ISANG PAGSASALIN AT PAGSUSURI SA MGA PILING AWITING SEBWANO

NI YOYOY VILLAME

Pamanahong Papel
na iniharap sa Paaralang Gradwado
Pamantasan ng Mindanao- Fatima,
Lungsod ng Heneral Santos

Bilang Parsyal
na Katuparan sa Pangangailangan
sa Pagsasaling Wika
(MAFIL 201)

ARRO, WINNIELYN
BAYRON, JEN
CACHUELA, AINA MAE
GALICIA, IRIS
JANITO, TRESHA
MALASAN, FATIMA
MASULONG, NICALYN

Enero 2024
 ABSTRAK

Ang awit ay isa sa mga panitikan na kung saan ay bahagi na ng kultura ng mga tao

at isang paraan ng pagpapahayag ng mga karanasan at nararamdaman tungo sa iba. Ang

mensahe na nakapaloob sa awit ay maaring maunawaan nang mabuti ng tagapakinig sa

pamamagitan ng mga liriko. Layunin ng pananaliksik na ito na isalin ang mga piling

awitin ni Yoyoy Villame na nasa wikang Sebuwano tungo sa wikang Filipino, at ito ay

ang mga sumusunod: Damgo; Hala Hayang; Buhing Paglaum; Magahulat Ako; Pasko Na

Pud; Gobyerno sa Kadagatan; at Budbod at Bibingka, at tukuyin ang antas ng balidasyon

ng pagsasalin batay sa mga krayterya. Pangalawa, mailahad ang mga teoryang

pampanitikan na nangingibabaw sa bawat awitin ni Yoyoy Villame. Gumamit ng

deskriptibong kwalitatibong pamamaraan ang mananaliksik sa pagsusuri sa nilalaman ng

mga napiling awitin. Sa pangangalap ng datos, nagkaroon ng pagtataya ang limang (5)

guro sa Filipino na katutubong Sebwano sa mga isinaling awitin na Sebwano tungo sa

Filipino. Sinuri din ng mga mananaliksik ang mga nangingibabaw na teorya sa bawat

awitin at ang implikasyon ng pag-aaral sa pagkatuto ng mga mag-aaral ng wika at

panitikan. Ang naging resulta para sa kahusayan ng pagsasalin ay 4.60 na kung saan ay

nangangahulugang napakahusay. Ang kaangkupan naman ay 4.76 na ang ibig sabihin ay

napakaangkop. Habang ang kabuoang kahusayan at kaangkupan ng pagsasalin ay 4.68 na

may interpretasyong napakahusay/napakaangkop. Nangibabaw sa pitong awitin ang

teoryang romantisismo at realismo na parehong may dalawang bilang. Ang resulta ay

nagpapahiwatig na nagustuhan ng mga tagataya ang naging pagsasalin ng mga awitin ni

Yoyoy Villame mula sa Sebwano tungo sa wikang Filipino.

Susing Salita: awit, romantisimo, realismo, teoryang pampanitikan

ii
 TALAAN NG NILALAMAN

Pahina

Pamagat………………………………………………………………………… i

Abstrak…………………………………………………………………….……. ii

Talaan ng Nilalaman…………………………………………………….…….. iii

Talaan ng mga Talahanayan…………………………………………………. v

Talaan ng mga Pigura………………………………………………………… vi

PANIMULA ………………………………………………..……..……. 1

Paglalahad ng Layunin………………………………….………… 3

Saklaw at Delimitasyon ng Pag-aaral…….. ……………………. 4

Teorya ng Pagsasalin…………………...………………..………. 5

Teorya sa Pagsusuri……………………………......……………. 7

Batayang Konsepto ng Pag-aaral……………………………….. 9

MGA PAMAMARAANG GINAMIT SA PAG-AARAL……………….… 10

Disenyo ng mga Pananaliksik……………………..……………. 10

Pinagmulan ng mga Datos …………………….………….… 10

Instrumentong Ginamit sa Pananaliksik ……………….…….......... 11

iii
 Pamamaraan sa Pangangalap ng Datos……………………...……. 11

Pagsusuring Pang-istatistika………………………………………. 13

PAGLALAHAD, PAGSUSURI, AT INTERPRETASYON NG MGA

DATOS………………………………………………………………….………… 14

14
Kahusayan ng Pagsasalin sa mga Piling Awiting Sebwano …………

16
Kaangkupan ng Pagsasalin sa mga Piling Awiting Sebwano………..

17
Kabuoang Kahusayan at Kaangkupan ng Pagsasalin……………..…

18
Mga Teoryang Nangingibabaw sa Bawat Awitin……………………

Implikasyon ng Ginawang Pag-aaral……………………………... 23

LAGOM, KONKLUSYON, AT REKOMENDASYON……………………… 24

Lagom…………………………………………………………..…. 24

Konklusyon……………………………………………………….... 25

Rekomendasyon……………………………………………………. 26

TALASANGGUNIAN…………………………………………………………… 28

APENDIKS……………………………………………………………………….. 30

A. Salin ng mga Piling Awiting Sebwano ni Yoyoy Villame……………... 30

TALAAN NG TALAHANAYAN

iv
Bilang Pamagat Pahina
1 Pamagat ng mga Awitin…………………………… 5

2 Scale Value………………………………………… 13

3 Kahusayan ng Pagsasalin sa mga Piling Awiting

Sebwano………………….………………………… 14

4 Kaangkupan ng Pagsasalin sa mga Piling Awiting

Sebwano………………….………………………… 16

5 Kabuoang Kahusayan at Kaangkupan ng

Pagsasalin………………….……………………...… 17

6 Mga Teoryang Nangingibabaw sa Bawat Awitin…. 18

TALAAN NG PIGURA

v
Bilang Pamagat Pahina

1 Paradaym ng Pag-aaral……................................…9

vi
 PANIMULA

Nabanggit ni Theodore Horace Savory noong 1968 sa kaniyang The Art of

Translation, na kasintanda ng panitikan ang pagsasaling-wika sa daigdi. Ang

pagsasalingwika ay isang mahalagang bahagi ng panitikan. Sa pamamagitan ng

pagsasalingwika, naililipat ang mga ideya at kahulugan mula sa isang wika

patungo sa ibang wika, na nagbubukas ng mga akda sa mas maraming mambabasa

at nag-aambag sa mas malawak na pag-unawa ng kultura.

Ang awit ay isa sa mga panitikan na kung saan ay bahagi na ng kultura ng

mga tao at isang paraan ng pagpapahayag ng mga karanasan at nararamdaman

tungo sa iba. Ang mga liriko ng awit ay isang wika na may komposisyon na hindi

maaring ihiwalay mula sa mga elemento ng musika tulad ng ritmo, melodiya, at

harmoniya. Ang mensahe na nakapaloob sa awit ay maaring maunawaan nang

mabuti ng tagapakinig sa pamamagitan ng mga liriko. Sa ibang salita, ang mga

titik ay nagpapalinaw sa mensahe na nakapaloob sa musika (Firdaus, 2013). Ang

mga titik ng awit ay nagbubukas ng pinto sa mas malalim na koneksyon sa pagitan

ng mang-aawit at tagapakinig. Inihalintulad naman nina Kennedy & Gioia (2005),

ang liriko ng awit sa isang maikling tula na nagpapahayag ng mga saloobin at

damdamin ng isang tagapagsalita. Ito ay bumubuo ng mga pananaw at

inilalarawan ang isang bagay, pagkatapos ay pinapayaman ng mga damdamin,

imahinasyon, at mga impresyon ng kagandahan sa mga titik ng awit kaugnay ng

wika at panitikan (Fitri, 2017). Mahalaga ang pagsasanib ng tunog at salita,

makatulong ito sa pagbuo ng musikal na estetika ng isang awit. Ang maayos na

pagsasanib ng mga ito ay maaaring magbigay ng magndang karanasan sa

tagapakinig.

1
 Ang awit ay isa sa mga sangkap sa pagbibigay identidad sa isang kultura.

Dahil sa tungkuling ginagampanan na ito ng awit, ang ibang mga mang-aawit ay

nagsasalin ng kanilang mga awit upang maunawaan ng ibang tao ang mensahe o

nais iparating ng mga ito. Ayon kay Fatmawati & Setiawan (2019), nagiging tulay

ng iba’t ibang kultura sa buong mundo ang pagsasalin. Ipinahayag din ni Golomb

(2005) na ang pagsasalin sa mga liriko ng awit o mga kaugnay sa musika ay isang

bagong larangan ng pananaliksik sa linggwistika. Karamihan sa mga pag-aaral,

hanggang ngayon, ay nagsusuri ng iba't ibang paraan kung paano isalin ang mga

awit.

Hindi maipagkakaila na ang pagsasalin ng awit ay isang kumplikadong

gawain. Hindi ito maaaring itulad sa tekstong pampanitikan na direkta ang

pagsasalin, dahil ang awit ay mayroong mga matatalinghagang bahagi na kung

saan ay mayroong mga non-semantic na mga aspekto kagaya ng tugma, ritmo, at

kung ito ba ay kaawit-awit. Ayon kay Low (2005) & Franzon (2008), hindi

maaaring isalin na salita-sa-salita ang kahit anong awit dahil ito ay nagreresulta sa

isang hindi kaawit-awit na bahagi na hindi tugma sa orihinal na musika. Ito ay

may sariling estilo ng pagsulat na maaaring mahirap isalin nang maayos. Ang

paggamit ng mga imahen, tayutay, at iba't ibang aspeto ng estilong pampanitikan

ay maaaring magdulot ng hamon sa pagsasalin.

Ang mahigpit na mga limitasyon na ibinibigay sa mga tagasalin na mga hindi

pangsemantikong baryabol, ay gumagawa ng isang pagsasalin na nakatuon sa layunin ng

isinalin na mga liriko na angkop para sa maaawit na pagsasalin ng awit. Ito ay

nangangahulugan na ang unang dapat na isaaalang-alang sa pagsasalin ng awit ay ang

layunin ng target na teksto kaysa sa pagiging matapat sa may-akda sa pamamagitan ng

2
pagiging katulad sa aspekto ng semantika (Low 2005). Dahil sa mga limitasyon mula sa

hindi pangsemantikong baryabol, karamihan sa mga naaawit na pagsasalin ng awit ay

hindi nagkakaroon ng kasingtaas na semantikong salin kumpara sa mga pagsasalin ng

ibang uri ng panitikan (Low 2013). Ang pagsasalin ng awit ay nagbibigay ng

pagkakataon para sa mas malalim na pagsusuri sa wika, musika, at kultura. Ito ay isang

pag-aaral na naghahatid ng masusing analisis sa mga aspeto ng pagsasalin na mahirap

tuparin, ngunit nagbubukas ng mga pintuan para sa mas malalim na pag-unawa ng sining

at kultura.

