Professional Documents
Culture Documents
Prose Section
Prose Section
जावलिया दे वान
(ख) लबजनीलन राणीया सोरलन हे िाजाब िानानै गावलन रायजोखौ रै खालथ होनो नाजादोांमोन?
लिन.: बीजनीलन राणीया इां ग्राजिोरलन हे िाजाब िानानै गावलन रायजोखौ जावलिया
दे वानलन आखायलनफ्राय रै खालथ होनो नाजादोांमोन।
1826 माइथायाव बृलटषिोरा आसामलन जेसेबाां गेदेर रायजो जेरै कासार, मलणपुर,
लबजनी रायजोखौ सेना िाजोबो। बे समाव इां ग्राजिोरा हादोरखौ मोजाङै खुांनो हायाखैमोन।
जावलियायाबो लबजनी राइजोखौ सेना िाजोबो। बे समाव इां ग्राजिोरा हादोरखौ मोजाङै खुांनो
हायाखैमोन। जावलियायाबो बीजलन रायजोखौ सेजोबनायसै। लबजनीलन राणीया राल्दिमोन। लबहा
लिसा हौवा सासेि’ दां मोन। लबयो राहा गोथे जाना कलिकािायाव थाां ना इग्राजलन मदद
लबहै नायसै।
बेबालदयैनो बीजलनलन राणीया गावलन रायजोखौ रै खालथ होनो थाखाय इां ग्राजिोरलन
हे िाजाब िानायलन सोमोिै जोां सावरायनो हायो।
3
(ग) जावलिया दे वानआ सोर? लबयो सोरजोां मालन थाखाय दावहा नाां दोांमोन?
(घ) लबजनी दु वार, लसदिी आरो बागसा दु वारलन िामाया सोरलन आमोिाव जादोांमोन?
रायथायलन हे िाजाब िानानै लिर?
लिन.: लबजनी दु वार, लसदिी आरो बागसा दु वारलन िामाया इां ग्राजलन आमोिाव
जादोांमोन। 1826 माइथायाव इग्राजिोरा आसामलन गेदेर गेदेर राइजो जेरै काछार, मलनपुर
आरो बीजलन रायजोखौ सेना िाजोबदोांमोन। नाथाय बै समाव इां ग्राजिोरा मोजाङै रायजो
खुांनो हायाखैमोन। बेखायनो जाविीयाया गासै बीजलन रायजोखौनो सेना िाजुबनायसै।
बीजलनलन रानीया राल्दिमोन। लबहा लिसा हौवा सासेि’मोन। राहा गैथाररयाव लबयो गावलन
रायजोखौ मोनलिननो थाखाय कलिकािायाव थाां नानै इां ग्राजिोरलन मदद लबहै नायसै।
इां ग्राज सानलििोराबो बीजलनलन राणीजोां िोगोसे लबिासीपारालसम सिैयो। बेवनो आड्डा
खािामना थायो। िोगो िोगो दानसेलन गेजेरावनो लबजनी दु वार, लसदिी दु वार आरो बागसा
दु वार मुङै गोदान िामा लदहुन्नो लबथोन होनाय जानायसै। इां ग्राजलन लबथोन मोनना मानलसिोरा
बयबो लसखा, रुवा, खदाि िाना ओांखारो आरो िामा लदहुनो।
(ङ) जाविीया दे वान थैनाय जायगालन मुांखौ लदनै मा होन्नानै लमलथनो मोनो? लबथाङा माबोरै
लजउ गारनाां दोांमोन? रायथायलन हे िाजाब िानानै लिर?
लिन.: जाविीया दे वान थैनाय जायगालन मुांखौ लदनै जावलिया दै मा होनना लमलथनाय
जायो।
लिन.: अजुुन सोरखारआ जावलिया दे वानलन लबमाइमोन। लबथाङा िेखा गोरोां आरो
राां लगररमोन।
(ख) जावलियाया सोरजोां मालन थाखाय दावहा नाां दोांमोन?
लिन.: जावलियाया बीजलन राइजोखौ हमथानो थाखाय इां ग्राजिोरजोां दावहा नाां दोांमोन।
(ग) बीजलनलन राणीया सोरलन हे िाजाब िानानै सोरजोां दावहा नाां दोांमोन?
लिन.: बीजलनलन राणीया इग्राजिोरलन हे िाजाब िानानै जावलियाजोां दावहा नाां दोांमोन।
(घ) गांगार सानलििोरा बर’ रायजोिोराव मा खािामनायमोन?
लिन.: गांगार सानलििोरा बर’लन गुबुन गुबुन जायगािोराव िामुबालद थानानै जेरावबो
जेरैबो उदखार खािामनो हमदोांमोन। सानाव बर’िोरा नआव थानो हायामोन। िुङावनो
जायै िोङै हाग्रा बांग्रायाव थाहै नो गोनाां जादोांमोन। दाउ-अमा, माइरां -दै रां सेग्लाबना िाां ग्रा
आरो जायखौनो मोनो बेखौनो िाइल्दख बैनो, मुवा-बेसाद रोगानो िाां ग्रामोन।
(ङ) इां ग्राजिोरा आसामलन बबे बबे रायजोखौ सेना िादोांमोन?
लिन.: इां ग्राजिोरा आसामलन लगलदर लगलदर रायजो जेरै काछार, मलनपुर आरो बीजलन
रायजोखौ सेना िाजोबदोांमोन।
(च) इां ग्राज लसिाइ सानलििोरा सिैनायलन लसगाां जावलिया दे वानआ मा खािामदोांमोन?
लबमालन राव
मलनराम मछाहारर
लिन.: गाव आरो गाव हाररलन मानलसिोरा लमलथनाय रावखौनो गावलन लबमालन राव
बुांनाय जायो।
(ख) चण्डीचरण बेनाजीया लबद्दासागर लबजाबाव मा बुांिाां दोां?
लिन.: चण्डीचरण बेनाजीया लबद्दासागर लबजाबाव बुांदोांलद, “सासे गथ’आ जाय
लबमालनयाव आहार सोबो लब लबमालन रावखौ सोिोांनो हायोब्ला बेनो लबमालन राव”
(ग) लबमालन रावा माबालद?
लिन.: थारै नो लबमा रावा लबमाबालदनो गासै अनजानायलन आरो लसलबजानायलन थानसालि।
(घ) लबमा राव गैजालय हाररया माबालद?
लिन.: लबमा राव गैजालय हाररया मावररया गथ’ बालद।
(ङ) असलमया सोदोबआव बर’ सोदोबलनफ्राय बेसेबाां सोदोब हाबनानै दां ?
लिन.: असलमया सोदोबआव बर’ सोदोबलनफ्राय सानख’नो हालय सोदोब हाबनानै दां ।
(च) सांस्कृि रावा गोदो माबालदमोन?
लिन.: लसगाङाव सांस्कृि रावाबो मोनसे रायज्िायग्रा रावि’मोन।
(छ) बर’आ मोनसे समाव माबालद हाररमोन?
लिन.: मोनसे समाव बर’आ दे रहासार आरो रायजोलगरर हाररमोन।
(ज) आसाम हादोरलन दै मा-दै सा हाजो हािालन मुांिोरखौ मा रावै दोननाय जादोांमोन?
लमलनबािाजोां गोसोलन अननाय रां जानाय िोरमायनायखौ गासै हाररलन मानलसयानो लमलथयो।
बेिोरनो जादोां मानलसलन गुलद राव।
(च) मोनसे हाररलन रोखा सायखांखौ मायाव नु नो मोनो?
लिन.: मानलस लजउलन साननाय हनाय, दु खु-सुखु, दानाय-िुनाय, दानख’थाइ, दामनाय
दे नाय बायलदलसनािोरखौ िोरमायनो थाखाय राव-महर गाब गानायावनो रावजाबलन
सोमलजनाया। हाररलन राव महर गाब रावजाबआ मोनसे आयना बालद जेराव नुनो मोनो
लब हाररलन रोखा सायखां।
(छ) गाव लबमा राव अननो रोलङ सुबुङा माबालद?
लिन.: गाव लबमा राव अननो, लसलबनो रोलङ सुबुङा गावखौ आरो लबमाखौ लसलबनो
रोलङ लिसाबालद।
(ज) गोदो गोदायलनफ्राय सोलिबोनाय राविोरा मा मा?
लिन.: गोदो गोदायलनफ्राय सोलिबोनाय राविोरा जादोां सांस्कृि, ग्रीक आरो रमान।
(झ) बर’ हाररलन गोहो बोिो दे रहासार रायजो खुांनायलन खोथाखौ बबेयाव नुनो मोनो?
