ΓΙΑΝΝΗ Κ.

ΚΟΡΔΑΤΟΥ

Η ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΕΞΕΓΕΡΣΗ
ΤΟΥ ΚΙΛΕΛΕΡ
(6/19 ΜΑΡΤΗ 1910)

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΗΣ Κ. Ε. ΤΟΥ Α.Κ.Ε.

 ΓΙΑΝΝΗ Κ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ

Η ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΕΞΕΓΕΡΣΗ
ΤΟΥ ΚΙΛΕΛΕΡ
( 6/19 ΜΑΡΤΗ 1910)

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΗΣ Κ. Ε. ΤΟΥ Α.Κ.Ε.

 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

"Από τό 1882 πού -προσαρτήθηκε ή Θεσσαλία στο Ε λ -

ληνικό Κράτος, οΐ φεουδαρχικές σχέσεις του θεσσαλικού
κάμπου Εγιναν άφορμή νά έζεταστή τό δλο άγροτικό ζήτημα
της χώρας μας. "Ακόμα άπό τόν καιρό του 1821 οί αγρό-
τες ·μας, πού Εδωσαν τό αίμα τους στόν έθνικοαπελευθερω-
τικό σηκωμό καΐ ·μέ τις άφάνταστες θυσίες τους κράτησαν
όχτώ χρόνια τόν άγω να, διατύπωσαν τή δίκαιη άζίωση νά
πάρουν τά τούρκικα τσιφλίκια, πού χαρακτηρίστηκαν άπό τις
πρώτες Εθνικές Συνελεύσεις ώς έθνική γη. Ή άπαίτησή
τους δμως αύτή δέν πραγματοποιήθηκε. Τά πιό πολλά τούρ-
κικα τσιφλίκια τά άρπαζαν οί κοτζαμπάσηδες του Μωριά
καϊ της Ρούμελης. Τά τζάκια τά κατάφεραν χάρη στήν προ-
δοσία της άστικής τάξης νά έπικρατήσουν και νά μονοπω-
λήσουν τήν πολιτική έζουσία έκατόν και παραπάνω χρόνια.
Μόνο στά 1872 Εγινε διανομή μερικών τσιφλικιών, μά καϊ
πάλι Εμεινοτν πολλά άναπαλλοτρίωτα. Τόσο τά Μοναστήρια
δσο και οί τσιφλικάδες κρατούσαν τό μεγαλύτερο και καλύ-
τερο μέρος της καλλιεργήσιμης γης κάτω άπό φεουδαρχι-
κές συνθήκες. "Ετσι ή άγροτική οικονομία της χώρας ου-
σιαστικά δέν άλλαζε άπό κείνη πού ήταν στόν καιρό της
τουρκοκρατίας. Μόνο τά άφεντικά άλλαζαν. Τόν τοΰρκο
μπέη τόν άντικατέστησε ό ρωμιός τσιφλικάς - γδύτης. Στά
Εφτάνησα, στό Μωριά, στήν Εϋβοια, στις Κυκλάδες, στήν
Αττική, στή Λαμία, στήν "Αρτα, στή Θεσσαλία υπήρχαν
άπέραντες έχτάσεις γης, πού τΙς έζουσίαζαν έκατό - διακόσιοι
έκμεταλλευτές, ένώ ό άγροτικός πληθυσμός στέναζε άπ' τήν
καταπίεση, πεινοϋσε, ύπόφερε, δυστυχούσε. Ά π ό τήν αΙτία
αύτή κάθε χρόνο ή νεολαία Εκπατρίζονταν. Χιλιάδες νέοι
ζε,νητεύονταν στήν Αίγυπτο, στήν Πόλη, στή Νότια Ρωσσία
καϊ άπό τό 1895 καϊ δώθε στήν "Αμερική. Υπήρχε βέβαια
στενότητα γης, άλλά ή στενότητα αύτή ήταν τεχνητή καϊ όχι
πραγματική. "Αν άπό τό 1834 γίνονταν κανονική και δίκα.η
διανομή τών έθνικών γαιών και καταργούντανε παράλληλα
δλες οί φεουδαρχικές συνθήκες, ή έθνική οίκονομία της χώ-
ρσς μας 6ά προόδευε και θ' Αναπτύσσονταν ώστε να μπορή
νά βρέψη τόν πληθυσμό της. ΟΙ άστοτσιφλικάδες δμως, πού
κυβέρνησαν τόν τόπο στά έκατόν χρόνια πού πέρασαν άπό
την ίδρυση του νεοελληνικού Κράτους, συνεταιρισμένοι μέ τύ
ξένο κεφάλαιο — κυρίως τό άγγλικό — άκολούθησαν άλλη
ταχτική. "Αρπαζαν άπ' τή ·μι« μεριά τά τούρκικα τσιφλίκια
και άπό τήν άλλη γονάτισαν τό λαό μας ·μέ τούς φόρους καΐ
τις κάθε λογής καταπιέσεις -πού χάλκευαν μέσα στή Βουλή.
Δέν ένδιαφέρθηκαν ουτε μιά στιγμή γιά τή φτωχολογιά. Κοί-
ταζαν μόνο πώς νά γδύσουν τό λαό καΐ νά Αξιοποιήσουν σέ
δραχμές και λίρες τόν Ιδρώτα και τούς μόχθους του.

