Panahong

Pre- Kolonyal
Bago pa man sinakop ng malalakas
na bansa ang Pilipinas, mayaman na
ang panitikan sa tula. Magaling at
matalino ang mga Unang Pilipino sa
pagbuo ng mga tugma.
Napagalaw nang husto ng mga
ninuno ang kanilang mga gunini at
naging libangan nila ang pagbigkas
ng tugma.
A. Panugmaang-Bayan
1.Tugmaang Pambata. Maiiksing tula na walang diwa, kung mayroon man ito
ay mababaw lamang.
Halimabawa: Ulan-ulan pantay kawayan.
2.Tugmaang Matatalinghaga. Maikling tulang may sukat at tugma, may
malalim na paksa at humahasa sa kaisipan. May layuning mangaral,
magpaalala at magbigay babala.
Halimbawa: Bugtong, Kawikaan o Kasabihan, Salawikain
3. Tugmaang Ganap na Tula. Nabibilang dito ang tinatawag na tanaga ng
Katagalugan at ambahan ng mga taga-Mindoro. Gumagamit ito ng maririkit
na salita na may sukat, tugma, talinghaga at kaisipan.
Halimabawa: Ang tubig na malalim
Malilirip kung libdiw
Itong birheng magaling
Maliug paghanapin
B. Awitang Bayan. Naglalarawan ito kung anong uri ng pamumuhay
mayroon sila. Mayaman ito sa kaugalian at tradisyon. May sukat at tugma
na kinapalooban ng iba't ibang damdamin na may marikit na pananalita.

Uyayi o Hele.

Awit sa pagpapatulog Kalusan. Diona.

ng bata. Malambing

ang tono at Awit sa sama- Awit sa kasal.

punungpuno ng
Soliranin. samangpaggawa. Inaawit ito nang
pagmamahal dahilan
Maaaring awitin mahina habang
upang makatulog ang Awit sa paggaod o bago o pagkatapos isinasagawaang
isang bata. Ang oyaye pamamangka. ng paggawa. Maaari seremonya ng
ang liriko na maawit rin naman habang kasal
samantalang ang hele gumagawa.
ay ang paraan ng
pag-ugoy sa duyan.
 Kundiman.

Awit sa pag-ibig. Kumintang o Tikam

Maaaring maging Hiliraw o Tagumpay. Dalit.
malungkot ito o masaya

.Hindi lamang sa Awit ng pakikidigma. Awit para sa mga

napupusuan ang Inaawit ito bago o anito, pagsamba at
kundiman, maaaring pagkatapos ng paggalang ang himig
pag-ibig sa magulang, pakikidigma nito
kapatid, anak. kaibigan.
Sa Bisaya tinatawag
itong Balitaw, sa
Ilokano, Pamulinawen
at Uso sa mga Negrito.
 Dung-aw. Umbay.


Ditso.
Awit para sa patay Awit ng nangungulila

bilang pagdadalamhati. dahil sakawalan ng Awit namula sa mga

Maaaringpurihinang mga nagmamahal batang naglalaro sa
nagawa noong siya'y namagulang. lansangan.
nabubuhay pa.
C. Epiko. Tinatawag na tulang pasalaysay. Nagsasaysay ito ng
kabayanihan ng pangunahing tauhan. Napaloob dito ang kultura ng isang
lalawigan kung saan nagmula ang epiko.Ang iba't ibang epiko buhat sa
iba't ibamg lalawigan na napabantog. Ang mga ito ay may kasulatan at
dokumento.

Lam-ang Ilocos
Handiong Bicol
Hudhud at Ali Ifugao
Hinilawod Bisaya
Bantugan Maranaw
Indarapatra at Sulayman Maguindanao
Panahon ng
Kastila
 Dumating ang isang makapangyarihang mananakop. Ito ang mga
Kastila (1565-1898) na may layuning palaganapin ang Katolisismo at
ang kanilang imperyalismo sa ngalan ng krus at espada.

Nanatili pa rin ang mga uri ng tula na nakilala sa matandang panahon.

Ang himig ng tula ay naging makarelihiyon. Nagtuturo ng pagkilala at
pagsamba sa Diyos, Santo at Santa at kay Kristo.

Lumaganap ang mga berso sa tula. Nagturo ng kaugalian at asal na

pangmoralidad Ipinakilala nang husto ang Diyos. Lumaganap ang
tinawag na Ladino, ang mga nagsasalita ng magkasamang wikang
Kastila at Tagalog.
 Dito nakilala si Tomas Pinpin, ang Ama ng Palimbagang Pilipino.
Bukod sa manlilimbag si lomas Pinpin, siya rin ay mahilig sumulat ng
mga berso. Silang dalawa ni Fernando Bagonbanta ay nakilalang
mga Ladino.

Si Jose dela Cruz, ang guro ni Francisco Balagtas sa pagsulat ng

tula. Subalit ibinigay kay Francisco Balagtas ang karangalang
maging Amang Panulaang Pilipino. Siya ay manunulat ng mga awit
at kurido. Bagamat nagdanas ng katakut-takot na hirap ay
hindiitonaging hadlangupang siya ay matuto.