Mayaman sa mga awitin ang wikang Sebuwano, ito ay may malalim at makulay

na tradisyon pagdating sa musika, at may mataas na pagpapahalaga sa sining ng awit. Isa

sa mga kilalang mang-aawit na Sebuwano ay si Roman Tesorio Villame na kilala sa

bansag na ‘Yoyoy Villame’. Siya ay isang artista, manunulat ng awit at mang-aawit na

Pilipino at lumuwas ng Maynila para ipagpatuloy ang hilig sa pagawit. Layunin ng

pananaliksik na ito na isalin ang mga piling awitin ni Yoyoy Villame na nasa wikang

Sebuwano tungo sa wikang Filipino, at ito ay ang mga sumusunod: Damgo; Hala

Hayang; Buhing Paglaum; Magahulat Ako; Pasko Na Pud; Gobyerno sa Kadagatan; at

Budbod at Bibingka, at tukuyin ang antas ng balidasyon ng pagsasalin batay sa mga

krayterya. Pangalawa, mailahad ang mga teoryang pamapanitikan na nangingibabaw sa

bawat awitin ni Yoyoy Villame. Naniniwala ang mga mananaliksik na ang pagsasalin sa

Filipino ng mga awitin ni Yoyoy Villame ay nagbibigay daan para sa mas malalim na

pag-unawa, pagsusuri, at pagpapahalaga sa kanyang musikal na ambag sa kultura ng

Pilipinas.

3
PAGLALAHAD NG LAYUNIN

Ang layunin ng pag-aaral na ito ay para isalin sa Filipino at suriin ang mga

piling awiting Sebwano ni Yoyoy Villame.

Ito ay naglayong matugunan ang mga sumusunod na suliranin.

1. Matukoy ang kahusayan ng pagsasalin ng mga piling awiting Sebwano ni

Yoyoy Villame batay sa:

1.1 tuntuning panretorika

1.2 kawastuhang panggramatika

1.3 gamit ng matalinhagang pananalita

1.4 kalinawan ng salita

1.5 katangiang pampanitikan?

2. Matukoy ang kaangkupan ng pagsasalin ng mga awiting Sebwano ni Yoyoy

Villame batay sa tema, damdamin, kayarian at kaisipan.

3. Mailahad ang mga teoryang pampanitikan ang nangibabaw sa bawat awiting

Sebwano na sinuri.

4. Mailahad ang implikasyon ng ginawang pag-aaral sa pagkatuto ng mga mag-

aaral ng wika at panitikan.

SAKLAW AT DELIMITASYON NG PAG-AARAL

Ang pag-aaral na ito ay sumasaklaw sa pagsasalin at pagsusuri ng pitong

(7) piling awiting Sebwano ni Yoyoy Villame. Ang mga piling awiting Sebwano

4
 ay nakasulat sa wikang Sebwano bilang simulaang lengguwahe at isinalin sa

Filipino na siya namang tunguhang lengguwahe ng kasalukuyang pag-aaral.

PAMAGAT NG AWITING SEBWANO

Damgo

Hala Hayang

Buhing Paglaum

Magahulat Ako

Pasko Na Pod

Gobyerno sa Kadagatan

Budbod ug Bibingka

Talahanayan Blg.1: Pamagat ng mga Awitin

Batayang Teorya ng Pag-aaral

Teorya sa Pagsasalin

Ang pagbabatayang teorya sa pagsasalin na ito ay ang teorya ni Friedrich

Schleirmacher na “On the Different Methods of Translating”. Ayon sa kanya Pinag-iba

ang dalawang uri ng tagasalin batay sa uri ng tekstong isasalin, una ay Tagasalin ng

komersyal na teksto, at pangalawa ay Tagasalin ng akademiko at artistikong teksto. Ayon

naman kay Burton Raffel: “Walang perpektong salin.” Lahat ng salin ay pawang mga

aproksimasyon lamang. Dahil walang perpektong estandard na maaaring gamiting

batayan para sa ebalwasyon ng salin, wala ring halaga kung gayon ang pakikipagtalo

5
kung tama ba o mali ang naging salin dahil ang bawat pagturing sa anumang produkto ng

salin ay laging kabuhol ng kultura ng orihinal na teksto na kailangang i-negotiate sa

kultura ng salin.

Ayon naman kay Alfonso O. Santiago, ang pagsasalin ay ang paglilipat sa

pinagsasalinang wika ng pinakamalapit na katumbas na diwa o mensaheng isinasaad sa

wika. Idinagdag pa niya na tungkulin ng isang tagapagsalin na ilipat sa pinagsasalinang

wika ang anumang diwa o mensahe buhat sa isinasaling wika. Ang pagdaragdag,

pagbabawas, pagpapalit o pagbabago sa orihinal na diwa ng isinasalin ng walang

kadahilanan ay maituturing na paglabag na sa tungkulin ng tagapagsalin. Kailangan na

maiparating ng tagasalin sa bumabasa ang diwang ibig ipahatid ng awtor sa

pamamagitan ng paggamit ng angkop na mga salita at istilo o paraan ng isang tagasalin,

kung gagamit ng maling salita ay para na ring gumagamit ng maling kulay o maling

guhit at ang pagkakamali raw sa dimensyon, sukat at proporsyon ng alinmang bahagi ng

katawang iginuhit ng isang pintor ay katumbas ng pagkakamali sa pagbibigay-kahulugan

sa tunay na diwa ng pangungusap.

Batay sa pahayag ni Schleirmacher, na may dalawang landas ang tinatalunton ng

‘tunay na tagasalin, ilapit ang mambabasa sa awtor, at ilapit ang awtor sa mambabasa.

Dahil dito ay mas pinapaburan ang pagsasalin ng unang teksto, na may diin sa wika at

nilalaman ng simulaang lenggwahe. At sa pahayag naman ni Raftel na lahat ng salin ay

aproximasyon lamang, at walang perpektong salin, mas mahalaga na mailapit natin ang

salin sa kultura ng ating pagsasalinan. Binibigyang halaga rin ang teorya ni Santiago na

mabubuo ang isang konklusyon na ang pagsasalin ay isang sining. Kaya sa mga

makabagong salin ay mahalaga sa lahat ay ang reaksyon ng babasa sa orihinal na teksto

at ito ang nais isakatuparan ng mananaliksik sa pagsasaling kanyang isinagawa.

6
 Ang kahulugan ng pagsasalin ay ibinatay sa mga tuntuning panretorika, paggamit

ng matatalinhagang pananalita, kalinawan ng salita at mga katangiang pampanitikan,

samantalang ang kaangkupan naman ng pagsasalin ay ibinatay sa tema, kaisipan, kayarian

at damdamin.

Teorya sa Pagsusuri

Ang pagsusuri ay hindi pamimintas sapagkat ang pamimintas ay paninira at ang

pagsusuri ay pagbubuo sapagkat ito’y hindi lamang tumutukoy sa kahinaan o kaukulan sa

isang akda kundi sa mga positibong katangian o mabubuting aspekto rin naman nito.

Layunin nito na maipakita ang kahalagahan ng isang sining, ayon sa kagandahan at

kapintasan nito. Ayon kay Romeo Dizon, ito ay daluyan ng anumang uri ng

komunikasyon o talastasang nauukol sa lipunan ng mga tao. Mga pananagisag sa

anumang bagay na binibigyang kahulugan, kabuluhan at interpretasyon sa pamamagitan

ng mga salita, binabasa man ng mga mata o naririnig ng tainga, nakasulat man o

binibigkas. Midyum ng pagiisip at komunikasyon sa proseso ng buhay panlipunan. Ayon

kina Mabanglo at Baltazar (1979), ang pagsusuri ay isang masusing pag-aaral na may

layuning mabuo at maitaas ang uri ng panitikan sa kapakanan ng mambabasa, ng

manunulat at ng sining. Ito’y isang gawaing pagsukat o pagtaya sa nilalaman ng panitikan

ayon sa isinasaad ng mabuting panlasa at ng mga simulaing pansining. May mga

panunuring pampanitikan sa wikang banyaga at ilan sa mga manunuri sa wikang Ingles

ay nagbigay ng katuturan ng pagsusuri.

Ayon naman kay Richards na, “Ang isang likhang sining ay nararapat hatulan

alinsunod sa kahalagahan ng inihandang karanasang pangkaisipan at sa bisa ng

pagkakatulad sa nasabing karanasan.” Magagawang isang mabisa ang pagtalakay sa isang

7
sinusuring akda kung mailalahad ang tagumpay ng teoryang pampanitikang ginamit.

Isang uri ng tagumpay ang hatid ay kaalaman at kasiyahan, na siyang tanging layunin sa

pagtuturo ng panitikan.

Narito ang mga pagbabatayang teorya sa pagsusuri ng mga nilikhang kanta nina

Yoyoy Villame at Max Surban:

Romantisismo - Ito ay kinalabasan ng rebolusyong Francia, sumusuway sa ideyal

na klasismo at pinaghahari ang pagkakaroon ng emosyon at hindi ng katwiran ng isang

tao. Ayon sa mga romantisista, ang inspirasyon at imahinasyon ay natatanging instrument

ng mga romantiko para matuklasan ang nakakubling katotohanan, kabutihan at

kagandahan (San Andres, et al. 2010).

Humanismo - Sumibol sa Panahon ng Muling Pagsilang, ang pokus ng teoryang

ito ay ang itinuturing na sibilisado ang mga taong nakatuntong ng pag-aaral at kumikilala

sa kultura. Tinatawag na humanismo at lumilinang ito sa tao. Labis na pinaniniwalaan ng

mga humanismo ang tao bilang sukatan ng lahat ng bagay kung kaya’t mahalagang

maipagkaloob sa kanya ang kalayaan sa pagpapasya.

Sosyolohikal – mas malawak ang perspektib ng pagsusuri ng isang akda. Hindi

lamang ang kasiningan at angking katangian ng akda ang binubusisi, kundi pati na rin ang

bahagi ng Lipunan at kasaysayang pinagluluwalan. Ito ay may paksang nagbibigay ng

kaapihang dinanas ng tauhan sa kwento. Ang akda rin ay nagiging salamin sa mga tunay

na nangyayari sa lipunan. Naniniwala ang mga tagapagtaguyod nito na ang manunulat ay

produkto ng kanyang panahon, lugar, mga kaganapan, kultura, at institusyon sa kanyang

kapaligiran kung saan itinuturing sila bilang boses ng kanyang panahon.

