Professional Documents
Culture Documents
श द और वा य क कताब
क् पिठ पृष
संखि संखि
१ अक्षं णि जषड 1
२ दष अक्षं णि अ्िर्ण जषड 2
३ तीन अक्षं णि अ्िर्ण जषड 3
४ चि् अक्षं णि अ्िर्ण जषड 4
५ पिंछ अक्षं णि अ्िर्ण जषड 4
६ “आ” णी ्ि्ि णे शब 5
७ “इ” णी ्ि्ि णे शब 9
८ "ई" णी ्ि्ि णे शब 12
९ “उ” णी ्ि्ि णे शब 16
१० “ऊ” णी ्ि्ि णे शब 19
११ “ए” णी ्ि्ि णे शब 21
१२ “ऐ” णी ्ि्ि णे शब 23
१३ “ओ” णी ्ि्ि णे शब 25
१४ “औ” णी ्ि्ि णे शब 28
१५ “अं” णी ्ि्ि णे शब 30
१६ आधे अक् विले शब 33
१७ अगल-अगल आधे अक् विले वंजन 36
१८ छषटी णहिरनयिं (Reading practice) 41
1
दष अक्षं णि अ्िर्ण जषड
अब तण भ्
आज तप भज
आन तल ्न
आ् दक ्त
इस ध् यज
ईख धन यक
ईश नल य्
उस नभ ्स
उठ नस ्ख
ऊन नट ्थ
एण नक लग
णल न् लत
ण् पल वट
खट प् वन
गल प् वण
छट पक सन
छल फन सब
जल फल हद
ठण बक हट
ड् बस ह्
तन बल कय
तज बण कत
2
तीन अक्षं णि अ्िर्ण जषड
अस् च्ण ्ग्
अकत जलज ्हण
अकय जलन ्सद
असद गगन ्ह्
अनय दफन ्हन
अह् दहन लगन
अक् नज् व्द
आदत नयन श्म
आसिन नह् शहद
आसन प्ख श्द
आद् फसल सहज
उफन बहन सहन
ण्ल बहस स्ल
णल् ब्स सिघन
णस् बदल स्य
ण्् बहल सह्
णवच ब्स सहन
णलश भडण सफ्
ण्् भगत सनण
खनण ्दन हडप
गलत ्हल हसन
गहन ्दद
ग्ज ्गन
3
चि् अक्षं णि अ्िर्ण जषड
4
“आ” णी ्ि्ि णे शब
पहले वंजन प् “आ” णी ्ि्ि
खिल ्िन पिलन
गिन ्िप पिठण
जिन ्ि् बिलण
जिप ्ित बिधण
झिग ्िह बिसठ
झिड लित बिह्
थिप शिन भि्त
थिल शि् भिषम
थिन सिथ ्िशन
निश सिग ्िजन
पिन सित ्िहत
बिज हिथ ्िवम
बित जिन विहन
बिघ णिगज विहण
बिग गिज् शिसन
बिल चिहत शिसण
बित चण्ी सिहस
भि् झिडन सिधन
भिग तिणत सिहस
्ि् धि्ण हिलत
्िल पिलण
5
दूस्े वंजन पे “आ” णी ्ि्ि
6
पहले दष वंजनषं ्े “आ" णी ्ि्ि
7
'आ’ णी ्ि्ि से बने विक
8
"इ" णी ्ि्ि णे शब
पहले वं जन प् “इ" ्ि्ि
9
दूस्े वंजन प् “इ" णी ्ि्ि
10
"इ" णी ्ि्ि से बने विक
्ि् रबल भ् आ।
डिरणयि डिण लियि।
णरपल इध् आ।
रवरपन रणस रदन आएगि?
