SADRŽAJ

1.0. Uvod .......................................................................................................... 2

2.0. Značajni podzakonski akti parka prirode “Šargan – Mokra gora” ............... 3
2.1. Ustavna pravila o mogućnostima ograničenja prava svojine ..................... 4
2.1.1. Povreda stava 2. čl. 58. Ustava i čl. 1 Protokola 1 uz EKLJP -
Nepoštovanje prava vlasnika .................................................................................. 6
2.1.1.1. Odredbe iz Uredbe kojima se ograničava pravo svojine ............................ 7
2.1.2. Povreda stava 3. čl. 58. Ustava Republike Srbije i čl. 1 Protokola 1 uz
EKLJP - Zabrana izgradnje i rekonstrukcije objekata na zemljištu u privatnoj svojini
9
2.1.3. Povreda čl. 137. Ustava Republike Srbije - Pojedinac ispred pravnog
poretka 11
2.1.4. Povreda čl. 21 Ustava Republike Srbije - Poređenje pravnog režima Parka
prirode Šargan-Mokra Gora sa pravnim uređenjem drugih parkova prirode u Srbiji
11
3.0. Zaključak .................................................................................................. 14
4.0. Literatura .................................................................................................. 15
1.0. Uvod

Park prirode je prostor dobro očuvanih prirodnih odlika, hidrografije, pedologije, flore
i faune, kao i geomorfoloških i geoloških karakteristika reljefa. U njemu preovlađuju prirodni
ekosistemi i promene su svedene na minimum.
Mokra gora je dolina u zapadnoj Srbiji, smeštena između planina Tare i Zlatibora. Na
nju se nadovezuje Šarganski prevoj, koji prema severu čini prirodnu sponu sa Zborištem,
najvišim vrhom Tare, a prema jugu sa Zlatiborom.
Reditelj Emir Kusturica prvo je 2005. godine, Uredbom Vlade dobio da upravlja park
šumom Mokra gora. Površina je, prema prvoj uredbi, iznosila oko 4.000 hektara, od čega je
hiljadu hektara bilo u privatnom vlasništvu. Tri godine kasnije Vlada je odlučila da proširi
zemljište kojim će, kao prirodnim dobrom, upravljati Emir Kusturica, na ukupno jedanaest
hiljada hektara, od čega je 6388 hektara u privatnom vlasništvu. Meštani tvrde da je Ustav
prekršen i da su njihova osnovna prava, kao što je pravo na svojinu, garantovano Ustavom,
ugrožena. Tu imovinu, između ostalog i od samih meštana štite naoružani rendžeri. Vlasnik
parcele koja pripada nacionalnom parku ne može parcelu prodati, na njoj graditi niti je može
obrađivati. Proširenjem Parka prirode Vlada Srbije prekršila je član 58 Ustava, koji garantuje
pravo imovine. Istovremeno, Ustav određuje da ovo pravo može biti ograničeno samo na
osnovu zakona, dakle ne uredbama, kao i pravo na pravičnu naknadu u slučaju ograničenja tog
prava. I ne samo to, Vlada je ovom uredbom, pored neustavnih prava svojine, omogućila čak i
neustavna policijska i urbanistička ovlašćenja, koja uživa vlasnik Drvengrada.
Predmet istraživanja rada su nepravilnosti pri donošenju podzakonskog akta- Uredbe o
zaštiti parka prirode „Šargan – Mokra Gora“.
Cilj istraživanja jeste ispitivanje ustavnosti i zakonitosti Uredbe Vlade Republike Srbije
o zaštiti parka prirode „Šargan- Mokra Gora“ i utvrđivanje na koji način je dovela do menjenja
imovinsko-pravnih odnosa na 6388 ha parka prirode.
Metode koje će se u radu koristiti jesu metoda analize u najvećem delu rada, kao i
komparativna analiza u jednom delu. Analiziraju se zakoni, podzakonska akta, kao i literatura
sa interneta.
Uredba poverava neuobičajeno široka ovlašćenja „staraocu“ koji je jedno privatno
preduzeće – društvo sa ograničenom odgovornošću. gotovo sva javna ovlašćenja (uključujući
i policijska) na teritoriji Parka prirode „Šargan – Mokra Gora“ poverena su jednom društvu sa
ograničenom odgovornošću. Ovaj Park prirode, zato, u pravnom pogledu (a o faktičkom ovde
i nije reč) više podseća na gazdinstvo nego na prirodno dobro. Nezadovoljstvo vlasnika
zemljišta i zgrada čije se nepokretnosti nalaze u okviru Parka prirode Šargan-Mokra Gora, kao
i njihovi sukobi i neporazumi sa vlasnikom Drvengrada, podstakli su interesovanje za pravni
režim parkova prirode i položaj vlasnika nepokretnosti u njihovom sastavu.
2.0. Značajni podzakonski akti parka prirode “Šargan – Mokra gora”

