SEVERINO REYES

Si Severino Reyes ay isinilang sa Santa Cruz, Maynila noong Pebrero 12, 1861. Ikalima
siya sa mga anak ng mag-asawang Rufino Reyes at Andrea Rivero.
Nagtapos siya ng Bachelor of Philosophy and Letters sa Unibersidad ng Santo Tomas.
Kilala siya bilang Ama ng Sarsuelang Tagalog. Sa kanyang pagsusulat ng mga kuwentong
pambata, ginamit niya ang sagisag na Lola Basyang.
Ang kanyang sarsuelang pinamagatang Walang Sugat na nasulat sa unang bahagi ng
panahon ng mga Amerikano ang itinuturing na kanyang obra maestro. Ito ay pumapaksa
sa kapangyarihan ng pag-ibig sa mga taong tunay na nagmamahalan.
Taong 1902 nang simulan niyang magsulat ng dula nang makita niyang ang Moro-moro at
komedyang itinatanghal ay walang buti at kapakinabangang idinudulot sa mga
manunuod. Sinikap ni Don Binoy (palayaw kay Severino Reyes) na mapaunlad ang dulang
Tagalog. .
Naging inspirasyon niya ang kanyang pagsisikap na patayin ang Moro-moro ang nakitang
pagtanggap ng mga manunuod ng sarsuela sa unang pagtatarighal ng sarsuelangSalamin
ng Pag- ibig ni Roman Reyes; Mga Karaniwang Ugali ni Ambrosio de
Guzman; Damit ni San Dimas ni Roman Dimayuga; Despues de Dios, El Dinero ni
Hermogenes Ilagan.
Dahil sa nakita ni Don Binoy na reaksyon ng mga manunuod sa pagtatanghal ng mga
dulang nabanggit ay itinatag niya ang Gran Compana de Zarsuela Tagala na siyang
inaasahang magtataguyod sa pagtatanghalang mga sarsuela. Pagkatapos nga ng
pagtatanghal ngWalang Sugat ay sunud-sunod nang itinanghal
ang Bagong Fausto, Ang Kalupi, Ang Tatlong Bituin na sinundan pa ng iba. Naging
dramaturgo ng dulang Tagalog si Severino Reyes dahil sa pagbabagong bihis na ginawa
niya sa dulang Tagalog. Nakuha niyang palitan ng sarsuela ang Moro-moro na dating
kinalokohan ng mga manunuod.
Ang ilan sa mga sarsuelang sinulat ni Severino Reyes ay Walang Sugat, Huling Pati,
Minda Mora, Mga Bihag ni
Cupido, Mga Pusong Dakila,RIP, Ang Kalupi at iba pa. Ang RIP ay isang sarsuelang
sinulat ni Don Binoy upang tuyain ang Moro-moro sa pagkamatay nito.
Si Severino Reyes ay nagsimula ng modernong pagsulat ng dula. Pinaksa ng kanyang mga
dula ang suliranin ng mga Pilipino sa pagdating at pananakop ng mga Amerikano. Si Don
Binoy ay naging patnugot ng lingguhang magasing Liwayway.
FRANCISCO BALTAZAR
Isinilang si Francisco Baltazar noong ika 2 ng Abril, 1788 sa nayon ng Panginay
(Balagtas) Bigaa, Bulakan. Ang kanyang mga magulang ay sina Juan Baltazar at Juana
Dela Cruz. Ang pagmamahalan ng dalawang ito ay nagbunga ng apat na supling, sina
Felipe, Concha, Nicolasa, at Kiko.
Nabibilang lamang sa maralitang angkan ang mag – anak na Baltazar. Ang kanyang ama
ay isang panday at ang kanyang ina ay isang karaniwang maybahay. Si Kiko ay pumasok
sa kumbento ng kanilang kabayanan sa ilalim ng pamamatnubay ng kura – paroko at
ditto ay natutuhan niya ang Caton, misterio, kartilya at Catecismo.
Ang pandayan ng kanyang ama ay ginagawang tagpuan ng mga kanayon at dito ay
naririnig ni Kiko ang mga usapan at pagtatalo tungkol sa sakit ng lipunang umiiral noon.
Malaki ang nagawa nito sa
kanyang murang isipan.
Palibhasa’y may ambisyon sa buhay, inakalang hindi sapat ang natutuhan sa kanilang
bayan kayat umisip ng paraan kung paano siya makaluluwas ng Maynila upang
makapagpatuloy ng pag – aaral. Ayon sa kanyang ama mayroon silang malayong kamag –
anak na mayaman, na naninirahan sa Tundo at maaari siyang pumasok dito bilang
utusan.
Nagustuhan naman ang paglilingkod ni Kiko sa kanyang amo kaya pinayagan siyang
makapag – aral. Nagpatala siya sa Colegio de San Jose na noon ay pinamamahalaan ng
mga Hesuwitas. Dito’y natutuhan niya ang Gramatika, Latin at Kastila, Fiska, Geografia
at Doctrina Cristiana. Noong 1812 ay ipinagpatuloy niya ang kanyang pag – aaral sa
Colegio de San Juan de Letran at dito’y natapos niya ang mga karunungang Teolohiya,
Filosofia at Humanidades. Naging guro niya si Padre Mariano Pilapil, ang may – akda ng
Pasyong Mahal.
Naging tanyag si Kiko sa purok ng Tundo, Maynila sapagkat sumusulat siya ng tula at
itinuturing na mahusay na makata. Sa Gagalangin, Tundo ay nakilala niya ang isang
dalagang nagngangalang Magdalena Ana Ramos at ito’y napagukulan niya ng paghanga.
Noong panahong iyon ay may isang tagaayos ng tula, si Jose dela Cruz na lalong kilala sa
tawag na Huseng Sisiw sapagkat kung walang dalang sisiw ay hindi niya inaayos at pinag
– uukulan ng pansin ang tulang ipinaaayos ng sinuman. Isang araw ay may dala – dalang
tula si Kiko upang ipaayos kay Huseng Sisiw at sa dahilang walang dalang sisiw ay hindi
ito inayos ni Jose. Umuwi si Kikong masamang – masama ang loob kayat simula noon ay
hindi na siya humingi ng tulong sa makata ng Tundo.
Noong taong 1853, lumipat siya sa Pandacan at doon niya nakilala si Maria Asuncion
Rivera. Sa kabila ng mga paalaala at payo ng mga kakilala at kaibigan na magiging
mahirap para sa kanya ang pamimintuho sa dalaga sapagkat magiging karibal niya si
Mariano Kapule, isang mayaman at makapangyarihan sa pook na iyon, subalit winalang –
bahala ang mga paalalang ito, Hindi siya tumugot hanggang hindi nakadaupang – palad si
Maria at hindi nga nagtagal at naging magkasintahan ang dalawa.
Palibhasa’y mayaman ginamit ni Nano ang taginting ng salapi upang mapabilanggo si
Kiko. Nagtagumpay naman ito. Sa loob ng bilangguan ay nagdadalamhati si Kiko at lalo
itong nalubos ng mabalitaan niyang ikinasal na ang pinag – uukulan niya ng wagas na
pag – ibig at si Nano. Maraming nagsasabing sa loob ng bilangguan niya isinulat ang
walang kamatayang Florante at Laura at buong puso niya itong inihandog kay Selya.
Pagkalabas niya sa bilangguan noong 1838 ay minabuti niyang lumipat sa ibang tirahan
upang di na magunita ang alaala ni Selya kaya ang alok na puwesto sa Udyong, Bataan ay
buong puso niyang tinanggap. Muling tumibok ang kanyang puso ng makilala niya si
Juana Tiambeng, isang anak na mayaman na naging kabiyak niya. Nagkaroon sila ng
labing – isang supling, limang lalaki at anim na babae sa loob ng labing – siyam na taong
pagsasama nila. Pito ang namatay noong mga bata pa at sa apat na nabuhay isa lamang
ang nagmana kay Balagtas.
Dahil sa may mataas na pinag – aralan si Kiko kaya humawak siya ng mataas na
tungkulin sa Bataan – naging tagapagsalin, tinyente mayor at huwes mayor de Semantera.
Mainam –inam na sana ang buhay ng mag – anak ngunit nagkaroon na naman ng isang
usapan tungkol sa pagkakaputol niya ng buhok sa isang utusan ng isang mayamang si
Alfarez Lucas. Sa pagkakataong ito, namayani na naman ang lakas ng salapi laban sa
lakas ng katwiran kaya napiit siya sa Bataan at pagkatapos ay inilipat sa piitan ng
Maynila. Nang siyay makalaya, bumalik siya sa Udyong at dito nagsulat ng awit, komedya
at namatnugot sa pagtatanghal ng dulang Moro – moro na siya niyang ibinuhay sa
kanyang pamilya.
Noong ika – 20 ng Pebrero, 1862 si Kiko ay namatay sa Udyong Bataan sa gulang na 74 na
taon.

