Bušenje i miniranje uglja za bager dreglajn EŠ 6/45 uz primjenu bušaće garniture BG 1 G-2K___________Stručni rad

1. UVOD

RMU “Đurđevik” u Đurđeviku, d.o.o je organizovan kao privredno društvo sa ograničenom

odgovornošću. Organizacioni dijelovi-jedinice rudnika su:

- Pogon “Površinska eksploatacija uglja”

- Pogon “Podzemna eksploatacija uglja”
- Pogon “Separacija (TTS) i klasirnica”
- Pogon ”Standard, usluge i rekultivacija”
- Zajednički poslovi rudnika i
- Hotel ”Bijeli galeb” podružnica Gradac.

Pogon “Površinska eksploatacija uglja” u svom sastavu ima dva površinska kopa i to:
P.K.“Potočari” i P.K. “Višća II”, kao i službe Tehničke pripreme i Mjerništva, te Mašinske i Elektro
operative.
Pogon P.E. ”Višća” u Višći ima organizovane poslove i na nivou zajedničkih poslova rudnika i
to:

- Služba zaštite na radu,

- Pravni,opšti i kadrovski poslovi,
- Ekonomsko-finansijski poslovi i
- Služba za eksproprijaciju i rudarske štete.

2. PODACI O LEŽIŠTU

2.1 Lokacija

PK “Potočari” pokriva sjeveroistočni i srednji dio đurđevičkog bazena na površini oko 116
hektara. Na ovom području se nalazi zaseok Alići kao i manji broj negrupisanih naselja i seoskih
objekata. Na ovom blago zatalasanom terenu nalaze se komunikacije (seoski putevi) neophodne za
osnovne potrebe mještana Potočara i drugih naselja.
Ovi putevi se povezuju sa širokom saobraćajnicom koja povezuje PE “Višća” sa separacijom u
Đurđeviku i preko nje na asfaltni put Živinice - Sarajevo i Živinice – Banovići.
Reljef terena je blago zatalasan i nagnut sjeveru tj. dolini rijeke Oskove. Pravac pružanja svih
površinskih kopova je približno jug – sjever i gravitiraju ka slivnom području rijeke Oskove.
U rudarskom – geološkom pogledu ovo su plići dijelovi sjevernog i južnog krila đurđevičke
sinklinale, to je dio južno od već otkopanog dijela PK “Potočari” kojim je bio zahvaćen samo nešto
širi pojas sjeverne izdanačke zone.
Prema ovome, sjevernu granicu predstavlja završna kosina starog kopa i neotkriveni izdanački
dio sloja. Istočni dio ležišta je velikim rasjedom razdvojen od bivšeg kopa “Brezje”,a južna i
zapadna granica su uslovljene dislokacijom linija duž kojih je ugljeni sloj spušten u veće dubine.
PK “Višća II” obuhvata sjeverozapadni dio đurđevičkog basena. U konturi PK nalazi se veće
naselje Donja Višća, a koja će biti dislocirana kao i dalekovodi koji napajaju lokalna sela i
rekultivisano odlagalište Kažalj.
Reljef je blago zatalasan prema rijeci Oskovi. Kote terena se kreću od 250 – 300 m. Pravac
kretanja vodotoka je približno sjever i gravitiraju slivu rjeke Oskove . U rudarsko – geološkom

________________________________________________________________________________________________
Goletić Amir, bach-inž.rud. 1
Bušenje i miniranje uglja za bager dreglajn EŠ 6/45 zu primjenu bušaće garniture BG 1 G-2K Stručni rad
pogledu na sjevernoj strani ležišta nalazi se izdanačka zona, kao i željeznička pruga Banovići –
Živinice, željeznička stanica D. Višća i rijeka Oskova .

Na južnoj strani ležišta nalazi se jama Potočari i odlagališta . Istočna strana ležišta ograničena je
izdanačkom zonom , industrijskim kompleksom i PK “Potočari” .
Na zapadnoj strani ležište je ograničeno izdanačkom zonom te zatvorenim PK “Višća I” i
odlagalištem Kažalj.

2.2 Istraženost ležišta

Pojave uglja su bile konstatovane još prije rata a na izdancima kao što je “Suhodanj”, otvoreni
su prvi rudnici u “Đurđeviku”. Prvi podaci o ovom području potiču iz 1948 godine kada su izvršena
prva istraživanja cjelokupnog bazena Đurđevik. Na osnovu ovih istraživanja i ranijih poznavanja
izdanaka, uočene su glavne karakteristrike ugljenog sloja i basena uopšte.
U sklopu novih istraživanja i dokazivanja rezervi “B” kategorije u basenu na ovom prostoru
izbušeno je približno dvjesto–metarska mreža bušotina na osnovu koje su rezerve uglja i susjednih
terena dobile tretman “B” kategorije. Na području PK “Potočari” rastojanje između istražnih
bušotina kreće se od 100 do 200 m. Bliža okolina plićih Potočara je istražena sa sto-metarskom
mrežom bušotina. U tom području ima oko 8.000.000 t uglja sa odnosom uglja prema otkrivci
1: 6,2.

