MAK314

BİLGİSAYAR TÜMLEŞİK ÜRETİM

Prof.Dr. M.Cengiz KAYACAN

SDU Makine Mühendisliği Bölümü
ISPARTA
1
 GENEL İÇERİK
Temel kavramlar; üretimde ürünün safhaları, imalat
sistemleri, otomasyon, bilgisayar yardımıyla tasarım
(CAD), bilgisayar yardımıyla imalat (CAM), bilgisayar
tümleşik Üretim (CIM). İmalat sistemlerinde imalat ve
işlem planlaması, üretim kapasitesi hesaplanması ile
ilgili teknikler, tezgah sayısı/yerleşimi tespiti. Sayısal
denetim prensipleri ve sayısal denetimli takım
tezgahları. Grup teknolojisi, parça ailesi, esnek imalat
hücreleri ve sistemleri, programlanabilir kontrolörler.
Kalite kontrolu ve kalite kontrol diyagramları.

2
 İÇERİK
Dersin Akışı
Haftalar İçerik
1 Bilgisayar tümleşik imalatın tanımı, amacı, bileşenleri, genel tanımlar

2 Bilgisayar tümleşik imalatla ilgili genel tanımlar,

3 İşlem planlama

4 Kesici takımlar

5 CNC Parça programlama

6 CNC Parça programlama

7 CNC Parça programlama

8 CNC Parça programlama

9 Ara sınav

10 CNC Parça programlama

11 Takım, iş parçası sıfırlama

12 Takım, iş parçası sıfırlama, takım bay çap telafisi ve tezgaha girilmesi

13 Esnek üretim

14 Esnek üretim iş ve işlem planlaması

15 Genel değerlendirme

3
 GENEL BİLGİ
Bilgisayar Destekli İmalat (BDİ): Bir işin herhangi bir veya birkaç tezgahta işlenmesi
sürecine imalat denir.
Bilgisayar Destekli Üretim (BDÜ): Herhangi bir işin ihtiyaç analizinden son kullanıcıya
ulaşmasına kadar yapılması gereken işlem sürecine üretim denir.
Bilgisayar Destekli Mühendislik (BDM): Ürünün oluşmasında ilk önemli fonksiyon, ürün
geliştirme içinde planlama ve gerekli mühendislik hesaplarının yapılmasıdır.
Bilgisayar Desteki Tasarım (BDT): Taslak ve imalat resimlerinin oluşturduğu aşamadır.
Bilgisayar Destekli İşlem Planlaması (BDİP): İş parçalarının nasıl, ne ile ve ne sürede
işleneceğinin belirlendiği aşamaya Bilgisayar Destekli İmalat Planı denir.
Bilgisayar Destekli Üretim Planlama (BDÜP): Ürünün tasarımdan son kullanıcıya kadar
süreçteki palanlama çalışmalarına Üretim Planlama Denir.
Sayısal Denetimli Tezgah (SDT (NC)): Takım Tezgahının kontrolunda Sayısal denetim
kullanılan tezgahlara denir.
Doğrudan Nümerik Kontrol (DNK (DNC)): Tezgahın doğrudan bilgisayar bağlı olarak
çalışanına denir.
Bilgisayarlı Sayısal Kontrol (BNK (CNC)): Tezgahın Bilgisayarlı kontrol sistemi kullanılarak
çalışan tezgahlara denir
 GENEL BİLGİ
ROBOT: İş parçalarını taşıma bantlarına, tezgaha, depoya yükleyen/boşaltan sistem
olarak kullanılır.
Bilgisayar Destekli Montaj: Birden fazla parçadan oluşan makine ve sistemlerin bilgisayar
kontrollu robotlar veya makineler tarafından birleştirilmesi işlemine denir.
Bilgisayar Destekli Taşıma: Üretilen ürünlerin tezgahlar arasında, montaj haneye, depoya
veya tersi istikamette otomatik taşıma işlemlerine denir.
Bilgisayar Destekli Depolama: Mamul, yarı mamul ve hammaddelerin bilgisayarlı
sistemlerle depolanması işlemine denir.
Bilgisayar Destekli Kalite Kontrol: Üretilen ürünlerin ürünlerin işlemlerinin bitiminden sonra
kontrollerinin bilgisayar destekli sistemlerle yapılma işlemine denir.
Esnek Üretim Sistemleri: Tezgahlar, düzenler, depo ve malzeme nakil sistemleri ve kalite
kontrolünün birlikte bilgisayar tarafından kumanda edildiği üretim sistemlerine ise Esnek
Üretim Sistemleri (EÜS) (FMS) denir.
Bilgisayar Destekli Bakım (BDB (CAMP)): Sisteme dahil makine ve sistemlerin Bakım
zamanın belirlenmesi ve bakımlarının bilgisayar denetimli sistemler tarafından yapılması
işlemine denir.
GENEL BİLGİ
Bilgisayar Tümleşik Üretim (BTİ - CİM) günümüzde
artık kitaplardan çıkmış ve uygulanmaya
konmuştur. Teknolojik olarak, tam otomasyonun
sağlandığı ve bilgisayar denetimiyle kendi
kendine çalışan işletmeleri gerçekleştirmek için
hiç bir engel yoktur. Ancak, sorun bu işletmelerin
nasıl kurulacağıdır. Çünkü, sanayicilerin fabrika
ve işgücü olarak belirli bir yatırımları mevcuttur
ve bu yatırımların BTİ gündeme geldiğinde ne
olacağı açık değildir.
 GENEL BİLGİ
Öncelikle bilgisayar tümleşik Üretim bir işletmede, tüm
işlemlerin bilgisayar denetiminde yapıldığı ve
aralarındaki tek ilişkinin sayısal bilgi akışı olduğu, tam
otomasyonu tanımlayan bir imalat yöntemidir. BTÜ
sırasında kağıda duyulan ihtiyaç ve bununla birlikte
insanın yaptığı birçok iş de ortadan kalkmaktadır.
Ancak, BTÜ'm tanımı bu konuda araştırma, imalat,
danışmanlık yapan ve yazılım hazırlayanlar kadar da
çoktur. BTÜ'm daha öz bir tanımı ise şu şekilde
verilebilir. BTÜ, bilgisayar teknolojisinin hiyerarşik bir iç
bağlantı ile üretim yöntemlerine uygulanmasıdır.
 GENEL BİLGİ
Bilgisayar tümleşik imalatın tanımını yaptıktan sonra,
BTl'ın daha iyi anlaşılabilmesi için bugüne kadar
geçirilen evrelere kısaca bir akmak gerekmektedir. Şekil
de gösterildiği gibi bilgisayar destekli imalat basit takım
denetimlerinin yapıldığı sayısal denetimli (NC) takım
tezgahlarıyla başlamış ve daha sonra bilgisayar
teknolojisinin gelişmesi ve bilgisayarların ucuzlamasıyla
birlikte bilgisayarlı sayısal denetimli (CNC) tezgahlar
ortaya çıkmıştır. Daha sonra, bu sistemlere 70’li yılların
son kısmında endüstriyel robotlar da katılmış ve esnek
imalat sistemleri oluşturulmuştur. Günümüzde ise,
bilgisayar imalat sistemindeki tek bir işlemi
denetlemekten çıkmış ve işyerini yöneten sistemin
temel taşı olmuştur.
GENEL BİLGİ