लिन.: आसाम-भारिलन जाररलमन बेखेवनानै नायोब्ला लननो मोनो बर’ हाररलन गोहो
बोिो, आखि लगयान दे रहासार रायजो खुांनायलन खोथा।
लिन.: लबमा रावलन गोनाां लथया जोबोरै नो गोनाां होनना रायथायालगररया िोरमायदोां। हाररलन
रावखौ हाररलन गुबुन बोिोजोां सुनायनो हाया। लबमा राव एबा हाररलन बोिोआ हाररलन गासै
गुन बोिोलन सायाव। राज-शल्दियाबो लबलन लसङाव। राज-शल्दिया हाररलन दसेलनि’ बोिो
गोहो, लब गावनो बायफ्रुजोबलिननो आरो थाफ्लाबाय थानो हाया। थानाय रावलन आमोिा
जोबनो गैलय। मोनसे हाररलन रावखौ गुबुन हाररलन राव एबा राज गोहोआबो िेजेननो हाया।
जेरै नैलथ मुिुग दावहायाव जापान आरो जामाु न हादोरा जेननाां दोांमोनब्लाबो लबसोरलन लबमा
रावा जोबनानै थाङाखै। हाररलन रावा बेसे बोिोगोरा, हाररलन गासै गोहो बोिो जेनलबिाबो
बेयो जेना। अब्ला हाररया लबमा रावजोां समान मा दां ? एसे गोबाव बर’ हाररया गुबुनजोां
नारसो नारसा, गादामब्ला गादामल्दब्ल खािामजाब्लाबो, आिाय-लसिाय जाब्लाबो बर’
लिसाफ्रा हारर लजउलन िामा आिायनानै गोदाब सोराव जाब्लाबो बर’ रावाबो दै नैलसम थैयाखै।
बर’िोरा गाव लबमा राव रायनानै गावखौ मान गोनाां मोिाां नाां गौ। मािाया जोांलन रावखौ
मुगैब्लाबो मुगैथोां। लबलन थाखाय जोांहा िालजनो गोनाां जेबो गैया। जोां जे रावलन गेजेरजोां बे
सांसाराव बर’ हारर महरै नुजानो हादोां बेनो जोांलन गोनाां दोहोन – बर’ लबमालन राव। जोांलन
गासै अननाय लसलबनाया लबमा रावलननो जाथोां। मािायलन मेगनाव बर’ रावा
मुगैजाथावथावब्वाबो, बेयो जोांजोां अनजाथावथाव आरो लसलबजाथाव। मानोना जाय जायलनफ्राय
अननाय, हे िाजाब बायलदलसना मोनो लबयो लबखौ बाख्नायो आरो लसलबयो। बर’ रावा थैहाां
थाां हाां लन गेजेरजोां लहनैलसम थाां नानै थायामोनब्ला माहाररलन मानलसजोां गावखौनो लमलथहोनो हानाय
नङामोन। लबमा रावलन बोरासो जोांखौ लदनैलसम सांसाराव बर’ हारर महरै िोथाां नानै दोनदोां।
बेबालदयैनो रायथायलगररया लबमा रावलन गोनाां लथखौ िोरमायदोां।
8
लिन.: हारसािोरा मोनसे समाव बर’ रावखौ दु वान (गोथै राव) बुांदोांमोन। जानो हागौ
बेलन थाखायनो खायसे बर’िोरा दाबो गावलन बर’ रावखौ रायज्िायनो िालजयो।
(ट) रायथायलगररया मा मालन मुांखौ दाबो बर’ रावाव मोनो होनना िोरमायदोां?
लिन.: बे आसाम हादोरलन दै मा दै सा, हाजो हािा आरो दु िाराय जायगािोरलन मुांखौ
दालसमबो बर’ रावाव मोनो होनना रायथायलगररया िोरमायदोां।
(ठ) धीरे न्द्र नारायणआ गावलन “Welfare work in Hill Aras of Assam” रायथायाव बर’ रावलन
सायाव मा खोथा बुांदोां लिर?
लिन.: धीरे न्द्र नारायणआ गावलन “Welfare work in Hill Aras of Assam” रायथायाव बर’
रावलन सायाव एरै बुांदोांलद “Language on of Bodo group are extremely nice to learn, they
have the extremely pliancy of agglutinative languages”।
लिन.: “लबमालन राव” रायथायाव रायथायलगररया बुांनो िालजथावथाव होननानै एरै हाय
िोरमायदोांलद बर’ हाररया अखािोर दानखोमलसयाव िामा आिायनाय बालद जानायाव
खायिा बर’फ्रा लबमा रावखौ बावबायमोन, सोरबा सोरबाया दालसम लबमा रावखौ रायनो
रोङा आरो खायिाया लबमा रावखौ रायनो िालजयो। बे बरिोरलन हारर लजउलन िामा
आिायनायलन खोथा। मािायलन राव रायनायखाय गुबुनफ्रा सानो बर’िोरा गाव राव
गैजालयखाय मािायलन रावखौनो सोिोांनाङो आरो रायनाङो होननानै। नाथाय बरिोराहा राव
दां ।
मोमसे समाव हारसािोरा बर रावखौ दवान होनना बुांदोांमोन। जानो हागौ बेलनखायनो
खायिा बरिोरा राव रायनो िालजयो। नाथाय जोां बेखौ लमलथगौ जे गासै रावानो लसगाङाव
दवान। लसगाङाव सांस्कृि रावाबो मोनसे रायज्िायग्रा रावि’मोन।
(ग) सण्डीचरन बेनाजीया ‘लबद्दा सागर’ लबजाबाव लबमा रावलन सायाव मा बुांिाां दोां िोरमाय?
लिन.: लबमा राव माखौ बुङो, मा लजराद, बेसे दाम गोसा, बेलन सोमोिै बाबु
सण्डीचरन बेनाजीया ‘लबद्दा सागर’ लबजाबाव एरै बालद बुांदोां- “लबमालन गुरै गाां खङाव आहार
जायै जायै गथ’आ जाय रावाव बयलनख्रुइ लसगाां आइ होन्नानै लिांनो सोिोङो, जायलन गुरै
गोथाव सोदोबिोरखौ बुांनायाव सािायलन दद्रा खद्रािोरा बायो आरो लिलदां जालयया खम जायो,
बे उिै लजउलन दु खुिोरखौ ल्दखिानो नालगरनायाव गथ’आ जाय रावाव होख्राव िाररयो,
खुलसयाव थोर बोर जानानै सासे गथ’आ गुबुन सासेजोां नाां ज्िाय खमज्िाय खािामनानै गावलन
दे रहानाय आरो मािाय जेननायलन खोथा बुङो, जाय रावखौ गथआ गेिेनायाव, जानाय
िोांनायाव, सेिाय-बेिाय खािामनायाव सोिोङो, मानस्या जे रावजोां गाव गोसोलन दु खुिोरखौ
खम खािामो, बेनो लब मानलसलन लबमालन राव।”
आखि दानाय
नमि चन्द्र बर’
1. गाहायलन सोोंिुफोरलन लफननायखौ सोदोब मोनसे एबा साररसेजोों हो –
(क) आखि दानाय रायथायखौ गुबैयै मा रावजोां लिरदोांमोन?
लिन.: आखि दानाय रायथायखौ गुबैयै असलमया रावाव लिरदोांमोन।
(ख) आखि दानाय रायथायलन गुबै लिरलगररया सोर?
लिन.: आखि दानाय रायथायलन गुबै लिरलगररया नमि चन्द्र बर’।
(ग) मानलसलन आखुखौ बबे समलनफ्राय दानाां गौ?
लिन.: मानलसलन आखुखौ उिै समलनफ्रायनो दानाां गौ।
(घ) गालि साननायखौ माजोां रुजुनाय जायो?
लिन.: गालि साननायखौ मासे लबस गोनाां लजबौजोां रुजुनाय जायो।
(ङ) गालि साननायखौ मालन मुसुखा होनना लिरलगररया साननो लथनदोां?
लिन.: गालि साननायखौ मासे लजबौलन मुसुखाबालद साननानै अराय गोसो लसङाव
िाल्दखनाां गौ होनना लिरलगररया लथनदोां।
(च) मालन आां खािाव मानलस आरो जुनारलन गेजेराव िारागलथ थाया?
लिन.: आखिलन आां खािाव मानलस आरो जुनारलन गेजेराव िारागलथ थाया।
12
लिन.: गालि हुदालन मुलहनो हानाय गोहो गुनजोां मानलसया थाबैनो रां जा-बाजा िुबैसुिा
आरो दु थाां दु गामारा जायो। उनाव गावनो गावलन लजउलन सुथुर जानानै आसखािायै लजउलन
गेिेनायखौ िोजोबाां गौ जायो एबा जेरै बर’ििोरा थुबुर जानानै गेदेर अिाइलन महर िायो
आरो उनाव िेरथाया बाां नायाव हाजो लथल्दखलनयाव थानो हालयलन हरखाब मानलस थाग्रा
जायगािोराव िैनानै उनाव मानलसिोरलन गोबाां खहा खािामो, लबलदनो गालि हुदािोराबो
जोांलन गोसोलन इसेि’ जायगायाव माबोरै बा जायगा िानानै उनाव िासै िासै गासै बो गोसो
राज्योखौनो साग्लोबो।
लिन.: मानेकखौ बयबो अनो – अखािोरलन सोराां जोां साां ग्रेमालन सोराङा जेरै रुजुथालव,
लबलदनो आखि गोनाां लनखाउररथार मानलसजोांबो आखि गैलय दु थाां राां लन लबगोमा, दोहोलन
मानलसिोरा रुजुजाथावा। दु गामारा एबा दु थाां गोसोलन दोहोलनिोरा गोबाां राां बाहायनानै जाय
खामालनखौ मावनो हाया, आखि गोनाां मानलसिोरा बेखौ इसाराजोांनो माविुनो हायो। आखि
गोनाां मानलसया जाय थासाररयावनो थायो मानो, बेयो मुिुगलन अनजाथाव दोहोन। मानोना
मालनकलन अनसायजानाया जेरावबो दां ।
लिन.: मोजाां आखिखौ उिै समावनो दानाां गौ। जोां जेब्लाबो नुबोदोांलद हालन दो-दोख्िा
दाग्रािोरा हालन दो-दोख्िािोरखौ गुरै गोथाां हाजोां जेरै गोसो एरै महर होना िानो हायो,
नाथाय जेब्ला अराव सावना िायो अब्ला आरो बेिोरलन महरखौ सोिाय-सोि खािामनो
हाया। लबलदनो जोांलन लजवावबो उिै बैसोआवनो जेब्ला गोसो लसङाव सांसारलन गालि
सानखाां लथ, गालि हुदािोरा नुजालथिैनानै गोसोखौ खोख्िोबना िाया, जेब्ला मालह, गोरिै
थार बुांनाय बायलद सोरगोआरर समायना सानखाां लथिोरा गोसोआव जेयै जायगा िािैयो,
अब्लानो आखि दानायलन थार सम। जेरैबालद िलख्रयाव िामे लबबारलन थलिनायिोरा उदाां
बोथोरलन गोगो गोथार बारजोां बारग्लाङो लबलदनो गोगो सोिोांथाइलन लमिौदो गुनजोां गोसो
िैथोआव उिै बैसोआव आखि िामेया बारग्लाङो। जेरै बालद रुइदोब बेगरिोरा दै सारस्रो
खािामनायलन थाखाय थाबैनो गाजा बेरखाङो, लबलदनो उिै बैसोलनफ्राय गोगो सोिोांथाइलन
एिा एिा सर’ खािामनायलन थाखाय थाबैनो गाजा बेरखाङो, लबलदनो उिै बैसोलनफ्राय
गोगो सोिोांथाइलन एिा एिा सर खािामनायजोां गोसोआव आखि बेगरा रजयो। बे लमिौहाब
समा बारगिाां ङोब्ला सेंग्रा बैसोलन इनाय अनागाररया आखि बेगरखौ खनजोां-जाबजोां गालि
खािामो।
लिन.: गालि िोगोआ आखि दानायाव हें था होनो हायो। जाय मानलसया रां जा बाजाखौि
िुबैयो, आिो-गोजोन िुबैयो, लबनो रां जानाय-बाजानाय, गोजोननायावि दे हाखौ हगारसारना
होनो मोजाां मोनो। ब्ललटां िेखायाव खालि सोबखाांनाय बालद रां जानाय गोजोननायलन लसां जानाय
मानलसिोरा गालि िोगोजोां खेबसे गोरोबिायोब्ला बेयावनो गोदोसोनानै थायो आरो
लगलदां लिनबोनो नालगरा। दां िाां खामनानै हाां गार जायोब्ला बेखौ गाइखेरजोां सुबाय थाब्लाबो गुिुर
गाब खािामलिनबोनो नालगरा। दां िाां खामनानै हाां गार जायोब्ला बेखौ गाइखेरजोां सुबाय
थाब्लाबो गुिुर गाब खािामलिननो हाया। बेबालदयै गालि िोगोआ मोजाां आखि दानायाव
हें था होनो हायो।
(च) आखि मोजाां खािामनाय आरो गालि िोगोलनफ्राय बारग’नायलन राहािोरा मा मा लिर?