Dosadašnjim istraživanjem u Đurđeviku dokazan je jedan ugljeni sloj debljine oko 16 do 18 m,

pružanja istok–zapad, sa padom ka jugu pod uglom od 28 0 do 33 0. Većina bušotina je izvedena bez
jezgrovanja kroz krovinske naslage, a jezgrovan je samo ugljeni sloj i dio kroz neposrednu podinu.
Ispitivanje bušotina je na odstojanju 50x50 m. Sve bušotine kroz ugljeni sloj su jezgrovane. Ležište
PK “Višća II” istraženo je dubinskim bušenjem i istražnim usjekom.
Područje je pokriveno mrežom istražnih bušotina 50x100 m. Bušenje je vršeno do podine, kako
bi se dobile geomehaničke karakteristike krovine i podine. Razmatrajući interpretaciju istražnog
bušenja na poprečnim profilima možemo vidjeti da je tektonika ležišta jako složena. Kako je
moćnost uglja u pojedinim često međusobno blizu lociranih bušotina, možemo zaključiti da u
ležištu postoji veliki broj rasjeda. Osim toga moćnost ugljenog sloja se u plićim dijelovima
smanjuje, te je na sjevernoj strani, a dijelom i na istočnoj i na zapadnoj granici, i najmanji. Pored
dubinskih bušotina ležište je istraženo i istražnim usjekom koji se nalazi na sjevernoj strani ležišta,
a i u izdanačkoj zoni. Istražni usjek osim što je poslužio za rekategorizaciju ležišta “A” i “B”
kategoriju, poslužio je i kao rudarski istražni rad.

2.3 Geologija ležišta

2.3.1 Geologija ležišta PK “ Potočari ”

Preko starijeg kompleksa leži erozivno tektonski, diskordinantno mlađa terestičko limnička serija
sa ugljenom. Ova serija je prestavljena sa tri litološki jasno izdvojena paketa :
- podina
- ugljeni sloj
- krovina
Podina ugljenog sloja debljine do 40 m direktno leži na starijim stjenama (mezozoik) i počinje
serijom konglomerata, pješčara, limonitskih-pjeskovitih krečnjaka i pjeskovito–glinenih laporaca
koji najčešće čini direktnu podinu ugljenog sloja .
Ugljeni sloj na području Potočara je dio glavnog ugljenog sloja đurđevičkog basena i oštro
odvaja podinu od krovine. Prosječna korisna debljina mu je oko 16 m. Donji dio ugljenog sloja
sadrži veći dio ugljenih proslojaka koji mu daje slabiji kvalitet. Donja granica prema podini je
________________________________________________________________________________________________________________________
Goletić Amir, bach-inž.rud 2
Bušenje i miniranje uglja za bager dreglajn EŠ 6/45 zu primjenu bušaće garniture BG 1 G-2K Stručni rad
postupna i mjestimično nejasna, dok je gornja granica oštra i čini prelaz između dobrog uglja i
laporca krovine.

Po stepenu metamorfizma ugalj pripada tvrdim mrkim ugljevima sa prelazom pojedinih

sastavnih komponenti ka kamenom uglju. Ugljeni sloj, odnosno njegovi bokovi imaju generalno
pružanje istok–zapad sa padom prema jugu pod uglom od 280 do 330 .
Krovina je predstavljena serijom laporovitih krečnjaka, sivih laporaca, muljevitih laporaca sa
biljnim ostacima, pored njih se mogu pojaviti glinoviti laporci, glina, proslojci laporaca i dr.

2.3.2 Geologija ležišta PK “Višća II”

Karakteristika osnovnog gorja i produktivne serije ležišta “Višća II” su jednake karakteristikama
ležišta “Potočari” i “Višća I”. Najstarije stijene osnovnog gorja su serpentini koji se pojavljuju na
površini. Iznad serpentina leže trijaski krečnjaci i jurska dijabaz–rožnjačka formacija predstavljena
pješčarima, škriljcima, rožnjacima i dijabazima. Iznad ove formacije leže jursko–kredni homogeni
kompaktni krečnjaci.
Podina ugljenog sloja izrađena je od pjeskovitih glina i zelenkastih serpentinskih glina debljine
nekoliko metara. Glavni ugljeni sloj se odlikuje postojanom debljinom i ujednačenim kvalitetom.
Preko ugljenog sloja leži krovinska serija izrađena pretežno od laporovitih materijala. Ugalj u PK
"Višći II" predstavlja dio ugljenog sloja đurđevičkog basena i oštro odvaja krovinu od podine.
Prosječna debljina ugljenog sloja je 16 m. Po stepenu metamorfizma ugalj pripada tvrdim mrkim
ugljevima sa prelazom pojedinih sastavnih komponenti ka kamenom uglju. Ugljeni sloj ima
pružanje istok–zapad, a pad prema jugu pod uglom od 280 do 330.
Krovina je predstavljena serijom laporovitih krečnjaka, sivih laporaca, muljevitih laporaca sa
biljnim ostacima pored kojih se mogu javiti i glinasti laporci, betonirana glina, proslojci laporca i
dr. Krovinska serija dostiže debljnu od 150 do 180 m i više. Obzirom na područje, kop predstavlja
sjeverni periferni obod i pliće dijelove basena, te je debljina krovine znatno manja od najveće u
đurđevičkom basenu (450 m).

2.4 Tektonoka ležišta

U tektonskom pogledu ležište “Višća II” je vrlo složene građe koja se sastoji iz radijalnih
poremećaja. Veći broj rasjeda ima pravac sjeverozapad–jugoistok i jugozapad–sjeveroistok.
U tektonskom pogledu ležište “Višća II” kao i đurđevičkog basena pripadaju ofiolitskoj zoni
unutrašnjih Dinarida. U toku egzistovanja dinarske geosinklinale ovo područje je predstavljalo
tipičnu geosinklinalnu oblast.