Područje Mokre Gore, Šargana i južnih obronaka planine Tare pripadalo je zoni zaštite
Nacionalnog parka Tara od 1981. godine, kada je proglašen ovaj Nacionalni park, pa do 2004.
godine, kada je na osnovu Zakona o zaštiti životne sredine („Službeni glasnik RS“ br. 66/91,
83/92), Rešenjem Zavoda za zaštitu prirode Srbije br. 02-592/1 od 19.5.2004. godine, stavljeno
pod prethodnu zaštitu do donošenja Uredbe o zaštiti. Stavljanje pod pravnu zaštitu područja
Šargana i Mokre Gore otpočelo je donošenjem Rešenja o prethodnoj zaštiti područja Šargana
i Mokre Gore („Sl. glasnik RS“ br. 57/04).
U čl. 2 ovog Rešenja određeno je područje zaštićenog dobra površine „od oko 3.200
ha, na teritoriji opštine Užice, dok su u čl. 3 opisane granice ovog područja. Kategorizacija
prirodnog dobra i stepen pravne zaštite, kao ni oblik svojine (državna ili privatna) nisu
definisani navedenim Rešenjem, ali su propisana ograničenja prava. Članom 7. ovog Rešenja
određeno je da će Zavod za zaštitu prirode u roku od jedne godine od njegovog stupanja na
snagu pripremiti Predlog za stavljanje područja Šargana i Mokre Gore pod zaštitu kao
prirodnog dobra, u skladu sa zakonom, u okviru istih, užih ili širih granica zaštićenog područja
datih okvirno u članu 3. Rešenja.
Potom je Vlada Republike Srbije donela Uredbu o zaštiti parka prirode „Šargan –
Mokra Gora“, („Sl. glasnik RS“ br. 52/2005, 105/2005 i 81/2008). U to vreme je važio Ustav
Republike Srbije od 1990. godine. Zakon o zaštiti životne sredine iz 1991. godine prestao je da
važi 29. decembra 2004. godine, stupanjem na snagu Zakona o zaštiti životne sredine
("Službeni glasnik RS", broj 135/04), osim odredaba kojima se uređuje zaštita vazduha, zaštita
prirodnih dobara i zaštita od buke. Odredba člana 43. stav 4. Zakona o zaštiti životne sredine
iz 1991. godine, koja je bila pravni osnov za donošenje ove Uredbe, nalazila se u poglavlju VII
"ZAŠTITA PRIRODNIH DOBARA". Saglasno odredbi člana 134. stav 3. Zakona o zaštiti
prirode ("Službeni glasnik RS", broj 36/09), danom njegovog stupanja na snagu, odnosno 23.
maja 2009. godine, prestale su da važe odredbe o zaštiti prirode sadržane u Zakonu o zaštiti
životne sredine iz 1991. godine, uključujući i odredbu člana 43. stav 4. tog zakona koja je bila
pravni osnov za donošenje Vladine Uredbe.
Uredba je poslednji put izmenjena i dopunjena 2008. godine. U čl. 1 ove Uredbe
određeno je: „Područje planine Šargan, mokrogorske kotline, doline Belog Rzava i južnih
delova planine Tare sa Dobrim i Ljutim poljem i dolinom potoka Bratešina, stavlja se pod
zaštitu kao Park prirode “Šargan-Mokra Gora” i utvrđuje kao zaštićeno prirodno dobro od
izuzetnog značaja, odnosno I kategorije, što nije u skladu sa Pravilnikom o kategorizaciji
prirodnih dobara, jer ovaj kao dobra I kategorije propisuje nacionalne parkove i dobra zaštićena
po međunarodnom pravu.
U odnosu na ranije Rešenje o prethodnoj zaštiti, područje ovog zaštićenog dobra je
bitno prošireno. Park prirode “Šargan-Mokra Gora” nalazi se na području opštine Užice, na
delovima teritorije katastarskih opština Mokra gora i Kremna, na području opštine Čajetina, na
delu teritorije katastarske opštine Semegnjevo i na području opštine Bajina Bašta, na delu
teritorije katastarske opštine Zaugline. Ukupna površina Parka prirode “Šargan-Mokra Gora”
iznosi 10.813,73 ha (SLIKA 1), od čega je 4433,33 ha u državnoj svojini, a 6380,40 ha u
privatnoj i drugim oblicima svojine. Reč je, dakle, o prirodnom dobru I kategorije, a u okviru
njega su, u zavisnosti od područja uspostavljena tri stepena pravne zaštite, koji su teritorijalno
definisani na sledeći način:
Režim zaštite I stepena je ukupne površine 351,98 ha. Režim zaštite II stepena je
ukupne površine od 1187,46 ha dok je režim zaštite III stepena, ukupne površine 9.274,29 ha.

2004. 2008.