लिन.: आखि मोजाां खािामनाय आरो गालि िोगोलनफ्राय बारग’नायलन राहािोरा जाबाय
– (क) लसररयै थानाय – बेलनफ्राय गोबाां नांखाय खोथा बुांनायलनफ्राय बारगोनो हायो आरो
गावलन गोसोखौ हमथानो हानाय जायो, (ख) इसोर िोथालय मानलसिोरलन खोथा
खोनासलङ, (ग) सुथुरलन आखिलन सोमोिै खोनासलङ (घ) हानायमालन गावखौनो गाव
सामिायनाय आरो गोसो हमथानो नाजानाय।
लिन.: आखि गोनाां मानलसिोरा समाजाव जेब्लाबो गोजौ मालस मोनो होनना
रायथायलगररया िोरमायदोां। बयबो मानलसयानो मानेकखौ मोजाां मोनो। आखि गोनाां
मानलसखौबो थरिा थरिा मानेक होननानै साननो हायो। मानोना मानलसलन आखिानो
रुजुजाथालव दोहोन आरो रुजुजाथालव लबमुां। अखािोरलन सोराां जोां साां ग्रेमालन सोराङा जेरै
रुजुथालव, लबलदनो आखि गोनाां लनखाउररथार मानलसजोांबो आखि गैलय दु थाां राां लन लबगोमा,
दोहोलन मानलसिोरा रुजुजाथावा। दु गामारा एबा दु थाां गोसोलन दोहोलनिोरा गोबाां राां बाहायनानै
जाय खामालनखौ मावनो हाया, आखि गोनाां मानलसिोरा बेखौ इसाराजोांनो माविुनो हायो।
आखि गोनाां मानलसया जाय थासाररयावनो थायो मानो, बेयो मुिुगलन अनजाथाव दोहोन।
मानोना मालनकलन अनसायजानाया जेरावबो दां । अबां गसाइया होनाय माखासे गुनजोां सुबुङआ
दाजानाय। बै गासैबो गुन एबा बेलन बाां लसन बाहागोिोरखौ जाय मोनदोां एबा बेिोरलन लबगोमा
जानो हादोां, लबसोरनो आखि गोनाां होननानै मुिुगाव मुांदाां खा जानानै अराय मानलसिोरलन
खालथयाव लबसोरलन मोजाां मुां सोरलजथायखौ िोसावनो हादोां। बेखौनो थैनानैबो थैरोलङ बुङो।
लिन.: आखि मोजाां खािामनायाव सरलन गोनाां लथ दां । उिै समलनफ्रायनो जाय
सोिोांथाइलन सर खािामनाय जायो बैसो जानाय िोगो िोगो बेिोरनो हुदायाव बारस्लायो।
आखिलन गोहोआ अदे बालन गोख्रोां नाथाय हुदालन गोहोआबो इसेि नांथारा। गालि हुदालन
मुलहनो हानाय गोहो गुनजोां मानलसया थाबैनो रां जा-बाजा िुबैसुिा आरो दु थाां दु गामारा जायो।
15
उनाव गावनो गावलन लजउलन सुथुर जानानै आसखािायै लजउलन गेिेनायखौ िोजोबनाां गौ जायो
एबा जेरै बर’िोरा थुबुर जानानै गेदेर अिाइलन महर िायो आरो उनाव िेरथाया बाां नायाव
हाजो लथल्दखलनयाव थानो हालयलन हरखाब मानलस थाग्रा जायगािोराव िैनानै मानलसिोरलन
गोबाां खहा खािामो, लबलदनो गालि हुदािोराबो जोांलन गोसोलन इसेि” जायगायाव माबोरै बा
जायगा िानानै उनाव िासै िासै गासैबो गोसो रायजोखौनो साग्लोबो आरो उनाव जोांलन मालह
गोसोआ बेलन उदखारखौ सहायनो हालयलन बायलद-मैया खामालन मावनो गोनाां थार जायो आऱो
गावलन लजउखौ खैिोद गोनाां खािामना िायो। जेरै लिसा दां िाां िुलि िाां सेयाव दागो
होयोब्ला लबिाङा दे रना िोगो िोगोनो बे दागोआबो दे रिाङो, लबलदनो उिै बैसोआवनो
गालि हुदाया जागायोब्ला बैसो बाां नाय िोगो िोगोनो लबबो बाां िाङो। उनाव लजउआव दु खु
गोनाां लिथाइखौ मोननाां गौ जायो।
गोजौलन बािा खोिोखौ ‘आखि दानाय’ मुांलन रायथाय खोिोलनफ्राय लदखाां ना िानाय
जादोां। बे बािा खोिोलन गेजेरजोां रायथायलगररया आखिखौ बेगरलन खनजोां रुजुदोां।
(ख) आखि गोनाां मानलसया लज थासाररयावनो थायामानो लबयो मुिुगलननो अनजाथाव दोहोन।
गोजौलन बािा खोिोखौ नमि चन्द्र बर’आ लिरनाय ‘आखि दानाय’ मुांलन रायथाय
आयदालनफ्राय लदखाां ना िानाय जादोां। बे रायथाय खोिोलन गेजेरजोां रायथायलगररया बेखौनो
िोरमायनो नाजादोांलद मोजाां आखि गोनाां मानलसखौ समाजलन बयबो सुबुङानो अनसायो आरो
अनसायनाय नोजोरजोां नायो।
रायथायलगररया िोरमायनाय बालदयैब्ला अखािोरलन सोराां जोां साां ग्रेमालन सोराङा जेरै
रुजुथालव, लबलदनो आखि गोनाां लनखाउररथार मानलसजोांबो आखि गैलय दु थाां राां लन लबगोमा,
दोहोलन मानलसिोरा रुजुजाथावा। दु गामारा एबा दु थाां गोसोलन दोहोलनिोरा गोबाां राां बाहायनानै
जाय खामालनखौ मावनो हाया, आखि गोनाां मानलसिोरा बेखौ इसाराजोांनो माविुनो हायो।
आखि गोनाां मानलसया जाय थासाररयावनो थायो मानो, बेयो मुिुगलन अनजाथाव दोहोन।
मानोना मालनकलन अनसायजानाया जेरावबो दां । बेिोर बािाखौनो रायथायलगररया गोजौलन बे
17
(क) गालि साननायखौ जेब्लाबो मानो गोसोलनफ्राय गोजानाव िाल्दखनाां गौ होनना रायथायलगररया
बुांदोां?
लिन.: गालि साननायखौ जेब्लाबो गोसोलनफ्राय गोजानाव िाल्दखनाां गौ होनना
रायथायलगररया बुांदोां, मानोना गालि साननाया मानलसलन गोसोखौ गुन अरनाय औवा बालद
लसां लसां खांख्िा खािामिाङो। अब्ला गोसोलन बोिोआ खमायिाङो आरो गुबुन गुबुन
साननाय हनायलन गोख्रोां दोहौआ गोसोखौ जेरै मोनो एरै बोहै खारहोयो।
(ख) गालि साननाया मानलसखौ मा मा खािामनो हायो होनना रायथायलगररया बुांदोां?
लिन.: गालि साननाया मानलसलन गोसोखौ गुन अरनाय औवा बालद लसां लसां खांख्िा
खािामिाङो। अब्ला गोसोलन बोिोआ खमायिाङो आरो गुबुन गुबुन साननाय हनायलन
गोख्रोां दोहौआ गोसोखौ जेरै मोनो एरै बोहै खारहोयो।
(ग) आखि माखौ बुङो िोरमाय?