8
 Istrukturalismo - Sa pangkalahatang ideya, hindi pinahalagahan ng istrukturalismo

ang may-akda at ang akda bilang daluyan ng katotohanan. Higit nilang pinahahalagahan

ang makapagtatag ng modelo ng pagsusuri ng proseso ng paglikha ng kahulugan na

magagamit sa pag-unawa hindi ng isa o dalawa kundi lahat ng bahagi ng isang partikular

na sistemang pampanitikan. Sapagkat higit na binibigyang pansin ang wika bilang

sistema, hindi mabibigyan ng karapatang pagpapahalaga ang awtor, kasaysayan at

mambabasa (San Andres, 2008)

Batayang Konsepto ng Pag-aaral

Ang pananaliksik ay naglayong maisakatuparan ang pagsasalin at

pagsusuri sa pitong (7) mga awiting sebwani ni Yoyoy Villame. Ang pokus ay

9
 nasa pagsasalin ng mga awiting Sebwano mula sa wikang Sebwano tungo sa
Filipino. Ang kahusayan at kaangkupan ng pagsasalin ay ibinatay sa paghatol na
ginawa ng limang tagataya na mga guro sa Filipino na katutubong Sebwano. Ang
pagsusuri ay ginamitan ng mga teoryang pampanitikan na higit na nangibabaw sa
mga kanta. Ang kinalabasan ng pag-aaral ay may kahalagahan sa pagtuturo at
pagkatuto ng wika at panitikan.

Pigura 1. Paradaym ng Pag-aaral

MGA PAMAMARAANG GINAMIT SA PAG-AARAL

Disenyo ng Pananaliksik

Ang ginamit na pamamaraan sa masusing pag-aaral na ito ay ang

palarawang pagsusuri (descriptive analytic) na tumutugon sa dalawang

pagbabatayang teorya: Teorya ng pagsasalin at pagsusuri. Kinatampukan ito ng

mga piling awiting Sebwano ni Yoyoy Villame na pangunahing nakasulat sa

Sebwano na siyang simulaang lengguwahe at isinalin sa Filipino bilang tunguhang

lengguwahe ng pag-aaral. May tatlong prosesoang pananaliksik na maingat ding

isinagawa batay sa hinihingi ng pag-aaral. Ito ay ang (1) Pagsasalin ng mga piling

awiting Sebwano (2) Pagtataya ng kahusayan at kaangkupan ng mga isinalin mula

sa mga gurong eksperto, at (3) Ang pagsusuri sa mga maikling kuwento batay sa

mga teoryang higit na nangibabaw.

Pinagmulan ng mga Datos

10
 Sa pagbibigay balidasyon sa kahusayan at kaangkupan ng isinaling mga piling

awitng Sebwano ni Yoyoy Villame, mayroong limang (5) tagataya na mga guro sa

Filipino na katutubong Sebwano ang nagbigay ng balidasyon sa mga pagsasalin. Ang

katangian ng limang tagataya ay ang mga sumusunod: a) gurong dalubhasa at may

mahabang karanasan sa pagtuturo ng Filipino at Panitikan, b) mga guro na katutubong

Sebwano c) gurong may alam sa mga awiting Sebwano, d) at gurong may kaalaman sa

pagsasalin.

Instrumentong Ginamit sa Pananaliksik

Ang instrumentong ginamit sa pag-aaral na ito ay sa pamamagitan ng

isang talatanungan ng pagtataya para sa ginawang pagsasalin. Ito ay binubuo ng

dalawang aspekto: ang kahusayan at kaangkupan ng ginawang pagsasalin. Ang

kahusayan ng ginawang pagsasalin ay batay sa mga tuntuning panretorika,

kawastuhang panggramatika, gamit ng matatalinhagang pananalita, kalinawan ng

salita at katangiang pampanitikan. Ang kaangkupan naman ng pagsasalin ay batay

sa tema, kaisipan, kayarian, at damdamin ng maikling kwento.

Ang talatanungan ay ibinatay sa talatanungang ginamit nina Cabra,

Sustento at Cabiling sa kanilang pananaliksik.

Pamamaraan sa Pangangalap ng mga Datos

11
 Para maisakatuparan ang ginawang pananaliksik, isinagawa ang mga sumusunod

na hakbang; Una, nagkaroon ng pagpupulong ang pangkat upang mapag-usapan ang

pipiliing awtor ng kanta. Isinaalang-alang ang bilang ng kanyang mga kanta. Ikalawa,

pumili ng tig-iisang kanta ang 7 myembro ng pangkat sa isasaling kanta pagkatapos ay

isinalin ng mananaliksik ang mga piling kanta batay sa hakbang sa pagsasalin ni Alfonso

O. Santiago.

Basahin muna nang buo ang isasalin upang maunawaan ang kalahatang diwang

napapaloob dito bago magsimula sa pagsasalin, habang binabasa ay itala ang mga

katawagang may kahirapang tumbasan, bigyan ng pansamantalang katumbas sa Filipino

ang mga ito at alamin o subukin kung ang ibinigay na katumbas ay angkop na gamitin sa

orihinal, kung mapatunayang mahina ang ibinigay na katumbas, humanap ng ibang

katumbas na higit na magiging angkop. Makabubuting gumamit ng index card (3x5)

upang maging sistematiko ang pagtatala. Gumawa ng unang draft o burador ng salin,

basahin muli ang salin at tingnan kung may mga salitang dapat palitan, pariralang dapat

kaltasin o kaya’y mga pangungusap na kailangang baguhin ang balangkas upang higit na

maging malinaw ang kahulugan

Ipabasa nang malakas sa iba ang salin at obserbahin ang mga bahagi ng salin na

hindi mabasa nang maayos. Itanong sa tagabasa kung alin-aling bahagi ang hindi niya

maunawaan o kaya’y hindi niya matiyak ang ibig sabihin. Rebisahin ang salin at

pagkatapos ay muling ipabasa nang malakas sa iba, hindi ang unang pinabasa, hanggang

maging maayos na lahat ang mga dapat ayusin.

Ikatlo, isinangguni ng mananaliksik ang mga naisaling kanta sa kanyang tagapayo

at isinunod ang muling pagwawasto mula sa mga naging puna nito

12
 Ikaapat ay ipinataya sa limang gurong eksperto ang kahusayan at kaangkupan ng

isinagawang salin batay sa tuntuning panretorika, kawastuhang panggramatika, gamit ng

matatalinhagang pananalita, kalinawan ng salita, katangiang pampanitikan, tema,

damdamin, kayarian at kaisipan

Pagkatapos mataya ng mga gurong eksperto ay inilahad ang naging resulta sa

pamamagitan ng talahanayan. At panghuli ay ang pagsusuri sa mga ito batay sa mga

teorya. Inilahad din ang naging implikasyon nito sa pag-aaral at pagkatuto ng wika at

panitikan.

Pagsusuring Pang-istatisktika

Ang mga sumusunod na istatistika ang ginamit sa pagsusuri at paglalarawan sa mga datos

na natipon sa pag-aaral.

1. Sa pagtataya ng mga gurong eksperto, ang weighted mean ang ginamit na

batayan.

Ang formula ng Weighted Mean ay:

X = Ʃx
N
Na ang ibig sabihin ay:

X = para sa weighted mean

13
 Ʃx = para sa iskor

N = para sa kabuuang bilang ng mga gurong tagataya

Narito ang scale value na ginamit:

Iskor Pamantayan Interpretasyong Literal
5 4.50-5.00 Napakahusay/Napakaangkop
4 3.50-4.49 Mas Mahusay/Mas Angkop
3 2.50-3.49 Mahusay/Angkop
2 1.50-2.49 Mahusay-husay/Bahagyang-Angkop
1 1.00-1.49 Mahina/Hindi Angkop
Talahanayan Blg.2: Scale Value

Ang pinakamataas na iskor na may pamantayan na 4.50-5.00 ay

nangangahulugang napakahusay at napakaangkop ng isinagawang pagsasalin. Ang

pamantayang 3.50-4.49 ay nangangahulugang mas mahusay at mas angkop ang

isinagawang pagsasalin. Ang 2.50-3.49 naman ay nangangahulugang mahusay at angkop

ang isinagawang pagsasalin. Ang 1.50-2.49 ay nangangahulugang mahusay-husay at

bahagyang angkop ang isinagawang pagsasalin bagama’t maaari pang iwasto. Habang

ang pamantayan na 1.00-1.49 naman ay nangangahulugang mahina at hindi angkop ang

pagkakasalin at nangangailangan pang pag-aralang muli ang mga salita, parirala at

pangungusap sa ginawang salin.

PAGLALAHAD, PAGSUSURI, AT INTERPRETASYON NG MGA DATOS

Kahusayan ng Pagsasalin sa mga Awitin ni Yoyoy Villame

Talahanayan Blg.3

14
 Kahusayan ng Pagsasalin sa mga Awiting Sebwano
Awitin Panukatan Kabuoan Interpretasyon
Tuntuning Kawastuhang Gamit ng Kalinawan Katangiang
Panretorik Panggramatika Matatalinghagang ng Salita Pampanitikan
a Pananalita
Damgo 4.40 4.60 4.20 4.40 4.60 4.44 Mas Mahusay
Hala Hayang 4.80 4.60 4.60 4.40 4.20 4.52 Napakahusay
Buhing Paglaum 4.80 4.60 4.60 5.00 4.40 4.68 Napakahusay
Magahulat Ako 4.40 4.80 4.20 4.80 4.60 4.56 Napakahusay
Pasko na Pud 4.80 4.60 4.80 4.60 4.40 4.64 Napakahusay
Gobyerno sa 4.80 4.60 4.80 4.60 4.40 4.64 Napakahusay
Kadagatan
Budbod ug 4.80 4.60 4.40 5.00 4.80 4.72 Napakahusay
Bibingka
Pinagsamang 4.69 4.63 4.51 4.69 4.49 4.60 Napakahusay
Katampatan

Batay sa ipinakitang datos sa unang talahanayan, makikita rito ang mga puntos na

naibigay sa isinagawang ebalwasyon patungkol sa kahusayan ng pagsasalin sa mga

awiting Sebwano ni Yoyoy Villame. May limang panukatan sa isinagawang ebalwasyon

ng mga isinaling awiting Sebwano (panimulang wika) tungo sa wikang Filipino (target na

wika) ito ang mga sumusunod; (1) tuntuning panretorika (2) kawastuhang panggramatika

(3) gamit ng matatalinghagang pananalita (4) kalinawan ng salita at (5) katangiang

pampanitikan. Sa pagpupuntos ay ginamit ang lima (5) bilang pinakamataas na puntos o

napakahusay/napakaangkop at isa (1) na pinakamababa o mahinang salin o hindi angkop.

