Οι γελοιογραφίες του Μωάμεθ και η ελευθερία του λόγου

Σήμερα Παρασκευή, μέρα της μεγάλης προσευχής για τους μουσουλμάνους,

και σε 20 μουσουλμανικές χώρες οι γαλλικές πρεσβείες, τα προξενεία, αλλά και τα
μορφωτικά ιδρύματα θα μείνουν κλειστά, για τον φόβο επεισοδίων. Φοβούνται τα
επεισόδια οι Γάλλοι, επειδή το γαλλικό σατιρικό περιοδικό Charlie Hebdo,
συνεχίζοντας μια μακρόχρονη παράδοση εικονοκλαστικού και προβοκατόρικου
χιούμορ, δημοσίεψε μια σειρά από γελοιογραφίες του Μωάμεθ, τη στιγμή που ήδη
σε όλο τον μουσουλμανικό κόσμο γίνονται διαδηλώσεις διαμαρτυρίας εναντίον μιας
ακραίας αντιισλαμικής ταινίας που αποσπάσματά της έχουν ανεβεί στο Γιουτούμπ,
διαδηλώσεις που στοίχισαν ως τώρα κάμποσους νεκρούς διαδηλωτές, αλλά και τη
ζωή του Αμερικανού πρέσβη στη Λιβύη -ο οποίος είχε περίπου το τέλος του Καντάφι
από τους ανθρώπους ακριβώς που ο ίδιος βοήθησε να βγάλουν απ’ τη μέση τον
Καντάφι (άμα τα γράψει κανείς αυτά σε μυθιστόρημα, θα θεωρηθεί τερατολόγος).

Την ταινία που προκάλεσε όλο αυτό το μακελιό δεν την έχει δει σχεδόν κανείς
στον κόσμο -μόνο δυο 14λεπτά τρέιλερ έχουν ανεβεί στο Γιουτούμπ, κι ενώ για
καναδυό μήνες πέρασαν μάλλον απαρατήρητα, στη συνέχεια μεταγλωττίστηκαν στα
αραβικά και από τότε άρχισε ο χαμός. Είδα το ένα από αυτά τα τρέιλερ: πρόκειται
για μια χονδροειδέστατη κατασκευή, πρωτόγονη στην τεχνική και φαρμακερή στο
περιεχόμενο. Παρουσιάζει τον Μωάμεθ σαν απατεώνα, παιδόφιλο, αιμοχαρή, και
ακόμα χειρότερα τους ακολούθους του. Από την άλλη, είναι τόσο κακογυρισμένη
που καταντάει κωμική, για παράδειγμα ο ηθοποιός που παίζει τον Μωάμεθ έχει
μονίμως μια χαζή έκφραση σαν να αναρωτιέται τι κάνει εκειμέσα. Ίσως βέβαια αυτό
να εξηγείται από το γεγονός ότι οι ηθοποιοί άλλη ταινία νόμιζαν ότι γύριζαν -και ο
αντιισλαμικός διάλογος προστέθηκε μετά, με ντουμπλάρισμα -τουλάχιστον έτσι
κατάγγειλαν αρκετοί από τους ηθοποιούς. Η ταινία ήταν εξαρχής σχεδιασμένη να
προκαλέσει και να εξαγριώσει -και όπως τώρα ξέρουμε, πέτυχε στο ακέραιο τον
σκοπό των εμπνευστών της. Ποιων εμπνευστών; Παραγωγός είναι κάποιος Sam
Bacile, που αρχικά είχε δηλώσει αμερικανοεβραίος αλλά τελικά είναι Κόπτης της
Αιγύπτου, μετανάστης στην Καλιφόρνια και το πραγματικό του όνομα είναι Nakoula
Basseley Nakoula (τα στοιχεία από το άρθρο της Βικιπαίδειας).

