‫‪O Nas ‬‬ ‫‪Wieści‬‬ ‫‪Wywiady‬‬ ‫‪Archiwum ‬‬ ‫‪Creative writing‬‬ ‫‪Felietony‬‬ ‫‪Mitologia‬‬ ‫‪Komiks‬‬

‫‪SZUKA J‬‬
‫ﺳ ﺎﯾ ﺮ ا ﺧ ﺒ ﺎر ‪INNE /‬‬ ‫‪IRAŃSKA MOZAIKA/ 10 NARGES GHANDCHI‬‬ ‫ﻣﻮزا ﯾ ﯿ ﮏ ا ﯾﺮ ا ﻧﯽ‬ ‫‪WRZEŚNIA 2015‬‬

‫‪Wpisz i naciśnij Enter‬‬

‫ادﺑﯿﺎت داﺳﺘﺎﻧﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬

‫‪Zapisz się‬‬
‫‪do Newslettera‬‬

‫‪n‬‬
‫!‪ZAPISZ SIĘ‬‬

‫‪TYLKO DOBRE TREŚCI, NIE SPAMUJEMY‬‬

‫‪bsp;    ‬‬

‫ادﺑﯿﺎت داﺳﺘﺎﻧﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن از ﯾﮏ ﺳﻮ ﺑﺎ ﻋﺼﺮ ﻣﺪرن در ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﻌﺎﺻﺮ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر در ﮐﻤﺘﺮ از ﺻﺪ ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﮫ آﻣﯿﺨﺘﮫ و از ﺳﻮﯾﯽ ﺑﺮ ﮔﻨﺠﯿﻨﮫ ادﺑﯿﺎت ﮐﻼﺳﯿﮏ ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎن در‬
‫ﭘﮭﻨﮫ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎی اﯾﺮان ﺑﺰرگ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ‪ .‬ادﺑﯿﺎت داﺳﺘﺎﻧﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن اﻣﺮوزه ﻣﺨﺎطﺐ ﺟﮭﺎﻧﯽ ﯾﺎﻓﺘﮫ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻐﯿﯿﺮ و رﺷﺪ ادﺑﯿﺎت داﺳﺘﺎﻧﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن واﻣﺪار زﻧﺠﯿﺮه ای از‬
‫‪PATRONATY‬‬
‫ﺣﻮادث ﺗﺎرﯾﺨﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﮫ از دوران ﻣﺪرﻧﯿﺴﻢ ھﻤﻌﺼﺮ ﭘﺎدﺷﺎھﯽ اﻣﺎن ﷲ ﺧﺎن )‪ (١٩١٩-١٩٢٩‬آﻏﺎز ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﮐﻮدﺗﺎی ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺘﯽ ھﻔﺖ ﺛﻮر )آﭘﺮﯾﻞ ‪ ،(١٩٧٨‬ﺟﻨﮓ ھﺎی‬
‫داﺧﻠﯽ ﮐﺸﻮر‪ ،‬دوره ﺟﮭﺎد‪ ،‬ﺣﻀﻮر طﺎﻟﺒﺎن‪ ،‬ﻟﺸﮕﺮﮐﺸﯽ ﻧﯿﺮوھﺎی ﻧﺎﺗﻮ و ﻣﻮج ھﺎی ﭘﯿﺎﭘﯽ ﻣﮭﺎﺟﺮت ﺷﮭﺮوﻧﺪان اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﮫ ﺳﺮاﺳﺮ دﻧﯿﺎ و ﺑﺎزﻣﮭﺎﺟﺮت ﺑﺮﺧﯽ از اﯾﺸﺎن در‬
‫دوره ﺳﺎزﻧﺪﮔﯽ ﺑﮫ وطﻦ از ﺟﻤﻠﮫ ﺣﻮادﺛﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﮫ )‪ (١‬ﺗﺎرﯾﺦ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﺸﻮر را دﺳﺘﺨﻮش دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ ﻗﺮار دادﻧﺪ)‪ (٢‬رﻧﮓ دﯾﮕﺮی ﺑﮫ ادﺑﯿﺎت داﺳﺘﺎﻧﯽ اﻓﻐﺎن ﺑﺨﺸﯿﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬از اﯾﻦ رو‪ ،‬ادﺑﯿﺎت داﺳﺘﺎﻧﯽ اﻣﺮوز اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن آﯾﻨﮫای اﺳﺖ ﮐﮫ ﭼﺎﻟﺶھﺎ‪ ،‬ﺗﺮس و اﺿﻄﺮابھﺎ‪ ،‬ﻧﻮﻣﯿﺪیھﺎ و ﺑﺎرﻗﮫھﺎﯾﯽ از اﻣﯿﺪ‪ ،‬ﺳﺮﮔﺮداﻧﯽھﺎ و روزﮔﺎر ﻣﺮدم اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬
‫را –ﭼﮫ آنھﺎ ﮐﮫ در ﮐﺸﻮر ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﮫ ھﺮ دﻟﯿﻞ‪ ،‬و ﭼﮫ آنھﺎ ﮐﮫ ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﺑﮫ ﮔﺮﯾﺰ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﮫ ھﺮ دﻟﯿﻞ– ﺑﺎزﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺎﻧﺪ‬

‫ادﺑﯿﺎت اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﮑﯿﮫ ﺑﺮ ﺗﺎرﯾﺦ ادﺑﯿﺎت ﮐﻼﺳﯿﮏ ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎن‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺨﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﮭﯽ از ﻣﻮزاﯾﯿﮏ اﯾﺮاﻧﯽ داﻧﺴﺖ‪ .‬ﺑﺨﺶ ﮔﺴﺘﺮدهای از آﺛﺎر ﻓﺮھﻨﮓ و ادﺑﯿﺎت‬
‫اﯾﺮان ﺑﺰرگ در ﺟﺎﯾﯽ آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪﻧﺪ ﮐﮫ روزﮔﺎری ﺑﺨﺸﯽ از اﯾﺮان ﺑﮫ ﺷﻤﺎر ﻣﯽآﻣﺪ و اﻣﺮوز در ﻗﻠﻤﺮو ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻗﺮار دارد‪ .‬از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ‪ ،‬داﺳﺘﺎن‬
‫ﻧﻮﯾﺴﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺎ داﺳﺘﺎن ﻧﻮﯾﺴﯽ اﯾﺮان ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺗﻌﺎﻣﻞ داﺷﺘﮫ اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﯿﺶ از ﭘﻨﺞ دھﮫ ﮔﺬﺷﺘﮫ‪ ،‬ﺷﻤﺎر زﯾﺎدی از ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﻣﻄﺮح اﻓﻐﺎن‪ ،‬ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮔﺮان ادﺑﯿﺎت‬
‫داﺳﺘﺎﻧﯽ اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬ﭼﺸﻤﮫای از اﯾﻦ ﺗﺎﺛﯿﺮ را ﺑﮫ طﻮر ﺿﻤﻨﯽ در آﺛﺎر ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن اﻓﻐﺎن در ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﺟﮭﺎن ﻣﯽﺗﻮان ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﮔﺎه ﺧﻮد ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﮫ وﺿﻮح ﺑﮫ اﯾﻦ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع اﺷﺎره داﺷﺘﮫاﻧﺪ‪ .‬ﺑﮫ ھﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ اﯾﻦ ﺑﺨﺶ از ﺳﺮی ﻣﻘﺎﻻت ﻣﺎ ﺑﮫ ﻣﻌﺮﻓﯽ ادﺑﯿﺎت داﺳﺘﺎﻧﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﮫ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪ .‬ادﺑﯿﺎت داﺳﺘﺎﻧﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن‬
‫دوران ﺟﮭﺎد‪ ،‬ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن اﻓﻐﺎن ﻣﮭﺎﺟﺮ و ﻧﯿﺰ زﻧﺎن در ادﺑﯿﺎت اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و ادﺑﯿﺎت داﺳﺘﺎﻧﯽ زﻧﺎن ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه اﻓﻐﺎن‪ ،‬ﻋﻨﻮانھﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ در اﯾﻦ ﻣﻘﺪﻣﮫ و در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻻت‬
‫ﺑﺪانھﺎ ﺧﻮاھﯿﻢ ﭘﺮداﺧﺖ‬

