ُ ٗ م ٔ ِ‪َ ٢‬د َر ِّ ٖ ـ أ‪َْ ٗ َّ ١‬ل ُی َِ‪ ُ ٔ ٚ‬ا ِلٖ ٰ ٔ ُ ِ َ‪﴾۱ ۷﴿ ٤‬‬
‫(وسر ٔہۺۺؤم ونمؿ)‬ ‫َ ُّ ِ‪َّ ٛ‬ر ِّب اىِ ٔ ِ َ ِار َح ِ‪َ َ ٟ‬ا‪َ َ ِ ١‬خیِرُ ا‪ٙ‬زّٰحٔ‪ٔٞ‬ی ِ َن ﴿‪﴾۱ ۸‬‬
‫ے‬
‫رتہمج‪:‬۔ۺایکۺمتۺہیۺامگؿۺکئ ےۺوہےئۺوہۺہکۺاۺےنۺںیہمتۺویںۺیہۺےباکرۺدیپاۺایکۺےہۺاورۺہیۺہکۺمتۺامہریۺ‬
‫ت‬
‫رطػۺولاٹےئۺیہۺہنۺاجؤےگ۔ۺاہللۺاعتٰیلۺ چ‬
‫ساۺابداشہۺےہۺوہۺڑبیۺدنلبیۺواالۺےہ‪،‬ۺاسۺےکوساۺوکیئۺوبعمدۺ‬
‫ںیہن‪،‬ۺویہۺزبرگۺ شۺاکۺامکلۺےہۺوجۺصخشۺاہللۺےکۺاسھتۺدورسےۺوبعمدۺوکۺاکپرےۺسجۺیکۺدلیل‬
‫ۺاسۺےکۺاپسۺںیہن‪،‬ۺسپۺاسۺاکۺاسحبۺوتۺاسۺےکۺربۺےکۺاورپۺیہۺےہ۔ۺےبۺکشۺاکرفۺولگۺاجنتۺےسۺ‬
‫رحموؾۺںیہ۔ۺاورۺوہکۺہکۺاےۺریمےۺرب! وتۺشخبۺاورۺرمحۺرکۺاورۺوتۺبسۺرہمابونںۺےسۺرتہبۺرہمابینۺ‬
‫رکےنواالۺےہ۔‬
‫تلیضف ‪:‬۔انبۺایبۺاحمتۺںیمۺےہۺہکۺاکیۺامیبرۺصخشۺےسجۺوکیئۺنِجۺاتسۺۺراہۺاھت‪،‬ۺۺرضحتۺدبعاہللۺنبۺوعسمدؓۺےکۺاپسۺ‬
‫آایۺوتۺآپؓۺےنۺذموکرہۺآتیۺڑپھۺرکۺاُسۺےکۺاکؿۺںیمۺدؾۺایک‪،‬ۺوہۺااھچۺوہۺایگۺ۔ۺبجۺیبنۺرکمیۺﷺ ےسۺاسۺاکۺذرکۺایکۺوتۺ‬
‫آپۺﷺ ےنۺرفامایۺۺدبعاہللۺمتۺےناسۺےکۺاکؿۺںیمۺایکۺڑپاھۺاھت؟ۺۺآپؓۺےنۺالتبۺدای‪،‬ۺوتۺۺوضحرۺﷺ ےنۺرفامایۺمتۺےنۺہیۺ‬
‫آںیتیۺاسۺےکۺاکؿۺںیمۺڑپھۺرکاےسۺالجۺدای‪،‬ۺاہللۺیکۺمسقۺاِضؿۺآوتیںۺوکۺارگۺوکیئۺابۺاامیؿۺصخشۺابنیقیلۺیسکۺاہپڑۺرپۺڑپےھۺوتۺ‬
‫وہۺیھبۺاینپۺہگجۺےسۺلٹۺاجےئ۔‬
‫ۺاوبۺمیعنۺےنۺرواتیۺلقنۺیکۺےہۺہکۺںیمہۺروسؽۺرکمیۺﷺ ےنۺاکیۺرکشلۺںیمۺاجیھبۺاورۺرفامایۺہکۺاۺحبصۺوۺاشؾۺ‬
‫ذموکرہۺآںیتیۺالتوتۺرفامےتۺرںیہۺوتۺاۺےنۺرباربۺاسۺیکۺالتوتۺدوونںۺوتقۺاجریۺریھک۔ۺادمحلۺہلل! اۺالسیتمۺاورۺ‬
‫تمینغۺےکۺاسھتۺواسپۺولےٹ۔‬
‫(ریسفتۺانبۺریثکۺ‪۳‬؍‪،۴۷۴‬ۺرھکبےۺومیت‪۱‬؍‪)۱۵۰‬‬

‫‪39‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫﴿‪﴾۳۳‬ۺحبصۺیکۺۺااۺداعںیئ‬
‫(رہۺداعۺوکۺاکیۺ؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫َ ٔ َ اَ ِ‪َ ِ َ ١ َ ٔ َ ٢َ ِ َ ٝ‬ی‬ ‫﴿اَ‪ َ ٔ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬اَ ِص َ ِ َ‪٢‬‬

‫َ أ‪َِ ٙ‬ی َ ا‪ُّ ٙ‬ی‪ُ ٢‬ص ِ ُر ﴾‬ ‫َ ٔ َ ‪ُ ِ ُٞ َ ١‬ا‬
‫رتہمج‪ :‬۔اےۺاہلل! ںیمہۺآپۺیہۺیکۺوتقیفۺےسۺحبصۺبیصنۺوہیئۺاورۺآپۺیہۺیکۺوتقیفۺےسۺاشؾۺیلم۔ۺ‬
‫آپۺیہۺیکۺدقرتۺےسۺاۺےتیجۺںیہ‪،‬ۺاورۺآپۺیہۺیکۺدقرتۺےسۺرمںیۺےگ۔اورۺآپۺیہۺیکۺرطػۺ‬
‫ولٹۺرکۺاجانۺےہ۔‬
‫(رتذمی)‬

‫﴿اَ ِص َ ِ َ‪ َ ٢‬اَ ِص َ َ ا ِ‪ِ ُ ِٚ ُٞ ٙ‬ہّٰلِل َر ِّب ا ِ‪َ ٙ‬ن َ‪ٔٞٙ‬ی ِ َن ‪ ،‬اَ‪ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬ا ٔ ِّ ْٓ‬
‫َص ٗہ َ ‪َ ِ ُ ١‬ر ٗہ َ َ َز َٕ َ ٗ َ‬ ‫اَ ِ َ‪َ َ ُٙ‬خی ِ َر ٰ‪َ ٥‬ذا ا ِ‪َ ٙ‬ی ِ‪َ َ ٗ َ ِ ٍَ ٔ ٠‬ن ِ َ‬
‫‪َ ُ٥‬دا ٗہ َ َا ُم ِذُ ٔ َ ٔ‪ِّ َ ٣ِ ٝ‬‬
‫َش َ‪ِٔ ٍ ٝ‬ی ٔ َ َ ِّ‬
‫َش َ‪َ ٝ‬ب ِن َد ٗہ ﴾‬
‫رتہمج‪:‬امہریۺحبصۺوہیئگۺاورۺاہللۺربۺااعلنیملۺےکۺکلمۺیکۺحبصۺوہۺیئگ۔ۺاےۺاہلل! ںیمۺآپۺےسۺاسۺ‬
‫دؿۺیکۺالھبیئۺاورۺاسۺیکۺحتفۺاورۺاکایمیبۺاورۺونرۺاورۺایکسۺربتکۺاورۺاسۺیکۺدہاتیۺاماتگنۺوہںۺاورۺاسۺ‬
‫دؿۺاسۺےکۺدعبۺےکۺرشۺےسۺآپۺیکۺانپہۺاماتگنۺوہںۺ۔‬
‫(نصحِضۺنیصحۺ)‪(،‬رپۺونرۺداعۺصۺ‪)۳۲‬‬

‫‪40‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫َّ اَ ِ َ َؾ ُ ٍ َََل ّح‬ ‫﴿اَ‪ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬ا ِج َن ِ‪ ٛ‬اَ َّ َ‪َ ٥ٰ ٜ‬ذا ا‪ ٦َ ٢َّ ٙ‬رٔ َص ََل ّح‬

‫َ ِاْل ٔ َ‬
‫ِٰخۃ ٔ‬ ‫ِخ ٗہ ‪ّ َ َ ١‬ح ‪ ،‬اَ ِ أَ‪َ َ ُٙ‬خی ِ َر ُّی‬
‫ا‪ٙ‬د‪َ ِ ١‬ی‬ ‫َّ ٔ َ‬
‫َی ۤ َا ِر َح َ‪ ٟ‬ا‪ٙ‬زَّاحٔ‪ٔٞ‬ی ِ َن ﴾‬
‫رتہمج‪ :‬۔ایۺاہلل! اسۺدؿۺےکۺاوؽۺےّصحۺوکۺیکینۺانبۺےیئ‪،‬ۺدرایمینۺہّصحۺوکۺالفحۺاکۺذرہعیۺاورآریخیۺہّصحۺ‬
‫وکۺاکایمیب‪،‬ۺایۺارمحۺارلانیمحۺںیمۺداینۺوۺآرختۺیکۺالھبیئۺۺآپۺےسۺاماتگنۺوہں۔‬
‫(نصحِضۺنیصحۺصۺ‪)۷۵‬‬

‫َ َمل ٰ‬ ‫ظ‬ ‫اْل ِ ََل‪ َ ٔ ٠‬کَ‪ٔ َٞ ٔ ٚ‬ۃ ِ ٔ‬

‫اْل ِخ ََل ٔ‬ ‫ٍ ٔ ِ َ ۃٔ ِ ٔ‬ ‫﴿ َا ِص َ ِ َ‪َ ٢‬مل ٰ‬
‫ٔ‪ٔ َّٚ ٝ‬ۃ‬ ‫٘ َم‪َِ ٚ‬ی ٔ َ َ َّ‪َ َ َٟ ٚ‬مل ٰ‬ ‫َ َّ‪ٕ ٞ‬د َصل َّ ا ُ‬ ‫دٔیِ ٔ‪َ١ ٣‬ب ٔ ِّ َ‪ُٝ ٢‬‬
‫اَ ٔ ِ َ‪ ۤ ٢‬ا ٔ ِ َزا‪ِ ٔ ٥‬ی َ‪َ ٟ‬ح‪ِ ٔ ٢‬ی َّ ُ‪ َٝ َّ ّٞ ٔ ٚ ِ ٝ‬ک َ َ‪ ٣َ ٝٔ ٤‬ا ِ‪ٔ ِ ُٞ ٙ‬‬
‫لٕٔی ِ َن ﴾‬
‫رتہمج‪ :‬۔اۺےنۺحبصۺیک ِض‬
‫ۺرطفتۺاالسؾۺرپ‪،‬ۺہملکٔۺاالخصۺرپۺاورۺاےنپۺوبحمبۺیبنۺﷺ ےکۺدنیۺرپۺاورۺاےنپۺ‬
‫دجِضادجمۺرضحتۺاربامیہۺہیلعۺاالسلؾۺیکۺتّلمۺرپۺوجۺومدحۺاورۺاملسمؿۺےھتۺاورۺرشموکںۺںیمۺےسۺہنۺےھت۔‬
‫(نصحِضۺنیصحۺصۺ‪)۷۰‬‬

‫(نیت؀ۺ‪ ۳‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫٘ َخی ِ ْر َح ٍ ّٔك َّ ‪ َ ُ٥‬ا اَ ِر َح ُ‪ٓ ٟ‬‬

‫ا‪ٙ‬زاحٔ‪ٔٞ‬ی ِ َن ﴾‬ ‫﴿ ٍَ ُ‬
‫اہللۺرتہبۺاحمظفۺےہاورۺوہۺامتؾۺرمحۺرکےنواولںۺںیمۺزایدہۺرمحۺرکےنۺواالےہ۔‬
‫‪41‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫(وسۺ؀ۺ‪۱۰۰‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫٘ ‪َ ،‬ی َحَ ِٔی ُك ﴾‬

‫﴿ َی اَ ُ‬
‫ایۺۺوس ؀ۺ‪ ۱۰۰‬رمہبتۺڑپںیھ‬ ‫؀ۺ‪۵۰۰‬‬
‫اپچنۺوس‬

‫﴿ َی َ ُّی َی َّ ُّیی ِ ُ‪﴾ ٠‬‬

‫ڑپھۺےئجیل‪،‬ۺااشنۺءاہللۺتہبۺتہبۺتہبۺافدئہۺوہاگ‬

‫﴿‪﴾۳۶‬ۺۺاپچنۺےلمجۺداینۺےکۺےئل‪،‬ۺاپچنۺےلمجۺآرختۺےکۺےئل‬
‫(اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپںیھ)‬
‫۔۔۔‪ :‬برائے ُدنیا‪ :‬۔۔۔‬
‫٘ ‪ٔ ٔ ٙ‬دیِ ٔ ِی‬
‫﴿‪َ ﴾۱‬ح ِ ٔب َی ا ُ‬
‫اکیفۺےہۺھجمۺوکۺاہلل‪،‬ۺریمےۺدنیۺےکےئل‬

‫٘ ‪َ ۤ َٞ ٔ ٙ‬ا َ‪ِ ٔ َّٞ ٥‬ی‬

‫﴿‪َ ﴾۲‬ح ِ ٔب َی ا ُ‬
‫اکیفۺےہۺھجمۺوکۺاہلل‪،‬ریمے ُۺُکۺرکفۺےکےئل‬

‫٘ ‪َ ٰ َ ۢ ٣ِ َٞ ٔ ٙ‬مل َ َّ‬
‫﴿‪َ ﴾۳‬ح ِ ٔب َی ا ُ‬
‫اکیفۺےہۺھجمۺوکۺاہلل‪،‬ۺاسۺصخشۺےکۺےئلۺوجھجمۺرپۺزایدیتۺرکے‬

‫‪42‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫٘ ‪َ ٣ِ َٞ ٔ ٙ‬ح َ َد ٔ ِ‬
‫﴿‪َ ﴾۴‬ح ِ ٔب َی ا ُ‬
‫اکیفۺےہۺھجمۺوکۺاہلل‪،‬ۺاسۺصخشۺےکۺےئلۺوجھجمۺرپۺدسحۺرکے‬

‫٘ ‪ ٣ِ َٞ ٔ ٙ‬ک َ َد ٔ ِ بٔ ُ ْٓ ٕء‬
‫﴿‪َ ﴾۵‬ح ِ ٔب َی ا ُ‬
‫اکیفۺےہۺھجمۺوکۺاہلل‪،‬ۺاسۺصخشۺےکۺےئلۺوجۺرُبایئۺےکۺاسھتۺےھجمۺدوھہکۺاورۺرفبیۺدے‬
‫۔۔۔‪ :‬برائے آخرت‪ :‬۔۔۔‬
‫ا‬‫٘ م ٔ ِ‪َ ٢‬د ا ِ‪ٔ ِ َٞ ٙ‬‬
‫﴿‪َ ﴾۱‬ح ِ ٔب َی ا ُ‬
‫اکیفۺےہۺھجمۺوکۺاہلل‪،‬ۺریمےۺدنیۺےکےئل‬

‫٘ م ٔ ِ‪َ ٢‬د ا ِ‪ ِ َٞ ٙ‬أ َ َ‪ٔ ٙ‬ۃ ف ٔ ا ِ‪َْ ٙ‬بِر ٔ‬

‫﴿‪َ ﴾۲‬ح ِ ٔب َی ا ُ‬
‫اکیفۺےہۺھجمۺوکۺاہلل‪،‬ریمے ُۺُکۺرکفۺےکےئل‬

‫٘ م ٔ ِ‪َ ٢‬د ا ِ‪ِ ٔٞٙ‬یزَا ٔ‪٤‬‬

‫﴿‪َ ﴾۳‬ح ِ ٔب َی ا ُ‬
‫اکیفۺےہۺھجمۺوکۺاہلل‪،‬ۺاسۺصخشۺےکۺےئلۺوجھجمۺرپۺزایدیتۺرکے‬

‫٘ م ٔ ِ‪َ ٢‬د ا ِ‪َ ِّ ٙ‬‬

‫َصا ٔـ‬ ‫﴿‪َ ﴾۴‬ح ِ ٔب َی ا ُ‬
‫اکیفۺےہۺھجمۺوکۺاہلل‪،‬ۺاسۺصخشۺےکۺےئلۺوجھجمۺرپۺدسحۺرکے‬

‫٘ َ ْۤل أ‪ َ ٰ ٙ‬ا ٔ َّْل ‪َ َ ُ٥‬م‪َِ ٚ‬ی ٔ َت َ ک َّ ِ‪ َ ُ ٚ‬أ‪َِ ٙ‬ی ٔ اُ‪ِ ٔ ١‬ی ُب‬
‫﴿‪َ ﴾۵‬ح ِ ٔب َی ا ُ‬
‫‪43‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫اکیفۺےہۺھجمۺوکۺاہلل‪،‬ۺاسۺےکۺوِساۺوکیئۺوبعمدۺںیہن‪،‬ۺںیمۺےنۺاُیسۺرپۺوتُکۺایکۺاورۺںیمۺایسۺیکۺرطػۺ‬
‫روجعۺوہاتۺوہں۔‬
‫تلیضف ‪:‬۔رضحتۺربدیہۺۺریضۺاہللۺہنعۺےسۺرمویۺےہۺسجۺاکۺوہفمؾۺہیۺےہۺہکۺروسؽۺاہللۺﷺےنۺرفامایۺہکۺوجۺصخشۺ‬
‫ذموکرہۺۺدس‪؎۱۰‬ۺ املکتۺحبصۺےکۺوتقۺۺڑپھۺےلۺوتۺوہۺصخشۺاؿۺاملکتۺوکۺڑپےتھۺیہۺاہللۺاعتٰیلۺوکۺاسۺےکۺقحۺںیمۺۺاکیفۺاورۺ‬
‫املکتۺڑپےنھۺرپۺارجۺوۺوثابۺدےتیۺوہےئۺاپےئاگۺ۔ۺ‬
‫(درۺوثنمرۺجۺ‪۲‬؍صۺ‪)۱۰۳‬‬

‫﴿‪﴾۳۷‬ۺ اَرُمہللۺےکۺاننونے‪؎۹۹‬انؾ‬

‫َو‬ ‫َو ّٰل َاْل َو َاْل َو ٓا ُء َاْل ُء َاْل ٰ َو َاْل ُء َاْل‬

‫(اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپھۺےئجیل)‬

‫ا نی ف دعو ٗہ ِلبھ‬ ‫ِلا ِل ا‬

‫چ‬ ‫چ چ‬
‫اورۺاہللۺےکۺےئلۺاّچاّچۺانؾۺںیہۺوسۺمتۺ(ہشیمہ)اسۺوکۺاّچۺانومںۺےسۺاکپرو‬
‫س‬ ‫ح ن‬
‫م‬ ‫صن‬
‫ونٹ‪ :‬ارگۺوکیئۺ یبۺاامسۺءۺ ٰی یۺڑپےنھۺےسۺاعزجۺوہۺوتۺاؿۺاکۺرتہمجۺ جہۺرکۺڑپھۺایلۺرکے‪،‬ۺاورۺاہللۺاعتٰیلۺ‬
‫ح ن‬
‫صنیۺےکۺوفادئورباکتۺاحلصۺ‬ ‫وکۺاؿۺاواصػۺےسۺفصتمۺاجےنۺاورۺامےن‪،‬ۺااشنۺءاہللۺاوکسۺیھبۺاامسۺءۺ ٰی‬
‫ُم َر ِّت‬
‫ِب‬ ‫وہںۺےگ‬
‫۔ ا‬

‫۝ ۺاَرُمہللۺاعتٰیلۺےکۺاننونے‪ ؎۹۹‬انؾۺعمۺرتہمجۺ ۝‬

‫ُ َ اُ٘ َّا‪ٔ ٙ‬ذ ِی َ ْۤل أ‪ َ ٰ ٙ‬ا ٔ َّْل ُ َ‬

‫ویہۺاہللۺینعیۺیقیقحۺوبعمدۺےہ‪،‬اسۺےکۺوساۺوکیئۺوبعمدۺۺںیہن‬

‫‪44‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫ڑباۺرہمابؿۺےہۺ‬ ‫َا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪٣ُ ٞ‬‬ ‫‪۱‬‬

‫اہنتیۺرمحۺواالۺےہۺ‬ ‫اَ‪َّ ٙ‬زح ِٔی ُ‪ٟ‬‬ ‫‪۲‬‬
‫امتؾۺاہجونںۺاکۺابداشہۺےہۺ‬ ‫‪ ۳‬اَ ِ‪ُ ٔ َٚٞ ٙ‬‬
‫اہنتیۺاپکۺ‬ ‫‪َ ۴‬ا ِ‪ُّ ُْ ٙ‬ید ِ ُس‬
‫اورۺامتؾۺزمکورویںۺوۺویعبۺےسۺاسملۺےہۺ‬ ‫‪ ۵‬اَ‪ََ َّ ٙ‬ل ُ‪٠‬‬
‫انمۺواامؿۺدےنیواالۺےہۺ‬ ‫‪ ۶‬اَ ِ‪ِ ُٞ ٙ‬ؤ ٔ‪٣ُ ٝ‬‬
‫امتؾۺولخمؼۺیکۺابہگنینۺرکےنواالۺےہۺ‬ ‫‪َ ۷‬ا ِ‪ِ ٦َ ُٞ ٙ‬ی‪٣ُ ٔٞ‬‬
‫اکلمۺہبلغۺواالۺےہ‪،‬ۺیھبکۺیسکۺےسۺالغمبۺںیہنۺوہاتۺ‬
‫اَ ِ‪َ ٙ‬نزٔیِز ُ‬ ‫‪۸‬‬
‫تے‬
‫ڑگبےۺہےۺاکومںۺاورۺاحالتۺوکۺدرتسۺ‬ ‫َا ِ‪ُ َّ َ ٙ‬ر‬ ‫‪۹‬‬
‫رکےنواال‬
‫ڑبیۺتمظعۺواالۺےہۺ‬
‫‪ ۱۰‬اَ ِ‪َٖ َ ُٞ ٙ‬بِّرُ‬
‫اجؿۺڈاےنلواالۺ‬ ‫َا ِ‪َ ٙ‬د ‪ُٓ ٔ ٙ‬‬ ‫‪۱۱‬‬
‫اورۺدیپاۺرکےنواالۺےہۺ‬ ‫‪ ۱۲‬اَ ِ‪ َ ٙ‬رٔ ُئ‬
‫‪45‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬
‫وصرتۺانبےنواالۺےہۺ‬
‫تہبۺاعمػۺرکےنواالۺےہۺ‬
‫بسۺوکاقوبۺںیمۺرےنھکواالۺےہۺ‬
‫تہبۺدےنیواالۺےہۺ‬
‫وخبۺروزیۺاچنہپےنواالۺےہۺ‬
‫حتفۺشخبۺاورۺرزؼۺوۺرتمحۺےکۺدروازےوھکےنلواالۺ‬
‫وخبۺاجےننواالۺےہۺ‬
‫روزیۺگنتۺرکےنواالۺ‬
‫اورۺروزیۺاشکدہۺرکےنواالۺےہۺ‬
‫(انرفامونںۺوک) تسپۺرکےنواالۺ‬
‫(اورۺوکیناکروںۺوک) دنلبۺرکےنواالۺ‬
‫(املسمونںۺوک) ّزعتۺدےنیواالۺ‬
‫‪46‬‬
‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬
‫‪َ ۱۳‬ا ِ‪َ ُٞ ٙ‬ض ُِّر‬
‫‪ ۱۴‬اَ ِ‪َ ٙ‬ي ََّ ُر‬
‫اَ ِ‪ُ ٦َّ َْ ٙ‬ر‬ ‫‪۱۵‬‬
‫‪َ ۱۶‬ا ِ‪ُ ٥َّ َ ٙ‬ب‬
‫‪ ۱۷‬اَ‪ٙ‬ز ََّّز ُأ‬
‫اَ ِ‪ُ َّ ََ ٙ‬ح‬ ‫‪۱۸‬‬
‫َا ِ‪َ ٙ‬ن‪ِ ٔ ٚ‬ی ُ‪ٟ‬‬ ‫‪۱۹‬‬
‫‪ ۲۰‬اَ ِ‪ُ ٔ َْ ٙ‬ػ‬
‫‪َ ۲۱‬ا ِ‪ُٔ َ ٙ‬ؿ‬
‫‪ ۲۲‬اَ ِ‪َ ٙ‬د ٍ ُٔػ‬
‫اَ‪ٙ‬زَّاٍ ٔ ُه‬ ‫‪۲۳‬‬
‫اَ ِ‪ُٞ ٙ‬نٔزُّی‬ ‫‪۲۴‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫(اورۺاکرفوںۺوک) ذلیلۺوۺروساۺۺرکےنواالۺ‬ ‫‪َ ۲۵‬ا ِ‪ٔ ُٞ ٙ‬ذ ُّی‪ٜ‬‬

‫نن‬
‫وخب ُۺُسواالۺ‬ ‫‪ ۲۶‬اَ‪ِ ٔٞ َّ ٙ‬ی ُه‬
‫بسۺوکۺدےنھکیواالۺ‬
‫اَ ِ‪ٔ َ ٙ‬ضیِرُ‬ ‫‪۲۷‬‬
‫اورۺبسۺاکۺاحمکۺےہۺ‬ ‫َا ِ‪ُٟ َٖ َ ٙ‬‬ ‫‪۲۸‬‬
‫اہنتیۺااصنػۺرپورۺ‬ ‫‪ ۲۹‬اَ ِ‪َ ٙ‬ن ِد ُ‪ٜ‬‬
‫ڑباۺ ابرکیۺںیبۺاورۺدنبوںۺرپۺرنیمۺرکےنواالۺےہۺ‬
‫‪ ۳۰‬اَ ِ‪ٔ َّٚ ٙ‬ؾ ِی ُ‬
‫ُ‬
‫ڑباۺ ابربخۺ‬
‫َا ِ‪َ ٙ‬د ٔیِرُ‬ ‫‪۳۱‬‬
‫ڑبا ۺۺرُبدابرۺ‬ ‫‪ ۳۲‬اَ ِ‪ِ ٔ ٚ َ ٙ‬ی ُ‪ٟ‬‬
‫اورۺتمظعۺواالۺےہۺ‬ ‫‪ ۳۳‬اَ ِ‪َ ٙ‬نق ِٔی ُ‪ٟ‬‬
‫تہبۺۺےنشخبواالۺ‬ ‫‪ ۳۴‬اَ ِ‪َ ٙ‬ي َُ ِ ُر‬
‫اورۺڑباۺدقرداںۺ ینعیۺوھتڑےۺلمعۺرپۺتہبۺزایدہۺوثابۺدےنیواال‬
‫‪ٙ‬صُٖ ِ ُر‬ ‫‪ ۳۵‬اَ َّ‬

‫اَ ِ‪َ ٙ‬نل ٔ ُّی‬ ‫‪۳۶‬‬

‫تہبۺدنلبۺ‬

‫‪47‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫اورۺتہبۺڑباۺےہۺ‬
‫َا ِل َٖ ٔیِرُ‬ ‫‪۳۷‬‬
‫بسۺیکۺافحتظۺرکےنواالۺ‬ ‫‪ ۳۸‬اَ ِ‪ِٔ َ َ ٙ‬ی ُك‬
‫اورۺذغاۺشخبۺےہۺ‬ ‫‪ ۳۹‬اَ ِ‪ِ ٔ ُْٞ ٙ‬ی ُ‬
‫اسحبۺےنیلواال‬ ‫‪َ ۴۰‬ا ِ‪ِ ٔ َ ٙ‬ی ُب‬
‫ڑبیۺاشؿۺواال‬ ‫‪ ۴۱‬اَ ِ‪ِ ٔ َٚ ٙ‬ی ُ‪ٛ‬‬
‫ڑباۺیخس‬ ‫‪ ۴۲‬اَ ِل َ ٔ یِ ُ‪ٟ‬‬
‫اورۺوخبۺابہگنینۺرکےنواال‬ ‫‪َ ۴۳‬ا‪َّ ٙ‬زّ ٔ ِی ُب‬
‫بسۺیکۺداعںیئۺےننسواالۺاورۺوبقؽۺرکےنواال‬ ‫‪ ۴۴‬اَ ِ‪ِ ٔ ُٞ ٙ‬ی ُب‬
‫ڑبیۺ ُوتعسۺواالۺےہ‬ ‫‪َ ۴۵‬ا ِ‪ َ ٙ‬ا ٔ ُه‬
‫اورۺڑبیۺتمکحۺواالۺےہ‬ ‫‪ ۴۶‬اَ ِ‪ِٔ ٖ َ ٙ‬ی ُ‪ٟ‬‬
‫(کینۺدنبوںۺےس) ےبدحۺتّبحمۺرکےنواال‬ ‫‪ ۴۷‬اَ ِ‪ُ َ ٙ‬د ِ ُد‬
‫ڑباۺزبرگ‬ ‫‪َ ۴۸‬ا ِ‪ِ ٔ َٞ ٙ‬ی ُد‬
‫‪48‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫اوزۺ دوںۺوکۺزدنہۺرکےنواالۺےہ‬ ‫‪َ ۴۹‬ا ِ‪ َ ٙ‬م ُٔث‬

‫احرضۺوۺانرظ‬ ‫‪ ۵۰‬اَ ِ‪َّ ٙ‬ص‪ِ ٔ٦‬ی ُد‬
‫اورۺاثتبۺوۺربقحۺےہ‬ ‫اَ ِ‪ُّ َ ٙ‬یٓ‬ ‫‪۵۱‬‬
‫ڑباۺۺاکراسز‬ ‫‪َ ۵۲‬ا ِ‪ِ ٔ ٕ َ ٙ‬ی ُ‪ٛ‬‬
‫ڑبیۺّوقتۺواال‬ ‫اَ ِ‪ُّ ٔ َْ ٙ‬یی‬ ‫‪۵۳‬‬
‫اورۺوبظمتۺادتقارواالۺےہ‬ ‫‪ ۵۴‬اَ ِ‪ٔ َٞ ٙ‬ی ِ ُن‬

‫‪َ ۵۵‬ا ِ‪ َ ٙ‬ل ٔ ُّی‬

‫(وکیناکروںۺاک) دمداگر‬

‫امتؾۺوخویبںۺاکۺامکل‬ ‫‪ ۵۶‬اَ ِ‪ِ ٔٞ َ ٙ‬ی ُد‬

‫وخبۺامشرۺرکےنواالۺاورۺریھگےنواالۺےہ‬ ‫‪ ۵۷‬اَ ِ‪ِ ٔ ِ ُٞ ٙ‬ی‬
‫یلہپۺابرۺدیپہۺرکےنواال‬ ‫‪ ۵۸‬اَ ِ‪ٔ ِ ُٞ ٙ‬د ُئ‬
‫اورۺۺدوابرہۺزدنہۺرکےنواالۺےہ‬ ‫‪ ۵۹‬اَ ِ‪ُٞ ٙ‬ن ِٔی ُد‬
‫زدنیگۺےنشخبواالۺےہ‬ ‫‪َ ۶۰‬ا ِ‪ ِ ُٞ ٙ‬ئ ِی‬
‫‪49‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫اورۺومتۺدےنیواالۺےہ‬ ‫‪َ ۶۱‬ا ِ‪ِ ُٔٞٞ ٙ‬ی ُ‬

‫اَ ِ‪َ ٙ‬ح ُّی‬ ‫‪۶۲‬‬

‫ہشیمہۺزدنہۺرےنہواالۺےہ‬

‫اورۺوخبۺاھتےنمواالۺےہ‬ ‫اَ ِ‪ُّ َْ ٙ‬یی ِ ُ‪٠‬‬ ‫‪۶۳‬‬

‫ااسیۺینغۺاورۺےباینزۺےہۺہکۺیسکۺزیچۺاکۺاتحمجۺںیہن‬
‫زبریگۺواال‬
‫اینپۺذاتۺاورۺافستۺںیمۺاتکی‬
‫اکیۺاالیکۺاینپۺذاتۺاورۺافستۺںیمۺاتکی‬
‫ڑباۺےبۺاینز‬
‫اورۺڑبیۺدقرتۺواالۺےہ‬
‫دقرت ِض‬
‫ۺاکلِمۺرےنھکواال‬ ‫ِض‬
‫(وکیناکروںۺوک) آےگۺۺرکےنواال‬
‫‪َ ۶۴‬ا ِ‪ َ ٙ‬ا ٔج ُد‬
‫‪ ۶۵‬اَ ِ‪ٔ َٞ ٙ‬ج ُد‬
‫‪ ۶۶‬اَ ِ‪ َ ٙ‬اح ٔ ُد‬
‫َا ِ َ َح ُد‬ ‫‪۶۷‬‬
‫اَ‪ِٙ‬ضَّ َ‪ُ ٞ‬د‬ ‫‪۶۸‬‬
‫اَ ِ‪ َْ ٙ‬د ٔ ُر‬ ‫‪۶۹‬‬
‫‪ ۷۰‬اَ ِ‪ٔ َ ِْ ُٞ ٙ‬د ُر‬
‫‪ ۷۱‬اَ ِ‪ِّ َْ ُٞ ٙ‬د ُ‪٠‬‬

‫‪ ۷۲‬اَ ِ‪َ ُٞ ٙ‬ؤ ِّ ُ‬

‫ِخ‬
‫(اورۺدباکروںۺوک) ےھچیپۺۺرکےنواال‬

‫‪50‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫بسۺےسۺالہپ‬ ‫َا ِْلَ َّ ُ‪ٜ‬‬ ‫‪۷۳‬‬

‫اَ ِْل ٰ ٔ ُ‬
‫ِخ‬ ‫‪۷۴‬‬
‫بسۺےسۺالھچپ‬

‫وخبۺامنایں‬
‫اَ ِ‪َّ ٙ‬ق ‪ٔ٥‬زُ‬ ‫‪۷۵‬‬
‫اورۺاہنتیۺوپدیشہۺےہ‬ ‫‪َ ۷۶‬ا ِ‪ َ ٙ‬ؽٔ ُ‪٣‬‬

‫‪ ۷۷‬اَ ِ‪ َ ٙ‬ال ٔ ِ‬
‫بسۺرپۺوکحتمۺرکےنواال‬

‫‪ ۷۸‬اَ ِ‪َ َ ُٞ ٙ‬ن ل ٔ ِ‬

‫تہبۺدنلبۺوۺۺربرت‬

‫اورۺکینۺولسکۺرکےنواال‬ ‫َا ِ‪ٙ‬ب َ ُّیر‬ ‫‪۷۹‬‬

‫‪ ۸۰‬اَ‪ُ َّ َّ ٙ‬‬
‫اب‬
‫وتہبۺوبقؽۺرکےنواال‬

‫دبہلۺےنیلواال‬ ‫‪ ۸۱‬اَ ِ‪ُٟ ٔ ْ َ ٢ِ ُٞ ٙ‬‬

‫‪ ۸۲‬اَ ِ‪َ ٙ‬ن َُ ُّی‬

‫تہبۺاعمػۺرکےنواال‬

‫اورۺوخبۺتقفشۺرکےنواال‬ ‫‪ ۸۳‬اَ‪َّ ٙ‬ز ُء ِ ُِ‬

‫اسرےۺاہجںۺاکۺۺامکل‬ ‫َ‪ُ ٔ ٙ ٝ‬‬ ‫‪۸۴‬‬

‫‪51‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫تمظعۺوۺالجؽۺاورۺااعنؾۺوۺارکاؾۺواالۺےہ‬
‫اْل ِ َ ا‪ٔ ٠‬‬
‫دعؽۺوۺۺااصنػۺرکےنواالۺےہ‬
‫(ایقتمۺےکۺدؿ) بسۺوکۺعمجۺرکےنواالۺےہ‬
‫ڑباۺۺےباینزۺ‬
‫(اورۺدنبوںۺوک) ےباینزۺرکےنواالۺےہ‬
‫(الہتکۺےکۺاابسبۺوک) روےنکواال‬
‫اصقنؿۺاچنہپےنۺواال‬
‫اورۺعفنۺاچنہپےنۺواال‬
‫اہنتیۺرونشۺاورۺاسرےۺاہجؿۺوکۺرونشۺرکےنواالۺ‬
‫دہاتیۺدےنیۺواال‬
‫‪52‬‬
‫ا ِ‪ٔ ِٚ ُٞ ٙ‬‬
‫‪ ۸۵‬ذُ ا ِ‪ََ َ ٙ‬ل ٔ‪ٜ‬‬
‫َ ِٔ‬
‫‪ ۸۶‬اَ ِ‪ُ ٔ ِْ ُٞ ٙ‬ؿ‬
‫‪ ۸۷‬اَ ِ‪ُ ٝٔ َ ٙ‬ه‬
‫‪َ ۸۸‬ا ِ‪َ ٙ‬ي ٔ ُّیی‬
‫‪ ۸۹‬اَ ِ‪ِ ُٞ ٙ‬ي ٔ ِی‬
‫اَ ِ‪ُ ٔ ١ َٞ ٙ‬ه‬ ‫‪۹۰‬‬
‫َا َّ‪ٙ‬غ ُر‬ ‫‪۹۱‬‬
‫اَ‪ُ ٔ ٍ ٢َّ ٙ‬ه‬ ‫‪۹۲‬‬
‫اَ‪ُّ ٙ‬ی‪ُ ِ ٢‬ر‬ ‫‪۹۳‬‬
‫‪َ ۹۴‬ا ِ‪ ٦َ ٙ‬د ٔ ِی‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫ریغبۺومنہنۺےکۺدیپاۺرکےنۺواال‬ ‫‪َ ۹۵‬ا ِ‪ٔ َ ٙ‬دیِ ُه‬

‫‪ ۹۶‬اَ ِ‪ِ ٔ َ ٙ‬‬

‫اورۺہشیمہۺابیقۺرےنہواالۺےہ‬

‫امتؾۺزیچوںۺاکۺوارثۺوۺامکلۺےہ‬ ‫‪ ۹۷‬اَ ِ‪ َ ٙ‬ارٔ ُ‬

‫بسۺاکۺۺراہۺامنۺاورۺبسۺوکۺۺراہِضۺراتسۺداھکےنواالۺےہ‬ ‫‪َ ۹۸‬ا‪َّ ٙ‬ز ٔش ِی ُد‬
‫تہبۺربداتشۺرکےنواالۺۺاورۺۺڑباۺۺرُبدابرۺےہ‬ ‫اَ‪ٙ‬ضَّ ُ ِ ُر‬ ‫‪۹۹‬‬
‫(رتذمیۺرشفی‪،‬ۺۺاوبابۺادلوعاتۺ‪۲‬؍ۺ‪)۱۸۹‬‬
‫تلیضف‪:‬۔اخبریۺوۺملسمۺرشفیۺںیمۺرضحتۺاوبرہریہۺۺریضۺاہللۺہنعۺےسۺوقنمؽۺےہۺہکۺوضحرۺﷺ ےنۺاراشدۺرفامایۺ‬
‫ہکۺےبکشۺاہللۺاعتٰیلۺےکۺاننونےۺینعیۺاکیۺمکۺوسۺۺانؾۺںیہۺسجۺےنۺاؿۺوکۺوفحمظۺرکایلۺ(ینعیۺۺاؿۺوکۺایدۺایکۺاورۺاؿۺرپۺاامیؿۺ‬
‫الای) وہۺتّنجۺںیمۺچنہپۺایگ۔‬
‫ح ن‬
‫صنیۺیکۺلمکمۺلیصفتۺ(نجۺاکۺایھبۺذرکۺوہا) وفادئۺاورۺاعمینۺوۺوخاصۺےکۺھتسۺدنبہۺیکۺاتکبۺ‘رھکبےۺ‬
‫اورۺاامسےئۺ ٰی‬
‫ومیت’ دلجۺ؀ۺ‪۳‬؍؃ۺ‪۹۳‬ۺےس؃ۺ‪۲۰۴‬ۺۺرپوموجدۺےہۺ‪،‬المہظحۺرفامںیل۔‬

‫﴿‪﴾۳۸‬ۺرسیتاۺہملک‬
‫(وس؀ۺ‪ ۱۰۰‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫٘ ا َ ِٕبَرُ َ َْل‬
‫٘ َا ُ‬ ‫﴿ ُ ِ َ َ‪ ٤‬ا٘ٔ َ ا ِ‪ُ ِٞ َ ٙ‬د ِہّٰلِل َ َ ْۤل أ‪ َ ٰ ٙ‬ا ٔ َّْل ا ُ‬
‫َح ِ َ‪َْ َ ٜ‬ل ُّ َّ َۃ ا ٔ َّْل ٔ ٘ٔ ا ِ‪َ ٙ‬نل ٔ ِّ ا ِ‪َ ٙ‬نق ِٔی ٔ‪﴾ٟ‬‬
‫‪53‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫﴿‪﴾۳۹‬ۺاافغتسر‬
‫(وس؀ۺ‪ ۱۰۰‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫٘ َّا‪ٔ ٙ‬ذ ِی َ ْۤل أ‪ َ ٰ ٙ‬ا ٔ َّْل ‪ َ ُ٥‬ا ِ‪َ ٙ‬ح ُّی ا ِ‪ُّ َْ ٙ‬یی ِ ُ‪ َ ٠‬اَتُ ِ ُب أ‪َِ ٙ‬ی ٔ﴾‬
‫﴿اَ ِ َ ِي ٔ ُ ا َ‬
‫ل ٔ ِ ﴾ یھبۺڑپھۺےتکسۺںیہ‬ ‫ای ﴿ اَ‪ َّٟ ُ ّٰٚ ٙ‬اىِ ٔ ِ‬
‫﴿‪﴾۴۰‬ۺۺدرودۺرشفی‬
‫(وس؀ۺ‪ ۱۰۰‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫رتہبۺہیۺےہہکۺڑپاھاجےنواالۺدرودۺ‘‘ دُ ُر ِ د ٔ ا ٔ ِ َزا ٔ ِی ٔ ِ ’’ وہ‪،‬ۺوجۺامنزۺںیمۺڑپاھۺاجاتۺےہ‪،‬ۺنکیلۺارگۺرصتخمۺ‬

‫درودۺڑپانھۺےہۺوتۺدنمرہجۺذلیۺڑپھۺےئجیل‪،‬ۺوہۺہیۺےہ‪:‬‬

‫﴿ َا ‪َ َّٟ ُ ّٰٚ ٙ‬ص ِّ‪َ ٛ‬مل ٰ ُ‪ٔ َّٞ َ ٝ‬د ٔ‪٤‬ا‪ٔ ٢َّ ٙ‬ب ِّی ِاْلُم ِّ ِّ‬
‫بٔ َن َدد ٔ ک ُ ِّ‪ِ َٝ ٛ‬ن‪﴾ َ َّٙ ٕ ٠ِ ُٚ‬‬
‫دجیلۺونتفںۺےسۺےنچبۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫﴿‪﴾۴۱‬ۺۺوموجدہۺ اورۺآدنئہۺ ا‬
‫۝ اامؾۺملسمؒۺےنۺرواتیۺۺایکےہۺہکۺ‘‘ وسر ٔہۺفہکۺ’’ یکۺادتبایئۺدسۺآںیتیۺوجۺایدۺرکۺاگیلۺۺاورۺ‬
‫ڑپےھاگۺوہۺۺدجاؽۺےکۺہنتفۺےسۺۺوفحمظۺرےہاگ۔‬

‫‪54‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫۝ حیحصۺملسمۺیکۺاکیۺۺاورۺرواتیۺںیمۺویںۺےہۺہکۺمتۺںیمۺےسۺوجۺصخشۺدجاؽۺوکۺاپےلۺوتۺاسۺ‬
‫رپوسر ٔہۺفہکۺیکۺرشوعۺیکۺآایتۺڑپھۺدےۺ(اسۺیکۺوہجۺےسۺ) وہۺۺدجاؽۺےسۺۺوفحمظۺ‬
‫رےہاگ۔‬
‫۝ ضعبۺرواایتۺںیمۺےہۺہکۺ وسر ٔہۺفہکۺیکۺآرخیۺآایتۺایدۺرکےنۺےسۺاورۺڑپےنھۺےسۺدجاؽۺ‬
‫ےسۺۺافحتظۺرےہۺیگ۔‬

‫۝ وسر ٔہۺفہکۺیکۺادتبایئۺدس؀ۺ‪۱۰‬ۺۺآایتۺعمۺرتہمجۺ۝‬
‫(اکی‪؎۱‬ۺرمہبتۺڑپںیھ)‬

‫﴿بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ ٣ٔ ٞ‬ا‪َّ ٙ‬زح ِٔی ٔ‪﴾ ٟ‬‬

‫ڑبےۺرہمابؿۺاورۺبسۺےسۺزایدہۺرمحۺرکےنواےلۺاہللۺےکۺانؾۺےسۺرشوعۺرکاتۺوہں‬

‫۝ َا ِ‪ُ ِٞ َ ٙ‬د ِہّٰلِل َّا‪ٔ ٙ‬ذ ْٓی َا‪ِ١‬زَ َ‪َ ٜ‬مل ٰ َم ِ ٔدہ ٔ ا ِل ٖٔ ٰ َب َ ‪َ َِٟ ٙ‬ی ِ َن ِ‪ٛ‬‬
‫ٖۃ‬
‫َّ‪ ٗ ٙ‬م ٔ َ ّج ﴿‪﴾۱‬‬
‫امتؾۺرعتںیفیۺایسۺاہللۺےکۺےئلۺزساوارۺںیہۺسجۺےنۺاےنپۺدنبےۺرپۺہیۺرقآؿۺااتراۺاورۺاسۺںیمۺوکیئۺ‬
‫رسکۺابیقۺہنۺوھچڑی۔‬

‫۝ َّ ِّّمْی ِّ‪ٔ ٢ِ ُ ٙ‬ذ َر َ ِ ّ َش ٔدیِ ّدا ِّ‪ُ َّٙ ٣ِ ٝ‬د‪ َ ُ ِ ١‬یُ َ ِّ َ‬

‫ل ا ِ‪ِ ُٞ ٙ‬ؤ ٔ‪ٔ٢ٝ‬ی ِ َن‬
‫ْل‬
‫ا‪ٙ‬ض‪ ٔ ٰ ٔ ٚ‬اَ َّ‪ ِٟ ُ َٙ ٤‬اَ ِج ّزا َح َ ّ‪﴾۲﴿ ٢‬‬ ‫ّٰ‬ ‫‪٤‬‬
‫َ‬ ‫ِ‬ ‫ُ‬ ‫‪ٚ‬‬‫‪ٞ‬‬‫َ‬ ‫ن‬
‫ِ‬ ‫ی‬
‫َ‬ ‫‪٣‬‬‫َ‬ ‫ِ‬ ‫ی‬ ‫ذ‬
‫ٔ‬ ‫َّ‬
‫ا‪ٙ‬‬

‫‪55‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫ہکلبۺرہرطحۺےسۺکیھٹۺاھٹک نۺراھکۺاتۺہکۺاےنپۺاپسۺیکۺتخسۺزساۺےسۺوہایشررکۺدےۺاورۺاامیؿۺالےنۺ‬
‫حش ن‬
‫اورۺکینۺلمعۺرکےنواولںۺوکۺ جبرزایںۺانُسۺدےہکۺاؿۺےکۺےئلۺرتہبنیۺدبہلۺےہ‬
‫ْل‬
‫۝ َّ‪ٕٔ ٝ‬ثٔی ِ َن ٍ ِٔی ٔ َا َ ّدا ﴿‪﴾۳‬‬
‫سجۺںیمۺوہۺہشیمہۺہشیمہۺرںیہۺےگ‬
‫ٔ‬
‫۝ َّ یُ ِ‪ٔ ٢‬ذ َر َّا‪ٔ ٙ‬ذیِ َ‪ ُٙ َّ ٣‬ا َّات َد َذ اُ٘ َ ‪َّ ٙ‬دا ﴿‪﴾۴‬‬
‫اورۺاؿۺولوگؿۺوکۺیھبۺڈراۺدےۺوجۺےتہکۺںیہۺہکۺاہللۺاعتٰیلۺاوالدۺراتھکۺےہ۔‬

‫ْخ ُج‬ ‫َ‬

‫ت‬ ‫ّ‬
‫ۃ‬ ‫‪ٞ‬‬‫ٔ‬ ‫‪ٚ‬‬‫َ‬ ‫ک‬ ‫ا‬‫ر‬‫ب‬‫ٕ‬‫َ‬
‫۝ َ‪ ٣ِ ٝٔ ٖ ٔ ِٟ ٦ُ َٙ ٝ‬مٔ‪َْ َّ ِٟٕ ٚ‬ل ْٔلٰ َ ٓ ئٔ‪ُ ِ َ ِ َ ُ ِٟ ٔ٦‬‬
‫ـ‬

‫ٔ‪ ٣ِ ٝ‬اَ ٍِ َ ا‪ ِٟ ٔ٦ٔ٥‬ـ ا ٔ ِ‪َّ ٤‬ی ُْ ِ‪ ٤َ ِ ُٙ‬ا ٔ َّْل َٕ ٔذ ّ ﴿‪﴾۵‬‬

‫تھہم ھ‬
‫درۺتقیقحۺہنۺوتۺۺوخدۺۺاںیہنۺاسۺاکۺملعۺےہۺہنۺاؿۺےکۺابپۺدادوںۺوکۺہیۺ ت ت يتۺۺڑبیۺرُبیۺےہۺوجۺاُؿۺےکۺ‬
‫ن‬
‫ۺباۺوھجٹۺکبۺرےہۺےہ‬ ‫ھنمۺےسۺلکنۺریہۺےہۺوہ ِض ز‬

‫۝ ٍَ‪ََ ٚ‬ن َّ‪ َ َ ٚ‬خٔ ْه َّن َِ َ َ َمل ٰٓ ٰاَ رٔ‪ ِٟ ٔ ٥‬ا ٔ ِ‪ِ ُ٢ٝٔ ْ ُ ِٟ َّٙ ٤‬ا‬
‫ٔ ٰ‪َ ٦‬ذا ا ِ‪ٔ َ ٙ‬دیِثٔ اَ َ َّ ﴿‪﴾۶‬‬
‫سپۺارگۺہیۺولگۺاسۺابتۺرپۺاامیؿۺہنۺالںیئۺوتۺایکۺآپۺاؿۺےکۺےھچیپۺایسۺرجنۺںیمۺاینپۺاجؿۺالہکۺرکۺ‬
‫ڈاںیکۺےگ۔‬

‫‪56‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫ؼ زٔیِ َ‪ّ ٢‬ۃ َّ‪ ِٟ ُ٥ َ ُِٚ ٢َ ٔ ٙ ٦َ ٙ‬اَ ُّیی ُ‪ِٟ ٦‬‬

‫۝ أ‪َ َّ ١‬ج َن ِ‪َ َٝ ٢َ ٚ‬مل َ ِاْل َ ِر ٔ‬
‫اَ ِح َ ُ‪َ ٣‬م َ‪َّ ٞ‬ل ﴿‪﴾۷‬‬
‫روےئۺزنیمۺرپۺوجۺھچکۺےہۺاۺےنۺاےسۺزنیمۺیکۺروقنۺاکۺابثعۺانبایۺےہۺہکۺاۺاںیہنۺآزامںیلۺہکۺاؿۺ‬
‫ںیمۺےسۺوگؿۺکینۺاامعؽۺواالۺےہ۔‬
‫ـ‬
‫۝ َ أ‪ َ َٙ َّ ١‬مٔ‪َ َٝ ٤َ ِ ُٚ‬م‪َِ ٚ‬ی َ‪َ ٦‬صن ِٔی ّدا ُجزُزّ ا ﴿‪﴾۸‬‬
‫اسۺرپۺوجۺھچکۺےہۺاۺاےسۺاکیۺومہارۺاصػۺدیماؿۺرکڈاےنلواےلۺںیہ۔‬

‫۝ اَ ِ‪َ ٠‬ح ٔ ِ َ اَ َّ‪ ٤‬اَ ِص ٰ َب ا ِل َٖ ِ‪ َ ُٔ ٦‬ا‪َّ ٙ‬زّ ٔ ِی ٔ‪ْ ٟ‬ل ک َ ‪ِ ُ ١‬ا ٔ‪٣ِ ٝ‬‬
‫یٰت ٔ َ‪َ ٢‬م َ ّ ﴿‪﴾۹‬‬
‫ایکۺوتۺاےنپۺایخؽۺںیمۺاغرۺاورۺےبتکواولںۺوکۺامہریۺاشنوینںۺںیمۺےسۺوکیئۺتہبۺبیجعۺاشنینۺھجمسۺراہۺےہ۔‬

‫۝ أذِ َا َ ی ا ِ‪َٔ ٙ‬ت ِ َی ُۃ الٔ َ ا ِل َٖ ِ‪ِ ُٙ َْ ٍَ ُٔ ٦‬ا َر َّ َ‪ ۤ ٢‬ا ٰ ت ٔ َ‪٣ِ ٝٔ ٢‬‬

‫َّ‪ُ ٙ‬د‪َ َ ِ ١‬ر ِح َ‪ّ ٞ‬ۃ َّ َ‪ِّ ٥‬ی ِئ َ‪ ٣ِ ٝٔ ٢َ ٙ‬اَ ِ‪ٝ‬زٔ‪َ َ ١‬ر َش ّدا ﴿‪﴾۱۰‬‬
‫اُؿۺدنچۺونوجاونںۺےنبجۺاغرۺںیمۺانپہۺیلۺوتۺداعۺیکۺہکۺاےۺامہرےۺرپورداگر! ںیمہۺاےنپۺاپسۺےسۺ‬
‫رتمحۺاطعۺرفامۺاورۺامہرےۺاکؾۺںیمۺامہرےۺےئلۺراہۺاییبۺوکۺآاسؿۺرکۺدے۔‬

‫۝ وسر ٔہۺفہکۺیکۺآرخیۺآایتۺعمۺرتہمجۺ۝‬
‫‪57‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫(اکی‪؎۱‬ۺرمہبتۺڑپںیھ)‬

‫َّ‬
‫۝ َا ٍَ َ ٔ َب ا‪ٔ ٙ‬ذیِ َ‪ْۤ ُ َ َٕ ٣‬ی ا َا ِ‪َّ ٤‬ی َّ د ٔ ُذ ِ ا م ٔ َ د ٔ ِی ٔ‪ُ ٣ِ ٝ‬د ِ ٔ ْۤی‬
‫اَ ِ ‪َ ٔ ٙ‬ی ٓ َء ـ أ‪ ۤ َّ ١‬اَ ِم َ ِد‪َ َ ١‬ج َ‪ ٔ ٔ ٰ ِٖٚ ٔ ٙ َٟ ٢َّ ٦‬یِ َ‪ُ١ ٣‬ز ُ ّْل ﴿‪﴾۱۰۲‬‬
‫ن‬
‫ایکۺاکرفۺہیۺایخؽۺےئکۺےھٹیبۺںیہ؟ۺہکۺریمےۺوِساۺ وہۺریمےۺدنبوںۺوکۺاانپۺامہیتیۺانبںیلۺےگ؟ ُۺس‪،‬ۺاۺےنۺ‬
‫وتۺاؿۺاّفکرۺیکۺامہمینۺےکۺےئلۺمّنہجۺایترۺرکۺراھکۺےہ ۔‬
‫ـ‬
‫۝ ُّ ِ‪ِْ ٔ ِٟ ُُٖ ِّ ٢َ ُ ١ ِٛ ٥َ ٛ‬ل َ ِخ َ ٔ یِ َ‪َ ٣‬ا ِم َ‪ّْ ٞ‬ل ﴿‪﴾۱۰۳‬‬
‫ہہکۺدےئجیۺہکۺارگۺ(متۺوہکۺوت) ںیمۺںیہمتۺۺاتبدوںۺہکۺابابتعرۺاامعؽۺبسۺےسۺزایدہۺاسخرےۺںیمۺوکؿۺ‬
‫ںیہ؟۔‬

‫۝ َا َّ‪ٔ ٙ‬ذیِ َ‪َ ٣‬ع َّ‪ِ َ ٛ‬ن ُی ُ‪ ِٟ ٦‬ف ٔ ا ِ‪ٰ َ ٙ‬ی ۃ ٔ ُّی‬
‫ا‪ٙ‬د‪َ ِ ١‬ی َ ‪َ ِٟ ُ٥‬ی ِ َ ُ ِ َ‪٤‬‬
‫اَ‪ ِٟ ٦ُ َّ ١‬یُ ِ ٔ ‪ُ ٤َ ِ ُ٢‬ص ِ‪ّ ٢‬ن ﴿‪﴾۱۰۴‬‬
‫وہۺںیہۺہکۺنجۺیکۺدوینیۺزدنیگۺیکۺامتؾۺرتوکںیششۺاکیبرۺوہںیئگۺاورۺوہۺایسۺامگؿۺںیمۺرےہۺہکۺوہۺتہبۺ‬
‫اےھچۺاکؾۺرکۺرےہۺںیہ۔‬

‫۝ اُ ‪ٰ ٓٙ‬ئ ٔ َ َّا‪ٔ ٙ‬ذیِ َ‪ ِ ُ َ َٕ ٣‬ا ٔ ٰی ٰ ٔ َر ِّ‪ ٓ َْ ٔ ٙ َ ِٟ ٔ٦‬ئ ٔ ٖ ٍَ َ ٔ َؾ ِ‬