Δεν είναι βέβαια η πρώτη φορά που ο μουσουλμανικός κόσμος έχει εξεγερθεί
για έργα τέχνης που θεωρήθηκαν ότι προσβάλλουν τον προφήτη Μωάμεθ και το
Ισλάμ. Θα θυμάστε πριν από 7 χρόνια τις διαδηλώσεις σε πολλά μέρη του κόσμου
όταν μια δανέζικη εφημερίδα δημοσίευσε γελοιογραφίες του Μωάμεθ. Πιο παλιά, η
κυκλοφορία του βιβλίου “Σατανικοί στίχοι” του Σάλμαν Ράσντι το 1988 προκάλεσε
βίαιες διαδηλώσεις και τον Φεβρουάριο του 1989 ο αγιατολάχ Χομεϊνί εξέδωσε
φετφά καλώντας κάθε πιστό μουσουλμάνο να σκοτώσει τον βλάσφημο συγγραφέα
και όλους εκείνους που συμμετέχουν στην έκδοση του βιβλίου. Ο Ράσντι ζούσε
κρυμμένος αρκετά χρόνια, ασφαλώς θα πέρασε πολλές άσχημες στιγμές, άλλοι όμως
στάθηκαν πιο άτυχοι -ο Γιαπωνέζος μεταφραστής του βιβλίου δολοφονήθηκε, ενώ ο
Ιταλός μεταφραστής και ο Νορβηγός εκδότης δέχτηκαν δολοφονικές επιθέσεις αλλά
επέζησαν. Ο Ολλανδός σκηνοθέτης Τέο βαν Γκογκ, δισέγγονος του αδελφού του
μεγάλου ζωγράφου, που είχε γυρίσει ένα δεκάλεπτο φιλμ εξαιρετικά επικριτικό για
τη μεταχείριση των γυναικών από το Ισλάμ, δολοφονήθηκε το 2004 από έναν
Ολλανδομαροκινό μουσουλμάνο. Το γαλλικό περιοδικό Charlie Hebdo, που ανέφερα
στην αρχή του άρθρου, είχε επίσης αναδημοσιεύσει τα δανέζικα σκίτσα,
προκαλώντας και τότε διαμαρτυρίες. Πέρυσι τον Νοέμβριο, όταν κυκλοφόρησε ένα
τεύχος με τον τίτλο του παραλλαγμένο σε Charia Hebdo, ως διαμαρτυρία για την
επιβολή της σαρίας στην πρόσφατα “απελευθερωμένη” Λιβύη, δέχθηκε εμπρηστική
επίθεση και τα γραφεία του καταστράφηκαν.
 Ωστόσο, ίσως θα ήταν άδικο να χρεώσουμε μόνο στο Ισλάμ δυσανεξία
απέναντι στη “βλάσφημη” κριτική. Θα θυμίσω τις διαδηλώσεις εναντίον του φιλμ “Ο
τελευταίος πειρασμός” του Μάρτιν Σκορτσέζε,βασισμένου στο μυθιστόρημα του Ν.
Καζαντζάκη. Στην Ελλάδα, ομάδα φανατικών χριστιανών με επικεφαλής ιερέα
μπήκαν σε μια κινηματογραφική αίθουσα όπου προβαλλόταν η ταινία και
συνεπλάκησαν με τους θεατές -αποτέλεσμα ήταν να απαγορευτεί η προβολή της
ταινίας. Στη Γαλλία, άλλοι φανατικοί έριξαν μολότοφ μέσα στην αίθουσα, με
αποτέλεσμα τέσσερις θεατές να υποστούν σοβαρά εγκαύματα. Κρούσματα
φετφάδων, αφορισμών και απαγορεύσεων έργων τέχνης έχουμε πάμπολλα στην
πατρίδα μας, από τους αφορισμούς του Λασκαράτου και του Ροΐδη τον 19ο αιώνα
και την απόλυση του Βάρναλη για το “βλάσφημο” Φως που καίει το 1925 έως τις
διαδηλώσεις και το κάψιμο του μυθιστορήματος Μ εις την ν του Μ. Ανδρουλάκη
(βέβαια, το να βάζεις Ροΐδη, Βάρναλη και Ανδρουλάκη στην ίδια αράδα είναι
αμάρτημα).

Με αφορμή την ταινία “Ο τελευταίος πειρασμός”, ο αρχιεπίσκοπος Παρισίων

είχε δηλώσει “Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να προσβάλλει τις ευαισθησίες
εκατομμυρίων ανθρώπων, για τους οποίους ο Ιησούς είναι σημαντικότερος από τον
πατέρα τους ή τη μητέρα τους”. Ανάλογο επιχείρημα πρόβαλαν πολλοί
μουσουλμάνοι ηγέτες (π.χ. ο πρόεδρος του Αφγανιστάν) για την πρόσφατη
αντιισλαμική ταινία, ότι προσβάλλει τα θρησκευτικά αισθήματα 1,5
δισεκατομμυρίου μουσουλμάνων. Οι δυο περιπτώσεις διαφέρουν όσο η μέρα με τη
νύχτα (από τη μια ένα χονδροειδές κατασκεύασμα, σκαρωμένο για να προκαλέσει,
από την άλλη ένα σημαντικό έργο τέχνης) αλλά ο πυρήνας παραμένει ίδιος: η
ελευθερία του λόγου σταματάει τάχα εκεί όπου αρχίζει να προσβάλλει τα
θρησκευτικά πιστεύω κάποιου άλλου; Προσωπικά πιστεύω ότι είναι πολύ
επικίνδυνο να δεχτούμε περιορισμούς στην ελευθερία του λόγου στο όνομα της
προσβολής των θρησκευτικών πιστεύω. Φυσικά, αν απαγορευόταν η προβολή του
αντιισλαμικού κατασκευάσματος, ο κόσμος δεν θα γινόταν φτωχότερος -αλλά αν
απαγορευτεί για λόγους βλασφημίας το κατασκεύασμα, πού θα σταματήσουμε;
Σκεφτείτε όλα τα έργα τέχνης που αναφέρω στο άρθρο -πού θα βάζατε τη γραμμή;
Στο φιλμάκι του βαν Γκογκ; Στις γελοιογραφίες; Στο βιβλίο του Ανδρουλάκη; Στους
Σατανικούς στίχους; Στην Πάπισσα Ιωάννα; Στο Φως που καίει; Στον Τελευταίο
πειρασμό; Και γιατί χρειάζεται νόμος περί βλασφημίας, τη στιγμή που υπάρχουν
άλλοι νόμοι για τα αδικήματα μίσους;