‫ﺗﻤﺮﮐﺰاﯾﻦ ﺑﺨﺶ از ﻣﻌﺮﻓﯽ ادﺑﯿﺎت داﺳﺘﺎﻧﯽ اﻓﻐﺎن ﺑﺮ روی ﻓﺎرﺳﯽزﺑﺎﻧﯽ اﺳﺖ و اﯾﻦ اﻣﺮ دﻻﯾﻞ ﻋﻤﻠﯽ دارد‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل اﻣﯿﺪوارﯾﻢ در ﺑﺨﺶ دﯾﮕﺮی ﺑﮫ ادﺑﯿﺎت داﺳﺘﺎﻧﯽ ﭘﺸﺘﻮزﺑﺎن‬
‫ﻧﯿﺰ ﺑﭙﺮدازﯾﻢ‪ .‬ﻓﺎرﺳﯽ و ﭘﺸﺘﻮ دو زﺑﺎن رﺳﻤﯽ ﮐﺸﻮر اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن اﻧﺪ و ﺷﻤﺎر ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﺮدم اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن دوزﺑﺎﻧﮫ ﺑﮫ ﺷﻤﺎر ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﮫ ﻣﮭﺎﺟﺮان اﻓﻐﺎن در طﯽ ﭼﻨﺪ دھﮫ ﮔﺬﺷﺘﮫ‬
‫اﻟﺰاﻣﺎ ﮔﻮﯾﺸﻮر ھﺮ دو زﺑﺎن ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ]‪[1‬‬

‫ادﺑﯿﺎت داﺳﺘﺎﻧﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن دوران ﺟﮭﺎد‬