‫اَ ِم َ‪ٍََ ِٟ ٦ُ ُٙ ٞ‬لَ نُْ ٔ ِی ُ‪َ ِٟ ٦ُ َٙ ٟ‬ی ِ َ‪ ٠‬ا ِ‪ٰ ٔ ْٙ‬ی َ‪ٔ ٞ‬ۃ َ ِز‪﴾۱۰۵﴿ ّ ١‬‬
‫‪58‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫یہیۺوہۺولگۺںیہۺوہنجںۺےنۺاےنپۺرپورداگرۺیکۺآوتیںۺاورۺاسۺیکۺالماقتۺےسۺرفکۺایکۺاسۺےئلۺاؿۺےکۺ‬
‫اامعؽۺاغرتۺوہےئکۺسپۺایقتمۺےکۺدؿۺاۺاؿۺاکۺوکیئۺوزؿۺاقمئۺہنۺرکںیۺےگ۔‬

‫َّ‬
‫۝ ٰذ‪َ َ ٔ ٙ‬جزَ ٓا ُ‪َ ِٟ ُ٥‬ج َ‪ ِ ُ َ َٕ َٞ ٔ ُٟ ٢َّ ٦‬ا َ ات َد ُذ ْۤی ا ی ٰ ٔ ِی َ ُر ُ ل ٔ ِ‬
‫‪ُ٥‬ز ُ ّ ا﴿‪﴾۱۰۶‬‬
‫احؽۺ ہیۺےہۺہکۺاؿۺاکۺدنہلۺمّنہجۺےہۺویکہکنۺاوہنںۺےنۺرفکۺایکۺاورۺریمیۺآوتیںۺاورۺریمےۺروسولںۺوکۺ‬
‫ذماؼۺںیمۺاڑاای۔‬

‫۝ ا ٔ َّ‪َّ ٤‬ا‪ٔ ٙ‬ذیِ َ‪ِ ُ٢َٝ ٣‬ا َ َم‪ ُٚٔٞ‬ا ّٰ‬

‫ا‪ٙ‬ض‪ ٔ ٰ ٔ ٚ‬ک َ ‪َ ِٟ ٦ُ َٙ ِ َ ١‬ج ّٰ‪ُ ٢‬‬
‫ْل‬
‫ا ِ‪َ ِ ٔ ٙ‬د ِ ٔ‬
‫س ‪ُ١‬ز ُ ّْل ﴿‪﴾۱۰۷‬‬
‫ن‬
‫وجۺولگۺاامیؿۺالےئۺاورۺاوہنںۺےنۺاکؾۺیھبۺاےھچۺےئکۺت ييقئ ًنااۺاؿۺےکۺےئلۺتّنجۺارفلدوسۺےکۺاباغتۺ‬
‫یکۺامہمینۺےہ۔‬

‫۝ ٰخ‪ٔ ٔ ٚ‬دیِ َ‪ِٔ ٍ ٣‬ی َ‪َْ ٦‬ل َی ِ ُي ِ َ‪َ ٤‬م ِ‪ ٦َ ٢‬ح ٔ َ ّْل ﴿‪﴾۱۰۸‬‬
‫اہجںۺوہۺہشیمہۺراہۺرکںیۺےگۺسجۺہگجۺوکۺدبےنلۺاکۺیھبکۺیھبۺاؿۺاکۺارادہۺیہۺہنۺوہاگ۔‬

‫ٔ َرب ِّ ِ َ‪َٔ َ٢َ ٙ‬د ا ِ‪ُ ِ َ ٙ‬‬ ‫ٔ‪َ ٝ‬دا ّدا ِّ‪ٰٞ ٔ َٚ ٙ‬‬ ‫۝ ُّ ِ‪ ِ َّٙ ٛ‬ک َ َ‪ ٤‬ا ِ‪ُ ِ َ ٙ‬‬
‫ٔ‪ِ ٔٞ‬ث‪َ َٝ ٖ ٔ ٚ‬د ّدا﴿‪﴾۱۰۹‬‬ ‫ُ َرب ِّ ِ َ َ‪ٔ ِ ٙ‬ج ِ َ‪٢‬‬ ‫َّ ِ َ‪ ٛ‬اَ ِ‪َ ٤‬ت ِ‪ََ َ٢‬د کَ‪ٰٞ ٔ ٚ‬‬

‫‪59‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫ہہکۺدےئجیۺاہکرگۺریمےۺرپورداگرۺیکۺابوتںۺےکۺےنھکلۺےکۺےئلۺدنمسرۺایسیہۺنبۺاجےئۺوتۺوہۺیھبۺریمےۺ‬
‫ربۺیکۺابوتںۺےکۺمتخۺوہےنۺےسۺےلہپۺیہۺمتخۺوہۺاجےئۺاگۺاۺایسۺاسیجۺاورۺیھبۺۺاسۺیکۺدمدۺںیمۺےلۺ‬
‫آںیئ۔‬

‫ل ِّ‪ِ ٝ‬ث‪ ِٟ ُُٖٚ‬یُ ِ ٰٓ الٔ َ َّ اَ‪ ۤ َٞ َّ ١‬أ‪ ِٟ ُٖ٦ُ ٰ ٙ‬أ‪ْ ٰ ٙ‬‬

‫۝ ُّ ِ‪ ٛ‬أ‪ ۤ َٞ َّ ١‬اَ‪َ َ ١‬ب َ ْ‬
‫َّ اح ْٔد ج ٍ ََ‪ ٣ِ ٞ‬ک َ َ‪َ ٤‬ی ِز ُج ِا ‪َ ٓ َْ ٔ ٙ‬ء َر ِّ ٖ ٍَ‪َِ ٚ‬ی ِن َ‪َ ِٛ ٞ‬م َ‪َّ ٞ‬ل‬
‫و‬
‫ُل ِک بٔ ٔن َ َدۃ ٔ َر ِّ ۤ ٖ اَ َح ّدا﴿‪﴾۱ ۰‬‬
‫َص ‪َْ َّ ّ ٔ ٙ‬ل ی ِ ٔ‬
‫آپۺہہکۺدےئجیۺہکۺںیمۺوتۺمتۺاسیجۺیہۺاکیۺااسنؿۺوہں(اہں) ریمیۺاجبنۺویحۺیکۺاجیتۺےہۺہکۺبسۺاکۺ‬
‫وبعمدۺرصػۺاکیۺیہۺوبعمدۺےہۺوتۺےسجۺیھبۺاےنپۺرپورداگرۺےسۺےنلمۺیکۺآرزوۺوہۺاےسۺاچےئہۺہکۺکینۺ‬
‫اامعؽۺرکےۺاورۺاےنپۺرپورداگرۺیکۺابعدتۺںیمۺیسکۺوکۺیھبۺرشکیۺہنۺرکے۔‬
‫ونٹ‪:‬آرخیۺآایتۺالعہمۺونویۺےنۺرشحۺملسمۺںیمۺاَ ٍَ َ ٔ َب َّا‪ٔ ٙ‬ذیِ َ‪ْۤ ُ َ َٕ ٣‬ی ا اَ ِ‪ ٤‬یَّ َّ د ٔ ُذ ِ ا ےسۺاتبیئۺےہ‬
‫رشتحیۺ‪:‬اسۺیکۺوتحیضۺںیمۺاشرںیحۺدحثیۺےنۺاھکلۺےہۺہکۺوسر ٔہۺفہکۺےکۺادتبایئۺہصحۺںیمۺوجۺدیہمتیۺومضمؿۺےہۺاورۺ‬
‫ۺااحصبۺفہکۺاکۺوجۺواہعقۺایبؿۺرفامایۺایگۺےہۺاُسۺںیمۺرہۺدجایلۺہنتفۺاکۺوپراۺوتڑۺوموجدۺےہۺاورسجۺدؽۺوکۺاؿۺ‬
‫ایسۺےکۺاسھت ِض‬
‫اقحقئۺاورۺاضمنیمۺاکۺنیقیۺبیصنۺوہۺاجےئۺوجۺفہکۺیکۺادتبایئۺآوتیںۺںیمۺایبؿۺےئکۺےئگۺںیہۺوہۺ ِضدؽۺیسکۺدجایلۺہنتفۺےسۺ‬
‫یھبکۺاتمٔرثۺہنۺوہاگ۔ۺایسۺرطحۺاہللۺےکۺوجۺدنبےۺاؿۺآوتیںۺیکۺاسۺاختیصۺاورۺربتکۺرپۺنیقیۺرےتھکۺوہےئۺاؿۺوکۺاےنپۺ‬
‫ۺدجیلۺونتفںۺےسۺوفحمظۺرےھکۺاگ۔‬
‫دؽۺودامغۺںیمۺوفحمظۺرکںیۺےکۺاورۺاؿۺیکۺالتوتۺرکںیۺےگۺاہللۺاعتٰیلۺاؿۺوکۺیھب ا‬
‫(اونارۺاایبلؿۺدلجۺ؀ۺ‪۵‬؍؃ۺ‪۴۵۴‬ۺ‪،‬ۺاعمرػۺادحلثیۺدلجۺ؀ۺ‪۵‬؍؃ۺ‪۹۴‬۔‪)۹۵‬‬
‫معسل‬
‫مۺرشفیۺدلجۺ؀ۺ‪۱‬؍؃ۺ‪۲۷۱‬ۺہبتکمۺردیشہی‪ ،‬ۺۺوباہطسۺاۃمۺاہللۺتنبۺآدؾ‬

‫﴿‪﴾۴۲‬ۺۺاسریۺرپاشیاینںۺدوررکےنۺاکۺۺّرجمبۺالعجۺ‬
‫‪60‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫ا۝‬
‫ِ‬ ‫۝ ُ‪َ ٔ ٢ِ ٝ‬ی‬
‫(اکی‪؎۱‬ۺرمہبتۺڑپںیھ)‬
‫۝ العہمۺانبۺرسنیؒۺےکۺذرہعیۺےسۺرجتہبۺےکۺاسھتۺتبیصمۺوۺمغۺوکۺدورۺرکےنۺوایلۺہیۺاستۺآںیتیۺ‬
‫ن‬
‫ج‬‫من‬
‫وجۺ نيااتۺےکۺانؾۺےسۺرعموػۺںیہۺوجۺدنمرہجۺذلیۺںیہۺ۔‬

‫۝ کت يعت ؒ‬
‫ۺاةحرۺرفامےتۺںیہ‪،‬رقآؿۺںیمۺاستۺآںیتیۺںیہ۔ۺبجۺںیمۺاؿۺوکۺڑپھۺاتیلۺوہںۺوتۺھچکۺرپواہۺ‬
‫ںیہنۺرکات۔ۺارگہچۺآامسؿۺزنیمۺرپۺرِگۺڑپےۺبتۺیھبۺںیمۺاہللۺےکمکحۺےسۺاجنتۺاپؤںۺاگ ۔‬

‫﴿بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ ٣ٔ ٞ‬ا‪َّ ٙ‬زح ِٔی ٔ‪﴾ ٟ‬‬

‫ڑبےۺرہمابؿۺاورۺبسۺےسۺزایدہۺرمحۺرکےنواےلۺاہللۺےکۺانؾۺےسۺرشوعۺرکاتۺوہں‬
‫ج‬
‫۝ ُّ ِ‪ُّ ٣ِ َّٙ ٛ‬یی ٔض ِب َ َ‪ ۤ ٢‬ا ٔ َّْل َ‪َ َ َٕ ٝ‬ب اُ٘ َ‪ ٢َ ٙ‬ج هُ َ َ‪٢َ ٰ ِٙ ٝ‬‬
‫َ َمل َى ا٘ٔ ٍَ ِ‪ َ َ َ ٚ‬ک َّ ٔ‪ ٛ‬ا ِ‪ِ ُٞ ٙ‬ؤ ٔ‪َ ِ ُ٢ٝ‬‬
‫‪( ٥١ ٤‬اپرہ ‪،‬ۺوسر ٔہۺۺوتہبۺ)‬
‫؀ ‪۱۰‬‬

‫آپۺہہکۺدےئجیۺہکۺںیمہۺوساےئۺاہللۺےکۺامہرےقحۺںیمۺےھکلۺوہےئۺہکۺوکیئۺزیچۺچنہپۺیہۺںیہنۺیتکسۺوہۺ‬
‫امہراۺاکراسزۺاورۺومٰیلۺےہ۔ۺومونمںۺوکۺوتۺاہللۺیکۺذاتۺرپۺیہۺرھبوہسۺرکانۺاچےئہ۔‬

‫ُ َ‪ٗۤ ٙ‬ہه ا ٔ َّْل هُ َ ج َ ا ٔ ِ‪٤‬‬

‫ُضٕ ٍ َََل ک َ ٔش َ‬
‫۝ َ ا ٔ ِ‪ ٤‬یَّ ِ‪ َٗ ِ َ ٞ‬اُ٘ بٔ ُ ٓ‬
‫ُّییز ٔ ِد َ٘ ٔ َدیِر ٕ ٍ َََل َر ٓا َّد ‪َِ َٔٙ‬غ‪ٖ ٔ ٚ‬ه ـ ی ُٔض ِی ُب ٔ ٖه َ‪َّ ٣ِ ٝ‬یصَ ُءٓ‬

‫‪61‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫ٔ‪ ٣ِ ٝ‬م ٔ َ دٔه َ هُ َ ا ِ‪َ ٙ‬ي َُ ِ ُر ا‪َّ ٙ‬زح ِٔی ُ‪١٠٧ ٟ‬‬
‫ـ‬
‫(اپرہ ؀ۺ‪،۱۱‬ۺوسر ٔہۺۺویسنۺ)‬

‫اورۺارگۺمتۺوکاہللۺوکیئۺفیلکتۺاچنہپےئۺوتۺزجبۺاُسۺےکۺاورۺوکیئۺاسۺوکۺدورۺرکےنۺواالۺںیہنۺےہۺاورۺارگۺوہۺ‬
‫متۺوکۺوکیئۺریخۺاچنہپانۺاچےہۺوتۺاُسۺےکۺلضفۺاکۺوکیئۺاٹہےنواالۺںیہن‪،‬ۺوہۺاانپۺلضفۺاےنپۺدنبوںۺںیمۺےسۺ‬
‫سجۺرپۺاچےہۺاھچنورۺرکۺدےۺاورۺوہۺڑبیۺرفغمتۺڑبیۺرتمحۺواالۺےہ۔‬

‫ؼ ا ٔ َّْل َمل َى ا٘ٔ رٔزِ ُّ َ َ َی ِن َ‪ُٟ ٚ‬‬ ‫۝ َ َ‪َ ٣ِ ٝٔ ٝ‬د ٓا َّ ٕۃ ف ٔ ِاْل َ ِر ٔ‬

‫ن ‪( ٦‬اپرہ ‪،‬ۺ‬
‫؀ۺ ‪۱۱‬‬
‫ْق َه َ ُ‪َ ِ َ ِ ٝ‬د َم َ ـ ک ُ ٌّر‪ ٛ‬ف ٔ ٕ ٔ ٰ ٕب ُّی‪ٔ ٝ‬ی ِ ٕ‬ ‫ُ‪َّ َ َ ِ ٝ‬‬
‫وسر ٔہۺوھدۺ)‬

‫زنیمۺرپۺےنلچواےلۺےنتجۺاجدنارۺںیہۺبسۺیکۺروزایںۺاہللۺاعتٰیلۺرپۺںیہۺویہۺاؿۺےکۺرےنہۺےنہسۺیکۺہگجۺوکۺ‬
‫اجاتنۺےہۺاورۺاؿۺےکۺوسےپنۺاجےنۺیکۺہگجۺوکۺیھبۺبسۺھچکۺواحضۺاتکبۺںیمۺوموجدۺےہ۔‬

‫۝ ا ٔ ِّ ِ َت َ ک َّ ِ‪َ ُ ٚ‬مل َى ا٘ٔ َرب ِّ ِ َ َر ُِّٖ ِ‪ ٟ‬ـ َّ‪َ ٣ِ ٝٔ ٝ‬د ٓا َّ ٕۃ ا ٔ َّْل ه َُ‬
‫‪ِ ٔ ْ َ ِ ٝ‬ی ٕ‪(٥٦ ٟ‬اپرہ ‪،‬ۺ‬
‫؀ۺ ‪۱۲‬‬ ‫ٕ‬
‫ـ‬ ‫ا‬ ‫ٔ‬
‫َ ِ َ ٰ َ ُّی‬ ‫ل‬ ‫م‬ ‫ِّ‬ ‫ب‬ ‫ر‬ ‫َّ‬
‫‪٤‬‬ ‫ٔ‬ ‫ا‬ ‫ـ‬
‫خٔ ُذ ۢ ٔ َ‪ٔ ٢‬ص َ ٔ َ‬
‫وسر ٔہۺۺوھدۺ)‬

‫ریماۺرھبوہسۺرصػۺاہللۺاعتٰیلۺرپۺیہۺےہ‪،‬وجۺریماۺاورۺمتۺبسۺاکۺرپورداگرۺےہۺےنتجۺیھبۺاپؤںۺ‬
‫درھےنواےلۺںیہۺبسۺیکۺاشیپینۺویہۺاھتےمۺوہےئۺےہ‪،‬ۺًانیقیۺریماۺربۺحیحصۺراہۺرپۺےہ۔‬

‫ُ‬
‫ّ‬ ‫ز‬
‫ُ‬
‫َِ َ َ‬ ‫ز‬‫ی‬ ‫٘‬
‫ُ‬ ‫ا‬
‫َ‬
‫ص‪ٚ‬ۓ‬
‫۝ َ ک َ َی ِِّ‪َ ٣ِ ِّٝ ٣‬د ٓا َّ ٕۃ َّْل َت ِ ‪ ُٛ ٔٞ‬رٔزِ َّ َها‬

‫‪62‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫(اپرہۺ؀ۺ‪،۲۱‬ۺوسر ٔہۺوبکنعتۺ)‬ ‫َ هُ َ ا‪ِ ٔٞ َّ ٙ‬ی ُه ا ِ‪َ ٙ‬ن‪ِ ٔ ٚ‬ی ُ‪٦٠ ٟ‬‬

‫ص‪ٚ‬ےز‬
‫ا ٔیَّ ُٕ ِ‪ٟ‬‬
‫اورتہبۺےساجونرۺںیہۺوجۺاینپۺروزیۺاُاھٹےئۺںیہنۺرھپےت‪،‬اؿۺبسۺوکۺاورںیہمتۺیھبۺاہللۺاعتٰیلۺیہۺ‬
‫روزیۺداتیۺےہۺوہۺڑباۺیہۺےننسۺاجےننواالۺےہ۔‬

‫س ٔ‪َّ ٣ِ ٝ‬ر ِح َ‪ٕ ٞ‬ۃ ٍ َََل ُ‪ َ َٙ َٗ ٔ ِٞ ٝ‬ج َ َ‪ٝ‬‬ ‫۝ َّ‪َ ٝ‬ی َِ َ ٔ اُ٘ ‪ٔ ٢َّ ٚٔٙ‬‬
‫یُ ِ‪ْ ِٗ ٔ ٞ‬ل ٍ َََل ُ‪ِ ٝ‬ز ٔ َ‪ٗ َٙ ٛ‬ه ٔ‪َ ۢ ٣ِ ٝ‬ب ِن ٔد ٖه ـ َ هُ َ ا ِ‪َ ٙ‬نزٔیِز ُا ِ‪ِٔ ٖ َ ٙ‬ی ُ‪ٟ‬‬
‫(اپرہۺ؀ۺ‪،۲۲‬ۺوسر ٔہۺۺافرطۺ)‬ ‫‪٢‬‬
‫اہللۺاعتٰیلۺوجرتمحۺولوگںۺےئلیکۺوھکؽۺدےۺوسۺاسۺاکۺوکیئۺدنبۺرکےنواالۺںیہنۺاورۺسجۺوکۺدنبۺرکدےۺ‬
‫وسۺاسۺےکۺدعبۺاسۺاکۺوکیئۺاجریۺرکےنواالۺںیہنۺاورۺویہۺاغبلۺتمکحۺواالۺےہ۔‬

‫۝ َ َ‪ٙ‬ئ ٔ ِ‪ َ ٣‬أ َ ِ‪َ ٣ِ َّٝ ِٟ ُ َ ٙ‬خ‪ ََٓ ٚ‬ا‪ٔ ٰ ٰٞ َّ ٙ‬‬

‫ا َ ِاْل َ ِر َؼ ‪ََ ٙ‬ی ُْ ِ‪َّ٣ُٙ‬‬
‫ا َءیِ ُ ِ‪َ َّٝ ٟ‬ت ِدمُ ِ َ‪ ٣ِ ٝٔ ٤‬دُ ِ ٔ‪ ٤‬ا٘ٔ ا ٔ ِ‪٤‬‬ ‫اُ٘ ُّ ِ‪ ٛ‬اَ ََ‬
‫ـ‬

‫ُض ۤ ٖه اَ ِ اَ َرا َد ٔ ِ‬
‫ُضٕ َه ِ‪ ٛ‬هُ‪ٔ ٰٕ َّ٣‬ص َٰ ُ ُ ِّ‬ ‫اَ َرا َد ٔ َ اُ٘ بٔ ُ ٓ‬
‫ـ‬
‫ٔ َز ِح َ‪ٕ ٞ‬ۃ َه ِ‪ ٛ‬هُ‪َ ُ ٰ ٖ ٔ ِٞ ُٝ َّ٣‬ر ِح َ‪ٖ ٔ ٞ‬ه ـ ُّ ِ‪َ ٛ‬ح ِ ٔب َی اُ٘‬
‫َم‪َِ ٚ‬یهٔ َی َ َ ک َّ ُ‪ ٛ‬ا ِ‪ َ َ ُٞ ٙ‬کِّ‪َ ُٚ‬‬
‫‪( ٣٨ ٤‬اپرہ ‪،‬ۺوسر ٔہۺۺزرمۺ)‬
‫ۺ؀ۺ‪۲۴‬‬

‫‪63‬‬
 ‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫ارگۺآپۺاؿۺےسۺوپںیھچۺہکۺآامسؿۺوۺزنیمۺوکۺسکۺےنۺدیپاۺایکۺےہ؟ۺوتۺًانیقیۺوہۺیہیۺوجابۺدںیۺےگۺہکۺ‬
‫اہللۺےن۔آپۺاؿۺےسۺےئہکۺہکۺااھچۺہیۺوتۺاتبؤۺںیہنجۺمتۺاہللۺےکۺوِساۺاکپرےتۺوہۺارگۺاہللۺاعتٰیلۺےھجمۺ‬
‫اصقنؿۺاچنہپانۺاچےہۺوتۺایکۺہیۺاےکسۺاصقنؿۺوکۺاٹہۺےتکسۺںیہ؟ۺایۺاہللۺاعتٰیلۺھجمۺرپۺرہمابینۺاکۺارادہۺرکےۺوتۺایکۺہیۺ‬
‫ایکسۺرہمابینۺوکۺروکۺےتکسۺںیہ؟ۺآپۺدہکںیۺہکۺاہللۺےھجمۺاکیفۺےہ‪،‬وتُکۺرکےنۺواےلۺایسۺرپۺوتُکۺ‬
‫رکےتۺںیہ۔‬
‫اکیۺرواتیۺںیمۺآایۺےہۺہکۺوجۺوکیئۺاؿۺآایتۺوکۺہشیمہۺڑپےھاگ‪،‬ۺارگۺاسۺرپۺوکہۺِضاُدُحۺےکۺرباربۺذعابۺاکۺاہپڑۺآڑپےاگۺوتۺ‬
‫یھبۺاہللۺاعتٰیلۺاؿۺیکۺربتکۺےسۺاسۺوکۺااھٹدےاگ۔‬
‫یلعۺرمیضتۺرکؾۺاہللۺوہہجۺےنۺرفامای‪،‬ۺسجۺےنۺحبصۺواشؾۺاؿۺآوتیںۺوکۺاانپۺوہفیظۺایکۺوہۺداینۺیکۺامتؾۺآ ںۺےسۺانمۺںیمۺراہۺ‬
‫‪،‬ۺۺدونمشںۺےکۺرکمۺےسۺدخاۺیکۺاامؿۺںیمۺاچنہپ۔‬

‫ا اشؾۺےکوتقۺیھبۺاکیۺ؀ۺ‪ ۱‬ابرۺڑپھۺںیل‬
‫ِ‬ ‫ُ‪َ ٔ ٢ِ ٝ‬ی‬
‫﴿‪﴾۴۳‬ۺ آ َی ٔ‬
‫ا َ ٖٔ ِ َ‪ِ ٢‬‬
‫ِضدؽۺۺو دامغۺےکۺوکسؿۺےکۺےئلۺ(اکی ‪؎۱‬ۺرمہبتۺڑپھۺرکۺدؾۺرکںی)‬

‫﴿بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ ٣ٔ ٞ‬ا‪َّ ٙ‬زح ٔ ِی ٔ‪﴾ ٟ‬‬

‫(‪َ١ ِٟ ُ َٙ َٜ َّ َ )۱‬ب ٔ ُّیی ُ ِ‪ ٟ‬ا ٔ َّ‪َ ٤‬ی َۃ ُ‪ٖٔ ۤ ِٖٚ ٝ‬ه اَ ِ‪ ٤‬یَّ ِ ت َٔیُٖ ُ‪ ٟ‬ا‪ُ ُ َّ ٙ‬ا‬
‫ٍ ِٔیهٔ َ ٖٔ ِ َ‪ْ ٢‬ۃ ِّ‪َّ ٣ِ ٝ‬ر ُِّٖ ِ‪َ َ ٟ‬بْ ٔ َّی ْۃ ِّ‪َ َّٞ ٝ‬ت َز َ٘ ُ‪ٰ ِ ُٝ ٜ‬سی َ ُ‪ٜ‬‬

‫‪64‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫ٰهزُ ِ َ‪َ ٤‬ت ِ ‪ُ ُٚٔٞ‬ه ا ِ‪َٰٓٚٞ ٙ‬ئ ٔ َٖ ُۃ ـ ا ٔ َّ‪ ٤‬ف ٔ ِ ذٰ‪َْ َٗ ٔ ٙ‬لٰ َی ّۃ َّلُٖ ِ‪ ٟ‬ا ٔ ِ‪ِٟ ُ ٢ِ ُٕ ٤‬‬
‫ُّی‪ِ ٝ‬ؤ ٔ‪ٔ٢ٝ‬ی َ‬
‫ن ‪( ٢٤٨‬اپرہۺ؀ۺ ‪،۲‬ۺوسر ٔہۺۺرقبہۺ)‬

‫لى َر ُ ِ‪ٖ ٔ ٙ‬ه َ َمل َى ا ِ‪ِ ُٞ ٙ‬ؤ ٔ‪ٔ٢ٝ‬ی ِ َن‬‫م‬‫َ‬ ‫ه‬

‫ٗ‬ ‫َ‬ ‫‪٢‬‬
‫َ‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬
‫ٔ‬ ‫َ‬ ‫٘‬
‫ُ‬ ‫ا‬ ‫‪ٜ‬‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ز‬‫ِ‬ ‫‪١‬‬ ‫ا‬
‫َ‬ ‫‪ٟ‬‬
‫َّ‬ ‫(‪ٰ )۲‬ا ُ‬
‫ٰ‬
‫َ اَ‪ِ١‬زَ َ‪ُ ٜ‬ج‪ّ ِ ُ٢‬دا َّ‪َ ِٟ ٙ‬ت َز ِ َه َ َم َّذ َب َّا‪ٔ ٙ‬ذیِ َ‪ ِ ُ َ َٕ ٣‬ا ـ َ ذٰ‪َٗ ٔ ٙ‬‬
‫(اپرہۺ؀ۺ ‪،۱۰‬ۺوسر ٔہۺۺاوتلہب)‬ ‫َجزَ ٓا ُء ا ِلٖ ٰ ٔ ٔ یِ َ‪٢٦ ٣‬‬

‫ٔ ُ‪ِ ُ٢‬د ٕ َّ‪َ ِٟ ٙ‬ت َز ِ َه‬ ‫َ ٖٔ ِ َ‪ٗ َ ٢‬ه َم‪َِ ٚ‬یهٔ َ اَیَّ َد ٗه‬ ‫(‪ِ١َ ٍَ )۳‬زَ َ‪ ٜ‬اُ٘‬

‫َ‬
‫ـ َ کَ‪ُ َٞ ٔ ٚ‬ۃ ا٘ٔ ٔ‬ ‫َّا‪ٔ ٙ‬ذیِ َ‪ ُ َ َٕ ٣‬ا ا‪ُّ ٙ‬ی َِل ٰ‬ ‫َ َج َن َ‪ ٛ‬کَ‪َ َٞ ٔ ٚ‬ۃ‬
‫ـ‬
‫(اپرہۺ؀ۺ ‪،۱۰‬ۺوسر ٔہۺۺاوتلہب)‬ ‫َ اُ٘ َمزٔیِزْ َحٖ ِٔی ْ‪٤٠ ٟ‬‬ ‫ا ِ‪ُ ٙ‬ن‪َِ ٚ‬ی‬
‫(‪ )۴‬هُ َ َّا‪ٔ ٙ‬ذ ْۤیی َا‪ِ١‬زَ َ‪ ٜ‬ا‪َ ٢َ ِ ٖٔ َّ ٙ‬ۃ ف ٔ ِ ُّ‪ٔ ِ ُٚ‬ب ا ِ‪ِ ُٞ ٙ‬ؤ ٔ‪ٔ٢ٝ‬ی ِ َن ‪َ ٔ ٙ‬یز ِ َدا ُد ِ ا‬
‫أیِ َ‪َ َّٝ ّ ١ ٞ‬ه أیِ َ‪ٔ ِ َ َ ٰ ٰ ُ ِ ُ ُ َ ِٟ ٔ ٔ ١ ٞ‬‬
‫ـ‬ ‫ـ‬
‫ؼ‬ ‫ر‬ ‫اْل‬
‫ِ‬ ‫ٔ‬
‫ا‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫َّ‬ ‫ا‪ٙ‬‬ ‫د‬ ‫‪٢‬‬ ‫ج‬ ‫ِہّٰلِل‬
‫ٔمْی ‪( ٤‬اپرہۺ؀ۺ ‪،۲۶‬ۺوسر ٔہۺۺاحتفل)‬‫َ ک َ َ‪ ٤‬اُ٘ َم‪ّ ِ ٔ ٚ‬مْی َحٖ ِ ّ‬

‫‪65‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫ا ِ‪ِ ُٞ ٙ‬ؤ ٔ‪ٔ٢ٝ‬ی ِ َن ا ٔ ذِ یُ َ ی ٔ ُن ِ‪َ َٗ َ ١‬ت ِ َ‬ ‫َر َٔی اُ٘ َم ٔ‪٣‬‬ ‫(‪ِ َْ َّٙ )۵‬د‬
‫ُّ‪ِ١ َ ٍَ ِٟ ٔ ٔ ِ ُٚ‬زَ َ‪ ٜ‬ا‪َ ٢َ ِ ٖٔ َّ ٙ‬ۃ َم‪َِ ٚ‬ی ٔ ِ‪ٟ‬‬ ‫َ َزۃ ٔ ٍ ََن‪ َٝ َٟ ٔ ٚ‬ف ٔ‬ ‫َّ‬
‫ا‪ٙ‬ص‬
‫(اپرہۺ؀ۺ ‪،۲۶‬ۺوسر ٔہۺۺاحتفل)‬ ‫َ َاٰاَ َ ُ ِ‪ٔ َ ّ ِ ٍَ ٟ‬‬
‫َقیِ ّ ‪١٨‬‬

‫ٔ ٔ ُ‪ ٟ‬ا ِ‪َّ ٔٞ َ ٙ‬ی َۃ َح‪َّ ٔٞ‬ی َۃ‬ ‫(‪ )۶‬ا ٔذِ َج َن َ‪َّ ٛ‬ا‪ٔ ٙ‬ذیِ َ‪ ِ ُ َ َٕ ٣‬ا ف ٔ ِ ُّ‪ِ ُٚ‬‬
‫َملٰى َر ُ ‪ٖ ٔ ٙ‬ه َ َمل َى‬ ‫ا ِ‪ َ ٙ‬هٔ‪َّ ٔ ٚ‬ی ٔۃ ٍَ َ ‪ِ١‬زَ َ‪ ٜ‬اُ٘ َ ٖٔ ِ َ‪ٗ َ ٢‬ه‬
‫ا ِ‪ِ ُٞ ٙ‬ؤ ٔ‪ٔ٢ٝ‬ی ِ َن َ اَ ِ‪ٙ‬زَ َ‪ ِٟ ُ ٝ‬کَ‪َ َٞ ٔ ٚ‬ۃ ا‪ٰ ِْ َّ ٙ‬ى َ ک َ ‪ۤ ِ ُ ١‬ا اَ َح َّٓ ٔ َ‬
‫َ َا ِه َ‪ َ ٚ‬ـ َ ک َ َ‪ ٤‬اُ٘ ٔ ُ ِّ‪َ ٛ‬ش ِی ٕء َم‪ّٔ ِ ٚ‬‬
‫مْی ‪( ٢٦‬اپرہۺ؀ۺ ‪،۲۶‬ۺوسر ٔہۺۺاحتفل)‬

‫رہمسقۺیکۺامیبری‪،‬ۺتبیصم‪،‬ۺاجتریتۺرقض‪،‬ۺدونمشںۺےسۺافحتظۺاکۺہخسن‬
‫(اکی‪؎۱‬ۺرمہبتۺڑپںیھ)‬
‫۝ رہمسقۺیکۺامیبری‪،‬ۺتبیصم‪،‬ۺاجتریتۺرقض‪،‬ۺدونمشںۺےسۺاچبؤۺاورۺافحتظۺںیمۺاہللۺاعتٰیلۺےکۺ‬
‫اچےنہۺےسۺہیۺآایتۺحبصۺڑپیھۺاجےئۺوتۺیھبکۺیھبکۺوتۺاشؾۺکتۺہجیتنۺاسےنمۺآاجاتۺےہۺاوریھبکۺ‬
‫اہللۺےکۺاچےنہۺےسۺوھتڑاۺااظتنرۺرکانۺڑپاتکسۺےہۺتنکلۺاتریثۺادمحلہللۺاےنپۺوتقۺرپۺارثۺداھکرکۺ‬
‫ریتہۺےہ۔‬

‫‪66‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫۝ داعۺےکۺوتقۺرصػۺ یبۺنتمۺیہۺڑپںیھ۔ۺرتہمجۺاسۺےیلاھکلۺایگۺےہۺہکۺڑپےنھۺواالۺہیۺھجمسۺ‬
‫ےکسۺہکۺایکھچکۺڑپھۺراہۺےہۺ ۔‬

‫وسہل(‪ )۱۶‬آ َی ٔ‬
‫ا ح ٔ ََ فَ ِ‬
‫﴿ اَ ُم ِ ذُ ٔ ٘ٔ ٔ‪َّ ٣َ ٝ‬‬
‫ا‪ٙ‬ص ِی ٰؾ ٔ‪ ٣‬ا‪َّ ٙ‬ز ٔج ِی ٔ‪﴿ ﴾ ٟ‬بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ ٣ٔ ٞ‬ا‪َّ ٙ‬زح ِٔی ٔ‪﴾ ٟ‬‬

‫(اپرہ ؀ۺ‪،۳‬ۺوسر ٔہۺۺرقبہۺ)‬ ‫َ هُ َ ا ِ‪َ ٙ‬نل ٔ ُّی ا ِ‪َ ٙ‬نق ِٔی ُ‪٢٥٥ ٟ‬‬
‫ج‬
‫۝ َ َْل َُٔ‍یُ ِ ُد ٗه ح ٔ َِ ُق ُ َ‪ٞ‬‬
‫اورۺاؿۺبسۺیکۺافحتظۺرکےنۺںیمۺوہۺیھبکۺاتکھتۺںیہن‪،‬ۺوہۺتہبۺاعاشیلؿۺاورمیظعۺااشلؿۺےہ۔‬

‫‪َ ٛ‬م‪َِ ٚ‬یُٖ ِ‪َ ٟ‬حَ ََق ّۃ ‪٦١‬‬

‫ـ‬
‫(اپرہ ؀ۺ‪،۷‬ۺۺوسرۃۺاالاعنؾ)‬ ‫َ یُ ِز ٔ ُ‬ ‫۝‬

‫اورۺاہللۺمتۺرپافحتظۺرکےنۺواےلۺرہپدیارۺاتجیھبۺےہ۔ۺ‬

‫‪( ٥٧‬اپرہۺ؀ۺ‪،۱۲‬ۺۺوسرۃۺۺوھد)‬ ‫۝ ا ٔ َّ‪َ ٤‬رب ِّ ِ َمل ٰ ک ُ ِّ‪َ ٛ‬ش ِی ٕء َحَ ِٔی ْك‬
‫کشیبۺریماۺربۺرہزیچرپۺدخیہۺابہگنؿۺاورافحتظۺرفامےنۺواالۺےہ‬

‫(اپرہ ؀ۺ‪،۱۳‬ۺوسر ٔہۺۺویفس)‬ ‫۝ ٍَ ُ٘ َخی ِ ْر َح ٍٔقّ َّ هُ َ اَ ِر َح ُ‪ ٟ‬ا‪ٙ‬زّٰحٔ‪ٔٞ‬ی ِ َن ‪٦٤‬‬

‫رتہبۺافحتظۺرکےنۺواالۺوتۺسبۺاہللۺیہۺےہۺاورۺویہۺبسۺرہمابونںۺےسۺزایدہۺرہمابؿۺےہ۔‬

‫۝ َ‪َ ُٝ ٗ ٙ‬ن ِّْ ٰ ْ ٔ‪َ ۢ ٣ِ ٝ‬ی ِ ٔن َی َدیِ ٔ َ ٔ‪َ ٣ِ ٝ‬خ ِ‪َ ٖ َٔ ٚ‬ی ِ ََ ُق ِ‪٣ِ ٝٔ ٗ َ ١‬‬
‫‪ٝ‬ز ٔا٘ٔ ‪( ١١‬اپرہ ‪،‬ۺۺوسرۃۺارلدع)‬
‫ـ‬
‫اَ ِ‬‫؀ۺ‪۱۳‬‬

‫‪67‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫اہللۺےنۺرہصخشۺےکۺآےگۺےھچیپۺےگلۺوہےئۺوچدیکارۺّرقمرۺرکدےئۺںیہۺوجۺاہللۺےکۺمکحۺےسۺ‬
‫آدیمۺیکۺافحتظۺرکےتۺںیہ۔‬

‫‪( ٩‬اپرہ ؀ۺ‪،۱۴‬ۺۺوسرۃۺارجحل)‬ ‫ا‪ٙ‬ذ ِ َ َ أ‪ُ َٔ ٰ َٙ ٗ َٙ َّ ١‬ق ِ َ‪٤‬‬

‫۝ أ‪َ١ ٣ُ ِ َ ١ ٓ ١‬زَّ ِ‪ِّ ٢َ ٙ‬‬
‫ن‬
‫کشیبۺاسۺتحیصنۺانہمۺوکۺاۺےنۺانزؽۺرفامایۺےہۺاورۺت ييقئ ًنااۺاۺایکسۺافحتظۺرکںیۺےگ۔‬

‫‪( ١٧‬اپرہ ؀ۺ‪،۱۴‬ۺۺوسرۃۺارجحل)‬ ‫َ َحَٔقِ ٰ‪ ٣ِ ٝٔ ٦َ ٢‬ک ُ ِّ‪َ ٛ‬ش ِی ٰؾ ٕ‪َّ ٣‬ر ٔج ِی ٕ‪ٟ‬‬ ‫۝‬

‫اورۺآامسؿۺیکۺافحتظۺےکۺےیلۺاۺےنۺاطیشؿۺرمدودۺرپۺااگنروںۺاکۺرھتپاؤۺاجریۺرکدای۔‬

‫(اپرہ ؀ۺ‪،۱۷‬ۺۺوسرۃۺاالایبنء)‬ ‫َ ُٕ َّ‪ٰ ِٟ ٦ُ َٙ ٢‬ح َٔ ٔقی ِ َن ‪٨٢‬‬ ‫۝‬

‫اورۺاؿۺبسۺےکۺےیلۺافحتظۺرکےنۺواےلۺاۺےہ۔‬

‫(اپرہۺ؀ۺ‪،۲۲‬ۺۺوسرۃۺابس)‬ ‫َ َر ُّی َ َمل ٰ ک ُ ِّ‪َ ٛ‬ش ِی ٕء َحَ ِٔی ْك ‪٢١‬‬ ‫۝‬

‫بجۺہکۺآپۺاکۺربۺوتۺرہۺزیچۺیکۺوخدیہۺافحتظۺرکےنۺواالۺےہ۔‬

‫(اپرہ ؀ۺ‪،۲۳‬ۺوسر ٔہۺۺاصافت)‬ ‫َ حَِٔقّ ِّ‪ ٣ِ ٝ‬ک ُ ِّ‪َ ٛ‬ش ِی ٰؾ ٕ‪ َّٝ ٣‬رٔد ٕ‪٧‬‬ ‫۝‬

‫اورۺآامسؿۺوکۺاۺےنۺرمدودۺاطیشؿۺےکۺرشۺےسۺوفحمظۺرکۺدای۔‬

‫(اپرہۺ؀ۺ‪،۲۴‬ۺۺوسر ٔہۺ ٰی ٓ‬
‫ۺٰحۺادجسلہ)‬ ‫َ حَِٔقّ ذٰ‪َ َ ٔ ٙ‬ت ِْ ٔ‬
‫دیِزُ ا ِ‪َ ٙ‬نزٔیِز ٔا ِ‪َ ٙ‬ن‪ِ ٔ ٚ‬ی ٔ‪١٢ ٟ‬‬
‫ـ‬
‫۝‬

‫اورۺلمکمۺافحتظۺےہ۔ہیۺادنازہۺابدناھۺوہاۺےہۺاغبلۺملعۺواےلۺاک۔‬

‫َ َ‪ ۤ ٝ‬اَ‪َ َ ِ ١‬م‪َِ ٚ‬ی‪ِ ٔ ٕ َ ٔ ِٟ ٔ٦‬ی ٕ‬

‫ص‪ٚ‬ے‬
‫‪٦ٛ‬‬ ‫٘ َحَ ِٔی ْك َم‪َِ ٚ‬ی‪ِٟ ٔ٦‬‬
‫۝ اَ ُ‬
‫‪68‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬
‫ۺ؀ۺ‪۲۵‬‬
‫ۺاوشلری)‬
‫(اپرہ ‪،‬ۺۺوسرۃ ٰی‬
‫اؿۺیکۺافحتظۺرصػۺاہللۺرکاتۺےہۺاؿۺیکۺرگناینۺآپۺیکۺذہمۺداریۺںیہن‬

‫(اپرہۺ؀ ‪،۲۶‬ۺۺوسرۃۺۺؼ)‬ ‫۝ َ م ٔ ِ‪َ ٢‬د‪ْ َ ٔ ٕ َ ١‬ب َحَ ِٔی ْك ‪٤‬‬

‫امہرےۺاپسۺافحتظۺاکۺدوتسرۺاھکلۺوہاۺوموجدۺےہ۔‬

‫(اپرہ ؀ۺ‪،۳۰‬ۺۺوسرۃۺۺاالاطفنر)‬ ‫۝ َ ا ٔ َّ‪َ ٤‬م‪َِ ٚ‬یُٖ ِ‪ٔ َٔ ٰ َٙ ٟ‬قی ِ َن ‪١٠‬‬

‫اورۺکشیبۺمتۺرپافحتظۺرکےنۺواےلۺرفےتشۺّرقمرۺںیہ۔‬

‫(اپرہ ؀ۺ‪،۳۰‬ۺۺوسرۃۺاربلوج)‬ ‫ِ َُ ِ ٕل‪٢٢‬‬ ‫َ ِ‪ ٛ‬هُ َ ُ َِقآ ْ‪ِ ٔ َّٝ ٤‬ی ْد ‪ ٢١‬ف ٔ ِ َ‪ٕ ِ ٙ‬ح َّ‪ٝ‬‬ ‫۝‬

‫ۺولحۺوفحمظۺںیمۺاھتۺواسیۺیہۺاہیںۺآایۺےہ۔‬
‫ہکلبۺہیۺوتۺوہۺرقآؿۺےہۺوجۺڑبیۺاشؿۺواالۺےہ‪،‬اسیج ِض‬

‫(اپرہ ؀ۺ‪،۳۰‬ۺۺوسرۃۺااطلرؼ)‬ ‫‪َ ٛ‬ن َِ ٕ َّ‪َ َّٞ ٙ‬م‪َِ ٚ‬ی َ‪َ ٦‬ح ٍ ْٔك ‪٤‬‬
‫۝ ا ٔ ِ‪ ٤‬ک ُ ُّی‬
‫ایسیۺوکیئۺیھبۺاجؿۺںیہنۺےہۺہکۺاسۺرپۺاحمظفۺّرقمرۺہنۺوہ۔‬

‫﴿‪﴾۴۵‬آ َی ٔ‬
‫ا ٔش ََ ء‬
‫(اکی‪؎۱‬ۺرمہبتۺڑپںیھ)‬
‫اتکبۺاہللۺںیمۺامیبریۺیکۺافشۺےکۺےئلۺآایتۺوموجدۺںیہ۔‬
‫۝ ُ‬

‫۝ امیبریۺںیمۺرقآؿۺدیجمیکۺآایتۺاکۺاہسراۺاحلصۺےئجیک۔‬

‫۝ دنتریتسۺاحلصۺرکےنۺںیمۺاہللۺیکۺآایتۺرپۺنیقیۺرےئھک۔‬

‫‪69‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫۝ الکؾۺاہللۺیکۺآایتۺےسۺامیبرتحصۺاپےتںیہ۔‬
‫۝ اہللۺےکۺالکؾۺںیمۺافشءۺےہ۔‬
‫۝ اہللۺیکۺرتمحۺےسۺاناُدیمۺرہزگۺہنۺوہں۔‬
‫۝ رمضۺےسۺےلہپۺدنتریتسۺیکۺدقرۺرکینۺاچےئہ۔‬
‫۝ امیبریۺیکۺتبسنۺامہریۺرطػۺےہۺاورۺافشءۺیکۺتبسنۺاہللۺیکۺرطػ۔‬
‫ۺاتکبۺنیبمۺںیمۺافشءۺۺےہ۔‬
‫۝ اظرہۺاورۺابنطۺبسۺامیبرویںۺیک ِض‬
‫ھ‬
‫۝ اہللۺاعتٰیلۺآپۺوکۺافشءۺاکہلم‪،‬ۺاعہلج‪،‬ۺمسئقلہۺبیصنۺرفامےئ۔ۺآنیم‬

‫اپینۺرپۺدؾۺرکۺےکۺےئجیپ‪،‬ۺالپےیئۺاورۺاےنپۺرپۺدؾۺیھبۺےئجیک‬

‫بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ ٣ٔ ٞ‬ا‪َّ ٙ‬زح ِٔی ٔ‪ٖ ٟٗ‬‬

‫۝ َا ِ‪ُ ِٞ َ ٙ‬د ِہّٰلِل َر ِّب ا ِ‪ٰ ٙ‬ن َ‪ٔٞٚ‬ی ِ َن ْل ﴿‪ ﴾۱‬ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ ٣ٔ ٞ‬ا‪َّ ٙ‬زح ِٔی ٔ‪ْ ٟ‬ل ﴿‪﴾۲‬‬
‫ـ‬
‫ا‪ٙ‬دیِ ٔ‪ ٣‬ـ ﴿‪ ﴾۳‬أیَّ َک َن ِن ُ ُد َ أیَّ َک َن ِ َ ٔنی ِ ُن‬ ‫ٰ‪َ ٔ ٔ ٚٝ‬ی ِ‪ِّ ٔ ٠‬‬
‫ِ‬ ‫‪٣‬‬ ‫ی‬ ‫َّ‬
‫﴿‪ ﴾۴‬أ‪ٔ ِ٥‬د‪َ ِّ َ ١‬‬
‫ْل‬
‫‪ٞ‬‬
‫َِ َ‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ا‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ِ‬ ‫ذ‬
‫ٔ‬ ‫ا‪ٙ‬‬ ‫اـ‬
‫َ َ‬ ‫ٔ‬ ‫﴾‬ ‫‪۵‬‬‫﴿‬ ‫ا‪َٙ‬ص َاـ اَمْیِقَتْسُمْل‬
‫ا‪ٙ‬غ ٓ ِّ‪ٙ‬ی ِ َن و ﴿‪﴾۷‬‬‫َم‪َِ ٚ‬ی‪ْ۵ ِٟ ٔ٦‬ل﴿‪ ﴾۶‬ىَی ِر ٔ ا ِ‪ِ َٞ ٙ‬ي ُغ ِ ٔب َم‪َِ ٚ‬ی‪َْ َ ِٟ ٔ٦‬ل َّ‬
‫ۤا‪ٝ‬ین‬

‫‪70‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫(اپرہ ؀ۺ‪،۱۰‬ۺ رۃ ا‪ ٙ‬ۃ)‬ ‫۝ َ َی ِص ُٔ ُص ُد ِ َر َّ ِ ‪ِ ُٝ ٕ ٠‬ؤ ٔ‪ٔ٢ٝ‬ی ِ َن ‪١٤‬‬

‫اورۺاامیؿۺوایلۺوقؾۺےکۺونیسںۺوکۺاہللۺاعتٰیلۺافشءۺاطعۺرفامےئاگ‬

‫۝ ی ٰٓ َ ُّیی َ‪ ٦‬ا‪ُ ٢َّ ٙ‬س َّ ِد َجآ َء ِتُٖ ِ‪ِ َّٝ ٟ‬م َٔق ْۃ ِّ‪َّ ٣ِ ٝ‬ر ُِّٖ ِ‪ٔ َ ٟ‬شََآ ْء‬
‫ن ‪( ٥٧‬اپرہ ‪،‬ۺوسرۃۺ‬
‫؀ۺ‪۱۱‬‬
‫ا‪ٙ‬ض ُد ِ رٔ َ ‪ّ ُ٥‬دی َّ َر ِح َ‪ْ ٞ‬ۃ ِّ‪ِ ُِٞ ٚٙ‬ؤ ٔ‪ٔ٢ٝ‬ی ِ َ‬
‫ِّ‪ َٞ ٙ‬ف ٔ ُّی‬
‫ویسن)‬

‫اےۺااسنون! اہمترےۺاپسۺاکیۺتحیصنۺانہمۺاہمترےۺربۺیکۺرطػۺےسۺآاکچۺےہۺاورۺونیسںۺ‬
‫یکۺامتؾۺامیبرویںۺاکۺالعجۺیھبۺاسۺںیمۺےہۺوجۺاامیؿۺالںیئۺےگۺدہاتیۺاکۺراہتسۺاؿۺوک ِضۺِمۺاجےئاگ۔ۺاسھتۺ‬
‫یہۺاسھتۺاہللۺیکۺرتمحۺیھبۺاپںیلۺےگ۔‬

‫اب ُّی‪ِ ٝ‬د َ ‪ْ ٔ ٚ‬‬

‫ُ َا ِ‪ َ ٙ‬ا‪ِٔ ٍ ٗ ُ ١‬ی ٔ ٔشََآ ْء‬ ‫َش ْ‬‫ْخ ُج ٔ‪ْۢ ٝ‬ن‪ُ ُ ٣‬ؾ ِ‪َ َ ٦َ ٔ ١‬‬
‫۝ َی ِ ُ‬
‫س ‪( ٦٩‬اپرہ ‪،‬ۺ رۃ ا‪٣ٙ‬ح ‪) ٜ‬‬ ‫ِّ‪ٔ ٢َّ ٚٙ‬‬
‫؀ۺ‪۱۴‬‬

‫دہشۺیکۺیھکمۺےکۺٹیپۺےسۺےنیپۺیکۺزیچۺینعیۺدہشۺاتلکنۺےہ۔ۺ(اہللۺےکۺمکحۺےس) سجۺےکۺرگنۺ‬
‫اگلۺاگلۺوہےتۺںیہۺاورۺاسۺںیمۺااسنونںۺےکۺےئلۺافشءۺےہ۔ۺ‬

‫ْق ٔ‪ٔ َ ُ٥ َٝ ٤‬شََآ ْء َّ َر ِح َ‪ْ ٞ‬ۃ ِّ‪ِ ُِٞ ٚٙ‬ؤ ٔ‪ٔ٢ٝ‬ی ِ َن‬
‫َ ‪٢َ ُ ١‬زِّ ُ‪ ٣ِ ٝٔ ٜ‬ا ِ‪ِ ُ ٙ‬‬ ‫۝‬

‫(اپرہ ؀ۺ‪،۱۵‬ۺ رۃ ی ارسائی‪)ٛ‬‬ ‫‪٨٢‬‬

‫اورۺاۺاُاترےتۺںیہۺرقآؿۺسجۺںیمۺافشءۺےہۺاورۺرتمحۺےہۺاامیؿۺواولںۺےکۺےئل۔‬
‫‪71‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫(اپرہ ؀ۺ‪،۱۹‬ۺ رۃ ا‪ٜ‬شنزاء)‬ ‫۝ َ ا ٔذَا َ‪ٝ‬ز ٔ ِع ُ ٍَ ُ‪َ َ ٦‬ی ِص َٔی ِ ٔن ‪٨٠‬‬

‫اورۺبجۺںیمۺامیبرۺڑپوںۺبتۺویہۺےھجمۺافشءۺاطعۺرفاماتۺےہ۔‬

‫‪ٔ َّٚ ٔ ٙ َ ُ٥ ٛ‬ذیِ َ‪ ِ ُ٢َٝ ٣‬ا ‪ّ ُ٥‬دی َّ ٔشََآ ْء ‪٤٤‬‬

‫ـ‬
‫(اپرہۺ؀ۺ‪،۲۴‬ۺ رۃ ٍض‪) ٚ‬‬ ‫۝ ُّ ِ‬
‫اےۺیبنۺ(ﷺ) آپۺرفامۺدوۺہکۺہیۺرقآؿۺاامیؿۺوۺاولںۺےئلیکۺراہِضۺدہاتیۺےہۺاورۺامیبرویںۺںیمۺ‬
‫افشءۺیھبۺےہ۔‬

‫﴿‪﴾۴۶‬لتقۺاورۺدرگیوحادثۺوۺآافت‪،‬ۺاظملۺ ےسوفحمظۺرےنہۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫ریضۺاہللۺہنع‬
‫ُد َرُم اعءۺاسنۺنبۺامکلۺ‬
‫(اکی‪؎۱‬ۺرمہبتۺڑپںیھ)‬

‫َّ‬
‫بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ ٔ َخی ِر ٔ ِْل َ ِ َ‪ٞ‬آ ٔء بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ ا‪ٔ ٙ‬ذ ِی َْل َی ُ ُّی‬
‫ُض َ‪َ ٝ‬ه ا ِ ‪ٖ ۤ ٔٞ‬‬
‫َّ‬
‫اَ ّذی بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ ا ِ‪ َ ٙ‬ف ٔ ِ بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ ا‪َ ُٞ ٙ‬ن ف ٔ ِ بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ ا‪ٔ ٙ‬ذ ِی‬
‫ٔ‬ ‫ِ‬ ‫ٔ‬ ‫ـ‬

‫ؼ َ َْل ف ٔ ا‪َٞ َّ ٙ‬آ ٔء َ ‪َ ُ٥‬‬

‫ُض َ‪َ ٝ‬ه ا ِ ‪َ ٖ ٔٞ‬ش ِی ْء ف ٔ ِاْل َ ِر ٔ‬
‫َْل َی ُ ُّی‬
‫ا‪ِ ٔٞ َّ ٙ‬ی ُه ا ِ‪َ ٙ‬ن‪ِ ٔ ٚ‬ی ُ‪ ٟ‬بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ َمل ٰ َن َِ ٔ ِی َ دٔیِ ٔ ِی بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ‬
‫َمل ٰٓ َا ِ‪٥‬ل ٔ ِ َ َ‪ ٝ‬ل ٔ ِ بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ َمل ٰ ک ُ ِّ‪َ ٛ‬ش ِی ٕء َا ِم َؾ ‪ِ ٔ ١‬ی ٔ َرب ِّ ِ َا ُ‬
‫٘‬
‫‪72‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫٘ ا َ ِٕبَرُ اَمُ ِذُ ٔ ٘ٔ ٔ‪ ۤ َّٞ ٝ‬اَ َخ ُِ َ اَ ِح َذ ُر اَ ُ‬

