บทที1่

การเรียงสับเปลี่ยนและการจัดหมู
1.1 หลักพื้นฐานการนับ
ชีวิตประจําวันของเรามักเกี่ยวของกับการนับจํานวนเหตุการณในลักษณะ เชน การเรียง
สิ่งของใหมีรูปแบบตามตองการ การแบงกลุมสิ่งของภายใตเงื่อนไขที่กําหนด หรือการแจกของภายใตเงื่อนไข
ที่กําหนด เปนตน เราอาจพบคําถามที่เกี่ยวของกับการนับดังตัวอยาวงตอไปนี้
“มีกี่วิธีในการจัดเด็กผูชาย 5 คน และเด็กผูหญิง 3 คนเขาแถว โดยไมมีเด็กผูหญิงยืน
ติดกัน”
“มีกี่วิธีในการแบงคน 10 คนเปนสามกลุม ที่มีจํานวนสมาชิกในกลุมเทากับ 4, 3 และ 2
ตามลําดับ และมีหนึ่งคนที่ไมไดจัดเขากลุม”
คําถามสองคําถามขางตนเปนตัวอยางงาย ๆ ของปญหาการนับที่เกี่ยวของกับสิ่งที่เรียกวา
การเรียงสับเปลี่ยน (Permutation) และ การจัดหมู (Combination) กอนที่จะศึกษาการเรียงสับเปลี่ยนและ
การจัดหมู ในหัวขอตอไป ในหัวขอนี้จะกลาวถึงหลักสําคัญสองขอที่เปนพื้นฐานในปญหาการนับทุกปญหา
กอน

หลักการบวก (The Addition Principle)

ให k 1 ถามีเหตุการณ E 1 , E 2 , , E k ซึ่งไมมีสวนรวมทุกคู โดย
เหตุการณ E เกิดได n1 วิธี
1

เหตุการณ E เกิดได n2 วิธี

2


เหตุการณ Ek เกิดได nk วิธี
แลวจํานวนวิธีที่จะเกิดอยางนอยหนึ่งเหตุการณจาก E 1 , E 2 , , E k คือ n 1  n 2    nk

ตัวอยาง 1.1.1 ถาเราสามารถเดินทางจากเมือง Aไป เมือง B ไดทั้งทางบก ทางทะเล และทางอากาศ

โดยตรง ทะเลมี2 เสนทาง ทางบกมี 3 เสนทาง และทางอากาศมี 2 เสนทาง จงหาจํานวนเสนทางทั้งหมดใน
การเดินทางจากเมือง A ไป เมือง B
ตัวอยาง 1.1.2 มานพ และ เอก แขงขันเทนนิสกัน โดยมีกติกาวา ผูใดชนะสองเกมติดตอกัน หรือชนะรวม
แลว สามารถจะเปนผูชนะในการแขงขัน จงหาวาจะมีการแขงขันกัน จนกวาจะมีผูชนะทั้งหมดกี่วิธี

ตัวอยาง 1.1.3 โยนลูกเตา 2 ลูก ผลรวมของแตมมากกวา 6

ตัวอยาง 1.1.4 จงหาจํานวนคูอันดับ (x,y) ซึ่ง x และ y เปนจํานวนเต็ม และ x+y ≤ 10

ตัวอยาง 1.1.5 จงหาจํานวนคูอันดับ (x,y) ซึ่ง x และ y เปนจํานวนเต็ม และ x2+y2≤ 5

ตัวอยาง 1.1.6 โยนลูกเตา 2 ลูก จงหาจํานวนวิธีที่ลูกเตาลูกแรกจะออกแตมเปนเลขคู

ตัวอยาง 1.1.7 ในการแขงขันฟุตซอลของทีม A และ ทีม B โดยกําหนดใหนักกีฬาทั้งสองทีมตองจับมือกัน

ทุกคน อยากทราบวาจะมีการจับมือกันทั้งหมดกี่ครั้ง

หลักการคูณ (The Multiplication Principle)

ถาสามารถแยกเหตุการณ Eเปน rเหตุการณยอย E 1 , E 2 , , E r ที่มีลําดับ โดย
เหตุการณ E เกิดได n1 วิธี
1

เหตุการณ E เกิดได n2 วิธี

2


เหตุการณ Er เกิดได nr วิธี
แลวจํานวนวีธีที่จะเกิดเหตุการณ Eคือ n1  n 2    n r

หลักการคูณสามารถหาไดจากการเขียนแผนภาพตนไม
ตัวอยาง 1.1.8 ในการเดินทางจากเมือง A ไปเมือง D จะตองผานเมือง B และ เมือง C ถาทราบวามี 2
เสนทางจากเมือง A ไปเมือง B มี 4 เสนทางจากเมือง B ไปเมือง C และมี 3 เสนทางจากเมือง C ไปเมือง D
จงหาจํานวนเสนทางในการเดินทางจากเมือง A ไปเมือง D
ตัวอยาง 1.1.9 ถามีกางเกง 3 ตัว เสื้อ 4 ตัว รองเทา 2 คูจะแตงตัวไดกี่วิธี

ตัวอยาง 1.1.10 จงหาวามีเลขฐานสองที่มี 3 หลักทั้งหมดกี่จํานวน

ตัวอยาง 1.1.11 จงหาวามีเลขฐาน k ที่มี n หลักทั้งหมดกี่จํานวน

ตัวอยาง 1.1.12 สรางรหัสที่มี 3 หลัก จากตัวเลข 0 – 5

ตัวอยาง 1.1.13 สรางจํานวนเต็มบวกที่มี 3 หลัก จากตัวเลข 0 – 9

ตัวอยาง 1.1.14 สรางจํานวนเต็มบวกที่มี 3 หลัก จากตัวเลข 0 – 9 โดยไมใชเลขซ้ํากัน

ตัวอยาง 1.1.15 จงหาจํานวนวิธีที่ใชในการสรางรหัสที่มี 1, 2, 3 และ 4 หลัก จากตัวเลข 1 – 4

1.2 หลักพื้นฐานการนับ
ในตอนตนของหัวขอที่แลว เราไดกลาวถึงปญหาตอไปนี้ “มีกี่วิธีในการจัดเด็กผูชาย 5 คน
และเด็กผูหญิง 3 คนเขาแถว โดยไมมีเด็กผูหญิงยืนติดกัน”ซึ่งเปนตัวอยางของปญหาของการเรียงของที่
ตางกันภายใตเงื่อนไขที่กําหนด ซึ่งรูจักกันในชื่อ การเรียงสับเปลี่ยน (Permutation)

ให A = { a1 , a2 , ... , an }เปนเซตของของที่ตางกัน n สิ่ง และให r เปนจํานวนเต็มซึ่ง

0  r  n การเรียงสับเปลี่ยนทีละ r สิ่งของเซต A คือ การนําของ r สิ่งจากเซต A มาเรียงลําดับ

ให Prn แทนจํานวนวิธีที่แตกตางกันในการเรียงสับเปลี่ยนทีละ r สิ่ง จาก n สิ่ง จะไดวา

ดังนั้น โดยหลักการคูณ จึงไดจํานวนวิธีที่แตกตางกันในการเรียงสับเปลี่ยนทีละ r สิ่ง จาก n สิ่ง เทากับ

Prn  n(n  1)(n  r  1)

สัญลักษณแฟกทอเรียล (factorial)
ให n เปนจํานวนนับ
n !  n(n  1) 2  1
หมายเหตุ กําหนดให 0!  1

โดยอาศัยสัญลักษณ แฟกทอเรียล (factorial) จะได

n!
Prn 
(n  r )!
ขอสังเกต P0n  1 และจํานวนวิธีในการเรียงสับเปลี่ยนของ n สิ่งที่ตางกัน คือ Pnn  n !