Makikita na sa unang panukatan ang mga awiting Hala Hayang, Buhing Paglaum,

Pasko Na Pod, Gobyerno sa Kadagatan, at Budbod ug Bibingka ay parehong may 4.80 na

puntos, sumunod ang Damgo at Magahulat Ako na may parehong 4.40 na puntos.

Sa ikalawang panukatan, ang awiting Magahulat Ako ay may puntos na 4.80

samantalang ang ibang mga kanta ay nakakuha ng 4.60 na puntos.

Sa ikatlong panukatan, ang Pasko Na Pod at Gobyerno sa Kadagatan ang may

4.80 na puntos. Sinundan ng mga awiting Hala Hayang at Buhing Paglaum na may 4.60

15
puntos. 4.40 puntos naman sa Budbod ug Bibingka at parehong 4.20 sa mga awiting

Damgo at Magahulat Ako.

Sa ikaapat na panukatan, nakakuha ng 5 puntos ang mga awiting Buhing Paglaum

at Budbod ug Bibingka. Sinundan ng Magahulat Ako na may 4.80, Pasko Na Pod at

Gobyerno sa Kadagatan na parehong may 4.60 na puntos. Ang mga awiting Damgo at

Hala Hayang naman ang may pinakamababang puntos na 4.40.

Sa ikalima at panghuling panukatan, ang awiting Budbod ug Bibingka ay may

puntos na 4.80 samantalang 4.20 na puntos ang pinakamababa ang awiting Hala Hayang.

Sa kabuoan, lumabas sa resulta na ang anim (6) (Hala Hayang, Buhing Paglaum,

Magahulat Ako, Pasko Na Pod, Gobyerno sa Kadagatan, at Budbod ug Bibingka) na mga

awiting Sebwano na naisalin sa wikang Filipino ay Napakahusay at may isang awiting

Mas Mahusay (Damgo). Sa pinagsamang katampatan naman ng mga isinaling kanta ay

lumabas na Napakahusay ang ginawang salin.

Kaangkupan ng Pagsasalin sa mga Awitin

Ang limang mga guro sa Filipino na kung saan ay mga katutubong Sebwano ang

nagbigay ng kanilang hatol tungkol sa kaangkupan ng isinaling mga awitin ni Yoyoy

Villame batay sa aspetong tema, kaisipan, kayarian, at damdamin. Batay sa resulta na

makikita sa talahayan na kung saan ay 4.76, masasabing ang ginawang pagsasalin ay

Napakaangkop.

Talahanayan Blg.4
Kaangkupan ng Pagsasalin sa mga Awitin

16
 Awitin Panukatan
Tema Kaisipan Kayarian Damdamin Kabuoan Interpretasyon
Damgo 4.80 4.80 4.40 4.80 4.70 Napakaangkop
Hala Hayang 5.00 4.40 4.60 4.80 4.70 Napakaangkop
Buhing 5.00 4.80 4.60 4.80 4.80 Napakaangkop
Paglaum
Magahulat 5.00 4.80 4.60 4.60 4.75 Napakaangkop
Ako
Pasko na Pod 5.00 4.60 4.60 5.00 4.80 Napakaangkop
Gobyerno sa 5.00 5.00 4.60 5.00 4.90 Napakaangkop
Kadagatan
Budbod ug 4.80 4.60 4.60 4.60 4.65 Napakaangkop
Bibingka
Pinagsamang 4.94 4.71 4.57 4.80 4.76 Napakaaangkop
Katampatan

Makikita sa kolum ng tema na halos lahat ng awitin ay may puntos na 5.00

maliban sa awiting Damgo at Budbod at Bibingka na parehong may puntos na 4.80. Ibig

sabihin nito ay angkop ang tema sa ipinapahiwatig ng kanta. Samantala, sa kaisipan

naman ay may 5.00 na puntos ang Gobyerno sa Kadagatan, 4.80 ang Damgo, Buhing

Paglaum, at Maghulat Ako, 4.60 ang Pasko na Pod, at ang pinakamababa ay ang Hala

Hayang na may 4.40 na puntos. Sa Kayarian naman, ay lahat ay may puntos na 4.60

maliban sa Damgo na kung saan ay may 4.40. Sa kabilang dako na kung saan ay ang

damdamin, parehong nakakuha ng 5.00 na puntos ang mga awiting Pasko na Pod at

Gobyerno sa Kadagatan, habang 4.80 naman ang Damgo, Hala Hayang, Buhing Paglaum,

at 4.60 ang Maghulat Ako at Budbod ug Bibingka.

Sa kabuoan, sa lahat ng panukatan, ang lahat ng awitin ay mayroong

napakaangkop na interpretasyon sa bawat resulta. Habang ang kabuoang resulta naman sa

lahat ng awitin ay napakaangkop din na kung saan ay 4.76. Sa huli, napakaangkop ng

pagsasaling ginawa sa mga awiting nabanggit. Ito ay nagustuhan ng mga balideytor dahil

sa mataas na markang kanilang ibinigay sa mga awitin sa bawat panukatan.

Talahanayan Blg.5

17
 Kabuoang Kahusayan at Kaangkupan ng Pagsasalin
Awitin Kahusayan Kaangkupan Kabuoan Interpretasyon
Damgo 4.44 4.70 4.57 Napakahusay/Napakaangkop
Hala Hayang 4.52 4.70 4.61 Napakahusay/Napakaangkop
Buhing 4.68 4.80 4.74 Napakahusay/Napakaangkop
Paglaum
Magahulat Ako 4.56 4.75 4.66 Napakahusay/Napakaangkop
Pasko na Pod 4.64 4.80 4.72 Napakahusay/Napakaangkop
Gobyerno sa 4.64 4.90 4.77 Napakahusay/Napakaangkop
Kadagatan
Budbod ug 4.72 4.65 4.67 Napakahusay/Napakaangkop
Bibingka
Pinagsamang 4.60 4.76 4.68 Napakahusay/Napakaangkop
Tuos

Ipinapakita lamang sa talahanayan blg. 3 sa ginawang pagtataya ay naktanggap

lahat ng napakahusay at napakaangkop na pagsasalin na may kabuoang puntos na 4.60 sa

kahusayan, 4.76 sa kaangkupan at 4.68 na kabuoang puntos. Nangangahulugan lamang

ito na ang awiting ginawa nina Yoyoy Villame at Max Surban ay naiintindihan ng mga

tagapagsalin at nabigyan nila ng napakahusay at napakaangkop na interpretasyon ang

kanilang ginawang salin.

1. Mga Teoryang pampanitikang nangingibabaw sa bawat awitin

Talahanayan Blg. 6
Mga Teoryang Nangingibabaw sa bawat Awitin
Awitin Teorya
Damgo Sosyolohikal
Hala Hayang Realismo
Buhing Paglaum Romantisismo
Magahulat Ako Romantisismo
Pasko na Pod Humanismo
Gobyerno sa Kadagatan Realismo
Budbod ug Bibingka Istrukturalismo

Makikita sa talahanayan na nasa itaas ang mga nangingibabaw na teorya sa bawat

awitin ni Yoyoy Villame. Sa pitong (7) awitin, ang nangingibabaw na teorya ay ang

18
Romantisismo at Realismo na parehong may dalawang (2) bilang. Habang ang mga

teoryang sosyolohikal, humanism, at istrukturalismo naman ay mayroong isang (1)

bilang. Mapapatunayan sa mga awitin ni Yoyoy Villame kung gaano ka palasak ang mga

obrang nagpapatungkol sa nararamdaman at nakikita o nararanasan ng isang indibidwal

sa kanyang paligid. Napatutunayan din na mas madaling nakasusulat ang isang tao kung

ang pagbabatayan lamang ang kanyang mga emosyon at obserbasyon.

1. Damgo
Sosyolohikal

Sa awiting “Damgo” ni Yoyoy Villame, ipinapahiwatig dito ang mga aspeto ng

lipunan at karanasan ng manunulat na maaaring naging inspirasyon sa kanya sa pagsulat

ng kanta. Sa pamamagitan ng mga liriko ng awitin ay nasusuri natin ang kalagayan ng

manunulat sa kanyang lipunan kinabibilangan gayundin ang kanyang pananaw sa mga

kaugalian ng mga tao sa lipunan. Sa pamamagitan ng teoryang sosyolohikal na

pagsusuri, mapapansin sa awitin ang relasyong sosyo-kultural, pulikital, ugali at kilos o

kahit na reaksyon ng mga tao. Naipahayag sa liriko ng awit ang mga taong kurakot na

humihiyaw dahil sa galit. Ang bahagi ng liriko na na ito ay sumasalamin ng korapsyon

sa mga panggyobyernong ahensya ng lipunan. Ang awit ay maaaring magsilbing

pamamaraan ng kritisismo sa pamahalaan o mga nasa kapangyarihan. Makikita rin ang

bahagi na kung saan ay binaggit ng manunulat ang mga adik na humihingi ng marijuana

at shabu. Ang pahayag na ito ay nagpapahiwatig ng reyalidad sa lipunan na kahit na

nahihirapan na ang adik sa kanilang buhay ay marijuana at shabu pa rin ang kanilang

kinakailangan, imbis na hilingin ang pag-ahon mula sa mapait na sitwasyon at

paghihirap. Ang impyerno naman na kung saan doon natagpuan ng manunulat ang mga

kurakot at mga adik ay maaaring ituring na lugar ng kaparusahan para sa mga masamang

19
gawain. Ang paglalagay ng mga kurakot at mga adik sa impyerno ay maaaring

nagsisilbing pagpapahayag ng pangangatwiran ng manunulat na ang kanilang mga kilos

at katiwalian ay dapat parusahan at sa impyerno talaga ang kanilang papupuntahan.