‫٘‬ ‫٘ ا َ ِٕبَرُ اَ ُ‬
‫ا َ ِٕبَرُ اَ ُ‬
‫َُش ُک ٔ ٖ َش ِیأ ّ َمزَّ َج ُر َک َ َج َّ‪ٰ ٛ‬اَ َ‪٢‬آ ُء َک َ َت َْ َّد َ ِ‬
‫َرب ِّ ِ َ ْۤل ا ِ ٔ‬
‫َش ک ُ ِّ‪ٛ‬‬
‫َا ِ َ‪ٞ‬آ ُء َک َ َ ْۤل أ‪َ َ ٰ ٙ‬ىیِرُ َک () َا‪ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬ا ٔ ِّ ِ َا ُم ِذُ ٔ َ ٔ‪ِّ َ ٣ِ ٝ‬‬
‫َش ٔ َّ َغآ ٔء ا‪ُّ ٙ‬ی ْٓ ٔء َ ٔ‪ِّ َ ٣ِ ٝ‬‬
‫َش‬ ‫َج َّ ٕر َم‪ِ ٔ ٢‬ی ٕد َّ َش ِی َؾ ٕ‪َّٝ ٤‬زٔیِ ٕد َّ ٔ‪ٓ َ ٣ِ ٝ‬‬
‫َد ٓا َّ ٕۃ اَ‪ َ ِ ١‬خٔذ ٌۢ ٔ َ‪ٔ ٢‬ص َ ٔ َ‪ ٦‬ـ ا ٔ َّ‪َ ٤‬رب ِّ ِ َمل ٰ ٔ َ ا ٕـ ُّی‪ِ ٔ ْ َ ِ ٝ‬ی ٕ‪)( ٟ‬‬
‫‪:‬ۺتلیضف ‪:‬‬
‫رضحتۺاسنؓۺرفامےتۺںیہۺہکۺےھجمۺیبنۺاپکۺﷺ ےنۺاکیۺداعۺالھکسیئۺاورۺرفامایۺہکۺوجۺاےسۺحبصۺ‬
‫ڑپھۺےلۺاگۺاسۺۺرپیسکۺاکۺۺاایتخرۺہنۺےلچۺاگۺینعیۺابذؿۺاہللۺوکیئۺامسجینۺوۺامیلۺاصقنؿۺہنۺاچنہپۺےکسۺاگ۔‬
‫ھن‬
‫(امشلئۺربکیۺوحباہلۺمسئتطرزػۺ ج‪ ۲‬ص ‪)۲۸۰‬‬

‫دنمرہجۺذلیۺ(ےچینۺیھکلۺوہیئ) داعںیئۺیسکۺیھبۺوتقۺڑپھۺںیل‬
‫﴾اجتسمبۺادلُاعۺوہےنۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫ُ‬ ‫﴿‪۴۷‬‬
‫(‪۲۵‬ۺایۺ‪۲۷‬ۺرمہبتۺڑپھۺںیل)‬

‫﴿اَ‪ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬اىِ ٔ ِ ل ٔ ِ َ ‪ِ ُِٞ ٚٔٙ‬ؤ ٔ‪ٔ٢ٝ‬ی ِ َن َ ا ِ‪ِ ُٞ ٙ‬ؤ ٔ‪ٔ ٢َ ٝ‬‬
‫ا‬
‫ا﴾‬ ‫َ ا ِ‪ٔٞٔٚ ِ ُٞ ٙ‬ی ِ َن َ ا ِ‪ٔ َٞ ٔ ٚ ِ ُٞ ٙ‬‬
‫‪73‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫رتہمج‪:‬۔ۺاےۺاہللۺریمیۺاورۺامتؾۺومنمۺرمدوںۺاورۺومنمۺوعروتںۺاورۺامتؾۺاملسمؿۺرمدوںۺاورۺ‬
‫املسمؿۺوعروتںۺیکۺرفغمتۺرفام۔‬
‫تلیضف‪:‬ۺ۔دحثیۺرشفیۺںیمۺآایۺےہۺہکۺوجۺصخشۺدؿۺںیمۺ ‪۲۵‬ۺایۺ ‪۲۷‬ۺرمہبتۺامتؾۺومنِمۺرَمدوںۺاورۺومنِمۺ‬
‫وعروتںۺےکۺےئلۺرفغمتۺیکۺداعۺامےگناگۺوہۺاہللۺاعتٰیلۺےکۺزندکیۺاُؿۺاجتسمب َرُم‬
‫ۺادلوعات(نجۺیکۺداعںیئۺاہللۺےکۺ‬ ‫ُ‬
‫ۺاشِمۺوہۺاجےئاگۺنجۺیکۺداعؤںۺےسۺزنیمۺواولںۺوکۺرزؼۺدایاجاتےہ۔‬ ‫اہیںۺوبقمؽۺوہیتۺںیہ) ولوگںۺںیم ِض‬
‫(نصحۺنیسحۺصۺ‪)۷۹‬‬

‫﴿‪﴾۴۸‬آامسؿۺےکدروازےۺولھکاےنۺاکۺوبنیۺہخسنۺ‬
‫(اکیۺ؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپھۺںیل)‬

‫٘ ا َ ِٕبَرُ َٕ ٔی ِ ّرا ‪ َ ،‬ا ِ‪ُ ِٞ َ ٙ‬د ِہّٰلِل َٕثٔی ِ ّرا ‪،‬‬

‫﴿اَ ُ‬
‫َ ُ ِ َ َ‪ ٤‬ا٘ٔ ُ ِ َ ّۃ َّ َا ٔص ِی َّل ﴾‬
‫رتہمج‪:‬۔ۺاہللۺڑباۺےہ‪،‬ۺبسۺےسۺڑباۺۺاورۺرعتفیۺاہللۺیکۺےہۺتہبۺزایدہۺۺاوراۺحبصۺواشؾۺاہللۺیکۺاپیکۺایبؿۺ‬
‫رکےتۺںیہۺ۔‬
‫ۺزابؿۺابمرکۺےسۺبسۺےسۺےلہپۺےنلکنواالۺالکؾۺہیۺےہ۔‬
‫ونٹ‪:‬ۺ۔وخربخشیۺیکۺابتۺہیۺےہۺہکۺآرضحنتۺﷺ یک ِض‬
‫(وباہطسۺرتحمہمۺاۃمۺاہللۺتنبۺآدؾ‘‘رشنۺابیطلۺص ‪)’’۲۳‬‬
‫تلیضف‪:‬ۺاامؾۺملسمۺےنۺدبعاہللۺانبۺرمعؓۺےسۺایبؿۺایکےہہکۺاکیۺدہفۺاۺروسؽۺاہللۺﷺ ےکۺاسھتۺامنزۺڑپھۺرےہۺ‬
‫ےھتۺہکۺاکیۺآدیمۺےنۺذموکرہۺاملکتۺےہکۺوتۺروسؽۺاہللۺﷺ ےنرفامایۺالفںۺالفںۺاملکتۺےنہکواالۺوکؿۺ‬
‫ےہ؟احرضنیۺںیمۺےساکیۺآدیمۺےناہکۺایۺروسؽۺاہللۺﷺ ںیمۺوہں۔ۺآپۺﷺےنۺرفامایۺےھجمۺاؿۺاملکتۺےسۺ‬
‫بجعتۺوہاۺہکۺاؿۺےکۺےئلۺآامسؿۺےکۺدروازےۺوھکےلےئگ۔‬
‫(نصحۺاملسملۺص ‪)۶۰‬‬
‫‪74‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫﴿‪﴾۴۹‬امؽۺوانمؽۺںیمۺااضہفۺاکۺۺاکیۺہخسنۺ‬
‫(اکیۺ؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپھۺںیل)‬

‫﴿اَ‪َ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬ص ِّ‪َ ٛ‬مل ٰ ُ‪ٕ َّٞ َ ٝ‬د َم ِد َٔک َ َر ُ ِ‪َ َ َ ٔ ٙ‬مل َ‬
‫ا ِ‪ِ ُٞ ٙ‬ؤ ٔ‪ٔ٢ٝ‬ی ِ َن َ ا ِ‪ِ ُٞ ٙ‬ؤ ٔ‪ٔ ٢َ ٝ‬‬
‫ا َ ا ِ‪ٔٞٔٚ ِ ُٞ ٙ‬ی ِ َن َ ا ِ‪ٔ َٞ ٔ ٚ ِ ُٞ ٙ‬‬
‫ا﴾‬
‫رتہمج‪:‬ۺاےۺاہللۺرںیتمحۺانزؽۺرفام‪،‬ۺاےنپۺدنبےۺاورۺاےنپۺروسؽۺرپۺاورۺامتؾۺاامیؿۺداررَمدوںۺاورۺ‬
‫اامیؿۺدارۺوعروتںۺاورۺامتؾۺاملسمؿۺرَمدوںۺاورۺاملسمؿۺوعروتںۺرپ۔‬
‫تلیضف‪:‬ۺ۔ۺوجۺصخشۺاےنپۺامؽۺوۺانمؽۺںیمۺااضہفۺاورۺزایدیتۺاچےہۺوتۺہیۺدرودۺڑپےھ۔‬
‫(نصحۺنیسحۺصۺ‪)۷۹‬‬

‫﴿‪﴾۵۰‬ۺاسرےۺانگہۺاعمػۺۺوہےنۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫(نیت؀ۺ‪۳‬ۺرمہبتۺڑپھۺںیل)‬

‫﴿ َا‪ِ َٝ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬ي ٔ َ تُ َ َا ِ َ ُه ٔ‪ ٣ِ ٝ‬ذُ‪ِ ُ ١‬ب ٔ ِ‬

‫َ َر ِح َ‪ َ ُ ٞ‬اَ ِرجٰ م ٔ ِ‪٢‬د ِٔی ٔ‪َ ٣ِ ٝ‬م َ‪ٞ‬ل ٔ ﴾‬
‫رتہمج‪:‬ۺاےۺاہللۺریتیۺرفغمتۺریمےۺانگوہںۺےسۺزایدہۺوتعسۺوایلۺےہۺاورۺےھجمۺاےنپۺلمعۺےسۺ‬
‫زایدہۺریتیۺرتمحۺیکۺادیمۺےہ۔‬
‫تلیضف‪:‬ۺ۔ۺاکیۺآدیمۺےنۺوضحرۺﷺ یکۺدختمۺںیمۺاحرضۺوہۺرکۺدو ؀ۺ‪۲‬ۺایۺنیتۺ ؀ۺ‪۳‬ۺۺرمہبتۺاہکۺۺاہےئۺریمےۺانگہ! اہےئۺ‬
‫ریمےۺانگہ! وضحرۺﷺ ےنۺرفامایۺہیۺوہک‘‘ اَ‪ِ َٝ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬ي ٔ َ تُ َ َا ِ َ ُه ٔ‪ ٣ِ ٝ‬ذُ‪ِ ُ ١‬ب ٔ ِ َ َر ِح َ‪ َ ُ ٞ‬اَ ِر ٰج م ٔ ِ‪٢‬د ِٔی ٔ‪َ ٣ِ ٝ‬م َ‪ٞ‬ل ٔ‬
‫‪75‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫’’۔ۺاُسۺےنۺہیۺاہک۔ۺوضحرۺﷺ ےنۺرفامایۺدوابرہۺوہک‪،‬ۺاُسۺےنۺدوابرہۺاہک۔ۺوضحرۺﷺ ےنۺرفامایۺرھپوہک‪،‬ۺاُسۺےنۺ‬

‫رھپاہک۔وضحرۺﷺ ےنۺرفامایۺاُھٹ‪،‬ۺاج‪،‬ۺاہللۺےنۺریتیۺرفغمتۺرکدیۺےہ۔‬
‫(ایحۃااحصلہبۺجۺ‪۳‬ۺۺص‪)۳۵۰‬‬

‫﴿‪ ﴾۵۱‬دمحۺوۺدرودۺرتہبنیۺادنازۺںیم‬
‫(اکیۺ؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپھۺںیل)‬

‫ِّ‬ ‫َ ۤ‬
‫﴿اَ‪ َ َٙ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬ا ِ‪ُ ِٞ َ ٙ‬د ٕ َ‪ ٞ‬اَ‪ َ ِ ١‬اَ‪ََ ٍ ٗ ُِٚ٥‬ض ِّ‪َ ِٟ ٚ َ َ ٛ‬مل ٰ‬
‫َ ِّی ٔد‪ٕ َّٞ َ ُٝ َ ١‬د َٕ َ‪ ۤ ٞ‬اَ‪ َ ِ ١‬اَ‪ َ ٗ ُِٚ٥‬اٍ َِن ِ‪ ۤ َٝ ٢َ ٔ ٛ‬اَ‪ َ ِ ١‬اَ‪ٗ ُِٚ٥‬‬
‫ٍَ ٔ‪ َ َّ ١‬اَ ِ‪ ُٛ ٥‬ا‪ٰ ِْ َّ ٙ‬ی َ اَ ِ‪ ُٛ ٥‬ا ِ‪ِ َٞ ٙ‬ي ٔ َ ۃ ٔ ﴾‬
‫رتہمج‪:‬۔ۺاےاہللۺریتےےئلۺیہۺدمحۺےہۺوجۺریتیۺاشؿۺےکۺانمبسۺےہۺسپۺوتۺدّیسانۺمحمدۺﷺ رپۺ‬
‫رتمحۺوۺالسیتمۺجیھبۺوجۺریتیۺاشایؿۺاشؿۺوہ‪،‬ۺےبکشۺوتۺیہۺاسۺاکۺقحتسمۺےہۺہکۺھجتۺےسۺڈراۺاجےئۺ‬
‫اورۺوتۺیہۺرفغمتۺرکےنواالےہۺ۔‬
‫تلیضف‪:‬ۺالعہمۺانبۺارہتشملۺؒۺرفامےتۺںیہۺہکۺوجۺصخشۺہیۺاچاتہۺوہۺہکۺاہللۺّلجۺاشہنٗۺیکۺایسیۺدمحۺرکےۺوجۺبسۺےسۺزایدہۺ‬
‫ے‬
‫الضفۺوہۺوجۺاسۺیکۺولخمؼۺںیمۺےسۺیسکۺےنۺہنۺیکۺوہ‪،‬ۺاونیلۺوۺآرخنیۺاور ِض‬
‫ۺالمِئۺّرقمنیبۺآامسؿۺواولںۺاورۺزنیمۺواولںۺ‬
‫ںیمۺےسۺیھبۺالضفۺوہۺاورۺایسۺرطحۺہیۺاچےہۺہکۺوضحرۺادقسۺﷺ رپۺااسیۺدرودۺڑپےھۺوجۺاؿۺبسۺےسۺالضفۺوہۺ‬
‫ےنتجۺدرودۺیسکۺےنۺڑپےھۺںیہۺاورۺایسۺرطحۺہیۺیھبۺاچاتہۺوہںۺہکۺوہۺاہللۺّلجۺاشہنٗۺےسۺوکیئۺایسیۺداعۺامےگنۺوجۺاؿۺبسۺ‬
‫ےسۺالضفۺوہۺیسکۺےنۺامیگنۺوہںۺوتۺوہۺہیۺداعۺڑپاھۺرکے۔ۺ‬
‫(اضفلئِضۺدرودرشفی) وباہطسۺاۃمۺاہللۺتنبۺآدؾ‬

‫‪76‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫﴿‪﴾۵۲‬ۺ امیبریۺاورۺدگنتیتسۺدۺوۺررکےنۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫(اکیۺ؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپھۺںیل)‬

‫ُ َمل َ ا ِ‪َ ٙ‬ح ِّ َّا‪ٔ ٙ‬ذ ِی َْل َی ُ‪ُ ِ ٞ‬ا اَ ِ‪ُ ِٞ َ ٙ‬د ِہّٰلِل َّا‪ٔ ٙ‬ذ ِی ‪َِٟ ٙ‬‬ ‫﴿ َت َ ک َّ ِ‪ٚ‬‬
‫َشیِ ْ ف ٔ ا ِ‪َ َِٟ ٙ َ ٔ ِٚ ُٞ ٙ‬یُٖ ِ‪ٗ َّٙ ٣‬‬ ‫َ ‪َّ ٙ‬دا َّ ‪َ َِٟ ٙ‬یُٖ ِ‪ٔ َ ٗ َّٙ ٣‬‬ ‫َی َّ د ٔ ِذ‬
‫ا‪ٙ‬ذ‪َٕ َ ِّٜ‬ب ِّ ِرہُ َتِٖ ٔی ِ ّرا﴾‬
‫َ ل ٔ ٌّر ِّ‪ُّ ٣َ ٝ‬ی‬
‫رتہمج‪ :‬ںیمۺاُسۺزدنہۺیتسہۺرپۺرھبوہسۺرکاتۺوہںۺسجۺرپیھبکۺومتۺاطریۺںیہنۺوہیگ۔ۺامتؾۺوخایبںۺ‬
‫ے‬
‫اسۺاہللۺےکۺےئلۺںیہۺوجۺہنۺاوالدۺراتھکۺےہۺاورۺہنۺاسۺاکۺوکیئۺتنطلسۺںیمۺرشکیۺےہۺاورۺہنۺزمکوریۺیکۺ‬
‫وہجۺےسۺاسۺاکۺوکیئۺدمداگرۺےہۺاورۺاسۺیکۺوخبۺڑباایئںۺایبؿۺےئجیک۔‬
‫تلیضف‪:‬ۺرضحتۺاوبرہریہؓۺۺرفامےتۺںیہۺہکۺاکیۺروزۺںیمۺروسؽۺاہللۺﷺ ےکۺاسھتۺابرہۺالکنۺاسۺرطحۺہکۺریماۺاہھتۺ‬
‫آپۺؐےکاہھتۺںیمۺاھتۺ۔آپۺﷺ اکۺذگرۺاکیۺاےسیصخشۺرپۺوہاۺوجۺتہبۺہتسکشۺاحؽۺاورۺرپاشیؿۺاھت۔آپۺ‬
‫ﷺےنۺوپاھچۺاہمتراۺہیۺاحؽۺےسیکۺوہایگ؟ۺۺاسۺصخشۺےنۺ ضۺایکۺہکۺامیبریۺاورۺدگنتیتسۺےنۺریماۺہیۺاحؽۺرکۺدایۺ‬
‫۔آپۺﷺ ےنۺرفامایۺہکۺںیمۺںیہمتۺدنچۺاملکتۺاتباتۺوہںۺوہۺڑپوھےگۺوتۺاہمتریۺامیبریۺاورۺدگنتیتسۺاجیتۺرےہۺ‬
‫یگ(وہۺاملکتۺذموکرہۺاملکتۺںیہ) انچہچنۺھچکۺ ہصۺےکۺدعبۺآپۺﷺ اسۺرطػۺرشتفیۺےلۺےئگۺوتۺاسۺوکۺ‬
‫اےھچۺاحؽۺںیمۺاپای‪،‬ۺآپۺﷺےنۺوخیشۺاکۺااہظرۺرفامای‪،‬ۺاُسۺےنۺ ضۺایکۺہکۺبجۺےسۺآپۺﷺےنۺےھجمۺہیۺ‬
‫املکتۺالتبےئۺےھتۺںیمۺاپدنبیۺےسۺاؿۺاملکتۺوکۺڑپاتھۺوہں۔‬
‫(اعمرػۺارقلآؿۺجۺ؀ۺ‪۵‬ۺہصۺ‪( )۵۳۱‬رھکبےۺومیتۺجۺ‪۱‬ۺہصۺ‪۸۹‬؍‪)۹۰‬‬

‫﴿‪﴾۵۳‬ۺاسراۺۺدؿۺانگوہںۺےسےنچبۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫‪77‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫(دس؀ۺ‪۱۰‬ۺرمہبتۺڑپھۺںیل)‬

‫﴿ بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ ٣ٔ ٞ‬ا‪َّ ٙ‬زح ِٔی ٔ‪﴾ ٟ‬‬

‫ُّ ِ‪ َ ُ ٛ‬اُ٘ اَ َح ْد ﴿‪ ﴾۱‬اَُ٘ ا‪ٙ‬ضَّ َ‪ُ ٞ‬د ﴿‪َ َِٟ ٙ ﴾۲‬ی‪ِ ٔ ٚ‬د ْل َ ‪ َِٟ ٙ‬یُ ِ‪َِ ٙ‬د‬
‫﴿‪َ َِٟ ٙ َ ﴾۳‬یُٖ ِ‪ ّ َُ ُٕ ٗ َّٙ ٣‬ا َا َح ْد ﴿‪﴾۴‬‬
‫رتہمج‪ :‬آپۺ(اؿۺولوگںۺےس)ہہکۺدےئجیۺہکۺوہۺینعیۺاہللۺاکیۺےہ‪،‬ۺاہللۺیہۺےبۺاینزۺےہ‪،‬ۺاسۺےکۺاوالدۺ‬
‫ںیہن‪،‬ۺاورۺہنۺوہۺیسکۺیکۺاوالدۺےہۺاورۺہنۺوکیئۺاسۺےکۺرباربۺاکےہ۔‬
‫تلیضف‪:‬ۺ۔ۺرضحتۺیلعؓۺےنۺرفامایۺہکۺوجۺحبصۺیکۺامنزۺدعبۺدسۺرمہبتۺوسر ٔہۺاالخصۺڑپےھۺاگ‪،‬ۺوہۺاسراۺدؿۺانگوہںۺےسۺ‬
‫وفحمظۺرےہاگ‪،‬ۺاچےہۺاطیشؿۺانتکیہۺزورۺاگلےئ۔‬
‫(رھکبےۺومیتۺجۺ؀ۺ‪۳‬ۺہصۺ‪)۵۰‬‬

‫﴿‪﴾۵۴‬ۺ اطیشؿۺےکۺرشےسےنچبۺاکۺۺوبنیۺہخسن‬
‫(دسۺ؀ۺ‪ ۱۰‬رمہبتۺڑپھۺںیل)‬

‫﴿ اَ ُم ِذُ ٔ ٘ٔ ٔ‪َّ ٣َ ٝ‬‬

‫ا‪ٙ‬ص ِی ٰؾ ٔ‪ ٣‬ا‪َّ ٙ‬ز ٔج ِی ٔ‪﴾ٟ‬‬
‫رتہمج‪:‬۔ۺںیمۺاہللۺیکۺۺانپہۺاچاتہۺوہںۺۺرمدودۺاطیشؿۺےس۔‬
‫تلیضف‪:‬ۺ۔دحثیۺرشفیۺںیمۺآایۺےہۺہکۺوجۺصخشۺاہللۺاعتٰیلۺےسدؿۺںیمۺدس ؀ۺ‪۱۰‬ۺرمہبتۺاطیشؿۺےسۺانپہۺۺامےگناگۺۺاہللۺ‬
‫اعتٰیلۺاُوکسۺاطیشؿۺےسۺاچبےنۺےکۺےئلۺاکیۺرفہتشۺرقمرۺرفامدںیۺےگ۔‬
‫(نصحۺنیسحۺص ‪)۷۹‬‬

‫‪78‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫﴿‪﴾۵۵‬ۺ ومغںۺےسۺاجنتۺاکۺرقآینۺاورۺوبنیۺہخسن‬
‫(اکی‪؎۱‬ۺرمہبتۺڑپںیھ)‬

‫ٔ‬ ‫ُ‬ ‫ٔ‬ ‫َ ْۤل أ‪ َ ٰ ٙ‬ا ٔ َّ ْۤل َا‪َ ٢َ ٰ ِ ُ َ ِ ١‬‬

‫ٔ ص‪ٚ‬ے‬
‫ا‪ٙ‬ق‪ٔٞٔٚ‬ی ِ َن ﴿‪﴾۷۸‬‬ ‫‪٣‬‬‫‪ٝ‬‬ ‫‪٢‬‬‫ٕ‬
‫ِ ِ ُ َ ّٰ‬ ‫ِّ‬ ‫ا‬
‫(اپرہۺ‪،۱۷‬وسرہۺٔاایبن)‬

‫رتہمج‪:‬۔ۺریتےۺوساۺوکیئۺوبعمدۺںیہن‪،‬ۺوتۺاپکۺےہ‪،‬ۺکشیبۺںیمۺاظوملںۺںیمۺوہۺایگۺ۔‬
‫تلیضف ‪ ۱ :‬۔رضحتۺدعسۺنبۺایبۺواقصؓۺےنۺرفامایۺہکۺآپۺوکۺاسۺیکۺربخۺداتیۺوہںۺہکۺروسؽۺاہللۺﷺ ےنۺامہرےۺ‬
‫اسےنمۺاوؽۺداعۺاکۺذرکۺایکۺیہۺاھتۺہکۺااچکنۺاکیۺا ایبۺآایگۺاورۺآپۺﷺ وکۺاینپۺابوتںۺںیمۺوغشمؽۺرکۺایل‪،‬ۺتہبۺوتقۺ‬
‫زگرۺایگ۔ۺابۺوضحرۺﷺ واہںۺےسۺاُےھٹۺاورۺاکمؿۺیکۺرطػۺرشتفیۺےلۺےلچ‪،‬ۺںیمۺیھبۺآپﷺ ےکۺےھچیپۺوہۺ‬
‫ایل‪،‬ۺبجۺآپﷺ رھگۺےکۺرقبیۺچنہپۺےئگ‪،‬ۺےھجمۺڈرۺوہاۺہکۺںیہکۺآپﷺ ادنرۺہنۺےلچۺاجںیئۺاورۺںیمۺرہۺاجؤںۺوتۺ‬
‫ںیمۺےنۺزورۺزورۺےسۺزنیمۺرپۺاپؤںۺامرۺرکۺانلچۺرشوعۺایک‪،‬ریمیۺوجویتںۺیکۺآٹہۺنسۺرکۺآپﷺ ےنۺریمیۺرطػۺ‬
‫داھکیۺاورۺرفامایۺوکؿۺاوباقٰحس؟ۺںیمۺےنۺاہک‪،‬ۺیجۺاہںۺایۺۺروسؽۺاہللۺﷺ ںیمۺوہں۔ۺآپﷺ ےنۺرفامایۺایکۺابتۺےہ؟ۺ‬
‫ںیمۺےنۺاہکۺوضحرۺﷺ ! آپﷺ ےنۺاوؽۺداعۺاکۺذرکۺایکۺرھپۺوہۺا ایبۺآایگۺاورۺآپۺﷺ وکۺوغشمؽۺرکۺایل۔ۺ‬
‫ۺاالسلؾیکۺےہۺوجۺاوہنںۺےنۺیلھچمۺےکۺٹیپۺںیمۺیکۺیھتۺینعیۺ َ ْۤل‬
‫آپﷺ ےنۺرفامای‪،‬ۺاہںۺاہںۺوہۺداعۺرضحتۺذواونلؿۺہیلع ۺ‬
‫أ‪ َ ٰ ٙ‬ا ٔ َّ ْۤل َا‪ َ ٢َ ٰ ِ ُ َ ِ ١‬ا ٔ ِّ ِ ُٕ ِ‪ّٰ ٣َ ٝٔ ُ ٢‬‬
‫ا‪ٙ‬ق‪ٔٞٔٚ‬ی ِ َن ()ۺونسۺوجۺیھبۺاملسمؿۺیسکۺاعمہلمۺںیمۺبجۺیھبکۺاےنپۺربۺےسۺہیۺ‬ ‫ٔ ص‪ٚ‬ے‬

‫داعۺرکےۺاہللۺاعتٰیلۺرضورۺاےسۺوبقؽۺرفاماتۺےہ۔‬
‫ۺاالسلؾیکۺاسۺداعۺےکۺاسھتۺداعۺرکےۺاسۺیکۺداعۺرضورۺوبقؽۺیکۺ‬
‫‪۲‬۔ۺانبۺایبۺاحمتۺںیمۺےہۺوجۺیھبۺرضحتۺویسنۺہیلع ۺ‬
‫اجےئۺیگ‬
‫‪۳‬۔ۺاوبۺدیعسۺؒۺرفامےتۺںیہۺہکۺایسۺآتیۺںیمۺاسۺےکۺدعبۺیہۺرفامؿۺےہۺاۺایسۺرطحۺومونمںۺوکۺاجنتۺدےتیۺںیہ‬
‫‪۴‬۔ۺانبۺرجریۺںیمۺےہۺوضحرۺﷺ رفامےتۺںیہۺدخاۺاکۺوہۺانؾۺسجۺےسۺوہۺاکپراۺاجےئۺوتۺوبقؽۺرفامےلۺاورۺوجۺاماگنۺ‬
‫ۺاالسلؾیکۺداعۺںیمۺےہ۔‬
‫اجےئۺوہۺاطعۺرفامےئۺوہۺرضحتۺویسنۺہیلع ۺ‬

‫‪79‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬
‫ہیلعۺاالسلؾۺ‬
‫‪۵‬۔ۺرضحتۺدعسۺنبۺایبۺواقصۺریضۺاہللۺہنعۺرفامےتۺںیہۺںیمۺےنۺاہکۺایۺروسؽۺاہللۺﷺ وہۺداعۺرضحتۺویسنۺ‬
‫ےکۺےیلۺیہۺاخصۺیھتۺایۺامتؾۺاملسمونںۺےکۺےیلۺاعؾۺوجۺیھبۺہیۺداعۺرکے۔ۺآپﷺ ےنۺرفامایۺایکۺوتےنۺرقآؿۺںیمۺ‬
‫ںیہنۺڑپاھۺہکۺاۺےنۺاےسۺمغۺےسۺڑھچاایۺاورۺایسۺرطحۺاۺومونمںۺوکۺڑھچاےتۺںیہۺسپۺوجۺایھبسۺداعۺوکۺرکےۺاسۺےسۺ‬
‫اہللۺاکۺوبقتیلۺاکۺودعہۺوہۺاکچۺےہ۔‬
‫ھ‬
‫‪۶‬۔انبۺتحۺںیمۺےہۺہکۺریثکۺنبۺدیعسۺرفامےتۺںیہۺںیمۺےنۺاامؾۺنسحۺرصبیؒۺےسۺوپاھچۺہکۺاوبۺدیعس! دخاۺاکۺوہۺامسۺ‬
‫امظعۺہکۺبجۺاسۺےکۺاسھتۺاسۺےسۺوساؽۺایکۺاجےئۺاہللۺاعتٰیلۺوبقؽۺرفامےلۺاورۺبجۺاسۺےکۺاسۺےسۺوساؽۺایکۺ‬
‫اجےئۺوتۺاطعۺرفامےئۺایکۺےہ؟ۺآپۺےنۺوجابۺدایۺہکۺربادرزادےۺایکۺمتۺےنۺرقآؿۺرکمیۺںیمۺدخاۺاکۺہیۺرفامؿۺںیہنۺڑپاھۺ‪،‬ۺ‬
‫رھپۺآپۺےنۺیہیۺدوۺآںیتیۺالتوتۺرفامںیئۺاورۺرفامای‪،‬ۺےجیتھب! یہیۺدخاۺاکۺوہۺامسِضۺامظعۺےہۺہکۺبجۺاسۺےکۺاسھتۺداعۺیکۺ‬
‫اجےئۺوبقؽۺرفاماتۺےہۺاورۺبجۺاسۺےکۺاسھتۺاسۺےسۺاماگنۺاجےئۺوہۺاطعۺرفاماتۺےہ۔ ۺ (ریسفتۺانبۺریثکۺ‪۳‬ۺ؍ۺ‪)۳۹۶\۳۹۵‬‬
‫سیلۺ‪۴۰‬ۺرمہبتۺذموکرہۺابالۺآِتیۺ‬
‫؀ۺ‬
‫‪۷‬۔ۺدحثیۺرشفیۺںیمۺآایۺےہہکۺسجۺاملسمؿۺےنۺاینپۺامیبریۺیکۺاحتلۺںیمۺاچ‬
‫رکہمیۺڑپھۺیلۺوتۺارگۺاسۺامیبریۺںیمۺوافتۺاپایگۺوتۺاچسیلۺ؀ۺ‪ ۴۰‬دیہشوںۺاکۺارجۺاپےئۺاگۺاورۺارگۺدنترتسۺوہۺایگۺوتۺاسۺےکۺ‬
‫ے‬
‫ۺدیۺاجںیئۺےگ۔‬ ‫امتؾۺانگہۺشخب ي‬
‫(نصحۺنیسحۺص ‪)۲۴۱‬‬

‫﴿‪﴾۵۶‬ۺ رقفۺاوردگنتیتسۺدوررکےنےئلیکۺۺوبنیۺہخسن‬
‫(وس؀ۺ‪ ۱۰۰‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫﴿ ُ ِ َ َ‪ ٤‬ا٘ٔ َ ٔ َ ِ‪ٔ ٞ‬د ٖہ ‪ ٤َ َ ِ ُ ،‬ا٘ٔ ا ِ‪َ ٙ‬نق ِٔی‪،ٔ ٟ‬‬

‫٘﴾‬ ‫اَ ِ َ ِي ٔ ُ ا َ‬
‫رضحتۺومالانۺاایلسۺاصبحۺؒۺاےنپۺاسویھتںۺوکۺرجفۺیکۺتّنُسۺاورۺرفضۺےکۺدرایمؿۺڑپےنھۺیکۺرتبیغۺدےتیۺےھت۔ۺ‬
‫(تہبۺیہۺّرجمبۺہیۺہخسنۺےہ)‬

‫‪80‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫اامؾۺامکلۺےنۺرضحتۺانبۺرمعؓۺےسۺرواتیۺایکۺےہ۔ۺاکیۺروزۺاکیۺآدیمۺابراگہِضۺاعہیلۺںیمۺاحرضۺوہاۺاورۺ ضۺیکۺ‬
‫ا‪ٙ‬د‪َ ِ ١‬ی اَ ِد َ َز ِا َم ِّ ’ِی داینےنۺریمیۺرطػۺےسۺھٹیپۺریھپۺیلۺےہۺاورۺھنمۺیھبۺریھپۺایلۺےہ۔ۺرسو ِضرۺاکانئتۺﷺ ےنۺاسۺ‬
‫‘ ُّی‬
‫آدیمۺوکۺاہکۺہکۺالمہکئۺیکۺوجۺامنزۺاورۺاہللۺیکۺولخمؼۺیکۺوجۺحیبستۺےہۺاسۺےسۺوتۺویکںۺاغلفۺوہۺایگۺےہ‪،‬ۺایسۺےکۺدصےقۺاؿۺ‬
‫بسۺوکۺرزؼۺدایۺاجاتۺےہ۔ۺبجۺحبصۺاصدؼۺولطعۺوہۺوتۺہیۺحیبستۺاکیۺوسۺابرۺڑپاھۺرکو۔ۺ ُ ِ َ َ‪ ٤‬ا٘ٔ َ ٔ َ ِ‪ٔ ٞ‬د ٖہ ‪٤َ َ ِ ُ ،‬‬
‫ا٘ٔ ا‪َِ ٙ‬نق ِٔی‪ ،ٔ ٟ‬اَ ِ َ ِي ٔ ُ ا َ‬
‫٘ ()‬
‫ا ّ’ۃ داینۺریتےۺاپسۺذلیلۺوہرکۺآےئۺیگ۔ۺاےنپۺآاقۺاکۺہیۺ‬ ‫رساک ِضرۺدواعملۺﷺ ےنۺرفامایۺ ‘ َتأِت ٔی َ ُّی‬
‫ا‪ٙ‬د‪َ ِ ١‬ی َص ٔ َ‬
‫اراشدۺرحزِضاجںۺانبےنۺےکۺدعبۺوہۺآدیمۺواسپۺالچۺآای۔ۺھچکۺّدمتۺرہھٹاراہۺرھپۺاحرضۺوہا‪،‬ۺ ضۺیک‪ :‬ایۺروسؽۺاہللۺﷺ !‬
‫(ایضءۺایبنلۺج ‪ ۵‬ص ‪)۹۰۲‬‬ ‫ریمےۺاپسۺاینتۺدوتلۺآیئگۺےہۺےھجمۺاسۺےکۺرےنھکۺیکۺہگجۺںیہنۺیتلم۔‬

‫رہ ی ٰ ٓ‬
‫ُٔ‍‬ ‫﴿‪﴾۵۷‬ۺ‬
‫( اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺ ڑپھۺےئجیل)‬

‫﴿ بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ ٣ٔ ٞ‬ا‪َّ ٙ‬زح ِٔی ٔ‪﴾ ٟ‬‬

‫ْق ٔ‪ ٤‬ا ِ‪ِٔ ٖ َ ٙ‬ی ٔ‪ْ ٟ‬ل﴿‪ ﴾۲‬أ‪ ٣َ َٔٞٙ ََّٗ١‬ا ِ‪ِ ُٞ ٙ‬ز َ ‪ٔٚ‬ی ِ َن ْل﴿‪﴾۳‬‬ ‫ج﴿‪ َ ﴾۱‬ا ِ‪ُِ ٙ‬‬ ‫یٰ ٓ‬
‫ٔ َ ا ٕـ ُّی‪ِ ٔ ْ َ ِ ٝ‬ی ٕ‪ ٟ‬ـ﴿‪َ ﴾۴‬ت‪٢‬زٔیِ َ‪ ٛ‬ا ِ‪َ ٙ‬نزٔیِز ٔ ا‪َّ ٙ‬زح ِٔی ٔ‪ْ ٟ‬ل﴿‪ٔٙ ﴾۵‬ت ُ ِ‪ٔ ٢‬ذ َر‬ ‫َمل ٰ‬
‫َّ ِ ّ‪ ۤ َّٝ ٝ‬اُ ‪ٔ ِ ١‬ذ َر َ ٓ ُه ُِ‪ ِٟ ُ ٍَ ٟ‬ىَ ٍٔ‪ِ َْ َٙ ﴾۶﴿ ٤َ ِ ُٚ‬د َح َّٓ ا ِ‪َ ُٜ ِ َْ ٙ‬مل ٰٓ‬
‫اَ ِٕثَرٔه ِٔ‪َْ ِٟ ُ ٍَ ٟ‬ل یُ ِؤ ٔ‪ ﴾۷﴿ ٤َ ِ ُ٢ٝ‬ا ٔ‪َ َّ ١‬ج َن ِ‪ْۤ ٢َ ٚ‬يِف اَ ِم َ‪ ِٟ ٔ ٔ ّ ٢‬اَىِ‪َّ ٰ ٚ‬ل ٍَه ٔ َ‬
‫الٔ َى ِاْلَذِ َّ ٔ‪ُّ ِٟ ُ ٍَ ٤‬ی‪َ َ ﴾۸﴿ ٤َ ِ ُ َٞ ِْ ٝ‬ج َن ِ‪ْۢ ٝٔ ٢َ ٚ‬ن‪َ ٣‬ی ِ ٔن َایِ ٔدیِ ٔ ِ‪ًّ َ ٟ‬دا‬
‫‪81‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫َص ِ َ‪ٓ َ َ َ ﴾۹﴿ ٤‬ا ْء‬ ‫َ ًّدا ٍَ َىِصَ ِ ٰ‪َْ ِٟ ُ ٍَ ِٟ ٦ُ ٢‬ل یُ ِ ٔ ُ‬ ‫َّ ٔ‪َ ٣ِ ٝ‬خ ِ‪ِٟ ٔ َٔ ٚ‬‬
‫ُ ِ‪ ٟ‬اَ ِ‪ َِٟ ٙ ٠‬تُ ِ‪ٔ ٢‬ذ ِره ُِ‪َْ ٟ‬ل یُ ِؤ ٔ‪ ﴾۱۰﴿ ٤َ ِ ُ٢ٝ‬أ‪ َٞ َّ ١‬تُ ِ‪ٔ ٢‬ذ ُر‬
‫َم‪َِ ٚ‬ی ٔ ِ‪َ ٟ‬ءاَ ‪َ ِ ١‬ذ ِر َت‬
‫ٔ َ‪ِ ٞ‬ي ٔ َ ۃ ٕ‬ ‫ل ُه‬‫ا‪ٙ‬ذ ِ َ َ َخ ٔ َی ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪َ ِٙ ٔ ٣َ ٞ‬ي ِی ٔب ج ٍَ َ ِِّ‬‫َ‪َّ ٣ٔ ٝ‬ات َ َه ِّ‬
‫َّ َّد ُ‪ ِ ٝ‬ا‬ ‫َّ َا ِجز ٕ َ ٔ یِ‪ ﴾۱ ﴿ ٕ ٟ‬أ‪ ِ ُ ١ ٣ُ ِ َ ١ َّ ١‬ئی ا ِ‪ ِ َٞ ٙ‬ا ٰ َ ‪ُ ُ َِٖ١‬ب َ‪ٝ‬‬
‫َ ٰاَ َره ُِ‪ َ ٟ‬ک ُ َّ‪َ ٛ‬ش ِی ٕء اَ ِح َض ِ ٰ‪ُ ٢‬ه ْۤيِف ا ٔ َ‪ُّ ٕ ٠ ٝ‬ی‪ٔ ٝ‬ی ِ ٕن ﴿‪ٔ ِ َ ﴾۱۲‬‬
‫و‬ ‫ؔ‬
‫ـ‬
‫اُض ِب‬
‫ْق َی ٔۃ ‪ ٠‬أذِ َج ٓ َء َه ا ِ‪ِ ُٞ ٙ‬ز َ ‪ ٤َ ِ ُٚ‬ج﴿‪ ﴾۱۳‬أذِ‬ ‫َ‪َ َّٝ ِٟ ُ ٙ‬ث َّل اَ ِص ٰ َب ا ِ‪ِ َ ٙ‬‬
‫اَ ِر َ ِ‪ ۤ ٢َ ٚ‬أ‪َِ ٙ‬ی ٔ ُ‪ ٟ‬اٰا ِ َ‪٢‬ی ِ ٔن ٍَ َٖ َّذ ُ ِه َُ‪ََ ٍ ٞ‬نزَّ ِز‪َ ٔ َ ١‬ث ‪ٕ ٔ ٙ‬ث ٍَ َْ ‪ْۤ ُٙ‬ی ا أ‪ۤ َّ ١‬‬
‫َ َ‪ۤ ٝ‬‬ ‫أ‪َِ ٙ‬یُٖ ِ‪ُّ ٟ‬ی‪ِ ٝ‬ز َ ‪ ِ ُٙ َّ ﴾۱۴﴿ ٤َ ِ ُٚ‬ا َ‪ ۤ ٝ‬اَْمُتْن ا ٔ َّْل َب َ ْ‬
‫ل ِّ‪ِ ٝ‬ث‪٢َ ُٚ‬‬
‫ْل‬

‫َا‪ِ١‬زَ َ‪ ٜ‬ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪َ ٣ِ ٝٔ ٣ُ ٞ‬ش ِی ٕء ْل ا ٔ ِ‪َ ٤‬اْمُتْن ا ٔ َّْل َتِٖ ٔذ ُ ِ َ‪ ِ ُٙ َّ ﴾۱۵﴿ ٤‬ا‬
‫َر ُّی َ‪َ ٢‬ی ِن َ‪ ُٟ ٚ‬أ‪ ۤ َّ ١‬أ‪َِ ٙ‬یُٖ ِ‪ِ َُٞ ٙ ٟ‬ز َ ‪َ َٝ َ ﴾۱۶﴿ ٤َ ِ ُٚ‬م َ‪ ۤ ٢َ ِ ٚ‬ا ٔ َّْل ا ِ‪ََ َ ٙ‬لٌ ُ‬
‫ا ِ‪ٔ ُٞ ٙ‬ی ِ ُن ﴿‪ْۤ ُٙ َّ ﴾۱۷‬ی ا أ‪َ َّ ١‬ت َؾی َّ ِر‪ ِٟ ُٖٔ َ ١‬ج َ‪ٙ‬ئ ٔ ِ‪َ ِٟ َّٙ ٣‬ت ِ‪ ِ ُ َ ٢‬ا َ‪ٙ‬ن َ ِر ُج َ‪ِٟ ُٖ٢َّ ٞ‬‬
‫اب اَ‪ِ ٔ ٙ‬ی ْ‪ ِ ُٙ َّ ﴾۱۸﴿ ٟ‬ا ؽَ ٓ ئٔزُ ُٕ ِ‪َ َّٝ ٟ‬نُٖ ِ‪ ٟ‬ـ اَئ ِٔ‪٣‬‬
‫َ ‪ََ ٙ‬ی َ‪َ ٢َّ ِّٝ ِٟ ُٖ٢َّ َّ ٞ‬م َذ ْ‬

‫‪82‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫ٔ‪ ٣ِ ٝ‬اَ ّ َِض‬ ‫ذُ ِّ ِ تُ ِ‪ ٟ‬ـ َ ِ‪ ٛ‬اَْمُتْن َّ ِ ْ‪ُّ ٠‬ی‪َ َ ﴾۱۹﴿ ٤َ ِ ٍُ ٔ ِ ٝ‬ج ٓ َء‬
‫َ ‪ٔٚ‬ی ِ َن ْل﴿‪﴾۲۰‬‬ ‫ا ِ‪ٔ َٞ ٙ‬دیِ َ‪ٔ ٢‬ۃ َر ُج ْ‪َّ ٛ‬ی ِ ٰى َّ َ‪ٰ ٜ‬ی َْ ِ ‪َّ ٔ ٠‬ات ٔ ُن ا ا ِ‪ِ ُٞ ٙ‬ز‬
‫َّات ٔ ُن ِ ا َ‪َّْ ٣ِ ٝ‬ل َی ِ أ َ ُلُٖ ِ‪ ٟ‬اَ ِج ّزا َّ ه ُِ‪ُّ ٟ‬ی‪ُ َ ِ ٝ‬د ِ َ‪ َٝ َ ﴾۲۱﴿ ٤‬ل ٔ َ َ ْۤل‬
‫َا ِم ُ ُد َّا‪ٔ ٙ‬ذ ِی ٍَ َ َ ٔ ِ َ ا ٔ‪َِ ٙ‬یهٔ تُ ِز َج ُن َ‪َ ﴾۲۲﴿ ٤‬ء َا َّتد ٔ ُذ ٔ‪ُ ٣ِ ٝ‬د ِ ‪ٖ ۤ ٔ ١‬ه‬
‫ُضٕ َّْل ُت ِي ٔ‪َ ٣‬م ِّ ِی َش ََ َم ُ ُ ِ‪َ ٟ‬ش ِی ّ َّ َْل‬‫‪ّ َ ٔ ٙ‬ۃ ا ٔ ِ‪ ٤‬یُز ٔ ِد ٔ‪ ٤‬ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ ٣ُ ٞ‬بٔ ُ ٓ‬
‫یُ ِ‪ُ ٔ ْ٢‬ذ ِ ٔ‪ ٤‬ـ﴿‪ ﴾۲۳‬ا ْٔۤيِّن ا ٔ ّذا َّ‪َ ِ ٔ ٙ‬ع‪ُّ ٕٛ ٰ ٚ‬ی‪ٔ ٝ‬ی ِ ٕن ﴿‪ ﴾۲۴‬ا ْٔۤيِّن َ‪َ ٔ ُ ٢ِ ٝ‬ز ُِّٖ ِ‪ٟ‬‬
‫ٍَ ِ َ‪ُ ٞ‬ن ِ ٔ‪ ٤‬ـ﴿‪ِ ٔ ّ ﴾۲۵‬ی َ‪ ٛ‬ا ِد ُخ ٔ‪ ٛ‬ا ِ‪َ ٢َّ َ ٙ‬ۃ ـ َّ َ‪ ٜ‬یٰ‪َِ ٚ‬ی َ َّ ِم ٔ ِ َی ِن‪٤َ ِ َُٞ ٚ‬‬
‫ْل﴿‪ َٞ ٔ ﴾۲۶‬ىَ َ َ ل ٔ ِ َرب ِّ ِ َ َج َن َ‪ِ ٔ ٚ‬ی ٔ‪ ٣َ ٝ‬ا ِ‪ٝٔ َ ِ ُٞ ٙ‬ی ِ َن ﴿‪ ۤ َٝ َ ﴾۲۷‬اَ‪ِ١‬زَ ِ‪٢َ ٙ‬‬
‫َمل ٰ َّ ِ ٔ‪ٖ ٝ‬ه ٔ‪ْۢ ٝ‬ن‪َ ٣‬ب ِن ٔد ٖه ٔ‪ُ ٣ِ ٝ‬ج ِ‪ٕ ٢‬د ِّ‪ ٣َ ٝ‬ا‪ٔ ٓ َٞ َّ ٙ‬ء َ َ‪٢ِ ُٝ ٢َّ ُٕ ٝ‬زٔ‪ٔٙ‬ی ِ َن‬
‫﴿‪ ﴾۲۸‬ا ٔ ِ‪ ٤‬ک َ ‪ ِ َ ١‬ا ٔ َّْل َص ِی َ ّۃ َّ اح َٔد ّۃ ٍَ ٔذَا ه ُِ‪ٰ ٟ‬خ‪ُ ٔٞ‬د ِ َ‪ ﴾۲۹﴿ ٤‬ی ٰ َ ِ َ ّۃ‬
‫َمل َى ا ِ‪ٔ ٙ‬ن َ د ٔجؔ َ‪َ ٝ‬ی ِ ت ٔی ٔ ِ‪َّ ٣ِ ِّٝ ٟ‬ر ُ ٕ‪ ٜ‬ا ٔ َّْل ک َ ‪ ِ ُ ١‬ا ٔ ٖه َی ِ َ ِ ز ٔ ُء ِ َ‪٤‬‬
‫ْق ِ ٔ‪ ٤‬اَ‪ ِٟ ُ َّ ١‬أ‪َِ ٙ‬ی ٔ ِ‪َْ ٟ‬ل‬
‫﴿‪ ﴾۳۰‬اَ‪َ َِٟ ٙ‬ی َز ِ ا َٕ ِ‪ ٟ‬اَهِ َ‪ ٣َ ِّٝ ُٟ َٚ ِ َّ ٢َ ِٖٚ‬ا ِ‪ُ ُ ٙ‬‬

‫‪83‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫ُض ِ َ‪ ٤‬و﴿‪َ َ ﴾۳۲‬ی ْۃ‬ ‫‪ٝ‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫ی‬ ‫د‬ ‫‪ٙ‬‬‫َّ‬ ‫ه‬‫ْ‬ ‫ی‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫ج‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫َّ‬
‫‪ٙ‬‬ ‫‪ٛ‬‬‫ُ‬ ‫ک‬ ‫‪٤‬‬ ‫ٔ‬ ‫ا‬ ‫‪۳۱‬‬ ‫ـ‬
‫َی ِز ٔج ُن ِ َ‪٤‬‬
‫َ ِ ٌّر َّ َ ٔ ِ َ ِ َ ُ ِ َ ُ‬ ‫﴾‬ ‫﴿‬
‫ِخ ِج َ‪َ َ ٢ِ ٝٔ ٢‬ح ًّ ٍَ‪ُ ٢ِ ٔٞ‬ه‬ ‫َّ‪ِ ُٟ ُ ٙ‬اْلَ ِر ُؼ ا ِ‪ُ َ ِ َٞ ٙ‬ۃ اَ ِح َ ِ ٰ‪ َ َ ٢‬اَ َِ‬
‫ج ص‪ٚ‬ے‬

‫َیأِکُ‪َ َ ﴾۳۳﴿ ٤َ ِ ُٚ‬ج َن ِ‪ٔ ٍ ٢َ ٚ‬ی َ َج ّٰ‪َّ١ ٣ِ ِّٝ ٕ ٢‬د ٔ ِی ٕ‪ َّ ٛ‬اَ ِم َ‪ٕ ٢‬ب َّ ٍَ َِّز‪َ ١‬‬
‫ٍ ٔی َ ٔ‪ ٣َ ٝ‬ا ِ‪ُ ٙ‬ن ُی ِ ٔ‪ْ ٤‬ل﴿‪َ ٔ ٙ ﴾۳۴‬ی ِک ُ ُ‪ ِ ٚ‬ا ٔ‪ٰ ٣ِ ٝ‬اَ َ‪ٞ‬زٔه ْٔل َ َ‪َ ٝ‬م‪ُ ِ َٚ ٔٞ‬ه َایِ ٔدیِ ٔ ِ‪ٟ‬‬
‫ـ اٍَ َََل َی ِص ُ ُ ِ َ‪َّ ٣َ ٰ ِ ُ ﴾۳۵﴿ ٤‬ا‪ٔ ٙ‬ذ ِی َخ‪ِ ََٓ ٚ‬اْلَ ِز َ ا َج ک ُ َّ‪َّٞ ٝٔ َ ٚ‬‬
‫تُ ْۢن‪ِ ُ ٔ ٢‬اْلَ ِر ُؼ َ ٔ‪َ ٣ِ ٝ‬ا ِن َُ ٔ ٔ ِ‪َْ َّٞ ٝٔ َ ٟ‬ل َی ِن‪َ َ ﴾۳۶﴿ ٤َ ِ َُٞ ٚ‬ی ْۃ َّ‪ُٟ ُ ٙ‬‬
‫َّا‪ِ ٙ‬ی ُ‪ ٛ‬ج ص‪ٚ‬ے َن ِ َ‪ُ ٚ‬ذ ٔ‪ُ ٢ِ ٝ‬ه ا‪َ َ ٢َّ ٙ‬ر ٍَ ٔذَا ه ُِ‪ُّ ٟ‬ی‪ٝ‬قِ ‪ْ ٤َ ِ ُٞ ٔ ٚ‬ل﴿‪﴾۳۷‬‬
‫ْق َّ‪ َ ٙ‬ـ ذٰ‪َ َٗٔٙ‬ت ِْ ٔدیِزُ ا ِ‪َ ٙ‬نزٔیِز ٔ ا ِ‪َ ٙ‬ن‪ِ ٔ ٚ‬ی ٔ‪ٟ‬‬
‫ا‪ٙ‬ص ِ‪َ ُ ٞ‬ت ِز ٔ ِی ‪ٕ ٓ َ َ ِ ُٞ ٔ ٙ‬‬ ‫َ َّ‬
‫ـ﴿‪ َ ﴾۳۸‬ا ِ‪َ َٞ َْ ٙ‬ز َّ َّد ِر‪ُ ٰ ١‬ه َ‪ ٢َ ٝ‬زٔ َ‪َ ٜ‬ح ّٰی َم َد ک َ ِ‪ُ ٙ‬ن ِز ُج ِ ٔ‪ ٤‬ا ِ‪ٔ َْ ٙ‬دیِ ٔ‪﴾۳۹﴿ ٟ‬‬
‫َ ٔ ُٓ‬ ‫تُ ِدر َٔ٘ ا ِ‪َ َٞ َْ ٙ‬ز َ َْل َّا‪ِ ٙ‬ی ُ‪ٛ‬‬ ‫ُ َی ْۢن‪ ۤ َ َٙ ِ ٔ َ ٢‬اَ ِ‪٤‬‬ ‫َْل َّ‬
‫ا‪ٙ‬ص ِ‪ٞ‬‬
‫َح َ‪٢َ ِٚ ٞ‬‬ ‫َ ُ ِ َ‪َ َ ﴾۴۰﴿ ٤‬ی ْۃ َّ‪ ِٟ ُ ٙ‬اَ‪َّ ١‬‬ ‫َ ک ُ ٌّر‪ ٛ‬ف ٔ ِ ٍَ‪َّ َٕٗ ٚ‬ی ِ‬
‫ـ‬
‫ا‪ َ ٢َّ ٙ‬رٔ‬
‫ذُ ِّریَّ َ ُ ِ‪ ٟ‬ف ٔ ا ِ‪ ِٗٔ َُٚ ٙ‬ا ِ‪ِ َٞ ٙ‬ص ُ ِ ٔ‪ْ ٤‬ل﴿‪َ َ ﴾۴۱‬خ َ‪ِ ِّٝ ٣ِ ِّٝ ِٟ ُ َٙ ٢َ ِْ ٚ‬ث‪ٖ ٔ ٚ‬ه َ‪ٝ‬‬

‫‪84‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫ِ نُ ِيز ٔ ِّ ُ ِ‪َََ ٍ ٟ‬ل َ ٔیِ َذ َ‪َْ َ ِٟ ُ ٙ‬ل ه ُِ‪ ٟ‬یُ ِ‪ُ َْ ٢‬ذ ِ َ‪٤‬‬ ‫َی ِز َٕ ُ ِ َ‪ َ ﴾۴۲﴿ ٤‬ا ٔ ِ‪َّ ٤‬نصَ‬
‫َ َ‪ّ َ ٝ‬م الٰٔى حٔی ِ ٕن ﴿‪ َ ﴾۴۴‬أذَا ّ ٔ ِی َ‪ُٟ ُ َٙ ٛ‬‬ ‫ْل﴿‪ ﴾۴۳‬ا ٔ َّْل َر ِح َ‪ّ ٞ‬ۃ ِّ‪٢َّ ٝ‬‬
‫َّات ُْ ِ ا َ‪َ ٝ‬ی ِ َن اَیِ ٔدیُِٖ ِ‪َ َٝ َ ٟ‬خ ِ‪ََ ٙ ِٟ ََُٖ ٚ‬ن َّ‪ ِٟ ُٖٚ‬تُ ِز َح ُ‪َٝ َ ﴾۴۵﴿ ٤َ ِ ٞ‬‬
‫َتأِت ِٔی ٔ ِ‪َ ٣ِ ِّٝ ٟ‬ی ٕۃ ِّ‪ ٣ِ ٝ‬ی ٰ ٔ َر ِّ ٔ ِ‪ ٟ‬ا ٔ َّْل ک َ ‪ ِ ُ ١‬ا َم ِ‪ِ ُٝ َ ٢‬نز ٔ ٔعی ِ َن ﴿‪﴾۴۶‬‬
‫َ أذَا ّ ٔ ِی َ‪ ِٟ ُ َٙ ٛ‬اَ ِن َٔ ُْ ِ ا ٔ‪َ َّٞ ٝ‬ر َز َُّٖ ُ‪ ٟ‬اُ٘ ْل َّ َ‪َّ ٜ‬ا‪ٔ ٙ‬ذیِ َ‪ ِ ُ َ َٕ ٣‬ا‬
‫‪ٔ َّٚ ٔ ٙ‬ذیِ َ‪ ِ ُ٢َٝ ٣‬ا اَ‪ِ ُ ١‬ؾ ٔن ُ‪َ ِ َّٙ ٣ِ َٝ ٟ‬یصَ ٓ ُء اُ٘ اَؽ ِ َن َ‪ُ ٞ‬ه ٔ ص‪ٚ‬ے ا ٔ ِ‪ ٤‬اَْمُتْن ا ٔ َّْل‬
‫ف ٔ ِ َع ََل ٕ‪ُّ ٜ‬ی‪ٔ ٝ‬ی ِ ٕن ﴿‪َ َ ﴾۴۷‬ی ُْ ِ ‪ٰ َٝ ٤َ ِ ُٙ‬ی ٰه َذا ا ِ‪ِ َ ٙ‬م ُد ا ٔ ِ‪ِٟ ُ ٢ِ ُٕ ٤‬‬
‫ٰص ٔدّٔی ِ َن ﴿‪َ َٝ ﴾۴۸‬ی ِ‪ُ ٢‬قزُ ِ َ‪ ٤‬ا ٔ َّْل َص ِی َ ّۃ َّ اح َٔد ّۃ َتأ ِ ُخ ُذه ُِ‪ َ ٟ‬ه ُِ‪ٟ‬‬
‫َید ٔ ِّض ُ‪َََ ٍ ﴾۴۹﴿ ٤َ ِ ٞ‬ل َی ِ َ ٔؾ ِی ُن ِ َ‪َ ٤‬ت ِ ٔص َی ّۃ َّ َ ْۤل الٰٔٓى َاهِ‪َ ِٟ ٔ ٔ ٚ‬ی ِز ٔج ُن ِ َ‪٤‬‬
‫ِاْلَ ِج َدا ٔ الٰٔى َر ِّ ٔ ِ‪ٟ‬‬ ‫ا‪ٙ‬ض ِ رٔ ٍَ ٔذَا ه ُِ‪٣َ ِّٝ ٟ‬‬ ‫ُّی‬ ‫ٔ‬ ‫ف‬ ‫َ‬
‫ٔذ‬‫َ‬‫ُ‬ ‫ن‬ ‫َ‬ ‫﴾‬ ‫‪۵۰‬‬‫﴿‬ ‫و‬