ตัวอยาง 1.2.1 จงหาจํานวนวิธีในการใหรางวัล 100 ชิ้นที่ตางกัน กับนักเรียน 100 คน

ตัวอยาง 1.2.2 จงหาจํานวนวิธีในการใหรางวัล 50 ชิ้นที่ตางกัน กับนักเรียน 100 คน

ตัวอยาง 1.2.3 ให E = {a, b, c, … , x, y, z} เปนเซตของตัวอักษรภาษาอังกฤษทั้ง 26 ตัว จงหาจํานวนคํา
ทั้งหมดที่ประกอบดวยตัวอักษร 5 ตัว จากเซต E โดยที่ตัวอักษรตัวแรกและตัวสุดทายเปนสระที่แตกตางกัน
และตัวอักษรที่เหลืออีกสามตัวเปนพยัญชนะที่แตกตางกัน

ตัวอยาง 1.2.4 มีชาย 7 คน หญิง 3 คน จงหาจํานวนวิธีในการจัดแถวคนทั้งหมดใหหญิงทั้ง 3 คนยืนติดกัน

ทั้งหมด หรือ แยกกันทั้งหมด

ตัวอยาง 1.2.5 มีจํานวนคูที่มีคาระหวาง 4,000 - 8,000 โดยตัวเลขแตละหลักไมซ้ํากัน กี่จํานวน

หลักคอมพลีเมนท (Principle of Complementation)

ถา A เปนเซตยอยของเอกภพสัมพัทธจํากัด U และ A เปนคอมพลีเมนท (complement) ของเซต A แลว
A  U  A
ตัวอยาง 1.2.6 จงหาความนาจะเปนที่ไพสองใบบนสุดของสํารับ ไมใชไพคู (นั่นคือ ไมมีเลขเดียวกัน)

ตัวอยาง 1.2.7 มีชาย 7 คน หญิง 3 คน จงหาจํานวนวิธีในการจัดแถวคนทั้งหมดที่มีหญิงอยางนอย 2

คนยืนติดกัน
หลักการหาร (The Division Principle)
ถา S เปนเซตจํากัดโดยแบงออกเปน k สวน โดยที่แตละสวนมีจํานวนสมาชิก n จํานวนเทา ๆ กัน แลว
S
k
n
1.3 การเรียงสับเปลี่ยนเปนวงกลม
การเรียงสับเปลี่ยนในหัวขอที่แลวเปนการเรียงสิ่งของเปนเสนตรง ในหัวขอนี้จะกลาวถึงการเรียง
สับเปลี่ยนสิ่งของเปนวงปด ซึ่งเรียกวา การเรียงสับเปลี่ยนเปนวงกลม (Circular permutation)
พิจารณาปญหาการเรียงของ 3 ชิ้น ที่ตางกัน คือ a,b, c ลงในตําแหนง 3 ตําแหนงบนเสนรอบวง
ของวงกลม ใชตําแหนงทั้งสามมี
a หมายเลข 1 , 2 และc 3 กํากับอยู ดังแสดงในรู
b ป
1 1 1

3 2 3 2 3 2
c b b a a c

จะเห็นวา การเรียง a,b, c ในรูปขางบนก็คือการเรียงสับเปลี่ยน abc, cab,bca

ตามลําดับ ในกรณีเชนนี้การเรียงสับเปลี่ยนของเปนวงกลมไมอะไรแตกตางจากการเรียงสับเปลี่ยนของเปน
เสนตรง แตการเรียงสับเปลี่ยนของเปนวงกลมจะนาสนใจในกรณีที่ไมมีตัวเลขกํากับแตละตําแหนงบนวงกลม
นั่นคือ มีเพียงตําแหนงสัมพัทธบนวงกลมเทานั้นที่จะแยกแยะตละตําแหนงออกเปนตําแหนงอื่นๆ จึงเห็นได
จากรูปขางบนวาเมื่อไมมีหมายเลขกํากับตําแหนง เราสามารถหมุนการเรียงสับเปลี่ยนวิธีใดวิธีหนึ่งใหตรงกับ
2 วิธีที่เหลือได จึงกลาววาการเรียงสับเปลี่ยนทั้ง 3 วิธีนั้นเหมือนกัน ในกรณีทั่วไป เมื่อการเรียงสับเปลี่ยน
สิ่งของกลุมหนึ่งเปนวงกลม เราจะกลาววาการเรียงสับเปลี่ยน2 วิธีเหมือนกัน เมื่อหมุนวิธีหนึ่งไปเปนอีกวิธี
หนึ่งได
ใหA เปนเซตของสิ่งที่ตางกัน n สิ่ง การเรียงสับเปลี่ยนเปนวงกลมทีละ r สิ่ง ( โดยที่
0  r  n ) ของเซต A คือการนําของ r สิ่งจากเซต A มาเรียงเปนวงกลม ใหQrn เปนจํานวนวิธีในการ
เรียงสับเปลี่ยนเปนวงกลมทีละ r สิ่งของเซต A เราจะสูตรสําหรับ Qrn ไดโดยพิจารณาความสัมพันธระหวาง
Qrn และ Prn ไดดังนี้

พิจารณาการเรียงสับเปลี่ยนเปนวงกลมทีละ xr1 สิ่งที่ตางกันที่สมมติวาคือ x1, x 2, , xr

xr x2

xi
 การเรียงสับเปลี่ยนเปนวงกลมดังแสดงในรูปจะใหการเรียงสับเปลี่ยนเปนเสนตรง r วิธี่แตกตางกัน ไดแก
x1x 2  x r , x r x1x 2  x r 1, , x 2x 3  x r x1
ซึ่งไดจากการหมุน x1x 2 xr ไปทีละตําแหนง ในนัยกลับ ทุกการเรียงสับเปลี่ยนเปนเสนตรง r วิธี ใหการ
เรียงสับเปลี่ยนเปนวงกลม 1 วิธีเทานั้น
สรุปไดวา ทุกการเรียงสับเปลี่ยนเปนเสนตรง r วิธี สมนัยกับการเรียงสับเปลี่ยนเปนวงกลมหนึ่งวิธี
ดังนั้น
Prn
Qrn 
r
ในกรณีเฉพาะเมื่อ r n จะไดจํานวนวิธีการเรียงสับเปลี่ยนเปนวงกลมของของ n สิ่งที่ตางกัน
เทากับ
Pnn
Qnn   n  1 !
n

ตัวอยาง 1.3.1 ให A = {a, b, c, d} จงหาจํานวนวิธีเรียงสับเปลี่ยนเปนวงกลมทีละ 3 สิ่งของเซต A

ตัวอยาง 1.3.2 มีหนังสือ 5 เลมตางกัน มาเรียงเปนวงกลม ไดกี่วิธี

ตัวอยาง 1.3.3 มีหนังสือ 5 เลมตางกัน เลือก 3 เลม มาเรียงเปนวงกลม ไดกี่วิธี

ตัวอยาง 1.3.4 มีของ n ชิ้นตางกัน เลือก r ชิ้นมาเรียงเปนวงกลม ไดกี่วิธี

ตัวอยาง 1.3.5 จัดชาย 5 คนและ หญิง 3 คน นั่งรอบโตะกลมไดกี่วิธี ถา

i) ไมมีเงื่อนไขใดๆ
ii) มีหญิงชายคูหนึ่งที่ไมตองการนั่งติดกัน
iii) ไมมีหญิงนั่งติดกันเลย
iv) ไมมีชายนั่งติดกันเลย
1.4การจัดหมู
ให Aเปนเซตของ nสิ่งที่ตางกัน การจัดหมู (combination) ของเซต Aกลาวไดงาย ๆ วาเปนเซตยอย
ของ Aกลาวใชชัดขึ้น คือ สําหรับจํานวนเต็ม rซึ่ง 0 ≤ r ≤ n การจัดหมูทีละ rสิ่งของเซต Aเปนการเลือก
เซตยอยที่มีสมาชิก rตัว จากเซต Aตัวอยางเชน ถา A = {a, b, c, d} แลวการจัดหมูทีละ 3 สิ่งของเซต Aมีวิธี
ที่เปนไปไดดังตอไปนี้
{a, b, c} , {a, b, d}, {a, c, d}, {b, c, d}
ซึ่งทําไดทั้งหมด 4 วิธี

หรือ r  (อานวา
 n
C rn
ให n เลือก r) แทนจํานวนวิธีในการจัดหมูทีละ r สิ่งของเซต A ที่มีของแตกตางกัน
n สิ่ง
4
จากตัวอยางที่แสดงใหเห็น จะได = C 34  =  4 ตอไปเราจะหาสูตรสําหรับ C rn
3 
ขอแตกตางระหวางการเรียงสับเปลี่ยนและการจัดหมูคือ การเรียงสับเปลี่ยนเปนการนําของมาเรียง
ลําดับจึงมีความสําคัญ ในขณะที่การจัดหมูเปนเพียงเซตของสิ่งของเทานั้น ลําดับจึงไมมีความสําคัญ ในความ
เปนจริงแลว การเรียงสับเปลี่ยนทีละ r สิ่งของเซต Aทําไดตามขั้นตอนตอไปนี้
ขั้นที่ 1 สรางการจัดหมูทีละ r สิ่งทั้งหมดของเซต A
ขั้นที่ 2 เรียงสับเปลี่ยนของ r สิ่งนั้นเปนเสนตรง
ขั้นที่ 1 ทําได C rn วิธี และขั้นที่ 2 ทําได r! วิธี โดยหลักการคูณ จึงได
Pr n = C rn r !

