Hyrje.......................................................................................................................................

1 Në përgjithësi për sistemin e frenimit…………….…………………………………………………………………5

2 Ndërtimi I sistemeve të frenimit…………………………..……………………………………………………………6
2.1 Freni punues……………………………………………………………………………………………………………….6
2.2 Freni ndihmës………………………………………………………………………….………………………………….7
2.3 Freni parkues………………………………………………………………………………………………………..………7
2.4 Freni plotësues- ngadalësuesit………………………………………………………………………………………7
3 Ndarja e frenave……………………….……………………………………………………………………………………….8

4 Rendesia e sistemeve intelegjente ne sistemin e frenimit……………………………………………………9

4.1 Sistemi kundër bllokimit të rrotave ABS ( Aniti Blocking System) ………………………………….9
4.2 Sistemi I kontrollit të stabilitetit të automjetit ESP (Electonic Stability Program………….10
4.3 Bllokimi elektonik I diferencialit të automjetit EDS………………………………………………………11
4.4 Sistemi ndihmës I frenimit BAS (Breake Assistant System) ………………………………………….12
5 Hulumtimi…………………………..………………………………………………………………….…………………………13
Përfundimi…………………………………………………………………………………………………………………………..19

2
 Hyrje

Të gjitha automjetet kanë nevojë për një system te frenimit , prandaj sistemi I frenimit ka qenë I
pranishëm në të gjitha automjetët që nga shpikja e tij . Megjithatë , teknologjia e
komponentëve dhe dizajn I sistemit te frenave kanë evoluar gjatë viteve .

Në fillim të zhvillimit të automjetëvë , frenat me tambur kanë pasur disa avantazhe në krahasim
me llojet e tjera të frenave . Një nga këto avantazhe ishin qe frenat me tambur kishin mundësi
që të mbrohen nga uji dhe pluhuri , kurse frenat me disk nuk e kan këtë mundësi janë te hapur .
Tjetër avantazh , me rëndësi , ishte se frenat me tambur kanë kërkuar nga shoferet që të
aplikojnë më pak presion mbi pedale në krahasim me frenat me disk . Kjo ishte veqanarisht e
rënsësishme në ditët e para të automobilizimit .

Sistemi I frenave hidrualik zëvendësoi sistemin mekanik te frenave që ishte në përdorim në atë
kohë . Sistemi mekanik kishte disavantazhe të shumta .

Sistemi mekanik e bëri të vështirë frenimin e të gjitha rrotave në mënyrë të barabartë , shpesh
duke shkaktuar humbje të kontrollit . Perveq kësaj , të sistemi mekanik I frenimit kërkohej nga
shoferët të ushtrojnë forcë me të madhe në pedale të frenave për ta ngadalësuar automjetin .
Sistemi I frenave hidrualik ka disa avantazhe , një prej të cilave është së frenimi në të katër
rrotat është I barabartë .

Ky system tani është system standard të shumica e automjeteve , mirëpo në fillim qmimi ka
qenë shumë I lartë . U deshën disa vite që ky system të vendoset edhe në automjetet e
zakonshme me qmim më të ulët .

Është interesante të theksohet se frenat me disk janë përdorur për herë të parë në vitin 1902
.Një zhvillim tjetër në sistemet e frenimit erdhi edhe me sistemin Anti Block system (ABS) . Në
sistemet konvencionale të fenimit , kur është aplikuar forcë më e madhe në pedale , ka arritur
deri të bllokimi I rrotave .

3
Kjo ka rezultuar me humbjen e drejtueshmërisë e cila mund të shkaktojë humbje të kontrollit
mbi automjet . Te sistemi Anti Block System (ABS) , rrotat nuk bllokohen , duke lejuar shoferin
të vazhdojë rrugën në drejtimin e dëshiruar .

Tani Anti Block Sistem (ABS) , nuk është një teknologji e re . Sistemin “ABS” fillimisht e kanë
përdor në avionët e medhenje që nga viti 1950 dhe Britanikët e kishin përdorur atë në makinat
e garave që nga viti 1960 .