Tümleşik Üretim Sistemlerinin evreleri

GENEL BİLGİ

Bilgisayar Tümleşik Üretim Sistemlerinin Evreleri

 GENEL BİLGİ
Gelecekte, eğilim tam otomasyon sağlanmış ve bütün işlevin
robotlar ve bilgisayarlar tarafından gerçekleştirildiği "insansız"
fabrikaların kurulacağını göstermektedir. Bilgisayarlar, sadece
işgücünün doğrudan yerine geçen makinalar değillerdir. Gelecekte
bu işyerlerinde insanlann yapamayacağı birçok iş olacaktır. Ancak,
bu fabrikalar gene de tasarım, kurulma, işletme, programlama,
bakım ve onarım açılarından insanlara ihtiyaç duyacaklardır.
 GENEL BİLGİ
Bilgisayar tümleşik Üretimin tek bir genel tanımının olmaması,
uygulama açısından da standart bir BTÜ sisteminin olmadığını
göstermektedir. Her işyeri, etkili yazılımlar kullanarak otomasyonun
getireceği yararlar ve insanların daha iyi yaptığı işleri göz önüne
alarak değişik açılardan kendini değerlendirme durumundadır. Bu
açıdan bakıldığında BTÜ'ın teknik bir konu olmaktan çok stratejik
bir konu olduğu ve her işyeri için özel bir sistem olduğu ortaya
çıkmaktadır. Diğer taraftan, BTÜ'ın uygulanması karşısında birçok
engeller bulunmaktadır. Bunlar arasında, yabancı rekabet, işyeri
içinde ayrı ayrı geliştirilmiş ve bir araya getirilmemiş teknoloji, finans
durumu, yönetimin bilgisi ve eğitimi, imalat sisteminin BTÜ'a
uygunluğu, BTÜ bilgi kaynaklan, endüstriyel danışmanların
yeterliliği, ülke endüstrisinin durumu, BTÜ sistemi kullanıcılarının
seviyesi, BTÜ sistemleri pazarlayan firmaların durumu,
üniversitelerin seviyesi ve ülkeleri bu konudaki genel nlayışları
bulunmaktadır.
GENEL BİLGİ

