CEVAP ANAHTARLARI

ADIM 01 3. Aşağıdaki örneklerin coğrafyanın ilkelerinden hangisine

ait olduğunu örnekteki gibi karşısına işaretleyiniz.
1. Aşağıdaki resimlerde yer alan unsurların doğal unsur mu
veya beşeri unsur mu olduğunu alt kısmına yazınız. İlgi ve
Nedensellik Dağılış
bağıntı

Deniz altında meydana gelen volka-

a nizma ve deprem tsunami oluşumu-
na neden olur.

Dünyada fay hatları, sıcak su kay-
b nakları, deprem ve volkanizma alan-
ları benzer alanlarda görülür.

Dünyanın en yağışlı yerleri Ekvatoral
c Bölge, Muson Asya’sı ve orta kuşak
karalarının batı kıyılarıdır.

a) Doğal Unsur b) Beşeri Unsur
Türkiye’de Akdeniz iklimi; Akdeniz kı-
d yıları, Kıyı Ege ve Güney Marmara’da
yaygın görülür.

Akdeniz ikliminde kışların ılık geç-
mesi ve güneşli gün sayısının fazla
e
olması seracılığın gelişmesini sağ- 
lamıştır.

4. Aşağıdaki cümleleri doğru - yanlış olarak değerlendiriniz.

a. Doğayı oluşturan muhteşem dörtlü arasında mükemmel bir

c) Beşeri Unsur d) Doğal Unsur dayanışma ve denge vardır.
Doğru 
Yanlış
b. Teknoloji ve uygarlık seviyesi ilerledikçe insanların doğal
çevreye bağımlılığı artar.
2. Aşağıdaki örneklerde verilen olayları doğanın insana Doğru Yanlış 

etkisi veya insanın doğaya etkisi şeklinde örnekteki gibi
c. Dağlar, taşlar, vadiler, deprem, volkanizma gibi olaylar li-
karşısındaki kutucuklara işaretleyiniz.
tosfer üzerinde oluşur.
Doğru 
Yanlış
Doğanın İnsanın
d. İlk yerleşmelerin akarsu kenarlarında kurulması beşeri un-
insana etkisi doğaya etkisi
surların doğal unsurlara etkisine örnektir.

Fabrikalardan çıkan gazların

Doğru Yanlış 

n

30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

a atmosferi kirletmesi n
 e. Deprem bölgelerinden insanların göç etmesini karşılıklı ilgi
ilkesi açıklar.
Kurak iklimlerde evlerin ker-
b piçten yapılması n
 n Doğru Yanlış 

Dağlık ve bol yağışlı iklim- f. Litosfer, taşküre üzerinde yapılan tarımsal etkinlikleri ince-
c lerde dağınık yerleşmelerin
görülmesi
n
 n ler
Doğru Yanlış 

Kıyıların doldurularak deniz-
d den toprak kazanılması n n
 g. İç Anadolu Bölgesi’nde konutların yapı malzemesi olarak
ahşap tercih edilir.
Ekvatoral bölgede nem ve Doğru Yanlış 

sıcaklık fazla olduğu için
e insanların yüksek yerleri yer- n
 n h. Genel olarak insanın doğal çevreye etkisi olumsuzdur.
leşim alanı olarak seçmesi
Doğru Yanlış 

353
 CEVAP ANAHTARLARI
5. VI
III
6.
Atmosfer Hidrosfer Litosfer Biyosfer

II
V Kayaçlar n n 
n n

I Okyanuslar n 
n n n
IV
Deprem n n 
n n

Bulut

n n n n
I’de → Yüksek sıcaklık ve nem
Bitkiler n n n 
n
II’de → Kuraklık
III’te → Soğuk iklim şartları n n n
Gel git

n
IV’te → Soğuk iklim şartları
V’te → Yükselti ve Engebe Hayvanlar n n n 
n
VI’da → Kuraklık

7.
H
J E O M O R F O L O J İ
E D B T
O R O S E O N O G R A F Y A
L İ M N O L O J İ O Ş R
O G E I
J R R M
İ K L İ M A T O L O J İ
F C
Y O
B O T A N İ K Ğ
I R
P A
F
30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

Y
C A N L I L A R

354
 CEVAP ANAHTARLARI
8. Aşağıda verilen kavramları örnekte olduğu gibi eşleştiriniz. ADIM 02

Klimatoloji Yerşekilleri bilimi 1. Aşağıdaki boşlukları uygun şekilde doldurunuz.

Bir yerin Ekvator’a olan uzaklığının açı cinsinden
a.
Jeoloji Taş bilimi ifadesine Enlem denir.

b. Doğuda yerel saat ileri dir.

Jeomorfoloji Sular bilimi

Güneş doğuda ................................................. doğar, batıda .....
c.
............................................ batar.

Pedoloji İnsan ırkları bilimi Bir yerin Ekvator’a ve Başlangıç Meridyenine göre
d.
konumuna matematik konum denir.

Denizlerin tuzluluk oranının Ekvator’dan kutuplara

Litoloji Nüfus bilimi e.
doğru azalması Enlemin sonucudur.

Bir bölgenin Matematik ve özel konum özellikleri

f.
Jeopolitik konumu verir.
Hidroloji Harita bilimi

Limnoloji Uzay bilimi

Oseonografya İklim bilimi

Demografi Yer bilimi

2. Aşağıdaki ifadelerden doğru olanı “D” yanlış olanı “Y”

Sosyoloji Okyanus bilimi olarak işaretleyiniz.

Doğru Yanlış
Etnoloji Hayvan bilimi

Paralellerin çevre uzunlukları her

a.
yerde aynıdır. n 
n
Zooloji Toplum bilimi

30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

Meridyenler arası zaman farkı
b.
her yerde aynıdır. 
n n

Meteoroloji Toprak bilimi Bir yerin gün içerisinde Güneş’e

c.
göre konumuna yerel saat denir. 
n n

Meridyenlerin çevre uzunlukları

Kartografya Göl bilimi d.
birbirine eşittir. 
n n

Karadeniz’in tuzluluk oranı Akde-

e.
niz’den daha fazladır. n n
Astronomi Hava durumu

Paraleller kutuplarda nokta

f.
şeklini alır. 
n n

355
 CEVAP ANAHTARLARI
3. Aşağıdaki etkinliği uygun şekilde tamamlayınız. 5. KKN
20° 30°
6 1
40° 30° 20° 10° 60°
2 0°
20° 3
I
7 4
70°
IV GKN
30°

III Yukarıda koordinatları verilen yer, küre üzerinde 4 nolu yer-

40° dedir.
V

II
50°

a) Çizgisel hızları eşit olanlar III - V 6. Aşağıdaki koordinatları verilen yerleri iz düşüm alanları-
na göre büyükten küçüğe doğru sıralayınız.
b) Yerçekimi fazla olan II
20° 60° 50° 0° 10°
c) Yerel saatleri aynı olanlar I - II 30° 20° 70°
a b c
d) Yerel saati en ileri olan V 40° 10° 60°

e) Gece gündüzün farkı en fazla olan II

f) Gölge boyu en uzun olan II

b a c

7. Türkiye’nin koordinatlarını yazınız.

26° D 45° D
42° K

4.
36° K
X

Y
0°

70°
30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

0°

Yukarıdaki şekilde gösterilen X ve Y merkezleri;

I. Ekvator’a olan uzaklık 8. Verilen meridyenin anti meridyenini yazınız.

II. Yerel saat

III. Başlangıç meridyenine olan uzaklık 20° B 160° D
IV. Öğlen vaktinin yaşandığı an

gibi özelliklerden hangileri bakımından ortaktır?

0°
A) I ve II B) I ve III C) II ve III

  D) II ve IV  E) III ve IV 

Cevap D

356
 CEVAP ANAHTARLARI
9. 12. K
A
L
B 0°
M
C 0°

Şekilde verilen A - B - C noktalarında yıl boyu ortak özel-

likleri yazınız;
Yukarıdaki noktalardan aynı paralel üzerinde 500 km
1. Yerel saatleri aynıdır. doğuya gidilirse hangisinden daha çok meridyen geçilir,
2. Uluslararası saat dilimleri aynıdır. neden?
Sadece ekinokslarda ortak özelliğini yazınız. "K" noktasında daha çok meridyen geçilir. Nedeni Dünya-
nın şeklinden dolayi meridyenlerin kutuplara doğru birbirine
1. Güneşin doğuş ve batış saatleri
yakınlaşmasıdır.

10. Aşağıdaki boş bırakılan yerleri tamamlayınız.

a. Başlangıç paraleli (0°) ve en büyük paralel Ekvator dur.

b. 180 doğu 180 batıda olmak üzere toplam 360 meridyen

vardır.

c. 90 kuzey 90 güneyde olmak üzere toplam 180 paralel var-

dır.

d. Paraleller boyu eşit değilken meridyenler boyu eşittir.

e. Paraleller arası mesafe eşitken meridyenler arası mesafe

kutuplara doğru daralır.

13. 0° 20° 30° 40°

30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

A 40°

B 30°
11. Aşağıdakilerden hangisi aynı meridyen üzerindeki nokta-
larda kesinlikle aynıdır? C
20°
A) İklim tipi
B) Başlangıç meridyenine olan uzaklık
C) Bulunulan yarımküre Numaralı yerlerden hangisi Başlangıç Meridyenine
(Greenwich) daha yakındır, neden?
D) Ekvator’a olan uzaklık
E) Gölge boyunun gün içinde en kısa olduğu an “A” noktası Başlangıç Meridyenine daha yakındır. Nedeni
Cevap E kutuplara doğru meridyenlerin birbirine yaklaşmasıdır.

357
 CEVAP ANAHTARLARI
ADIM 03 5. Aralarında 48 dk zaman farkı bulunan iki yerden daha do-
ğuda olan yer 10° Doğu meridyeninde ise diğer yerin boy-
1. a. II nolu yer daha doğudadır. lam derecesi nedir?
b. III nolu yerde güneş daha geç doğmuştur.
48/4 = 12 Aralarında 12 boylam farkı bulunmaktadır.
c. I nolu yerde saat 12:00 dır.
d. II nolu yerde saat 14:00 dir. 2°B0 10° D
e. III nolu yerde saat 09:00 dir.
f. II ile III nolu yer arasında 6 saatlik fark vardır. 12°

Buna göre diğeri 2° Batı Boylamıdır.

2. Y: 17:00

Z: 12:00

L: 11:00 6. 45° Doğu meridyeninde yerel saat 09:20 iken yerel saatin
08:40 olduğu yerin meridyen derecesi nedir?

x D 45° D

09:20
08:40
10°
00:40 dakika zaman farkı vardır

08:40 09:20 40 / 4 = 10
45 - 10= 35
Verilen iki saat arasındaki zaman farkını bulup 4 ile böldü-
ğümüzde iki meridyen arasındaki farkı buluruz. Bu farkı ve-
3. 10° Doğu meridyeni ile 10° Batı meridyeni arasında kaç rilen 45° D meridyeninden çıkarttığımızda 35° D meridyenini
dakikalık zaman farkı vardır?
buluruz.
Bu durumda meridyen değerleri toparlanarak işlem yapılır.
10° D + 10° B = 20 meridyen bulunur.
4 x 20 = 80 dakikalık zaman farkı bulunur.

