MGA IBONG MANDARAGIT(KABANATA 21-30)

Pagdating ni Tata Pastor ay napag-usapan ang kalagayan ng mga magsasaka.

Binigyang-diin ni Magat na nararapat lamang na pagtuunan ng pansin ang kalagayan
ng mga magsasaka’t manggagawa dahil ang problema nila’y problema rin ng bayan.
Inilirawan din ni Pastor ang hindi pagkilala ni Don Segundo sa boses ng mga
magsasaka. Minamasama ng asyendero ang kahilingan ng mga kasama at
pinalalayas sa asyenda ang sinumang nagsusuwail na kagaya ni Pastor. Hindi rin sila
makalapit sa gobernador para humingi ng tulong dahil kakuntsaba rin ito ni Don
Segundo.
Nang malaman ni Tata Pastor na dating mga gerilya ang kaniyang mga bisita
ay itinanong niya kung nakilala nila ang pamangkin niyang si Andoy. Umoo naman si
Mando, nakilala niya raw si Andoy sa Sampitan at nagbilin pa nga raw ito sa kanya
na ibigay ang isang kahon kina Tata Pastor. Ipinaliwanag ni Mando na nakaligtaan
niyang dalhin ang kahon at nangako siyang dadalhin niya ito sa kanyang pagbabalik
sa asyenda.
Nagdatingan sa bahay ni Tata Pastor ang iba pang mga magsasaka.
Ipinaalam nila sa mga mamamahayag na sina Mando at Magat ang saligan ng
petisyon nilang katarungang pang-agraryo. Ipinakita nila ang isang artikulo na
itinuturing nilang Bibliya ng maayos na pagsasamahan sa bukid. Ito ang mga
patakaran ni Presidente Quezon sa kanilang asyenda sa Arayat. Inilalahad dito ang
pagkakaloob ng lupa at hayop sa mga magsasaka, pagbubura sa mga lumang
pagkakautang at maging ang pagbibigay ng kalayaan sa kanila na pumunta sa
husgado sakaling hindi nila nagustuhan ang patakaran sa asyenda. Sa kalagitnaan
ng pag-uusap ay dumating si Dr. Sabio. Sinabi niya na kahit maganda ang
pamamalakad sa Hacienda Quezon ay hindi pa rin ito ideal dahil paternalista pa rin
ito—si Quezon pa rin ang tinitingalang panginoong maylupa. Ayon sa kanya,
pinakamainam kung ang bumubungkal at ang gumagawa sa lupa ang siya ring
magmay-ari ng mga lupain. Ipinaliwanag rin ng propesor sa mga magsasaka ang
kahulugan ng kapitalismo, sosyalismo at komunismo. Nilinaw niya rin na magiging
maayos ang kalagayan sa asyenda kung papalitan ang mga asyendero ng isang
kooperatiba na pangunguhan ng Freedom University.
Pagkalipas ng ilang araw, mag-isang bumalik si Mando sa asyenda. Dala niya
ang kahon na inihabilin daw sa kanya ni Andy. Laman ng kahon ang isang liham,
isang singsing na ginto na may brilyante, at perang umabot sa isang libong piso.
Nang bilangin ni Pastor ang pera ay nahulog ang singsing sa sahig. Pinulot niya ito at
iniabot sa kanyang anak. Tinangka ni Mando na isuot ang singsing sa daliri ni Puri
pero tumanggi si Puri. Pakiramdam niya’y hindi bagay sa isang dalagang tagabukid
ang magsuot ng mamahaling alahas dahil baka makasagabal pa ito sa kanyang
trabaho sa bukid at baka isipin ng mga tagabaryo na nagyayabang siya.

Ipinaalam ni Mando kina Tata Pastor ang nalalapit niyang paglalakbay sa

Europa at ang balak ng Freedom University na bilhin ang Hacienda Montero para
gawing isang laboratoryong pang-agrikultura at pangsosyolohiya. Sa asyenda rin
susubukin kung gaano kainam ang isang kooperatiba sa pagpapainam ng kalagayan
ng mga magsasaka. Ipinaalam naman ni Tata Pastor kay Mando ang balak niyang
bumili ng sakahan sa dulong baryo sa tulong ng perang nasa kahon.
