Professional Documents
Culture Documents
თარგმანი და კომენტარები
თეოდორა ყარალაშვილისა და ნიკა ხოფერიასი
ComMentarii de Bello gallico
Tiphlis, MMXV
gaius iulius keisari
komentarebi galiis omis Sesaxeb
mTargmneli:
Teodora yaralaSvili
redaqtireba, samecniero komentarebi da Sesavali:
nika xoferia
ISBN: 978-9941-0-8232-0
sarCevi
Sesavali -----------------------------------------------------1
wigni I -------------------------------------------------------10
wigni II-------------------------------------------------------62
gaius iulius keisari -
კომენაჽები გალიის ომის შესახებ
the life and times of the people’s dictator (Berkeley, 2007) ; Adrian Keith Goldswor-
thy, Caesar: life of a colossus (New Haven, 2006); Antony Kamm, Julius Caesar: a
life (London, 2006); Miriam T Griffin, A Companion to Julius Caesar (Chichester;
Malden, 2009).
2 plutarqes Txzulebis erT-erTi mTavari wyaro swored keisris
`galiis omis komentarebi” iyo, rac teqstis konkretul monakveTSi
pirdapir moixsenieba: `galiis miwis dapyrobis mizniT ori german-
uli tomi sul axalxan renosze gadmosula. erTi iyo uzipetebis
tomi, meore tenqterebisa. maT winaaRmdeg warmoebul omze keisari
Tavis `dRiurebSi” Semdegs wers...”(Plutarch, Caesar, XXII)
3 maTe aleqsiSvili, gaius iulius cezari (Tbilisi, 1961); levan
sanikiZe, keisariada (Tbilisi, 1989); levan sanikiZe, triumvira-
ti (Tbilisi, 1998); aleqsandre wereTeli, Zveli romis istoria
(Tbilisi, 1992); gaius svetonius trankvilusi, Tormeti keisris
cxovreba, manana gelaSvilis Targmani (Tbilisi, 1994); gaius sveto-
nius trankvilusi, keisrebi, Targmna da komentarebi daurTo mari-
na giorgaZem (Tbilisi, 2011); gaius svetonius trankvilusi, Torme-
ti keisris cxovreba, Targmna da winaTqma da komentarebi daurTo
mixo mosuliSvilma (Tbilisi, 2011); gaius svetonius trankvilusi,
keisarTa cxovreba, 2 tomad, viqtoria juRelis Targmani (Tbilisi,
2014); plutarqe, rCeuli paraleluri biografiebi, t. I-II; Zv. berZn.
Targm. Sesavali da komentarebi daurTo akaki uruSaZem (Tbilisi,
1957, 1987).
4 antikuri literaturis anTologia, t. III (romauli literatura),
Seadgina, winaTqmani da ganmartebani daurTo nana toniam (Tbilisi,
2008).
-2-
კომენაჽები გალიის ომის შესახებ
nika xoferia
40 mcirericxovan SenaerTs.
41 alobrogebi (Allobrogi) - mravalricxovani kelturi tomi narbonis
galiaSi. mosaxleobdnen mdinare rodanussa da isaras Soris. dasav-
leTidan esazRvrebodnen segusiavebi, CrdiloeTidan sekvanebi,
samxreTiT vokontiebi. mdinare rodanusi warmoadgenda sazRvars
helvetebsa da alobrogebs Soris, uaxloesi qalaqi ki helvetebis
sazRvarTan gaxldaT genava (Jeneva).II punikuri omis dros alo-
brogebi SeuerTdnen hanibals da masTan erTad ebrZodnen ro-
maelebs. Zv.w. 121 wels kvintus fabius maqsimusma daamarcxa alo-
brogebi, risTvisac miiRo metsaxeli Allobrogicus. keisris galiaSi
yofnis periodSi, alobrogebi ukve romauli gavlenis qveS iyvnen,
Semdeg ki aRmoCndnen provincia narbonis SemadgenlobaSi. William
Smith, Dictionary of Greek and Roman Geography (Boston, 1870), 105.
42 lucius kalpurnius pizo da aulus gabiniusi Zv.w. 58 wels iyvnen
konsulebi.
- 16 -
კომენაჽები გალიის ომის შესახებ
- 17 -
გაიუს იულიუს კეისაჽი
rodanusis gadaRma.