‫ﻟﻄﯿﻒ ﻧﺎظﻤﯽ در ﻣﻘﺎﻟﮫای ﭘﯿﺮاﻣﻮن ادﺑﯿﺎت ﻣﻌﺎﺻﺮ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺷﺮوع اﯾﻦ ادﺑﯿﺎت را دراﻣﺘﺪاد ﻧﺸﺮ دوھﻔﺘﮫ ﻧﺎﻣﮫ ﺳﺮاج اﻻﺧﺒﺎر در ﺳﺎل ‪ -١٩١١‬ھﻤﻌﺼﺮ اﻣﯿﺮ ﺣﺒﯿﺐ ﷲ ﭘﺪر‬
‫ﺷﺎه اﻣﺎن ﷲ ﺧﺎن – ﻣﯽ داﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ دوره ﮐﺸﻮر اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن در زﻣﺎن اﻣﯿﺮﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﮫ ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ ﻣﻠﺖ‪-‬دوﻟﺖ دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﮫ ﺑﻮد و ﺑﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻧﻘﺶ ﻣﺤﻮری در‬
‫ﻣﻨﻄﻘﮫ داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺤﻤﻮد طﺮزی‪ ،‬ﺻﺎﺣﺐ ﻧﺸﺮﯾﮫ ﺳﺮاج اﻻﺧﺒﺎر‪ ،‬از ﺗﺒﻌﯿﺪ ﺑﮫ ﺗﺮﮐﯿﮫ ﺑﺎزﮔﺸﺘﮫ و ﺑﺎ ادﺑﯿﺎت ﺗﺮﮐﯽ و ﻓﺮاﻧﺴﻮی و ﻧﯿﺰ دﯾﮕﺮ ﮐﺸﻮرھﺎی اروﭘﺎﯾﯽ آﺷﻨﺎ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺑﺪﯾﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻧﻮﯾﯽ از ادﺑﯿﺎت اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﮫ ﮐﺸﻮرش اراﺋﮫ ﮐﺮد‪ .‬طﺮزی ﮐﺴﯽ ﺑﻮد ﮐﮫ آﺛﺎر ژول ورن را ﺑﮫ دری ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺎﻋﺮان ﻓﺮاﻧﺴﻮی ﺷﺮوع ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺖ ﻗﺎﻟﺐ‬
‫ﮐﻼﺳﯿﮏ ﺷﻌﺮ را ﺑﮫ ﭼﺎﻟﺶ ﮐﺸﯿﺪ و از اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺗﮑﻨﯿﮑﯽ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه در ادﺑﯿﺎت اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد )ﻧﺎظﻤﯽ‪ .(٢٠٠۵ ،‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬در ﺳﺮاج اﻻﺧﺒﺎر‬
‫دﺳﺖآوردھﺎی ﻣﺪرن دوره ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ را ﻣﯽﺳﺘﻮد و در ﻧﺸﺮﯾﮫ اش از ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﻤﺎر ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺪرن اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﯾﺎد ﻣﯽﮐﺮد و ﺑﮫ ﻣﻔﺎھﯿﻤﯽ ﭼﻮن ﻣﻠﯿﺖ و ﺑﯿﺪاری‬
‫ﻣﻠﺖ اﻓﻐﺎن ﻣﯽﭘﺮداﺧﺖ )اﺣﻤﺪی‪ .(٢٠٠٨ ،‬از ﺳﺎل ‪ ١٩١٩‬ﺑﺎ ﺑﮫ روی ﮐﺎر آﻣﺪن ﺷﺎه اﻣﺎن ﷲ ﺧﺎن )ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺑﺎ رﺿﺎﺷﺎه در اﯾﺮان و ﻣﺼﻄﻔﯽ ﮐﻤﺎل‪ ،‬آﺗﺎﺗﻮرک‪ ،‬در ﺗﺮﮐﯿﮫ(‪،‬‬
‫ﻣﺪرﻧﺴﺎزی ﮐﺸﻮر از ﺳﻄﺢ دوﻟﺖ ﺑﮫ ھﻤﮫ ﺳﻄﻮح اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﻧﮕﺎه و دﯾﺪﮔﺎهھﺎی ﻣﺪرن در ﻧﺸﺮﯾﺎت ﻧﯿﺰ رﺷﺪ ﭼﺸﻤﮕﯿﺮی ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻋﻤﺮاﯾﻦ دوره در ‪ ١٩٢٩‬ﺑﮫ ﺳﺮ‬
‫آﻣﺪ و ﺑﺎ ﻓﺮار ﺷﺎه اﻣﺎن ﷲ ﺑﮫ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ‪ ،‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺎز ﺑﮫ اﺧﺘﻨﺎق ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ دوره دوره ﺷﮑﻮﻓﺎﯾﯽ ﺷﻌﺮ ﺑﮫ وﯾﮋه ﺷﻌﺮ ﻧﻮ در ﺗﺎرﯾﺦ ادﺑﯿﺎت ﻣﻌﺎﺻﺮ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﭘﯿﺸﺘﺮ ﻣﺤﻤﻮد‬
‫طﺮزی ﺗﻮﺟﮫ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﺳﺮاج اﻻﺧﺒﺎر را از ﺷﻌﺮ ﺑﮫ ﻧﺜﺮ ﻣﻌﻄﻮف ﺳﺎﺧﺘﮫ ﺑﻮد‪ :‬او ﻧﺜﺮ )ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻓﺴﺎﻧﮫ و ﺣﮑﺎﯾﺖ( را ﻻزﻣﮫ زﻣﺎن ﻣﯽداﻧﺴﺖ و ﻣﻘﺎﻟﮫھﺎﯾﯽ درﺑﺎره رواﯾﺖ‪ ،‬اﺻﻮل‬
‫اوﻟﯿﮫ رواﯾﺖ داﺳﺘﺎﻧﯽ و اھﻤﯿﺖ زﺑﺎن در رواﯾﺖ داﺳﺘﺎﻧﯽ ﻧﻮﺷﺘﮫ ﺑﻮد‪ .‬او ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮ وارد ﺳﺎﺧﺘﻦ ﮔﻮﻧﮫ ادﺑﯽ رﻣﺎن و داﺳﺘﺎن از ادﺑﯿﺎت اروﭘﺎ ﺑﮫ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺗﺎﮐﯿﺪ زﯾﺎدی داﺷﺖ‬
‫)اﺣﻤﺪی‪ ،‬ھﻤﺎن(‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل در ﺣﻮزه ادﺑﯿﺎت داﺳﺘﺎﻧﯽ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ رﻣﺎن راﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر اﻓﻨﺪی ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎر رواﯾﯽ ﮐﻼﺳﯿﮏ در ﺳﺎل ‪ ١٩٢٢‬ﻧﻮﺷﺖ‪ .‬ﻧﺎم رﻣﺎن او «ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻋﺒﺮت» ﯾﺎ‬
‫«ﺑﯽ ﺑﯽ ﺣﻮری ﺟﺎن» ﺑﻮد و ﺑﮫ ﻣﻮﺿﻮع ﻓﻀﺎی ﺳﻨﺘﯽ در ﻣﯿﺎن ﺧﺎﻧﻮاده ھﺎی اﻋﯿﺎن و اﺷﺮاف ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬زﺑﺎن داﺳﺘﺎن زﺑﺎﻧﯽ ﺑﺴﯿﻂ و ادﺑﯿﺎت اش ﻋﺎﻣﯿﺎﻧﮫ ﺑﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﮫ ﭘﯿﺶ از‬
‫آن رﻣﺎن‪ ،‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ داﺳﺘﺎن ﺑﺎ ﻋﻨﻮان «ﺟﮭﺎد اﮐﺒﺮ» در ﭼﻨﺪ ﺷﻤﺎره از ﻧﺸﺮﯾﺎت آﻣﻮزش و ﭘﺮورش اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﮫ ﺷﯿﻮه ﻣﺪرن ﭼﺎپ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﺑﺎ رواﯾﺘﯽ ﺳﻨﺘﯽ ﺑﮫ‬
‫اﺳﺘﻘﻼل اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن از اﺳﺘﻌﻤﺎر اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺖ‬

‫ادﺑﯿﺎت اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن از ﻧﯿﻤﮫ دوم دھﮫ ﺷﺼﺖ ﺗﺎ ﻧﯿﻤﮫ اول دھﮫ ھﻔﺘﺎد ﺑﺎ ﺣﻮادث ﺳﯿﺎﺳﯽ‪-‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﻧﺪﯾﺸﮫ ھﺎی اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮏ درھﻢ آﻣﯿﺨﺖ‪ .‬از ﮐﻮدﺗﺎی ‪ ١٩٧٣‬و دوران اﺷﻐﺎل‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﺷﻮروی ﺑﮫ دﻧﺒﺎل ﮐﻮدﺗﺎی ﻣﻮﺳﻮم ﺑﮫ ھﻔﺖ ﺛﻮر )آﭘﺮﯾﻞ ‪ (١٩٧٨‬ادﺑﯿﺎت ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﮫ ﮔﻔﺘﮫ ﻧﺎظﻤﯽ در ﮐﺸﻮر ﺑﮫ اوج رﺳﯿﺪ و ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ از ﻓﻀﺎی ﻗﻄﺒﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ در‬
‫ھﻤﮫ ارﮐﺎن ﺟﺎﻣﻌﮫ‪ ،‬ادﺑﯿﺎت ﻧﻈﻢ ﺑﮫ ﺑﯿﺎن اﺳﺘﻌﺎری و ﮐﻨﺎﯾﯽ روی آورد‪ .‬از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺨﺸﯽ از دﺳﺘﮕﺎه ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻧﯿﺮوی اﺷﻐﺎﻟﮕﺮ ﺑﮫ ﺗﺮﺑﯿﺖ و ﮔﺴﺘﺮش ادﺑﯿﺎت دﻟﺨﻮاه ﺧﻮد‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬دﺳﺘﮕﺎه ﺣﺎﮐﻢ ﺑﮫ دﺳﺘﮕﺎھﯽ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه‪ ،‬ﺗﻨﮭﺎﻗﺪرت و ﻣﺮﺟﻊ ﻣﺤﻖ و آﻣﺮ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﮫ ﺑﺮای ﺟﺎﻣﻌﮫ راھﯽ ﺟﺰ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮی ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﮫ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺟﺎری در‬
‫ﺟﺎﻣﻌﮫ ﺑﮫ ﺳﻮی ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﯽ اﻧﻘﻼﺑﯽ ﮔﺮاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ )اﺣﻤﺪی‪ .(٢٠٠٨ ،‬در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ اﺗﺤﺎدﯾﮫ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن اﻓﻐﺎن ﺑﯿﻦ ﺳﺎلھﺎی ‪ ١٩٨٠‬ﺗﺎ ‪ ١٩٨٧‬ﺑﺎﺣﻤﺎﯾﺖ ﻗﺪرت ﻣﺮﮐﺰی ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ‬
‫ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬در اﯾﻦ دوره‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮫ و ﺧﻮاﻧﺶ آﺛﺎر داﺳﺘﺎﻧﯽ روس ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﯽ ﺑﺮ ادﺑﯿﺎت اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن داﺷﺖ و ادﺑﯿﺎت ﺣﺰﺑﯽ رواج ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﮫ ﮔﻔﺘﮫ ﻧﺎظﻤﯽ ﺗﺎ ﭘﯿﺶ از دوران اﺷﻐﺎل دو‬
‫ﺳﺒﮏ رﺋﺎﻟﯿﺴﻢ ﺟﺴﺘﺠﻮﮔﺮ آرﻣﺎﻧﮕﺮا و ﺳﭙﺲ اﮔﺰﯾﺴﺘﺎﻧﺴﯿﺎﻟﯿﺴﻢ در آﺛﺎر روﺷﻨﻔﮑﺮان دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ از اﺷﻐﺎل‪ ،‬ادﺑﯿﺎت راﯾﺞ دو ﮔﻮﻧﮫ ﺑﻮد‪ :‬ﯾﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﺣﺰﺑﯽ ﺷﺪ و ﯾﺎ ﺑﮫ‬
‫ﺟﻨﺒﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺿﺪﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺖ ﮔﺮاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ )ﻧﺎظﻤﯽ‪ ،‬ھﻤﺎن(‪ .‬ادﺑﯿﺎت ﺿﺪﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺖ ﮔﺮﭼﮫ از ﻧﻈﺮ زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﮫ ادﺑﯿﺎت ﺣﺰﺑﯽ ﺷﺒﺎھﺖ دارد و زﺑﺎن ﻧﻤﺎدﯾﻦ را ﭘﺲ ﻣﯽزﻧﺪ‪،‬‬
‫اﻣﺎ در ﻣﺤﺘﻮا ﺑﺎ ﻣﺒﺎرزان آزادﯾﺒﺨﺶ ﯾﺎ «ﻣﺠﺎھﺪﯾﻦ» ھﻢ آواﺳﺖ )اﺣﻤﺪی‪ ،‬ھﻤﺎن(‬

‫ﺳﺎل ‪ ١٩٩٢‬ﺳﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﮫ ﺑﻨﯿﺎدﮔﺮاﯾﯽ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮ ﮐﺸﻮر اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺳﺎﯾﮫ ﮔﺴﺘﺮاﻧﺪ و ﻧﮭﺎدھﺎی ﻓﺮھﻨﮕﯽ از ﺟﻤﻠﮫ ﮐﺎﻧﻮن ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﭘﺲ از دوره اﺷﻐﺎل ﻣﻨﺤﻞ ﺷﺪ‪ .‬اﺷﻐﺎل‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ ،‬ﮐﻮدﺗﺎی ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺘﯽ ھﺸﺖ ﺛﻮر‪ ،‬ھﺠﻮم ﺑﻨﯿﺎدﮔﺮاﯾﯽ اﺳﻼﻣﯽ و ﺳﭙﺲ ھﺠﻮم طﺎﻟﺒﺎن از ﺟﻤﻠﮫ ﺣﻮادﺛﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﮫ ﮔﺮوه ﮔﺮوه از ﻣﺮدم اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را ﺑﮫ ﻣﮭﺎﺟﺮت واداﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺑﮫ دﻧﺒﺎل آن ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﻧﺴﻞ ﻗﺒﻞ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﮫ ﻣﮭﺎﺟﺮت ﺷﺪﻧﺪ و ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﻧﺴﻠﯽ ﻧﻮ از ﺑﺴﺘﺮ ﻣﮭﺎﺟﺮت در ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ دﻧﯿﺎ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﮫ ﮔﻔﺘﮫ ﻧﺎظﻤﯽ ﻣﮭﺎﺟﺮت در طﯽ اﯾﻦ دوران‬
‫ﺗﺎﺛﯿﺮﮔﺬارﺗﺮ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﮫ ادﺑﯿﺎت ﻣﮭﺎﺟﺮت در ﺳﮫ ﺣﻮزه ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﻧﺸﻮ و ﻧﻤﺎ ﺑﯿﺎﺑﺪ‪ :‬اﯾﺮان‪ ،‬ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن و ﮐﺸﻮرھﺎی ﻏﺮﺑﯽ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ادﺑﯿﺎت ﻣﮭﺎﺟﺮت اﻓﻐﺎن از ﺳﻮﯾﯽ رﻧﮓ‬
‫و ﺑﻮی ﮐﺸﻮر ﻣﯿﺰﺑﺎن را ﺑﮫ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﮫ‪ ،‬و از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ دﺳﺘﺨﻮش ﺣﻮادث ﺳﯿﺎﺳﯽ‪-‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﺸﻮر ﻣﯿﺰﺑﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ )ﻧﺎظﻤﯽ‪ ،‬ھﻤﺎن(‬