2.5 Hidrogeološke karakteristike ležišta

Jednostavan geološki sastav sa izuzetno blagim reljefom na ovom prostoru ne uslovljava neke
značajne hidrogeološke probleme. Na tretiranom prostoru reljef je blago zatalasan sa nekoliko
niskih brežuljaka i udubljenja koja su nastala usijecanjem u mekanom šljunkovito–pjeskovitom
pokrivaču. Po ovim udolinama uglavnom otiče dio atmosferskog taloga. Ovim područjem teku
rijeke Gostelja i Oskova koje pripadaju slivu rijeke Spreče. Neke pritoke rijeke Oskove naročito
koje dolaze sa juga su izlomljenog toka (Višća, Alića potok i Odorovića potok). Sve ovo ukazuje da
na ovom lokalitetu nema većih površinskih vodotoka što bi zahtjevalo posebne mjere i pažnju.

O karakteru i količinama podzemnih voda nema posebnih podataka, jer u tom smislu nisu vršena
istraživanja. Ipak se zna da izvjesne rezerve podzemnih voda postoje, koje su uslovljene opštim
geološko–tektonskim sklopom terena. Osnovne stijene u basenu su glinoviti i krečnjački laporci,
________________________________________________________________________________________________________________________
Goletić Amir, bach-inž.rud 3
Bušenje i miniranje uglja za bager dreglajn EŠ 6/45 zu primjenu bušaće garniture BG 1 G-2K Stručni rad
primarni hidrološki izolatori sa završenim horizontom koji je izrađen od šljunkova sa proslojcima
gline i pjeskovito–glinovitih humusa u koji se mogu akumulirati ograničene količine podzemne
vode. Nešto veća količina podzemne vode je izražena u aluvionima rijeke Oskove.

2.6 Geomehaničke karakteristike ležišta

Opšti geološko–strukturni sklop je dobrim dijelom poznat preko niza istražnih bušotina koje su
izvedene u cilju dokazivanja ugljenog sloja. Neke od ovih su bušene za upoznavanje geomehaničkih
uslova ležišta, mada su one raspoređene u rijetkoj mreži, a iz ispitivanih uzoraka dobit će se
numerički podaci o geomehaničkoj sredini. Za sada se o geomehaničkim karakteristikama
zaključuje na osnovu geološkog sastava đurđevičkog basena. Postoje tri osnovne sredine u kojima
će se obavljati rudarski radovi (usjecanja etaža, miniranje, transport i drugi radovi), a to su podina,
ugljeni sloj i krovina.

Geomehaničke karakteristike krovine, podine i uglja date su u sljedećim tabelama:

krovinski lapori
tabela br. 1.
karakteristike maksimalna vrijednost srednja vrijednost

specifična težina 26 kNm-3 25,8 kNm-3

zapreminska težina 25,3 kNm-3 24,9 kNm-3
vlaga w = 4,3 % 3,92 %
koeficijent poroznosti e = 0,107 0,056
kohezija c = 105 89,28
otpornost na pritisak sp = 290 da Ncm-2 240 da Ncm-2
modul elastičnosti E = 56800 da Ncm-2 43800 da Ncm-2

krovinski laporac
tabela br. 2.
karakteristike maksimalna vrijednost srednja vrijednost

specifična težina 26,3 kNm-3 26 kNm-3

zapreminska težina 26,1 kNm-3 24,7 kNm-3
vlaga w = 8,3 % 2,52 %
koeficijent poroznosti e = 0,105 0,70
kohezija c = 180 110,5
otpornost na pritisak sp = 650da Ncm-2 349 da Ncm-2
modul elastičnosti E = 81330 da Ncm-2 60500 da Ncm-2
ugao unutrašnjeg trenja φ=42 36
otpornost na zatezanje sz = 58 da Ncm-2 42 da Ncm-2
modul deformacije D =56400 da Ncm-2 40960 da Ncm-2

________________________________________________________________________________________________________________________
Goletić Amir, bach-inž.rud 4
Bušenje i miniranje uglja za bager dreglajn EŠ 6/45 zu primjenu bušaće garniture BG 1 G-2K Stručni rad

podinski lapori
tabela br. 3.
karakteristike maksimalna vrijednost srednja vrijednost

specifična težina 27,3 kNm-3 26,2 kNm-3

zapreminska težina 26,5 kNm-3 25,6 kNm-3
vlaga w = 4,8 % 3,17 %
koeficijent poroznosti e = 0,105 0,068
kohezija c = 105 83
otpornost na pritisak sp = 330da Ncm-2 273 da Ncm-2
modul elastičnosti E = 78260 da Ncm-2 46910da Ncm-2
ugao unutrašnjeg trenja φ= 41 35
otpornost na zatezanje sz = 40da Ncm-2 34 da Ncm-2
modul deformacije D =55630 da Ncm-2 29940da Ncm-2

podinski krečnjak
tabela br. 4.
karakteristike maksimalna vrijednost srednja

otpornost na pritisak sp = 650da Ncm-2

modul elastičnosti E = 81900 da Ncm-2
modul deformacije D =55400 da Ncm-2

ugalj
tabela br. 5.
karakteristike maksimalna vrijednost srednja

zapreminska težina 15,2 kNm-3 14,4 kNm-3

kohezija 33,5 24,5
ugao unutrašnjeg trenja 28 22
vlaga 15,4

________________________________________________________________________________________________________________________
Goletić Amir, bach-inž.rud 5
Bušenje i miniranje uglja za bager dreglajn EŠ 6/45 zu primjenu bušaće garniture BG 1 G-2K Stručni rad