Bilgisayar Tümleşik Üretimin Genel Yapısı

 BİLGİSAYAR DESTEKLİ TASARIM

Bilgisayar destekli tasarım, bir tasarım probleminin girdi ve

çıktılarının etkileşimli olarak sağlanmasını, problemin
modelinin matematiksel bir tabana dayalı olarak ve bilgi
bankası kullanılarak geliştirilmesini, seçilen tasarım kriterine
göre modelin en iyilenmesini veya benzetimini içerir.
Bilgisayar destekli üretim ise, bilgisayarın bir üretim sisteminin
planlanması, yönetilmesi ve denetimi için doğrudan ya da
dolaylı olarak kullanılmasıdır.
BİLGİSAYAR DESTEKLİ TASARIM

Bilgisayar Destekli Tasarım

İşlem Basamakları
BİLGİSAYAR DESTEKLİ TASARIM
BİLGİSAYAR DESTEKLİ TASARIM
 BİLGİSAYAR DESTEKLİ İMALAT

Bilgisayar destekli üretim ise,

bilgisayarın bir üretim sisteminin
planlanması, yönetilmesi ve
denetimi için doğrudan ya da
dolaylı olarak kullanılmasıdır.
 BİLGİSAYAR DESTEKLİ İMALAT

Bilgisayar destekli
İmalat Bilgi Akış Sistemi
BİLGİSAYAR DESTEKLİ İMALAT

Üretim Sisteminin Enteğrasyonu

BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÜRETİM

Bilgisayar Destekli
Üretim Sisteminin
İletişim Yapısı
 BİLGİSAYAR DESTEKLİ İMALAT

Beş Yıl Önceki İleri Üretim Teknolojilerini Kullanım Düzeylerine ilişkin Veriler
BİLGİSAYAR DESTEKLİ İMALAT

Şu Anki İleri Üretim Teknolojilerini Kullanım Düzeylerine ilişkin Veriler

 BİLGİSAYAR DESTEKLİ İMALAT

Beş Yıl Sonraki İleri Üretim Teknolojilerini Kullanım Düzeylerine ilişkin Veriler
BİLGİSAYAR DESTEKLİ PLANLAMA

PALANLAMA İŞLEMİ AKIŞ ŞEMASI

 KONTROL SİSTEMLERİ
Otomatik kontrol sisteminden önce bir kontrol sisteminin ne
olduğunu açıklamak gerekir. Son yıllarda, çağdaş uygarlığın ve
teknolojinin gelişmesi ve ilerlemesi ile birlikte, bu işlemlerin üretim
sırasında veya kullanıcı tarafından sonradan programlanarak
yerine getirilmesiyle otomatik kontrol sistemleri ortaya çıkmıştır. Bu
nedenle otomatik kontrol sistemlerinin önemi gittikçe artmaya
başlamıştır. Uygulamada günlük etkinliklerimizin her yönü bu tür
kontrol sistemleriyle etkilenmektedir. Otomatik kontrol sistemleri,
üretilen ürünlerin kalitesinin belirlenmesinde, otomatik montaj
hatlarında, makine ve aletlerin denetlenmesinde, uzay
teknolojilerinde silah sistemlerinde, bilgisayarlı kontrol
sistemlerinde, ulaşım ve güç sistemlerinde, robotlarda ve benzeri
endüstri sektörlerinde çok yaygın olarak kullanılmaktadır. Ayrıca
stok kontrol amacıyla işletme, hatta sosyal ve ekonomik
sistemlerin denetimi amacıyla bile, otomatik kontrol kuramı
uygulanmaktadır.
 KONTROL SİSTEMLERİ
Bir kontrol sisteminin üç temel öğesi vardır. Bu üç öğenin
birbirleriyle ilişkisi Şekil 1-1'de gösterilmiştir. Daha teknik terimlerle
ifade edilirse amaçlar x girişleri ya da sürücü işaretler ile belirlenir,
sonuçlar ise y çıkışları ya da kontrol edilen değişkenleri etkiler.
Genel olarak kontrol sisteminin amacı, kontrol sisteminin
elemanları aracılığı ile girişleri kullanarak, çıkışları önceden
belirlenmiş bir şekilde kontrol etmektir.
KONTROL SİSTEMLERİ

Açık Devre Hız Kontrolü

KONTROL SİSTEMLERİ

Kapalı Devre Hız Kontrolü

KONTROL SİSTEMLERİ