लिन.: जेरै जुजायाव अर थानाय थालयखौ मोनलथ मोना, उनाव जोांखाां ब्लासो बेलन
थादे रनायखौ मोनलथ मोनो बे बालदनो जोांलन सुबुां समाजलन गेजेरावबो लबलद मोनसे आयदा दां
जायखौ लगलबयाव नुनायाव जेबोआनो गैयाबालद मोनो नाथाय खामालनयाव बेरखाां ब्लासो बेलन
थादे रनायलन सोमोिै मोनदाां हायो। बेखायनो मानलसलन मावनाय दाां नायजोां नुजानाय
जाथायिोरानो आखि। आखिआ मानलसलन दोहोन, आखिानो सोिो, गोहो बोिो आरो
लजउलन गासैबो।
(घ) आखि गोनाां सुबुां थानाय समाजखौ माबालद जायो होनना रायथायलगररया िोरमायदोां?
लिन.: आखि गोनाां सुबुङा जाय समाजाव थायो, बे समाजाबो गोजोन गोगो दै
बोहै नाय लनजोरा बालद, सोमखोर समायना आबादलथलििोर बालद अराय गोथार गोजोन
गोगो जायो होनना रायथायलगररया िोरमायदोां।
(ङ) माबालद मानलसया गावखौ आखि गोनाां महरै लबसोरलन मोजाां मुांखौ मुिुगाव िोसावनो
हादोां?
लिन.: अबां गसाइया होनाय माखासे गुनजोां सुबुङा दाजानाय। बै गासै बो गुन एबा बेलन
बाां लसन बाहागोिोरखौ जाय मोनदोां एबा बेिोरलन जाय लबगोमा जानो हादोां, लबसोरनो
आखि गोनाां होननानै मुिुगाव मुांदाां खा जानानै अराय मानलसिोरलन खालथयाव लबसोरलन
मोजाां मुां सोरलजथायखौ िोसावनो हादोां।
(च) थै नानैबो थैनो रोलङ सोरखौ बुङो?
लिन.: अबां गसाइया होनाय माखासे गुनजोां सुबुङा दाजानाय। बै गासै बो गुन एबा बेलन
बाां लसन बाहागोिोरखौ जाय मोनदोां एबा बेिोरलन जाय लबगोमा जानो हादोां, लबसोरनो
आखि गोनाां होननानै मुिुगाव मुांदाां खा जानानै अराय मानलसिोरलन खालथयाव लबसोरलन
मोजाां मुां सोरलजथायखौ िोसावनो हादोां। लबलद मानलसखौनो थैनानैबो थैनो रोलङ होनना
बुङो।
(छ) रायथायलगररया मखनाय सासे गेदेमा सुबुांलन बुांलथया माबालद िोरमाय?
लिन.: सासे गेदेमा लिरलगररया एरै हाय लिरदोांमोन, “आां गोबाां गेदेर गेदेर मानलसलन
लजउ खौराां िरायबाय, गोबाां आखाइ गोिाउ गोहोगोनाां मानलसिोरजोां रायज्िायबाय।
19
नाथाय नेहाद आबादारर आरो आबादाररलन रायज्िायनाया लबथाां मोनलनख्रुइ गोबाां गुन जौगा
थाखोलन साननाय हनाय गोनाां ।”
(ज) गालि साननायखौ गोसोलनफ्राय मानो जानगार खािामनाां गौ?
लिन.: गालि साननायखौ सरासनस्रायै गोसोलनफ्राय गोबाां गोजानाव िाल्दखनाया मोजाां ,
मानोना गालि साननाया मानलसलन गोसोखौ गुन अरनाय औवा बालद लसां लसां खांख्िा
खािामिाङो।
(झ) गालि साननायखौ गोसोलनफ्राय जानगार होनायलन मोनसे जर’खआ राहा िोरमाय?
लिन.: गालि साननायखौ गोसोलनफ्राय जानगार होनायलन मोनसे राहाया जादोां –
गालि साननायखौ मासे लबसो गोनाां लजबौलन मुसुखाबालद साननानै अराय गोसो लसङाव
िाल्दखनाां गौ।
(ञ) गालि साननायखौ जानगारहोनो थाखाय मेथाइ खननो गोरोां सुबुांिोरखौ मा खािामनो
लथिोां?
लिन.: जायिोरा रोजाबनाय, दामनाय-दे नायाव आखा-िाखा, लबथाां मोना गालि
साननाया गोसोआव िैनाय िोगो िोगो लबमा अनसायनाय नङाब्ला इसोर लसलबनाय
मेथाइ रोजाबनाां गौ।
जायलन गोहोआ लसमा गैया, जाय गोहोलन गोहोमाव जोांलन गेजेराव हाररयारर, धोरोमारर
साननायिोरा गोख्रोां जायो, जोां जोांलन िारसे खनसेबो नायलिना। जायलन आां खािाव मानलसया
थार मानलस मुांलन मोनथायखौ रै खा खािामनो हाया, जायलन आां खािाव मानलस आरो जुनारलन
गेजेराव जेबो िाराग थाया, जोां बेिोरलन िारसे नायलिननो हाया। जोां जायखौ उिै थार
होननानै नेवलसगारदोां बेलनफ्रायनो बे मुिुगलन गेदेर थाां ल्दखयाबो जािुांसारो बेिोरखौ रावबो
खेबसेबो साननानै नायलिना। गोसोआवबो साना लद गेदेर गेदेर थाां ल्दखयाबो जािुांसारो,
20
बेिोरखौ रावबो खेबसेबो साननानै नायलिना। गोसोआवबो साना लद गेदेर गेदेर लबिाां िोराबो
नेहाद लिसा लिसा बेगरलनफ्रायसो सोमलजखाङो।
लिन.: जायहा खन गैया, बेिोर बालदयाव अराय दै होबाय थाब्लाबो बेयो गाजा
बेरखाङा। खनानै थायाब्ला आऱो बेलन ओांगो बारायनायलन आसाया बबाव? खन थानाय
बेगरखौ जेरावनो गारना दोननाय जायो बेयावनो लमलथांगालन जोबनो रोलङ लबदै लन हे िाजाबाव
बे रज’खागोन। बेयाव मानलसलन जोथोनलन जेबो गोनाां लथ थाया नाथाय मोजाङै नायलबलजरोब्ला
माब्लाबा माब्लाबा बेलनबो िोरसोर जानाय नुनो मोनो। बेलन जाहोनिोरा मा जोां गोरोल्दियावबो
खेबसेबो सानिेरा। जोथोन िालययानो बेलन जाहोन आरो जोथोनलन आां खािाव रज’नाय िोगो
िोगोनो बेयो जोबस्राां िाङो। बे सानस’हालय मुिुगाव मानलसया आबादारर, लजउमाया हा,
आखिा खन थानाय बेगर, सोिोांथाया खामालन मावनाय दै एबा लबदै , गाां नाय उखैनाय आरो
रां जानाय बाजानाया आबादलथलिलन गेजेराव खहा खािामग्रा लिसा लिसा िाइिाां ।
रायथायलगररया मोजाां िोगो आरो लसरर लसरर थानाया बेलन खाल्दि, गोसो हमथानाया थार
लिथाइ मोननो नेनाय सम आरो मुांदाां खाया बेलन लिथाइ होनना िोरमायदोां। बेखायनो गोसो
आबादलथलियाव सोिोांथाय बालद लबदै खौ नाां गौ लबबाां लन सारस्रोनानै आखि बेगरखौ रज’होनानै
जािुांसारहोनो हायो।
लिन.: आखि गोनाां सुबुङआ जाय समाजाव थआय, बे समाजाबो गोजोन गोगो दै
बोहै नाय लनजोरा बालद, सोमखोर समायना आबादलथलििोर बालद अराय गोथार गोजोन गोगो
जायो। मानलसलन उदाां गोसो, सैथो बाथअरा बुांनाय आरो गोगो गोथार आखि गुना बाङो।
मािायलन मोजाां मावनानै लबसोर गोसो गोजोन मोन। मािायखौ जौगाखाां होनो लबसोरहा गोसो
जायो। सान ओांखारनाय गोिो गोिो मुिुगा जेरै स्राां जायो, सुदेम बार बारोब्ला जेरै सुबुांलन
गोसोआ रां जाखाङो, गावदाां अखािोरलन सोराङा दु खु-दाहाजौां नाख्रेबजानाय गोसोखौ जेरै
सोराां हायो, आखि गोनाां सुबुांलन नुजालथिैनाय आरो लबसोरजोां थाजाबनाय मानलसिोरलन
गेजेरावबो बे बालद लगयाना नुजालथिैयो, बोसोन मोननानै गोसोआ रां जाखाङो आरो
रायज्िायनानै गोसोलन दु खु दाहाया जानगारो।
बर’लन हाररमु
कामेश्वर ब्रह्म
21
लिन.: बर’ सुबुांिोरा गोदोलनफ्रायनो इसोरखौ लसलबनानै राइजो जानो मोजाां मोनोमोन।
इसोर लसलबनो थाखाय गोथार गोसो आरो गोथार मोदोमै थानायखौ बर’आ मोजाां मोनो।
बेलनखायनो लबसोर खािामफ्लाां नाय गालि हाबा, बुांफ्लाां नाय गालि बािा एबा िाबिोरखौ
लनमाहा होनो थाखाय गाजाु िुजा होनानै अबांिाउररखौ लसलबयो आरो आरज गाबोमोन।
गोथारै थानाया बर’िोरलन मोनसे हुदामोन।
(ख) बोसोराव मावफ्लाां नाय दाय दसलन थाखाय बर’ सुबुांिोरा मा िुजा होयोमोन?
