ទំពរ័ ទី ១

សិក្សាពីពធ
ិ សា
ី រចិញ្ចម
ឹ បង្ក ង្សន្ស ំសំចច
មាន្គោលបំណង្គធវ ឱ្ ើ យប្បគសើរគ ង្
ើ ន្ូ វការប្រប់ប្រង្គលើ
រុណភាពទឹក្ស

ទំពរ័ ទី ១

សិក្សាពីពធ
ិ សា
ី រចិញ្ចម
ឹ បង្ក ង្សន្ស ំសំចច
មាន្គោលបំណង្គធវ ឱ្ ើ យប្បគសើរគ ង្
ើ ន្ូ វការប្រប់ប្រង្គលើ
រុណភាពទឹក្ស
Par: ហ្សង្់ - គបន្ណូគេតដាតាសុី
Soutenu à Rennes le 11/09/2019
សមាសភាពរណៈក្សមាាធិការប្បតិបតត ៖ិ
Président: Pr ។ Hervé Le Bris
Maître de ដំណាក្ស់កាល៖ Michael Leger
ការគប្បៀន្ប្បគៅដដលមិន្ចង្់បាន្: ភី។ Hervé Le Bris
រណៈបញ្ជាការឯក្សតត ជន្៖
Pr ។ Dominique Ombredane, Enseignant-Chercheur
អាហ្គហ្រិក្សampus Ouest
Stéphane Ralite អ្ន ក្សប្រប់ប្រង្ផលិតផលវារ ើវបបក្សមា
អាហារបំប៉ន្សតវ Lallemand
ការវ ិភារន្ិង្ការសន្ន ិដាាន្ពីការគធវ ើឱ្យប្បគសើរគ ើង្ន្ូ វការទទួ លខុសប្តូវរបស់ក្សូន្អ្ន ក្សមាន្ន្ិង្អ្ន ក្សដដលមិន្ដមន្ជាអ្ន ក្សជំនាញ
AGROCAMPUS
OUEST
CFR ខឹង្
CFR Rennes
គអ្ន្គអ្សាក្សលវ ិគដអ្ូ ៖ ឆ្នំ ២០១៨ - ២០១៩
សព ឺប្ត ុសធីស: អ្ុីគហ្រ ន្ីន្ណឺ រ ើក្សសប្តី
Spécialisation (ជគប្មើសជំគ រ ើសទី ២)៖
វ ិទសាសាហ្គសត halieutiques et aquacoles (ជគប្មើស
វារ ើវបបក្សមា )
មូ សគដ ឺ វ ន្់ឌគឺ ដស
ូ ហា
ឌីអ្រណឺរ ័រឌឺអ្ុីប្សាតតធុរសូ រ ើរ ើដឺ វ ិទសាសាហ្គសតក្សសិក្សមា
ក្សសិឧសាហ្ក្សមា សាក្សវបបក្សមា ន្ិង្បង្់ប្បាក្ស់
de Master de l'Institut Supérieur des វ ិទសាសាហ្គសតក្សសិក្សមា ,
ក្សសិឧសាហ្ក្សមា សាក្សវបបក្សមា ន្ិង្បង្់ប្បាក្ស់
ដំ រ ើសវ ័យប្បវតត ិក្សមា (មក្សដល់េាីម ២)
ឯក្សសារឯក្សគទសរឺជាលក្សខ ន្ត ក្ស
ិ ៈ
«Paternité-Pas d'Utilisation Commerciale-Pas de Modification ៤.០ ប្បគទសបារំង្»
អាចផ្តតច់បាន្គៅគលើគរហ្ទំព័រ http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.fr

ទំពរ័ ទី ២
រ ូបភាពគៅទំព័រមុខ៖ ហ្សង្់ - គបន្ណូដដាគដសឌឺលីលលីឆ្នំ ២០១៩ ចណបាប្បគទសគវៀតណាម