PASCUAL POBLETE
Si Pascual H. Poblete ay kinilalang mandudulang may maapoy na pagmamahal sa
kalayaan ng bayan. Ginamit niya ang kanyang panulat upang gisingin ang damdaming
makabayan ng mga Pilipino. Siya ay isinilang sa Naic, Cavite noong Mayo 17, 1858. Siya
ay nagtapos ng Bachiller en Artes sa Liceo de Manila.
Dahil sa pagtatanghal ng kanyang dulang Amor Patria, siya at ang mayari ng tanghalang
ginamit sa pagtatanghal ay nabilanggo, bagamat sila ay nakalaya rin. Siya ang nagtatag at
naging patnugot ng pahayagang El Resumen. Ginamit niya ito upang tuligsain ang mga
katiwalian at pang-aaping ginagawa ng mga makapangyarihang kastila na siyang naging
dahilan upang siya ay mausig at ipatapon sa Africa.
Isa siya sa mga nagsalin sa Tagalog ng Noli Me Tangereni Rizal. Siya rin ang nagtatag ng
mga pahayagang El Grito
del Pueblo (Ang Tinig ng Bayan), noong panahon ng mga Americano.
Si Poblete rin ang sumulat ng dulang Pag-ibig sa Tinubuang Lupa na naging dahilan din
ng kanyang pagkakakulong. Taong 1879 nang maging katulong siyang mamamahayag sa
pahayagangLa Oceana Espanola. Naging kolumnista siya ng Diariong Tagalogni Marcelo
H. del Pilar na pinamatnugutan din niya nang si Del Pilar ay umalis patungong Espanya.
Kasama din siya ni Del Pilar sa pahayagang Revista Popular na naglathala ng mga
artikulong iba- iba ang paksa na naglayong imulat ang isipan ng mga Pilipino.
Ang itinuring naAma ng Pahayagan ay bawian ng buhay sa
taong 1921 sa gulang na 63.