लिन.: बोसोराव मावफ्लाां नाय दाय दस, लबसोर खािामफ्लाां नाय गालि हाबा, बुांफ्लाां नाय
गालि बािा एबा िाबिोरखौ लनमाहा लबनानै बर’िोरा थाखाय गाजाु िुजा होनानै
अबांिाउररखौ लसलबयो आरो आरज गाबोमोन।
लिन.: खेराइ एबा गाजाु होनायलन सुबदै बावनाय हुदाया आज्यु िोिेरलन सुबुांिोरलनयाव
नाां हैदोां होनना जोां सानो हायो। मानोना बर’लन खेराइ िोरबोलन दौलदलन मोसानायलन सायायाबो
आयु लदरदु िोरलन ‘दे वधनी’ एबा ‘नटी’ मोसानायाव नाां हैदोां होनना बुांनो हायो। बेलन िोगो
िोगो मोदाइिोरनो दावसा, िारौ, बोरमा आरर बोलि होनायलन सायखङा आयु
िानलिकिोरलन सायाव नाां हैदोां होनना बुांजायो। खेराइ एबा गाजाु होनाय समाव सुबदै बाउनाय
हुदायाबो बर’िोरिोरलनफ्रायनो गुबुन आयु िोिेरलन मानलसिोरलन सायाव नाां हैदोां होनना
बुांजायो। बेिोरलनबालदयैनो रायथायलगररया गोजौलन बािा खोिोलन गेजेरजोां बर’िोरलन दे रलसन
िोरबो होनना खेराइखौ िोरमायदोां।
(ख) “लसजौआ गरां बा, बाथौआ बािोबा, बर’ बोराइलन रावाबो िांबा” – होननाय रावजोां मा
िोरमायनाय जायो रायथायलन हे िाजाब िाना लिर।
लिन.: “लसजौआ गरां बा, बाथौआ बानदोबा, बर’ बोराइलन रावबो िांबा”। बे बािायाव
गोथौ सानथौलन इसारा दां । बाथौखौ बािोबा दु मनायाव भारिारर सािौलन बा ित्वजोां
गोरोबनाय नुनो मोनो। लबलदब्ला भारिारर सानथौलन बा ित्वखौ बर’िोरासो मोिाां जेनदोां होनना
साननो हायो होनना रायथायलगररया िोरमायदोां।
दै मा, दाउ-अमा, एम्िौ एनिा, बायलद बायलद उलजखाां नायसै। बयलनबो लसगाां महर मोखाां
िानानै नुजालथग्रोनायखाय आनान गसाइलन मुङा लसब्राइ एबा लसब्राइ जादोां होनना बर’िोरा
बुङो। बे लसब्राइ एबा लसब्राइयानो बाथौ बोराइ। बे सासेयानो “राां रालस, मैथाहालज, बारर
गांथाम – नोां सासेयानो िाना िानथाम” बुांनाय बािाया थारै नो गोथौ जेरै बालद आयु
लहरदु िोरा ब्रह्म, लबष्णु आरो महे स्वर होनना गाबलियो।
(ग) आगुलन आरो आलथखािलन बैसागु िोरबो िालिनायाव माबा िाराग दां होनना नोां सानो
नामा?
लिन.: आगुलन आरो आलथखािलन बैसागु िोरबो िालिनायाव गोबाां िाराग दां होनना
साननो हानायलन िामा दां । मानोना गोदो गोदाय बर’िोरा बैसागुखौ दानसेलसमहािागै
खुांनायमोन। आलथखािाव नाथाय हाबथा मोनसेि’ खुांनाय नुनो मोनसै। गोदो गोदायलन
बैसागुवाव बर’लन नांगुबै हाररमुलन नेरसोनिोरखौ नुनो मोनोमोन, आलथखािाव नाथाय बरलन
हाररमुलन नांगुबै नेरसोनिोरखौ नुनो मोनबाां लिया। गालमलन बर’ नखर नखर रायजो राजाया,
बोराइ बुरै ज’ ज’यै आरो सेंग्रा लसख्िािोरा ज’ ज’यै मोसानानै रां जानाय गोदो-गोदायलन
बैसागुआ आलथखािाव जौसाां एबा बबेबा क्लाब एबा गौथुमिोरलन सायनासालियाव जायगा
मोनिैबाय।
गोदो गोदान सेरजा-लसिुां, खाम जथा दामनानै बैसागु रां जायोमोन। आलथखािाव नाथाय
बर’ िाइमोन सेंग्रा लसख्िािोरखौ गोदान मुगालन दामजु , मोल्दब्लब गोहोजोां सोलिनाय दामजु ,
लडलजटे ि मेलडयालन गेजेरजोांसो बैसागु रां जा-बाजा खािामनो नाजानायखौ नुनो मोनसै।
(घ) आगुलन हाबाया माबालद जायोमोन? थावलख्र िाल्ला गावनखौ बबे समाव लदल्दिनाय
जायोमोन? रायथायलन हे िाजाब िानानै लिर।
गोजौलन बािा खोिोखौ कामेश्वर बर’आ लिरनाय ‘बर’लन हाररमु’ मुांलन राइथाय
आयदालनफ्राय लदखाां ना िानाय जादोां। बे बािा खोिोलन गेजेरजोां रायथायलगररया बाथौखौनो
बरलन गुलद धोरोम होननानै िोरमायदोां।
रायथायलगररया िोरमायनाय बालदयै ब्ला बाथौ बोराइखौनो बर’िोरा लगिा दामब्रा, खोररया
बोराइ एबा लसब्राइ होनना बुङो। आयुिोरा बरलन मोदाइ गाहाइ बाथौ बोराइ एबा
लसब्राइखौनो आलद दे व महादे व होनना लसलबयो। महाभारि, पुराण बालद धोरोमलन
लबजाबिोराव महादे वखौ आयु मोदाइ होनना लिरिाां दोां।
बर’लन रावै आरोबाव बुांबावदोां लसजौआ गरां बा, बाथौआ बािोबा, बर बोराइलन रावाबो
िांबा। बे बािायाव गोथौ सािौलन इसारा दां । बाथौखौ बािोबा दु मनायाव भारिारर सािौलन
बा ित्वजोां गोरोबनाय नुयो। लबलदब्ला भारिारर सानथौलन बा ित्वखौ बरफ्रासो मोिाां जेनदोां
होनना साननो हायो। बेिोर बािाखौनो रायथायलगररया गोजौलन बे “बाथौ दोहोरोमानो बर’लन
गुलद दोहोरोम” बािा खोिोलन गेजेरजोां िोरमायनो नाजादोां।
गोजौलन रायथाय खोिोखौ कामेस्वर बर’लन लिरनाय “बर’लन हाररमु” मुांलन रायथाय
आयदालनफ्राय लदखाां ना िानाय जादोां। बे रायाथाय खोिोलन गेजेरजोां रायथायलगररया बेखौनो
िोरमायदोांलद लबथाां लन बालदयैब्ला खेराया बर’िोरलन गोदोलनफ्राय िालिबोनाय मोनसे गेदेर
िोरबो।
बर’लन खेराइ िोरबोलन दौलदलन मोसानायलन सायाया आयु लदरदु िोरलन ‘दे वधनी’ एबा
‘नटी’ मोसानायाव नाां हैदोां होनना बुांनो हायो। बेलन िोगो िोगो मोदाइिोरनो दावसा, िारौ,
बोरमा आरर बोलि होनायलन सायखङा आयु िानलिकिोरलन सायाव नाां हैदोां होनना बुांजायो।
खेराइ एबा गाजाु होनाय समाव सुबदै बाउनाय हुदायाबो बर’िोरिोरलनफ्रायनो गुबुन आयु
िोिेरलन मानलसिोरलन सायाव नाां हैदोां होनना बुांजायो। बेिोरलनबालदयैनो रायथायलगररया
गोजौलन बािा खोिोलन गेजेरजोां बर’िोरलन दे रलसन िोरबो होनना खेराइखौ िोरमायदोां।
गोजौलन बािा खोिोखौ कामेस्वर बर’लन लिरनाय “बर’लन हाररमु” मुांलन राइथाय
आयदालनफ्राय लदखाां ना िानाय जादोां। बे बािा खोनदोलन गेजेरजोां रायथायलगररया बेखौनो
िोरमायनो नाजादोांलद बर’िोरा गोदो गोदायलनफ्रायनो गोथार दे हा सोिेरजोां इसोरखौ लसलबनानै
रायजो जानो मोजाां मोनग्रा हारर।
गालमयाव सोरबािोर गालि हाबा मावफ्लाां दोांब्ला बाथौलन लसगाङआव बुांलथनानै िाथारनाां गौ।
िाखोमानो सानब्लाबो खेरायनाय बोथोराव दौलदलनयानो हमखाां नो हायो। गालमयावबो लनदान
खैिोदआ जोबनो थाङा जायो। गालमलन सुखु-गोजोनलन थाखाय बाथौ बोराइलन मुङै िुजा
होनाां गौ जायो। बेिोर बािाखौनो रायथायलगररया गोजौलन बे “गोथारै थानायानो बर’िोरलन
मोनसे हुदा” रायथाय खोिोलन गेजेरजोां िोरमायदोां।
6. बाथ्रा दा –
दौरर, दौलदलन, खेराइ, सावरर-बादालि, खैिोद-आिोद।
लिन.: दौरर: दौररया खेराइ िुजा होनायलन गोनाां थार बाहागो।
दौलदलन: दौलदलनया खेराय िुजा होनायाव मोसायो।
खेराइ: खेराइ िोरबोआ बर’लन दे रलसन िोरबो।
सावरर-बादालि: सावरर-बादालि जानाया बर’िोरलन गोदोलन मोनसे नागारहालय हुदा।
खैिोद-आिोद: खैिोद आिोदलनफ्राय रै खा मोननो थाखाय बर’िोरा बाथौ बोराइलन
सेराव आरज गाबो।
7. नोांलन जायगायाव खोनानाय एबा सोलिनाय दोांनै खुगा मेथाइ बुथुमना लिर।
लिन.: जोांलन जायगायाव खोनानाय एबा सोलिनाय दोांनै खुगा मेथाइिोरखौ गाहायाव
होनाय जाबाय –
(क) आां लन मुङािाय थाल्दफ्ल बुद्राां
द्राां आदा द्राां ,
जौ िोङै िोङै ओांखाम जायै जायै ,
नवािाय जािाां बाय िाां दाां -िाां दाां ।
गोदोब दां मोन बालख्रया गांनै ससे ,
दा गैथारलिया मावलस मासे।
26
(ण) बर’ माहाररलन हाररमुखौ िोथाां नानै गेविाां होनायलन लबबानआ सोरलन होननानै
रायथायलगररया िोरमायदोां?