2. Hala Hayang
Realismo

Ang awiting "Hala Hayang" ay isa sa maraming komediyang awiting Visayan na

kilala sa Pilipinas. Ang awiting ito ay kilala sa kanilang malambing na melodiya at

komediyang lirika. Kadalasang mayroong mga nakakatawang pahayag o pagpapatawa sa

lirika, at maaaring ito'y tungkol sa mga pangkaraniwang karanasan sa buhay o mga

pambansang isyu.

Ang mensahe ng kanta ay masasabing may layuning magpasaya. Ito ay tumatalakay sa

kadalasang nararamdamang sakit sa katawan na hinaluan ng katatawanan.

Nangingibabaw sa awiting ito ang teoryang realismo. Ipinakita sa kanta ang

katotohanang ang tao ay natural sa kanyang makaramdam ng ilang karamdaman lalo na

sa kanyang pangangatawan. Ito ang isa sa mga nasaksihan ng awtor marahil sa lipunan

na kanyang ginagalawan. Kakaiba lamang ang paglalahad ng awtor sapagkat

isinasaalang-alang niya ang kasiningan ng kanta.

3. Buhing Paglaum
Romantisismo

Ang pag-ibig ay makapangyarihan dahil ito ay maaaring makapanakit,

makapagpabago o dili kaya’y makapagpaligaya sa isang taong lipos ng hinanakit sa

buhay. Ito ay nakabatay sa teoryang romantisismo dahil ang sentimentasyon,

inspirasyon, at masidhing emosyon ng manunulat ang naghahari sa awiting ito,

ipinapahiwatig lamang dito ang kanyang pangungulila sa kanyang sinisinta, na kahit

20
napalayo siya ay isinusumpa niya na siya pa rin ang kaniyang mamahalin at hahanapin.

Marahil ang nais ipahiwatig ng manunulat ng kanta ay kahit nasa malayo siya at

nanghihinayang na iniwan niya ang kaniyang sinisinta ay balang araw ay babalikan parin

niya ito, at umaasa na habang may buhay ay may pag-asa pa silang magsasama. At dahil

sa naging inspirasyon niya ang kaniyang sinisinta ay nagawa niyang ipahiwatig ang

kaniyang damdamin sa pag-aalay nito ng kaniyang kanta, na kahit kamatayan ay hindi

makakapigil sa kaniyang nadarama. Ganiyan ang nagagawa ng labis na pagmamahal,

hahamakin ang lahat maangkin lamang ang kaniyang minimithing pag-sinta.

4. Magahulat Ako
Romantisismo
Ito ang awiting sinulat ni Max Surban na kilala sa kanyang mga awiting mapang-

aliw at katawa-tawa. Ang awiting Maghulat Ako ay isang Bisaya na may genreng

novelty na kung saan ito ay nakatuon sa kalokohan, kakaibang tema o kakaibang estilo.

Ito ay may karaniwang konsepto ng katuwaan, kabatiran o naglalaman ng mga patawa.

Ang mga ganitong genre ng awitin ay madalas nilalapatan ng mga mang-aawit ng mga

kakaibang karanasan. Ito ay kilala sa kakaibang instrumento, tono, at temang

nagsisilbing libangan sa mga tagapakinig.

Ang awiting “Maghulat Ako” ay may temang romantisismo na nakasentro sa pag-

ibig at paghihintay. Ito ang pinakatema ng awitin sapagkat ito ang karaniwang tema ng

mga awiting Filipino. Ang mang-aawit ay nagpapahayag ng kanyang dedikasyon na

maghintay sa isang taong kanyang minamahal sa kabila ng mga pagsubok at mga bagay

na walang katiyakan. Gayunpaman, kahit ito ay pumapaksa sa matimyas na pagmamahal

hindi pa rin nalalayo ang mapang-aliw na kalikasan na natural na katangian ni Max

Surban. Pagdating sa estilo ng awitin, ito ay nakasulat sa wikang Bisaya at sumasaliw sa

21
tono ng pagiging upbeat at madaling sabayan na sumasabay sa mapaglarong kalikasan

ng bawat taludtod. Ang awitin ay nagpapakita din ng tradisyonal na Filipinong

instrumento at naghahayag ng pagiging katutubo kung kaya ito ay naging tanyag lalo na

sa mga Bisaya.

5. Pasko na Pod
Humanismo
Ang awiting "Pasko Na Pod" ni Yoyoy Villame ay isang mapagbiro at masayang

awitin na naglalarawan ng kasiyahan at pagdiriwang ng Pasko sa Pilipinas. Sa

pamamagitan ng salitang "pod" na inilalagay ni Villame sa dulo ng bawat pangungusap,

binibigyan niya ito ng kanyang pambihirang porma ng pagsasalita.

Ang kanyang kanta ay puno ng katatawanan at positibong damdamin, na

nagbibigay-diin sa kanyang pananaw tungkol sa kahalagahan ng pamilya at samahan sa

panahon ng Pasko. Minsan, ang kanyang paggamit ng "pod" ay tila isang paraan upang

magdulot ng komikal na epekto sa mga salita at magbigay ng kakaibang tunog sa

kanyang awitin. Ito rin ay nagbibigay ng personalidad at natatanging istilo sa kanyang

musika na kilala at tanyag sa karamihan ng mga Pinoy.

Ang teoryang humanismo ay nakasentro sa kakayahan o katangiang mayroon ang

isang tao kung kaya’t sa ginawang pagsusuri makikitaan na nailahad sa awitin ang ilang

katangian mayroon ang isang tao tulad na lamang sa dedikasyon nito sa selebrasyon ng

pasko. Sa tuwing sumasapit ang buwan simula ng Setyembre hanggang Disyembre ay

nagsasaya na ang mga tao na siyang nailahad sa kanta.

6. Gobyerno sa Kadagatan
Realismo
Ang awit na "Gobyerno sa Kadagatan" ay maaaring maipaliwanag gamit ang

teoryang realismo. Ang teoryang ito ay nagsasaad na ang pamamahayag ng totoong

22
kalagayan ng lipunan, kahit na ito ay mahirap o masakit, at nagtu-focus sa mga

pangyayari at karakter na maaaring makita sa tunay na buhay.

Sa mga lirikong ito, makikita ang pagsasaad sa mga konkretong aspeto ng

gobyerno, kahit na ito ay maaring magdulot ng pagpuna o kritika. Ang pagtukoy sa mga

personalidad tulad ni "kugtong presidente," "pugapo na bise," "lumod na sekretaryo," at

iba pa, ay maaring magsilbing pamamaraan ng paglalarawan ng aktwal na mga tao sa

pamahalaan.

Ang pagtanggi ni "kugtong" na sumunod, ang pag-usbong ng rebelyon ni "iho," at

iba pang pangyayari sa awit ay maaaring isalarawan ang mga reyalidad ng politika at

laban para sa kapangyarihan. Ang mga pangyayari tulad ng "pagbitay sa mga borereng,"

"nagwelga ng mga katambak," at "pagkudeta sa hunasan" ay maaaring maging simbolo

ng mga pangyayari sa lipunan na may kinalaman sa politika.

Sa teoryang realismo, ang layunin ng awit ay hindi lamang ang magbigay-aliw,

kundi ang magbigay-linaw at magbigay-diin sa mga aspeto ng lipunan, partikular sa

politika, sa isang paraan na tumutok sa katotohanan.

7. Budbod ug Bibingka
Istrukturalismo
Ang awiting ito ay tungkol sa isang lalaking pumupuri sa tinitindang bibingka ng

isang babae. Pagkatapos niyang magpuri ay ipinakilala naman ng lalaki ang kanyang

tindang “budbod” na ayon sa kanya ay parating init at bago. Kung papakinggan ang

awitin, masasabing tila normal lamang na pagtitinda ang ibig sabihin ng awitin, subalit

may metaporikal na kahulugan pala at ito ay depende na lamang sa pananaw at pag-

intindi ng takapakinig ng awitin.

Ang teoryang pampanitikan na maaaring ilapat rito ay ang istrukturalismo

sapagkat kakikitaan ito denotasyon at konotasyon sa nilalaman ng kanta tulad na lamang

23
ng " Kadako sa imuhang Bibingka". Kung iisipin kabastusan ang hatid nito sa

nakakarinig ng kanta subalit ito ay may nakatagong kahulugan kung sisiring mabuti ang

kanta. Samantala napakakwelang marinig kapag ito ay itinutugtug sa radyo dahil sa

boses pa lamang ng kumakanta tiyak magagalak ka.

Implikasyon ng Ginawang Pag-aaral sa Pagkatuto ng mga Mag-aaral ng Wika at

Panitikan

Ang mga natuklasan sa pag-aaral na ito ay may malalim na implikasyon sa

larangan ng wika at panitikan. Una, maaaring magsilbing pagtatanghal ito ng

kahalagahan ng pagsasalin sa pag-unlad ng mga kasanayan sa wika. Pangalawa, ang

pagsusuri sa mga awit ni Villame at Surban ay maaaring magsilbing pagsasanay sa

interpretasyon at analisis ng teksto sa larangan ng panitikan.

Ang mga natuklasan sa pag-aaral ay maaaring magkaroon ng malawakang

implikasyon sa edukasyon sa Pilipinas. Maaaring magsilbing inspirasyon ang mga

resulta ng pagsusuri para mas mapagtibay at mapabuti pa ang mga kurikulum sa wika at

panitikan. Ang pagpapahalaga sa kultura at musikang Pilipino ay maaaring maging

pangunahing bahagi ng pag-unlad ng pambansang edukasyon. Isa pang implikasyon ng

ginawang pag-aaral ay dahil sa pagsasalin ng mga awit na may komplikadong salita at

idyoma ay maaaring maging mahusay na pagsasanay ito para sa mga mag-aaral sa

larangan ng pagsasalin-wika. Ito ay makakatulong sa kanilang pag-unlad ng kasanayan

sa pagsasalin at pag-unawa ng mga kultural na konteksto sa likod ng mga wika at

panitikan. Ang ginawang pag-aaral ay maaaring magkaroon ng potensyal na aplikasyon

hindi lamang sa akademya kundi pati na rin sa iba't ibang sektor ng lipunan. Maaaring

magdulot ito ng positibong epekto sa pagpapalaganap ng kultura, pag-unlad ng wika, at

pagbibigay halaga sa sining.

24
 LAGOM, KONGKLUSYON, AT REKOMENDASYON

Lagom ng Resulta ng Pag-aaral

Sa kahusayan ng pagsasalin, ang lahat ng awitin ay nakakuha ng kabuoang may

literal na interpretasyon na Napakahusay maliban sa awiting Damgo na kung saan ay

Mas Mahusay lang. Habang sa kaangkupan ng pagsasalin, lahat ng awitin ay mayroong

berbal na interpretasyon na Napakaangkop.