ดังนั้น
n Pr n n!
=
C n
=  =
r 
r
r! r !( n − r )!
สังเกตวา
n! n!
=C rn = = C nn−r
r !( n − r )! ( n − r )!( n − ( n − r ))!
ดังนั้น
n  n 
r  = n−r 
   
ตัวอยาง 1.4.1 จงพิสูจนวา  nr    rn11    nr1  เมื่อ n, r  N และ r  n
พิสูจนเชิงพีชคณิต

พิสูจนเชิงการจัด

ตัวอยาง 1.4.2 จัดคน 6 คนเขานั่งรอบโตะกลม 2 ตัว โดยแตละโตะตองมีคนนั่งอยางนอย 1 คน ไดกี่วิธี

ตัวอยาง 1.4.3 จัดคน 6 คนเขานั่งรอบโตะกลม 3 ตัว โดยแตละโตะตองมีคนนั่งอยางนอย 1 คน ไดกี่วิธี

1.5 การแบงกลุม
ตัวอยาง 1.5.1 มีนักเรียน 4 คนตองการจัดนักเรียนเพื่อเขาหองพักจํานวน 2 หอง โดยพักหองละ 2 คน จะ
ทําได 6 วิธีดังนี้
สมมติ นักเรียนทั้ง 4 คน คือ ก ข ค และ ง และหองพักไดแก หองA และหองB
วิธีที่
หอง
1 2 3 4 5 6
หองA กข กค กง ขค ขง คง
หองB คง ขง ขค กง กค กข
ซึ่งสามารถนับจํานวนวิธีการจัดเขาหองพักไดดังนี้
4
เริ่มจากการเลือกนักเรียน 2 คน จากทั้งหมด 4 คน เขาพักหองA ทําได   = 6 วิธี
2
 
2
จากนั้นเลือกนักเรียน 2 คน จากที่เหลือ 2 คน เขาพักหองB ทําได   = 1 วิธี
2
 
ดังนั้นจํานวนวิธีทั้งหมด เทากับ 6×1 =6 วิธี

ตัวอยาง 1.5.2 นักเรียน 4 คนตองการจัดนักเรียนเปน 2 กลุม กลุมละ 2 คน จะทําได 3 วิธีดังนี้

สมมติ นักเรียนทั้ง 4 คน คือ ก ข ค และ ง
วิธีที่
หอง
1 2 3
กลุม กข กค กง
กลุม คง ขง ขค
ซึ่งสามารถนับจํานวนวิธีการแบงกลุมไดในทํานองเดียวกันกับตัวอยางที่แลว แตเนื่องจากกลุมที่ตองการแบง
ไมมีความแตกตางกันทําใหไดวา ในบรรดาวิธีการแบงกลุมที่นับแบบกลุมตางกัน มี 2 วิธีที่เปนวิธีเดียวกันใน
การนับแบบกลุมที่ไมมีความแตกตาง
 4 2
  
2  2 6 × 1
ดังนั้นจํานวนวิธีในการแบงกลุมเทากับ  =   = 3 วิธี
2 2
ตัวอยาง 1.5.3 มีนักเรียน 19 คน แบงนักเรียนออกเปน 7 กลุม กลุมละ 3 คนจํานวน 2 กลุม กลุมละ 2 คน
จํานวน 4 กลุม และกลุมละ 5 คนจํานวน 1 กลุม จะมีจํานวนวิธีในการแบงกลุมทั้งหมดกี่วิธี

ตัวอยาง 1.5.3 มีนักเรียน 10 คน แบงนักเรียนออกเปน 3 กลุมเพื่อทําเวรวันจันทร อังคาร และพุธ โดยใหมี

สมาชิก กลุมละ 3 คนจํานวน 2 กลุม กลุมละ 4 คนจํานวน 1 กลุม จะมีจํานวนวิธีในการจัดเวรกี่วิธี
 แบบฝกหัด 1.1
1. จงหาจํานวนตัวหารบวกทั้งหมดของ 720
2. กรอบไมขนาด 4  4 ตารางหนวย ภายในบรรจุกอนไมขนาด 1  1 ตารางหนวย 15 อัน ซึ่งมีเลข 1-15
และมีชองวาง 1 ชอง ดังรูป เราสามารถเลื่อน กอนไมในกรอบไปมาแทนที่ชองวางได ถาสมมติวาเราสามารถ
เลื่อนไดทุกแบบจริงๆ จงหาจํานวนผลลัพธที่ตางกันจากการเลื่อนสลับกอนไม
3. มีขาวลือแพรในกลุมซึ่งมี 10 คน โดยขาวลือจะถูกสงตอทางโทรศัพท ผูที่ไดรับขาวลือมา จะโทรสงขาวลือ
ตอถึงใครก็ได ที่ไมใชคนที่โทรบอกตนเอง เปนอยางนี้ไปเรื่อยๆ
3.1 ถามีการโทรศัพททั้งหมด 3 ครั้ง จะมีเสนทางการแพรขาวลือในกลุมกี่วิธี และ ถามีการโทรศัพท
ทั้งหมด n ครั้ง จะมีเสนทางแพรขาวลือกี่วิธี
3.2 ถา A เปนผูเริ่มขาวลือ จงหาความนาจะเปนที่โทรศัพทครั้งที่ 3 จะโทรหา A
3.3 ถา A ไมไดเปนผูเริ่มขาวลือ จงหาความนาจะเปนที่โทรศัพทครั้งที่ 3 จะโทรหา A
4. ตองการสรางจํานวนเต็มบวกคี่ 3 หลัก จากตัวเลข 1 – 9 จะสรางไดกี่จํานวน ถา
4.1 ใชตัวเลขซ้ํากันได
4.2 ใชตัวเลขซ้ํากันไมได
5. ตองการสรางจํานวนเต็มบวกคี่ 3 หลัก จากตัวเลข 0 – 9 จะสรางไดกี่จํานวน ถา
5.1 ใชตัวเลขซ้ํากันได
5.2 ใชตัวเลขซ้ํากันไมได
6. ตองการสรางจํานวนเต็มบวกคู3 หลัก จากตัวเลข 0 – 9 จะสรางไดกี่จํานวน ถา
6.1 ใชตัวเลขซ้ํากันได
6.2 ใชตัวเลขซ้ํากันไมได
7. จงหาจํานวนคูอันดับ (x, y ) ซึ่ง xและ yเปนจํานวนเต็มและ x 2  y 2  5
8. มีตูไปรษณีย 5 ตู มีจดหมาย 4 ฉบับ จะมีกี่วิธีในการทิ้งจดหมายใสตู ถา
8.1 ไมมีเงื่อนไขเพิ่มเติม
8.2 หามทิ้งตูเดียวกันทั้ง 4 ฉบับ
8.3 ไมมีฉบับใดอยูตูเดียวกัน
9. มีหนังสือ 10 เลมที่ตางกัน นําไปแจกใหเด็ก 4 คน ไดกี่วิธี
10. หยิบไพ 2 ใบ จากสํารับหนึ่ง ซึ่งมี 52 ใบ โดยหยิบทีละใบ แบบไมใสคืน จงหาจํานวนวิธีที่
10.1 ใบแรกเปน A และใบที่ 2 ไมใช Q
10.2 ใบแรกเปนโพดําและใบที่ 2 ไมใช Q
11. ในการทอดลูกเตา nลูก จงหาจํานวนวิธีที่เมื่อทอดลูกเตาแลว
11.1 ผลบวกของแตมจากการทอดลูกเตาทั้งn ลูกเปนเลขคู
11.2 ผลบวกของแตมจากการทอดลูกเตาทั้งn ลูก หารดวย 3 คู
12. จํานวนคูที่มีคาอยูระหวาง 3,000 – 7,000 และตัวเลขในแตละหลักไมซ้ํากัน มีทั้งหมดกี่จํานวน
13. จํานวนเต็มที่มีคาระหวาง 6,500 – 9,999 ที่ตัวเลขในแตละหลักไมซ้ํากัน มีทั้งหมดกี่จํานวน
14. จํานวนเต็มบวกที่มี 3 หลัก และมีเลข 5 ปรากฏอยางนอยหนึ่งตัว มีทั้งหมดกี่จํานวน
15. สรางจํานวนเต็มบวกที่มี 5 หลัก จากเลข 0 – 9 โดยไมใชตัวเลขซ้ํากัน และสลับเลขคูกับเลขคี่ไดกี่จํานวน
16. ตองการสรางจํานวนเต็มบวกที่มี 4 หลัก จากตัวเลข 0 – 9 ใหแตละหลักไมซ้ํากัน และหารดวย 2 หรือ 5
ลงตัว จะสรางไดกี่จํานวน และมีกี่จํานวนซึ่งมีคาไมเกิน 6,500
17. ตองการสรางจํานวนเต็มบวกที่มี4 หลัก จากตัวเลข 0 – 9 โดยใหมีคาอยูระหวาง 4,500 และ 9,500
จะสรางไดกี่จํานวน ถา
17.1 ตัวเลขแตละหลักซ้ํากันได
17.2 ตัวเลขแตละหลักซ้ํากันไมได
18. ตองการสรางเลข 3 หลัก จากตัวเลข 0 – 9 โดยใหแตละหลักซ้ํากันได และจํานวนนั้นหารดวย 3 ลงตัว
จะสรางไดกี่จํานวน
19. จากเลข 1 – 1000 มีกี่จํานวน ซึ่งตัวเลขแตละหลักไมซ้ํากันเลย
20. ให X = {1, 2, … , 100} และให S = {(a, b, c) | a, b, c  X , a < b และ a < c } จงหาจํานวนสมาชิก
ของเซต S
 แบบฝกหัด 1.2
1. ให S เปนเซตของจํานวนนับที่เลขโดดเปนสมาชิกในเซต 1, 3, 5, 7 และไมมีเลขในหลักใดซ้ํากัน
i) จงหา S