2.7 Kvalitet uglja

U đurđevičkom basenu razvijen je ugljeni sloj velike ekonomske vrijednosti. Na osnovu

bušotina, te istražnog usjeka, kao i hemijske analize, pouzdano se zna da je krovinski ugalj boljeg
kvaliteta od ostalog dijela sloja.

2.7.1. Prosječna analiza uglja:

tabela br. 6.

Vlaga 9,3 %
Pepeo 28,18 %
Isparljive materije 35,94 %
Sagorive materije 67,79 %
C – fix 31,05 %
Koks 55,03 %
S – sagorljiv 0,93 %
S – vezan 0,72 %
S – ukupno 1,65 %
GTV 17.376 kJ/kg
DTV 16.413 kJ/kg

2.8 Otvaranje PK "Višća II"

Na sistemu poprečnog jednokrilnog sistema eksploatacije kod relativno uskog uzdužnog i

isprelamanog ležišta otvaranje PK"Višća II" izvršeno je usjecima. Otvaranje svake naredne etaže
takođe je vršeno usjecima. Zbog neizmjeničnosti rada na otkrivci i dobivanju, radne etaže su visine
12 metara i na otkrivci i na uglju.

2.9 Sistem eksploatacije i kompleksne mehanizacije

Karakteristike elemenata eksploatacije prikazane su u tabeli br.7.

tabela br.7.
elementi sistema eksploatacije veličina parametara

širine radnih površina

- na uglju ( B ) 40 m
- na otkrivci ( B ) 40 m
visine radnih etaža
- na uglju ( h ) 12 m
- na otkrivci ( h ) 12 m
ugao nagiba radnih etaža
- na uglju 70 
- na otkrivci 70 
- maksimalni ugao radne kosine 15 0
produbljavanje PK vrši se do kote 70 m

________________________________________________________________________________________________________________________
Goletić Amir, bach-inž.rud 6
Bušenje i miniranje uglja za bager dreglajn EŠ 6/45 zu primjenu bušaće garniture BG 1 G-2K Stručni rad

Relativno veliki nagib ugljenog sloja od 28 0–330 zahtijeva istovremeni rad bagera na čitavoj
generalnoj radnoj kosini, što traži fleksibilan sistem eksploatacije što potenciraju i pojave rasjeda u
ugljenom sloju. Sistem eksploatacije ili tehnološki proces površinske eksploatacije, čine dva
osnovna proizvodna procesa:
- radovi na otkrivci
- radovi na dobivanju uglja

Ovi prcesi se sastoje iz sljedećih radnih dijelova:

- bušenje i miniranje
- bagerovanje ( kopanje i utovar )
- transport
- odlaganje

Eksploatacija se vrši po kombinovanom sistemu eksploatacije sa kombinovanim transportom

otkrivke i uglja. Otkrivka i ugalj se kopaju u horizontalnim etažama visine H=12 m,
diskontinuiranim bagerima (kašikarima), a utovar se vrši u dampere.

2.10 Bušenje i minirane otkrivke i uglja

Obzirom na geomehaničke karakteristike otkrivke i uglja, potrebno je izvršiti prethodno

rastresanje masa masovnim miniranjem. Glavnim rudarskim projektom otvaranja PK "Višća II"
predviđeno je uzimanje-bagerovanje etaže visine H=12 m, pri čemu će se bazirati bušenje I
miniranje.
Bušenje na otkrivci izvodit će se bušaćom garniturom INGERSOL-RAND DM 25, promjera
bušotine Φ 181 mm, sa geometrijom bušenja 4x4, 5x5 i 6x6 metara, zavisni koji će bager vršiti
utovar miniranog materijala.
Bušenje na uglju izvodit će se bušaćom garniturom BG 1 G-2K, promjera bušotine Φ 115 mm,
sa geometrijom gušenja 4x4 metra.

2.11 Bagerovanje otkrivke i uglja

Bagerovanje otkrivke i uglja vršit će se postojećim bagerskim kapacitetima. Na PK"Višća II" i PK

"Potočari" prisutne su dvije različite grupe bagera:

- bageri kašikari i
- bageri sa visećom kašikom

________________________________________________________________________________________________________________________
Goletić Amir, bach-inž.rud 7
Bušenje i miniranje uglja za bager dreglajn EŠ 6/45 zu primjenu bušaće garniture BG 1 G-2K Stručni rad

3. TEHNIČKE KARAKTERISTIKE

3.1. Tehničke karakteristike bagera dreglajna EŠ – 6/45

- Zapremina kašike 6 [m3]

- Dužina katarke 45 [m]
- Ugao nagiba katarke 250 - 350
- Dohvatni radijus 42,5 [m]
- Dubina kopanja 22,0 [m]
- Visina istresanja 19,5 [m]
- Prečnik baze 7,7 [m]
- Širina stope 1,5 [m]
- Ukupna širina bagera 11,5 [m]
- Snaga glavnog motora 560 [kW]
- Specifični pritisak na tlo 6,22 [N/cm2]
- Masa bagera 296,6 [t]