‫ٔ‪ِ َّٝ ٣ِ ٝ‬ز َّ ٔد‪َ ١‬‬ ‫َی ِ‪ ِ ُٙ َّ ﴾۵۱﴿ ٤َ ِ ُٚ ٔ ٢‬ا ی ٰ َ یِ َ‪ْۢ َٝ ٢َ ٚ‬ن‪َ ٣‬ب َن َث َ‪٢‬‬
‫‪ ٖ ٠‬؀‬

‫ٰه َذا َ‪َ َ ٝ‬م َد ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪َ َ ٣ُ ٞ‬ص َد َٔ ا ِ‪ِ ُٞ ٙ‬ز َ ‪ ﴾۵۲﴿ ٤َ ِ ُٚ‬ا ٔ ِ‪ ٤‬ک َ ‪ ِ َ ١‬ا ٔ َّْل‬

‫‪85‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫َّ‬
‫ُض ِ َ‪َ ِٙ ٍَ ﴾۵۳﴿ ٤‬ی ِ َ‪َْ ٠‬ل‬ ‫َص ِی َ ّۃ َّ اح َٔد ّۃ ٍَ ٔذَا ه ُِ‪َ ٟ‬ج‪ِ ٔٞ‬ی ْه ‪َ ٙ‬دیِ َ‪ُ َ ِ ُٝ ٢‬‬
‫تُقِ َ‪َ ُٟ ٚ‬ن َِ ْ َش ِی ّ َّ َْل تُ ِزَ ِ َ‪ ٤‬ا ٔ َّْل َ‪َ ِٟ ُ ٢ِ ُٕ ٝ‬ت ِن َ‪ ﴾۵۴﴿ ٤َ ِ ُٚٞ‬ا ٔ َّ‪٤‬‬
‫اَ ِص ٰ َب ا ِ‪ٔ ٢َّ َ ٙ‬ۃ ا ِ‪َ ٙ‬ی ِ َ‪ ٠‬ف ٔ ِ ُش ُي ٕ‪ ﴾۵۵﴿ ٤َ ِ ٦ُ ٖٔ ٍٰ ٛ‬ه ُِ‪ َ ٟ‬اَ ِز َ ا ُج ُ ِ‪ ٟ‬ف ِٔ‬
‫ج‬

‫فٔ‪َ ٕٛ ٰ ٚ‬مل َى ِاْلَ َرآئ ٔٔٗ ُ‪ُ ٖٔ َّ ٝ‬ؤ ِ َ‪ِٔ ٍ ِٟ ُ َٙ ﴾۵۶﴿ ٤‬ی َ ٍَ ٕ ٔ َ ْۃ َّ َ‪َّٝ ِٟ ُ ٙ‬‬
‫َی َّدمُ ِ َ‪ ٤‬ص‪ٚ‬ےج﴿‪ََ َ ﴾۵۷‬ل ْ‪ّْ ِ َّ ُّ ٠‬ل ِّ‪َّ ٣ِ ٝ‬ر ٓ ٕب َّرح ِٔی ٕ‪ َ ﴾۵۸﴿ ٟ‬ا ِ‪ُ َ ٝ‬ز ا‬
‫ا ِ‪َ ٙ‬ی ِ َ‪ ٠‬اَ ُّیی َ ا ِ‪ِ ُٞ ٙ‬ز ٔ ُ‪ ۞ ﴾۵۹﴿ ٤َ ِ ٝ‬اَ‪ َِٟ ٙ‬اَ ِم َ ِد أ‪َِ ٙ‬یُٖ ِ‪ ٟ‬ی ٰ َ ٔ ْۤیی َد َ‪ ٠‬اَ ِ‪َّْ ٤‬ل‬
‫ـ؀‬
‫‪ٙ‬ص ِی ٰؾ َ‪ ٣‬أ‪ٗ َّ ١‬ه َلُٖ ِ‪َ ٟ‬م ُد ٌّر ُّی‪ٔ ٝ‬ی ِْن ﴿‪ َّ ﴾۶۰‬اَ ٔ‪ ٤‬ا ِم ُ ُد ِ ٔ‬
‫ْل‬ ‫ج‬ ‫َت ِن ُ ُد ا ا َّ‬
‫ٰه َذا ٔ َ ْاـ ُّی‪ِ ٔ ْ َ ِ ٝ‬ی ْ‪ِ َْ َٙ َ ﴾۶۱﴿ ٟ‬د اَ َع َّ‪ٔ ِٟ ُٖ٢ِ ٝٔ ٛ‬ج ٔ ًَّل َٕثٔی ِ ّرا ـ اَ ٍَ‪َِٟ ٚ‬‬
‫َتُٖ ِ ‪ ِ ُ ١‬ا َت ِنْٔ‪ٰ ﴾۶۲﴿ ٤َ ِ ُٚ‬ه ٔذ ٖه َج َ َّ‪َّ ُٟ ٢‬ا‪ِ ٔ ٙ‬ی ُٕ ِ‪ ِٟ ُ ٢‬تُ ِ َم ُد ِ َ‪﴾۶۳﴿ ٤‬‬
‫ا ِ‪َ ٙ‬ی ِ َ‪َ ِٟ ُ ٢ِ ُٕ َٞ ٔ ٠‬تِٖ ُ ُ ِ َ‪ ﴾۶۴﴿ ٤‬اَ ِ‪َ ٙ‬ی ِ َ‪ِ َ ١ ٠‬د ٔ ُ‪َ ٟ‬ملٰٓى‬ ‫ا ٔ ِص َ‪َ ِ ٚ‬ه‬
‫َ تُ َ ِّ‪ ۤ ٢َ ُٞ ٚ‬اَیِدٔی ٔ ِ‪َ َ ٟ‬ت ِص َ ُد اَ ِر ُج‪ َٞ ٔ ِٟ ُ ُٚ‬ک َ ‪ ِ ُ ١‬ا َیِٖ ٔ ُ ِ َ‪٤‬‬
‫اَ ٍِ َ اهٔ ٔ ِ‪ٟ‬‬
‫ا‪َٙ‬ص َاـ ٍَ َ ّٰى‬
‫﴿‪َ ِ َٙ َ ﴾۶۵‬نصَ ٓ ُء ‪ََ ٙ‬ؾ َ‪َ ٢َ ِ ٞ‬ملٰٓى اَ ِم ُ‪ ِ ٍَ ِٟ ٔ ٔ ٢‬ت َ َ ُْ ِ ا ِّ َ‬

‫‪86‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫َنصَ ٓ ُء ‪ِ َ ََٞ ٙ‬د ٰ‪َ ِٟ ٦ُ ٢‬ملٰى َ‪ََٞ ٍ ِٟ ٔ ٔ َ ١ َ ٝ‬‬ ‫َص ِ َ‪ِ َٙ َ ﴾۶۶﴿ ٤‬‬ ‫یُ ِ ٔ ُ‬
‫َّ َْل َی ِز ٔج ُن ِ َ‪ُّ ٣ِ َٝ َ ﴾۶۷﴿ ٤‬ین َن ِّ‪ِ ٞ‬ز ُه ‪ُ ِ ِّٖ ٢َ ُ ١‬ه ف ٔ‬
‫و‬
‫ا ِ َ َؾ مُ ِ ا ُ‪ٝ‬غ ًّٔی‬
‫ـ‬ ‫ا ِ‪َ ٙ‬د‪ ِٓٔ ٚ‬ـ اٍَ َََل َی ِنْٔ‪َ َٝ َ ﴾۶۸﴿ ٤َ ِ ُٚ‬م َّ‪ِّ ُ ٢ٰ ِٞ ٚ‬‬
‫ا‪ٙ‬ص ِن َز َ َ‪َ ٝ‬ی ْۢن‪ٗ َٙ ِ ٔ َ ٢‬ه‬
‫ا ٔ ِ‪ ٤‬هُ َ ا ٔ َّْل ذ ٔ ِ ْ َّ ُ َِق ْ‪ُّ ٤‬ی‪ٔ ٝ‬ی ِْن ْل﴿‪ٔ ٢ِ ُ ِّٙ ﴾۶۹‬ذ َر َ‪ ٣ِ ٝ‬ک َ َ‪َ ٤‬ح ًّی َ َی ٔ َّٓ‬
‫ا ِ‪َ ُٜ ِ َْ ٙ‬مل َى ا ِلٰٖ ٔ ٔ یِ َ‪ ﴾۷۰﴿ ٣‬اَ َ ‪َ َِٟ ٙ‬ی َز ِ ا اَ‪َ َّ ١‬خ َ‪َ َّٞ ِّٝ ِٟ ُ َٙ ٢َ ِْ ٚ‬م‪ِ َٚ ٔٞ‬‬
‫اَیِ ٔدیِ َ‪ ۤ ٢‬اَ ِن َن ّ‪َ َ ﴾۷۱﴿ ٤َ ِ ُٰٖٔٚٝ َ َٙ ِٟ ُ ٍَ ٝ‬ذ َّ‪َ ٢ِ ٍَٔٞ ِٟ ُ َٙ ٦َ ٢ٰ ِٚ ٙ‬‬
‫ـ‬
‫َر ُٕ ِ ُ ُ ِ‪َ َ ٢ِ ٝٔ َ ٟ‬یأِکُ‪ِٔ ٍ ِٟ ُ َٙ َ ﴾۷۲﴿ ٤َ ِ ُٚ‬ی َ َ‪ُ ٔ ٍ ٢َ ٝ‬ه َ َ‪ٝ‬صَ ر ُٔب‬
‫اٍَ َََل َی ِص ُ ُ ِ َ‪َّ َ ﴾۷۳﴿ ٤‬ات َد ُذ ِ ا ٔ‪ُ ٣ِ ٝ‬د ِ ٔ‪ ٤‬ا٘ٔ ‪ّ َ ٔ ٙ‬ۃ َّ‪َ ٙ‬ن َّ‪ِٟ ُ ٚ‬‬
‫َصه ُِ‪ْٟ‬ل َ ه ُِ‪ُ ِٟ ُ َٙ ٟ‬ج ِ‪ْ ٢‬د‬ ‫َ‬
‫ن‬ ‫‪٤‬‬
‫َ ِ َُِِٔ َ ِ َ‬ ‫ن‬ ‫ی‬ ‫ؾ‬ ‫ی‬ ‫ْل‬ ‫َ‬ ‫﴾‬ ‫‪۷۴‬‬‫﴿‬ ‫ـ‬
‫َص ِ َ‪٤‬‬
‫یُ ِ‪ُ َ ٢‬‬
‫ُض ِ َ‪َََ ٍ ﴾۷۵﴿ ٤‬ل َی ِ زُ‪ ٠ ِٟ ُ ُٙ ِ َّ َِٗ١‬أ‪َ َّ ١‬ن ِن َ‪ُ َٝ ُٟ ٚ‬ی ٔ ُّی ِ َ‪َٝ َ ٤‬‬
‫ُّی‪ُ َ ِ ٝ‬‬
‫َ ُ‪ ٤‬اَ‪َ َّ ١‬خ َ‪ُّ ١ ٣ِ ٝٔ ُ ٢ٰ ِْ ٚ‬ی ِؾ ََ ٕۃ ٍَ ٔذَا هُ َ‬ ‫اْل ِن‬
‫ی ُِن‪ ﴾۷۶﴿ ٤َ ِ ُ٢ٔٚ‬اَ َ ‪َ َِٟ ٙ‬ی َز ِ ٔ‬
‫َ‪َ َٝ ٢َ ٙ‬ث َّل َّ ‪َ ٔ َ ١‬ی َخ ِ‪ُ َْ ٚ‬ه ـ َّ َ‪٣ِ َٝ ٜ‬‬ ‫ُض َب‬
‫َخ ٔض ِی ْ‪ُّ ٟ‬ی‪ٔ ٝ‬ی ِْن ﴿‪َ َ َ ﴾۷۷‬‬

‫‪87‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫ٔ َ َر ٔ‪ِ ٝ‬ی ْ‪ ِٛ ُّ ﴾۷۸﴿ ٟ‬یُ ِ ٔ ِی َ َّا‪ٔ ٙ‬ذ ْۤیی َا ِنصَ َ َه ۤ‬ ‫یُ ِ ئی ا ِ‪ٙ‬نٔقَ َ‪َ ٠‬‬
‫ُ‪َ ِّٛ‬خ‪َ ِٕٓ ٚ‬م‪ِ ٔ ٚ‬ی ُ‪ْ ٟ‬ل﴿‪َّ ٤ٔ ﴾۷۹‬ا‪ٔ ٙ‬ذ ِی َج َن َ‪َ ٛ‬لُٖ ِ‪٣َ ِّٝ ٟ‬‬ ‫اَ َّ َ‪َّ َٝ ٜ‬زۃ ٕ َ هُ َ ٔ‬
‫ـ‬

‫ُض ‪ّ َ ١‬را ٍَ ٔ َذ ۤا اَْمُتْن ِّ‪ُ ٢ِ ٝ‬ه تُ ِّ ٔ ُد ِ َ‪ ﴾۸۰﴿ ٤‬اَ َ ‪َِ ٙ‬ی َ‬ ‫َّ‬
‫ا‪ٙ‬ص َز ٔ ِاْلَ ِخ َ ٔ‬
‫ا َ ِاْلَ ِر َؼ بٔ ْٰ َد ٕر َملٰٓى َا ِ‪َ ٤‬ی ِد‪ِ ٝٔ َٓ ُٚ‬ث َ‪ِٟ ُ ٚ‬‬ ‫َّا‪ٔ ٙ‬ذ ِی َخ‪ ََٓ ٚ‬ا‪ٔ ٰ ٰٞ َّ ٙ‬‬
‫ـ؀ َلٰى ٔ َ هُ َ ا ِ‪َ ٙ‬د ّٰ‪ ُٓ ٚ‬ا ِ‪َ ٙ‬ن‪ِ ٔ ٚ‬ی ُ‪ ﴾۸۱﴿ ٟ‬أ‪ ۤ َٞ َّ ١‬اَ ِ‪ٝ‬زُ ۤٗہه ا ٔ َذ ۤا اَ َرا َد َش ِی ّ‬
‫اَ ِ‪َّ ٤‬ی ُْ ِ َ‪ٗ َٙ ٜ‬ه ُٕ ِ‪ََ ٍ ٣‬یُٖ ِ ُ‪َّ ٣َ ٰ ِ ُ ٍَ ﴾۸۲﴿ ٤‬ا‪ٔ ٙ‬ذ ِی ـ ٔ َی ٔد ٖه َ‪ُ ِ َُٖٚ ٝ‬ا‬
‫کُ‪َ ِّٛ‬ش ِی ٕء َّ أ‪َِ ٙ‬یهٔ تُ ِز َج ُن ِ َ‪ ٤‬و﴿‪﴾۸۳‬‬

‫رہ ُ‪ٝ‬زَّ ِّ‪ٛٝ‬‬

‫ُٔ‍‬ ‫﴿‪﴾۵۸‬ۺ‬
‫( اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپھۺےئجیل)‬

‫﴿ بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ ٣ٔ ٞ‬ا‪َّ ٙ‬زح ِٔی ٔ‪﴾ ٟ‬‬

‫ی ٰٓ َ ُّیی َ ا ِ‪ُٞ ٙ‬زَّ ِّ‪ْ ُٛ ٝ‬ل﴿‪َّ ُٟٔ ّ ﴾۱‬ا‪ِ ٙ‬ی َ‪ ٛ‬ا ٔ َّْل َّ‪ِ ٔ ٚ‬ی َّل ْل﴿‪ِّ ﴾۲‬ن ِض ََ ۤٗہه اَ ٔ ا ِن ُْ ِط‬
‫ْق َ‪َ ٤‬ت ِزت ٔ ِی َّل ـ﴿‪ ﴾۴‬أ‪َّ ١‬‬
‫ٔ‪ُ ٢ِ ٝ‬ه َّ‪ِ ٔ ٚ‬ی َّل ْل﴿‪ ﴾۳‬اَ ِ زٔ ِد َم‪َِ ٚ‬یهٔ َ َر ِّت ٔ‪ ٛ‬ا ِ‪ُِ ٙ‬‬

‫‪88‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫َ ‪ُِٚ٢‬ق ٔ َم‪َِ ٚ‬یَٗ َّ ِ ّْل َثْ ٔ ِی َّل ﴿‪ ﴾۵‬ا ٔ َّ‪ٔ َ ١ ٤‬ش َ َۃ َّا‪ِ ٙ‬ی ٔ‪َ َ ٔ ٛ‬ا َش ُّید‬
‫َ ؽ ِ ّ َّ اَ ِّ َ ُ‪ِ ٔ ّ ٠‬ی َّل ـ﴿‪ ﴾۶‬ا ٔ َّ‪ ََٗٙ ٤‬ف ٔ ا‪ َ ٢َّ ٙ‬رٔ َ ِ ّ ؽَ ٔیِ َّل ـ﴿‪﴾۷‬‬
‫َ اذِ ُ ٔ ا ِ َ‪َ ٟ‬ر َِّٗ َ َتب َ َّ ِ‪ ٛ‬أ‪َِ ٙ‬یهٔ َتبِت ِٔی َّل ﴿‪َّ ﴾۸‬ر ُّیب ا ِ‪ٔ ِ َٞ ٙ‬‬
‫ـ‬
‫ل ٔٔ‬
‫َ ا ِ‪ِ َٞ ٙ‬يز ٔ ٔب َ ْۤل أ‪َ ٰ ٙ‬ه ا ٔ َّْل هُ َ ٍَ َّتد ٔ ِذ ُه َ ٕ ٔ ِی َّل ﴿‪ِ َ ﴾۹‬اصب ٔ ِر َملٰى َ‪ٝ‬‬
‫َ اهِ ُ ِزه ُِ‪َ ٟ‬ه ِ ّزا َج‪ِ ٔٞ‬ی َّل ﴿‪ َ ﴾۱۰‬ذ َِر ٔ ِ َ ا ِ‪ِّ َٖ ُٞ ٙ‬ذ ٔی ِ َن اُ ل ٔ‬ ‫َی ُْ ِ ‪٤َ ِ ُٙ‬‬
‫َ َ‪ِ ٔ َّٚ ِٟ ُ ِٚ ِّ ٝ‬ی َّل ﴿ ‪ ﴾۱‬ا ٔ َّ‪ََ ٙ ٤‬دیِ َ‪َ ۤ ٢‬ا‪ّْ َ ِ ١‬ل َّ َج ٔ ِ ّمْی ْل﴿‪﴾۱۲‬‬ ‫ا‪ِ ٢َّ ٙ‬ن َ‪ٔ ٞ‬ۃ‬
‫ُ ِاْلَ ِر ُؼ‬ ‫َ‬ ‫َّ ؽَ َن ّ‪ ٝ‬ذَا ىُضَّ ٕۃ َّ َم َذا ّ‬
‫ٔ‬
‫ج‬
‫ََِ ِ ُ ُ‬‫ز‬‫ت‬ ‫‪٠‬‬ ‫ی‬ ‫﴾‬ ‫‪۱‬‬‫‪۳‬‬‫﴿‬ ‫اَ‪ّ ِ ٔ ٙ‬مْی‬
‫َٕث ٔ ِ ّ َّ‪ِ ٔ ٝ‬ی َّل ﴿‪ ﴾۱۴‬أ‪ ۤ َّ ١‬اَ ِر َ ِ‪ۤ ٢َ ٚ‬‬ ‫َ ا ِ‪ َ ُٜ َ ٔ ٙ‬ک َ ‪ ٔ َ ١‬ا ِ‪ُٜ َ ٔ ٙ‬‬
‫أ‪َِ ٙ‬یُٖ ِ‪َ ٟ‬ر ُ ِ ّْل ‪ْ۵‬ل َش ه ّٔدا َم‪َِ ٚ‬یُٖ ِ‪ ۤ َٞ َٕ ٟ‬اَ ِر َ ِ‪ ۤ ٢َ ٚ‬الٰٔى ٔ ِا َم ِ َ‪َ ٤‬ر ُ ِ ّْل‬
‫ـ﴿‪ََ ٍ ﴾۱۵‬ن ٰ ی ٔ ِا َم ِ ُ‪ ٤‬ا‪َّ ٙ‬ز ُ ِ َ‪َ َ ٍَ ٜ‬خ ِذ‪ُ ٰ ١‬ه اَ ِخ ّذا َّ ٔ ِی َّل ﴿‪﴾۱۶‬‬
‫ص‪ٚ‬ے‬
‫ا‪ٔ ٤‬ش ِ َ‬‫َی ِ َن ُ‪ ٛ‬ا ِ‪َ ِٙ ٔ ٙ‬د َ‬ ‫ُ َت َّ ُْ ِ َ‪ ٤‬ا ٔ ِ‪ ِ َ َٕ ٤‬تُ ِ‪َ ٟ‬ی ِ ّ‪ٝ‬‬
‫ٍَ َٖ ِی َ‬
‫َ ِم ُد ٗه َ‪ُ َِ ٝ‬ن ِ ّْل ﴿‪ ﴾۱۸‬ا ٔ َّ‪ٰ ٤‬ه ٔذ ٖه‬ ‫ٔ﴿‪٤ٔ ﴾۱۷‬ا‪ُ ۤ َٞ َّ ٙ‬ء ُ‪ٔ ٌۢ ٔ ََ ٢ِ ٝ‬هٔ ـ ک َ َ‪٤‬‬
‫‪89‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫َت ِذ ٔ َ ْۃ ج ٍ ََ‪َ ٣ِ ٞ‬ش ۤ َء َّات َد َذ الٰٔى َر ِّ ٖه َ ب ٔ ِی َّل و﴿‪ ۞ ﴾۱۹‬ا ٔ َّ‪َ ٤‬ر ََّٗ‬
‫َی ِن َ‪ ُٟ ٚ‬اَ‪َ ََّٗ١‬ت ُْ ِ ُ‪ ٠‬اَ ِد ٰى ٔ‪ٰ ٣ِ ٝ‬اُ‪ُٚ‬ثَ ٔی َّا‪ِ ٙ‬ی ٔ‪ َ ٛ‬ن ِٔض ََ ٗه َ ٰاُ‪َ ُٚ‬ث ٗه‬
‫َ ا‪َ َ ٢َّ ٙ‬ر ـ َم‪َٟ ٔ ٚ‬‬ ‫ی‪َ َٝ ٣‬نَٗ ـ َ اُ٘ ُی َْ ِّد ُر َّا‪ِ ٙ‬ی َ‪ٛ‬‬ ‫َ ؽَ ٓ ئ ٔ ََ ْۃ ِّ‪َّ ٣َ ٝ‬ا‪ٔ ٙ‬ذ َ‬
‫َّ‬
‫ٔ‪ ٣َ ٝ‬ا ِ‪ِ ُ ٙ‬‬ ‫اَ ِ‪ ٣ِ ٙ ٤‬تُ ِ ُض ِ ُه ٍَ َ َب َم‪َِ ٚ‬یُٖ ِ‪ََ ِ ٍَ ٟ‬ق ُء ِ ا َ‪َ ٝ‬ت َی َّ َ‬
‫ـ‬
‫ْق ٔ‪٤‬‬
‫َم‪ َٟ ٔ ٚ‬اَ ِ‪َ َ ٤‬یُٖ ِ ُ‪ِ َّٝ ِٟ ُٖ٢ِ ٝٔ ٤‬ز ٰ ی َ َُ‬
‫ْل‬
‫ؼ‬
‫ُض ُ ِ َ‪ ٤‬ف ٔ ِاْلَ ِر ٔ‬
‫ِخ ِ َ‪َ ٤‬ی ِ ٔ‬
‫َیب ِ َ ُي ِ َ‪َِ ٍ ٣ِ ٝٔ ٤‬غ ٔ‪ ٛ‬ا٘ٔ َ َُ‬
‫ِخ ِ َ‪ُ ٤‬ی َْ تٔ‪ ٤َ ِ ُٚ‬ف ٔ ِ َ ب ٔ ِی ٔ‪ ٛ‬ا٘ٔ‬ ‫ْل‬

‫زص‪ٚ‬ے ٍَ ِ ََق ُء ِ ا َ‪َ ٝ‬ت َی َّ َ ٔ‪ُ ٢ِ ٝ‬ه ْل َ اَّ ٔ ِی ُ‪ ٞ‬ا ‪ٙ‬ضَّ ‪َ ٰ ٚ‬ۃ َ تُ ا ا‪ٙ‬زَّٰٕ ََ‬
‫ۃ‬
‫َق ُع ا اَ٘ َ َِق ّع َح َ ّ‪ ٢‬ـ َ َ‪ُ ٝ‬ت َْ ِّد ُ‪ِ ٝ‬ا ْٔلَ ِن َُ ٔ ُٖ ِ‪َ ٣ِ ِّٝ ٟ‬خیِر ٕ‬ ‫اَ ِ ٔ‬
‫َت ٔ ُد ِ ُه م ٔ ِ‪َ ٢‬د ا٘ٔ هُ َ َخی ِ ّرا َّ اَ ِمقَ َ‪ ٟ‬اَ ِج ّزا ـ َ ا ِ َ ِي ٔ ُ ا اَ٘ ـ ا ٔ َّ‪٤‬‬
‫اَ٘ ىَ َُ ِ ْر َّرح ْٔی‪ ٟ‬و﴿‪﴾۲۰‬‬
‫﴿‪﴾۵۹‬ۺ زنمؽۺےکۺوخاص‬
‫زنمؽ آبیس‪،‬ۺرحسۺاورۺضعبۺدورسےۺرطخاتۺےسۺافحتظۺےئلیکۺاکیۺّرجمبۺلمعۺےہ‪،‬ۺاوقلؽۺ‬
‫‘‘ہیۺسیتنیت ‪؎۳۳‬ۺ آایتۺںیہۺ‬ ‫الیمجلۺںیمۺرضحتۺاشہۺویلۺاہللۺدقسۺرسہٗۺرحتریۺرفامےتۺںیہۺ‬
‫‪90‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫وجاجدوےکارثوکرعفۺرکیتۺںیہۺاورۺایشنیط‪،‬وچروںۺاورۺدردنےۺاجونروںۺےسۺانپہۺوہاجیتۺ‬
‫ےہ’’۔اورۺیتشہبۺزویرۺںیمۺرضحتۺاھتونیۺونراہللۺرمدقہٗۺرحتریۺرفامےتۺںیہۺ ‘‘ارگیسکۺرپۺآبیسۺاکۺہبشۺ‬
‫وہۺوت ِض‬
‫ۺآایتۺذلیۺھکلۺرکرمضیۺےکۺےلگۺںیمۺڈاؽۺدںیۺاورۺاپینۺرپۺدؾۺرکۺےکۺرمضیۺرپۺڑھچکۺدںیۺ‬
‫اورۺارگۺرھگۺںیمۺارثۺوہۺوتۺاپینۺرپۺاؿۺآایتۺ(زنمؽ) وکۺڑپھۺےکۺاچروںۺوگوشںۺںیمۺڑھچکۺدںی۔‬

‫اکی؀ۺ‪ ۱‬ابرۺروزاہنۺرضورۺڑپںیھ‬

‫َ‪٢ِ ٝ‬ز ٔ ِ‪ٜ‬‬

‫﴿ بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ ٣ٔ ٞ‬ا‪َّ ٙ‬زح ِٔی ٔ‪﴾ٟ‬‬

‫‪َ ؎۱‬ا ِ‪ُ ِٞ َ ٙ‬د ِہّٰلِل َر ِّب ا ِ‪ٰ ٙ‬ن َ‪ٔٞٚ‬ی ِ َن ْل ﴿‪ ﴾۱‬ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ ٣ٔ ٞ‬ا‪َّ ٙ‬زح ِٔی ٔ‪ْ ٟ‬ل ﴿‪﴾۲‬‬
‫ـ‬
‫ا‪ٙ‬دیِ ٔ‪ ٣‬ـ ﴿‪ ﴾۳‬أیَّ َک َن ِن ُ ُد َ ا ٔ َّی َک َن ِ َ ٔنی ِ ُن‬ ‫ٰ‪َ ٔ ٔ ٚٝ‬ی ِ‪ِّ ٔ ٠‬‬
‫ِ‬ ‫‪٣‬‬ ‫ی‬ ‫َّ‬
‫﴿‪ ﴾۴‬ا ٔ ِ‪ٔ ٥‬د‪َ ِّ َ ١‬‬
‫ْل‬
‫‪ٞ‬‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ا‬
‫َ َ ٔ َ َ َِ َ‬ ‫ِ‬ ‫ذ‬ ‫ا‪ٙ‬‬ ‫اـ‬ ‫ٔ‬ ‫﴾‬ ‫‪۵‬‬ ‫﴿‬ ‫ا‪َٙ‬ص َاـ اَمْیِقَتْسُمْل‬
‫ِّ و‬
‫ِ‬ ‫ٓ‬ ‫َّ‬ ‫ِ‬ ‫ٔ‬ ‫‪ْ۵‬ل‬
‫َم‪َِ ٚ‬ی‪ ﴾۶﴿ ِٟ ٔ٦‬ىَی ِر ا‪ِ َٞ ٙ‬ي ُغ ِ ٔب َم‪َِ ٚ‬ی‪َْ َ ِٟ ٔ٦‬ل ا‪ٙ‬غ ‪ٙ‬ی َن ﴿‪﴾۷‬‬
‫‪؎۱‬ۺدحثیۺاپکۺںیمۺوضحرﷺ اکۺاراشدۺےہۺہکۺوسرۂۺافہحتۺںیمۺرہۺامیبریۺےسۺافشۺےہ۔ۺ(داریم‪،‬ۺیقہیب)‬
‫ۺاسۺوکۺڑپھکرزۺامیبروںۺرپۺدؾۺۺرکےنۺیکۺدحثیۺںیمۺرتبیغۺےہ۔‬

‫‪91‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫﴿ بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ ٣ٔ ٞ‬ا‪َّ ٙ‬زح ِٔی ٔ‪﴾ٟ‬‬

‫ا‪ّٓ ٓٙ‬م‪ ٟ‬ج ﴿‪ٰ ﴾۱‬ذ‪ َ ٔ ٙ‬ا ِل ٖٔ ٰ ُب َْل َریِ َب ص‪ٚ‬ے ج ٍ ِٔی ٔ ج ‪ّ ُ٥‬دی ِّ‪ْٔ َّ ُِٞ ٚٙ‬ی ِ َن‬
‫ْل﴿‪َّ ﴾۲‬ا‪ٔ ٙ‬ذیِ َ‪ ٣‬یُ ِؤ ٔ‪َ ِٙ ٔ ٤َ ِ ُ٢ٝ‬ي ِی ٔب َ ُیْ ٔ ِی ُ‪ ٤َ ِ ٞ‬ا‪ٙ‬ضَّ ‪َ ٰ ٚ‬ۃ َ ٔ‪َّٞ ٝ‬‬
‫َی‬ ‫‪ٙ‬‬‫ٔ‬ ‫ا‬ ‫‪ٜ‬‬
‫ُ ِ ِ َ َٔ َ ِ َ‬‫ٔ‬ ‫ز‬‫ِ‬ ‫‪١‬‬‫ُ‬ ‫ا‬ ‫ٓ‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫ُ‬ ‫‪٢‬‬‫‪ٝ‬‬‫ٔ‬ ‫ؤ‬ ‫ی‬ ‫‪٣‬‬‫َ‬ ‫ِ‬ ‫ی‬ ‫ذ‬
‫ٔ‬ ‫َّ‬
‫ا‪ٙ‬‬ ‫َ‬ ‫﴾‬ ‫‪۳‬‬‫﴿‬ ‫ْل‬
‫َر َز ِّ ٰ‪ ِٟ ٦ُ ٢‬یُ ِ‪٤َ ِ ُْ َٔ ٢‬‬
‫َ َ‪ ٓ ٝ‬اُ‪ِ١‬ز ٔ َ‪َ ِ ُ ِ ُ ِ َ ٔ َ َ ٔ ِٚ َّ ٣ِ ٝٔ ٜ‬‬
‫ٔ‬ ‫ٔ‬ ‫ٔ‬
‫ـ‬ ‫ج‬
‫ئ‬
‫ٰٓ ٔ َ‬ ‫‪ٙ‬‬ ‫ُ‬ ‫ا‬ ‫﴾‬ ‫‪۴‬‬‫﴿‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫ّ‬ ‫ی‬ ‫‪ٟ‬‬ ‫ُ‬ ‫‪٥‬‬ ‫ۃ‬ ‫ِخ‬ ‫ٰ‬ ‫ْل‬ ‫ِ‬
‫َمل ٰ ‪ّ ُ٥‬دی ِّ‪َّ ٣ِ ٝ‬ر ِّ ٔ ِ‪ َ ٟ‬اُ ‪ٰٓٙ‬ئ ٔ َ ‪ ُٟ ُ٥‬ا‪َ ﴾۵﴿ ٤َ ِ ُ َُٚٞ ٙ‬‬
‫ٔ‬
‫‪؎۲‬‬ ‫‪؎۱‬‬
‫ٔ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫أ‪ٰٙ‬ـ ُُٖ ِ‪ ٟ‬أ‪ َّ ْ ٰ ٙ‬اح ْٔد ج َ ْۤل أ‪ َ ٰ ٙ‬ا ٔ َّْل ُ َ ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ ٣ُ ٞ‬ا‪َّ ٙ‬زح ِٔی ُ‪ ٟ‬و﴿‪ ﴾۱۶۳‬اَُ٘‬
‫َ ْۤل أ‪ َ ٰ ٙ‬ا ٔ َّْل ‪ َ ُ٥‬ج اَ ِ‪َ ٙ‬ح ُّی ا ِ‪ُّ َْ ٙ‬یی ِ ُ‪۵ ٠‬ج َْل َت ِ ُخ ُذ ٗہ ٔ‪ْ ٢‬ۃ َّ َْل ‪ ٠ْ ِ َ ١‬ـ َٗ‬
‫‪ٙ‬‬
‫‪؎۱‬‬
‫دحثیۺاپکۺںیمۺےہرضحتۺدبعاہللۺانبۺوعسمد ریضۺاہللۺہنعۺ ۺےنرفامایہکۺوسرۂۺرقبہۺیکۺدسۺآںیتیۺایسیۺےہۺہکۺ‬
‫ارگۺوکیئۺصخشۺاؿۺوکۺراتۺںیمۺڑپھۺےلۺوتۺاسۺراتۺوکۺنج‪،‬اطیشؿۺرھگۺںیمۺدالخۺہنۺوہاگۺاورۺاسۺوکۺاسۺےکۺالہۺ‬
‫وۺایعؽۺوکۺاسۺراتۺںیمۺوکیئۺآتف‪،‬امیبری‪،‬رجنۺوریغہۺانوگارۺزیچۺشیپۺہنۺآےئۺیگۺاورۺارگۺہیۺآںیتیۺیسکۺونجمؿۺرپۺ‬
‫ڑپیھۺاجںیئۺوتۺاسۺوکۺاافہقۺوہۺاجاگئ‪،‬ۺۺوہۺدسۺآںیتیۺہیۺںیہ۔ۺاچرۺآںیتیۺرشوعۺوسرۂۺرقبہۺیکۺرھپۺنیتۺآںیتیۺدرایمینۺ‬
‫ینعیۺآۃیۺارکلیسۺاورۺاسۺےکابدۺیکۺدوۺآںیتیۺرھپۺآرخۺوسرۂۺرقبہۺیکۺنیتۺآںیتی۔ۺ(اعمرػۺارقلآؿ)‬
‫‪؎۲‬‬
‫اسۺآتیۺاکۺوہفمؾۺوتدیحۺےکۺاۺینعمۺےہ‪،‬ۺاسۺںیمۺوتدیحۺےہۺسجۺرپۺاسرےۺدنیۺاکۺدمارۺےہ‬

‫‪92‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫ؼ ـ َ‪ ٣ِ ٝ‬ذَا َّا‪ٔ ٙ‬ذ ِی َی ِص ََ ُه‬ ‫ا َ َ‪ ٝ‬ف ٔ ِاْل َ ِر ٔ‬ ‫َ‪ ٝ‬ف ٔ ا‪ٔ ٰ ٰٞ َّ ٙ‬‬
‫م ٔ ِ‪َ ٢‬د ۤٗہہ ا ٔ َّْل ٔ ٔذِ‪ ٖ ٔ ١‬ـ َی ِن َ‪َ َٝ ُٟ ٚ‬ی ِ َن اَیِ ٔدیِ‪َ َٝ َ ِٟ ٔ٦‬خ ِ‪ ِٟ ٦ُ ََ ٚ‬ج َ َْل‬
‫ُ‬ ‫یُ ٔ ِی ُؾ ِ َ‪ِ َ ٔ ٤‬ی ٕء ِّ‪ ٣ِ ٝ‬م ٔ ِ‪ ٖ ۤ ٔٞٚ‬ا ٔ َّْل ٔ َ‪َ ٞ‬ش ٓ َء َ‬
‫ج‬
‫ٔی‬
‫ِ ُّی ُ‬ ‫ه‬ ‫َ‬ ‫ٔ‬
‫ِ‬ ‫ٔ‬ ‫ِ‬ ‫ج‬
‫ٔ‬ ‫ُ‬ ‫ج‬
‫ا َ ِاْل َ ِر َؼ َ َْل َُٔ‍ی ِدُ ٗہ ح َِ ُق ُ َ‪ َ ُ َ ٞ‬ا‪َ ٙ‬نل ُّی ا‪َ ٙ‬نق ِٔی ُ‪ٟ‬‬ ‫ا‪ٔ ٰ ٰٞ َّ ٙ‬‬
‫َ ج‬
‫َ ِّ‬ ‫ِ‬
‫‪ٙ‬‬ ‫ا‬ ‫‪٣‬‬ ‫ٔ‬
‫‪ٝ‬‬ ‫د‬
‫ُ‬ ‫ِ‬
‫ش‬ ‫ا‪ٙ‬ز‬ ‫ن‬‫َّ‬ ‫ی‬ ‫َّ‬
‫ت‬ ‫د‬ ‫ِ‬ ‫ّ‬
‫َ‬
‫ی‪ْ ٣‬ل‬
‫﴿‪ْۤ َ ﴾۲۵۵‬ل ا ٔ ِ َ ا َہ ف ٔ ِّ‬
‫ا‪ٙ‬د ِ ٔ‬
‫َ َ ُّی‬
‫ـ‬
‫ا َ یُ ِؤ ٔ‪ْۢ ٝ‬ن‪ٔ َْ ٍَ ٔ٘ ٔ ٣‬د ا ِ َ ِ‪َ َ ٞ‬‬ ‫ٍ ََ‪ ٣ِ ٞ‬یَِّٖ ُ ِ ٔ َّ‪ٙ‬ؾ ىُ ِ ٔ‬
‫٘ َ ‪ِ ٔٞ‬ی ْه َم‪ِ ٔ ٚ‬ی ْ‪﴾۲۵۶﴿ ٟ‬‬ ‫ٔ ِ‪ُ ٙ‬ن ِز َ ۃ ٔ ا ِ‪ُٰ ٙ‬ا ِ ٰق ٔ َْلا ِنَ َٔض َ‪ َ َٙ ٠‬ـ َ ا ُ‬
‫ا‪ٙ‬ق‪ ٔ ٰٞ ُٚ‬الٔ َ ا‪ُّ ٙ‬ی‪ِ ٢‬رٔ‬ ‫اَُ٘ َ ل ٔ ُّی َّا‪ٔ ٙ‬ذیِ َ‪ِ ُ٢َٝ ٣‬ا یُ ِ ٔ‬
‫ـ‬ ‫ْل‬
‫ْخ ُج ُ ِ‪ُّ ٣َ ِّٝ ٟ‬ی‬
‫ْخ ُج ِ‪ ٣َ ِّٝ ِٟ ُ َ ١‬ا‪ُّ ٙ‬ی‪ِ ٢‬رٔ‬ ‫ْل‬
‫َ َّا‪ٔ ٙ‬ذیِ َ‪ْۤ ُ َ َٕ ٣‬ی ا اَ ِ ی ٰٓٔ‪ٜ‬ـ ئ ُ ُ‪َّ ُٟ ٦‬‬
‫ا‪ٙ‬ؾ ىُ ِ ُا یُ ِ ٔ‬
‫ا‪ٙ‬ق‪ ٔ ٰٞ ُٚ‬ـ اُ ‪ٰٓٙ‬ئ ٔ َ اَ ِص ٰ ُب ا‪ ٢َّ ٙ‬رٔ ج ُ ِ‪ِٔ ٍ ٟ‬ی َ ٰخ‪ُ ٔ ٚ‬د ِ َ‪٤‬‬‫الٔ َ ُّی‬
‫ؼ ـ َ ا ٔ ِ‪ ٤‬تُ ِ ُد ِ ا َ‪ٝ‬‬ ‫ر‬ ‫اْل‬ ‫ف‬ ‫‪ٝ‬‬
‫ٰٰ َ َ ٔ َِِ ٔ‬ ‫ا‬‫ٔ‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫َّ‬ ‫ا‪ٙ‬‬ ‫ف‬
‫َ ٔ‬‫‪ٝ‬‬ ‫ِہّٰلِل‬ ‫﴾‬ ‫‪۲۵۷‬‬‫﴿‬ ‫و‬

‫‪93‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫ُِٖ ِ‪ ٔ ٔ ٟ‬اُ٘ ـ ٍ ََی ِي ٔ ُ ‪٣ِ َٞ ٔ ٙ‬‬ ‫َ ٔ‬ ‫ْۤيِف اَ ِن َُ ٔ ُٖ ِ‪ ٟ‬اَ ِ تُ ِد َُ ِہُ یُ‬

‫َ اُ٘ َمل ٰ ک ُ ِّ‪َ ٛ‬ش ِی ٕء َّ ٔدیِ ْز‬ ‫ـ‬
‫ٓ ُء‬ ‫َّیصَ ٓ ُء َ ی َُن ِّذ ُب َ‪َّ ٣ِ ٝ‬یصَ‬
‫ـ‬
‫﴿‪ ٣َ َٝ ؎۱ ﴾۲۸۴‬ا‪َّ ٙ‬ز ُ ِ ُ‪ ۤ َٞ ٔ ٜ‬اُ‪ِ١‬ز ٔ َ‪ ٜ‬أ‪َِ ٙ‬ی ٔ ٔ‪َّ ٣ِ ٝ‬ر ِّ ٖ َ ا ِ‪ِ ُٞ ٙ‬ؤ ٔ‪٤َ ِ ُ٢ٝ‬‬
‫ک ُ ٌّر‪َٰٓٚٝ َ ٔ٘ ٔ ٣َ َٝ ٛ‬ئ ٔ َٖ ٔ ٖ َ ُٕت ُ ٔ ٖ َ ُر ُ ‪َْ ُّ ٖ ٔ ٚ‬ل نُ َ ِّ ُٔ َی ِ َن‬
‫اَ َح ٕد ِّ‪ُّ ٣ِ ٝ‬یر ُ ‪َ ِ َ َ ِ َ ِ َ ٖ ٔ ٚ‬‬
‫زٔ‬ ‫ُّ‬
‫‪٢‬‬
‫َ ََ َ َ‬‫َّ‬ ‫ر‬ ‫َ‬ ‫‪١‬‬ ‫ا‬ ‫ِ‬ ‫ُ‬ ‫ى‬ ‫‪٢‬‬ ‫ن‬ ‫َ‬ ‫ؽ‬‫ا‬
‫َ‬ ‫‪٢‬‬‫ن‬ ‫ٔ‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫ا‬ ‫ُ‬ ‫‪ٙ‬‬ ‫ّ‬
‫َ‬
‫ُ اُ٘ َن َِ ّ ا ٔ َّْل ُ ِ َن َ ـ َ‪َٝ َ ٙ‬‬ ‫أ‪َِ ٙ‬ی َ ا ِ‪ٔ َٞ ٙ‬ضیِرُ ﴿‪َْ ﴾۲۸۵‬ل یُ َ ِّ‪ُ ٚ‬‬
‫َٕ َ َ ِ َ َم‪َِ ٚ‬ی َ َ‪ِ ٝ‬إ َ َ َ ِ ـ َر َّ َ‪َْ ٢‬ل تُ َؤاخٔ ِذ‪ ۤ َ ١‬ا ٔ ِ‪َّ ٤‬ن ٔ ِ َ‪ۤ ٢‬‬
‫اَ ِ اَ ِخ َؾ ِ‪ َ ١‬ج َر َّ َ‪َْ َ ٢‬ل َت ِ ‪َ ِٛ ٔٞ‬م َ‪ ۤ ٢َ ِ ٚ‬ا ٔ ِ ّ ا َٕ َ‪َ ٞ‬ح َ‪َ ٗ َ ِٚ ٞ‬مل َ‬
‫ج‬
‫َّا‪ٔ ٙ‬ذیِ َ‪ ٢َ ٔ ِٚ َّ ٣ِ ٝٔ ٣‬ج َر َّ َ‪َْ َ ٢‬ل تُ َ ِّ‪َْ َٝ ٢َ ِٚ ٞ‬ل ؽَ َّ َۃ َ‪ٖ ٔ ٢َ ٙ‬‬

‫‪؎۱‬ۺ دحثیۺاپکۺںیمۺروسؽۺاہلل ﷺ اکۺاراشدۺےہۺہکۺاہللۺاعتٰیلۺےنۺوسرۂۺرقبہۺوکۺاؿۺدوۺآوتیںۺرپۺمتخۺرفامایۺ‬

‫ےہۺوجۺےھجمۺاسۺزخاۂنۺاخصۺےسۺاطعرفامیئۺںیہۺوجۺ شۺےکۺےچینۺےہۺاسۺےیلۺمتۺاخصۺوطرۺرپۺاؿۺآوتیںۺ‬
‫وکۺوھکیسۺاورۺاینپۺوعروتںۺوکۺاورۺوچبںۺوکۺاھکسؤ۔(دتسمرکۺاحمک‪،‬ۺیقہیب)‬

‫‪94‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫ُ َم َّ‪ َ َّ ٢‬اىِ ٔ ِ َ‪ِ َ َّ ٢َ ٙ‬ار َح ِ‪ َّ ٢َ ٞ‬اَ‪٢َ ٰ ِٙ َٝ َ ِ ١‬‬ ‫َ ا ِم ُ‬

‫َص‪َ َ ١‬مل َ ا ِ‪ٔ ٠ِ َْ ٙ‬ا ِلٖ ٰ ٔ ٔ یِ َ‪ ٣‬و﴿‪َ ؎۱﴾۲۸۶‬ش ٔ َد اُ٘ اَ‪ْۤ َ ٗ َّ ١‬ل ا ٰ َٔ‬
‫‪ٙ‬‬ ‫ٍَ ِن ُ ِ‬
‫َّ‬
‫ْل‬ ‫ٔ‬ ‫ا‬ ‫‪ٙ‬‬‫ٔ‬ ‫ا‬ ‫ۤ‬
‫ْل‬ ‫ـ‬
‫ؿ‬
‫ٔ َ ًۢم ٔ ٔ ِ ٔ َ ٰ َ ُ َ‬ ‫ْ‬ ‫ِ‬
‫‪ٙ‬‬ ‫ٔ‪ٞ‬‬ ‫ئ‬ ‫ٓ‬ ‫ّ‬ ‫ِ‪ٟ‬‬‫‪ٚ‬‬ ‫ن‬
‫ٔ‬ ‫ِ‬
‫‪ٙ‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ُ‬ ‫‪ٙ‬‬ ‫ُ‬ ‫ا‬ ‫ۃ‬ ‫َ‬
‫ٖ‬ ‫ئ‬‫‪ٚ‬‬ ‫‪ٞ‬‬‫‪ٙ‬‬‫ِ‬ ‫ا‬ ‫َّ ْل‬
‫أْل ُ َ َ َ ٰٓ ٔ َ‬
‫ُ‬
‫ا ِ‪َ ٙ‬نزٔیِز ُا ِ‪ِٔ ٖ َ ٙ‬ی ُ‪ ٟ‬ـ﴿‪ ٛٔ ُّ ﴾۱۸‬ا‪ َ ٔ ٰٚٝ َّٟ ُ ّٰٚ ٙ‬ا ِ‪ ٔ ِٚ ُٞ ٙ‬تُ ِؤا ٔ ا ِ‪٣ِ َٝ َ ِٚ ُٞ ٙ‬‬
‫َتصَ ٓ ُء َ َت ِ‪٢‬ز ٔ ُو ا ِ‪َ ٣ِ َّٞ ٝٔ َ ِٚ ُٞ ٙ‬تصَ ٓ ُء ز َ ُتنٔزُّی َ‪َ ٣ِ ٝ‬تصَ ٓ ُء َ تُ ٔذ ُّی‪ٜ‬‬
‫َ‪َ ٣ِ ٝ‬تصَ ٓ ُء ـ ٔ َید َٔک ا ِ‪َ ٙ‬دیِرُ ـ أ‪َ َ َّ ١‬مل ٰ ک ُ ِّ‪َ ٛ‬ش ِی ٕء َّ ٔدیِ ْز ﴿‪﴾۲۶‬‬
‫تُ ِ‪َّ ُ ٔ ٙ‬ا‪ِ ٙ‬ی َ‪ ٛ‬ف ٔ ا‪ َ ٢َّ ٙ‬رٔ َ تُ ِ‪ ُ ٔ ٙ‬ا‪َ َ ٢َّ ٙ‬ر ف ٔ َّا‪ِ ٙ‬ی ٔ‪َّ َ ُ ٔ ِ َ ٛ‬‬
‫ُ‬ ‫ز‬
‫ح‬ ‫ِ‬
‫‪ٙ‬‬ ‫ا‬ ‫ج‬ ‫ْخ‬ ‫ت‬
‫َ َت ِزز ُُٔ َ‪َ ٣ِ ٝ‬تصَ ٓ ُء‬ ‫ز‬
‫ْخ ُج ا ِ‪ِّ َٞ ٙ‬ی َ ٔ‪ ٣َ ٝ‬ا ِ‪َ ٙ‬ح ِّ‬
‫ٔ‪ ٣َ ٝ‬ا ِ‪ِّ َٞ ٙ‬ی ٔ َ تُ ِ ٔ‬
‫بٔ َيی ِر ٔ ح ٔ َ ٕب ﴿‪﴾۲۷‬‬

‫‪؎۱‬ۺ رضحتۺاوبۺاویبۺااصنریۺ ریضۺاہللۺہنعۺ‪ ،‬ۺیکۺدحثیۺںیمۺےہۺہکۺروسؽۺاہلل ﷺ ۺےنۺرفامایۺوجۺصخشۺرہۺامنزۺےکۺ‬

‫دعبۺآۃیۺارکلیسۺاورۺآتیۺ َش ٔ َد اُ٘ اور ُّ ٔ‪ ٛ‬ا‪ َ ٔ ٰٚٝ َّٟ ُ ّٰٚ ٙ‬ا‪ ٔ ِٚ ُِٞ ٙ‬ۺےسۺ بٔ َيی ِر ٔح ٔ َ ٕب ۺکتۺڑپاھۺرکےۺوتۺاہللۺاعتیلۺ‬
‫اسۺےکۺبسۺانگہۺاعمػۺرفامںیئۺےگۺاورۺتنجۺںیمۺہگجۺدںیۺےگۺۺاورۺاسۺیکۺرتسۺاحںیتجۺوپریۺرفامںیئۺےگۺنجۺ‬
‫ںیمۺےسۺمکۺےسۺمکۺۺاحتجۺاسۺیکۺرفغمتۺےہ۔ۺ(روحۺااعملین)‬

‫‪95‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫ا َ ِاْل َ ِر َؼ ف ٔ ِ ٔ َّ ٔۃ‬ ‫‪ ؎۱‬ا ٔ َّ‪َ ٤‬ر َُّٖ ُ‪ ٟ‬اُ٘ َّا‪ٔ ٙ‬ذ ِی َخ‪ ََٓ ٚ‬ا‪ٔ ٰ ٰٞ َّ ٙ‬‬
‫ُ‬ ‫‪ٚ‬‬‫ؾ‬‫ی‬ ‫ر‬
‫ِ َ َ َ َِ ُ ٗ‬ ‫َّ‬
‫‪٢‬‬ ‫ا‪ٙ‬‬ ‫‪ٛ‬‬ ‫ی‬ ‫َّ‬
‫ا‪ٙ‬‬ ‫ی‬ ‫ٔ‬ ‫ي‬
‫ش ِ‬
‫ی‬‫ُ‬ ‫ُّ‬
‫اَیَّ ‪ٰ ٕ ٠‬ا ُ َّ‪ ٟ‬ا ِ َ ٰی َمل َ ا ِ‪َ ٙ‬ن ِز ٔ‬
‫ْخ ٍۭا ٔ َ ِ‪ٝ‬ز ٔ ٖہ ـ َا َْل َُ‬
‫‪ٙ‬‬ ‫َحث ٔ ِی ّث ْل َّ َّ‬
‫ا‪ٙ‬ص ِ‪ َ َ ٞ‬ا ِ‪َ َٞ َْ ٙ‬ز َ ا‪ُّ ٙ‬ی‪َّٰ َ ُٝ ٠َ ِ ُ ٢‬‬
‫ا ِ‪َ ٙ‬د‪ِ َ ُِٓ ٚ‬اْل َ ِ‪ٝ‬زُ ـ َتب ٰ َر َک اُ٘ َر ُّیب ا ِ‪ٰ ٙ‬ن َ‪ٔٞٚ‬ی ِ َن ﴿‪ ﴾۵۴‬اُ ِدمُ ِا َر َُّٖ ِ‪ٟ‬‬
‫ٔ ُّیب ا ِ‪ِ ُٞ ٙ‬ن َ ٔدیِ َ‪ ٣‬ج﴿‪َْ َ ﴾۵۵‬ل ُت َِ ٔ ُد ِ ا‬ ‫ُض ّم َّ ُخَ َِی ّۃ ـ أ‪َْ ٗ َّ ١‬ل ُی‬
‫َت َ ُّی‬
‫‪ٞ‬‬‫ح‬
‫َ َِ َ‬ ‫ر‬ ‫‪٤‬‬‫َّ‬ ‫ٔ‬ ‫ا‬ ‫ـ‬
‫َ ا ِد ُم ِہُ َخ ِ ٍّ َّ ؽَ َ‪ّ ٞ‬ن‬ ‫ؼ َب ِن َد ا ٔ ِص ََلح ٔ َ‬ ‫ف ٔ ِاْل َ ِر ٔ‬
‫َقیِ ْب ِّ‪ ٣َ ٝ‬ا ِ‪ٔ٢ ٔ ِ ُٞ ٙ‬ی ِ َن ﴿‪ ٛٔ ُّ ؎۲﴾۵۶‬ا ِدمُ ا اَ٘ اَ ٔا ِدمُ ا‬ ‫ا٘ٔ َ ٔ‬
‫ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ ٣َ ٞ‬ـ اَ ًّی َّ‪َ ٝ‬ت ِدمُ ِا ٍَ َ‪ِ ُ ٚ‬اْل َ ِ َ‪ُ ٓ ٞ‬ء ا ِ‪ٰ ِ ُ ٙ‬ی ج َ َْل َت ِ َ ِز‬
‫بٔ َض ََلت ٔ َ َ َْل تُ َد ٍ ٔ ِ ٔ َ َ ا ِ َ ًٔ َی ِ َن ذٰ‪ َ َ ٔ ٙ‬ب ٔ ِی َّل ﴿‪﴾۱ ۰‬‬
‫‪ ؎۱‬رقآؿۺاپکۺیکۺہیۺونیتںۺآایتۺ ا ٔ َّ‪َ ٤‬ر َُّٖ ُ‪ ٟ‬ا ُ‬
‫٘ ے ِّ‪ ٣َ ٝ‬ا‪ٔ٢ ٔ ِ ُِٞ ٙ‬ی ِ َن ۺکتۺدعفۺرضماتۺےکۺےیلۺرجمبۺوۺوہشمرۺ‬
‫ںیہ۔‬
‫ۺۺےناراشدۺرفامایۺوجۺصخشۺحبصۺ‬ ‫ۺیلصۺاہللۺہیلعۺوملسۺ‬
‫ٰی‬
‫ۺاوبومسۺارعشیۺ ریضۺاہللۺہنعۺ‪ ،‬ۺرفامےتۺںیہۺہکۺروسؽۺاہلل‬‫‪ ؎۲‬رضحت‬
‫وہےتاورۺاشؾۺوہےتہیۺآںیتی" ُّ ٔ‪ ٛ‬ا ِدمُ ا اَ٘ ۺےسۺۺآرخۺوسرۃۺکتۺڑپھۺےلۺوتۺاسۺاکۺدؽۺرمدہۺہنۺوہاگۺاسۺدؿۺ‬
‫اورۺاسۺراتۺںیمۺ۔ۺ(ادلیملیۺ)‬
‫‪96‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫َ ُّ ٔ‪ ٛ‬ا ِ‪ُ ِٞ َ ٙ‬د ِہّٰلِل َّا‪ٔ ٙ‬ذ ِی ‪َ َِٟ ٙ‬ی َّ د ٔ ِذ َ ‪َّ ٙ‬دا َّ ‪َ َِٟ ٙ‬یُٖ ِ‪ٔ َ ٗ َّٙ ٣‬‬
‫َشیِ ْ ف ٔ‬
‫‪؎۱‬‬
‫ا‪ٙ‬ذ‪َٕ َ ِّٜ‬ب ِّ ِرہُ َتِٖ ٔی ِ ّرا و﴿‪﴾۱ ۱‬‬ ‫ا ِ‪َ َِٟ ٙ َ ٔ ِٚ ُٞ ٙ‬یُٖ ِ‪ َ ٗ َّٙ ٣‬ل ٔ ٌّر ِّ‪ُّ ٣َ ٝ‬ی‬
‫َا ٍَ َ ٔ ب ِ ُ ِ‪َ ٟ‬ا‪َ َٞ َّ ١‬خ َ‪َ ِٟ ُٖ٢ٰ ِْ ٚ‬م َ ّث َّ َا‪ ِٟ َُّٖ١‬ا ٔ َ‪َْ ٢َ ِ ٙ‬ل تُ ِز َج ُن ِ َ‪﴾۱ ۵﴿ ٤‬‬
‫ٍَ َ ٰنل َ اُ٘ ا ِ‪ ُ ٔ َٚٞ ٙ‬ا ِ‪ُّ َ ٙ‬یٓ َ ْۤل أ‪ َ ٰ ٙ‬ا ٔ َّْل ُ َ َر ُّیب ا ِ‪َ ٙ‬ن ِز ٔ‬
‫ج‬ ‫ج‬
‫ش ا ِل َ ٔ یِ ٔ‪ٟ‬‬
‫ِخ ْل َْل ُ ِز َ َ‪ْ ٖ ٔ ٗ َٙ ٤‬ل ٍَ ٔ‪َٞ َّ ١‬‬ ‫﴿‪ ٣ِ َٝ َ ﴾۱ ۶‬یَّ ِد ُو َ‪َ ٝ‬ه ا٘ٔ أ‪ٰٙ‬ـ ّ َ َ‬
‫ُ ٗ م ٔ ِ‪َ ٢‬د َر ِّ ٖ ـ أ‪َْ ٗ َّ ١‬ل ُی َِ‪ ُ ٔ ٚ‬ا ِلٖ ٰ ٔ ُ ِ َ‪َّ ِٛ ُّ َ ﴾۱ ۷﴿ ٤‬ر ِّب‬ ‫حٔ َ‬
‫َ ِار َح ِ‪َ َ ٟ‬ا‪َ َ ِ ١‬خیِرُ ا‪ٙ‬زّٰحٔ‪ٔٞ‬ی ِ َنو﴿‪﴾۱ ۸‬‬ ‫اىِ ٔ ِ‬
‫﴿ بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ ٣ٔ ٞ‬ا‪َّ ٙ‬زح ِٔی ٔ‪﴾ ٟ‬‬