‫ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن اﻓﻐﺎن ﻣﮭﺎﺟﺮ‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮ دﺳﺘﮫ ﺑﻨﺪی ﻧﺎظﻤﯽ‪ ،‬ﮐﮫ در ﺑﺎﻻ آﻣﺪ‪ ،‬ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﻣﮭﺎﺟﺮ اﻓﻐﺎن و ﻣﮭﺎﺟﺮان اﻓﻐﺎﻧﯽ ﮐﮫ ﺑﯿﺮون از اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﮫ داﺳﺘﺎن ﻧﻮﯾﺴﯽ روی آوردﻧﺪ را‪ ،‬ﺑﮫ ﺳﮫ ﮔﺮوه ﻣﮭﺎﺟﺮان ﺳﺎﮐﻦ‬
‫ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن‪ ،‬اﯾﺮان و ﮐﺸﻮرھﺎی ﻏﺮﺑﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮد‪ .‬زﺑﺎن )و ﺗﺎ ﺣﺪی ﻣﺬھﺐ( در ﺟﺬب اﯾﻦ ﻣﮭﺎﺟﺮان ﺳﮭﻢ داﺷﺘﮫ‪ ،‬ﺑﮫ طﻮری ﮐﮫ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﮭﺎﺟﺮاﻧﯽ ﮐﮫ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن را ﺑﺮای‬
‫ﻣﺎﻧﺪن ﺑﺮﮔﺰﯾﺪﻧﺪ ﭘﺸﺘﻮزﺑﺎن‪ ،‬و ﺑﯿﺸﺘﺮ اﻓﻐﺎنھﺎی ﻣﮭﺎﺟﺮی ﮐﮫ ﺑﮫ اﯾﺮان ﭘﻨﺎه ﺑﺮدﻧﺪ ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﮫ اﺳﺘﺜﻨﺎءھﺎﯾﯽ ھﻤﻮاره وﺟﻮد داﺷﺘﮫ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺨﺶ ﮔﺴﺘﺮدهای از‬
‫ﻣﮭﺎﺟﺮان ﻧﯿﺰ ﺑﮫ دﻻﯾﻞ ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﻗﺘﺼﺎدی راھﯽ ﮐﺸﻮرھﺎی ﻏﺮﺑﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اھﻞ ﻗﻠﻢ در ﮐﺸﻮرھﺎی ﻣﯿﺰﺑﺎن اﻏﻠﺐ ﺑﮫ زﺑﺎنھﺎی ﻓﺎرﺳﯽ و ﻧﯿﺰ ﺑﮫ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ و ﻓﺮاﻧﺴﮫ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن ﺟﻤﻌﯽ از ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﻣﮭﺎﺟﺮ ﻣﮭﺎﺟﺮت دوﺑﺎره ﯾﺎ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﮫ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و ﺑﺮﺧﯽ ﻣﮭﺎﺟﺮت دﯾﮕﺮی را ﻧﯿﺰ ﺑﮫ دﻧﺒﺎل آن ﻧﯿﺰ از ﺳﺮﮔﺬراﻧﺪه اﻧﺪ‬

‫درﻣﯿﺎن ﻣﻌﺪود ﻣﮭﺎﺟﺮان اﻓﻐﺎن ﮐﮫ در ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﺑﮫ ﺷﻌﺮ و داﺳﺘﺎن روی آورد‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان از ﻋﺰﯾﺰﷲ ﻧﮭﻔﺘﮫ ﻧﺎم ﺑﺮد‪ .‬او ﭘﺲ از ھﺸﺖ ﺳﺎل ﻣﮭﺎﺟﺮت و ﻧﯿﺰ ﺗﺠﺮﺑﮫ ﺷﻌﺮ و داﺳﺘﺎن در‬
‫ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﻘﻮط طﺎﻟﺒﺎن در ﺳﺎل ‪ ٢٠٠١‬اﺑﺘﺪا ﺑﮫ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺎزﮔﺸﺖ و در ﺗﻼﺷﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﮫ اروﭘﺎ ﻣﮭﺎﺟﺮت ﮐﺮد‪ .‬ﻧﮭﻔﺘﮫ درﻣﺼﺎﺣﺒﮫای ﺗﻔﺎوت ﻣﯿﺎن ﻧﻮﺷﺘﻦ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﻓﻐﺎنھﺎ در‬
‫اﯾﺮان و ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن را در ﻧﻮع دﯾﺪﮔﺎه ﮐﺸﻮر ﻣﯿﺰﺑﺎن ﺑﮫ ﻣﮭﺎﺟﺮ ﻣﯽ داﻧﺪ و ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ ﮐﮫ در ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﻣﮭﺎﺟﺮ اﻓﻐﺎن آزادی ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑﺮای اﺑﺮاز وﺟﻮد و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽھﺎی ﺧﻮد داﺷﺘﮫ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺿﻤﻦ آنﮐﮫ دﺳﺘﮕﺎه ﻗﺪرت ﻣﺮﮐﺰی در ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﭼﻮن اﯾﺮان ﺳﺎﻧﺴﻮر را ﺑﮫ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻧﺴﺎﺧﺘﮫ اﺳﺖ )ﻧﮭﻔﺘﮫ‪ .(٢٠١۴ ،‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻓﻀﺎی ﻣﺤﺪود ﻣﮭﺎﺟﺮﭘﺬﯾﺮی و‬
‫ﭘﺮوﭘﺎﮔﺎﻧﺪای دﺳﺘﮕﺎه ﻣﺮﮐﺰی در اﯾﺮان ‪-‬ﺑﮫ ﺧﺼﻮص ﺗﺎ ﭘﯿﺶ از ﺳﻘﻮط طﺎﻟﺒﺎن‪ -‬اﻣﮑﺎن رﺷﺪ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﯾﺎ ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻗﺮﯾﺤﮫ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﯽ را از ﻣﮭﺎﺟﺮان اﻓﻐﺎن ﺳﻠﺐ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬از‬
‫ﺳﻮی دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻋﺪه ایاز اھﻞ ﻗﻠﻢ و ھﻨﺮﻣﻨﺪان اﻓﻐﺎن ﮐﮫ ﺳﺎﮐﻦ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎ ﺑﮫ دﺳﺖ طﺎﻟﺒﺎن ﮐﺸﺘﮫ ﺷﺪﻧﺪ‬