सरचन तथि रवशिल पिठशिलि गए।
रबनि नहि ण् बिह् ्त जि।
बिर्श र््रझ् रग् गई।
ति्ि रट्रट्ि ्हि थि।
रबनि वजह झगडि ्त ण्।
णिगज रत्छि ्त णिट।
रनहिर्णि रणतिब लिई।
11
"ई" णी ्ि्ि णे शब
पहले वंजन प् “ई" णी ्ि्ि
णीडि पीडि शीत
खी् पीलि सीधि
गीलि फीति सीख
गीति बीन सीति
ची् बीस सीखि
चीट बीच सी्ि
चीन बीज ही्ि
चीति भील ही्ल
जीभ भीख णी्त
जी्ि भीगि दीवि्
झील भीड दीपण
टीणि ्ी्ि नी्ज
तीखि ्ीत पीतल
ती् ्ीनि पीसनि
तीज ्ीटि वी्िन
तीन ्ीछ वी्ति
तीस ्ीत शीतल
नीनि लीलि सीखनि
नीलि वी्
नी्ि वीमि
पीछि शी्ि
पीटि शीलि
12
दूस्े वंजन प् “ई" णी ्ि्ि
णभी फली अजीब
गली बनी अ्ी्
घडी बची ण्ीज
चिबी बि्ी ण्ीब
चढी बिली ण्ीनि
छडी भि्ी ण्ी्
छडी भिगी ग्ीब
जिनी ्ची ज्ीन
टिली ्िनी ति्ीख
डिली ्िनी नवीन
तिली ्िवी नसीब
दिदी ्िनी पपीति
दही ्िखी पसीनि
धिनी ्िही फ्ीन
नही ं लिली फ्ीदि
निली सनी बगीचि
निनी सिदी ्शीन
पिनी सिथी वहीदि
प्ी सची सखीनि
पिली हिथी सफीनि
14
“उ” णी ्ि्ि णे शब - पहले वंजन प् “उ” णी ्ि्ि
णुल सुई पुरलस
णुछ सुधि पुजि्ी
खुलि सु् फुलियि
खुश हआ बुलियि
गुल णु्ि् बुरढयि
गुम णुरटयि बु्िई
गु् खुजली बुलियि
गुड गुरडयि बुनिई
चुनि गुलिब बुखि्
चुप गुज् बुनण्
छु प गुरडयि बुनण्
जुड गुहि् ्ुनी्
तु् गुलि् ्ुणि्
धुलि गु्पिल ्ुसीबत
धुन घुटनि ्ुहिव्ि
पु् चुरहयि ्ुलिय्
पुल चु्ियि युवण
बुनि छु टनि रलियि
बुलि जुखि् लुरटयि
बुआ झुणियि सुनिई
भुनि झु्णि सुनि्
्ुड टु णडि सुरवधि
्ुग् तुलसी सु्िही
युवि दु णिन सुलियि
रई दु णिनदि् सु्कि
रखि नुणसिन सुहिनि
शुभ पुरडयि सुपि्ी
सुन पुरडयि सुनीति
सुख पुणि् सुधि्
15
सुलभ सुलह सुलझि
सुष्ि सु्न हरलयि
16
“ऊ” णी ्ि्ि विले शब
पहले वंजन प् “ऊ” णी ्ि्ि
17
दूस्े अक् प् “ऊ” णी ्ि्ि
18
“ए” णी ्ि्ि णे शब
पहे ली वंजन प् “ए” णी ्ि्ि
णेश भेल तेव्
खेत भेड बेसन
खेस ्ेवि बेबस
जेब ्ेल बेलन
टे ढि ्े त बेहिल
टे प ्े ल बेहषश
ठे स लेप बे्ह्
ठे लि वे् भेरडयि
ढे ् वेद ्ेविड
तेज वेष ्े हिन
तेल शे् ्े श्
दे ् शेष वेतन
दे श शे् सेहनि
दे सी सेठ सेवन
नेहि सेब सेवण
ने् सेनि सेरवणि
पेड सेवि सेठिनी
पेडि सेठी हे तल
फेल हे ् बेदखल
फेनि हे ्ि बेवजह
फे् जेव् बेई्िन
बेल दे व् ्ेह्िन