ទំពរ័ ៣

ទំពរ័ ៤

ទំពរ័ ៥

ការទទួ លសារល់
ជាបឋមខ្ញំសូមដេែ ង្អ្ំណររុណដល់អ្នក្សបង្ហាត់បគប្ង្ៀ
ន្របស់ខ្ញំរឺគោក្ស Michael Leger
ដដលបាន្ោំប្ទយ៉ង្ជិតសន ិទធក្សនញង្ក្សំ ុ ង្គពល
ក្សមា សិក្សាន្ិង្សប្មាប់ការផត ល់ឱ្យខ្ញំន្ូវឱ្កាសដ៏អ្សាច
រយគន្េះ។ អ្ររុណគប្ចើន្ផង្ដដរសប្មាប់ការោំប្ទពាក្សយ
សុំរបស់ខ្ញំ បណឌិតអ្នារតជាមួ យ Skretting
ដដលខ្ញំគជឿជាក្ស់ថាន្ឹង្មាន្ការចាប់អារមា ណ៍យ៉ង្
ខ្ែំង្។
ខ្ញំក្ស៏សូមដេែ ង្អ្ំណររុណដល់គោក្ស Marc Le Poul
ដដលបាន្ពិចារណាគលើការដាក្ស់ពាក្សយក្សមា សិក្សាន្ិង្
គមើលដេខ្ញំ សមាហ្រណក្សមា ជាមួ យប្ក្ស ុមគៅដាឡាត។
សូ មដេែ ង្អ្ំណររុណយ៉ង្ប្ជាលគប្ៅចំគពាេះភូ វា៉ាន្់វ ូន្ិង្
ហាវង្ប្ទន្សប្មាប់ការោំប្ទយ៉ង្ជិតសន ិទធគលើក្សសិដាាន្
ន្ិង្ការដចក្សរំ ដលក្សជាមួ យ
ខ្ញំបទពិគសាធន្៍របស់ពួក្សគរ។ គយើង្បាន្ប្បឈមមុ
ខន្ឹង្ឧបសររ ធំ ៗ ជាមួ យោនក្សនញង្វដត ដំបូង្គន្េះ
ខ្ញំរិតថាគយើង្ទ ំង្អ្ស់ោនអាចមាន្គមាទន្ភាពចំ
គពាេះការង្ហរដដលសំគរចបាន្។
សូ មដេែ ង្អ្ំណររុណជាពិគសសដល់ក្សមា ក្សរទ ំង្អ្ស់
ដដលគៅគលើក្សសិដាាន្ន្ិង្ជាពិគសសដល់គោក្ស Cai
ដដលបាន្ផត ល់អាហារដល់ខ្ញំឆ្ាញ់
មហ ូបគវៀតណាមក្សនញង្អ្ំ ុ ង្គពលសានក្ស់គៅទ ំង្មូ លរប
ស់ខ្ញំ។ គសចក្សត ីសបប ុ រសន្ិង្សបប
ុ រសធម៌របស់ោត់រឺខ្ញំ
គជឿថាអ្វ ើដដលក្សំណត់ពីោត់ ប្បគទស
ខ្ញំក្ស៏សូមដេែ ង្អ្ំណររុណដល់ប្រូរបស់ខ្ញំផង្។ Hervé
Le Bris
សប្មាប់តាមដាន្ការង្ហររបស់ខ្ញំជាគលើក្សទីបួន្ក្សនញង្អ្ំ
ុ ង្គពលខ្ញំ សានក្ស់គៅ Agrocampus Ouest
។ ខ្ញំសង្ឃឹមថារបាយការណ៍គន្េះន្ឹង្កាែយជារបាយការ
ណ៍ចុង្គប្កាយ។

