ΑΝΑΤΟΜΙΑ – ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ Ι

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
 Εισαγωγή στην Ανατομία
1900 Π.Χ. οι πρώτοι πάπυροι με ανατομικές έννοιες κυρίως
Επιφανειακές στο σώμα.

460- 377 Π.Χ

«Η φύση του σώματος είναι η αρχή της ιατρικής επιστήμης»
Ιπποκράτης

Ανά----- τομή (τέμνω)

Αριστοτέλης
384-322 Π.Χ

Η Ανατομία είναι η επιστήμη της δομής και της λειτουργίας του σώματος
…από όλο τον αρχαίο κόσμο μόνο στην Αλεξάνδρεια επιχειρήθηκε με συστηματικό τρόπο η
νεκροτομή ανθρώπων και οι ανατόμοι που επιδόθηκαν σε αυτή, συγκεκριμένα ο Ηρόφιλος ο
Χαλκηδών και ο Ερασίστρατος ο Κείος, είχαν σίγουρα τη στήριξη των Πτολεμαίων. Στον πρόλογο
του πρώτου Βιβλίου τού έργου του De medicina (Περί ιατρικής), ο Κέλσος αναφέρει ότι ο
Ηρόφιλος και ο Ερασίστρατος είχαν στη διάθεσή τους πτώματα καταδίκων από τις κρατικές
φυλακές για τις έρευνές τους. G. E. R. LLOYD, «Η ελληνική επιστήμη μετά τον Αριστοτέλη»
 Τοπογραφική Ανατομία Ανάλυση ανά περιοχές στο σώμα π.χ. κορμός, κάτω άκρο

Συστηματική Ανατομία Ανάλυση ανά σύστημα στο σώμα π.χ. οστικό, νευρικό, αναπνευστικό

Κλινική Ανατομία
Έμφαση στην κατασκευή &
λειτουργία του σώματος σε συσχετισμό
με την εφαρμοσμένη ιατρική
Ανατομία της επιφάνειας –
Ανατομία του ζωντανού ανθρώπου

Πτωματική Ανατομία
Είναι το θεμέλιο της γνώσης στην
ανατομική επιστήμη

Ακτινολογική ανατομία
Ανθρώπινο πτώμα στο ανατομείο

Η ανατομία του βραχιόνιου πλέγματος

σχηματικά

Η ουσία είναι η ίδια… το συναίσθημα αλλάζει…

 Συστήματα και Υποσυστήματα του Ανθρώπινου Σώματος

Καλυπτήριο Δέρμα

Σκελετικό Οστά - Χόνδροι

Αρθρικό Συντασσόμενα οστά - σύνδεσμοι

Μύες
Μυϊκό

Νευρικό ΚΝΣ (Εγκέφαλος-νωτιαίος μυελός) & Νεύρα

Κυκλοφορικό ή καρδιαγγειακό Καρδιά-αιμοφόρα αγγεία (αρτηρίες-φλέβες-τριχοειδή)

Πεπτικό Στοματική κοιλότητα - φάρυγγας - εντερικός σωλήνας

Αναπνευστικό Αεροφόρος οδός- Πνεύμονες

Ουροποιητικό Νεφροί - απεκκριτικοί οδοί- ουροδόχος κύστη

Γεννητικά όργανα
Αναπαραγωγικό
Αδένες που παράγουν ορμόνες
Σύστημα ενδοκρινών αδένων
 ΑΝΑΤΟΜΙΚΗ ΘΕΣΗ
2. Επιμήκης
ΑΝΩ
άξονας

1. Οριζόντιος ΕΞΩ ΧΕΙΛΟΣ

άξονας

ΕΣΩ ΕΞΩ

ΕΣΩ ΧΕΙΛΟΣ

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΟΙΡΑ
ΤΟΥ ΚΑΤΩ ΑΚΡΟΥ

ΜΕΣΟ ΕΠΙΠΕΔΟ

ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΗ ΜΟΙΡΑ
ΤΟΥ ΚΑΤΩ ΑΚΡΟΥ
ΚΑΤΩ
 ΟΒΕΛΙΑΙΟ ΑΡΙΣΤΕΡΟ
ΑΝΑΤΟΜΙΚΑ ΕΠΙΠΕΔΑ
ΕΠΙΠΕΔΟ
ΔΕΞΙΟ

ΠΡΟΣΘΙΟ ή
ΜΕΤΩΠΙΑΙΟ
ΚΟΙΛΙΑΚΟ
ΑΝΩ ΤΜΗΜΑ ή
ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΟ ΟΠΙΣΘΙΟ ή
ΕΠΙΠΕΔΟ ΡΑΧΙΑΙΟ