‫ﻣﮭﺎﺟﺮت ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن اﻓﻐﺎن در اﯾﺮان ﻣﺨﺘﺼﺎت و وﯾﮋﮔﯽھﺎی ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺎﻣﻠﯽ داﺷﺘﮫ اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ از ﻓﻀﺎی ﺑﺴﺘﮫ اﯾﺮان در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺧﻄﻮط ﻗﺮﻣﺰی ﮐﮫ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن اﯾﺮاﻧﯽ را‬
‫ﻧﯿﺰ ﻣﺤﺪود ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت دﯾﮕﺮی ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﮭﺎﺟﺮان ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه را دﺳﺘﺨﻮش ﻗﺮار ﻣﯽ داد؛ از ﺟﻤﻠﮫ‪ ،‬ﻣﻌﻀﻞ ﺟﻨﮓ )‪ (١٩٨٠-١٩٨٨‬و ﻓﻀﺎی ﺑﺴﺘﮫ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژی‪-‬ﺳﯿﺎﺳﯽ‬
‫اﯾﺮان در آن ﺳﺎلھﺎ‪ ،‬ﺑﺤﺮان اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬ﻣﻌﻀﻠﯽ ﺑﮫ ﻧﺎم ﺗﻤﺎﻣﯿﺖ ارﺿﯽ در اﯾﺮان ‪-‬ﮐﮫ ھﻤﻮاره دﺳﺖآوﯾﺰی ﺑﺮای دﻓﺎع از ﻣﻠﯿﺖ و ﺣﻀﻮر ﺑﯿﮕﺎﻧﮕﺎن در ﺧﺎک ﮐﺸﻮر ﺑﻮده‪ ،‬درک‬
‫و درﯾﺎﻓﺖ ﻧﺎﻗﺺ از ﺣﻀﻮر ﻣﮭﺎﺟﺮ در ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺤﺮانزده ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ .‬ﻣﺸﮑﻼﺗﯽ از اﯾﻦ دﺳﺖ‪ ،‬ھﻤﮫ ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﺑﻮد ﮐﮫ ﺣﻀﻮر اﻓﻐﺎن ھﺎ را ﺑﮫ طﻮر ﮐﻞ در اﯾﺮان ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﻓﮭﻢ و‬
‫ھﻤﻮاره ﻣﺴﺎﻟﮫﺳﺎز ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﺑﮫ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻣﮭﺎﺟﺮ اﻓﻐﺎن ﺑﮫ ﻗﺼﺪ ﯾﺎﻓﺘﻦ ﭘﻨﺎھﮕﺎھﯽ ﮐﺸﻮر ﺑﺤﺮانزده ﺧﻮﯾﺶ را ﺗﺮک ﮐﺮده ﺑﻮد و از ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺑﺤﺮاﻧﺰده دﯾﮕﺮی ﺳﺮ درآورده‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد‪ ،‬از ﻣﯿﺎن ﻣﮭﺎﺟﺮان اﻓﻌﺎن ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن وﺟﻮاﻧﺎﻧﯽ ﻣﺸﺘﺎق ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﯽ ﺑﺎﻟﯿﺪﻧﺪ و از زن و ﻣﺮد ﺑﮫ ﻣﺠﻤﻮﻋﮫھﺎی داﺳﺘﺎنﻧﻮﯾﺴﯽ ﺧﻼﻗﮫ ﺷﮭﺮھﺎﯾﯽ ﭼﻮن ﺗﮭﺮان‪ ،‬ﻣﺸﮭﺪ‪،‬‬
‫ﻗﻢ و اﺻﻔﮭﺎن ﭘﯿﻮﺳﺘﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن در ﻣﺸﮭﺪ‪ ،‬ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺣﻠﻘﮫ « ُدر َدری» ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪ و در ﺗﮭﺮان ﻋﺪهای از ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﺑﮫ ﻣﺠﻤﻮﻋﮫ داﺳﺘﺎنﻧﻮﯾﺴﯽ ﺣﻮزه ھﻨﺮی ﭘﯿﻮﺳﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎﻧﯽ ﭼﻮن ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﯿﻦ ﻣﺤﻤﺪی‪ ،‬ﻣﻌﺼﻮﻣﮫ ﮐﻮﺛﺮی‪ ،‬ﺟﻮاد ﺧﺎوری ﻧﻤﻮﻧﮫھﺎی ﺑﺎرز اﺳﺘﻌﺪادھﺎﯾﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﮫ در ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﺮاﮐﺰ داﺳﺘﺎنﻧﻮﯾﺴﯽ ﺑﮫ ﺑﺎر ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ و‬
‫درﺧﺸﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ اززﻣﺮه ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﻣﮭﺎﺟﺮ اﻓﻐﺎن در اﯾﺮان ﻣﯽﺗﻮان از آﺻﻒ ﺳﻠﻄﺎنزاده ﻧﺎم ﺑﺮد ﮐﮫ در ﮐﺎرﮔﺎهھﺎی داﺳﺘﺎن ﻧﻮﯾﺴﯽ رﺿﺎ ﺑﺮاھﻨﯽ و ھﻮﺷﻨﮓ ﮔﻠﺸﯿﺮی ‪-‬دو‬
‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﺻﺎﺣﺐ ﻧﺎم و ﺻﺎﺣﺐ ﺳﺒﮏ ﻣﻌﺎﺻﺮ اﯾﺮان‪ -‬ﺣﻀﻮر ﯾﺎﻓﺖ و ﺳﺒﮏ وﯾﮋهای از داﺳﺘﺎنﻧﻮﯾﺴﯽ ﻣﺘﻌﮭﺪ و ﺿﺪﺟﻨﮓ اﻓﻐﺎن را ﻋﺮﺿﮫ ﮐﺮد‪ .‬ﺗﻌﺪادی از اﯾﻦ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﺑﺎ‬
‫ﺑﺎزﺗﺮ ﺷﺪن ﻓﻀﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ ﭘﺲ از ﺳﻘﻮط طﺎﻟﺒﺎن‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﮫ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ و ﯾﺎ راھﯽ ﮐﺸﻮرھﺎی ﻏﺮﺑﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬و اﮐﻨﻮن ﻧﯿﺰ در ﺣﻮزه ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﯽ ھﻤﭽﻨﺎن ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ‬
‫دارﻧﺪ‬

‫از ﻣﯿﺎن ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﻣﮭﺎﺟﺮ و ﺻﺎﺣﺐ آوازه اﻓﻐﺎن در ﮐﺸﻮرھﺎی ﻏﺮﺑﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﮫ ﻧﺎمھﺎﯾﯽ ﭼﻨﺪ اﺷﺎره ﮐﺮد‪ :‬زرﯾﺎبھﺎ )اﻋﻈﻢ رھﻨﻮرد زرﯾﺎب‪ ،‬ﺳﭙﻮژﻣﯽ زرﯾﺎب‪ ،‬ﺷﺒﻨﻢ‬
‫زرﯾﺎب( و ﻋﺘﯿﻖ رﺣﯿﻤﯽ در ﻓﺮاﻧﺴﮫ؛ ﺧﺎﻟﺪ ﺣﺴﯿﻨﯽ در اﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ ﻧﻮﯾﺴﺎ و ﺟﻮاد ﺧﺎوری در ﻧﺮوژ؛ ﻋﺰﯾﺰﷲ ﻧﮭﻔﺘﮫ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﯿﻦ ﻣﺤﻤﺪی و ﻋﺎرف ﻓﺮﻣﺎن در ﺳﻮﺋﺪ؛ ﻗﺎدر‬
‫ﻣﺮادی در ھﻠﻨﺪ؛ ﺳﯿﺎﻣﮏ ھﺮوی در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن؛ ﻣﺮﯾﻢ ﻣﺤﺒﻮب‪ ،‬ھﮋﺑﺮ ﺷﯿﻨﻮاری‪ ،‬ﺻﺒﻮرﷲ ﺳﯿﺎه ﺳﻨﮓ و ﭘﺮوﯾﻦ ﭘﮋواک در ﮐﺎﻧﺎدا؛ آﺻﻒ ﺳﻠﻄﺎن زاده در داﻧﻤﺎرک زﻧﺪﮔﯽ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‬