តារង្មាតិកា
គសចក្សត ីដណនាំទូគៅ ...................................................
គរៀបចំប្បព័ន្ធតំណពូ ជជាឧបក្សរណ៍ជីវាណូក្សនញង្ដំណាក្ស់កាល
បំគៅក្សូ ន្របស់ ភី។ វណណដាម ២
១.១ គសចក្សត ីដណនាំ ...................................................
........................................ ២
I.2 សំភារៈន្ិង្ វធី ិ សាហ្គសត ...................................................
I.2.1 ការគរៀបចំទឹក្សន្ិង្ការប្រប់ប្រង្ជីវឧសា ័ន្
....................................................
I.2.2 ការប្តួ តពិន្ត ិ យរុណភាពទឹក្ស
...................................................
I.2.3 ការវាយតំចលការអ្ន្ុវតត ន្៍បង្ហរ
...................................................
I.2.4 ការវភារគសដា ិ ក្សិចច ...................................................។
....................................................... ..................... ៦
I.2.5 ការវភារទិ ិ ន្នន្័យ ................................................
....................................................... ............................. ៦
I.3 លទធ ផល ...................................................
.......................................................
....................................................... ៧
I.3.1 រុណភាពទឹក្ស ...................................................។
....................................................... ............................ ៧
I.3.2 ការសដមត ង្បង្ហរ ...................................................។
....................................................... ……………… ៩
I.3.3 សមិទធិផលគសដា ក្សច ិ ច ...................................................។
....................................................... .......... ១០
១.៤ ការពិភាក្សា ...................................................
....................................................... ......................................... ១០
I.4.1 ជំគ រ ើសចន្វធី ិ សាហ្គសត ...................................................
....................................................... .................... ១០
I.4.2 រុណភាពទឹក្ស ...................................................។
....................................................... .......................... ១១
I.4.3 ការសដមត ង្ផលិតក្សមា ...................................................។
....................................................... ....... ១៣
II ។
ក្សន្ទ ក្ស់ដដលមាន្ជាតិចប្បរវជាប្បភពកាបូ ន្គដើមបីបគង្ក ើន្
រុណភាពទឹក្សន្ិង្ផលិតភាពធមា ជាតិ
ក្សនញង្ដំណាក្ស់កាលរ ើក្សដុេះដាលចន្ ភី។
វា៉ាន្់ណាមី ........................................
II.1 គសចក្សត ីគផតម ើ .......................................................
.......................................................
II.1.1
ក្សន្ទ ក្ស់ដដលមាន្ជាតិចប្បរវដដលជាប្បភពអាហារសប្មាប់
ការចិញ្ចឹមជី វត ិ ...................................។
II.1.2
ការអ្ន្ុវតត ន្ក្ស ៍ ន្ទ ក្ស់ប្សូ វដដលមាន្ជាតិរវជាមគធសាបាយគធវ ើ
ឱ្យប្បគសើរគ ើង្ន្ូ វរុណភាពទឹក្ស……………… ១៥
II.2 សំភារៈន្ិង្ វធី ិ សាហ្គសត...............................................
.......................................................
II.2.1
ផលប៉េះពាល់ចន្យុទធសាហ្គសតផស ំគផសង្ៗោនគលើលក្សខ ណៈក្សន្ទ ក្ស់
....................................... ១៦
II.2.2
ការគប្បៀបគធៀបចន្វធី ិ ផាំខស ុ ោនគលើរុណភាពទឹក្សន្ិង្ផលិ
តភាពធមា ជាតិ
II.2.3 ការសាក្សលបង្វាល ...................................................
II.2.4 ការវភារសថ ិ ត
ិ ិ ...................................................
II.3
លទធផល ...........................................................
.......................................................
II.3.1
ផលប៉េះពាល់ចន្យុទធសាហ្គសតផស ំគផសង្ៗោនគលើលក្សខ ណៈក្សន្ទ ក្ស់
........................................ ២២
II.3.2
ការគប្បៀបគធៀបចន្វធី ិ ផាំខស ុ ោនគលើរុណភាពទឹក្សន្ិង្ផលិ
តភាពធមា ជាតិ
២២
II.3.3 ការសាក្សលបង្វាល ...................................................

II.4 ការពិភាក្សា .......................................................

.......................................................
II.4.1
ផលប៉េះពាល់ចន្យុទធសាហ្គសតផស ំគផសង្ៗោនគលើលក្សខ ណៈក្សន្ទ ក្ស់
....................................... ២៨
II.4.2
ការគប្បៀបគធៀបចន្វធី ិ ផាំខស ុ ោនគលើរុណភាពទឹក្សន្ិង្ផលិ
តភាពធមា ជាតិ
២៩
II.4.3 ការសាក្សលបង្វាល ...................................................
ការសន្ន ិដាាន្ទូ គៅ ...................................................។
.......................................................
ឯក្សសារគយង្ .......................................................
.......................................................
រ ូបភាពគរហ្ទំព័រ ...........................................................
.......................................................
ឧបសមព ័ន្ធ .......................................................
.......................................................