Bušilica BG 1 G-2K

- Nagib tornja u odnosu na horizont 700

- Pogon bušaće garniture dizel motor "PERKINS" M 34 I
- Snaga motora 34,6 [kW]
- Prenos snage na glavno vratilo hidraulični
- Obrtni momenat na svrdlo MI=180 [daNm]; MII=45[daNm]
- Broj hidrauličnih cilindara 7
- Sila na bušaćem priboru F1=2500 [daN]
- Max. sila izvlačenja pribora preko
FII= 400 [daN]
hidrauličnog cilindra u tornju
- Brzina bušenja 16 [m/h]
- Radni pritisak u instalaciji 160 [bar]
- Dubina bušenja sa spiralom Ø-250mm 30 [m]
- Dubina bušenja sa spiralom Ø-150mm 50 [m]

________________________________________________________________________________________________________________________
Goletić Amir, bach-inž.rud 8
 Bušenje i miniranje uglja za bager dreglajn EŠ 6/45 zu primjenu bušaće garniture BG 1 G-2K Stručni rad

4. MINERSKO – TEHNIČKE KARAKTERISTIKE EKSPLOZIVA

4.1. Minersko – tehničke karakteristike eksploziva VITEZIT-20

tabela br. 8
osobine VITEZIT-20

- gustoća 1,54 g/cm 3

- brzina detonacije 6.000 m/s
- volumen plinova 832 l/kg
- temperatura eksplozije 2.034 0 C
- radna sposobnost 80 %
- bilans kiseonika 4,50 %
- kalibar Ø 90 x Ø 655

4.2. Minersko – tehničke karakteristike eksploziva BOHEX A –1 i BOHEX A- 2

tabela br. 9
osobine BOHEX A –1 BOHEX A- 2

- bilans kiseonika (%) - 0,60 - 1,04

- volumen plinova (l / kg) 1043 912
- specifični pritisak plinova (x 108 Pa) 1,96 2,94
- hemijska stabilnost stabilan stabilan
- temperatura paljenja (0C) iznad 160 iznad 160
- gustoća (kg / l) 0,83 0,92
- prenos detonacije (cm) kontaktno kontaktno
- brzina detonacije (m / s) 2500 3200
- osjetljivost na udar neosjetljiv neosjetljiv
- osjetljivost na inicijaciju booster booster
- vodootpornost neotporan neotpor

________________________________________________________________________________________________________________________
Goletić Amir, bach-inž.rud 9
Bušenje i miniranje uglja za bager dreglajn EŠ 6/45 zu primjenu bušaće garniture BG 1 G-2K Stručni rad

5. PORAČUN PARAMETARA BUŠENJA I MINIRANJA

Odstojanje prvog reda bušotine od ivice etaže

B0  12  H  d

H-projektovana visina etaže [12m]

d- prečnik bušotine [115 mm]

B0  12  12  0,115

B 0  16,56

B0  4,06 [m]

Usvajam rastojanje prvog reda od ivice etaže B0  4 [m]

Linija najmanjeg otpora

W  B0  sin 

  ugao nagiba minske bušotine (700)

W  B0  sin 70 0

W  4  0,939

W  3,75 [m]

Usvajamo liniju najmanjeg otpora W  3,8 [m]

Dužina minske bušotine do horizontalne ravni

H
Lh 
sin 

12
Lh 
0,939

Lh  12,77 [m]

________________________________________________________________________________________________________________________
Goletić Amir, bach-inž.rud 10
 Bušenje i miniranje uglja za bager dreglajn EŠ 6/45 zu primjenu bušaće garniture BG 1 G-2K Stručni rad

Probušenje minske bušotine

L pr  H 2  W 2 - H

L pr  12 2  3,8 2 -12

L pr  0,5 [m]

Dužina minske bušotine sa probušenjem

L  Lh  L pr

L  12,77  0,5

L  13,27 [m]

Dužina bušotine ukupno sa zarušenim dijelom koju treba izbušiti

Lu  L  K

K- koeficijent zarušenosti bušotine (1,08)

Lu  13,27  1,08

Lu  14,33 [m]

Usvajam ukupnu dužinu bušotine Lu  14 [m]

Rastojanje između bušotina u redu

a  m W

m  koeficijent zbliženja bušotine (1,0  1,1)

a  1,05  3,8
a  3,99 [m] usvajam a  4 [m]

Rastojanje između redova bušotina

________________________________________________________________________________________________________________________
Goletić Amir, bach-inž.rud 11
 Bušenje i miniranje uglja za bager dreglajn EŠ 6/45 zu primjenu bušaće garniture BG 1 G-2K Stručni rad
b  W  3,8 [m] usvajam b  4 [m]

Prosječna količina odminiranog uglja koja otpada na jedan metar minske bušotine

H ab
Q
Lu

12  4  4
Q
14

Q  13,7  1,38 = 18,9 [t].

γ-zapreminska težina uglja u bloku 1,38 (t/m3 č.m.)