बेलि दे वति ्े ग्ि्
भेष तेजस
19
दूस्े वंजन प् “ए” णी ्ि्ि
20
“ऐ” णी ्ि्ि णे शब
पहले वंजन प् “ऐ” णी ्ि्ि
है बैठ फैसलि
णैद भैयि फैलिव
णैदी ्ैदि बैट्ी
णैसि ्ैनि बैठण
खै् ्ैच बै्िगी
गै् ्ैलि बैठियि
गैस ्ैयि बैसिखी
चैन ्ै न भै्व
छै लि लैस ्ैदिन
जैसि वै् वैशिखी
तैश सै् शैतिन
थैलि सै् सैरनण
नैनि है जि सै्िट
नैयि णै््ि है ्िन
पै् तैयि् णैदखिनि
पैन तै्नि जैणरलन
पैदि तै्िण नैनीतिल
पैसि दै रनण बैजनिथ
फैलि नैरतण बैलगिडी
बैल पैदल है द्िबिद
22
“ओ” णी ्ि्ि णे शब - पहले वंजन प् “ओ” णी ्ि्ि
णषनि तषति ्षनू
खषल थषडि यषग
खषज धषबी ्षण
गषलि नषण ्षग
गष्ि नषच ्षनि
गषटी नषट ्षटी
गषभी पषल लष्ी
गषपी फषन लषभ
चष् बषल लषहि
चष्ी बषझ लषभी
छषटि बष्ि शष्
छषटी बष्ी शषभि
छष्ि बषटी सष्
छष्ी बषलि सषजि
जषगी भषलि सषच
जषश ्ष् हषनि
झषल ्षच हषगि
टषपी ्षटि हषति
टषंण ्षटी हषश
डषसि ्षती हषनि
ढषल ्षची
23
दू स्े अक् प् “ओ” णी ्ि्ि
आओ बढष भ्षसि
उठष भिगष रवनषद
खिओ ्खष ्सषई
गिओ लिओ स्षज
चलष णटष्ी स्षव्
जिओ णठष् स्षसि
ढणष खि्षश सषजिओ
निचष झ्षखि रनलषफ्
पढष रफ्षज
24
“औ” णी ्ि्ि णे शब
पहले वंजन प् "औ" णी ्ि्ि
सौ लौट जौह्
णौन लौटि तौफीण
णौ् लौणी तौरलयि
णौवि शौण तौहीन
गौ् सौदि तौरलयि
गौ्ी हषली दौडनि
चौडि हषले दौ्िन
चौणि औ्त नौण्
चौणी औणित नौलखि
तौ् औजि् फौ्न
दौ् औषरध फौलिद
दौडि औलिद बौछि्
नौणि णौ्व ्ौस्
पौधि गौ्व ्ौनण
पौ् गौत् ्ौशन
फौज चौध्ी ्ौरणट
फौजी चषपडि लौरणट
बौनि चौखट शौह्
्ौन चौदह शौणीन
्ौज चौस् सौ्भ
्ौत चौखट गौ्ीनिथ
्ौणि चौपिल बौखलियि
्ौसी चौ्िहि शौह्त
25
दूस्े अक् प् "औ" णी ्ि्ि
26
“अं” णी ्ि्ि विले शब
पहले वंजन प् “अं” णी ्ि्ि
अंत डं डि संजू
अंडि ढं ग सिंप
आं त ढिंचि सिंची
णंठ तिंण हं स
णंगी दं गि अंद्
खंभि रनंदि अंगू्
खिंचि पंख णंगन
गंदि पंखि णंगनि
गंजि पंजि णंचन
गंगि फंदि खंज्
घंटि बंद चंदन
घंटी बंदि चंचल
चंद बिंस चंपण
चंदि बिंणि रचंतन
चंपि ्ंद जंगल
रचंति ्ं ग पंच्ी
जंग लंबि बंधन
झंडि लूंगी बंद्
झिंण शंख बंदूण
टं णी शिंत बिंसु्ी
रटं डि संत ्ंगल
ठं ड संघ ्ंजन
ठं डि संग ्ं जन
27
लंगू् संत्ी रसंघ्
शंण् सुंद् रसंदू्
संतू् संजय
संत्ि संग्
बलवंत स्पंच
28