Κάτω άπό τΙς τέτοιες συνθήκες, μιά δηλαδή πού ή άγρσ-

τιά ζοϋσε τυραγνισμένη ζωή μέσα σέ καθυστερημένες μορ-
φές οίκονομίας, δέν ήταν δυνατό νά δημιουργηθούν οί άνα-
λογοι ύποκειμενικοί παράγοντες πού θά Ιφερναν τόν καλ-
λιεργητή της γης στό προσκήνιο της πολιτικής σκηνής ώστ?
νά διεκδικήση τά δικαιώματά του. "Εγιναν, είν' άλήΟεια, καΐ
στό Μωριά και στή Ρούμελη και άλλου άγροτικές έξεγέρ-
σεις, μά είχαν πάντα τοπικό και περιορισμένο χαραχτήρα,
γι' αύτό και άποτύχανε. Ά π ό τό 1882 δμως τά πράγματα
άρχισαν κάπως ν' Αλλάζουν. Πρώτα πρώτα άρχιοε νά πρα-
γματοποιήται ίνα πλατύ - γιά τήν έποχή έκείνη — σιδηρο-
δρομικό δίχτυο, δεύτερο παρατηρήθηκε μιά κάπως συστη-
ματοποιημένη προσπάθεια γιά έκβιομηχάνιση τής χώρας μας
και τρίτο ή προσάρτηση της Θεσσαλίας πλάταινε τόν κύκλο
τής άγοράς. Μερικοί φωτισμένοι οίκονομολόγοι άρχισαν νά
ΰποστηρίζουν άπό τότε πώς θά έπρεπε νά έφαρμοσθή ϊν·<
μελετημένο σχέδιο άγροτικής πολιτικής, πού ν' άποβλέπη
στό ν" άνυψώση τήν άγροτική μάζα ώστε νά δυναμώση ή
Αγοραστική της Ικανότητα, πράγμα πού θά έξυπηρετοϋσε
τή βιομηχανική άνοδο τής χώρας. ΟΙ σχετικές δμως μελέτες
πού δημοσιεύτηκαν ?μειναν θεωρίες σιό χαρτί, γιατί ό κο-
τζαμπασιδισμός ήταν άκόμα πανίσχυρος καί δέν ϊκανε παρά
μόνο σημειωτά βήματα πρός τά μπρός.
Ωστόσο στή Θεσσαλία οί κολλιγάδες, πού πίστεψαν
•πώς τό Ελληνικό θά τούς φέρη τή λευτεριά τους, βγήκαν
γελασμένοι. Οί τσιφλικάδες έ'γιν'αν πιό τυραννικοί και πιό
γδύτες. Μερικοί άπ' τούς Θεσσαλούς βουλευτές, ϊνας δυό,
6 Ταρπάτζης καΐ ό Αδαμόπουλος, ύψωσαν τή φωνή τους
και υποστήριξαν τά δίκαια του θεσσαλικού κάμπου, άλλά
οί διαμαρτυρίες τους ήταν φωνή βοώντος έν τη έρήμφ.
Ά π ' τά 1900 δμως και δώθε έβγαινε μια έφημερίδα στό
Βόλο άπό τό δικηγόρο Σοφοκλή Τριανταφυλλίδη, πού συ-
στηματικά προπαγάνδισε τήν ιδέα τοΰ άγροτισμοϋ και τήν
άμεση άπαλλοτρίωση τών θεσσαλικών τσιφλικιών. Σ τ ά 1905
πάλι δμφανίστηκε στή Θεσσαλία — στήν περιοχή της Λάρι-
σας — ό Μαρίνος Ά ν τ ύ π α ς πού, αν και έτχι αχάτης σ' ϊ ν α
τσιφλίκι τοΰ Πυργετοϋ, ύψωσε θαρραλέα τήν αγροτική ση-
μαία. "Ετσι σιγά-σιγά μέσα στήν άγροτική νεολαία της θεσ-
σαλικής γ κ α ρ α γ κ ο ύ ν α ς καλλιεργήθηκε ή ιδέα πώς οί κολ-
λίγοι μόνο ιμέ τήν όργανωμένΐ| προσπάθειά τους θά μπορέ-
σουν νά βροΰν τό δίκαιο τους. Ά π ό τόν κάμπο της Καρδί-
τσας ξεπετάχτηκαν οί πρώτοι άγροτιστές πού προέρχονταν
άπό τά σπλάχνα τής άγροτιας. "Ηταν ό γιατρός Β. Γρίβας,
ό Χαράλαμπος Δημακόπουλος άπό τό Παλιόκαστρο, ό Κ.
Κοοκούλης άπό τό Κιευρτέσι, ό Βάγιος Καολτζας άπό τό
"Ισσαρι, ό Θανάσης και Δημήτριος Μπατζής άπό τοϋς
Κουμάδες, ό Χρ. Χούτας άπό τήν Παραπράσταινα, ό Β. Γκό-
λιας άπό τό Φανάρ - Μαγούλα, ό Γρηγ, Κορομπίλης ά π ό
τήν Καρδιτσομάγουλα, ό Ά π . Μανώλης άπό τό Πιτσιαρί,
ό Β. Κολίβας άπό τις Σοφάδες, ό Γ. Κοΰλος άπό τό Μπουλϊ
και ιό Δηιμ. Γκουτόπουλος άπό τόν Πύργο - Ματαράγκα.
Κοντά σ' αυτούς πλεύρισαν καϊ μερικοί δικηγόροι, δπως 6
Δ. Μπούσδρας. Ή πρώτη τους ένέργεια ήταν νά φτιάξουν
μιά όργάνωση, τό Γ ε ω ρ γ ι κ ό Σ ύ λ λ ο γ ο .
Στήν περιοχή τής Λάρισας πάλι ό Ζήσης Γιαννακόπου-
λος, ό Ά θ . ιΝταφούλης, ό "Α6. Μπόκας, ό Γούλας, ό Β. Πά-
σχος, ό Χρ. Σβερώνης, ό Γ. Ράϊκος, ό Δ. Χρονόπουλος, δ
Β. Καπνι^δς καϊ άλλοι κάνουν τις ίδιες ένέργειες.
Ή πρώτη άρχή έγινε. Τό ξύπνημα πραγματοποιήθηκε.
Ό θεσσαλικός κάμπος ξεμούδιαζε άπό τή χειμέρια νάρκη
του...
Σ τ ά χρόνια αύτά και στήν άλλη "Ελλάδα παρατηρή-
θηκε μιά ά λ λ α γ ή πού επισφραγίστηκε μέ τό στρατιωτικό
κίνημα στό Γουδί τόν Αΰγουστο του 1909.
* * *