‫ا َز ِج ّزا ﴿‪ٰ ٔ ٚ ّٰ ٙ ٍَ ﴾۲‬ی ٔ ذ ٔ ِ ّ ا‬

‫ا‪ٙ‬ض َّٰ ٔ َص ًَّ ﴿‪ٙ ٍَ ﴾۱‬ز ّٰ ٔجزٰ ٔ‬
‫َ ّٰٓ‬
‫‪؎ ۱‬ۺ‬

‫‪؎۱‬ۺرضحتۺدمحمۺنبۺاربامیھۺیمیتۺاےنپوادلےسۺرواتیۺرکےتۺںیہۺہکۺاۺوکروسؽۺاہللۺﷺ ےنۺاکیۺرسہیۺںیمۺ‬
‫اجیھب‪،‬ۺاجےتۺوہےئۺہیۺوتیصۺرفامیئۺہکۺاۺحبصۺاورۺاشؾۺوہےتۺیہۺہیۺآںیتیۺڑپھۺایلۺرکںیۺ اَ ٍَ َ ٔ ب ِ ُِ‪ ٟ‬اَ‪َ َٞ َّ ١‬خ َ‪ِٟ ُٖ٢ٰ ِْ ٚ‬‬
‫ل ن‬
‫ےسۺاخلۺوتۺاۺڑپےتھرےہ‪،‬ۺںیمہۺامؽۺتمینغۺیھبۺالمۺاورۺامہریۺاجںینۺیھبۺوفحمظۺرںیہ۔ۺ(انبۺا صنیۺ)‬
‫‪؎۲‬ۺاؿۺاچرۺآوتیںۺںیمۺرفوتشںۺیکۺمسقۺاھکۺرکہیۺایبؿۺایکۺایگۺےہۺہکۺمتۺبسۺاکۺوبعمدۺربۺقحۺاکیۺےہ‪،‬ۺآےگۺیکۺھچۺ‬
‫ے‬
‫آایتۺںیمۺوتدیحۺیکۺدلیلۺالقتسمۺایبؿۺیکۺگۺےہ۔ۺ(اموخذۺازاعمرػۺارقلآؿ)‬

‫‪97‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫ؼ َ َ‪ٝ‬‬ ‫ا َ ِاْل َ ِر ٔ‬ ‫﴿‪ ﴾۳‬ا ٔ َّ‪ ٤‬أ‪ٰٙ‬ـ َ ُٖ ِ‪ َ َٙ ٟ‬اح ْٔد ﴿‪َ ﴾۴‬ر ُّیب ا‪ٔ ٰ ٰٞ َّ ٙ‬‬
‫َ ِ َ‪َ َ َٞ ُ ٢‬ر ُّیب ا ِ‪َٞ ٙ‬صَ رٔ ٔٔ ﴿‪ ﴾۵‬أ‪َ َّ ١‬زیَّ َّ‪ ٢‬ا‪َ ٓ َٞ َّ ٙ‬ء ُّی‬
‫ا‪ٙ‬د‪َ ِ ١‬ی ٔزٔیِ َ‪ٔ ٢‬ۃ‬
‫ٔ‪٤‬ا ِل َٖ َ إ ٔ ٔب ﴿‪ َ ﴾۶‬حَِٔقّ ِّ‪ ٣ِ ٝ‬ک ُ ِّ‪َ ٛ‬ش ِی ٰؾ ٕ‪ َّٝ ٣‬رٔد ٕ﴿‪َْ ﴾۷‬ل َی َّ َّ‪ُ ٞ‬ن ِ َ‪٤‬‬
‫الٔ َ ا ِ‪ََ َٞ ٙ‬لٔ ِاْل َ ِمل ٰ َ ُی ِْ َذ ٍُ ِ َ‪ ٣ِ ٝٔ ٤‬ک ُ ِّ‪َ ٛ‬ج ‪ٕ ٔ ١‬ب ﴿‪ ﴾۸‬دُحُ ِ ّرا َّ َ‪ِٟ ُ ٙ‬‬
‫اص ْب ﴿‪ ﴾۹‬ا ٔ َّْل َ‪َ ٣ِ ٝ‬خ ٔؾ َ‬
‫ُ ا ِ‪َ ٙ‬د ِؾ ََ َۃ ٍَ َ ِت َ َن ٗ ٔش َ ْب‬ ‫َم َذ ْ‬
‫اب َّ ٔ‬
‫ٰاَ ّ ٔ ْب ﴿‪ ِٟ ٔ ٔ َِ َ ِ ٍَ ﴾۱۰‬اَ ُ ِ‪ ٟ‬اَ َش ُّید َخ ِ‪ ّْ ٚ‬اَ ِ‪َ ٣ِ َّٝ ٠‬خ َ‪ ٢َ ِْ ٚ‬ـ أ‪َّ ١‬‬
‫اْل‪ ٔ ِ ١‬ا ٔ ٔ‪٤‬‬‫ل ا ِ‪ٔ ِ َ ٣ِّ ٔ ٙ‬‬‫َخ َ‪ ٣ِ ِّٝ ِٟ ُ ٢ٰ ِْ ٚ‬ؽٔی ِ ٕن َّْلز ٕٔب ﴿ ‪ ؎۲ ﴾۱‬ی ٰ َ‪ِ ٞ‬ن ََ‬
‫ؼ ٍَ ِن َُ ُذ ِ ا‬ ‫ا ِ َ َؾ ِن ُ ِ‪ ٟ‬اَ ِ‪َ ٤‬ت ِ‪ُ َُ ٢‬ذ ِ ا ٔ‪ ٣ِ ٝ‬اَّ َِؾ رٔ ا‪ٔ ٰ ٰٞ َّ ٙ‬‬
‫ا َ ِاْل َ ِر ٔ‬
‫ـ َْل َت ِ‪ُ َُ ٢‬ذ ِ َ‪ ٤‬ا ٔ َّْل بٔ ُ ِ‪ٰ ٚ‬ؾ ٕ‪ِّ َ ٔ ٍَ ﴾۳۳﴿ ٣‬ی َ ْٓل ٔء َر ُِّٖ َ‪ ٞ‬تُ َٖ ِّذ ٰ ٔ‪﴾۳۴﴿ ٣‬‬
‫َص ٔ‪﴾۳۵﴿ ٤‬‬ ‫یُ ِز َ ُ‪َ ٛ‬م‪َِ ٚ‬یُٖ َ‪ُ ٞ‬ش َ ْال ِّ‪ٕ َّ ١ ٣ِ ٝ‬ر ْل َّ ‪ْ َ ُ ١‬س ٍ َََل َت ِ‪ٰٔ َ ٢‬‬
‫ٍَ ٔ َ ِّی َ ْٓل ٔء َر ُِّٖ َ‪ ٞ‬تُ َٖ ِّذ ٰ ٔ‪ٔ ٍَ ﴾۳۶﴿ ٣‬ذَا ا ِنصَ َّْ ٔ ا‪ُ ٓ َٞ َّ ٙ‬ء ٍَ َ ‪ِ َ ١‬‬
‫‪؎۱‬ۺ ۺرقآؿۺاپکۺیکۺہیۺآایتۺدعفۺرضماتۺےکۺےیلتہبۺرجمبۺوۺوہشمرۺںیہ۔‬
‫‪98‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫‪ٙ‬د َ ٔ‪ِّ َ ٔ ٍَ ﴾۳۷﴿ ٤‬ی َ ْٓل ٔء َر ُِّٖ َ‪ ٞ‬تُ َٖ ِّذ ٰ ٔ‪ََ ٍ﴾۳۸﴿ ٣‬ی ِ َ‪ٝ‬ئ ٔ ٕذ‬ ‫َ ِر َد ّۃ ک َ ِّ‬
‫َّْل ُی ِ ُٔ‍ـ َ ُ‪َ ٛ‬م ِ‪َ ٣‬ذ‪ْۢ ١‬ن ٔ ۤ ٖ أ‪َْ َّ ْ ِ ١‬ل َج ٓ ٌّر‪ِّ َ ٔ ٍَ ﴾۳۹﴿ ٤‬ی َ ْٓل ٔء َر ُِّٖ َ‪ٞ‬‬
‫ْق َ‪َ ٤‬مل ٰ َج َ ٕ‪َ َّٙ ٛ‬ز َایِ َ ٗ َخ ٔش ّن‬ ‫تُ َٖ ِّذ ٰ ٔ‪َ ِ َٙ ﴾۴۰﴿ ٣‬ا‪ِ١‬زَ ِ‪َ ٰ ٢َ ٙ‬ذا ا ِ‪ِ ُ ٙ‬‬
‫س‬ ‫َّ‬
‫ُض ُ َ ‪ٔ ٢ٚٙ‬‬‫ٔ‬ ‫َ‬
‫ُّی‪َ َ ٝ‬ض ِّد ّم ِّ‪َ ٣ِ ٝ‬خ ِص َی ٔۃ ا٘ٔ َ ت ٔ ِ‪ِ َ ٚ‬اْل َ ِ‪ٝ‬ث ُ‪ ٜ‬ن ِ ٔ‬
‫َ‬ ‫ـ‬

‫‪ََ ٙ‬ن َّ‪َ ِٟ ُ ٚ‬ی َ ََ َّ ُ ِ َ‪ َ ُ ؎۱ ﴾۲۱﴿ ٤‬اُ٘ َّا‪ٔ ٙ‬ذ ِی َ ْۤل أ‪ َ ٰ ٙ‬ا ٔ َّْل ُ َ ج ٰم‪ُٟ ٔ ٚ‬‬
‫ا‪ٙ‬زح ِٔی ُ‪ َ ُ ﴾۲۲﴿ ٟ‬اُ٘ َّا‪ٔ ٙ‬ذ ِی َ ْۤل‬ ‫ا‪ٙ‬ص َ َدۃ ٔ ُ َ ِ ٰ ُ ٓ‬
‫‪٣‬‬ ‫‪ٞ‬‬‫ح‬ ‫ز‬
‫َّ‬ ‫ا‪ٙ‬‬ ‫ج‬ ‫ا ِ‪َ ٙ‬ي ِی ٔب َ َّ‬
‫أ‪ َ ٰ ٙ‬ا ٔ َّْل ُ َ ج َا ِ‪ ُ ٔ َٚٞ ٙ‬ا ِ‪ُّ ُْ ٙ‬ید ِ ُس ا‪ ُٟ ٰ ٚ َّ ٙ‬ا ِ‪ِ ُٞ ٙ‬ؤ ٔ‪ ٣ُ ٝ‬ا ِ‪ِ َ ُٞ ٙ‬ی‪ ٣ُ ٔٞ‬ا ِ‪َ ٙ‬نزٔیِ ُز‬
‫ُل ُٕ ِ َ‪ َ ُ ﴾۲۳﴿ ٤‬اُ٘‬ ‫ا ِ‪ُ َّ َ ٙ‬ر ا ِ‪َٖ َ ُٞ ٙ‬بِّرُ ُ ِ ٰ َ‪ ٣‬ا٘ٔ َم َّ‪ ٞ‬ی ِ ٔ‬
‫ـ‬

‫ا ِ‪َ ٙ‬د ‪ ُٓ ٔ ٙ‬ا ِ‪ َ ٙ‬رٔ ُئ ا ِ‪َ ُٞ ٙ‬ض ُِّر َ‪ِ ُ ٙ‬اْل َ ِ َ‪ُ ٓ ٞ‬ء ا ِ‪ٰ ِ ُ ٙ‬ی ـ ُی َ ِّ ُ َٗ‬
‫‪ٙ‬‬
‫‪؎۱‬ۺ ۺرضحتۺلقعمۺانبۺاسیرۺ ریضۺاہللۺہنعۺ‪،‬ۺےسرواتیۺںیہۺہکۺروسؽۺاہللﷺ ےنۺرفامایۺوجۺحبصۺےکۺوتقۺنیتۺۺرمہبتۺ‬
‫" اَمُ ِذُ ٔ ٘ٔ ا‪ِ ٔٞ َّ ٙ‬ی ٔه ا‪َِ ٙ‬ن‪ِ ٔ ٚ‬ی ٔ‪َّ ٣َ ٝٔ ٟ‬‬
‫ا‪ٙ‬ص ِی ٰؾ ٔ‪ ٣‬ا‪َّ ٙ‬ز ٔج ِی ٔ‪ ٟ‬اوراسۺےکۺدعبۺوسرۂۺرشحۺیکۺنیتۺآںیتیۺ ُ َ اُ٘ َّا‪ٔ ٙ‬ذ ِی‬
‫ےسآرخۺوسرتۺکتۺڑپھۺےلۺوتۺاہللۺرتسۺزہارۺرفےتشۺرقمرۺرفامۺدےتیۺںیہۺوجۺاشؾۺکتۺاسۺےکۺےئلۺرتمحۺیکۺداعۺ‬
‫رکےتۺرےتہۺںیہۺاورۺارگۺاسۺدؿۺوہۺۺرمایگۺوتۺاہشدتۺیکۺومتۺاحلصۺوہیگۺاور سجۺےنۺاشؾۺوکۺیہیۺاملکتۺ‬
‫ڑپھۺےیلۺوتۺیہیۺدرہجۺاسۺوکۺاحلصۺوہاگۺۺ۔ (ریسفتۺرہظمی‪،‬ۺوحباہلۺرتذمیۺ)‬
‫‪99‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫ؼ ج َ ُ َ ا ِ‪َ ٙ‬نزٔیِز ُا ِ‪ِٔ ٖ َ ٙ‬ی ُ‪ ٟ‬و﴿‪﴾۲۴‬‬ ‫َ‪ ٝ‬ف ٔ ا‪ٔ ٰ ٰٞ َّ ٙ‬‬

‫ا َ ِاْل َ ِر ٔ‬
‫﴿ بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ ٣ٔ ٞ‬ا‪َّ ٙ‬زح ِٔی ٔ‪﴾ ٟ‬‬

‫‪ ِٛ ُّ ؎۱‬اُ ِ ٔ َ الٔ َ َّ اَ‪ ُ َّ ١‬ا ِ َ َ‪َ ٞ‬ه َن َ ْ ِّ‪ ٣َ ٝ‬ا ِ‪ْۤ ُٙ َْ ٍَ ٣ِّ ٔ ٙ‬ی ا أ‪ِ ٔٞ َ َّ ١‬ن َ‪٢‬‬
‫ا‪ٙ‬ز ِش ٔد ٍَ ٰ َ‪ُّ ٣َِ ٙ َ ٖ ٔ ٢َّ ٝ‬ین ِ ٔ‬ ‫ُ َِق ‪َ ّ ١‬م َ ّ ﴿‪ ﴾۱‬یَّ ِ د ْۤیٔی الٔ َ ُّی‬
‫ـ‬
‫ل َک‬
‫ٔ َز ِّ َ‪ ۤ ٢‬اَ َح ّدا ﴿‪ َّ ﴾۲‬اَ‪َ ٗ َّ ١‬ت ٰهل ٰ َج ُّید َر ِّ َ‪َّ َٝ ٢‬ات َد َذ َص ح ٔ َ ّۃ َّ َْل‬
‫َ ‪َّ ٙ‬دا ﴿‪َ َّ ﴾۳‬ا‪ ٗ َّ ١‬ک َ َ‪َ ٤‬ی ُْ ِ ُ‪ِٔ َ َ ٜ‬ی ُ َ‪َ ٢‬مل َ ا٘ٔ َش َؾ ّؾ ﴿‪﴾۴‬‬
‫﴿بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ ٣ٔ ٞ‬ا‪َّ ٙ‬زح ِٔی ٔ‪﴾ٟ‬‬

‫‪؎۲‬ۺ ُّ ِ‪ ٛ‬ی ٰٓ َ ُّیی َ ا ِلٖ ٰ ٔ ُ ِ َ‪ْۤ َ ﴾۱﴿ ٤‬ل اَ ِم ُ ُد َ‪َ ٝ‬ت ِن ُ ُد ِ َ‪ْۤ َ َ ﴾۲﴿ ٤‬ل اَْمُتْن‬
‫ٰم ٔ ُد ِ َ‪َ ۤ َٝ ٤‬ا ِم ُ ُد ﴿‪ْۤ َ َ ﴾۳‬ل َا‪َ َ ١‬م ٔ ْد َّ‪َ ٝ‬م َ ِد ُّیت ِ‪ْۤ َ َ ﴾۴﴿ ٟ‬ل َاْمُتْن‬
‫ٰم ٔ ُد ِ َ‪ ۤ َٝ ٤‬اَ ِم ُ ُد ﴿‪َ ﴾۵‬لُٖ ِ‪ ٟ‬دٔیِ‪ َ ِٟ ُُٖ٢‬ل ٔ َ دٔیِ ٔ‪ ٣‬و﴿‪﴾۶‬‬
‫‪ ؎۱‬ۺرقآؿۺاپکۺیکۺہیۺآایتۺدعفۺرضماتۺےکۺےیلتہبۺرجمبۺوۺوہشمرۺںیہ‬
‫‪؎۲‬ۺ ۺرضحتۺاجربۺنبۺمعطمۺ ریضۺاہللۺہنعۺ‪ ،‬ۺرفامےتۺںیہۺہکۺروسؽۺاہللۺﷺےناؿۺےسۺرفامایۺہکۺایکۺمتۺہیۺاچےتہۺوہۺہکۺ‬
‫بجۺرفسۺںیمۺاجؤۺوتۺواہںۺمتۺاےنپۺبسۺراقفءۺےسۺزایدہۺاحشخؽۺابرمادۺوہۺاورۺاہمتراۺاسامؿۺزایدہۺوہۺاجےئ۔ۺاوہنںۺ‬
‫ےن ضۺایکۺایۺروسؽۺاہللﷺ! کشیبۺںیمۺااسیۺاچاتہۺوہں‪ ،‬آپۺﷺےنرفامایۺۺآرخرقآؿ (ہیقبۺاےلگۺہفص)‬
‫‪100‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫﴿ بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ ٣ٔ ٞ‬ا‪َّ ٙ‬زح ِٔی ٔ‪﴾ ٟ‬‬

‫َص ا٘ٔ َ ا ِ‪َ َ ﴾۱﴿ ُ ِ ََ ٙ‬ر َایِ َ ا‪َ ٢َّ ٙ‬س َی ِد ُخ‪ ٤َ ِ ُٚ‬ف ٔ ِ‬
‫أذَا َج ٓ َء َن ِ ُ‬
‫دٔیِ ٔ‪ ٣‬ا٘ٔ اَ ٍِ َ ا ّج ﴿‪ٔ ِٞ َ ٔ ِ ِّ َ ٍَ ﴾۲‬د َر ِّ َ َ ا ِ َ ِي ٔ ِ ہُ ا‪ ٗ ١‬ک َ‪٤‬‬
‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ٔ‬ ‫ـ‬

‫َت َّ ا ّ و﴿‪﴾۳‬‬
‫﴿ بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ ٣ٔ ٞ‬ا‪َّ ٙ‬زح ِٔی ٔ‪﴾ ٟ‬‬
‫ْل‬
‫‪؎۱‬ۺ ُّ ِ‪ َ ُ ٛ‬اُ٘ اَ َح ْد ﴿‪ ﴾۱‬اَُ٘ ا‪ٙ‬ضَّ َ‪ُ ٞ‬د ﴿‪َ َِٟ ٙ ﴾۲‬ی‪ِ ٔ ٚ‬د َ ‪ َِٟ ٙ‬یُ ِ‪َِ ٙ‬د‬
‫﴿‪َ َِٟ ٙ َ ﴾۳‬یُٖ ِ‪ ّ َُ ُٕ ٗ َّٙ ٣‬ا اَ َح ْد ﴿‪﴾۴‬‬
‫﴿ بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ ٣ٔ ٞ‬ا‪َّ ٙ‬زح ِٔی ٔ‪﴾ ٟ‬‬

‫ٔ‬ ‫ْل‬
‫ِّ‬ ‫َ‬ ‫ٔ‬ ‫ْل‬
‫ُّ ِ‪ ٛ‬اَمُ ِذُ ٔ َز ِّب ا ِ‪َ ٣ِ ٝ ﴾۱﴿ َٓٔ ََٚ ٙ‬ش َ‪َ ٝ‬خ‪٣ِ ٝ َ ﴾۲﴿ ََٓ ٚ‬‬
‫َش ا‪ٰ َّٰ ٢َّ ٙ‬ث ٔ ف ٔ ا ِ‪ُ ٙ‬ن َْ ٔد‬
‫َش ىَ ٕٔٓ أذَا َ َّ َب ْل﴿‪ِّ َ ٣ِ ٝٔ َ ﴾۳‬‬
‫َ ِّ‬
‫(ہیقبۺ) ۺیکۺاپچنۺوسرںیتۺوسرۂۺاکرفوؿ‪،‬ۺوسرۂۺرصن‪،‬ۺوسرۂۺاالخص‪،‬ۺوسرۂۺقلفۺاوروسرۂۺانسۺڑپاھۺرکوۺاورۺرہۺوسرۃۺوک‬
‫ِ ۡسمِ لّٰہ ِ ےسۺرشوعۺرکوۺاور ِ ۡسمِ لّٰہۺِیہۺرپۺمتخۺرکو۔ۺ (ریسفتۺرہظمی)ۺاکیۺرواتیۺںیمۺوسرۂۺاکرفوؿۺوکۺوچاھتیئۺ‬
‫رقآؿۺےکۺرباربۺرفامای۔ (رتذمیۺ)‬
‫‪ ؎۱‬ۺ ۺاکیۺرواتیۺںیمۺوسرۂۺاالخصۺوکۺاہتیئۺرقآؿۺےکۺرباربۺرفامای۔ۺ‬
‫‪101‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫‪؎۱‬‬
‫َش َح ٔ ٕد أذَا َح َ َد و﴿‪﴾۵‬‬
‫ْل﴿‪ِّ َ ٣ِ ٝٔ َ ﴾۴‬‬
‫﴿ بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ ٣ٔ ٞ‬ا‪َّ ٙ‬زح ِٔی ٔ‪﴾ ٟ‬‬

‫س ْل﴿‪ ﴾۲‬أ‪ٔ ٰ ٙ‬‬

‫ٔ‬ ‫َّ‬
‫‪٢‬‬ ‫ا‪ٙ‬‬ ‫ٔ‬ ‫ٔ‬ ‫‪ٚ‬‬ ‫‪ٝ‬‬‫َ‬ ‫﴾‬ ‫‪۱‬‬‫﴿‬ ‫ْل‬
‫س‬
‫ٔ‬ ‫َّ‬
‫‪٢‬‬ ‫ا‪ٙ‬‬ ‫ب‬ ‫ِّ‬ ‫ز‬ ‫ٔ‬
‫ِ ِ َ‬‫ُ‬ ‫ذ‬ ‫م‬
‫ُ‬ ‫ا‬
‫َ‬ ‫‪ٛ‬‬ ‫ُ‬
‫ّ‬ ‫‪؎ ۲‬ۺ‬

‫س ْل﴿‪َّ ﴾۴‬ا‪ٔ ٙ‬ذ ِی‬

‫ٔ‬ ‫َّ‬
‫‪٢‬‬ ‫د‬
‫َ‬ ‫ِ‬
‫‪ٙ‬‬ ‫ا‬ ‫ْل‬
‫س‬ ‫ا‬
‫ََِ ٔ‬ ‫ِ‬
‫‪ٙ‬‬ ‫ا‬ ‫َش‬ ‫ِّ‬ ‫َ‬ ‫‪٣‬‬
‫ِ‬ ‫ٔ‬
‫‪ٝ‬‬ ‫﴾‬ ‫‪۳‬‬‫﴿‬ ‫ْل‬
‫ا‪ٔ ٢َّ ٙ‬‬
‫س‬
‫س و﴿‪﴾۶‬‬
‫ٔ‬ ‫َّ‬
‫‪٢‬‬ ‫ا‪ٙ‬‬ ‫ٔ‬
‫ۃ‬ ‫َّ‬
‫‪٢‬‬
‫َ ٔ َ‬ ‫ِ‬
‫‪ٙ‬‬ ‫ا‬ ‫‪٣‬‬‫‪ٝ‬‬‫ٔ‬ ‫﴾‬ ‫‪۵‬‬‫﴿‬ ‫ْل‬
‫یُ َ ِ ٔ ُس ف ٔ ِ ُص ُد ِ رٔ ا‪ٔ ٢َّ ٙ‬‬
‫س‬
‫﴿ بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ ٣ٔ ٞ‬ا‪َّ ٙ‬زح ِٔی ٔ‪﴾ ٟ‬‬

‫‪؎۱‬ۺ اکیۺوطلیۺدحثیۺںیمۺرواتیۺےہۺہکۺروسؽۺاہللۺﷺ ےنۺاراشدۺرفامایۺوجۺصخشۺحبصۺاورۺاشؾۺ ُّ ِ‪ َ ُ٥ ٛ‬اُ٘‬

‫اَ َح ْد اورۺوعمذنیت(وسر ٔہۺقلف ‪،‬وسر ٔہۺانس) ڑپھۺایلۺرکےۺوتۺاےکسۺےیلۺاکیفۺےہۺاورۺاکیۺرواتیۺںیمۺےہۺہکۺ‬
‫ہیۺاسۺوکۺرہۺالبۺےسۺاچبےنۺےکۺےیلۺاکیفۺےہ۔‬
‫‪؎۲‬ۺ اامؾۺادمحؒۺےنۺرضحتۺہبقعۺانبۺاعرمؓۺےسۺرواتیۺایکۺےہۺہکۺروسؽۺاہللۺﷺ ےنۺرفامایۺہکۺںیمۺمتۺوکۺایسیۺ‬
‫نیتۺوسرںیتۺاتباتۺوہںۺۺوجوتراتۺ‪،‬ۺالیجنۺ‪،‬زوبرۺاورۺرقآؿۺبسۺںیمۺانزؽۺۺوہیئۺںیہۺاورۺرفامایۺہکۺراتۺوکۺاسۺ‬
‫وتقۺکتۺہنۺوسؤۺبجۺکتۺاؿۺونیتںۺ(وعمذنیتۺاور ُّ ِ‪ َ ُ٥ ٛ‬اُ٘ اَ َح ْد )وکۺہنۺڑپھۺول‪،‬ۺرضحتۺہبقعؓۺےتہکۺںیہۺ‬
‫کۺاسۺوتقۺےسۺںیمۺےنۺیھبکۺاؿۺوکۺںیہنۺوھچڑا۔ۺ(انبۺریثک)‬

‫احلمدللہ ہیۺاتکبۺونعباؿۺ‘‘ومنِمۺاکۺایھتہر’’ مکیۺرعیبۺاالوؽۺ‪۱۴۲۷‬ھ؁ۺںیمۺلّمکمۺوہیئۺاہللۺاعتٰیلۺضحمۺاےنپۺلضفۺ‬

‫وۺرکؾۺےسۺاسۺاتکبۺوکۺوبقتیلۺےشخب۔ۺآنیم‬
‫ّ‬
‫اہللۺیکۺراضۺاکۺاطبل‪ :‬حممد یونس پالنپوری اطمقبۺ‪۳۱‬؍امرچۺ‪۲۰۰۶‬ء؁ۺربوزۺہعمج‬
‫‪102‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫اَذْک َ ُار ا ْ َ َ ِٓا‬

‫اشؾۺےکۺاذاکر‬
‫الضفۺہیۺےہۺہکۺاشؾۺےکاذاکرۺرصعۺےسےلۺرکۺاشعءۺکتۺوپرےۺرکۺےئلۺاجںیئ‬
‫ونٹ‪ :‬اجنگشئۺہیۺےہۺہکۺاشؾۺےکاذاکرۺرصعےکدعبےسحبصۺۺاصدؼۺےسۺےلہپوپرےۺرکںیل‬

‫﴿ بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ ٣ٔ ٞ‬ا‪َّ ٙ‬زح ِٔی ٔ‪﴾ ٟ‬‬

‫﴿‪﴾۱‬ۺاہللۺیکۺافحتظۺںیمۺآےنۺاورۺاطیشؿۺےکۺدورۺوہےنۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫(اکیۺ؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپھۺںیل)‬

‫۝ اَُ٘ َ ْۤل أ‪ َ ٰ ٙ‬ا ٔ َّْل ‪ َ ُ٥‬ج اَ ِ‪َ ٙ‬ح ُّی ا ِ‪ُّ َْ ٙ‬یی ِ ُ‪۵ ٠‬ج َْل َت ِ ُخ ُذ ٗہ ٔ‪ْ ٢‬ۃ َّ َْل ‪٠ْ ِ َ ١‬‬
‫ؼ ـ َ‪ ٣ِ ٝ‬ذَا َّا‪ٔ ٙ‬ذ ِی َی ِص ََ ُه‬ ‫ا َ َ‪ ٝ‬ف ٔ ِاْلَ ِر ٔ‬ ‫ـ َ‪ َٝ ٗ ٙ‬ف ٔ ا‪ٔ ٰ ٰٞ َّ ٙ‬‬
‫م ٔ ِ‪َ ٢‬د ۤٗہہ ا ٔ َّْل ٔ ٔذِ‪ ٖ ٔ ١‬ـ َی ِن َ‪َ َٝ ُٟ ٚ‬ی ِ َن اَیِ ٔدیِ‪َ َٝ َ ِٟ ٔ٦‬خ ِ‪ ِٟ ٦ُ ََ ٚ‬ج َ َْل‬
‫ُ‬ ‫یُ ٔ ِی ُؾ ِ َ‪ِ َ ٔ ٤‬ی ٕء ِّ‪ ٣ِ ٝ‬م ٔ ِ‪ ٖ ۤ ٔٞٚ‬ا ٔ َّْل ٔ َ‪َ ٞ‬ش ٓ َء َ‬
‫ج‬
‫ٔی‬
‫ِ ُّی ُ‬ ‫ه‬‫َ‬ ‫ٔ‬
‫ا َ ِاْلَ ِر َؼ ج َ َْل َُٔ‍یُ ِ ُد ٗہ ح ٔ َِ ُق ُ َ‪ ٞ‬ج َ ُ َ ا ِ‪َ ٙ‬نل ٔ ُّی ا ِ‪َ ٙ‬ن ٔق ِی ُ‪ٟ‬‬
‫ا‪ٔ ٰ ٰٞ َّ ٙ‬‬
‫﴿‪﴾۲۵۵‬‬
‫‪103‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫رتہمج‪:‬۔ۺاہللۺوہۺذاتۺےہۺہکۺاُسۺےکۺوساۺوکیئۺوبعمدۺںیہن‪،‬ۺہشیمہۺزدنہۺرےنہواالۺےہ‪،‬ۺامتؾۺولخمؼۺاکۺ‬
‫اھبنسےنلواالۺےہ‪،‬ہنۺاسۺوکۺاوھگنۺدابۺیتکسۺےہۺاورۺہنۺدنین(دابۺیتکسۺےہ)ایسۺےکۺولممکۺںیہۺںیہۺبسۺ‬
‫ھچکۺیھبۺآامسونںۺںیم(وموجدات) ںیہۺۺاوروجۺھچکۺزنیمۺںیمۺےہ‪،‬ۺااسیۺوکؿۺصخشۺےہۺوجۺاُسۺےکۺ‬
‫اپسۺ(یسکۺیک) افسرشۺرکۺےکسۺدبوؿۺاُسۺیکۺااجزتۺےک‪،‬ۺوہۺاجاتنۺےہۺاؿۺ(وموجدات) ےکۺامتؾۺ‬
‫احرضۺاورۺاغبئۺاحالتۺوکۺۺاورۺوہۺوموجداتۺاسۺےکۺولعمامتۺےسۺیسکۺزیچۺوکۺاےنپۺملعۺےکۺااحہطۺںیمۺ‬
‫ںیہنۺالۺےتکس‪،‬ۺرگمۺسجۺدقرۺ(ملعۺدانی) ویہۺاچےہ۔ۺاُسۺیکۺرکیس(اینتۺڑبیۺےہۺہکۺاس) ےنۺبسۺ‬
‫آامسونںۺۺاورۺزنیمۺوکۺاےنپۺادنرۺےلۺراھکۺےہۺاورۺاہللۺاعتٰیلۺوکۺاؿۺدوونںۺ(آامسؿۺاورۺزنیم) یکۺ‬
‫(ایبؿۺارقلآؿ)‬ ‫افحتظۺھچکۺلکشمۺںیہنۺزگریت‪،‬ۺاورۺوہۺیہۺاعاشیلؿۺاورۺمیظعۺااشلؿۺےہ۔ۺ‬
‫تلیضف‪ :‬وجۺصخشۺراتۺےکۺوتقۺ‘‘ ۃی ال سی’’ ڑپھۺےلۺوہۺاہللۺاعتٰیلۺیکۺافحتظۺںیمۺآاجاتۺےہۺاورۺاطیشؿۺحبصۺ‬
‫کتۺاسۺےکۺرقبیۺیھبۺںیہنۺوہات۔ (ارظنااخبلریۺعمۺاحتفلۺ‪۴‬؍‪)۴۸۷‬‬

‫﴿‪﴾۲‬ۺۺاینپۺافکتیۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫وسر ٔہۺۺرقبہۺیکۺآرخیۺدوۺ؀ۺ‪۲‬ۺآںیتیۺ(اکیۺ؀ۺ‪۱‬ۺرمہبتۺڑپںیھ)‬

‫﴿ َ‪ ٣َ ٝ‬ا‪َّ ٙ‬ز ُ ِ ُ‪ ۤ َٞ ٔ ٜ‬اُ‪ِ١‬ز ٔ َ‪ ٜ‬أ‪َِ ٙ‬ی ٔ ٔ‪َّ ٣ِ ٝ‬ر ِّ ٖ َ ا ِ‪ِ ُٞ ٙ‬ؤ ٔ‪ ٤َ ِ ُ٢ٝ‬ـ ک ُ ٌّر‪ٛ‬‬
‫َ‪َٰٓٚٝ َ ٔ٘ ٔ ٣َ ٝ‬ئ ٔ َٖ ٔ ٖ َ ُٕت ُ ٔ ٖ َ ُر ُ ‪َْ ُّ ٖ ٔ ٚ‬ل نُ َ ِّ ُٔ َی ِ َن اَ َحدٕ‬
‫‪٢‬‬
‫َ‬ ‫َّ‬
‫َ ََ َ‬ ‫ر‬ ‫َ‬ ‫‪١‬‬ ‫ا‬ ‫ِ‬ ‫ُ‬ ‫ى‬ ‫زٔ‬
‫َ ‪ِ ٔٞ‬ن َ‪ َ ٢‬اَؽَ ِن َ‪٢‬‬ ‫َ َّ ‪ِ ُٙ‬ا‬ ‫ُّ‬
‫ِّ‪ُّ ٣ِ ٝ‬یر ُ ‪ٖ ٔ ٚ‬‬
‫ُ اُ٘ َن َِ ّ ا ٔ َّْل ُ ِ َن َ ـ َ‪َٝ َ ٙ‬‬ ‫َ ِّ‪ُ ٚ‬‬ ‫أ‪َِ ٙ‬ی َ ا ِ‪ٔ َٞ ٙ‬ضیِرُ ﴿‪َْ ﴾۲۸۵‬ل یُ‬
‫‪104‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫َْل تُ َؤاخٔ ِذ‪ ۤ َ ١‬ا ٔ ِ‪َّ ٤‬ن ٔ ِ َ‪ۤ ٢‬‬ ‫َٕ َ َ ِ َ َم‪َِ ٚ‬ی َ َ‪ِ ٝ‬إ َ َ َ ِ ـ َر َّ َ‪٢‬‬
‫ا ٔ ِ ّ ا َٕ َ‪َ ٞ‬ح َ‪َ ٗ َ ِٚ ٞ‬مل َ‬ ‫اَ ِ اَ ِخ َؾ ِ‪ َ ١‬ج َر َّ َ‪َْ َ ٢‬ل َت ِ ‪َ ِٛ ٔٞ‬م َ‪ۤ ٢َ ِ ٚ‬‬

‫َّا‪ٔ ٙ‬ذیِ َ‪َ ٔ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ٢َ ٔ ِٚ َّ ٣ِ ٝٔ ٣‬‬

‫ٖ‬ ‫ُ‬
‫ج‬ ‫ج‬
‫‪٢‬‬ ‫َ‬
‫‪ٙ‬‬ ‫َ‬
‫ۃ‬ ‫ّ‬ ‫َ‬ ‫ؽ‬ ‫ْل‬ ‫‪ٝ‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫ِ‬
‫‪ٚ‬‬ ‫‪ٞ‬‬‫ِّ‬ ‫ت‬ ‫ْل‬ ‫‪٢‬‬ ‫َّ‬ ‫ر‬
‫اَ‪٢َ ٰ ِٙ َٝ َ ِ ١‬‬ ‫َّ‬
‫َ ِار َح ِ‪٢َ ٞ‬‬ ‫َّ‬
‫َ اىِ ٔ ِ َ‪٢َ ٙ‬‬ ‫َّ‬
‫ُ َم َّ‪٢‬‬ ‫ا ِم ُ‬
‫َص‪َ َ ١‬مل َ ا ِ‪ٔ ٠ ِ َْ ٙ‬ا ِلٖ ٰ ٔ ٔ یِ َ‪﴾۲۸۶﴿ ٣‬‬ ‫ٍَ ِن ُ ِ‬
‫رتہمج‪:‬ۺامؿۺایلۺروسؽۺےنۺوجۺاُرتاۺاُسۺرپۺاُسۺےکۺربۺیکۺرطػۺےسۺاورۺاملسمونےنۺیھبۺ(امؿۺایل)‬
‫بسۺےنۺامانۺاہللۺوکۺاورۺاسۺےکۺرفوتشںۺوکۺاورۺاسۺیکۺاتکوبںۺوکۺاورۺاسۺےکۺروسولںۺوک‪،‬ۺےتہکۺںیہۺہکۺ‬
‫اۺدجاۺںیہنۺرکےت ِضۺسِکۺوکۺاسۺےکۺربمغیپوںۺںیمۺےسۺاورۺہہکۺاےھٹۺاۺےنۺانُسۺاورۺوبقؽۺایک‪،‬ۺریتیۺ‬ ‫تن‬
‫ِض‬ ‫ص‬‫ج‬
‫شۺاچےتہۺںیہۺ‪،‬ۺاےۺامہرےۺربۺاورۺریتیۺیہۺرطػۺولٹۺرکۺاجانۺےہ‪،‬ۺاہللۺفّلکمۺںیہنۺانباتۺیسکۺ‬
‫وکۺرگمۺینتجۺاسۺوکۺاطتقۺےہ‪،‬ۺاُیسۺوکۺاتلِمۺےہۺوجۺاسۺےنۺامکای‪،‬ۺۺاورۺاُیسۺرپۺڑپاتۺےہوجۺاُسۺےنۺایک‪،‬ۺۺاےۺ‬
‫امہرےۺربۺہنۺڑکپۺاۺوکۺارگۺاۺوھبںیلۺایۺۺوُچںیک‪،‬ۺۺاےۺربۺامہرےۺاورۺہنۺرھکۺاۺرپۺوبھجۺاھبریۺ‬
‫اسیجۺۺراھکۺاھتۺاۺےسۺاےلگۺولوگںۺرپ‪،‬ۺۺاےۺربۺامہرےۺاورۺہنۺاُوھٹاۺاۺےسۺوہۺوبھجۺہکۺسجۺیکۺاۺوکۺ‬
‫اطتقۺںیہن‪،‬ۺاورۺدرذگررکۺاۺےس‪،‬ۺاورۺشخبۺاۺوکۺاورۺرمحۺرکۺاۺرپ‪،‬ۺوتۺیہۺامہراۺربۺےہۺدمدۺرکۺامہریۺ‬
‫اکرفوںۺرپ۔‬
‫تلیضف‪:‬ۺ۔وجۺصخشۺوسر ٔہۺۺرقبہۺیکۺآرخیۺدوۺ؀ۺ‪۲‬ۺآںیتیۺۺراتۺںیمۺڑپھۺےلۺوتاسۺیکۺافکتیۺوہۺاجےئۺیگ‬
‫(اخبریۺعمۺاحتفلۺ ‪۹‬؍‪۹۴‬ۺوۺملسمۺ ‪۱‬؍‪)۵۵۴‬‬

‫‪105‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫﴿‪﴾۳‬ۺرہۺومذیۺےکۺرشۺےسۺافحتظۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫وسرۂۺاالخصۺ‪،‬وسرۂقلف‪،‬ۺوسرۂانسۺ (نیتۺرمہبتۺڑپںیھ)‬

‫﴿ بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ ٣ٔ ٞ‬ا‪َّ ٙ‬زح ِٔی ٔ‪﴾ ٟ‬‬

‫ُّ ِ‪ َ ُ ٛ‬اُ٘ اَ َح ْد ﴿‪ ﴾۱‬اَُ٘ ا‪ٙ‬ضَّ َ‪ُ ٞ‬د ﴿‪َ َِٟ ٙ ﴾۲‬ی‪ِ ٔ ٚ‬د ْل َ ‪ َِٟ ٙ‬یُ ِ‪َِ ٙ‬د‬
‫﴿‪َ َِٟ ٙ َ ﴾۳‬یُٖ ِ‪ ّ َُ ُٕ ٗ َّٙ ٣‬ا اَ َح ْد ﴿‪﴾۴‬‬
‫رتہمج‪ :‬آپۺ(اؿۺولوگںۺےس)ہہکۺدےئجیۺہکۺوہۺینعیۺاہللۺاکیۺےہ‪،‬ۺاہللۺیہۺےبۺاینزۺےہ‪،‬ۺاسۺےکۺاوالدۺ‬
‫ںیہن‪،‬ۺاورۺہنۺوہۺیسکۺیکۺاوالدۺےہۺاورۺہنۺوکیئۺاسۺےکۺرباربۺےہ۔‬

‫﴿ بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ ٣ٔ ٞ‬ا‪َّ ٙ‬زح ِٔی ٔ‪﴾ ٟ‬‬

‫َش َ‪َ ٝ‬خ‪ْ ََٓ ٚ‬ل﴿‪٣ِ ٝٔ َ ﴾۲‬‬ ‫ُّ ِ‪ ٛ‬اَمُ ِذُ ٔ َز ِّب ا ِ‪ْ َٓٔ ََٚ ٙ‬ل﴿‪ِّ َ ٣ِ ٝٔ ﴾۱‬‬
‫َش ا‪ٰ َّٰ ٢َّ ٙ‬ث ٔ ف ٔ ا ِ‪ُ ٙ‬ن َْ ٔد‬
‫َش ىَ ٕٔٓ أذَا َ َّ َب ْل﴿‪ِّ َ ٣ِ ٝٔ َ ﴾۳‬‬ ‫َ ِّ‬
‫َش َح ٔ ٕد أذَا َح َ َد و﴿‪﴾۵‬‬
‫ْل﴿‪ِّ َ ٣ِ ٝٔ َ ﴾۴‬‬
‫رتہمج‪ :‬آپۺےئہکۺہکۺںیمۺحبصۺےکۺامکلۺیکۺانپہۺاتیلۺوہںۺامتؾۺولخمؼۺیکۺرُبایئۺےسۺاورۺادنریھیۺراتۺیکۺ‬
‫رُبایئۺےس‪،‬بجۺوہۺراتۺآاجوےۺاورۺرگوہںۺںیمۺڑپھۺڑپھۺرکۺوھپےنکنۺواویلںکیۺرُبایئۺ‬
‫ےساوردسحرکےنواےلۺیکۺرُبایئۺےسۺبجۺوہۺدسحرکےنۺےگل۔‬

‫‪106‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫﴿ بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ ٣ٔ ٞ‬ا‪َّ ٙ‬زح ِٔی ٔ‪﴾ ٟ‬‬

‫س‬
‫ٔ‬ ‫َّ‬
‫‪٢‬‬ ‫ا‪ٙ‬‬ ‫ٔ‬ ‫ٰ‬ ‫‪ٙ‬‬‫ٔ‬ ‫ا‬ ‫﴾‬ ‫‪۲‬‬‫﴿‬ ‫ْل‬
‫س‬
‫ٔ‬ ‫‪٢‬‬‫َّ‬ ‫ا‪ٙ‬‬ ‫ٔ‬ ‫ٔ‬ ‫‪ٚ‬‬‫‪ٝ‬‬‫َ‬ ‫﴾‬ ‫‪۱‬‬‫﴿‬ ‫ْل‬
‫ُّ ِ‪َ ٛ‬ا ُم ِذُ ٔ َز ِّب ا‪ٔ ٢َّ ٙ‬‬
‫س‬
‫َّ‬
‫س ﴿‪ ﴾۴‬ا‪ٔ ٙ‬ذ ِی یُ َ ِ ٔ ُس‬ ‫ْل‬
‫َّ‬
‫س ا‪َ ٙ‬د‪ٔ ٢‬‬ ‫ِ‬ ‫ْل‬
‫ِ‬ ‫ٔ‬
‫﴿‪ِّ َ ٣ِ ٝ ﴾۳‬‬
‫َش ا‪ َ ِ َ ٙ‬ا ٔ‬
‫ْل‬

‫س و﴿‪﴾۶‬‬
‫ٔ‬ ‫َّ‬
‫‪٢‬‬ ‫ا‪ٙ‬‬ ‫ٔ‬
‫ۃ‬ ‫َّ‬
‫‪٢‬‬
‫َ ٔ َ‬ ‫ِ‬
‫‪ٙ‬‬ ‫ا‬ ‫‪٣‬‬‫‪ٝ‬‬‫ٔ‬ ‫﴾‬ ‫‪۵‬‬‫﴿‬ ‫ْل‬
‫ف ٔ ِ ُص ُد ِ رٔ ا‪ٔ ٢َّ ٙ‬‬
‫س‬
‫رتہمج‪:‬۔ۺآپۺےئہکۺہکۺںیمۺآدویمںۺےکۺامکل‪،‬ۺآدویمںۺےکابداشہ‪،‬ۺآدویمںۺےکوبعمدۺیکۺانپہۺاتیلۺ‬
‫وہںۺووسہسۺداےنلواےل‪،‬ےھچیپۺےنٹہواےل(اطیشؿ)یکۺرُبایئۺےسۺوجۺولوگںۺےکۺدولںۺںیمۺووسہسۺ‬
‫ن‬
‫جتۺںیمۺےسۺایۺآدویمںۺںیمۺےسۺوہ۔‬ ‫ڈااتلۺےہ‪،‬ۺوخاہۺوہۺ(ووسہسۺڈاےنلواال) ِض ا‬
‫تلیضف‪ :‬وجۺصخشۺ‘‘وسرۂۺاالخص‪،‬ۺوسرۂقلف‪،‬ۺوسرۂانسۺ’’اشؾۺےکۺوتقۺنیتۺ ؀ۺ‪۳‬رمہبتۺڑپھۺےلۺوتۺرہۺومذیۺےکۺ‬
‫(حیحصۺرتذمیۺ‪۳‬؍‪،۱۸۲‬اوبداؤدۺ‪۴‬؍‪)۵۰۸‬‬ ‫رشےسۺافحتظۺوہۺاجیتۺےہ۔‬

‫﴿‪﴾۴‬ۺۺداینوآرختۺےکۺاکومںۺرپۺافکتیۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫ےچینوایلۺداعۺاچےہۺےّچسدؽۺےسۺایۺوھجےٹدؽۺےسۺڑپےئھۺ(استۺ ؀ۺ‪۷‬ۺرمہبتۺڑپںیھ)‬

‫﴿ َح ِ ٔب َی اُ٘ ََل أ‪ َ ٰ ٙ‬ا ٔ َّْل ‪َ َ ُ٥‬م‪َِ ٚ‬ی ٔ َت َ ک َّ ِ‪ُ ٚ‬‬

‫ش ا ِ‪َ ٙ‬نق ِٔی ٔ‪﴾ ٟ‬‬
‫َ ‪َ َ ُ٥‬ر ُّیب ا ِ‪َ ٙ‬ن ِز ٔ‬
‫ےھ‬
‫رتہمج‪:‬۔ۺاہللۺاعتٰیلۺیہۺےھجمۺاکیفۺےہ‪،‬ۺاُسۺےکۺالعوہۺوکیئۺابعدتۺےک ِض‬
‫ۺالئۺںیہنۺےہ‪،‬ۺاُیسۺرپۺںیمۺےنۺ‬
‫رھبوہسۺایکۺاورۺوہۺمیظعۺ شۺاکۺامکلۺےہ۔‬
‫‪107‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫تلیضف‪:‬ۺ۔ۺوجۺصخشۺاشؾۺےکۺوتقۺہیۺداعۺاستۺ ؀ۺ‪ ۷‬رمہبتۺڑپھۺےلۺوتاہللۺاعتٰیلۺداینۺوۺآرختۺیکۺامتؾۺرکفوںۺےکۺےئلۺ‬

‫اکیفۺوہۺاجےتۺںیہ۔ۺ؞ ذموکرہۺداعۺۺاچےہۺےّچسدؽۺےسڑپےئھۺایۺوھجےٹدؽۺےسڑپےئھۺرپاشیینۺدورۺوہیگ۔‬
‫ل ن‬
‫(ایحۃۺااحصلہب‪۳‬؍‪۳۴۲‬۔‪( ) ۳۴۳‬ارخہجۺانبۺا صنیۺیفۺلمعۺاویلؾۺواۃلیلۺربمقۺ‪،۷۲،۳۷‬اوبداؤدۺ‪۴‬؍‪۳۲۱‬واانسددّیج)‬

‫﴿‪﴾۵‬ۺمّنہجۺےسۺآزادیۺاپےناکۺوبنیۺہخسن‬
‫(اچر؀ۺ‪۴‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫َع ٔش َ َ‬ ‫﴿ اَ‪ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬ا ٔ َّ ْۤی اَ ِ‪ِ َ ٝ‬ی ُ ا ُِش‪ُ ٔ٦‬د َک َ ا ُِش‪ُ ٔ٦‬د َح َ‪َ َٚ ٞ‬ۃ َِ‬
‫َ‪َۤ َ ٝ‬ل ئ ٔ َٖ َ َ َ َج‪ِ ٔٞ‬ی َه َخ ِ‪ َ ٔ ْٚ‬اَ‪ َ َّ ١‬اَ‪ َ ِ ١‬اُ٘ ََل أ‪ َ ٰ ٙ‬ا ٔ َّ ْٓل اَ‪َ ِ ١‬‬
‫َشیِ َ َ‪َ َ َ ٙ‬ا َّ‪َّٞ َ ُٝ ٤‬د ّا َم ِ ُد َک َ َر ُ ِ ُ‪﴾ َ ٙ‬‬
‫َ ِح َد َک َْل َ ٔ‬
‫رتہمج‪ :‬۔اےۺاہلل! ںیمۺےنۺاسۺاحتلۺںیمۺاشؾۺیکۺےہۺہکۺںیمۺآپۺوکۺوگاہۺۺانباتۺوہںۺاورۺںیمۺوگاہۺۺانباتۺ‬
‫وہںۺآپۺےکۺ شۺاُاھٹےنواےلۺرفوتشںۺوک‪،‬ۺاورۺآپۺےکۺامتؾۺرفوتشںۺوکۺاورۺآپۺیکۺامتؾۺولخمؼۺوکۺ‬
‫ہکۺًانیقیۺآپۺیہۺاہللۺںیہ‪،‬آپۺےکۺوساۺوکیئۺوبعمدۺںیہنۺےہ‪،‬ۺآپۺاہنتۺںیہ‪،‬آپۺاکۺوکیئۺاسیھجۺںیہنۺاورۺ‬
‫ہیۺابتۺینیقیۺےہۺہک ُ د‬
‫ۺمحمۺﷺ آپۺےکۺدنبےۺاورۺروسؽۺںیہ۔‬
‫تلیضف ‪ :‬وجصخشۺاسۺداعۺوکۺاشؾۺےکۺوتقۺاچر ؀ۺ ‪۴‬رمہبتۺڑپھۺےلۺوتۺاہللۺاعتٰیلۺاُسۺوکۺمّنہجۺےسۺآزادۺرفامۺۺدےتیۺ‬
‫(ارخہجۺاوبداؤدۺ‪۴‬؍‪،۳۱۷‬ۺاخبریۺیفۺادبۺارفملدۺرمق‪)۱۲۰( :‬‬ ‫ںیہ۔‬

‫﴿‪﴾۶‬ۺۺاےنپۺےئلاہللۺیکۺوتمعنںۺوکۺلّمکمۺرکواےنۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫(نیتۺ؀ۺ ‪ ۳‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫‪108‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫َ ف ٔ ِ ن ِٔن َ‪ٕ ٞ‬ۃ َّ َم ٍ َٔی ٕۃ َّ ٔ تِر ٕ‬ ‫﴿ اَ‪ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬ا ٔ َّ ْۤی اَ ِ‪ِ َ ٝ‬ی ُ ٔ‪٢ِ ٝ‬‬
‫ا‪ٙ‬د‪َ ِ ١‬ی َ ِاْلٰ ٔ َ﴾‬
‫ِخۃ ٔ‬ ‫َ َ ٔ ت ِ َر َک ف ٔ ُّی‬ ‫ٍَ َ ِت‪َ ِٟ ٔٞ‬مل َ َّ ن ِٔن َ‪َ َ َ َ ٞ‬م ٍ ٔ َ َ‬
‫رتہمج‪:‬۔ۺاےۺاہلل! ےبۺکشۺںیمۺےنۺآپۺیکۺرطػۺےسۺتمعنۺ‪،‬اعتیفۺۺاورۺرپدہۺوپیشۺیکۺاحتلۺںیمۺ‬
‫اشؾۺیک‪،‬ۺذٰہلاۺآپۺھجمۺرپۺاےنپۺااعنؾۺاورۺاینپۺاعتیفۺۺاوراینپۺرپدہۺوپیشۺداینۺاورۺآرختۺںیمۺلمکمۺ‬
‫رفامےیئ۔‬
‫تلیضف ‪:‬۔ۺوجۺصخشۺاشؾۺےکۺوتقۺاسۺداعۺوکۺنیتۺ ؀ۺ‪۳‬رمہبتۺڑپھۺےلۺوتۺاہللۺاعتٰیلۺۺڑپھۺےنواےلۺرپاینپۺتمعنۺلّمکمۺ‬
‫ل ن‬
‫(ارخہجۺانبۺا صنیۺیفۺلمعۺاویلؾۺواۃلیلۺربمقۺ‪)۵۵ :‬‬ ‫رفامۺۺدےتیۺںیہۺ۔‬