Pinag-aral si Kiko ng nagngangalang Balagtas, isang malayong

kamag-anak ng kanyang ina. Pinag-aral siya sa Colegio de San Juan
de Letran. Bilang pagtanaw ng utang na loob ginamit niya ang
apelyidong Balagtas. Ang kinikilalang obra-maestra niya ay ang
Florantre at Laura.
 Florante at Laura

Ito ay isang awit. Isang tulang patuya laban sa mga Kastila.Isang

obramaestra ni Francisco Baltazar. Nakalusot ito sa censura sapagkat
ang panunuya ng makata ay natakpan ng wagas an pag-ibig nina
Florante at Laura. Subalit ang panunuyang ito ay nasuri ng mga
matatalinong Pilipino.

Ang awit na ito ang naging bunga ng kasawian ni Kiko sa pag-ibig kay
Maria Asuncion Rivera na tinawag niyang Selya at pinaghandugan ng
kanyang obra maestra. Nakulong si Kiko dahil sa maling paratang ni
Mariano Capule, kaagaw niya sa puso ni Selya.

Ang Florante at Laura ay binubuo ng tatlong bahagi. Ang una ay ang

paghahandog kay Selya. Ang pangalawa ay ang paghingi ng paumanhin
sa mga mambabasa at ang pangatio ay ang tulang pasalaysay.
 Panahon ng
Himagsikan at
Propaganda
Dahil sa patuloy na pang-aapi at pang-aalipusta, nagising ang mga Pilipino
lalo na yaong mga nakapag-aral sa tunay na kalagayan ng bansa noon.

Ang mga berso, dalit at iba pang taludtod ay nag-iba ng hugis. Malaki ang
naging papel ng panitikan sa panahong ito. Ang mga makata ay
nagpahayag ng pagnanais na magkaroon ng pagbabago. Sa mga taludtod
ng kanilang tula ay sumisigaw ang damadaming nasyonalismo.

Ang pagkakagarote sa tatlong paring martir, Padre Gomez, Burgos at

Zamora at ang Pagpapatapon ng ilang Pilipino ay hindi naging hadlang
upang pawiin ang nag-aalab na damdaminngmgaPilipinong nais
nanglumaya satanikalangiginapos ng mga dayuhan.

Nanguna sa mga makabayang Pilipino na sumulat ng mga akdangpatula

sina Jose Rizal, Marcelo H. del Pilar gayundin si Andres Bonifacio. Sila
ang kinilalang pinakataluktok ng nga propagandista at maghihimagsik. Ang
paksang pagtuligsa at paglaban sa mga Kastila ay natunghayan din sa mga
akda nina Padre Jose Burgos, Pedro Paterno, Emile Jacinto, Apolinario
Mabini, Antonio Luna at Jose Palma, ngunit karamihan sa mga ito ay nasa
anyong tuluyan.
 Dr. Jose Rizal

Nagsimulang sumulat si Dr. Jose Rizal sa wikang Kastila. Sa

taglay niyang mga karanasan, pag-aaral at pagiging palabasa,
sariling pamamaraan ng pagsulat ang kanyang ginamit sa
pagbubuo ng mga nobelang naghayag ng kamangmangan,
pagmamalupit at kasakiman ng karamihang mga Kastilang
naninirahan sa Pilipinas at binatikos ang kahinaan at kahangalan
ng kanyang mga kababayan.

Maraming tulang maisulat si Rizal ngunit pinakatanyag ang "Mi

Ultimo Adios." Isang tula ito na kauna-unahang isinalin sa
Tagalog ni Andres Bonifacio at binigyan niya ng pamagat na
Pahimakas ni Dr. Jose Rizal. Sinulat ni Dr. Jose Rizal ito nang
siya'y nakakulong sa Fort Santiago.
 Marcelo H. Del Pilar

Isa sa mga masugid na propagandista si Marcelo H. del Pilar. Kinilala

siya sa mga sagisag na: Plaridel, Pupdoh, Dolores Manapat at Piping
Dilat. Nakapag-aral siya sa kolehiyo
atnakataposbilangmanananggolnoong 1880. Itinatag niya ang
"Diariong Tagalog" na naging tahanan ng mga akdang nanunuligsa
sa pamahalaang Kastila at mga puna't pasaring sa mga prayle.

Isa samaipagkakapuring akdangpatula ni Del Pilar ang"Sagot ng

Pilipinas sa Hibik ng Espanya." Isang tula ito ni Del Pilar na tugon sa
tula ni Herminigildo Flores. Ang hangad sa tulang ito ay paghingi ng
mga reporma ngunit nagsasabing ang Espanya ay napakatanda at
napakahina na upang magbigay ng anumang tulong sa Pilipinas.
 Andres Bonifacio

Bagamat hindi gaanong mataas ang inabot sa pag-aaral ni Andres

Bonifacio maram siyang naisulat na akdang pampanitikan dahil sa
pagiging palabasa ng mga aklat. May Pag-asa ang ginamit niyang
sagisag sa panulat.

Samantala, sa tulang "Katapusang Hibik ng Pilipinas," ipinagpatuloy

ni Andres Bonifacio ang diwang sinimulan ni Herminigildo Flores sa
"Hibik ng Pilipinas sa Inans Espanya."