SLIKA 1- Povećanje površine parka prirode „Šargan-Mokra Gora“

(http://www.b92.net/insajder/arhiva/arhiva.php?nav_category=1046&nav_id=405072)

2.1. Ustavna pravila o mogućnostima ograničenja prava svojine

Ustav Republike Srbije, kao jedno od ljudskih prava, u čl. 58 određuje pravo na
imovinu.
“Jemči se mirno uživanje svojine i drugih imovinskih prava stečenih na osnovu zakona.
Pravo svojine može biti oduzeto ili ograničeno samo u javnom interesu utvrđenom na
osnovu zakona, uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne. Zakonom se može ograničiti
način korišćenja imovine. Oduzimanje ili ograničenje imovine radi naplate poreza i drugih
dažbina ili kazni, dozvoljeno je samo u skladu sa zakonom.“
Zakonski osnov za zaštitu prirodnih dobara uređen je u Zakonu o zaštiti životne sredine
(„Sl. glasnik RS“ br. 66/91, 83/92, 53/93, 67/93, 44/95, 53/95, 135/2004), čiji čl. 49 glasi.
Član 49
Zaštićeno prirodno dobro zabranjeno je uništiti ili oštetiti njegova svojstva.
U zaštićenim prirodnim dobrima nisu dozvoljene delatnosti kojima se ugrožava
izvornost biljnog i životinjskog sveta, hidrografske, geomorfološke, geološke, kulturne i
pejzažne vrednosti osim radnji kojima se održava ili uspostavlja prirodna ravnoteža i ostvaruju
funkcije prirodnog dobra, saglasno utvrđenom režimu zaštite i njegovim značajem.
Na zaštćenim prirodnim dobrima mogu se ustanoviti režimi zaštite I, II i III stepena
(SLIKA 2).
 U I stepenu zaštite utvrđuje se zabrana korišćenja prirodnih bogatstava i isključuju svi
drugi oblici korišćenja prostora i aktivnosti osim naučnih istraživanja i kontrolisane edukacije.

SLIKA 2- Južni deo Mokre Gore- zone zaštite

(http://www.skijanje.rs/ski-centri/srbija/iver-mokra-gora/)

U II stepenu zaštite utvrđuje se ograničeno i strogo kontrolisano korišćenje prirodnih

bogatstava dok se aktivnosti u prostoru mogu vršiti u meri koja omogućava unapređenje stanja
i prezentaciju prirodnog dobra bez posledica po njegove primarne vrednosti.
U III stepenu zaštite utvrđuje se selektivno i ograničeno korišćenje prirodnih bogatstava
i kontrolisane intervencije i aktivnosti u prostoru ukoliko su usklađene sa funkcijama
zaštićenog prirodnog dobra ili su vezane za nasleđene tradicionalne oblike obavljanja
privrednih delatnosti i stanovanja uključujući i turističku izgradnju.
Ako se režimom zaštite, utvrđenim na osnovu ovog zakona, zabranjuje ili ograničava
korišćenje prirodnog dobra, pravno lice čije je pravo oduzeto ili ograničeno ima pravo na
naknadu za uložena i neamortizovana sredstva po postupku propisanim zakonom.
2.1.1. Povreda stava 2. čl. 58. Ustava i čl. 1 Protokola 1 uz EKLJP1 -
Nepoštovanje prava vlasnika

U čl. 5. navedene Uredbe sadržane su odredbe koje se tiču sva tri stepena zaštite na
području Parka prirode „Šargan – Mokra Gora“ (SLIKA 3). Među tim odredbama nalaze se
ograničenja prava svojine na zemljištu u privatnoj svojini.

SLIKA 3- Područje parka prirode

(http://www.skijanje.rs/ski-centri/srbija/iver-mokra-gora/)

U odredbi čl. 5. ove Uredbe sadržane su sledeće zabrane:

„Na površinama na kojima je utvrđen režim zaštite III stepena zabranjuje se:
1) izgradnja industrijskih objekata, skladišta industrijske robe, objekata za farmerski uzgoj
stoke i živine većeg gabarita, drugih privrednih objekata i objekata komunalne, saobraćajne i
energetske infrastrukture čije građenje, rekonstrukcija i rad mogu izazvati nepovoljne promene
osobina i kvaliteta zemljišta, voda, vazduha, živog sveta, šuma, lepote predela i kulturnih
dobara;
2) izgradnja i rekonstrukcija stambenih, ekonomskih i pomoćnih objekata poljoprivrednih
domaćinstava i vikend objekata izvan građevinskih rejona i građevinskog zemljišta utvrđenih
i proglašenih u skladu sa zakonom, a do donošenja odgovarajućih planova zabranjena je i
izgradnja objekata poljoprivrednih domaćinstava izvan postojećih građevinskih parcela;

