ASENKRON MOTORLAR

Bir önceki bölümde, dışarıdan bir uyarıcı akım kaynağı yokken senkron motor üzerindeki amortisör
sargılarının, nasıl yol verme momenti üretebildiğim gördük Aslında amortisör sargıları, senkron
motorun ana DA uyarma devresi olmadan da bir motor oluşturacak kadar iyi çalışmasını sağlar.
Sadece amortisör sargılarından oluşan makinaya asenkron makina denilir. Bu türden makinalar, rotor
gerilimi (rotor akımını ve rotor manyetik alanım üreten) fiziksel kablo bağlantısı olmaksızın rotor
sargılarında indüklendiğinden dolayı asenkron makina (veya indüksiyon makinaları) olarak
adlandırılırlar. Bir asenkron motorun en ayırt edici özelliği makinanın çalışması için DA uyarma
akımına gerek duymamasıdır.

Asenkron makinanın motor ya da generatör olarak kullanımı mümkündür fakat generator olarak
kullanıldığı zaman birçok dezavantaja sahiptir ve bu tarzda az kullanılırlar. Bu nedenle asenkron
makinalar genellikle asenkron motor olarak bilinirler.

7.1 ASENKRON MOTORUN YAPISI

Bir asenkron motorun stator yapısı senkron motor ile aynı ancak rotor yapısı farklıdır Bir asenkron
motor, senkron motor ile aynı stator yapısındadır ama rotor yapısı farklıdır. Tipik bir iki kutuplu stator
Şekil 7-1 'de gösterilmektedir. Statoru senkron motorunki ile aynıdır. Statorun içine yerleştirilebilen
rotor yapısına göre iki farklı tipte asenkron motor çeşidi vardır. Biri bilezikli olarak adlandırılırken
diğeri kafes rotor olarak adlandırılır.

Şekil 7.1. Stator sargılarını gösteren tipik bir asenkron motorun statoru

Şekil 7-2 ve 7-3 kafesli asenkron motor rotorlarını göstermektedir. Kafesli bir asenkron motorun rotor
yüzeyine oyulmuş oluklardaki seri bağlı iletken çubuklar, büyük kısa devre halkalarıyla her iki uçtan
kısa devre edilmiştir. Bu tasarım, iletkenlerin oluşturduğu yapı içinde sincapların veya cırlak sıçanların
kendi kendilerine koşuşturduğu çalışma tekerlerine benzediğinden dolayı kafesli rotor olarak görülür.
Şekil 7.2. a) kafes rotorun taslak çizimi b) Tipik bir kafes rotor

Diğer rotor tipi bilezikli rotordur. Bilezikli rotor, statordaki sargıların yansıması olan üç fazlı bir sargı
grubuna sahiptir. Üç fazlı stator sargıları genellikle Y- bağlıdır ve rotor iletkenlerini uçları rotor mil
üzerindeki bileziklere bağlıdır. Rotor sargıları bilezikler üzerinden kayan fırçalar üzerinden kısa devre
edilir. Bilezikli asenkron motorlarda, bu nedenle rotor akımlarına statordaki fırçalar üzerinden
ulaşılabilir ve bunlar sayesinde rotor devresine ek dirençler bağlanabilir. Motorun bu üstünlüğünden
yararlanarak moment-hız karaktesistiğinin değiştirmek mümkündür. İki bilezikli rotor örneği şekil
7.4’de ve eksiksiz bir bilezikli asenkron motor şekil 7.5’de gösterilmektedir.

Bilezikli asenkron motorlar kafes yapılı asenkron motorlarda daha pahalıdır ve fırça-bilezik
sisteminden dolayı daha fazla bakım gerektirirler. Bunun sonucu olarak bilezikli asenkron motorlar
daha az kullanılırlar.

Şekil 7.3. a) Tipik bir kafes rotorlu küçük asenkron motorun kesiti b ) Tipik bir kafes rotorlu büyük
asenkron motorun kesiti
Şekil 7.4. asenkron motor için tipik bilezikli rotorlar. Rotor sargılarını bileziklere bağlayan çubuklara ve
bileziklere dikkat ediniz.

Şekil 7.5. bilezikli bir asenkron motorun kesit diyagramı. Fırça ve bileziklere dikkat ediniz. Rotor
sargılarının oluk harmoniklerini yok etmek üzere eşit olduğuna da dikkat ediniz.