ΑΝΩ ή
ΚΡΑΝΙΑΚΟ
ΕΓΚΑΡΣΙΟ
ή ΚΑΤΩ ή ΟΥΡΑΙΟ
ΑΞΟΝΙΚΟ
ΕΠΙΠΕΔΟ

ΠΡΟΣΘΙΑ ΜΕΣΗ ΓΡΑΜΜΗ

ΚΑΤΩ ΤΜΗΜΑ

ΟΠΙΣΘΙΑ ΜΕΣΗ ΓΡΑΜΜΗ

ΑΝΑΤΟΜΙΚΑ ΕΠΙΠΕΔΑ

ΟΒΕΛΙΑΙΟ ΕΠΙΠΕΔΟ
ΜΕΣΟ-ΟΒΕΛΙΑΙΟ Χωρίζει κάθετα
ΕΠΙΠΕΔΟ στη μέση το σώμα

ΕΓΚΑΡΣΙΟ ή Χωρίζει το σώμα σε άνω

ΟΡΙΖΟΝΤΙΟ και κάτω τμήμα
ΕΠΙΠΕΔΟ

ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΟ Χωρίζει το σώμα στη μέση

ΕΠΙΠΕΔΟ σε εμπρός και πίσω τμήμα
ΑΝΑΤΟΜΙΚΟΙ ΟΡΟΙ

Προς τα πάνω
Δεξιά Αριστερά
Προς τα πάνω
κρανιακά
Κοντά

Πρόσθια Οπίσθια Προς τα

Μέση γραμμή επιφάνεια επιφάνεια κάτω
Μακριά

Προς τα κάτω
ουραία
Κοντά

Μακριά
άπω Μακριά
Κοντά
εγγύς
 ΟΡΟΙ ΤΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ
ΟΡΟΣ ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΟΡΟΥ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

ΑΝΩ – ΠΑΝΩ Κοντά στην κεφαλή Η καρδιά είναι πάνω από τον στόμαχο
ΚΑΤΩ Κοντά στα πόδια Ο στόμαχος είναι κάτω από την καρδιά
ΠΡΟΣΘΙΑ- Κοντά στην πρόσθια Το στέρνο είναι εμπρός από την καρδιά
ΕΜΠΡΟΣ επιφάνεια
ΟΠΙΣΘΙΑ-ΠΙΣΩ Κοντά στην οπίσθια Οι νεφροί είναι πίσω από το λεπτό έντερο
ΡΑΧΙΑΙΑ επιφάνεια
ΕΣΩ Κοντά στο μέσο επίπεδο Το 5ο δάκτυλο είναι στην έσω πλευρά του χεριού
ΕΞΩ Μακριά από το μέσο Το 1ο δάκτυλο είναι στην έξω πλευρά του χεριού
επίπεδο
ΚΕΝΤΡΙΚΑ Κοντά στον κορμό Ο αγκώνας είναι κεντρικά του καρπού
ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΑ Μακριά από τον κορμό Ο Καρπός είναι περιφερικά του αγκώνα
ΕΠΙΠΟΛΗΣ Κοντά ή επάνω στην Οι μύες του βραχίονα είναι επιπολής του
επιφάνεια βραχιόνιου οστού
ΕΝ ΤΩ ΒΑΘΕΙ Μακριά από την επιφάνεια Το βραχιόνιο οστό είναι εν τω βάθει των μυών του
προς τα μέσα βραχίονα
ΤΟΙΧΩΜΑΤΙΚΑ στο εξωτερικό τοίχωμα Ο τοιχωματικός υπεζωκότας σχηματίζει το έξω
μίας κοιλότητας τοίχωμα της υπεζωκοτικής κοιλότητας
ΣΠΛΑΧΝΙΚΑ Στο καλυπτήριο τοίχωμα Ο σπλαχνικός υπεζωκότας καλύπτει την εξωτερική
επιφάνεια του πνεύμονα
 ΤΟΜΕΣ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ

Για την περιγραφή αρκετών ανατομικών στοιχείων που βρίσκονται στο εσωτερικό
του σώματος, γίνονται τομές σε διάφορα επίπεδα.

ΕΠΙΜΗΚΕΙΣ ΤΟΜΕΣ
Φέρονται παράλληλα
του επιμήκη άξονα & μπορούν
να κοπούν κατά το μέσο ΕΓΚΑΡΣΙΕΣ ΤΟΜΕΣ
οβελιαίο ή στεφανιαίο
επίπεδο Τομές κάθετες στον επιμήκη
άξονα

ΛΟΞΕΣ ΤΟΜΕΣ

Τομές του σώματος ή

οποιουδήποτε μέρους του
που αποκλίνουν από τα ανατομικά
επίπεδα
 ΟΡΟΙ ΚΙΝΗΣΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΕΚΤΑΣΗ ΚΑΜΨΗ

ΠΡΗΝΙΣΜΟΣ
ΠΕΡΙΑΓΩΓΗ
ΑΠΑΓΩΓΗ

ΠΡΟΣΑΓΩΓΗ

ΥΠΤΙΑΣΜΟΣ
 ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ

ΑΚΤΙΝΟΓΡΑΦΙΚΗ -ο αέρας = διαύγαση

ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ -τα όργανα, όγκος= σκίαση

Διεισδυτική εκπομπή ακτίνων Χ που επιτρέπει την απεικόνιση

των ιστών διαφορετικής πυκνότητας του σώματος ως στοιχεία
διαφορετικής πυκνότητας πάνω σε ένα φιλμ
• Σκιαγραφικές ουσίες (παράγοντες αντίθεσης )
• θειϊκό βάριο βαριούχο γεύμα στον πεπτικό σωλήνα, ή
• ιώδιο στα αγγεία
Η σκιαγραφική ουσία φαίνεται άσπρη ή μαύρη αναλόγως