Οί κολλίγοι τής Θεσσαλίας δμως πρωτοστάτησαν στήν

παλλαϊκή έξέγερση. "Εδωκαν αύτοί πρώτοι τό σύνθημα.
Ά π ό τό φθινόπωρο του 1908 ό θεσσαλικός κάμπος βρί-
σκεται στό πόδι. Και πριν άκόμα ξεσπάσει τό στρατιωτικό
κίνημα τοΰ Γουδιοΰ, στις 27 του Φλεβάρη (1909) στην Καρ-
δίτσα έγινε τό πρώτο μεγάλο άγροτικό συλλαλητήριο πού
ίδειξε τή δύναμη τής άγροτιάς. Τήν ίδια μέρα έγιναν κι' άλ-
λο τέτοια αγροτικά συλλαλητήρια στά Τρίκκαλα, Σοφάδες,
Λάρισα, Ά γ ι ά , Τύρναβο και Φάρσαλα.
Στήν Αθήνα δμως π·αρ' δλες τις υποσχέσεις πού έδω-
σαν οί αρχηγοί τής στρατιωτικής έπανάστασης φυσούσε
άλλος αέρας. 01 άστοτσιφλικάδες ήτοτν παντοδύναμοι καΐ
ό γέρο - Δραγούμης πού διορίστηκε πρωθυπουργός χαρακτή-
ρισε τις όργανωμένες αγροτικές διαμαρτυρίες «αναρχικά
κρούσματα πρός κατάλυσιν τής καθυστεκυίας τάξεως».
ΟΙ άγρότες προδόθηκαν άλλη μιά φ,ορά. Δέν παράτησαν
ωστόσο τόν άγώνα άν και ξεγελάστηκαν άπό τούς πολιτι-
κάντηδες «άγροτιστές» πού κοντά είκοσι χρόνια χρησιμο-
ποίησαν τήν άγροτιά τοΰ θεσσαλικού κάμπου γιά νά βγαί-
νουν βουλευτές ·καί νά έιμπαίζουν τήν γκαραγκουνιά.
Ό καιρός έκεϊνος πέρασε. Τά ψέμματα δέν περνοϋν
πιά. Ό πολιτικάντικος «άγροτισμός» ξεσκεπάστηκε καΐ
τώρα ή πλειοψηφία τής θεσσαλικής άγροτιας είνε όργανω-
μένη κάτω άπό τήν τίμια σημαία τοΰ Αγροτικού Κόμματος
τής Ελλάδας. ΕΙνε τό Κόμμα πού άγκαλιάζει δλα τά άγρο-
τικά προβλήματα τής χώρας μας, τό Κόμμα πού στέκεται
άκοίμητος σημαιοφόρος τής άγροτικής ιδέας.
Η ΑΓΡΟΤΙΚΗ Ε Ξ Ε Γ Ε Ρ Σ Η ΤΟΥ ΚΙΛΕΛΕΡ
Α ρ χ έ ς τοΰ Μάρτη τοΰ 1910. Α κ ό μ α ό θεσσαλικός
κάμπος δεν είχε στεγνώσει άπό τά νερά. Τά σπαρτά
•ώστόσο είχαν ξεπεταχτεί και σάν ατέλειωτο πράσινο τα-
πέτο θύμιζαν π ώ ς ή Θεσσαλία είναι ή ψωμοθρέφτρα γης.
Οί ά μ υ γ δ α λ ι έ ς έδώ κι' έκεϊ μέ τά λουλούδια τους προα-
ν ά γ έ λ λ α ν ε τήν άνοιξη και οί κολλιγάδες από χ α ρ α μ έ ρ α
βολόδερναν στά χωράφια γ ι ά νά βοηθήσουν τη γης νά
φέρει τόν πλούσιο καρπό της Δήμητρας.
Ή ατμόσφαιρα 5μως ήταν ανήσυχη. Οί α γ ρ ό τ ε ς ή-
τ α ν αποφασισμένοι νά διεκδικήσουν τά δικαιώματά τους.
"Οχι π α ρ α κ ά λ ι ε ς καΐ διαμαρτυρίες, ά λ λ ά 'όμαδική δρά-
ση. Είχαν άποκτήσει συνείδηση γ ι ' αύτό συνεννοήθηκαν
νά δράσουν δλοι μαζύ. Νά σηκωθεί ό θεσσαλικός κάμπος
ά π ό τή μιά ά κ ρ η στήν άλλη.
Τό πρώτο μήνυμα της μπόρας πού έρχονταν τδ-
δωσαν οί ά γ ρ ό τ ε ς των Ό ρ φ α ν ώ ν τήν 1 τοΰ Μάρτη 1910.
Τετρακόσιοι κολλιγάδες όπλισμένοι μέ γ κ ρ ά δ ε ς κατέβη-
καν και σταμάτησαν τό τραίνο τοΰ-Λαρισαϊκοΰ μισή
<ωρα π έ ρ α άπό τό σταθμό δηλώνοντας πώς αν δέν γίνει
απαλλοτρίωση θά χαλάσουν τή γ ρ α μ μ ή . . .
Σ τ ά χ ω ρ ι ά πάλι Τσαχμάτ, Κόντου καί Κρύα Βρύση
•Φαρσάλων οί κολλίγοι έδωκαν φωτιά στις άχυραποθή-
κες των τσιφλικάδων. Ή μάχη άρχισε. . .
Στήν Α θ ή ν α άρχισαν νά μιλούν πολιτευτές καί δη-
μοσιογράφοι γ ι ά τά «κρούσματα της αναρχίας» πού έκ-
δηλώθηκαν στό θεσσαλικό κάμπο. Καί οί έφημερίδες
χ ρ ω μ ά τ ι ζ α ν τά συμβάντα σύμφωνα μέ τά κομματικά
τους συμφέροντα. Καμμιά δμως άπό τις Α θ η ν α ϊ κ έ ς έφη-
μερίδες δέν πήρε τό μέρος της άγροτιάς. Μόνο ή <>Παν-
•θεσσαλική» τοΰ Βόλου στάθηκε ό ύ π ε ρ α σ ^ σ τ ή ς τους.
 Μά και στην άλλη Ε λ λ ά δ α άρχισε νά γίνεται -λόγος
>ιά τή θεσσαλική έξέγερση. Πιο πολύ ξαφνιάστηκαν οί
άστοτσιφλικάδες. "Εγιναν π ο λ λ ά συμβούλια και διαβού-
λια και τό Παλάτι ζητούσε πληροφορίες. Ό Γεώργιος
Γλύξμπουργκ μάλιστα παραπονευότανε στον " Α γ γ λ ο
πρεσβευτή γιατί ό «Στρατιωτικός Σύνδεσμος» μέ τό
πραξικόπημά του δημιούργησε κατάσταση ά ν α ρ χ ί α ς
στήν ϋπαιθρο. Ό " Α γ γ λ ο ς πρεσβευτής εκανε εμμεσα
α ν ά λ ο γ α διαβήματα και εβαλε και τον Τοΰρκο συνά-
δελφό του νά υποδείξει στήν Ελληνική Κυβέρνηση π ώ ς
ή Τουρκία δεν μπορεί ν' άδιαφορήσει «διά ένδεχομένην
άναρχίαν έν θ ε σ σ α λ ί ^ έφόσον υπάρχουν Τούρκοι γάιο-
κ.τήμονες». Τούρκοι, "Αγγλοι και "Ελληνες τσιφλικάδες
ήταν σύμφωνοι νά μή διαταραχτεί τό καθεστώς της σκλα-
βιάς στή Θεσσαλία.
Τις σκέψεις και άντιλήψεις αύτές τις έξωτερίκευε μέ
λύσσα ή «Εστία» και αί «Αθήναι». Αύτές λύσσαξαν γ ι ά
τό σηκωμό της ά γ ρ ο τ ι α ς και άρχισαν νά ξερνούν τά λϋσ-
σακά τους.
Ό "Αδ. Κύρου έβρισε, άγρίεψε, συκοφάντησε...
«Κινδυνεύομεν μέ δσα γίνονται έν Θεσσαλία νά προ-
καλέσωμεν έπέμβασιν έξωτερικήν' είναι καιρός νά συ-
νέλθωμεν και ν' άντιληφθώμεν δτι δέν είναι καιρός δ ι ά
πειραματισμούς» εγραφεν ή «Εστία» και τό τότε πρωινό
ό ρ γ α ν ο της πιο μαύρης αντίδρασης αί «Αθήναι» στό
φύλλο της 3 τοΰ Μάρτη 1910 τόνιζε:

«Ή έν Θεσσαλία έξέγερσις, ή παράλογος αλλά και όν-

τως άντιπατριωτική κατά τήν περίοδον ταύτην τοΰ πολι-
τειακού ήιμών βίου, πρέπει νά περισταλεΐ πάση θυσία. . . .
Ατυχώς δμως οί έξεγειρόμενοι πληθυσμοί ά μ α θ ω ν
χ ω ρ ι κ ώ ν δταν εύρίσκιουσιν έλευθερίαν έκνόμου ένερ-
γειας άποθρασύνονται καϊ φυσικώς αϊ έλπίδες των στηρί-
ζονται είς τήν δημιουργίαν ταραχών. Πάντως όφείλει ή Κυ-
βέρνηοις νά άποστείλει. . . Διότι άπό ήμερων ήδη τά έν
Θεσσαλία διαδραματιζόμενα έ ξ α ί ρ ο ν τ α ι ώς ή
Ι ν β ρ ξ ι ς κ ο ι ν ω ν ι κ ή ς Επαναστάσεως, δ
δ' Αντίκτυπος όμοιων φαινομένων θ* άνοτφανή έντελέστε-
ρον άλλοΰ ένθα καΐ οι χωρικοί πληθυσμοί είνε άπό φύσεως
θεληματικώτεροι και μάλλον ώργανωμένοι προς κοινήν τ ι να
ένέργεισν».
Ο ί α γ ρ ό τ ε ς δμως τοΟ θεσσαλικού κάμπου δεν έδιναν
καμμιά σημασία στις απειλές αυτές. "Οσο κι' άν οί πρά-
χτορες των τσιφλικάδων προσπαθούσαν νά σπείρουν ζι-
ζάνια και νά δημιουργήσουν συγχύσεις και διαιρέσεις,
δεν κατάφεραν τίποτα. Οϊ κολλίγοι ήταν ένωμένοι. Υ-
π ή ρ χ α ν άνάμεσά τους πρωτοπόροι πού άποστόμωναν
τούς έχτρούς και συκοφάντες τής ά γ ρ ο τ ι α ς . Μόνο οί δι-
κηγόροι και οί άλλοι «άγροτιστές» πού είχαν πλευρίσει
τούς κολλίγους ά ρ χ ι σ α ν νά προπαγανδίζουν τήν ιδέα νά
μή γίνουν συλλαλητήρια" «διά νά μή δημιουργηθούν έ-
θνικαΐ περιπλοκαί». Σ τ ό βάθος δμως ήταν ό φόδος πού
τούς €κανε νά κρατήσουν τέτοια στάση, γιατί δεν πί-
στευαν στον ά γ ώ ν α . "Ηταν καιοοσκόποι και τίποτ' άλ-
λο. Οί ά γ ρ ό τ ε ς δμως δέ σταμάτησαν στή μέση του δρό-
μου. Προχώρησαν και μιά πού είχαν πάρει απόφαση νά
όργανώσουν π α ν α γ ρ ο τ ι κ ά συλλαλητήρια ήταν (Αποφασι-
σμένοι ν' άγωνιστοΰν.
Κανονίστηκε λοιπόν γ ι ά τις 6 του Μάρτη (1910)
νά γίνει στή Λάρισα παναγροτική συγκέντρωση τής π ε -
ριοχής τοϋ λαρισινου κάμπου και στις 8 του Μάρτη
π α ν α γ ρ ο τ ι κ ά συλλαλητήρια στην Καρδίτσα, Φάρσαλα
και Τρίκκαλα. Στήν άρχή ρίχτηκε ή ιδέα νά κατέβουν
8>.οι σί ά γ ρ ό τ ε ς όπλισμένοι μά οί δήμαρχοι των χ ω ρ ι ώ ν
μπήκαν στή μέση και φώναζαν:
«Προς θεοΰ παιδιά. "Οχι μέ γκράδες. θ ά γίνη αιματο-
χυσία και τό κακό θά ξεσπάση στή ράχη μας. θ ά πάρετε
τά παιδιά και τ' αδέρφια σας στό λαιμό σας. Γιά δνομα του
θεοΰ. . . "Αν δεν άκουστόϋμε, τότε, τό άπάνω Σάβδατο,
κατεβαίνουμε μέ τούς γκράδες.. .».
Και τό « ε ι ρ η ν ι σ τ ι κ ό » αύτό κήρυγμα επιασε. Οί
Δημάρχοι ήταν μεγαλονοικοκυραΐοι πού είχαν τον τρό-
πο τους και φυσικά δέν είχαν επαναστατική ψυχολογία.
^Ηταν οί άσυνείδητοι πράχτορες των άστοτσιφλικάδων.
Τ
Ηρθε λοιπόν ή 6 του Μάρτη. "Μ Ιταν μέρα Σ ά β β α τ ο .
ΠρΙν άκόμα καλά καλά ξημερώσει ή ά γ ρ ο τ ι ά ξεκινούσε
γ ι ά τή σημεία συγκέντρωσης.
Πρώτοι βρέθηκαν στίς θέσεις τους οί κολλιγάδες
τοΟ δήμου Κρανώνα. Κρατούσαν μ α ύ ρ ε ς και κ ό κ -
κ ι ν ε ς σημαίες. ΑΰτοΙ πρωτομπήκαν στή Λάρισα. Μέ-
ραρχος ήταν ό Ψαρροδήμος. Νομάρχης δ Πειτές
Α ρ γ υ ρ ό π ο υ λ ο ς . Ό Μέραρχος και ό Νομάρχης κάνανε
άπό τήν παραμονή συμβούλιο και αποφάσισαν νάρθη
οτρατός άπό τό Βόλο και νά είνε ή φρουρά σέ έπιφυ-
λακή δλη τή μέρα.
Μερικοί έπίσημοι π ή γ α ν νά ΙδοΟν τό Νομάρχη πρωΐ
πρωΐ. ' Η τ α ν έκεϊ και ό αστυνόμος και ό Ε ι σ α γ γ ε λ έ α ς .