1 Evropska konvencija o ljudskim pravima- u daljem tekstu EKLJP

3) eksploatacija mineralnih sirovina, osim planskog otvaranja privremenih pozajmišta
građevinskog ili ukrasnog kamena za lokalne potrebe;
4) razgradnja i drugi vidovi oštećivanja i uništavanja objekata koji po svojim arhitektonsko-
građevinskim odlikama, vremenu nastanka i nameni predstavljaju spomenike narodnog
graditeljstva;
5) prekomerno, nestručno i nepropisno korišćenje i seča šume;
6) branje, sakupljanje, ubijanje i druge radnje kojima se uništavaju ili ugrožavaju biljke i
životinje zaštićene kao prirodne retkosti i dr.
Na površinama na kojima je utvrđen režim zaštite II stepena, osim zabrana iz stava 1.
ovog člana zabranjuje se:
1) izgradnja objekata, osim rekonstrukcije, adaptacije i sanacije zatečenih zgrada, puteva,
elektro, telefonske i vodovodske mreže, nepokretnih kulturnih dobara, spomen-obeležja, javnih
česmi i drugih objekata na postojećim građevinskim parcelama;
2) eksploatacija mineralnih sirovina, uključujući privremena pozajmišta, detaljna geološka
istraživanja i korišćenje kamena i drugog materijala vezanih za navedena istraživanja;
3) kaptiranje izvora radi vodosnabdevanja;
4) lov, osim sanitarnog odstrela i planskih aktivnosti na regulisanju brojnosti divljači i ribolov,
osim u naučnoistraživačke svrhe;
5) čista seča i krčenje šume, odlaganje i deponovanje posečene drvne mase u šumi i kraj puteva,
seča najvećih, reprezentativnih i najstarijih stabala drveća i primeraka retkih i značajnih vrsta
drveća i žbunja i dr.
Na površinama na kojima je utvrđen režim zaštite I stepena zabranjuju se korišćenje
prirodnih bogatstava i sve aktivnosti osim naučnih istraživanja i ograničene edukacije.
Da bi se svojina ograničila, po čl. 58. stava 2. Ustava, potrebno je najpre:
1. utvrditi javni interes za to, i to na osnovu zakona (dok je u slučaju Šargan –
Mokra Gora, u pitanju uredba, dakle, akt niži od zakona), a navedena uredba niti utvrđuje javni
interes, niti se poziva na neki zakon na osnovu kojeg bi se taj interes utvrdio;
2. utvrditi visinu i platiti naknadu nosiocima prava svojine, koja ne može biti niža
od tržišne.