‫﴿‪﴾۷‬ۺۺوتمعنںۺیکۺادایگیئِضۺرکشۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫(اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫﴿ اَ‪َٝ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬آ اَ ِ‪ ٰ ٝ‬ی ب ٔ ِ ٔ‪ِّ ٣ِ ٝ‬ن ِن َ‪ٕ ٞ‬ۃ َا ِ ٔ َ َح ٕد َ‪َ ٣ِ ٝ‬خ ِ‪َ ٢ِ ٍَٔٞ َ ٔ ْٚ‬‬
‫ا‪ٙ‬ص ِ ُ﴾‬
‫َشیِ َ َ‪ َ َٚ ٍَ َ ٙ‬ا ِ‪ُ ِٞ َ ٙ‬د َ َ‪ُّ َ ٙ‬ی‬ ‫َ ِح َد َک َْل َ ٔ‬
‫رتہمج‪:‬۔ۺۺاےۺاہلل! وجۺیھبۺتمعنۺھجمۺوکۺایۺآپۺیکۺولخمؼۺںیمۺےسۺیسکۺوکۺۺاشؾۺےکۺوتقۺاحلصۺےہۺوہۺ‬
‫اہنتۺآپۺیہۺیکۺرطػۺےسۺےہۺ‪،‬اؿۺںیمۺآپۺاکۺوکیئۺرشکیۺںیہنۺےہۺذٰہلاۺامتؾۺرعتںیفیۺآپۺیہۺےکۺ‬
‫ےئلۺںیہۺاورۺرکشۺزگاریۺآپۺیہۺےکۺےئلۺےہ۔‬
‫تلیضف ‪ :‬۔ۺوجۺصخشۺاشؾۺےکۺوتقۺاسۺداعۺوکۺۺاکیۺ؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺۺڑپھۺےلۺوتۺاےنسۺاُسۺراتۺیکۺۺوتمعنںۺاکۺرکشۺاداۺرکۺایل۔‬
‫(ارخہجۺاوبداؤدۺ‪۴‬؍‪)۳۱۸‬‬

‫‪109‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫﴿‪﴾۸‬ۺۺایقتمۺےکدؿۺدنبہۺوکۺرایضۺےئکاجےناکۺوبنیۺہخسن‬
‫(نیتۺ؀ۺ‪ ۳‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫﴿ َرع ِٔی ُ ٔ ٘ٔ َر ًّ َّ ٔ ِ ْٔل ِ ََل‪ ٔ ٠‬دٔیِ ّ‪٢‬‬

‫َّ ٔ ُ‪ٕ َّٞ َ ٞ‬د َصل َّ ا ُ‬
‫٘ َم‪َِ ٚ‬ی ٔ َ َ َّ‪َ١ َٟ ٚ‬ب ٔ ًّی ﴾‬
‫رتہمج‪ :‬۔ۺںیمۺۺاہللۺےکۺربۺوہےناورۺاالسؾۺیکۺدنیۺوہےنۺاورمحمدۺﷺ ےکۺیبنۺوہےنۺرپۺوخشۺوہں۔‬
‫تلیضف ‪ :‬وجۺصخشۺنیتۺ؀ۺ‪ ۳‬رمہبتۺاشؾۺےکۺوتقۺاسۺداعۺوکۺۺڑپھۺےلۺوتۺاہللۺاعتٰیلۺ(ایقتمۺےکۺدؿ) دنبہۺوکۺرایضۺرکۺ‬
‫(رواہۺارتلذمیۺ‪۳‬؍‪۱۴۱‬ۺ‪،‬ۺاوبداؤدوادمحۺ‪۴‬؍‪)۳۳۷‬‬ ‫دںیۺےگ۔‬

‫﴿‪﴾۹‬ۺۺداینۺوآرختۺیکۺالھبایئںۺامگنۺےنیلۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫(اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫َ َا ِ َ ي ِٔی ُث َا ِص‪ ِ ٔ ٚ‬ل ٔ ِ َشأ ِ ٔ ِ ک ُ َّ‪ُ ٚ‬‬ ‫﴿ َی َ ُّی َی َّ ُّیی ِ ُ‪َ ٔ ٠‬ز ِح َ‪ٔ ٞ‬‬
‫َن َِ ٔ ِی َ ِ ٍَ َۃ َمی ِ ٕن ﴾‬ ‫َ َْل َت ٔ ِ‪ْۤ ٔ ٚ‬یی الٔ ٰ‬
‫رتہمج‪ :‬اےۺہشیمہۺشیمہۺزدنہۺرےنہۺواےل‪،‬اےۺولخماقتۺوکۺاقمئۺرےنھکواےل‪،‬ۺںیمۺآپۺےسۺآپۺیکۺ‬
‫رتمحۺیہۺےکۺذرےعیۺدمدۺبلطۺرکاتۺوہںۺآپۺریمےۺامتؾۺاوحاؽۺدرتسۺرفامۺدےئجیۺاورۺےھجمۺاکیۺ‬
‫ابرآھکنۺےنکپھجۺےکۺرباربۺریمےۺسفنۺےکۺوحاےلۺہنۺرفامےیئ۔‬
‫تلیضف ‪ :‬وجۺصخشۺاشؾۺوکۺہیۺداعۺۺاکیۺ ؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپھۺےلۺوتۺوگایۺاُسۺےنۺداینۺوآرختۺیکۺامتؾۺالھبایئںۺامگنۺںیل۔‬
‫(ارخہجۺااحلمکۺوۺہححصۺوواہقفۺاذلیبہۺ‪،‬ۺارظنحیحصۺارتلبیغۺوارتلبیہۺ‪۱‬؍‪)۲۸۳‬‬

‫‪110‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫﴿‪﴾۱۰‬ۺۺاناہگینۺآ ںۺےسۺافحتظۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫(نیتۺ؀ۺ‪ ۳‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫ُض َ‪َ ٝ‬ه ا ِ ‪َ ٖ ٔٞ‬ش ِی ْء ف ٔ ِاْل َ ِر ٔ‬

‫ؼ‬ ‫﴿ بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ َّا‪ٔ ٙ‬ذ ِی َْل َی ُّیُ‬
‫َ َْل ف ٔ ا‪َٞ َّ ٙ‬آ ٔء َ ‪ َ ُ٥‬ا‪ِ ٔٞ َّ ٙ‬ی ُه ا ِ‪َ ٙ‬ن‪ِ ٔ ٚ‬ی ُ‪﴾ ٟ‬‬
‫رتہمج‪:‬۔ۺاہللۺےکۺانؾۺےکۺاسھتۺںیمۺےنۺاشؾۺیکۺسجۺےکۺانؾۺیکۺربتکۺےسۺوکیئۺزیچۺاصقنؿۺںیہنۺ‬
‫وہپاچنیتۺزنیمۺںیمۺہنۺآامسؿۺںیمۺاورۺویہۺوخبۺےننسواالۺڑباۺاجےننواالۺےہ۔‬
‫تلیضف ‪ :‬وجۺصخشۺاشؾۺوکۺہیۺداعۺنیتۺ؀ۺ‪ ۳‬رمہبتۺڑپھۺےلۺوتۺاسۺیکۺۺاناہگینۺآ ںۺےسۺافحتظۺوہۺاجیتۺےہ۔‬
‫(اوبداؤدۺوۺۺرتذمی)‬

‫﴿‪﴾۱۱‬ۺرہۺومذیۺاجونرۺےسۺافحتظۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫(نیتۺ؀ۺ‪ ۳‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫َش َ‪َ ٝ‬خ‪﴾ ََٓ ٚ‬‬ ‫ا ا٘ ٔا‪ َّ ٙ‬آ َّ‪ٔ ٝ‬‬

‫ا ٔ‪ِّ َ ٣ِ ٝ‬‬ ‫﴿ اَ ُم ِذُ ٔ َ‪ٔ َٞ ٔ ٚ‬‬
‫رتہمج‪:‬۔ۺاہللۺےکۺاکلمۺااتلریثۺاملکتۺیکۺانپہۺاماتگنۺوہںۺامتؾۺولخماقتۺیکۺرُبایئۺےس۔ۺ‬
‫تلیضف ‪ :‬وجۺصخشۺاشؾۺےکۺوتقۺنیتۺ ؀ۺ‪ ۳‬رمہبتۺہیۺداعۺڑپھۺےلۺوتۺرہۺومذیۺاجونرۺےسۺافحتظۺوہۺاجیتۺےہۺاورۺارگۺ‬
‫ن‬
‫(اوبداؤد‪،‬رتذمی‪،‬حیحصۺانبۺۺامہجۺ‪۲‬؍‪)۲۳۲‬‬ ‫ۺنؿۺںیہنۺۺاتچنہپ۔ۺ‬
‫اجونرۺڈسۺیھبۺےلۺوتۺاسۺےس ا‬
‫ِض‬
‫﴿‪﴾۱۲‬ۺبجۺسِکۺربخۺاکۺااظتنرۺوہ‬
‫(اکیؔۺؔرمہبتۺڑپںیھ)‬
‫‪111‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫﴿ اَ‪ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬ا ٔ ِّ ْٓ اَ ِ أ َ‪ َ ٍُ ٣ِ ٝٔ َ ُٙ‬آ َءۃ ٔ ا ِ‪َ ٙ‬دی ِر ٔ‬

‫ا‪ٙ‬ل ﴾‬ ‫َ اَ ُم ِذُ ٔ َ ٔ‪ َ ٍُ ٣ِ ٝ‬آ َءۃ ٔ َّ ِّ‬
‫رتہمج‪ :‬۔ۺاےۺاہللۺںیمۺآپۺےسۺااچکنۺیکۺالھبیئۺاکۺوساؽۺرکاتۺوہںۺاورۺااچکنۺیکۺرُبایئۺےسۺۺآپۺیکۺ‬
‫انپہۺاماتگنۺوہں۔‬
‫تلیضف ‪:‬دحثیۺںیمۺےہۺہکۺوضحرۺﷺ اشؾۺوہےتوتقۺہیۺداعۺایکۺرکےتۺےھت۔ذٰہلاۺبجۺیسکۺاعمہلمۺںیمۺوکیئۺ‬
‫(اتکبۺاالذاکرۺ‪) ۱۰۴‬‬ ‫ربخۺےنلمۺوایلۺوہۺایۺوکیئۺاینۺواہعقۺشیپۺآےنۺواالۺوہۺوتۺ‪،‬یہیۺداعۺۺڑپےھۺ۔ ۺ‬

‫﴿‪﴾۱۳‬ۺ دبؿۺیکۺاعتیفۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫(نیتۺ؀ۺ‪ ۳‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫﴿ اَ‪َ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬م ٍ ٔ ٔ ِی ف ٔ ِ َ َد ٔ ِ ‪ ،‬اَ‪َ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬م ٍ ٔ ٔ ِی ف ٔ ِ َ ِ‪ ، ِ ٔ ٞ‬اَ‪َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬‬
‫َص ِی ََل أ‪ َ ٰ ٙ‬ا ٔ ََّل َا‪َ ، َ ِ ١‬ا‪ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬ا ٔ ِّ ْٓ َا ُم ِذُ ٔ َ ٔ‪٣َ ٝ‬‬
‫َم ٍ ٔ ٔ ِی ف ٔ ِ َب َ ٔ‬
‫اب ا ِ‪َْ ٙ‬بِر ٔ ََل أ‪ َ ٰ ٙ‬ا ٔ ََّل اَ‪﴾ َ ِ ١‬‬ ‫ا ِلُٖ ِ ٔ َ ا ِ‪ٔ ِ َٙ‬‬
‫َْق َ اَمُ ِذُ ٔ َ ٔ‪َ ٣ِ ٝ‬م َذ ٔ‬
‫رتہمج‪ :‬۔اےۺاہللۺریمےۺدبؿۺوکۺدرتسۺرےئھک‪،‬ۺاےۺاہللۺریمےۺاکؿۺاعتیفۺےسۺرےئھک‪،‬ۺاےۺاہللۺ‬
‫ریمیۺآھکنۺاعتیفۺےسۺرےئھک‪،‬ۺآپۺےکۺوساۺوکیئۺابعدتۺےکۺالقئۺںیہنۺےہ‪،‬ۺاےۺاہللۺںیمۺرفکاورۺ‬
‫اتحمیگجۺےسۺآپۺیکۺانپہۺۺاماتگنۺۺوہںۺۺاورۺربقۺےکۺذعابۺےسۺںیمۺآپۺیکۺانپہۺۺاماتگنۺۺوہںۺ‪،‬ۺآپۺےکۺوساۺ‬
‫وکیئۺابعدتۺےکۺالقئۺںیہنۺےہ۔‬

‫‪112‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫تلیضف ‪ :‬۔ۺاشؾۺےکۺوتقۺنیتۺرمہبتۺڑپھۺےئجیل۔ۺاہللۺیکۺذاتۺےسۺادیمۺےہۺہکۺذموکرہۺداعۺوجۺڑپےھۺاگۺاہللۺاےسۺرہۺ‬
‫النئۺیکۺاعتیفۺںیمۺرےھکۺاگ۔ۺدحثیۺیکۺداعۺاکۺرتہمجۺتہبۺوغرۺےسۺڑپےئھ۔‬
‫(اوبداؤدۺوۺارتلذمیۺوۺارظنحیحصۺانبۺۺامہجۺ‪۳‬؍‪)۱۴۲‬‬

‫ۺواسوسۺاطیشؿۺےسۺافحتظۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫ِض‬ ‫﴿‪﴾۱۴‬‬
‫(اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫ؼ َم ‪ َٟ ٔ ٙ‬ا ِ‪َ ٙ‬ي ِی ٔب َ َّ‬

‫ا‪ٙ‬ص َ‪َ ٦‬دۃ ٔ‬ ‫ا َ ِاْل َ ِر ٔ‬ ‫﴿ اَ‪ َ ٔ ٍَ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬ا‪ٔ ٰ ٰٞ َّ ٙ‬‬
‫َر َّب ک ُ ِّ‪َ ٛ‬ش ِی ٕء َّ َ‪ِ ٔ ٚٝ‬ی َٖ ۤٗہ َا ِش َ‪ُ ٦‬د َا ِ‪ََ ٤‬ل أ‪ َ ٰ ٙ‬ا ٔ ََّل َا‪َ َ ِ ١‬ا ُم ِذُ ٔ َ‬
‫َشٕ ٔ ٖ َ اَ ِ‪ ٤‬اَ ِّتَر ٔ َِ‬
‫ا‪ٙ‬ص ِی َؾ ٔ‪ِ ٔ َ ٤‬‬ ‫َش َّ‬ ‫َش َن َِ ٔ ِی َ ٔ‪ِّ َ ٣ِ ٝ‬‬
‫ٔ‪ِّ َ ٣ِ ٝ‬‬
‫َمل ٰ َن َِ ٔ ِی ُ ْٓ ّ اَ ِ اَ ُج َّز ۤٗہہ الٔ ٰ ُ‪﴾ ٟٔٚ ِ ٝ‬‬
‫رتہمج‪ :‬۔ۺۺاےۺاہلل‪،‬ۺآامسونںۺاورۺزنیمۺےکۺانبےنۺواےل‪،‬وپدیشہۺاورۺاظرہۺوکۺاجےننواےلۺرہۺزیچۺےکۺ‬
‫رپورداگرۺاوریقیقحۺامکل‪،‬ۺںیمۺاسۺابتۺیکۺوگایہۺداتیۺوہںۺہکۺآپۺےکۺوساۺوکیئۺابعدتۺےکۺالقئۺ‬
‫ںیہنۺےہ‪،‬ۺںیمۺآپۺےکۺذرہعیۺریمےۺسفنۺیکۺرُبایئۺےسۺاورۺاطیشؿۺیکۺرُبایئۺےسۺاورۺاسۺےکۺرشکۺ‬
‫ےسۺانپہۺۺاماتگنۺۺوہںۺاورۺاسۺےسۺانپہۺۺاماتگنۺۺوہںۺہکۺوکیئۺرُبایئۺرکوںۺسجۺاکۺوابؽۺریمےۺسفنۺرپۺڑپے‪،‬ۺ‬
‫ایۺیسکۺاملسمؿۺوکۺوکیئۺرُبایئۺوہپاچنؤں۔‬
‫واسوسۺاطیشؿۺ’’ےسۺاسۺیکۺافحتظۺوہاجیتۺےہۺ‬
‫ِض‬ ‫تلیضف ‪ :‬وجۺصخشۺہیۺداعۺاشؾۺےکۺوتقۺاکیۺرمہبتۺۺڑپھۺےلوت‘‘‬
‫۔‬
‫(اوبداؤدۺوۺحیحصۺرتذمیۺ‪۳‬؍‪)۱۴۲‬‬

‫‪113‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫﴿‪﴾۱۵‬ۺتّنجۺںیمۺدالخۺوہےناکۺوبنیۺہخسن‬
‫(اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫﴿ اَ‪ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬اَ‪َ َ ِ ١‬رب ِّ ِ ََل أ‪ َ ٰ ٙ‬ا ٔ ََّل اَ‪َ َ ِ ١‬خ َ‪ِ ٔ َ ِْ ٚ‬ی َ اَ‪َ َ ١‬م ِ ُد َک َ‬
‫َا‪َ َ ١‬مل ٰ َم ِ د َٔک َ َ ِمد َٔک َ‪ ٝ‬ا ِ َ َؾ ِن ُ َا ُم ِذُ ٔ َ ٔ‪ِّ َ ٣ِ ٝ‬‬
‫َش‬
‫َ‪َ ٝ‬ص َ‪ِ ٢‬ن ُ اَ ُ ْٓ ُء َ‪ِ ٔ ٢ٔ َ ٙ‬ن َ‪َ َ ٔ ٞ‬مل َ َّ َ اَ ُ ْٓ ُء َ‪َ ٔ َ ٙ‬ذ‪ٔ ِ ١‬ب ِی‬
‫ا‪ٙ‬ذ‪َ ِ ُ ١‬ب ا ٔ ََّل اَ‪﴾ َ ِ ١‬‬
‫ٍَ ىِ ٔ ِ ل ٔ ِ ٍَ ٔ‪َْ ُ َّ ١‬ل َی ِي ٔ ُ ُّی‬
‫رتہمج‪ :‬۔ۺاےۺاہللۺآپۺیہۺریمےۺاپاہنلرںیہ‪،‬آپۺےکۺوساۺوکیئۺابعدتۺےکۺالقئۺںیہنۺ‬
‫ےہ‪،‬آپۺیہۺےنۺےھجمۺدیپاۺایکۺاورۺںیمۺآت چطکااۺیقیقحۺالغؾۺوہں‪،‬ۺاورۺاہجںۺکتۺریمےۺسبۺںیمۺںیہۺںیمۺ‬
‫آپۺےسۺےئکوہےئۺدہعۺاورۺودعےۺرپۺاقمئۺوہں‪،‬ۺآپۺیکۺانپہۺاچاتہۺوہںۺ‪،‬ۺاُؿۺامتؾۺرُبےۺاکومںۺ‬
‫تھع ھ‬
‫ےکۺوابؽۺےسۺوجۺںیمۺےنۺےئکۺںیہ‪،‬ۺںیمۺآپۺےکۺاسےنمۺآپۺیکۺاُؿۺ متوںۺاکۺارقاررکاتۺوہںۺوجۺھجمۺ‬
‫رپۺںیہ‪،‬ۺاورۺےھجمۺارتعاػۺےہۺاےنپۺانگوہںۺاک‪،‬ۺاسۺےئلۺریمےۺانگوہںۺوکۺاعمػۺرکدےئجی‪،‬ویکہکنۺ‬
‫آپۺےکۺوساۺوکیئۺانگوہںۺوکۺںیہنۺاتشخب۔‬
‫تلیضف ‪:‬۔وجصخشۺنیقیۺےکاسھتۺہیۺداعۺاشؾۺےکۺوتقۺاکیۺ ؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺۺڑپھۺےلۺاورایسۺراتۺںیمۺۺااقتنؽۺرکۺایگۺوتۺوہۺ‬
‫(اخبریۺ‪۱۱‬؍‪۹۷‬۔‪) ۹۸‬‬ ‫یتّنجۺےہۺ۔‬

‫﴿‪﴾۱۶‬ۺرہۺمسقۺیکۺاعتیفۺاکۺوبنیۺہخسن‬

‫‪114‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫(اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫ِخۃ ٔ‪ ،‬اَ‪ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬ا ٔ ِّْٓ‬ ‫﴿ اَ‪ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬ا ٔ ِّ ْٓ اَ ِ أ َ‪ َ ُٙ‬ا ِ‪َ ٙ‬ن ٍ َٔی َۃ ف ٔ ُّی‬
‫ا‪ٙ‬د‪َ ِ ١‬ی َ ِاْلٰ ٔ َ‬
‫اَ ِ أَ‪ َ ُٙ‬ا ِ‪َ ٙ‬ن َِ َ َ ا ِ‪َ ٙ‬ن ٍ َٔی َۃ ف ٔ ِ دٔیِ ٔ ِی َ ُد‪َ ِ ١‬ی َی َ اَ‪ِ٥‬ل ٔ ِ َ َ‪ ٝ‬ل ٔ ِ ‪،‬‬
‫اَ‪ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬ا ِ ت ُ ِر َم ِ َراا ٔ ِ َ ٔ‪َ ٣ِ ٝ‬ر ِ َم ا ٔ ِ ‪ ،‬اَ‪ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬ا ِحََقِ ٔ ِی ٔ‪ْۢ ٝ‬ن‪٣‬‬
‫َی ِ ٔن َی َد َّی َ ٔ‪َ ٣ِ ٝ‬خ ِ‪َ َ ِ ٔ ٚ‬م ِ‪ ٣‬یَّ‪ِ ٔٞ‬ی ٔ ِی َ َم ِ‪ٔ ٣‬ش َ‪ ٞ‬ل ٔ ِ َ ٔ‪٣ِ ٝ‬‬
‫ٍَ ِ ٔ ِ َ اَمُ ِذُ بٔ َنقِ َ‪ َ ٔ ٞ‬اَ ِ‪ ٤‬اُىِ َ َ‪َ ٣ِ ٝٔ ٜ‬ت ِ ٔ ِی﴾‬
‫رتہمج‪ :‬۔ۺۺاےۺاہللۺںیمۺآپۺےسۺاعتیفۺاماتگنۺوہںۺۺداینۺاورۺآرختۺۺںیم‪،‬ۺاےۺاہللۺںیمۺآپۺےسۺاعمیفۺ‬
‫اورۺالسیتمۺاماتگنۺوہںۺۺریمےدنیۺںیمۺۺاورۺریمیۺداینۺںیمۺاورۺریمےۺرھگواولںۺںیمۺاورۺریمےۺامؽۺ‬
‫ںیم‪،‬ۺۺاےۺاہللۺڈاھپنۺےلۺریمےۺبیع‪،‬ۺاورۺوخػۺیکۺزیچوںۺےسۺےھجمۺےبۺرکفۺرکدے‪،‬ۺاےۺاہللۺ‬
‫ریمیۺافحتظۺرکۺریمےۺآےگۺےسۺاورۺریمےےھچیپۺےسۺاورۺریمےۺداںیئۺےسۺاورۺریمےۺابںیئۺ‬
‫ےسۺاورۺریمےۺاورپۺےسۺاورۺںیمۺآپۺیکۺتمظعۺیکۺۺانپہۺاتیلۺوہںۺاِضسۺےسۺہکۺالہکۺایکۺاجؤںۺریمےۺ‬
‫ےچینۺےس۔‬
‫(ارخہجۺاوبداؤدۺوۺارظنحیحصۺانبۺۺامہجۺ‪۲‬؍‪)۳۳۲‬‬ ‫تلیضف ‪:‬۔ۺرہۺمسقۺیکۺاعتیفۺاکۺوبنیۺہخسنۺےہۺ۔ ۺ‬

‫ۺزواؽۺمغۺاورۺادایگیئِضۺرقضۺاکۺوبنیۺوہفیظ‬
‫﴿‪ِ ﴾۱۷‬ض‬
‫(اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫‪115‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫﴿ اَ‪ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬ا ٔ ِّ ْٓ اَمُ ِذُ ٔ َ ٔ‪ ٣َ ٝ‬ا ِ‪ َ ِّٟ ٦َ ٙ‬ا ِ‪ َ ٙ‬زَ ٔ‪ َ ، ٤‬اَمُ ِذُ ٔ َ ٔ‪٣َ ٝ‬‬
‫ا ِ‪َ ٙ‬ن ِز ٔ َ ا ِل َٖ َ ٔ‪ َ ، ٛ‬اَ ُم ِذُ ٔ َ ٔ‪ ٣َ ٝ‬ا ِ‪ُ ٙ‬ب ِ ٔن َ ا ِ‪ِ ُ ٙ‬د ٔ‪َ ، ٛ‬‬
‫ا‪ٙ‬دیِ ٔ‪٦ِ َّ َ ٣‬ز ٔ ا‪ِّ ٙ‬ز َج ٔ‪﴾ ٜ‬‬
‫َا ُم ِذُ ٔ َ ٔ‪َ ٣ِ ٝ‬ى َ‪ٔ َ ٚ‬ۃ َّ‬
‫تہ ھ‬
‫رتہمج‪ :‬۔ۺاےۺاہللۺںیمۺآپۺیکۺانپہۺاماتگنۺوہںۺرکفاورۺرجنۺےسۺاورۺںیمۺآپۺیکۺانپہۺاماتگنۺوہںۺمکۺ ِضمنیۺ‬
‫ن‬
‫اورۺیتسُسۺےساورۺںیمۺآپۺیکۺانپہۺاماتگنۺوہں ُۺبزدیلۺاورۺیلیخبۺےسۺاورۺںیمۺآپۺیکۺانپہۺاماتگنۺوہںۺرقضۺ‬
‫ےکۺوبھجۺاورۺولوگںۺےکۺدابےنۺےس۔‬
‫تلیضف ‪ :‬۔ۺوجۺصخشۺاشؾۺےکۺوتقۺہیۺداعۺاکیۺ ؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺۺڑپھۺےلۺوتۺاُسۺاکۺمغۺدوروہۺاجےئاگۺۺاوراسۺاکۺرقضۺاداۺوہۺ‬
‫(اوبداؤد)‬ ‫ونٹ ‪ :‬۔ۺظفلۺاَ ِ‪ َ ٙ‬زَ ٔ‪٤‬ۺاورۺاَ ِ‪ُ ٙ‬ز ِ ٔ‪ ٤‬ۺدوونںۺیہۺدرتسۺےہ۔‬ ‫اجےئۺاگ۔ۺ‬

‫﴿‪﴾۱۸‬ۺمّنہجۺےسۺافحتظۺاکۺۺوبنیۺہخسن‬
‫(استۺ؀ۺ‪ ۷‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫﴿ اَ‪ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬اَ ٔج ِز ٔ ِ ٔ‪ ٣َ ٝ‬ا‪ ٢َّ ٙ‬رٔ ﴾‬

‫رتہمج‪ :‬۔ۺاےۺاہللۺآپۺےھجمۺمّنہجۺیکۺآگۺےسۺاچبےئجیل۔‬
‫تلیضف ‪:‬۔وجۺصخشۺرغمبۺیکۺامنزۺےسۺافرغۺوہۺرکۺیسکۺےسۺابتۺرکےنۺےسۺےلہپۺاستۺرمہبتۺہیۺداعۺڑپھۺےلۺوتۺ‬
‫(اوبداؤد)‬ ‫مّنہجۺےسۺوفحموہظاجاتۺےہ۔‬

‫﴿‪﴾۱۹‬ۺۺاہللۺاعتٰیلۺےسۺاُسۺیکۺۺاشؿۺےکاطمقبۺارجےنیلۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫‪116‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫(اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫﴿ َی َر ِّب َ‪ َ ٙ‬ا ِ‪ُ ِٞ َ ٙ‬د َٕ َ‪َ ٞ‬ی ْۢن‪ََ َ ٔ ٙ ِ ٔ َ ٢‬ل ٔ‪ٜ‬‬

‫َ ِج‪َ َ َ ٔ٦‬مق ِٔی ٔ‪َِ ٚ ُ ٟ‬ؾ ‪﴾ َ ٔ ١‬‬
‫رتہمج‪ :‬۔ۺاےریمےرپورداگرۺیقیقحۺرعتفیۺآپۺیہۺےکۺےئلۺےہ‪،‬یسیجۺرعتفیۺآپۺیکۺذاتۺیکۺ‬
‫زبریگۺاورۺآپۺیکۺمیظعۺتنطلسۺےکۺالقئۺوہ۔‬
‫تلیضف ‪:‬۔ۺبجۺدنب ٔہۺدخاۺہیۺہلمجۺڑپاتھۺےہۺوتۺاہللۺاعتٰیلۺاُسۺیکۺاشؿۺےکۺاطمقبۺارجۺدےاگ۔ۺ‬
‫(رواہۺۺادمحۺوانبۺامہجۺوراجہلۺاقثتۺ‪)۰‬‬

‫﴿‪﴾۲۰‬ۺوتبیصمںۺےسۺاچبؤۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫(اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫﴿ اَ‪ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬اَ‪َ َ ِ ١‬رب ِّ ِ ََل أ‪ َ ٰ ٙ‬ا ٔ ََّل اَ‪َ ، َ ِ ١‬م‪َِ ٚ‬ی َ َت َ ک َّ ِ‪ َ ُ ٚ‬اَ‪َ ِ ١‬‬
‫٘ ک َ َ‪َ َِٟ ٙ َٝ َ ٤‬یصَ أ ِ ‪َِٟ ٙ‬‬ ‫ش ا ِ‪َ ٙ‬نق ِٔی ٔ‪َ َٝ ، ٟ‬شآ َء ا ُ‬ ‫َر ُّیب ا ِ‪َ ٙ‬ن ِز ٔ‬
‫َیُٖ ِ‪َْ َ ٣‬ل َح ِ َ‪َْ َ ٜ‬ل ُّ ٓ َۃ ا ٔ َّْل ٔ ٘ٔ ا ِ‪َ ٙ‬نل ٔ ِّ ا ِ‪َ ٙ‬نق ِٔی ٔ‪ ، ٟ‬اَ ِم َ‪ ُٟ ٚ‬اَ َّ‪٤‬‬
‫٘ َّ ِد اَ َح َـ ٔ ُ ِّ‪َ ٛ‬ش ِی ٕء‬
‫ا٘ َ َمل ٰ ک ُ ِّ‪َ ٛ‬ش ِی ٕء َّ ٔدیِ ْز ‪ َ ،‬اَ َّ‪ ٤‬ا َ‬

‫‪117‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫َش ک ُ ِّ‪ٛ‬‬‫ٔ ِی َ ٔ‪ِّ َ ٣ِ ٝ‬‬ ‫َش َن َِ‬‫مٔ‪ ، ِّٞ ٚ‬اَ‪ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬ا ٔ ِّ ْٓ اَمُ ِذُ ٔ َ ٔ‪ِّ َ ٣ِ ٝ‬‬
‫ٔ َ ا ٕـ ُّی‪ِ ٔ ْ َ ِ ٝ‬ی ٕ‪﴾ ٟ‬‬ ‫َد ٓا َّ ٕۃ اَ‪ َ ِ ١‬خٔذْ ۢ ٔ َ‪ٔ ٢‬ص َ ٔ َ‪ ٦‬ا ٔ َّ‪َ ٤‬رب ِّ ِ َمل ٰ‬
‫رتہمج‪:‬۔ۺاےۺاہللۺآپۺیہۺریمےۺاپےنلواےلۺںیہ‪،‬ۺآپۺےکۺوساۺوکیئۺابعدتۺےکۺالقئۺںیہنۺےہ‪،‬آپۺ‬
‫یہۺرپۺںیمۺےنۺرھبوہسۺایکۺاورۺآپۺیہۺمیظعۺ شۺےکۺامکلۺںیہ‪،‬ۺوجۺھچکۺاہللۺےنۺاچاہۺوہۺوہاۺۺاورۺوجۺاہللۺےنۺ‬
‫ھ‬
‫ںیہنۺاچاہۺۺوہۺںیہنۺوہاۺاورۺانگوہںۺےسۺےنچبۺاورۺکینۺاکومںۺےکۺرکےنۺیکۺاطتقۺاہللۺیکۺدمدۺیہۺےسۺمِضلنیۺ‬
‫ےہۺوجۺدنلبیۺواالۺتمظعۺواالۺےہ‪،‬ںیمۺنیقیۺرکاتۺوہںۺہکۺاہللۺاعتٰیلۺرہۺزیچۺرپۺوپریۺدقرتۺرےنھکۺواالۺ‬
‫ےہاورۺہیۺہکۺاہللۺاعتٰیلۺاکۺملعۺرہۺزیچۺوکۺطیحمۺےہ۔ۺاےۺاہللۺںیمۺآپۺیکۺانپہۺاماتگنۺوہںۺریمےۺسفنۺیکۺرُبایئۺ‬
‫ےسۺاورۺرہۺاُسۺاجونرۺیکۺرُبایئۺےسسجۺیکۺاشیپینۺآپۺےکۺہضبقۺںیمۺےہ‪،‬ۺےبکشۺریماۺربۺدیسےھۺ‬
‫راےتسۺرپۺےہ۔‬
‫تلیضف ‪:‬۔ۺوجۺصخشۺاشؾۺوکۺہیۺداعۺوکۺۺاکیۺ؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺۺڑپھۺےلۺوتۺحبصۺکتۺوکیئۺتبیصمۺاسۺوکۺںیہنۺوہپےچنۺیگ۔‬
‫ل ن‬
‫(رواہۺۺانبۺا صنیۺواوبداؤدنعۺضعبۺانبتۺایبنلﷺ)‬

‫﴿‪﴾۲۱‬ۺۺاہللۺےسۺششخبۺبلطۺرکےنۺاکۺۺوبنیۺہخسن‬
‫(اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپںیھ)‬
‫ےچینوایلۺداعۺرغمبۺیکۺاذاؿۺےکۺوتقۺڑپھۺےئجیل‬

‫﴿ َا‪َ ٥ٰ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬ذ ۤا ا ٔ ِّ َ ُ‪َِ ٙ ٜ‬ی‪ َ َ ٔ ٚ‬ا ٔ ِد َ ُر ‪ ٦َ َ ١‬ر َٔک َ َا ِص َ ُ‬

‫اا‬
‫دُ َم ت ٔ َ ٍَ ىِ ٔ ِ ل ٔ ِ ﴾‬
‫‪118‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫رتہمج‪ :‬۔ۺاےۺاہللۺہیۺآپۺیکۺراتۺےکۺآےنۺ ِضدؿۺےکۺاجےنۺاورۺآپۺیکۺرطػۺالُبےنۺواولںۺیکۺ‬

‫آوازوںۺاکۺوتقۺےہۺاسۺےئلۺےھجمۺشخبۺدےئجی۔‬
‫(رواہۺاوبداؤدوتکسۺہیلعۺوارخہجۺااحلمکۺیفۺادتسملرک‪۱‬؍‪۱۹۹‬واقؽۺذہاۺدحثیۺحیحصۺوارقہۺاذلیبہ)‬

‫﴿‪﴾۲۲‬ۺہیۺداعۺوخدۺیھبۺڑپںیھۺاورۺالہِضۺاخہنۺےسۺیھبۺڑپوھاںیئ‬
‫اکی‪ ۱‬رمہبتۺڑپںیھ)‬
‫؀ۺ‬
‫(‬

‫َخ‪ ََٓ ٚ‬۔ ُ ِ َ َ‪ ٤‬ا٘ٔ ٔ‪َْ ِ ٝ‬ل َ‪َ ٝ‬خ‪ََٓ ٚ‬‬ ‫﴿ ُ ِ َ َ‪ ٤‬ا٘ٔ َم َد َد َ‪ٝ‬‬
‫ؼ َ ا‪َٞ َّ ٙ‬آ ٔء ۔ ُ ِ َ َ‪ ٤‬ا٘ٔ‬ ‫ف ٔ ِاْل َ ِر ٔ‬ ‫۔ ُ ِ َ َ‪ ٤‬ا٘ٔ َم َد َد َ‪ٝ‬‬
‫ؼ َ ا‪َٞ َّ ٙ‬آ ٔء ۔ ُ ِ َ َ‪ ٤‬ا٘ٔ َم َد َد َ‪ ۤ ٝ‬اَ ِح ٰ ی‬
‫ٔ‪َْ ِ ٝ‬ل َ‪ ٝ‬ف ٔ ِاْل َ ِر ٔ‬
‫ٕ ٔ َ ُ ٗ ۔ ُ ِ َ َ‪ ٤‬ا٘ٔ ٔ‪َْ ِ ٝ‬ل َ‪ ۤ ٝ‬اَ ِح ٰ ی ٕ ٔ َ ُ ٗ ۔ ُ ِ َ َ‪ ٤‬ا٘ٔ‬
‫َم َد َد ک ُ ِّ‪َ ٛ‬ش ِی ٕء۔ ُ ِ َ َ‪ ٤‬ا٘ٔ ٔ‪َْ ِ ٝ‬ل ک ُ ِّ‪َ ٛ‬ش ِی ٕء ۔ اَ ِ‪ُ ِٞ َ ٙ‬دِہّٰلِل َم َد َد‬
‫َ‪َ ٝ‬خ‪ََٓ ٚ‬۔ َا ِ‪ُ ِٞ َ ٙ‬دِہّٰلِل ٔ‪َْ ِ ٝ‬ل َ‪َ ٝ‬خ‪ ََٓ ٚ‬۔ َ ا ِ‪ُ ِٞ َ ٙ‬دِہّٰلِل َم َد َد َ‪ ٝ‬ف ٔ‬
‫ؼ َ ا‪َٞ َّ ٙ‬آ ٔء۔‬ ‫ؼ َ ا‪َٞ َّ ٙ‬آ ٔء۔ َ ا ِ‪ُ ِٞ َ ٙ‬دِہّٰلِل ٔ‪َْ ِ ٝ‬ل َ‪ ٝ‬ف ٔ ِاْل َ ِر ٔ‬ ‫ِاْل َ ِر ٔ‬
‫َ ا ِ‪ُ ِٞ َ ٙ‬دِہّٰلِل َم َد َد َ‪ ۤ ٝ‬اَ ِح ٰ ی ٕ ٔ َ ُ ٗ ۔ َ ا ِ‪ُ ِٞ َ ٙ‬دِہّٰلِل ٔ‪َْ ِ ٝ‬ل َ‪ۤ ٝ‬‬

‫‪119‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫اَ ِح ٰ ی ٕ ٔ َ ُ ٗ ۔ َ ا ِ‪ُ ِٞ َ ٙ‬دِہّٰلِل َم َد َد ک ُ ِّ‪َ ٛ‬ش ِی ٕء۔ َ ا ِ‪ُ ِٞ َ ٙ‬دِہّٰلِل ٔ‪َْ ِ ٝ‬ل‬
‫ک ُ ِّ‪َ ٛ‬ش ِی ٕء ﴾‬
‫رتہمج‪:‬۔ۺںیمۺاہللۺیکۺاپیکۺایبؿۺرکاتۺوہںۺاُسۺیکۺاشؿۺےکۺالقئۺاسۺیکۺامتؾۺولخمؼۺیکۺیتنگۺےکۺربارب‪،‬ۺںیمۺ‬
‫اہللۺیکۺاپیکۺایبؿۺرکاتۺوہںۺاُسۺیکۺاشؿۺےکۺالقئۺامتؾۺولخماقتۺوکۺرھبےنۺےکۺرباربۺ‪،‬ۺںیمۺاہللۺیکۺاپیکۺ‬
‫ایبؿۺرکاتۺوہںۺاُسۺیکۺاشؿۺےکۺانمبسۺاؿۺامتؾۺزیچوںۺےکۺرباربۺوجۺزنیمۺوۺآامسؿۺںیمۺںیہ‪،‬ۺںیمۺاہللۺیکۺ‬
‫اپیکۺایبؿۺرکاتۺوہںۺاُسۺیکۺاشؿۺےکۺانمبسۺاؿۺامتؾۺزیچوںۺوکۺرھبرکۺوجۺزنیمۺوۺآامسؿۺںیمۺںیہ‪،‬ۺںیمۺ‬
‫اہللۺیکۺاپیکۺایبؿۺرکاتۺوہںۺاؿۺیکۺیتنگۺےکۺرباربۺنجۺوکۺاہللۺیکۺاتکبۺےنۺریھگاۺےہ‪،‬ۺںیمۺاہللۺیکۺاپیکۺایبؿۺ‬
‫رکاتۺوہںۺاؿۺزیچوںۺوکۺرھبرکۺنجۺوکۺاہللۺیکۺاتکبۺےنۺریھگاۺےہ‪،‬ۺںیمۺاہللۺیکۺاپیکۺایبؿۺرکاتۺوہںۺاسۺیکۺ‬
‫اشؿۺےکۺالقئۺرہۺزیچۺیکۺیتنگۺےکۺربارب‪،‬ۺںیمۺاہللۺیکۺاپیکۺایبؿۺرکاتۺوہںۺاسۺیکۺاشؿۺےکۺانمبسۺرہۺزیچۺوکۺ‬
‫رھبرک‪،‬ۺیقیقحۺرعتفیۺاہللۺےکۺےئلۺاخصۺےہۺاسۺیکۺولخماقتۺیکۺیتنگۺےکۺربارب‪،‬ۺاورۺیقیقحۺرعتفیۺاہللۺ‬
‫ےکۺےئلۺوصخمصۺےہۺاسۺیکۺولخماقتۺوکۺرھبرک‪،‬ۺاورۺیقیقحۺرعتفیۺاہللۺےکۺےئلۺاخصۺےہۺاؿۺامتؾۺ‬
‫زیچوںۺےکۺرباربۺوجۺزنیمۺوۺآامسؿۺںیمۺںیہ‪،‬ۺاورۺیقیقحۺرعتفیۺاہللۺےکۺےئلۺصتخمۺےہۺاؿۺامتؾۺزیچوںۺوکۺ‬
‫رھبرکۺوجۺزنیمۺوۺآامسؿۺںیمۺںیہ‪،‬ۺاورۺیقیقحۺرعتفیۺاہللۺےکۺےئلۺاخصۺےہۺاؿۺیکۺیتنگۺےکۺرباربۺنجۺوکۺ‬
‫اہللۺیکۺاتکبۺےنۺریھگاۺےہۺ‪،‬ۺاورۺیقیقحۺرعتفیۺاہللۺےکۺےئلۺوصخمصۺےہۺاؿۺزیچوںۺوکۺرھبرکۺنجۺوکۺاہللۺ‬
‫یکۺاتکبۺےنۺریھگاۺےہۺ‪،‬ۺاورۺیقیقحۺرعتفیۺاہللۺےکۺےئلۺاخصۺےہۺرہۺزیچۺیکۺیتنگۺےکۺرباربۺ‪،‬ۺاورۺیقیقحۺ‬
‫رعتفیۺاہللۺےکۺےئلۺصتخمۺےہۺرہۺزیچۺوکۺرھبرک۔‬
‫تلیضف ‪:‬۔ۺرضحتۺاوبۺاامہمۺؓۺرفامےتۺںیہۺہکۺےھجمۺوضحرۺادقسﷺ ےنۺداھکیۺیکۺںیمۺاےنپۺوہوٹنںۺوکۺالہۺراہۺوہں‪،‬ۺ‬
‫آپﷺ ےنۺوپاھچ‪ :‬اےۺاوبۺاامہم! متۺوہٹنۺالہرکایکۺڑپھۺرےہۺوہ؟ۺںیمۺےنۺاہکۺایۺروسؽۺاہللﷺ ںیمۺاہللۺاکۺ‬

‫‪120‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫ذرکرکراہۺوہں۔ۺوضحرۺادقسﷺ ےنۺرفامای‪ :‬ایکۺںیمۺںیہمتۺااسیۺذرکۺہنۺاتبؤںۺوجۺاہمترےۺدؿۺراتۺذرکۺرکےنۺ‬

‫ےسۺزایدہۺیھبۺےہۺاورۺالضفۺیھبۺےہ‪،‬ۺںیمۺےنۺ ضۺایکۺایۺروسؽۺاہللۺﷺ رضورۺاتبںیئ‪،‬ۺرفامایۺمتۺہیۺذموکرہۺاملکتۺ‬
‫اہکۺرکو۔‬
‫ۺربطاینۺیکۺرواتیۺںیمۺےہۺہکۺوضحرۺادقسﷺ ےنۺرفامای‪ :‬اؿۺاملکتۺوکۺھکیسۺولۺاورۺاےنپۺدعبۺاینپۺاوالدۺوکۺ‬
‫(رھکبےۺومیتۺج‪ ۲‬ظ ‪۷۸‬۔‪)۷۹‬‬ ‫ِضسکھااؤ۔‬
‫اؿۺاملکتۺوکۺھکیسۺولۺاورۺاینپۺاوالدۺوکۺیھبۺاھکسؤ‪،‬ۺوخدۺیھبۺڑپوھۺاورۺویبیۺوچبںۺےسۺیھبۺڑپوھاؤ۔‬

‫﴿‪﴾۲۳‬ۺۺذرکۺےکۺومعمالتۺیکۺیمکۺیکۺالتیفۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫(اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫۝ ٍَ ُ ِ َ َ‪ ٤‬ا٘ٔ ح ٔی َن تُ ِ‪ َ ٤َ ُ ٞ‬ح ٔی َن ُت ِض ٔ ُ َ‪ُ َٙ َ ﴾۱۷﴿ ٤‬ه‬

‫ؼ َ َم ٔص ًّی َّ ح ٔی َن تُقِ ٔزُ َ‪٤‬‬ ‫ا ِ‪ُ ِٞ َ ٙ‬د ف ٔ ا‪ َ َٞ َّ ٙ‬ا ٔ‬
‫ا َ ِاْل َ ِر ٔ‬
‫ْخ ُج ا ِ‪ِّ َٞ ٙ‬ی َ ٔ‪ ٣َ ٝ‬ا ِ‪َ ٙ‬ح ِّ َ‬
‫َ یُ ِ ٔ‬ ‫ْخ ُج ا ِ‪َ ٙ‬ح َّ ٔ‪ ٣َ ٝ‬ا ِ‪ِّ َٞ ٙ‬ی ٔ‬
‫﴿‪ ﴾۱۸‬یُ ِ ٔ‬
‫َ َٕذٰ ‪ َٗ ٔ ٙ‬تُ َِ‬
‫ـ‬
‫ْخ ُج َ‪﴾۱۹﴿ ٤‬‬ ‫یُ ِ ئی ِاْل َ ِر َؼ َب ِن َد َ‪ِ ٝ‬ت ٔ َ‬
‫(وسرۃۺارلوؾ)‬

‫رتہمج‪ :‬۔متۺاہللۺیکۺاپیکۺایبؿۺرکوۺاُسۺیکۺاشؿۺےکۺالقئۺحبصۺاورۺاشؾۺےکوتقۺاورۺدؿۺےکۺآرخیۺےّصحۺ‬
‫ےھ‬
‫ںیمۺۺاورۺدورہپےکۺوتق‪،‬ۺاورۺیقیقحۺرعتفیۺاہللۺیہ ِض‬
‫ۺالئۺےہۺآامسؿۺاورۺزنیمۺںیم‪،‬وہۺزدنہۺوکۺرمدہۺ‬
‫ےسۺاکناتلۺےہۺاورۺرمدہۺوکۺزدنہۺےسۺاکناتلۺےہ‪،‬ۺاورۺوہۺزنیمۺوکۺاےکسۺکشخۺوہۺاجےنۺےکۺدعبۺزدنہۺرکاتۺ‬
‫ےہۺاورۺ(اےۺولوگۺآرختۺںیم) ایسۺرطحۺمتۺوکۺ(ربقوںۺےس)اکِنالۺاجےئاگ۔‬
‫‪121‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫تلیضف ‪:‬۔ۺاکیۺرمہبتۺحبصۺڑپےنھۺےسۺذرکۺےکۺومعمؽۺںیمۺیمکۺیکۺالتیفۺوہۺاجیتۺےہ۔ۺ(اوبداؤد)‬

‫دنسمۺیکۺدحثیۺںیمۺیہۺہکۺوضحرۺﷺےنۺرفامایۺںیمۺںیہمتۺۺاتبؤںۺہکۺدخاۺاعتٰیلۺےنۺرضحتۺاربامیہۺہیلعۺاالسلؾۺاکۺ‬
‫انؾۺلیلخۺوافدارۺویکںۺراھک؟ۺاسۺےئلۺہکۺوہۺحبصۺوۺاشؾۺاؿۺاملکتۺوکۺتُقِ ٔزُ َ‪٤‬ۺکتۺڑپاھۺرکےتۺےھت۔‬
‫(انبۺریثکۺج‪۴‬؍ص‪)۱۶۶‬‬

‫﴿‪﴾۲۴‬ۺرفوتشںۺیکۺداعؤںۺےکۺقحتسمۺےننبۺاکۺۺاور‬
‫ومتۺرپۺاہشدتۺاکۺۺارجۺےنلمۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫(نیت؀ۺ‪ ۳‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫﴿ اَمُ ِذُ ٔ ٘ٔ ا‪ِ ٔٞ َّ ٙ‬ی ٔه ا ِ‪َ ٙ‬ن‪ِ ٔ ٚ‬ی ٔ‪َّ ٣َ ٝٔ ٟ‬‬

‫ا‪ٙ‬ص ِی ٰؾ ٔ‪ ٣‬ا‪َّ ٙ‬ز ٔج ِی ٔ‪﴾ ٟ‬‬
‫رتہمج‪:‬۔ۺںیمۺاہللۺیکۺانپہۺۺاماتگنوہںۺوجۺوخبۺےننسواالۺےہڑباۺاجےننواالۺےہۺرمدودۺاطیشؿۺےس‬
‫دعبںیمۺۺوسرۂۺرشحیکۺنیت؀ۺ‪ ۳‬آںیتیۺ(اکی ؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپںیھ)‬
‫ج‬ ‫۝ ُ َ اُ٘ َّا‪ٔ ٙ‬ذ ِی َ ْۤل أ‪ َ ٰ ٙ‬ا ٔ َّْل ُ َ ج ٰم‪ ُٟ ٔ ٚ‬ا ِ‪َ ٙ‬ي ِی ٔب َ َّ‬
‫ا‪ٙ‬ص َ َدۃ ٔ‬
‫َّ ج‬
‫ا‪ٙ‬زح ِٔی ُ‪ َ ُ ﴾۲۲﴿ ٟ‬اُ٘ َّا‪ٔ ٙ‬ذ ِی َ ْۤل أ‪ َ ٰ ٙ‬أْل ُ َ‬ ‫ُ َ ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ٓ ٣ُ ٞ‬‬
‫اَ ِ‪ ُ ٔ َٚٞ ٙ‬ا ِ‪ُّ ُْ ٙ‬ید ِ ُس ا‪ ُٟ ٰ ٚ َّ ٙ‬ا ِ‪ِ ُٞ ٙ‬ؤ ٔ‪ ٣ُ ٝ‬ا ِ‪ِ َ ُٞ ٙ‬ی‪ ٣ُ ٔٞ‬ا ِ‪َ ٙ‬نزٔیِز ُ ا ِ‪ُ َّ َ ٙ‬ر‬
‫ُل ُٕ ِ َ‪ َ ُ ﴾۲۳﴿ ٤‬اُ٘ ا ِ‪َ ٙ‬د ‪ُٓ ٔ ٙ‬‬ ‫ا ِ‪َٖ َ ُٞ ٙ‬بِّرُ ـ ُ ِ ٰ َ‪ ٣‬ا٘ٔ َم َّ‪ ٞ‬ی ِٔ‬

‫‪122‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫ا ِ‪ َ ٙ‬رٔ ُئ ا ِ‪َ ُٞ ٙ‬ض ُِّر َ‪ِ ُ ٙ‬اْل َ ِ َ‪ُ ٓ ٞ‬ء ا ِ‪ٰ ِ ُ ٙ‬ی ُی َ ِّ ُ َ‪ َٝ ٗ ٙ‬ف ٔ‬
‫ـ‬

‫ؼ ج َ ُ َ ا ِ‪َ ٙ‬نزٔیِز ُ ا ِ‪ِٔ ٖ َ ٙ‬ی ُ‪﴾۲۴﴿ ٟ‬‬ ‫ا‪ٔ ٰ ٰٞ َّ ٙ‬‬

‫ا َ ِاْل َ ِر ٔ‬
‫رتہمج‪:‬۔ۺۺوہۺااسیۺےہۺہکۺاسۺےکۺوساۺوکیئۺاورۺوبعمدۺ(ےننبۺےکۺالقئ) ںیہن‪،‬ۺوہۺاجےننواالۺےہۺوپدیشہۺ‬
‫زیچوںۺاکۺاورۺاظرہیۺزیچوںۺاکۺویہۺڑباۺرہمابؿۺاہنتیۺرمحۺواالۺےہۺوہۺااسیۺاہللۺےہۺہکۺاسۺےکۺوساۺوکیئۺاورۺ‬
‫وبعمدۺ(ےننبۺےکۺالقئ) ںیہن‪،‬ۺوہۺابداشہۺےہ(بسۺةیعںۺےس) اپکۺےہ‪،‬ۺانمۺدےنیواالۺےہۺ(اےنپۺ‬
‫دنبوںۺوکۺوخػۺیکۺزیچوںۺےس) ابہگنینۺرکےنواالےہ‪،‬ۺزربدتسۺےہ‪،‬ۺرخایبۺاکۺدرتسۺرکۺدےنیواالۺ‬
‫ےہ‪،‬ۺڑبیۺتمظعۺواالۺےہ‪،‬ۺاہللۺاعتٰیلۺولوگںۺےکۺرِشکۺےسۺاپکۺےہۺوہۺوبعمدۺ(ربقح) ےہ‪،‬ۺدیپاۺ‬
‫رکےنۺواالۺےہ‪،‬کیھٹۺکیھٹۺانبےنۺواالۺےہ‪،‬ۺوصرت(لکش)انبےنواالۺےہ‪،‬ایسۺےکۺاےھچۺاےھچۺانؾۺںیہ‪،‬ۺ‬
‫بسۺزیچںیۺایسۺیکۺاپیکۺایبؿۺرکیتۺںیہۺوجۺآامسؿۺاورۺزونیمںۺںیمۺںیہۺاورۺویہۺزربدتسۺتمکحۺواالۺےہ۔‬
‫تلیضف ‪:‬۔ۺوجۺصخشۺاشؾۺوک ‘اَمُ ِذُ ٔ ٘ٔ ا‪ِ ٔٞ َّ ٙ‬ی ٔه ا‪َِ ٙ‬ن‪ِ ٔ ٚ‬ی ٔ‪َّ ٣َ ٝٔ ٟ‬‬
‫ا‪ٙ‬ص ِی ٰؾ ٔ‪ ٣‬ا‪َّ ٙ‬ز ٔج ِی ٔ‪ ’ ٟ‬نیتۺرمہبتۺڑپھۺرکۺۺذموکرہۺآںیتیۺ‬
‫اکیۺرمہبتۺۺڑپھۺےلۺوتۺرّتسۺزہارۺرفےتشۺداعےئۺرتمحۺرکےتۺںیہۺاوراُسۺراتۺرمےنۺرپۺاہشدتۺاکۺارجۺۺاتلمےہۺ۔‬
‫(رتذمی)‬