— Μ ά τ ί τ έ λ ο υ ν α ύ τ ο ί ο ί κ ο ΐ γ ά-
δ ε ς ; Ρωτούσε ό Πεπές ό Α ρ γ υ ρ ό π ο υ λ ο ς ό Νομάρχης
πού ή γενιά του βαστούσε ά π ό τή φάρα των Φαναριώτη-
δων καΐ τά έλληνικά του ήταν γαλλορωμέϊκα.
— Είναι αλήθεια π ώ ς ιτεινοΟν κύριε Νομάρχα, είπε
ό Ε ι σ α γ γ ε λ έ α ς και ζώσιν ώσάν κτήνη. " Ε ρ γ ο ν φιλαν-
θρωπίας θά ήτο νά έλαμβάνετο μικρά τις πρόνοια. Ζώ-
σιν εις τ ρ ώ γ λ α ς καΐ τρέφονται μέ μπομπόταν.
—Μ ά τί θ έ γ ο υ ν π α ν τ ε σ ι τ ά ν ι νά
φ ά ν £ ; Α ύ τ ο ί δ έ ν ε ί ν ε ά φ ε ν τ ι κ ά, μ ά
σ κ λ ά δ ο ι . . . Αί κοινωνίγιαι γεν μπογοΰν νά πγο-
οδέψουν δταν ό οκλος ά π α τ γ α χ ύ ν ε τ α ι . Πγέπει νά π γ ο -
λάβωμεν τάς ά ν α ρ γ ι κ ά ς έγδηλώσεις. ..
•Κι* ένώ ό Νομάρχης δικαιολογούσε μέ τή γ α λ λ ο μ ά -
θειά του και τή φαναριώτικη νοοτροπία του τούς φεου-
δαρχικούς θεσμούς, ή Λάρισα γέμιζε άπό τήν ά γ ρ ο τ ι ά
πού έρχονταν όμάδες όμάδες άπό τά γ ύ ρ ω χωριά, των
δήμων Συκουρίου και 'Ογχήστου. Ω σ τ ό σ ο ήταν ήσυχία
άκόμα. Μόνο οί περιπολίες του στρατού έδειχναν πώς
κάτι μαγειρεύονταν. Τό ιππικό μάλιστα πού πηγαινοέρ-
χονταν άπό τή μιά άκρη στήν ά λ λ η θύμιζε μ ε γ ά λ α γυ-
μ ν ά σ ι α . . . Σ τ ό μεταξύ δλο και ή ά γ ρ ο τ ι ά πλήθαινε. Κα-
-τέβαιναν ά π ό δ λ α τ ά χωριά. ΚαΙ δόστου περιπολίες κσΐ
δόστου καβαλλαραίοι καί χωροφυλάκοι νά τρέχουν δε-
ξ ι ά καΙ άριστερά,στόν κάμπο.
Αύτά γίνονταν στή Λάρισσα, μά σένα χωριουδάκι
<ττό Κελελέρ (Κυψέλη) πού ήταν σημείο συγκέντρωσης,
οί κολλίγοι κατέβηκαν τραγουδώντας και ζ η τ ω κ ρ α υ γ ά -
ζωντας. Δεν έδειχνε τίποτα δμως π ώ ς άπ* έκεΐ θάρχιζε
τ ό αιματοκύλισμα. Οϋτε δπλα κρατούσαν, οϋτε προκα-
λούσαν. Μόνο δταν έφτασε τό τραίνο άπό τό Βόλο οϊ κολ-
λίγοι θέλησαν ν' άνέβουν γ ι ά νά πανε στη Λάρισα δπου
θά γίνονταν ή μ ε γ ά λ η συγκέντρωση. Δέν έ β γ α λ α ν δ-
μως εισιτήριο. «Τόσον καιρό μας έκμεταλλεύεται και μας
γδύνει ή "Εταιρεία, φώναξαν, αύτη τή φορά δμως άπαι-
τοΟμε νά μας πάει δωρεάν στή Λάρισα».
Σ τ ο τραίνο μέσα έτυχε νά ταξιδεύει καί ό διευθυντής
των θ ε σ σ α λ ι κ ώ ν σιδηροδρόμων Πολίτης, συντροφεύοντας
τό γ ε ρ μ α ν ό δημοσιογράφο Φίσε,ρ. "Αμα άκουσε π ώ ς οϊ
κολλίγοι δέν θέλουν νά πληρώσουν εισιτήριο, διέταξε
ι ο ύ ς σιδηροδρομικούς υπαλλήλους νά κατεβάσουν κάτω
«αΰτό τό σκυλολόϊ, α ύ τ ά τά κτήνη». Οί κολλιγάδες δί-
χως νά φέρουν άντίσταση κατέβηκαν γιατί είδαν πώς
•μέσα στό τραίνο ύπήρχε στρατός. Μά ά μ α κατέβηκαν
κ α τ ά λ α β α ν πώς δέν έκαναν καλά. Πειράχτηκαν άπό τις
βρισιές του Πολίτη καΙ μέ τό ένστιχτο της ομαδικής δύ-
ναμης καί ψυχολογίας άρχισαν νά πετροβολούν τό τραί-
νο μόλις ξεκίνησε καί νά γιουχαΐζουν τόν Πολίτη. Μερι-
κές πέτρες μάλιστα σπάσανε πολλά τζάμια της αμαξο-
στοιχίας.
Τό τραίνο είχε και δέν είχε κάνει δρόμο ενός χιλιο-
μέτρου καί μιάν άλλη ό μ ά δ α κολλίγων ά π ό καμμιά ό-
χτακοσαριά, μέ κ ό κ κ ι ν ε ς σημαίες φώναζε: θ έ-
λ. ο μ ε ά π α λ λ ο τ ρ ί ω σ η και έ κ α μ α ν νεύματα νά
σταματήσει τό τραίνο, π ρ α μ α πού και έγινε. Οί ά γ ρ ό τ ε ς
τότες ζήτησαν νά άνέβουν χωρίς νά πληρώσουν εισιτή-
ριο. Ό Πολίτης αρχίζει πάλι νά βρίζει: «Χτήνη, ζώα,
ιταλιανθρώποι.. . . Μ ά όί κολλίγοι άγριεύουν, βρίζουν