ការដណនាំទូគៅ
បង្ហរ Penaeid ន្ិង្ជាពិគសស Penaeus
vannamei ន្ិង្ Penaeus
monodon រឺជាប្បគភទសតវ សំខ្ន្់ៗ
សារៈសំខ្ន្់សប្មាប់វា រ ើវបបក្សមា ពិភពគោក្ស
ផលិតក្សមា សរុបរបស់ពួក្សគរគលើសពី ៥
ោន្គតាន្ក្សនញង្ឆ្នំ ២០១៧ ដដលតំណាង្ឱ្យជាង្
៦០%
ចន្សតវ គប្ក្សៀលទ ំង្អ្ស់ដដលផលិតគចញពីវា រ ើវបប
ក្សមា (គអ្ហ្វ ជីអាយគអ្សឆ្នំ ២០១៩)
។ ប្បគទសគវៀតណាមរឺ
គៅឆ្នំ ២០១៧ អ្ន ក្សផលិតបង្ក ង្ peneaeid
ធំជាង្គរទី ២
គៅពីគប្កាយប្បគទសចិន្មាន្ជាង្ ៧០០ ០០០
គតាន្ ផលិតដដល ៦៣% ជា P.
vannamei ។ ផលិតក្សមា គន្េះមាន្ចំន្ួន្សរុបជាង្
៤ ពាន្់ោន្ដុោែរអាគមរ ិក្សក្សនញង្ឆ្នំ ២០១៧ ឬ
៤២% ចន្តចមែ វា រ ើវបបក្សមា សរុបរបស់ខល ួន្
(គអ្ហ្វ ជីអាយគអ្សឆ្នំ ២០១៩)
។ក្សសិក្សមា បង្ក ង្គៅគវៀតណាមពិតជាបាន្ចាប់
គផត ើមគៅពាក្ស់ក្សណា ត លទសវតសឆ្នំ ១៩៩០
ប្សបន្ឹង្តប្មូវការអ្ន្ត រជាតិដដលក្សំពុង្ដតគក្សើន្
គ ើង្ ន្ិង្ការោំប្ទយ៉ង្ខ្ែំង្ពីរដាាភិបាល (Anh
et al ។ , 2010)
។ បង្ហរភារគប្ចើន្ប្តូវបាន្ចិញ្ចឹមគៅភារខ្ង្
តប ូ ង្
ជាដផន ក្សមួ យចន្ប្បគទសដដលមាន្លក្សខ ខណឌបរ ិសាថ
ន្សមប្សបជាង្តំបន្់ខ្ង្គជើង្
សីតុណា ា ភាពក្សនញង្រដូ វរង្ហរន្ិង្ការដប្បប្បួ លតិច
ជាង្ (ឡាន្, ២០១៣)
។ ក្សសិដាាន្បង្ក ង្មាន្ទីតាំង្សថ ិតគៅភារគប្ចើន្
គៅតំបន្់ភារអាគរន យ៍ជិតទីប្ក្ស ុង្ហ្ូ ជីមិញន្ិង្
គៅតំបន្់ដីសណតទគន្ែ គមរង្រ ក្សនញង្បណា ត ញទគន្ែ
ប្កាស់។ គលើស
ប៉ុនាាន្ឆ្នំផលិតក្សមា បង្ហរកាន្់ដតខ្ែំង្គ ើង្ ៗ
ក្សសិដាាន្ផ្តែស់បតរព ូ ី ដបបបុរណន្ិង្ដបបបុរណ
ប្បព័ន្ធគៅវារ ើវបបក្សមា ពាក្ស់ក្សណា ត លឬពឹង្ដផែ ក្សខ្ែំ
ង្ (Anh et al ។ , 2010; FAO, 2019a)