7. 21 Mart tarihinde gece - gündüz süresi eşit olacağından

güneş heryerde aynı saatte doğup batacaktır. 45° D merid-
yeninde saat 07:20'de doğan Güneş on iki saat sonra yani
saat 19:20'de batacaktır.
30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

4. 20° Doğu meridyeninde yerel saat 12:30 iken 0° Başlangıç 8. Cevap A

Meridyeninde yerel saat kaç olur?

0° 20° D 20 x 4 = 80 dakikalık zaman farkı vardır.

Başlangıç meridyeninin saati daha geride

olacağından 12:30'dan 80 dakikayı çıkartı- 9. Cevap D
rız.
x 12:30
12:30
01:20
11:10 olur.
10. Cevap D
358
 CEVAP ANAHTARLARI
11. ABD: Birden fazla Türkiye: Tek Ortak 14. Bu durumun nedeni tarih değiştirme çizgisin üzerinden geç-
Ortak Saat Saat tiği ülkelerde zaman bütünlüğü sağlamaktır.

Brezilya: Birden fazla Rusya: Birden fazla

Ortak Saat Ortak Saat

İngiltere: Tek Ortak Hindistan: Tek Ortak

DEĞERLENDİRME ADIMI 01
Saat Saat 1. Atmosfer (Hava Küre)
Hidrosfer (Su Küre)
İtalya: Tek Ortak Japonya: Tek Ortak
Saat Saat Litosfer (Taş Küre)

Biyosfer (Canlı Küre)

G. Afrika Tek Ortak Avustralya: Birden fazla
Cumhuriyeti: Saat Ortak Saat

2. a. Coğrafyanın yer şekillerinin inceleyen alt bilim dalına

12. Ortak saat ülke içinde ve Uluslararası piyasada ticaret, me- jeomarfoloji denir.
sai başlangıç ve bitiş saatleri gibi ülke çapında birlikteliğin
sağlanmasında kullanılır.
Yerel saat ise daha çok Namaz, iftar, gibi dini ibadet saatle- b. Ekvator çevresine ait harita çizimlerinde silindir projek-
rinin belirlenmesinde kullanılır. siyonu kullanılır.

c. Muhteşem dörtlü dediğimiz dünyamızı oluşturan dört

temel ortam Atmosfer, Hidrosfer, Litosfer, ve Biyosfer
dır.

c. Fiziki haritalarda aynı yükseklikteki noktaları birleştiren

iç içe kapalı eğrilere izohips denir.

d. Tarama yönteminde kısa, kalın ve sık çizgiler Eğimin

fazla olduğu yerleri gösterir.

Sinop

30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

İstanbul

Iğdır

İzmir 3. • Dağılış İlkesi

Hatay
13. Yerel saat farkı denildiğinde boylam farkına bakmamız ge-
rekir. Burada 27° D boylamadındaki İzmir ile 45° D Boyla-
mında yer alan Iğdır arasında 18° boylam bulunmaktadır.
Bu nedenle yerel saat farkı daha fazladır.
Türkiyede yoğun nüfuslu yerler
• Nedensellik ilkesi
İstanbul'un jeopolitik konumu ve iklimin sanayileşmeye
ve ticarete uygun olması İstanbul'un göç olarak yoğun
nüfuslu olmasını sağlamıştır.
• İlgi ve Bağlılık ilkesi
İstanbul'un fazla nüfuslu olması yakın çevresinde kü-
mes hayvancılığının gelişmesini sağlamıştır.

359
 CEVAP ANAHTARLARI
4. Doğal unsurlar, oluşumunda insanların etkili olmadığı un- 8. Verilen şekilde harflerle gösterilen Coğrafi koordinat sis-
surlardır. İklim, sıcaklık, yağış, depremler, volkanik faaliyet- teminin unsurlarını yazınız. (20 Puan)
ler bunlara örnek gösterilebilir.
g

c M ϕ b
f λ

6. • Daire şeklindedirler.
• Çevre uzunlukları kutuplara doğru küçülür ve kutuplar- e ϕ: Enlem
danokta şeklindedir. λ: Boylam
• 90 kuzey yarım kürede, 90 güney yarım kürede bulunur. M: Merkez
Toplam 180 tanedir.
• Paraleller birbirlerini kesmezler a:
Paralel

• Her Paralel 1° aralıklarla çizilirler. b:

Meridyen

c: Başlangıç meridyeni

d:
Kuzey kutbu

e:
Güney kutbu

f: Ekavator

g: Yerin Dönme Ekseni

ADIM 04
30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

1. Aşağıda verilen alanlarla ilgili bilgileri tamamlayınız.

7. Meridyenlerin özelliklerinden 5 tane yazınız. (10 Puan)
İşaret tablosu Kroki
• Boyları birbirine eşittir.
• 180 doğu 180 yarım kürede bulunurlar. Toplamda 360 Küçültme oranı Başlık
meridyenlerdir.
• Ardışık iki meridyen arası 4 dakikadır ve her yerde ay- Bir bölgenin paralel ve
nıdır. Lejand
meridyen dereceleri
• Ekvatordan kutuplara doğru birbirlerine yaklaşırlar.
En uzak oldukları yer sadece Ekvator üzerinde 111 Haritanın hangi amaçla
Coğrafi koordinat
km'dir. çizildiğini belirtir

• Herhangi bir meridyenin tam karşsına gelen ve 180’e

tamamlayan meridyene antimeridyen denir.. Kabataslak çizim Ölçek

360
 CEVAP ANAHTARLARI
2. Aşağıda verilen alanlarla ilgili bilgileri tamamlayı- 6. Aşağıdaki bilgi ve görsellere bakarak boşlukları doldurunuz.
nız. Hava alanından kalkan uçak yerden ilk yükseldiğinde
(A konumu) Büyük ölçek; yerden daha çok yükseldiğinde
(B konumu) küçük ölçek örneği verilebilir.
Özellikler Büyük ölçekli haritalar
a. Gösterdiği alan Az
A Konumunda B konumunda
b. Küçülme oranı Az (Büyük ölçek) (Küçük ölçek)
c. Ölçeğin paydası Küçük
Ayrıntı Fazla Az
d. Ayrıntıyı gösterme gücü Fazla
e. Hata oranı Az Gösterilen alan Az Fazla

f. Kâğıtta kapladığı alan Fazla Ölçek paydası Küçük Büyük

Kuş bakışı görü-
nümün alındığı Az Fazla
yükselti

3. Aşağıdaki cümlelerde bırakılan boşluklara uygun Hata oranı Az Fazla

sözcükleri yazınız.

a. Harita çizimiyle uğraşan bilim dalına Kortagrafya

denir.

b. Yön okundan yararlanarak haritalarda yön belirle-

nir.

c. Coğrafi koordinatların olduğu haritalarda Yön oku-

na gerek yoktur. 7. Bir çizimin harita özelliği taşıyabilmesi için bulunması gere-
ken şartlar nelerdir?

d. Ölçeğin paydası büyüdükçe ayrıntı azalır .

a. Ölçek

e. Harita çizilirken yapılması gereken ilk şey Konu b. Düzleme Aktarma

belirlemektir.
c. Kuşbakışı Görünüm

4. Ölçeklerine göre haritalar kaç kısma ayrılır, yazınız.

a. Plan
b. Büyük Ölçekli Haritalar
c. Orta Ölçekli Haritalar

30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

d. Küçük Ölçekli Haritalar
8. Aşağıdaki boşluklara harita, plan ve krokinin özelliklerini
ayrı ayrı işaretleyiniz.

5. Aşağıda verilen ölçek örneklerinin, ölçeklerine göre ya-

Kuşbakışı Düzleme
pılan harita sınıflamasına göre hangi ölçekte yer aldığını Ölçek
görünüm aktarma
yazınız.
Harita   
a. 1/10.000 → Plan

b. 1/50.000 → Büyük Ölçekli Haritalar

Plan   

c. 1/400.000 → Orta Ölçekli Haritalar

Kroki  
d. 1/2000.000 → Küçük Ölçekli Haritalar

361
 CEVAP ANAHTARLARI
9. Cevap D 15.
Cihannüma Piri Reis

10. Cevap C
Divan-ı Lügat-it Türk Seydi Ali Reis

11. Kullanım amaçlarına göre harita çeşitlerini yazınız. Kitabı Bahriye Kaşgarlı Mahmut

a. Siyasi Haritalar

b. Fiziki Haritalar
Miratül Memalik Katib Çelebi
c. Beşeri Haritalar

d. Özel Haritalar

16. Cevap C

17.
12. Sadece fiziki haritalardan elde edilebilecek bilgiler neler-
dir? a.

a. Yükselti Akarsu

b. Yer şekilleri Çizgesel

b.

Göl

Alansal

c.
13. Bir öğrenci, yaşadığı şehrin ilk önce komşularını, sonra yer-
yüzü şekillerini, en son olarak da nüfusunu öğrenmek iste- Yol
miştir. Buna göre öğrencinin sırasıyla bakması gereken hari-
taları yazınız. Çizgisel

a. Siyasi Harita
d.
b. Fiziki Harita
30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

Havalimanı

c. Beşeri Harita
Noktasal

e.

Hastane

Noktasal
14. Bütün haritalardan yararlanılarak bulunabilecek özellik-
leri yazınız.

Uzunluk ve Alan Hesaplanır.

Yön bulunur.
18. Cevap B
Konum Belirlenir.

362
 CEVAP ANAHTARLARI
ADIM 05

a. b. c. 0 136 272 408 km

1. a. Silindir b. Konik
Brezilya İtalya 5. Bir kağıt yardımıyla Antalya - Mersin arasını işaretleyip çizgi
Endonezya Türkiye ölçek üzerinde hesaplarsak 408 km olduğunu görürüz.
Kenya Çin

c Düzlem
Grönland Adası
Antartika

6. Cevap A

2. 2 0 2 4 6
a km
1 cm

b 20 0 20 40 60
km
1 cm
7. Cevap B
c 200 0 200 400 600km
1 cm

Yukarıdaki çizgi ölçekleri büyükten küçüğe doğru sıralayınız.

a > b > c 8. Cevap D

3. Dünyanın küresel şekilde olması ve haritaların düzleme çizil-
mek zorunda olmasından dolayı gerçeğe tam uygun harita ya-
pamayız. Ayrıca haritası yapılacak yerin küçültülerek düzleme
aktarılması da hataya sebep olur.
9. Haritada uzunluk hesaplamalarında çizgi ölçek mi daha
kullanışlıdır, kesir ölçek mi daha kullanışlıdır? Nedeniyle
birlikte yazınız.
Çizgi ölçek daha kullanışlıdır

30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

Çünkü;
• Kullanımı pratik ve basittir.
• Harita boyutlarında değişiklik yapıldığında aynı oranda
küçülüp büyür.
4.

10. 1. Harita 2. Harita

G. U = 3 x 200.000 cm ö. p = 6
a. b. c. G. U = 600.000 cm 6
G. U = 6 km ö. p = 1 / 100.000 cm olur
Silindir Konik Düzlem

363
 CEVAP ANAHTARLARI
11. 1/200.000 ölçekli bir haritada 10 cm ölçülen bir akarsuyun 15. ö . p = 4
gerçek uzunluğu kaç km’dir? 200
G. U = 3 x 200.00 cm ö . p = 5 km (cm'ya çevirmek için beş sıfır ekleriz)
G. U = 20000000 cm ö . p = 500.000 olur
G. U = 20 km
Cevap E

12. 1/500.000 ölçekli bir haritada 100 cm2 olarak ölçülen bir
gölün gerçek alanı kaç km’dir?