Π
κι* αύτοί και μερικοί άπό δαύτους σκαρφαλώνουν στό>
τραίνο.
Τότε ό Πολίτης καλεί τόν αξιωματικό πού ήταν έπι-
κεφαλής τοΰ στρατού πού άπό τό Βόλο μεταφέρονταν·
στη Λάρισσα και τοΰ λέει:
— «"Εχετε υποχρέωση νά προστατεύσετε την τάξιν. "Αλ-
λωστε μεταβαίνετε στη Λάρισσα έξαιτίας τοΰ αγροτικού
συλλαλητηρίου. Ό σιδηροδρομικός συρμός κινδυνεύει άπό
τάς άναρχικάς επιθέσεις αυτών των κτηνών», δείχνοντας,
μάλιστα μέ τό δάχτυλο του τό μανιασμένο πλήθος. Ό
καραβανάς πού ήταν έπικεφαλής, χωρίς νά σκεφτή, χω-
ρίς νά λογαριάσει πώς οι ά γ ρ ό τ ε ς ήταν άδέρφια του,,
στάθηκε προσοχή, χαιρέτησε τόν Πολίτη σά νά είχε μπρο-
στά του κανένα συνταγματάρχη και διατάσσει τούς εύ-
ζώνους και φαντάρους νά πυροβολήσουν.
Ή άγροτιά δμως αύτη τή φορά δέν τά έχασε. Δέν
τρομοκρατήθηκε. Τώρα ήταν π α ρ α π ά ν ω άπό χίλιοι νομα-
ταΐοι. Πέρναν πέτρες μιά πού δέν είχαν οπλα και τις ρί-
χ ν α ν έπάνω στο τραίνο. Μερικοί τσολιάδες — ίσως άγρο-
τόπαιδα —σημαδεύουν στο κρέας και δυό ά γ ρ ό τ ε ς ό 'ΑΘ.
Νταφούλης και 'ΑΘ. Μπόκας ξαπλώνονται χάμω. ^Ηταν
νεκροί. Έ ν ώ ένας άλλος π α ρ α π έ ρ α πληγώνεται βαρειά.
Τό τραϊνο αγκομαχώντας, γ κ ά φ - γκούφ, γ κ ά φ - γκούφ
φεύγει και οί σφαίρες ξακολουθοϋν νά σφυρίζουν μέσα
στον κάμπο, περνώντας ανάμεσα άπό τά κορμιά της.
άγροτιας.
Τό αίμα είχε πιά χυθεΐ και ποτίσει τόν κάμπο. Ό
άγροτισμός έγραφε μιά μεγάλη σελίδα. Και τό σύνθημα
τοΰ άγώνα, της πάλης είχε δοθεί, μέ τό α ί μ α και τά κορ-
μιά πού έπεσαν. "Οσο κι' άν ό κολλίγας ήταν άκόμα σέ
χαμηλό διανοητικό επίπεδο καταλάβαινε π ώ ς κάτι τόν
χώριζε άπό τό Κράτος, ά π ό την Κυβέρνηση, άπό τ ά όρ-
γ α ν α της έξουσίας. Τίποτα δέν ήταν δικό του και δ λ α
και δλοι ήταν έχθροί του και τυράννοι του.
Τό τραίνο μισοκαταστρεμένο προχωρεί μέσα σέ βρο-
χή άπό -πετροπόλεμο ένώ τό α ί μ α των σκοτωμένων καί
πληγωμένων αχνίζει ακόμα.
Μά προχωρεί γιατί τό προστατεύουν οί τσολιάδες
μέ τά μ ά λ ι γ χ ε ρ . . . Φτάνει καμιά φορά στό σταθμό Τσου-
λ ά ρ . Κ' έκεΐ είναι μαζεμένοι πολλοί κολλίγοι. Ό κάμπος
γ ύ ρ ω -στό σταθμό μαύριζε καί αντιλαλούσε ά π ό τά ζήτω:
— Ζήτω ή Λευτεριά μ α ς !
— Κάτω οί τσιφλικάδες !
Νά σταματήσει τό τραίνο φωνάζουν. Μά τό τραίνο
Μ σταματάει. Σφυρίζει καί φεύγει. Οί τσολιάδες γουρ-
λώνουν τ ά μάτια τους καί βγάζουν ά π ό τά π α ρ ά θ υ ρ α τ ά
μ ά λ ι γ χ ε ρ μέ τις ξιφολόγχες πού γυάλιζαν.
Νέος πετροπόλεμος, γιουχα'ίτά, κακό μεγάλο.
Μπάμ - μπούμ. Οί τσολιάδες ρίχνουν. Καί ρίχνουν
στό κρέας. Δυο α γ ρ ό τ ε ς ξαπλώνονται πάλι. Τ Ηταν ό
Στέφ. 'Ακριδούσης πού εμεινε στόν τόπο καί ό Μπατάλας
•βαρειά λαβωμένος.
"Αλλοι ομως δέκα πέντε πληγώνονται, όίλλος πιό
βαρειά καί άλλος λαφρύτερα
Νέο λοιπόν αίμα αγροτικό χύθηκε καί νέοι μάρτυ-
ρες τοΰ άγροτισμοΟ πέφτουν.
Οί σκλάβοι της γ η ς πού αιώνες τώρα πότιζαν μέ τόν
ιδρώτα τους τή γης, τήν έπότισαν καί μέ τό α ί μ α τους.
""Ήταν ή άπαραίτητη θυσία. Οί α γ ώ ν ε ς χωρίς θυσίες δέ
γίνονται. Μόνο πού αύτή τή φορά ή ό γ ρ ο τ ι ά μπαμπέσικα