Prodhuesii parë që ka përdorur këtë teknololgji në automjetin e tij ishte Ford në vitin 1969, ai
anti bllok sistemin (ABS) e perdori në automjetin e tipit Luxury Thunderbird dhe Continental
Mark III.

Sot sistemi I frenimit me anti bllok system (ABS) është I vendosur në shumicën e makinave të
reja.Sistemi I frenimit mund të ketë defekte të ndryshme.Siguria në komunikacion vazhdon të
jetë një ndër sfidat më të pa adresuara në Kosovë.

Edhe pse kjo fushë vazhdon të jëtë brengë e madhe për politikë bërësit dhe ekspertët e
komunikacionit në mbarë botën, problemet me të cilat ballafaqohen qytetarët e Kosovës janë
ende të natyrës bazike.

Numri I madh I aksidenteve , sidomos në komunikacionin rrugor që shkaktohen nga faktorë të

ndryshëm , lënë për pasoja një numër të madh të viktimave dhe dëmeve tjera, të cilat do të do
të mund të evidentoheshin apo të pakten të zvogëloheshin.

Numri I madh I aksidenteve , jo vetëm I atyre fatale por edhe atyre me lëndimë apo dëme
material, ndikon drejtëpërdrejtë në sigurinë në komunikacion. Numri I aksidenteve ndryshon si
nga lloji ashtu edhe nga rajonet, ku Prishtina prinë më numrin më të madh të aksidenteve. Në
anën tjetër , shkaktarët e aksidentve janë të ndryshëm , qe përfshijnë faktorin njeri , gjendjen
teknike të automjetit dhe gjendjen e rrugëve .

4
1. Në përgjithsi për sistemin e frenimit
Sistemi I frenimit është sistem themelor në sigurinë e automjetit.Sistemi I frenimit në vitet e
kaluara ishte ndërë sistemet më të thjeshta, ndërsa me kalimin e viteve janë bërë përmirësime
të dukshme nga më të thjeshtat deri te ato më të përbërat.

Shikuar nga aspekti I sigurisë në komunikacion , si dhe nga kushtet e përgjithshme të

shfrytëzimit dhe përdorimit , sistemet e frenimit përdoren në të gjitha llojet e mjeteve motorike
dhe mjeteve bashkëngjitëse ( rimorkiot dhe gjysmërimorkiot) që duhet kushtuar rëndësi të
veqantë.

1Frenimi I automjetit paraqet procesin e kundërt të shpejtimit të automjetit .Frenimi realizohet

me ndihmen e paisjeve të frenimit.

Paisjet për ndalje (frenim) shërbejnë që ngasësi përmes tyre mund t’a ngadalësoj apo ta ndal
automjetin shpejtë dhe në mënyrë të sigurt , pavarësishtë nga ngarkesa dhe pjerrtësia e rrugës
nëpër të cilën kalon automjeti.

1
Prof.Dr.Heset Cakolli KOnstruksioni I automjeteve, Prishtinë 2013, fq.131.

5
2. Ndertimi I sistemit të frenimit

Për shkak të ndërlikueshmërisë dhe kërkesave rigoroze, sistemet e frenimit paraqesin sisteme të
përbëra të formuara prej shumë nënsistemëve të cilat bashkojnë numër të madh të lidhjeve dhe
elementeve.

Sistemi frenues ka këto tërësi ose nënsisteme

 Freni punues
 Freni parkues
 Freni ndihmës dhe
 Freni plotësues-ngadalësues.

2.1. Freni punues

Freni punues ndermerr mbi vete kryerjen e detyrave kryesore të sistemit frenues, respektivisht bënë
frenimin e automjeteve më ngadalësimin maksimal (në rast të paraqitjes sërreziqeve ), dhe të gjitha
frenimet e lehta dhe afat shkurtëra në kushte normale të sistemit frenues. Freni punues duhet kushtuar
një kujdes shumë të veqantë.2

2
Prof.Dr.Heset Cakolli KOnstruksioni I automjeteve, Prishtinë 2013, fq.132

6
2.2. Freni ndihmës

Freni ndihmës ka për detyrë rritjen e sigurisë së automjetit në komunikacion . Detyra e tij është që të
siguroj mundësinë e frenimit të automjetit në raste kur vjen deri te deshtimi I sistemit të frenit punues.