G. A = 100 cm2 x (500.000)2 16. G. U = 3 x 900. 000 (beş sıfır silelim)

G. A = 100 x 25 G. U = 54 km dir
G. A = 2500 km2'dir

13. 1/2000.000 ölçekli bir haritada 4 cm olarak ölçülen bir yol,

başka bir haritada 12 cm olarak ölçülmüştür.

Buna göre ikinci haritanın ölçeği nedir?

1. Harita 2. Harita
G. U = 4 x 2000000 12 cm 80 km 17. 1. haritada gerçek uzunluk 36 km dir.
G. U = 4 x 20 1 cm x
2. haritada
G. U = 80 km Ölçek = 1 / 6.600.000
H. U = 36
12
H U = 3 cm
Cevap A
30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

14. 1/800.000 ölçeğinin çizgi- ölçek karşılığını bulunuz.

Ölçesin paydasından beş sıfır atarsak 1 cm'karşılık plan
uzunluğu buluruz.
=800. 000
= 8 km
Yani çizgi ölçekte 1 cm 8 km olacak
18.
G A = 4 x 52
0 8 16
G A = 100 km2’dir
km
1 cm Cevap E

364
 CEVAP ANAHTARLARI
19. G A = 10 x 22
G A = 40 km2’dir
Cevap D B

3. Yukarıdaki izohips haritası 100 metre aralıkla çizildiğine göre

A noktası ile B noktalarının yükselti farkı kaç metredir?

Akarsuyu 0 m kabul edersek

ADIM 06
B = 100 m,
1. Aşağıdaki tabloda izohipslerin özellikleri ile ilgili verilen A = 400 m olur. Fark 300 metredir.
kısımları doldurunuz.

İzohipslerin sıklaştığı yerler

Fazla Az

a. Eğim 
b. Kuş uçuşu uzaklık 
c. Akarsuyun akış hızı 
d. Kıyı derinliği  4. Türkiye arazisinin % 57 sini 1000 metreden yüksek alan-
lar oluşturmaktadır. Buna göre çizilecek Türkiye fiziki ha-
e. Heyelan riski  ritasında hakim renk nedir? Açıklayınız.

Sarı, Turuncu, ve Kahve renkleri hakim renk tonlarını oluştu-

rur.

2. Renklendirme Yönteminde yükselti basamaklarına uygun

30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

renkleri yazınız.

Beyaz h IV
2000 m
Kahverengi g
1500 m
Turuncu f III
1000 m I
Sarı e
500 m
Açık Yeşil d II
200 m
Koyu Yeşil c 5. İzohipslerin sıklaştığı yerler eğiminde arttığı yerlerdir. Bu
0m
b
durum akarsu hızının artmasına dolayısıyla hidroelektrik
Açık Mavi
Deniz –200 m potansiyelinin fazla olmasına neden olur.
Koyu Mavi a
–500 m Cevap I

365
 CEVAP ANAHTARLARI
6. Aşağıdaki haritada gösterilen numaralı alanlarla ilgili 9. Aşağıda eş yükselti eğrilerinin özellikleriyle ilgili verilen
verilen cümlelerdeki boşlukları doldurunuz. cümleleri Doğru (D) ve Yanlış (Y) şeklinde belirtiniz.

I III İki eş yükselti eğrisi arasındaki mesafe hari-
a. D
tanın tamamında aynıdır.
Aynı yeri gösteren iki izohips haritasında izohips
II b. eğrileri arasında yükselti farkı az olan haritada D
ayrıntı daha fazladır.

İzohips eğrilerinin birbirine yaklaştığı ve sık geçtiği

c.
yerlerde eğim azdır.
Y

Tepe ve dağları gösteren haritalarda en içteki eğ-

d.
rinin yükseltisi en azdır.
Y
I nolu yerde renk olarak yeşil kullanılma nedeni yükseltinin 0 - 500
m arasında olmasıdır.
e. Eş yükselti eğrileri birbirlerini kesmezler. D
II nolu yerde renk olarak kahverengi kullanılma nedeni yükseltinin
1000 - 2000 m arasında olmasıdır.

III nolu yerde kısa mesafede farklı renk kullanılma nedeni; engebenin
fazla olmasıdır.

7. Aşağıdaki cümlelerde boşlukları uygun kelimelerle

doldurunuz.
30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

a. Renklendirme yönteminde renkler Yükselti basamağını

gösterir.

b. Tarama yönteminde kısa, kalın ve sık çizgiler Eğimi faz-

la olan yerleri gösterir.
9. Renklendirme yöntemiyle çizilmiş haritalarda, aşağıdaki
c. Yerşekillerini göstermek için en yaygın kullanılan yön-
renklerden hangisi diğerlerine göre yükseltisi daha az olan
tem İzhoips yöntemidir.
yerleri gösterir?
d. Yerşekillerini gerçeğe en yakın ve üç boyutlu gösteren
A) Yeşil  B) Sarı  C) Kahverengi
yöntem Kabartma yöntemidir.
  D) Beyaz  E) Turuncu 
e. Işık alan yerlerin açık renkli, gölgede kalan yerlerin koyu
renkli gösterildiği yöntem Gölgelendirme yöntemidir. Cevap A

366
 CEVAP ANAHTARLARI
10. Aşağıdaki izohips haritasında gösterilen akarsuyun, haritada görülen kısmının kuş uçuşu uzaklığı yaklaşık kaç km’dir?
Akarsu kuş uçuşu uzunluğu 150 km’dir.

Deniz

50 0 50 100 km

11. Aşağıdaki çizimleri verilen şekillerin isimlerini yazınız.

Deniz

a. Delta b. Tepe c. Zirve d. Boğaz

Deniz Deniz

e. Çukur f. Falez g. Yamaç h. Haliç

(Kapalı Çanak)

10
50 0
50
100

ı. Sırt i. Vadi

30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

12. Aşağıdaki boşlukları şekilleri dikkate alarak tamamlayınız.
60 300
40
20 200
100
I II III

1. İzohips aralıklarının farklı
olma nedeni yükseltinin
farklı olmasıdır.
I II III
2. I. nolu haritadan küçük 3. I nolu yerde gerçek alan ile iz
ölçeklidir. düşüm alan arasındaki farkın
fazla olma nedeni eğim ve
engebenin fazla olmasıdır.

367
 CEVAP ANAHTARLARI
13. Delta kıyı derinliğinin az oduğu iç denizlerde akarsuların 4. Çizgisel hız ekvatorlardan kutuplara doğru azalmaktadır.
biriktirdiği alüvyonlarda oluşurken Haliç okyanuslarında Bu nedenle;
gel - git etkisiyle gelişir.
Az

Zonguldak

Ankara

Antakya

14. Gerçek alan yükseltinin hesaba katılarak yapılan alan he- Fazla
sabıdır. Farkın fazla olması yükselti basamaklarının da fazla
olmasından kaynaklanmaktadır.

5. a. Doğuda saat geridedir.

b. Doğuda güneş erken doğar.
c. Sürekli rüzgarlar KYK Sağa GYK Sola
15. Cevap C

16. Cevap E
6. a. Yer çekimi kutuplarda fazladır
b. Ekvator çevresi kutup çevresinden daha uzundur.
c. Kutuplar yerin merkezine daha yakındır.

ADIM 07
1. Yer kürenin kendine özgü olan kutuplardan basık Ekvator-
dan şişkince olmasından kaynaklanmaktadır.
7. Cevap E
30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

2. • Yerel saat farkları ortaya çıkar

• Gece gündüz meydana gelir.
8. Cevap A
• Coğrafi yönler belirir.
• Güneş ışınlarının gün içindeki açısı değişir.

9. Cevap D

3. Dünyanın kendi ekseni etrafındaki dönüşüdür.

10. Cevap D
368
 CEVAP ANAHTARLARI
Küresel Günlük Eksen Yörüngenin
11.  Aşağıdaki etkinliği uygun şekilde işaretleyiniz. Geoid şekli
şekil hareket eğikliği elips olması

 n n n n
2. Ekvatordan kutuplara sıcaklığın azalması n  n n n
3. Çizgisel hızın değişmesi n 3 n n n
4. Doğu ve batı yönlerinin oluşması n n  n n
5. Dünyanın yörüngedeki hızının değişmesi n n n n 
6. Yıllık sıcaklık farkının oluşması n n n n 
7. Yerçekiminin kutuplarda fazla olması  n n n n
8. Haritalardaki bozulmalar n  n n n
9. Meltem rüzgarlarının oluşması n n  n n
10. Gece gündüz süresinin değişmesi n n  n n
v Paralel boylarının kısalması n  n n n
12. Güneş ışınlarının geliş açısının değişmesi n n n n
13. Kutup yıldızının görünüm açısının değişmesi n n n  n
14. Sürekli rüzgarlarda sapmalar n n  n n
15. Günlük sıcaklık farkının oluşması n n 3 n n
16. Kutuplarda sıcaklığın az olması n  n n n
17. Gece - gündüzün ardalanması n n  n n
18. Mevsim sürelerinin farklı olması n n n n 
19. Aydınlanma çemberinin yer değiştirmesi n n n  n
20. Dinamik basınç kuşaklarının oluşması n n  n n
21. Gölge boylarının değişmesi n n  n n
22. Güneşin doğuş - batış sürelerinin değişimi n n n  n

30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

23. Fiziksel (Mekanik) çözünme gerçekleşmesi n n  n n
24. Muson rüzgarlarının oluşumu n n  n n
25. Şubat ayının 28 gün olması n n n n 
26. Matematik iklim kuşaklarının oluşumu n  n n n
27. Eylül ekinoksunun iki gün gecikmesi n n n n 
28. Meridyen aralıklarının eşit olmaması n  n n n
29. 0 ve 90 enlemlerinde termik basınçların oluşması n  n n n
30. Okyanus akıntılarının halkalar oluşturması n n  n n

369
 CEVAP ANAHTARLARI
12. Matematik konuma göre dört mevsimin belirgin yaşandığı. 2. En uzun gündüz = 21 Haziran
Orta kuşakta yer almasıdır. En uzun gece = 21 Aralık

13. Yörüngenin elips şeklinde olmasından dolayı Dünyanın 3. En uzak olduğu tarih = 4 Temmuz (Günöte)
Güneş etrafındaki dönüş hızı değişmektedir. Bu da yarım En yakın olduğu tarih = 3 Ocak (Günberi)
kürelerde mevsim sürelerinin farklı olmasına neden olur.

14. Dünya üzerinde Güneş ışınlarının dik açıyla geldiği yerler; 4. 23 Eylül 6 aylık gece başlangıcıdır.
güneyde 23° 27’ enleminde bulunan Oğlak dönencesi ile 21 Mart 6 aylık gündüz başlangıcıdır.
kuzeyde 23° 27’ enleminde bulunan Yengeç dönencesi
arasıdır. Türkiye Matemetik konumu nedeniyle yengeç dö-
nencesinin kuzeyinde bulunması Güneş ışınlarını dik açıyla
almasını engellemektedir.