Ang naging resulta para sa lahat ng awitin sa kahusayan ng pagsasalin ay 4.60 na

kung saan ay nangangahulugang Napakahusay. Ang kaangkupan naman ay 4.76 na ang

ibig sabihin ay Napakaangkop. Habang ang kabuoang kahusayan at kaangkupan ng

pagsasalin ay 4.68 na may interpretasyong Napakahusay/Napakaangkop. Ang resulta ay

nagpapahiwatig na nagustuhan ng mga tagataya ang naging pagsasalin ng mga awitin ni

Yoyoy Villame mula sa Sebwano tungo sa wikang Filipino.

Nangibabaw sa pitong awitin ang teoryang romantisismo at realismo na parehong

may dalawang bilang. Ito ay nagpapahiwatig na ang halos sa mga awitin ni Yoyoy

Villame ay ukol sa pag-ibig at sa mga reyalidad na nangyayari sa ating lipunan. Maliban

ditto, nakitaan din ng mga teoryang Sosyolohikal, Humanismo, at Istrukturalismo ang ilan

pa sa kanyang mga awitin.

Ang mga natuklasan sa pag-aaral na ito ay may malalim na implikasyon sa

larangan ng wika at panitikan. Una, maaaring magsilbing pagtatanghal ito ng kahalagahan

ng pagsasalin sa pag-unlad ng mga kasanayan sa wika. Pangalawa, ang pagsusuri sa mga

awit ni Villame at Surban ay maaaring magsilbing pagsasanay sa interpretasyon at

analisis ng teksto sa larangan ng panitikan. Ang mga natuklasan sa pag-aaral ay maaaring

magkaroon ng malawakang implikasyon sa edukasyon sa Pilipinas. Maaaring magsilbing

25
inspirasyon ang mga resulta ng pagsusuri para mas mapagtibay at mapabuti pa ang mga

kurikulum sa wika at panitikan.

Konklusyon

Ang pag-aaral na ito ay nagpapatunay na ang mga ginawang salin sa mga piling

awiting Sebwano ni Yoyoy Villame ay napakahusay, dahil sa ito ay umabot sa

pamantayan ng tuntuning panretorika, kawastuhang panggramatika, gamit ng mga

matatalinghagang pananalita, kalinawan ng salita, at katangiang pampanitikan. Ibig

sabihin ay nakasunod sa tamang pagsasalin ng mga salita at wika ang pitong naisaling

awitin ni Yoyoy Villame.

Para naman sa kaangkupan, napakaangkop ng ginawang pagsasalin dahil ito ay

umabot sa pamantayan ng tema, kaisipan, kayarian, at damdamin. Hindi lamang sa mga

salita ang dapat na tinitingnan sa pagsasalin ng awitin, dapat ay isaalang-alang pa rin ang

mga basal na katangian ng mga awitin na kung saan ay nakamit ng mga tagasalin.

Para sa nangingibabaw na teorya, mahihinuha na si Yoyoy Villame, bilang mang-

aawit at tagasulat ng awitin ay nakapokus sa mga temang pag-ibig at reyalidad ng

lipunan. Ang romantikong awitin ay nagbibigay-dagdag na damdamin sa kanyang

musika. Ito'y kanyang paraan upang maiparating ang pag-ibig sa isang indibidwal. Sa

pangkalahatan, ang teoryang romantismo sa awitin ay naglalaman ng mga elementong

nagbibigay-diin sa personal na damdamin, karanasan, at pagpapahayag ng pag-ibig. Ang

musika ay nagiging daan upang maiparating ng mang-aawit ang kanyang sariling

karanasan at nararamdaman sa mga tagapakinig.

Maaaring magsilbing kasangkapan ang awitin ni Yoyoy Villame upang maipakita

ang kritikal na pagsusuri sa mga suliranin sa lipunan. Ito ay maaaring magbigay-diin sa

26
mga isyu tulad ng kahirapan, karapatan, katarungan, at iba pang aspeto ng buhay na

mahalaga sa lipunan. Ito ay maaaring kanyang daan upang ipakita ang pakikibaka ng mga

tao laban sa mga hamon ng buhay. Ang mga awitin niya ay naglalaman ng

makatotohanang mensahe na maaaring makahikayat sa tagapakinig na makilahok at

magkaruon ng kamalayan sa mga isyu ng lipunan.

Ang mga natuklasan sa pag-aaral ay maaaring magkaroon ng malawakang

implikasyon sa edukasyon sa Pilipinas. Maaaring magsilbing inspirasyon ang mga resulta

ng pagsusuri para mas mapagtibay at mapabuti pa ang mga kurikulum sa wika at

panitikan. Ang pagpapahalaga sa kultura at musikang Pilipino ay maaaring maging

pangunahing bahagi ng pag-unlad ng pambansang edukasyon.

Rekomendasyon

Ang mga sumusunod ay mga mungkahing nabuo pagkatapos ng pagsusuri,

pagpapakahulugan sa mga datos, upang makatulong sa mga Filipino ng gumamit ng

mabisang estratehiya sa kanilang pagtuturo at sa pagsasalin. Una ay kilalanin,

pahalagahan, at pag-aralan ang mga lokal na manunulat ng mga awitin sa Pilipinas at ang

kanilang mga kontribusyon sa rehiyunal na panitikan upang maisama sa pambansang

panitikan. Pangalawa, hikayatin ang mga guro na magkaroon pa ng mga pag-aaral

tungkol sa pagsasalin at pananaliksik gamit ang iba't ibang dulog pampanitikan upang sa

ganoon ay mabigyang pagkakataong masuri at mapahalagahan ang mga awitin sa ating

bansa. Pangatlo, para sa iba pang mananaliksik, na mangalap at magsalin pa ng ibang

mga awiting panrehiyon na nasusulat sa bernakular nang sa ganoon ay maibahagi at

maipaunawa sa mga mag-aaral ang mga kultura’t kakayahan ng mga Pilipino mula sa

iba’t ibang rehiyon ng bansa. Panghuli, magkaroon ng mga seminar at iba pang gawain

27
patungkol sa pagsasalin na makapagdudulot ng kaalaman sa mga guro at mag-aaral sa

ikauunlad ng mga akademikong gawain ng mga paaralan at pamantasan.

TALASANGGUNIAN

Eliserio, U. Z. (n.d.). Teorya ng Pagsasalin. UPD Journals, 59.

https://fishkillevents.msi.upd.edu.ph/index.php/dilimanreview/article/download/3
750/3447
Fatmawati, F. I., & Setiawan, T. (2019). Kualitas Terjemahan Lirik Lagu “Munajat

Cinta” Bahasa Indonesia-Jawa. Widyaparwa, 47(1), 11–20.

https://doi.org/10.26499/wdprw.v47i1.258

Firdaus, E. A. (2013). Textual Meaning in Song Lyrics. Passage E-Journal UPI, 1(1), 99–

106. 244, DOI: 10.1080/13556509.2013.10799543

28
Fitri, S. (2017). Analisa Semiotik Makna Motivasi Lirik Lagu “Cerita Tentang Gunung

Dan Laut” Karya Payung Teduh. Jurnal Komunikasi, 8(3), 256–261.

https://ejournal.bsi.ac.id/ejurnal/index.php/jkom/article/view/3071

Franzon, J., 2008. Choices in Song Translation, The Translator, 14:2, 373-399, DOI:

10.1080/13556509.2008.10799263

Golomb, H. (2005). Music-linked translation (MLT) in Mozart’s operas: Theoretical,

textual and practical perspectives. In D. Gorlée (Ed.), Song and significance:

Virtues and vices of vocal translation (pp. 121–161). Amsterdam, the

Netherlands/NY: Rodopi

Kennedy, X. J., & Gioia, D. (2006). Literature: An Introduction to Fiction, Poetry,

Drama, and Writing. Longman Publishing Group.

Low, P., 2005. The Pentathlon Approach to Translating Song. In: D.L. Gorlée, &

International Summer Institute for Semiotic Structural Studies, 2005. Song and

significance virtues and vices of vocal translation, Amsterdam: Rodopi. pp.

185- 212.

Low, P., 2013. When Songs Cross Language Borders, The Translator, 19:2, 229-

Munday, J. (2012). Introducing Translation Studies. New York: Routledge

Savory, Theodore H. (1968). The art of translation : Free Download, Borrow, and

Streaming : Internet Archive. (1968). Internet Archive.

https://archive.org/details/isbn_9780224613095/page/14/mode/2up?view=theater

Villafuerte, P. V. (2000). Panunuring Pampanitikan (Teorya at Pagsasalin). Valenzuela

City: Mega Jesta Prints.

29
 APENDIKS
Pagsasalin sa mga Piling Awiting Sebwano

PAGSASALIN SA “DAMGO” NI YOYOY VILLAME

Sebuwano Filipino
Damgo Panaginip

Damgo, damgo Panaginip

Isturbo ka sa katulogon ko Ginagambala mo ang pagtulog ko
Ngano, ngano Bakit, bakit

30
Nganong imo man kong gipadamgo
Bakakun ra ba gyud ikaw
Maayo ka lang manugaw
Sa damgo mong pulos taphaw
Sa pagtulog ko, lami buaw
Ingon ka nga sa impyerno dunay aircon
Magdala ta’g dyakit arun di tugnawun
Paglili ko pulos man pugon
Nakita ko didtong mga nangurakot
Pulos naniyabaw tungod sa kalagot
Nanganiwang na, sunog na’g lubot
Damgo, damgo
Isturbo ka sa katulugon ko
Ngano, ngano
Ngano imo man kong gipadamgo
Bakakun ra ba gyud ikaw
Mayo ka lang manugaw
Sa damgo mong pulos taphaw
Sa damgo mong pulos taphaw
Daghang mga adis-adik tua didto
Pulos nagbagutbot, gatungtung sa hurno
Kay nangayu’g marijuana ug shabu
Lumboy lang ug tiguy gihatag sa demonyo Lumboy lang at tiguy binigay ng demonyo
Kay wa didtoy shabu ug didtoy damo
Ilang giyupyup otot sa Arabo
… …
Daghang mga adis-adis tua didto
Bakit mo ako pinanaginip
Sinungaling ka pa naman
Nang-iistorbo ka lang
Panaginip mong mababaw
Sa pagtulog ko, pugto sarap
Sinabi mo sa impyerno’y mayro’ng aircon
Magdala ng dyakit para di’ giginawin
Pagsilip ko’y halos nama’y pugon
Nakita ko roon ang mga kurakot
Sila’y humihiyaw dahil sila’y galit
Pumapayat na, puwet ay sunog
Panaginip
Ginagambala mo ang pagtulog ko
Bakit, bakit
Bakit mo ako pinanaginip
Sinungaling ka pa naman
Nang-iistorbo ka lang
Panaginip mong mababaw
Sa pagtulog ko, pugto sarap
Maraming mga adik ang nandoon
Nagrereklamo, nakatungtong sa hurno
Humihiling ng marijuana at shabu
Dahil walang marijuana doon at shabu
Hinithit nila’y utot ng Arabo
Maraming mga adik ang nandoon
31
Pulos nagbagutbot, gatungtung sa hurno Nagrereklamo, nakatungtong sa hurno
Kay nangayu’g marijuana ug shabu Humihiling ng marijuana at shabu
Lumboy lang ug tiguy gihatag sa demonyo Lumboy lang at tiguy binigay ng demonyo
Kay wa didtoy shabu ug wa didtoy damo Dahil walang marijuana doon at shabu
Ilang giyupyup otot sa Arabo Hinithit nila utot ng arabo