“अं ” णी ्ि्ि णे विक (छषटी णहिनी)
29
आधे अक् विले शब
आधि त
आति आतजिन णुति
पती पति गुथी
प््िति हति तषहि्
्हिति ्हत सत
ततिल नणि्ितण पत्
आधि ल
रदली रबली अल
बलि रचलिनि रपलि
भलि जल हली
रबलि वलभ रणलत
बिली रगली जलिद
आधि ण
कि पकि वक
कषं ्कन भक
कषंरण ्की वकि
णकड ्ुकि विक
कि्ी ्करड रवकी
चक् तुकि शक्
चकि धकि
आधि ्
चमच ्मी रसमी
समिन ््मत गुमद
रबडमनि अमी खमि
चुमण पम खमि
30
आधि व
वष् विणुल ववयथि
ववसिय वियि्
अवल विपि्
आधि च
अचि बचि रचचड
लचि सचि
बचन ्च्
णची णचि
आधि स
अस रबस् ्ख्द
आयथि पुसण शिस
बसि संयथिपनि ्िजयथिन
हस रहसि ससि
्स यथिन रणसत
यथरगत सेह असतिल
टे स रहसि लसी
ससि चुसी विसव
सुस ्सी तंदुरस
दषस रवसि्
आधि प
पि् पिस रवलुप
पि्ी पिलि णपिन
पिज थपड संरकप
पिऊ चपल
31
आधि न
चनि निय रजनि
छन गनि तिनि
ननि जीन ठनण
तनी टे न त्नि
्नि रचन जनरदन
नि्ी ्ुनि
आधि ब
अबि शब गुबि्ि
बिज गब्
आधि ज
्िज लजि जषरतष
जषरत सजन जषरतषी
ज् जषंण जि्-भिटि
छजि जिलि
जिदि सजि
32
विक
33
पै् ्े आधे ् विले शब
34
पै् ्े ऋ णी ्ि्ि (नृ )
घृत नृप गृह
णृत ्ृत णृपि
णृरि घृमि नृत
पृथी अ्ृत णृषण
तृरि पृष वृषभ
हदय णृपयि ्ृदंग
बृज ्ृग शृंगि्
वृक नृप ्ृतु
अ्ृत ्ृदि दृ
णृर्् ्ृदुल भृग
्ृमिरलनी णृपिली णृपिलु
णृतज सूजन णृरणिंत
भृणुरत तृतीय अरतरथगृह
नृत णृतघ
विक
ह्ेशि ्ृदु वचन णहष।
्ुझे नृत पसंद आयि।
्ैने रचरडयिघ् ्े बहत से ्ृग दे खे।
अ्ृतविमी ्षज सुबह उठण् सुनष।
बहत धूप है । वृक णी छियि ्े बैठ जिति हं ।
जंगल ्े शे् आयि। उसे दे खण् सि्े ्ृग दौड गए।
ह्े रणसी से भी घृमि नही ण्नी चिरहए।
दू स्े णष बु्ी बिते नही णहनी चिरहए। णष्ल हदय प् चषट
पहं चती है ।
ह् पृथी प् ्हते है ।
शंभू णी ्ृतु हष गई। वह असी सिल णि बूढि थि।
35
पै् ्े आधे ्् विले शब से बने विक
पिंत ्े ्िज णे ्ुख ्ं्ी आए हए है ।
पिता उठ ण् दौडने जियि ण्ष।
पतीण एण अचि बचि है । वह ्मी पिपि णी बित ्िनति है ।
दिस लदिख से आगे एण जगह णि नि् है ।
्िहल दरवड भि्त णे जिने-्िने रकणेट खखलिडी है ।
्ै भूत पेत औ् आतिओं णी बितषं ्े यणीन नही ण्ति।
रपयि औ् पिंजल बहन भिई है । उनणि पू्ि नि् रपयि र्पिठी औ्
पिंजल र्पिठी है ।
हवि तीव गरत से चल ्ही है । सेट् पहनष, नही तष ठं ड लग