Dužina čepa bušotine

Lčb   20  40   d = 39,5  0,115

Lčb  4,54 [m]

Količina eksploziva po bušotini

Qe  0,25  a  b  Lu

Qe  57,32 [kg]

Količina plastičnog i praškastog eksploziva

Qpl : Qpr = 22 : 78

QE =Qpl + Qpr

QE =12,61+44,71

QE =57,32 [kg]

Qpl =12,61 [kg] –plastični eksploziv

Qpr = 44,71 [kg]-praškasti eksploziv

Trenutno se za miniranje na pogonu PE "Višća" u Višći koriste sledeći eksplozivi

Vitezit –20 -plastični eksploziv

Bohex - praškasti eksploziv

________________________________________________________________________________________________________________________
Goletić Amir, bach-inž.rud 12
Bušenje i miniranje uglja za bager dreglajn EŠ 6/45 zu primjenu bušaće garniture BG 1 G-2K Stručni rad

Broj patrona plastičnog eksploziva

Qpl
Npl = qpl

qpl -težina jedne patrone (6,25 kg)

12,61
Npl = 6,25 = 2

Usvajam Npl =2 patrona

Broj patrona praškastog eksploziva

Qpr
Npr = qpr

qpr – težina patrone praškastog eksploziva (2,5 kg)

44,71
Npr = 2,5 =17,88

Usvajam Npr =18 patrona

Usvojena količina eksploziva je :

Q = Qpl +Qpr = 12,5+45=57,5 [kg]

Dužina eksplozivnog punjenja u jednoj minskoj bušotini

Le =Lpl +Lpr

Dužina plastičnog eksploziva

Lpl =Npl · 0,675 =2 · 0,675 =1,35 [m]

Dužina praškastog eksploziva

Lpr = Npr · 0,41 =18 · 0,41 =7,38 [m]

Pa je dužina eksplozivnog punjenja :

Le =Lpl +Lpr = 1,35 + 7,38 =8,73 [m]

________________________________________________________________________________________________________________________
Goletić Amir, bach-inž.rud 13
Bušenje i miniranje uglja za bager dreglajn EŠ 6/45 zu primjenu bušaće garniture BG 1 G-2K Stručni rad
Sravnjavanje dužinskih parametara minske bušotine

L =Lpl + Lpr +Lčb

Lu =1,35 + 7,38 + 4,54 =13,27 [m]

L – dužina minske bušotine sa probušenjem (m)

Lpl - dužina plastičnog eksploziva,(m)

Lpr –dužina praškastog eksploziva (m)

Lčb –dužina čepa (m)

Vrijeme usporenja možemo izračunati pomaću slijedećeg obrasca.

=k1· W [ms]

k1- koeficijent koji zavisi od radne sredine i kreće se u intervalu od 3 do 6.

W-linija najmanjeg otpora : W=3,8 [m]

Na osnovu ovih podataka interval usporenja iznosi :

 =k1·W= 5 ·3,8=19 [ms]

Usvajam interval usporenja :

=20 [ms]

Prosječna količina odminiranog uglja koja otpada na jednu bušotinu

Qu  a  B0  H     0 j
Qu  4  4  12  1,38  0,86  1,03
Qu  234 [t]
γ-zapreminska težina uglja u bloku (t/m3 č.m.)
 0-otkopni koeficijent iskorištenja
j -koeficijent onečišćenja sa jalovinom

Količina odminiranog uglja koja otpada na dužni metar minske bušotine

Qu
Qu  .
L
230
Qu   16 [t/m]
14

Godišnji kapacitet bušaće garniture BG 1 G-2K

Lg  c  i g   g
________________________________________________________________________________________________________________________
Goletić Amir, bach-inž.rud 14
Bušenje i miniranje uglja za bager dreglajn EŠ 6/45 zu primjenu bušaće garniture BG 1 G-2K Stručni rad
Lg  16  5000  0,80  64000 [m]
c-prosječna brzina bušenja na sat (m/M.Č.)
ig-godišnji fond raspoloživih (M.Č.)
 g -koeficijent iskorištenja kapaciteta bušaće garniture

Godišnji kapacitet

Qg  Lg  Qu  64000  16  1000000 [t]

Prosječni satni kapacitet bušaće garniture

Qg 1000000
Q pr    250 [t/M.Č.]
ig 4000

6. MJERE ZAŠTITE

6.1. Obezbjeđivanje javne sigurnosti , zvučni signali i vrijeme miniranja

Manifestuju se u više vidova :

 Postavljanje tabli upozorenja,
 Postavljanje znakova o ograničenju brzine na putu kojim se eksplozivna sredstva
redovno prevoze od magacina do PK,
 Obavještavanje organa mjesne zajeednice , organa SO-e,
 Na prilazima kopu na tablama treba napisati sledeće :

________________________________________________________________________________________________________________________
Goletić Amir, bach-inž.rud 15
Bušenje i miniranje uglja za bager dreglajn EŠ 6/45 zu primjenu bušaće garniture BG 1 G-2K Stručni rad

PAZI ULAZIŠ U OPASNU ZONU MINIRANJA !

PAŽNJA!

Masovno miniranje se izvodi u 11,15 i 14,30 sati.

Zvučni signali za miniranje su :

1 x dugo – priprema za miniranje,daje se kada su minske rupe napunjene eksplozivom i začepljene

a mehanizacija prestaje sa aktivnim radom.
2 x dugo – završena priprema, daje se kada su mine pripremljene za paljenje.
3 x dugo – paljenje mina,ovaj signal objavljuje početak paljenja mina a daje se na jedan minut
poslije drugog signala.
1 x kratko – miniranje završeno,mehanizacija se vraća na radna mjesta.

