III NG – II.

26 POCHODZENIE CZŁOWIEKA

1. SYSTEMATYKA CZŁOWIEKA
 królestwo: zwierzęta
 typ: strunowce
 struna grzbietowa
 podtyp: kręgowce
 kręgosłup
 gromada: ssaki
 skóra z włosami;  płuca utworzone z pęcherzyków płucnych
 7 kręgów szyjnych;  żyworodność;
 małżowiny uszne;  młode karmione mlekiem matki
 przepona;
 rząd: naczelne
 rodzina: człowiekowate
 rodzaj: człowiek (Homo)
 gatunek: człowiek rozumny (Homo sapiens).

2. MAŁPY CZŁEKOKSZTAŁTNE

3. CECHY WSPÓLNE CZŁOWIEKA I MAŁP CZŁEKOKSZTAŁTNYCH

 silny rozwój mózgoczaszki  paznokcie

 widzenie obuoczne = stereoskopowe  32 zęby
 widzenie barwne  zróżnicowanie uzębienia: siekacze, kły , przedtrzonowe,
 brak ogona trzonowe
 dłoń pięciopalczasta chwytno – manipulacyjna  długotrwała opieka nad potomstwem
 dłoń z przeciwstawnym kciukiem
 bardzo podobna sekwencja nukleotydów w DNA
 szympans posiada w 98,8% taki sam materiał genetyczny jak człowiek

4. CECHY ODRÓŻNIAJĄCE CZŁOWIEKA OD MAŁP CZŁEKOKSZTAŁTNYCH

Analizowana cecha Człowiek rozumny Małpy człekokształtne

3
 1300 cm  szympans – 500 cm
3

objętość mózgu:

postawa ciała  pionowa postawa ciała  pochylona

chodzenie  dwunożny chód  czteronożny
kręgosłup  esowato wygięty  łukowato wygięty
kończyny  dolne dłuższe niż górne  górne dłuższe niż dolne
 wszechstronnie przystosowana do wykonywania
dłoń  przystosowana do wspinania
precyzyjnych czynności
 łukowato wysklepiona  nie wysklepiona
 paluch nie jest przeciwstawny  paluch jest
stopa
przeciwstawny

 mózgoczaszka >  mózgoczaszka <

trzewioczaszka trzewioczaszka
czaszka  spłaszczona trzewioczaszka

wały nadoczodołowe  brak  obecne

uzębienie  kły nie wystające ponad linie zgryzu  kły wystające ponad linie zgryzu
 w kształcie litery U  w kształcie litery V
łuk zębowy

 szeroka i krótka  wąska i długa

miednica

owłosienie ciała  redukcja  ciało pokryte gęstym włosem

1
III NG – II. 26 POCHODZENIE CZŁOWIEKA

5. WYBRANE CECHY CHARAKTERYSTYCZNE WYŁĄCZNIE DLA CZŁOWIEKA

 rozwój samoświadomości, myślenie, kojarzenie, zapamiętywanie

 rozwój kultury, sztuki, religii
 pionowa postawa ciała
 zdolność mowy
 wytwarzanie i posługiwanie się narzędziami,
 samodzielne rozpalanie ognia,
 szycie ubrań,
6. RODOWÓD CZŁOWIEKA

 Proces „uczłowieczenia” wiązał się m.in. z :

 pionizacją postawy ciała
» transport pożywienia » efektywniejsze chłodzenie ciała » wypatrywanie z daleka drapieżników itp.
 wzrostem objętości mózgu
» wydłużenie okresu opieki nad potomstwem

AUSTRALOPITEKI
 Żyły ok. 4 – 1,5 mln lat temu
3
 Pojemność mózgu –500 cm
 Wygląd:
 istoty dwunożne
 pionowa postawa ciała
 Szkielet:
 duże wały nadoczodołowe  masywna trzewioczaszka
 mała mózgoczaszka  szczęki silnie wysunięte do przodu
 Występowanie:
 zamieszkiwał wschodnią i południową Afrykę

CZŁOWIEK ZDOLNY (= ZRĘCZNY) (HOMO HABILIS)

 Żył ok. 2,5 – 1,5 mln lat temu
3
 Pojemność mózgu – 700 cm
 Osiągnięcia:
 jako pierwszy sporządzał proste narzędzia kamienne (odłupki, pięściaki)
 Występowanie:
 zamieszkiwał wschodnią Afrykę
CZŁOWIEK WYPROSTOWANY (HOMO ERECTUS)

 Żył ok. 2 mln – 250 tys. lat temu

3
 Pojemność mózgu – 1000 cm
 Osiągnięcia:
 wyrabiał doskonalsze narzędzia (np. pięściaki i toporki, tasaki)
 jako pierwszy rozniecał /wykorzystywał ogień
 używał odzieży ze skór
 jako pierwszy wyemigrował z Afryki
» zamieszkiwał południową Europę, Bliski wschód, Indie, Chiny, Indonezję, Jawę

CZŁOWIEK NEANDERTALSKI (HOMO NEANDERTHALENSIS)

 Żył ok. 200 – 30 tys. lat temu
3
 Pojemność mózgu – 1400 cm.
 Osiągnięcia:
 umiejętność rozniecania ognia  przystosowany do życia w zimnym klimacie
 artykułowanie dźwięków  początki wierzeń religijnych
 wyemigrował z Afryki
» zasięg występowania - Europa i Bliski Wschód, Azja Środkowa
CZŁOWIEK ROZUMNY (HOMO SAPIENS)
 Żyje od 150 – 100 tys. lat temu do chwili obecnej
3
 Pojemność mózgu – 1200cm
 Osiągnięcia:
 zdolność abstrakcyjnego myślenia i świadomego, celowego podejmowania decyzji = proces uczenia się
 posługuje się mową; przekaz informacji z pokolenia na pokolenie
 wytwarza bardziej skomplikowane narzędzia – łuki, strzały, oszczepy, noże, siekierki, harpuny
 twórczość artystyczna (malarstwo naskalne, rzeźby, ozdoby) = rozwój kultury = „ewolucja kulturowa”
 obecność wierzeń religijnych
 rozwój złożonych zachowań społecznych
2