Në bazë tërregulloreve pra standardeve , ato lejojnë që përformancat për frenim ndihmës të jenë në
një shkallë më të ulët në krahasim me frenin punues.3

2.3. Freni parkues

Edhe nga vet emri “Freni parkues” kuptohet se freni parkues ka për detyrë të siguroj frenimn
afatgjatë të automjetit në vendë . Nëse freni I tillë realizohet ashtu që mund të aktivizohet
edhe gjatë lëvizjës së automjetit gjë që përdoret në të shumtën e rasteve atëherë freni parkues
e merr rolin e frenit ndihmës .Në këtë rast freni parkues dhe freni ndihmës janë të njejtë.

2.4. Freni plotesues-ngadalësues

Është paraparë për lehtësimin e frenimit afatgjatë gjatë lëvizjes nëpër tatëpjeta të gjata
(teposhtë). Prandaj vendosja e tij është e detyrueshme vetëm te automjetet me masë të
pergjithshme të madhe.4

3
Prof.Dr.Heset Cakolli KOnstruksioni I automjeteve, Prishtinë 2013, fq.132.
4
Prof.Dr.Heset Cakolli KOnstruksioni I automjeteve, Prishtinë 2013, fq.133.

7
3. Ndarjet e frenave
Frenat ndahen në dy grupe:

 Frenat me disk dhe

 Frenat me tambur.

5Frenat me disk kan përparësi ndaj atyre më tambur sepse:

 frenat me disk ftohen me shpejt se sa frenat me tambur sepse kanë kontakt më të

madh me ajrin.
 Frenat me tambur janë më të ndjeshem ndaj papastërtive ndërsa të frenat me disk kjo
e metë nuk ekziston.

Te sistemi I frenimit me disk pistoni i cilindrit frenues krijon një presion më të madh sepse
sipërfaqet kontaktuese të ferodave me diskun janë më të vogëla në krahasim me sipërfaqet
kontaktuese te ferodave te sistemi me tambur.

5
Prof.Dr.Heset Cakolli KOnstruksioni I automjeteve, Prishtinë 2013, fq.136

8
4. Rendësia e sistemeve intelegjente në sistemin e frenimit

4.1. Sistemi kunder bllokimit të rrotave ABS (Anti Blocking System)

Sistemi ABS është në përdorim të rregullt në të gjitha automjetet e mallrave dhe udhëtarëve
.Sistemi kundër bllokimit të rrotave (ABS) shmang bllokimin e rrotës gjatë frenimit duke
modifikuar forcën e frenimit në të.

Ky sistem luan një rol të rëndësishëm në përmirësimin e sigurisë së automjeteve moderne.6

Pjeset kryesore te sistemit ABS jane : pjeset e frenave te zakonshme (pedali , cilindrat , tubat) ,
sensoret e shpejtesise se rrotave dhe nje modulator hidrualik qe komandohet nga nje processor
(njesi komandimi elektronik) .

Pra ABS nuk lejon bllokimin e rrotave gjatë frenimit dhe mundëson manovrimin me automjet
gjatë frenimit.

Fig.1 .Frenimi I automjetit me ABS dhe pa ABS

6
Nexhmi Ferti , sistemet moderne në mjetet e transportit Tirane 2014

9
4.2. Sistemi I kontrollit të stabilitetit të automjetit ESP (Electronic Stability
Program)
Sistemi I stabilitetit elektonik ose ESP (ang Elcronik Stability Program) është një teknologji e
kompjuterizuar që e rritë efikasitetin e stabilitetit të automjetit duke detektuar dhe zvogëluar
humbjen e forcës tërheqëse në rrota

Disa sisteme të ESP , po ashtu e zvogëlojnë edhe fuqinë e motorit , derisa të arrihet kontrolli
mbi automjetin nga ana e ngasësit.