15. Cevap D
5. 21 Aralık

ADIM 08

1. a K.Y.K de güneş ışınlarının en son dik geldiği yer.

30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

23° 27’ da yer alan Yengeç Dönencesi

6. Kuzey yarım küre = Yengeç Dönencesi 23° 27’ K enleminde
yer alır.
b 21 Haziranda 24 saat gündüzün yaşandığı yer. Güney yerımküre = Oğlak Dönencesi 23° 27’ G enleminde
Kuzey Kutup dairesi yer alır.

c 21 Aralıkta gölge boyunun oluşmadığı yer.

Güney Yarımkürede yer alan Oğlak Dönencesi

d Gece – gündüz süresinin yıl boyunca eşit olduğu yer.

Ekvatorda yıl boyunca gece - gündüz süreleri eşittir.
7. Yaz mevsimi daha uzun sürmektedir.

370
 CEVAP ANAHTARLARI
8. Cevap B 13. Kuzey yarımkürededir

9. Cevap C 14.
Gölge Boyu

I II III IV

lık

n
ira
ra

ül
ar
A

az

l
M

Ey
21

H
21

23
21
10. 36° Derecelik açıyla gelir.

15. saat
24
III 21 Haziran
11. Kuzey yönü gösterir II IV
12
21 Mart 23 Eylül

I 21 Aralık

12. a. Dönencelerin enlem derecesi 23° 27’ dir.

b. Kutup dairelerinin enlem derecesi 66° 33’ dir.

c. Yengeç dönencesi KYK ‘de Oğlak dönencesi GYK’dedir.

16. 90°
III 21 Haziran

30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

d. Oğlak dönencesine yılda 1 yengeç dönencesine ise Yılda II IV23 Eylül
60°
1 defa Güneş ışınları dik gelir. 21 Mart
I
21 Aralık
30°
e. Kuzey kutup dairesi üzerinde 21 Haziranda 24 saat gün-
düz yaşanırken 21 Aralıkta 24 saat gece yaşanır.

g. Dönenceler arasında kalan yerlere Güneş ışınları yılda 2

defa dik gelir.

17. Cevap C

371
 CEVAP ANAHTARLARI
1. 3. a. Tropikal, Orta ve Kutup kuşağına matematik iklim ku-

21 Haziran
şakları denir.

21 Aralık
23 Eylül
21 Mart
Olaylar
b. Dünyanın yörünge hızının değişmesinin nedeni yörün-
genin elips şeklinde olmasıdır.
Kuzey Yarım Kürede c. Kuzey Yarımküre’de yaz mevsimi 21 Haziran - 23 Eylül
yaz mevsiminin başlan-  tarihleri arasında yaşanır.
gıcıdır.
d. Altı ay gece gündüzün yaşadığı alanlar kutup dır.
Dünyanın her yerinde
gece-gündüz süresi   e. 21 Haziran günü Türkiye’de Kuzey yöne doğru gidildik-
birbirine eşittir. çe gündüz süresi uzar.
Güneş ışınları Oğlak

Dönencesine dik düşer.

Kuzey Yarım Kürede

en uzun gece, en kısa 
gündüz yaşanır.

Kuzey Yarım Kürede bu

tarihten sonra gündüzler

gecelerden uzun olma-
ya başlar.

4. Güneş ışınları yengeç dönencesine dik gelir.

Kuzey yarım kürede yaz mevsimi yaşanır.
Aydınlanma çemberi kutup dairelerinde teğet göçer.
Ekvatordan kuzeye gidilgikçe günler uzar, güneye gidildik-
çe günler kısalır.

5. Ekinoks, Gece - gündüz eşitliği olan 21 mart - 23 eylül tarih-

leridir.
Tüm Dünyada gece - gündüz eşit olur.
Aydınlanma çemberi kutup noktalarından geçer.
30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

2. a. Matematik iklim kuşaklarının oluşumunda Enlem etkili

olmuştur.
b. Şubat ayının 28 gün olmasının nedeni Yörüngenin
şeklidir. 6.
Yer çekimi Artar
c. Kuzey Yarım Kürede kış mevsimi 21 Aralık - 21 Mart
tarihleri arasında yaşanır. Sıcaklık Azalır

d. Gün ışınlarının dik açıyla düştüğü alanlar dönenceler Denizlerin tuzluluk oranı Azalır
arasıdır.
Güneş ışınlarının geliş açısı Azalır
e. 21 Aralık günü Türkiye’de güney yöne doğru gidildikçe
gündüz süresi uzar. Kalıcı kar sınırı Azalır

372
 CEVAP ANAHTARLARI
7. Ölçek ADIM 09
Düzleme Aktarma 1. • Ekvatorda ısınan havanın yükselmesi kutuplarda soğuk
havanın alçalması
Kuşbakışı Görünüm
• Ekvatorda dönüş hızının yüksek olması
• Ekvatorda yer çekiminin az, kutuplarda fazla olması

8. GU = Ö.P x HU
=4x6
= 24 km’dir
(kilometreye çevirmek için ölçek paydasından beş sıfır ata-
rız)

2. 140 km

Termosfer
9. A: Delta B: Boyun

C: Vadi D: Çukur 80 km
Mezosfer

E: Tepe
50 km
Stratasfer

13 km
Taposfer

10. Meltem rüzgarlarının

Dünya’nın günlük hareketi
oluşması

Rüzgarların sapmaya
Dünya’nın günlük hareketi
uğraması

Sonbahar ekinoksunun
Yörünge’nin elip olması
2 gün gecikmesi

Dünyanın yarısının aydınlık

Dünya’nın şekli
yarısının karanlık olması

30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

Mevsimlerin oluşması Dünya’nın yıllık hareketi

3. a. Zararlı ışınlar Ozon gazları tarafından tutulur.

11. a. En büyük ölçekli olanı I haritadır.
b. En az ayrıntı gösterimi I. haritadadır.
c. Paydasındaki rakamı en büyük olan I. haritadır.
d. Hata oranı en yüksek olanı I. haritadır.
b. Ozon gazları Stratosfer katmanında yer alır.
c. Meteorların yanması Mezosfer katmanında gerçekleşir.
d. Su buharı troposfer katmanında bulunur.
e. İklim olayları sadece troposfer katmanında gerçekleşir.
f. Radyo dalgaları termosfer katmanlarında ayrılır.

373
 CEVAP ANAHTARLARI
4. %1 Diğer gazlar
10. Yaz mevsiminde ısınan hava kütleleri sıcaklığını hemen
kaybetmemektedir. Bu nedenle Eylül ayı mart ayından daha
%21 Oksijen sıcak ortalamaya sahiptir. Yani yaz aylarında yaşanan ısı
birikimi kış aylarına geçişte hemen kaybolmamaktadır.

%78
Azot

11. Bu durum Bakı’nın sıcaklığa etkisidir.

Güney yarımkürede dönencelerin dışındaki yamaçlar daha
sıcak olurken kuzey yarım kürede dağların güney yamaçları
daha sıcak olmaktadır.

5. Troposfer, Strotosfer, Mezosfer, Termosfer

12. a. a nın b den sıcak olma nedeni Dinamik yüksek basınç

6. İklim uzun rasatlar sonucu bir bölgenin ortalama durumunu
ifade eder.
Hava durumu günlük rasatlar ve bir kaç günlük hava tah-
minleridir.
b. d nın c den sıcak olma nedeni okyanus akıntıları
c. e nin f den sıcak olma nedeni Enleminin etkisi
d. k nın l den soğuk olma nedeni kara ve denizlerin farklı
ısınma özelliği

e. m de sıcaklık farkının çok olma nedeni nemin az olma-

sıdır.

f. f nin g den sıcak olma nedeni Denizelliğin etkisi

7. Cevap E
30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

8. Cevap D
13. a. Ekvator’a eşit uzaklıkta olan noktalarda Sıcaklık farklı ol-
ması enleme ters düşer.

b. Enlem

Egim ve Bakı

c. Güneş ışınlarının atmosferde aldığı yol uzadıkça tutulma

9. a. Günün en sıcak saatinin 13.00 - 15.00 olmasının nedeni
ısı birikmidir.
b. Günün en soğuk saatinin Güneş doğmadan önce olma-
sının nedeni ısı kaybıdır.
artar.
d. Su buharı Troposfer katmanında bulunduğu için iklim
olayları sadece bu katmanda gerçekleşir.
e. Atmosfer Dünya’nın aşırı ısınmasını ve soğumasını önler.

374
 CEVAP ANAHTARLARI
14. Kutuplarda Güneş ışınlarının geliş açısı çok dar olduğundan
atmosferde gittiği yol uzamaktadır. Böylece sıcaklık kaybı
fazla olduğundan 6 ay gündüzde olsa hava soğuk olmakta-
dır.
3. Türkiye’de sıcaklığın güneyden kuzeye azalmasında enlem
etkilidir. Ancak batıdan doğuya sıcaklığın azalmasında yük-
selti etkili olmaktadır.

4. Yükseltinin etkisi ortadan kaldırılmış olur.

15. Bunun nedeni ısı birikiminin yaşanmasıdır.

16. Cevap B

5.
İndirgenmiş
Yükselti Gerçek sıcaklık
sıcaklık

I. 1200 m 12°C 18°C

II. 800 m 20°C 24°C

III. 2200 m 14°C 25°C

17. Cevap E
IV. 0m 15°C 15°C

ADIM 10
1. a. Sıcaklık azalır (D)
b. Yoğunluk artar (Y)

c. Yerçekimi azalır (D)

6. II. numaralı yerde nem oranının az olduğu söylenebilir. Çünkü nem,
d. Başınç azalır (D) sıcaklığın gün içerisinde dengelenmesini sağlar yani ani soğuma
ve ısınmayı önler. Ancak II. numaralı yerde gündüz ve gece sıcaklık

30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

e. Nem artar (Y) farkının fazla olması bize nem miktarının diğerlerine göre az oldu-
ğunu gösterir.

2.
x m’ de 15°C Buna göre 25 - 15 = 10
10 x 200 = 2000 7. a → Isıtıcı etki yapması beklenir.
yani 2000 metrede
0 m’de 25°C b → Isıtıcı etki yapması beklenir.
sıcaklık 15°C’ dir.
c → Soğutucu etki yapması beklenir.

375
 CEVAP ANAHTARLARI
8. Cevap B ADIM 11
1.

9. Cevap A
Basınç türü Yüksek Basınç Basınç türü Alçak Basınç

Yarım küresi Kuzey yarımküre Yarım küresi Güney Yarımküre

10. En sıcak: 30° enlemindeki çöller.

En soğuk: Asyanın iç kısımları, Sibirya

11. Bu farklılığın nedeni Antalya ve Diyarbakır arasındaki nem

farklılığından kaynaklanmaktadır. Anlatyadan nem mıktarı
dazla olduğundan geç ısınıp geç soğur.
2. 90°

60° 1 Dinamik Alçak Basınç

2 Termik Alçak Basınç

0°

60° 3 Dinamik Alçak Basınç

12. Kış mevsiminde havanın bulutlu olduğu günler yerin ısı kay-
bı azaldığı için daha ılık geçer. Bulutsuz günlerde ısı kaybı 90°
daha fazla olduğundan kuru ve ayaz bir hava yaşanır.
D.A.B = Dünya’nın kendi etrafında dönmesi sonucu oluşur.
T.A.B = Ekvatorda ısınan havanın yükselmesiyle oluşur.