Bago tuluyang umalis, inalala ni Mando ang isa sa pangunaahing layunin niya
sa pagpunta sa Europa: ibenta ang mga alahas sa pinakamabuting presyo. Maliban
dito, umupa rin siya ng isang ahenteng magbebenta ng ilan sa mga alahas ni Simoun
sa Maynila. Umabot sa kalahating milyon ang naibentang alahas sa mga miyembro
ng alta sosyedad kagaya nina Donya Julia, Minnie, kagawad ng gabinete,
milyonaryong ginang, isang senador, at limang matronang nagreregalo sa isang
gigolo. Karamihan sa mga bumili ng hiyas ay may layuning ipanregalo ito sa
kanilang mga kabit, kulasisi, o kaagulo kaya nga inihambing ang Maynila sa mga
makasalanang lungsod ng Sodoma at Gomora. Ang kinita sa bentahan ng hiyas ay
gagamitin ni Mando sa paglalakbay at ipantutustos sa operasyon ng Kampilan.
Samantala, pagkatapos na magpalaglag sa Hongkong ay pumunta si Dolly sa
Paris para mag-aral ng interior design. Umuwi naman si Donya Julia sa Pilipinas.
Naging abala naman si Don Segundo sa pagpapaayos ng palasyo nila sa Singalong.
Kinuha niyang arkitekto ang anak ng negosyanteng si Son-Tua na si Pong Tuason. Si
Son-Tua ay isang Tsinong ipinuslit lamang sa barko kaya nakarating sa Maynila.
Naging katulong siya ng isang Tsino, naging mambubulok, negosyante ng tela
hanggang sa makapangasawa ng mayaman at namuhunan sa sugal at pahithitan ng
apyan. Ang ilan sa mga anak niya’y naging asawa ng mga makapangyarihan sa
lipunan. Ang isa’y asawa ni Heneral Bayoneta na nagbibigay ng proteksiyon sa
kanyang mga ilegal na negosyo.
Sa pagpaayos ng magara niya nang bahay, hiniling ni Don Segundo na
mahigitan ang ringal ng Malakanyang. Dahil din sa proyektong ito, daan-daang
pamilya ang nawalan ng tirahan sa paligid ng bakuran ng mga Montero dahil
ginawan ng paraan ng Don na maaangkin ang katabing mga lote.
Kaibigan din ni Don Segundo si Gobernador Doblado, isang anak-mayamang
hindi pinagbuti ang pag-aaral pero dahil sa impluwensiya at sa asawang mayaman
ay nailuklok sa puwesto. Pabaya rin siya sa kanyang tungkulin sa kapitolyo dahil
pumipirma-pirma lang siya ng mga papeles sa umaga at umaalis sa hapon para mag-
inspeksiyon o magpasugal sa isa sa kanyang mga mansyon. Sa bahay ng gobernador
madalas nagaganap ang sesyon ng poker ng mga kasosyo sa negosyo ni Don
Segundo. Sa pagkakataong ito’y maaga pa ay ipinahanda niya na ang mga pagkain
at alak para sa mga bisita. Kasama sa mga dumadalo sa sugalan sina Obispo Dimas,
Senador Botin, Don Segundo, Huwes Pilato, at Heneral Bayoneta. Nang hapong iyon
pinag-usapan sa harap ng alak at pagkain ang kainaman ng paninirahan sa Pilipinas
lalo na kung maraming pera ang isang tao at balak niyang magpagawa ng mansiyon.
Ipinagpasalamat din nilang malaya silang nakapagsusugal dahil ang ipinasasara
lamang ng militar ay ang maliliit na pasugalan. Huling dumating sa sesyon si
Heneral Bayoneta dahil dumalo pa raw ito sa isang kumperensiya tungkol paglipol ng
mga ‘daga’ sa Mindanaw.
Nag-umpisa ang paglalaro ng poker. Umabot sa 23 lote ang naipahamahagi
sa mga manlalaro (ang bawat lote ay halagang isang libong piso). Sa palitan ng
mga salita ng mga manlalaro matutuklasan kung saan nila kinuha ang kanilang
pantaya. Ayon kay Obispo Dimas, kay rami-raming ritwal muna ang kanyang
pinamumunuan bago makaipon ng pantaya samantalang si Senador Botin naman ay
umaasa sa mga sideline at allowance niya bilang isang senador. Natalo nang husto
si Heneral Bayoneta sa laro dahil napaghandaan ni Obispo Dimas ang kanyang
taktika.