ii) จงหา  n
n S
2. เลือกตัวอักษร 4 ตัว จากคําวา EQUATION มาสรางเปนคําใหมโดยไมคํานึงถึงความหมายไดกี่วิธี เมื่อ
ตองการให
2.1 ขึ้นตนและลงทายดวยสระ
2.2 ประกอบดวยสระเทานั้น
2.3 ประกอบดวยพยัญชนะทั้ง 3 ตัว
2.4 I และ U ตองไมปรากฏพรอมกัน
3. ครอบครัวหนึ่งประกอบดวย พอ แม และลูก 3 คน ตองการเขาแถวหนากระดานเพื่อถายรูป จะมีวิธีการยืน
ที่แตกตางกันทั้งหมดกี่วิธี เมื่อตองการให
3.1 ไมมีเงื่อนไขเพิ่มเติม
3.2 พอและแมยืนติดกัน
3.3 พอและแมยืนแยกกัน
3.4 ลูกทั้ง 3 คน ยืนแยกกันหมด
4. ชั้นวางหนังสือชั้นหนึ่งประกอบดวย หนังสือคณิตศาสตร 3 เลม ฟสิกส 3 เลม และเคมี 2 เลม โดยที่
หนังสือทุกเลมแตกตางกันหมด ตองการเรียงหนังสือทั้งหมดบนชั้น จะทําไดกี่วิธี ถา
4.1 ไมมีเงื่อนไขเพิ่มเติม
4.2 หนังสือคณิตศาสตรตองอยูติดกันหมด
4.3 หนังสือคณิตศาสตรตองอยูแยกกันหมด
4.4 วิชาเดียวกันตองอยูติดกัน
4.5 หนังสือคณิตสาสตรตองอยูติดกันหมด และหนังสือฟสิกสอยูแยกกันหมด
5. มานั่งวางเรียงกันเปนแถวยาว 9 ตัว ถาตองการใหชาย 4 คน ไปนั่งบนมานั่งเหลานี้ จะมีวิธีนั่งที่แตกตาง
กันกี่วิธี ถา
5.1 ไมมีเงื่อนไขเพิ่มเติม
5.2 ชายทั้งสี่นั่งติดกัน
5.3 ชายทั้งสี่นั่งแยกกันหมด
6. ชาย 6 คน หญิง 6 คน ยืนเรียงเปนแถวตรงไดกี่วิธี ถา
6.1 ชายและหญิงยืนสลับกันคนตอคน
6.2 ชายและหญิงยืนสลับกันทีละ 2 คน
6.3 ชายและหญิงยืนสลับกันทีละ 3 คน
6.4 ชายหญิงคูหนึ่งตองยืนติดกันเสมอ
6.5 ชายหญิงคูหนึ่งตองยืนแยกกันเสมอ
6.6 ชายยืนติดกันหมด
6.7 หญิงยืนแยกกันหมด
6.8 หญิงไมยืนติดกันหมด
6.9 ชายยืนติดกันหมด และหญิงยืนติดกันหมด
6.10 มีชาย 3 คน ตองยืนติดกันหมด
6.11 มีชาย 3 คน ตองยืนติดแยกหมด
6.12 มีชายคนหนึ่งไมยอมยืนติดกับชายคนอื่นๆ
6.13 ชายยืนแยกกันหมด และมีหญิงคูหนึ่งยืนติดกันหมด
6.14 ชายยืนแยกกันหมด และมีชายหญิงคูหนึ่งยืนติดกันเสมอ
6.15 ชายและหญิงยืนสลับกันคนตอคน และชายหญิงคูหนึ่งยืนติดกันเสมอ
6.16 ชายและหญิงยืนสลับกันทีละ 2 คน และชายหญิงคูหนึ่งยืนติดกันเสมอ
6.17 ชายและหญิงยืนสลับกันคนตอคน และชายหญิงคูหนึ่งยืนติดแยกกันเสมอ
6.18 คนที่ยืนหัวแถวและทายแถวตองเปนเพศเดียวกัน
 แบบฝกหัด 1.3
1. จะจัดเด็ก 6 คน เขาแถวเปนวงกลมไดตางกันทั้งหมดกี่วิธี
2. มีเด็ก 10 คน จะจัดเขาแถวเปนวงกลมคราวละ 6 คน ไดแตกตางกันกี่วิธี
3. เด็ก 10 คน จะจัดใหเขาแถวเปนวงกลม 2 วง โดยใหมีวงละ 6 คน กับวงละ 4 คน จะจัดไดทั้งหมดกี่วิธี
4. จะจัดคน 6 คน นั่งรอบโตะกลมตัวหนึ่งไดกี่วิธี ถา
4.1 ไมมีเงื่อนไขเพิ่มเติม
4.2 มีคน 2 คน ที่ตองนั่งติดกันเสมอ
4.3 มีคน 2 คน ที่ตองนั่งแยกกันหมด
4.4 มีคน 2 คน ตองนั่งตรงขามกันเสมอ
5. มีครอบครัว 4 ครอบครัว แตละครอบครัวมีพอ แม และลูก 1 คน ถาเชิญทุกคนมารับประทานอาหารรอบ
โตะกลม จะมีวิธีนั่งที่แตกตางกันกี่วิธี ถา
5.1 พอบานทั้ง 4 คน นั่งติดกัน และแมบานทั้ง 4 คน นั่งติดกัน
5.2 พอบานทั้ง 4 คน นั่งติดกัน และแมบานทั้ง 4 คน นั่งแยกกัน
5.3 แตละครอบครัวอยูติดกัน และลูกนั่งตรงกลางระหวางพอกับแม
6. ตองการจัดอักษร A , A , A , B , B , C เปนวงกลม จะมีวิธีจัดกี่วิธี ถา
6.1 ไมมีเงื่อนไขเพิ่มเติม
6.2 อักษรที่ซ้ําอยูติดกัน
6.3 อักษร A อยูติดกัน
6.4 อักษร B แยกกันหมด
7. ตองการจัดอักษร A , A , B , B , B , B เปนวงกลม จะมีวิธีจัดกี่วิธี
 แบบฝกหัด 1.4
1. ไพสํารับหนึ่งมี 52 ใบ สุมหยิบมา 2 ใบ จงหาจํานวนวิธีที่
1.1 หยิบได Kทั้งคู
1.2 หยิบไดโพแดงทั้งคู
1.3 หยิบได K และ Q อยางละ 1 ใบ
2. นักเรียนหองหนึ่งมี 18 คน เปนชาย 10 คน หญิง 8 คน จะเลือกกรรมการหอง 5 คน ไดกี่วิธี ถาตอง
2.1 เปนชาย 3 คน
2.2 เปนชายอยางนอย 1 คน
2.3 เปนชายอยางมาก 3 คน
3. มีขอสอบ 10 ขอ ใหเลือกตอบ 8 ขอ ถานาย ก สอบวิชานี้ นาย ก จะมีวิธีเลือกทําขอสอบทั้งหมดกี่วิธี ถา
3.1 เลือกทําขอใดก็ได
3.2 ตองทํา 3 ขอแรก
3.3 ตองทําอยางนอย 4 ขอ จาก 5 ขอแรก
4. ชายคนหนึ่งมีเพื่อน 8 คน ซึ่งรวมนาย ก และนาย ข ดวย เขาตองการเชิญเพื่อน 5 คน มางานเลี้ยงที่บาน
เขาจะเชิญไดกี่วิธี ถา
4.1 ตองให นาย ก และนาย ข มาดวย
4.2 นาย ก และนาย ข ไมยอมมาพรอมกัน
5. มีสามีภรรยา 5 คู ถาตองการเลือกออกมา 4 คน จะทําไดกี่วิธี เมื่อตองการให
5.1 เปนชาย 2 คน หญิง 2 คน
5.2 ทั้ง 4 คน ไมมีคูสามีภรรยากันเลย
5.3 เปนคูสามีภรรยากัน 1 คู
5.4 เปนคูสามีภรรยากันอยางนอย 1 คู
6. ในรูป 10 เหลี่ยม ถาตองการโยงจุดมุมเหลานี้ทําใหเกิดรูปสามเหลี่ยม จะไดสามเหลี่ยมทั้งหมดกี่รูป ถา
6.1 จุดมุมของสามเหลี่ยมเปนจุดใดก็ไดใน 10 จุดนี้
6.2 สามเหลี่ยมที่เกิดขึ้นตองมีดานซ้ํากันกับดานของรูป 10 เหลี่ยม 1 ดาน
6.3 สามเหลี่ยมที่เกิดขึ้นตองมีดานซ้ํากันกับดานของรูป 10 เหลี่ยม 2ดาน
6.4 สามเหลี่ยมที่เกิดขึ้นตองไมมีดานใดซ้ํากับดานของรูป 10 เหลี่ยม
7. จะเลือกตัวอักษร 4 ตัว จําคําวา SAPHIRE มาสรางเปฯคําใหมโดยไมคํานึงถึงความหมายไดกี่คํา ถา
7.1 คํานั้นตองไมมี R
7.2 คํานั้นตองมี R
7.3 คํานั้นตองขึ้นตนดวย S
7.4 คํานั้นตองมีพยัญชนี 2 ตัว และสระ 2 ตัว
8. มีนักเรียน 7 คน ซึ่งรวม ก และ ข ดวย ตองการจัดเขาแถวหนากระดานคราวละ 5 คน จะจัดไดทั้งหมดกี่
วิธี ถามีเงื่อนไขวา
8.1 ตองมี ก
8.2 ตองมี ก แตไมมี ข
8.3 ถาไมมี ก ตองไมมี ข
8.4 ตองมี ก หรือ ข คนใดคนหนึ่งเทานั้น
9. มีคน 10 คน ในจํานวนนี้มีนาย A, B, C, D รวมอยูดวย ถาใหคนทั้ง 10 คน มานั่งเรียงเปนแถวยาว จะ
มีวิธีการนั่งที่แตกตางกันกี่วิธี ถาตองการให ในจํานวน 4 คนดังกลาว มีคนนั่งติดกันเพียง 2 คนเทานั้น
10. มีคน 10 คน เปนชาย 5 คน หญิง 5 คน เลือกมายืนเขาแถวหนาหองเพียง 7 คน ไดกี่วิธี ถา
10.1 ชายทุกคนยืนติดกันหมด
10.2 ชายทุกคนยืนแยกกันหมด
1.6 การเรียงสับเปลี่ยนและการจัดหมูที่มีของซ้ํา