‫ﺷﻤﺎری از آﺛﺎر اﯾﻦ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن از ﺟﻤﻠﮫ ﺑﮫ زﺑﺎنھﺎی اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﮫ‪ ،‬ﻋﺮﺑﯽ‪ ،‬ﺗﺮﮐﯽ‪ ،‬آﻟﻤﺎﻧﯽ و اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ ﺗﺮﺟﻤﮫ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن ﻋﺪهای از اﯾﻦ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﺑﮫ ﺟﻮاﯾﺰ‬
‫‪.‬ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ و ﭘﺮآوازه ﻧﯿﺰ دﺳﺖﯾﺎﻓﺘﮫ اﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺳﻠﺴﻠﮫ ﻣﻘﺎﻻت ﺑﮫ ﺑﺮرﺳﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮﺧﯽ از آﺛﺎر اﯾﻦ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮاھﯿﻢ ﭘﺮداﺧﺖ‬

‫زﻧﺎن در ادﺑﯿﺎت اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و ادﺑﯿﺎت داﺳﺘﺎﻧﯽ زﻧﺎن ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه اﻓﻐﺎن‬

‫ﺑﮫ رﻏﻢ ﺑﺎور ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﭼﮫ ﺑﺴﺎ ﺟﮭﺎﻧﯽ درﺑﺎره زن و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﭘﺎﯾﻤﺎل ﺷﺪه زﻧﺎن در ﻓﺮھﻨﮓ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺑﮫ ﺧﺼﻮص از زﻣﺎن ﺟﻨﮓھﺎی داﺧﻠﯽ و دوران ﺟﮭﺎد‪ ،‬ﺷﺨﺼﯿﺖ زن در‬
‫ادﺑﯿﺎت داﺳﺘﺎﻧﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ ﻧﺎﺗﻮان‪ ،‬ﻣﻐﻠﻮب و ﻧﺎﺗﻤﺎم ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در ﺑﺴﯿﺎری از داﺳﺘﺎنھﺎی ﻣﺮدﻧﺒﺸﺘﮫ و زن ﻧﺒﺸﺘﮫ ﻣﻌﺎﺻﺮ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ ،‬زن ﺣﺘﺎ در اوج دﺷﻮاریھﺎی‬
‫ﺗﺤﻤﯿﻞ ﺷﺪه ﺑﮫ او ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ ﻓﻌﺎل )ﻧﮫ ﻣﻨﻔﻌﻞ(‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه و ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮﻧﺪه دارد‪ .‬ﺷﺨﺼﯿﺖ زن در آﺛﺎر ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎﻧﯽ ﮐﮫ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﯾﺎ ﺧﺎرج از ﻣﺮزھﺎی اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن زﻧﺪﮔﯽ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮔﺎه ﺣﺘﺎ اﻧﻘﻼﺑﯽ‪ ،‬ﭘﺮﺳﺸﮕﺮ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻘﺪ و ﭼﯿﺮه ﺑﮫ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‬

‫زﻧﺎن ﻧﻮﯾﺴﻨﺪهای ﭼﻮن ﺳﭙﻮژﻣﯽ زرﯾﺎب‪ ،‬ﻣﺮﯾﻢ ﻣﺤﺒﻮب و ﭘﺮوﯾﻦ ﭘﮋواک در ﻓﻀﺎی آزاد دﻧﯿﺎی ﻏﺮب و ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎﻧﯽ ﭼﻮن ﻣﻨﯿﮋه ﺑﺎﺧﺘﺮی‪ ،‬ﻣﻌﺼﻮﻣﮫ ﮐﻮﺛﺮی‪ ،‬رﯾﺤﺎﻧﮫ ﺑﯿﺎﻧﯽ و‬
‫ﺑﺴﯿﺎری دﯾﮕﺮ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﯾﺎ اﯾﺮان در ﻓﻀﺎﯾﯽ ﺑﺴﺘﮫ ﺗﺮ و در ﭼﺎرﭼﻮب ﻓﺮھﻨﮕﯽ ﺳﻨﺘﯽ ﺗﺮی ﺑﮫ ﻣﺴﺎﺋﻞ زﻧﺎن و ﻣﺎدران اﻓﻐﺎن ﭘﺮداﺧﺘﮫاﻧﺪ‪ .‬در آﺛﺎر اﯾﻦ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺣﺘﺎ اﮔﺮ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﮫ ﺑﺮ زن ﺗﻘﺪﯾﺮ ﺗﻠﺨﯽ را ﺗﺤﻤﯿﻞ ﮐﺮده‪ ،‬ﺷﺨﺼﯿﺖ زن داﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﺪرت‪ ،‬آن ﺗﻘﺪﯾﺮ را ﺑﮫ داوری ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﮐﺸﺎﻧﺪه‪ ،‬ﺑﮫ ﭼﺎﻟﺶ ﮐﺸﯿﺪه و ﺑﺎ اﯾﺠﺎد ﭘﻠﯽ ﺑﮫ ﺑﺮاﺑﺮی زن و ﻣﺮد ﺑﮫ‬
‫زﯾﺮ ﺳﻮال ﺑﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﮫ وﯾﮋﮔﯽ اﯾﻦ داﺳﺘﺎنھﺎ ﻧﮫ ﺗﻨﮭﺎ ﻣﻨﻌﮑﺲﮐﻨﻨﺪه ﮔﺬر زن از ﻓﻀﺎی ﺳﻨﺖ ﺑﮫ ﻣﺪرﻧﯿﺘﮫ و ﺑﯿﺪاری و ﺑﺎور او ﻧﺴﺒﺖ ﺑﮫ ﺣﻘﻮق اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺧﻮد‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﮫ وﯾﮋﮔﯽ ﺑﺎرز زن اﻓﻐﺎن را در ﻧﻘﺶ ﻣﺤﻮری اش در روزﮔﺎر ﺟﻨﮓ و ﺑﺤﺮان زﻧﺪﮔﯽ‪-‬ﻣﺮگ ﺑﮫ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﯽﮔﺬارد‪ .‬زﻧﺎن ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه اﻓﻐﺎن اﻣﺮوزه از وزﻧﮫھﺎی ﻣﮭﻢ‬
‫ادﺑﯿﺎت ﻓﺎرﺳﯽزﺑﺎن و ﻣﻮزاﯾﯿﮏ اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﮫ ﺷﻤﺎر ﻣﯽروﻧﺪ‪ .‬در اداﻣﮫ اﯾﻦ دﺳﺘﮫ از ﻣﻘﺎﻻت ﺑﮫ ﺣﺘﻢ و ﺑﺎ دﻗﺘﯽ ﺑﯿﺶ از ﭘﯿﺶ ﺑﮫ آﺛﺎر اﯾﻦ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮاھﯿﻢ ﭘﺮداﺧﺖ‬

‫‪ ‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬

‫‪Ahmadi, Wali. 2008. Modern Persian Literature in Afghanistan. Anomalous Visions of History and Form. New York:‬‬
‫‪Routledge.‬‬