2.1.1.1. Odredbe iz Uredbe kojima se ograničava pravo svojine

Ograničenja prava svojine su u većini nabrojanih odredaba čl. 5. ove Uredbe očigledna:
– U čl. 5. st. 1. tač. 2. Uredbe zabranjena je trajno ne samo izgradnja nego i
rekonstrukcija stambenih, ekonomskih i pomoćnih objekata van građevinskih reona,
a privremeno (do donošenja „odgovarajućih planova“) zabranjena je i izgradnja
poljoprivrednih domaćinstava van građevinskih reona.
– U čl. 5. st. 1. tač. 4. Uredbe zabranjena je razgradnja i drugi vidovi oštećivanja i
uništavanja objekata koji po svojim arhitektonsko-građevinskim odlikama, vremenu nastanka
i nameni predstavljaju spomenike narodnog graditeljstva, a da se pri tom ne radi o spomenicima
kulture niti drugim vidovima zaštićenih objekata, niti se određuje nadležnost i postupak organa
ili tela koji bi odredio šta predstavlja „spomenik narodnog graditeljstva“.
– U čl. 5. tač. 5. Uredbe zabranjeno je prekomerno, nestručno i nepropisno korišćenje i
seča šume, a očigledno je da se zabrana odnosi i na šume u privatnoj svojini. Pritom nepropisna
seča šume je ionako zabranjena, a nije izvesno šta se u Uredbi podrazumeva pod „prekomernim
korišćenjem šume“ ili „nestručnim korišćenjem i sečom šume“, kao i ko donosi odluku o tome
da je upotreba prekomerna odnosno seča nestručna.
– U čl. 5. st. 1. tač. 7. zabranjeno je preoravanje zemljišta, krčenje šuma i obavljanje
drugih radnji na mestima i na način koji mogu izazvati procese jake i ekscesivne vodne erozije
i nepovoljne promene izgleda predela, što je takođe zabrana koja se odnosi i na zemljište i šume
u privatnoj svojini, a da nije utvrđen način i nadležnost za nastupanje opasnosti u kojima se u
odredbi govori.
– U čl. 5. st. 1. tač. 11. zabranjeno je neregulisano ispuštanje otpadnih voda
domaćinstava, turističko-ugostiteljskih, uslužnih i drugih objekata, što se odnosi i na privatnu
svojinu, a imajući u vidu činjenicu da se radi o seoskom području, postavlja se pitanje šta znači
„neregulisano ispuštanje otpadnih voda domaćinstava.
– U čl. 5. st. 1. tač. 12, između ostalih zabrana, nalazi se i zabrana zapuštanja i
zakorovljavanja obradivog poljoprivrednog zemljišta, iako u ovom pogledu pravo svojine ne
znači i obavezu upotrebe predmeta prava svojine.
Pored toga što nije utvrđen javni interes za ograničenje prava svojine koji je utvrđen
zakonom, što se Uredba ne poziva na zakon kojim bi takav javni interes bio utvrđen i što nije
određena niti isplaćena naknada tržišne vrednosti prava svojine, ovde se radi o režimu zaštite
III stepena, najslabijem stepenu zaštite. Time je povređen čl. 49. st. 6. Zakona o zaštiti životne
sredine kojim se u III stepenu zaštite utvrđuje „selektivno i ograničeno korišćenje prirodnih
bogatstava“, a izvesno je da se, na primer, izgradnja poljoprivrednih domaćinstava, koja je
ovom Uredbom u okviru III stepena zaštite zabranjena, ne može smatrati prirodnim
bogatstvom.
U okviru režima zaštite II stepena, ograničenja prava svojine izvršena odredbama čl. 5.
st. 2. Uredbe, su sledeća:
– U čl. 5. st. 2. tač. 1. zabranjena je izgradnja objekata, osim rekonstrukcije, adaptacije
i sanacije zatečenih zgrada, puteva, elektro, telefonske i vodovodske mreže, nepokretnih
kulturnih dobara, spomen-obeležja, javnih česmi i drugih objekata na postojećim građevinskim
parcelama, što znači da je u celosti ukinuto ovlašćenje upotrebe koje predstavlja jedno od
ovlašćenja prava svojine.
– U čl. 5. st. 2. tač. 5. zabranjena je čista seča i krčenje šume, odlaganje i deponovanje
posečene drvne mase u šumi i kraj puteva, seča najvećih, reprezentativnih i najstarijih stabala
drveća i primeraka retkih i značajnih vrsta drveća i žbunja, što znači da vlasnici ne smeju uopšte
seći svoju šumu, pa čak ni ostavljati posečenu drvnu masu pored svog šumskog puta.
– U čl. 5. st. 2. tač. 6. zabranjena je sadnja, zasejavanje i naseljavanje novih vrsta biljaka
i životinja stranih za prirodni, izvorni živi svet zapadne Srbije, osim na malim površinama i u
strogo kontrolisanim uslovima u cilju hortikulturnog uređenja rekreativnih površina – a ko će
određivati površine i strogo kontrolisati uslove – nije ništa određeno.
– U čl. 5. st. 2. tač. 7. zabranjen je ulazak motornih vozila u šumu i kretanje izvan
šumskih puteva, osim u okviru šumarskih radova i u posebno utvrđene službene svrhe – što
znači da vlasnik šume ne sme ući u svoju šumu kad bi hteo da pokupi granje, jer to niti su
šumski radovi, niti „posebno utvrđene službene svrhe“.
Pored povrede čl. 58. st. 2. Ustava, stavom 2. čl. 5. i to navedenim tačkama, povređen
je i čl. 49. st. 5. Zakona o zaštiti životne sredine koji utvrđuje, takođe, zabranu
korišćenja prirodnih bogatstava,a ne zemljišta u privatnoj svojini.
Uredba o parku prirode „Šargan – Mokra Gora“, u odredbama koje su gore citirane,
nalaže vlasnicima zemljišta i zgrada koje sa nalaze na području ovog parka prirode da se
dobročino liši pojedinih svojinskih ovlašćenja, da dakle njihovo pravo svojine bude ograničeno
i, kao takva višestruko je suprotna garantiji prava na mirno uživanje imovine iz člana 1. Prvog
protokola uz Evropsku konvenciju o ljudskim pravima, kao i domaćim ustavnim garantijama
prava svojine navedenim napred. Ograničenje je neproporcionalno, što je supotno čl. 1
Protokola 1 uz Evropsku konvenciju, jer se ista svrha (zaštita prirode i predela izuzetnih odlika)
podjednako može ostvariti na druge načine, bez lišavanja ili ograničavanja vlasnika u vršenju
prava svojine. Ne poštuje se pravo vlasnika na naknadu za slučaj lišavanja odnosno
ograničavanja prava svojine u javnom interesu, a taj interes u Uredbi nije ni utvrđivan. Bez
opravdanog razumnog razloga diskrimišu se vlasnici zemljišta i zgrada u privatnoj svojini, dok
drugi vlasnici na teritoriji ostalih parkova prirode ne podležu ograničenjima kakva postoje u
Uredbi.

2.1.2. Povreda stava 3. čl. 58. Ustava Republike Srbije i čl. 1

Protokola 1 uz EKLJP - Zabrana izgradnje i rekonstrukcije
objekata na zemljištu u privatnoj svojini

Ova odredba predviđa da se način korišćenja imovine može ograničiti zakonom. Sva
napred nabrojana ograničenja prava svojine su ujedno i ograničenja načina korišćenja imovine.
Ograničenje je izvršeno uredbom, a ne zakonom, što čini čl. 5. Uredbe o parku prirode „Šargan
– Mokra Gora“ (SLIKA 4) u celosti neustavnom.
S obzirom na ustavnu odredbu o ograničenju korišćenja prava svojine
samo zakonom, Zakon o zaštiti životne sredine je, u čl. 51, propisao sledeće:
 „Radovi ili izgradnja objekata na zaštićenom prirodnom dobru ili u zaštitnoj zoni koji
bi mogli prouzrokovati promenu oblika, izgleda ili osobenosti zaštićenog prirodnog dobra
mogu se odobriti pod uslovima koje od organizacije za zaštitu prirode pribavi organ nadležan
za izdavanje akta sa uslovima za uređenje prostora.“

SLIKA 4- Park prirode Šargan-Mokra Gora

(http://ozonpress.net/tag/mokra-gora/)