Damgo, damgo Panaginip

Paska gyung pagka gwatsinango mo
Damgo, damgo
Pastilan gyud pagkabinuang mo
Damgo, damgo
Pastilan gyud pagka bakakun mo
Talagang napakaloko-loko mo
Panaginip
Grabe tal’ga ang pagkabaliw mo
Panaginip
Grabe napakasinungaling mo

PAGSASALIN SA “BUHING PAGLAUM” NI YOYOY VILLAME

Sebuwano Filipino
Buhing Paglaum Buhay na Pag-asa

Pagkalayo sa akong gigikanan Napakalayo ng aking pinagmulan

Kung lantawon nko ang unahan Kung titingnan ko ang kinabukasan
Naaninaw ko gugmang gitalikdan Naaninag ko ang pagmamahal na
Siya’y bugtong gimahal niining dughan tinalikuran
Siya ang nag-iisang minahal nitong puso
Kining tanan akong kapalaran

32
Nga naangkon ko niining kalibutan
nia ako nagpa-anod-anod lang
Ang pagbuot sa langit maoy matuman
Koro
Apan buhi, buhing paglaum ko
Nga matuman kining mga damgo
Ang gugma ta may gipanumpaan
Way kamatayon ug way utlanan
Busa mahal paabuta lang
Ug saligi nga akong ampingan
Isaad ko sa langitnung gugma ta
Bisan asa ko, handumon ka
Bisan asa ko handumon ka
PAGSASALIN SA “GOBYERNO SA KADAGATAN” NI YOYOY VILLAME
Sebuwano
Gobyerno sa Kadagatan
Kantahon tang gobyerno
Sa ato nga kadagatan
Ang isda miasenso
Sa ila nga katungdanan
Itong lahat ang aking kapalaran
Na nakamit ko nitong mundo
Nandito ako nagpa-anod-anod lang
Ang kalooban ng langit ang matutupad
Koro
Sapagkat buhay, buhay ang pag-asa ko
Na matupad itong mga pangarap ko
Ang pagmamahal natin ay may sinumpaan
Walang kamatayan, walang hangganan
Kaya mahal maghintay ka lang
At magtiwala ka na aking aalagaan
Ipinapangako ko sa makalangit nating
pagmamahal
Kahit saan ako, aalahanin kita
Kahit saan ako, aalahanin kita
Filipino
Gobyerno sa Karagatan
Kantahin natin ang gobyerno
Sa ating karagatan
Ang isda ay umaasenso
Sa kanilang tungkulin
33
Si kugtong presidente
Si pugapo man ang bise
Si lumod and sekretaryo
Ispeaker ang mga tangigi
Senador ang mga bariles
Ang panit representante
Nasuko si heneral duyong
Kay si iho mirebelde
Gira gira
Mga sako ni iho misulong na
Dusgoniya ito niya tulingan
gimaskara
Sundalo ni kugtong ang kakontra
Sa ilang pagkumbati
Surrender ang mga kabase
Nahurot ang mga anduhaw
Reinforcement ang mga butete
Eroplano ang mga pagi
Ang pawikan mga tangke
Nangaupaw ang kugita
Kay gi masinggan ni dale dale
Aray aray
Ang mga borereng gipangbitay
Kay sa international law wa musubay
Mao nga si iho nagamahay
Aray aray
Si matinong presidente
Si guwapo naman ang bise
Si malambot ang kalihim
Nagsasalita ang mga tangigi
Senador ang mga bariles
Ang balat ay kinakatawan
Nagalit si Heneral Duyong
Dahil ang anak ay naging rebelde
Gira gira
Ang sako ng anak ay sumulong na
nang Dusgoniya ito ng isang maskara
Sundalo ni Matinong ang kalaban
Sa kanilang laban
Sumuko ang mga kaaway
Napuno ng anduhaw
Ang mga butete ay nagbigay ng suporta
Eroplano ang mga pagi
Ang mga pawikan ay mga tangke
Nagalit ang kugita
Dahil narinig ni Dale Dale
Aray aray
Ang mga rebelde ay ibinilanggo
Dahil sa batas ng pandaigdigang kautusan
ay hindi sinunod
Kaya't si anak ay nagsisisi
34
Ang mga rebelde ay ibinilanggo
Dahil sa batas ng pandaigdigang kautusan Nagpulong si Barakuda
ay hindi sinunod
Kaya't si anak ay nagsisisi
Si kugtong wa muoyon
Kay ang danggit mga ispiya
Si kitong tigbagulbol
Kay si bugaong tigpatrolya
Hala hala
Ang mga katambak nanggiwelga
Kay wa suhuli sa ilang pagkumpanya
Kay nag-flying voters ang mga pata
Human maigo sa linog
Ang siyudad sa mga bokya
Ang nokos ug kubutan
Sa hunasan sila nagkudeta
Ang bulinaw naggirali
Kay hagsa ang ekonomiya
Gihika ug kurapsyon
Si bangus ug si tilapia
Hala hala
Nihilak si ambasador balyena
Kay ang iyang igsoon nga si sanga
Mikuyog kang iho na kumunista
Nikuyog kang iho na kumunista
Nikuyog kang iho na kumunista
Pagkatapos ng kanilang pagsiklab
Dahil si Kernel Ay Buhatan
Naghahanap ng kasarinlan
Ngunit si Matinong ay hindi sumang-ayon
Dahil ang danggit ay mga espiya
Si Kitong ay taga-bulbol
Dahil si Bugaong ay tagapagtrolya
Hala hala
Ang mga tambak ay nagwelga
Dahil walang kasiguraduhan sa kanilang
kumpanya
Dahil ang mga pata ay mga flying voters
Pagkatapos ng lindol
Ang lungsod ay puno ng bokya
Ang nokos at kubutan
Sa kanilang pag-aaklas
Ang bulinaw ay nagsusumiklab
Dahil sa pagbagsak ng ekonomiya
Nahahawa sa katiwalian
Si Bangus at si Tilapia
Hala hala
Ang embahador na balyena ay umiiyak
Dahil ang kanyang kapatid na si Sanga
Sumama kay pating na komunista
Sumama kay pating na komunista
35

PAGSASALIN SA “HALA HAYANG” NI YOYOY VILLAME
Sebuwano
Hala Hayang
Hala hayang tikongkong tikangkang
Hiluton kong imong piang
Gikas ulo sa dughan sa bugan
Hikapon ko himulsohan
Ang tuhod mo nga perming bikugan aron
dili kana magtakiang
Sumama kay pating na komunista
Filipino
Sige, Tihaya
Sige tihaya, bumalukto’t bumukaka
Hilutin ko ang iyong bali
Mula ulo hanggang dibdib, hanggang
singit
Hihimasin ko at pupulsuhan
Ang tuhod ang parating namimilipit para
36
Kon gusto ka gani nga maau sunda lang hindi ka na iikaika
ang tambag ko hikapon ta hala hayang Kung gusto mong gumaling sundin mo
ang aking payo
Hala cege itoy od tikangkang Himasin natin, sige tihaya
Ky manganak agwanta lang
Cege utong hugot ang agian Sige, sige ituwid bumukaka
Wa mo nganga ang portahan Kapag nanganak, magtiis lang
Ato nalang kining e sesarian Sige, pigil hinga masikip ang daanan
Operahan atong enjectionan Hindi bumukas ang pintuan
Atin na lang itong I-caesarean
Kon gusto ka gani nga maau higda lang Operahan at injectionan
ayawg lihok kuoton ko hala hayang
Kung gusto mong gumaling, humiga ka
Kong dunay sakit atong tambalan lang huwag malikot
Ug hiluton kong dunay piang Dudukutin ko, sige tihaya
Kong dunay hubag atong pabut-han
Hoy onsa goy pabut-han Kung masakit ating gagamutin
Hubag man kaha na di atong pabut- han Hihilutin kung may bali
kay aron muhiyos Kung may maga ating paputukan
Ai muhiyos diay na pero mura manag Hoy! Anong paputukin?
gibutangan ug lobentador Kung may maga ating paputukukan para
Oh sa amo sa bohol dinamitahon gani na lumiit
Ay! Liliit pala yan? Parang nilagyan ng
Kong dunay ubo atong haplasan labintador
Kong dunay tv atong taoran Oh! Sa amin sa bohol dinidinamitahan
Hoy hoy hoy onsa manang imong yan!
giingong taoran
Taoran ug antina kay tv man kaha na Kung may ubo ating haplusan
Onsa man colored block and white Kung may TV ating kabitan
Dili televesion tv ba kanang sakit sa baga Hoy! Hoy! Hoy! Ano iyong kakabitan?
Aw tangtangan Kabitan ng antenna, dahil yan ay TV
Onsa tangtangon Ano? Kulay black and white

37
Baga Hindi television TV kundi sakit sa baga
Edi, tanggalin
Kong adunay aids atong tiwasan Ano ang tatanggalin?
Oy pre aids imong tiwasan kalooy sad ana Baga
ui
A dina mana magsilbi pre di tiwasan Kung may AIDS ating tapusin
Oy! Pare, AIDS iyong tatapusin, kawawa
Kon gusto ka gani nga maau sunda lang naman
ang gusto ko hikapon ta hala hayang Hindi na yan gagaling, edi tapusin na lang!