‫﴿‪﴾۲۵‬ۺۺاسرے ُۺُماوبلںۺےکوپراۺۺوہےنۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫(اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫َ َا‪َ َ ِ ١‬ت ِ‪ٔ ٦‬دیِ ٔ ِی َ َا‪ َ ِ ١‬تُ ِؾن ُٔ‪ِ ٔ ٞ‬ی‬ ‫﴿ َا‪َ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬ا‪َ َ ِ ١‬خ َ‪ِ ٔ َ ِْ ٚ‬ی‬
‫َ تُ‪ِ ٔ ُ ِ ٔٞ‬ی َ اَ‪َ َ ِ ١‬ت ِ ٔ ِی ٔ ِی ﴾‬ ‫َ اَ‪َ َ ِ ١‬ت ِ ْ ٔ ِی ٔ ِی َ اَ‪ِ ١‬‬
‫‪123‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫رتہمج‪:‬۔اےۺۺاہللۺآپۺیہۺےنےھجمۺدیپاۺایکۺاورۺآپۺیہۺےھجمۺدہاتیۺدےنیواےلۺںیہۺاورۺآپۺیہۺےھجمۺ‬
‫الھِکےتۺںیہۺاورۺآپۺیہۺےھجمۺالپےتۺںیہۺاورۺآپۺیہۺےھجمۺامرںیۺےگۺاورۺآپۺیہۺےھجمۺزدنہۺرکںیۺےگۺ۔‬
‫تلیضف ‪:‬۔ۺنسحۺرصبیؒۺۺرفامےتۺںیہۺہکۺرضحتۺسُمرزہۺنبۺدنجبؓۺےنۺرفامایۺہکۺںیمۺںیہمتۺاکیۺایسیۺدحثیۺہنۺ‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫انُسؤںۺوجۺںیمۺےنۺروسؽۺاہللۺﷺ ےسۺیئکۺرمہبت ُۺُسۺاورۺرضحتۺاوبرکبۺؓۺاورۺرضحتۺرمعؓۺےسۺیھبۺیئکۺرمہبت ُۺُسۺ‬
‫ےہۺ‪،‬ںیمۺےنۺ ضۺایکۺرضورۺانُسںیئۺ‪،‬ۺرضحتۺسُمرزہؓۺےنۺرفامایۺوجۺصخشۺحبصۺاورۺاشؾۺاؿۺاملکتۺوکۺڑپےھۺوتۺاہلل ٰی‬
‫ۺاعتٰلۺ‬
‫ےسۺوجۺامےگناگۺاہلل ٰی‬
‫ۺاعتٰلۺرضورۺاسۺوکۺاطعۺرفامںیئۺےگ۔‬
‫ک‬
‫(وحاہلۺبِض ھرزےۺومیتۺجۺ‪۱‬؍؃ۺ‪۱۴۴‬۔‪۱۴۵‬ۺںیمۺدںیھکی)‬
‫ن‬
‫﴿‪﴾۲۶‬ۺ ِضۺجاتۺیکۺرشارتۺےسۺےنچبےکےئلۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫(اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫ا ا‪ِ ٔ ّٰٚ ٙ‬ی‬‫ا ا٘ٔ ا‪ َّ ٙ‬آ َّ‪ٔ ٝ‬‬ ‫﴿ اَمُ ِذُ ٔ َ ِج ٔ ا٘ٔ ا ِل َ ٔ یِ ٔ‪ٔ َٞ ٔ َٚ ٔ َ ٟ‬‬
‫َش َ‪َ ٝ‬ی ِ‪٢‬ز ٔ ُ‪ ٣َ ٝٔ ٜ‬ا‪َٞ َّ ٙ‬آ ٔء َ‬
‫َْل یُ َ ٔ ُز‪ٌّ َ َّ٣ُ٥‬رز َّ َْل ٍَ ٔج ْز ٔ‪ِّ َ ٣ِ ٝ‬‬
‫َش َ‪ٝ‬‬ ‫ؼ َ َ ِّ‬ ‫َش َ‪ ٝ‬ذ ََر َ ف ٔ ِاْل َ ِر ٔ‬ ‫ٔ‪ِّ َ ٣ِ ٝ‬‬
‫َش َ‪َ ٝ‬ی ِنزُ ُج ٍ ِٔی َ‪ِّ َ َ ٦‬‬
‫ْخ ُج ٔ‪ٍٔ ٣ِ ٝٔ َ ٦َ ٢ِ ٝ‬ت َ ٔن َّ‬
‫ا‪ِ ٚٙ‬ی ٔ‪ َ ٛ‬ا‪ ٦َ ٢َّ ٙ‬ر ٔ َ ٔ‪ ٣ِ ٝ‬ؽَ َ ارٔ ٔٔ‬ ‫َی ِ ُ‬
‫ا‪ِ ٚٙ‬ی ٔ‪ َ ٛ‬ا‪ ٦َ ٢َّ ٙ‬رٔ ا ٔ َّْل ؽَ رٔ ّّ یَّ ِ ُ ُٔ ٔ َدیِر ٕ یَّ َر ِح ٰ‪﴾ ٣ُ ٞ‬‬
‫َّ‬
‫رتہمج‪ :‬۔ںیمۺاہللۺیکۺرکمیۺذاتۺیکۺاوراہللۺےکۺاؿۺاکلمۺااتلٔریثۺاملکتۺیکۺانپہۺاماتگنۺوہںۺنجۺاملکتۺ‬
‫ےسۺآےگۺںیہنۺڑباتھۺوکیئۺکینۺاورۺہنۺوکیئۺرُباۺصخشۺاؿۺامتؾۺزیچوںۺیکۺرُبایئۺےسوجآامسؿۺےسۺارتیتۺ‬
‫‪124‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫ںیہۺاورۺاؿۺامتؾۺزیچوںۺیکۺرُبایئۺےسوجآامسؿۺںیمۺڑچیتھۺںیہۺاورۺاؿۺامتؾۺزیچوںۺیکۺرُبایئۺےسوجۺ‬
‫ن ھ‬
‫زنیمۺںیمۺیتلیھپۺںیہ‪،‬ۺاورۺاؿۺامتؾۺزیچوںۺیکۺرُبایئۺےسوجۺزنیمۺےستِضکلنیۺںیہ‪،‬ۺاورۺراتۺاورۺدؿۺ‬
‫ےکونتفںۺےسۺاورۺراتۺاورۺدؿۺںیمۺاٹھکٹھکےنۺواولںۺۺےس‪،‬ۺرگمۺوہۺاٹھکٹھکےنۺواالۺوجۺریخۺےکۺاسھتۺ‬
‫اٹھکٹھکاتۺوہ‪،‬ۺاےۺےبۺدحۺرہمابؿ!‬
‫تلیضف ‪:‬۔ۺاسۺداعۺےکۺڑپےنھۺیکۺوہجۺےسۺروسؽۺاہللﷺوکۺفیلکتۺاچنہپےنۺیکۺتّینۺےسۺآےنۺواالۺنِجۺھنمۺےکۺ‬
‫(وماطۺاامؾۺامکلۺرۃمحۺاہللۺہیلع)‬ ‫لبۺرگۺڑپاۺ۔‬

‫﴿‪﴾۲۷‬ۺۺاجدوۺےسۺافحتظۺاکۺۺااۺہخسن‬
‫(اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫َش ِی ْء اَ ِم َق َ‪َ ُ ٢ِ ٝٔ ٟ‬‬ ‫﴿اَ ُم ِذُ ٔ َ ِج ٔ ا٘ٔ ا ِ‪َ ٙ‬نق ِٔی ٔ‪َّ ٟ‬ا‪ٔ ٙ‬ذ ِی ‪َِ ٙ‬ی َ‬
‫ٔ ُز‪ٌّ َ َّ٣ُ٥‬رز َّ َْل ٍَ ٔج ْز َّ‬ ‫ا ا‪ِ ٔ ّٰٚ ٙ‬ی َْل یُ َ‬ ‫ا ا٘ٔ ا‪ َّ ٙ‬آ َّ‪ٔ ٝ‬‬ ‫ٔ َ‪ٔ َٞ ٔ ٚ‬‬
‫ٔ َ ِ َ‪ٞ‬آ ٔء ا٘ٔ ا ِ‪ٰ ِ ُ ٙ‬ی ک ُ ِّ‪َ َٝ ٦َ ٚ‬م‪ َِٟ ٙ َٝ َ ٦َ ٢ِ ٝٔ ُ ِٞ ٔ ٚ‬اَ ِم‪َِٟ ٚ‬‬
‫َش َ‪َ ٝ‬خ‪َ َ َ ََٓ ٚ‬ز َ َ ذ ََر َ ﴾‬ ‫ٔ‪ِّ َ ٣ِ ٝ‬‬
‫رتہمج‪ :‬۔ںیمۺاہللۺیکۺمیظعۺذاتۺیکۺانپہۺاماتگنۺوہںۺہکۺسجۺےسۺوکیئۺزیچۺڑبیۺںیہنۺےہ‪،‬ۺ(اورۺۺانپہۺاماتگنۺ‬
‫وہں) اہللۺےکۺاؿۺاکلمۺااتلٔریثۺاملکتۺیکۺنجۺےسۺآےگۺںیہنۺڑباتھۺےہۺوکیئۺکینۺاورۺہنۺوکیئۺرُباۺ‬
‫صخش‪،‬ۺ(اورںیمۺانپہۺاماتگنۺوہں) اہللۺےکۺامتؾۺاےھچۺانومںۺیکۺوجۺےھجمۺولعمؾۺںیہۺاورۺوجۺھجمۺولعمؾۺ‬
‫ںیہنۺںیہۺاؿۺامتؾۺزیچوںۺیکۺرُبایئۺےسۺوجۺاسۺےنۺدیپاۺیکۺاورۺکیھٹۺانبیئۺاورۺالیھپیئ۔‬

‫‪125‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫تلیضف‪:‬۔ۺوجۺصخشۺاشؾۺےکۺوتقۺاکیۺۺرمہبتۺہیۺداعۺڑپھۺےلۺااشنءۺاہللۺاجدوۺےسۺافحتظۺںیمۺرےہاگ۔ۺرضحتۺ‬
‫بعکۺاةحرؒۺۺرفامےتۺںیہۺہکۺارگۺںیمۺہیۺداعۺہنۺڑپاتھۺوتۺوہیدیۺےھجمۺاجدوۺےکۺزورۺےسۺدگاھۺانبۺدےتی۔‬
‫(ؤماطۺاامؾۺامکلۺرۃمحۺاہللۺہیلع)‬

‫﴿‪﴾۲۸‬ۺۺآبیسۺۺورحسۺوریغہۺےسۺافحتظۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫(نیتؔۺؔرمہبتۺڑپںیھ)‬

‫﴿ اَ ِ‪ َ ٢َ ِ َ ٝ‬اَ ِ‪ َ ٝ‬ی ا ِ‪ِ ُ ِٚ ُٞ ٙ‬ہّٰلِل َ ا ِ‪ُ ِٞ َ ٙ‬د ک ُ ُّی‪ِ ٗ ٚ‬ہّٰلِل اَمُ ِذُ ٔ ٘ٔ‬
‫ؼ ا ٔ َّْل ٔ ٔذِ‪٣ِ ٝٔ ٖ ٔ ١‬‬
‫َّا‪ٔ ٙ‬ذ ِی یُ ِ‪ ُ ٔ ٞ‬ا‪َٞ َّ ٙ‬آ َء اَ ِ‪َ ٤‬ت َْ َه َمل َ ِاْل َ ِر ٔ‬
‫َشٕ ٔ ٖ ﴾‬ ‫َش َّ‬
‫ا‪ٙ‬ص ِی َؾ ٔ‪ِ ٔ َ ٤‬‬ ‫َش َ‪َ ٝ‬خ‪ َ ََٓ ٚ‬ذ ََر َ َ ٔ‪ِّ َ ٣ِ ٝ‬‬
‫َ ِّ‬
‫رتہمج‪:‬۔اہللۺےکۺےئلۺاۺےنۺاشؾۺیکۺاورۺوپریۺتنطلسۺےنۺاشؾۺیک‪،‬ۺامتؾۺرعتفیۺاہللۺےکۺےئلۺےہ‪،‬ۺ‬
‫انپہۺاتیلۺوہںۺسجۺےنۺآامسؿۺوکۺروےکۺراھکۺہکۺوہۺۺزنیمۺرپۺرِگےۺرگمۺاسۺیکۺااجزتۺےسۺولخمؼۺیکۺ‬
‫رُبایئۺےسۺاورۺوجۺیلیھپۺےہۺاورۺاطیشؿۺےکۺرشۺاورۺاسۺےکۺرشکۺےس۔‬
‫تلیضف ‪:‬۔رضحتۺدبعاہللۺنبۺرمعونبۺااعلصؓۺےسۺآپۺﷺ ےنۺرفامایۺہکۺارگۺمتۺےنۺاِضسۺ(ذموکرہ) داعۺوکۺنیتؔۺ‬
‫رمہبتۺاشؾۺےکۺوتقۺڑپھۺایلۺوتۺحبصۺکتۺاطیشؿ‪،‬ۺاکنہۺاورۺاجدورگۺےکۺرضرۺےسۺوفحمظۺۺروہےگ۔‬
‫ل ن‬
‫(ادلاعءۺ‪،۹۵۴‬ۺانبۺا صنیۺ‪،۶۶‬ۺعمجم۔‪۱۱۹‬؍‪)۱‬‬

‫﴿‪﴾۲۹‬ۺرہۺالبۺےسۺافحتظۺاکۺوبنیۺہخسن‬
‫(اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫‪126‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫۝ اَُ٘ َ ْۤل أ‪ َ ٰ ٙ‬ا ٔ َّْل ‪ َ ُ٥‬ج اَ ِ‪َ ٙ‬ح ُّی ا ِ‪ُّ َْ ٙ‬یی ِ ُ‪۵ ٠‬ج َْل َت ِ ُخ ُذ ٗہ ٔ‪ْ ٢‬ۃ َّ َْل‬
‫ؼ ـ َ‪ ٣ِ ٝ‬ذَا َّا‪ٔ ٙ‬ذ ِی‬ ‫ر‬‫َ‬ ‫اْل‬
‫ِ‬
‫ٰٰ َ َ ٔ ِ ٔ‬ ‫ف‬ ‫‪ٝ‬‬ ‫ا‬‫ٔ‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫َّ‬ ‫ا‪ٙ‬‬ ‫‪ٔ َ ٗ ٠ْ ِ َ ١‬‬
‫ف‬ ‫‪ٝ‬‬ ‫َ‬
‫‪ٙ‬‬ ‫ـ‬

‫َی ِص ََ ُه م ٔ ِ‪َ ٢‬د ۤٗہہ ا ٔ َّْل ٔ ٔذِ‪ ٖ ٔ ١‬ـ َی ِن َ‪َ َٝ ُٟ ٚ‬ی ِ َن َایِ ٔدیِ‪َٝ َ ِٟ ٔ٦‬‬
‫ج‬
‫ٓ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ٔ‬ ‫ٖ‬ ‫ِّ‬ ‫ٕ‬ ‫َ‬
‫َخ ِ‪َْ َ ِٟ ٦ُ ََ ٚ‬ل یُ ٔ ِی ُؾ ِ َ‪ِ ٔ ٤‬یء ‪ ٣ِ ٝ‬م ٔ ِ‪ ۤ ٔٞٚ‬اْل ٔ َ‪ ٞ‬ش َء َ ٔ َه‬ ‫ج‬

‫ا َ ِاْل َ ِر َؼ ج َ َْل َُٔ‍یُ ِ ُد ٗہ ح ٔ َِ ُق ُ َ‪ ٞ‬ج َ ُ َ ا ِ‪َ ٙ‬نل ُّیٔ‬

‫ُ ِ ُّیٔی ُ ا‪ٔ ٰ ٰٞ َّ ٙ‬‬
‫ا ِ‪َ ٙ‬نق ِٔی ُ‪﴾۲۵۵﴿ ٟ‬‬
‫رتہمج‪:‬۔ۺاہللۺوہۺذاتۺےہۺہکۺاُسۺےکۺوساۺوکیئۺوبعمدۺںیہن‪،‬ۺہشیمہۺزدنہۺرےنہواالۺےہ‪،‬ۺامتؾۺولخمؼۺاکۺ‬
‫اھبنسےنلواالۺےہ‪،‬ہنۺاسۺوکۺاوھگنۺدابۺیتکسۺےہۺاورۺہنۺدنین(دابۺیتکسۺےہ)ایسۺےکۺولممکۺںیہۺںیہۺبسۺ‬
‫ھچکۺیھبۺآامسونںۺںیم(وموجدات) ںیہۺۺاوروجۺھچکۺزنیمۺںیمۺےہ‪،‬ۺااسیۺوکؿۺصخشۺےہۺوجۺاُسۺےکۺ‬
‫اپسۺ(یسکۺیک) افسرشۺرکۺےکسۺدبوؿۺاُسۺیکۺااجزتۺےک‪،‬ۺوہۺاجاتنۺےہۺاؿۺ(وموجدات) ےکۺامتؾۺ‬
‫احرضۺاورۺاغبئۺاحالتۺوکۺۺاورۺوہۺوموجداتۺاسۺےکۺولعمامتۺےسۺیسکۺزیچۺوکۺاےنپۺملعۺےکۺااحہطۺںیمۺ‬
‫ںیہنۺالۺےتکس‪،‬ۺرگمۺسجۺدقرۺ(ملعۺدانی) ویہۺاچےہ۔ۺاُسۺیکۺرکیس(اینتۺڑبیۺےہۺہکۺاس) ےنۺبسۺ‬
‫آامسونںۺۺاورۺزنیمۺوکۺاےنپۺادنرۺےلۺراھکۺےہۺاورۺاہللۺاعتٰیلۺوکۺاؿۺدوونںۺ(آامسؿۺاورۺزنیم) یکۺ‬
‫افحتظۺھچکۺلکشمۺںیہنۺزگریت‪،‬ۺاورۺوہۺیہۺاعاشیلؿۺاورۺمیظعۺااشلؿۺےہ۔ۺ(ایبؿۺارقلآؿ)‬
‫وسر ٔہۺۺؤمنِمۺیکۺادتبایئۺنیتۺآںیتیۺ(اکی ؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫‪127‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫۝ ٰح ٓ‪َ ﴾۱﴿ ٟ‬ت ِ‪٢‬زٔیِ ُ‪ ٛ‬ا ِل ٖٔ َ ٔب ٔ‪ ٣َ ٝ‬ا٘ٔ ا ِ‪َ ٙ‬نزٔیِز ٔ ا ِ‪َ ٙ‬ن‪ِ ٔ ٚ‬ی ٔ‪﴾۲﴿ ٟ‬‬
‫ا‪ٙ‬ذ‪ْۢ ١‬ن ٔب َ َّ ٔ ٔ‪ ٛ‬ا‪ٔ ِ َّ ٙ‬ب َش ٔدیِ ٔد ا ِ‪ٔ ٙ‬ن َْ ٔب ْل ذٔی َّ‬
‫ا‪ٙ‬ؾ ِ ٔ‪ٜ‬‬ ‫ىَ ٔ ٔا َّ‬
‫ـ َ ْۤل أ‪ َ ٰ ٙ‬ا ٔ َّْل ُ َ ـ ا ٔ‪َِ ٙ‬یهٔ ا ِ‪ٔ َٞ ٙ‬ضیرُ ﴿‪﴾۳‬‬
‫رتہمج‪:‬۔ۺہیۺاتکبۺاُاتریۺیئگۺےہۺاہللۺیکۺرطػۺےسۺ‪،‬وجۺزربدتسۺےہرہۺزیچۺاکۺاجےننواالۺےہ‪،‬ۺ‬
‫ےنشخبواالۺےہۺاورۺوتہبۺوبقؽۺرکےنواالۺےہ‪،‬ۺتخسۺزساۺدےنیواالۺےہ‪،‬ۺدقرتۺواالۺےہاُسۺےکۺوِساۺوکیئۺ‬
‫ابعدتۺےکۺالقئۺںیہن‪،‬ۺایسۺےکۺاپسۺبسۺوکۺاجانۺےہ۔‬
‫تلیضف ‪:‬۔وجۺ صخشۺ‘‘آۃیۺارکلیس’’ ڑپھۺرکۺرھپۺ‘‘ وسر ٔہۺۺؤمنِم ’’یکۺذموکرہۺنیتۺآںیتیۺحبصۺےکۺوتقۺڑپھۺےلۺوہۺ‬
‫اُسۺدؿۺرہۺرُبایئۺاورۺفیلکتۺےسوفحمظۺرےہۺاگ۔‬
‫(دنسمۺزبارۺنعۺایبۺرہریہۺوۺرواہۺارتلزمی‪،‬ۺابیقۺوحاےلۺرھکبےۺومیتۺجۺ‪۴‬ۺںیمۺدھکیۺںیل)‬
‫ن‬
‫﴿‪﴾۳۰‬ۺ ِضۺجاتۺیکۺرشارتۺےسۺےنچباکۺۺہخسن‬
‫(اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫۝ اَ ٍَ َ ٔ ب ِ ُ ِ‪ ٟ‬اَ‪َ َٞ َّ ١‬خ َ‪َ ِٟ ُٖ٢ٰ ِْ ٚ‬م َ ّث َّ اَ‪ ِٟ َُّٖ١‬ا ٔ َ‪َْ ٢َ ِ ٙ‬ل تُ ِز َج ُن ِ َ‪٤‬‬
‫ش‬ ‫ِ‬ ‫ج‬ ‫َّ‬ ‫ٔ‬ ‫ٔ‬ ‫ۤ‬ ‫ج‬
‫﴿‪ٰ َ ٍَ ﴾۱ ۵‬نل َ اُ٘ ا ِ‪ ُ ٔ َٚٞ ٙ‬ا ِ‪ُّ َ ٙ‬یٓ َْل ا‪ َ ٰ ٙ‬اْل ‪َ َ ُ٥‬ر ُّیب ا‪َ ٙ‬ن ِز ٔ‬
‫ا ِل َ ٔ یِ ٔ‪ ٣ِ َٝ َ ﴾۱ ۶﴿ ٟ‬یَّ ِد ُو َ‪َ ٝ‬ه ا٘ٔ أ‪َ َ ٧ّ ٰ ٙ‬‬
‫ْل‬
‫ِخ َْل ُ ِز َ‪ٗ َٙ ٤َ ٥‬‬

‫‪128‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫ٔ ٖ ْل ٍَ ٔ‪ َٞ َّ ١‬ح ٔ َ ُ ٗ م ٔ ِ‪َ ٢‬د َر ِّ ٖ ـ أ‪َْ ٗ َّ ١‬ل ُی َِ‪ ُ ٔ ٚ‬ا ِلٖ ٰ ٔ ُ ِ َ‪﴾۱ ۷﴿ ٤‬‬
‫َ ُّ ِ‪َّ ٛ‬ر ِّب اىِ ٔ ِ َ ِار َح ِ‪ َ ٟ‬اَ‪َ َ ِ ١‬خیِرُ ا‪ٙ‬زّٰحٔ‪ٔٞ‬ی ِ َ‬
‫ن ﴿‪ ( ﴾۱ ۸‬رہ ُٔ‍‪ٝ‬ؤ‪) ٤ ٢ٝ‬‬
‫ے‬
‫رتہمج‪:‬۔ۺایکۺمتۺہیۺامگؿۺکئ ےۺوہےئۺوہۺہکۺاۺےنۺںیہمتۺویںۺیہۺےباکرۺدیپاۺایکۺےہۺاورۺہیۺہکۺمتۺامہریۺ‬
‫ت‬
‫رطػۺولاٹےئۺیہۺہنۺاجؤےگ۔ۺاہللۺاعتٰیلۺ چ‬
‫ساۺابداشہۺےہۺوہۺڑبیۺدنلبیۺواالۺےہ‪،‬ۺاسۺےکوساۺوکیئۺوبعمدۺ‬
‫ںیہن‪،‬ۺویہۺزبرگۺ شۺاکۺامکلۺےہۺوجۺصخشۺاہللۺےکۺاسھتۺدورسےۺوبعمدۺوکۺاکپرےۺسجۺیکۺدلیلۺاسۺ‬
‫ےکۺاپسۺںیہن‪،‬ۺسپۺاسۺاکۺاسحبۺوتۺاسۺےکۺربۺےکۺاورپۺیہۺےہ۔ۺےبۺکشۺاکرفۺولگۺاجنتۺےسۺ‬
‫رحموؾۺںیہ۔ۺاورۺوہکۺہکۺاےۺریمےۺرب! وتۺشخبۺاورۺرمحۺرکۺاورۺوتۺبسۺرہمابونںۺےسۺرتہبۺرہمابینۺ‬
‫رکےنواالۺےہ۔‬
‫تلیضف ‪:‬۔انبۺایبۺاحمتۺںیمۺےہۺہکۺاکیۺامیبرۺصخشۺےسجۺوکیئۺنِجۺاتسۺۺراہۺاھت‪،‬ۺرضحتۺدبعاہللۺنبۺوعسمدؓۺےکۺاپسۺآایۺوتۺ‬
‫آپؓۺےنۺذموکرہۺآتیۺڑپھۺرکۺاُسۺےکۺاکؿۺںیمۺدؾۺایک‪،‬ۺوہۺااھچۺوہۺایگۺ۔ۺبجۺیبنۺرکمیۺﷺ ےسۺاسۺاکۺذرکۺایکۺوتۺآپۺ‬
‫ﷺ ےنۺرفامایۺۺدبعاہللۺمتۺےناسۺےکۺاکؿۺںیمۺایکۺڑپاھۺاھت؟ۺۺآپؓۺےنۺالتبۺدای‪،‬ۺوتۺۺوضحرۺﷺ ےنۺرفامایۺمتۺےنۺہیۺ‬
‫آںیتیۺاسۺےکۺاکؿۺںیمۺڑپھۺرکاےسۺالجۺدای‪،‬ۺاہللۺیکۺمسقۺاِضؿۺآوتیںۺوکۺارگۺوکیئۺابۺاامیؿۺصخشۺابنیقیلۺیسکۺاہپڑۺرپۺڑپےھۺوتۺ‬
‫وہۺیھبۺاینپۺہگجۺےسۺلٹۺاجےئ۔‬
‫ۺاوبۺمیعنۺےنۺرواتیۺلقنۺیکۺےہۺہکۺںیمہۺروسؽۺرکمیۺﷺ ےنۺاکیۺرکشلۺںیمۺاجیھبۺاورۺرفامایۺہکۺاۺحبصۺوۺاشؾۺ‬
‫ذموکرہۺآںیتیۺالتوتۺرفامےتۺرںیہۺوتۺاۺےنۺرباربۺاسۺیکۺالتوتۺدوونںۺوتقۺاجریۺریھک۔ۺادمحلۺہلل! اۺالسیتمۺاورۺ‬
‫(ریسفتۺانبۺریثکۺ‪۳‬؍‪،۴۷۴‬ۺرھکبےۺومیت‪۱‬؍‪)۱۵۰‬‬ ‫تمینغۺےکۺاسھتۺواسپۺولےٹ۔ ۺ‬

‫﴿‪﴾۳۱‬ۺۺاشؾۺیکۺۺااۺداعںیئ‬
‫(رہۺداعۺوکۺاکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫‪129‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫﴿ َا ِ‪َ َ ٢َ ِ َ ٝ‬ا ِ‪ َ ٝ‬ی ا ِ‪ِ ُ ِٚ ُٞ ٙ‬ہّٰلِل َر ِّب ا ِ‪َ ٙ‬ن َ‪ٔٞٙ‬ی ِ َن ‪َ ،‬ا‪ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬ا ٔ ِّ ْٓ‬
‫َّ‬
‫َص َ َ ‪َ ِ ُ ١‬ر َ َ َ َز َٕ َ َ‬ ‫َا ِ َ‪َ َ ُٙ‬خی ِ َر ٰ‪َ ٥‬ذا ا‪ِ ٚٙ‬ی َ‪ٔ ٚ‬ۃ ٍَ ِ َ َ َ َن ِ َ‬
‫َ ‪َ ُ٥‬دا َ َ اَ ُم ِذ ُ ٔ َ ٔ‪ِّ َ ٣ِ ٝ‬‬
‫َش َ‪ِٔ ٍ ٝ‬ی َ َ َ ِّ‬
‫َش َ‪َ ٝ‬ب ِن َد َ ﴾‬
‫رتہمج‪:‬امہریۺاشؾۺوہیئگۺاورۺاہللۺربۺااعلنیملۺےکۺکلمۺیکۺاشؾۺوہۺیئگ۔ۺاےۺاہلل! ںیمۺآپۺےسۺاسۺراتۺیکۺالھبیئۺ‬
‫اورۺاسۺیکۺحتفۺاورۺاکایمیبۺاورۺونرۺاورۺایکسۺربتکۺاورۺاسۺیکۺدہاتیۺاماتگنۺوہںۺاورۺاسۺراتۺاورۺاسۺےکۺدعبۺےکۺرشۺ‬
‫ےسۺآپۺیکۺانپہۺاماتگنۺوہںۺ۔ (نصحِضۺنیصحۺ)‪(،‬رپۺونرۺداعۺصۺ‪)۳۲‬‬

‫ظ َ َمل ٰ دٔیِ ٔ‪٣‬‬ ‫اْل ِخ ََل ٔ‬‫اْل ِ ََل‪ َ ٔ ٠‬کَ‪ٔ َٞ ٔ ٚ‬ۃ ِ ٔ‬

‫﴿ اَ ِ‪َ ٢َ ِ َ ٝ‬مل ٰ ٍ ٔ ِ َ ۃ ٔ ِ ٔ‬
‫٘ َم‪َِ ٚ‬ی ٔ َ َ َّ‪َ َ َٟ ٚ‬مل ٰ ٔ‪ٔ َّٚ ٝ‬ۃ اَ ٔ ِ َ‪ۤ ٢‬‬ ‫‪َ١‬ب ٔ ِّ َ‪ٕ َّٞ َ ُٝ ٢‬د َصل َّ ا ُ‬
‫لٕٔی ِ َن ﴾‬ ‫ا ٔ ِ َزا‪ِ ٔ٥‬ی َ‪َ ٟ‬ح‪ِ ٔ ٢‬ی َّ ُ‪ َٝ َّ ّٞ ٔ ٚ ِ ٝ‬ک َ َ‪ ٣َ ٝٔ ٤‬ا ِ‪ٔ ِ ُٞ ٙ‬‬
‫رتہمج‪ :‬۔اۺےنۺاشؾۺیک ِض‬
‫ۺرطفتۺاالسؾۺرپ‪،‬ۺہملکٔۺاالخصۺرپۺاورۺاےنپۺوبحمبۺیبنۺﷺ ےکۺدنیۺرپۺاورۺاےنپۺدجِضادجمۺ‬
‫رضحتۺاربامیہۺہیلعۺاالسلؾۺیکۺتّلمۺرپۺوجۺومدحۺاورۺاملسمؿۺےھتۺاورۺرشموکںۺںیمۺےسۺہنۺےھت۔ (نصحِضۺنیصحۺ‪)۷۵‬‬

‫﴿اَ‪ َ ٔ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬اَ ِ‪ َ ٔ َ ٢َ ِ َ ٝ‬اَ ِص َ ِ َ‪َ ِ َ ١ َ ٔ َ ٢‬ی‬

‫َ ٔ َ ‪ُ ِ ُٞ َ ١‬ا َ أ‪َِ ٙ‬ی َ ا‪ُّ ٙ‬ی‪ُ ٢‬ص ِ ُر ﴾‬
‫رتہمج‪ :‬۔اےۺاہلل! ںیمہۺآپۺیہۺیکۺوتقیفۺےسۺاشؾۺیلمۺاورۺآپۺیہۺیکۺوتقیفۺےسۺحبصۺبیصنۺوہیئۺ۔ۺآپۺیہۺیکۺ‬
‫دقرتۺےسۺاۺےتیجۺںیہ‪،‬ۺاورۺآپۺیہۺیکۺدقرتۺےسۺرمںیۺےگ۔اورۺآپۺیہۺیکۺرطػۺولٹۺرکۺاجانۺےہ۔ (رتذمی)‬

‫‪130‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫﴿‪﴾۳۲‬ۺۺرسیتاۺہملک‬
‫(وس؀ۺ‪ ۱۰۰‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫٘ ا َ ِٕبَرُ َ َْل‬
‫٘ َا ُ‬ ‫َ َ ْۤل أ‪ َ ٰ ٙ‬ا ٔ َّْل ا ُ‬ ‫﴿ ُ ِ َ َ‪ ٤‬ا٘ٔ َ ا ِ‪ُ ِٞ َ ٙ‬د ِہّٰلِل‬
‫ٔ ٘ٔ ا ِ‪َ ٙ‬نل ٔ ِّ ا ِ‪َ ٙ‬نق ِٔی ٔ‪﴾ٟ‬‬ ‫َح ِ َ‪َْ َ ٜ‬ل ُّ َّ َۃ ا ٔ َّْل‬
‫﴿‪﴾۳۳‬ۺۺاافغتسر‬
‫(وس؀ۺ‪ ۱۰۰‬رمہبتۺڑپںیھ)‬

‫٘ َّا‪ٔ ٙ‬ذ ِی َ ْۤل أ‪ َ ٰ ٙ‬ا ٔ َّْل ‪ َ ُ٥‬ا ِ‪َ ٙ‬ح ُّی ا ِ‪ُّ َْ ٙ‬یی ِ ُ‪َ َ ٠‬اتُ ِ ُب أ‪َِ ٙ‬ی ٔ﴾‬
‫﴿ َا ِ َ ِي ٔ ُ ا َ‬
‫ای ﴿ اَ‪ َّٟ ُ ّٰٚ ٙ‬اىِ ٔ ِ ل ٔ ِ ﴾ یھبۺڑپھۺےتکسۺںیہ‬

‫﴿‪﴾۳۴‬ۺۺدرودۺرشفی‬
‫(وس؀ۺ‪ ۱۰۰‬رمہبتۺڑپںیھ)‬
‫رتہبۺہیۺےہہکۺ‘‘ دُ ُر ِ د ٔ ا ٔ ِ َزا ٔ ِی ٔ ِ ’’ ڑپےئھۺ‪،‬ۺنکیلۺارگۺرصتخمۺدرودۺڑپانھۺےہۺوتۺہیۺےہ‪:‬‬

‫﴿ اَ ‪َ َّٟ ُ ّٰٚ ٙ‬ص ِّ‪َ ٛ‬مل ٰ ُ‪ٔ َّٞ َ ٝ‬د ٔ‪٤‬ا‪ٔ ٢َّ ٙ‬ب ِّی ِاْلُم ِّ ِّ‬
‫بٔ َن َدد ٔ ک ُ ِّ‪ِ َٝ ٛ‬ن‪﴾ َ َّٙ ٕ ٠ِ ُٚ‬‬

‫‪131‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫راتۺےکۺومعمالتۺںیم‬
‫افہقۺںیہنۺآےۺاگۺ‬
‫تلیضفۺ ‪:‬۔ربواتیۺانبۺوعسمدۺؓۺوضحرﷺ اکۺہیۺاراشدۺوقنمؽۺےہۺہکۺ‪ )(۱‬وجۺصخشۺرہۺراتۺوکۺوسر ٔہۺواہعقۺڑپےھۺاسۺ‬
‫وکۺیھبکۺافہقۺںیہنۺوہاگۺاورۺۺانبۺوعسمدۺؓۺاینپۺویٹیبںۺوکۺمکحۺرفامایۺرکےتۺےھتہکۺرہۺبشۺںیمۺاسۺوسرۃۺوکۺڑپںیھۺ۔ۺ( ‪)۲‬‬
‫‪ (۳‬رواتیۺ‬
‫وسر ٔہۺدحدی‪،‬وسر ٔہۺواہعقۺاوروسر ٔہۺرنٰمحۺڑپےنھۺواالۺتّنجۺارفلدوسۺےکۺرےنہۺواولںۺںیمۺےسۺاکپراۺاجاتۺےہ۔ۺ)‬
‫ںیمۺےہہکۺوسر ٔہۺواہعقۺوسر ٔہۺینغۺےہۺاوکسۺڑپوھۺاورۺاینپۺاوالدۺوکۺاھکسؤ۔ۺ(‪ )۴‬رواتیۺںیمۺےہہکۺاینپۺویبیبںۺوکۺاھکسؤۺ۔ۺ‬
‫(‪ )۵‬رضحتۺاعہشئۺریضۺاہللۺامہنعۺےسۺیھبۺاسۺےکۺڑپےنھۺیکۺاتدیکۺوقنمؽۺےہ۔(‬
‫اضفلئۺرقآؿۺص‪) ۵۳‬‬

‫﴿ ُ ِ َرۃُ ا ِ‪ َ ٙ‬اّ ٔ َن ٔۃ ﴾‬
‫اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپھۺےئجیل‬
‫بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ ٣ٔ ٞ‬ا‪َّ ٙ‬زح ِٔی ٔ‪ٟ‬‬

‫أذَا َ َّ َن ٔ ا ِ‪ َ ٙ‬اّ ٔ َن ُۃ ْل﴿‪َِ ٙ ﴾۱‬ی َ ‪َِ ّ َ ٔ ٙ‬ن ٔ َ‪ ٦‬ک َ ذ ٔ َ ٌۃ ‪﴾۲﴿٠‬‬

‫َخ ٍ َٔغ ٌۃ َّراٍ َٔن ٌۃ ْل﴿‪ ﴾۳‬أذَا ُر َّج ٔ ِاْل َ ِر ُؼ َر ًّج ْل﴿‪ َّ ﴾۴‬بُ َّ ٔ‬
‫ِ َ‪ّ ٓ َ ٥‬ء ُّی‪ْۢ ٝ‬ن‪ًّ َ ٢‬ث ْل﴿‪ِٟ ُ ٢ِ ُٕ َّ ﴾۶‬‬ ‫ا ِ‪َ ُٜ َ ٔ ٙ‬ب ًّ ْل﴿‪١َ َ ٍَ ﴾۵‬‬
‫ٰ ُب ا ِ‪ِ َٞ ٙ‬ی َ‪ٔ ٢َ ٞ‬ۃ ‪ْ۵‬ل َ‪َ ۤ ٝ‬ا ِص ٰ ُب‬ ‫َا ِز َ ا ّج ٰاَ‪َ ٰ ٚ‬ث ّۃ ـ﴿‪ِ َ ٍَ ﴾۷‬ص‬
‫ا ِ‪ِ َٞ ٙ‬ی َ‪ٔ ٢َ ٞ‬ۃ ـ﴿‪ َ ﴾۸‬اَ ِص ٰ ُب ا ِ‪ِ َٞ ٙ‬ص َ َ‪ٔ ٞ‬ۃ ‪ْ۵‬ل َ‪ ۤ ٝ‬اَ ِص ٰ ُب ا ِ‪ِ َٞ ٙ‬ص َ َ‪ٔ ٞ‬ۃ‬
‫‪132‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫ْق ُ ِ َ‪ ٤‬ج﴿ ‪﴾۱‬‬ ‫﴿‪ َ ﴾۹‬ا‪ ٤َ ِ ُْ ٔ ّٰ ٙ‬ا‪ٰٓ ُ ﴾۱۰﴿ ٤َ ِ ُْ ٔ ّٰ ٙ‬ل ِ َ ا ِ‪َّ َ ُٞ ٙ‬‬
‫ج‬ ‫ـ‬

‫ف ٔ ِ َج ّٰ‪ ٔ ٢‬ا‪٢َّ ٙ‬ن ِٔی ٔ‪ٰ ﴾۱۲﴿ ٟ‬ا ُ َّ‪ْ ٚ‬ۃ ِّ‪ِ ٣َ ٝ‬اْل َ َّ ‪ٔٙ‬ی ِ َن ْل﴿‪ِ ٔ َّٚ َ ﴾۱۳‬ی ْ‪٣َ ِّٝ ٛ‬‬
‫ی‪ ٣‬ـ‬
‫رس ٕر َّ‪ُ ِ ٝ‬ع ِ‪ٕ َ ١‬ۃ ْل﴿‪ُّ ﴾۱۵‬ی‪ٖٔ َّ ٝ‬ئٔی ِ َن َم‪َِ ٚ‬ی َ‪٦‬‬
‫َ ٰ ُُ‬‫ل‬ ‫م‬ ‫﴾‬ ‫‪۱‬‬‫‪۴‬‬‫﴿‬ ‫ِخ ِ َ‬‫ِاْلٰ ٔ ٔ‬
‫ا‪ُّ ٤‬ی‪َ ٝ‬د َّ‪ُ ٚ‬د ِ َ‪ْ ٤‬ل﴿‪﴾۱۷‬‬ ‫ُ‪ٔٚٔ ْٰ َ ٝ‬ی ِ َن ﴿‪َ ﴾۱۶‬ی ُؾ ِ ُِ َم‪َِ ٚ‬ی‪َ ِٙ ٔ ِٟ ٔ٦‬د ْ‬
‫س ِّ‪ٔ َّٝ ٣ِ ٝ‬نی ِ ٕن ْل﴿‪َّْ ﴾۱۸‬ل ی َُض َّد ُم ِ َ‪٤‬‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫‪ْ۵‬ل‬
‫اب َّ اَ َ رٔیِ َٓ َ ٕ‬
‫ک‬ ‫ٔ َ ِٕ َ ٕ‬
‫َم ِ‪َْ َ ٦َ ٢‬ل یُ ِ‪٢‬ز ٔ ٍُ ِ َ‪ْ ٤‬ل﴿‪ٕ ٦َ ٔ ٕ ٍَ َ ﴾۱۹‬ۃ ِّ‪َ َّٞ ٝ‬ی َ َدیَّرُ ِ َ‪ْ ٤‬ل﴿‪ٟٔ ِ َٙ َ ﴾۲۰‬‬
‫َ ُح ِ ْر مٔی ِْن ْل﴿‪ ﴾۲۲‬ک َ َ ِ‪َ ٝ‬ث ٔ‪ْٔ ُّ ٜ‬وْ ُ ِ‬ ‫ؽَیِر ٕ ِّ‪َ َّٞ ٝ‬ی ِص َ ُ‪ ٤َ ِ ٦‬ـ﴿‪﴾۲۱‬‬
‫ا ِ‪ ٤ٔ ِ ُ٢َِٖٞ ٙ‬ج﴿‪َ ﴾۲۳‬جزَ ٓا ًۢمء ٔ َ‪ٞ‬‬
‫ک َ ‪ِ ُ ١‬ا َی ِن َ‪َْ ﴾۲۴﴿ ٤َ ِ ُٚٞ‬ل َی ِ َ‪ُ ٞ‬ن ِ َ‪٤‬‬
‫ٍ ِٔی َ‪ِ َٙ ٦‬ي ّ ا َّ َْل َت ِٰا ٔ ِ ّمْی ْل﴿‪ ﴾۲۵‬ا ٔ َّْل ّ ٔ ِی َّل َ ‪﴾۲۶﴿ ّٞ ٰ ٚ َ ّٞ ٰ ٚ‬‬
‫َ َا ِص ٰ ُب ا ِ‪َ ٙ‬ی‪ٔٞ‬ی ِ ٔن ‪ْ۵‬ل َ‪َ ۤ ٝ‬ا ِص ٰ ُب ا ِ‪َ ٙ‬ی‪ٔٞ‬ی ِ ٔن ـ﴿‪ ﴾۲۷‬ف ٔ ِ ِٔد ٕر‬
‫َّ‪ِ ٝ‬د ُغ ِد ٕ ﴿‪ ﴾۲۸‬ؽ ِ‪ُ ٢ِ ٝ ٚ‬غ ِد ﴿‪ ﴾۲۹‬ف ٕ ٓٔ‪ُ ِٞ ٝ ٛ‬د ِ د ﴿‪﴾۳۰‬‬
‫ٕ‬ ‫ْل‬
‫َّ‬ ‫َّ‬ ‫ْل‬
‫ٕ‬ ‫َّ‬ ‫ٕ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ْل‬

‫‪133‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫َّ َ‪ٕ ٓ ٝ‬ء َّ‪ٕ ِ ُٖ ِ ٝ‬ب ْل﴿‪ٕ ٦َ ٔ ٕ ٍَ َّ ﴾۳۱‬ۃ َٕثٔی ِ َرۃ ٕ ْل﴿‪َّْ ﴾۳۲‬ل َ‪ُ ِْ ٝ‬ؾ ِ َم ٕۃ َ َْل‬
‫ش َّ‪ِ ٝ‬ز ٍُ ِ َم ٕۃ ـ﴿‪ ﴾۳۴‬أ‪ ۤ َّ ١‬اَ ِنصَ ِ‪ َّ٣ُ ٰ ١‬ا ٔ ِنصَ ٓ ّء‬
‫َ‪َ ِ ُ٢ِٞ ٝ‬م ٕۃ ﴿‪ َّ ﴾۳۳‬اُ ُ ٕ‬
‫ْل‬

‫َع ّ َا ِت َزا ّ ْل﴿‪ِّْ ﴾۳۷‬ل َ ِص ٰ ٔب‬

‫ُُ‬ ‫﴾‬ ‫‪۳۶‬‬‫﴿‬ ‫ْل‬
‫ا‬ ‫ر‬ ‫َ‬ ‫ا‬ ‫‪َّ٣‬‬
‫ََ ُٰ َِ ّ‬ ‫‪٦‬‬ ‫‪٢‬‬‫‪ٚ‬‬‫ِ‬ ‫ن‬ ‫ٍ‬
‫َ‬ ‫﴾‬ ‫‪۳۵‬‬‫﴿‬ ‫ْل‬

‫ِّ‬ ‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫ْل‬

‫ٔ‬ ‫ِّ‬ ‫َّ‬ ‫ُ‬
‫ا ِ‪َ ٙ‬ی‪ٔٞ‬ی ِ ٔن ﴿‪ٰ ﴾۳۸‬ا‪ِ ٣َ ٝ ْ ٚ‬اْل َ ‪ٙ‬ی ِ َن ﴿‪ٰ َ ﴾۳۹‬ا‪ْ ٚ‬ۃ ‪٣َ ٝ‬‬
‫َّ‬ ‫ـو‬

‫ا‪ٙ‬ص َ‪ٜٔ ٞ‬‬ ‫ا‪ٙ‬ص َ‪ْ۵ ٜٔ ٞ‬ل َ‪ ۤ ٝ‬اَ ِص ٰ ُب ِّ‬ ‫ِخیِ َ‪ ٣‬ـ﴿‪ َ ﴾۴۰‬اَ ِص ٰ ُب ِّ‬ ‫ِاْلٰ ٔ ٔ‬
‫ـ﴿‪ ﴾۴۱‬ف ٔ ِ َ ُ‪َ َّ ٕ ٠ِ ٞ‬ح‪ِ ٔٞ‬ی ٕ‪ْ ٟ‬ل﴿‪ َّ ﴾۴۲‬ف ٕ ٓٔ‪ ٣ِ ِّٝ ٛ‬یَّ ِ ُ‪ْ ٕ ٠ِ ٞ‬ل﴿‪َّْ ﴾۴۳‬ل‬
‫َ رٔد ٕ َّ َْل َ ٔ یِ ٕ‪ ﴾۴۴﴿ ٟ‬أ‪ ِٟ ُ َّ ١‬ک َ ‪ِ ُ ١‬ا َّ ِ َ‪ٰ ٛ‬ذ‪ُٝ َ ٔ ٙ‬ت ِ َرٍٔی ِ َن‬
‫َُص ِ َ‪َ ٤‬مل َ ا ِ‪٢ِ ٔ ٙ‬ثٔ ا ِ‪َ ٙ‬نق ِٔی ٔ‪ ٟ‬ج﴿‪ َ ﴾۴۶‬ک َ ‪ِ ُ ١‬ا‬‫ص‪ٚ‬ےج﴿‪ َ ﴾۴۵‬ک َ ‪ِ ُ ١‬ا ی ُّیٔ‬
‫َی ُْ ِ‪ْ۵ ٤َ ِ ُٙ‬ل اَئ َٔذا ٔ‪ٝ‬ت ِ َ‪ ٢َّ ُٕ َ ٢‬تُ َزا ّ َّ م َٔق ّ‪َ ٝ‬ءأ‪ُ ِ ََٞ ٙ َّ ١‬ن ِٰا ُ ِ َ‪٤‬‬
‫ِخیِ َ‪٣‬‬ ‫َ ٓ ُ‪ِ َ ١‬اْل َ َّ ‪ ِٛ ُّ ﴾۴۸﴿ ٤َ ِ ُٙ‬ا ٔ َّ‪ِ ٤‬اْل َ َّ ‪ٔٙ‬ی ِ َن َ ِاْلٰ ٔ ٔ‬ ‫﴿‪ ﴾۴۷‬ا ََ‬
‫ْل‬

‫ا َی ِ‪ِ َّٝ ٕ ٠‬ن‪ْ ٕ ٠ِ ُٚ‬ل﴿‪ٰ ﴾۵۰‬ا ُ َّ‪ ٟ‬أ‪ِٟ َُّٖ١‬‬ ‫ِ ُ‪ُ ِ ٞ‬م ِ َ‪ْ۵ ٤‬ل الٔ ٰ ٔ‪ِ ٝ‬ی َْ ٔ‬ ‫ْل﴿‪ََٞ ٙ ﴾۴۹‬‬

‫‪134‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫ا‪ٙ‬غ ٓ ُّی‪ ٤َ ِ ٙ‬ا ِ‪ِّ َٖ ُٞ ٙ‬ذ ُ ِ َ‪ْ ٤‬ل﴿‪َْ ﴾۵۱‬لٰکٔ‪َ ٣ِ ٝٔ ٤َ ِ ُٚ‬ش َ ز ٕ ِّ‪٣ِ ٝ‬‬
‫اَ ُّیی َ‪َّ ٦‬‬
‫َز ُّیّ ِ‪ ٦َ ٢ِ ٝٔ ٤َ ِ ُ ٔ ٙ ََٞ ٍ ﴾۵۲﴿ ٕ ٠‬ا ِ‪ُ ُ ٙ‬ؾ ِ َ‪ٔ ٰ ٍ ﴾۵۳﴿ ٤‬‬
‫ج‬ ‫ْل‬
‫َل ُ ِ َ‪َ ٤‬م‪َِ ٚ‬ی ٔ‬
‫َش َب ا ِ‪ِ ٔ٦ٙ‬ی ٔ‪ ٟ‬ـ﴿‪َ ٥ٰ ﴾۵۵‬ذا ‪ُ١‬زُ‪ِٟ ٦ُ ُٙ‬‬ ‫ٔ‪ ٣َ ٝ‬ا ِ‪ِ ٔٞ َ ٙ‬ی ٔ‪ ٟ‬ج﴿‪ٰٔ ٍ ﴾۵۴‬‬
‫َل ُ ِ َ‪ُِ ٤‬‬
‫ِّ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ِ‬ ‫ی‪ ٣‬ـ‬
‫ا‪ٙ‬د ِ ٔ ﴿‪َ ٣ُ ِ َ ١ ﴾۵۶‬خ َ‪َْ ِ َٚ ٍَ ِٟ ٖ٢ٰ ْٚ‬لت َضد ُّ ِ َ‪﴾۵۷﴿ ٤‬‬ ‫َی ِ َ‪ِّ ٠‬‬
‫ائ َ ِ ُ ِ‪ َّٝ ٟ‬تُ ِ‪ ٤َ ِ ُ٢ٞ‬ـ﴿‪َ ﴾۵۸‬ءاَْمُتْن َت ِد‪ٗۤ َ ١ِ ُْ ُٚ‬ہ اَ ِ‪٣ُ ِ َ ١ ٠‬‬
‫اَ َ َ‬
‫ا ِ‪ٰ ٙ‬د‪َّ َّ ٣ُ ِ َ ١ ﴾۵۹﴿ ٤َ ِ ُْ ٔ ٚ‬د ِر‪ ُٟ ُٖ٢َ ِ َ َ ١‬ا ِ‪َ ِ َٞ ٙ‬ا َ َ‪٣ُ ِ َ ١ ٝ‬‬
‫ٔ َ‪ِّٔ ُ ِ ٞ‬ی ِ َن ْل﴿‪َ ﴾۶۰‬مل ٰ َا ِ‪ُّ ١ ٤‬ی َ ِّد َ‪َ ٜ‬ا ِ‪َ ٝ‬ث َلُٖ ِ‪ٔ ٢ِ ُ ١ َ ٟ‬ص َُٖ ِ‪ ٟ‬ف ٔ ِ َ‪ٝ‬‬
‫َْل َت ِن‪ِ َْ َٙ َ ﴾۶۱﴿ ٤َ ِ َُٞ ٚ‬د َم‪ ُٟ ُ ِٞ ٔ ٚ‬ا‪ِ ٢َّ ٙ‬ص َ َۃ ِاْل ُ ِ ل ٰ ٍَ َ‪َْ ِ ٚ‬ل‬
‫َت َذ َّ ُ ِ َ‪ ﴾۶۲﴿ ٤‬اَ ََ‬
‫ا َءیِ ُ ِ‪َ َّٝ ٟ‬ت ِ ُ ٰا ُ ِ َ‪َ ﴾۶۳﴿ ٤‬ءاَْمُتْن َتز ِ َر ُم ِ‪ٗۤ َ ١‬ہ‬
‫ـ‬

‫اَ ِ‪ ٣ُ ِ َ ١ ٠‬ا‪ٙ‬زّٰرٔ ُم ِ َ‪َ ِ َٙ ﴾۶۴﴿ ٤‬نصَ ٓ ُء َ‪َ َ ٙ‬ن ِ‪ُ ُ ٢ٰ ٚ‬ح َؾ ّ‪ََ ٍ ٝ‬ق ِ‪ِٟ ُ ٚ‬‬
‫َتَ ََّٖ ُ‪ ﴾۶۵﴿ ٤َ ِ ٦‬أ‪ِ َُٞ ٙ َّ ١‬ي َز ُ‪ْ ٤َ ِ ٝ‬ل﴿‪٤َ ِ ُٝ ِ ُ ِ َٝ ٣ُ ِ َ ١ ِٛ َ ﴾۶۶‬‬

‫‪135‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫ـ‬
‫ل ُ ِ َ‪َ ﴾۶۸﴿ ٤‬ءاَْمُتْن اَ‪ِ١‬زَ ِ‪ِ ُٞ ُ ٙ‬ہُ‬‫ا َءیِ ُ ُ‪ ٟ‬ا ِ‪َ ٓ َٞ ٙ‬ء َّا‪ٔ ٙ‬ذ ِی َت َِ‬ ‫﴿‪ ﴾۶۷‬اَ َ َ‬
‫ٔ‪ ٣َ ٝ‬ا ِ‪ُٞ ٙ‬ز ِ ٔ‪ ٤‬اَ ِ‪ ٣ُ ِ َ ١ ٠‬ا ِ‪٢ِ ُٞ ٙ‬زٔ‪َ ِ َٙ ﴾۶۹﴿ ٤َ ِ ُٙ‬نصَ ٓ ُء َج َن ِ‪ ُ ٢ٰ ٚ‬اُ َج ّج‬
‫ا َءیِ ُ ُ‪ ٟ‬ا‪َ ٢َّ ٙ‬ر َّا‪ِ ٔ ٙ‬ی تُ ِ ُر ِ َ‪ ٤‬ـ﴿‪﴾۷۱‬‬
‫ٍَ َ‪َْ ِ ٚ‬ل َت ِص ُ ُ ِ َ‪َ ﴾۷۰﴿ ٤‬ا َ َ‬
‫َءاَْمُتْن اَ ِنصَ ِتُ ِ‪َ ٟ‬ش َ َز َت َ‪ ۤ ٦‬اَ ِ‪ ٣ُ ِ َ ١ ٠‬ا ِ‪ٔ ٢ِ ُٞ ٙ‬ص ُ ِ َ‪٣ُ ِ َ ١ ﴾۷۲﴿ ٤‬‬
‫َج َن ِ‪َ ٦َ ٢ٰ ٚ‬ت ِذ ٔ َ ّۃ َّ َ‪ّ َ ٝ‬م ِّ‪ٔ ِْ ُِٞ ٚٙ‬یِ َ‪ ٣‬ج﴿‪ٟٔ ِ ٔ ِ ِّ َ ٍَ ﴾۷۳‬‬
‫َر ِّ َ ا ِ‪َ ٙ‬نق ِٔی ٔ‪ ٟ‬و ا‪ٙ‬ث‪ٰٚ‬ثۃ﴿‪ََۤ َ ٍ ﴾۷۴‬ل اُ ِّ ٔ ُ‪ٔ ٔ ّٰ َٞ ٔ ٟ‬ه ا‪ُّ ٙ‬ی‪ْ ٔ ٠ِ ُ ٢‬ل﴿‪﴾۷۵‬‬
‫َْق ْ‪ ٔ َ ٤‬یِ ْ‪ْ ٟ‬ل﴿‪﴾۷۷‬‬‫َ أ‪َ ِ َّٙ ْٟ َ َْ َٙ ٗ َّ ١‬ت ِن‪َ ٤َ ِ َُٞ ٚ‬مق ِٔی ْ‪ْ ٟ‬ل﴿‪ ﴾۷۶‬أ‪ُِ ٙ ٗ َّ ١‬‬
‫ف ٔ ِ ٕ ٔ ٰ ٕب َّ‪ْ ٤ٕ ِ ُ٢ِٖٝ‬ل﴿‪َّْ ﴾۷۸‬ل َی َ‪ُّ ٞ‬ی ۤٗہ ا ٔ َّْل ا ِ‪َ ُٞ ٙ‬ؾ َّ‪٦‬زُ ِ َ‪ ٤‬ـ﴿‪َ ﴾۷۹‬ت ِ‪٢‬زٔیِ ْ‪ٛ‬‬
‫ِّ‪َّ ٣ِ ٝ‬ر ِّب ا ِ‪ٰ ٙ‬ن َ‪ٔٞٚ‬ی ِ َن ﴿‪ ﴾۸۰‬اَ ٍَ ٔ ٰ‪َ ٦‬ذا ا ِ‪ٔ َ ٙ‬دیِثٔ اَْمُتْن ُّی‪ِ ٝ‬د‪٤َ ِ ُ٢ٔ٥‬‬
‫ْل﴿‪َ َ ﴾۸۱‬ت ِ َن‪ ٤َ ِ ُٚ‬رٔزِ َُّٖ ِ‪ ٟ‬اَ‪ ِٟ َُّٖ١‬تُ َٖ ِّذ ُ ِ َ‪ْۤ َ ِ َٚ ٍَ ﴾۸۲﴿ ٤‬ل أذَا‬
‫َ َ‪َ ٚ‬ي ٔ ا ِ‪ْ ٠َ ِ ُْ ِٚ ُ ٙ‬ل﴿‪َ َ ﴾۸۳‬اْمُتْن ح ٔ ِ َ‪٢‬ئ ٔ ٕذ َت ِ‪ُ ٢‬قزُ ِ َ‪ْ ٤‬ل﴿‪٣ُ ِ َ ١ َ ﴾۸۴‬‬