Π.χ.ULTRAVIST (ενδοφλεβίως) GASTROGRAFINE (Πόσιμο)

 ΑΞΟΝΙΚΗ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑ ΕΓΚΑΡΣΙΕΣ ΔΙΑΤΟΜΕΣ
(Computerized Tomography) CT
Εικόνες ακτινών Χ ενισχυμένες με υπολογιστή, οι οποίες
αποκαλύπτουν λεπτές διαφορές και μικρές δομές των ιστών
που δεν είναι δυνατόν να ελεγχθούν με συμβατικές ακτινογραφίας.

ελικοειδής σάρωση (σε 280 χιλιοστά του δευτερολέπτου)

64-128 τομών.
μεγάλη του διάμετρος έως 78 cm

η σάρωση ολόκληρου του ανθρωπίνου σώματος δεν διαρκεί περισσότερο από

5 δευτερόλεπτα!
ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΜΑΓΝΗΤΙΚΟΥ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ
(Magnetic resonance imaging) MRI ΟΡΙΖΟΝΤΙΕΣ-ΟΒΕΛΙΑΙΕΣ-
Από το 1981 ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΕΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΕΙΣ

Τεχνική η οποία χρησιμοποιεί υπολογιστή για την απεικόνιση δομών

του εγκεφάλου σε ζώντες οργανισμούς. Χρησιμοποιείται για τη
διερεύνηση τόσο της λειτουργίας όσο και της δομής.
 Πότε αξονική & πότε μαγνητική;
• Κεφάλι : Η μαγνητική υπερέχει π.χ. στη διερεύνηση των πονοκεφάλων
γιατί απεικονίζει λεπτοµερώς την υφή του εγκεφάλου, ενώ η αξονική σε
περιπτώσεις κακώσεων και αιµορραγίας.
Θώρακας: Για την αξιολόγηση παθολογικών καταστάσεων του πνεύµονα
συστήνεται αξονική τοµογραφία.
Κοιλιά: Αρχικά συστήνεται η αξονική, αν όµως χρειαστεί επιπλέον
διερεύνηση σε όργανα όπως το συκώτι, το πάγκρεας, η σπλήνα και
τα γεννητικά όργανα, γίνεται και µαγνητική τοµογραφία.
Σπονδυλική στήλη: Συστήνεται η μαγνητική και ειδικά στην αυχενική και
θωρακική µοίρα.
Ορθοπεδικά προβλήματα: Προτιμάται η μαγνητική.
Μυς και τένοντες: Συστήνεται η μαγνητική.
Ωτορινολαρυγγολογικα προβλήματα (ιγµόρεια, ακουστικός πόρος,
λαβύρινθος): Ενδείκνυται η αξονική τοµογραφία.
Μάτια: Η μαγνητική χρησιμεύει στη διάγνωση προβληµάτων στο οπτικό
νεύρο, την υπόφυση και τους οφθαλµικούς κόγχους.
Όγκοι: Συστήνεται συνήθως αξονική τοµογραφία, εκτός αν εκτιµηθεί ότι
απαιτείται και µαγνητική.
Επείγοντα περιστατικά (πολυτραυµατίες, υποψία εγκεφαλικής
αιµορραγίας κ.λπ.): Κυριαρχεί η αξονική τοµογραφία.
ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ
μικρές ποσότητες ραδιενεργών ουσιών ή ραδιοδιαγνωστικών αντιδραστηρίων
(ΡΑΔΙΟΪΣΟΤΟΠΑ) για διαγνωστικούς αλλά και για θεραπευτικούς λόγους

Κατά μία έννοια, η Πυρηνική Ιατρική είναι μία «εσωτερική ακτινογραφία», γιατί
καταγράφει την ακτινοβολία που εκπέμπεται μέσα από το σώμα και όχι την ακτινοβολία
που παράγεται από εξωτερικές πηγές, όπως οι ακτίνες-Χ.

Οι διαγνωστικές εφαρμογές χωρίζονται σε

ΙΝ VIVO (παρουσία του εξεταζομένου)
IN VITRO (σε βιολογικά υγρά του σώματος, πχ αίμα, ούρα).

Οι IN VIVO διαγνωστικές εφαρμογές κατά το μεγαλύτερο ποσοστό τους αναφέρονται

στα σπινθηρογραφήματα, τα οποία στην σύγχρονη εποχή εκτελούνται με τη βοήθεια
της γ-camera.

Ραδιενεργά σωματίδια
Θάλιο 201
Τεχνήτιο
Ιώδιο- Ι 131
Ρήνιο (Re 186)
Σαμάριο (Sm 153)
Στρόντιο (Sr 89).