6.2. Zaštita objekata od miniranja

Da bi zaštitili objekte koji se nalaze u neposrednoj blizini opasne zone ili u opasnoj zoni
od letećih komada, potrebno je poduzeti mjere koje se sastoje od :

Pravilnog izbora izbojnice i geometrije bušenja,

Određivanje optimalne količine eksploziva po bušotini,
Određivanje sigurnosnog čepa, dovoljne dužine, i pravilan izbor materijala za čep.

Ukoliko se sa ovim mjerama nemože postići dovoljna sigurnost po objekte i ljude u široj okolini
miniranja od razlijetanja komada prekrivanje bušotina može se vršiti granjem ili žičanom mrežom,
što se može primijeniti za polje sa manjim brojem bušotina ili za pojedine”opasne bušotine” kod
kojih može doći do razlijetanja komada. Za obezbjeđenje ljudi kod razlijetanja komada pri
miniranju, potrebno je uvijek postaviti stražu na sigurnim odstojanjima van opasne zone.

6.3. Obezbjeđenje od seizmičkih potresa

Na seizmičko djelovanje utiču uglavnom :

 Količina punjenja u minskom polju,

 Udaljenost minskih polja od objekta,
 Fizičko-mehaničke osobine stijena,
 Visinska razlika između objekata i minskog polja etaže na kojoj se vrši miniranje.

Najuspješnija metodologija smanjenja seizmičkih efekata je primjena milisekundnog miniranja.

Na Pogonu PE "Višća" uglavnom se izvodi milisekundno miniranje, uz primjenu milisekundnih
usporivača sa usporenjima od 20 do 50 ms.

Na smanjenje seizmičkog djelovanja utiču :

 Izbor geometrije bušenja,

 Usmjerenost i nagib bušenja,
 Izbor linije najmanjeg otpora,
 Miniranje u otvorenom bloku.

________________________________________________________________________________________________________________________
Goletić Amir, bach-inž.rud 16
Bušenje i miniranje uglja za bager dreglajn EŠ 6/45 zu primjenu bušaće garniture BG 1 G-2K Stručni rad
Kod miniranja je prisutna opasnost od vazdušnih udara koji nastaju kao dejstvo eksplozije iz samog
centra detonacije na vazduh koji okružuje taj centar.

6.4. Mjere sigurnosti pri rukovanju i miniranju eksplozivnim sredstvima

Na Pogonu PE “Višća” mogu se primjenjivati eksplozivna sredstva odobrena od tehničlog

rukovodioca rudarske organizacije. Uvođenje novog eksplozivnog sredstva odobrava odgovarajući
rukovodilac pogona. Dužan je da izda odgovarajuće uputstvo za rukovanje i upotrebu istog.
Osim toga osoblje koje će rukovati eksplozivnim sredstvima, mora biti obučeno za pravilno
rukovanje i upotrebu, te upozoreno na opasnost.
Eksplozivnim sredstvima smiju rukovati samo lica ovlaštena od tehničkog rukovodioca
pogona. Preuzimanje eksplozivnih sredstava iz glavnog magacina smije obavljati samo
ovlašteno lice od strane tehničkog rukovodioca.
Lica su obavezna da sve poslove oko rukovanja eksplozivnim sredstvima i
miniranje vrše prema važećim propisima i za to su odgovorna.Takođe su dužni da
uredno i tačno vode evidenciju o primljenim, izdatim i utrošenim količinama
eksplozivnih sredstava.
Poslove miniranja vrše palioci mina koje tehnički rukovodilac odredi. Palioci mina moraju
prije početka vršenja ove dužnosti biti ljekarski pregledani. Pregledi se vrše jedan put u toku
godine, a poslije 55 godina života bar dva puta, radi utvrđivanja da li su fizički i duševno sposobni
za vršenje dužnosti palilaca mina.
Prevoz explozivnih sredstava od glavnog magacina do minskih polja na PK, smije vršiti samo
lice ovlašteno od tehničkog rukovodioca, uz ovlaštenog pratioca koji mora da posjeduje i vozačku
dozvolu za rukovanje dotične kategorije motornih vozila. Pratilac exploziva, koji je takođe vozač i
palioc mina, treba da je podučen u rukovanju protuvpožarnim aparatima.
Vozilo za prevoz exploziva mora biti tehnički potpuno ispravno (kontrola se vrši svakih 6
mjeseci u PU-i Opštine na čijoj se teritoriji nalazi privredna organizacija).
Inicijator eksploziva ne prevozi se sa eksplozivom. Vozilo mora biti snadbjeveno protivpožarnim
sredstvima, saobraćajnim signalima i znacima.
Dozvoljena brzina kamiona je 40 km/h, a kroz naselja 15 km/h u kojim je zabranjeno
zaustavljanje kamiona sa eksplozivnim sredstvima.
Radnici određeni za manipulaciju eksplozivnim sredstvima na minskom polju moraju da budu
obučeni, te upozoreni na opasnost pri manipulaciji eksplozivnim sredstvima.
Od dolaska vozila sa eksplozivnim sredstvima na minsko polje pa do aktiviranja minskog polja,
mora se obezbijediti sigurnost zaposlenog osoblja, mehanizacije i javne bezbjednosti.
Eksplozivna sredstva preostala nakon miniranja, treba vratiti u glavni magacin, odnosno spremište
eksplozivnih sredstava.