‫‪136‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫َق ُب أ‪َِ ٙ‬ی ٔ ٔ‪ َ ِٟ ُٖ٢ِ ٝ‬لٰٖ ِٔ‪َّْ ٣‬ل تُ ِ ُٔ‬

‫َص ِ َ‪ْۤ َ ِ َٚ ٍَ ﴾۸۵﴿ ٤‬ل ا ٔ ِ‪ِٟ ُ ٢ِ ُٕ ٤‬‬ ‫اَ ِ َ‬
‫ىَی ِ َر َ‪ٔ ٝ‬دیِ‪ٔ٢‬ی ِ َن ْل﴿‪َ ﴾۸۶‬ت ِز ٔج ُن ِ‪ ۤ ٦َ َ ١‬ا ٔ ِ‪ٰ ِٟ ُ ٢ِ ُٕ ٤‬ص ٔدّٔی ِ َن ﴿‪﴾۸۷‬‬
‫ٍَ َ َّ‪ ۤ ٝ‬ا ٔ ِ‪ ٤‬ک َ َ‪ ٣َ ٝٔ ٤‬ا ِ‪َّ َ ُٞ ٙ‬‬
‫‪ْ۵‬ل‬ ‫ْل‬
‫ا ِ ٌح َّ َریِ َ ٌ‪٤‬‬ ‫ََ‬ ‫﴾‬ ‫‪۸۸‬‬‫﴿‬ ‫ْق ٔی ِ َن‬
‫َّ َج َّ‪َ ُ ٢‬نن ِٔی ٕ‪ َ ﴾۸۹﴿ ٟ‬اَ َّ‪ ٝ‬ا ٔ ِ‪ ٤‬ک َ َ‪ ٣ِ ٝٔ ٤‬اَ ِص ٰ ٔب ا ِ‪َ ٙ‬ی‪ٔٞ‬ی ِ ٔن ْل﴿‪﴾۹۰‬‬
‫ٍَ َ ‪ ٣ِ ٝٔ َ َّٙ ٌٟ ٰ ٚ‬اَ ِص ٰ ٔب ا ِ‪َ ٙ‬ی‪ٔٞ‬ی ِ ٔن ـ﴿‪ َ ﴾۹۱‬اَ َّ‪ ۤ ٝ‬ا ٔ ِ‪ ٤‬ک َ َ‪٣َ ٝٔ ٤‬‬
‫ا‪ٙ‬غ ٓ ِّ‪ٙ‬ی ِ َن ْل﴿‪ُ٢ٍَ ﴾۹۲‬ز ُ ٌ‪َ ٣ِ ِّٝ ٜ‬ح‪ِ ٔٞ‬ی ٕ‪ْ ٟ‬ل﴿‪َ َّ ﴾۹۳‬ت ِض‪َ ٔ ٚ‬ی ُۃ‬
‫ا ِ‪ِّ َٖ ُٞ ٙ‬ذ ٔی ِ َن َّ‬
‫َج ٔ ِی ٕ‪ ﴾۹۴﴿ ٟ‬ا ٔ َّ‪َ ٥ٰ ٤‬ذا َ‪َ َ ٦ُ ٙ‬ح ُّیٓ ا ِ‪َ ٙ‬یْٔی ِ ٔن ج﴿‪ٟٔ ِ ٔ ِ ِّ َ ٍَ ﴾۹۵‬‬
‫َر ِّ َ ا ِ‪َ ٙ‬نق ِٔی ٔ‪ ٟ‬و﴿‪﴾۹۶‬‬
‫﴿ ُ ِ َرۃُ ا‪َ ِ َّ ٙ‬دۃ ٔ ﴾ۺۺاورۺ ﴿ ُ ِ َرۃُ ا ِ‪﴾ ٔ ِٚ ُٞ ٙ‬‬
‫اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپھۺےئجیل‬
‫اضفلئۺ ‪:‬۔دحثیۺںیمۺربواتیۺاوبرہریہۺؓۺوضحرﷺ ےسۺوقنمؽۺےہۺہکۺ(‪ )۱‬رقآؿۺرشفیۺںیمۺاکیۺۺوسرۃۺسیتۺ‬
‫رہ‬
‫آایتۺیکۺایسیۺےہۺہکۺوہۺاےنپۺڑپےنھۺواےلۺیکۺافشتعۺرکیتۺریتہۺےہۺاہیںۺکتۺہکۺاسۺیکۺرفغمتۺرکادےۺ ُٔ‍‬
‫ت رک ا‪ٙ‬ذیۺےہ۔ۺ(‪ِ )۲‬ض‬
‫رفامؿۺوبنیۺےہۺہکۺہیۺوسرۃۺرہۺومنمۺےکۺدؽۺںیمۺوہ۔ۺ(‪ )۳‬دحثیۺںیمۺےہۺہکۺسجۺےنۺ‬
‫وسر ٔہۺکلمۺوۺوسر ٔہۺدجسہۺوکۺرغمبۺوۺاشعءۺےکۺدرایمؿۺڑپاھۺوگایۺاسۺےنۺۃلیلۺادقلرۺںیمۺایقؾۺایک۔ۺ‪ )(۴‬رواتیۺںیمۺےہہکۺ‬
‫‪137‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫ہیۺدوونںۺوسروتںۺےکۺڑپےنھۺواےلۺےکےئلۺرّتسۺ؀ۺ‪ ۷۰‬ایکینںۺیھکلۺاجیتۺےہۺاورۺرّتسۺ؀ۺ‪ ۷۰‬رباایئںۺدورۺیکۺاجیتۺےہ۔ۺ(‪)۵‬‬

‫رواتیۺںیمۺےہہکۺاؿۺدوونںۺوسروتںۺوکۺڑپےنھۺواےلۺےکےئلۺۃلیلۺادقلریکۺابعدتۺےکۺرباربۺوثابۺاھکلۺاجاتۺےہ۔‬
‫(ذہایفۺالمطاارہۺاضفلئۺرقآؿۺصۺ‪ )۶( )۵۳‬وجۺہیۺوسرۃۺروزاہنۺڑپےنھۺاکۺاعدیۺوہۺوہ ِض‬
‫ۺذعابۺربقۺےسۺوفحمظۺراتہۺےہ۔(احمک)‬
‫ۺاھت۔رتذمیۺ‪،‬نصحۺنیصحۺصۺ‪)۶۲‬‬
‫(‪)۷‬وضحرﷺ اکۺوسےنۺےسۺےلہپۺاؿۺدوونںۺوسروتںۺےکۺڑپےنھۺاکۺومعمؽ (‬

‫﴿ ُ ِ َرۃُ ا‪َ ِ َّ ٙ‬دۃ ٔ ﴾‬

‫بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ ٣ٔ ٞ‬ا‪َّ ٙ‬زح ِٔی ٔ‪ٟ‬‬
‫ـ‬
‫ا‪ّٟٓ ٓٙ‬م ج﴿‪َ ﴾۱‬ت ِ‪٢‬زٔیِ ُ‪ ٛ‬ا ِل ٖٔ ٰ ٔب َْل َریِ َب ٍ ِٔی ٔ ٔ‪َّ ٣ِ ٝ‬ر ِّب ا ِ‪ٰ ٙ‬ن َ‪ٔٞٚ‬ی ِ َن‬
‫﴿‪ ﴾۲‬اَ ِ‪َ ٠‬ی ُْ ِ‪ ٤َ ِ ُٙ‬ا ٍِت َ ٰرئ ُ ج َ ِ‪ َ ُ٥ ٛ‬ا ِ‪ُّ َ ٙ‬یٓ ٔ‪َّ ٣ِ ٝ‬ر ِّ َ ‪ٔٙ‬ت ُ ِ‪ٔ ٢‬ذ َر‬
‫َّ ِ ّ‪ ۤ َّٝ ٝ‬اَتٰ ُ‪ٔ َّ ١ ٣ِ ِّٝ ِٟ ٦‬ذیِز ٕ ِّ‪ََ ٙ َ ٔ ِٚ َّ ٣ِ ٝ‬ن َّ‪َ ِٟ ٦ُ ٚ‬ی ِ‪ُ َ ٦‬د ِ َ‪﴾۳﴿ ٤‬‬
‫ا َ ِاْل َ ِر َؼ َ َ‪ َٞ ٦ُ ٢َ ِ َ ٝ‬ف ٔ ِ ٔ َّ ٔۃ‬ ‫َاُ٘ َّا‪ٔ ٙ‬ذ ِی َخ‪ ََٓ ٚ‬ا‪ٔ ٰ ٰٞ َّ ٙ‬‬
‫ش َ‪َ ٝ‬لُٖ ِ‪ُ ٣ِ ِّٝ ٟ‬د ِ ‪ َّ ٣ِ ٝٔ ٖ ٔ ١‬ل ٔ ٕٓ‬ ‫اَیَّ ‪ٰ ٕ ٠‬ا ُ َّ‪ ٟ‬ا ِ َ ٰی َمل َ ا ِ‪َ ٙ‬ن ِز ٔ‬
‫ـ‬

‫َّ َْل َشَ ِٔی ٕه ـ اَ ٍََلَ َت َ َذ َّ ُ ِ َ‪ ﴾۴﴿ ٤‬یُ َد ِّزُ ِاْل َ ِ‪َ ٝ‬ز ٔ‪ ٣َ ٝ‬ا‪ٔ ٓ َٞ َّ ٙ‬ء‬
‫ُ َ َ‪ٕ ٢‬ۃ‬ ‫ؼ ٰا ُ َّ‪َ ٟ‬ی ِنزُ ُج أ‪َِ ٙ‬ی ٔ ف ٔ ِ َی ِ‪ ٕ ٠‬ک َ َ‪َ ِْ ٝٔ ٤‬د ُار ۤٗہہ َا ِ‪َ ٙ‬‬
‫الٔ َ ِاْل َ ِر ٔ‬
‫ا‪ٙ‬ص َ‪َ ٦‬دۃ ٔ ا ِ‪َ ٙ‬نزٔیِز ُ‬ ‫ِّ‪َ َّٞ ٝ‬ت ُن ُّید ِ َ‪ ﴾۵﴿ ٤‬ذٰ‪ٰ َ ٔ ٙ‬م‪ ُٟ ٔ ٚ‬ا ِ‪َ ٙ‬ي ِی ٔب َ َّ‬
‫‪138‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫َ َد َا َخ‪َِٓ ٚ‬‬ ‫َ‬ ‫ٗ‬ ‫ْ‬‫َ‬ ‫‪ٚ‬‬

‫َ‬ ‫خ‬
‫َ‬ ‫ٕ‬
‫ء‬ ‫ی‬
‫ِ‬ ‫َ‬
‫ش‬ ‫‪ٛ‬‬‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫ک‬ ‫‪٣‬‬ ‫ح‬ ‫ا‬
‫َ‬
‫ْۤی ِ َ َ‬ ‫ی‬ ‫ذ‬‫ٔ‬ ‫َّ‬
‫ا‪ٙ‬‬ ‫﴾‬ ‫‪۶‬‬‫﴿‬ ‫ْل‬
‫ا‪َّ ٙ‬زح ِٔی ُ‪ٟ‬‬
‫ُ ‪ٕ َٚ ٰ ٚ‬ۃ ِّ‪٣ِ ٝ‬‬ ‫اْل ِن َ ٔ‪ ٣ِ ٝٔ ٤‬ؽٔی ِ ٕن ج﴿‪ٰ ﴾۷‬ا ُ َّ‪َ ٟ‬ج َن َ‪َ ٛ‬ن ِ َ‪٣ِ ٝٔ ٗ ٚ‬‬ ‫ِٔ‬
‫َّ‪ٕ ٓ ٝ‬ء َّ‪ٔ٦ٝ‬ی ِ ٕن ج﴿‪ٰ ﴾۸‬ا ُ َّ‪ّٰ َ ٟ‬ئ ُ َ َنَ ََذ ٍ ِٔی ٔ ٔ‪ُّ ٣ِ ٝ‬یر ِ ح ٔ ٖ َ َج َن َ‪ٛ‬‬
‫َلُٖ ُ‪ ٟ‬ا‪َ ِٞ َّ ٙ‬ه َ ِاْلَبِ َض َر َ ِاْل َ ٍِئ ٔ َد َۃ َّ‪ِ ٚ‬ی َّل ‪ ٝ‬تص ُ ِ َ‪٤‬‬
‫ُ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ٔ‬ ‫ـ‬

‫ؼ َءأ‪َ ِ ٔ َٙ َّ ١‬خ‪َ ِٕٓ ٚ‬ج ٔدیِ ٕد‬ ‫﴿‪ْۤ ُٙ َّ َ ﴾۹‬ی ا َءأذَا َع َ‪ ٢َ ِٚ ٚ‬ف ٔ ِاْل َ ِر ٔ‬
‫ُ‬ ‫‪ٚ‬‬
‫َ‬ ‫َّ‬
‫‪ٝ‬‬ ‫‪ٟ‬‬‫ُ‬ ‫ٖ‬ ‫ٍ‬ ‫ی‬
‫ِ َ َ َ ّٰ ِ‬‫‪ٛ‬‬ ‫ُ‬
‫ّ‬ ‫﴾‬ ‫‪۱‬‬‫‪۰‬‬‫﴿‬ ‫‪٤‬‬‫َ ِٔ ُِ َ‬‫ٔ‬ ‫ٰ‬ ‫ٕ‬ ‫‪ٟ‬‬ ‫‪٦‬‬ ‫ِّ‬ ‫ر‬ ‫ٔ‬
‫ء‬ ‫ٓ‬ ‫َ‬
‫ْ‬ ‫ٔ‬ ‫‪ٚ‬‬ ‫‪ٟ‬‬
‫َ ِ ِ ٔ‬‫ُ‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪ٛ‬‬ ‫‪۵‬ـ‬

‫ا َّا‪ٔ ٙ‬ذ ِی ُ ک ِّ َ‪ٰ ِٟ ُٖٔ ٛ‬ا ُ َّ‪ ٟ‬الٔ ٰ َر ُِّٖ ِ‪ ٟ‬تُ ِز َج ُن ِ َ‪ ٤‬و﴿ ‪ِٙ َ َ ﴾۱‬‬ ‫ا ِ‪ٔ ِ َٞ ٙ‬‬
‫َتزٰٓی أذٔا ِ‪ِ ُٞ ٙ‬ز ٔ ُ‪ِ ُ ٔ ٕ َ ١ ٤َ ِ ٝ‬ا ُر ُء ِ ٔ ‪ ِٟ ٔ٦‬م ٔ ِ‪َ ٢‬د َر ِّ‪ ِٟ ٔ٦‬ـ َر َّ َ‪ۤ ٢‬‬
‫َص‪ِ ٔٞ َ َ َ ١‬ن َ‪ِ ٍَ ٢‬ر ٔج ِن َ‪َ ٢‬ن ِن َ‪َ ِٛ ٞ‬ص ‪ ّ ٔ ٙ‬أ‪﴾۱۲﴿ ٤َ ِ ُ٢ِّٔ ُٝ َّ ١‬‬ ‫اَ ِب َ ِ‬
‫َ َ‪ٔ ِ ٙ‬ش ِ َ‪َْ ٢‬لٰ َت ِ َ‪ ٢‬ک ُ َّ‪َ ٛ‬ن َِ ٕ ‪ٰ ُ٥‬دئ َ‪ َ ٦‬لٰٖ ِٔ‪َ ٣‬ح َّٓ ا ِ‪ُٜ ِ َْ ٙ‬‬
‫س َا ِج َ‪ٔ ٞ‬نی ِ َن ﴿‪﴾۱۳‬‬‫ٔ‪ِ ِّ ٝ‬ی َْل َ ِ‪َ َّ٣َ َٚ ٝ‬ج َ‪ ٣َ ٝٔ َٟ ٢َّ ٦‬ا ِ‪ٔ ٢َّ ٔ ٙ‬ۃ َ ا‪ٔ ٢َّ ٙ‬‬

‫‪139‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫ٔ ِ ٰ‪ِٟ ُٖ٢‬‬ ‫ٍ َُذ ِ ُّ ِا ٔ َ‪َ ٞ‬ن ٔ ِ ُ ِ‪َ ٓ َْ ٔ ٙ ٟ‬ء َی ِ ٔ‪َ ٥ٰ ِٟ ُٖٝ‬ذاج أ‪َ َّ ١‬ن‬
‫ُ ْ ٔ‪٣ُ ٝ‬‬ ‫اب ا ِ‪ُ ٙ‬د ِ‪ٔ ٚ‬د ٔ َ‪َ ِٟ ُ ٢ِ ُٕ ٞ‬ت ِن َ‪ ﴾۱۴﴿ ٤َ ِ ُٚ ٞ‬أ‪َٞ َّ ١‬‬
‫َ ذُ ِ ُّ ِا َم َذ َ‬
‫ِخ ِ ا ُ َّّدا َّ َ َّ ُ ِا‬ ‫ٔ ٰیٰت ٔ َ‪َّ ٢‬ا‪ٔ ٙ‬ذیِ َ‪ ٣‬أذَا ذُ ِّ ُ ِ ا ٔ َ‪ُّ َ ٦‬ی‬
‫َ‬
‫﴿‪ ﴾۱۵‬ت َ َ ف ٰ‬ ‫اَ‪َ ِ َّ ٙ‬دۃ‬
‫ٔ َ ِ‪ٔ ٞ‬د َر ِّ‪َْ ِٟ ُ٥ َ ِٟ ٔ٦‬ل َی ِ َ ِٖبٔرُ ِ َ‪٤‬‬
‫ُج‪َ ِٟ ٦ُ ُ ِ ُ٢‬م ٔ‪ ٣‬ا ِ‪َ َٞ ٙ‬غ ٔج ٔه َی ِد ُم ِ َ‪َ ٤‬ر َّ ُ ِ‪َ ٟ‬خ ِ ٍّ َّ ؽَ َ‪ّ ٞ‬ن ز َّ ٔ‪َّٞ ٝ‬‬
‫َر َز ِّ ٰ‪ ِٟ ٦ُ ٢‬یُ ِ‪ٍََ ﴾۱۶﴿ ٤َ ِ ُْ َٔ ٢‬لَ َت ِن َ‪َ ُٟ ٚ‬ن َِ ْ َّ‪ ۤ ٝ‬اُ ِخ ٔ َ َ‪٣ِ ِّٝ ِٟ ٦ُ ٙ‬‬
‫ُ ََّقۃ ٔ َا ِمی ُ ٕن ج َجزَ ٓا ًۢمء ٔ َ‪ ٞ‬ک َ ‪ِ ُ ١‬ا َی ِن َ‪َ ﴾۱۷﴿ ٤َ ِ ُٚٞ‬اٍ ََ‪ ٣ِ ٞ‬ک َ َ‪ْْٔ ُ ٤‬وو ٔ‪٢ّ ٝ‬‬
‫ـ َْل َی ِ َ ٗ َ‪َ ﴾۱۸﴿ ٤‬ا َّ‪َّ ٝ‬ا‪ٔ ٙ‬ذیِ َ‪ِ ُ٢َٝ ٣‬ا‬ ‫َٕ َ‪ ٣ِ ٞ‬ک َ َ‪ّْ ٔ ٍَ ٤‬‬
‫ٍَ َ‪َ ِٟ ٦ُ ٚ‬ج ّٰ‪ ُ ٢‬ا ِ‪ ٰ ِ َٞ ٙ‬ی ز ‪ُ١‬ز ُ ّ ْۢل ٔ َ‪ ٞ‬ک َ ‪ِ ُ ١‬ا‬ ‫ا‪ٙ‬ض‪ٔ ٰ ٔ ٚ‬‬
‫َ َم‪ ُٚٔٞ‬ا ّٰ‬
‫َی ِن َ‪َ َ ﴾۱۹﴿ ٤َ ِ ُٚٞ‬ا َّ‪َّ ٝ‬ا‪ٔ ٙ‬ذیِ َ‪ِ ُْ َ ٍَ ٣‬ا ٍ ََ‪ ٰ ِ ٞ‬ئ ُ‪ ُٟ ٦‬ا‪ُ ٢َّ ٙ‬ر ـ ک ُ َّ‪ۤ َٞ ٚ‬‬
‫ْخ ُج ِا ٔ‪ ۤ ٦َ ٢ِ ٝ‬اُم ِٔی ُد ِ ا ٍ ِٔی َ‪ِ ٔ ّ َ ٦‬ی َ‪ ِٟ ٦ُ َٙ ٛ‬ذُ ِ ُّ ِا‬
‫اَ َرادُ ْۤی ا اَ ِ‪ ٤‬یَّ ِ ُ‬

‫‪140‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫اب ا‪ ٢َّ ٙ‬رٔ َّا‪ٔ ٙ‬ذ ِی ُٕ ِ‪ ٖ ٔ ِٟ ُ ٢‬تُ َٖ ِّذ ُ ِ َ‪ٔ ُ٢َٙ َ ﴾۲۰﴿ ٤‬ذ ِی َْ َّ‪ِٟ ٦ُ ٢‬‬ ‫َم َذ َ‬
‫اب ِاْل َ ِٕبَر ٔ ‪ََ ٙ‬ن َّ‪َ ِٟ ٦ُ ٚ‬ی ِز ٔج ُن ِ َ‪٤‬‬ ‫ِّ‪ ٣َ ٝ‬ا ِ‪َ ٙ‬ن َذ ٔ‬
‫اب ِاْل َ ِد ٰ ُد ِ َ‪ ٤‬ا ِ‪َ ٙ‬ن َذ ٔ‬
‫﴿‪َ ٣ِ َٝ َ ﴾۲۱‬افِ َ‪ ٣ِ َّٞ ٝٔ ُٟ ٚ‬ذُ ِّ َ ٔ ٰی ٰ ٔ َر ِّ ٖ ٰا ُ َّ‪َ ٟ‬ا َِ‬
‫ـ‬
‫َع َؼ َم ِ‪َ ٢‬‬
‫أ‪ ٣َ ٝٔ َّ ١‬ا ِ‪ِ ُٞ ٙ‬ز ٔ ٔ‪ٝ‬ی ِ َن ُ‪ِ َْٙ َ ﴾۲۲﴿ ٤َ ِ ُٞ ٔ ْ َ ٢ِ ٝ‬د ت ِ َ‪َ ِ ُٝ ٢‬سی‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫و‬

‫ا ِل ٖٔ ٰ َب ٍََلَ َتُٖ ِ‪ ٣‬ف ٔ ِ ٔ‪ِ ٝ‬ز َی ٕۃ ِّ‪ ٓ َْ ِّٙ ٣ِ ٝ‬ئ ٔ ٖ َ َج َن ِ‪ّ ُ٥ ُ ٢ٰ ٚ‬دی ِّ‪ْۤ ٔ َ ٙ‬یی‬
‫رس ٓا ٔءیِ َ‪ ٛ‬ج﴿‪َ َ ﴾۲۳‬ج َن ِ‪ ِٟ ٦ُ ٢ِ ٝٔ ٢َ ٚ‬اَئ ٔ َّ‪ّ ٞ‬ۃ یَّ ِ‪ُ ٦‬د ِ َ‪ِٝ َ ٔ ٤‬زٔ‪َّٞ َٙ َ ١‬‬
‫أ ِ َ‬
‫َصبَرُ ِ ا ـ ُّ َ ک َ ‪ِ ُ ١‬ا ٔ ٰیٰت ٔ َ‪ ٢‬یُ ِّٔ‪ ﴾۲۴﴿ ٤َ ِ ُ٢‬ا ٔ َّ‪َ ٤‬ر َّ َ ‪َ َ ُ٥‬یَ ِٔض ُ‪ٛ‬‬
‫َ ِ َ‪َ ِٟ ٦ُ ٢‬ی ِ َ‪ ٠‬ا ِ‪ٰ ٔ ْٙ‬ی َ‪ٔ ٞ‬ۃ ٍ ٔ ِ َمْی ک َ ‪ِ ُ ١‬ا ٍ ِٔی ٔ َی ِد َ ‪ ﴾۲۵﴿ ٤َ ِ َُ ٔ ٚ‬اَ َ ‪َ َِٟ ٙ‬ی ِ‪ٔ ٦‬د‬

‫ْق ِ ٔ‪َ ٤‬ی ِ‪ُ ٞ‬ص ِ َ‪ ٤‬ف ٔ ِ‬‫َ‪ ِٟ َٕ ِٟ ٦ُ ٙ‬اَ‪ ٣َ ِّٝ ِٟ ٔ ٔ ِٚ َّ ٣ِ ٝٔ ٢َ َِٖٚ ِ٥‬ا ِ‪ُ ُ ٙ‬‬
‫َ‪ ِٟ ٔ٦ٔ٢ٖٔ ٰ ٝ‬ـ ا ٔ َّ‪ ٤‬ف ٔ ِ ٰذ‪َْ َ ٔ ٙ‬لٰی ٰ ٕ ـ اَ ٍََلَ َی ِ َ‪ُ ٞ‬ن ِ َ‪ ﴾۲۶﴿ ٤‬اَ َ ‪َِٟ ٙ‬‬
‫ْخ ُج ٔ ٖ َز ِر ّم‬ ‫َی َز ِ ا َا‪َ َّ ١‬ن ُ ِ ُٔ ا ِ‪َ ٓ َٞ ٙ‬ء الٔ َ ِاْل َ ِر ٔ‬
‫ؼ ا ِ‪ُ ٙ‬زُزٔ ٍَ‪ٔ ِ ُ٢‬‬

‫‪141‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫َص ِ َ‪ ٤‬ا‪ٙ‬ث‪ٰٚ‬ثۃ﴿‪﴾۲۷‬‬‫َت ِک ُ ُ‪ ُ ٢ِ ٝٔ ٛ‬اَ ِن َن ُ‪ َ ِٟ ٦ُ ٝ‬اَ ِن َُ ُ ُ ِ‪ ٟ‬ـ اَ ٍََلَ یُ ِ ُٔ‬

‫َ َی ُْ ِ‪ٰ َٝ ٤َ ِ ُٙ‬ی ٰ‪َ ٥‬ذا ا ِ‪ ُ ِ ََ ٙ‬ا ٔ ِ‪ٰ ِٟ ُ ٢ِ ُٕ ٤‬ص ٔدّٔی ِ َن ﴿‪ِٛ ُّ ﴾۲۸‬‬
‫َی ِ َ‪ ٠‬ا ِ‪َْ ٔ ِ ََ ٙ‬ل َی ِ‪ُ ََ ٢‬ه َّا‪ٔ ٙ‬ذیِ َ‪ْۤ ُ َ َٕ ٣‬ی ا أیِ َ‪َْ َ ِٟ ُ ُ ١ ٞ‬ل ‪ ِٟ ُ٥‬یُ ِ‪َ ٢‬قزُ ِ َ‪٤‬‬
‫َع ِؼ َم ِ‪ َ ِٟ ٦ُ ٢‬ا‪ٔ َ ِ ١‬ق ِز أ‪ُّ ِٟ ُ َّ ١‬ی‪ٔ َ ٢ِ ٝ‬قزُ ِ َ‪﴾۳۰﴿ ٤‬‬
‫و‬
‫﴿‪ٔ ِ َ ٍَ ﴾۲۹‬‬
‫﴿ ُ ِ َرۃُ ا ِ‪﴾ ٔ ِٚ ُٞ ٙ‬‬
‫بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ ٣ٔ ٞ‬ا‪َّ ٙ‬زح ِٔی ٔ‪ٟ‬‬

‫ُ ز َ ‪َ َ ُ٥‬مل ٰ ک ُ ِّ‪َ ٛ‬ش ِی ٕء َّ ٔدیِزُ ْل﴿‪﴾۱‬‬ ‫َتب ٰ َر َک َّا‪ٔ ٙ‬ذ ِی ٔ َی ٔدہ ٔ ا ِ‪ِٚ ُٞ ٙ‬‬
‫ـ‬
‫َ ٰی َۃ ‪ ِٟ ُٕ َ ُِٚ َ ٔ ٙ‬اَ ُّییُٖ ِ‪ ٟ‬اَ ِح َ ُ‪َ ٣‬م َ‪َّ ٞ‬ل‬ ‫ٔ‪َّ ٤‬ا‪ٔ ٙ‬ذ ِی َخ‪ ََٓ ٚ‬ا ِ‪َ ِ َٞ ٙ‬ا َ ا ِ‪ٙ‬‬
‫ـ‬
‫َ ‪ َ ُ٥‬ا ِ‪َ ٙ‬نزٔیِز ُ ا ِ‪َ ٙ‬ي َُ ِ ُر ْل﴿‪َّ ﴾۲‬ا‪ٔ ٙ‬ذ ِی َخ‪َ ِ َ ََٓ ٚ‬ه َ ٰ‪ٕ ٰ ٞ‬‬
‫ا ؽٔ َ ّّ‬
‫َص ْل َ‪ِٛ ٥‬‬ ‫ِ‬
‫ا ِ ٔ َََ‬
‫‪ٙ‬‬ ‫ا‬ ‫ه‬‫ٔ‬ ‫ج‬‫ر‬ ‫ٍ‬
‫َ‬ ‫ـ‬
‫َ‪َ ٝ‬تزٰی ف ٔ ِ َخ‪ ِٓٔ ٚ‬ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪َ ٣ِ ٝٔ ٣ٔ ٞ‬ت َٰ ُ ٕ‬
‫َص َ َّ َتی ِ ٔن َی ِ‪ِ ٔ َْٚ ٢‬ب أ‪َِ ٙ‬ی َ‬ ‫ُ‬
‫َتزٰی ٔ‪ُ ٍُ ٣ِ ٝ‬ؾ ِ ٕر ﴿‪ٰ ﴾۳‬ا َّ‪ِ ٟ‬ار ٔج ٔه ا ِ‪َ َ َ ٙ‬‬
‫َص َخ ٔ ّ َّ ‪َ َ ُ٥‬ح ٔ ی ِ ْر ﴿‪ِ َْ َٙ َ ﴾۴‬د َزیَّ َّ‪ ٢‬ا‪َ ٓ َٞ َّ ٙ‬ء ُّی‬
‫ا‪ٙ‬د‪َ ِ ١‬ی‬ ‫ا ِ‪ُ َ َ ٙ‬‬
‫‪142‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫ٔ‪َ ٞ‬ض ٔ ِی َ َ َج َن ِ‪ُ ٦َ ٢ٰ ٚ‬ر ُج ِ ّ‪َّ ِّٙ ٝ‬‬

‫‪ٚ‬ص ٰی ٔؾی ِ ٔن َ اَ ِم َ ِد‪ِٟ ُ َٙ َ ١‬‬ ‫َ‬
‫اب ا‪ٔ َّ ٙ‬نی ِر ٔ﴿‪ٔ َّٚ ٔ ٙ َ ﴾۵‬ذیِ َ‪ ِ ُ َ َٕ ٣‬ا ٔ َز ِّ‪َ ِٟ ٔ٦‬م َذ ُ‬
‫اب َج َ‪َٟ ٢َّ ٦‬‬ ‫َم َذ َ‬
‫ـ‬

‫َ ٔ ِ َ ا ِ‪ٔ َٞ ٙ‬ضیِرُ ﴿‪ ﴾۶‬ا ٔ َذ ۤا اُ ِ‪ ِ ُْ ٙ‬ا ٍ ِٔی َ‪ُ ٔٞ َ ٦‬ن ِ ا َ‪َ ٦َ ٙ‬ش‪ِ ٔ٦‬ی ّْ َّ ٔ َ‬
‫َت َُ ِ ُر ْل﴿‪َ ﴾۷‬ت َ ُد َت َ‪َّ ٞ‬یز ُ ٔ‪ ٣َ ٝ‬ا ِ‪َ ٙ‬ي ِی ٔك ـ ک ُ َّ‪ ۤ َٞ ٚ‬اُ ِ‪ٙ‬ق ٔ َ ٍ ِٔی َ‪ْ ِ ٍَ ٦‬ج‬
‫َ َ َ‪َ ِٟ ٦ُ ٙ‬خزَ‪ ۤ َ ُ َ ١‬اَ‪َ َِٟ ٙ‬ی ِتُٖٔ ِ‪ٔ َ ١ ٟ‬ذیِ ْز ﴿‪ ِ ُٙ َّ ﴾۸‬ا َل ٰ َّ ِد َج ٓ َء‪َ ١‬‬
‫‪ٔ َ ١‬ذیِ ْز ‪ْ۵‬ل ٍَ َٖ َّذ ِ َ‪َ١ َٝ ٢َ ِٚ ُّ َ ٢‬زَّ َ‪ ٜ‬اُ٘ ٔ‪َ ٣ِ ٝ‬ش ِی ٕء ص‪ٚ‬ےج ا ٔ ِ‪ ٤‬اَْمُتْن‬
‫ِ َ‪ُ ٞ‬ه َا ِ َن ِنْ ٔ ُ‪َٝ ٛ‬‬ ‫ا ٔ َّْل ف ٔ ِ َع‪ٔ َٕ ٕٛ ٰ ٚ‬یِر ٕ﴿‪ ِ ُٙ َّ َ ﴾۹‬ا َ‪َ ٢َّ ُٕ ِ ٙ‬ن‬
‫ٔ َذ‪ْۢ ١‬ن ٔ ٔ ِ‪ ٟ‬ج ٍَ ُ ِ ّْ‬ ‫ُٕ َّ‪ْۤ ٢‬يِف اَ ِص ٰ ٔب ا‪ٔ َّ ٙ‬نی ِر ٔ﴿‪ِ ٍَ ﴾۱۰‬مت َ َر ٍُ ِ ا‬
‫ِّْلَ ِص ٰ ٔب ا‪ٔ َّ ٙ‬نی ِر ٔ ﴿ ‪ ﴾۱‬ا ٔ َّ‪َّ ٤‬ا‪ٔ ٙ‬ذیِ َ‪َ ٣‬ی ِد َص ِ َ‪َ ٤‬ر َّ ُ‪َ ِٙ ٔ ِٟ ٦‬ي ِی ٔب‬
‫ـ‬
‫رس ِ ا َّ ِ َلُٖ ِ‪ ٟ‬اَ ٔا ِج َ‪٦‬زُ ِ ا ٔ ٖ‬
‫َ‪ِ َّٝ ِٟ ٦ُ ٙ‬ي ٔ َ ْۃ َّ اَ ِج ْز َٕ ٔی ِ ْر ﴿‪ َ ﴾۱۲‬اَ ٔ ُّی‬
‫ـ‬
‫ا‪ٙ‬ض ُد ِ رٔ ﴿‪ ﴾۱۳‬اَ َْل َی ِن َ‪َ ٣ِ َٝ ُٟ ٚ‬خ‪َُ ٥ َ ََٓ ٚ‬‬ ‫ا ُّی‬‫أ‪َ ٗ َّ ١‬م‪ِ ٔ ٚ‬ی‪َ ٔ ٌۢ ٟ‬ذا ٔ‬
‫ُ ا ِ‪َ ٙ‬د ٔیِرُ و﴿‪َّ َ ُ٥ ﴾۱۴‬ا‪ٔ ٙ‬ذ ِی َج َن َ‪َ ٛ‬لُٖ ِ‪ِ ٟ‬اْلَ ِر َؼ َذ‪ّْ ِ ُٙ‬ل‬ ‫َّ‬
‫ا‪ٔ ٚٙ‬ؾ ِی ُ‬
‫‪143‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫ٍَ ِ‪ُ ٝ‬ص ِ ا ف ٔ ِ َ‪ َ َ ٔ ٔ ٕ ٢َ ٝ‬کُ‪ ِ ُٚ‬ا ٔ‪ِّ ٣ِ ٝ‬رزِ ّ ٔ ٖ ـ َ أ‪َِ ٙ‬ی ٔ ا‪ُّ ٙ‬ی‪ُ ٢‬ص ِ ُر ﴿‪﴾۱۵‬‬
‫ُ ُٖٔ ُ‪ِ ٟ‬اْلَ ِر َؼ ٍَ ٔذَا َٔ‬ ‫َءاَ ٔ‪ ٣ِ َّٝ ُِٟ ٢ِ ٝ‬ف ٔ ا‪ٔ ٓ َٞ َّ ٙ‬ء اَ ِ‪ ٤‬یَّ ِد ٔ َ‬
‫َت ُ‪ُ ِ ٞ‬ر ْل﴿‪ ﴾۱۶‬اَ ِ‪ ٠‬اَ ٔ‪ ٣ِ َّٝ ُِٟ ٢ِ ٝ‬ف ٔ ا‪ٔ ٓ َٞ َّ ٙ‬ء اَ ِ‪ُّ ٤‬یی ِز ٔ َ‪َ ٛ‬م‪َِ ٚ‬یُٖ ِ‪ٟ‬‬
‫ُ ‪ٔ َ ١‬ذیِز ٔ ﴿‪ِ َْ َٙ َ ﴾۱۷‬د َٕ َّذ َب َّا‪ٔ ٙ‬ذیِ َ‪٣‬‬ ‫َ‬
‫َح ٔص ّ َ ِ ُ ِ َ ِ َ‬
‫ی‬ ‫ٕ‬ ‫‪٤‬‬ ‫َ‪ٞ‬‬
‫‪ٚ‬‬ ‫ن‬ ‫َ‬ ‫ٍ‬
‫َ‬ ‫ـ‬

‫ُ ک َ َ‪ٖٔ َ ١ ٤‬ی ِر ٔ﴿‪ ﴾۱۸‬اَ َ ‪َ َِٟ ٙ‬ی َز ِ ا الٔ َ َّ‬

‫ا‪ٙ‬ؾی ِر ٔ ٍَ ِ َّ ُ‪ِٟ ٦‬‬ ‫ٔ‪ِ َٖ ٍَ ِٟ ٔ٦ِٔٚ َّ ٣ِ ٝ‬ی َ‬
‫َ‪ ٝ‬یُ ِ‪ َّ٣ُ ُٖ ٔ ٞ‬ا ٔ َّْل ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ ٣ُ ٞ‬أ‪ٗ َّ ١‬‬ ‫ٰٓل ّٰ ٍت َّ َی ِْ ٔ ِغ َ‪٣‬‬
‫ـ‬ ‫‪ ٠‬ـ؀‬

‫ٔ ُ ِّ‪َ ٛ‬ش ِی ۢ ٕء َب ٔضی ِ ْر ﴿‪ ﴾۱۹‬اَ َّ‪َ ٥ٰ ٣ِ ٝ‬ذا َّا‪ٔ ٙ‬ذ ِی ‪ُ َ ُ٥‬ج ِ‪ْ ٢‬د َّلُٖ ِ‪ٟ‬‬
‫ا ِ ٕر‬ ‫َص ُٕ ِ‪ُ ٣ِ ِّٝ ٟ‬د ِ ٔ‪ ٤‬ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ ٣ٔ ٞ‬ـ ا ٔ ٔ‪ ٤‬ا ِلٰٖ ٔ ُ ِ َ‪ ٤‬ا ٔ َّْل ف ٔ ِ ُُ‬ ‫َی ِ‪ُ ُ ٢‬‬
‫ج﴿‪ ﴾۲۰‬اَ َّ‪َ ٥ٰ ٣ِ ٝ‬ذا َّا‪ٔ ٙ‬ذ ِی َی ِز ُز ُُّٖ ِ‪ ٟ‬ا ٔ ِ‪ ٤‬اَ ِ‪ َ َ ٝ‬رٔزِ َّ ٗ ج َ ِ‪ٛ‬‬
‫َّ‪ُّ ٙ‬ی ِ ا ف ٔ ِ ُم ُ ٓ ٕ َّ نُ َُ ِ ٕر ﴿‪ ﴾۲۱‬اٍَ ََ‪ ٣ِ ٞ‬یَّ ِ‪ِ ٔ ٞ‬ی ُ‪َ ًّ ٖٔ ٝ‬مل ٰ َ ِج‪ٖ ۤ ٔ٦‬‬

‫اَ ِ‪ٰٓ ٥‬دی اَ َّ‪ ٣ِ ٝ‬یَّ ِ‪ِ ٔ ٞ‬ی َ ٔ ًّی َمل ٰ ٔ َ ا ٕـ ُّی‪ِ ٔ ْ َ ِ ٝ‬ی ٕ‪َ ُ٥ ِٛ ُّ ﴾۲۲﴿ ٟ‬‬
‫ـ‬
‫َّا‪ٔ ٙ‬ذ ْۤیی اَ ِن َص َ ُٕ ِ‪َ َ ٟ‬ج َن َ‪َ ٛ‬لُٖ ُ‪ ٟ‬ا‪َ ِٞ َّ ٙ‬ه َ ِاْلَ ِب َض َر َ ِاْلَ ٍِئ ٔ َد َۃ‬
‫‪144‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫َّ‪ِ ٔ ٚ‬ی َّل َّ‪َ ٝ‬ت ِص ُ ُ ِ َ‪َّ َ ُ٥ ِٛ ُّ ﴾۲۳﴿ ٤‬ا‪ٔ ٙ‬ذ ِی ذ ََرا َ ُٕ ِ‪ ٟ‬ف ٔ ِاْلَ ِر ٔ‬
‫ؼ‬
‫ل ِ َ‪َ َ ﴾۲۴﴿ ٤‬ی ُْ ِ ‪ٰ َٝ ٤َ ِ ُٙ‬ی ٰ‪َ ٥‬ذا ا ِ‪ِ َ ٙ‬م ُد ا ٔ ِ‪ُِٟ ٢ِ ُٕ ٤‬‬
‫َ أ‪َِ ٙ‬ی ٔ تُ ِ َ ُ‬
‫ٰص ٔدّٔی ِ َن ﴿‪ ِٛ ُّ ﴾۲۵‬أ‪ َٞ َّ ١‬ا ِ‪ٔ ٙ‬ن ِ‪ ُٟ ٚ‬م ٔ ِ‪َ ٢‬د ا٘ٔ ظ َ أ‪ ۤ َٞ َّ ١‬اَ‪ٔ َ ١ َ ١‬ذیِ ْز‬
‫ُّی‪ٔ ٝ‬ی ِْن ﴿‪َ َّٞ َٚ ٍَ ﴾۲۶‬راَ ِ ہُ ُز ِ‪ّ ََ ٙ‬ۃ ْٓٔی َ ِ ُ ُج ِ ہُ َّا‪ٔ ٙ‬ذیِ َ‪ ِ ُ َ َٕ ٣‬ا‬
‫ٔ ٖ َت َّدمُ ِ َ‪ ِٛ ُّ ﴾۲۷﴿ ٤‬اَ َر َءیِ ُِ‪ ٟ‬ا ٔ ِ‪٤‬‬ ‫َ ّ ٔ ِی َ‪َ ٥َ ٛ‬ذا َّا‪ٔ ٙ‬ذ ِی ُٕ ِ‪ُِٟ ٢‬‬
‫اَ ِ َرح َٔ‪ْ ٢َ ٞ‬ل ٍ ََ‪ُّ ٣ِ ٞ‬یی ٔیِرُ ا ِلٰٖ ٔ ٔ یِ َ‪٣‬‬ ‫اَ‪َ ٔ َٖ َٚ ِ٥‬ی اُ٘ َ َ‪َ ٔ َّٝ ٣ِ ٝ‬‬
‫اب اَ‪ِ ٔ ٙ‬ی ٕ‪ َ ُ٥ ِٛ ُّ ﴾۲۸﴿ ٟ‬ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪َ َ ٖ ٔ ٢َّ َٝ ٣ُ ٞ‬م‪َِ ٚ‬ی ٔ‬ ‫ٔ‪َ ٣ِ ٝ‬م َذ ٕ‬
‫َت َ ک َّ ِ‪ ٢َ ٚ‬ج ٍَ َ َ ِن‪ َ ُ٥ ٣ِ َٝ ٤َ ِ َُٞ ٚ‬ف ٔ ِ َع‪ُّ ٕٛ ٰ ٚ‬ی‪ٔ ٝ‬ی ِ ٕن ﴿‪ِٛ ُّ ﴾۲۹‬‬
‫اَ َر َءیِ ُِ‪ ٟ‬ا ٔ ِ‪ ٤‬اَ ِص َ َ َ‪ ِٟ ُٕ ُ ٓ ٝ‬ىَ ِ ّرا ٍ ََ‪ ٣ِ ٞ‬یَّ ِت ٔ ِیُٖ ِ‪ٕ ٓ َٞ ٔ ٟ‬ء َّ‪ٔ ٝ‬نی ِ ٕن‬
‫و﴿‪﴾۳۰‬‬

‫‪145‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫رہۺرفضۺامنزۺےکۺہیۺ ُداعںیئۺڑپھۺےئجیل‬
‫٘﴾‬
‫٘ ‪َ ،‬ا ِ َ ِي ٔ ُ ا َ‬
‫٘ ‪َ ،‬ا ِ َ ِي ٔ ُ ا َ‬
‫﴿ َا ِ َ ِي ٔ ُ ا َ‬
‫(اوبداؤد)‬ ‫اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپھۺےئجیل‬

‫﴿ اَ‪ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬اَ‪ َ ِ ١‬ا‪ََ َّ ٙ‬ل ُ‪ َ ٢ِ ٝٔ َ ٠‬ا‪ََ َّ ٙ‬ل ُ‪٠‬‬

‫َت َ َر ِٕ َ َی ذَا ا ِ‪ََ َ ٙ‬ل ٔ‪ٔ ِ َ ٜ‬‬
‫اْل ِ َ ا‪﴾ٔ ٠‬‬
‫(اوبداؤد)‬ ‫اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپھۺےئجیل‬

‫﴿ اَ‪ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬اَم ٔ ِّ ِی َمل ٰ ذ ٔ ِ ٔ َک َ ُش ِ ٔ َک َ ُح ِ ٔ‪ ٣‬م ٔ َ َدت ٔ َ ﴾‬

‫(اوبداؤدۺ‪،‬اسنیئۺ‪،‬انبۺابجؿ)‬ ‫اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپھۺےئجیل‬

‫َشیِ َ َ‪، ُ ٙ‬‬ ‫٘ ٔ ِح َدہُ َْل َ ٔ‬‫﴿ َ ْۤل أ‪ َ ٰ ٙ‬ا ٔ َّْل ا ُ‬
‫َ‪ ُ ٙ‬ا ِ‪ ُ َٙ َ ُ ِٚ ُٞ ٙ‬ا ِ‪ُ ِٞ َ ٙ‬د َ ‪َ َ ُ٥‬مل ٰ ک ُ ِّ‪َ ٛ‬ش ِی ٕء َّ ٔدیِ ْز ‪،‬‬
‫اَ‪َْ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬ل َ‪َ ٔ ١ ٝ‬ه ‪ ۤ َٞ ٔ ٙ‬اَ ِم َؾ ِی َ َ َْل ُ‪ِ ٝ‬ن ٔؾ َی ‪ِ ٢َ َٝ َٞ ٔ ٙ‬ن َ‬
‫َ َْل َی ِ‪ُ ََ ٢‬ه ذَاا ِ‪ِّ َ ٙ‬د ٔ‪ َ ٢ِ ٝ‬ا ِ‪ُّ َ ٙ‬ید ﴾‬
‫(اخبریۺوملسمۺ‪،‬ۺاوبداؤدۺ‪،‬اسنیئ)‬ ‫اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپھۺےئجیل‬
‫‪146‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫َی ُۃ ا ِل ُ ِ سٔی‬
‫اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپھۺےئجیل‬
‫تلیضفۺ‪ )۱( :‬رمےتۺیہۺتّنجۺںیمۺداہلخۺبیصنۺوہاگۺ(اؿۺاشۺاہلل) (‪ )۲‬دورسیۺامنزۺکتۺآپۺاہللۺیکۺافحتظۺ‬
‫ںیمۺرںیہۺےگ۔ (نصحۺنیصحۺصۺ‪ ( )۲۱۲‬زنکاامعلؽۺ‪۲‬؍‪۳۰۰‬ۺ‪،‬ۺارتلبیغۺ‪۲‬؍‪)۲۹۹‬‬

‫ُ ِ َر ُٔ‍ہ ا ٔ ِخ ََل ِظ ‪َ ِ ُ ،‬ر ُٔ‍ہ ٍَ‪َ ِ ُ ، َِٓ ٚ‬ر ُٔ‍ہ ‪ِ َ ١‬س‬

‫دعبۺامن ِضزۺرجفۺۺ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ۺۺنیت ؀ۺ ‪ ۳‬رمہبتۺڑپھۺےئجیل‬
‫دعبۺامن ِضزۺرہظۺۺ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ۺۺاکی ؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپھۺےئجیل‬
‫دعبۺامن ِضزۺرصعۺۺ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ۺۺاکی ؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپھۺےئجیل‬
‫دعبۺامن ِضزۺرغمبۺۺ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ۺۺنیت ؀ۺ ‪۳‬رمہبتۺڑپھۺےئجیل‬
‫دعبۺامن ِضزۺاشعءۺۺ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ۺۺاکی ؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپھۺےئجیل‬
‫(اوبداؤدۺ‪۲‬؍‪۸۶‬ۺ‪،‬ۺاسنیئۺ ‪۳‬؍‪۶۸‬ۺ‪،‬حیحصۺارتلذمیۺ‪۲‬؍‪۸‬ۺ‪،‬حتفۺاابلریۺ‪۹‬؍‪۶۲‬ۺ‪،‬ۺاذاکرۺونویۺصۺ‪)۶۸‬‬

‫۔۔۔۔۔ ۺ ‪۳۳‬ۺۺرمہبت ۺ‬ ‫اَ ِ‪ُ ِٞ َ ٙ‬د ‪ٔ ّٰٚ ٔ ٙ‬‬ ‫۔۔۔۔۔ ۺ ‪۳۳‬ۺۺرمہبت ۺ‬ ‫ُ ِ َ َ‪ ٤‬ا٘ٔ‬
‫اور‬ ‫‪۳۳‬ۺۺرمہبتۺ‬ ‫۔۔۔۔۔ ۺ‬ ‫٘ ا َ ِٕبَرُ‬
‫َا ُ‬
‫َشیِ َ َ‪ ُ َٙ ، ُ ٙ‬ا ِ‪ ُ َٙ َ ُ ِٚ ُٞ ٙ‬ا ِ‪ُ ِٞ َ ٙ‬د َ ‪َ ُ٥‬‬ ‫٘ ٔ ِح َدہُ َْل َ ٔ‬ ‫َ ْۤل أ‪ َ ٰ ٙ‬ا ٔ َّْل ا ُ‬
‫اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپھۺےئجیل‬ ‫َمل ٰ کُ‪َ ِّٛ‬ش ِی ٕء َّ ٔدیِ ْز‬
‫ۺوہں۔ ۺ(انبۺریثک‪۵‬؍‪)۶۱۶‬‬
‫تلیضفۺ‪ :‬وجۺصخشۺامنزۺےکۺدعبۺہیۺذرکۺرکے‪،‬ۺاسۺےکۺانگہۺدنمسرۺےکۺاھجگۺےکۺربارب ۺ‬

‫‪147‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫ُ ِ َر ُٔ‍ہ ا ٔ ِخ ََل ِظ‬

‫دسۺ؀ۺ‪ ۱۰‬رمہبتۺڑپھۺےئجیل‬
‫ے‬
‫ي‬
‫ۺوہاجیۺ(‪ )۲‬سجۺوحرۺےسۺاچےئہۺاشدیۺرکےئجیلۺ۔‬‫تلیضفۺ‪ )۱( :‬سجۺدروازےۺےسۺاچےئہۺتّنجۺںیمۺدالخ‬
‫(انبۺریثک‪۵‬؍‪)۶۱۶‬‬

‫َشیِ َ َ‪ ُ َٙ ، ُ ٙ‬ا ِ‪ُ َٙ َ ُ ِٚ ُٞ ٙ‬‬ ‫٘ ٔ ِح َدہُ َْل َ ٔ‬ ‫﴿ َ ْۤل أ‪ َ ٰ ٙ‬ا ٔ َّْل ا ُ‬
‫ا ِ‪ُ ِٞ َ ٙ‬د َ ‪َ َ ُ٥‬مل ٰ ک ُ ِّ‪َ ٛ‬ش ِی ٕء َّ ٔدیِ ْز ‪َْ ،‬ل َح ِ َ‪َْ َ ٜ‬ل ُّ َّ َۃ ا ٔ َّْل ٔ ٘ٔ‬
‫٘ َ َْل َن ِن ُ ُد ا ٔ َّ ْۤل أیَّ ٗہ ‪ ُ َٙ ،‬اا ِّن ِن َ‪ُ ٞ‬ۃ ‪ُ َٙ َ ،‬‬
‫‪ْۤ َ ،‬ل أ‪ َ ٰ ٙ‬ا ٔ َّْل ا ُ‬
‫ا‪ٙ‬ث َ‪ُ ٓ ٢‬ء ا ِ‪ْۤ َ ، ٣ُ َ َ ٙ‬ل أ‪ َ ٰ ٙ‬ا ٔ َّْل ا ُ‬
‫٘ ُ‪ِ ٝ‬د‪ٔ ٔ ٚ‬ضی ِ َن‬ ‫ا ِ‪َِ َٙ‬غ ُ‪َّ ُ َٙ َ ، ٛ‬‬
‫ا‪ٙ‬دیِ َ‪َ ٔ َ ِ َٙ َ ٣‬ہ ا ِ‪ُٔ َ ٙ‬‬
‫ا ِ َ‪﴾ ٤‬‬ ‫َ‪ِّ ُ ٙ‬‬
‫(ملسمۺ‪،‬ۺۺاوبداؤدۺ)‬ ‫اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپھۺےئجیل‬

‫﴿ اَ‪ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬ا ٔ ِّ ْٓ اَ ُم ِ ذُ ٔ َ ٔ‪ ٣َ ٝ‬ا ِ‪ُ ٙ‬ب ِ ٔن ‪ َ ،‬اَ ُم ِ ذُ ٔ َ ٔ‪ ٣َ ٝ‬ا ِ‪ِ ُ ٙ‬د ٔ‪َ ،ٛ‬‬
‫اَمُ ِ ذُ ٔ َ ٔ‪ ٣ِ ٝ‬اَ ِر َذ ٔ‪ ٜ‬ا ِ‪ُ ٙ‬ن ُ‪ٞ‬ز ٔ‪ َ ،‬اَمُ ِ ذُ ٔ َ ٔ‪ٍٔ ٣ِ ٝ‬ت ِ َ‪ٔ ٢‬ۃ ُّی‬
‫ا‪ٙ‬د‪َ ِ ١‬ی َ‬
‫اب ا ِ‪َْ ٙ‬بِر ٔ ﴾‬
‫َم َذ ٔ‬
‫(اخبریۺورتذمی)‬ ‫اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپھۺےئجیل‬
‫‪148‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫داےنہۺاہھتۺوکۺامےھتۺرپۺرھکۺرکۺہیۺداعۺ‬
‫اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپھۺےئجیل‬

‫﴿ بٔ ِ ٔ‪ ٟ‬ا٘ٔ َّا‪ٔ ٙ‬ذ ِی َ ْۤل أ‪ َ ٰ ٙ‬ا ٔ َّْل ‪ َ ُ٥‬ا‪َّ ٙ‬ز ِح ٰ‪ ٣ُ ٞ‬ا‪َّ ٙ‬زح ِٔی ُ‪َ ، ٟ‬ا‪َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬‬
‫ھ‬
‫(لمعۺاویلؾۺواللنيلنہۺصۺ‪)۱۰۱‬‬ ‫اَذِ‪ِ ٔ ٥‬ب َم ِّی ا ِ‪ َ َّٟ ٦َ ٙ‬ا ِ‪ُ ٙ‬ز ِ َ‪﴾٤‬‬
‫اکی؀ۺ‪ ۱‬رمہبتۺڑپھۺےئجیل‬

‫﴿ اَ‪ َّٟ ٦ُ ّٰٚ ٙ‬اىِ ٔ ِ ل ٔ ِ َذ‪ْۢ ١‬ن ٔب ِی َ َ ٔ ِه ل ٔ ِ ف ٔ ِ َدار ِٔی‬

‫َ َ رٔ ِک ل ٔ ِ ف ٔ ِ رٔزِ ٔ ِ﴾‬
‫ۺدوراؿۺووضۺڑپانھۺیھبۺاثتبۺےہۺاورامنزۺےکۺدعب ڑپانھۺیھبۺاثتبۺےہ۔‬
‫ونٹۺ‪ :‬ذموکرہۺداع ِض‬
‫س ن‬ ‫ھ‬
‫( ایحۃۺااحصلہبۺ‪۳‬؍‪۳۸۶‬ۺ‪،‬لمعۺاویلؾۺواللنيلنہۺاسنللیئۺصۺ‪۸۰‬ۺ‪،‬ۺانبۺ صنیۺصۺ‪۳۰‬ۺ‪ ( )،‬اموخذۺازۺۺرھکبےۺومیتۺ ‪۶‬جۺ)‬

‫(ومعمیلۺاافلظۺےکۺرفؼۺےکۺاسھتۺہیۺداعۺنصحۺنیصحۺہحفصۺ ‪۲۲۲‬ۺرپۺیھبۺوموجدۺےہ)‬

‫‪149‬‬
‫حبصۺوۺاشؾۺےکۺاذاکر‬ ‫ومٔنمۺاکۺایھتہر‬

‫‪150‬‬