។ ចេា គន្េះប្សេះអាំង្តង្់សុីគតផលិតក្សមា ជាមធយម
៩,៣
គតាន្ក្សនញង្មួ យហ្ិក្សតាន្ិង្ក្សនញង្មួ យឆ្នំសប្មាប់ ភី
។ វា៉ាន្់ណាមុី ន្ិង្ ១,៥ គតាន្ / ហ្ិក្សតា /
ឆ្នំសប្មាប់ ភី។
ក្សសិដាាន្ monodon គៅតំបន្់ដីសណតរគមរង្រ
(Boyd et al ។ ,
2017)។ ផលិតក្សមមប្តូវបាន្អ្ន្ុវតត គៅក្សនញង្ប្សេះតូ
ចៗ
គបើគប្បៀបគធៀបគៅន្ឹង្ប្បគទសឥណា ឌ ន្ិង្គអ្កាវឌ័
រគដាយមាន្ចំន្ួន្ ០,៣
ហ្ិក្សតាក្សនញង្មួ យប្សេះជាមធយមសប្មាប់ប្បគភទស
តវ ទ ំង្ពីរ (Boyd et al ។ , 2017) ។គទេះយ៉ង្ណា
ផលិតក្សមា គន្េះគៅដតរ ើក្សចគប្មើន្ក្សំពុង្ប្បឈមន្ឹ
ង្បញ្ជាធំ ៗ
។ វាទទួ លខុសប្តូវចំគពាេះការបាត់បង្់ដ៏ធំគធង្
តំបន្់គកាង្កាង្ក្ស៏ដូចជាការបំពុលទឹក្សគៅតា
មគនន រសមុប្ទន្ិង្ការបគញ្ច ញជាតិចប្បន្ិង្សំណឹក្ស
ដី (Anh et al ។ ,ឆ្នំ ២០១១; ហា et al ។ ឆ្នំ
២០១៣; FAO ឆ្នំ ២០១៩)
។ ដូ ចោនគន្េះផង្ដដរការផ្ញេះជំង្ឺសំខ្ន្់ៗដូ ចជា
គររសញ្ជាចំណុចពណ៌ស វរុើ ស (WSSV)
គហ្ើយចាប់តាំង្ពីឆ្នំ ២០១០
គររសញ្ជាដដលគរគៅថាជមា ឺមរណភាពគៅដំ
ណាក្ស់កាលដំបូង្ (EMS ឬ AHPND)
គៅដតមាន្គហ្ើយទទួ លខុសប្តូវចំគពាេះការខ្ត
បង្់គសដា ក្សិចចសំខ្ន្់ៗសប្មាប់ឧសាហ្ក្សមា ទ ំង្
អ្ស់ (OIE, 2019)
។ គប្ៅពីគន្េះជន្ជាតិគវៀតណាមក្សសិក្សរប្តូវប្បឈ
មន្ឹង្ការប្បក្សួ តប្បដជង្មួ យដដលដតង្ដតមាន្
ភាពសាវហាប់ជាមួ យន្ឹង្ការដប្បប្បួ លតចមែ ខពស់រ
ហ្ូ តដល់ ១៥
ភាររយគៅឆ្នំដដដលដដលគពលខែ េះគធវ ើឱ្យពួ ក្សគរ
បតរពី
ូ ប្បគភទបង្ក ង្គៅជារបស់មួយគផសង្គទៀត
ពួ ក្សគរប្តូវកាត់បន្ថ យចេែ គដើមផលិតក្សមា ន្ិង្ប
គង្ក ើន្ប្បសិទធភាពរបស់ពួក្សគរ (ហា et al ។ , 2013;
ShrimpTails,ឆ្នំ ២០១៩) ។