JOSE RIZAL
Si Dr. Jose Protacio Rizal ay ang Pambansang Bayani ng Pilipinas. Siya ay isinilang sa
Calamba, Laguna noong Hunyo 19, 1861. Ang kanyang mga magulang ay sina G.
Francisco Mercado at Gng.
Teodora Alonzo.
Ang kanyang ina ang naging unang guro niya, maaga siyang nagsimula ng pag-aaral sa
bahay at ipinagpatuloy niya ang kanyang pag-aaral sa Biñan, Laguna. Nakapag tapos siya
ng Batsilyer sa Agham sa Ateneo de Manila noong Marso 23, 1876 na may mataas na
karangalan. Noong 1877 ipinagpatuloy niya ang kanyang pag-aaral sa Unibersidad ng
Santos Tomas at Unibersidad Central de Madrid hanggang sa matapos niya ng sabay ang
medisina at pilosopia noong 1885. Natuto rin siyang bumasa at sumulat ng iba’t ibang
wika kabilang na ang Latin at Greko. At nakapagtapos siya ng kanyang masteral sa Paris
at Heidelberg.
Ang kanyang dalawang nobela “Noli Me Tangere” at “El Filibusterismo.” naglalahad ng
mga pang-aabuso ng mga prayle sa mga Pilipino at mga katiwalian sa pamahalaan ng
Kastila.
Noong Hunyo 18, 1892 ay umuwi ng Pilipinas si Dr. Jose P. Rizal. Nagtatag siya ng
samahan tinawag ito na “La Liga Filipina.” Ang layunin ng samahan ay ang pagkakaisa
ng mga Pilipino at maitaguyod ang pag-unlad ng komersiyo, industriya at agricultura.

MARCELO H. DEL PILAR

Isinilang si del Pilar sa isang nayon sa Kupang, San Nicholas, Bulacan noong Agosto 30,
1850. Siya ang bunso sa sampung magkakapatid ng mayamang pamilya nina Don Julian
del Pilar, isang gobernadorcillo at Doña Blasa Gatmaytan. Hilario ang dating apelyido ng
pamilya niya. Ang apelyido ng pamilya nila'y isina- Kastila bilang pagsunod sa kautusan
ng Gobernador-heneral Narciso Claveria noong 1849. Ang kanyang kapatid na si Padre
Toribio H. del Pilar ay isang pari na ipinatapon ng mga Kastila sa Guam noong 1872.
Si del Pilar ay nagsimulang mag-aral sa kolehiyong paaralan ni Ginoong Jose A. Flores at
lumipat sa Colegio de San Juan de Letran at muling lumipat sa Unibersidad ng Santo
Tomas kung saan huminto siya ng walong taon sa pag-aaral pero natapos din sa kursong
abogasya noong 1880. Noong Hulyo 1, 1882, itinatag niya ang Diariong Tagalog (ayon kay
Wenceslao Retana, isang Kastilang manunulat, ang unang labas ay inilathala noong
Hunyo 1, 1882) kung saan binatikos niya ang pang-aabuso ng mga prayle at kalupitan ng
pamahalaan. Humingi siya ng mga kaukulang pagbabago. Ilan pa sa kanyang mga isinulat
ay ang mga sumusunod: Dudas, Caiingat
Cayo, Kadakilaan ng Diyos, Dasalan at Toksohan, Sagot ng Espanya sa Hibik ng Pilipinas,
Pasyong Dapat Ipag-alab nang Puso ng Taong Babasa, La Soberania Monacal en
Filipinas, at La Frailocracia Filipina.nakipag tulungan si marcelo sa kaniyang mga
kakampi upang mapatalsik nila ang mga kalaban.
Noong 1888, sumulat siya ng manipesto na naglalayong patalsikin ang mga prayle sa
Pilipinas, na nilagdaan ng 810 katao sa isang pambayang demonstrasyon at iniharap sa
Gobernador ng Maynila. Ipinagtanggol din niya ang mga sinulat ni José Rizal kagaya ng
Noli Me Tangere laban sa mga prayleng sumasalakay rito. Nang pinag-uusig siya ng mga
Kastila at noong 1888, tumakas siya patungo ng Espanya sanhi ng kanyang panawagang
pagpapatapon sa Dominikanong Arsobispo Pedro P. Payo.
Pagdating sa Espanya, pinanguluhan niya ang pangkat pampulitika ng La Asociacion
Hispano-Filipino (Ang Samahang Kastila-Pilipino) noong Enero 12, 1889, isang samahang
pambayan na binubuo ng mga Pilipinong propagandista at mga kaibigang Kastila sa
Madrid upang manawagan sa pagkakaroon ng pagbabago sa Pilipinas.
Pagkatapos, pinalitan niya si Graciano Lopez Jaena bilang editor ng La Solidaridad noong
Disyembre 15, 1889, isang pahayagang pampulitika na inilathala minsan tuwing
ikalawang linggo na siyang nagsilbi bilang tinig ng Kilusang Propaganda. Naglathala din
siya ng mga liberal at progresibong artikulo at sanaysay na nagbunyag sa kalagayan ng
Pilipinas.
Labis na naghirap si del Pilar sa pagpapalimbag ng La Solidaridad. May panahong hindi
kumakain at may panahong hindi natutulog ang manunulat. Upang makalimutan ang
gutom, may panahong namumulot siya ng mga nahithit na sigarilyo sa mga daan. Ang
pondo para sa pag-papalimbag ng pahayagan ay paubos na. Malaking suliranin sa kanya
ang walang tulong pinansyal na dumarating mula sa Pilipinas. Ito ang dahilan kung bakit
huminto ang paglalathala ng pahayagan noong Nobyembre 15, 1895 sanhi ng kakulangan
sa pondo. Kahit gaano ang hirap na dinadanas niya, nagpatuloy pa rin siya sa pagsusulat
para sa ikalalaya ng Pilipinas. Namatay siya sa sakit na tuberkulosis sa isang maliit na
ospital sa Barcelona, Espanya noong Hulyo 4, 1896 sa gulang na 46.
LOPE K. SANTOS
Ipinanganak si Lope K. Santos sa Pasig, Rizal - bilang Lope C. Santos - sa mag-asawang
Ladislao Santos at Victoria Canseco, na kapwa mga katutubo sa Rizal. Ngunit mas inibig
na gamitin ni Santos ang titik na K bilang kapalit ng C para sa kaniyang panggitnang
pangalan, upang maipakita ang pagiging makabayan. Nakamit niya ang pagkakaroon ng
kadalubhasaan sa sining mula sa Colegio Filipino (Kolehiyo Pilipino), matapos na
makapag-aral
saEscuela Normal Superior de Maestros (Mataas na Paaralang Normal para sa mga Guro)
at sa Escuela de Derecho (Paaralan ng Batas). Naging dalubhasa siya sa larangan ng
dupluhan, isang paligsahan ng mga manunula na maihahambing sa larangan ng
balagtasan. Noong 1900, nagsimula siyang maglingkod bilang patnugot para sa mga
lathalaing nasa wikang Tagalog, katulad ng Muling
Pagsilang atSampaguita. Siya ang tagapagtatag ng babasahingSampaguita. Sa
pamamagitan ni Manuel L. Quezon, naging punong-tagapangasiwa si Santos ng Surian ng
wikang pambansa. Kabilang sa mga katawagang nagbibigay parangal kay Santos ang
pagiging Paham ng Wika, Ama ng Balarilang Pilipino, Haligi ng Panitikang Pilipino,
subalit mas kilala rin siya sa karaniwang palayaw na Mang Openg.