7. ZAKLJUČAK

Na osnovu proračuna bušaćko-minerskih parametara za primjenu bagera dreglajna EŠ 6-45 kao

utovarnog stroja , došlo se do sledećih podataka:

7.1. Geometrija bušenja za bušaću garnituru BG 1 G-2K

a. Rastojanje između bušotina u redu:

a =4 (m)

________________________________________________________________________________________________________________________
Goletić Amir, bach-inž.rud 17
Bušenje i miniranje uglja za bager dreglajn EŠ 6/45 zu primjenu bušaće garniture BG 1 G-2K Stručni rad
b. Rastojanje između redova bušotina:

b = 4 (m)

c. Rastojanje prvog reda od ivice etaže:

B 0 = 4 (m)

d. Linija najmanjeg otpora:

W = 3,8 (m)

e. Dužina minske bušotine:

L=13,27 (m)

7.2. Parametri miniranja

a) Ukupna količina eksploziva po bušotini

Q =57,5 (kg)

b) Količina plastičnog eksploziva po bušotini

Qpl=12,5 (kg)

c) Količina praškastog eksploziva po bušotini

Qpr = 45 (kg)

e) Intrval usporenja

=20 (ms)

Za primjenu bagera dreglajna EŠ 6/45 kao utovarnog stroja, najpovoljniji rezultati miniranja se
postižu bušenjem i miniranjem u dva reda minskih bušotina,a za aktiviranje minskog polja
predviđena je primjena rednog miniranja, uz primjenu rudarske kapisle br.8 i usporivača (prilog
br.4).
Interval usporenja se povećava sa smanjenjem čvrstoće radne sredine, a za naše uslove sa
ovakvim bušaćko-minerskim parametrima odgovara intervalu usporenja od 20 do 30 milisekundi.
Miniranje u složenim geološkim uslovima je delikatan postupak i zahtjeva saradnju geološkog i
minerskog stručnjaka.
Izborom metode miniranja prema geološkim uslovima, može se postići optimalna granulacija
izminiranog materijala i zadovoljavajući efekti za korištenu vrstu eksploziva.

________________________________________________________________________________________________________________________
Goletić Amir, bach-inž.rud 18
Bušenje i miniranje uglja za bager dreglajn EŠ 6/45 zu primjenu bušaće garniture BG 1 G-2K Stručni rad

SADRŽAJ

OPŠTI DIO

1. UVOD..................................................................................................................................................................1
2. PODACI O LEŽIŠTU...........................................................................................................................1
2.1 Lokacija................................................................................................................................................................1
2.2 Istraženost ležišta.................................................................................................................................................2
2.3 Geologija ležišta...................................................................................................................................................2
2.3.1 Geologija ležišta PK “ Potočari ”................................................................................................................2
2.3.2 Geologija ležišta PK “Višća II”...................................................................................................................3
2.4 Tektonoka ležišta..................................................................................................................................................3
________________________________________________________________________________________________________________________
Goletić Amir, bach-inž.rud 19
Bušenje i miniranje uglja za bager dreglajn EŠ 6/45 zu primjenu bušaće garniture BG 1 G-2K Stručni rad
2.5 Hidrogeološke karakteristike ležišta.....................................................................................................................3
2.6 Geomehaničke karakteristike ležišta....................................................................................................................4
2.7 Kvalitet uglja........................................................................................................................................................6
2.7.1. Prosječna analiza uglja:..............................................................................................................................6
2.8 Otvaranje PK "Višća II".......................................................................................................................................6
2.9 Sistem eksploatacije i kompleksne mehanizacije................................................................................................6
2.10 Bušenje i minirane otkrivke i uglja......................................................................................................................7
2.11 Bagerovanje otkrivke i uglja................................................................................................................................7

GLAVNI DIO

3. TEHNIČKE KARAKTERISTIKE .................................................................................................8

3.1. Tehničke karakteristike bagera dreglajna EŠ – 6/45..............................................................................................8
3.2. Tehničke karakteristike bušaće garniture BG 1 G-2K...........................................................................................8
4. MINERSKO – TEHNIČKE KARAKTERISTIKE EKSPLOZIVA........................9
4.1. Minersko – tehničke karakteristike eksploziva VITEZIT-20...............................................................................9
4.2. Minersko – tehničke karakteristike eksploziva BOHEX A –1 i BOHEX A- 2......................................................9
5. PORAČUN PARAMETARA BUŠENJA I MINIRANJA.........................................10
6. MJERE ZAŠTITE..................................................................................................................................16
6.1. Obezbjeđivanje javne sigurnosti , zvučni signali i vrijeme miniranja..................................................................16
6.2. Zaštita objekata od miniranja...............................................................................................................................16
6.3. Obezbjeđenje od seizmičkih potresa....................................................................................................................16
6.4. Mjere sigurnosti pri rukovanju i miniranju eksplozivnim sredstvima.................................................................17

ZAVRŠNI DIO

7. ZAKLJUČAK..............................................................................................................................................18
7.1. Geometrija bušenja za bušaću garnituru BG 1 G-2K..............................................................................................18
7.2. Parametri miniranja.................................................................................................................................................18

________________________________________________________________________________________________________________________
Goletić Amir, bach-inž.rud 20