PU “CENTAR ZA OBRAZOVANJE I OBUKU ODRASLIH TEHNIČKE STRUKE” ŽIVINICE

PROFESOR:

MIRALEM SOFIĆ

NAS TAV NA PR I PR E MA
Nastavni predmet:

Razred:

Školska godina:

Datum:

Nast. jedinica:
Biohemijski sastav ćelije-organske materije karbon hidrati

Тip sata:
Obrada

PEDAGOŠKI, METODISKI I DIDAKTIČKI ELEMENTI

Oblici rada:

Nast. Metode:

Nast. sredstva i pomagala:

CILJ :
ZADACI koje treba ostvariti da bi se cilj postigao:
Vaspitni:
Izgrađivanje pozitivnih osobina ličnosti i samostalnosti, razvijanje interesa za biologiju.
Оbraзovni:
Upoznati učenike sa biohemijskim sastavom ćelije i organskim materijama koje ulaze u njen sastav
Funkcionalni:
Razvijanje sposobnosti posmatranja, uočavanja i logičkog zaključivanja, te razvijanje mentalnih operacija kao što su
analiza i sinteza.
 Artikulacija nastavnog sata
Uvodni dio časa:

Predhodne lekcije koje smo obradili ponoviti ćemo kroz nekoliko pitanja.

1. Šta je biologija?
2. Iz čega su građena sva živa bića?
3. Kako je izvršena podjela svih ćelija?
4. Šta se podrazumijeva pod prokariotskom ćelijom, građa?
5. Šta se pod eukariotskom ćelijom podrazumijeva,građa?

Centralni dio časa:

Biohemijski sastav ćelije-organske materije karbon hidrati

Sva živa bića izgrađena su od istih hemijskih elemenata od kojih je sačinjena i neživa
priroda.Međutim,procenat zastupljenosti hemijskih elemenata značajno je različit kada je u
pitanju živa odnosno neživa priroda.Živi organizmi, a samim tim i ćelije koje ih čine sadrže u
visokom procentu uglјenik, vodonik i azot, dok ti isti elementi učestvuju u značajno manjem
procentu u izgradnji Zemlјine kore. Jedino kiseonika ima mnogo i u živoj i u neživoj prirodi.
U izgradnji žive materije učestvuju i sumpor, fosfor, kalcijum, magnezijum, kalijum, natrijum,
silicijum i gvožđje. Upravo zbog njihovog obaveznog prisustva u živoj materiji, ovi elementi se
nazivaju biogenim elementima. Pored njih,susreću se i drugi elementi, prisutni samo u
tragovima, što ne umanjuje njihov značaj u odvijanju brojnih procesa značajnih za život ćelije.
Procentualno najzastuplјeniji elementi - vodonik, kiseonik, uglјenik i azot, u ćelijama su prisutni
u vidu neorganskih i organskih jedinjenja.
Nesumnjivo je da je među neorganskim jedinjenjima voda od izuzetnog značaja za
funkcionisanje ćelije. Voda
ini oko 70 odsto težine ćelije i predstavlјa osnovnu sredinu u kojoj se nalaze sva ostala
neorganska i organska jedinjenja. Molekul vode posjeduje mnoga svojstva koja su od posebnog
značaja za životne procese. Tako je voda glavni rastvarač u ćeliji i ima važnu ulogu u
olakšavanju hemijskih reakcija koje se odigravaju u ćeliji.
Za hemijsku organizaciju žive materije od posebnog značaja je uglјenik. Zahvalјujući svojim
svojstvima on može da se na različite načine povezuje, kako međusobno, tako i sa mnogim
drugim biogenim elementima. Pri međusobnom povezivanju uglјenik formira negranate i granate
nizove, kao i prstenove. On na taj način obrazuje osnovu velikog broja različitih organskih
jedinjenja.
Među organskim jedinjenjima koja učestvuju u izgradnji i funkcionisanju
elija posebno treba istaći uglјene hidrate, lipide, proteine i nukleinske kiseline. Sva ta
jedinjenja mogu se smatrati makromolekulima koje grade osnovne gradivne jedinice.
Ugljikohidrati-karbohidrati (glicidi)
Ugljikohidrati (glicidi) su spojevi koji sadrže isključivo atome ugljika, vodika i kisika i to
najčešće u omjeru 1C : 2H : 1O pošto u njihovim molekulama obično ima jedan atom kisika na
dva atoma vodika (dakle kao i u molekuli vode), dobili su naziv ugljikohidrati (hidros-voda).
Međutim, postoje ugljikohidrati u čijim molekulama vodonik i kiseonik nisu zastupljeni u
omjeru 2:1. Stoga ime ugljikohidrati, zapravo, nije sasvim tačno. U hemijskoj sistematici
upotrebljava se naziv glicidi, koji ima nešto šire značenje od uobičajenog pojma ugljikohidrata.
Ugljikohidrati se ponekad nazivaju jednostavno - šećeri (saharidi).
Razlikujemo proste i složene ugljikohidrate.
Razlaganjem molekula prostih ugljikohidrata nastaju molekule koje nemaju karakter šećera.
Prosti ugljikohidrati (monosaharidi) sadrže tri i više lančano vezanih ugljikovih atoma, a
najrasprostranjeniji su oni sa tri atoma ugljika u molekuli (trioze), sa pet (pentoze) i sa šest
(heksoze). Među heksoze spada glikoza (grožđani šećer)najznačajiji neposredni izvor energije za
životne procese u svim ćelijama. Zelene biljke putem fotosinteze proizvode glikozu od
neorganskih sirovina, pri čemu se svjetlosna energija sunčevog zračenja pretvara u hemijsku
energiju koju sadrže molekule glikoze; razlaganjem glikoze ta se energija oslobađa i iskorištava
u mnogim procesima metabolizma koji troše energiju.Složeni ugljikohidrati (polisaharidi) sadrže
dvije ili više molekula monosaharida, to su, dakle, polimerni spojevi, čijim razlaganjem nastaju
molekule prostih šećera. Složeni ugljikohidrati (sastavljeni od manjeg broja monosaharida),
disaharidi (građeni od dva prosta šećera) i trisaharidi građeni od tri prosta šećera) iako su
rastvorljivi, i slatkog su okusa, kao i monosaharidi. Sa povećanjem broja monomera u molekuli
smanjuje se rastvorljivost i gubi sladak okus polisaharida. Pravi polisaharidi, čije molekule
sadrže od stotinjak do desetak hiljada sjedinjenih molekula monosaharida, nerastvorljivi su i
neslatki. Biološka uloga pravih polisaharida je uglavnom dvojaka: oni služe kao zaliha rezervne
energije i kao građevni materijal za razne strukture u ćeliji i organizmu. S obzirom na to razlikuje
im se i molekularna grata: građevni polisaharidi su polimeri sa jednostavnim lancima, dok
rezervni polisaharidi imaju razgranate lance povezanih monosaharida. Ugljični hidrati
(ugljikohidrati) su izvor energije u svim biljnim i životinjskim ćelijama. U ćelijama se nalaze u
vidu monosaharida, disaharida i polisaharida. Učestvuju u građi nekih složenijih jedinjenja, a
javljaju se i kao važne rezervne materije, naročito u biljnim ćelijama.
Monosaharidi se u živom svijetu najčešće javljaju u obliku glikoze - šećera sa šest ugljikovih
atoma. Od ovog monosaharida potječu svi ostali šećeri. Kod gotovo svih organizama glikoza je
osnovni materijal koji služi kao izvor energije. Osim toga, glikoza je jedna od osnovnih
komponenti grade mnogih polisaharida: skrob, glikogen, celuloza i dr. Od monosaharida, koji
sadrže pet ugljikovih atoma, najrasprostranjenije su riboza i dezoksiriboza, koje ulaze u sastav
nukleinskih kiselina.
Disaharidi se obrazuju spajanjem dva molekula monosaharida, uz gubitak jednog molekula
vode. Najvažniji iz grupa disaharida u biljnim ćelijama su saharoza i maltoza, a u ćelijama
životinja laktoza.
Polisaharidi se obrazuju spajanjem više od šest molekula monosaharida. Oni su zastupljeni u
svim organizmima, u kojima učestvuju u građi ćelija ili služe kao energetska rezerva. U biosferi
ima više ugljičnih hidrata nego svih ostalih organskih molekula zajedno, u prvom redu
zahvaljujući skrobu i celulozi - najrasprostranjenijim polisaharidima (biljnog porijekla).
Najpoznatiji rezervni polisaharidi su skrob i glikogen. Oni se nalaze u citoplazmi, u obliku
nakupina u kojma su i razni enzimi, koji učestvuju u procesima njihove sinteze i razgradnje.
Skrob se u biljnim ćelijama nalazi u obliku alfaamilaze i amilopektina. Glikogen se nalazi u
životinjskim ćelijama i predstavlja njihovu energetsku rezervu. Naročito ga ima mnogo u jetri i
mišićima.
Od gradivnih polisaharida, najrasprostranjenija je celuloza. Ona predstavlja osnovnu
komponentu ćelijskih zidova biljaka.
Značajnu ulogu u molekularnoj organizaciji ćelije i međućelijskih elernenata igraju
mukopolisaharidi, mukoproteidi i glikoproteidi. Mukopolisaharidi su specifične
visokomelekularne polimere. U protoplazmi se nalaze u slobodnom stanju povezani sa
neorganskim bazama ili bjelančevinama. Mukoproteidi i glikoproteidi su kompleksni spojevi
sastavljeni od acetilglikozamina i drugih ugljikovodika sa bjelančevinama.
U strukturne polisaharide spadaju i hitin, od koga je graden tvrdi omotač zglavkara i agar, koji se
nalazi u morskim biljkama (pretežno algama).

Završni dio časa :

Otkloniti eventualne nejasnoće i ocijeniti najaktivnije učenike. I provjeriti znanje kroz nekoliko
pitanja.

1. Šta se podrazumijeva pod biogenim elementima?

2. Koje je najznačajnije neorgansko jedinjenje?
3. Koja oraganska jedinjenja su najznačajnija?
4. Šta su ugljikohidrati i kako su građeni?
5. Kako je izvršena podjela ugljikohidrata?
6. Koji je značaj i uloga prostih ugljikohidrata?
7. Koji je značaj i uloga složenih ugljikohidrata?
 PLAN TABLE

Biohemijski sastav ćelije-organske materije karbon hidrati

Među organskim jedinjenjima koja učestvuju u izgradnji i funkcionisanju

elija posebno treba istaći uglјene hidrate, lipide, proteine i nukleinske kiseline.

Ugljikohidrati (glicidi) su spojevi koji sadrže isključivo atome ugljika, vodika i kisika i to najčešće u
omjeru 1C : 2H : 1O

Razlikujemo proste i složene ugljikohidrate.