13. Gulf Streom = Sıcak su akıntııdır kanadının doğusu ve Batı

Avrupada etkili olur.

3. 60° 1 Dinamk Alçak Basınç

14. 30°
2 Dinamik Yüksek Basınç
Kara ve deniz
Isı birikimi ve

0° 3 Dinamik Yüksek Basınç

Okyanus
akıntıları
ısı kaybı
Yükselti

dağılışı
Enlem

30°
Nem

Bakı

60° 4 Dinamik Alçak Basınç

1. 
2.  Basınçların oluşum nedenleri Dünaya’nın kendi ekseni
3.  etrafında dönemesidir.
4. 
5. 
30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

6. 
7. 
8. 
9. 
4. Dünya’nın günlük hareketidir.
10. 
11. 
12. 
13. 
14. 
15. 
16. 
17. 
5. Hava hareketlerinin özelliği: Yükselici hava hareketi
18. 
Görüldüğü basınç merkezi: Termik Alçak Basınç ve Dinamik
19. 
Alçak Basınç.
20. 

376
 CEVAP ANAHTARLARI
6. Hava hareketlerinin özelliği: Alçalıcı hava hareketi 13. a da rüzgarın hızı b ye göre daha fazladır.
Görüldüğü basınç merkezi: Termik Yüksek Basınç ve Dina-
mik Alçak Basınç

14.
K

K G
7. a) Yükselici hava hareketi görülür.
b) Çevreden merkeze doğru hareket görülür
K

K
G

8. a) Algalıcı hava hareketi

K
b) Merkezden çevreye doğru

K
G
9. Cevap D

15.
10. Cevap D a.

Ova

11. d > b > a > c

30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

b.

yamaç

12. 1020

a
1014 d
1012
b c
c.

1022 1010 vadi

Cevap B

377
 CEVAP ANAHTARLARI
16. Hızı Etkileyen Yönünü Etkileyen 4. Alize Rüzgarları
Basıç farkı Basınç merkezlerinin konumu
Kutup Rüzgarlara
Basınç merkezleri Yer yüzü şekilleri
arasındaki mesafe Batı Rüzgarları
Yer yüzü şekilleri Dünya’nın kendi ekseni
etrafında dönmesi
Bitki örtüsü
5. Cevap E

17. Cevap A 6. Cevap C

7. Cevap E

18. Cevap B

8. a. Karayel b. Yıldız c. Poyraz

ADIM 12

1. a. Alize Rüzgarları = Tropikal Kuşak

b. Batı Rüzgarları = Orta Kuşak
c. Kutup Rüzgarları = Kutup Kuşağı

d. Lodos e. Kıble f. Samyali

2. Güney ve Güneydoğu Asya kyıları Avustralya kıyıları, Afri- 9.

kanın batı ve doğu kıyılarında görülür. a. b.
Gündüz Gece
Kara Kara
Deniz Deniz

Rüzgar ismi Deniz Meltemi Rüzgar ismi Kara Meltemi

30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

3. a.

ASYA
TAB
c. d.
Yaz Kış

Büyük Kara Kara

A

Okyanus Deniz Deniz

K
Rİ

TYB
AF

Ekvator Hint
Okyanusu Rüzgar ismi Yaz Musonu Rüzgar ismi Kış Musonu
TYB

b.
Okyanus üzerinden geçerek karayı ulaşan bu rüzgarlar
10. Hamsin, Sirokko, Samyeli, Fön rüzgarı
yağış getirmektedir.

378
 CEVAP ANAHTARLARI
11. a. Yüksek basınç alanlarını yazınız. 2. a. Hava kütlesinin taşyabileceği en fazla neme Maksimum
nem denir.
I ve VII = Termik Yüksek Basınç
b. Havada ölçülen neme mutlak nem denir.
III ve V = Dinamik Yüksek Basınç
c. Bağıl nem mutlak nemin maksimum neme oranıdır.

b. Alçak basınç alanlarını yazınız. d. Bağıl nemin %100 olması yağışın başlamasına neden
olur.
VI = Termik Alçak Basınç
e. Sıcaklığın artması maksimum nemin artmasına neden
II ve VI = Dinamik Alçak Basınç olur.
f. Türkiyede bağıl nemin en fazla olduğu bölüm Doğu Kara-
c. 0° – 30° enlemleri arasında esen rüzgarın ismini yazınız. deniz dir.
Alize Rüzgarlarıdır. g. Nem açığı artan hava doyma noktasından uzaklaşır.
h. Yükselici hava hareketleri yağışa neden olurken alçalıcı
d. 30° – 60° enlemleri arasında esen rüzgarın ismini yazı- hava hareketleri yağışı engeller.
nız.
ı. Ekvator çevresi yükselici hava hareketlerinden dolayı yıl
Batı Rüzgarlarıdır. boyu yağışlıdır.
i. Dönenceler çevresindeki çöllerde yıl boyu alçalıcı hava
e. 90° – 60° enlemleri arasında esen rüzgarın ismini yazınız. hareketleri etkilidir.
Kutup Rüzgarlarıdır.
j. Alçalan hava maksimum nemi artırırken bağıl nemi azaltır.
k. Çöllerde nem az olduğundan sıcaklık farkı çok fazladır.
f. Cephe yağışları kaç numaralı yerlerde görülür?
II ve VI numaralı yerlerde görülür.

g. Rüzgarlardaki sapmanın nedenini yazınız.

Dünya’nın kendi ekseni etrafındaki dönüşü 5
3. Bağıl nem = x 100 = %25
20
Buna göre bu bulutta yağışın oluşması için havanın soğuya-
rak maksimum nemin azalması gerekir.
12. Fön rüzgarıdır.
Böylece %75 bağlı nem açığı kapanarak %100 olur ve yağış
oluşur.

13. 1000/200 = 5’dir. 4.

Maximum
Mutlak Nem Bağıl Nem
Yani B noktasının sıcaklığı 15°C olur. Nem
Fön rüzgarları alçalırken 100m’ de 1°C ısıtır. Hava
5 gr 10 gr %50
1000/100 = 10 C = 15 + 10 = 25°C olur kütlesi

Hava
10 gr 20 gr %50
kütlesi

30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

14. a. Sirokko Hava
7 gr 10 gr %70
Hamsin
b. kütlesi

15. Cevap D
5. Yazın hava ısındığından maksimum nem miktarı artmaktadır.
Ancak kışın hava soğuduğunda hacmi küçülerek maksimum
nemi azalır ve yağış oluşur.
ADIM 13
1. a.
III
b.
I 6. Akdenizin, bölgede yaptığı ılımanlaştırıcı etki Akdeniz bölge-
sinde kar yağışını azaltmaktadır.
c. II

379
 CEVAP ANAHTARLARI

7. I II III VI V

Sıcak Soğuk

Aşağıdaki soruları, şekilleri dikkate alarak cevaplayınız.

a. Maksimum nemleri artan hava kütleleri? I, III ve VI
b. Bağıl nemleri artan hava kütleleri? I ve V

c. Nem açıkları artan hava kütleleri? III ve VI

d. Doyma noktasına yaklaşan hava kütleleri? II ve V

e. Yağış ihtimali azalan hava kütleleri? III ve VI

8. a b c

Yağış adı Konveksiyonel Orografik Cephe

Dünyada en çok görüldüğü yer Ekvatoral bölge Muson Asyası Orta kuşakta

Türkiye’de en çok görüldüğü yer İç Anadolu Karadeniz dağlarının kuzeyi Akdeniz, Ege, Maramara

Türkiye’de en çok görüldüğü mevsim Yaz, İlkbahar Kış mevsiminde

30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

9.

Batı Avrupa

Musan Asyası

ABD ve Kanada
Endonezya ve Malezya Adaları

Amazon Havzası Kongo Horzası

380
 CEVAP ANAHTARLARI
10.
I. Sahra Çölü
II
II. Taklamadan Çölü
I
III. Avustralya Çölü

III

I, II ve III nolu yerlerin isimlerini yukarıdaki boşluklara yazınız.

a. I ve III’de çöl oluşumunun nedeni Dinamik Yüksek Basınç

b. II’de çöl oluşumunun nedeni Karasallığın etkisidir. Yeni denizel etkilere kapalı olması çölleşmede etkili olmuştur.

11.
Özellik Denizel Karasal

Sıcaklık farkı az 

Fiziksel çözülme az 

Geç ısınır geç soğur 

Aşırı ısınır aşırı soğur 

Bitki örtüsü cılız 

Yağış miktarı fazla 

12. 30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

sıcak
soğur

Yükselen havanın soğuyarak maksimum neminin azalması ve yağış bırakması

381
 CEVAP ANAHTARLARI
DEĞERLENDİRME ADIMI 03 5. Sıcaklık arttıkça basınç azalır, azaldıkça basınç artar. Buna
bağlı oluşan basınçlara Termik kökenli basınçlar denir.
1. 1. Güneşten gelen zarar ışınlardan korur.
2. Dünya’nın ısı dengesini sağlar.
3. Işığın yansıtılmasını sağlayarak gölge yerlerin tam ka-
ranlık olmasını engeller.
4. İklim olaylarının görülmesinde etkilidir.
5. Uzaydan gelen meteorların parçalanmasını sağlar.

6. I. Konveksiyonel yağış oluşumu

II. Orografik (Yamaç) yağış oluşumu
III. Cephe yağış oluşumu

Konveksiyonel yağış oluşumudur. Yani ısınan havanın yük-

2. Gazların en yoğun olduğu tabakadır. selmeye bağlı olarak soğuması sonucu yağış oluşur.
Su buharı bu katmanda yer alır.
İklim olayları bu katmanda yer alır
Yerden yükseldikçe soğuma gösterir.

7. a. Kovanın en fazla 25 litre olması: maksimum nem

b. Kovanın kapasitesinin geliştirilmesi: havanın ısınması
c. Kovada o an varolan15 litre su var: mutlak nem
3. Enlem Okyanus
Bakı Güneş ışınlarının düşme açısı d. 25 litrelik kovaya 30 lt su koyduğumuzda 5 litrenin taş-
ması: yağış oluşumu
Yükselti Bitki örtüsü
Yer şekilleri
Kara ve Denizlerin dağılışı
Nemlilik
Rüzgarlık
30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

8. a. Atmosferde en fazla bulunan gaz Azot tur.

b. Yüksek basınç alanlarından alçak basınç alanına doğru
olan hava akımına Rüzgar denir.

4. c. Gerçek sıcaklıkla indirgenmiş sıcaklık arasındaki farkın

I II fazla olduğu alanlarda yükselti fazladır.

Yarımküresi Kuzey Güney d. Muson ikliminin görüldüğü alanlarla en yağışlı mevsim

yaz dır.
Alçak Alçak e. Güney doğu Asya’da yıl içinde yön değiştiren rüzgarlara
Basınç merkezinin görevi
Basınç Basınç muson rüzgarları denir.

382
 CEVAP ANAHTARLARI
9. Yeryüzünde ısınan nemli havanın yükselmesi ile buna bağlı olarak havanın soğuması etkili olmaktadır. Bu tür yağış oluşumuna
konveksiyonel yağış denir.