लिन.: बर’ माहाररलन हाररमुखौ िोथाां नानै गेविाां होनो नाजानाां गौआ जाखाां बोनाय बेर’
सेंग्रा-लसख्िािोरलन मावनाां गौ हाबािारर होनना रायथायलगररया िोरमायदोां।
लिन.: बाथौ बोराइखौनो बर’िोरा लगिा दामब्रा, खोररया बोराइ एबा लसब्राइ होनना
बुङो।
(ट) आयुिोरा सोर मोदाइखौ लसलबयो?
लिन.: आयुिोरा बर’लन मोदाइ गाहाइ बाथौ बोराइ एबा लसब्राइखौनो आलद दे व महादे व
होनना लसलबयो।
(ठ) गाजाु िुजा होनायाव बर’िोरा मा राव बाहायनानै आर’ज गाबो िोरमाय?
लिन.: गाजाु िुजा होनायाव बर’िोरा आर’ज गाबनायाव बाहायनाय रावा एरै – “हे
आिा लबिा गुरु, लिसा लिसौखौ मोजाङै िाल्दखनाां गोन, लहरजावफ्रा नाहा थआां गोन, हाफ्रा
मैहा थआां गोन लसलग सग खािामनो मोननाय नङआ, हौवाफ्रा बनहा मैहा थाां गोन मोसा
मुिुर जानानै बाइलद मैया खआिामनो मोननाय नङा, दहाय दे आइिोर आिािो होनना
खुिुमो।”
(ड) बर’लन खेराइ िोरबोलन दौलदलन मोसानायलन सायाया माबेयाव नाां हैदोां होनना बुांनो हायो?
लिन.: बर’लन खेराइ िोरबोलन दौलदलन मोसानायलन सायाया आयु लदरदु िोरलन ‘दे वधनी’
एबा ‘नटी’ मोसानायाव नाां हैदोां होनना बुांनो हायो।
(ढ) धुपाराम बसुमिाररलन बालदयैब्ला लबहु सोदोबआ बोरै जादोां?
लिन.: धुपाराम बसुमिाररलन बालदयैब्ला ‘लब’ आरो ‘हो’ –लनफ्राय ‘लबहो’ आरो बेलनफ्राय
‘लबहु’ जादोां।
(ण) बर’िोरलन मोनसे आां गो दु दाया मा?
लिन.: सावरर बादालि जानाय हुदाया बर’िोरलन मोनसे आां गो हुदा।
(ि) सावरर बादालि जानाया माखौ बुङो?
लिन.: हारलसङै मावनो हालय खामालनखौ गालमलन रायजोिोरखौ हाां ख्रायनानै मावनायखौनो
सावरर-बादालि जानाय बुङो।
(थ) सावरर जानायाव खामालन मावखाां नानै बर’िोरा मा खािामो?
लिन.: सावरर जानाय समाव बर’िोरा खामालन मावखाां नानै बेिालस एबा मोनालबलि
समाव लजरायिायनानै जुमाइ िोङो आरो मेथाइ खनो।
(द) बर’लन सि’बाथािोराव मोननाय सानैसो लबर जोहोिाविोरलन मुां मख’?
लिन.: बर’लन सि’बाथािोराव मोननाय सानैसो लबर जोहोिाउिोरा जाबाय – लबर
दै मािु, खुलसयास्रोन, मावररयास्रोन, एम्बुस्रोन, बेिलस्र लसख्िा, थाइलगरलस्र लसख्िा,
गाम्बारर लसख्िा।
(ध) “बर’लन हाररमु” राइथायलन रायथाइलगररया बर’लन मा माखौ गुबुनलन गेजेन नङा होननानै
िोरमायदोां?
लिन.: “बर’लन हाररमु” राइथायलन रायथाइलगररया बर’लन हाबा जानाय, बैसागु मोसानाय,
माइ गायनाय, ना गुरनाय मोसानाय, मोसाग्लाां नाय मोसानाय, थालख्रिाल्ला मोसानायफ्रा
गुबुन हाररलन मोसानाय आयदालन गेजेन नङा होननानै िोरमायदोां।
(न) दालन बर’ सेंग्रािोरा माबे सि’खौ बुांनो रोांलिया?
लिन.: बर’लन दालन सेंग्रािोरा मावररयास्रोन, खुलसयास्रोन सि’खौ बुांनो रोांलिया।
29
लिन.: गोथार गोसो आरो गोथार मोदोमै थानायखौनो बर’आ गाहाम मोनो। बेलनखायनो
लबसोर खािामफ्लाां नाय एबा मावफ्लाां नाय गालि हाबा, बुांफ्लाां नाय गालि बािा एबा
िाबिोरखौ लनमाहा होनो थाखाय गाजाु िुजा होनानै अबांिाउररखौ लसबोयो आरो आरज
गाबो।
बेजोां िोगोसे िैगौ गोदान बोथोरावबो गथ’-गथाय बोराइ बेि रावलनबो सायाव खैिोद
आिोद जाहाथे खािामा बेलनबो आरज गाबो। बे आरज गाबनायाव बाहायनाय रावा एरै –
“हे आिा लबिा गुरु, लिसा लिसौखौ मोजाङै िाल्दखनाां गोन, लहरजावफ्रा नाहा थआां गोन,
हाफ्रा मैहा थआां गोन लसलग सग खािामनो मोननाय नङआ, हौवाफ्रा बनहा मैहा थाां गोन
मोसा मुिुर जानानै बाइलद मैया खआिामनो मोननाय नङा, दहाय दे आइिोर आिािो
होनना खुिुमो।”
(ग) बर’लन हाररमु लसलबसुिा धुपाराम बसुमिाररया बुहुमाव लजउ लजराद उलजनायलन सोमोिै
मा िोरमायदोां रायथायलन हे िाजाबै लिर?
लिन.: बर’ हाररलन हाररमु लसलबग्रा धुपाराम बसु मिारीया लबथाां लन रावै बुांदोां गुलदथाराव
बे बुहुमाव अखािोर, सान, हाथल्दखुहािा जेबो गैयामोन। आनान गसाइ लबनान गसाइयाबो
30
लसरर दां खायोमोन। सानसेखालि लबयो गावखौ नुजाहोनो गोसो जानायसै आरो लजब-
लजरादिोरखौ सोरलजनो गोसो सानायसै।
4. लिरसुोंिाय लिर: -
लबर दै मािु , लबरगोलि लसख्िा, गाम्बारर लसख्िा, रुखिणी, उषा दे बी, भगदत्त,
िालि फाल्ला मोसानाय
लिन.: लबर दै मािु:
लबरगोलस्र लसख्िा:
गाम्बारर लसख्िा:
रुल्दिणी:
उषा दे बी:
भगदत्त:
थालख्र िाल्ला मोसानाय: गोदोलन लदनाव हाबा-हुखायाव एबा बे गालमलनफ्राय बै गालम
मोसाना बालद नाां िायनाय मोसानायखौनो थालख्र िाल्ला मोसानाय होनना बुङो। बे
मोसानायखौ आइजो एबा लहरजाविोरासो मोसायो हौवािोरा नङा। नाथाय दा बे
मोसानायखौ नुनो थाां लिया।
लिन.: श्याम सुिर पालिवािआ जादोां लपपिाल्दि गालमलन सासे गालम िोसाबलगरर,
जायलन नाजानायाव लपपिाल्दि मुांलन गालमया गोदान लजउ मोनदोांमोन।
लपपिाल्दि गालमया बुहुमदाां खा जानायलन आिोआव श्याम सुिर पालिवािलन गोबाां लबहोमा
दां । श्याम सुिर पालिवािआ गोदान महर होनाय लपपिाल्दि गालमखौ नायनो बोसोरफ्रोमबो
बुहुमलन बायलद जायगालनफ्राय मानलस िैयो। थाां नाय 2005 माइथायाव श्याम सुिर
पालिवािआ गालमलन गोरा लबबान मोननायलन उनाव गासैबो सोिायनायसै। सानसेखालिलन
जानाय जाथाया गासैखौबो सोिायहोनायसै। बै सानखालि बेरामजोां जुलजबाय थानाय लबलन
लिसाजो लकरनआ सोरगोआरर जायो। लिसाजो सोरगोरआरर जानायाव लदखारजोां बुांिबनाय
पालिवािआ बेयो अबांिाउररलन िुबैनाय बालद जादोां साननानै लिसाजोलन गोसोखाां लथयाव िाां से
लबिाां िुलि गायनायसै। बै सानखालिनो लबयो गालमयाव मोनसे गोदान नेमखाल्दि खाना
होनायसै। बेनो जाबाय, गालमयाव जोनोम जानाय साफ्रोमबो लहरजावसा गथ’लन मुङाव
32
राइजोआ िाां 111 लबिाां िुलि गायनाां गोन आरो बेलन उनावनो ‘लकरण लनधी योजना’लन
हाबाया जागायो। 2005 – 1010 माइथायलसम गालमलन गोरा महरै हाबा माविुांनाय श्याम
सुिर पालिवािआ आजावनाय बे हारलसां आरो गोथार नाजानाया गासै गालमयावनो मोनसे
गोदान लजउ होिैनायसै। लबयो गालमलन साफ्रोमबो सुबुांनो मोरब्रै लबबान होनायसै। बे मोनब्रै
लबबानआ जाबाय लहनजावसा गथ’खौ हौवासा गथ’सा बालदनो मोजाङै िेदे रनाय िोिावनाय,
दै दोनथुमनाय, लबिाां -िाइिाां गायना जोथोन िानाय आरो आबाद मावना गावलन गोनाां लथखौ
सुिुांनाय। बे मोनब्रै लबबानखौ गालमलन राइजोिोरा माविुांनो जागायनायाव गालमलन महरानो
सोिायनो िानायसै। बेबालदयैनो लपपिाल्दि गालमया बुहुमाव मुांदाां खा जानायाव श्याम सुिर
पालिवािलन लबहोमालन सोमोिै जोां सावरायनो हायो।
लिन.: ‘लकरण लनलध योजना’ या जादोां श्याम सुिर पालिवािलन लिसाजो थैनायलन मुङै
गायसननाय लपपिाल्दि गालमलन मोनसे गालम जौगानायलन योजना। श्याम सुिर पालिवािआ
गावलन रुांसारर जानाय लिसाजोलन मुङै बे आसनखौ गायसनदोांमोन।
5. लहरजावसा गथ’सा रै खालथलन थाखाय श्याम सुिर पालिवािआ माबालद मावथाां ल्दख
िादोांमोन?