Smisao odredbe je u tome da vlasnik nepokretnosti može koristiti svoju nepokretnost

na uobičajeni način, ali ako bi je preinačavao ili, pak na svom zemljištu gradio novi objekat, to
može učiniti u vanrednom postupku pribavljanja administrativnih dozvola koje inače izdaje
nadležni opštinski upravni organ, a taj organ, da bi dozvolu izdao, mora pribaviti posebne
uslove od organizacije za zaštitu prirode (Zavod za zaštitu prirode).
Suprotno ovoj zakonskoj odredbi i suprotno čl. 58. st. 3. Ustava, Uredba o zaštiti Parka
prirode „Šargan – Mokra Gora“ u celosti zabranjuje izgradnju, pa i rekonstrukciju objekata na
zemljištu u privatnoj svojini, čime ukida pravo vlasnika da se obrate nadležnom opštinskom
organu, uz pribavljanja posebnih uslova koje bi odredio Zavod za zaštitu prirode.
Pored toga što su Uredbom o parku prirode „Šargan – Mokra Gora“ ustanovljena
prekomerna ograničenja, treba naglasiti da se mnoga od njih pozivaju na akte koje će doneti ili
uslove koje će u tim aktima utvrditi staralac parka prirode – tačke 4, 6, 7. i 8, uprkos zahtevu
iz st. 2. i 3. čl. 58. Ustava da se svojina može ograničiti ako to zahteva javni interes utdvrđen
zakonom, odnosno da se upotreba imovine može ograničiti samo zakonom. U ovom slučaju,
Uredba dopušta da se svojina i upotreba imovine ograniče autonomnim aktom staraoca.
Članom 5. Uredbe, pored povrede čl. 58. st 3. Ustava Republike Srbije i povrede čl. 49.
st. 5. i 6. Zakona o zaštiti životne sredine, povređen je i čl. 45. st. 4. Zakona o zaštiti životne
sredine, koji glasi: “Aktom o stavljanju prirodnog dobra pod zaštitu, odnosno prostornim ili
urbanističkim planom može se utvrditi i opšti interes za eksproprijaciju ili ograničenje prava
svojine na nepokretnosti, odnosno oduzimanje ili ograničenje prava korišćenja na
nepokretnosti, ako je to potrebno za sprovođenje mera zaštite i razvoja prirodnog dobra.“ U
Uredbi, kao ni pre njenog donošenja, opšti interes za ograničenje prava korišćenja
nepokretnosti nije utvrđivan, čime je u celosti ignorisana ova zakonska odredba.
 2.1.3. Povreda čl. 137. Ustava Republike Srbije - Pojedinac ispred
pravnog poretka

Uredba o parku prirode „Šargan – Mokra Gora“, u čl. 6, 7. i 8. poverava neuobičajeno

široka ovlašćenja staraocu koji je jedno privatno preduzeće – društvo sa ograničenom
odgovornošću. U odredbi čl. 137. st. 2. Ustava propisano je: „Pojedina javna ovlašćenja se
mogu zakonom poveriti i preduzećima, ustanovama, organizacijama i
pojedincima.“ Uredbom o kojoj je reč, a ne zakonom, kao što Ustav nalaže, značajna javna
ovlašćenja na teritoriji Parka prirode „Šargan – Mokra Gora“ poverena su jednom društvu sa
ograničenom odgovornošću.
Tako su staraocu u čl. 6. Uredbe poverena sledeća ovlašćenja:
Staralac
1) čuva zaštićeno prirodno dobro i sprovodi utvrđene zaštitne režime, odnosno
propisane zabrane i pravila unutrašnjeg reda;
2) obeležava zaštićeno prirodno dobro i njegove granice i granice površina u režimu
zaštite I i II stepena;
3) donosi program upravljanja, akt o unutrašnjem redu i čuvarskoj službi, godišnji
program upravljanja i izveštaj o njegovom izvršavanju;
4) inicira donošenje odgovarajućih urbanističkih planova i drugih dokumenata kojima
se uređuje izgradnja objekata i organizacija prostora;
5) organizuje sprovođenje programa upravljanja, a posebno podstiče i prati izradu i
primenu programa i projekata razvoja turizma, poljoprivrede i td.
Čuvanje, obeležavanje dobra, organizovanje čuvarske službe, iniciranje urbanističkih
planova, praćenje programa – sve su to javna ovlašćenja. Isto važi i za čl. 7, dok su u čl. 8.
staraocu poverena ovlašćenja koja inače obavljaju organi unutrašnjih poslova, dakle, ona javna
ovlašćenja koja se ne mogu preneti na druge, a da se ne rizikuje uspostavljanje parapolicijske
službe:
Staralac je dužan da obezbedi unutrašnji red i čuvanje zaštićenog prirodnog dobra u
skladu sa aktom koji donosi, uz saglasnost ministarstva.