ตัวอยาง 1.6.1 ให A  a, b, c  จงหาการเรียงสับเปลี่ยนทีละ 2 สิ่งของเซต A เมื่ออนุญาตใหหยิบของ

ซ้ําได

ตัวอยาง 1.6.2 ให A  a1, a2 ,..., an  จงหาการเรียงสับเปลี่ยนทีละ 3 สิ่งของเซต A เมื่ออนุญาตให

หยิบของซ้ําได

ในกรณีทั่วไป เราสรุปไดวา

การเรี ยงสับเปลี่ยนทีละ r สิ่ ง จากเซต A  a1, a2,..., an  เมื่อ r, n   และอนุญาตให้หยิบซํ้าได้

มีท้งั หมด n r วิธี

ตัวอยาง 1.6.3 มีบานสี่ชั้นหลังหนึ่ง และมีสี 6 สี ตองการทาสีแตละชั้น จงหาวา มีวิธีทาสีไดทั้งหมดกี่วิธี

การเรียงสับเปลี่ยนที่พิจารณาไปแลวนั้น สามารถหยิบของซ้ําไดไมจํากัดจํานวน ตอไปจะพิจารณาการ

เรียงสับเปลี่ยนที่สมาชิกแตละตัวหยิบซ้ําไดจํากัดจํานวน
ตัวอยาง 1.6.4 จงหาวามีการเรียงสับเปลี่ยนของตัวอักษร 5 ตัว คือ a, a, a,b, c ไดทั้งหมดกี่วิธี
ตัวอยาง 1.6.5 ตองการสลับอักษรในคําวา ASSESSES จะสลับไดทั้งหมดกี่วิธี

ในกรณีทั่วไปเราสรุปไดวา
พิจารณาสิ่ งของจํานวนหนึ่งที่ประกอบด้วย
ชนิดที่ 1 จํานวน r1 ชิ้น
ชนิดที่ 2 จํานวน r2 ชิ้น

ชนิดที่ n จํานวน rn ชิ้น
โดยที่ r1  r2  ...  rn  r
การเรี ยงสับเปลี่ยนของสิ่ งของเหล่านี้ แทนด้วย P (r ; r1, r2 ,..., rn ) และสู ตรคํานวณค่าคือ
r!
P (r ; r1, r2 ,..., rn ) 
r1 ! r2 ! r !

จากตัวอยางขางตน จะเห็นวาเมื่อมีของซ้ํากัน เราเพียงแคหารดวยจํานวนของที่ซ้ํากันเทานั้น คําถามคือเราจะ

สามารถใชหลักนี้ไดเสมอไปหรือไม ? พิจารณาตัวอยางตอไปนี้
ตัวอยาง 1.6.6จัดตัวอักษรA, A, B, B, Bเปนวงกลมไดทั้งหมดกี่วิธี

ตัวอยาง 1.6.7จัดตัวอักษรA, A, B, B, B, B เปนวงกลมไดทั้งหมดกี่วิธี

สูตรการเรียงสับเปลี่ยนที่มีของซ้ํากัน สามารถเขียนใหงายขึ้นโดยใชสัญลักษณ เซตซ้ํา(multi-set) ดังนี้
นิยามเซตซํ้า (multi-set) เป็ นเซตที่สมาชิกซํ้ากันได้เชน M  {a,b, c, c, a} เปนเซตซ้ําที่มีสมาชิก
ทั้งหมด 5 ตัว สามารถเขียนใหอานงายโดยระบุจํานวนครั้งที่ซ้ําไวหนาสมาชิกแตละตัว ดังนี้
M  {2  a, b,2  c}
ในกรณีทั่วไป เซตซ้ําจะอยูในรูป M  {r1  a1, r2  a2, , rn  an } เมื่อ
n, r1, r2, , rn เปนจํานวนเต็มบวก และ a1, a2, , an เปนของที่ตางกัน
เซตซ้ํา M นี้ มี a1 อยู r1 ตัว มี a2 อยู r2 ตัว … และมี ai อยู ri ตัวสําหรับแตละ
i  1,2, 3,..., n เรียก ri วา จํานวนซ้ํา ของ ai และเพื่อความสะดวก จะเขียน   a แทน
ความหมายวา a มีซ้ําไดไมจํากัดจํานวน ตัวอยางเชน เซตซ้ําที่มีสมาชิก b และ e มีไดไมจํากัด
จํานวน และสมาชิก a, c, d มีจํานวนซ้ําเทากับ 2, 7, 4 ตามลําดับ เขียนในรูปเซตซ้ําไดเปน
{2  a,   b, 7  c, 4  d,   e}

โดยอาศัยสัญลักษณและคําจํากัดความขางตน เราสามารถเขียนสูตร การเรียงสับเปลี่ยนที่มีของซ้ําไดดังนี้

การเรี ยงสับเปลี่ยนทีละ r สิ่ ง ของเซตซํ้า {  a1,   a2, ,   an } ทําได้ n r วิธี

ให้ M  {r1  a1, r2  a2, , rn  an } และ r  r1  r2  ...  rn

r!
จํานวนวิธีในการเรี ยงสับเปลี่ยนของเซต M คือ P (r ; r1, r2,..., rn ) 
r1 ! r2 ! r !