DEOGRACIAS ROSARIO
Si Deogracias A. Rosario ay isinilang sa Tondo, Maynila noong Oktubre 17, 1894.
Nagsimulang magsulat noong 1915 sa Ang Demokrasya. Taong 1917 naman ng magsimula
siyang sumulat sa Taliba.
Naging Pangulo siya ng Samahang Ilaw at Panitik, Kalipunan ng mga Kuwentista at
Kalipunan ng mga Dalubhasa ng Akademya ng Wikang Tagalog. Siya ang kinilalang Ama
ng Maikling Kuwentong Tagalog. Ayon sa mga kritiko, siya ang nagbigay ng tiyak na
anyo sa maikling katha bilang isang uri ng kathang pampanitikan. Nakita sa kanyang mga
akda ang palatandaan ng paghihimagsik sa kinamulatang tradisyon ng maikling kuwento.
Sa ginawang pagsusuri ni Dr. Genoveva Edroza Matute, guro at kwentista sa mga akda ni
Deogracias A. Rosario ay ganito ang kanyang sinabi:
"Kadalasang ginagamit niya (Deogracias A. Rosario) bilang pangunahing tauhan ang mga
alagad ng sining, bohemyo at kabilang sa mataas na lipunan; maliban sa ilan, iniiwasan
niyang gumamit ng mga tauhang galing sa masa; at paulit-ulit na lumilitaw sa kanyang
mga akda ang mga tauhang galing sa ibang bansa, ngunit sa pagbabalik sa tinubuang lupa
ay nagiging makawika at makabayan".
Ang ilan sa kanyang mga akda ay Ako'y Mayroong Isang Ibon, Ang Dalagang Matanda,
Manika ni Tadeo, Aloha, Bulaklak ng Bagong Panahon at iba pa. Ang pinaka-obra
maestra ni Rosario ay ang Aloha na kasama sa katipunang 50 Kwentong Ginto ng 50
Batikang Kwentista.
Binawian ng buhay si Deogracias A. Rosario sa gulang na 42 noong Nobyembre 26, 1936.
EPIFANO DELOS SANTOS
Si Epifanio de los Santos ay isang manananggol, mamamahayag, mananalaysay
(historian), musikero, pintor, kritiko, manunulat, pilosopo ("philosopher") at masugid na
kolektor ng mga antique.
Isinilang siya sa bayan ng Malabon noong Abril 7, 1871. Kaisa-isang anak ng mayamang
hasyendero na si Escolastico de los Santos at Antonina Cristobal, isang kolehiyala na
mahusay tumugtog ng piyano at alpa. Pagkatapos tapusin ang kanyang mga unang taon
ng pagaaral sa ilalim ng isang pribadong guro na si Jose A. Flores, nagpatuloy siya ng pag-
aaral sa Ateneo de Manila. Maliban sa mga araling akademiko sa Ateneo, ay nag-aral din
siya ng musika at pagpipinta na nanguna sa mga gantimpala. Tinapos niya sa Ateneo ang
Bachiller en Artes ng may pinakamataas na parangal na summa cum laude at pagkatapos
ay kumuha ng Law sa Unibersidad ng Santo Tomas. Nanguna siya sa pagsusulit ng Ktt.
Hukuman.
Masugid siyang mambabasa ng iba't ibang babasahing pampanitikan lalung-lalo na ng
mga nobelang sinulat ni Juan Valera, isang manunulat na Kastila at may-akda ng isang
nobela ng pag-ibig na kanyang kinalugdan, ang Pepita Jimenez. Dahil sa mahilig siyang
magbasa, nagkaroon siya ng malaking koleksiyon ng mga aklat sa Sining at Panitikan. Sa
katunayan, ang unang palapag ng kanyang tirahan sa Magallanes, Intramuros ay
nagmistulang laybrari at museo na naging tagpuan ng kanyang mga kaibigan na may hilig
din sa Sining at pagsusulat tulad nina Cecilio Apostol,Fernando Ma.
Guerrero, Rafael Palma, Jaime de Veyra at Clemente Zulueta. Isa rin siyang dalubwika
natutuhan niya ang mga wikang dayuhan tulad ng Latin, Griyego, Kastila at Pranses. Siya
ang naging unang Pilipinong naging kasapi ng Spanish Royal Academia sa Madrid at
nakilalang unang Academician ng bansa.
Itinatag ni Don Panyong (tawag sa kanya) at ng kanyang kaibigang si Clemente Zulueta
ang pahayagang La Libertad sa Malabon. Naging editor din siya ng unang
rebolusyonarong pahayagangLa Independencia. Sa pagsusulat sa pahayagang ito ay
ginamit niya ang sagisag na G. Solon.
Naging District Attorney siya ng San Isidro, Nueva Ecija at doon din siya naging Kalihim
Panlalawigan.
Noong 1902 nahalal siyang Gobernador ng Nueva Ecija at naulit
ng 1904 . Pagkatapos ng dalawang taon ay hinirang siyang miyembro ng Philippine
Commission para sa St. Louis Exposition. Naglakbay siya sa iba't ibang bansa tulad ng
Pransya, Inglatera, Espanya, Italya at iba pang mga bansa sa Europa upang bumisita sa
mga aklatan at museo at mamili ng mga aklat para sa kanyang koleksyon sa sariling
aklatan.
Noong 1906, nahirang siyang piscal ng dalawang lalawigan - Bulakan at at Bataan. Noong
1918, hinirang siya ni Gobernador
Heneral Francis Burton Harrison na Technical Director ng Philippine Census. At noong
Mayo 16, 1925 itinalaga siya ni Gobernador Heneral Leonard Wood bilang Direktor ng
Kawanihan ng Biblioteka at Museo bilang kapalit ni Dr. Trinidad Parde de Tavera na
binawian ng buhay.
Noong 1906, nahirang siyang piscal ng dalawang lalawigan - Bulakan at at Bataan. Noong
1918, hinirang siya ni Gobernador Heneral Francis Burton Harrison na Technical Director
ng Philippine Census. At noong Mayo 16, 1925 itinalaga siya ni Gobernador Heneral
Leonard Wood bilang Direktor ng Kawanihan ng Biblioteka at Museo bilang kapalit ni