វាសថ ិតគៅក្សនញង្បរ ិបទគន្េះដដល Skretting

ដដលជាបុប្តសមព ័ន្ធរបស់ Nutreco
អ្ន្ត រជាតិគធវ ើការគឆ្ពេះគៅរក្សការកាែយជាប្ក្ស ុមហ្ុ
ន្មួ យអ្ន ក្សឈាន្មុខគរក្សនញង្ផលិតក្សមា បង្ហរន្ិង្
ចំណីប្តីគៅអាសុី។ ជាមួ យគរង្ចប្ក្សចំន្ួន្ ២
ន្ិង្មាន្បុររលិក្សជិត ៤០០
នាក្ស់គៅប្បគទសគវៀតណាម Skretting
ផលិតចំណីសំរប់បង្ក ង្ន្ិង្ប្តីចំន្ួន្ ១៤
ប្បគភទគៅអាសុីអាគរន យ៍
ភីវា៉ាន្់ណាមី (បង្ហរ whiteleg) ន្ិង្ P.
monodon (បង្ហរខ្ែយក្សស) ។ បនាទប់ពីជាង្ 7
ឆ្នំចន្ការប្បតិបតត ិការគៅប្បគទសគវៀតណាមឥ
ូ វគន្េះប្ក្ស ុមហ្ុន្មាន្គោលបំណង្ផត ល់ជូន្ន្ូ វ
គសវាក្សមា បដន្ថ មគទៀតដល់អ្តិេិជន្របស់ខល ួន្ដូ
ចជាការផត ល់ដំបូនាាន្គលើបគចច ក្សគទសក្សសិក្សមា ។
ប្ក្ស ុមហ្ុន្ក្ស៏ពសាយមពប្ង្ឹង្ការប្សាវប្ជាវន្ិង្អ្ភិ
វឌឍន្៍មូលដាាន្គដើមបីអ្ភិវឌឍវាផលិតផលគៅក្សនញង្
លក្សខ ខណឌប្សគដៀង្ន្ឹង្អ្តិេិជន្របស់ពួក្សគរ។
គដើមបីសំគរចគោលគៅគនាេះ Skretting
ដំគណើរការការសាក្សលបង្មួ យចំន្ួន្អ្តិេិជន្រប
ស់ខល ួន្គធវ ើដប្សន្ិង្បគង្ក ើតក្សសិដាាន្ចិញ្ចឹមបង្ក ង្
េា ីដំបូង្បង្ែ ស់គៅជាយប្ក្ស ុង្ហ្ូ ជីមិញ
(ឧបសមព ័ន្ធទី ១) ។ ក្សសិដាាន្មាន្សុពលភាព ២
ហ្ិក្សតាគន្េះមាន្ន្័យថាកាែយជាមជឈមណឌលប្សាវ
ប្ជាវន្ិង្អ្ភិវឌឍន្៍ក្សនញង្ប្ស ុក្ស។
ក្ស៏ដូចជាក្សដន្ែ ង្បណតញេះបណា
ត លសប្មាប់អ្នក្សបគចច
ក្សគទស Skretting ន្ិង្អ្តិេិជន្។
សប្មាប់វដត ទី ១
គៅក្សសិដាាន្មាន្សុពលភាពេា ីជាមួ យ ភី។
វា៉ាន្់ ណាមីមាន្បគចច ក្សគទសជីវាណូជាគប្ចើន្
បាន្ពសាយមន្ិង្វាយតចមែ គដើមបីពប្ង្ឹង្ការប្រប់
ប្រង្រុណភាពទឹក្ស។ គៅគពលប្បមូ លផតញំន្ិង្លមែ ិ
តទ ំង្គន្េះ
បគចច ក្សគទសបគង្ក ើតបាន្ជាពិធីសារដដលរ ួមបញ្ចូ
លទ ំង្ដំណាក្ស់កាលបណតញេះក្សូ ន្ន្ិង្ដំណាក្ស់កាល
លូ តោស់របស់បង្ហរ។

ដូ គចន េះរបាយការណ៍ខ្ង្គប្កាមប្តូវបាន្ដបង្ដច
ក្សជាពីរដផន ក្សគផសង្ោន។ ដផន ក្សដំបូង្រឺគផ្តតតគលើថាន
ល
ដំណាក្ស់កាលដដលពិធីសារជួ យបគង្ក ើន្ការបញ្ចល ូ
ជាតិអាសូ តពីបាក្ស់គតរ ើតំណពូ ជប្តូវបាន្សាក្ស
លបង្គន្េះ។
ដផន ក្សទីពីរចន្របាយការណ៍គន្េះ
គផ្តតតគលើដំណាក្ស់កាលរ ើក្សលូ តោស់ន្ិង្គប្បៀប
គធៀបយុទធសាហ្គសតពីរគផសង្ោន
គធវ ើឱ្យមាន្តុលយភាពចន្តំណពូ ជន្ិង្សក្សមា ភាព
រសា ីសំគយរគដាយដផែ ក្សគលើការបដន្ថ មជាប្បចាំចន្
អ្ំគៅ
មូ សឬក្សន្ទ ក្ស់ដដលមាន្ជាតិរវ។