2.1.4. Povreda čl. 21 Ustava Republike Srbije - Poređenje pravnog

režima Parka prirode Šargan-Mokra Gora sa pravnim
uređenjem drugih parkova prirode u Srbiji

Upoređene su samo uredbe Vlade Republike Srbije o parkovima prirode. Takvih

uredbi ima ukupno pet, uključujući i onu koja se odnosi na Park prirode „Šargan – Moklra
Gora“ (SLIKA 5).
 - Uredbom o zaštiti Parka prirode „Sićevačka klisura“ („Sl. glasnik RS“ br. 16/00), u
ovom parku prirode ustanovljeni su II i III stepen pravne zaštite prirodnog dobra (čl. 4).
Upravljanje ovim prirodnim dobrom povereno je Javnom preduzeću „Srbijašume“. Nije
predviđena zabrana izgradnje zgrada i drugih objekata, izuzev ako bi oni ugrozili životnu
sredinu. Rukovodiocu parka prirode nisu poverena policijska i urbanistička ovlašćenja.

SLIKA 5- Drvengrad na Mokroj gori

(http://kaonadlanu.blogspot.rs/2015/09/atrakcije-mokra-gora-visegrad.html)
- Uredba o zaštiti Parka prirode „Stara planina“ („Sl. glasnik RS“ br. 19/97) nije
određen stepen pravne zaštite. Izgradnja zgrada i drugih nepokretnosti nije zabranjena. U čl. 7.
rukovođenje je povereno Javnom preduzeću „Srbijašume“, koje ne uživa policijska niti
urbanistička ovlašćenja.
- Uredbom o zaštiti Parka prirode „Golija“ („Sl. glasnik RS“ br. 45/01), ovo prirodno
dobro je kategorisanu u I kategoriju – kao dobro od izvanrednog značaja. Utvrđeni su I i II
stepen pravne zaštite. Izgradnja objekata nije zabranjena, izuzev industrijskih postrojenja i
drugih nepokretnosti koje bi mogle ugroziti životnu sredinu. Upravljanje je povereno Javnom
preduzeću „Srbijašume“ (čl. 7), koje nema policijska niti urbanistička ovlašćenja.
- Uredbom o zaštiti Parka prirode „Dunav park“ („Sl. glasnik RS“ br. 25/98), određen
je III stepen zaštite ovog prirodnog dobra (čl. 4). Upravljanje je povereno javnom komunalnom
preduzeću Novi Sad (čl. 6).
Nakon upoređivanja, dolazi se do sledećih rezultata:
1. Ni u jednoj drugoj uredbi Vlade, osim u onoj koja se odnosi na Park prirode „Šargan
– Mokra Gora“ nisu predviđena toliko stroga urbanistička i svojinska ograničenja, kao što je to
učinjeno u Uredbi o zaštiti Parka prirode „Šargan – Mokra Gora“. Na primer: u ovoj Uredbi je,
u okviru III stepena pravne zaštite (najslabija zaštita) zabranjena ne samo izgradnja, nego i
rekonstrukcija postojećih objekata. U istom stepenu zaštite Uredba zabranjuje
„zakorovljavanje i zapuštanje obradivog poljoprivrednog zemljišta“, ne predviđajući nikakvu
sankciju za to, ali dopuštajući da se te sankcije propišu u okviru normativnih ovlašćenja
„staraoca“. Na ovakve niti slične odredbe ne može se naići ni u jednoj drugoj uredbi.
 2. Ograničenja propisana u okviru I i II stepena zaštite, na primer, za Park prirode
„Golija“ bitno su manja od odgraničenja u okviru III stepena zaštite Parka prirode „Šargan –
Mokra Gora“.
3. Svim ostalim parkovima prirode, osim Parkom „Šargan – Mokra Gora“,
upravljaju javna preduzeća. Njima, međutim, nisu poverena policijska ovlašćenja na
teritorijama parkova prirode kojima upravljaju, niti mogu svojim aktima uslovljavati akte
organa koji vrše urbanistička ovlašćenja. Samo Parkom prirode „Šargan – Mokra Gora“
upravlja privatno-pravno lice – društvo sa ograničenom odgovornošću, kojem su Uredbom,
mimo zakona poverena javna ovlašćenja – kao što su, na primer, policijska i urbanistička.
3.0. Zaključak

Nakon prethodno navedenih činjenica, primećuje se problem u pogledu ustavnosti i

zakonitosti odredaba čl. 5. do 8. navedene Uredbe. Jedan od konkretnih problema koji se javlja
je proglašenje Parka prirode "Šargan-Mokra Gora" za zaštićeno prirodno dobro od izuzetnog
značaja, I - prve kategorije, koje nije u saglasnosti sa Pravilnikom o kategorizaciji zaštićenih
prirodnih dobara ("Službeni glasnik RS", broj 30/92), kojim su, kao dobra I kategorije određeni
nacionalni parkovi i dobra zaštićena po međunarodnom pravu. Područje ovog zaštićenog dobra
bitno je prošireno izmenama i dopunama Uredbe, tako da ukupna površina Parka prirode sada
iznosi 10.813,73 ha.
Uredbom je dopušteno da se, suprotno Ustavu, svojina i upotreba imovine ograniči
autonomnim aktom staraoca, njom nije utvrđen javni interes za ograničenje prava svojine, čime
se narušava pravo na mirno uživanje imovine iz člana 1. Prvog protokola uz Evropsku
konvenciju o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda, a vlasnicima je uskraćeno pravo na
naknadu za slučaj ograničavanja prava svojine. Zabrane korišćenja imovine propisane članom
5. Uredbe su prekomerne i suprotne zakonu, te se takvim propisivanjem diskriminišu vlasnici
zemljišta i zgrada sa teritorije ovog parka prirode u odnosu na druge vlasnike, što je suprotno
čl. 21. i 58. Ustava.
„Sve bi to bilo u redu, da mi u svemu tome, ne mi, nego i sav najprostiji narod, ne vidi
jednu spregu vlasti sa pojedincima. To je najprostiji i najočigledniji primer korupcije i sprege
vlasti i pojedinaca i posle se pitamo, odakle nastaju tajkuni.“ Milomir Stanojčić, predsednik
mesne zajednice Bioska.
4.0. Literatura