10. Alize Rüzgarları: 30° enlemlerinden Ekvatora eserler

Batı Rüzgarları: 30° enleminden 60° enlemlerine doğru batı yönlü esen rüzgarlardır.
Kutup Rüzgarları: Kutuplardan 60° enlemlerine esen soğuk ve kuru rüzgarlardır.

11.
Rüzgar Sıcaklığa Etkisi Esiş Yönü

Lodos Artırır Güneybatı

Karayel Azaltır Kuzeybatı

Keşişleme Artırır Güneydoğu

Poyraz Azaltır Kuzeydoğu

Kıble Artırır Güney

Yıldız Azaltır Kuzey

12. Sıcaklık
Yükselti
Yerçekimi
Dünya’nın kendi ekseninde dönmesi

30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

Eksen eğikliği

13. Hava yükselicidir.

Hava hareketi çevreden merkeze doğrudur
Gökyüzü kapalı, yağış olasılığı yüksektir.

383
 CEVAP ANAHTARLARI
ADIM 14
1. a. Yağış (mm) Sıcaklık °C
450 40°
350 30°
300 20°
250 10° I II III

200 0°
150 –10°
100 –20°
–30° iklimin görüldüğü yerler:
50
0 –40° I. Amazon Havzası
O Ş M N M H T A E E K A
II. Kongo
İklimin adı Ekvatoral iklim
III. Endonezya ve Filipin Adaları
Yağış rejimi Düzenlidir
Bitki örtüsü Tropikal Yağmur Ormanları
Yağışın cinsi Konveksiyonel
En fazla yağış Mart ve Eylül
Enlem aralığı 0° - 10°

b. Yağış (mm) Sıcaklık °C

350 40°
300 30°
250 20°
200 10° I II
150 0°
100 –10°
50 –20°
0 –30°
O Ş M N M H T A E E K A iklimin görüldüğü yerler:

İklimin adı Savan I. Birazilya, Vanezuela, Kolombiya, Peru

Yağış rejimi düzensiz II. Sudan, Çad, Nijerya, Mali
Bitki örtüsü uzun boylu gür otlar
Yağışın cinsi Konveksiyonel
En fazla yağış yaz dönemi
Enlem aralığı 10° - 20°
30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

2. Ekvatoral iklim

3. Ekvatoral iklim

4. Güneş ışınlarının geliş açısı yıl boyunca fazla değişmemesi

Nem miktarının fazla olması

5. Cevap D

6. Cevap E

384
 CEVAP ANAHTARLARI
7. Yağış (mm) Sıcaklık °C
2400 40°
2000 30°
1600 20°
1200 10°
Ekvator
800 0°
400 –10°
0 –20°
O Ş M N M H T A E E K A

iklimin görüldüğü yerler;

İklimin adı Muson
Güney ve Güneydoğu Asya kıyılarıdır.
Yağış rejimi Yazın yağışlı kışın kuraktır
Bitki örtüsü Geniş yapraklı muson ormanları
Yağışın cinsi Orografik
En fazla yağış Yaz mevsiminde görülür

Yağış (mm) Sıcaklık °C
300 I VI
40°
250 30° V
Ekvator
200 20°
150 10°
II III
100 0° IV
50 –10°
0 –20° iklimin görüldüğü yerler;
O Ş M N M H T A E E K A
I. Meksika çölü
İklimin adı Çöl II. Atakama çölü
Yağış rejimi düzensiz III. Kalahari

Bitki örtüsü kurakçıl IV. Sahra ve Arabistan çölleri

V. Victoria ve Gibson çölleri
VI. Orta Asya çölleri

Yağış (mm) Sıcaklık °C

300 40°

30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

250 30°
I
V
200 20°
Ekvator
150 10°
100 0°
–10° II III IV
50
–20°
O Ş M N M H T A E E K A
iklimin görüldüğü yerler
İklimin adı Akdeniz I. Koliforniya
Yağış rejimi Yazları kurak kışları yağışlı II. Orta Şili
Bitki örtüsü Kızılçam ormanları ve maki III. Kap Bölgesi
En fazla yağış Kış mevsiminde IV. Avustralyanın Güneyi
Enlem aralığı 30° - 40° enlemerinde görülür V. .Akdeniz ve çevresi

385
 CEVAP ANAHTARLARI
8. Afrika kıtasıdır. Kuzeyinde Akdeniz kıyıları güneyinde ise Kap Bölgesidir.

9. Cevap C

10. Cevap C

ADIM 15
1. Yağış (mm) Sıcaklık °C
300 30°
250 25°
I II
200 20°
150 15°
Ekvator
100 10°
50 5°
0 0°
O Ş M N M H T A E E K A

İklimin adı Ilıman Okyanus iklimi iklimin görüldüğü yerler;

Yağış rejimi düzenli
I. ABD’nin Doğusu ve Batı Kanada kıyıları
Bitki örtüsü Karışık yapraklı ormanlardır
II. Batı Avrupya kıyıları
En fazla yağış Sonbahar mevsiminde

Yağış (mm) Sıcaklık °C
300 40°
250 30°
200 20°
Ekvator
150 10°
100 0°
50 –10°
30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

0 –20°
O Ş M N M H T A E E K A

İklimin adı Karasal iklim Bu iklimin Türkiye’deki benzeri Erzurum - Kars

Yağış rejimi düzensiz bölümünde görülür.
Bitki örtüsü Bozkır (step)
En fazla yağış ilkbahar mevsiminde
Yağışın cinsi Konveksiyonel

2. Ilıman okyanusal iklimin benzeri Karadeniz Bölgemizde görülürken

Sert karasal iklimin benzeri Doğu Anadolu bölgemizde görülebilmektedir.

386
 CEVAP ANAHTARLARI
3.
Yağış (mm) Sıcaklık °C
120 30°
100 25°
80 20°
60 15°
40 10°
20 5°
0 0°
O Ş M N M H T A E E K A

İklimin adı Sert Karasal

Yağış rejimi düzensiz
Bitki örtüsü Çayır - Bozkır
En fazla yağış İlkbaharda
Yağışın cinsi konveksiyonel

Orta kuşakta deniz etkisinden uzak karaların iç kısımlarında

4. Yağış (mm) Sıcaklık °C

120 20°
100 10°
80 0°
60 –20°
40 –40°
20 –60°
0 –80°
O Ş M N M H T A E E K A

İklimin adı Tundra Yağış rejimi düzensiz

Bitki örtüsü Liken, ot ve cılız çalılar

En fazla yağış Yaz mevsiminde

Yağış cinsi Cephe

5.
Yazlar serin ve yağışlı kışlar çok soğuk 5 - 6 ay karla kaplı Kutup

Yazları sıcak ve kurak kışlar ılık ve yağışlı Savan

30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

Yazları serin kışları ılık ve her mevsim yağışlı Sert Karasal

Yıl boyu sıcak ve yağışlı Akdeniz

Yazlar yağışlı kışları kurak ve yıl boyu sıcak Ilıman karasal

Yıl boyu sıcaklık 0°C nin altında ve yağış çok az Ekvatoral

Yazlar sıcak ve kurak kışlar soğuk ve kar yağışlı. En çok yağış ilkbahar Ilıman okyanusal

387
 CEVAP ANAHTARLARI
6. Aşağıdaki boşlukları uygun kelimelerle tamamlayınız. ADIM 16

a. Ekvatoral ve ılıman iklimlerde yağış rejimi düzenlidir. 1. Ocak ayında Rize’nin sıcaklığının Hakka-
a. Denizellik
ri’den fazla olmasında etkili faktör
Torosların güney yamayacında tarım
b. ürünlerinin kuzey yamacına göre daha Bakı
b. Termik Alçak basınç etkisiyle oluşan yükselici hava ha- erken olgunlaşmasında etkili olan faktör
reketleri Ekvatoral iklimin yıl boyu yağış almasına ne- Ege Bölgesinde kıyı ile iç kesimler ara-
den olur. Dağların
c. sındaki iklim farkının az olmasında etkili
uzanışı
olan faktör
Doğu Anadolu’nun sıcaklığının İç Ana-
d. Yükselti
dolu’dan az olmasında etkili olan faktör
c. Tropikal kuşakta görülen iklimler: Evkvatoral, savan,
Antalya’nın Sinoptan sıcak olmasında
Muson, Çöl, e. Enlem
etkili olan faktör

d. Orta kuşakta görülen iklimler: Akdeniz, Step, Ilıman ok-

yanusal, Sert Karasal.
2. Matematik konumu
Genel hava dolaşımı
Dağların uzanışı yükselti
e. Soğuk kuşakta etkili olan iklimler: Kutup, Tundra
Bakı
Karasallık ve Denizellik

f. Güneydoğu Asya’da etkili olan iklimin oluşmasında; mu-

son rüzgarları etkilidir.

3. Okyanus Akıntıları
g. Yağış rejimleri en çok benzeyen iklimler Savan ve Mu- Tropikal siklonlar
son iklimleridir.

4. Ekvatordan kutuplara gidildikçe denizlerin tuzluluk oranı aza-

lır.
Bu durum enlemin etkisidir. Akdenizin Karadenizden daha
güneyde olması daha tuzlu olduğunu gösterir.
30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

7. Enlem, okyanus akıntıları, Kara ve denizlerin dağılışı etkilidir.

5. Türkiye’de güney yamaçlar bakı etkisindedir.
Bu nedenle güney yamaçlar daha sıcaktır, yerleşmeler
daha çok güney yamaçlarda kurulmuştur.

6. Enlem’e göre değerlendirdiğimizde Karadeniz kyılarının Gü-

8. Haziran, Temmuz, Ağustos aylarında Kuzey yarımkürede neydoğu Anadolu Bölgesinden daha soğuk olması bekleni.
sıcaklık artışı olurken Güney yarımkürede sıcaklık azalarak Ancak Karadeniz kıyılarında denizelliğin etkisiyle nem mik-
kış mevsimi yaşanmaktadır. Yani II numara Kuzey yarımkü- tarı yüksektir. Buda karadeniz kıyılarının aşırı soğumasını
rededir. I numara ise Güney yarımkürededir. . engellemektedir.

388
 CEVAP ANAHTARLARI
7. Karadeniz ve Akdeniz bölgesinde dağların denize para- 13. a. Karayel b. Yıldız c. Poyraz
lel uzanması denizelliğin etkisinin iç bölgelere ulaşmasını
engellemektedir. Bu durum kıyı ile iç kesim arasında iklim
farklılıklarına neden olmaktadır. Ancak Ege bölgesinde dağ-
ların kıyıya dik uzanması denizel etkinin iç bölgelere kadar
sokulmasını sağlamıştır.

d. Lodos e. Kıble f. Samyeli

8. Deniz seviyesinden yükseldikçe her 200 metrede sıcaklık

1°C düşmektedir. Ülkemizde yükselti ortalamalarının batıdan
doğuya doğru olan artışı inceldiğinde sıcaklık ortalamaları-
nın da batıdan doğuya doğru azaldığı gözlemlenecektir. Bu
durumu Türkiye sıcaklık haritalarında inceleyebilirisiniz.