ตัวอยาง 1.6.6 จงหาจํานวนเลขฐาน 3 ทั้งหมดที่มี 10 หลัก และประกอบดวยเลข 0 สองตัว เลข 1 และ

เลข 2 อยางละสี่ตัว

12!
ตัวอยาง 1.6.7 จงแสดงวา 2 เปนจํานวนเต็ม
(3!) 2! 4 !
ตัวอยาง 1.6.7 จงแสดงวา (4n )! เปนพหุคูณของ 23n  3n ทุกจํานวนนับ n

ตอไปจะศึกษาเรื่องการจัดหมูที่มีของซ้ํา
ตัวอยาง 1.6.8 A) มีแซนวิช 3 ชนิด คือ ทูนา ปูอัดและแฮม อยางละไมจํากัดจํานวน จงหาจํานวนวิธีในการ
สั่งแซนวิช 6 ชิ้น
B) มีแซนวิช 3 ชนิด คือ ทูนา ปูอัด และแฮม อยางละ 10 ชิ้น จงหาจํานวนวิธีในการสั่งแซน
วิช 6 ชิ้น
C) มีแซนวิช 3 ชนิด คือ ทูนา ปูอัด และแฮม อยางละ 10 ชิ้น จงหาจํานวนวิธีในการสั่งแซน
วิช 6 ชิ้นโดยที่ตองมี ทูนา ปูอัด และแฮม อยางนอยอยางละ 1 ชิ้น
D) มีแซนวิช 3 ชนิด คือ ทูนา ปูอัด และ แฮม อยางละ 5 ชิ้น จงหาจํานวนวิธีในการสั่งแซน
วิช 6 ชิ้น

สัญลักษณ
ให M  {  a1,   a2, ,   an }
H rn คือจํานวนเซตซ้ํายอยที่มีสมาชิก r ตัวของ M

จะไดวา 
H rn  r rn 1 
1.7 การแจกของ
ในหัวขอนี้ จะศึกษาการนับจํานวนวิธีในการแจกของ r ชิ้นลงกลอง n กลอง ที่ตางกัน และแตละ
กลองสามารถบรรจุของไดไมจํากัดจํานวน โดยจะแยกพิจารณาสองกรณี คือ กรณีที่ของตางกันหมด และกรณี
ที่ของเหมือนกันหมด
กรณีที่ 1 กรณีที่ของตางกันหมด ของแตละชิ้นสามารถเลือกกลองลงไดชิ้นละ n วิธี โดยหลักการคูณ จึง
แจกของลงกลองได n r วิธี
กรณีที่ 2 กรณีที่ของเหมือนกันหมด จะแบงพิจารณาเปน 2 กรณียอย คือ
1.1 แตละกลองมีของกี่ชิ้นก็ได (หรือไมมีของเลยก็ได) วิธีแจกของแตละวิธีแทนไดดวยเซตซ้ํา
{r1  a1, r2  a2, , rn  an } โดยที่ ri เปนจํานวนเต็มที่ไมเปนลบ
และ r1  r2  ...  rn  r ดังนั้นจํานวนวิธีในการแจกของลงกลองก็คือกจํานวนเซตซ้ํายอย
ที่มีสมาชิก r ตัว ของ M  {  a1,   a2, ,   an } นั่นเอง
ซึ่งจะมีจํานวนวิธีทั้งหมดเทากับ H rn   r rn 1 

1.2 แตละกลองตองมีของอยางนอย 1 ชิ้น ซึ่งแสดงวา r  n กรณีนี้ทําไดโดยใสของลงทุกกลอง

กลองละชิ้นกอน จากนั้นแจกของอีก r  n ชิ้นที่เหลือลงกลอง n กลอง โดยที่บางกลองอาจ
ไมไดรับแจกของเลยก็ได ซึ่งทําได
H rnn  (r nr)nn1  rr 1n 
แตจากเอกลักษณ ba   a a b  จะไดจํานวนวิธีในการแจกของเทากับ  rn11 

ตัวอยาง 1.7.1 จงหาวาจะเรียงสับเปลี่ยนตัวอักษรในคํา VISITING ไดกี่วิธีโดยไมมี I ติดกัน

ตัวอยาง 1.7.2 ให X  1,2, , n  เมื่อ n   จงแสดงวาการจัดหมูทีละrสิ่งของเซตXโดยไมมีจํานวน

เต็มที่มีคาเรียงติดกัน ทําได  nrr 1  วิธี เมื่อ 0  r  n  r  1
ตัวอยาง 1.7.3 จงหาจํานวนผลเฉลยที่เปนจํานวนเต็มที่ไมเปนลบของสมการ x1  x 2  x 3  x 4  10

ตัวอยาง1.7.4 จงหาจํานวนผลเฉลยที่เปนจํานวนเต็มของสมการ x1  x 2    x 5  10 เมื่อ

x1  1, x 2  2, x 3, x 4, x 5  0

ตัวอยาง1.7.5 จงแสดงวาผลเฉลยที่เปนจํานวนเต็มที่ไมเปนลบของสมการ x1  x 2    xn  r
อยูทั้งหมด  r rn1 ผลเฉลย
 แบบฝกหัด 1.6-1.7
1. สําหรับ n   เมื่อเลข n เปนเลขฐานสองแลว ให D(n ) เปนจํานวนคูของเลขหลักที่ติดกันซึ่งมีเลข
โดดตางกัน เชน D(3)  D(112 )  0 และ D(21)  D(101012 )  4 เปนตน จงหาวามีจํานวนนับ n กี่
ตัวที่มีคาไมเกิน 2005 และ D(n )  2
2. สรางตารางสามเหลี่ยมโดยการนํารูปสามเหลี่ยมดานเทาที่ยาวดานละ 1 หนวย จํานวน n 2 รูป มาเรียงตอ
กันใหเกิดเปนรูปสามเหลี่ยมดานเทาใหญที่ยาวดานละ n หนวย จงหาวา มีรูปสี่เหลี่ยมขนมเปยกปูนที่ยาวดาน
ละ 1 หนวย ทั้งหมดกี่รูป ที่มีดานทุกดานอยูบนตารางสามเหลี่ยมนี้
3. ตองการสลักอักษรในคําวา MISSISSIPPI จะสลับไดทั้งหมดกี่วิธี ถา
3.1 อักษรที่ซ้ําอยูติดกันหมด
3.2 ขึ้นตนดวย S แตลงทายดวย P
3.3 ลงทายดวยพยัญชนะ
4. มีอักษร A 3 ตัว B 6 ตัว นํามาสรางเปนคําใหม โดยไมคํานึงถึงความหมาย ไดกี่วิธี ถาตองการใหอักษร
A อยูแยกกันหมด
5. จากตัวเลข 0, 1, 1, 2, 2, 2, 3 จะสรางตัวเลขที่มีคามากกวา 1 ลาน ไดกี่จํานวน
6. มีหนังสือคณิตศาสตร 3 เลม ฟสิกส 2 เลม เคมี 2 เลม โดยที่หนังสือวิชาเดียวกันเหมือนกัน จะมีวิธีการ
เรียงหนังสือทั้งหมดบนชั้นไดกี่วิธี ถา
6.1 ไมมีเงื่อนไขเพิ่มเติม
6.2 หนังสือวิชาเดียวกันอยูติดกัน
6.3 หนังสือคณิตศาสตรอยูติดกันหมด
6.4 หนังสือคณิตศาสตรอยูแยกกันหมด
7. โยนเหรียญ 1 เหรียญ 10 ครั้ง จงหาจํานวนวิธีที่จะขึ้นหัว 6 ครั้งขึ้น กอย 4 ครั้ง
8. คนเมาคนหนึ่งสามารถเดินไปขางหนาหรือถอยหลังได รวมแลว 11 กาว ถาตองการใหหลังจากเดินเสร็จ
แลวเขาอยูขางหนาหางจากจุดเดิม 5 กาว เขาจะเดินไดกี่วิธี
9. มีเหรียญสลึง เหรียญบาท เหรียญ 5 บาท และเหรียญ 10 บาท อยางละ 1 เหรียญในกระเปา จะมีวิธีการ
หยิบเหรียญจากกระเปาไดทั้งหมดกี่วิธี ถา
9.1 หยิบอยางไรก็ได
9.2 ตองหยิบอยางนอย 1 เหรียญ
10. มีหนังสือที่แตกตางกัน 5 เลม ตองการหยิบมาอานอยางนอย 2 เลม ไดกี่วิธี
11. มีเงินอยู 10 บาท จะแจกใหเด็กคนหนึ่งไดกี่วิธี ถา
11.1 แจกหรือไมแจกก็ได
11.2 ตองใหอยางนอย 1 บาท
12. มีซูกัส 3 รส รสสตอเบอรี่ 3 เม็ด รสสม 4 เม็ด รสองุน 5 เม็ด เด็กคนหนึ่งจะมีวิธีเลือกกินซูกัส ไดกี่วิธีถา
12.1 ตองกินรสสตอเบอรี่อยางนอย 1 เม็ด
12.2 ตองกินอยางนอย 1 เม็ด
13. ดินสอสี 10 แทง แบงเปน 3 กอง ๆละ 2, 3, 5 แทง จะแบงไดกี่วิธี
14. แบงคน 10 คน เขาหองพักในหอง 3 หอง แตละหองพักได 3, 3, 4 คน ตามลําดับ จงแบงไดกี่วิธี
 บทที2่
สัมประสิทธิ์ทวินาม
2.1 ทฤษฎีบททวินาม(Binomial Theorem)