जिएगी।
36
विक
दज् ने ्े्ी ण्ीज सी दी।
फज् खब्े रणसी णष नि सुनिओ।
बचे सूल ्े पिथ्नि ण् ्हे है ।
ह् णल ्ुंबई दश्न णे रलए जिएं गे।
पिण् ्े सभी बचे खुश हषण् खेलते है ।
्िं ने हष् णष डिंटते हए णहि, “श्् नही आती, तु्ने
सि्े पैसे खच् ण् रदए”।
37
छषटी णहिरनयिं (Reading practice)
छषटी णहिनी १
एण बि् एण शे् थि। वह सष ्हि थि। एण चूहि आयि। वह
शे् प् चढ ण् उछल-णूद ण्ने लगि।
शे् उठ गयि। उसणष चूहे प् बहत गुसि आयि। उसने चूहे
णष पणड रलयि, चूहि ्षने लगि। वह बषलि, "आप ्ुझे जिने
दष, ्ै आपणे णि् आऊंगि।” शे् ने चूहे णष छषड रदयि।
णुछ रदन बिद जंगल ्े रशणि्ी आयि। रशणि्ी ने जिल
रबछियि। शे् जिल ्े फस गयि। शे् ्षने लगि। चूहे ने शे्
णी आविज सुनी। वह दौडण् आयि औ् शे् णि जिल
णिट रदयि। शे् आजिद हष गयि।
प्षं णे उत् दष
प् १ - णौन सष ्हि थि?
उत् -
प् ४ - चूहे ने कि रणयि?
उत् -
38
प् ५ - शे् णष गुसि कषं आयि?
उत् -
प् ६ - शे् ने कि रणयि?
उत् -
प् ९ - रशणि्ी ने कि रणयि?
उत् -
39
छषटी णहिनी २
प्षं णे उत् दष
40
प् ३ - रणस-रणस णी ्े स हई?
उत् -
प् ६ - ख्गषश ने कि रणयि?
उत् -
प् ७ - णछु ए ने कि रणयि?
उत् -
41
छषटी णहिनी ३
एण ची ंटी थी औ् एण णबूत् थि। दषनष जंगल ्े ्हते थे।
एण रदन णबूत् उड ्हि थि। एण रशणि्ी जंगल ्े
आयि। उसने णबूत् णष ्ि्ने णे रलए बंदूण उठिई। ची ंटी
ने दे ख रलयि। ची ंटी ने रशणि्ी णे पै् ्े णिट रलयि।
रशणि्ी दद् से रचलि उठि। णबूत् रशणि्ी णी आविज
सुनण् झट से उड गयि। उसणी जिन बच गई।
णुछ रदन बिद ची ंटी गलती से नदी ्े रग् गई। णबूत् ने
दे ख रलयि औ् वह जली से उड ण् आयि औ् ची ंटी णष
अपने ्ुंह ्े ्ख रलयि। रफ् णबूत् उड गयि औ् ज्ीन
प् ची ंटी णष लिण् छषड रदयि। ची ंटी णी जिन बच गई।
प्षं णे उत् दष
42
प् ४ - रणसने रशणि्ी णष दे ख रलयि?
उत् -
प् ११ - कि ची ंटी बच गई यि ्् गई?
उत् -
43
For more Titles in our Autism Training Book Series,
Please Visit Our Website:
www.rajnisingh.org
SUBSCRIBE TO OUR YOUTUBE CHANNEL
ENGLISH LANGUAGE
https://www.youtube.com/c/RajniGurpreetSingh
HINDI LANGUAGE
https://www.youtube.com/c/ParentingAutisminHindi