Habang naglalaro ng baraha ay inumpisahan ni Don Segundo ang usapan
tungkol sa peace and order sa bansa. Agad na sinabi ng heneral na hindi lang siya
ang dapat konsultahin tungkol sa usapin. Sinabi ni Gobernador Doblado na ang
giyera ang dahilan kung bakit nagkaroon ng desempleo, paghihikahos at gutom na
nag-udyok sa mga tao na magnakaw at gumawa ng iba pang krimen. Pinasubalian
ito ni Obispo Dimas na nagsabing ang kaguluhan ay bunga ng pagkalimot sa Diyos
ng mayayaman at mahihirap. Ipinagtanggol naman ni Huwes Pilato ang husgadong
kadalasang pinagbibintangang hindi patas sa pagpataw ng parusa kaya marami ang
pinipili na lamang na maging tulisan. Sinabi ng huwes na hindi sila puwedeng sisihin
dahil sinusunod lamang nila ang batas. Ganito rin ang pananaw ni Heneral
Bayoneta, ginagawa lamang nila ang kanilang trabaho pero sila pa raw nasisi at
pinagbibintangang marahas.
Pinaringgan ni Senador Botin ang heneral at ipinahiwatig niyang wala sanang
gulo kung sumusunod lamang sa sistemang demokratiko ang mga ahensiya ng
gobyerno pati na ang army. Habang nagdedebate ang mga manlalaro ng poker ay
tahimik palang nakikinig sa kanila si Dr. Sabio na pumunta roon para kausapin ang
may-ari ng Hacienda Montero tungkol sa balak ng Freedom University. Sumali ang
propesor sa usapan at sinabi niyang hindi puwedeng isisi sa giyera ang kaguluhan sa
bansa kundi sa pananamantala ng tao sa kapwa tao sa bisa ng kanyang
katungkulan, salapi, o dunong.
Samantala, sa tanggapan ng Kampilan ay tumanggap si Andres ng mga ulat
mula kay Santillan tungkol sa mga pangyayari nang araw na iyon kasama na ang
pananaksak ng isang ina sa dalawa niyang anak at ang paghahandog ni Mrs. Gordo
ng sayawan sa Manila Hotel. Binalak ni Andres na pagtapatin ang dalawang balita sa
unang mukha ng diyaryo. Pinag-usapan din nina Andres at Magat ang kahalagahan
ng pahayagan sa isang estado.
Dahil inihahanda ang editoryal para sa araw na iyon, inungkat nina Magat
ang makasaysayang editoryal na Aves de rapina na nalathala sa El Renacimiento
noong 1908. Hinangaan nina Magat at Andres ang manunulat na nagpahayag ng
maaanghang na batikos sa isang Amerikano. Sa huli’y ipinahihiwatig na magiging
mabagsik na tagapuna rin ang Kampilan na hindi lang naglalayong magwasak kundi
bumuo rin.
Samantala, may naganap na sesyon sa Senado tungkol sa Pilipinisasyon ng
mga kalakal na tingian. Dapat sana’y ikasiyam ng umaga magsisimula ang sesyon
pero alas-onse na’y wala pa ang maraming senador. Maraming taumbayan ang
sumusubaybay sa panukala kaya puno ng miron ang bulwagan. Naroon din ang
madla para manood ng palabas dahil maraming mga kakatwang tauhan sa Senado
kagaya ni Senador Discurso na hindi tumitigil magsalita hangga’t hindi lumulundag
ang kaniyang pustiso at ni Senador Batalla na mahilig mangontra kahit ang
kinokontra niya ay ang kaniyang sariling mga panukala. Si Senador Estrellado
nama’y tinutulugan lang ang mga sesyon.
Bago magsimula ang sesyon, sinabi na ni Senador Batalla na hindi ito
puwedeng umpisahan dahil walang korum. Pinagtawanan lang ang katwiran ng
senador dahil mali-mali ang pagbigkas niya ng mga salitang Ingles. Inumpisahan ni
Discurso ang pagbatikos sa panukalang Pilipinisasyon. Ayon sa kaniya, kapag
napasakamay ng mga Pilipino ang mga negosyo sa bansa ay pagsasamantalahan
lang nila ang kanilang mga kababayan. Walang nakaintindi sa mga paliwanag ni
Discurso at pinagtawanan lang siya dahil lumundag na naman ang kaniyang pustiso.
Sumunod na nagsalita si Senador Maliwanag. Kahit pinilit siyang magsalita sa
wikang Ingles o Kastila ay ipinahayag niya ang kaniyang katwiran sa Filipino.
Ipinaliwanag niyang ang pamamahala ng mga dayuhan sa mga kalakal na tingi ay
sintomas lamang ng mas matinding sakit na kolonyalismo. At dahil dito, ang mga
Pilipino ay naitatalaga lamang sa produksiyon ng mga kagamitang hilaw. Mura ang
mga tinda niya; mahal ang kaniyang binibili kaya siya naghihirap. Marami ang
nakumbinsi sa paliwanag pero hindi rin napagtibay ang panukala dahil wala ngang
korum.