‫‪:‬ﻟﻄﯿﻒ ﻧﺎظﻤﯽ‪ .‬ﻧﮕﺮﺷﯽ ﺑﺮ ادﺑﯿﺎت ﻣﻌﺎﺻﺮ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ .‬در ﺳﺎﯾﺖ ﺑﻨﯿﺎد ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﯾﺮان‪ .‬ﺳﺎل ﺑﯿﺴﺖ و دوم‪١٣٨۴ .‬‬

‫‪http:// s-iran.org/fa/irannameh/volxxii/afghanistan-contemporary-literature‬‬

‫‪:‬ھﯿﭻ درﺧﺘﯽ ﺑﯿﺮون از ﺧﺎک ﻧﺰﯾﺴﺘﮫ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺼﺎﺣﺒﮫای از ﻧﯿﻠﻮﻓﺮ ُدھﻨﯽ ﺑﺎ ﻋﺰﯾﺰﷲ ﻧﮭﻔﺘﮫ‪ .‬ﺳﺎل ‪٢٠١۴‬‬

‫‪http://persian.aawsat.com/2014/05/article16197‬‬

‫‪ ‬‬

‫در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻻت واژه اﻓﻐﺎن ﺻﻔﺘﯽ ﻋﺎم اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﮫ ﺑﺮای دﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﺳﺎﮐﻨﺎن ﮐﺸﻮر اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﮫ ﮐﺎر ﻣﯽ ﺑﺮﯾﻢ )ﻣﻘﺎﯾﺴﮫ ﺷﻮد ﺑﺎ ھﻤﯿﻦ واژه ﺑﺎ ﻣﻌﻨﺎی ﺧﺎص ﭘﺸﺘﻮن(‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ]‪[1‬‬
‫‪.‬اﯾﻦ ﺻﻔﺖ ﻋﺎم‪ ،‬ﺑﮫ دور از ھﺮﮔﻮﻧﮫ ﺟﺎﻧﺒﺪاری ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻗﻮﻣﯽ اﺳﺖ‬

‫‪Otagowane jako :‬‬ ‫‪AFGANISTAN‬‬ ‫‪AFGAŃSCY PISARZE EMIGRACYJNI‬‬ ‫‪NARGES GHANDCHI‬‬ ‫‪WSPÓŁCZESNA LITERATURA AFGAŃSKA‬‬ ‫ا د ﺑﯿ ﺎ ت‬

‫اد ﺑ ﯿﺖ دا ﺳ ﺘﺎﻧﯽ ا ﻓﻐ ﺎﻧﺴ ﺘ ﺎن‬ ‫ا ﻓ ﻐ ﺎ ﻧﺴ ﺘﺎ ن‬ ‫ﻧﺮ ﮔﺲ ﻗﻨﺪ ﭼ ﯽ‬

‫‪Poprzedni artykuł‬‬ ‫‪Następny artykuł‬‬

‫‪Tęczowe San Francisco – Alyssia Abbott‬‬ ‫‪„Yorgi 3: Komiks, którego nie było” oraz „Yorgi 4:‬‬
‫‪Sąd ostateczny” – recenzja‬‬

‫‪ABOUT THE AUTHOR‬‬

‫‪Narges Ghandchi‬‬
‫ﻧﺮﮔﺲ ﻗﻨﺪﭼﯽ ‪ -‬ﭘﮋوھﺸﮕﺮ زﺑﺎن ﺳﺎﮐﻦ ﮐﭙﻨﮭﺎگ اﺳﺖ‪ .‬در ﺗﮭﺮان‪ ،‬زﺑﺎن‪ ،‬ادﺑﯿﺎت و آﻣﻮزش زﺑﺎن ﻓﺮاﻧﺴﮫ ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺧﻼﻗﮫ و ﺗﺮﺟﻤﮫ ادﺑﯽ را در ھﻤﺎن دوران‬
‫آﻏﺎز ﮐﺮد‪ .‬در دوران داﻧﺸﺠﻮﯾﯽ ﺑﺎ دوﺳﺘﺎن داﻧﺸﺠﻮی اﻓﻐﺎن ‪-‬ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎن و ﭘﺸﺘﻮ زﺑﺎن‪ -‬آﺷﻨﺎ ﺷﺪ و زﻧﺪﮔﯽ او از ھﻤﺎن زﻣﺎن ﺑﺎ ﺗﺎرﯾﺦ و ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮔﺮه‬
‫ﺧﻮرد‪ .‬ﭘﺲ از ﻣﮭﺎﺟﺮت ﺑﮫ داﻧﻤﺎرک در ﺳﺎل ‪ ٢٠٠۴‬ﺑﮫ ﺗﺤﺼﯿﻞ در زﺑﺎﻧﺸﻨﺎﺳﯽ ھﻤﮕﺎﻧﯽ و ﺳﭙﺲ رواﻧﺸﻨﺎﺳﯽ زﺑﺎن در داﻧﺸﮕﺎه ﮐﭙﻨﮭﺎگ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬او در اﯾﻦ‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﺑﮫ ﮐﺎر ﭘﮋوھﺶ ﻣﺸﻐﻮل اﺳﺖ و روز ﺑﮫ روز ﺑﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖھﺎﯾﺶ در زﻣﯿﻨﮫ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺧﻼﻗﮫ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮫ و ﺑﺎزﮔﻮﯾﯽ ادﺑﯿﺎت اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن اﻓﺰوده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬آﺧﺮﯾﻦ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ادﺑﯽ او در داﻧﻤﺎرک )‪ (٢٠١۵‬ﺗﺮﺟﻤﮫ دو زﺑﺎﻧﮫ اﯾﺴﺖ از داﺳﺘﺎنھﺎی ﮐﻮﺗﺎه زﻧﺎن ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه اﻓﻐﺎن و داﻧﻤﺎرﮐﯽ‪ .‬اﯾﻦ اﺛﺮ ﮐﺎر ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ اﺳﺖ ﺑﮫ ھﻤﺮاه آﺻﻒ‬
‫‪.‬ﺳﻠﻄﺎنزاده ﮐﮫ ﺗﻮﺳﻂ اﻧﺠﻤﻦ ﻗﻠﻢ داﻧﻤﺎرک ﺑﮫ ﭼﺎپ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‬

‫‪Dodaj komentarz‬‬
‫‪Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone‬‬
‫* ‪symbolem‬‬

‫‪Komentarz‬‬

‫* ‪Podpis‬‬ ‫* ‪Email‬‬ ‫‪Witryna internetowa‬‬

‫‪OPUBLIKUJ KOMENTARZ‬‬

‫‪Zapisz mnie do listy mailingowej.‬‬

‫‪Naszym głównym celem jest propagowanie literatury i kultury, a przede‬‬

‫‪wszystkim dzielenie się Naszą pasją, którą przede wszystkim są książki.‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪©SZUFLADA 2018‬‬