1. Zakon o zaštiti životne sredine („Službeni glasnik RS“ br. 66/91, 83/92);
2. Rešenje Zavoda za zaštitu prirode Srbije br. 02-592/1, 19.5.2004. godine;
3. Rešenje o prethodnoj zaštiti područja Šargana i Mokre Gore („Sl. glasnik RS“ br. 57/04);
4. Uredba o zaštiti parka prirode „Šargan – Mokra Gora“, („Sl. glasnik RS“ br. 52/2005,
105/2005 i 81/2008);
5. Zakon o zaštiti životne sredine ("Službeni glasnik RS", broj 135/04);
6. Odredba člana 43. stav 4. Zakona o zaštiti životne sredine, 1991. godina, poglavlje VII
’’ZAŠTITA PRIRODNIH DOBARA’’;
7. Odredba člana 134. stav 3. Zakona o zaštiti prirode ("Službeni glasnik RS", broj 36/09);
8. Ustav Republike Srbije, član 58 i član 21;
9. Zakon o zaštiti životne sredine („Sl. glasnik RS“ br. 66/91, 83/92, 53/93, 67/93, 44/95, 53/95,
135/2004), član 49;
10. Stav 2. član 58. Ustava Republike Srbije;
11. Član 1. Prvog protokola uz Evropsku konvenciju o ljudskim pravima;
12. Uredba o zaštiti parka prirode „Šargan – Mokra Gora“, član 5, stav 1: tačka 2, tačka 4,
tačka 5, tačka 7, tačka 11, tačka 12;
13. Uredba o zaštiti parka prirode „Šargan – Mokra Gora“, član 5, stav 2: tačka 1, tačka 5, tačka
6, tačka 7;
14. Zakon o zaštiti životne sredine, član 49. stav 5 i 6;
15. Zakon o zaštiti životne sredine, član 45. stav 4;
16. Uredba o parku prirode „Šargan – Mokra Gora“, u član 6, 7 i 8;
17. Odredba člana 137. st. 2. Ustava Republike Srbije;
18. Uredba o zaštiti Parka prirode „Sićevačka klisura“ („Sl. glasnik RS“ br. 16/00);
19. Uredba o zaštiti Parka prirode „Stara planina“ („Sl. glasnik RS“ br. 19/97);
20. Uredba o zaštiti Parka prirode „Golija“ („Sl. glasnik RS“ br. 45/01);
21. Uredbom o zaštiti Parka prirode „Dunav park“ („Sl. glasnik RS“ br. 25/98)
• http://www.skijanje.rs/ski-centri/srbija/iver-mokra-gora/
• http://javno.rs/istrazivanja/finansijski-prestupi-mokre-gore-
• http://forum.uzice.net/mokra-gora/hara269-u-mokroj-gori/?wap2
• http://www.skijanje.rs/ski-centri/srbija/iver-mokra-gora/#!prettyPhoto
• http://www.zanimljivedestinacije.info/lepote-srbije/236-lepote-srbije-sargan--mokra-
gora.html
• http://www.pmf.ni.ac.rs/pmf/master/geografija/doc/2013/2013-10-30-nm.pdf
• http://pescanik.net/mokra-gora/
• http://www.parkprirodemokragora.org/index.php/o-parku/zastita/istorijat-zastite
• http://aarhuscentarjis.rs/pub/kfm/download/Uredbe-o-izmenama-i-dopuni-uredbi-o-
zastiti-predela-izuzetnih-predela-izuzetnih-odlika-Sargan-Mokra-Gora.pdf
• http://www.naslovi.net/2011-02-22/e-novine/prirodno-dobro-ili-spahiluk/2352658
• http://www.propisionline.com/Practice/Decision/36610
• http://www.e-novine.com/stav/45022-Prirodno-dobro-ili-spahiluk.html
• http://www.propisi.com/februar-2014.html
• http://www.teleprompter.rs/dirnula-nedodirljivog-sve-malverzacije-emira-kusturice-
sa-parkom-mokra-gora.html
• http://www.parkprirodemokragora.org/index.php/o-parku/propisi/zakoni
• http://demo.paragraf.rs/demo/combined/Old/t/t2004_05/t05_0201.htm
• http://www.b92.net/insajder/arhiva/arhiva.php?nav_category=1046&nav_id=405072
• http://monix.rs/mokra-gora-visegrad-andricgrad/