लिन.: लहनजावसा गथ’लन रै खालथलन थाखाय लपपिाल्दि गालमलन गोरा श्याम सुिर
पालिवािआ लहरजावसा गथ’लन िारसे गालमलन सुबुां गोसोखौ सोिाय होयो। लबलन लबथोनाव
गालमयाव लहरजावसा गथ’ जोनोम जानाय िोगो िोगो मोनसे रां जानाय थासारर सोमलजयो।
लहरजावसा गथ’ जोनोम जायोब्ला दु खु खािामनायलन सोिाय गोजोन रां जानाय थासारर
सोमलजयो आरो लहनजावसा गथ’लन मुङाव 111 लबिाां िुलिखौबो जोथोन िानाां गोन।
थामलथयाव, रावबो गथ’खौनो सोिोांथाइलनफ्राय जानगारोहोनो मोननाय नङा। ब्रैलथयाव, रावबो
गथ’साघौनो उिै बैसोआव हाबा हरनो मोननाय नङा। बालथयाव, लहरजावसा गथ’लन मुङाव
बेंकआव दोननाय 31,000 राां खो लहरजावसालन िरायनाय एबा हाबालन थाखायि’ खरसा
खािामनो हागोन। जोबनायाव, लहरजावसा गथ’ जोनोमलन समाव गायनाय लबिाां िुलििोरा
गालमलन दोहोन जागोन। गाां से ष्टाम्प पेपाराव बे नेमखाल्दिलन लबिायाव मुांसाइ खािामना
गालमलन राइजोिोरा रादाइ होनाां गौमोन।
लपपिाल्दि गालमयाव आलथखािाव 8000 लनबो बाां लसन मानलसिोर दां । बोसोरफ्रोमबो
गालमयाव जौसेलन बाां लसन गथ’सा जोनोम जायो आरो बेलन खावसेयानो जाबाय लहरजावसा गथ’।
33
जेब्ला लहरजावसा गथ’ सासे जोनोम जायो, अब्लानो गालमलन राइजोिोरा 21,000 खाङो
आरो गथ’सालन लबमा लबिालनफ्राय 10,000 राां िानाय जायो। बे राां खौ लबमा-लबिाया
जायल्दख-जाया जाहोनावनो लसगाां ग्रो बेंकलनफ्राय लदहुननो मोननाय नङा। िरायखाां ना जेब्ला
हाबालन बैसो जायो, अब्लासो बे राां खौ बेंल्दिफ्राय लदहुननो हागोन। लिक्स डे पलजि महरै
दोनथुमनाय बे राां लन लबबाङा िाखलनबो बारा जाहै यो। लहरजावसालन हाबालन अनगायै बै राां खौ
जाहाथे गुबुन खामालनयाव बाहायना य जाया बेलनबो नेमखाल्दि लथ खािामनाय जादोां।
बेबालदयैनो लहरजावसा गथ’सा रै खालथलन थाखाय श्याम सुिर पालिवािआ बायलदलसना
मावथाां ल्दख िादोांमोन।
8. लपपिाल्दि गालमखौ मानो दरसे आदशु गालम होनना नोां सानो? िरालन बबेिोरा सोिोांनाां
लबलथां?
लिन.: लपपिाल्दि गालमखौ दरसे आदशु गालम होनना साननो हायो। मानोना बे गालमया
गुबुन गालमिोरलनख्रुइ इनायनो जौगानाय। बे गालमलन सुबुांिोरा गालम जौगानायलन थाखाय गोबाां
खामालन मावदोां। बेिोरलन मादाव मख’जाथाव खामालनिोरा जादोां लहरजावसा गथ’ जोनोम
जायोब्ला 111 लबिाां गायनाय। लबिाां खौ गायनानै ि’ दोना बेखौ गेरेमसा जानायलसम जोथोन
िानाया जोबोर गेदेर खामालन, जाय खामालनखौ लपपिाल्दि गालमलन सुबुांिोरा मोजाङै
माविुांनो हादोांमोन। जाय समाव भारिलन गोबाां ओनसोििोरावनो लहरजावसा गथ’ जोनोम
जायोब्ला लसथारनाय, एखमबा लहरजावसा गथ’लन आथोन लथ खािामनानै गोरबोआवनो
लसथारनाय खामालनयाबो भारिलन खना खनिा गालम ओनसोििोराव दालसमबो सोलियो।
नाथाय लपपिाल्दि गालमयाव बेलन हें थायै लहनजावसा गथ’लन रै खालथलन थाखाय माखासे आसलन
दां । जेरै लहनजावसा गथ’ जोनोम जानाय िोगो िोगोलन गालमलन सु बुांिोरा 21,000 राां खाां नाय
आरो गथ’लन नखरआ 10,000 राां जमा होनाय। बे गासै 31,000 राां खौ बेंकआव जमा
दोनना हाबालन समावि’ बाहायनो मोननाय बायलदलसना खामालनयाव गालम जौगानायाव गोबाां
लबहोमा होदोां। लपपिाल्दि गालमलन सुबुांिोर आरो लबिाां लन गेजेराव नागारहालय सोमोिो दां ।
राल्दख बन्धनलन सानाव लब गालमलन मानलसिोरा लबिाङाव राल्दख खायो आरो बेलन गेजेरजोां
मानलस आरो लबिाां लन सोमोिोखौ गोरालसन खािामो। लदनै लपपिाल्दि गालमलन लमलथांगायारर
आबहावाया इनायनो गोजोन। बेबालदयैनो लपपिाल्दि गालमखौ गांसे आदसु गालम होनना साननो
हायो।
बे गालमलन सोिोांनो गोनाां िोरा जादोां लबिाां गायनाय आरो लबिाां खौ गेरेमसा जाजालसम
जोथोन िानाय। लहरजावसा गथ’िोरखौबो हौवासािोरजोां समान मान होनाय आरो
लहरजावसािोरलन सोिोांथायखौ बाां होनाय।
9. बेखेवना लिर –
(क) लजनै दानाव मोनलजथाम आबाद।
लिन.: “लजनै दानाव मोनलजथाम आबाद”
गोजौलन बािा खोिोखौ गुबैयै ज्योलि प्रसाद बुड़ागहाइलन लिरनायखौ ररपेन बर’आ राव
दानस्लायनाय ‘सोराां लन िामाजोां दावगानाय गालम’ मुांलन रायथाय खोिोलनफ्राय लदखाां ना िानाय
जादोां। बे रायथाय खोिोलन गेजेरजोां रायथायलगररया सुबुङा खामालनलन गेजेरजोां जौगानायलन
मोनसे लबलदल्दिखौ िोरमायदोां।
िोगोसे लदहुननाय िसिखौ िाननानै राां खामायो। नाथाय जोांलन खायिा सुबुङा सोरखार-
खुांथायलन मोखाङाव नायना जेबो माव-दाङानो गोजोनै लजउ बारहोिाां नो नाजायो। दै गैया
बुांनायलनख्रुइ अखालन दै खौ दोनथुमनायलन राहा िाना बेखौ लिन बाहायलिननायलन हाबािारर
िायोब्ला एबा लबिाां गायना लमलथांगालन समानलथखौ रै खा खािामोब्ला सम बालदयै अखा
हानायजोां िोगोसे हालन गुनाबो बाां िाां गोन। िोगोसे नो आलथखािाव आबहावा गुबुांग्ले जानायाबो
गैया जागोन। बेखायनो, श्याम सुिर पालिवाि आरो लपपिाल्दि गालमलन सुबुङा हादोरलन
साफ्रोमबो नोगोराररनो खाविायदोांलद, लबिाां िुलि गाय, जोथोन िा, मावै दाङै सोलि
अब्लासो गाव गावलन लजउ खाां नाय जायगाया सोरगो मोनगोन।
गोजौलन राइथाय खोिोखौ गुबै ज्योलि प्रसाद बुड़ागहाइलन लिरनायखौ ररपे न बर’आ राव
दानस्लायनाय ‘सोराां लन िामाजोां दावगानाय गालम’ मुांलन रायथाय आयदालनफ्राय लदखाां ना िानाय
जादोां। बे बािा खोनदोलन गेजेरजोां रायथायलगररया लपपिाल्दि गालमलन जौगानाय बािाखौनो
िोरमायदोां।
2015 माइथायावनो भारिाव ‘स्वच्छ भारि अलभयान’ मुांङै मोनसे भारिखौ साब लसखोन
खािामनायलन लबथाां ल्दख आजावदोांमोन। नाथाय बे लबथाां ल्दखखौ भारि सोरखारआ आजावनायलन
बेसेबा बोसोर आगोिनो लपपिाल्दि मुांलन गालमया गावसोरलन गालमखौ साब लसखोन
खािामनायलन हाबािाररखौ माविुांखाबायमोन। बेसेबा बोसोर आगोिलनफ्रायनो लपपिाल्दि
गालमयाव गालमखौ लसखोन-साखोनै िाल्दखनाय हाबािाररया सोलिबोगालसनो दां । उदाां जायगायाव
रावबो ल्दखया हासुवा। बायजोलनफ्राय थाां नाय सुबुङाबो गालमलन जायल्दख-जाया जायगाखौ गुबुांग्ले
खािामनो मोना। गालमलन िारसे हादोरलन दाब दाब जायगालन राजखाल्दियारर दै देनलगरर,