Προσωπικά πάντως θεωρώ εξαιρετικά επικίνδυνη την ιδέα για θέσπιση

διεθνών νόμων κατά του αδικήματος της βλασφημίας ή αλλιώς της δυσφήμησης της
θρησκείας όπως πρότεινε πρόσφατα ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο πρωθυπουργός
της Τουρκίας, και όπως επανειλημμένα έχει τεθεί από ισλαμικές κυρίως χώρες (αλλά
και με την υποστήριξη της Βενεζουέλας του Τσάβες) στον ΟΗΕ μια και αυτό θα
ακυρώσει οποιαδήποτε κριτική κατά των θρησκειών και θα συρρικνώσει ακόμα
περισσότερο την ελευθερία του λόγου, δεδομένου ότι επιδέχεται άκρως
διασταλτικές ερμηνείες. Και για να τελειώσουμε με μια εύθυμη νότα, οι εγχώριοι
σαλαφιστές, εννοώ τους χρυσαυγίτες, ζήτησαν από τους υπουργούς Παιδείας και
Δημόσιας Τάξης να πάρουν μέτρα για να αφαιρεθεί το προφίλ “Γέροντας
Παστίτσιος” από το Φέισμπουκ, διότι προσβάλλει τη μνήμη του Γέροντα Παΐσιου
(που δεν ξέρω ακριβώς τι είναι, πάντως φαίνεται ότι έκανε θαύματα ή προφητείες).
Κι αν πεις ότι θαύματα δεν γίνονται στις μέρες μας, κι ότι δεν μπορεί να δακρύζει η
εικόνα της Παναγίας, ασφαλώς κάποιου τα θρησκευτικά αισθήματα θα θίξεις και
κάποιος θα θεωρήσει ότι δυσφήμησες τις θρησκείες…
Δήλωση βουλευτίνας της ΔΗΜΑΡ στο σκάι για το »ρατσιστικό» ανέκδοτο της
Παπαχρήστου:

“Η Ελλάδα δεν πρέπει να δεχτεί τον ρατσισμό έστω και με την μορφή αστείου
γιατί οδηγεί στον μηθρηδατισμό” (=σταδιακή εξοικείωση και αποδοχή
πραγμάτων που προηγουμένως θεωρούνταν ιδιαίτερα επικίνδυνα).
Δήλωση αριστερού Λαζόπουλου όταν οι μουσουλμάνοι κάψαν την Αθήνα επειδή
δήθεν ένας αστυνομικός έσκισε το κοράνι με το οποίο είχε τυλίξει ναρκωτικά
ένας Σύριος εγκληματίας:

»Η πίστη είναι ιερό πράγμα τόσο για τους χριστιανούς όσο και για τους
μουσουλμάνους»
Δήλωση ΔΗΜΑΡ για το ανεκδοτάκι της Παπαχρήστου:»Ρατσιστικό χιούμορ και
»αστειάκια» με ανθρώπινες ζωές δεν πρέπει να γίνονται ανεχτές στην Ελληνική
κοινωνία»
Αυτοί οι άνθρωποι είναι εκείνοι που τώρα σκίζονται για την ασύδοτη ελευθερία
της σάτυρας και του χιούμορ ακόμα και αν προσβάλουν το θρησκευτικό
αίσθημα και ιερά σύμβολα ανθρώπων.Η ΥΠΟΚΡΙΣΙΑ ΣΤΟ ΜΕΓΑΛΕΙΟ ΤΗΣ
Μόνο ας μας πει η αριστερά πότε θα είναι η »αντιρατσιστική» αριστερά της
Παπαχρήστου που δεν σηκώνει χιούμορ στο σπαθί της και πότε θα είναι η
αριστερά του »γέροντα Παστίτσιου» της πλήρης ανοχής και ανεκτικότητας στη
σάτυρα. ΑΠΑΝΤΗΣΗ:Ανάλογα με το ιδεολογικό της συμφέρον φυσικά