I. គរៀបចំប្បព័ន្ធតំណពូ ជជាឧបក្សរណ៍
ជីវសាហ្គសត
គៅដំណាក្ស់កាលបណតញេះក្សូ ន្របស់ ភី
វា៉ាន្់ន្ីគម
I1 គសចក្សត ីគផត ើម
បនាទប់ពីទទួ លបាន្ដង្ក ូវគប្កាយពីក្សដន្ែ ង្ភាាស់គៅ
ដក្សបរគនាេះក្សសិក្សរអាចសំគរចចិតតសតញក្សទុក្សបង្ក ង្គដាយ
ផ្តទល់
ចូ លគៅក្សនញង្ប្សេះដដលក្សំពុង្លូ តោស់ឬគប្ជើសគរ ើសដំ
គណើរការដំណាក្ស់កាលបណតញេះក្សូ ន្ក្សំ ុ ង្គពលបង្ក ង្ប្តូវ
បាន្ឃ្ែំគមើលយ៉ង្ដិតដល់ន្ិង្រក្សាទុក្សក្សនញង្ដង្់សុី
គតខព ស់ (ពី ៥០០ គៅ ១០ ០០០
ដង្ក ូវគប្កាយសតវ ក្សនញង្មួ យដម៉ប្តកាគរ៉ា)
រហ្ូ តដល់គរវន្ិ ិ ចឆ័យ រ ឹង្មាំន្ិង្ធំលាមន្ឹង្ប្តូវសតញក្សចូ
លក្សនញង្ប្សេះធំ។ តំណាក្ស់កាលគន្េះគធវ ើឱ្យក្សសិក្សរកាត់ប
ន្ថ យរយៈគពលខែ ីវដត ផលិតក្សមា ដដលបណា ត លឱ្យមាន្ផ
លដំណាគំ ប្ចើន្ក្សនញង្មួ យឆ្នំ (Louis, 2006)
។ ដំណាក្ស់កាលបណតញេះក្សូ ន្ផង្ដដរគធវ ើគអាយប្បគសើរគ ើ
ង្ន្ូ វជីវភាពជីវសាហ្គសតគៅក្សនញង្ក្សសិដាាន្គដាយចាត់ វ ិ
ធាន្ការដាច់គដាយដ ក្សសំរប់សតវ ដង្ក ូវគប្កាយដដល
មាន្សុខភាព
អាចប្តូវបាន្វាយតំចលមុន្គពលប្តូវបាន្សតញក្សទុក្ស
គៅក្សនញង្ក្សដន្ែ ង្ដដលគៅសល់ (Louis, 2006) ។