สําหรับจํานวนเต็ม และจํานวนจริง x และ y ใดๆ

n n
(x  y )  x  1 x n  n 1
y 2 x n  n 2 2

y    n1 x y
n
 1 n 1 n
y .
n
n
หรือเขียนสั้นๆวา (x  y )    k  x y
n n k k

k 0

ตัวอยาง2.1 จงแสดงวา n0   1n   n2     nn   2 , (n  0)

n

ตัวอยาง2.2จงแสดงเอกลักษณตอไปนี้

n0   1n   n2     (1) nn   0, (n  1)

n

ตัวอยาง2.3 จงแสดงวา  
n n01  n n1
 n1 n 1
1    n n1  n 2 ,(n  1)  
จงใหเหตุผลเชิงการจัดเพื่อพิสูจนเอกลักษณตอไปนี้

nm1  mn1  nm1   mn11

ตัวอยาง2.4 จงแสดงวา rr   r r 1    rn   rn11

k m n
ตัวอยาง2.5 จงแสดงวา   m n
      
m n m n m n
 i k i  0 k  1 k 1    k 0  k
i1
     
2.2 ทฤษฎีบทอเนกนาม (Multinomial Theorem)

สําหรับจํานวนนับ m, n และจํานวนจริง x1, x 2, , xm ใดๆ

(x 1  x 2    x m )n  
n n n
1 2 m n
n nn  n  x
1 2 m
1
n1 n2
x 2
x m
nm

n1,n2 ,,nm 0

จงกระจาย (x1  x 2  x 3 )2
พิจารณาการกระจาย
(x 1  x 2    x m )n  (x 1  x 2    x m )(x 1  x 2    x m )

n
ซึ่งเปนการคูณกันของ x1  x 2    x m ทั้งหมด n วงเล็บในแตละวงเล็บจะตองเลือก x1, x 2, , x m มา
เพียงพจนเดียว แลวคูณกับพจนที่เลือกจากวงเล็บที่เหลือทั้งหมด ดังนั้น แตละพจนจากการกระจายจะอยูใน
รูป
x 1n1 x 2n2  x mnm
โดยที่ n1, n2 , , nm เปนจํานวนเต็มที่ไมเปนลบ และ n1  n2    nm  n
สัมประสิทธิ์ของ x1n x 2n x mn คือจํานวนวิธีในการสรางพจนนี้นั่นเอง ซึ่งเราสามารถแสดงไดไม
1 2 m

ยากวามีฟงกชันหนึ่งตอหนึ่งทั่วถึงจากเซตของวิธีการเลือกพจนจากแตละวงเล็บไปเซตของการเรียงสับเปลี่ยน
ของเซตซ้ํา n1  x1, n1  x 2, , nm  x m  ดังนั้น พจน x1n x 2n x mn จึงปรากฎในการกระจายอเอกนามใน
1 2 m

รูป
n ,n ,...,n  x
n n1
m 1 x 2n2  x mnm
1 2

สัญลักษณ
ให n nn  n   n ! n n! !n
m
เรียกวา สัมประสิทธิ์อเนกนาม ซึ่งเปน สัมประสิทธิ์ในการกระจาย
m!
1 2
1 2
n
(x 1  x 2    x m )

n   n1   n1   n1 

ตัวอยาง2.6 จงแสดงวา  n            .
1 n2  nm   n11 n2  nm   n1 n21  nm   n1 n2 nm 1 
ตัวอยาง2.7 จงกระจาย (2x1  4x 2  x 3 )4

ตัวอยาง2.8 จงหาสัมประสิทธิ์ของพจน x 12x 3x 43x 5 เมื่อกระจาย (x1  x 2  x 3  x 4  x 5 )7

ตัวอยาง2.9จงหาสัมประสิทธิ์ของพจน x 13x 2x 32 เมื่อกระจาย (2x1  3x 2  5x 3 )6

ตัวอยาง2.10จงหาจํานวนพจนในการกระจาย (x1  x 2    x m )n

ตัวอยาง2.11จงหาสัมประสิทธิ์ของพจน x 6 จากการกระจาย (1  x  x 2 )10

ตัวอยาง2.12จงหาสัมประสิทธิ์ของพจน x 119 จากการกระจาย (x  x 3  x 5  x 7 )99

 บทที3่
หลักการเพิม่ เขา ตัดออก
ตัวอยาง 3.1จงหาจํานวนเลขสามหลักที่ขึ้นตนดวย 1 หรือลงทายดวย 5

ตัวอยาง 3.2 จงหาจํานวนการเรียงสับเปลี่ยน i1i2i3  in ของสมาชิกในเซต {1,2, 3,, n} โดยที่ 1 ไมอยูใน

ตําแหนงแรกและ 2 ไมอยูในตําแหนงที่สอง นั่นคือ i1 ≠ 1 และ i2 ≠ 2

หลักการเพิ่มเขาและตัดออก(Principle of Inclusion-Exclusion)
ให A1, A2 , A 3 , , A m เปนเซตจํากัดใด ๆ จะไดวา
m
| A1 ∪ A2 ∪  ∪ A=
m
|
=i 1
∑| A i
| − ∑ | Ai ∩ A j | +
i< j
∑|A ∩A
i < j< k
i j
∩ Ak |
m +1
−  + (−1) | A1 ∩ A2 ∩  ∩ A m |
บอยครั้งเราตองการหาจํานวนสมาชิกของ A1′ ∩ A2′ ∩  ∩ A m′ ซึ่งเปนคอมพลีเมนทของ
A1 ∪ A2 ∪  ∪ A m นั่นเอง ซึ่ง
| A1′ ∩ A2′ ∩  ∩ A m′ | = | U | − | A1 ∪ A2 ∪  ∪ A m |
m
= | U | −∑ | A i | + ∑ | A i ∩ A j | − ∑|A ∩A i j
∩ Ak |
=i 1 i< j i < j< k
−  + (−1)m | A1 ∩ A2 ∩  ∩ A m |
ตัวอยาง 3.3 มีอักษร a, b และ c อยางละ 2 ตัว นํามาเรียงสบเปลี่ยนในแนวตรงไดทั้งหมดกี่วิธีโดยที่ไมมี
ตัวอักษรเดียวกันอยูติดกัน
ตัวอยาง 3.4 มีจํานวนเต็มตั้งแต 1 ถึง 1000 กี่จํานวนซึ่งหารดวย 4 หรือ 6 ลงตัว

ตัวอยาง 3.5 ในการแขงขันตะกรอ มีทีมเขารวมแขงขัน 5 ทีม แตละทีมจะตองแขงขันกับทีมอื่น ๆ ๆทีมละ 1

ครั้ง ซึ่งผลการแขงขันมีเพียงแพและชนะเทานั้น โดยไมมีผลการเสมอ ซึ่งแตละทีมมีโอกาสแพหรือชนะเทาๆ
กัน จงหาความนาจะเปนที่ผลการแขงขันที่ออกมาไมมีทีมใดที่แพทุกนัด และไมมีทีมใดที่ชนะทุกนัด

ตัวอยาง 3.6 ทอดลูกเตา 10 ลูกที่ตางกัน จงหาจํานวนวิธีทั้งหมดที่จะขึ้นแตมครบทุกแตม

ตัวอยาง 3.7 ทอดลูกเตา 10 ลูกที่เหมือนกัน จงหาจํานวนวิธีทั้งหมดที่จะขึ้นแตมครบทุกแตม

ตัวอยาง 3.8 มีจํานวนเต็มบวกที่ไมเกิน 10,000 ทั้งหมดกี่จํานวน ซึ่งผลบวกของเลขโดดทุกหลักมีคาเปน 25