Hala hayang tikongkong tikangkang Kung gusto mong gumaling, sundin lang
Hiluton kong imong piang ang gusto ko
Gikas ulo sa dughan sa bugan Himasin natin, sige tihaya
Hikapon ko himulsuhan
Ang tuhod mo nga perming bikugan Sige tihaya, bumalukto’t bumukaka
Aron dili kana magtakiang Hilutin ko ang iyong bali
Mula ulo hanggang dibdib, hanggang
Kon gusto ka gani nga maau sunda lang singit
ang tambag ko hikapon ta hala hayang Hihimasin ko at pupulsuhan
Ang tuhod ang parating namimilipit
Hala cege itoy od tikangkang ky Para hindi ka na iikaika
manganak agwanta lang
Cege utong huot ang agian Kung gusto mong gumaling, sundin lang
Wa munganga ang poltahan ang gusto ko
Ato nalang kining e sesarian operahan Himasin natin, sige tihaya
atong enjectionan
Sige, sige ituwid bumukaka kung
Kon gusto ka gani nga maau higda lang manganak, magtiis lang
ayawg lihok kuoton ko hala hayang Sige, pigil hinga masikip ang daanan
Hindi bumukas ang pintuan
Hala hayang Atin na lang itong I-caesarean
Hala hayang Operahan at injectionan

38
Hala hayang kay butangan (hoy)
Hala hayang
PAGSASALIN SA “MAGAHULAT AKO” NI YOYOY VILLAME
Sebuwano
Magahulat Ako
Nanamilit ka uban ang luha mo
Mihanyong mobiya sa gugma ko
Gusto kong hawiran ka aron di ka
mahilayo
Ning akong dughang magpangga kanimo
Kay nahanaw ka sakit gyong bati-on
Ako igo na lang sa paghandum
Nianang imong katahum nga kanhi gi
ampingan ko
Kung gusto mong gumaling, humiga ka
huwag malikot
Dudukutin ko, sige tihaya
Sige tihaya
Sige tihaya
Sige tihaya, ating lagyan (hoy)
Sige tihaya
Filipino
Maghihintay Ako
Namimilit kasabay ng iyong mga luha
Nagmamakaawang makawala sa pag-ibig
ko
Gusto kong pigilan ka para di ka lumayo
Nitong pusong umiibig sa iyo
Dahil umalis ka, sakit talagang
naramdaman
Ako ay tanging sa pangarap na lang
39
 Ug gisapnay ning akong mga bukton
Maghulat, maghulat ako
Magahandum sa gugma mo
Bisan ug wala ka na buhi pang
handumanan ta
Dili mahitabo nga hikalimtan ka
Kun ako walay luna sa dughan mo
Mag antos lang ako pinangga ko
Apan kun dunay panahong ako
gikinahanglan mo
Kung mobalik ka, magahulat ako
Gusto kong hawiran ka aron di mahilayo
Ning akong dughang nagpangga kanimo
Maghulat, maghulat ako
Magahandum sa gugma mo
Bisan ug wala ka na buhi pang
handumanan ta
Dili mahitabo nga hikalimtan ka ahh …
Kun ako walay luna sa dughan mo
Mag antos lang ako pinangga ko
Apan kung dunay panahong ako
gikinahanglan mo
Kung mobalik ka magahulat ako
Kung mobalik ka magahulat ako…
Iyong kagandaha’y iningatan ko noon
At buhat ng aking mga braso
Maghihintay, maghihintay ako
Mangangarap sa pag-ibig mo
Kahit wala ka na, buhay pa ang mga alaala
Hindi mangyayaring kalimutan ka
Kung ako’y walang puwang sa puso mo
Magtitiis ako, mahal ko
At kung may panahong kailangan mo ako
Kung ika’y babalik, maghihintay ako.
Gusto kong pigilan ka para di ka lumayo
Nitong pusong umiibig sa iyo
Maghihintay, maghihintay ako
Mangangarap sa pag-ibig mo
Kahit wala ka na, buhay pa ang mga alaala
Di magawang kalimutan ka ahh …
Kung ako’y walang puwang sa puso mo
Magtitiis ako, mahal ko
At kung may panahong kailangan mo ako
Kung ika’y babalik, maghihintay ako
Kung ika’y babalik, maghihintay ako.
40
 PAGSASALIN SA “PASKO NA POD” NI YOYOY VILLAME

Sebuwano Filipino
Pasko Na Pod Pasko Na Naman

Maglipay na sab kita Magsaya tayo ulit

Maglipay na sab kita Magsaya tayo ulit
Kay pasko na pod, kay pasko na pod Dahil pasko na naman, pasko na naman

Way laing kalipay Walang ibang nagpapasaya

Namo’ng mga kabus Sa aming mga kapus
Kini’ng adlaw sa pasko ra gyud Itong araw ng pasko lang talaga

Maglipay na sab kita, Magsaya tayo ulit

Maglipay na sab kita Magsaya tayo ulit
Kay pasko na pod, kay pasko na pod Dahil pasko na naman, pasko na naman

41
Way laing kalipay Walang ibang nagpapasaya
Namo’ng mga kabus Sa aming mga kapus
Kini’ng adlaw sa pasko ra gyud Itong araw ng pasko lang talaga

Bata ug tigulang Bata at matanda

Mamasko ta’ng tanan Mangaroling tayong lahat
Mga adunahan ato’ng panaygonan Mayayaman ating kakantahan

Mag-awit na sab kita Umawit tayo ulit

Maglaylay na sab kita Magtulong-tulong
Kay pasko na pod, Dahil pasko na naman
Kay pasko na pod Pasko na naman
Isinggit ang himaya Isigaw ang kaluwalhatian
Katawa ug hudyaka Humalakhak at magsaya
Kay pasko na gyud Dahil pasko na naman

Maayo’ng pasko maninoy ug maninay Maligayang pasko Ninong at Ninang

Oyy, ngano nagsirado man ilang bay ha? Oy, bakit sarado ang bahay nila?
Kuripot man diay si maninoy ug maninay Kuripot naman pala si Ninong at Ninang
Hastang kuripota gyud Kuripot, talaga!

Bata ug tigulang Bata at matanda

Mamasko ta’ng tanan Mangaroling tayong lahat
Mga adunahan ato’ng panaygonan Mayayaman ating kakantahan

Mag-awit na sab kita Umawit tayo ulit

Maglaylay na sab kita Magtulong-tulong
Kay pasko na pod, Dahil pasko na naman
Kay pasko na pod Pasko na naman
Isinggit ang himaya Isigaw ang kaluwalhatian
Katawa ug hudyaka Humalakhak at magsaya

42
Kay pasko na gyud Dahil pasko na naman
Kay pasko na gayud Pasko na talaga
Kay pasko na gayud Pasko na talaga

PAGSASALIN SA “BODBOD UG BIBINGKA” NI YOYOY VILLAME

Sebuwano Filipino
Bodbod ug Bibingka Suman at Bibingka

Kadako sa imong bibingka Kaylaki ng iyong bibingka

Inday di ka ba maalkanse
Ang bu-ak hilabihang bukara
Nagtisnginiya nag ngisi
Gibutangan pa gyud ug pasas
Sa tunga sa iyang liki
Bisag tag baynte daghan gyud ang moapas Kahit tig bente maraming humahabol
Kay talagsaon ang iyang kalami
Ha ha ha ha ha inday
Ayaw ako ug pakataw-a
Kon espesyal ang imong bibingka
Inday hindi ka ba malulugi
Ang biak ay sobrang malawak
Bumungisngis ngumiti
Nilagyan pa tal’ga ng pasas
Sa gitna ng kanyang biak
Kasi bihira ang sarap nito
Ha ha ha ha ha inday
Huwag mo akong patawanin
Kung espesyal ang iyong bibingka

43
Mas lami kiring ako-a
Anaa may imong bibingka
Ania say akong budbod
Ang lami kuno hala tandi-a
Tan-awon ta ug kinsay hawod
Sa lami dili ka gyud magmahay
Ning budbod bisag walay kamay
Dili lata husto gyud ang kagahi
Bisag iligwat dili gyud mabali
Ha ha ha ha ha inday
Ayaw ako ug pakataw-a
Kon espesyal ang imong bibingka
Mas lami kiring ako-a
Tilawan ko ang imong bibingka
Kon husto ba kini sa timpla
Dunay uban bag-o la'g hitsura
Kon simhuton pan-os na
Apan kiring budbod kong tinda
Perming bag-o ug init pa
Dili uga ang putos tan-awa
Daghan naibog kay puerting sinawa
Magtupad kita'g paninda
Ako budbod imo bibingka
Dili kita magpinuhalay
Dili sab kita mag-away
Ayaw lang inday kahadlok
Kon atong tinda dili mahurot
Ato unya kini nga kurambuson
Kitang duha magkaon-kaon
He he he he he inday
Ayaw ako ug pakataw-a
Kon espesyal ang imong bibingka
Mas masarap pa itong akin
Mayroon kang iyong bibingka
Mayroon din akong suman
Ang masarap ating tukuyin
Tingnan natin kung sinong magaling
Sa sarap hindi ka magsisisisi
Nitong suman kahit walang asukal
Hindi malata tama lang ang tigas
Kahit pipiin hindi mabali
Ha ha ha ha ha inday
Huwag mo akong patawanin
Kung espesyal ang iyong bibingka
Mas masarap pa itong akin
Titikman ko ang iyong bibingka
Kon tama ba ang iyong timpla
Ang iba bago lang ang itsura
Kung amuyin ay panis na
Pero ang aking suman na tinda
Laging bago at init pa
Hindi tuyo ang balat tingnan mo
Daming inggit dahil makintab
Tabi tayong magtinda
Akin suman sayo’y bibingka
Hindi tayo magpinatyanay
Hindi rin tayo mag-aaway
Huwag kang matakot inday
Kung ang ating tinda ay di maubos
Pagsasaluhan natin ito mamaya
Tayo dalawa ay magkain-kain
He he he he he inday
Huwag mo akong patawanin
Kung espesyal ang iyong bibingka
44
Mas lami kiring ako-a
Ha ha ha ha ha inday
Ayaw ako ug pakataw-a
Kon espesyal ang imong bibingka
Mas lami kiring ako-a
Mas masarap pa itong akin
Ha ha ha ha inday
Huwag mo akong patawanin
Kung espesyal ang iyong bibingka
Mas masarap pa itong akin
45