Ουτοπίες και Δυστοπίες στο Βυζαντινό κόσμο

Σχεδιάγραμμα μαθήματος
Εισαγωγή

1. Η μεσαιωνική ουτοπική σκέψη, ο υπερβατικός κόσμος και ο ιστορικός χρόνος

α. Η ουτοπική ουράνια πολιτεία: Ο παράδεισος στη μεσαιωνική χριστιανική σκέψη.

β. Η αρχετυπική δυστοπία του ευρωπαϊκού κόσμου: Η κόλαση και ο διάβολος στη
μεσαιωνική χριστιανική σκέψη.
γ. Αποκάλυψη, Ουτοπία και Ιστορία στο μεσαιωνικό κόσμο.
δ. Εσχατολογία και πολιτική δράση: αποκαλυπτικός λόγος και μεσαιωνικά χιλιαστικά
κινήματα.
ε. Ο μοντανισμός. Ένα παράδειγμα χιλιαστικής αίρεσης στο βυζαντινό κόσμο.

2. Εγκόσμιες ουτοπίες και η μετάβαση από το μεσαίωνα στην πρώιμη

νεωτερικότητα (14ος – 16ος αι.)

α. Η ιδανική πόλη στην υστεροβυζαντινή πολιτική σκέψη. Θωμάς Μάγιστρος,

Θεόδωρος Παλαιολόγος και Μανουήλ Μοσχόπουλος.
β. Ανάμεσα στην ουτοπία και στη δυστοπία: Το καθεστώς των Ζηλωτών στην
υστεροβυζαντινή Θεσσαλονίκη (1342-1350).
γ. Η ιδανική πόλη στον κόσμο της δυτικής αναγέννησης.
δ. Μια εκκοσμικευμένη ορθόδοξη ουτοπία: Το πολιτικό πρόγραμμα του
Πατριαρχείου το 15ο αι.
ε. Ουτοπία, ιστορία και κυβερνητικότητα στην πολιτική σκέψη του Πλήθωνα.
στ. Η ουτοπία του Thomas Moore.
ζ. Ουτοπία και ιστορία στον κόσμο της Αναγέννησης.
 Ενδεικτική βιλιογραφία

E.Bloch, The Principle of Hope, τ.1-3, Oxford 1986.

N.Cohn, Αγώνες για την έλευση της χιλιετούς βασιλείας του Θεού. Επαναστάτες
χιλιαστές και μυστικιστές αναρχικοί του Μεσαίωνα, μτφ. Β.Τομανάς, Σκόπελος 1999.
K.Kumar, Utopia and Anti-Utopia in Modern Times, Oxford – Cambridge
Mass. 1987.
K.Kumar, Utopianism, Milton Keynes 1991.
K.Kumar-S.Bann, επιμ., Utopias and the Millenium, London 1993.
M. Leslie, Renaissance Utopias and the Problem of History, Ithaca – New
York 1998.
R. Levitas, The Concept of Utopia, Syracuse 1990.
Α.Λιάκος, Αποκάλυψη, Ουτοπία και Ιστορία. Οι μεταμορφώσεις της ιστορικής
συνείδησης, Αθήνα 2011.
F.E.Manuel – F.P.Manuel, Utopian Thought in the Western World, Cambridge
Mass. 1979.
J.Rüsen – M.Fehr – T.W.Rieger, επιμ., Thinking Utopia. Steps into Other
Worlds, New York – Oxford 2005.
R.Schaer - G.Claeys - L.T.Sargent, επιμ., Utopia. The Search for the Ideal
Society in the Western World, New York - Oxford 2000.
Γ.Σμαρνάκης, Βυζαντινή αναγέννηση και ουτοπία. Ο Πλήθων και το δεσποτάτο
του Μοριά, Αθήνα 2017.