[11] amasobaSi helvetebma ukve gaiares viwrobebi da
sekvanTa sazRvrebi, eduebis sazRvrebs miaRwies da
daiwyes maTi mindvrebis aoxreba. eduebma, romlebsac
sakuTari Tavis da qonebis dacva ar SeeZloT, keisars
elCebi gaugzavnes daxmarebis saTxovnelad: isini ro-
maeli xalxis winaSe mudam Tavdauzogavebi iyvnen da la-
mis romauli armiis Tvalwin maTi miwebis aoxreba, [maTi]
bavSvebis monad gataceba, qalaqebis aReba - arasamar-
Tlianiao. imavdroulad ambarebma50, eduebis axlobel-
ma da monaTesave tomma, acnobes keisars rom maTi mind-
vrebic gaCanagda da ar iyo advili maTi qalaqebidan
mtris Zalmomreobis aRkveTa. aseve alobrogebic, rom-
lebsac rodanusis miRma soflebi da qoneba hqondaT,
keisars eaxlnen da daumowmes, rom carieli miwis gar-
da aRaraferi darCenodaT. am viTarebebidan gamomdin-
are, keisarma gadawyvita aRar moecada, sanam helvetebi
mokavSireTa mTel qonebas gaflangavdnen da santone-
bamde51 movidodnen.
- 27 -
გაიუს იულიუს კეისაჽი
- 38 -
კომენაჽები გალიის ომის შესახებ
- 53 -
გაიუს იულიუს კეისაჽი
84 romauli nabiji (Passus) aris xuTi romauli futi anu 1,48 metri.
- 57 -
გაიუს იულიუს კეისაჽი
wigni II
- 64 -
კომენაჽები გალიის ომის შესახებ
rmis TxriliT.
[6] am banakidan 8 milze iyo remebis qalaqi bibraqsi. bel-
gebma laSqrobis dros mTeli ZaliT daiwyes am qalaqze
Seteva. ieriSi im dRes gaWirvebiT iqna mogeriebuli.
galebsa da belgebs Semowyobis106 erTnairi xerxi aqvT:
didi raodenobiT adamiani Semoertymeba kedlebs da es-
vrian qvebs manam, sanam damcvelebis ar gandevnian107. Sem-
deg testudos108 gamoyenebiT uaxlovdebian karibWes da
Zirs uTxrian kedlebs. es amjerad advilad Seasrules.
rodesac aseTi mravalricxovani mowinaaRmdege isroda
qvebs da Subebs, veravin SeZlebda kedlebze medgrad
dgomas. roca Ramem zRvari daudo Setevas, remma ik-
ciusma Tavisianebs Soris saxelganTqmulma da pativce-
mulma kacma, erT-erT elCTaganma, romlebic keisarTan
zavis saTxovnelad mividnen da amJamad qalaqis meTaur-
ma, Sikrikebi gaugzavna keisars, rom Tu is daxmarebas ar
gaugzavnida, metxans gamagrebas veRar SeZlebda.
[7] keisarma ikciusis gamogzavnili Sikrikebi megzure-
bad gamoiyena da SuaRamisas numidieli da kreteli mS-
vildosnebi da baleareli meSurduleebi109 qalaqelebis
- 72 -
კომენაჽები გალიის ომის შესახებ
- 75 -
გაიუს იულიუს კეისაჽი
- 81 -
გაიუს იულიუს კეისაჽი
118 VII legioni (Legio VII) _ gneus pompeusis mier Zv.w. 65 wels es-
paneTSi daarsebuli legioni. VII, IX, X legionebTan erTad, VII le-
gioni saimperio romis armiaSi erT-erTi uZvelesi SenaerTi iyo.
Zv.w. 58 wlidan cisalpur galiaSi gadaiyvanes da keisars dauqvem-
debares, ris Semdegac monawileobda galiis omSi. SemdgomSi VII le-
gions uwodes Claudia (Legio VII Claudia) radgan 42 wels, skribonianes
ajanyebis CasaxSobad imperatorma klavdiusma swored isini gamoi-
yena (XI legionTan erTad). dakiis omis dros swored VII Claudia le-
gionis jariskacma, tiberius klavdius maqsimusma miutana dakebis
mefe decebalis mokveTili Tavi imperator traianes.