ប្បព័ន្ធដបបគន្េះជាទូ គៅផត ល់ន្ូវលទធ ផលលអប្បគសើរទ

ក្ស់ទង្ន្ឹង្ការរស់រន្មាន្ជី វតគប្ចើ
ិ ន្ជាង្ការសតញក្សទុ
ក្សគដាយផ្តទល់ (Louis, 2006)
។ វាមាន្ប្បគយជន្៍ផង្ដដរក្សនញង្ការគធវ ើឱ្យមាន្ភាព
ទក្ស់ទញ
ដង្ក ូវនែ ង្គៅលក្សខ ខណឌលូ តោស់ន្ិង្តំណាង្ឱ្យឧបក្ស
រណ៍ជាក្ស់ោក្ស់គដើមបីប្រប់ប្រង្រុណភាពទឹក្ស
ការចិញ្ចឹមន្ិង្ការរស់រន្មាន្ជី វតក្ស
ិ ន ញ ង្ក្សំ ុ ង្គពលដ៏
រគសើបមួ យសប្មាប់ ភី។ វា៉ាន្់ន្ីគម (Louis, 2006)
។ ជាប្សេះបណតញេះក្សូ ន្ជាទូ គៅមាន្ទំហ្ំតូចជាង្ន្ិង្មិ
ន្សូ វមាន្គប្ចើន្គទគៅក្សនញង្ក្សសិដាាន្ជាង្ប្សេះដដលលូ
តគចញគហ្ើយវាក្ស៏ង្ហយប្សួ លជាង្ដដរក្សសិក្សរមិន្រប់
បញ្ចល ូ ភានក្ស់ង្ហរបង្ក គររន្ិង្មំសាសីគដាយអ្ន្ុវតត វ ិ
ធាន្ការជីវសុវតថ ិភាព។
ិ គដើមបីបគង្ក ើន្ជីវភាពជីវសាហ្គសតគៅខ្ង្ក្សនញង្ប្សេះប
វធី
ណតញេះក្សូ ន្រឺប្តូវអ្ន្ុវតត អ្ប្តាបតរប្បាក្ស់
ូ
ទបតាមដដលអាចគធវ ើគៅបាន្ដូ គចន េះប្តូវគជៀសវាង្
ឱ្យបាន្គប្ចើន្បំផុតតាមដដលអាចគធវ ើគៅបាន្ន្ូ វការ
ដណនាំភានក្ស់ង្ហរបង្ក ជំង្ឺន្ិង្កាត់បន្ថ យការបូ មទឹក្ស
ចេែ គដើមសប្មាប់ក្សសិក្សរ។ ប៉ុដន្តប្បសិន្គបើោាន្អ្វ ើប្តូវ
បាន្គធវ ើគទការផ្តែស់បតរទឹ ូ ក្សទបក្សនញង្អ្ប្តាបំគៅខព ស់
គប្ចើន្ដតបណា ត លឱ្យមាន្ការប្បមូ លផតញំកាក្សសំណល់អា
សូ តចូ លក្សនញង្ប្សេះដូ ចជាអាម៉ូ ញាក្ស់។ អាម៉ូ ញាក្ស់រឺជាផ
លិតផលចុង្គប្កាយចន្ catabolism
ប្បូគតអ្ុីន្ន្ិង្ប្តូវបាន្ excreted
គៅគប្កាមសំណុំដបបបទអ្ុីយូ ដរបស់ ៉ ខល ួន្ (NH 4+ )
តាមរយៈជីង្ចក្ស់ (គអ្លជីង្et al ។ , 2006)
។ ការប្បមូ លផតញំរបស់វាក្ស៏បណា ត លមក្សពីការចំលង្ចំណី
ន្ិង្ោមក្សដដលមិន្មាន្ប្បភពគចញ (លីន្
ន្ិង្គនន្, ២០០១)
។ គៅក្សនញង្ទឹក្សទ ំង្ ទប្មង្់អាម៉ូ ញាក្ស់ ន្ិង្សហ្ជីព
(NH 3 ) ចន្អាម៉ូ ញាក្ស់មាន្គហ្ើយ
សមាមាប្តចន្ោនរឺមុខង្ហរចន្ pH,
សីតុណា ា ភាពន្ិង្ជាតិចប្ប (Ebeling et al ។ ,
2006)។ការប្បមូ លផតញំអាម៉ូ ញាក្ស់គៅក្សនញង្ទឹក្សចិញ្ចឹមអា
ចបណា ត លឱ្យមាន្ការកាត់បន្ថ យក្សំគណើន្ដដលជាអ្ុក្ស
សុីដសន្ខព ស់
ការគប្បើប្បាស់ន្ិង្សូ មបីដតការសាែប់របស់បង្ហរ
(លីន្ន្ិង្គចន្ឆ្នំ ២០០១) ។

គន្េះគបើគយង្តាម Ebeling et al ។ (២០០៦) ន្ិង្កាតម

et al ។ (២០០៧) គៅក្សនញង្ប្បព័ន្ធផ្តែស់បតរទឹ ូ ក្សទបមាន្
៣ វធី ិ សំខ្ន្់ៗក្សនញង្ការប្រប់ប្រង្ក្សំ រ ិតអាម៉ូ ញាក្ស់
(រ ូបភាពទី ១)៖
 តាមរយៈរ ូបេត - អ្ូ តូ តូ ហ្វ ើជាមួ យមីប្ក្សូសារយ
 គដាយ nitrification ជាមួ យបាក្ស់គតរ ើ chemo-
រសា ីសំគយរ,
អាម៉ូ ញាក្ស់ចូលគៅក្សនញង្ការបំដលង្ន្ិង្ន្ីប្តាត
nitrite
 តាមរយៈការ assimilation គៅក្សនញង្បាក្ស់គតរ ើ
heterotrophic