गेदेमा सुबुां, एन. लज. अ आररलन गोसो बोनाया बाां िाां दोां। लदनै लपपिानलि गालमया
लमलथांगायारर समाइना नुथायजोां बेसेबा गोम गोम आरो सुदेम। बेिोर बािाखौनो रायथायलगररया
गोजौलन बे ‘स्वच्छ भारि अलभयान’ बािा खोिोलन गेजेरजोां िोरमायदोां।
गोजौलन बािा खोिोखौ गुबैयै ज्योलि प्रसाद बुड़ागहाइलन लिरनायखौ ररपेन बर’आ राव
दानस्लायनाय ‘सोराां लन िामाजोां दावगानाय गालम’ मुांलन रायथाय खोिोलनफ्राय लदखाां ना िानाय
जादोां। बे रायथाय खोिोलन गेजेरजोां रायथायलगररया जेलथांबो जौगानो हायोब्ला सुबुां लबजोांजोांबो
िोस्रावजानायलन गेजेरजोां मुांदाां खा जानो हायो।
36
10. बाथ्रा दा –
नेम-खाल्दि, हाबा-हुखा, जावखाां सालि, आब्रुलथ, हर-सान, माय-दै , सुखु-गोजोन,
दै मा-दै सा।
लिन.: नेम-खाल्दि – नेम खाल्दि मालनना सोलिनाय मानलसया जािुांसार जानो हायो।
हाबा-हुखा – हाबा-हुखा मावोब्लासो मानलसया दे रहासार जानो हायो।
जावखाां सालि – जावखाां सालिया जोांनो गोजाम जाररलमनलन बािा िोरमायो।
आब्रुलथ – लजउ खुांनो थाखाय सुबुां लजउआव आब्रुलथलन गोनाां जायो।
हर-सान – हर-सान खामालन मावनाय मानलसया लजवाव िेिें जानो गोनाां जाया।
माय-दै – मावै-दाङै जाग्रा मानलसया मा-दै लन आां खािाव गोग्लैनो गोनाां जाया।
सुखु-गोजोन – मानलसया गावलन नाजानायलन गेजेरजोां सुखु-गोजोनखौ मोननो हायो।
दै मा-दै सा – दै मा-दै साया सुबुां माहाररलन थाखाय लमलथांगालन मोनसे दान।
11. रोखोमसे ओोंलिलन सोदोब लिर –
लनखावरर, रुांसारर, हाल्दि, साया, सुदेम।
हाल्दि – लजराय
साया – सानदुां
गोरान – लगलस
जािुांसार – िैमाि
जागायनाय – जोबनाय
(ख) करुणआ थैनायलन उनाव श्याम सुिर पालिवािआ खाना होनाय नेमबालदयैब्ला लपपिाल्दि
गालमलन सुबुांिोरा लहनजावसा गथ’ जोनोम जाखालि िाां बेसे लबिाां गायनाां गौमोन?
लिन.: गासै िाां 111 लबिाां गायनाां गौमोन।
(ग) लबिाां िाइिाां गैलयलन जाहोनाव मा जायो?
लिन.: लबिाां िाइिाां गैलयलन जाहोनाव हा लसङाव दै लन थोरिोआ गोबाां गोथौलसम
हायिाङो आरो आबादलथलिलन हासारगोनाां गुनाबो खमायिाङो।
(घ) भारिलन बबे हादोरसाया लपपिाल्दि गालमलन सोमोिै िरा िाररयाव लथसनदोां?
लिन.: राजस्थान सोरखारलन सोिोांथाय लबिानाबो थाखो लि आरो दाइनलन िरािाररयाव
लपपिाल्दि गालमलन सोमोिै लथसनदोां।
(ङ) जायल्दखजाया मोननै समाज लबजोांलन मुां मख’?
लिन.: जायल्दखजाया मोननै समाज लबजोांलन मुङा जादोां इउ लिउब, िेस बुक आरो
टु इटार।
(च) श्याम सुिर पालिवाि आरो लपपिाल्दि गालमलन सुबुांिोरा दु िाराय सु बुां माहाररनो मा
खाविायदोां?
लिन.: श्याम सुिर पालिवाि आरो लपपिाल्दि गालमलन सुबुांिोरा दु िाराय सुबुां माहाररलन
खाविायदोांलद “लबिाां िुलि गाय, जोथोन िा, मावै-दाङै सोलि अब्लासो गाव गावलन
लजउ खाां नाय जायगाया सोरगो महर मोनगोन।”
(छ) रायथायलगररया जोांनो रायथायलन जोबनायाव मा बोसोन होदोां?
लिन.: रायथायलगररया जोांनो रायथायलन जोबनायाव जोांनो बोसोन होदोांलद आलथखािाव
राजस्थानलन दाब दाब जायगायावबो लपपिाल्दि गालमलन नेरसोनखौ आजावबाय। जोांलन
जायगायावबो जुलद बे गालमलन आदशु आरो नेरसोनखौ आजावनाय जायो, अब्ला लमलथांगा
सांरैखालथजोां िोगोसे गांफ्रोमबो गालमया दोहोलन जागोन।
(ज)
3. गाहायलन सोोंलिफोरखौ फोरमायना लिर- (गासैलनबो नम्बरआ 3 एबा 4)
(क) लपपिाल्दि गालमलन हािोदआ लगलबयाव माबालदमोन रायथायलन हे िाजाबै िोरमायना
लिर?
लिन.: आलथखािाव गासैलनबो आदशु गालम महरै लमलथजानाय लपपिाल्दि गालमया मोनसे
समाव आबहावा गुबुांग्ले जानाय आरो आबादलन थाखाय दै लन आां खािाव मोगा-मोलग
जानाां दोांमोन। बेलन जाहोनाव लपपिाल्दि गालमलन सुबुांलन थासाररया जोबोरै नो दु खु गोनाां
जादोांमोन। लमलथांगायारर सम्पदलन जोबोरै नो दोहोलनमोनब्लाबो गालमलन सुबुांलन थासाररया जोबोरै नो
दु खु गोनाां जादोांमोन। लमलथांगायारर सम्पदलन जोबोरै नो दोहोलनमोनब्लाबो गालमलन सुबुांलन
थासाररया जोबोरै नो दु खु गाां जादोांमोन। लमलथांगायारर सम्िदलन जोबोरै नो दोहोलनमोनब्लाबो
गालमलन सुबुांलन थासाररया जोबोरै नो दु खु गोनाां जादोांमोन। लमलथांगायारर सम्िदलन जोबोरै नो
दोहोलनमोनब्लाबो गालमलन मानलसिोरा थाां ना थानो थाखाय गोबाां जुलजनाां दोांमोन। माबुर
अिाइलन थाखाय गीणीज विुड रे कदु सआव जायगा मोननाय लपपिाल्दि गालमयाव लगलदर
लगलदर िािाां लगररिोरा लगलदर लगलदर माबुि अिाइलन जावखाां सालि जागायनायसै। बे लगलदर
लगलदर जावखाां सालिलन थाखाय लमलथांगाया जोबस्राां िाां नायजोां िोगोसे लमलथांगायारर दोहोनिोराबो
39
िािाां लगररलन आखायाव थाां नायसै। माबुि अिाइ अिाइलन थाखाय लगणीज विुड रे कडु छआव
जायगा मोननाय लपपिाल्दि गालमलन आबहावाया गुबुांग्ले जानायसै। मानलसया इसे गोगो बारलन
थाखाय हािाय-हािाय जायो। लबिाां िाइिाां लन लबबाङाबो जोबोर खम समलन गेजेरावनो
जोबिाां नो हमनायाव अखा हानायलन लबबाङाबो खमायनो हमनायसै। अखा हानायलन लबबाङा
खमायनायलन थाखाय गालमलन मानलसिोरा आबाद मावनो थाखाय दै नालगरना हािाय हािाय
जायो। खलनलन थाखाय दै मा-दै सा, हाख’र हािा, लबिोलन दै याबो गुबुांग्ले जानो हमनायसै।
राहा गोथे जानानै मानलसया बै दै खौनो िोांनाय आरो गुबुन गुबुन हाबायाव बाहायनाां गौ
जानायसै। बेलन जाहोनाव बेरामलन लबबाङा बारायनायसै। गुबुन िारसे लबिाां -िाइिाां गैलयलन
जाहोनाव हा लसङाव दै लन थोरिोआबो गोबाां गोथौलसम हायिाां नायसै। आबादलथलिलन लबिाां -
िाइिाां गैलयलन जाहोनाव हा लसङाव दै लन थोरिोआबो गोबाां गोथौलसम हायिाां नायसै।
आबादलथलिलन हासारगोनाां गुनाबो खमायनायसै। हाउमा-हाउसा आरो लजब-जुनारलन लबबाङाबो
खमायनायसै। आबादलथलिलन हासारगोनाां गुनाबो खमायनायसै। दाउमा-दाउसा आरो लजब-
जुनारलन लबबाङाबो खमायनायसै। आबादलथलिलन हासारगोनाां गुनाबो खमायनायसै। दाउमा-
दाउसा आरो लजब-जुनारलन लबबाङाबो खमायनायसै ।