κϊχί α ν α ν δ ρ α δολοφονιόντανε άπό τά εύζωνάκια καί φαν-
τ α ρ ά κ ι α πού ήταν ά γ ρ ο τ ό π α ι δ α . . .
Σ τ ή Λάρισσα δταν μαθεύτηκε ή δολοφονική έπίθεση
οί συγκεντρωμένοι άπό τά γ ύ ρ ω χωριά ά γ ρ ό τ ε ς άρχίζουν
νά διαμαρτύρονται, ένώ οί περιπολίες μέ έφ δπλου λόγ-
χη φώναζαν: Δ ι α λ υ θ ή τ ε.
Οί κολλίγοι δμως δέν τρομοκρατούνται καί δέ διαλύ-
ονται. Κύματα - κύματα λαοΟ περνούν άπό τό φρούριο
π ρ ό ς τόν κάτω δρόμο, πού πάει στήν πλατεία.
— «Παιδιά κουράγιο. — Μας έμποδίζουν νά ζητήσουμε
τ ό δίκαιο μας. Ν* αντισταθούμε. Δέν είμαστε γυναίκες...».
 — «Ζήτω τό δίκαιο μας».
—Κ ά τ ω ο ί τ σ ι φ λ ι κ ά δ ε ς ακούεται άπό·
χιλιάδες στόματα μιά άλλη κραυγή.
— Π 0 ρ, φωνάζει ό υπίλαρχος Χρύσης.
Μπάμ - μπούμ.
Πληγώνεται ό αγρότης Ά π ό σ τ . Μπάνταρης καί πέ-
φτει χάμω. Μά τήν ϊδια στιγμή τρεις καδαλλαρέοι πέ-
φτουν άπό τά ά λ ο γ ά τους καί ό ύπίλαρχος Χρύσης πλη-
γώνεται κι* αύτός.
Κοντά είκοσι λεφτά βαστάει ή μάχη. Ή ά γ ρ ο τ ι ά
σπάνει τή γραμμή καί τραδάει στήν πλατεία. Νέα έπέ-
λαση. Πληγώνονται οί α γ ρ ό τ ε ς Καραμπέρης καί Γκου-
λέμας. Ό άνθυπίλαρχος Σ κ α ν δ ά λ η ς βλέποντας τοϋς κα-
δαλλαρέους νά δειλιάζουν φωνάζει:
,—-Χτυπάτε, παιδιά. Μπρός. Χτυπάτε τά σκυλιά, τούς
άναρχικούς.
— Μπάμ - μ π ο ύ μ . . .
Καί μιά πέτρα βρίσκει τόν άνθυπίλαρχο Σ κ α ν δ ά λ η
στό χέρι καί του τό άχρησΐεύει. "Επρεπε μιά πέτρα νά
τόν 'βρεΐ στό στόμα, στό στόμα πού έ β γ α λ ε τήν λυσσα-
σμένη κραυγή. «Χτυπάτε».
Ή μάχη έξακολουθεϊ.
Ό Πηχεών πού ήταν επικεφαλής τοΰ ίππικοΰ δια-
τάσσει νέά επέλαση.
— Τί τούς φυλάτε. — Διαλύστε τ ο υ ς ! . . .
—Εμπρός! Ε μ π ρ ό ς ! Βαράτε...
Νέος πετροπόλεμος. Μέ δ,τι βρουν οί κολλίγοι χτυ-
ποϋν. Αμύνονται, έπιτίθενται, ζητωκραυγάζουν. Καί έπι-
τέλους σπάνουν τή στρατιωτική ζώνη. Α κ ό μ α δέν είχε
πάει μεσημέρι.
Τήν ίδια ώρα πάνω κάτω μπαίνουν <?τή Λάρισα κα-
μιά χ ι λ ι ά δ α κολλίγοι πού έρχονται άπό τ ά α π έ ξ ω μα-
κρινά χωριά, άπό τό Νεμπεγλέρ. Ό δνας κρατάει τόν
άλλον. Μόλις μπήκαν στήν πόλη τ ά μαθαίνουν ολα.
Α κ ο ύ ε τ α ι μιά φωνή τότε:
Α π ά ν ω τους π α ι δ ι ά !
 "Ολόι τρέχουν μέ σφιγμένες γροθιές καί μέ σανίδια:
καί ζύλα άπό τις φράχτες καί τίς σκαλωσιές. Μόλις πλη-
σιάζουν τούς ά γ ρ ό τ ε ς πού μιά καί π α ρ α π ά ν ω ώ ρ α τ ώ ρ α
αγωνίζονταν νά σπάσουν τή ζώνη τοΰ ίππικοΰ, άκούεται
ένα μυριόστομο:
ΖΗΤΩ — Ζ Η Τ Ω Ω Ω . . .
Καί οί πρώτοι πού πλησίασαν φιλιούνται καί α γ κ α -
λιάζονται.
Ζ Η Τ Ω - Ζ Η Τ Ω Ω Ω . ..
Σ τ ι γ μ έ ς ύπέρτατης συγκίνησης. Μεγαλείο όμαδικής
ενέργειας. Θέαμα υπέροχο ταξικής α λ λ η λ ε γ γ ύ η ς . . .
— Ζήτω οί κ ο λ λ ί γ ο ι !
— Κάτω οί τσιφλικάδες !
Καί ή ά γ ρ ο τ ο μ ά ζ α χωρίς ήγέτες μέ τό επαναστατικό
ενστιχτό της φτάνει στην πλατεία.
— Κάτω ή σ κ λ α β ι ά !
— Λευτεριά! Λ ε υ τ ε ρ ι ά ! . . .
Ό σκλάβος της γ η ς πού τόνε βάραινε ή παράδοση
χιλιάδων χρόνων ύ π ο τ α γ ή ς καί δουλικότητας είχε άντρει-
ευτεΐ καί είχε Θεριέψει. Θαρρούσες π ώ ς μέσα στον κάμ-
πο ά κ ο υ γ ε ς τό τραγούδι τοΰ Κ ώ σ τ α Χατζόπου-
λου:

«—Ξύπνα μονάχα άτι' τ' άποκοίμισμά σου,

Μή σκύβεις, λεημοσύνες μη ζητάς
Τρίζε τά δόντια σου, άγρίεψε, άνταριά σου
Σπάσε ιδποιο μπρος σου μπόδισμα' άπαντάς.
Ρίχνε δ,τι κόβει την δρμή σου, χύμα
σαν ακράτητη Θάλασσα πλατειά.
Κάθε άλλο μεγαλείο μπροστά σου, τρίμμα
άς πέσει άπ' τή γερή σου τή γροθιά!
Αιώνες δέν άπόστασες νά γέρνεις,
σάν τό νωθρό τό βόδι στό ζυγό;
'Νά σοΰ θερίζουν άλλοι δ,τι σπέρνεις,
άργούς νά θρέφεις, στάζοντας ίδρώ;
Χύνοντας αίμα σύ νά πλουταίνεις,
νά τούς ύψώνεις, σκύβοντας στή γή.
 Κι' έσύ νά λαχταράς, νά μή χορταίνεις
καΐ τό πικρό σου, τό ξερό ψωμί;»
Καϊ τό Ιππικό τ ώ ρ α μέσα στή Λάρισσα μέ τό ποδο-
β ο λ η τ ό του σηκώνει σύννεφα ά π ό σκόνι. Λές κι' ή τ α ν ό
κ ο ρ ν ι α χ τ ό ς τής τσιφλικάδικης ά ν τ ί δ ρ α σ η ς πού μόλυνε
τον ά έ ρ α τοϋ κάμπου.
Ό μ έ ρ α ρ χ ο ς Ψ α ρ ρ ο δ ή μ ο ς στέλνει νέα έμπιστευτική
διαταγή!
«Άντΐ πάσης θυσίας και έν ανάγκη νά γίνη χοήσις το ν
δπλων πρέπει νά καταστολή των χωρικών ή άνταρσία. Καθι-
στώ τούς διοικητάς των Τμημάτων υπευθύνους διά την έκτ£-
λεσιν παρούσης».
Νέα λ ο ι π ό ν έπέλαση. Και νέος π ε τ ρ ο π ό λ ε μ ο ς . Μά ή
ά γ ρ ο τ ι ά π ρ ο χ ω ρ ε ί . Ή ά γ ρ ο τ ο μ ά ζ α δέν δ ι α λ ύ ε τ α ι και
φτάνει στήν π λ α τ ε ί α . Μόλις δ μ ω ς έ φ τ α σ α ν οΐ π ρ ώ τ ο ι ά-
Υρότες μπροστά στό ξ ε ν ο δ ο χ ε ί ο «Π α ν ε λ λ ή ν ι ο», ό λό-
χ ο ς τοΰ μηχανικού α ρ χ ί ζ ε ι π υ ρ ά ό μ α δ ό ν . Και οί
κ α β α λ λ α ρ έ ο ι π υ ρ ο β ο λ ο ΰ ν κι' α ύ τ ο ί μέ τ ά π ι σ τ ό λ ι α τους.
Οί α ξ ι ω μ α τ ι κ ο ί πού οί π ι ο π ο λ λ ο ί ή τ α ν οί φ υ γ ά δ ε ς του
97, υψώνοντας τ ά σ π α θ ι ά τ ο υ ς φ ω ν ά ζ ο υ ν :
—Β α ρ ά τ ε τά σκυλιά! Στό κρέας!
Ω σ τ ό σ ο στό λ ό χ ο μ η χ α ν ι κ ο ύ ή τ α ν και μερικοί υπα-
ξ ι ω μ α τ ι κ ο ί ά π ό τό Βόλο και τον Πειραιά πού ε ί χ α ν π ρ ι ν
π ά ν ε σ τ ό σ τ ρ α τ ό διαβάσει μ ε ρ ι κ ά σοσιαλιστικά φυλλά-
δ ι α και κάτι κ α τ α λ ά β α ι ν α ν ά π ό σοσιαλισμό, γ ι α τ ί πή-
γ α ι ν α ν τ ά β ρ ά δ ύ α σ τ ά Κέντρα κι' ά κ ο υ γ α ν δ ι α λ έ ξ ε ι ς .
Αύτοί λοιπόν όρμήνεψαν τ ο ύ ς φ α ν τ ά ρ ο υ ς νά π υ ρ ο β ο λ ο ύ ν
ψηλά.
— «Μ ή π α ι δ ι ά χ τ υ π ά τ ε στό κρέας,'
είνε ά δ έ ρ φ ι α μας...».
Και τ ά σ κ α π α ν ά κ ι α μέ τις ά σ π ρ ε ς μπότες, θ α ρ ρ ε ί ς
-πώς κάτι τούς έ λ ε γ ε μ έ σ α τούς ν ά μήν πυροβολήσουν
στό κρέας. Και δέν π υ ρ ο β ό λ η σ α ν . Σ ά ν π α ι δ ι ά τοΰ λ α ου
έ κ α ν α ν μ ι ά τίμια π ρ ά ξ η .
Ε π ι τ έ λ ο υ ς ό αστυνόμος, ό Ν ο μ ά ρ χ η ς , ό φ ρ ο ύ ρ α ρ χ ο ς ,
βλέποντας τά σκούρα ά να γ κάστη καν νά διατάξουν τό
στρατό νά πάψει νά πυροβολεί.
Σ τ ή ν π λ α τ ε ί α Ι ν α ς - δυό πολιτικάντηδες Εβγαλαν λό-
γ ο καΐ είπανε π ο λ λ ά καΐ διάφορα.
Μά τή φόρα τους τήν Ικοψε τ ό μανιασμένο πλήθος
της ά γ ρ ο τ ι α ς .
«Δέ θέλουμε λόγια σήμερα, αΰριο τά λέτε πού θά
ρθοΰμε πάλι καΐ θάρθουμε μέ τούς γκράδες. "Ας δψεστε
σεις οί δήμαρχοι πού μας πήρατε στό λαιμό σας, καλά
θέλαμε έμεϊς νά κατέβουμε μέ τούς γκράδες μά δέν μας
άφήστε καϊ μας φέρατε έδώ γιά νά μας σκοτώσουν καϊ να
μας σφάξουν τά σκυλιά...».
Μετά πολλά έγκρίθηκε τοΰτο τό ψήφισμα πού στάλ-
θηκε τηλεγραφικώς στήν Κυβέρνηση και τή Βουλή:
«"Απας ιό γεωργικός λαός Λαρίσης συνέλθων πανοικεΐ
σήμερον Λάρισαν Ινα έκφράση βαθύν πόνον και πικρόν
παράπονον διά τήν μή ύποβολήν καϊ έπιψήφισιν τοΰ νόμου
περί άπαλλοτριώσεως των τσιφλικιών και προικοδοτήσεως
γενναίιοτέρας τοΰ Γεωργικού Ταμείου
Α π α ι τ ε ί :
α) Τήν Λμεσον έπιψήφισιν τοΟ νομοσχεδίου περί άπαλ-
λοτριώσεως των τσιφλικιών και διανομήν των Ζαππείων
κτημάτων.
β) Τήν γεναιοτέραν προικοδότησιν τοΟ γεωργικού τα-
μείου διά της διαθέσεως τοΰ ϋλου φόρου των άροτριώντων
κτηνών καϊ παντός δ,τι νομίζει ή ιΚΟβέρνησις καλύτερον.
γ ) "Εκφράζει τήν βαθεΐοτν λύπην και όδύνην του διά τήν
έκ μέρους των άρχων τής Πολιτείας άδικον έπίθεσιν κατά
τοΰ φιλησύχου και νομοταγούς λαοΰ οδ θύματα ύπη ρξαν
άοπλοι καϊ λευκοί σκλάβοι τής Θεσσαλίας».
Ή Κυβέρνηση Σ τ ε φ . Δ ρ α γ ο ύ μ η ΰστερα άπό τ ά αι-
ματηρά γ ε γ ο ν ό τ α Κιλελέρ - Λάρισας άπό τή μιά μεριά
έ β γ α λ ε δ ι α τ α γ ή νά πιαστούν και νά φυλακιστοΰν «οί
πρωταίτιοι» κι' άπό τήν άλλη διόρισε μιά μεγάλη Ε π ι -
τροπή γ ι ά ν ά . . . μελετήσει τό ά γ ρ ο τ ι κ ό πρόβλημα. Μά
στή συνεδρίαση -της Βουλής μίλησε μέ λύσσα ύ π έ ρ
των τσιφλικάδων καί κ α τ ά των κολλίγων. θ ά προ-
•προστατέψουμε, φώναξε «τήν ίννομον τάξιν καί θά τιμω-
ρήσωμεν άμειλίκτως τούς " δ η μ α γ ω γ ο ύ ς . . . » .
Καί ό Γ. Θεοτόκης πάλι τόνισε π ώ ς τό άγροτικόν ζή-
τημα είνε «ν ο μ ι κ ό ν καϊ θά λυθεϊ δχι μέ ό χ λ α γ ω γ ί α ς
ά λ λ ά μέ τόν νόμον», ένώ ό Δ. Ράλλης δήλωσε π ώ ς πρέ-
πει νά «έπιδληθή τό κράτος τοΰ νόμου».
Δέ θέλει ρώτημα π ώ ς ά ρ χ ι σ α ν συλλήψεις καί τρομο-
κρατία. Ε κ α τ ο ν τ ά δ ε ς ά γ ρ ό τ ε ς ά π ' δλη τή Θεσσαλία κλεί-
στηκαν μήνες στις φυλακές Χαλκίδας καί Λαμίας. Μά οί
ά γ ρ ό τ ε ς της Θεσσαλίας δέ λύγισαν, ξακολούθησαν τόν
ά γ ώ ν α τους. Εΐχαν πάρει τό βάφτισμα τοΰ πυρός.
Αύτό είνε τό ιστορικό της πρώτης π α ν α γ ρ ο τ ι κ ή ς έ-
ξέγερσης τοΰ θεσσαλικού κάμπου. Τά α ι μ α τ η ρ ά γ ε γ ο -
νότα της 6 τοΰ Μάρτη 1910 άποτελοΰν £να μ ε γ ά λ ο στα-
θμό στήν Ιστορία των ά γ ώ ν ω ν της άγροτικής μ α ς τάξης.
Τά όνόματα των άγωνιστών πού έπεσαν τήν ήμεροι άύτή
θ ά μας είνε Ιερά καί άξέχαστα. Ή έ ρ γ α τ ο α γ ρ ο τ ι ά μπρο-
στά στο κενοτάφιο τους θά ψέλνει π ά ν τ α :
Έπέσατε θύμάτα άδέρφια έσεΐς
σέ άνιση πάλη κι' άγώνα, '
ζωή, λευτεριά καί τιμή τοΰ λαοϋ
φυλάγοντας, βρήκατε μνήμα

ΑΙώνια ή μνήμη γιά σδς άδερψοί,

στο δίκαιο πού πέσατε ά γ ώ ν α . . . *