ESP nuk I përmirson përformancat e forcave periferike të automjetit , por shërben për
minimizimin e humbjes së kontrollit të automjetit e më së shumti gjatë lëvizjës nëpër kthësa.7

Prof. Dr. Heset Cakolli “ Mekatronika e automjeteve” Prishtine 2016

7

10
4.3. Bllokimi elektronik I diferencialit të automjetit EDS
Bllokimi elektronik I diferencialitt të automjetit apo EDS është një [paisje elektronike e cila
është e lidhur me sistemin ABS të frenimit I cili pengon rreshqitjen e rrotave në rast të humbjes
së kontaktit më rrugen .

Sitemi EDS është I përshtatur për përqendrim dhe u përgjigjet kërkesave për ngasje të sigurtë
deri në shpejtësinë e lëizjes V=40km/h , mirëpo ky sistem mund të jetë aktiv të disa automjete
me shpejtësi të lëvizjes V=80km/h , në situatë ekstreme kur kemi frenimit të gjatë që të mos
vijë deri të nxehja e frenave , ne këtë rast freni në mënyrë automatike e shkyqë sistemin për
rregullim të rrotave8

8
Prof.Dr.Arbnor Pajaziti “Sistemet intelegjente në transport” Ligjerata të autorizuara Prishtinë
2014.
11
4.4. Sistemi ndihmës i frenimit BAS ( Brake Assistant System)
Sistemi ndihmës I frenimit BAS, respektivisht zmadhuesi elektronik I forcës së frenimit (BAS),
është një sistem elektronik që fillon efektin e plotë të frenimit, kur ngasësi identifikon një
situatë emergjente dhe redukton distancën e frenimit në një masë të konsiderueshme.

Shumica e ngasësve, në kushte normale të frenimit si dhe në kushte emergjente , fillojnë më

pak të frenojnë dhe kur është e nevojshme ata do të rrisin përpjekjet e tyre për të frenuar me
pedale.

Në raste emergjente kjo sjellje shpesh herë na dërgon deri tek një aksident pasi që automjeti
nuk mund të ndalet në kohë.

Fig.4.4. Skema e sistemit me BSA dhe pa BSA

12
5. Hulumtimi

Gjatë punimit të temës të diplomes kam bërë një hulumtim për sistemin e frenimit në „Express
service‘‘ në qytetin e Klinës.
Gjatë hulumtimit kemi pasur raste të ndryshmë të sistemit të frenimit p.sh frenat me tambur
dhe frenat me disk. Në vazhdim janë fotot nga hulumtimi .

Gjatë hulumtimit tim e kam vertetuar se ashtu siq kan pësuar ndryshim sistemet e frenimit dhe
kanë arritur pothuajse përsosshmërinë, ashtu kanë arritur zhvillim mjetet ( paisjet ) e punës të
cilat mundësojnë ndrrimin e frenave më metodat të cilat janë më të lehta dhe më efikase.

Në vazhdim shihet procesi I ndrrimit te ferodave ( frenat me disk ).

13
Fillimisht vetura hip në vinqin i cili mundëson ndërrimin e gomave dhe diskave, I cili automjetin
e terheqë lartë me anë të presionit të ajrit .

14
Në këtë foto siq shihet pasi qe e kemi hëqur gomen fillojmë më lirimin e bulonave (shrafave)
për heqjen e ferodave.

15
Në këtë foto shihet sistemi I frenimit me disk.

16
Në këtë foto mund të verejmë momentin e heqjes së ferodave pasi qe kemi liruar bulonat
(shrafave ).

17
Në këtë foto shihen ferodat dhe disku.

18
Perfundimi

Në bazë të hulumtimeve të bëra përsonalishtë më ekspert të fushës së ciles I takon “ Sistemi I

frenimit dhe rendësia e tij”dhe në bazë të materialit të shqyrtuar në këtë punim lidhur më
ndikim e efikasitetit të frenimit në rrugen e ndaljes të automjetet e udhëtarëve mund të
konsistojmë se sistemet e sigurisë së automjetit ndahen në tri grupe:

 Pasive
 Aktive
 Sistemet intelegjente.

Sistemi I frenimit të automjetit është shumë I rendësishëem dhe luan një rol shumë të madh në
evitimin e aksidenteve në komunikacion.

19