Dr. Trinidad Parde de Tavera na binawian ng buhay.
Dalawang beses nag-asawa si Don Panyong. Ang kanyang unang asawa ay si Donya Ursula
Paez ng Malabon at ang pangalawa ay si Margarita Toralba ng Malolos. Ang isa niyang
anak sa kanyang unang asawa ang nagmana sa kanya ng mahilig sa kasaysayan at
pananaliksik. Nakilala siya bilang mahusay na manunulat ng kasaysayan, talambuhay at
kolektor tulad ni Don Panyong.
Kung si Don Panyong ay di nakilalang tagapagsalita (speaker) siya naman ay nakakitaan
ng kagalingan sa panunulat na umani pa ng papuri sa ibang bansa. Ang unang
nalathalang sinulat ni Don Panyong ay ang Algo de Prosa(1909) isang koleksiyonng mga
sanaysay at maikling kuwento. Ilan pa sa kanyang mga sinulat ay Literatura Tagala (1911),
El Teatro
Tagalo (1911), Nuestra Literatura (1913), El Proceso del Dr. Jose Rizal(1914), at Folklore
Musical de Filipinas (1920).
Sinulat din niya ang mga talambuhay nina Dr. Trinidad Pardo de
Tavera, Marcelo H. del Pilar, Andres Bonifacio, Emilio Jacinto, at Ignacio Villamor. Ang
kanyang salin sa Kastila mula sa Tagalog ng Florante at Laurani Balagtas ay itinuring na
isang klasiko sa panitikang Pilipino. Isa ring mahusay na musikero si Don Panyong.
Mahusay siyang tumugtog ng piyano at gitara. Sa kanyang panahon ay tatlo lamang ang
kinikilalang mahusay sa pagtugtog ng gitara sa buong Pilipinas -isa si Don Panyong at
ang dalawa niyang kasama ay si Hen. Fernando Canon, isang rebolusyonaryo, at si
Guillermo Tolentino, kilalang iskultor. Inihambing siya ng musikong editor na si Griffith
kay Segovia ng Espanya sa natatanging talento niya sa paggitara.
Mahusay din siya sa pagpipinta, lamang ay hindi niya ito nabigyan ng panahon upang ang
kanyang kakayahan ay lalo pang pagyamanin at paunlarin.Binawian ng buhay si Don
Panyong noong Abril 28, 1928 sa Maynila sa eded na 57 dahil sa atake sa utak (cerebral
attack). Bilang paggalang sa kanyang kontribusyon sa sining at kultura, ang Highway 54
na nagdudugtog sa Lungsod ng Caloocan hanggang Lungsod ng Pasay ay ipinangalang
Abenida Epifanio de los Santos o kilala bilang EDSA.
Si Fernando María Guerrero (1873-1929) ay isa sa pinakamagiting na mga Pilipinong
makata, tagapamahayag, politiko, abogado, poliglota at guro sa ginintuang panahon ng
panitikang Kastila sa Pilipinas, isang panahong mula 1890 magpahanggang sa pagsabog
ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig.
Nagsulat si Guerro noong mga taon ng 1898 hanggang 1900. Bilang abogado at guro,
nagturo siya ng abogasya
(natural law), kriminolohiya at oratoryong forensik (forensic oratory). Nagsilbi siya bilang
tagapamahala (chairman) ng lupon ng mga tagapagsubok (board of examiners) sa paaralan
ng abogasyang La Jurisprudencia. Naging konsehal siya ng Maynila, Sekretaryo ng
Senado at Sekretaryo ng Komisyon sa Kalayaan ng Pilipinas. Naging direktor din siya ng
Academia de Leyes (Akademya ng mga Batas).
Bukod sa wikang Kastila, nakapagsasalita rin si Guerrero ng Latin at Griyego. Minsan
siyang naging editor ng El Renacimiento, La Vanguardiaat La Opinion (Ang Opinyon).
Naging miyembro siya ng Unang Asemblea ng Pilipinas, ng Academia Filipina at napili
para
Lupon ng Munisipyo ng Maynila (Municipal Board of Manila). Naging tagapagbalita rin
siya para samahang Real Española de Madrid. Ang kaniyang mga aklat ng mga tula sa
wikang Kastila, na
pinamagatang Crisalidas, ay nailathala noong 1914, na ibinibilang ng Enciclopedia
Filipinas sa isa sa sampung pinakamahuhusay na aklat na nasusulat hinggil sa Pilipinas.
Ang iba niyang mga tula na isinulat matapos ang 1914 ay lumabas sa isang kompilasyong
pinamagatang Aves y Flores (Mga Ibon at Mga Bulaklak). Namatay si Guerrero noong
Hunyo 12, 1929, kasabay ng anibersayo ng Republika ng Pilipinas nang taong yaon. Bilang
parangal, ipinangalan kay Guerrero ang isang paaralan sa Malate, Maynila.
 MGA
LOCAL
NA
MAKATA
SA
PILIPINAS
Panuto: punuan ang patlang ng tamang sagot.
1. Si ____________ ay isinilang sa Santa Cruz, Maynila noong Pebrero 12, 1861.
Ikalima siya sa mga anak ng mag-asawang Rufino Reyes at Andrea Rivero.
2. Si ____________ ay isang manananggol, mamamahayag, mananalaysay (historian),
musikero, pintor, kritiko, manunulat, pilosopo ("philosopher") at masugid na
kolektor ng mga antique.
3. Si ____________ ay isinilang sa Tondo, Maynila noong Oktubre 17, 1894.
Nagsimulang magsulat noong 1915 sa Ang Demokrasya. Taong 1917 naman ng
magsimula siyang sumulat sa Taliba.
4. Ipinanganak si _________ sa Pasig, Rizal - bilang Lope C. Santos - sa mag-asawang
Ladislao Santos at Victoria Canseco.
5. Si _________ ay kinilalang mandudulang may maapoy na pagmamahal sa kalayaan
ng bayan. Ginamit niya ang kanyang panulat upang gisingin ang damdaming
makabayan ng mga Pilipino.