- 84 -
კომენაჽები გალიის ომის შესახებ
a katamantaledi 13
kimberiusi 44
andekumboriusi 65
ariovistusi 39, 40, 41-44, 46-47, 49- l
52, 54-60 labienusi, titus 20, 31, 61-62, 73
g liskusi 25-26
gabiniusi, aulus 16 m
galba 66, 74 maqsimusi, kvintus fabius 3, 16, 54,
d 84
mesala, markus 12, 23, 43
dumnoriqsi 13, 19, 26, 28-30
diviciakusi 13, 25-26, 28-30, 37, 39- metiusi, markus 56, 60
40, 49, 66, 68, 72, 74, n
diviko 23-24 nameiusi 18
v nasua 44
verukletiusi 18 o
vokio 60 orgetoriqsi 12-15, 23, 34
i p
ikciusi 69 pediusi, kvintus 63, 73
k prokilusi, gaius valerius 29, 55,
60
keisari, gaius iulius 10, 11, 14, 16,
18-19, 21-26, 28-37, 40-65, 67-74, 76- pizo, markus 12, 16, 23, 43
80, 83-84, 86-90 pizo, lucius 16
kastikusi 13 s
kasiusi, lucius 18, 22-23 sabinusi, kvintus titurius 68, 71
krasusi, markus 31, 48, 54 sula, lucius 31, 70
krasusi, publius licinius 59, 89
konsidiusi, publius 31 f
kaburusi, gaius valerius 29, 35 flakusi, gaius valerius 56
kota, lucius aurenkulieus 72-73
geografiuli saxelebi
a b
akvitania 10-12 belgebi 10, 11, 12, 44, 47, 62-63, 65-
akvilea 20 71, 74, 76-78
ambarebi 21, 24 boiebi 15, 33-36
arvernebi 25, 37, 40, 54 biturigebi 28
ambianebi 66-67, 76
avlerkebi 89 g
andebi 90 galebi 10-11, 13-14, 16, 18-30, 32, 34,
arari (sona) 22, 25 37, 39-45, 47, 50, 52, 54, 60-67, 71, 74,
84, 87, 90
garumna (garona) 11-12 nerviebi 20, 67, 76-78, 82, 85-86, 88
graiokelebi 20 noviodunumi 73-74
germanelebi 12, 15, 22, 35, 37, 39-52,
55-61, 63, 65, 67-68 o
osismebi 89
d p
dubisi 45
pirenei 6
e r
eduebi 13, 19, 21-26, 28-29, 32, 35, 37,
39, 40-44, 46-47, 49, 51-52, 56, 58, 68, renusi (raini) 11-12, 15, 35, 37, 39-41,
72, 76, 80, 85-86 43-44, 51-52, 59, 60
eburonebi 67, 72 rodanusi (rona) 11-12, 15-16, 18-19,
esubiebi 89 21-22, 42
raurikebi (raurakebi) 15, 36
v rutenebi 54
vikontia 20 remebi 65-66, 68-74
veliokasebi 66-67 redonebi 89
viromanduebi 66-67, 77, 82
venetebi 89 s
vesontio (bezansoni) 12, 44, 45 sekvanebi 5-6, 11-13, 15-16, 18-19, 21-
22, 29, 37, 39-44, 47, 52, 56, 61
i santonebi 19, 21
iura 12, 15, 18, 34 segusiavebi 16, 20
svebebi 37, 39-40, 44, 58, 59, 60
k sedusiebi 58
katurigebi 20 suesionebi 65-66
keltebi 10-16, 19-20, 28-29, 34, 36, sabisi (sambra) 77-78
44, 54, 60, 66-67, 74, 90
keutronebi 20 t
kaeroesebi 67 tigurinebi 22-23
kondrusebi 67 tevtonebi 22, 41-42, 46, 60, 66-67,
kaletebi 66-67 86-87
karnutebi 90 treverebi 25, 44, 67, 83
kuriosolitebi 89 tribokebi 58
turonebi 90
l tulingebi 15, 33, 35-36
lemanusi (Jenevis tba)12, 18 tolosatebi 19
latobrigebi 15, 35-36
lingonebi 34, 47 u
leukebi 47 urba 34
m h
matrona (marna) 11, 34 helvetebi 12-16, 18-26, 28-36, 40,
magetobrigi (brZolis adgili) 37, 40 47-48, 56
markomanebi 58 harudebi 39, 44, 58
morinebi 67
menapiebi 67
n
noriki 15, 59-60
noreia 15, 60
wignSi gamoyenebuli ilustraciebi aRebulia
Iron Mitten-s blogidan (iron-mitten.blogspot.com)
ydaze: kelturi broSi safrangeTidan, Zv.w. IV s.
(Cabinet des Médailles, Bibliothèque Nationale in Paris)
კეისრის ომი გალიაში, რომის მიერ კელტურ ტომთა
დიდი ნაწილის დაპყრობა, ანტიკური ხანის ერთ-ერთი
ყველაზე ფართომასშტაბიანი სამხედრო კამპანიების
სერია იყო. ამ მოვლენათა შესახებ თავად გაიუს იულიუს
კეისარი მოგვითხრობს თავის თხზულებაში, რომელსაც
"კომენტარები გალიის ომის შესახებ" ეწოდება. ის მოიცავს
როგორც გალიის დაპყრობას ძვ.წ. 58-50 წლებში, ასევე
კამპანიას ბრიტანეთსა და გერმანიაში და მნიშვნელოვან
ცნობებს გვაწვდის იმ დროისათვის რომაული
სამყაროსათვის ნაკლებად ნაცნობი ამ ორი მხარის
შესახებ. პირველ ორ წიგნში რომელიც ჩვენს გამოცემაშია
შესული, განხილულია სამი მასშტაბური მოვლენა -
ჰელვეტების გადასახლება და რომთან დაპირისპირება,
ბრძოლა სვებების მეფე არიოვისტუსთან და ომი
ბელგიასთან.