14. 1. İzlanda DAB 2. Sibirya TYB

9. Akdeniz, Ege, Marmara ve Karadenizde görülen nemli iklim

karakteri daha kurak bir durumda olurdu. bununla birlikte bit-
ki örtüsü kuraklığa dayanıklı bitkiler oluştururdu.
Karadeniz bölgesinde kuzeyden esen soğuk rüzgarlar yazın
serinletirken kışın denizin ılımlaştırıcı etkisi olmayacağından
daha soğuk yaşanacaktı. İğne yapraklı ormanlar daha alçak 3. Asor DYB
4. BasraTAB
seviyelerden başlayacaktı Bu konuda yazılacak çok fazla
değişiklik vardır. Ancak özetleyecek olursak Türkiye’nin üç
tarafını çeviren denizler için nem kaynaklarımız demek yan-
lış olmaz. Bu yüzden denizlerimiz olmasaydı iklimde neme
bağlı bütün unsurlar değişirdi. (orman örtüsü, beşeri faaliyet-
ler vb)

15. Sibirya Termik Yüksek Basıncı

10. Cevap D 16. Basra Termik Alçak Basınç

30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

11. Cevap E 17. Güneydoğu Anadolu Bölgesidir.

Nedeni: Enlem, karasallık, samyeli’nin etkisi

12. Cevap C 18. Kıyı bölgeleridir. Nedeni denizelliğin etkisidir.

389
 CEVAP ANAHTARLARI
19. Yükseltinin sıcaklık üzerindeki etkisi dikkate alınmaz ADIM 17
1. Karadeniz kıyılarıdır.

2. Dağların uzanışı nedeniyle kıyılarımızda oluşan nemli hava

kütlelerinin iç kesimlere sokulamamasıdır.
20. Enlemin etkisidir. Yani dağların denize bakan yamaçlarında yükselerek soğu-
yan nemli hava buralarda yağış bırakarak nemlilik özelliğini
kaybeder ve iç kesimlere yağış götüremez.
Bu tür yağışlara orografik yağışlar denmektedir.

21. Türkiye’nin yükseltisi batıdan doğuya doğu artar. Bu nedenle

yükselti arttıkça sıcaklık azalmaktadır. 3. Rize, Zonguldak, Giresun, Yıldızdağları, Muğla, Antalya,
Hakkari,

22. 4. Iğdır
rfa

m
a

Tuz gölü ve Çevresi

ru
ly

a
ıu

ny
ir
ta

zu
nl
m
An

Ko
Şa

Er
İz

En sıcak En soğuk
Konya

5. Ülkemizde iç kesimlerin çevresinin dağlarla çevrili olması

denizler üzerinde oluşan nemli hava kütlelerinin iç kesimle-
re kadar sokulmasını engellemektedir.
23.
rfa

m
ya

ru
a
ıu

al
ny

ir

zu
nl

m
t
An
Ko
Şa

Er
İz

En sıcak En soğuk
30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

6. Hava kütlesi soğuk olunca hacmi daralıp küçülür ve yağış

bırakma ihtimali artar.
İç bölgelerde de yüksek yerler soğuk olduğu için havanın
yağış bırakması daha kolay olur. Bundan dolayı iç kesimler-
de yüksek yerler, çevresine göre daha çok yağış alır.
24. Cevap D

7. Ege bölgsinde dağların kıyıya dik uzanması nemli hava küt-

lelerinin iç kısımlara kadar sokulmasını sağlamıştır. Bir baş-
ka ifadeyle Akdeniz ve Karadenizdeki gibi yamaç yağışları
25. Cevap E oluşturacak bir yerşeklinin olmaması Ege kıyılarında yağış
miktarının daha az olmasına neden olmuştur.
390
 CEVAP ANAHTARLARI
8. Yamaç yağışı → Akdeniz ve Karadeniz Bölgesinde 13. Yağış
(mm)
Sıcaklık
°C
Yağış
(mm)
Sıcaklık
°C
40° 200 20°
Konveksiyonel yağış → İç Anadolu bölgesinde 30°
150 10°
20°

Cephe yağışı → Akdeniz, Ege, Maramara, Güneydoğu Anado- 10° 100 0°

lu Bölgelerinde 0°
–10°
50 –10°
–20°
O Ş M N M H T A E E K A O Ş M N M H T A E E K A

II IV
Yağış Sıcaklık Sıcaklık Yağış
(mm) °C °C (mm)
400 40°
30 300
350 30°
300 20° 25 250
250 10° 20 200

9. Doğu Anadolunun yükseltisi fazla olduğundan ısınma iç 200

150
0°
–10°
15 150
10 100
Anadoluya göre daha geç olmaktadır. Bu nedenle yükselim 100 –20°
5 50
yağışları yaz aylarına sarkmaktadır. 50 –30°
0 –40° 0 0
O Ş M N M H T A E E K A O Ş M N M H T A E E K A
III I

II
III
10. En fazla: Doğu Anadolu
IV
En az: Akdeniz bölgesinde I

11. Karadeniz bölgesinde yıl boyu bulutluluk oranının yüksek

olması güneşlenme süresini en aza indirmiştir.

14. Bu durum daha çok Ege bölgesinde görülmektedir. Nedeni

dağların kıyıya dik uzanmasıdır. Bu dağlar arasında kalan
vadilerden nemli hava kütleleri iç bölgelere sokulabilmekte-
dir.

30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

12.

İklimin adı Bitki örtüsü

I Akdeniz Kızılcam, maki 15. Orta kuşakta bulunması
II Karadeniz Orman
Dağların uzanışı
III Sert karasal Çayır
Üç tarafının denizlerle çevirili olması
IV Karasal Bozkır (step)
391
 CEVAP ANAHTARLARI
16. Dört mevsimin tam olarak yaşandığı Orta kuşakta yer alma- 20.
sıdır. NO İL BÖLGE İKLİM

1. Afyon Ege Karasal iklim

2. Antakya Akdeniz Akdeniz iklim

3. Kayseri İç Anadolu Karasal iklim

4. Giresun Karadeniz Kardeniz iklim

5. Elazığ Doğu Anadolu Karasal iklim

6. Mardin Güney Anadolu Karasal iklim

7. Zonguldak Karadeniz Karadeniz iklim

17. Marmara bölgemizde üç iklim çeşidininde etkisi görülmektedir.
8. Muğla Ege Akdeniz iklim
Bunlar: Akdeniz iklimi, Karasal iklim, Karadeniz iklimi
9. Edirne Marmara Karasal iklim

10. Erzurum Doğu Anadolu Karasal iklim

11. Manisa Ege Akdeniz iklim

12. Mersin Akdeniz Akdeniz iklim

13. Balıkesir Marmara Akdeniz iklim

14. Aksaray İç Anadolu Karasal iklim

18. Doğu Anadolu ve İç Anadolu bölgemizde 15. Bartın Karadeniz Karadeniz iklim

DEĞERLENDİRME ADIMI 04
1. Akdeniz iklimi
Ilıman Okyanusal iklim
Sert karasal iklim
Karasal iklim
19. a. Karadeniz Bölgesi en çok yağışı Sonbahar Akdeniz Kış İç
30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

Anadolu ilkbahar Erzurum - Kars yaz aylarında almakta-

dır.

b. Karadeniz’de etkin yağış ........................, Akdeniz’de

..........................., İç Anadolu’da .................... (kırkikindi),
Erzurum - Kars’ta ............................. yağışlarıdır. 2.
İklim tipleri Bitki Örtüsü

c. Karadeniz’de bitki örtüsü orman Akdeniz’de maki İç Ana- Tropikal Yağmur

Ekvatoral İklim
dolu’da bozkır Erzurum - Kars’ta lardır. Oranları
Sert Karasal İklim Savanlar
d. Türkiye’de güneyden kuzeye sıcaklığın azalmasının nedeni Ilıman Okyanusal İklim Karışık Yapraklı Ormanlar
Enlem batıdan doğuya Sıcaklığın azalmasının nedeni ise
yükseltidir. Akdeniz iklimi Makiler

392
 CEVAP ANAHTARLARI
3. İklimi: Akdeniz İklimi 7. Adana → Akdeniz Erzurum → Karasal
Görüldüğü yerler Sinop → Karadeniz Batman → Karasal
Konya → Karasal Kayseri → Karasal
Akdeniz Çevresi
İzmir → Akdeniz Rize → Karadeniz
Kaliforniya Çevresi
Edirne → Karasal Eskişehir → Karasal
Avustralya’nın güney batısı ve güneydoğu Kars → Karasal Sivas → Karasal
Güney Afrikanın Kap Bölgesi Muğla → Akdeniz Antalya → Akdeniz
Orta Şili Kastamonu → Karadeniz

Özellikleri: Yazın sıcak ve kurak, kışın ılık ve yağışlıdır. Ya-

ğışlar genelde yağmur şeklinde olur.
Bitki örtüsü: Kızılçam ormanları ve maki 8. 1. Ekvatoral
2. Çöl
3. Muson
4. Tundra
5. Ilıman Okyanus
4. a. Ekvatoral İklim: Tropikal yağmur ormanları 6. Akdeniz
7. Çöl
b. Çöl İklimi: Kurakçıl Bitkiler
8. Çöl
c. Karasal İklim: Step 9. Ekvatoral
d. Tundra İklimi: Liken, ot, yosun 10. Kutup

e. Kutup İklimi: Bitki örtüsü yok

9. Sibirya → Kuvvetli olduğu zaman kış mevsimi, soğuk ve

çok yağışlı geçer.
İzlanda → Kış mevsiminde hava daha ılık ve yağışlı geçer
Azor → Yaz mevsiminde sıcak ve kuru bir havanının
görülmesine neden olur.
5. a. Yıllık sıcaklık farkının en fazla olduğu iklim Sert karasal
Basra → Ülkemizde sıcak ve kuru rüzgarlar etkili olur.
b. Günlük sıcaklık farkının en fazla olduğu iklim Çöl iklimi
c. Yıllık yağış miktarının en fazla olduğu Ekvatoral iklim
d. Yıllık sıcaklık ortalamasının en fazla olduğu iklim Muson
iklimi
e. Yaz yağışlarının en fazla olduğu iklim tipleri Muson ve 10. a) Yükselti
savan iklimleri
b) Denizellik

30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

c) Enlem
d) Dağların uzanışı
e) Bakı

6. İklim Bitki örtüsü

I. Akdeniz Kızılcam, Maki

11. İklim: Karadeniz iklimi
II. Karasal Bozkır Görüldüğü yerler: Karadeniz bölgesinin hakim iklimidir.
III. Karasal Bozkır İklim özellikleri: Yazlar serin, kışlar ılık her mevsim yağış-
IV. Akdeniz Maki lıdır. en fazla yağış sonbaharda, en az yağış ilkbaharda
görülür.
V. Karasal Çayır Doğal Bitki Örtüsü: Ormandır.

393
 CEVAP ANAHTARLARI
ADIM 18 5. a. Yerleşme sınırının en yüksek olduğu yer La Paz çevre-
sidir.
1. Şekilde kırsal kesimdeki Toplu yerleşme gösterilmiştir.
Bir bölgede Toplu yerleşme görülmesinin nedenleri: b. Dünyada ilk yerleşmeler orta kuşakta Akarsu kenarla-
rında kurulmuştur.
a. Sınırlı su kaynaklarının olması
b. Yer şekillerini sade olması c. Yeryüzünün insanlar tarafından değiştirilmiş özellikleri-
ni Beşeri coğrafya inceler.

d. İnsanlar Tarım faaliyetlerine başladıklarında yerleşik

hayata geçmişlerdir.