Panuto: ibagay ang tamang sagot.

1. _______ ay ipinanganaksa John Wordsworth at Anne Coocksonon Apr 7, 1770
sahilagang-kanluranEngland bilangikalawangnglimanganak.
a. William Wordsworth
b. Samuel Taylor Coleridge
c. William Shakespeare

2. _________ ay ipinanganaksa Rev. John Coleridge, isangiginagalangpangalawa,

saOktubre 21, 1772 sakanayunan Ingles.
a. Samuel Taylor Coleridge
b. William Shakespeare
c. William Wordsworth

3. ________ ay madalas heralded

bilangangpinakadakilangpampanitikanhigantengnakailanman walked saplaneta.
a. Samuel Taylor Coleridge
b. William Wordsworth
c. William Shakespeare

Panuto: mag bigay ng mga sikat na local at international na makata.(12 pts)

SUSI SA PAGWAWASTO
PAGSUSULIT 1

1. SEVERINO REYES
2. EPIFANO DELOS SANTOS
3. DEOGRACIAS ROSARIO
4. LOPE K. SANTOS
5. PASCUAL POBLETE

PAGSUSULIT 2
1. A
2. A
3. C

PAGSUSULIT 3

SEVERINO REYES JOHN KEATS

FRANCISCO BALTAZAR LORD BYRON
PASCUAL POBLETE RABINDRANATH TAGORE
JOSE RIZAL ROBERT FROST
MARCELO H. DEL PILAR MAYA ANGELOU
LOPE K. SANTOS PERCY SHELLEY
DEOGRACIAS ROSARIO
EPIFANO DELOS SANTOS
WILLIAM WORDSWORTH
SAMUEL TAYLOR COLERIDGE
WILLIAM SHAKESPEARE
ALFRED LORD TENNYSON
 INTERNATIONAL NAMAKATA