ตัวอยาง 3.9
1) แจกของ 10 ชิ้นที่ต่างกัน ให้เด็ก 4 คน ได้ท้ งั หมดกี่วธิ ี
2) แจกของ 10 ชิ้นที่เหมือนกัน ให้เด็ก 4 คน ได้ท้งั หมดกี่วธิ ี
3) แจกของ 10 ชิ้นที่ต่างกัน ใส่ กล่องที่เหมือนกัน 4 กล่องโดยไม่มีกล่องใดว่าง ได้ท้งั หมดกี่วธิ ี
4) แจกของ 10 ชิ้นที่เหมือนกัน ใส่ กล่องที่เหมือนกัน 4 กล่อง ได้ท้ งั หมดกี่วธิ ี
5) แจกของ 10 ชิ้นที่ต่างกัน ให้เด็ก 4 คน โดยที่เด็กแต่ละคนต้องได้ของอย่างน้อย 1 ชิ้น ได้ท้ งั หมดกี่วธิ ี
 แบบฝกหัดเพิ่มเติม
1. ให m, n, r ∈  และ r ≤ m ≤ n จงแสดงวา
n  n 
1.1  =
 r  n − r

   
n  n − 1
1.2 r   = n  
r r − 1
   
 n m n n − r 
1.3     =    
m r r m − r
     
2. จงแสดงวา r ! หาร (n+ 1)(n+ 2)(n+ r) ลงตัวสําหรับทุก n, r ∈ 
3. จงหาจํานวนชุดของเซตยอย A0, A1,, An ของ {1,2,, n} ซึ่ง A0 ⊂ A1 ⊂  ⊂ An
4. จงหาจํานวนชุดของเซตยอย A0, A1,, An ของ {1,2,, n} ซึ่ง A0 ⊆ A1 ⊆  ⊆ An
5. จงหาจํานวน 6 หลักซึ่งใชเลขโดดซ้ําอยางมากตัวละสองครั้ง
6. ให A = {1,2,,2016} จงหาวามีกี่วิธีในการเลือกสมาชิก 3 ตัวที่ไมซ้ํากันจากเซต A โดยที่
6.1 ผลบวกของทั้งสามจํานวนหารดวย 4 ลงตัว
6.2 ผลบวกของกําลังสองของแตละจํานวนหารดวย 4 ลงตัว
7. มีขอสอบ 10 ขอใหเลือกตอบ 8 ขอ ถานางอุบลทําขอสอบวิชานี้ นางอุบลจะมีวิธีเลือกทําขอสอบไดกี่วิธี ถา
7.1 ตองทําอยางนอย 4 ขอ จาก 5 ขอแรก
7.2 ตองทําอยางนอย 3 ขอ จาก 6 ขอแรก
8. จงหาจํานวนรูปสี่เหลี่ยมมุมฉากที่เกิดจากเสนของตารางขนาด m × n
9. จงหาจํานวนรหัสทั้งหมดที่ประกอบดวยสระในภาษาอังกฤษ s ตัว และพยัญชนะภาษาอังกฤษอีก r ตัว
10. จงหาจํานวนผลเฉลยที่เปนจํานวนเต็มบวกคี่ของสมการ x1 + x2 + x 3 + x 4 = 2016
11. จงหาจํานวนผลเฉลยที่เปนจํานวนเต็มบวกคี่ของสมการ x1 + x2 + x 3 + x 4 ≤ 2016
12. จงแสดงวา (n+ 1)(n+ 2)(2 n) เปนพหุคูณของ 2n สําหรับทุกจํานวนนับ n
n5 − 5n 3 + 4n
13. จงแสดงวา เปนจํานวนเต็ม
120
n  n + 1  n + 1
14. จงแสดงวา=∑ k2 
 2 
 + 2
 3 

k =1    
n  n + 1  n + 1
(Hint:
= ให S {1,2, , n + 1} เมื่อ n ≥ 2 จงแสดงวา ∑=
k2 |=
T| 

 + 2 )
2   3 
k =1    
15. ในโรงยิมแหงหนึ่งมีตูล็อกเกอรอยูจํานวนหนึ่ง ซึ่งติดหมายเลขเรียงลําดับตั้งแตหมายเลข 1 จนครบทุกตู
คาพลาสติกทําหมายเลขจะคิดราคาตัวละ 2 บาท เชนหมายเลข 5 จะคิดราคา 2 บาท หมายเลข 12 จะคิด
ราคา 4 บาท ถาจายคาพลาสติกทําหมายเลขไปทั้งหมด 13,794 บาท แลวโรงยิมแหงนี้มีทั้งหมดกี่ล็อกเกอร
16. ในการเขียนเลขตั้งแต 1 ถึง 100,000 จงหาจํานวนครั้งที่เขียนเลขโดด 5 ทั้งหมด
17. ให n = 231319 แลวมีจํานวนเต็มบวกที่หาร n2 ลงตัวกี่จํานวน ที่มีคานอยกวา n และหาร n ไมลงตัว
18. จงหาจํานวนวิธีการเรียงสับเปลี่ยนตัวอักษร r, s, t, u, v, w, x, y, z เปนเสนตรงโดย x อยูกอน y และ y
อยูกอน z ซึ่ง x, y, z ไมจําเปนตองอยูติดกัน
18. เราจะกลาววา d เปนจํานวนเต็มบวกที่เพิ่มขึ้น เมื่อเขียน d = dm dm −1  d2 d1 ในฐาน 10 แลว
0 < dm ≤ dm −1 ≤  ≤ d2 ≤ d1
เชน 1337 และ 245556788 เปนจํานวนเต็มบวกที่เพิ่มขึ้น จงหาวามีจํานวนเต็มบวกที่เพิ่มขึ้นกี่จํานวนที่มี
คานอยกวา 109
19. ในบรรดานักเรียน 150 คน จะจับคูเพื่อเลนเทนนิสทุกคนไดกี่วิธี และถาแบงกลุมเพื่อเลนตะกรอทุกคน
กลุมละ 3 คน จะแบงไดกี่วิธี
20. มีคน 10 คน จะจับคูเพื่อเลนเกมวิ่ง 3 ขา ไดกี่วิธี
21. มีผูสมัครเลือกตั้งหัวหนาหอง 4 คน ผูมีสิทธิ์ลงคะแนน 30 คน ซึ่งผูมีสิทธิ์แตละคนลงคะแนนใหผูสมัคร
คนใดคนหนึ่งเทานั้น จะมีผลการลงคะแนนเสียงทั้งหมดกีแ่ บบ และถาไมมีใครไดรับคะแนนเสียงเกินครึ่งหนึ่ง
จะมีผลการลงคะแนนเสียงทั้งหมดกี่แบบ
22. แจกบัตรคิวหมายเลข 1-9 ใหเด็ก 3 คน ซึ่งเปนพี่นองกัน คนละ 1 ใบ ไดกี่วิธีโดยพี่ตองไดบัตรคิว
หมายเลขหลังนองเสมอ
23. พี่เลี้ยงคนหนึ่งเลี้ยงเด็กทารก 5 คน เมื่อถึงเวลาอาบน้ํา จะตองทําสามขั้นตอนคือ อาบน้ํา เช็ดตัว และใส
ผาออมตามลําดับ ใหเด็กแตละคน ดั้งนั้นจะมีขั้นตอนทั้งหมด 5 ขั้นตอน จงหาจํานวนวิธีในการเรียง 15
ขั้นตอนนี้
24. ให= A {(a, b) ∈ Z2 | 0 ≤ a ≤ 9, 0 ≤ b ≤ 9} ซึ่งเปนเซตของจุดบนระนาบ XY จงหาวามีรูปสี่เหลี่ยม
จัตุรัสทั้งหมดกี่รูปที่มีจุดยอดอยูในเซต A
25. มีคน 10 คนอยูบนรถเมล ซึ่งจะจอดที่ปาย 6 ปาย ถาไมมีคนขึ้นเพิ่มระหวางทาง จงหาจํานวนวิธีที่คนจะ
เลือกลงปายไดโดยแตละปายตองมีคนลงอยางนอง 1 คน
26. จงหาจํานวนจุดตัดของคอรดของรูป n เหลี่ยม ที่มากที่สุดที่เปนไปได
27. จงหาจํานวนผลเฉลยที่เปนจํานวนเต็มไมลบของสมการ (x1 + x2 +  + x n )(y1 + y2 +  + yn ) = p
เมื่อ n ∈ N และ p เปนจํานวนเฉพาะ
28. จงหาจํานวนผลเฉลยที่เปนจํานวนเต็มบวกของสมการ (x1 + x2 + x 3 )(y1 + y2 + y3 + y4 ) = 105
29. เราสามารถเขียน 5 เปนผลบวกของจํานวนเต็มบวก 3 จํานวนได 6 วิธีโดยลําดับมีความสําคัญดังนี้
5 = 3+1+1 = 2+2+1 = 2+1+2 = 1+ 3+1 = 1+2+2 = 1+1+ 3
ถากําหนดให r, n ∈ N โดย r ≤ n จงหาจํานวนวิธีในการเขียน r เปนผลบวกของจํานวนเต็มบวก n จํานวน
โดยลําดับมีความสําคัญ
30. มีจุดบนเสนรอบวงกลม 10 จุด จะสรางรูปหลายเหลี่ยมนูนจากจุดเหลานี้ไดกี่รูป
31. จงหาสัมประสิทธิ์ของ x n จากการกระจาย
(1 + x)2n + x(1 + x)2n −1 + x 2 (1 + x)2n −2 +  + x n (1 + x)n
32. แจกของขวัญ 10 ชิ้น ใหเด็ก 6 คน จะมีวิธีการแจกทั้งหมดกี่วิธีถามีเด็กเพียง 4 คน ที่ไดรับของขวัญ
33. กําหนดให n เปนจํานวนนับใดๆ จํานวนเต็มบวกที่นอยกวาหรือเทากับ n ซึ่งเปนจํานวนเฉพาะสัมพัทธ
กับ n มีทั้งหมดกี่จํานวน