2. Şekilde kırsal kesimdeki dağınık yerleşme gösterilmiştir. 6. Mezopotamya

Nil Nehri çevresi
Bir bölgede dağınık yerleşme görülmesinin nedenleri:
İndus ve Ganj Çevresi
a. Su kaynaklarının fazla olması
Güneydoğu Asya
b. Yerleşiklerinin engebeli olması

7. Ekvator çevresinde yerleşmelerin yüksekte kurulduğu dik-

kat çekmektedir.
3. a. Oba Bu durumun sebebi deniz seviyesine yakın alçak kesim-
b. Yayla lerde sıcaklığın fazla olmasıdır.
c. Kom
d. Ağıl
30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

e. Mahalle
8. Siyasi Coğrafya

9. Turizm Coğrafyası

4. Tarım coğrafyasının ilgi alanıdır. 10. Ekonomik özelliklerdir. Mesela Dünya’nın en kuzeyinde yer
alan “Dikson şehrinde madencilik faaliyeti yapılmaktadır.

394
 CEVAP ANAHTARLARI
11. a. Yukarıdaki haritada Dünyada İlk yerleşmelerin olduğu 13.
yerler gösterilmiştir.

b. Haritada verilen yerlerin isimlerini yazınız.

I.
Nil Deltası II.
Mezopotamya

III.
İndus ve Ganj, IV.
Güneydoğu Asya

c. Yerleşmelerin kurulduğu yerlerdeki akarsuların isimleri- a. Ahşap

ni yazınız.

I.
Nil Nehri II.
Fırat ve Dicle b. Kerpiç

III.
İndus ve Ganj IV.
Sarıırmak
c. Taş - Ahşap

d. Taralı alanlarda ilk yerleşmelerin kurulma nedeni verim-

li topraklar olmasıdır.

14. Kırsal yerleşmeler dokularına göre Toplu, Dağınık ve gev-

şek olmak üzere üçe ayrılır.

Nüfusu 10.000 den fazla ya da genellikle Tarım dışı etkinlik-

lerin fazla olduğu yerlere şehir denir.

Evlerin yapı malzemesi olarak karasal bölgelerde Kerpiç bol

yağışlı yerlerde Ahşap dağlık alanlarda Taş kullanılır.

Kır yerleşmelerindeki, devamlı yerleşmelerde hakim ekono-

mik etkinlik Tarım iken, geçici yerleşmelerde hayvancılıktır.

12. Zonguldak Ticaret 15. a. İlk yerleşim yerlerinden biri olan Mezopotamya Fırat ve

30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

Dicle nehirleri arasında yeralır.
Antalya Eğitim

Ankara Maden
b. Barajların inşa edilmesi ve dağılışı Beşeri coğrafyası ta-
Mersin Tarım rafından incelenir.

Konya İdari Merkez

İzmit Liman c. İnsan sayısının artması, azalması ve göç hareketleri

Nufüs coğrafyası tarafından incelenir.
Eskişehir Sanayi

Şanlıurfa Turizm
d. Devletlerin yönetim merkezlerini oluşturan kentlere
İdari kentler denir.
İstanbul Dini Turizm

395
 CEVAP ANAHTARLARI
16. İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu b.

17. Hayvancılık faaliyetleridir.

Çöl Bölgeleri

ADIM 19
1.
No Bölge Beşeri Doğal Ekonomik

1. Sanayi bölgeleri  

2. Dağlık bölgeler 

3. Avrupa Birliği 
c.
4. Turizm bölgeleri 

5. Kurak bölgeler 

6. Deprem bölgeleri 

7. Petrol bölgeleri 

8. Yağışlı bölgeler 

9. Çöl bölgeleri 

10. Sık nüfuslu yerler 

11. Ormanlık bölgeler  Tektonik Bölgeler

12. NATO’ya üye ülkeler 

13. Aktif volkan bölgeleri 

14. Gelişmiş bölgeler 

30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

2 Aşağıdaki haritalarda hangi bölgelerin gösterildiğini yazı-

nız.
b.
a.

Sık nüfuslu Bölge Dağlık Bölgeler

396
 CEVAP ANAHTARLARI
e. h.

Ekvatoral İklim Bölgeleri

İlk yerleşme Bölgeleri

3. Beşeri bölge sınırları doğal bölge sınırları gibi uzun süreli

değildir.
f.
Örneğin ABD, Kanada, Meksika arasında 1994 yılında yürür-
lüğe giren NAFTA (Kuzey Amerika Serbest Ticaret Bölgesi)
bugün ekonomik ve siyasal gelişmeler sonucu kaldırılması
gündeme getirilmiştir.

Ilıman iklim Bölgeleri

4.

30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

g.

5. Muğla = Turizm
İstanbul = Karma Ekonomi, Ticaret
Zonguldak = Madencilik
Rize = Tarım
Erzurum = Tarım, Hayvancılık

Akdeniz İklim Bölgeleri

397
 CEVAP ANAHTARLARI
6. Nato (Kuzey Atlantik Antlaşması)
Birleşmiş Milletler
Avrupa Konseyi
Ekonomik iş birliği ve kalkınma örgütü (OECD)
G - 20

7.
n Çöl bölgeleri n Kutup bölgeleri

n
 Maki bölgeleri n
 Dağlık bölgeler

 Deprem bölgeleri n Aktif volkan bölgeler

Avrupa Birliğine
n üye ülkeler n
 NATO’ya üye ülkeler

Dört Mevsim
n Petrol bölgeleri n
 yaşanan bölgeler

n
 Turizm bölgeleri n Muson bölgeleri

Tropikal rüzgâr Genç nüfuslu

n bölgeleri n
 bölgeler

8. Ticari Geçiş Bölgeleri

9. Tarımsal faaliyetlerin yoğunlukta yapılması

30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

10. a. (Deprem) Fay Hattı Bölgeleri

b. Fazla Yağış Alan Bölgeler

c. Akdeniz İklim Bölgeleri

398
 CEVAP ANAHTARLARI
ADIM 20
1.
NO OLAY İnsanın doğaya etkisi Doğanın insana etkisi

1. Çöllerde nüfusun seyrek olması n

 n

2. Barajlarla akarsuların akımının düzenlenmesi n
 n

3. Heyelan bölgelerinde göçlerin meydana gelmesi n n


4. Sanayileşme sonucu çevre kirliliğinin artması n
 n

5. Dağlık yerlerde dağınık kır yerleşmelerinin oluşması n n


6. Kurak bölgelerde konut yapımında kerpiç kullanılması n n

7. Mesafeleri kısaltmak için su kanalları açılması n
 n

8. Volkanik faaliyetler sonucu hava yolu ulaşımının aksaması n n


9. Sulama ile nadas alanlarının azalması n n

10. Sağanak yağışlar sonucu sel felaketlerinin yaşanması n n

11. Antartika’da yerleşik hayatın görülmemesi n n

12. Yeraltı suyunun çok kullanıldığı yerlerde çökmeler oluşması n
 n

13. Marmara denizindeki balık çeşidinin azalması n

 n

14. Dünya nüfusunun %80’ninin orta kuşakta toplanması n n


15. Kırsal kesimde konut yapımında farklı bölgelerde farklı malzemeler kullanılması n n

16. Atmosferde CO2 oranının artması sonucu küresel ısınma yaşanması n
 n

2. a
Sanayileşme çevre c
kirliliğini arttırır. Düşük sıcaklıklar
nüfuslanmayı
engellemiştir.

II

30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

I

d
IV
Çöl iklimi hakimdir.

III
b
Yağmur ormanları V
yerleşmeyi
sınırlandırmıştır. e
Nüfusun fazla olması
doğal kaynakların
tüketimini artırmıştır.

399
 30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

Açılan su kanalı
nedeniyle ulaşım
gelişmiştir.
b

Bozkır kültürü
ve hayvancılık
yaygındır.
IV

c V

400
Ulaşımda geyiklerin
çektiği kızaklar
kullanılır.

III

I
II d

Kuraklık ve çölleş-
meler kum fırtına-
larına neden olur.

Yağmur ormanları
yerleşmeyi
sınırlandırılmıştır.
CEVAP ANAHTARLARI
 CEVAP ANAHTARLARI
4. Uygun kullanım alanı 7. Etkilediği doğal ortam
a.
a.
Tarım
Hidtosfer

b.

Turizm b.

Hidrosfer

c.

Enerji

c.

d. Bigesfor

Hayvancılık

e. d.

Turizm Litosfer

8. Aral Gölü

5. Sanayi faaliyetlerinin bir olumsuz sonucudur. 9. Manş Tüneli'nin ülkemizdeki marmaray gibi yer altında ol-
ması çevreye zararını en az indirmiştir..

30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

10. Cevap E

6. Kuraklaşma
Verimsizleşme
Yer altı sularının fazla kullanılmasıyla oluşan göçükler
11. Cevap C

401
 CEVAP ANAHTARLARI
DEĞERLENDİRME ADIMI 05 5. • Mahalle
• Çiftlik
1. • Yayla
• Divan
• Oba
• Mezra
• Ağıl
• Kom

2. • Nil Deltası 6. • İklim

• Mezopotamya • Yeryüzü Şekilleri
• Ganj
• Sarırmak

3. Su kaynaklarının azlığı veya çokluğu, yeryüzü şekillerinin 7. 1. Ahşap Mesken

engebelliği bu durum üzerinde etkilidir.
2. Kerpiç Mesken
3. Taş Meskan
4. Kerpiç Mesken
30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

4. Batman → Maden Kayseri → Ticaret Tarım

8. Doğal özelliklerine göre oluşturulan bölgelerin sınırları
İzmit → Ticaret - Sanayi Rize → Tarım daha uzun sürede değişir. Örneğin iklim bölgelerinin de-
ğişmesi veya dağlık bölgelerin değişmesi çok uzun yıllar
Antalya → Turizm almaktadır.

402
 CEVAP ANAHTARLARI
9. NATO (Kuzey Atlantik Antlaşma Örgütü)
BM (Birleşmiş Milletler)
İİT (İslam İşbirliği Teşkilatı)

10. İklim bölgeleri (Ekvatoral)

Toprak Özelliklerine göre bölgeler
Hidrografik bölgeler
Bitki örtüsüne göre bölgeler.
Tektonik Bölgeler

11.
Kırsal bölgelerde kullanılan Yerleşme
konut tiplerinin incelenmesi Coğrafyası
Dünya’da sık nüfuslu yerler
Nüfus
ve sık nüfuslanma neden-
Coğrafyası
lerinin incelenmesi
Kırsal yerleşmede yapılan
Tarım
hayvancılık ve kültür balık-
Coğrafyası
çılığının incelenmesi
Şehirlerde internet erişimin
Ulaşım
ve kullanımının araştırılma-
Coğrafyası
sı
Bir şehirdeki petrol çıkar-
Enerji
manın ekonomiye etkisinin

30 Adımda Türk Dili ve Edebiyatı Kitap ve Defter

Coğrafyası
araştırılması

12. I. Dağınık Yerleşme

II. Toplu Yerleşme
III. Toplu Yerleşme

403