William Wordsworth
 Wordsworth ay ipinanganaksa John Wordsworth at Anne Coocksonon Apr 7, 1770
sahilagang-kanluranEngland bilangikalawangnglimanganak. Isa
siyasamganagpasimunongsapagpapakilalangmgapinag-uusapang Romantic edadsa
English Literature nakaliwangisangisangpangmatagalangepektosapampanitikantrabaho at
developments. Isa samga de-kalidadnagawasailalimngkilusangito ay ang "Lyrical
Ballads" binubuosa 1798 nanagpapatotootungkolsautosni Wordsworth paglipasng Ingles
panitikan. Isangmakatang 'pinakamahusaynalikha' ay
angpinakamahusaynatrabahonaginawasapamamagitanniya, termed
bilangisangobramaestra. Sakasong Wordsworth, ito ay ang "pasimula".
Angkanyangmgatula "Ang nag-iisa Reaper" at "Anekdota para samgaama"
angilansakanyangpinakamahusaynagawanasaarawnaito ay tinuruanupang mag-
aaralsabuongmundo. Ito ay Wordsworth nasinabi "Angtula ay kusang overflow
ngmalakasnadamdaminngpagkakaroonngnanggalingmulasamgadamdamin Recollected
sakatahimikan". Nanilbihansiyabilangangmakatapinagpipitaganng Britain 1843-1850,
angtaonsiya ay namatay.

Samuel Taylor Coleridge

 Samuel Coleridge ay ipinanganaksa Rev. John Coleridge, isangiginagalangpangalawa,
saOktubre 21, 1772 sakanayunan Ingles. Siya ay isangmalapitnakaibiganng William
Wordsworth at nagingmaagapsapagtatatagng Romantic Age. Coleridge ay sinabisa ay
naihinihimokpatungosapanitikansapamamagitanng classics tuladng Robin anak Crusoe at
ang Arabian Nights bilang ay nabanggitsakanyangtalambuhay. Angkanyangguro din
nilalarongisangmahalagangpapelbilangsiya basked
sakanyangmakulaypatnubayupangmakabuongilansamgapinakamahusaygawakailanmanna
kilala, namely 'Rime ng Ancient Mariner' nanagtatampokngisasamga classy similes ng
Ingles tool panitikanbilang "pininturahanbarkosaisangipinintakaragatan". Kasabaynito,
siya ay isangkritiko at pilosopo at
tuminginsapamamagitanngkanyangmgakontemporaryongmgakatapatbilang craftsmen
ngwika. Namataysiyanoongtaong 1834.
 William Shakespeare
 William Shakespeare ay madalas heralded
bilangangpinakadakilangpampanitikanhigantengnakailanman walked saplaneta. Na may
higitsa 154 sonnets sailalimngkanyangamerikana, Shakespeare conquered
samundongpanitikan at binigyanitongisangbagongdimensyon. Siya ay ipinanganaksa
Stafford-Upon-Avon, angkanyangmgataonngkapanganakan ay hinditiyaknakilala.
SiyaTinatangkilikngmahusaynapaggalang at reputasyonmulasamga critics
sabuongmundo. Angpinaka-tanyagnangkanyang sonnets ay sonnet 18, kung
saanangmgasumusunodnamgalinya ay
itinuturingnaisasamgapinakamahusaynakailanmandumatingsapamamagitanngmgakamay
ngtao,
 "Maghahanapakoihambingiyosaarawng tag-init
 Ikaw ay lalongkaibig-ibig at mas mahinahon ... "
 AngPitong Ages ay din ngisangmahalagangtulangkanyangkarera. Siya ay
isalamangisangmanunulatngdulana may lahatngmgapangunahingpag-play
sailalimngkanyang cap. Namataysiyanoong 23 Abril 1616.

Alfred Lord Tennyson

 hailedbilangisasamgapinaka-popular na poets ng Britain, siyaangmakatapinagpipitaganng
Britain sapanahonng Victorian Age. Tennyson ay ipinanganaknoong Agosto 6, 1809 sa
Somersby. Siya ay may isangmalawakna background edukasyon at ay lauded
sapamamagitanng poets tuladng Coleridge. Anoangnilalagay Tennyson bukodsaiba pang
mga poets ay angkanyangpaglalarawanngmatingkadnakoleksyonngimahe at
musikasakanyangmgakasulatan.
Ibinigayniyasakanilangisangmasiningugnaygamitangsimplengngunitmalakasnamgapaglal
arawanngkahitnaangpinaka-walangkuwentamgapangyayari. Ito ay
nakikitasakanyangsikatnatula "Ang Brook", salinya "Angilog chatters at chatters
habangdumadaloyito" na instills
samgamambabasangisangpakiramdamngpagigingmakatotohanannakakamitsapamamagita
nngpandiwanglakasngloob. Namataysiyanoong 6 Oktubresaisangedadng 83.
Percy Shelley
 isinasaalang-alangbilangisasamga finest Ingles Poets ng Romantic edad, Percy Shelley
nikasulatannagkamit popularity pagkataposngkanyangkamatayan. Ipinanganaknoong
Agosto 4, 1792 angmakatapangunahinginalugadsapampulitika at
panlipunangmgakondisyonnalaganapsalipunansapanahongiyon. Dahilsakatotohanangito,
maramingmga publisher
sakatunayantumanggiupangmakakuhangkanyangmgakasulatannanaka-print
sapagka'tnangatatakotmalupitnakahihinatnan. ni Percy nabuhay ay
nagkaroonngmalalalimnaepektosakanyang personal at sosyalnabuhaypatinarin at
angkanyangmgatulagawinipahayagngisangnapakahusaynamapanglawsapagpapahayag.
Nakalulungkot, siya ay namataysaisangdagatbagyonoongHulyo 8, 1822
saisangmalambotnaedad at pagkakaroonngmundonapagkilala, sadly posthumously.

John Keats
 John Keats ay ipinanganaksaOktubre 31, 1795 sa Moorgate, London kay Tomas at
Frances Keats. Marahil, isa pang samgamatatag Romantic makata, Keats
nakatanggapngpapuri para sakanyangseryengmga odes saiba't-ibang facets ngkalikasan.
Angkanyangmga writings ay makinissaemosyonalnadaloy at paglalarawan. Sa
kasamaangpalad, lamangtungkolsa 6 nataonsakanyangsimbuyongdamdamin,
angkanyangkalusugandeteryoradodahilsa tuberculosis at siya mag-bid
paalamsamundosaPebrero 23, 1821 samurangedadna 25. "odasa Nightingale" at "Upang
Autumn" ay angilansaangkanyangpinakamahusaynagawa.

Lord Byron
 Panginoon Byron ay ipinanganaksa 22 Enero 1788. Siya ay isangmabunga writer at ay
pinakamahusaynakilala para sakanyangtrabaho "Don Juan". Siya ay aktibosapulitika at
resented angkanyangkakumpitensiyasapamamagitanngkanyangmgaakdangpampanitikan.
Siya ay isasamgapinaka-lauded poets of Britain bagama'tangkanyang personal nabuhay
ay itimnaminarkahanngeskandalo at credit isyu. Siya aynagingisangbahagingkulturang
popular sakanyangpanahon. Siya succumbed saisangmarahasnalagnatnoong Abril 19,
1824.
Rabindranath Tagore
 ipinanganak on 7 May 1861, siya ay angunang non-European upangmanaloang Nobel
Prize sa Literature para sakanyangtrabahoGitanjalinoong 1913 na ay napag-
aralansabilangorihinal at reviving espirituwal at nagkakasundodamdamin.
Maramisakanyang Bengali tulanawalaangkanilangkagandahansapagsasalin.
Isangsimbolong Bengal Renaissance, siyamoderno Bengali sining at covered
paksanamulasamgaisyusapulitikasa personal nabuhay.
Siyaipaalamsapumuntangkanyangmgatitulongkabalyerosa may
pasubalilabansakawalangJallianwalaBagh Massacre. Angisasamgapinakadakilang poets
subcontinent ay kailanmanginawa, itinatagniyaangViswaBharati Institute. Isa
sakanyangmgapinakasikatnagawa ay "SaanAngisip ay WalangTakot. "

Robert Frost
 isasamgapinakasikatna poets sa Literature harapngAmerika, Robert Frost ay
angtatanggapng 4 Pulitzer Premyo. Angkanyangmga writings sapangkalahatan ay
portrayed angtipikalna rural nabuhayngmga Ingles kabukiran. Angkanyang mastery
saibabawngritmona kung saansiyabinubuoangkanyangmgalinyatumayo testimonial
sakanyangpagkataonatinatawagnasamga iconic pampanitikan figure ngAmerika. Isa
sakanyangpinaka-revered mgatula ay ang "Road Not Taken" kung saan ay may mgalinya
"Kinuhakoangisa mas mababamanlalakbaysapamamagitanng; At na ay
gumawanglahatngpagkakaiba "na ay madalasnanaka-quote
sapamamagitanngmaramingmgamanunulat. IpinanganaknoongMarso 26, 1874,
namataysiyasaedadna 88 sa Boston, USA.

Maya Angelou
 ipinanganakNoong Abril 4, 1928, Maya Angelou ay
isangAmerikanongmakatanarosassakritikalnapagbubunyisakanyangtrabaho "koalam kung
bakitang Caged Bird Sings". Siya ay nai-publish ngmaramingmga autobiographies,
sanaysay at tulahigitsalahat ay nagbibigay-diinsalahi at identity.
Sakanyangpampanitikanbuhaysumasaklaw para sahigitsa 50 taonsiya ay
nakatanggapngmaramingngmgaparangal at isanglitanyangmga honorary degree
mulasabuongmundo para saisangnatitirangkontribusyonsapampulitikangmgaideya at
paninindigansapamamagitanngkanyangmgagawa. Siya ay angpinaka-
tanyagnakabilangsamgamodernong-arawkontemporaryongmanunulat.
Kahitnaangkanyangmgatulaangginawamaakitangmganegatibongmga review, siya ay
mahusaynanatanggap at appreciated ngmga social aktibista at
mgamambabasasabuongmundo
INTERNATIONAL
NA
MAKATA